Το βιβλίο «Η Κύπρος ήταν πάντα Ευρώπη», μια καλαίσθητη έκδοση που περιλαμβάνει έγκυρα άρθρα ειδικών πάνω στις διάφορες πτυχές της Ιστορίας της Κύπρου, επεξηγεί με πειστικό τρόπο ότι το νησί αποτελούσε πάντοτε τμήμα της ευρωπαϊκής οικογένειας.
Από την αρχαιότητα, όταν στο νησί έφθασαν οι Αχαιοί Έλληνες, μεταξύ 13ου και 11ου αιώνα πΧ, και του έδωσαν τον ελληνικό του χαρακτήρα, η Κύπρος παραμένει αναπόσπαστο μέρος του ευρωπαϊκού πολιτισμού, παρά τις διάφορες κατακτήσεις από μη Ευρωπαίους κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της. Αυτό ήταν αναμενόμενο, αφού ο ίδιος ο ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίζεται στον ελληνο-ρωμαϊκό και τις αξίες της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.
Αμέσως μετά την ανεξαρτησία της, η Κύπρος έγινε το 16o κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ), στις 24 Μαΐου 1961, και συμμετέχει σ’ όλα τα Σώματα και Όργανά του, περιλαμβανομένης της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης. Η Κύπρος πάντοτε συμμετείχε ενεργά στην εφαρμογή των αρχών και αξιών του Συμβουλίου, και ιδιαίτερα στο πεδίο της διαφύλαξης και προαγωγής των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων. Κύπριοι ειδικοί συμμετέχουν στις περισσότερες από τις ειδικευμένες Επιτροπές του και η συνεισφορά τους έχει ευρέως αναγνωριστεί.
Η Κύπρος προήδρευσε της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, που είναι το Ανώτατο Εκτελεστικό Όργανο του Συμβουλίου, πέντε φορές, κατά τις περιόδους: 24 Απριλίου - 11 Δεκεμβρίου 1967, 6 Μάιου - 28 Νοεμβρίου 1974, 28 Απριλίου - 24 Νοεμβρίου 1983, 10 Νοεμβρίου 1994 - 11 Μαΐου 1995 και 22 Νοεμβρίου 2016 - 19 Μαΐου 2017.
Κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της Κύπρου, 10 Νοεμβρίου 1994 με 11 Μαΐου 1995, η Επιτροπή Υπουργών ασχολήθηκε με σημαντικά θέματα, όπως η ενίσχυση της δημοκρατικής ασφάλειας μέσω της ένταξης νέων κρατών μελών στον Οργανισμό και η αποτελεσματική εφαρμογή των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν από τα κράτη μέλη κατά την προσχώρησή τους στον Οργανισμό. Εγκαινιάσθηκε, επίσης, ο θεσμοθετημένος διάλογος μεταξύ του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) σε επίπεδο Προεδρίας και Γενικής Γραμματείας των δυο Οργανισμών, ως υλοποίηση κυπριακής πρωτοβουλίας που είχε υιοθετηθεί στη Διάσκεψη Κορυφής του ΟΑΣΕ στη Βουδαπέστη, τον Δεκέμβριο του 1994.
Σημειώνεται ότι η Κύπρος περιλαμβάνεται στα 35 κράτη που υπέγραψαν την Τελική Πράξη του Ελσίνκι το 1975 και υπήρξε ενεργό μέλος στις διαδικασίες της τότε Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ), η οποία από την 1η Ιανουαρίου 1995 μετεξελίχθηκε σε διεθνή οργανισμό με το όνομα Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Από τη στιγμή της γέννησης της ιδέας για τη ΔΑΣΕ, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, η Κύπρος συμμετείχε ενεργά στο να καταστεί η ΔΑΣΕ μια διαδικασία κοινής ευρωπαϊκής προόδου.
Την Προεδρία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης ανέλαβε ξανά η Κύπρος από τις 22 Νοεμβρίου 2016 μέχρι τις 19 Μαΐου 2017. Ως επίκεντρο των προτεραιοτήτων της έθεσε, αυτή τη φορά, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, έναν τομέα στον οποίο η Κύπρος είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη και δραστήρια σε διεθνές επίπεδο, λόγω και της δικής της ιστορικής εμπειρίας. Η Κύπρος, έτσι, πρωτοστάτησε στην προώθηση της υπογραφής, στη Λευκωσία, της Σύμβασης για τα Αδικήματα που σχετίζονται με τα Πολιτιστικά Αγαθά, η οποία θ’ αποτελέσει το νομικό εργαλείο στήριξης των συλλογικών προσπαθειών για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας μέσω της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης, μιλώντας στην έναρξη των εργασιών της 127ης Συνόδου της Επιτροπής Υπουργών του ΣτΕ, στις 19 Μαΐου 2017, ανέφερε ότι «οι προσπάθειες της κυπριακής Προεδρίας απέδωσαν καρπούς με το άνοιγμα για υπογραφή, εδώ στη Λευκωσία, της Σύμβασης για τα Αδικήματα που σχετίζονται με τα Πολιτιστικά Αγαθά», ενώ δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει την τεράστια σημασία που αποδίδει η Κυπριακή Δημοκρατία στο Συμβούλιο της Ευρώπης ως θεματοφύλακα των κοινών αρχών και αξιών των κρατών μελών του. «Ελπίζω και πιστεύω», κατέληξε, «ότι η κυπριακή Προεδρία επέδειξε βαθιά δέσμευση στο όραμα του ΣτΕ για διατήρηση και διαφύλαξη της ειρήνης, της δημοκρατίας, της ευημερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών για όλους στην ευρωπαϊκή ήπειρο».
Ως εκ τούτου, η εκλογή της Κύπριας Βουλευτή κας Στέλλας Κύριακίδου ως Προέδρου της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΚΣΣΕ), στις 10 Οκτωβρίου 2017, αποτέλεσε μεγάλη τιμή για τη Βουλή των Αντιπροσώπων, αλλά και για την Κυπριακή Δημοκρατία γενικότερα. Η εκλογή αυτή της κας Κυριακίδου στο ανώτερο αιρετό αξίωμα της ΚΣΣΕ – του δεύτερου, δηλαδή, θεσμικού οργάνου που συστάθηκε από το καταστατικό του ΣτΕ – καταδεικνύει ότι η Κύπρος, παρά το μικρό της μέγεθος, μπορεί να πετύχει πολλά στον χώρο της διπλωματίας.
Την 1η Μαΐου 2004 η Κύπρος εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κύπρος αντίκρισε την ένταξή της, ως μια φυσική εξέλιξη που υπαγορεύεται από την ιστορία, την κουλτούρα και τον πολιτισμό της, καθώς και τον συνολικό ευρωπαϊκό της χαρακτήρα. Πρόκειται για σταθμό-ορόσημο στην ιστορία του νησιού και του λαού της, καθοριστικής σημασίας για το μέλλον των επερχόμενων γενεών.
Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος σε ομιλία του την 1η Μαΐου 2004, ημέρα ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ, είπε: «Αυτή η ώρα σηματοδοτεί έναν κορυφαίο σταθμό στην Ιστορία της Κύπρου. Τον δεύτερο κορυφαίο σταθμό, μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, πριν 44 χρόνια. Αυτή η ώρα σημαίνει το ευτυχές τέλος μιας πολύχρονης προσπάθειας και την ελπιδοφόρα αρχή μιας νέας πορείας και μιας νέας εποχής για την Κύπρο. Από αυτή την ώρα, η Κυπριακή Δημοκρατία ανήκει και τυπικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γίνεται πλήρες, οργανικό και αναπόσπαστο μέλος της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας».
Η Κύπρος εισήλθε, έτσι, σε μια νέα εποχή με ελπιδοφόρους ορίζοντες να διαφαίνονται για τον λαό της, ο οποίος αντικρίζει τις νέες προκλήσεις όχι σαν απειλή αλλά σαν ιστορικό στοίχημα που μπορεί και πρέπει να κερδηθεί, αν πρόκειται η Κύπρος να υλοποιήσει όλες τις δυνατότητές της μέσα στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Οι Κύπριοι εργάστηκαν και εργάζονται σκληρά για να εναρμονίσουν τους θεσμούς και την κοινωνία τους πλήρως με την ευρωπαϊκή κατάσταση πραγμάτων, υιοθετώντας τις καλύτερες πρακτικές και γνωρίσματα και εγκαταλείποντας, ταυτόχρονα, αναχρονιστικές συμπεριφορές και συνήθειες, όπου υπάρχουν. Στηριζόμενοι στον πολιτισμό και την ιστορική κληρονομιά τους, οι Κύπριοι αναδιαμορφώνουν και εκσυγχρονίζουν δομές και θεσμούς στο πλαίσιο της ΕΕ, αξιοποιώντας αποτελεσματικά καινούργιους μηχανισμούς και εφαρμόζοντας καινοτόμες ιδέες για να αναμορφώσουν τη χώρα τους και να κτίσουν ένα ελπιδοφόρο μέλλον για τις επερχόμενες γενιές.
Πιστεύουν ότι, παρά το μικρό της μέγεθος, η Κύπρος έχει τις δυνατότητες να συμβάλει, ενεργά και δημιουργικά, στην επίτευξη των στόχων της Ευρώπης του 21ου αιώνα, ένας από τους σημαντικότερους των οποίων είναι η μετατροπή της Ευρώπης σ’ ένα μεγάλο χώρο ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας.
Γεωγραφικά, η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και μεγάλων πολιτισμών. Ιστορικά, υπήρξε πάντοτε το σημείο εμπορικών και πολιτιστικών ανταλλαγών και συνεργασίας ανάμεσα στους λαούς της ανατολικής Μεσογείου. Οι Κύπριοι αισθάνονται ότι η χώρα τους πρέπει να συνεχίσει να διαδραματίζει και σήμερα αυτόν τον ρόλο στο πλαίσιο της ΕE. Πιστεύουν ότι έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να οικοδομούν, με συνέπεια και σύνεση, σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας, που θα προάγουν τα ευρωπαϊκά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα και τις ελπίδες και προσδοκίες των γειτονικών χωρών, αλλά και της ίδιας της Κύπρου που θ’ αποκτήσει σημαντικά πολιτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα.
Σημείο αναφοράς στη μακρόχρονη σχέση της Κύπρου με την Ευρώπη αποτέλεσε η ανάληψη, για πρώτη φορά από την Κύπρο, της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, από την 1η Ιουλίου μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2012, στο πλαίσιο του Τρίο Προεδρίας Πολωνίας-Δανίας Κύπρου.
Από την αρχή η κυπριακή Προεδρία έθεσε ως όραμα να εργαστεί «Προς μια Καλύτερη Ευρώπη» μέσω της βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των πολιτικών της ΕΕ και της ενίσχυσης της ανάπτυξης, της αλληλεγγύης και της κοινωνικής συνοχής μέσα στην Ένωση.
Στο πλαίσιο αυτό τέθηκαν τέσσερις προτεραιότητες: (α) μια Ευρώπη πιο αποτελεσματική και βιώσιμη, (β) μια Ευρώπη με πιο αποδοτική οικονομία, βασισμένη στην ανάπτυξη, (γ) μια Ευρώπη που να σημαίνει περισσότερα για τους πολίτες της, με αλληλεγγύη και κοινωνική συνοχή, και (δ) η Ευρώπη στον κόσμο και πιο κοντά τους γείτονές της.
Κατά κοινή ομολογία, η Προεδρία της Κύπρου στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέβη επιτυχής. Ανάμεσα στα επιτεύγματά της ήταν η ιστορική συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επί του Ενιαίου Πακέτου Ευρεσιτεχνίας και η συμφωνία στο Συμβούλιο της ΕΕ επί του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού. Η Προεδρία κατέβαλε έντονες προσπάθειες ώστε να προχωρήσει τις διαπραγματεύσεις για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και προετοίμασε το έδαφος για τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τους Αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων, ώστε να βρεθούν πιο κοντά σε συμφωνία. Περαιτέρω, σημαντική πρόοδος επιτεύχθηκε στο θέμα του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου.
Με στόχο την εμβάθυνση της Εσωτερικής Αγοράς, η κυπριακή Προεδρία πέτυχε, εξάλλου, ουσιαστική πρόοδο σε όλες τις εναπομείνασες δράσεις της Πράξης για την Ενιαία Αγορά Ι, ολοκληρώνοντας πέντε απ’ αυτές. Άλλη αξιοσημείωτη επιτυχία της κυπριακής Προεδρίας ήταν και η επανεργοποίηση της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής της ΕΕ μέσω της «Διακήρυξης της Λεμεσού».
Σαν αποτέλεσμα, οι ηγέτες των ευρωπαϊκών Οργάνων αναγνώρισαν ότι η Κύπρος, παρά το μικρό της μέγεθος, κατάφερε να ανταποκριθεί πλήρως στις υποχρεώσεις και στις προκλήσεις μιας Προεδρίας της ΕΕ.
Εύλογα, λοιπόν, η Κύπρος κοιτάζει μπροστά με αισιοδοξία, αποφασισμένη να τιμήσει το ιστορικό συμβόλαιο της ενσωμάτωσής της στην ΕΕ, με δημιουργικό όραμα, άοκνες προσπάθειες και μεθοδικές ενέργειες, παρά τις δυσκολίες που προκύπτουν. Αντλώντας κουράγιο από την ευρωπαϊκή του κληρονομιά, όπως παρουσιάζει αυτό το βιβλίο, και σταθερά στηριζόμενος στις ίδιες αρχές και παραδόσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους του, ο κυπριακός λαός έχει εισέλθει σε μια νέα και πολλά υποσχόμενη περίοδο στη μακραίωνη και συχνά πολυτάραχη Ιστορία του. Είναι πεπεισμένος ότι οι θυσίες και οι αγώνες του τελικά θα δικαιωθούν και θα ανταμειφθούν.
Ως πλήρες μέλος της ΕΕ, η Κύπρος εργάζεται εποικοδομητικά με τους εταίρους της για την ολοκλήρωση του ευγενούς και φιλόδοξου εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης και ολοκλήρωσης. Μια σημαντική εξέλιξη προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωζώνη και η υιοθέτηση του ευρώ ως του επίσημου νομίσματος της χώρας από την 1η Ιανουαρίου 2008.
Μια άλλη σημαντική εξέλιξη είναι, επίσης, η ανακήρυξη της Πάφου σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2017, μαζί με την πόλη Ώρχους της Δανίας. Ο θεσμός αυτός αποσκοπεί στο να αναδείξει τον πλούτο και την ποικιλομορφία των πολιτισμών στην Ευρώπη, να προβάλει τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά που μοιράζονται οι Ευρωπαίοι, να ενισχύσει το αίσθημα των ευρωπαίων πολιτών ότι ανήκουν σε έναν κοινό πολιτιστικό χώρο και να αναδείξει τη συμβολή του πολιτισμού στην ανάπτυξη των πόλεων. Η ανάληψη και διοργάνωση του σημαντικότερου πολιτιστικού θεσμού στην ιστορία της Ευρώπης, είναι για την Πάφο και την Κύπρο μια εξαιρετική ευκαιρία για προβολή του κυπριακού πολιτισμού, ως αναπόσπαστου τμήματος της ευρωπαϊκής πολυπολιτισμικής ταυτότητας.
Ταυτόχρονα, η Κύπρος εξακολουθεί να επιδιώκει, με μεγάλη αποφασιστικότητα, μια συνολική διευθέτηση για την τεχνητή διαίρεση που επιβλήθηκε στο νησί και στον λαό του από την Τουρκία με τη βία των όπλων από το 1974. Μια βιώσιμη και διαρκή λύση που θα επανενώσει την Κύπρο και τον λαό της, την οικονομία και τους θεσμούς της, έτσι ώστε όλοι οι Κύπριοι να απολαμβάνουν μαζί τα οφέλη και να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις που προκύπτουν από την ένταξη στην ΕE.
Ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2004, είναι φυσικό η Κύπρος να επιζητεί και να αναμένει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη για μια ορθή και δίκαιη επίλυση του Κυπριακού, η οποία θα φέρει σταθερότητα και ευημερία σε μια επανενωμένη Κύπρο, θα εξυπηρετεί τα νόμιμα συμφέροντα του κυπριακού λαού και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βασικών ελευθεριών όλων των πολιτών της.
Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης έχει επανειλημμένα διακηρύξει την ειλικρινή του δέσμευση να εργαστεί με θάρρος και αποφασιστικότητα «για μια λύση που θα διασφαλίζει τις αξίες και αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ολόκληρη τη νήσο, με την ενωμένη Κύπρο να είναι ένα αποτελεσματικό κράτος μέλος της ΕΕ και ένας σημαντικός σταθεροποιητικός περιφερειακός παράγοντας στην Ανατολική Μεσόγειο, ικανή να πραγματώσει στο έπακρο τη μοναδική προνομιακή γεωγραφική της θέση – ως γέφυρα μεταξύ της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και της Ασίας – ιδιαίτερα υπό το φως των ενεργειακών μεταβολών που λαμβάνουν χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο».