id
stringlengths 4
6
| url
stringlengths 31
789
| title
stringlengths 1
109
| text
stringlengths 2
589k
|
|---|---|---|---|
5774 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9A%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%E0%B6%BA%20%E0%B6%B6%E0%B7%90%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%94%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%B8%E0%B6%BA | කේන්ද්‍රීය බැංකුක්‍රමය |
හැදින්විම.
අතිසිග්‍ර ලෙසත් අකන්ඩවත් ලෝකයතුළට නවතාක්‍ෂණක්‍රමවේදයන්බ්හිවේ. මේතුළ ලෝකයහි දැවැන්ත තරඟකාරිත්වයක් නිර්මාණයවිතිබේ මෙමදිනෙන්දිනදියුනුවන තාක්ෂණික ක්‍රමෝපායන් සමග එහිප්‍රතිඵල සියගණුදෙණුකරුවන්සඳහා ලබාදිමට විවිද බැංකුක්‍රියාකරමින්සිටි. ඒ අනුව
ON Line BANKING
UNI Banking
Internet Banking
Tele Banking
SMS Banking
යනාදික්‍රම සේවාපහසුකම් සලසනු ලබයි. මෙම ලිපිය තුලින් කේන්ද්‍රීය බැංකුක්‍රමය ගැන තොරතුරු ඉදිරිපත් කරනුලැබේ.
1 කේන්ද්‍රීය බැංකුක්‍රමය යනුකුමක්ද?
ලංකාව පුරා විහිදිගිය වෙන්වෙන්වකටයුතුකළසිය ශාඛාජාලයප්‍රධානමධ්‍යස්තාකේන්ද්‍රකොටගෙන එමස්ථානයටසියලුම ශාඛා සම්බන්දව ක්‍රියාත්මක කිරිමමෙමගින් හැදින්වේ .මෙහිදි (leesline) විද්‍යුත් දත්ත රැහැන්මගින් ශාඛාජාලය ප්රධාන මද්‍යස්තානයට සම්බන්දකරනුලබයි. මේඅනුව වෙන්වෙන්ව
කටයුතු කළ ශාඛා එක් ස්තානයකට(Host) සියලු දත්ත ගබඩා කරගෙන කටයුතුකිරිම තුල ඹ්නෑම ශාඛාවකට වෙනත් ඹ්නැම ශාඛාවක දත්ත හා සම්බන්දව කටයුතුකිරිමේ පහසුකම සැලසෙයි. එය කේන්ද්‍රිය බැංකුක්‍රමය ලෙසට අදහස් කෙරේ. උදාහරණයක් ලෙස ලංකාවෙ ප්‍රමුකපෙලේ මුල්‍ය ආයතනයක් වන මහජන බැංකුව 2004 වසරේ සිට කේන්ද්‍රියබැංකුක්‍රමය හා සම්බන්දවිය.
2 කේන්ද්‍රීය බැංකුක්‍රමයට පෙර තත්වය
රට පුරා විහිදිගිය ශාඛාජාලය වෙවෙනම ශාඛාවශයෙන් පවත්වාගෙනයාම.
ශාඛා සියල්ලේම තොරතුරු ලබාගැනිමට දිර්ගකාලයක් සහ විශාල අපහසුතාවයන් පැවතිම.
ගණුදෙණුකරුවන්හට සිය ගිණුම්කටයුතු කරගැනිමට ගිණුම පවතින ශාඛාවටම පිවිසිමට සිදුවිය
මුදල් සහ අයපත් රැස්කිරිම සඳහාඑම ශාඛාවටම පිවිසමට සිදුවිය
3 කේන්ද්‍රිය බැංකුක්‍රමයේ වාසි
මෙහිදි බැංකුකරුවන් හා ගණුදෙණු කරුවන් යන පාර්ෂව දෙකටම එහි යහපත් ප්‍රතිඵල අත්විම වැදගත්වේ.
බැංකුකරුවන්සඳහා
තමආයතනයෙහි ශාඛාවන් දෙකක්අතර ගිණුම් කටයුතුඉතා පහසුවෙන්කරගතහැකිවිම.
ශාඛාජාලයේම තොරතුරු ක්ෂණිකව හා නිවරැදිව ලබාගැනිමට හැකිවිම.
ගණුදෙණුකරැවන්ගේ විශාල තොරතුරු සංඛයාවක් තැන්පත් කරතැබිමට හැකිවිම.
කළමණාකාරිත්වයට අදාල තොරතුරු එකවර එකම ස්ථානයකින් ලබාගැනිමට හැකිවිම.
ගණුදෙණුකරුවන් සදහා
ඹ්නෑම ශාඛාවකින් අයපත් රැස්කරගැනිමට හැකිවිම.
දේශිය, විදේශිය බැංකුකාර්යකන් ඹ්නෑමශාකාවකින් කරගතහැකිවිම.
සෑමසේවාස්ථානයකින්ම සමාන සේවාවන් ලබාගැනිමට හැකිවිම.
ගණුදෙණු කරුවන් නොවනඅයට පවා මුදල් හුවමාරුකරගැනිමට හැකියාව ලැබිම.
ගණුදෙණුකරුවන්ගේගණත්වය වැඩි ශාකාවක ගණුදෙණු කරුවෙකුට ගණත්වය අඩුශාඛාවකින්සේවය
ලබාගැනිමට හැකිවිම.
3 කේන්ද්‍රිය බැංකුක්‍රමයේ පවතින අවාසි
විද්‍යුත් දත්ත රැහැත් ලබාගැනිම ඇති දුෂ්කරතා
තාක්ෂණික දෝෂයක්ඇතිවුවිට මුලුපද්දතියම අඩපනවිම
අධිකපිරිවැයන්දැරිමට සිදුවිම
නමුත් කෙන්ද්‍රිය බැංකුක්‍රමය තුල ඉහතදැක්වු ලෙස විශාල වාසි ප්‍රමාණයක් අත්කරගත හැකි අතර කාලය ශ්‍රමය නාස්තිය වලක්වන අතර සිය කාර්යන් ඉතාම පහසු කරනුලැබේ.උදාහරණයක් ලෙස 2004 වසරෙදි ෙක්න්ද්‍රිය බැංකුක්‍රමයට යොමුවු මහජන බැංකුව පෙන්වාදෙනුයේ 1961/ 7 / 1 දින ආරම්භ කර මේදක්වා ශාකා 324ක් හා උකස්හා සේවාමධ්‍යස්ථාන 326 කින් සමන්විත වනඅතර මිලියන 10යට අධික ගණුදෙණු කරුවන් සමග මුල්ම කාලයේ අතහුරුක්‍රමහට ගණුදෙණු කල
අතර පසුව ශාඛා කේන්ද්‍රකරගත් පරිගණක පද්ධති මගින්කටයුතුකරනලදි .2004 වසරේ සිට කේන්ද්‍රීය බැංකු ක්රමය හදුන්වාදීමත් සමග ගණුදෙණුකරුවන්ගේ ගිනුම් කටයුතු ඉතාක්‍ෂනිකව හා පහසුවෙන් කරගතහැකිවිය. එමෙන්ම සේවක කාර්යක්ෂමතාව උපරිම මට්ටමකටලබාගැනිමට හාසේවක කාර්යප්‍රමාණයද අවමවනබවයි . මෙලෙස ලංකාවතුල බෝහෝආයතන නවතාක්‍ෂණික ක්‍රමවේදයන්ට යොමුවිමදැකියහැකිය.
අඩවිෙයන්බැහැරපිටු
Bank of Noth dakota
Business Case
Core Banking Project |
5775 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%92%20%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B7%9A%20%E0%B6%B4%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%B0%E0%B7%8F%E0%B6%B1%20%E0%B6%9C%E0%B6%82%E0%B6%9C%E0%B7%8F | ශ්‍රි ලංකාවේ ප්රධාන ගංගා |
ශ්‍රි ලංකාවේ ගංගා වර්ග
සාමාන්‍ය ගංගා සහ ඔයවල් ලෙස වර්ග 2කි.
ගංගා වල වසර පුරා අඩු වැඩි වශයෙන් ජලය ගලායන අතර ඔයවල් වසරේ වැඩි කාල සීමාවක් වැලි පෑදෙන තරමට වීයලී පවතී.
ශ්‍රි ලංකාවේ ප්රධාන ගංගා අශ්‍රිත සිතියම
ප්රධාන ගංගා පිළිබඳ කෙටි හැඳින්විමක්
මහවැලි ගඟ***
ශ්‍රි ලංකාවේ දිගම ගඟයි. මධ්‍යම කදුකරයේ මහඑළිතැන්නෙන් ආරම්භ වී ත්‍රිකුණාමලයේ කොඩ්ඩියාර් බොක්කෙන් මුහුද ට එක්වන මහවැලි ගඟ කිලෝමීටර 335 ක දිගින් යුක්තයි.වාර්ෂිකව මහවැලි ගගෙන් මුහුදට ඇදී යන ජලස්කන්ධය අක්කර අඩි 640000ක් පමණ වෙතැයි මතයක් පවතී.මහවැලි ගඟ ගිරිතලේ පරාක්‍රම, සමුද්ර ය හා සොරබොර හා කන්තලේ අග්බෝ වැව ආදි පැරණි වැව් කිහිපයක් පෝෂණය කරනු ලබයි.පැරණි පොත්වල මහවැලි ගඟ හදුන්වන ලද්දේ මහා වාලුකා නදිය සහ මහා ගංඟා යන නමිනි.
කැලණි ගඟ***
ශ්‍රි ලංකාවේ පුජනීයත්වයක් ආරෝපණය වි ඇති ප්රධාන ගංගාවකි.සමනෙළ කදුවැටියෙන් ආරම්භ වී කොළඹ නගරයට උතුරින් පිහිටි කාක දිවයින අසලින් මුහුදට වැටෙයි.එහි ජල වහන ප්‍රාදේශය වර්ග කිලෝමීටර් 2690ක් වේ.වාර්ෂික ගඟට ලැබෙන ජලස්කන්ධය අක්කර අඩි 70190000ක් පමණ වන අතර එයින් මුහුදට යන්නේ 64% පමණි. මෙරට ජල විදුලිය නිපදවීම සදහා කළක සිටම බෙහෙවින් දායක වී ඇති ගංඟාව මෙයයි.නිතර නිතර ජල ගැලීම් වලට ප්‍රසිද්ධ ගංඟාවකි.
කළු ගඟ***
කළු ගඟ රත්තපුර දිස්ත්‍රිකයට අයත් සමනළ අඩවියේ ඉදිකටුපාන අසලින් ආරම්භ වී කළුතර දිස්ත්‍රික්ය හරහා මුහුදට ටැටෙයි.ජල වහන ප්රදේශයේ විශාලත්වය හා වාර්ශික ලබන ජලස්කන්ධය අතින් දෙවැනි වන්නේ මහවැලි ගඟට පමණි.කළු ගඟේ ජලවහන ප්රදේශයේ විශාලත්වය වර්ග කිලෝමීටර් 2690 ක් වේ.ඒ වගේම මෙය ශ්රී ලංකාවේ පළලම ගංගාව වේ.ගංගා ධාරයට වාර්ශිකව ලැබෙන වැසි ජල ප්රමාණය අක්කර අඩි 962500 කි.එය වාර්ශිකව මුහුට ගලා යන ජලස්කන්ධය අක්කර අඩි 616000 කි.කළු ගඟ දරැණු ජල ගැලීම් සම්බන්ධව නරක ප්‍රසිද්ධියක් උසුලයි.
වලවේ ගඟ***
සමඒහ්නෙජ්ළෙජ් ෙජ්අෙේජ්ඩවියෙන් ආරම්භ වී ගලා විත් අම්බලන්තොටින් මුහුදට වැටෙයි.වලවේ ගඟ හරහා උඩවලව ජලාශය ඉදිකර ඇත.
ලංකාවේ ප්රධාන ගංඟා වලින් එකකි.දිග කිලෝමිටර් 137ක් පමණ වේ.වලවේ ගඟ හරහා උඩවලව ජලාශය ඉදි කර ඇත
බෙන්තරගඟ***
දකුණු පළාත සහ බස්නාහිර පළාත වෙන් කෙරෙන සිමාව සේ සැළකෙන්නේ බෙන්කර ගඟයි.දිග කිලෝමිටර් 72 කි.මෙහි
අවට ප්රදේශය සංචාරක ව්‍යාපාරය සදහා ඉතා දියුණු තත්ත්වයක පවතී.
අඔන් ගඟ***
අඔන් ගග මහවැලි ගංගාවේ පහළ කොටසේදී එයට එක් වන ප්රධාන අතු ගංගාවයි.ආරම්භ වන්නේ නාලන්ද සහ මාතලේ කදු
වලිනි.වේගයෙන් ගලන ගඟක් නොවේ.එහි ගමන් මග වංගු සහිතයි.මෙහි පහළ කොටසේ කුඩා වැලි දුපත් ඇත.
මැණික් ගග***
ඌව පළාතේ කදු වැටිවල දකුණු බෑවුමෙන් ආරම්භ වි රැහුණු වනෝද්‍යානය හරහා ගොස් යාල නම් ස්ථානය හරහා මුහුදට
වැටේ.දිග කිලෝම්ටර් 114 කි.මැණික් ගග අසබඩ පිහිටි කතරගම පුදබිම නිසාu එය පුජනීයත්වයට පත් වී ඇත.අවුරැද්දේ වැඩි
කාලයක් මැණික් ගඟ වතුර අඩුවෙන් ගලා බසියි.
පින්තුර ගැලරිය
මුලාශ්‍ර
ශ්‍රි ලංකාවේ දිය ඇළි ගංඟා හා වනාන්තර
ගංගා - ශ්රී ලංකා
ගංගා |
5776 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B7%92%E0%B6%BA | බුද්ධිය | දැණුම, අත්දැකීම්, අවබෝධය, සාමාන්‍ය දැණීම, සහ ඇතුළු ණුවන භාවිතාකර සිතීමට සහ ක්‍රියාකිරීමට ඇති හැකියාව බුද්ධිය නම්වේ. තවමත් බුද්ධිය යන්න මතවාදයට ලක්වෙමින් ඇත.පුද්ගලයන් දෙදෙනෙකු සැම අතින්ම සමාන වුවත් එක් අයෙක් අනෙකාට වඩා මනා ලෙස කටයුතු කරන්නේ කේසෙද?යන්න බැලුවහෝත් එය අභියෝගාත්මක අවස්තාවන්ට මුහුණ දෙන විට කටයුතු කරන ආකාරයේ වෙනස්කම් අනුව තහවුරු කර ගතහැකග.පුද්දගලයා යම් ක්‍රියාකාරකමකට සුදුසුද නැද්ද යන්න
සොයා බැලිමට බුද්දිය අවශ්‍යය.ළමයනුට උගන්වද්දි හැනියා තක්සෙැවකින් තොරව අලුත් විෂයක් තොරා බෙරා ගැනිම කාලය අපතෙ යන නිෂ්ප්‍රයොජන කර්රයක් විය හැක.බුද්දිය යනු ප්‍රජානන හැකියාවකි.
කිසියම් දෙයක් පිළිබද යම් කෙනෙක් විශිෂ්ඨත්වය දක්වන සාධක කිහයක් ඇත.
යමක් පිළිබද ඇති උනන්දුව
කැපවිම
දක්‍ෂකම
පළපුරුද්ද
දැනුම
බුද්ධිය පිළිබද නිර්වචන
පියාජේ
බුද්ධිය ජිවියා තුල ඇති වන පැහැදිලි ක්‍රියාකරකමයි.එය ජිවියා විසින්සකස් විය යුතු බාහිර වස්තුන් ආශ්‍රයෙන් ගොඩ
නැගෙන වඩා සිමවක කොටසකි.
ස්පියමන්
අදහස් හා ද්‍රවය අතර සම්බන්ධතා ගොඩනගා ගැනිමයි.
කැට්ල්
බුද්දිය යනු කොටස් 2ක එකතුවකි.
සහජයෙන් ඇති වු ශක්තිය
පොෂණය වු ශක්තිය
ඇමරිකානු අර්ථනය
බුද්ධිය යනු පුද්ගලයාට කුසලතාවයක්තිබිය යුතු බවයි.
ද්වි සධක මතය
සමාන්‍ය සාධක
විශේෂ සාධක
බුද්ධිය යනු සමාන්‍ය සාධකයි. විශේෂ සාධක යනු එක් එක් පුද්ගලයන්ට ඇති හැකියාවන්ය.
ත්‍රිසාධක මතය
කයික හැකියාව
සංඛ්‍යාමය හැකියාව
යාන්ත්‍රික හැකියාව
අවකාශ සම්බන්ධතා හැකියාව
සෞන්දර්ය සම්බන්ධතා හැකියාව
බුද්ධි පරික්ෂණ වර්ග
කේවල බුද්ධි පරික්ෂණය
ලිඛිත පුද්ගල බුද්ධි පරික්ෂණ ක්‍රමයකි."බිනේ" විසින් හදුන්වා දි ඇති මෙය වරකට ඵක් අයකු පමණක් භාජනය කරයි.
කණ්ඩයම් බුද්ධි පරික්ෂණය
ස්පියමන් විසින් හදුන්වා දි ඇත.
බහුවිධ බුද්ධි න්‍යාය
වත්මන් ලෝකයේ භාවිතා කරන සම්ප්‍රදයික බුද්ධි පර්ක්‍ෂණවලින් තක්සෙරු කරනුයේ මනුෂ්‍ය විභවතිවයන්ගෙන් ඉති ස්වල්පයකි.එ බැවින් බහුවිධ බුද්ධිය පිළිබද සිද්ධාන්තය1984 දි ඇමරිකානු මනෝ විද්‍යඥයෙකු වු"හවාඩ් ගාඩ්නර්"විසින් ඉදිරිපත් කර ඇත. මෙහිදි වැඩි දෙනෙකුගේ විවිධ දක්‍ෂතා අගය කිරිමට හැකිවන පරිදි බුද්ධි වර්ග 8ක් හදුන්වා දි ඇත.
වාචසික-භාෂාමය බුද්ධිය
වාචික හෝ ලිඛිතව වචන ඵලදායි ලෙස භාවිතා කිරිමයි.භාෂාව අර්ථකථකය කරමින් භාෂාවට ඇළුම් කරන භාෂාමය බුද්ධිවන්තයා කවි, ගී, සිංදු ගැයිම සාහිත්‍ය පොත පත කියවිමට ලිවිමට කථනය දේශනය ඹස්සේ ගැඹුරට යමින් බුද්ධිමය හැකියාව වර්ධකය කර ගනියි.
සංගිත රිද්මයානුකුල බුද්ධිය
කුඩා කල සිට පරිසරයේ ශබ්ද කුරුළු නාද මිනිස් හඩට සවන් දිමෙ රිද්මය හදුනාගෙන,සංකිර්ණ සංගිත භණ්ඩවල නඳරටා හදුනා ගැනිම දක්වා ස්වර සංයොජනය වාදනය ගයනය වැනි කුසලතා ඔස්සේ ගැඹුරට යමින් ස්වකිය බුද්ධිය වඩවා ගනියි.නි.ලෙස, සංගිතඥයා, සංගිතස්වර රචකයා, ගයකයා වාදකයා,සංගිත ගුරුවරයා දැක්විය හැක.ප
තාර්කික-ගණිතමය බුද්ධිය
විද්‍යාත්මක චින්තනය භාවිත කරමින් නිරික්ෂණ පරික්ෂණ කිරිමෙන් නිගාමි උද්ගාමි ලෙස විවිධ ද්‍රව්‍ය සාධක හා ප්‍රස්තුත අතර සම්බන්ධතා අනාවරනය කර ගැනිමේ රුචිකත්වය දක්වන මොහු සංඛ්‍යා, ගණිතවගු, සුත්‍ර ඇසුරින් තමන් ඉදිරියේ ඇති තොරතුරැ වර්ගිකරණය කිරිමේ වින්දනය ලබමින් එදිනෙදා ජිවිතයට පවා වඩා තර්කාණුකුලව මුහුණදෙමින් ස්වකිය බුද්ධිමය කුසලතාවය වඩවා ගනියි.ගණිතඥයා, තර්ක ශස්ත්‍රඥයා, ඉංජිනේරුවා,විද්‍යා ගණිත ගුරුවරුන් පරිඝණක වැඩකරුවන් දැක්විය හැක.
දෘශ්‍ය-අවකාශමය බුද්ධිය
ලෝකය නිවරදිව ප්‍රජානනය කරමින් වර්ණ රේඛා හැඩතල මතුපිට පෘෂ්ඨය හා අවකාශමය සම්බන්ධතා හදුනා ගනිමින් මානසික දෘශමය පරිකල්පනය දියුණු කර ගන්නා බුද්ධිමතා වගු ප්‍රස්ථාර සැලසුම් රුප සටහන් සිතියම්කරණය ආදිය මගින් එවා ප්‍රකාශයට පත් කරමින්නිර්මාණශිලිව බුද්ධිය වඩවා ගනියි. ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා, චිත්ර ශිල්පියා,ඉංචජිනේරුවා දැක්විය හැක.
කායික-සංචලනමය බුද්ධිය
ස්වකිය ශරිරය අවශ්‍ය පරිදි චලනය කිරිමෙන් විවිධාකරයෙක් නම්‍යශිලිව මුහුණ අත් පා ඇගිලි ආදි සිරුරෙ කොටස් මගින් භව ප්රකාශ කරයි.නළු නිළියන්, ක්‍රිඩකයන් ,සටන් කලාකරුවන්, වඩුවන් ,අදින් දැක්විය හැක.
පුද්ගල ඇතුලන්ත බුද්ධිය (පුද්ගලාන්තර බුද්ධිය)
තමන් පිළිබද සංවේදිව සිට දියුණු කළ අධ්‍යාත්මයක් සහිතව තම ශක්තින් දුර්වලකම් නිර්මාණශිලි හැකියාවන් හා ආත්ම විශ්වාසයකින් යුතු තමන් විසින් තමන්ව යථාර්ථයෙන් අවබෝධ කර ගනියි. දර්ශනිකයන් චින්තකයන් මනෝ විද්‍යාඥකයින්ආගමික පුජකවරු ආදින් දැක්විය හැක
අන්තර් පුද්ගල බුද්ධිය
සමාජයේ අන්‍ය මිනිසුන් ගැන සහානුභූතියෙන් යුක්ත අනුන්ගේ ප්‍රශ්න,හැගිම් අභිලශයන්තේරුම් ගැනිමට සමත් වේ.මානව විද්‍යාඥයින්,ජනනායකයන්, උපදේශකවරු,ගුරුවරු,දේශපාලඥයින් ආදින් දැක්විය හැක.
ස්වභාවධර්ම බුද්ධිය
සජිවි ලෝකයේ පවත්නා ගහ කොළ,මල්,පළතුරු,සතා සිව්පාවන්,කාලගුණය,දේශගුණය වැනි දේ ගැන යථාර්ථයෙන් හා චමත්කාරයෙන් තේරුම් ගනියි.පරිසර විද්‍යාඥකයින් ජිව විද්‍යාඥනයින් උයන් පාලකවරු අදින් දැක්විය හැක.
ආශ්‍රිත ලිපි
ප්‍රඥ්ඥා
අඩවියෙන් බැහැර පිටු
බුද්ධිය |
5777 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%85%E0%B6%B8%E0%B7%8F%20%E0%B6%85%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B6%B8%E0%B7%8A%20-%20%E0%B7%81%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%20%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F | ළමා අයිතිවාසිකම් - ශ්රී ලංකා |
හැඳින්වීම
අනාදිමත් කාලයක සිට ශ්රී ලංකාව දියුණු හර පද්ධතියක් හා සදාචාරාත්මක සමාජයකින් යුක්ත වූවකි.එසේ වුවද ආක්‍රමණික විදේශීය බලවේග සහ වෙනත් සාධක නිසා ඇති වු සදාචාරාත්මක පිරිහීම තුළ අද වන විට ළමුන්ගේ යහපැවැත්ම දෙමාපියන්ටද සමාජයටද බරපතල ගැටළුවක් බවට පත් වී ඇත.මෙවන් වූ සමාජ තත්වයක් මත ළමා අපයෝජන,සියවස් ගණනාවක් පුරා රහසේ ව්‍යාප්ත වෙමින් පැවති උවදුරක් වුවද එය බරපතල සමාජ පිළිලයක් බව හදුනාගෙන ඊට එරෙහි වීමට තරම් අවධානයක් යොමු වූයේ මෑත දශක කිහිපයක සිටය.
80 දශකයේ මැද භාගය වන විට ශ්රී ලංකාව තුළ ළමා කායික දණ්ඩනය වරදක් බවත්,90 දශකයේ මුල් භාගයේ ළමා ලිංගික අපයෝජනය බරපතල වරදක් බවටත් හදුනා ගනිණි.එතැන් සිට ළමා අපයෝජන වලින් සිදුවන කෙටි කාලීන මෙන්ම දිගු කාලීන අයහපත් බලපෑම් පිළිබඳව කටයුතු කිරීම පිණිසත් ළමුන්ට සිදුකරන විවිධාකාර ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා සහ කෲරත්වයන්ට එරෙහිව පියවර ගැනීම සදහාත් ශ්රී ලංකාවද එක්සත් ජාතීන්ගේ ළමා අයිතිවාසිකම් ප්‍රඥප්තිය සමග අත්වැල් බැදගනු ලැබිණි.මෙතුලින් ඉහත කී පරිදි ආපදාවන් සමුදායකින් දරුවන් ආරක්ෂා කරලීම සදහා පවත්නා වු නීතිමය රාමුව විදහා දැක්වීම අරමුණයි.
ළමයා යනු කවරෙක්ද?
"අව්‍යාජත්වයේ හා සුන්දරත්වයේ විශ්වමය සංකේතය ඔහුය."
"මානව ශිෂ්ටාචාරයේ තීරණාත්මක සාධකය ඔහුය"
"විශ්වයේ ශේෂ්ඨතම නිර්මාණය ඔහුය."
මෙවන් සාහිත්‍යමය නිර්වචනයන්ට පාත්ර වු ළමයා නිර්වචනයකට හසුකළ නොහැකි තරම්ය. 1989 නොවැම්බර් මස 20 වන දිනදී එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය විසින් අනුමත කරගන්නා ලද ළමා අයිතිවාසිකම් පිළිබද ප්‍රඥප්තියට අනුව ඉතාමත් සරලම අදහස නම් "නීතිය මගින් අඩු වයසකදී පූර්ණත්වය ලබන්නේ නම් මිස වයස අවුරුදු 18ට අඩු සියලු මනුෂ්‍යයන් ළමුන්ය".
ළමුන් ආරක්ෂා කිරීම පිළිබදව ජාත්‍යන්තර නීති තත්වය
සංවර්ධනාත්මක අවධියක් ලෙස ළමාවිය ජාත්‍යන්තර වශයෙන් පිළිගැනීම සදහාද ළමයින්ට හිමි මූලික මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ නීතිමය රාමුවක් සලසාදීමේ අරමුණින් වර්ෂ 1989 නොවැම්බර් මස 20 වන දිනදී එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් ළමා අයිතිවාසිකම් පිළිබදව ප්‍රඥප්තිය (CRC) සම්මත කර ගන්නා ලදි.
මෙම ප්‍රඥප්තිය වගන්ති 54කින් සමන්විත වන අතර මුල් වගන්ති 42 මගින් ළමයා පිළිබඳව නිර්වචනය, ළමුන්ගේ අයිතිවාසිකම්, ළමුන්ගේ ආරක්ෂාව, සම්බන්ධව දෙමාපියන් ඇතුළු වැඩිහිටියන් වෙත පවත්නා වගකීම විස්තර කර ඇත.
ශ්රී ලංකාවේ නීති පද්ධතිය තුළ ළමා අයිතිවාසිකම්
ළමා අයිතිවාසිකම් පිළිබඳව අණ පනත් පැනවීම යටත් විජිත යුගයේ සිටම දක්නට ලැබුණු අතර වර්ෂ 1883 දී මුල් වරට සංග්‍රහ කරන ලද දණ්ඩනීති සංග්‍රහයේ ළමුන්ගේ ආරක්ෂාව පිළිබදව ප්‍රතිපාදන දැක්වේ. දණ්ඩ නීති සංග්‍රහයේ 75 සහ 76 වගන්ති අනුව වයස අවු:8ට අඩු දරුවකු විසින් කරනු ලබන ඕනෑම ක්‍රියාවක් හෝ ප්‍රමාණවත් ලෙස පැසුණු බුද්ධියක් නොලත් වයස අවු: 8 ට වැඩි නමුත් 12 ට අඩු දරුවකු විසින් කරනු ලබන කිසිදු ක්‍රියාවක් නීතිය අනුව අපරාධයක් ලෙස නොසැලකේ.
එමෙන්ම වයස අවු:12ට අඩු දරුවකු දෙමාපියන්ගෙන් කෙනෙකු හෝ භාරකරුවකු විසින් අතහැර දැමිම දඬුවම් ලැබිය හැකි වරදක් වේ. ළමා ආරක්ෂාව සම්බන්ධයෙන් වැදගත් වන තවත් පනත් වන අතර ,1939 දී පනවන ලද ළමුන් හා තරුණයන් පිළිබදව ආඥා පනතද, 1956 අංක 47 දරණ ස්ත්‍රීන්, තරුණ හා ළමුන්ගේ ශ්‍රමය ලබා ගැනීම වැලැක්වීම සදහා වන පනතද වැදගත් පනත් වේ.
මේ පනත අනුව යම් පුද්ගලයකු විසින් අවුරුදු 14 ට අඩු දරුවකු සේවයෙහි යෙදවීම දඩුවම් ලැබිය හැකි වරදකි.එසේ වුවද වර්තමාන සමාජයේ බරපතල සමාජ උවදුරක්ව ඇති ළමා අපචාරයන් වැලැක්වීම සදහා පැවති නීතිමය රාමුව කිසිසේත් ප්‍රමාණවත් නොවීය. මේ නිසා ළමුන් සම්බන්ධව සම්මත කරන ලද ඉතා වැදගත් මෑත කාලීන පණත් 05ක් පිළිබදව අවධානය යොමු කර ඇත.
1995 අංක 22 දරණ දණ්ඩනීති සංග්‍රහය (සංශෝධන) පනත
මෙහි විශේෂත්වය වනුයේ ළමා අපචාර පිළිබද වැරදි සම්බන්ධයෙන් පැනවිය හැකි උපරිම දඩුවම පමණක් නොව අවම
දඩුවමද නියම කිරීමය. මෙම පනත මගින් අපරාධ වරදවල් ලෙස නිර්වචනය කර ඇති දේ:
*ළමයින් කෲර වධහිංසා වලට භාජනය කිරීම.
*ළමයින්ගේ අයුතු ලිංගික ප්‍රයෝජන ගැනීම.
*ලිංගික අපචාරයන් සදහා ළමුන් සැපයීම.
*අසත්‍යය හෝ අශ්ලීල දර්ශනයකට හෝ ප්‍රකාශනයකට ළමයකු යොදා ගැනීම හෝ ඒ සදහා අනුබල ලබා දීම.
*එවැනි ප්‍රකාශනයක් සන්තකයේ තබා ගැනීම, විකිණීම බෙදා හැරීම හෝ ඒ සදහා අනුබල දීම.
1998 අංක 27 දරණ අධිකරණ (සංශෝධන) පනත
මෙම පනත මගින් ව්‍යවස්ථාපිත, ස්ත්‍රී දුෂණය හෙවත් වයස අවු 16ට අඩු ළමයකු දුෂණය කිරීම සම්බන්ධ නඩු කටයුතු වලදී මූලික
සාක්ෂි විභාගය යන අවශ්‍යතාවය ඉවත් කොට ඇත.මෙමගින් ළමා අතවර පිළිබද නඩු කඩිනම් කිරීමටත්, අතවරයකට ලක් වූ ළමයාට නැවත නැවත ස්වකීය සාක්ෂිය ඉදිරිපත් කිරීමේ කටුක අත්දැකීම් අවම කිරීමටත් හැකියාව ලැබී ඇත.
1998 අංක 29 දරණ දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය (සංශෝධන) පනත
මෙම පනත මගින් පහත සදහන් කාරණ සම්බන්ධයෙන් වයස අවු :18ට අඩු ළමයින් යොදවා ගැනීම ඉතා බරපතල අපරාදයක් ලෙස නිර්වචනය කර,දඩුවම්ද නියම කොට ඇත.
*ළමුන් සිඟා කෑම සදහා යෙදවීම.
*ලිංගික සංසර්ගය සදහා ළමුන් කුලියට ගැනීම, සේවයේ යෙදවීම.
*සීමිත භාණ්ඩ, එනම් විෂ ද්‍රව්‍ය, අබිං හා වෙනත් මත්ද්‍රව්‍ය ප්‍රවාහනය සදහා ළමුන් යොදවා ගැනීම.
අංක 50 දරණ ජාතික ළමා ආරක්ෂක අධිකාරිය පනත
මෙම පනත මගින් ළමුන්ගේ ආරක්ෂාව පිළිබඳව කටයුතු කරනු ලබන ජාතික ළමා ආරක්ෂක අධිකාරිය නම් ආයතනය පිහිටුවා ඇත. මෙහි අරමුණු:
*ළමා අපචාර වැලැක්වීම.
*අපයෝජනයට ගොදුරු වු ළමයින් ආරක්ෂා කිරීම හා ඔවුන්ට ප්‍රතිකාර කිරීම.
*ළමා අපයෝජනය පිටු දැකීම සදහා වන ප්රතිපත්ති හා ක්‍රියා මාර්ග සකස් කිරීම
.
*සම්බන්ධීකරණය හා කළමණාකාරීත්වය.
2005 අංක 34 දරණ ගෘහස්ත ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා වැලැක්වීමේ පනත
මෙම පනත පැනවීමේ මුඛ්‍ය පරමාර්ථය නම් ගෘහස්ත ප්‍රචණ්ඩත්වය පිටු දැකීමයි. ශාරීරික හෝ මානසිකව සිදුවන හෝ සිදුවීමට ඉඩ ඇති ගෘහස්ත ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාවකටම එරෙහිව පියවර ගැනීම සදහා මෙම පනත යටතේ ප්‍රතිපාදන සලසා ඇත.
මෙම පනතෙහි නියම කර ඇති ආකාරයට අයදුම් පත්‍රයක් පුරවා අදාළ ප්රදේශයේ මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණය වෙත ඉදිරිපත් කිරීමෙන් ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව තහනම් නියෝගයක් අයැද සිටිය හැක.ළමුන්ට කාන්තාවන්ට පමණක් නොව ගෘහස්ත ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් පීඩාවට පත්වන ඕනෑම පාර්ශවයකට මෙමගින් සහනයක් අයැද සිටිය හැක."ආරක්ෂක ආඥාවක්" ලෙස හදුන්වන ලබන ඉහත කී තහනම් බන්ධනය කඩකිරීම නීතියට අනුව දඩුවම් ලැබිය හැකි වරදකි.
ළමා අපචාර හෝ අපයෝජන සම්බන්ධයෙන් දැනුම් දිය යුතු ආයතන
*පොළිස් ළමා හා කාන්තා කාර්යංශය.
*ජාතික ළමා ආරක්ෂක අධිකාරිය.
*කම්කරු කොමසාරිස්.
පරිවාස කොමසාරිස්
"ඉටු කරමු යුතුකම් රැක ගනිමු හිමිකම්"
ළමා අයිතිවාසිකම් ගැන කතා කරනු ලබන සෑම අවස්ථාවකදීම ළමුන්ගේ යුතුකම් හා වගකීම් අමතක නොකල යුතුයි.ළමයකු සතු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම අනෙකුත් ළමුන් හා වැඩිහිටියන් කෙරෙහි ළමයා සතු යුතුකම් හා වගකීම්ද අත්හළ නොහැකිය.
උදා: සෑම ළමයකුටම මානසික හෝ ශාරීරික දඩුවම් වලින් වැලකීමේ අයිතිවාසිකමක් තිබෙනවා මෙන්ම ඒ සමගම දෙමාපියන්ට,ගුරුවරුන්ට හා වැඩිහිටියන්ට ගරු කිරීම ළමයකුගේ යුතුකමක් හා වගකීමක්ද වේ.
කිසිදු තැනැත්තෙකු ස්වකීය යුතුකම් හා වගකීම් ඉටු නොකර අයිතිවාසිකම්වල පිළිසරණ පැතීම නිෂ්පල ක්‍රියාවකි. පාසලේදී නිවසේදී හා සමාජයේදී පළමුව ස්වකීය යුතුකම් හා වගකීම් ඉටුකොට දෙවනුව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳව සැළකිලිමත් වීම සෑම ළමයකුගේම වගකිමයි.
උපුටා ගැනීම;
ආණ්ඩු ක්රම ව්‍යවස්ථා කටයුතු සහ ජාතික ඒකාබද්ධතා අමාත්‍යංශය හා අනුබද්ධව පැවති
ඒක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහන් තොරතුරු ඇසුරෙන්
සබැදි පිටු:
මානව අයිතිවාසිකම් 1945 ට පෙර හා පසු
ශ්රී ලංකාවේ සමාජ ප්‍රශ්න
මානව අයිතිවාසිකම්
ළමා අපයෝජනය
අඩවියෙන් බැහැර පිටු
Child rights in sri lanka
Child right
ළමා අයිතිවාසිකම් |
5778 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%20%E0%B6%B4%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B7%82%20%E0%B6%B7%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B6%BA | ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය | ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය හෙවත් පුමිතිරිබව යනු පිරිමිකම සහ ගැහැණුකම අතර වෙනසට අදාලවන්නාවූ ලක්ෂණ පරාසය වේ. Depending on the context, these characteristics may include biological ලිංගය (i.e. the state of being male, female or intersex), sex-based social structures (including gender roles and other social roles), or gender identity.
ලිංගය සහ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය
ලිංගභේදය ස්ත්‍රීත්වය හා පුරුෂත්වය සහ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය යන පද සමාන අර්ථ ඇති පද ලෙස සමාජය විසින් බොහෝ අවස්ථාවල දි භාවිතා කරනු ලැබේ. ස්ත්‍රි පුරුෂ ලිංගභේදය යන පදයට වඩා ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය යන පදය සමාජිය මෙන්ම මනෝභාවාත්මක වශයෙන් ද වෙනස් වු අර්ථයක් ගෙන දෙයි.
ස්ත්‍රී පුරුෂ ලිංගභේදය යනුවෙන් සරලව හඳුන්වනු ලබන්නේ උපතින්ම හිමිවන ලිංගික භාවයෙහි වෙනසයි. ජීව විද්‍යාත්මකව ස්වභාවයෙන් සියලුම ජීවීහූ ස්ත්‍රී පුරුෂ යන බෙදුමට ලක්ව උපත ලබති. ස්ත්‍රීය හා පුරුෂයා අතර ඇති මෙම ජීවවිද්‍යාත්මක ලිංගික වෙනස නිසා ඔවුනොවුන්ගේ අඟපසග ඉන්ද්‍රියන් හා ශරිර වර්ධනය වෙනස් අයුරින් සිදු වෙයි. ස්ත්‍රින්ගේ හා පුරුෂයින්ගේ ශරීර වර්ධනයේ දී ඉන්ද්‍රියන්ගේ බාහිර මෙන්ම අභ්‍යන්තර වෙනස්කම්ද සිදුවන අතර කටහඬ වැනි දෑ පවා වෙනසකට භාජනය වෙයි. මෙම ලිංගික වෙනස ස්භාවිකවම නිර්මාණය වු ජීව විද්‍යාත්මක වෙනසකි. මෙය සමස්ත ලෝකයටම පොදු වූ දෙයකි. කවර රටක, කවර සමාජයක වුවද වසර දහස් ගණනකට පෙරාතුව වුවද නුතන යුගයේ දී වුවද මෙම ස්ත්‍රී පුරුෂ ලිංගික වෙනස නොවෙනස්ව පවතියි.
ජීව විද්‍යාත්මකව ස්ත්‍රීයට හා පුරුෂයාට ලැබී ඇති ලිංගික වෙනස මත සමාජය විසින් දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ වෙනස් වු සමාජ තත්වයන් මෙම දෙපක්ෂය සදහා නිර්මාණය කර දී ඇත. සමාජය හා සංස්කෘතිය මගින් මෙම බෙදීම සිදු කර තිබෙන අතර සෑම ඵ්කකයක දීම මෙන්ම සෑම ස්තරයක දීම ඵය දක්නට ලැබේ. ස්ත්‍රීන්ට හා පුරුෂයින්ට ඵකිනෙකට වෙනස් වු ගති ලක්ෂණ, අනන්‍යතා, හැසිරීම් රටා, භුමිකා සහ වෘත්තීන් පවා සමාජය විසින්ම නිර්මාණය කර තිබේ. ස්ත්‍රීන්ට හා පුරුෂයින්ට පවරා දී ඇති එම සමාජ සංස්කෘතික තත්ත්වය ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය ලෙස සරලව හඳුන්වා දිය හැකිය. මෙය සමාජය විසින් නිර්මාණය කර දී තිබෙන අතර ලිංගික බව මෙන් සොබාදහමින් ලැබුණු දෙයක් නොවේ. සංස්කෘතිය, ආගම, විශ්වාස, ඇදහිලි හා සිරිත් විරිත් මගින් මෙම සමාජ තත්වය ස්ථාපිත කර තිබේ.
මෙම සමාජ නිර්මිතය සමාජයෙන් සමාජයට රටින් රටට වෙනස් වේ. මානව වර්ග, ජාති, කුල, ප්රදේශ අතරද මෙම සමාජ තත්වයන් සමාජ හා සංස්කෘතික වෙනස්වීම් අනුව සිදු වේ. ඵම නිසා ස්ත්‍රී පුරුෂ ලිංගභේදය මෙන් නොව ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය වෙනස්වන සුලු දෙයකි.
ලොව සෑම සමාජයකම ස්ත්‍රීන් හා පුරුෂයින් අගය කිරිම සිදුවන්නේ කෙසේද?
පුරුෂයින් ශාරීරික හා මානසික වශයෙන් ශක්තිමත්, ඵඩිතර ඉක්මන් තීරණ ගත හැකි, නායකත්වයක් සහිත, බුද්ධිමත් හා තාර්කික කොටසක් ලෙස විශ්වාස කෙරේ. එහෙත් ස්ත්‍රීය ළාමක, සුන්දර, පුරුෂයෙකු මත යැපෙන කාරුණික, ඉක්මනින් සසල වන සිතක් ඇති කොටසක් ලෙස සැලකේ.
ස්ත්‍රී පුරුෂ බෙදිම තුළ ඔවුන්ට පැවරී ඇති වගකීම්
ස්වභාව ධර්මයෙන් හිමි වි ඇති ප්‍රජනන කාර්යය මෙන්ම ගෘහාශ්‍රිත සියලු කාර්යයන්ද සමාජය විසින් ස්ත්‍රීයට පවරා දී ඇත.
ඒ අනුව
1. දරුවන් පෝෂණය කිරිම
2. රැක බලා ගැනිම
3. ගේ දොර කටයුතු
4. දරුවන්ගේ අධ්‍යාපන කටයුතු
5. වැඩිමහල්ලන් රැක බලා ගැනිම
ඵයට වෙනස් ආකාරයට ගෘහයෙන් පිටත ආදායම් ඉපයිමේ කාර්යය පුරුෂයාට පවරා දී ඇත.
1. වෙළඳාම
2. ගොවිතැන හෝ වෙනත් රැකියා
3. සමාජ වැඩ කටයුතු
4. ස්ත්‍රින්ට හා දරුවන්ට ආරක්ෂාව සැපයීම
මේ අනුව ගෘහාශ්‍රිත කටයුතු සමාජය විසින් ස්ත්‍රීයට පවරා ඇති අතර ඇය පෞද්ගලික නැතිනම් ගෘහාශ්‍රිත ක්ෂේත්‍රයට අයත් වුවෙකු ලෙස සැලකෙයි. ඵම නිසා පෞද්ගලික ගැහැණිය යන නමින්ද හැඳින්වෙයි. පුරුෂයා ගෘහයෙන් පිටත ආදායම් ඉපයිමේ කාර්යය කරන නිසා ඔහු පොදු ක්ෂේත්‍රයට අයත් වුවෙකු ලෙස සැලකේ. ඵම නිසා ඔහු පොදු පිරිමියා යන නමින් හැඳින්වෙයි. දරුවෙකු කුඩා කළ සිට සමාජානුයෝජනය කිරිම තුළින් දිගු කලක් තිස්සේ මෙම අනන්‍යතාවන් ඇය හෝ ඔහුගේ මනස තුළ ස්ථාපිත කෙරේ.
ඕනෑම සමාජයක ස්ත්‍රීන්ට හා පුරුෂයින්ට අසමාන වු තත්වයක් හිමිකර දී ඇති අතර ඵ් මත පදනම් වු විශ්වාස හා අගය කිරීම් ඵම සමාජවල දැඩිව මුල්බැසගෙන ඇත. බොහෝ රටවල ඇදුම් පැළදුම් ඇඳීමේ හා භාෂා භාවිතා කිරිමේ වෙනස් කම් පවා දක්නට ලැබේ. ඵහි දි ස්ත්‍රි පුරුෂ වශයෙන් බෙදුණු පද ව්‍යාකරණ විධි, ස්ත්‍රීන්ට හා පුරුෂයින්ට විශේෂිත වු යෙදුම් හා ව්‍යවහාර දක්නට ලැබේ. තවද රැකියා ක්ෂේත්‍රයේදී දී හෙදි, ගුරු, ලඝු ලේඛක වැනි වෘත්තීන් ස්ත්‍රීන්ට හිමි ක්ෂේත්‍ර ලෙස ද බර වාහන පැදවිම, ඉංජිනේරු හා ආරක්ෂක අංශ, තාක්ෂණ රැකියා සහ කළමනාකරණය වැනි වෘත්තීන් පුරුෂයින්ට වෙන් වු ක්ෂේත්‍ර ලෙස බොහෝ විට සැලකේ. ගැහැණිය හා පිරිමියා මේ ආකාර විය යුතුය යනුවෙන් සමාජය විසින් වර්ග කිරිමක් කර තිබෙන නිසා ඔවුන්ගේ රැකියා ක්ෂේත්‍ර වල දී පවා බෙදීමක් දක්නට ලැබේ.
කෙසේ වුවද සමාජයක් ගත් විට ශක්තිමත්, ඵඩිතර හා නිර්හීත ගැහැණු පිරිමි දෙපක්ෂයම සමාජය තුළ ජීවත් වේ. ළාමක, නම්‍යශීලී, කාරුණික, ඉවසිමෙන් කටයුතු කරන ස්ත්‍රීන් මෙන්ම පුරුෂයින්ද සමාජය තුළ ජීවත් වේ. එහෙත් ස්ත්‍රීය හා පුරුෂයා මේ ආකාර විය යුතු යැයි සමාජය විසින් මිනිස් සිත් තුළට කාවැද්දීමක් කර තිබේ. සමාජය විසින් පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට ස්ත්‍රීය හා පුරුෂයා නොහැසිරේ නම් ඵය අසාමාන්‍ය දෙයක් ලෙස සමාජය දකී.
ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය පවුල තුළ සලකා බැලීමේ දී ස්ත්‍රීයට අප්‍රධාන තත්වයක් හිමි වේ. පුරුෂයාට
පවුල තුළ ආධිපත්‍ය බලය හිමි වේ. කවර සමාජයක වුවද කවර ජාතියක්, මානව වර්ගයක්, කුලයක් හෝ පංතියක් ගත්තද ස්ත්‍රීයට මෙම අඩු සමාජ බලය හිමි වේ. පවුලක් ගත් විට අඩු නිදහසක්, අඩු වරප්‍රසාද, අඩු අයිතිවාසිකම්, අඩු දේපළ, අඩු කීර්තිය හෝ අඩු බලය බොහෝ විට හිමිවන්නේ කාන්තාවටයි. වැඩි බලයක් හෝ වැඩි ආධිපත්‍ය හිමි වන්නේ පුරුෂයාටයි. මේ අසමාන වු බල බෙදීම පදනම් වී ඇත්තේ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය නිසාය.
ඵ් අනුව ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය යනු ලිංගිකත්වය පදනම් කරගෙන සමාජය විසින් කාලාන්තරයක් තිස්සේ විධිමත්ව නිර්මාණය කර දෙනු ලැබු සමාජ සබඳතාවයක් ලෙස සරලව හැදින්විය හැකිය. ස්ත්‍රී පුරුෂ ජීව විද්‍යාත්මක වෙනස මත සමාජය මෙම දෙපක්ෂය දකින ආකාරයද වෙනස්ය. ඵ් අනුව සමාජය විසින් මෙම බෙදීම නිර්මාණය කර දී ඇති බව පෙනේ. ඉහත දැක් වු කරුණු අනුව ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය යනු කුමක්ද යන්න පිළිබඳ යම් අවබෝධයක් ලබා ගත හැකිය. |
5779 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%82%E0%B7%84%E0%B6%BD%20%E0%B6%A2%E0%B6%B1%E0%B6%9A%E0%B7%80%E0%B7%92 | සිංහල ජනකවි | {{sections}💓}
{| class="messagebox"
,📣📣|
|<font size =2 >රබාකන ලලනස ෛ
'
Author ;Vidurath
🌏
වර්තමානයේ කවිය සීග්‍රයෙන් අභාවයට යමින් පවතී. කවිය අවියකි. සියල්ලෝටම කවි කල නොහැක. සිංහලයන්ටම උරුමවූ ලොව අන් තැනක දැකිය නොහැකිය. කවිය මරාදැමීමට වර්තමානයේ නිසදැස් පැමිණ ඇත, කවිය සහ කවියා රැකගැනීම සිංහල ජාතියේ සහ සියල්ලන්ගේම වගකීමකි. විශේෂයෙන් නව පරම්පරාව මේ පිළිබද දැනුවත් කිරීම උදෙසා මෙම ලිපිය වැඩිදියුණු කළයුතුව ඇත. පොත පත පරිහරණයෙන් හෝ ඔබගේ දැනුමෙන් මෙම මාතෘකාව පිලිබඳව දැනුවත්නම්, අලුත් කරුණු එක්කිරීමෙන් සහ සංශෝධනයෙන් හෝ කරුණාකර දායකවන්න.</font>
|}අතීත ජනයා තමන්ගේ මහන්සියත්, වෙහෙසත් නිවා ගැනීම සඳහා යොදා ගත් ජන කවිය විවිධ ක්‍ෂේත්‍රයන්, වෘත්තීන් ඔස්සේ නිර්මාණය වී ඇත.මෙම ජන කවි ගැමියාගේ ස්වයං නිර්මාණ වශයෙන් දැක්විය හැකිය.
සෑම සහිත්‍යයකම ම වාගේ උගත් කවීන්ගේ මෙන්ම ම ජන කවීන් ගේ නිර්මාණ ද දක්නට ලැබේ. සිංහල කවින්ගේ ද මේ ස්වභාවය ඇත. උගත් කවීහු සම්මත වියරණ රීති හා ඡන්දස් අලංකාර රීතීන් ට අනුගත බවමින් නිර්මාණකරණයේ යෙදෙති. සම්භෞය ගණයේ ලා සැලකෙන සිළුමිණ, සසදාවත, මුවදෙව්දාවත යන ගී කාව්‍යයන්ගේ පටන් සන්දේශ කාව්‍ය, උපදේශ කාව්‍යාදී බොහෝ පැරණි කෘතීන් හි නිරූපණය වන්නේ මේ විවිධ කාවය රීතිය යි.ජන කවිය බිහි වූයේ විධිමත් අධ්‍යාපනයක් නොලබනලද සාමාන්‍ය ගැමි ජනයා අතුරිනි. යම්කිසි ජන කොට්ඨාසයක සිතුම් පැතුම්, සැප දුක් මෙන් ම ඔවුන්ගේ ඇදහීම්, ඇගයීම්, ජීවනෝපාය ආගමික පෝෂණය හා ගැමි සෞන්දර්යය ද ජන කවිය මගින් හෙළි කරයි.ජන කවි ජන ශ්රුති විශේෂයක් ලෙස සැලකේ. ඊට හේතුව වන්නේ කාලාන්තරයක් මුළුල්ලෙහි මේ නිර්මාණ පොදු ජනයා අතර පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට කටින් කට පැවත ඒමයි. පැල් කවි, පාරු කවි, නෙළුම් කවි, පතල් කවි ආදී විවිධ ජන කවි ලෙස බේද අද ලිඛිත ව ඇතත් මේවා අපට උරුම ව ඇත්ට්තේ කටින් කට පැවතෙමින් පරපරපුරෙන් පරපුරට ආරක්ෂා වූ නිසා ය.සිංහල ජන කවි අතරට ගැනෙන ලිඛිත ජන කාවය ග්‍රන්ථ කිහිපයක් ද ඇත. යසෝදරා වත, වෙස්සන්තර ජාතක කාවයය, තුන්සරණය යනු ඒවා ය.එඩ්මන් ගජමන් නෝනා, රංචාගොඩ ළමයා, අන්දරේ ආදි පැරණි ජන කවීන් ගැන ද අසන්ට ලැබේ.උගතුන් විසින් උගතුන් සඳහා රචනා කරන ලද විවිධ ජන කවිය වෙනස් වනුයේ ජන කවි තුළ දක්නට හැකි අවයාජත්වය, පුනරුක්තිය, අනුබේදනීයත්වය, සංයමය ආදී ලක්ෂණ නිසා ය.වී ගොවිතැන ජිවනොපය කර ගත් සරල කෘෂිකාර්මික සමාජය ජන කවිය සඳහා උල්පත විය. ගොයම් කවි, නෙළුම් කවි, පැල් කවි, කුරක්කන් කවි ආදී වශයෙන් ජන කවියෙහි විවිධ ස්වරූප අපට දැකිය හැක්කේ බම් බකත,හේන් හා පැල ඇසුරු කොට බගන ය. ගැමි කතුන් එක් ව බගායම් පැළ සිටුවීම, වල් පැළ ඉදිරීම බහෝ බගායම් බනළීබම් දර්ශනයක් ගැමි කවියාබේ සිත පිබිදවීමට තුඩු බදන සුන්දර අත්දැකීමකි. එය සහජ කුසලතාබවන් පිරිපුන් ජන කවියකුබේ අතින් රසවත් කවියකට බපරළී ඇති අයුරකි බම්. දුම් ර බකබත් වැට ැඳලා රැකුම් ැලුම්මහවැලි ගබේ දිය ැඳලා බකතට ගිලුම්බ ාළඳ ලියන් කර ඔසවා ලන ැලුම්තුන්පත් රටාවයි දුම් ර බකබත් බනළුම් බකත බහවත් කුඹුර ගැමියා බේ ස්වයංබපෝෂිත ආර්ිකබේ බක්න්රසථ්ානයයි. බසෞන්දර්යබේ නවාතැන් බපාළ ය. බකත ආශ රිත වැඩ කටයුතුවල දී ගන්බන් උත්සවශ රීයකි. බකත මඟින් ත සපයා ගැමියන්බේ කුසගිනි දුරු කරනවා පමණක් බනාව ඔවුන්බේ අබන්ක විධ්‍ දුක් බදාම්නස් හා ජීවන සරතස පළවා හැර සන්තෘප්තිය ළඟා බකබර්. බකබතහි සුන්දරත්වය ගැමියා දැක ඇති ආකාරය බම් කවිබයන් කියැබවයි. බකතක බගායම් පැළ නිල දිලිබසන වාවිබටක ඉඳන් මල් වඩම් තනන වාබකතක ඉඳන් මල් මාල බගාතන වාමලක මරු බස් වට නද බදන වා බගායම් බනළීම යනු ගැමියන් බේ සියලු පාර ර්ථනා මල්පල ගැන්වීමකි. බමතුවක් කල් වැගිරූ දහඩිය රන් අස්වනු වට පත් වූ බමාබහාබතහි ඔහු ල න අහිංසක වූ ද, අසමිීත වූ ද සතුට වචනයට බනානැඟිය හැකි තරම් ය. එ ැවිනි බගායම් බනළීම ජනකවියා නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම්වලින් සපිරි බන්බරෝත්සවයක් බලස ඉදිරිපත් බකාට ඇත්බත්. බතල් ගාලා හිස ීරන් නෑබනෝඇට වැල ඇරබගන ැඳගන් නෑබනෝබසබ්ල් ඇරබගන ඇඳගන් නෑබනෝබගායම් බනළන්නට යමු අපි නෑබනෝ සැබදමු කදීමට රන් පැළ විලසටඅඳීමු කදීමට බස්බල් ඉණ වට ඳිමු කදීමට බකාණ්බේ මුදුනටකියමු කදීමට සින්දු ලතාවට බම් කවිවලින් කියැබවන පරිදි බගායම් බනළනා ළඳුන් ඒ සඳහා සැරබසන අයුරු බනත් සිත් ඇදගන්නාසුලු ය.වී බගාවිතැබන් දී බමන් ම බවනත් ජීවන වෘත්තීන්හි දී ද ජීවිතබේ සුව ර පැත්තට වඩා දුක් ර ජීවන අත්දැකීම්වලට මුහුණ දීමට ගැමියාට සිදු බවයි. තම කුඹුර විපතට පත්ව තිබ නු දුටු ගැමියකු තුළ හටගත් කම්පනය අවයාජ ව පළ බකබරන අවස්ථාවකි. බම්.පාට හොඳයි පැළ බවන ගොයම්නිඤල්ලඊට උඩින් ගැසුවා වැනි මඬ බරාල්ලයාල බදබගාඩ හඬනා මැ¾ඩියන් බගාල්ලබදවියනි, බුදුනි පාළුයි තංගලු මුල්ල
බකත පිළි ඳ අබප්ක්‍ෂා භංගත්වය දුක හා කම්පනය ජන කවියා සංබක්තාත්මක ව දක්වා ඇති අයුරු බගායබම් නිල්ල, මඬබරාල්ල, මැඬියන් බගාල්ල හා පාළුයි යන බයදුම් මගින් ඉස්මතු බවයි.කෘෂිකාර්මික ජන ජීවිතබයහි තමා බපළන සමාජ පන්තිවලට ඇතුළත් පුේගලයන් බකබරහි උපදනා බනෝක්කඩුව හා විබරෝධ්‍ය වබරෝක්තිබයන් පර කාශ වන තැන් ද ජන කවියාබේ නිර්මාණ අතර දැකිය හැකි ය. මැණිබක් ඇවිත් අද තිසබ් ස් නියර පිටමඩ ඩිංගක් ඉසුණයි බනරි තුරැල්ලටසමාබවලා මාතින් වුණු වැරැේදටමැණිබක් ඉතින් යනවාබකෝ වලේවට ඇතැම් කවීන් මඟින් ගැමියා විඳින අබන්ක විධ්‍ දුක් බදාම්නස් අනුබේදනීය අයුරින් පළ බකබර්. කාබවයෝක්තීන් රසවත් ව කියා පෑබම්දී ජන කවියා විදේධ්‍ කවියාට බදබවනි බනාබේ. බරාත්බතන් බරාත්ත එන වලි කුකුළු පැටියබන්නිත්බතන් බගා ලු බදපතුල් රතු බකාබ යියබන් බමහි බයදී ඇති “නිත්බතන් බගා ලු බදපතුල් රතු බකාබ යියබන්” යන්න ාල නඟාබේ ළපටි ව හා සිත් ගන්නා ව ඉස්මතු කිරීමට ඉවහල් බවයි.රැය පුරා පතල් බදෝනා තුළ අපමණ බවබහස වී වැඩ කරන ගැමියන්ට රාති ්්රය ඉතා දිගු වූවක් බලස බපනී යයි. නව දවසකට හිරු පායා ඒම පිළි ඳ අබප්ක්‍ෂා ඔවුන්බේ සිත් තුළ ලියලන්බන් එ ැවිනි. එබහත් හිරු පායන්නට පමා වීම ඔවුන්බේ බනාමනාපයට බහ්තු වූ අයුරු ජන කවියා වයංගයාර්ථවත් ව පළ කරන්බන් බමබස ් ය.සූරිය සුබනර වට බදවරක් ගියාබදෝසූරිූූය යබනන රත ඇණ ඉගිලුණාබදෝවීරිය කරන රාහුට අසු වුණාබදෝසූරිය උදා නබූූන් එම නිසා බදෝ පහත දැක්බවන කවිය ද ජන ජීවිතය පිළි ඳ ගැඹුරු දර්ශනයක් බහළි කරන්නකි. මන්දාරමට උඩ ඉගිලෙන වැහි බල්නිබගානුබේ පිටට දැම්මා වැනි ර බගෝනිබවල මැද අම් ලම කාටත් පරබේණිමට තනි නැත උඹ නාඬන් උලබල්ණි ලවත් දුක් කම්කබටාලු උසුලමින් ගැමියා බගවන දිවිය බමමඟින් සංබක්තාර්ථවත් ව පළ කිරීමට ජනකවියා බපාබහාසත් වී ඇතජන කවිය හා ගැමි දිවිය.''කුරක්කන් කවි
1.හේනේ පැළේ මා විඳිනා සුරුක්කන්
ඌරෝ ඇවිත් වටපිට කරති සක්මන්
වැටටත් උඩින් උන් අල්ලන මලක්කන්
අපොයි මගෙ කිරි වදිනා කුරක්කන්
2.එපෙති දෙපෙති මහ හේනේ කුරක්කන්
මඟ යන්නෝ මට සරදම් කරක්කන්
එපෙති වෙන්ඩ කවුදැයි කළ නරක්කන්
කපා ගනිමු එක පෙත්තේ කුරක්කන්
3.දුරුතු මහෙදී කැලයට වැදීලා
මසක් පමණ කල් කැලවල් කොටාලා
මැදින් දිනේ දී වල් ගිනි තබාලා
කුරහන් ඉසිමුව කළුවර බලාලා
4.එල්ල වෙන්ට කවි කර කීවෙමි බෝම
කොල්ල කන්ට එති සිව්පාවෝ බොහොම
ගොල්ල සමඟ එති ඌරෝ සැමදාම
නිල්ල අබති සත් දවසින් බැලුවාම
රබන් පද
01.
සඳුන් කැලේ අපි යනකොට රිලව් පනිනවා
එක රිලවෙක් බඩ බැඳගෙන පිනුම් ගහනවා
තක දොං පිනුම් ගහනවා
02.
දොන්ත බබක්කට දෙන්න දෙයක් නැත
පෙට්ටගමක් උඩ තුටිටු දෙකක් ඇත
03.
උඩ පල ගත්තත් වට්ටක්කා
බිම පල ගත්තත් වට්ටක්කා
උඩ පල ගත්තත් බිම පල ගත්තත්
පුංචි පුංචි ගෙඩි වට්ටක්කා
04.
තරිකිට දොං දොං අවුරුද්දයි
රබාන දැන් දැන් හරි සද්දයි
තකිට දොදොං තකිට දොදොං තකිට දොදොං දොං
අපට අරන් කැවුම් කොකිස් නැන්ද එනව දොං
අක්කෙ වරෙන් නෑනේ වරෙන් නැන්දත් කැඳවන්
අවුරුද්දට අපි හැමෝම රබන් ගහමු දැන්
05.
රුං රුං රුඳ ගත
රුංද ගතත් ගත
රුංද ගතත් ගත තෙයි
අපේ ගෙදර තුන් දෙනයි
උඩහ ගෙදර තුන් දෙනයි
පහළ ගෙදර තුන් දෙනයි
තුන් පොළේම නව දෙනයි
ගසට පලච්චෙයි විමනා
ගසින් වැටිච්චෙයි විමනා
විමනා කුන්ද මනා කුකඳ මනා
කුඳං මනා දොං
06.
වත්ත කතත් කතත්තා
ගෙදර ගතත් කතත්තා
වත්ත කතත් ගෙදර කතත්
දෙකම කතත් කතත්තා
07.
මිටක් අරගෙන විහාරෙට ගොසින් නංගියෙ
පූජකර වරෙන් නංගියෙ පූජකර වරෙන්
බුදුන් දම් සඟුන් වැඳ-ලා දෙගුරු ගුරු
වරන් සිහිකර පූජකර වරෙන් නංගියෙ
පූජකර වරෙන් තක තෙයි පූජකර වරෙන්
08.
වංගගිරි මැද වෙස්සන්තර රජ දනක්
දුන් සැටි අසන් දොං දොං
රංග බබළාබබළ බබළා
නමින් අදිපති සුරන් දොං දො
රංබ රඹ ගස යටට වී හැම
කොළොම්පුරයේ ඉඳන් දොං දොං
මේ ලංකාවේ නිරින්ඳුන් ඉදිරියේ
ගසමුව රබන් දොං දොං
09.
රෑන ගිරවු නටතෙයි ගුඳං ගුඳ
පේර දොඩම් වැටෙතෙයි – විටිං විට
පේර දොංම් වැටෙටතයි
10.
උඩින් උඩින් වර පෙත්තප්පු
බිමින් බිමින් වර පෙත්තප්පු
උඩින් උඩින් වර බිමින් බිමින් වර
කැවුම් කන්න වර පෙත්තප්පු
11.
රාන් කිරිල්ලිය රාන් කිරිල්ලිය
රාන් කුරුල්ලට එන්න කියාපිය
රන් පුටුවක් උඩ ඉන්න කියාපිය
නූලක් මතුරල දේන කියාපිය
12.
රන් රඹුටන් ගස් දෙකයි
වළි කුකුළන් පස් දෙනයි
උන්ගෙ කරේ බොත්තමයි
බලන්න හරි ලස්සණයි
13.
අත්තක රතු මල් අත්තක සුදු මල්
වලූ මල් බෙලි මල්
නැන්දගෙ වත්තේ රෑණ කිතුල් මල්
තකදොං තරිකිට තකදොං තරිකිට
තකදොංතා තකදොංතා
14.
තාක්ක දොං දොං තාක්ක දොං දොං
තේක්ක මල් පිපිලා
ඔන්න බලන් සකි මෙන්න බලන් සකි
පාරට අතු නැමිලා
15.
ඉද්ද මලයි මල් වඩමයි දොංත තකිට තා
නෙලූම් මලයි මල් වඩමයි දොංත තකිට තා
දොං ත තකිට දොංත තකිට දොංත තකිට තා
16.
ඉර බසිනා කල ගසකට කුකුළන්
පියාසරින් නගිතෙයි
දෙපතුල් කටුවන් කරමල් රතුවන්
රිංද ගුඳන් තකතෙයි
එළිවෙන යාමෙට ඌ ඉඳ එතනින්
හීන් හඬින් හඬතෙයි
කුකුළගෙ සවුදම ඔන්න ගසනවා
කොක කොක් ගහිති ගතෙයි
17.
වත්තෙ නැන්දගේ රෙද්දෙ තුත්තිරි
සිද්ද පත්තිනි දෙයියනේ
තිත්ත තිබ්බටු තෙලෙන් බැද්දත්
තිත්තමයි හැම දෙයියනේ
තෙලෙන් බැද්දත් කොබෙයියා
කිරෙන් බැද්දත් කොබෙයියා
තෙලෙන් බැද්දත් කිරෙන් බැද්දත්
දෙකෙන් බැද්දත් කොබෙයියා
18.
රුහුණු දනව්වෙහි කරොංචි නයිදෙට
ගෑනු හරක් බඳිතෙයි – තෙතෙයි තෙයි
ගෑනු හරක් බඳිතෙයි
මදු කොළ අහුරක් මිටට කඩාගෙන
ඉදොඃ ඉදොඃ කියතෙයි – තෙතෙයි තෙයි
ඉදොඃ ඉදොඃ කියතෙයි
බාන් පොටක් ගෙන කර දමාගෙන
කදුරු ගහේ බඳිතෙයි – තෙතෙයි තෙයි
කදුරු ගහේ බඳිතෙයි
මෙච්චර මේ රටේ පිරිමි සිටිද්දිත්
ගෑනු හරක් බඳිතෙයි – තෙතෙයි තෙයි
ගෑනු හරක් බඳිතෙයි
19.
රන් කුඹලයි රන් කුඹලියි රටක පලච්චී
ගෙදර හිටිය වකුටු කෙල්ල දීග පලච්චී
දොන්ත බබක්කට දෙන්න දෙයක් නැත
වන්ඩු දෙකක් උඩු පිට්ටු දෙකක් ඇත
තන තන්න තන තන්න තන තන්න කීවා
ළැම පැත්ත උස් වෙන්න කිරි මැට්ටා ගෑවා
20.
බච්චො ආත්තත් ගොඬේ ආත්තත්
කොත්තන් මුත්තත් – බබියානත්
යකදුරු මුත්තත් පේදුරු මුත්තත්
ඉලූක් කනත්තත් – කිරි එතනත්
යද්දෙහි මුත්තත් ගෝසක මුත්තත්
සලමන් මුත්තත් – කළු මුත්තත්
මේ හැම මුත්තල අපේ ආත්තල
කොහේ ගියත් දැන් – සුර පුරයේ
21.
තකිට දොං දොං - තකිට දොං දොං
තකිට දොං දොං දොං - අපිට අරන් කැවුම්, කොකිස්
නැන්දා එනවා දොං
තරිකිට දොං දොං අවුරුද්දයි
රබාන දැන් හරි - හරි සද්දයි
තකිට දොං දොං - තකිට දොං
22.
පිලවක්කේ කැත්ත දො දොං
පිලවටකර කැත්ත දො දොං
ගුදං ගතං කැත්ත දො දොං
රාං රූං කැත්ත දො දොං
23.
එගොඩ ගොඩෙත් රත්තරන්
මෙගොඩ ගොඩෙත් රත්තරන්
එගොඩ ගොඩෙත්, මෙගොඩ ගොඩෙත්
ඇතෙක් බරට රත්තරන්...........
24.
රන් තැඹිලි ගස් දෙකයි
ගොන් තැඹිලි ගස් දෙකයි
ගස් දෙකට මල් දෙකයි
මල් දෙකට ගෙඩි දෙකයි
25.
බුබුල් බුබුල් බණ්ඩක්කා
තුට්ටු දෙකට මං ගත්තා
තුට්ටු දෙකට මං අරගෙන
තුට්ටු දෙකට මං වික්කා
26. බබරගලේ බබරගලේ බබර බදිනවා බබරගලේ බබර සුවද ගෙටම වදිනවා තක දොන් ගෙටම වදිනවා
27.තේක්ක නැන්දේ තේක්ක නැන්දේ තේක්ක මාමා කොයි අන්න බලන් සකි මෙන්න බලන් සකි ගහ උඩ සිට පෙරලෙයි
වස් කවි
බහින ජලය මෙන් සියගත ඇදීයන්
නගින ගහෙන් උගුරේ උල ඇනීයන්
බඳින බැම්ම වල වරපට කැඩීයන්
කෙමින ගත් හොරා හතරට පැලීයන්
ඔන්චිලි වාරම් කවි
සිංහල අවුරුදු කාලයේ ඔංචිලි පැදීමේ ක්‍රීඩාව ඉතා
ජනප්‍රිය කාර්යයකි.බාල මහලු තරුණ කවුරුත් මෙම කවි ගායනා කරමින්
මෙම ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාව කරනු ලබයි.මෙසේ ගායනා කරන ගී ඔන්චිලි වාරම්
ගී ලෙස හැදින්වේ.
01.
ඔන්චිලි චිලි චිල්ල මලේ
වැල්ල දිගට නෙල්ලි කැලේ
කඩන්න බැරි කටු අකුලේ
කඩා දියන් මගේ මලේ
02.
පදිනා කල විත් වැල් ඔංචිල්ලා
අඳිනා වත තද කර ඇදගල්ලා
පදිනා වැල් දෙක බුරුල් නොදෙල්ලා
සොඳිනා ගී කියමින් පැදපල්ලා
03.
උඩයන රවුමට පපුවයි දන්නේ
පාතට එනකොට නිවිලයි එන්නේ
පොල්ලක් පැන්නට බය නොසිතන්නේ
පත්තිනි දෙවිඳුට පින් දීපන්නේ
04.
සතර දෙනයි අපි ආවේ ඔක්කොම
සතර වටට සොඳ කැරකෙන ගෙත්තම
සතර අතට අල්ලා මාලක්කම
කතර ගමට බාරයි අපි ඔක්කොම
05.
ඉඳ ගත්තෙමි උස පුටුවක ගුවනා
බැඳ ගත්තෙමි ජය කොන්ඩය මුදුනා
ඇඳ ගත්තෙමි වතකුත් ආබරණා
වැඳ ගත්තෙමි නාරායණ සරණා
06.
පදිනා කල විත් වැල් ඔංචිල්ලා
අඳිනා වත තද කර ඇදගල්ලා
පදිනා වැල් දෙක බුරුල් නොදෙල්ලා
සොඳිනා ගී කියමින් පැදපල්ලා
07.
මිතුර මෙනුඹ අපි එක්ව සියල්ලා
කතුර ලෙසට බැඳි රන් ඔංචිල්ලා
නතර වෙවී ගුවනේ ඔංචිල්ලා
මෙවර පදිමු අපි රන් ඔංචිල්ලා
08.
විසි තුරු කර බැඳි රන් ඔංචිල්ලා
රිසි රිසි අය අරගෙන පැදපල්ලා
ඇසි පිය නො හෙළා බලා සිටිල්ලා
කිසි තැන නැත මේ ලෙස ඔංචිල්ලා
09.
පුර වර මැද බැඳි රන් ඔංචිල්ලා
දුර යන තරමට පුදුම නො වෙල්ලා
වවුලන් ලෙෂ කැරකෙයි ඔංචිල්ලා
අපිත් පදිමු දැන් රන් ඔංචිල්ලා
10.
රනේ රුව සේ ඇති බාල ළදුන් නේ
කණේ තොඩු දෙක දෙපිට වැනෙන්නේ
ඉනේ සළුව තද කර ඇද ගන් නේ
අනේ ළදුනි ඔංචිලි පැදපන් නේ
11.
අත්ත උසං උසං උසං
ජම්බු පොකුරු සිලිං බිලිං
ලොකු අක්කේ පදිං පදිං
ජම්බු කඩං බෙදං බෙදං
12.
වවුල් දහයි දහයි දහයි
කොක්කු දහයි දහයි දහයි
අහසේ උඩ නගියි නගියි
පදිමු අපිත් එහෙයි මෙහෙයි
13.
ඉරු දෙවියෝ යන්නේ උඩින්
සඳ දෙවියෝ යන්නේ උඩින්
තරු බැබළෙන අහස උඩින්
නඩා ගහමු අපිත් උඩින්.
කමත් කවි
1.
ඉර දෙවියෝ වැඩිය තැනේ
බොල් පිනි නොතිබෙයි එතැනේ
සඳ දෙවියෝ වැඩිය තැනේ
කරුවල නොතිබෙයි එතැනේ
2.
ගොනු යන්නේ කඳු බොඩලු
අප යන්නේ පා බොඩලු
පලදින්නේ මුතු පබළු
වලඳන්නේ කිරි කබලු
3.
මේ කාගේ මේ කමතා
ඉරු දෙවියන්ගේ කමතා
ඉරු දෙවියෝ බිම් බඳිතා
බිම් බැඳි තැන කොළ බඳිතාFor More-:කරත්ත කවි
සසඳ සසඳ හඳ පානේ අපි යනවා
මම්මල බඳව ගොන් බානක් දක්කනවා
සකිය සගව්වට රෝදය කැර කෙනවා
දත් කැකුළට අපි කුරුණෑගල් යනවා
සසඳ සසඳ සඳ පානේ අපි යනවා
මක්කොලි බඳට ගොන් බානක් බැඳ යනවා
සකිය සගව්වට රෝදේ කැරකෙනවා
දත් කැකුළට නාරම්මල ලතැවෙනවා
කොළඹ කො‍ටුවෙ කොටු දොරකඩ තාප්පේ
ඩකු ඩුකු ගගා බිම පෙරළෙන පීප්පේ
එගොඩ ගොඩේ රා විකුණන කෝප්පේ
දෙනවද අක්කෙ ඔය පුච්චන ආප්පේ
බත උයලා කාබී අපි සිත අයුර
තණ කවලා ගොන් දෙන්නට දී වතුර
නතර වෙලා අද රෑ ගාලෙහි වැතිර
එළිවෙන ජාමෙ පිටවී යමු හිත මිතුර
බැඳලා විය බාන ගොන් දෙන්නගෙ කරට
මැනලා ගනිමු බෝතලයක් සිලිමකට
බෙදලා බොමුව හැම දෙන එක්ක හරියට
කොතලාවල පසුකර මිතුර හනිකට
සසඳ සසඳ සඳ පානේ අපි යනවා
මක්කොලි බඳට ගොන් බානක් බැඳ යනවා
සකිය සගව්වට රෝදේ කැරකෙනවා
දත් කැකුළට නාරම්මල ලතැවෙනවා
හඳපානේ නරක ද මීගමු යන්න
එමපානේ නරකද වෙළඳම් යන්න
බැරි රාලේ කරවල ගඳ උහුලන්න
මතුවාරේ නොපතන් මීගමු යන්න
පැල් කවි
පැලේ පැදුර සුළඟට වැනි වැනීයෝ
වැවේ වතුර රැල්ලට සිඳි සිඳීයෝ
වෙලේ ගොයම පින්නට පැසි පැසීයෝ
අපේ මෙවන් දුක දෙවිඳුට පෙනීයෝ
පිලේ පැදුර හේනට අරගෙන එනවා
එලා පැදුර මැස්සේ එහි බුදියනවා
රටා වියපු අත් දෙක මට සිහි වෙනවා
හිතේ දුකට එතකොට කවි කියවෙනවා
අන්දරේ උඹ ද ඔය පැල් රකින්නේ
ගින්දරේ නැතිව මදුරන් තලන්නේ
යන්තරේ නොවෙද පපුවේ ගැහෙන්නේ
අන්දරේ කියන් ඇයි දුක් විදින්නේ
පාරු කවි
ගමන් යන්ඩ නැකතින් පාරු පැද ගෙනේ
සමන් දෙවියන්ඩ පුද පඬුරු බැඳ ගෙනේ
මෙවන් කළු ගගේ කඳු මුල් බලා ගෙනේ
අපිත් යමුව සැම දෙවියන්ට වැඳ ගෙනේ
ඔන්න මලේ ඔය නා මල නෙලා වරෙන්
අත්ත බිඳෙයි පය බුරුලෙන් තබා වරෙන්
කැලණි ගඟේ ඔරු යනවා බලා වරෙන්
සාදුකාර දී ඔරුවක නැගී වරෙන්.
නෙළුම් කවි
01.
දුම්බර කෙතේ වැට බැඳලා රැකුම් බැලුම්
මාවැලි ගඟේ දිය බැඳලා කෙතට ගිලුම්
බොළඳ ළියන් කර ඔසවා බලන බැලුම්
තුම්පත් රටාවයි දුම්බර කෙතේ නෙලුම්
02.සෙතක් ලැබේවා තිසරණ සරණේ අවසරමෙලක් දිවට අධිපති සැම දෙවිඳුන් සිහිකරදොසක් ඇතත්දුරු කර සෙත සලසා නිරතුරමදක් කියමි නෙළුම් තහංචිය අපි කවි කර
03.සැමට කියමි වදනක් සිතුසේම අසන් නටසතුටු සිතින් පිළිගනු එය සමාවෙලා මටකෙතට බසින්නට පළමුව බුදු ගුණ සිහි කොටපිහිට පතා දෙවියන්ගේ බසිමුකො කුඹුරට
04.උදේ සිටන් වකුටු කොන්ද දිග ඇරපල්ලාඅතේ තියෙන නෙලාපු වල් විසි කරපල්ලාඉනේ තියෙන ලේන්සු පොඩි අතට ගනිල්ලාබුදුන් දහම් සඟ සරණින් ගොඩට යමල්ලා
{| border="0"
01.
දුම්බර කෙතේ වැට බැඳලා රැකුම් බැලුම්
මාවැලි ගඟේ දිය බැඳලා කෙතට ගිලුම්
බොළඳ ළියන් කර ඔසවා බලන බැලුම්
තුම්පත් රටාවයි දුම්බර කෙතේ නෙලුම්
02.
සෙතක් ලැබේවා තිසරණ සරණේ අවසර
මෙලක් දිවට අධිපති සැම දෙවිඳුන් සිහිකර
දොසක් ඇතත්දුරු කර සෙත සලසා නිරතුර
මදක් කියමි නෙළුම් තහංචිය අපි කවි කර
03.
සැමට කියමි වදනක් සිතුසේම අසන් නට
සතුටු සිතින් පිළිගනු එය සමාවෙලා මට
කෙතට බසින්නට පළමුව බුදු ගුණ සිහි කොට
පිහිට පතා දෙවියන්ගේ බසිමුකො කුඹුරට
04.
උදේ සිටන් වකුටු කොන්ද දිග ඇරපල්ලා
අතේ තියෙන නෙලාපු වල් විසි කරපල්ලා
ඉනේ තියෙන ලේන්සු පොඩි අතට ගනිල්ලා
බුදුන් දහම් සඟ සරණින් ගොඩට යමල්ලා
පතල් කවි
සංවාදාත්මක කවි
රජතුමා
ඔරුව තොටේ ඔරු පදිනා කෙනෙක් නැත
තිරුවා මෙමන් අඹගමුවට යවා ඇත
බොරුව කියා තී රවටා යයි නොසිත
හරුව දොර මෙපුර මහරජ මමය කත
තිරුවා
ඔරුව තොටේ ඔරු පදිනා කෙනෙක් නැත
ඔරුව ලඟට තොට පදිනා කෙනෙක් නැත
පියානන්ට බොරු කියනා කෙනෙක් නැත
තිරුවා මමයි මම අඹගමු ගියේ නැත
තරුණයා
අල්ලගෙන නෙරිය අතකින් කිම්ද නගෝ
වසාගෙන දෙතන අතකින් කිම්ද නගෝ
හිමියෙක් නැති ගමන තනි මග කිම්ද නගෝ
අම්බලමේ ඉඳලා අපි යමුද නගෝ
තරුණිය
අල්ලගෙන නෙරිය මඩ තැවරෙන හින්දා
වසාගෙන දෙතන බිලිඳුගෙ කිරි හින්දා
බාල මස්සිනා පස්සෙන් එන හින්දා
යන්නම් අයියන්ඩි ගම රට දුර හින්දා
උපමා කවි
දිරන තුරු වහල පොල් අත්ත නොබඳිති
ඉරෙන තුරු රෙද්ද තවෙකක් නොම ගනිති
කෙරෙන තුරු යමක් එහි තරම නොදනිති
මැරෙන තුරු ඉගෙන ගන්න දේ තිබෙති
උපදේශ කවි
ගඟ දිය බොරවුණත් කූනිස්සන්ටයි වාසී
ඒ දිය බොරවුණත් කඩයටමයි වාසී
නිල තල වැඩිවුනත් මහතුන්ටයි වාසී
කුලමල නැති වෙන්ඩ අවුසදයක් කාසී
පීහිල්ලේ දියට කළයක් නැමූවත්
නොපිරේ කලය හැට පැයකින් බැලූවත්
ගුණ නැති එකා බණ දහමින් වෙලූවත්
උගේ ගතිය ඌ නාරී මැරූවත්
බස්සා නිදිමරයි කිසි හොරකමක් බැරි
බල්ලා සෙමින් නොගියත් කිසි වැඩක් බැරි
ඌරා මඩ හෑරු මුත් වැපරුමක් බැරි
සිවලා සිංහ වෙස් ගත්තද නාද බැරි
ගසට කෙටුම ගස මුල පෑයුමෙන් දැනේ
මිනිහා නොමිනිහා යන කඩිසරෙන් දැනේ
අමුතු බත් දීම අත ඇල්ලුමෙන් දැනේ
හානා හීය පානා අඬහැරෙන් දැනේ
අඳුරු කරුවලේ පඳුරට මුවා වෙලා
විදුලි එළිය දැක ගිනිහුළ දියේ හෙලා
අනුන් ලියන් දැක තම ලියටතල තලා
දුවනමුවන් දැක නොදමන් නෙළුව පලා
කවට කවි
මාමයි මමයි වැලි කුඹුරේ හාන කොට.
දත්කො‍ට ඇතෙක් එනවා අපි මරන්නට.
වටපිට බැලිමි ගසකුත් නැත නගින්නට.
පිටපට ගසා පැන්නෙමි මාමගෙ කරට.
සොකරි කවි
යාලක් විතර වී අව්වේ වනාලා.
දොළසක් විතර ඇඟ ගෝමර ඉසීලා.
අතක් දිගට නිල් වරලස මිදීලා.
සොකරි සිටිති වී අව්වේ වනාලා.
සෙත් ශාන්ති යාතිකා කවි
කළු කපුටා සුදු වන තුරු
මෝල් පිල්ල ලියලන තුරු
ඉඟුරු ඇස්ස පැලවෙන තුරු
එකසිය විස්සට දෙසිය විස්සක්
ආයුබෝ වේවා !
සිරස සවන් යුග මුඛ තුළ බෙල්ලේ
දෙවුර දෙවැලමිට අත දසැඟිල්ලේ
බඩ උකුලද දන කෙන්ඩ වලල්ලේ
දොස හැර පලයන් පතුලේ සියල්ලේ
තේරවිලි කවි
ප්‍රශ්නය
දෙපා දෙකෙන් දුර ගමනක් බෑ හේමා
නෙත් දෙකකුත් ඇත නිදිමත නැත හේමා
කුස තුල බඩගිනි උන්දෑට නැත හේමා
මෙතුන් පසේ තෝරන්නට බෑ හේමා
පිළිතුර
වනන්ත‍රේ ගල් උණූවනවා හේමා
ගමේ කම්මලේ මිටියෙන් වැඩ හේමා
ජල බොර දියෙන් පණ රැකුණා හේමා
මෙතුන් පදේ ගිරයට කිව්වා හේමා
තල මල් කවි
සඳ විලසින් සඳ මඩල ලෙසින් එම රැස් විලසින් මල් වට දිලෙනා
දඹ ගෙතුමෙන් මුතු පබලු පෙලින් පෙළ කිනිති බරින් මල් වට දිලෙනා
නද කරමින් වීණාව නදින් බිඟුරොන් ගනිමින් ගුවනේ තිබුනා
සොඳ රුවනින් තලමල මෙලෙසින් සක්වල සතොසින් ඒ මල පිපුනා
ලෙල දෙමිනේ මල උඩු ගුවනේ මුතු කුඩ ලෙසිනේ සුළඟට වැනුනේ
සොඳ ලෙසිනේ මිනි වර්ණ ලෙසේ ඈතට පෙනුනෙ රන්කොත ලෙසිනේ
අප තොසිනේ මල දැක නෙතිනේ සිත පිරිය වුණේ නිම්නැති ලෙසිනේ
මෙම ලෙසිනේ තල මල පිපුනේ සකි විය සකිනේ සොඳ ගල මුදුනේ
උඩැක්කි කවි
❗ජන ගී වල නිර්මාණාත්මක ලක්ෂණ❗
ශ්‍රැති ගෝචර රිද්මයක් ඔස්සෙ රස උත්පාදනය කිරීම.
සෞන්දර්යාත්මක චින්තනය ප්‍රකාශයට පත් වීම.
ගැමි වහරේ අපූර්වාලංකාර භාවිතයන් සහිත වීම.
ජන දිවියෙ හා පරිසරයේ රිද්මය අව්‍යාජව ගැබ්කර තිබීම.
ගැමියන්ට හුරු පුරුදු උපමා, රූපක භාවිතයෙන් ව්‍යංග්‍යර්ථ දැනවීම. |
5780 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%94%20%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%B4%E0%B7%8A%E0%B6%BD%E0%B7%80%E0%B6%BA | රුසියානු විප්ලවය | රුසියානු විප්ලවය යනු ලොව අසිරිමත්ව සිදුවු විප්ලවයකි. ලෙනින් පැවසු පරිදි දේශපාලනය යනු විය නොහැකි දෙයහි කලාව බව පසක් කරමින් සමාජවාදි විප්ලවයක් මඟින් බලය අල්ලා ගැනීමට ඔහු සමත් විය. ඉතාලි ජාතික දාර්ශනිකයකු වු අන්තෝනියෝ ග්‍රාම්ස්චි පැවසුවේ රුසියානු විප්ලවය යනු කාල් මාක්ස්ගේ ප්‍රාග්ධනය කෘතියට එරෙහිව කල විප්ලවයක් බවයි. සම්භාව්‍ය මාක්ස්වාදයට අනුව රුසියාව යනු විප්ලවයක් සිදු විය හැකි යැයි සිතිය හැකි රටක් නොවීය. කාල් මාක්ස් පවා සිතුවේ ජර්මනිය තුල සමාජවාදි විප්ලවයක් ඇති විය හැකි බවයි.
එසේ වුවද 1917 ලෙනින් රැසියාව තුල සමාජවාදි විප්ලවයක් දියත් කර පාලන බලය අල්ලා ගන්නා ලදි. රුසියාවටම සුවිශේෂි වු කාරණා අනුව රුසියාව තුල විප්ලවයක් දියත් කිරීමට ලෙනින් සමත් විය. වසර ගණනාවක් පුරා සාර් ආණ්ඩුවේ දැඩි පීඩාකාරි බවින් මිදී ජීවත් විමට අවස්ථාවක් රුසියානුවිප්ලවය නිසා හැකි විය.
රුසියාවේ පැවති සමාජ,ආර්ථික,දේශපාලන පසුබිම
වානිජ ආර්ථිකයත් සමඟම ජාතික රාජ්‍ය වශයෙන් බලවත්ව නැඟි සිටි එංගලන්තය,ප්‍රංශය ආදි යුරෝපයේ සෙසු රාජ්‍ය හා සම කරන විට රුසියාව දේශපාලන,සමාජ,ආර්ථික වශයෙන් ඉතා දුර්වල තත්වයක පැවති රටකි.මධ්‍යතන යුගයේ සිටම වරින් වර එල්ල වු ලිතුවේනියන්,පෝලිස්,මොන්ගලියන්,ටාටර්, ආදි ආක්‍රමණික බලවේග රුසියාව දුර්වල කිරීමෙහිලා බෙහෙවින් හේතු විය. එහි දේශපාලන,සමාජ,ආර්ථික ක්රමය තුල වැඩවසම් ලක්ෂණ මුල් බැස ගෙන පැවතුණි.ව්‍යවස්ථාදායක,විධායක,අධිකරණ,යුද්ධමය ආදි වශයෙන්
රාජ්‍ය අධිකාරිය දුර්වලව පැවති අතර සෙසු ප්රදේශ වැඩවසම් රදල ප්‍රධානින්ගේ අණසක යටතේ පැවතුණි.කාර්මික සහ වානිජ අංශවල දියුණුවක් නොවීමත් විද්‍යාත්මක,තාක්ෂණික,සමාජ,සංස්කෘතික වශයෙන් පැවති බරපතල පසුගාමි බවත් මේ අවධියේ කැපී පෙණුන අනෙකුත් ලක්ෂණ විය.
මෙවැනි තත්වයක් රුසියාවේ පැවතිය ද 19 වන සියවසට පා තබන විට පැවති තත්වයෙහි වෙනස්කම් සිදුවනු දක්නට ලැබෙයි.මේ සම්බන්ධයෙන් මුල් පියවර තැබු පාලකයන් අතර 18 වන සියවසේ රුසියාව පාලනය කල මහා පීටර් රජු (1682-1725)මහා කැතරින් රැජිණ ද (1762-1796)හැඳින්විය හැක. මොවුන්ගේ පාලන කාලවලදි රුසියාවට එල්ල වු සතුරු ආක්රමණ මර්දනය කොට රුසියාවේ බලප්‍රදේශ පුළුල් කෙරිණි.රාජ්‍යයේ මධ්‍යගත
බලය ශක්තිමත් කොට පරිපාලනයේ අඩුපාඩු මඟ හරිමින් බටහිර රාජ්‍යවලට සමාන සමාජ නවීකරණයක් අත්කර ගැනීමේ වැඩ පිළිවෙලක් මහා පීටර් හා මහා කැතරින් ආදීන් විසින් අනුගමනය කරන්නට යෙදුණත් ඔවුනට හෝ ඔවුන් ගෙන් පසුව බලය ලබා ගත් පිරිසට හෝ සමාජයේ මුල් බැස තිබුණු පසුගාමිත්වයට හෝ සමාජ අර්බුද වලට හෝ විසඳුම් ලබා දීමට නොහැකි විය.18 වන සියවස මැද භාගයේ රුසියානු ජන සමාජය පුලුල් වීමත් හේතු කොට ගෙන සංස්කෘතික වශයෙන් මෙන්ම සමාජ වශයෙන් ද බලවත් විෂමතා වලින් යුක්ත වු අසමාන ජන කොටස් එක් කොට තබා ගනිමින් මේ සා විශාල රාජ්‍යයක් මෙහෙයවීම පහසු නොවීය.මේ තත්වය යටතේ
සාර්වරු ක්‍රමයෙන් ඒකාධිපතීත්වයට යොමු වෙමින් ස්වාධීනව ක්‍රියා කල වැඩවසම් ප්‍රධානින් තමන්ට නතු කර ගත්හ.රුසියානු ගතානුගතික පල්ලිය රජුට අවනත සංවිධානයක් පමනක් විය.වැඩවසම් ධූරාවලියේම පිළිබිඹුවක් වු නමුදු යුධ හමුදාව මේ වන විට රජුට බෙහෙවින් පක්ෂපාති
කර ගැනිමට සාර් පාලකයෝ සමත් වුහ.නොදියුණු ග්රාමීය ප්‍රදේශවල ජීවත් වු රටේ ජන සංඛ්‍යාවෙන් 97% ක් පමණ වු දිළිදු ජනතාව දහසකුත් වධ බන්ධනයන්ට කොටු කර තමන්ට අවනත රදල පන්තියේ සුපරීක්ෂාව යටතට පත් කරන ලදි.
රුසියානු ගොවි සමාජය,ප්‍රවේණි දාසයන් ලෙස සියලුම මිනිස් අයිතින් ගෙන් තොරව රදලයන්ගේ පෞද්ගලික දේපලක් විය.මොවුන් ගෙන් කැමති අයුරින් වැඩ ගැනිමටද දඩුවම් කිරීමටද මුදලට විකිණීමටද හුවමාරු කර ගැනිමටද අයිතිය රදලයන්ට තිබුණි.රුසියාව මුහුණ දුන් සමාජ අර්බුදය
මැනවින් පිළිබිඹු කල බරපතල ප්‍රශ්නය වුයේ ගොවි සමාජයේ තත්වයයි.ප්‍රවේණි දාසයන්ට නැති යම් යම් අයිතිවාසිකම් රජයට අයත් ගොවීන්ට තිබුණද ඔවුහුද බරපතල ලෙස සමාජ අසාධරණයටද පීඩනයටද ලක්ව සිටි අතර රුසියාව හැරුණු විට සෙසු යුරෝපා රාජ්‍යවල ග්රාමීය ගොවීන්ගේ
තත්වය මීට වඩා යහපත් විය. රදලයෝ ද පුජකයෝ ද රටේ සම්පත් වලින් බහුතර ප්‍රමානයක් අයිති කර ගෙන සිටි අතර ප්‍රවේණි දාසයන් ඔවුන්ගේ දේපලක් ලෙස පරිහරණය කරන ලදහ.
සාමාන්‍ය ජනතාවගේ තත්වය මෙසේ වුවද රුසියාව තුල වානිජ කාර්මික යන අංශවල දියුණුවක් 19 සියවස තුල ඇතිවනු දක්නට ලැබිණි.මේ නිසා මේවා ආශ්‍රය කර ගෙන නාගරික කම්කරු පන්තියක් බිහිවිය.එංගලන්තය,ප්‍රංශය ආදි සෙසු යුරෝපා රාජ්‍යවල කාර්මික විප්ලවය සමඟ ඇති වු ආර්ථික වර්ධනයට සමාන කල නොහැකි වුවද රුසියාවේ ආර්ථික වර්ධනයේ විශේෂ ලක්ෂණ කිහිපයක් විය.කාර්මික විප්ලවයේ බලපෑම ප්‍රමාද වී හෝ රුසියාවට ලැබුණේ විදේශ ආයෝජනයේ ප්රතිඵලයක් වශයෙනි.එහෙයින් රුසියාවේ ආර්ථික දියුණුව රටේ අභ්‍යන්තරිකව ඇති වු සමස්ථ සමාජ ආර්ථක පරිවර්තනයේ ප්රතිඵලයක් නොවීය.
විප්ලවයට පසුබිම සකස් වීම සහ සාර් පාලකයන් ඇති කල ප්රතිසංස්කරණ.
රුසියාවේ පැවති සමාජ දේශපාලන අර්බුද වලක්වා ගැනිමට තිබු එකම ක්රමය වුයේ පුලුල් සමාජ ආර්ථික දේශපාලන පරිවර්තනයක් සඳහා අවශ්‍ය ප්රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමයි.මේ සඳහා මහා පීටර් රජුගේ කාලයේ සිටම රුසියානු රාජ්‍යයත් සමාජයත් නවීකරණය කිරීමේ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කර තිබුණි.මොහු ගෙන් පසුව පලමු වන ඇලෙක්සැන්ඩර් හා දෙවන ඇලෙක්සැන්ඩර් යන සාර්වරුන් මේ වැඩ පිළිවෙල ඉදිරියට ගෙන යන ලදි.
මොවුන්ගේ පාලන කාලවලදි සාම්ප්‍රදායික ආකාරයටම පාලනය ගෙන ගිය අතර සමාජය පන්තිමය වශයෙන් බෙදීමකට ලක්කර ඉහල පන්තීන්ට වරප්‍රසාද ලබා දීමට කටයුතු කරන ලදි.1881 මාර්තු මාසයේ දෙවන ඇලෙක්සැන්ඩර් රජු ප්‍රවේණිදාස විමුක්ති පනත හඳුන්වා දීම මඟින් වහල් භාවයේ සිටි සිවු කෝටියකට අධික ප්‍රවේණි දාසයන්ට නිදහස ලබා දුන්හ.මෙයට ප්රධාන හේතුව වුයේ රුසියාවේ කාර්මීකරණය සමඟ වර්ධනය වු ධනේශ්වර ක්රමය එවකට පැවති වැඩවසම් සමාජ ආර්ථික සම්බන්ධතාවල පරිවර්තනයක් බලාපොරොත්තු වීමයි.ලිබරල් අදහස් දැරු මධ්‍යම පන්තික උගත්තුද රැඩිකල් අදහස් දැරු
පිරිස්ද ප්‍රවේණිදාස ක්රමය වහා අහෝසි කරන ලෙස දිගින් දිගටම සාර් පාලකයන්ට බලකර සිටියහ.මේ අවධියේ රුසියානු සමාජ ක්රමය උග්‍ර විවේචනයට හසු කල පුෂ්කින්,ටර්ගිනිව්,ආදි ලේඛකයෝ ද ප්‍රවේණිදාස ක්‍රමයට විරුද්ධව ප්‍රබල හඩක් නැගූහ.රුසියාව මේ වන විට සම්බන්ධව සිටි ක්‍රිමියානු යුද්ධය විසින්ද සැලකිය යුතු බලපෑමක් කරන ලදි.
දෙවන ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ ප්රතිසංස්කරණ කෙරෙහි පැවති බලාපොරොත්තු බිඳ වැටී රට පුරා සමාජ අසහනයද ආර්ථික පීඩනයද දැරිය නොහැකි ලෙස වර්ධනය විය.ගොවීන්ගේ තත්වයද ඉතාම කණගාටුදායක විය.
මේ අවධියේ රුසියාවේ සමාජ ප්රතිසංස්කරණ ව්‍යාපාරවල පෙරමුණ ගත්තේ මධ්‍යම පන්තික බුද්ධිමතුන්,විශ්ව විද්‍යාල සිසුන් ඇතුලු රැඩිකල් සටන්කාමි අදහස් දැරු තරුණ පිරිස්ය.බටහිර විශ්ව විද්‍යාලවල අධ්‍යාපනය ලබා පැමිණි මොවුන් විවිධ දේශපාලන චින්තනවල ආභාෂය ලබා නිදහස,අයිතිවාසිකම්,ව්‍යවස්ථානුකූල පාලන ක්රම කෙරෙහි පැහැදි ප්‍රතිසංස්කරණාත්මක අදහස් ක්‍රියාවට නැංවීමට උත්සහා කලහ.සාර් පාලනය විසින් දැඩි පාලන පිළිවෙත් අනුගමනය කල අතර මේවාට විරුද්ධව නැඟි සිටි පිරිස් දැඩි මර්දනයට හසු කරන ලදි.
රුසියාවේ සමාජවාදි ව්‍යාපාරය.
තුන්වන ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ පාලන කාලය 1881-1894 කෲර ප්‍රජා පීඩනකාරි පාලනයක් ගෙන ගිය අතර දෙවන ඇලෙක්සැන්ඩර් ඝාතනයට සම්බන්ධ යැයි සැක කෙරුණු අය සිරගත කිරීම හා ඝාතනය වීම සිදු විය.මොවුන් අතර ලෙනින්ගේ වැඩිමහල් සහෝදරයාද විය.මේ අවධිෙය් ප්‍රතිසංස්කරණාත්මක අදහස් දැරු අය ඉවත් කර උග්‍ර ප්‍රතිගාමී අදහස් දැරු අය ඉහල පාලන බලය ගෙන පීඩාකාරී පාලනයක් ගෙන යන ලදි. විප්ලවවාදි ව්‍යාපාර සමාජ විරෝධි ව්‍යාපාර ලෙස සලකා ඒවා මර්දනය කරන ලදි.මේ හේතූන් නිසා ජනතා අසහනය ක්‍රමයෙන් සාර් පාලනයට විරැද්ධව නැඟෙන චණ්ඩ මාරුතයක් බවට පත් විය.
මේ පසුබිම මත සමාජවාදි ව්‍යාපාරය රුසියාවේ ආරම්භ වෙයි.රුසියාවට මාක්ස්වාදය හඳුන්වා දුන් මුල්ම පුද්ගලයා ප්ලෙකානොව්ය.1883 මොහුගේ නායකත්වයෙන් බිහි වු "ශ්‍රම විමුක්ති" කණ්ඩායම මුල්ම මාක්ස්වාදී කණ්ඩායම බවට පත් විය.ලෙනින්ගේ ගුරුවරයා වූයේද මොහුය.මාක්ස්වාදි අදහස් විශ්ව විද්‍යාල සිසුන් හා නාගරික කම්කරු පන්ති අතර ව්‍යාප්ත විය.න්‍යයායෙන් ද භාවිතයෙන් ද මොවුහු මීට කලින් සිටි සටන්කාමී වූ නැරොදිනික්වාදීන් ගෙන් වෙනස් විය.සම්භාව්‍ය මාක්ස්වාදයට අනුව සමාජවදය බිහිවීමේ පූර්ව කොන්දේසියක් වු ධනවාදය මුහුකුරා යාම රුසියාවේ සිදු වී නැතැයි කියු නැරොදිනික්වරු ගොවීන් මුල් කොට ගත් විප්ලවයක් කෙරේ විශ්වාසය තැබූහ.එහෙත් ඒ වන විටත් ධනවාදය බිහි වී ඇතැයි සඳහන් කල
ප්ලෙකානොව් ලිබරල් බුද්ධිමතුන් ද කම්කරුවන් ද අතර ගොඩ නැඟෙන සන්ධානයකින් විප්ලවය ජය ගත යුතු යැයිපෙන්වා දුන්හ.ශ්‍රම විමුක්ති කණ්ඩායමේ සාමාජිකයෙකු වශයෙන් ව්ලැඩිමියර් ඉඩිඩ් ලෙනින් රුසියාවේ දේශපාලන වේදිකාවට මේ අවධියේ ප්‍රවිශ්ට වෙයි.
ලෙනින්ට සිය සොහොයුරාගේ මරණය සාර් විරෝධි අදහස් ඇති කිරීමට හේතු විය.මාක්ස්වාදය පිළිබද හැදැරූ මොහු ඒ අනුව රුසියාවටම සුවිශේෂි වු කරුණු මත විප්ලවයක් කිරීමට හැකිය යන ස්ථාවරය දරන ලදි.1898 දී ලෙනින් ඇතුළු පිරිස එකතු වී රුසියානු කම්කරු සමාජවාදි පක්ෂය පිහිටුවන අතර පසුව මෙම පක්ෂයේ නායකයන්ගේ විප්ලවය පිළිබද අදහස් අනුව බොල්ශෙවික්(බහුතරය)හා මෙන්ශෙවික්(සුළුතරය)වශයෙන් බෙදී යන ලදි.ලෙනින්,මාර්ටොව්,ට්‍රොට්ස්කි සමාජවාදි පක්ෂය පිහිටුවීමෙහිලා මූලිකත්වය ගත්හ.මීට අමතරව වෙනත් අදහස් දැරු පිරිස් ද රුසියාව තුල සිටින ලදි.සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීහු සාර් පාලකයන්ගේ මර්දනයට මුහුණ දෙමින් කම්කරුවන්,ගොවීන්,තරුණයන්,ශිෂ්‍යයන් සංවිධානය කිරීම වේගවත් කරන ලදි.
සයිබීරීයාවට පිටුවහල් කල ලෙනින් නැවත රුසියාවට පැමිණ "ගිණි පුපුර"(ISKRA)නමින් පුවත්පතක් පල කොට රුසියාවේ හා යුරෝපයේ මාක්ස්වාදීන් ප්‍රචාරය කරන ලදි.ලෙනින් විසින් ලියන ලද "කළ යුත්තේ කුමක් ද"(What is to be done)කෘතිය මඟින් ප්රකාශ කලේ මාක්ස්වාදය රුසියාවට ආවේණික ලෙස රුසියාවේ සුවිශේෂත්වයට අනුව ගලපා ගත යුතු බවයි.
සම්භාව්‍ය මාක්ස්වාදි න්‍යයායට අනුව මාක්ස් පැවසුවේ සමාජවාදි විප්ලවය ධනවාදි විප්ලවයෙන් පසුව ඇති වන බවයි.ඉතිහායේ සිදු වීමට නියමිත දෙයක් ලෙස එනම් ධනවාදයෙන් පසුව සමාජවාදයට එළඹීම ඉවතහල ලෙනින් එය මිනිසුන් විසින් සංවිධානය කල යුත්තක් ලෙස හඳුන්වා දෙන ලදි.යුරෝපයේ මෙන් නොව රුසියාවේ ධනවාදි විප්ලවය හා සමාජවාදි විප්ලවය එකවර සිදුවන බව පැවසු ලෙනින් එය කම්කරුවන්ගේ නායකත්වයෙන් අන් සියළු සමාජ පීඩිත කොටස් ඒකරාශි කර පුළුල් සමාජ බලවේගයක් තුලින් ජයගත යුතු බව පිළිගැනීමට ප්ලෙකානොව් අකමැති විය.මැනවින් සංවිධානය වු මධ්‍යගත පක්ෂයක් යටතේ කම්කරුවන් සංවිධානය විය යුතුය යන ලෙනින් අවධාරණය කල අදහස ට්‍රොට්ස්කි,මාර්ටොව් යන අය නොපිළිගත්හ.මෙම මතභේදයේදී ලෙනින්ගේ අදහස පිළිගත් අය බොල්ශෙවික් ලෙසත් නොපිළිගත් පිරිස මෙන්ශෙවික් ලෙසත් සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදි පක්ෂය දෙකට බෙදුණහ.
1905 දී රුසියාවේ සිදුවු අසාර්ථක විප්ලවය.
1900-1903 අතර කාලයේ ඇතිවු කර්මාන්ත අර්බුදය රුසියාවටද විශාල ලෙස බලපැවේය.විශාල කර්මාන්ත ප්‍රමාණයක් වැසී ගිය අතර රැකියා අහිමි වු දශලක්ෂ ගණන් කම්කරුවෝ තැන් තැන්වල කැරලි ගැසූහ.මෙම පිරිස් හමුදාව සමඟ ද ගැටුම් ඇති කර ගත්හ.1904 වන විට රුසියාවේ සාර් පාලනයට එරෙහිව ප්‍රබල නොසන්සුන්තාවක් ඇති විය.රුසියන් ජපන් යුද්ධයේදී රුසියාව පරාජය වීම මෙම තත්වය තවදුරටත් වර්ධනය වීමට බලපාන ලදි.මේ තත්වය මත සාර් පාලනයෙන් යම් යම් ප්රතිසංස්කරණ ඇති කරණ ලෙස ඉල්ලා සිටි අතර ඒ පිළිබද තැකීමක් නොකරන ලදි.1905 ජනවාරි 22වන දින සිට ඇරඹි වැඩවර්ජන රැල්ල සාර් පොලීසිය විසින් දරුණු ලෙස මර්දනය කර විශාල පිරිසක් මරා දමන ලදි.මෙයට නායකත්වය දුන් ට්‍රොට්ස්කි ඇතුළු පිරිස අත්අඩංගුවට ගත් අතර මෙය රුසියානු විප්ලවීය ව්‍යාපාරයට අළුත් අත්දැකීමක් එකතු කල සිද්ධියක් විය.
1905 රුසියානු නියෝජිත සභාව
විප්ලව අවස්ථාවේ ප්රතිසංස්කරණ සඳහා උද්ඝෝෂණය කල පිරිස් ව්‍යවස්ථානුකූල පාලනයක් පිහිටුවා මහජන අයිතීන් ආරක්ෂා කර දෙන ලෙස ඉල්ලා සිටින ලදි.මෙයට එකඟවූ අධිරජ්‍යයා ප්‍රථම නියෝජිත සභාව පීටර්ස්බර්ග් නගරයේදී කැඳවීය.ප්‍රකාශනයට අනුව පොරොන්දු ඉටු නොවු නිසා මෙය අසාර්ථක වී විසුරුවා හරින ලදි.
දෙවන නියෝජිත සභාවද මාස තුනක් පමණ කෙටි කාලයකින් විසුරුවා හරින ලදි.මින් අනතුරුව රජය විශේෂ අණ පනත් පනවමින් මැතිවරණ නීති වෙනස් කල අතර විශාල පිරිසකගේ ඡන්ද බලය අහෝසි කර අධිරාජ්‍යයට පක්ෂපාති අය නියෝජිත සභාවට පත් කර ගන්නා ලදි.තුන්වන නියෝජිත සභාව 1907-1917 දක්වා වර්ෂ පහක් පැවති අතර එහි 410ක් වු මුළු නියෝජිතයන් ගෙන් 310ක්ම අධිරාජ්‍යයට පක්ෂපාති වු රදලයන් විය. 1912 සිට 1917 දක්වා ක්‍රියාත්මක වු හතරවන නියෝජිත සභාවේ බහුතරයද අධිරාජ්‍යයට පක්ෂපාති වීම නිසා රජයට විරුද්ධව අදහස් දැරුවෝ බල රහිත කුඩා කණ්ඩායමක් බවට පත්ව සිටියහ.
සාර් පාලනය බිඳ වැටීම හා 1917 ඔක්තෝබර් විප්ලවය.
විසිවන සියවස මුල් දශකය වන විට රුසියාවේ පැවතියේ හැම අංශයකින්ම දුර්වල වු අස්ථාවර පාලනයකි.රටේ වර්ධනය වෙමින් පවතින අර්බුදවලට විසඳුම් ලබා දීමට සාර් පාලනයට නොහැකි බව ගොවි කම්කරු හා මධ්‍යම පන්තියේ විශ්වාසය විය.1914 පළවන ලෝක යුද්ධය ආරම්භ වීම මෙම තත්වය තව දුරටත් තීව්‍ර කිරීමට හේතු විය.1916 වන විට මෙම තත්වය තව දුරටත් අයහපත් වු අතර ආහාර හිඟය,පාන් මිල වැඩිවීම,සෑම අත්‍යවශ්‍ය භණ්ඩයකම මිල විශාල ලෙස ඉහල යාම නිසා සාමාන්‍ය ජනතාව පමණක් නොව හමුදා භටයන්ද කැරලි ගැසීමට පටන් ගත්හ.
සාර් පාලනය බිඳ දැමීම සඳහා 1917 ඔක්තෝබර් විප්ලවය ආරම්භ වන්නේ මේ අවධියේය. 1917 මාර්තු 9 වනදා තීරණාත්මක ලෙස ජනතාව වීදි බසිමින් පාන් ඉල්ලමින් උද්ඝෝෂණය කරන ලදි.මෙම උද්ඝෝෂණවලට සාර් අණ නොතකා හමුදා පිරිස්ද එකතු විය.මෙය රුසියාව පුරාම ව්‍යප්ත විය. බොල්ශෙවික්වරු මෙම ගැටුමට නායකත්වය දෙමින් ප්රධාන නගරවල සෝවියට් සභා නම් පාලන සංවිධාන පිහිටුවා පාලන කටයුතු පවරා ගත්හ.සාර් පාලනය සම්පූර්ණයෙන්ම බිඳ වැටුණු අතර රොමනොව් රාජ වංශයේ රාජ්‍ය පාලනය 1917 මාර්තු 15වන දින අවසාන විය.
1917 මාර්තු විප්ලවයෙන් පසුව ගොඩ නැඟෙන පාලනයේ ප්රධාන ලක්ෂණය වූයේ රටේ පාලනය පිළිබද කේන්ද්‍රීය වගකීම මධ්‍යම පන්තියෙන් පැමිණි සාමාජිකයන් ගෙන් යුක්ත වු තාවකාලික ආණ්ඩුවක් යටතට පත් කිරීමයි.සෝවියට් සභා විශේෂ පාලන ඒකකවලට මේවා පැවරිණි.
රුසියාව සම්බන්ධවී සිටි පළමුවන ලෝක යුද්ධය නිසා රුසියාව මේ වන විට බෙහෙවින්ම පීඩාවට පත්වී සිටි අතර ලක්ෂ ගණනාවක් සොල්දාදුවන් අහිමි වී සිටි අතර තවත් විශාල පිරිසක් සිර කඳවුරුවල සිටියහ.ඔවුන්ගේ බලාපොරොත්තුව වූයේ යුද්ධය නවතා සාමය ලගා කර ගැනීමයි.ගොවීන්ගේ අපේක්ෂාව වූයේ වගාවට ඉඩම් ලබා ගැනීම වු අතර කම්කරුවන් පැය අටේ වැඩ දිනය හා වේතන ඉහල දමා ගැනීමත් ආහාර සුලබ කර ගැනීම, සුබ සාධන පහසුකම් ලබා ගැනීම බලාපොරොත්තු විය.සෝවියට් සභා මේ සඳහා යම් යම් පියවර ගනු ලැබුවද ඒවා අසාර්ථක කිරීමට රාජ්‍ය පාලකයන් ක්‍රියා කලහ.මේ හේතුව නිසා තාවකාලික ආණ්ඩුවෙන් බලාපොරොත්තු වු කිසිවක් ලබා ගත නොහැකි වු නිසා සමාජ කොටස් අතර කලකිරීම හා නොසන්සුන්තාව වර්ධනය විය.
මෙම අවධියේදී බොල්ශෙවික්වරු තීරණාත්මකව සංවිධානය වෙමින් ලෙනින් වටා සියළු පිරිස් ඒකරාශි කර ගැනීමට කටයුතු කලහ.මාර්තු විප්ලවය ධනේශ්වර විප්ලවයක් බවත් එතැනින් නොනැවති සමාජවාදි විප්ලවයක් ගොඩ නැඟීම දක්වා විප්ලවය ගෙන යායුතු බව ලෙනින් අවධාරණය කලහ.
මොහු තම අදහස් "අප්රේල් න්‍යය"නම් ලියවිල්ලෙන් ඉදිරිපත් කලහ.තාවකාලික ආණ්ඩුව අස්ථාවර වෙමින් පැවති අතර විශාල පිරිසක් බොල්ශෙවික්වරු සමඟ එකතු විය.ලෙනින් හා ට්‍රොට්ස්කි අත්අඩංගුවට ගැනීමට උත්සහා කල අතර ලෙනින් රටින් පලා ගොස් සංවිධානගත කරන ලදි.
මේ අතර වර්ධනය වෙමින් පැවති විප්ලව ප්‍රවාහයට සියළු දෙනාම එකතු වී සිටි අතර සැඟවී සිටි ස්ථානයක සිට ප්‍රකාශයක් කරමින් ලෙනින් කියා සිටියේ "දැන් අප බලය අල්ලා නොගතහොත් ඉතිහාසය අපට අනුකම්පාවක් නොදක්වනු ඇති බවයි"ආපසු රුසියාවට පැමිණ ලෙනින් ඔක්තෝබර් 24,25 විප්ලව දින ලෙස ප්රකාශ කොට සාර්වලට පහර දී බලය ලබා ගත්හ.
එදිනම සෝවියට් ජාතික කොන්ග්‍රසය රැස් වී ලෙනින්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් මහජන කොමසාරිස්වරුන්ගේ සභාවට සෝවියට් දේශයේ බලය පැවරීය. එක් මධ්‍යස්ථානයක සිට මෙහෙයවන කුඩා සන්නද්ධ කල්ලියක් සටනකින් තොරව විප්ලවය සාර්ථක කර ගත්තේය.මෙසේ නව සමාජවාදි රාජ්‍යයක්
ලෝකය තුල ස්ථාපිත විය.
මුලාශ්‍රය
යුරෝපයේ ඉතිහාසය (ක්‍රි.ව 1500 සිට 1950 දක්වා)
රුසියානු විප්ලවය- ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය පියසේන සෙන්දනායක
අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව''
අඩවියෙන් බැහැර පිටු
Russion Revolution
Russianrevolution
The Russian Revolution of 1917
විප්ලව
රුසියාව
රුසියාවේ ඉතිහාසය
යුරෝපා ඉතිහාසය
ඉතිහාසය
ඉතිහාසය - ලෝකය |
5781 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B7%80%20%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%B0%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B6%BA | සත්ත්ව විවිධත්වය | සත්ත්ව ලෝකය දෙස බලන විට විවිධාකාර සත්ත්ව විශේෂ අපට හඳුනා ගන්නට හැකිවේ.මේ එක් එක් සත්ත්ව කොට්ඨාශ ස්වකීය ශරීර ලක්ෂණ අනුව විවිධ වර්ගීකරණයනට යටත් කොට තිබේ.මෙකී සත්ත්ව වර්ගයන්ගේ විවිධත්වය අනුව
ඔවුන් හදුනා ගැනීම අපේක්ෂා කෙරේ.
පෘෂ්ඨ වංශීන්
අපෘෂ්ඨ වංශීන්
සත්ත්ව ලෝකය පිළිබඳ හොඳම නිර්නායකය මෙයයි.මෙහිදී කොදුඇ‍ට පෙළක් සහිත සතුන් හඳුන්වන්නේ පෘෂ්ඨ වංශීන් ලෙසයි. කොඳු ඇට පෙළක් රහිත සතුන් හඳුන්වන්නේ අපෘෂ්ඨ වංශීන් ලෙසයි.
අපෘෂ්ඨ වංශීන්
සිලන්ටරේටා
ප්ලැතිහෙල්මින්තීස් (පැතලි පණුවන්)
නෙමටෝඩා (නූල්වැනි පණුවන්)
ඇනලීඩා
මොලුස්කා (මෘද්වංශිකයින්)
ආත්‍රෝපෝඩා (සන්ධිපාදකයින්)
සිලෙන්ටරේටා
දේහය නළාකාරය ,මෘදුය.
උදාහරණ :හයිඩ්‍රො,කොරල් මුහුදු මල ,ලොඩියා
සමහර සිලෙන්ටරේටාවන්ගේ දේහය ආකාර දෙකකි,
බුහුබා අවස්ථාව
මෙඩුසා අවස්ථාව
බුහුබාවන්ගේ ශරීරය නළාකාරය.එක් කෙළවරක් උපස්ථරයකට සවි වී පවතින අතර අනෙක් කෙළවර මැද මුඛය ඇත.මුඛය වටා ග්‍රාහිකා ඇත.
හයිඩ්‍රා hydra
සී ඇනිමනි Sea Anemone
ලොඩියා Jelly Fish
බුහුබාවන් අධාරකයකට සවි වී සිටින මෙඩුසා ආකාරය දිග හරින ලද කුඩයක හැඩය ගනී.
කොරල් පර සාදන්නේ කොරල් බුහුබාවා මගිනි
ඇනලීඩා
නාලාකාර හැඩයකින් යුත් මොවුන්ගේ ශරීරය සලාක වලට බෙදී ඇත.සම තෙතය.ගැඩවිලාපසේ වෙසෙන ඇනලීඩාවෙකි.
නෙරයිස් (පත්තෑ පනුවා)
කූඩැල්ලා
ගැඩවිලා
175px
මොලුස්කා හෙවත් මෘද් වංශිකයින්
මෙම සතුන්ට උපාංග නොමැත. ශරීරය මොලොක්ය.සලාකවලට බෙදීද නොමැත.බොහෝ මොලුස්කාවන්ට ආරක්ෂක බාහිර කවචයක් තිබේ.මෙය නිම වී ඇත්තේ කැල්සියමි කාබනේටි වලිනි.ජලජ මොලුස්කාවන්ට සරල පෙනහලු ඇත.ස්නායු පද්ධතියසරළය සංචරණය සඳහා පේශීමය පාදය උදවු වේ.
ආර්ත්‍රොපෝඩා හෙවත් සන්ධිපාදකයින්
i) විශාලම සත්ත්ව වංශය මෙයයි.
ii)ශරීරය ද්විපාර්ශවික ලෙස සමමිනිකය
iii)හිස ,උරහිස උදරය ලෙස ශරීරවය කොටස් වලට බෙදේ,
iv)සන්ධි සහිත උපාංග ඇත,
v) මෘදු දේහය දැඩි කයිටිනීය බාහිර සැකිල්ලකින් ආරක්ෂා වේ,
vi)වර්ධනය සඳහා හැව ඇරීම සමහර ආර්ත්‍රොපෝඩාවන්ගෙන් සිදුවේ.
පෘෂ්ඨ වංශීන්
පෘෂ්ඨ වංශීන් ප්රධාන වර්ග 05 කට බෙදේ
මත්ස්‍යයින්(pisces)
උභය ජීවීන් (Amphibia)
උරගයින්(Reptilla)
පක්ෂීන්(aves)
ක්‍ෂීරපායින්(mammalia)
මත්ස්‍ය වර්ග
ජලජ පරිසරයක මෙසේ ජලය තුළ පහසුවෙන් පිහිනීම සඳහා ශරීරය අනාකූල හැඩයෙන් යුක්තය .චලතාපීය,ශරීරය කොර්පොතු වලින් වැසී පවතී.ජලක්ලෝම මගින් වායු හුවමාරුව සිදූවේ.වරල් වල ආදාරයෙන් පිහිනයි.
හෘදය කුටීර දෙකකින් සමන්විතයි
බාහිර කන් හෝ ඇසිපිය හෝ නැත.
බිත්තර වලින් බෝවේ.
වැඩි හරියක් මත්ස්‍යයෝ අස්ථික මත්ස්‍යයෝ වෙති.(උදාහරණඃබලයා,කෙළවල්ලා)
සමහර මත්ස්‍යයෝ කාටිලේඡීය මත්ස්‍යයෝ වෙති.(උදාහරණඃමෝරා,මඩුවා)
උභය ජීවීන්
උභය ජීවීන් ජලයේ උපත ලැබූවද දිය ගොඩ දෙතකහිම වාසය කළ හැකි සත්ත්වයින්ය,සමේ කොරපොතු නැත.ඇඟිලි 05 කින් යුත් ගාත්‍රා යුගල්
(පංචාංගුලිත )02 ක් ඇත.පූර්ව ගාත්‍රා කෙටි අතර අපර ගාත්‍රා යුගල් දික්ය.ශරීරයේ නියත උෂ්ණත්වයක් නැත.චලතාපීය.හෘදයෙහි කණිකා දෙකකි.කෝෂිකා එකකි.
උරඟයින්
උරඟයින් භෞමික ජීවිතයකට හොදින් අනුවර්තනය වී ඇත.සම කොරපොතු වලින් ආවරණය වී ඇත.සම වියලිය,බෝවීම බිත්තර වලින්සර්පයින්ට හැර අනෙක් උරඟයින්ට ගාත්‍රා ඇත.හෘදය කුටීර තුනකින් යුක්තයpx]]
පක්ෂීන්
නියත උෂ්ණත්වයක් ඇත,එනම් අචලතාපිය සම පිහාටු වලින් ආවරණය වී ඇත.හාටක් ඇත දත් නැත.හෘදය කර්ණිකා දෙකකි.කෝෂිකා දෙකකි.ශ්වසනය පෙනහලු මඟිනි.පූර්ව ගාත්‍රා යුගල් පියාපත් බවට හැරී ඇත.
200px
ක්‍ෂීරපායීන්
සමෙහි රෝම ඇත.දහඩිය නිපදවන ස්වේද ග්‍රන්ථිද සමට තෙල් නිපදවන ස්නේහස්‍රාවී ග්‍රන්ථිද සමේ පිහිටා ඇත ගාත්‍රා යුගල් දෙකකි.බාහිර පරිසරයේ උෂ්ණත්වය විචලනය වුවද ශරරයේ නියත උෂ්ණත්වයක් පවතී ,එනම් අචලතාපීය,හෘදය කුටීර හතරකි.ශ්වසනය පෙනහලු මගිනි.පැටවුන් බිහි කරයි.එසේ වුවද බිත්තර දමන ක්‍ෂරපායීන්ද කලාතුරකින් දක්නට ලැබේ.
ඇන්ටි ඊටර්
තාරාහොට ප්ලැටිපසා වැඩිහරියක් ක්‍ෂීරපායීන් ගොඩබිම වාසය කරන අතර ඩොල්ෆින් තල්මසා ජල වාසී වේ.වවුලා පක්‍ෂියෙකු මෙන් පෙනුනද පක්‍ෂියෙකු නොව ක්ෂීරපායි සතෙකි.
ක්ෂුද්ර ජීවීන්
මෙම ජීවීන් පියවී ඇසට නොපෙනෙන අන්වීක්‍ෂයක් මගින් පරීක්ෂා කළ යුතු ජීවීන් වේ.බැක්ටීරි , දිලීර , ඇල්ගී, ප්‍රොටෝසෝවා සහ වෛරස
බැක්ටීරියා
නීලහරිත ජීවීන්
ප්‍රෝටෝසෝවා
ඒක සෛලික ඇල්ගී
ඒක සෛලික දිලීර
සත්ත්ව වර්ගීකරණය |
5782 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%9C%E0%B7%85%E0%B7%9C%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%B1%E0%B6%BB%E0%B7%94%20%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%9C%E0%B6%BA%E0%B7%9A%20%E0%B6%B6%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%20%E0%B6%B4%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%B8%E0%B7%8F | පොළොන්නරු යුගයේ බුද්ධ ප්‍රතිමා |
හැඳින්වීම
ක්‍රි:පු. වන සියවසේ දී බුදුන් වහන්සේ මෙලොව පහළ වු සේක.එහෙත් ප්‍රථමවරට බුදු පිළිමයක් නෙලා ඇත්තේ ක්‍රි.පු.1වන සියවසේ දී ය.බුද්ධ ප්‍රතිමාවේ ඉතිහාසය පිළිබඳ විමසීමේ දී මිනිස්රුවේ හැඩහුරුකමින් යුත් බුද්ධ රූපයක් නෙළීමට සෑහෙන කාල පරිච්ඡේදයක් ගත වී තිබේ. පුරාවිද්‍යා සාධක අනුව බුදුරුව නෙලීම අවස්ථා තුනක දී සිදු වූ බව පෙනේ.එනම්,
01.බුදුරුව සංකේතානුසාරයෙන් දැක්වීම
02.බෝධි සත්ව රූප නෙලීම
03.බුදු පිළිම නෙලීම
ලංකාවට බුදු සමය පැමිණියේ ක්‍රි.පු.3 වන සියවසේ දී ය. මිහිඳු හිමියන් ලක්දිව වැඩම කරවීමෙක් පසුව සංඝමිත්තා මෙහෙණින් වහන්සේ මෙරටට වැඩම කරන අවස්ථාවේ ඒ සමඟ අටළොස් කුලයක කර්මාන්ත ශිල්පීන් ද පැමිණි බව මහා වංශයේ සඳහන් වේ. මෙම ශිල්පීන් අතර මූර්ති ශිල්පීන් ද සිටින්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ. ඔවුන්ගෙන් ලාංකිකයන් මූර්ති ශිල්පය ඉගෙන ගන්නට ඇත.
පොළොන්නරුව කවදා කවුරු විසින් ආරම්භ කරන ලද්දක්ද යන්න පිළිබඳ පැහැදිලි ඉතිහාසයක් නැත. එසේ වුව ද ක්‍රි:ව.11 වන සිය වසේ දී පමණ වන විට පොළොන්නරු යුගය ආරම්භ වන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ. පොළොන්නරු යුගයේ නෙලන ලද බුදු පිළිම පහත සඳහන් අයුරින් දැක්විය හැකි ය.
පොළොන්නරුවේ ථූපාරාමයේ පිළිමය
ඇලහැර පිළිමය
පොළොන්නරුවේ ගල්විහාරයේ පිළිම
පොළොන්නරුවේ වටදාගෙයි පිළිම
තිවංක පිළිමය
පොළොන්නරුවේ ථූපාරාම පිළිමය
මෙම පිළිමගෙයි තබා ඇති අත් සිඳී ගිය හිටි පිළිමය උසින් අඩි 9 අඟල් 9 කි. ආන්ද්‍ර සම්ප්‍රදායට අයත් මෙම පිළිමය පොළොන්නරු සමයට අයත් නොවේ යැයි සමහරු කියති. ක්‍රි:ව.9 ,10 සියවස් වලට අයත් බව විශ්වාස කරති. එසේ ම වමතේ මැණික්කටුව ළඟින් ම නැත. සිවුරේ රැලි අවුකන පිළිමයේ මෙන් රැලි ගන්වා තිබුණත් රැල්ල රේඛා දෙකකින් නිරූපණය කර යි.
ඇලහැර පිළිමය
මාතලේ ඇලහැර සමීපයේ අත්තර ගල්ලෑල්ලෙන් සොයා ගත් ශෛලමය හිඳි පිළිමය ක්‍රි:ව. 11 සියවසට අයත් සේ සැලකේ.
පොළොන්නරුවේ ගල්විහාරයේ පිළිම
පොළොන්නරුවේ ගල්විහාරයේ (උත්තරාරාමයේ) පිළිම හතර ම ක්‍රි:ව.12 වන සියවසට අයත් යැයි විශ්වාස කෙරේ. මෙහි හිඳි පිළිම දෙකක් ද හිටි පිළිමයක් ද සැතපෙන පිළිමයක් ද වේ.ත්‍රිවිධ ඉරියව්වෙන් ම යුක්ත වේ. මහා පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් ක්‍රි:ව.1153-1186 අතර කාලයේ දී ඉඳි කරන ලද්දකි.මහා වංශයෙහි සඳහන් වන්නේ ගල්විහාරයේ ඇති හිඳි පිළිම දෙක සහ සැතපෙන පිළිමය ගැන පමණි. නමුත් එහි හිටි පිළිමයක් ගැන සඳහන් නොවේ.
අංක:1 හිඳි පිළිමය
මෙම පිළිමය උසස් කලාත්මක ලක්ෂණ වලින් යුක්ත ය. ගලින් ම වූ විසිතුරු ආසනයක් මත පිළිමය නෙලා ඇත. සිව්රෙහි සමාන්තර රේඛා දෙක බැගින් ඇත. නලළ පටු ය; දෙනෙත් කුඩා ය; දෙතොල් ද පැහැදිලි ය.
පසුබිමේ අඩක් මතු කළ තොරණකි. එහි සිරස් කණු දෙක තිරස් කණු තුන සියුම් කැටයම් වලින් අලංකාර ය. ප්‍රතිමාවේ සිරස වටා ප්‍රභා මණ්ඩලයකි; එය දිගටි ය. පසුතලයේ විමාන 4කි. ධ්‍යාන මුද්‍රාව එහි වේ. වීරාසන ක්‍රමයෙන් වැඩ සිටී යි.
අංක : 2 හිඳි පිළිමය
විද්‍යාධර ගුහාව පර්වතය අභ්‍යන්තරයට හාරා සාදා ඇත.මේ ගුහාව තුළ ඇති පිළිමය සමාධිමය ලක්ෂණ ප්රකට කරයි. චීවරය ඒකාංශ ය; කාරුණික පෙනුමකි. රැලි සමාන්තර වූ සිව්රකි. බුදු රුවට දෙපසින් චාමර ගත් දොරටුපාල රූප දෙකකි. අහසෙයි සිටින පරිදි පිළිබිඹු කළ දේව,බ්‍රහ්ම රූපයක් ද වෙති. පිටුපසින් තොරණකි. එය සාංචියේ තොරණ මෙනි.
සැතපෙන පිළිමය
දිග අඩි 46 කි. චීවරයේ රැලි රේඛා සහිත ය. හිසට තබන ලද ගල් කොට්ටය පහත් වී තිබෙන අයුරු මූර්ති ශිල්පියා ඉතා දක්ෂ අන්දමින් පිළිබිඹු කර තිබේ. මෙය පූණර්‍ උන්නත් ය. වම් අත ශරීරයට උඩින් දිගට වේ. දකුණු අත නමා හිසට උඩින් දමා ඇත. වම් පාදය දකුණු පාදයට වඩා කෙටි ය. මේ නිසා මෙය පිරිනිවන් එකකැයි සැලකේ.
හිටි පිළිමය
විද්‍යාධර ගුහාව අසල මෙම හිටි පිළිමය තිබේ. ශෛලමය පද්මාසනයක් මත වැඩ සිටින මෙය තිවංක පිළිමයකි. පාදයේ වම් දන, ඉඟටිය නම්‍යතාවය ඇත. උස අඩි 22 යි අඟල් 9 ක් පමණ ය. චීවරය සමාන්තර රේඛා ය. පූණර්‍ උන්නත් පිළිමයකි. දෙඅත් පපුව මත වේ. මේ ඉරියව්ව පරදුක්ඛ දුක්ඛිත බව පරණ විතාන මහතාගේ අදහස යි. මීට පෙර ආනන්ද හිමියන්ගේ පිළිමයක්යැයි සලකන ලදි. කවාකාර හිස කෙස් ය. ලඹ සවන් ද වේ. මෙබඳු පිළිමයක් තිස්සමහාරාමයේ යටාල වෙහෙරින් හමු විය. පිහිටි ගලේ අනවශ්‍ය කොටස් ඉවත් කර අඩි 23 ක් උසට නෙලන ලදි.
පොළොන්නරුවේ වටදාගෙයි පිළිම
පොළොන්නරුවේ වටදාගෙයි සිව් දොරටුවට මුහුණලා සිටිනසේ තබා තිබෙන පිළිම හතර ද ක්‍රි:ව.12 වන සියවසට අයත්සේයැයි සැලකේ. මෙම පිළිම හතර ශ්‍රේෂ්ඨ කලා නිර්‍මාණයන්සේ සැලකිය හැකි ය. වැඩ හිඳින ඉරියව්වෙන් තැනූ මේ පිළිම උත්තරාරාමයේ පිළිම වලට වඩා කුඩා ය. කැටයම් කරන ලද ශෛලමය ආසන හතරක් මත ධ්‍යාන මුද්‍රාවෙන් වැඩ හිඳිනා මේ පිළිමවල සිවුරු පොරවා ඇත්තේ අනුරාධපුරයේ සමාධි පිළිමවලට සමානව ය. මුහුණේ උපශාන්ත ගුණය පිළිබිඹු වේ. මේ පිළිම චෝල සම්ප්‍රදායට අයත් ය.
තිවංක පිළිමය
පොළොන්නරු යුගයේ ශෛලමය ප්‍රතිමා හැරුණු විට ගඩොලින් සහ හුණු ගලෙන් කළ යෝධ පිළිම කිහිපයකි. මින් වේළුවනාරාමයේ දක්නට ලැබෙන තිවංක පිළිමය ලංකාවේ දක්නා ලැබෙන විශේෂ මූර්තියකි. මෙහි උස අඩි 18කි. දෙදන, ඉඟටිය,බෙල්ල යන ස්ථාන වලිනි නැමී ඇති බැවින් තිවංක යන නාමය ව්‍යවහාර වේ. නෙළුම් පෙති කැටයමකින් යුක්ත පද්මාසනයක් මත වැඩ සිටින අයුරු දැක්වේ. මෙය ද චෝල සම්ප්‍රදායට අයත් වේ.
සමාලෝචනය
පොළොන්නරු යුගයේ බුදු පිළිම අනුරාධපුර යුගයට අයත් බුදු පිළිම මෙන් විශිෂ්ට යැයි කිව නොහැකි ය. පොළොන්නරු අවධියේ මූර්ති ශිල්පීන් අනුරාධපුර සමයේ අග දී ආරම්භ කළ විශාල ප්‍රතිමා නෙලීමේ සම්ප්‍රදාය තවත් දියුණු කළ බව කිව හැකි ය. එහෙත් අනුරාධපුර යුගයේ ශිල්පීන් මෙන් බුදුන්ගේ අභ්‍යන්තර ගුණය ඉස්මතු කිරීමට සමත් වූ බවක් නොපෙනේ. පොළොන්නරුවේ හිටි පිළිමය පමණක් මේ අවධියේ නිර්මාණය කළ මූර්ති අතරෙන් අභ්‍යන්තර ගුණ ඉස්මතු කිරීමට සමත් වූ බව පෙනේ. මේ අවධියෙහි ඇති වූ තවත් විශේෂ ලක්ෂණයක් නම් කළු ගලින්ම පමණක් නොව, ගඩොල් සහ හුණු බුද්ධ ප්‍රතිමාබදාම උපයෝගි කරගෙන ප්‍රතිමා නෙලීම ආරම්භ කළ බවයි.
මුලාශ්‍ර :-
හෙළ කලා ඌරුව
චිත්ර කලා ඉතිහාසය
මේ අඩවිත් බලන්න
පොළොන්නරුව
බුද්ධ ප්‍රතිමා
අඩවියෙන් බැහැර පිටු |
5783 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B6%B4%E0%B6%B1%E0%B7%83%E0%B7%8A%20%E0%B6%A2%E0%B7%8F%E0%B6%AD%E0%B6%9A%20%E0%B6%B4%E0%B7%9C%E0%B6%AD | පන්සියපනස් ජාතක පොත |
හැදින්වීම.
ජාතක කතා තරම් ජනප්‍රියත්වයට පත් තවත් සාහිත්‍යංගයක් පෙරදිග සාහිත්‍යයෙහි නැති තරමිය. බුදු සමය ලංකාවට පැමිණීමත් සමගම ත්‍රිපිටක පිලියෙහි "ජාතක පාලි" නමි කෘතිය ඔස්සේ ලංකාවට ජාතක කතා පැමිණියේය. ජාතක පාලිය ජාතක කතා සාරය හකුළුවා දැක්වුණු ගාථා වන්ට සීමා වූ කෘතියක් විය. එම ගාථා වන්ට මිහිදු හිමියන් දවස සිංහලෙන් අටුවාවක් ලියවිණි. දැනට පවත්නා ජාතක කතා වන්හි ආරමිභය මෙය ලෙස සලකනු ලැබේ.
මෙම සිංහලෙන් ලියන ලද ජාතක අටුවාව අද අප අතර නැතත් මහානාම රජු දවස ලංකාවට පැමිණි බුද්ධඝෝෂ මායිමියන්ගේ අටුවා පාලියට නැගීමේව්‍යාපෘතිය බස්සේ එය පාලියට නැගී අදත් අප අතර "පාලි ජාතකටිඨ කතාව" නමින් පවති. "පන්සිය පනස් ජාතක පොත් වයන්සේ "නමින් සිංහල පාඨක ජකයාගේ ගෞරවයට පාත්ර වු සිංහල ජාතක පොත එම පාලි ජාතකටිඨ කතාවේ පරිවර්තනයක් ලෙස අප අතරට පත්ව ඇත.
සිංහල ජාතක පොත ලියවෙන්නට පෙර සිටම ජාතක කතා උගෙනීමට සිංහගයන් දැක්වු උනන්දුව පැහැදිලි වන සාධක රැසක්ම හමුවේ.දොගොද්වක සියවසේදී ජාතක අටුවා ගැට පදයක් ලියවුනේත් ජාතක ගාතා සන්නය, වෙසතුරැ දා සන්නය, දස ජාතක සන්නය, අටදා සන්නය ආදිය ලියවුනේත් ධර්ම ප්‍රදීපිකාවේසිට සියලු සිංහල සාහිත්‍ය කෘතීන්හි ජාතක කතා ඇතුලත් වුයේත් මුවදෙවිදාවත, කුසජාතකය,කවි සිළුමිණ, ජාතක කතා වස්තු
කොට පද්‍ය කෘති බිහි වුයේ එහි ප්‍රතිපල වශයෙනි.
පන්සිය පනස් ජාතක පොත බිහිවිම පිළිබද පුවත.
මහා වංශයෙහි මෙසේ සදහන් වෙයි.
"සොළී රටින් පැමිණි නා නා භාෂා විශාරද වු තර්කාගමධාරී වු සුසංයත වු එක් මහ තෙරුන් වහන්සේ කෙනෙකු රාජ ගුරු තන්හි තබා ද්විතීය පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු රජ තෙමේ (1236-1270) උන්වහන්සේගෙන් සියළු ජාතක කතා උගෙන එහි අර්ථ ධාරණය කොට ගෙන පන්සිය පනසන් පමණ වු සියළු ජාතක කතාවන් පාලි භාෂා සිංහල භාෂාවට පෙරලා ත්‍රිපිටකධාරී මහ තෙරවරැන් මැද කියවා පිරිසිදු කොට ලියවා ලක්දිව හැමතැන්හි තැබිබවිය.යලිත් ඒ ජාතක කතාවන් ස්වකීය ශිෂ්‍ය පරමිපරාවෙන් පාලනය කොට පවත්වනු පිනිස ප්‍රඥා වු මේධංකර නමි තෙර කෙනෙකුන් වහන්සේට පැවරීය."
මෙම සදහනට අනුව පන්සිය පනස් ජාතක පොතේ කතුවරයා කුරුණෑගල රාජධානි කොට ගත් ද්තීය පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු මහ රජුය. එසේ වුවද ජාතක පොතෙහිම එන සදහනෙහි රජතුමන්ගේ නම සදහන්ව නැත. මහා වංශයෙහි සදහන් වන පරිදි පරාක්‍රම ඇමති වරයාගේ ආරාධනයෙන් වීරසිංහ ප්‍රතිරාජගේ උත්සාහයෙන් අටුවා සාමීන් විසින් සිංහල ජාතක පොත ලියනු ලැබිය. මහා වංශයෙහි සදහනට අනුව ස්විතීය පණ්ඩිත පරාක්‍රම බාහු රජතුමා ජාතක කතා සිංහලයට පරිවර්තනය කොට ඒවා ප්‍රචාරය කරවන්නට ඇත.වර්තමාන ජාතක පොතේ සදහන් වන අන්දමට පසුව ජාතක කතා හා පාලි දැන උගත් කතෘ මණ්ඩලයක් විසින් සමිපාදනය කරන්නට ඇත.ලංකාව ථේරවාදය මුලික කරගත් රටක් වුවද කෙමෙන් මහායාන අදහස් කෙරේ සැලකිලිමත් වු අයුරැ මහායාන අදහසින්ම නොවුවත් ජාතක පොත බෝසත් සිරිත මතු කරන්නක් විය.එනමි බෝධිචර්යාවතාරය ආදී කෘතීන්හි එන බෝධිසත්ව චර්යාව මේ ජාතක කතා තුලින් නිරූපනය වන ජාතක කතා සමිපාදනය වී ඇත්තේ, උපදේශ කතා ස්වරූපයෙනි.බෝධසත්ව චරිත ආශ්‍රයෙන් හික්මුණු මිනිස් සමාජයක් බිහිකිරිම එහි අරමුණ විය. මේ කතා සුදන දුදන චරිත ලක්ෂණ පිළිබිබු වන සේ රචනා වී ඇත.
ජාතක පොතෙහි ජාතක කතා පන්සිය හතළිස් හතක් ඇත.(547).
ජාතක පොතෙහි එන සෑම කතාවක්ම වර්තමාන කතාව, අතීත කතාව, පූර්වාපර සන්ධි ගැලපීම යනුවෙන්ව අවස්තා තුනක් ඇත. වර්තමාන කතාව ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේලේ කාලයට අයත්ය. අතීත කතාව ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ අතීතාවලෝකනයෙනි. වර්තමාන අතීත දෙකෙහි සමිබන්ධය බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින්ම දක්වනු ලබයි.ජාතක කතා කරුවාට ආවේනික වූ අපුර්ව ආකෘතිය ජාතක කතා නිර්මානකරුගේ අපුර්ව ප්‍රතිභාව කියා පාන්නක් වේ.ජාතක කතාවන්හි බොහෝ විට උත්සාහ ගෙන ඇත්තේ චරිත වල ආධ්‍යාත්මය දෙසට එබී බැලීමටයි. ජාතක පොතෙහි බස් වහර ගත් විට ජාතක කතා කරුවා තම තෘතිය ව්‍යවහාර භාෂාවට සමීප කරන්නට උත්සාහ ගෙන ඇත. එයට හේතුව කතා කීමේ කලාව පොදු ජනතාවට වඩාත් සමීප වෙමින් කලයුතු යැයි විශ්වාස කිරීම විය යුතුය.
මෙම උත්සාහ යන්ගේ ප්රතිඵලයක් ජාතක පොත වැඩි වශයෙන් සිංහලයන් අතර භාවිතයට පැමිණි කෘතිය බවට පත්විය.
මේ අඩවියත් බලන්න
බුදු දහම
පන්සියපනස් ජාතක පොත
මළපොත
අඩවියෙන් බැහැර පිටු
damruwana.org- Dhamma Desana in Sinhala, Guide to attain Nibbanic bliss
Buddhist Society of Western Australia
Tipitaka and Articles (SL)
Complete Tipitaka in Pali
International home page of the organizations which offer courses in Vipassana Meditation in the tradition of Sayagyi U Ba Khin as taught by S.N. Goenka
About Buddhism - the Teachings of Buddha
Buddhism Portal for the Milton Keynes area (UK)
E-Sangha Buddhism Portal
His Holiness The Dalai Lama teachings on Buddhism
Hongaku Jodo, a major American movement of Pure Land Buddhism
Access to Insight Readings in Theravada Buddhism.
Ashoka the eDharma university Very high-quality online courses.
BuddhaNet
BuddhaChat.org - A Buddhist's learning community.
Buddhism.about.com
Buddhist Studies WWW Virtual Library: the Internet guide.
DharmaNet
Essentials of Buddhism
Photographic & Tactile exhibition by Doug Blane at The Open University 2006
ReligionFacts.com on Buddhism facts, glossary, timeline and articles.
Tathagatagarbha Buddhism five of the main "tathagatagarbha" sutras in full (or in part)
"Nirvana Sutra Buddhhttpism": full text and discussion of the Mahayana Mahaparinirvana Sutra
Journal of Global Buddhism by Charles S. Prebish, Pennsylvania State University (USA) and Martin Baumann, University of Lucerne (Switzerland) |
5784 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%91%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B7%83%E0%B6%AD%E0%B7%8A%20%E0%B6%A2%E0%B7%8F%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%9C%E0%B7%9A%20%E0%B6%B8%E0%B7%99%E0%B7%84%E0%B7%99%E0%B7%80%E0%B6%BB | එක්සත් ජාතින්ගේ මෙහෙවර | මානව ඉතිහාසහයේ වඩාත්ම විනාශකාරි යුද්ධය වු දෙවන ලෝක සංග්‍රාමය පදනම් කරගෙන එක්සත් ජාතීන්බිහිවුයේ සියලු දෙනා සඳහා වඩා යහපත් ලෝකයක් ගොඩ නැගිමටයි අන්තර් ජාතික සාමය හා ආරක්ෂාව තහවුරු කිරිමේ සිට මිනිස් වර්ගයා මුහුණ දෙන දරිද්‍රතාව පරිසරික විනාශය ජල අර්බුදය ඒඩ්ස් ත්‍රස්තවාදය හා අපරාධ වැනි සියලු දෙනාට පොදු අභියෝග ජය ගැනිමේ අභිලාෂාය මෙහි අරමුණු අතර වේ . එබැවින් සෑම මනුෂ්‍යයකුගේම දෛනික ජිවිතය හා එක්සත් ජාතීන් අතර කිසියම් හෝ සබඳතාවක් තිබෙන තරමට එය අද අපට අත්‍යාවශ්‍ය සංවිධානහක් බවට පත්ව තිබේ.
එක්සත් ජාතීන් යනු
එක්සත් ජාතීන් ලෝක සාමය හා සමාජ ප්රගතිය උදෙසා ස්වේඡාවෙන් එක් වි සිටින්නා වු ස්වාධින රටවල අනන්‍ය සම සංවිධානයකි සාමාජික රටවල් 51ක් සහිතව 1945 ඔක්තෝම්බර් 24වන දා එය නිල වශයෙන් ආරම්භ විය අද එහි සමාජිකත්වය රටවල් 193කි.[[රූපය:]MAP.png]
එක්සත් ජාතීන් ආරම්භ වුයේ
දෙවන ලෝක යුද්ධයේ අමිහිරි සිදුවිම් එක්සත් ජාතීන් බිහි කිරිමට හේතු සාධක විය එහිදි දශලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනයා මිය ගියහ තවත් දශලක්ෂ සංඛ්‍යාත පිරිස් අවතැන් වුහ ලෝක නායකයෝ සාමය උදා කිරිමට හා අනාගත යුද්ධ වැලැක්විමට නම් සියලු ජාතීන් ලෝක සංවිධානයක් මඟින් එකට වැඩ කිරිමෙන් හැකි බව තේරුම් ගත්හ එහි ප්‍රතිඵලය වුයේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයයි.
එක්සත් ජාතීන් ක්‍රියාත්මක වන්නේ
මෙයට ක්‍රියාත්මක විමට මඟ පෙන්වන්නේ එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රඥාප්තියයි. එය සාමාජික රටවල අයිතිවාසිකම් යුතුකම් හා ඔවුන් විසින් නියම කරගෙන ඇති අරමුණු සපුරා ගැනිම පිණිස කළ යුත්තේ කුමක්දැයි පැහැදිලි කරන රිති මාලාවකි. කිසියම් ජාතීයක් එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකත්වය ලැබු විට ප්‍රඥාප්තියට අඳාල අරමුණු හා නිති පිළිගනි.
ව්‍යුහය
එක්සත් ජාතින්ගේ ක්‍රියාකාරකම් ලෝව පුරා පැතිර පවතින අතර ඒවා සිදු කෙරෙන ප්රධාන ආයතන හයක් පවති .
1. මහා මණ්ඩලය
2. ආරක්ෂක මණ්ඩලය
3. භාරකාරත්ව මණ්ඩලය
4. අන්තර් ජාතික අධිකරණය
5. ආර්ථික හා සමාජ මණ්ඩලය
6. ලේකම් කාර්යාලය
එක්සත් ජාතීන්ගේ මෙහෙවර
වඩා යහපත් වඩා සුරක්ෂිත හා වඩා සාධාරණ ලෝකයක් ගොඩ නැඟිම ආරම්භයේ සිටම එන්සත් ජාතීන්ගේ අරමුණ විය මේ අරමුණ ඉටු කරගැනිම සඳහා එක්සත් ජාතීන් හා ඊට අයත් සංවිධාන 1945 සිට මේ දක්වා ඉටු කළ මෙහෙවර.
සාමය හා ආරක්ෂාව පවත්වා ගැනිම
සාම සාධක හමුදා සහ නිරික්ෂණ දුත මෙහෙවර 56ක් ස්ථාපනය කිරිමෙන් සාකච්ඡා මෙහෙවර ඉදිරියට ගෙනයාමට අවශ්‍ය සන්සුන් පරිසරය නිර්මාණය කිරිමටත් දශ ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනයාගේ ජිවිත බේරා ගැනිමට එක්සත් ජාතින් සමත් විය.
සාම සාධනය
එක්සත් ජාතීන් මේ දක්වා කලාපිය ගැටුම් විශාල ප්‍රමාණයක් සමථයකට පත් කර තිබේ. ඉරාන -ඉරාක යුද්ධය අවසන් කිරිම ඇෆ්ඝනිස්ථානයන් සෝවියට්හමුදා ඉවත් කිරිම. එල්-සැල්වදෝර්හි සහ ගුවාතමාලාහි සිවිල් යුද්ධ නිමා කිරිම .නැගෙනහිර තිමෝරයට ස්වාධීනත්වය උදා කිරිම. මෑත කාලීන ජයග්‍රහණ අතර වේ .
යටත් විජිතවලට නිදහස
1945 දි මිලියන 750 කට අධික ජනයා යටත්විජිතවල හෝ පරාධීන භූමි ප්‍රදේශවල ජිවත් වුහ එබඳු ජාතින් 80 කට වැඩිගණනක් ස්වාධීනත්වය දිනා එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකයන් බවට පත්ව සිටි.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රවර්ධනය
අද ලෝකයේ ආණ්ඩුවලින් 60%ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදි ලෙස තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ .1986 දි එය 40% ක් පමණි නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ පැවැත්විම පිණිස එක්සත් ජාතීන් රටවල් 50කට පමණ සහාය වි ඇත.
සංවර්ධනය සක්ෂාත් කර ගැනිම
එක්සත් ජාතීන්ගේ ක්රමය විසින් සංවර්ධනය වන රටවලට වාර්ෂිකව සැපයෙන ණය හා ප්‍රදාන අගය ඩොලර් බිලියන 10 ඉක්මවයි .එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහන සාමාජික රටවල සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ සෙසු ආයතන සමඟ සහයෝගයෙන් 5000කට වැඩි ව්‍යාපෘතිවලට ආධාර කරයි.
මානව හිමිකම් ප්‍රවර්ධනය
සැම මනුෂ්‍යයකුටම තිබිය යුතු අයිතිවාසිකම් කවරේදැයි සඳහන් විශ්ව මානව හිමිකම් ප්‍රකාශනය1948 දෙසැම්බර් 10 සම්මත කරන ලදි අද එක්සත් ජාතීන් මානව හිමිකම් ප්‍රවර්ධනයට ආණ්ඩුවලට බලපැම් කරයි.
පරිසර සංරක්ෂණය
එක්සත් ජාතීන් ගෝලිය පරිසර සංරක්ෂණ වැඩසටහන හැඩ ගැස්විමේහිලා විශාල කාර්යභාරයක් ඉටු කර තිබේ .
1992- මිහිකත සමුළුව
ඕසෝන් ස්ථරය රැක ගැනිමේ මොන්ට්‍රියල් සම්මුතිය ඒ අතර වේ.
අන්තර් ජාතික නිති සම්පාදනය
මානව හිමිකම් සම්මුතියේ සිට අභ්‍යාවකාශ පරිහරණය පිළිබඳ ගිවිසුම් දක්වා පුළුල් පරාසයක පැතිරෙන අන්තර් ජාතික ගිවිසුම් 400 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ඔවුන්ගේ මෙහෙය විමෙන් සම්පාදනය කර තිබේ.
දකුණු අප්‍රිකාවේ වර්ණභේද වාදය අවසන් කිරිම
මිට අමතරව ඒක්සත් ජාතින්ගේ මෙහෙවර පිළිබඳව කෙටියෙන්
ගැටුම්වලට ගොදුරුවුවන්ට සහන සැලසිම
ස්ත්‍රි අයිතිවාසිකම් ප්‍රවර්ධනය
වසුරිය තුරන් කිරිම
විශ්ව ප්‍රතිසංස්කරණය
සංවර්ධනය වන රටවල ආයෝජන ප්‍රවර්ධනය
ස්වභාවික විපත්වල හානි අඩු කිරිම
විපතටපත් අයට ආධාර
බිම් බෝම්බ ඉවත් කිරිම
ජනගහන සැලසුම
මත්ද්‍රව්‍ය විරෝධී සටන
ආර්ථික ප්‍රතිසංසකරණ දිරි ගැන්විම
කම්කරු අයිතින් ප්‍රවර්ධනය
ලෝක සාගර පරිහරණයේ ස්ථාවර බවක් හා විධිමත් බවක් ඇති කිරිම
බුද්ධිමය දේපල සුරැකිම
ස්ත්‍රීන්ගේ සාක්ෂරතාව නැංවිම
ඓතිහාසික සංස්කෘතික හා පෞරාණික ස්ථාන සුරැකිම
එක්සත් ජාතීන්ගේන් ශ්රී ලංකාවට
එක්සත් ජාතීන්ගේ මෙහෙවර ආරම්භ වු සංවර්ධනය වන රටවල් අතර ලංකාව ද එකකි 1952දි මේ සබඳතා ඇති වුවත් ශ්‍රි ලංකාව 1955 දෙසැම්බර් 14 වැනිදා එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකත්වය ලබා ගැනිමෙන් පසු මේ සබඳතා තව තවත් වර්ධනය විය.
දැනට එක්සත් ජාතීන්ට අයත් සංවිධාන 11ක් කාර්යාල සහිතව ශ්රී ලංකාවේ ක්‍රියාත්මකව පවති එක්සත් ජාතීන්ගේ ආයතන පද්ධතිය ලංකාවට මුල්‍ය හා තාක්ෂණික ආධාර සපයන වැදගත් මුලාශ්‍රයකි. ඇතැම් ආයතන ආර්ථික වෘද්ධිය සඳහා ණය සහ ප්‍රදාන සපයන අතර සෙසු ආයතන සමඟි සන්ධානය ,ප්‍රතිසම්පාදනය ,යළි පදිංචි කිරිම ,මානව අයිතිවාසිකම් හා යහ පාලනය, දිළිඳුකම පිටු දැකිම ,ළමා සංවර්ධනය, කෘෂිකර්මය, සෞඛ්‍ය ,ආපදා ණය, තොරතුරු තාක්ෂණය සහ විශේෂඥ හා තක්ෂණික දැනුම වැනි සේවා සලසයි.
ගත වු පනස් වසර තුල බොහෝ ගනනක් ශ්රී ලංකිකයෝ එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්රධාන ආයතන රැසක මුල් පෙළේ තනතුරු හෙබවුහ .2004 සුනාමි ව්‍යසනයේ දි ද එය අප රටට නොපැකිළිව ආධාර උපකාර දක්වන ලදී. එක්සත් ජාතීන් අද මෙන්ම ඉදිරියටද ලෝකයේ පැවැත්ම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය සංවිධානයක් වෙයි.
එක්සත් ජාතීන්ගේ නිළ භාෂා
අරාබි, චින, ඉංග්‍රිසි,ප්‍රංශ, රුසියානු සහ ස්පාඤ්ඤ
එක්සත් ජාතීන්ට මුදල් ගෙවනු ලබන්නේ
එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකයෝ එක්සත් ජාතීන් කරන සැම දෙයකටම මුදල් ගෙවති. ඊට වෙනත් ආදායම් මාර්ගයක් නැත ගෙවන මුදල් ප්රමාණය සාමාජික රටක ගෙවිමේ හැකියාව, ජාතික ආදායම සහ ජනගහනය මත පදනම්ව ඇත .වැඩිම මුදල් ප්‍රමාණයක් ගෙවන්නේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයයි.
මුලාශ්‍රය: එක්සත් ජාතීන් 60 වසරක කාර්යය සාධනය ,එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රවෘත්ති කේන්ද්‍රය ,එක්සත් ජාතීන්ගේ පාරිශ්‍රය,කොළඹ.
මේ අඩවිත් බලන්න.
එක්සත් ජාතීන්ගේ මණ්ඩලයට
එක්සත් ජාතීන්
අඩවියෙන් බැහැර පිටු
http://www.un.org/
දේශපාලනය - ලෝකය
ජාත්‍යන්තර සංවිධාන
එක්සත් ජාතීන්
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය |
5785 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B7%8F%E0%B6%9C%E0%B6%BB%E0%B7%93%E0%B6%9A%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA | නාගරීකරණය | කෘෂිකාර්මික නොවන ආර්ථීක කටයුතු සදහා ඒකරාශී වු පුද්ගලයන් සමුහයක් වාසය කරන ප්රදේශයක් නාගරික ප්රදේශයක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. නාගරික යැයි නිර්වචනය කළ ප්රදේශ වල ජන සංඛ්‍යා ප්‍රතිශතය ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වීම නාගරීකරණය ලෙස හැදින්විය හැකිය.ලොස් ඇන්ජලිස්හි මෙට්රොපොලිටන් පෙදෙස
නාගරීකරණය යනු ලෝකය පුරා විශාල ලෙස පැතිරී ඇති සමාජමය විපර්යාසයන් අතර ප්රධාන එකකි.ලෝක ජනවිද්‍යාත්මක වෙනස්වීම් පැහැදිලි ලෙස පෙන්විය හැකි දර්ශකයක් වුව ද නාගරීකරණය සෑම තැනකම සමාකාරව වර්ධනය වූ ක්‍රියාවලියක් නොවේ.එමෙන්ම "නගර" යන්න සඳහා පැහැදිලි ඍජු නිර්වචනයක් සපයා ගැනීම ද දුෂ්කර වූවකි.නගරයක් යනු වාණිජ,කාර්මික, මූල්‍ය, අධ්‍යාපන, සෞඛ්‍ය ,පරිපාලන, නේවාසික යනාදී විවිධ වූ කාර්යයන් සංකේන්ද්‍රණය වූ ජනාවාසයකි.එබැවින් කඩසාප්පු, කර්මාන්තශාලා, බැංකු, පාසල්, රෝහල් ,රාජ්‍ය ආයතනයන්, නිවාස වැනි විවිධ කාර්යයන් සඳහා වෙන්වූ ගොඩනැඟිලි නගරය තුළ පවතී.නගරයක් තුළ වගාබිම්, වනාන්තර වැනි භූමි පරිභෝජනයන්ට වඩා ඉදිකළ බිම් සාපේක්ෂව කැපී පෙනෙයි.මෙවැනි ලක්ෂණ සහිත ප්රදේශ නාගරික ප්රදේශ ලෙස හඳුන්වනු ලබයි.
බොහෝ රටවල ජනසංඛ්‍යාව පදනම් කර ගනිමින් නාගරික ප්රදේශ හඳුනා ගැනීමට උත්සාහ කරනු ලබන අතර ග්‍රීසිය, ප්‍රංශය වැනි රටවල පරිපාලන කටයුතු සඳහා බෙදා ඇති කුඩා පරිපාලන ඒකකයක් තුළ සිටින වැඩිම ජනසංඛ්‍යාව සැළකිල්ලට ගනිමින් මුළු ඒකකයම නාගරික හෝ ග්රාමීය ජනාවාසයක් ලෙස පිළිගනු ලබයි.
ලෝකයේ සමහර රටවල නිවාස සංඛ්‍යාව පදනම් කොට ගෙන නාගරික ප්රදේශ හඳුනා ගනු ලබන අතර ශ්රී ලංකාව, පකිස්ථානය වැනි රටවල් පරිපාලන සීමා පමණක් යොදාගනිමින් නාගරික ප්රදේශ හඳුනා ගැනීමට උත්සාහ ගනී. කෙසේ වෙතත් නාගරික ප්රදේශ හඳුනාගැනීමේදී මුළු ජන සංඛ්‍යාව, භූමි ප්රමාණය, ජන ඝණත්වය හා ආර්ථික, සමාජ සංවිධාන ව්‍යුහය යන සියලූම සාධක කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇත. එබැවින් නාගරික ප්රදේශයක් ග්රාමීය ප්රදේශයකින් වෙන් කර හඳුනාගැනීම සඳහා 1971 වර්ෂයේ දී එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් නිශ්චිත නිර්ණායක කිහිපයක් හඳුන්වා දෙනු ලැබීය. එනම්,
01. පරිපාලන තත්වය
02. ජන සංඛ්‍යාවේ ප්රමාණය
03. පළාත් පාලන ප්රදේශ
04. නාගරික ලක්ෂණ
05. මූලික ආර්ථික කටයුතු
එබැවින් නාගරීකරණය යනු කාර්යාංශ රාශියක් කේන්ද්‍ර කරගත් අවකාශීයව සංකීර්ණ මාර්ග ජාලාවකින් එකිනෙකට සම්බන්ධ වූ භූමි කොටසකි.
නාගරික ප්රදේශයේ හඳුනාගැනීම සඳහා ජනසංඛ්‍යාව, නිවාස සංඛ්‍යාව, පරිපාලනමය ප්රදේශ වශයෙන් එක් නිර්වචනයක් පමණක් යොදාගැනීම සාර්ථක නොවීම හේතුවෙන් ඉන්දියාව, උස්බෙකිස්ථානය, ලිතුවේනියාව ආදී රටවල් කිහිපයක නාගරීකරණය සඳහා නිර්වචන කිහිපයක් භාවිතා කරනු ලබයි.
නාගරීකරණය මැනීම සදහා ප්රධාන ක්රම සතරක් උපයෝගී කොට ගැනේ. නාගරික ප්රදේශයක් සාධක සතරක ශ්‍රිතයක් ලෙසද දැක්විය හැකිය.
නාගරීකරණය = ජනගහනයේ ප්රමාණය, භුමි ප්රමාණය, ජන ඝණත්වය, ආර්ථීක සමාජ සංවිධාන ක්රමය
සංක්‍රමණය පිළිබද අධ්‍යයනය කරන විට ඉන් බලපැම් ලබන වැදගත් සංරචකයකි නාගරීකරණය. ලෝක ජනගහන ව්‍යාප්තිය තීරණය කරන සාධක අතරින් වැදගත්ම සාධකයක් ලෙස නාගරීකරණය හැදින්විය හැකිය. දැනට ලොව ජීවත් වන මුළු ජනගහනයෙන් 48% පමණ නාගරීක යැයි සම්මත ප්රදේශ වල ජීවත් වෙති.
ඵක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ නාගරීකරණය සම්බන්ධ නිර්වචනය අනුව නාගරික ප්‍රදේශයක තිබිය යුතු මූලික ලක්ෂන තුනකි.
1.පරිපාලනය
2.ආර්ථීක ක්‍රියාවලිය
3.පාරිසරික තත්ත්වයන්
නාගරීකරණ මිනුම්
නාගරීකරණය පිළිබඳ අධ්‍යයනයේදී නාගරික මිනුම් හරහා නාගරීකරණයේ ස්වභාවය සහ තත්ත්වය හඳුනා ගත හැකිය. නාගරික මිනුම් අතර
1.නාගරික ප්‍රතිශතය (Degee of urbanization)
2.නාගරීකරණ ලතාව (Tempo of urbanization)
3.ජන කේන්ද්‍රනය හා විසිරනය (Concentration & dispersion of population)
4.නාගරික වර්ධන සංරචක (Components of population growth)
මෙහිදි නාගරීකරණය මැනීම සදහා බහුලව යොදා ගන්නා මිනුම ලෙස නාගරීකරණ ප්‍රතිශතය දැක්විය හැකිය. මෙය සාපේක්ෂ මිනුමකි.
ආර්ථික ප්‍රතිලාභ
ගෙවී ගිය කාලයේදි ගම්බද ප්රදේශ නාගරීකරණයට ඉතා සීග්‍රයෙන් බඳුන්විය. ඊට ගොවිතැන් කටයතු, පොදු සේවාවන්, කුඩා පරිමාණ ව්‍යාපාර වෙනුවට ඇතිවූ නව කර්මාන්ත ක්රම සහ අමුද්‍රව්‍ය යොදා ගන්නාවු නව භාණ්ඩ හේතු විය.
නාගරීකරණය වු ප්‍රදේශවල සමීක්ෂණ වාර්තාවලට අනුව මෙම ප්රදේශ උසස් තත්ත්වයේ භාණ්ඩ නිපදවීමට, සේවාවන්, ප්‍රවාහන සේවාවන් සහ තොග අවදාන මගින් වාර්තාගත ආදායම් ඉපයීමට ද සමත්විය. මෙහි අධ්‍යාපන, පරිපාලන අංශයේ දියුණුවක්ද දැකිය හැකිය. මෙසේ විවිධාකාර වු කොටස් මගින් නාගරීකරණ ධුරාවලිවය (Urban Hierachy) නිර්මාණය වේ.
නාගරීකරණය සමගම බඩුමිල ඉහළ යාමක් දැකිය හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස එරික් හොබොස්වෑම් (Eric Habswam) ගේ "The age of revolution" කෘතියෙහි සඳහන් වන පරිදි, එම යුගයේදී නාගරිකරණය ඉතා සීඝ්‍රයෙන් සිදු වුණි.එමෙන්ම වැඩ කරන ජනතා ඉතා අසීරු ජීවිතයක් ගත කළහ. යුරෝපයේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල දුප්පත් ජනයා විසු බවත් ඊට සාපේක්ෂව බටහිර ප්රදේශ පොහොසත් වු බවත්ය. නාගරීකරණය දෙස ජනතාව සෘණාත්මක ආකල්පයකින් බැලුවත් එහි ධනාත්මක පැතිකඩ වන්නේ, රැකි රක්ෂා ලබාදීම, අධ්‍යාපනය දියුණුව, නිවාස සහ ප්‍රවාහන දියුණුව හා විවිධාකාර වු ජාතීන් ආගම් අතර මෙන්ම වෙළෙදපොල තරගකාරීත්වයද දැකිය හැකි විය.
නාගරීකරණය කෙරෙහි බලපාන මුලික සාධක
නාගරීකරනය සාධක හතරක් නිසා සිදු විය හැකිය.
1.අභ්‍යන්තරව සිදු වන ග්රාමීය නාගරික සංක්‍රමණ
2.ස්වභාවික වර්ධනය
3.ජාත්‍යන්තර නාගරික සංක්‍රමණ
4.ග්රාමීය ප්රදේශ නාගරික ප්රදේශ ලෙස නැවත නිර්වචනය
ලෝක නාගරික ප්‍රවණතාවයන්
නාගරික ජනගහනයේ ප්‍රතිශතය
ප්රක්ෂිප්ත අගයන්
මුලාශ්‍රය- (එක්සත් ජාතීන්)
ලොව විවිධ ප්රදේශ අනුවද ජනගහන වර්ධනයේ විවිධත්වයන් වේ.
නාගරික වර්ධන අනුපාතිකය
ප්රක්ෂිප්ත අගයන්
මුලාශ්‍රය (එක්සත් ජාතීන් 2002)
ශ්‍රි ලංකාවේ නාගරීකරණය
ලංකාව තුල යම් ප්රදේශයක් නාගරික ලෙස නම් කර ඇත්තේ රාජ්‍ය පරිපාලන තිරණයන් මතය.
ශ්‍රි ලංකාවේ මහ නගර සභා (municipal council), නගර සභා (urban council), සහ සුළු නගර සභා ලෙස නාගරික ප්රදේශ නිර්වචනය වේ.
ශ්රී ලාංකික නාගරික ජන සංබ්‍යාවේ වර්ධනය මුලික ක්රම තුනක් මත සිදු වී ඇත.
නාගරික ප්රදේශ වල ස්වභාවික වර්ධනය
නාගරික ප්රදේශ වලට අදාල ශූද්ධ සංක්‍රමණ
ග්රාමීය ප්රදේශ නාගරික ප්රදේශ ලෙස නැවත නිර්වචනය
වසර 2000 දී ලංකාවේ නාගරීකරණ ප්‍රතිශතය 22.08% පමණ වු අතර 2005 දී 24.05% පමණ ඇතැයි සැලකු අතර ප්‍රක්ෂේපන අනුව 2010 වන විට 26.04% පමණ වනු ඇත.
නාගරීකරණය සම්බන්ධ ගැටළු
නාගරික ක්‍රියාවලිය සමඟ බොහෝ රටවල විවිධ
සමාජ
ආර්ථික
ප්‍රජා විද්‍යාත්මක
දේශපාලන
සමාජ විද්‍යාත්මක
මනෝ විද්‍යාත්මක
වශයෙන් ගැටළුකාරී තත්වයන් පැන නැගී ඇත.
නාගරික තදබදය.
මෙම තත්වය හේතුවෙන්
1.නාගරික ප්රදේශ වල අඩු ආදායම් ලාභි පවුල් වැඩි වීම
2.නුපුහුණු ශ්‍රමිකයන් ප්රමාණය වැඩි වීම
3.රැකියා විරහිත තරුණයන් බිහි වීම වැනි දේ ඇතිවේ.
නාගරීකරණය හා පාරිසරික සෞබ්‍යය
මෙහිදී පහත ගැටළු ප්රධාන වේ
1.මිනිස් භුමි අනුපාතය පහළ වැටීම
2.ජනගහන තදබදය හා පාරිසරික ප්‍රශ්න
3.ජනගහන වර්ධනය හා දුගීකම
4.නාගරීකරණය හා සෞබ්‍ය ප්‍රශ්න
නාගරීකරණය නිසා ඇති වන මෙම ගැටළු ඉන්දියාවෙහි කල්කටාව, ලංකාවේ කොළඔ වැනි නගර වල පමණක් නොව ඇමරිකාවේ චිකාගෝ වැනි නගර වලද දැකිය හැකිය.
රූප එකතුව
මූලාශ්‍ර
බාහිර යොමු
world urbanization prospects
නාගරීකරණය |
5786 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B6%B4%E0%B7%93%E0%B6%A9%E0%B6%B1%E0%B6%BA | මානසික පීඩනය |
හැදින්වීම
මුදල් හා මුසුවී වේගයෙන් ගලායන නවදැනුම හා තාක්ෂණය අබියස මිනිස් අවශ්‍යතා පුළුල්වෙමින් පවතී.එනිසා අප කාගේත් බලාපොරොත්තු හා ඉලක්ක දිනෙන් දින වෙනස් වේ. ඒවා සපුරාගැනීම වෙනුවෙන් මිනිසා නිරන්තර තරගයක යෙදේ. මෙවන් අවස්ථාවල අප තුළ කිසියම් මානසික අසහනකාරී බවක්, පීඩනයක් ඇතිවේ. මානසික වියවුල්බවක් ඇතිවේ. මෙම සරල මානසික පීඩනය මනෝවිද්‍යාවේදී හදුන්වන්නේ ක්ලමථය නමිනි. මෙම ක්ලමථය මිනිසුන් අත්විදින ප්‍රමාණයේ හා කාලයේ තරමට සරල මානසික පීඩනයක සිට ප්‍රබල කම්පනයක් දක්වා වර්ධනය විය හැක. රොබට් ඒ බාරොන් ට අනුව ක්ලමථය යනු අප ජීවත්වන පරිසරය තුළින් ඇතිවී, අපගේ ශාරීරික හෝ මානසික ක්‍රියාකාරිත්වයට අවදානමක් හෝ බිදවැටීමක් ගෙන දෙන සිදුවීම් අවස්ථාවලට අප විසින් ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ක්‍රියාවලියයි. නවීන මනෝවිද්‍යා පරේෂකයින් පවසන පරිදි ක්ලමථය යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ කිසියම් මානසික පීඩනයකි. එය තමන් තුළම පවත්නා හෝ පරිසරයේ පවත්නා පීඩාකාරී තත්වයන් පුද්ගලයාගේ කායික හා මානසික තත්වයන් කෙරෙහි බලපෑමේ ක්‍රියාවලිය ලෙසද හැදින්විය හැක. ජීව විද්‍යාත්මක ප්‍රවේශයට අනුව (Biological Approach) ශරීරයේ ක්‍රියාකාරිත්වය ඉහළ යවන ශාරීරික තත්වය ක්ලමථයයි. කිසියම් කාර්යක් කිරීමට උත්තේජනයක් ජනනය කිරීමට සමත් ක්ලමථ තත්වයන් පැවතීම ප්‍රයෝජනවත් බව ඔවූහු අදහස් කරති. කෙසේ වෙතත් කිසියම් අනතුරක් වටහා ගත් විටක ස්නායු පද්ධතිය, අන්තරාසර්ග ග්‍රන්ථි පද්ධතිය ක්‍රියාත්මක වී ආක්‍රමණිකයාට පහරදීමට හෝ ඉන් පලායාමට පෙළඹෙන ආකාරයෙන්ම ක්ලමථයට ද ප්‍රතිචාර දැක්වීමට පටන්ගනී. මෙය පහරදීමේ හෝ පළායාමේ ප්‍රතිචාරය (Fight or Flight response) යනුවෙන් හැදින්වේ. දිගුකාලීන පරේෂණයකින් පසු හෑන්ස් සෙල්යේ ජීවියා ක්ලමථයට ප්‍රතිචාර දක්වන ආකාරය දැක්වීමට සාමාන්‍ය අනුගතවීමේ සහලක්‍ෂණය නමින් ආකෘතියක් ඉදිරිපත් කළේය. එයින් ක්ලමථය සදහා අප ශරීරය අවසථා තුනකදී තුන් ආකාරයට ප්‍රතිචාර දක්වනබව පෙන්වාදෙනු ලැබීය.
අනතුරුඅගවන අවධිය(Alarm Stage)
මුහුණ දීමේ අවධිය(confrontational Stage)
පිරිහීමේ අවධිය(Exhaustion Stage)
අනතුරු අගවන අවධියේදී ශරීරය හදිසී ප්‍රතික්‍රියා දක්වයි. තැතිගැණුනු ස්වරෑපයක් දක්නට ලැබේ. ජීවියා කිසියම් ජංගම(Mobility) තත්වයකට පත්වේ. අධිවෘක්ක ග්‍රන්ථිය මගින් ඇඩ්‍රිනලින් හසුරුවා අනුවේගී ස්නායු පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වය ඉහළ නංවයි. මෙයින් හුස්ම ගැනීමේ වේගය වැඩිවේ. හදගැස්ම හා රුධිරපීඩනය, ආහාරජීර්ණය දුබලවීම ආදී ලක්ෂණ මතුවේ. එහි ප්‍රතිඵල ලෙස හිසරදය, වෙහෙසකාරීබව, උණ හා සෙම්ගතිය, මස්පිඩු හා හන්දිව වේදනා ඇතිවීම වැනි ලක්ෂණ දක්නට හැකිවන අතර කුසගිනි නොවීම හා පරාධීනබවක් ඇතිවීම වැනි දේද මතුවේ. මේවා අනතුරු අගවන ලක්ෂණ ලෙස සැළකේ. අනතුරු ඇගවීමෙන් පසුවත් දිගින් දිගටම ක්ලමථය පවතීනම් මුහුණදීමේ අවධිය එළඹේ. මේ අවධියේදී ජීවියාට අනතුරත් සමග එකගතාවයකට පැමිණීමට සිදුවේ. එනම් අනතුර සදහා ක්‍රියාත්මක වීමට සිදුවේ. මේ නිසා පහරදීමට අවශ්‍ය ප්‍රතිදේහ නිෂ්පාදනයට පෙළඹේ. එහිදී ඉහත අනතුරු අගවන අවදියේ ලක්ෂණ පහව යනු ඇත. නමුත් වෙනත් රෝග කාරක ඇතුළු වුවහොත් ඒවාට පහරදීමට අභ්‍යන්තර ශක්තිය නොමැතිවීමෙන් රෝගීවීමට ඉඩ තිබේ. තව දුරටත් ක්ලමථය පවතීනම් ශක්තිය පිරිහීමේ අවධියට එළඹේ. ක්ලමථය පරාජය කිරීමට ඉන්ද්‍රිය පද්ධතිවල ක්‍රියාවලීන් හරහා දරන උත්සාහයේදි ජීවියාගේ ශාරීරික සම්පත් පිරිහීමට ලක්වේ. දිගුකාලයක් ක්ලමථයට මුහුණදීමට සිදුවීම ශරීරයේ සම්පත් හීනවීමට හේතුවේ. අනතුරට මුහුණදීමට අදාළ ශක්තිය ගොඩනගා ගැනීමට හෝමෝන නිකුත්කරන පිටියුටරි ග්‍රන්ථිය හා ඇඩ්‍රිනලින් ග්‍රන්ථිවලට තවදුරටත් අධික හෝමෝන ප්‍රමාණයක් නිකුත්කිරීමට ඇති හැකියාව හීනවී යයි. මේ නිසා තවත් වරක් අනතුරු අගවන අවධියේ මතු ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන අතර බරපතල රෝගී තත්වයන්ට ගොදුරු වී ජීවියා මියයාමේ ඉඩකඩ වැඩිවේ. මේ නිසා හෑන්ස් සෙල්යේට අනුව ක්ලමථයට ජීවියා ප්‍රතිචාර දැක්වීම (අනතුරු අගවන සංඥා) සාමාන්‍ය තත්වයට පත්වේ. නමුත් ක්ලමථය ඇතිවීමට මූලික හේතු නොසලකා හැරීමෙන් පුද්ගලයා දිගින් දිගට එකම ප්‍රතිචාර රටාවක් දක්වනු ලැබේ. එයින් ශාරීරික ශක්තීන් පිරිහී යයි. අනතුර අගවන අවධියේදීම ක්ලමථයෙන් මිදීමට පියවර ගැනීම කෙරෙහි සැලකිලිමත්වීම ඉතා වැදගත්බව මින් පැහැදිලිවේ. මනෝවිද්‍යාත්මක දෘෂ්ඨියට අනුව ක්ලමථය පුද්ගලපැවැත්මට විවිධාකාරයෙන් හානිදායක හා අභියෝගාත්මක තත්වයන් සේ සැළකේ. ක්ලම්ථයේ මට්ටම් අනුව ප්‍රතිචාරවල වෙනස්කම් දක්නට ලැබේ. ආදරය කළ කෙනෙකුගේ වියෝව, කාලයක් තිස්සේ පවතින විරැකියාව වැනි සමහර සිද්ධි, අත්බෑගයක් නැතිවීම, කෙනෙක් හෝ දෙයක් වෙනුවෙන් කාලයක් බලා සිටීමට සිදුවීම වැනි දේද ක්ලමථය ගෙන දේ.
මානසික පීඩනය ඇති කරන සාධක(Stressers)
පුද්ගලයකුගේ මුළු ජීවිතකාලයම ක්ලමථය ඇතිකරන විවිධ සිදුවීම්වලින් ගහණය. එදිනෙදා විවිධ සිදුවීම් නිසා ක්ලමථය ඇතිවන අතරම නව යොවුන් පසුවන උදවිය තුළ ක්ලමථය ඇතිවීමට එම වයසේදී සිදුවන කායික වෙනස්කම් හා පරිවර්තනීය චිත්තවේගික ස්වභාව හේතුවේ. දවසේ පැය දාහතරක් පමණ වැඩකරන හා සතියේ දින හයක් හෝ හතක්ම වැඩකරන අයද අනිවාර්යයෙන්ම නිරන්තර ක්ලමථයෙන් පෙළෙන්නන් වේ. අඩු කාලයක් තුළ විශාල ඉලක්කයන් සපුරාගැනීමට සිදුවෙන රැකියාවෙන් මෙන්ම වැඩමුර ක්‍රමයට ක්‍රියාත්මක රැකියාවන්වල නියුතුපිරිස හා තම පවුල්පරිසරයෙන් දුර ඈත ප්‍රදේශයක සේවයකරන අය තුළ ක්ලමථය වර්ධනය වේ.එමෙන්ම දිගුකාලයක් ඒකාකාරී ලෙස වැඩ කිරීමට සිදුවීමද ක්ලමථකාරකයන් වේ.ජීවන ඉලක්කවලට ළගාවීමට හා බලාපොරොත්තු සපුරාගැනීමට නොහැකි වු විට පුද්ගලයකු ක්ලමථයට ගොදුරුවන්නාසේම ජීවිතයට අරමුණක් නොතිබීමද හේතුවක් වේ.ඉලක්කයක් නොමැති පුද්ගලයා කාලයෙන් කාලයට විවිධ දේ කිරීමට පෙළඹේ.එක් දෙයක් තරමක්දුරට කරගෙන ගොස් අතරමගදී නවතා තව දෙයක් කිරීමට පෙළඹේ.අවසානයේ සපුරාගත් කිසිත් නොවේ.එවැනි අයට ප්‍රතිඵලය සේ ඉතිරිවන්නේ මානසික අසහනයයි.කාලයක් තිස්සේ හුරු වූ යම් යම් පුරුදු වෙනස් කිරීමට සිදුවීමද ක්ලම්ථකාරකයන් වේ. නිදසුනක්ලෙස පාසල්යුගය නිමකරන ළමයින්ට ඉන්පසු වැඩි කාලයක් නිවසේ ගතකිරීමට අපහසුය.විශ්‍රාම යන පුද්ගලයින්ටද ගෙදර නතරවීමට සිදුවීමද දරා ගැනීම ඉතා අපහසුය.එසේ සිටීමට සිදුවීමෙන් මානසික තනිකමක් පාළුවක් හා හිස්බවක් දැනෙන්නට පටන් ගනී.දෛනික ජීවිතයේ සුළු සුළු ආරවුල් හා ගැටීම් ඇතිවීම හෝ එබදු පරිසරයක ජීවත්වීමටසිදුවීමද ක්ලමථයට හේතු වේ.
මානසික පීඩනය පාලනය කර ගැනීම
දිනෙන් දින වෙනස්වන ලෝක යථාර්ථයක් සහිත සමාජරටාවක් තුළ ක්ලම්ථකාරක සිදුවීම් වළක්වාගැනීම ඉතා අසීරුය. කුමන ස්ථානයක වුවද ජීවිතය
පුරාම අඩුවැඩි වශයෙන් ක්ලමථකාරක සිදුවීම්වලට අපි මුහූණ දෙන්නෙමු. නමුත් සිදුවීම් හෝ අවස්ථා තුළින් ඇතිකරන ක්ලමථයන්හි දිගු කලක්එල්බ නොසිටීම හා ඒවාට මැදහත් සිතින් මුහුණදීමට පුරුදු පුහුණුවීම කෙරෙහි අපට වගකීමක් ඇත.මන්ද? දිගින් දිගටම ක්ලමථයට මුහුණදීම ශාරීරික හා මානසික සෞඛ්‍ය කෙරෙහි මෙන්ම සමස්ථ ජීවන රටාකෙරෙහිමබලපෑම්ඇතිකරනබැවිනික්ලමථපාලනඋපක්‍රමභාවිතකිරීමක්ලමථයගොදුරුවනතුරුම සිටියහොත් ප්‍රමාද විය හැකිය."සිදුවෙන හැම දෙයක් තුළම ජීවිතයට එකතු කරගත හැකි අළුත් පාඩමක්ඇත"යනධනාත්මක ආකල්පය තුළ ක්‍රියාත්මකවන පුද්ගලයකුට කවර සිදුවීමක් තුළින් වුවද ඇතිවන කම්පනයක් වුවද පාලනය කර ගැනීමට අපහසු නොවේ. |
5787 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B6%B7%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B7%80%E0%B7%98%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B7%82%E0%B6%BD%E0%B6%AD%E0%B7%8F | ස්වභාවික වෘක්ෂලතා | ස්වභාවික වෘක්ෂලතා යනුවෙන් හඳුන්වනුයේ මිනිසාගේ බලපෑමෙන් තොරව ඉබේ වැඩෙන ශාක හා පැළෑටියි. නමුඳු ලෝකයේ විශාල කොටසක් සම්බන්ධයෙන් ස්භාවික වෘක්ෂලතා යන වචනය භාවිත කළ නොහැකි වේ. එයට හේතුව මිනිසාගේ විවිධ ක්‍රියාකාරකම් නිසාවෙන් මුලින් තිබූ ශාක ආවරණය නොමැති වීමයි.පොළව මත ඇති අනේක විධ ශාක සංගම් වල ස්භාවය රඳා පවතින්නේ නොයෙක් දේශගුණික අංග සහ නොයෙක් සාධක වල අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතික්‍රියාව නිසයි. මෙම දේශගුණික අංග නම් තාපය, ආලෝකය, සුළඟ, ආර්ද්‍රතාව, වර්ෂණය,ආදියයි. අනෙක් සාධක අතර ප්රධාන වන්නේ භූ විෂමතාවය හා පස් ආවරණයයි. මෙම සාධක යම් කිසි ශාක සංගමයක විශේෂ ලක්‍ෂණද අනෙක් ඵ්වායින් වෙන් වී පෙනෙන ස්වරූපයක්ද ඇති කරයි. මෙම ශාක සංගම් වලට වෘක්ෂලතා ප්රදේශ යැයි කියමු.
ශාක වල කාර්ය භාරය
පරිසර පද්ධතියක ජෛව සංරචකයක් වීම (ප්‍රභා සංස්ලේෂණය)
ජලය උත්ස්වේදනය කිරීමෙන් ජල චක්‍රයට හවුල් වීම
ශක්ති ගලනයට දායක වීම (ප්‍රාථමික පාරිභෝගිකයන්ගේ ආහාරයක් වීම)
මිනිසාට ආහාර සපයන මාධයක් වීම
සෙවන, ලී දඩු, දැව ඉන්ධන, ඹෟෂධ ලබා දීම
සතුනට වාසස්ථාන ලබා දීම
ජීවීන්ට අවශ්‍ය ඔක්සිජන්ලබා දිම
පස ආරක්ෂා කිරීම හා පෝෂණය කිරිම
පංශු ජලය, භූගත ජලය හා ජල උල්පත් ආරක්ෂා කිරීම
නාය යෑම වැළැක් වීම
පරිසර දූෂණය අවම කිරීම
පරිසරයේ සුන්දරත්වය ආරක්ෂා වීම
මිනිසාට සතුට සැනසුම විනෝදය ලැබීමට රුකුලක් වීම
ශාක ගණය
යම් කිසි ප්‍රදේශයක ස්භාවික තත්වය අනුව වැඩෙන ශාක ගහන රුසක් "ශාක ගණයක්" ලෙස හැඳින් වේ.
ශාක උද්භවය
යම් කිසි ශාක ගණයක තිබෙන විශාලතම ශාක වර්ගය "ශාක උද්භවය" ලෙස හැඳින් වේ.
ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක බහුලත්වය අතින් වැඩිම ශාක විශේෂය එම "ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා" වේ.
ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක ශාක විශේෂ දෙකක් බහුලත්වය අතින් වැඩි නම් එම ශාක විශේෂ දෙක එහි "ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව"ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංශ්‍රේණි
පෙඳ පාසි ආදී කුඩාම ශාක විශේෂ වලින් ආරම්භ වී යම් බිමක එක් එක්කාල වලදී වැඩෙන ශාක කාණ්ඩ "ශාක සංශ්‍රේණි" ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංතතිය
මේ අයුරින් වෘක්ෂලතා වර්ධනය වීමේ ක්‍රියාවලිය "ශාක සංතතිය" නම් වේ.
උත්කර්ෂ ප්‍රජාව/ උපරිම ප්‍රජාව/ ස්ථාවර ප්‍රජාව
ශාක සංතතිය අවසන් වන්නේ එම ප්‍රදේශයට ප්‍රශස්ථ වූ වෘක්ෂලතා වැඩුණු පසුවය. එවැනි ප්‍රජාවක් "උපරිම ප්‍රජාව" හෙවත් "ස්ථාවර ප්‍රජාව" ලෙස හඳුන්වයි.
ශාක රටා
ඒකීය රටාව
ඒකාකාර පරතරයක් සහිතව පිහිටයි.
උදා:- කාන්තාරයක පතොක් ගස්
ගොනු රටාව
ශාක ගොමු වශයෙන් පිහිටයි.
උදා:- දිය කඳුරක් අසල පුවක් ගස්
අහඹු රටාව
ශාක අහඹු ලෙස පැතිරේ. දුරාවාර රටාව ලෙසද හඳුන්වයි.
උදා:- ජලයෙන් හෝ සුළඟින් ගසා ගෙන යන බීජ
ශාක විවිධත්වය
ශාක ප්රධාන කොටස් හයකට අයත් වේ.
ඇල්ගී
දිලීර
බ්‍රියෝපීට
ටෙරිඩොපීට
විවෘතක බීජ
ආවෘතක බීජ
මෙම ශාක විවිධත්වය කෙරෙහි දේශගුණය බලපානු ලැබේ. නිවර්තන තෙත් ප්රදේශ වල සදාහරිත ගස් උසට වැඩෙන අතර වැල් වර්ග, අපි ශාක දක්නට ලැබේ. සෞම්‍ය කලාපයේ අධික ශීත තත්වය නිසා ශීත සෘතුවේ කොළ හැලෙන පතනශීලී වර්ගයේ ගස් වැවේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග
ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත වී ඇති සියළුම ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග තුනකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
ඵනම්,
වනාන්තර
තෘණ භූමි
කටුපඳුරු,තුන්ද්‍රා සහ කාන්තර
මෙම ප්රධාන වෘක්ෂලතා නැවතත් උප වර්ග රුසකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
උප වර්ග
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
මධ්‍යධරණි වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික සදාහරිත වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික පතනශීල වනාන්තර
කේතුධර වනාන්තර (ටයිගා)
නිවර්තන තෘණ භූමි (සැවානා)
සෞම්‍ය කලාපික තෘණ භූමි
කාන්තාර හා කටුපඳුරු
තුන්ද්‍රා
ඇල්පයින් හා අයිස් කාන්තාර
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර (නිවර්තන සදාහරිත / සෙල්වා) වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන තෙත් දේශගුණයේ හා නිවර්තන මෝසම් දේශගුණයේ පැතිර පවතී. මෙම වනාන්තර වලට වර්ෂය පුරාම පවතින ඉහළ උෂ්ණත්වයක් හා ඉහළ වර්ෂාපතනයක් දක්නට ලැබේ.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
මෙම වනාන්තර ජෛව විවිධත්වය හා බහුලත්වය අතින් ඉහළවේ.සදාහරිත ශාක පවතින අතරවනාන්තරයේ කැපීපෙනෙන ලක්ෂණය වන්නේ ස්තරායනයයි.එය නෙරු ස්තරය,වියන් ස්තරය,උප වියන් ස්තරය,බිම් ස්තරය, වශයෙන් සැකසී ඇත. ශාක එකිනෙක බැඳී ඇති නිසා පිවිසීම අපහසු වේ. වනාන්තරය අඳුරු ස්භාවයක් ගනී. බිම් තට්ටුව ජීර්ණය වන්නා වූ ද්‍රව්‍ය රාශියකින් යුක්ත වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
ලොග් වුඩ්, බ්‍රසිල් වුඩ්, රෝස් වුඩ්, කළුවර, මැහෝගනී, ග්‍රීන්හාට්, අයන් වුඩ්, සඳුන්, පාම්, ලයනාස් (වේ වැල්, වෙනි වැල්,පුස්වැල්), අපි ශාක (මිවන, ඕකිඩ්)
සත්ව විවිධත්වය
සත්ව විවිධත්වය අතින් ඉතාම ඉහළ වේ. මදුරුවන්,කුහුඹුවන් හා විවිධ කෘමීන් බහුලවේ. කටුස්සා,තලගොයා, කුහුඹුභක්ෂකයා, විශාලගෙම්බන්, විශාල මදුරුවන්, යෝධ ඉබ්බන්, වර්ණවත් සමනලයන් සහ වඳුරන් සිටිති. කුරුළු විශේෂ අතර මැකෝ, ටූකන්, රාජාලින් සිටින අතර යෝධ පිඹුරු වර්ගයක් වන ඇනකොන්ඩාද මෙම වනාන්තර වල දැක ගත හැකිය.
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
බොහෝ විට "නිවර්තන තෙත් හා වියළි දේශගුණයක්" පවතින ප්රදේශ වල මෙම වනාන්තර වර්ගය දැක ගත හැකිය. වර්ෂය පුරාම අධික උෂ්ණත්වයක් පවතී. දිගු වියළි සෘතුවක් හා කෙටි වර්ෂා සෘතුවක් ඇත.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
ශාක විවිධත්වය හා බහුලත්වය නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තරයකට වඩා අඩුයි. ශාක ඈත්ව පිහිටන අතර විශේෂ ලක්ෂණය වනුයේ පතනශිල ශාක වලින් යුක්ත වීමයි. වර්ෂා සෘතුවේදී ශාක හොඳින් වැඩෙන අතර වියළි සෘතුවේදී කොළ හැළී විවේක ගනී. එම නිසා ගස් වල අරටුව ශක්තිමත් වේ. වර්ෂාව අඩු ප්රදේශ වල මිටි ගස්, පඳුරු, කටු පඳුරු හා තෘණ ආදියද වර්ෂාව වැඩි ප්රදේශ වල තැනින් තැන සදාහරිත ශාකද දැක ගත හැකිය.
වැඩෙන ශාක වර්ග
තේක්ක, සඳුන්, සල්, ඇකේෂියා, යුකැලිප්ටස්, උණ, මිල්ල, බුරුත, කොහොඹ, කරුවල, මැහෝගනී, නා
සත්ව විවිධත්වය
එළිමහන් ප්රදේශ බහුල නිසා අලි ඇතුන්, ගෝනුන්, මුවන්, කුළු හරක්, මීමින්නන්, හාවුන් ආදී ශාක භක්ෂකයින් බහුලයි. දිවියා,කොටියා, වළහා, වල් ඌරා ආදී මාංශභක්‍ෂයින්ද වෙති. පිඹුරා, නයා, පොළඟා වැනි සර්පයින්ද මොණරා, උකුස්සා, වලිකුකුළා, බස්සා, රාජාලියා වැනි පක්‍ෂීන්ද බහුල වෙති.
මධ්‍යධරණී වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
මධ්‍යධරණී දේශගුණයේ සමුද්‍රාසන්න ප්රදේශ වල දැක ගත හැකිය. කටුක ගිම්හානයක් හා මෘදු ශිශිරයකි පවතී.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
සදාහරිත ශාක වලින් යුක්ත වේ. ශුෂ්කභාවයට ඔරොත්තු දෙන කේතුධර ශාකද (පයින්, සීඩර්) උත්ස්වේදනය අඩුකරන කුඩා පත්‍ර හා ඉටි වලින් වැසුණු පත්‍ර සහිත ශාකද දැක ගත හැකිය (ඕක්). ගැට සහිත කඳන් මෙන්ම ගණකම් පොතු සහිත ශාකද පවතී. දිගු මුල් හා බෝතල් හැඩැති මුල් ඇති ශාක වර්ගද මෙම වනාන්තර වල බහුල වේ. විශාල වශයෙන් මල් පිපෙන හා සුවඳ පතුරු වන රෝස්මරි, ලෝරල්, ලැවැන්ඩර් වැනි පඳුරු වර්ග බොහෝමයක්පවතී. විශාල මල් සහිත ටියුලිප් හා මැග්නෝලියා සමහර ප්රදේශ වල වැඩේ. "ස්ටෙප්ස්"ද ඇතැම් විට දැක ගත හැකිය.
කේතුධර / ටයිගා / කොනිෆරස් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය=
ඉහළ අක්‍ෂාංශ වල හා උස් කඳුකර බෑවම් වල දැක ගත හැකිය. උත්තරාර්ධ ගෝලයේ මහද්වීපවල බහුල වශයෙන් පැතිර පවති. දේශගුණික ලක්ෂණ සලකන විට ගිම්හානය කෙටි වන අතර ශිශිරය දිගු වේ. ගිම්හානයේදී උෂ්ණත්වය අධික නොවේ. ශිශිරයේදී හිම පතනය වේ. එම නිසා පස වියළිව මිදුණු ස්භාවයක් ගනී.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
මෙහි ඇති දේශගුණික ස්භාවය උසුලා ගැනීමට ශාක අනුවර්තනය වී ඇත. ශාක වල වර්ධනය හෙමින් සිදු වේ. ඉඳි කටු වැනි පත්‍ර උත්ස්වේදනය අඩු කරයි. කේතු ආකාර ව්‍යුහය සුළඟට ප්‍රතිරෝධකව සිටීමටත් "හිම" ඉකමනින් පොළවට පතිත වීමටත් පහසු කරයි. කේතුධර වනාන්තර උතුරට යත්ම "තුන්ද්‍රා බිම්" බවට හැරේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
පයින්, සපෲස්, ලාර්ච්, ෆර්, ඩග්ලස් ෆර්, බර්ච්, සයිප්‍රස්, සීඩර්, පොප්ලර්, බිල්බෙරි, ක්රෑන්බෙරි, අඟුටු බර්ච්, පාසි, ලයිකන ආදිය දැන ගත හැකිය.
සත්ත්ව ප්‍රජාව
අධික ශීතයට ඔරොත්තු දිය හැකි සතුන් ටයිගා වනාන්තර වල ජීවත් වේ. පිනිමුවන්, කැරිබු, වෘකයින්, වලසුන්, හිවළුන්, මින්ක්, සේබල්, දිය බල්ලන්, ලෙහෙනුන් ආදී සතුන් දැකිය හැකිය.
නිවර්තන තෘණභූමි (සැවානා)
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන ප්රදේශ වල තිබෙන විශාල තෘණ භුමි (සැවානා, කැම්පෝස්, ලානෝස්....) මෙයට අයත් වේ. වර්ෂා සෘතුව කෙටි වන අතර වියළි සෘතුව දිගු වේ. තද සුළං හමා යයි. වාර්ෂික උෂ්ණත්වය ඉතා ඉහළ වේ.
තෘණ භූමියේ ස්භාවය
මේවායේ මායිම් නිශ්චිතව දැක්විය නොහැක. මෙහි ප්‍රමුඛය වනුයේ "තෘණ"ය. වර්ෂා සෘතුවේදී තෘණ හොඳින් වැඩේ. එම තෘණ වනාන්තර සීමාවේදී ඉතා උස්ව වැඩෙන අතර කාන්තාර සීමාව්දී මිටි පඳුරු ආකාර වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
සැවානා, බයෝබෑබ්, ඇකේෂියා
සත්ව විවිධත්වය
අලි, ඇතුන්, ජිරාෆ්, සීබ්‍රා, රයිනෝසිරස්, හිපපොටේමස්, කුළුහරක්, ගව වර්ග, ඇන්ටිලොප්, සිංහයා, චීටා, වෘකයා, පැස්බරා, රාජාලියා, උකුස්සා, ගිජුලිහිණියා, වැනි සතුන් සැවනා වල දැක ගත හැකිය.
කාන්තාර
දේශගුණික ලක්ෂණ
ලෝකයේ ස්භාවික වෘක්ෂලතා වල පිරිහි යන අන්තය කාන්තාර ලෙස හැඳින් වේ. වැසි හිඟ වීම, වේගවත් සුළං හැමීම, මනා වෘක්ෂලතා ආවරණයක් ඇති වීමට තරම් වර්ෂාපතනයක් නොමැති වීම, අභ්‍යන්තර ජලවහනය හා කලාතුරකින් ලැබෙන අධික වර්ෂාව ආදී දේශගුණික ලක්ෂණ කාන්තාර වල දැකිය හැකිය.
කාන්තාර වර්ග දෙකකි.
පහළ අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (නිවර්තන / උෂ්ණ කාන්තාර)
මධ්‍ය අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (සෞම්‍ය කලාපික / ශීත කාන්තාර)
කාන්තර වල ශාක
කලාතුරකින් වැසි ලැබෙන ප්රදේශ වලත්, ක්‍ෂේම භූමි වලත්, තවකාලික ජලාශ ආශ්‍රිතවත් වෘක්ෂලතා වැඩේ. ශුෂ්ක කාමී ගස් හා කටු පඳුරු දැකිය හැකිය. රට ඉඳි හා පතොක් ගස් දැක ගත හැක. මෙම ශාක ඉටි වලින් වැසුණු ස්භාවයෙන් හෝ මාංශල ගතියෙන් යුක්ත වේ. කඳන් කටු සහිතයි. මෙකී ශාක උත්ස්වේදනය අඩු කර ජලය රඳවා තබා ගැනීමට විවිධ අනුවර්තන දක්වයි.
කාන්තාර වල සතුන්
කානතාර වල කටුක පරිසරයට අනුවර්තනය වූ සතුන් ජීවත් වේ. විශාලම ශාක භක්ෂකයා ඔටුවා වන අතර බොහෝ සතුන් නිශාචර වේ. කෘමීන්, කටුස්සන්, මීයන්, බිම් ලෙහෙනුන්, සර්පයින්, රාජාලියන්, උකුස්සන් ආදී සතුන් කාන්තාර වත දැක ගත හැකිය.
තුන්ද්‍රා
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
ගොඩබිම් ප්රදේශ මත තුන්ද්‍රා උත්තරාර්ධ ගෝලයට සීමා වී තිබේ. උතුරු ඇමරිකාවේ හා යුරේසියාවේ ආක්ටික් මුහුදු සීමා වල තුන්ද්‍රා බහුලව දැක ගත හැකිය. කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය වනුයේ ශීත සෘතුව මුළුමනින්ම අඳුරු වීමයි. සූර්ය තාපනය දුබල වේ. උණුසුම් සෘතුවේදී හිම පතනය වේ. මෙම ප්රදේශ වල ප්‍රබල හිම කුණාටු ඇති වේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා
මේවායේ දැක ගත හැක්කේ ශීත කන්තාර වෘක්‍ෂලතාවන්ය. "තුන්ද්‍රා" ලෙස හඳුන්වනුයේ ඒවාය. ශාක වැස්ම කෙටි කාලයක් පවතී. ලයිකන, පාසි වර්ග, පන් වර්ග, අඟුටු බර්ච්, විලෝ ශාකය, ක්‍රෝබෙරි, බිල්බෙරි වැනි මිටි පඳුරු දැකිය හැකි වන අතර සාගර වල ඇල්ගී වර්ග වැඩේ.
තුන්ද්‍රා වල සතුන්
"ලෙමින්" නැමැති මී වර්ගය, ආක්ටික් හාවා, මස්ක් ඔක්ස්, කැරිබු, හිම බස්සා, අක්ටික් හිවලා, වෘකයා, හිම වළහා ආදී සතුන් මෙන්ම සැමන්, සීල් වැනි මත්සයින්ද දැක ගත හැකිය. දැඩි ශීතයට අනුවර්තනය වීමට සතුන්ගේ ශරිරයේ ලොම් බහුල වී ඇත. බොහෝ සතුන් ශිශිරයේදී හිම වල පැහැයද, ගිම්හානයේදී දුඹුරු පැහැයක්ද ප්‍රදර්ශනය කරයි.
උණුසුම් සෞම්‍ය තෙත් වනාන්තර
මෙම වනාන්තර උණුසුම් සෞම්‍ය දේශගුණයේ පැතිර පවතී. වියළි සෘතුවක් නොමැති තරම්ය. මෙහි බොහෝ සේ සදාහරිත ශාක දැකිය හැකි අතර ශිශිර සෘතුවේ බලපෑමෙන් පතනශීල ශාකද දැකිය හැකිය. සමකයට මායිම් වූ ප්රදේශ වල උණ ගස්ද, තාල වර්ගයේ ශාක, ටියුලිප්, කපුරු, මැග්නෝලියා, කැමේලියා ආදී ශාක වර්ග දැකිය හැකිය. ධ්‍රැව මායිමේ සදාහරිත ඕක් සහ ලෝරල් ආදී ශාක වර්ග වැඩේ. පතනශීල වෘක්ෂ හා කේතුධර
වෘක්ෂ මිශ්‍ර වී වර්ධනය වන ස්වරූපයක්ද පවතී. විශාල ගස් යට වැඩෙන පඳුරු හා අකුල් නිසා මේවාට පිවිසීම දුෂ්කර වේ. අපි ශාක, ලයනාස්, පාසි හා ලයිකන ආදියද මේවායේ කඳන් හා අතු විචිත්‍රවත් කරයි.
සිසිල් සෞම්‍ය පතනශීල වනාන්තර
බොහෝ ප්රදේශ එළි කිරීමෙන් ඉතිරි වන වනලැහැබ්, විශාල පිට්ටනි වලින් යුක්තය. ශිශිරයේදි ගස් වල කොළ හැලෙන අතර ඉන්පසු ශාක හෙමින් වැඩේ. එකම ජාතියේ ගස් වර්ගඇති පෙදෙස් බහුලය. ( බීච්ලැහැබ්, ඕක්ලැහැබ් ) තවද පොප්ලර්, එල්ම්, චෙස්නට්, විලෝ, ඇස්පන් යන ශාකද දැකිය හැකිය. මෙම ශාක වලට අමතරව වෝල්නට්, මේපල්, සීඩර්, සයිප්‍රස් වැනි කේතුධර ශාකද පවතී. සල් වර්ග වන රොඩොන්ඩන්ද ඇසලියා, ෆුෂ්සියා වැනි ශාකද මේවායේ වැඩේ. මල් හට ගන්නා පඳුරු වලින් යුතු යටි
ගොන්නක්ද වර්ධනය වේ.
සෞම්‍ය කලාපික තෘණ භූමි
වනාන්තර වැඩීමට තරම් වර්ෂාපතනයක් නොවූවද සෞම්‍ය කලාපික තෘණතලා දැකිය හැකිය. වර්ෂා සෘතුවේදී තණකොළ හොඳින් වැඩී නිල් පාට වේ. උස තෘණ හා මිටි තෘණ ලෙස දෙවර්ගයකි. වියළි සෘතුවේදී තෘණ මැරී කහපාට ස්වරූපයන් ගනී. මැරී ගිය තෘණ වලින් වැටුණු ඇට වර්ෂා සෘතුවේදී මඩ වූ පසේ කදිමට පැළවේ. මෙම තෘණ බිම් ගස් වර්ග වලින් තොර වුවද දියකඳුරු ආශ්‍රිතව සහ වනාන්තර මායිම් ආශ්‍රිතව ගස් වර්ග දැකිය හැකිය.
==ලංකාවට අදාල යැයි කියමු.
ශාක වල කාර්ය භාරය
පරිසර පද්ධතියක ජෛව සංරචකයක් වීම (ප්‍රභා සංස්ලේෂණය)
ජලය උත්ස්වේදනය කිරීමෙන් ජල චක්‍රයට හවුල් වීම
ශක්ති ගලනයට දායක වීම (ප්‍රාථමික පාරිභෝගිකයන්ගේ ආහාරයක් වීම)
මිනිසාට ආහාර සපයන මාධයක් වීම
සෙවන, ලී දඩු, දැව ඉන්ධන, ඹෟෂධ ලබා දීම
සතුනට වාසස්ථාන ලබා දීම
ජීවීන්ට අවශ්‍ය ඔක්සිජන්ලබා දිම
පස ආරක්ෂා කිරීම හා පෝෂණය කිරිම
පංශු ජලය, භූගත ජලය හා ජල උල්පත් ආරක්ෂා කිරීම
නාය යෑම වැළැක් වීම
පරිසර දූෂණය අවම කිරීම
පරිසරයේ සුන්දරත්වය ආරක්ෂා වීම
මිනිසාට සතුට සැනසුම විනෝදය ලැබීමට රුකුලක් වීම
ශාක ගණය
යම් කිසි ප්‍රදේශයක ස්භාවික තත්වය අනුව වැඩෙන ශාක ගහන රුසක් "ශාක ගණයක්" ලෙස හැඳින් වේ.
ශාක උද්භවය
යම් කිසි ශාක ගණයක තිබෙන විශාලතම ශාක වර්ගය "ශාක උද්භවය" ලෙස හැඳින් වේ.
ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක බහුලත්වය අතින් වැඩිම ශාක විශේෂය එම "ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා" වේ.
ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක ශාක විශේෂ දෙකක් බහුලත්වය අතින් වැඩි නම් එම ශාක විශේෂ දෙක එහි "ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව"ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංශ්‍රේණි
පෙඳ පාසි ආදී කුඩාම ශාක විශේෂ වලින් ආරම්භ වී යම් බිමක එක් එක්කාල වලදී වැඩෙන ශාක කාණ්ඩ "ශාක සංශ්‍රේණි" ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංතතිය
මේ අයුරින් වෘක්ෂලතා වර්ධනය වීමේ ක්‍රියාවලිය "ශාක සංතතිය" නම් වේ.
උත්කර්ෂ ප්‍රජාව/ උපරිම ප්‍රජාව/ ස්ථාවර ප්‍රජාව
ශාක සංතතිය අවසන් වන්නේ එම ප්‍රදේශයට ප්‍රශස්ථ වූ වෘක්ෂලතා වැඩුණු පසුවය. එවැනි ප්‍රජාවක් "උපරිම ප්‍රජාව" හෙවත් "ස්ථාවර ප්‍රජාව" ලෙස හඳුන්වයි.
ශාක රටා
ඒකීය රටාව
ඒකාකාර පරතරයක් සහිතව පිහිටයි.
උදා:- කාන්තාරයක පතොක් ගස්
ගොනු රටාව
ශාක ගොමු වශයෙන් පිහිටයි.
උදා:- දිය කඳුරක් අසල පුවක් ගස්
අහඹු රටාව
ශාක අහඹු ලෙස පැතිරේ. දුරාවාර රටාව ලෙසද හඳුන්වයි.
උදා:- ජලයෙන් හෝ සුළඟින් ගසා ගෙන යන බීජ
ශාක විවිධත්වය
ශාක ප්රධාන කොටස් හයකට අයත් වේ.
ඇල්ගී
දිලීර
බ්‍රියෝපීට
ටෙරිඩොපීට
විවෘතක බීජ
ආවෘතක බීජ
මෙම ශාක විවිධත්වය කෙරෙහි දේශගුණය බලපානු ලැබේ. නිවර්තන තෙත් ප්රදේශ වල සදාහරිත ගස් උසට වැඩෙන අතර වැල් වර්ග, අපි ශාක දක්නට ලැබේ. සෞම්‍ය කලාපයේ අධික ශීත තත්වය නිසා ශීත සෘතුවේ කොළ හැලෙන පතනශීලී වර්ගයේ ගස් වැවේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග
ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත වී ඇති සියළුම ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග තුනකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
ඵනම්,
වනාන්තර
තෘණ භූමි
කටුපඳුරු,තුන්ද්‍රා සහ කාන්තර
මෙම ප්රධාන වෘක්ෂලතා නැවතත් උප වර්ග රුසකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
උප වර්ග
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
මධ්‍යධරණි වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික සදාහරිත වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික පතනශීල වනාන්තර
කේතුධර වනාන්තර (ටයිගා)
නිවර්තන තෘණ භූමි (සැවානා)
සෞම්‍ය කලාපික තෘණ භූමි
කාන්තාර හා කටුපඳුරු
තුන්ද්‍රා
ඇල්පයින් හා අයිස් කාන්තාර
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර (නිවර්තන සදාහරිත / සෙල්වා) වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන තෙත් දේශගුණයේ හා නිවර්තන මෝසම් දේශගුණයේ පැතිර පවතී. මෙම වනාන්තර වලට වර්ෂය පුරාම පවතින ඉහළ උෂ්ණත්වයක් හා ඉහළ වර්ෂාපතනයක් දක්නට ලැබේ.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
මෙම වනාන්තර ජෛව විවිධත්වය හා බහුලත්වය අතින් ඉහළවේ.සදාහරිත ශාක පවතින අතරවනාන්තරයේ කැපීපෙනෙන ලක්ෂණය වන්නේ ස්තරායනයයි.එය නෙරු ස්තරය,වියන් ස්තරය,උප වියන් ස්තරය,බිම් ස්තරය, වශයෙන් සැකසී ඇත. ශාක එකිනෙක බැඳී ඇති නිසා පිවිසීම අපහසු වේ. වනාන්තරය අඳුරු ස්භාවයක් ගනී. බිම් තට්ටුව ජීර්ණය වන්නා වූ ද්‍රව්‍ය රාශියකින් යුක්ත වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
ලොග් වුඩ්, බ්‍රසිල් වුඩ්, රෝස් වුඩ්, කළුවර, මැහෝගනී, ග්‍රීන්හාට්, අයන් වුඩ්, සඳුන්, පාම්, ලයනාස් (වේ වැල්, වෙනි වැල්,පුස්වැල්), අපි ශාක (මිවන, ඕකිඩ්)
සත්ව විවිධත්වය
සත්ව විවිධත්වය අතින් ඉතාම ඉහළ වේ. මදුරුවන්,කුහුඹුවන් හා විවිධ කෘමීන් බහුලවේ. කටුස්සා,තලගොයා, කුහුඹුභක්ෂකයා, විශාලගෙම්බන්, විශාල මදුරුවන්, යෝධ ඉබ්බන්, වර්ණවත් සමනලයන් සහ වඳුරන් සිටිති. කුරුළු විශේෂ අතර මැකෝ, ටූකන්, රාජාලින් සිටින අතර යෝධ පිඹුරු වර්ගයක් වන ඇනකොන්ඩාද මෙම වනාන්තර වල දැක ගත හැකිය.
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
බොහෝ විට "නිවර්තන තෙත් හා වියළි දේශගුණයක්" පවතින ප්රදේශ වල මෙම වනාන්තර වර්ගය දැක ගත හැකිය. වර්ෂය පුරාම අධික උෂ්ණත්වයක් පවතී. දිගු වියළි සෘතුවක් හා කෙටි වර්ෂා සෘතුවක් ඇත.
වනාන්තරයේ ස්වභාවය
ශාක විවිධත්වය හා බහුලත්වය නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තරයකට වඩා අඩුයි. ශාක ඈත්ව පිහිටන අතර විශේෂ ලක්ෂණය වනුයේ පතනශිල ශාක වලින් යුක්ත වීමයි. වර්ෂා සෘතුවේදී ශාක හොඳින් වැඩෙන අතර වියළි සෘතුවේදී කොළ හැළී විවේක ගනී. එම නිසා ගස් වල අරටුව ශක්තිමත් වේ. වර්ෂාව අඩු ප්රදේශ වල මිටි ගස්, පඳුරු, කටු පඳුරු හා තෘණ ආදියද වර්ෂාව වැඩි ප්රදේශ වල තැනින් තැන සදාහරිත ශාකද දැක ගත හැකිය.
වැඩෙන ශාක වර්ග
තේක්ක, සඳුන්, සල්, ඇකේෂියා, යුකැලිප්ටස්, උණ, මිල්ල, බුරුත, කොහොඹ, කරුවල, මැහෝගනී, නා
සත්ව විවිධත්වය
එළිමහන් ප්රදේශ බහුල නිසා අලි ඇතුන්, ගෝනුන්, මුවන්, කුළු හරක්, මීමින්නන්, හාවුන් ආදී ශාක භක්ෂකයින් බහුලයි. දිවියා,කොටියා, වළහා, වල් ඌරා ආදී මාංශභක්‍ෂයින්ද වෙති. පිඹුරා, නයා, පොළඟා වැනි සර්පයින්ද මොණරා, උකුස්සා, වලිකුකුළා, බස්සා, රාජාලියා වැනි පක්‍ෂීන්ද බහුල වෙති.
මධ්‍යධරණී වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
මධ්‍යධරණී දේශගුණයේ සමුද්‍රාසන්න ප්රදේශ වල දැක ගත හැකිය. කටුක ගිම්හානයක් හා මෘදු ශිශිරයකි පවතී.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
සදාහරිත ශාක වලින් යුක්ත වේ. ශුෂ්කභාවයට ඔරොත්තු දෙන කේතුධර ශාකද (පයින්, සීඩර්) උත්ස්වේදනය අඩුකරන කුඩා පත්‍ර හා ඉටි වලින් වැසුණු පත්‍ර සහිත ශාකද දැක ගත හැකිය (ඕක්). ගැට සහිත කඳන් මෙන්ම ගණකම් පොතු සහිත ශාකද පවතී. දිගු මුල් හා බෝතල් හැඩැති මුල් ඇති ශාක වර්ගද මෙම වනාන්තර වල බහුල වේ. විශාල වශයෙන් මල් පිපෙන හා සුවඳ පතුරු වන රෝස්මරි, ලෝරල්, ලැවැන්ඩර් වැනි පඳුරු වර්ග බොහෝමයක්පවතී. විශාල මල් සහිත ටියුලිප් හා මැග්නෝලියා සමහර ප්රදේශ වල වැඩේ. "ස්ටෙප්ස්"ද ඇතැම් විට දැක ගත හැකිය.
කේතුධර / ටයිගා / කොනිෆරස් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය=
ඉහළ අක්‍ෂාංශ වල හා උස් කඳුකර බෑවම් වල දැක ගත හැකිය. උත්තරාර්ධ ගෝලයේ මහද්වීප වල බහුල වශයෙන් පැතිර පවති. දේශගුණික ලක්ෂණ සලකන විට ගිම්හානය කෙටි වන අතර ශිශිරය දිගු වේ. ගිම්හානයේදී උෂ්ණත්වය අධික නොවේ. ශිශිරයේදී හිම පතනය වේ. එම නිසා පස වියළිව මිදුණු ස්භාවයක් ගනී.
වනාන්තරයේ ස්වභාවය
මෙහි ඇති දේශගුණික ස්භාවය උසුලා ගැනීමට ශාක අනුවර්තනය වී ඇත. ශාක වල වර්ධනය හෙමින් සිදු වේ. ඉඳි කටු වැනි පත්‍ර උත්ස්වේදනය අඩු කරයි. කේතු ආකාර ව්‍යුහය සුළඟට ප්‍රතිරෝධකව සිටීමටත් "හිම" ඉකමනින් පොළවට පතිත වීමටත් පහසු කරයි. කේතුධර වනාන්තර උතුරට යත්ම "තුන්ද්‍රා බිම්" බවට හැරේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
පයින්, සපෲස්, ලාර්ච්, ෆර්, ඩග්ලස් ෆර්, බර්ච්, සයිප්‍රස්, සීඩර්, පොප්ලර්, බිල්බෙරි, ක්රෑන්බෙරි, අඟුටු බර්ච්, පාසි, ලයිකන ආදිය දැන ගත හැකිය.
සත්ව ප්‍රජාව
අධික ශීතයට ඔරොත්තු දිය හැකි සතුන් ටයිගා වනාන්තර වල ජීවත් වේ. පිනිමුවන්, කැරිබු, වෘකයින්, වලසුන්, හිවළුන්, මින්ක්, සේබල්, දිය බල්ලන්, ලෙහෙනුන් ආදී සතුන් දැකිය හැකිය.
නිවර්තන තෘණභූමි (සැවානා)
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන ප්රදේශ වල තිබෙන විශාල තෘණ භුමි (සැවානා, කැම්පෝස්, ලානෝස්....) මෙයට අයත් වේ. වර්ෂා සෘතුව කෙටි වන අතර වියළි සෘතුව දිගු වේ. තද සුළං හමා යයි. වාර්ෂික උෂ්ණත්වය ඉතා ඉහළ වේ.
තෘණ භූමියේ ස්භාවය
මේවායේ මායිම් නිශ්චිතව දැක්විය නොහැක. මෙහි ප්‍රමුඛය වනුයේ "තෘණ"ය. වර්ෂා සෘතුවේදී තෘණ හොඳින් වැඩේ. එම තෘණ වනාන්තර සීමාවේදී ඉතා උස්ව වැඩෙන අතර කාන්තාර සීමාව්දී මිටි පඳුරු ආකාර වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
සැවානා, බයෝබෑබ්, ඇකේෂියා
සත්ව විවිධත්වය
අලි, ඇතුන්, ජිරාෆ්, සීබ්‍රා, රයිනෝසිරස්, හිපපොටේමස්, කුළුහරක්, ගව වර්ග, ඇන්ටිලොප්, සිංහයා, චීටා, වෘකයා, පැස්බරා, රාජාලියා, උකුස්සා, ගිජුලිහිණියා, වැනි සතුන් සැවනා වල දැක ගත හැකිය.
කාන්තාර
දේශගුණික ලක්ෂණ
ලෝකයේ ස්භාවික වෘක්ෂලතා වල පිරිහි යන අන්තය කාන්තාර ලෙස හැඳින් වේ. වැසි හිඟ වීම, වේගවත් සුළං හැමීම, මනා වෘක්ෂලතා ආවරණයක් ඇති වීමට තරම් වර්ෂාපතනයක් නොමැති වීම, අභ්‍යන්තර ජලවහනය හා කලාතුරකින් ලැබෙන අධික වර්ෂාව ආදී දේශගුණික ලක්ෂණ කාන්තාර වල දැකිය හැකිය.
කාන්තාර වර්ග දෙකකි.
පහළ අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (නිවර්තන / උෂ්ණ කාන්තාර)
මධ්‍ය අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (සෞම්‍ය කලාපික / ශීත කාන්තාර)
කාන්තර වල ශාක
කලාතුරකින් වැසි ලැබෙන ප්රදේශ වලත්, ක්‍ෂේම භූමි වලත්, තවකාලික ජලාශ ආශ්‍රිතවත් වෘක්ෂලතා වැඩේ. ශුෂ්ක කාමී ගස් හා කටු පඳුරු දැකිය හැකිය. රට ඉඳි හා පතොක් ගස් දැක ගත හැක. මෙම ශාක ඉටි වලින් වැසුණු ස්භාවයෙන් හෝ මාංශල ගතියෙන් යුක්ත වේ. කඳන් කටු සහිතයි. මෙකී ශාක උත්ස්වේදනය අඩු කර ජලය රඳවා තබා ගැනීමට විවිධ අනුවර්තන දක්වයි.
කාන්තාර වල සතුන්
කානතාර වල කටුක පරිසරයට අනුවර්තනය වූ සතුන් ජීවත් වේ. විශාලම ශාක භක්ෂකයා ඔටුවා වන අතර බොහෝ සතුන් නිශාචර වේ. කෘමීන්, කටුස්සන්, මීයන්, බිම් ලෙහෙනුන්, සර්පයින්, රාජාලියන්, උකුස්සන් ආදී සතුන් කාන්තාර වත දැක ගත හැකිය.
තුන්ද්‍රා
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
ගොඩබිම් ප්රදේශ මත තුන්ද්‍රා උත්තරාර්ධ ගෝලයට සීමා වී තිබේ. උතුරු ඇමරිකාවේ හා යුරේසියාවේ ආක්ටික් මුහුදු සීමා වල තුන්ද්‍රා බහුලව දැක ගත හැකිය. කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය වනුයේ ශීත සෘතුව මුළුමනින්ම අඳුරු වීමයි. සූර්ය තාපනය දුබල වේ. උණුසුම් සෘතුවේදී හිම පතනය වේ. මෙම ප්රදේශ වල ප්‍රබල හිම කුණාටු ඇති වේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා
මේවායේ දැක ගත හැක්කේ ශීත කන්තාර වෘක්‍ෂලතාවන්ය. "තුන්ද්‍රා" ලෙස හඳුන්වනුයේ ඒවාය. ශාක වැස්ම කෙටි කාලයක් පවතී. ලයිකන, පාසි වර්ග, පන් වර්ග, අඟුටු බර්ච්, විලෝ ශාකය, ක්‍රෝබෙරි, බිල්බෙරි වැනි මිටි පඳුරු දැකිය හැකි වන අතර සාගර වල ඇල්ගී වර්ග වැඩේ.
තුන්ද්‍රා වල සතුන්
"ලෙමින්" නැමැති මී වර්ගය, ආක්ටික් හාවා, මස්ක් ඔක්ස්, කැරිබු, හිම බස්සා, අක්ටික් හිවලා, වෘකයා, හිම වළහා ආදී සතුන් මෙන්ම සැමන්, සීල් වැනි මත්සයින්ද දැක ගත හැකිය. දැඩි ශීතයට අනුවර්තනය වීමට සතුන්ගේ ශරිරයේ ලොම් බහුල වී ඇත. බොහෝ සතුන් ශිශිරයේදී හිම වල පැහැයද, ගිම්හානයේදී දුඹුරු පැහැයක්ද ප්‍රදර්ශනය කරයි.
උණුසුම් සෞම්‍ය තෙත් වනාන්තර
මෙම වනාන්තර උණුසුම් සෞම්‍ය දේශගුණයේ පැතිර පවතී. වියළි සෘතුවක් නොමැති තරම්ය. මෙහි බොහෝ සේ සදාහරිත ශාක දැකිය හැකි අතර ශිශිර සෘතුවේ බලපෑමෙන් පතනශීල ශාකද දැකිය හැකිය. සමකයට මායිම් වූ ප්රදේශ වල උණ ගස්ද, තාල වර්ගයේ ශාක, ටියුලිප්, කපුරු, මැග්නෝලියා, කැමේලියා ආදී ශාක වර්ග දැකිය හැකිය. ධ්‍රැව මායිමේ සදාහරිත ඕක් සහ ලෝරල් ආදී ශාක වර්ග වැඩේ. පතනශීල වෘක්ෂ හා කේතුධර
වෘක්ෂ මිශ්‍ර වී වර්ධනය වන ස්වරූපයක්ද පවතී. විශාල ගස් යට වැඩෙන පඳුරු හා අකුල් නිසා මේවාට පිවිසීම දුෂ්කර වේ. අපි ශාක, ලයනාස්, පාසි හා ලයිකන ආදියද මේවායේ කඳන් හා අතු විචිත්‍රවත් කරයි.
සිසිල් සෞම්‍ය පතනශීල වනාන්තර
බොහෝ ප්රදේශ එළි කිරීමෙන් ඉතිරි වන වනලැහැබ්, විශාල පිට්ටනි වලින් යුක්තය. ශිශිරයේදි ගස් වල කොළ හැලෙන අතර ඉන්පසු ශාක හෙමින් වැඩේ. එකම ජාතියේ ගස් වර්ගඇති පෙදෙස් බහුලය. ( බීච්ලැහැබ්, ඕක්ලැහැබ් ) තවද පොප්ලර්, එල්ම්, චෙස්නට්, විලෝ, ඇස්පන් යන ශාකද දැකිය හැකිය. මෙම ශාක වලට අමතරව වෝල්නට්, මේපල්, සීඩර්, සයිප්‍රස් වැනි කේතුධර ශාකද පවතී. සල් වර්ග වන රොඩොන්ඩන්ද ඇසලියා, ෆුෂ්සියා වැනි ශාකද මේවායේ වැඩේ. මල් හට ගන්නා පඳුරු වලින් යුතු යටි
ගොන්නක්ද වර්ධනය වේ.
සෞම්‍ය කලාපික තෘණ භූමි
වනාන්තර වැඩීමට තරම් වර්ෂාපතනයක් නොවූවද සෞම්‍ය කලාපික තෘණතලා දැකිය හැකිය. වර්ෂා සෘතුවේදී තණකොළ හොඳින් වැඩී නිල් පාට වේ. උස තෘණ හා මිටි තෘණ ලෙස දෙවර්ගයකි. වියළි සෘතුවේදී තෘණ මැරී කහපාට ස්වරූපයන් ගනී. මැරී ගිය තෘණ වලින් වැටුණු ඇට වර්ෂා සෘතුවේදී මඩ වූ පසේ කදිමට පැළවේ. මෙම තෘණ බිම් ගස් වර්ග වලින් තොර වුවද දියකඳුරු ආශ්‍රිතව සහ වනාන්තර මායිම් ආශ්‍රිතව ගස් වර්ග දැකිය හැකිය.
ශාක සංගම් වල ස්භාවය රඳා පවතින්නේ නොයෙක් දේශගුණික අංග සහ නොයෙක් සාධක වල අන්‍යෝන්‍ය ප්‍රතික්‍රියාව නිසයි. මෙම දේශගුණික අංග නම් තාපය, ආලෝකය, සුළඟ, ආර්ද්‍රතාව, වර්ෂණය,ආදියයි. අනෙක් සාධක අතර ප්රධාන වන්නේ භූ විෂමතාවය හා පස් ආවරණයයි. මෙම සාධක යම් කිසි ශාක සංගමයක විශේෂ ලක්‍ෂණද අනෙක් ඵ්වායින් වෙන් වී පෙනෙන ස්වරූපයක්ද ඇති කරයි. මෙම ශාක සංගම් වලට වෘක්ෂලතා ප්රදේශ යැයි කියමු.
ශාක වල කාර්ය භාරය
පරිසර පද්ධතියක ජෛව සංරචකයක් වීම (ප්‍රභා සංස්ලේෂණය)
ජලය උත්ස්වේදනය කිරීමෙන් ජල චක්‍රයට හවුල් වීම
ශක්ති ගලනයට දායක වීම (ප්‍රාථමික පාරිභෝගිකයන්ගේ ආහාරයක් වීම)
මිනිසාට ආහාර සපයන මාධයක් වීම
සෙවන, ලී දඩු, දැව ඉන්ධන, ඹෟෂධ ලබා දීම
සතුනට වාසස්ථාන ලබා දීම
ජීවීන්ට අවශ්‍ය ඔක්සිජන්ලබා දිම
පස ආරක්ෂා කිරීම හා පෝෂණය කිරිම
පංශු ජලය, භූගත ජලය හා ජල උල්පත් ආරක්ෂා කිරීම
නාය යෑම වැළැක් වීම
පරිසර දූෂණය අවම කිරීම
පරිසරයේ සුන්දරත්වය ආරක්ෂා වීම
මිනිසාට සතුට සැනසුම විනෝදය ලැබීමට රුකුලක් වීම
ශාක ගණය
යම් කිසි ප්‍රදේශයක ස්භාවික තත්වය අනුව වැඩෙන ශාක ගහන රුසක් "ශාක ගණයක්" ලෙස හැඳින් වේ.
ශාක උද්භවය
යම් කිසි ශාක ගණයක තිබෙන විශාලතම ශාක වර්ගය "ශාක උද්භවය" ලෙස හැඳින් වේ.
ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක බහුලත්වය අතින් වැඩිම ශාක විශේෂය එම "ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා" වේ.
ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක ශාක විශේෂ දෙකක් බහුලත්වය අතින් වැඩි නම් එම ශාක විශේෂ දෙක එහි "ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව"ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංශ්‍රේණි
පෙඳ පාසි ආදී කුඩාම ශාක විශේෂ වලින් ආරම්භ වී යම් බිමක එක් එක්කාල වලදී වැඩෙන ශාක කාණ්ඩ "ශාක සංශ්‍රේණි" ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංතතිය
මේ අයුරින් වෘක්ෂලතා වර්ධනය වීමේ ක්‍රියාවලිය "ශාක සංතතිය" නම් වේ.
උත්කර්ෂ ප්‍රජාව/ උපරිම ප්‍රජාව/ ස්ථාවර ප්‍රජාව
ශාක සංතතිය අවසන් වන්නේ එම ප්‍රදේශයට ප්‍රශස්ථ වූ වෘක්ෂලතා වැඩුණු පසුවය. එවැනි ප්‍රජාවක් "උපරිම ප්‍රජාව" හෙවත් "ස්ථාවර ප්‍රජාව" ලෙස හඳුන්වයි.
ශාක රටා
ඒකීය රටාව
ඒකාකාර පරතරයක් සහිතව පිහිටයි.
උදා:- කාන්තාරයක පතොක් ගස්
ගොනු රටාව
ශාක ගොමු වශයෙන් පිහිටයි.
උදා:- දිය කඳුරක් අසල පුවක් ගස්
අහඹු රටාව
ශාක අහඹු ලෙස පැතිරේ. දුරාවාර රටාව ලෙසද හඳුන්වයි.
උදා:- ජලයෙන් හෝ සුළඟින් ගසා ගෙන යන බීජ
ශාක විවිධත්වය
ශාක ප්රධාන කොටස් හයකට අයත් වේ.
ඇල්ගී
දිලීර
බ්‍රියෝපීට
ටෙරිඩොපීට
විවෘතක බීජ
ආවෘතක බීජ
මෙම ශාක විවිධත්වය කෙරෙහි දේශගුණය බලපානු ලැබේ. නිවර්තන තෙත් ප්රදේශ වල සදාහරිත ගස් උසට වැඩෙන අතර වැල් වර්ග, අපි ශාක දක්නට ලැබේ. සෞම්‍ය කලාපයේ අධික ශීත තත්වය නිසා ශීත සෘතුවේ කොළ හැලෙන පතනශීලී වර්ගයේ ගස් වැවේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග
ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත වී ඇති සියළුම ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග තුනකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
ඵනම්,
වනාන්තර
තෘණ භූමි
කටුපඳුරු,තුන්ද්‍රා සහ කාන්තර
මෙම ප්රධාන වෘක්ෂලතා නැවතත් උප වර්ග රුසකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
උප වර්ග
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
මධ්‍යධරණි වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික සදාහරිත වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික පතනශීල වනාන්තර
කේතුධර වනාන්තර (ටයිගා)
නිවර්තන තෘණ භූමි (සැවානා)
සෞම්‍ය කලාපික තෘණ භූමි
කාන්තාර හා කටුපඳුරු
තුන්ද්‍රා
ඇල්පයින් හා අයිස් කාන්තාර
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර (නිවර්තන සදාහරිත / සෙල්වා) වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන තෙත් දේශගුණයේ හා නිවර්තන මෝසම් දේශගුණයේ පැතිර පවතී. මෙම වනාන්තර වලට වර්ෂය පුරාම පවතින ඉහළ උෂ්ණත්වයක් හා ඉහළ වර්ෂාපතනයක් දක්නට ලැබේ.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
මෙම වනාන්තර ජෛව විවිධත්වය හා බහුලත්වය අතින් ඉහළවේ.සදාහරිත ශාක පවතින අතරවනාන්තරයේ කැපීපෙනෙන ලක්ෂණය වන්නේ ස්තරායනයයි.එය නෙරු ස්තරය,වියන් ස්තරය,උප වියන් ස්තරය,බිම් ස්තරය, වශයෙන් සැකසී ඇත. ශාක එකිනෙක බැඳී ඇති නිසා පිවිසීම අපහසු වේ. වනාන්තරය අඳුරු ස්භාවයක් ගනී. බිම් තට්ටුව ජීර්ණය වන්නා වූ ද්‍රව්‍ය රාශියකින් යුක්ත වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
ලොග් වුඩ්, බ්‍රසිල් වුඩ්, රෝස් වුඩ්, කළුවර, මැහෝගනී, ග්‍රීන්හාට්, අයන් වුඩ්, සඳුන්, පාම්, ලයනාස් (වේ වැල්, වෙනි වැල්,පුස්වැල්), අපි ශාක (මිවන, ඕකිඩ්)
සත්ව විවිධත්වය
සත්ව විවිධත්වය අතින් ඉතාම ඉහළ වේ. මදුරුවන්,කුහුඹුවන් හා විවිධ කෘමීන් බහුලවේ. කටුස්සා,තලගොයා, කුහුඹුභක්ෂකයා, විශාලගෙම්බන්, විශාල මදුරුවන්, යෝධ ඉබ්බන්, වර්ණවත් සමනලයන් සහ වඳුරන් සිටිති. කුරුළු විශේෂ අතර මැකෝ, ටූකන්, රාජාලින් සිටින අතර යෝධ පිඹුරු වර්ගයක් වන ඇනකොන්ඩාද මෙම වනාන්තර වල දැක ගත හැකිය.
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
බොහෝ විට "නිවර්තන තෙත් හා වියළි දේශගුණයක්" පවතින ප්රදේශ වල මෙම වනාන්තර වර්ගය දැක ගත හැකිය. වර්ෂය පුරාම අධික උෂ්ණත්වයක් පවතී. දිගු වියළි සෘතුවක් හා කෙටි වර්ෂා සෘතුවක් ඇත.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
ශාක විවිධත්වය හා බහුලත්වය නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තරයකට වඩා අඩුයි. ශාක ඈත්ව පිහිටන අතර විශේෂ ලක්ෂණය වනුයේ පතනශිල ශාක වලින් යුක්ත වීමයි. වර්ෂා සෘතුවේදී ශාක හොඳින් වැඩෙන අතර වියළි සෘතුවේදී කොළ හැළී විවේක ගනී. එම නිසා ගස් වල අරටුව ශක්තිමත් වේ. වර්ෂාව අඩු ප්රදේශ වල මිටි ගස්, පඳුරු, කටු පඳුරු හා තෘණ ආදියද වර්ෂාව වැඩි ප්රදේශ වල තැනින් තැන සදාහරිත ශාකද දැක ගත හැකිය.
වැඩෙන ශාක වර්ග
තේක්ක, සඳුන්, සල්, ඇකේෂියා, යුකැලිප්ටස්, උණ, මිල්ල, බුරුත, කොහොඹ, කරුවල, මැහෝගනී, නා
සත්ව විවිධත්වය
එළිමහන් ප්රදේශ බහුල නිසා අලි ඇතුන්, ගෝනුන්, මුවන්, කුළු හරක්, මීමින්නන්, හාවුන් ආදී ශාක භක්ෂකයින් බහුලයි. දිවියා,කොටියා, වළහා, වල් ඌරා ආදී මාංශභක්‍ෂයින්ද වෙති. පිඹුරා, නයා, පොළඟා වැනි සර්පයින්ද මොණරා, උකුස්සා, වලිකුකුළා, බස්සා, රාජාලියා වැනි පක්‍ෂීන්ද බහුල වෙති.
මධ්‍යධරණී වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
මධ්‍යධරණී දේශගුණයේ සමුද්‍රාසන්න ප්රදේශ වල දැක ගත හැකිය. කටුක ගිම්හානයක් හා මෘදු ශිශිරයකි පවතී.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
සදාහරිත ශාක වලින් යුක්ත වේ. ශුෂ්කභාවයට ඔරොත්තු දෙන කේතුධර ශාකද (පයින්, සීඩර්) උත්ස්වේදනය අඩුකරන කුඩා පත්‍ර හා ඉටි වලින් වැසුණු පත්‍ර සහිත ශාකද දැක ගත හැකිය (ඕක්). ගැට සහිත කඳන් මෙන්ම ගණකම් පොතු සහිත ශාකද පවතී. දිගු මුල් හා බෝතල් හැඩැති මුල් ඇති ශාක වර්ගද මෙම වනාන්තර වල බහුල වේ. විශාල වශයෙන් මල් පිපෙන හා සුවඳ පතුරු වන රෝස්මරි, ලෝරල්, ලැවැන්ඩර් වැනි පඳුරු වර්ග බොහෝමයක්පවතී. විශාල මල් සහිත ටියුලිප් හා මැග්නෝලියා සමහර ප්රදේශ වල වැඩේ. "ස්ටෙප්ස්"ද ඇතැම් විට දැක ගත හැකිය.
කේතුධර / ටයිගා / කොනිෆරස් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය=
ඉහළ අක්‍ෂාංශ වල හා උස් කඳුකර බෑවම් වල දැක ගත හැකිය. උත්තරාර්ධ ගෝලයේ මහද්වීප වල බහුල වශයෙන් පැතිර පවති. දේශගුණික ලක්ෂණ සලකන විට ගිම්හානය කෙටි වන අතර ශිශිරය දිගු වේ. ගිම්හානයේදී උෂ්ණත්වය අධික නොවේ. ශිශිරයේදී හිම පතනය වේ. එම නිසා පස වියළිව මිදුණු ස්භාවයක් ගනී.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
මෙහි ඇති දේශගුණික ස්භාවය උසුලා ගැනීමට ශාක අනුවර්තනය වී ඇත. ශාක වල වර්ධනය හෙමින් සිදු වේ. ඉඳි කටු වැනි පත්‍ර උත්ස්වේදනය අඩු කරයි. කේතු ආකාර ව්‍යුහය සුළඟට ප්‍රතිරෝධකව සිටීමටත් "හිම" ඉකමනින් පොළවට පතිත වීමටත් පහසු කරයි. කේතුධර වනාන්තර උතුරට යත්ම "තුන්ද්‍රා බිම්" බවට හැරේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
පයින්, සපෲස්, ලාර්ච්, ෆර්, ඩග්ලස් ෆර්, බර්ච්, සයිප්‍රස්, සීඩර්, පොප්ලර්, බිල්බෙරි, ක්රෑන්බෙරි, අඟුටු බර්ච්, පාසි, ලයිකන ආදිය දැන ගත හැකිය.
සත්ව ප්‍රජාව
අධික ශීතයට ඔරොත්තු දිය හැකි සතුන් ටයිගා වනාන්තර වල ජීවත් වේ. පිනිමුවන්, කැරිබු, වෘකයින්, වලසුන්, හිවළුන්, මින්ක්, සේබල්, දිය බල්ලන්, ලෙහෙනුන් ආදී සතුන් දැකිය හැකිය.
නිවර්තන තෘණභූමි (සැවානා)
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන ප්රදේශ වල තිබෙන විශාල තෘණ භුමි (සැවානා, කැම්පෝස්, ලානෝස්....) මෙයට අයත් වේ. වර්ෂා සෘතුව කෙටි වන අතර වියළි සෘතුව දිගු වේ. තද සුළං හමා යයි. වාර්ෂික උෂ්ණත්වය ඉතා ඉහළ වේ.
තෘණ භූමියේ ස්භාවය
මේවායේ මායිම් නිශ්චිතව දැක්විය නොහැක. මෙහි ප්‍රමුඛය වනුයේ "තෘණ"ය. වර්ෂා සෘතුවේදී තෘණ හොඳින් වැඩේ. එම තෘණ වනාන්තර සීමාවේදී ඉතා උස්ව වැඩෙන අතර කාන්තාර සීමාව්දී මිටි පඳුරු ආකාර වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
සැවානා, බයෝබෑබ්, ඇකේෂියා
සත්ව විවිධත්වය
අලි, ඇතුන්, ජිරාෆ්, සීබ්‍රා, රයිනෝසිරස්, හිපපොටේමස්, කුළුහරක්, ගව වර්ග, ඇන්ටිලොප්, සිංහයා, චීටා, වෘකයා, පැස්බරා, රාජාලියා, උකුස්සා, ගිජුලිහිණියා, වැනි සතුන් සැවනා වල දැක ගත හැකිය.
කාන්තාර
දේශගුණික ලක්ෂණ
ලෝකයේ ස්භාවික වෘක්ෂලතා වල පිරිහි යන අන්තය කාන්තාර ලෙස හැඳින් වේ. වැසි හිඟ වීම, වේගවත් සුළං හැමීම, මනා වෘක්ෂලතා ආවරණයක් ඇති වීමට තරම් වර්ෂාපතනයක් නොමැති වීම, අභ්‍යන්තර ජලවහනය හා කලාතුරකින් ලැබෙන අධික වර්ෂාව ආදී දේශගුණික ලක්ෂණ කාන්තාර වල දැකිය හැකිය.
කාන්තාර වර්ග දෙකකි.
පහළ අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (නිවර්තන / උෂ්ණ කාන්තාර)
මධ්‍ය අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (සෞම්‍ය කලාපික / ශීත කාන්තාර)
කාන්තර වල ශාක
කලාතුරකින් වැසි ලැබෙන ප්රදේශ වලත්, ක්‍ෂේම භූමි වලත්, තවකාලික ජලාශ ආශ්‍රිතවත් වෘක්ෂලතා වැඩේ. ශුෂ්ක කාමී ගස් හා කටු පඳුරු දැකිය හැකිය. රට ඉඳි හා පතොක් ගස් දැක ගත හැක. මෙම ශාක ඉටි වලින් වැසුණු ස්භාවයෙන් හෝ මාංශල ගතියෙන් යුක්ත වේ. කඳන් කටු සහිතයි. මෙකී ශාක උත්ස්වේදනය අඩු කර ජලය රඳවා තබා ගැනීමට විවිධ අනුවර්තන දක්වයි.
කාන්තාර වල සතුන්
කානතාර වල කටුක පරිසරයට අනුවර්තනය වූ සතුන් ජීවත් වේ. විශාලම ශාක භක්ෂකයා ඔටුවා වන අතර බොහෝ සතුන් නිශාචර වේ. කෘමීන්, කටුස්සන්, මීයන්, බිම් ලෙහෙනුන්, සර්පයින්, රාජාලියන්, උකුස්සන් ආදී සතුන් කාන්තාර වත දැක ගත හැකිය.
තුන්ද්‍රා
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
ගොඩබිම් ප්රදේශ මත තුන්ද්‍රා උත්තරාර්ධ ගෝලයට සීමා වී තිබේ. උතුරු ඇමරිකාවේ හා යුරේසියාවේ ආක්ටික් මුහුදු සීමා වල තුන්ද්‍රා බහුලව දැක ගත හැකිය. කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය වනුයේ ශීත සෘතුව මුළුමනින්ම අඳුරු වීමයි. සූර්ය තාපනය දුබල වේ. උණුසුම් සෘතුවේදී හිම පතනය වේ. මෙම ප්රදේශ වල ප්‍රබල හිම කුණාටු ඇති වේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා
මේවායේ දැක ගත හැක්කේ ශීත කන්තාර වෘක්‍ෂලතාවන්ය. "තුන්ද්‍රා" ලෙස හඳුන්වනුයේ ඒවාය. ශාක වැස්ම කෙටි කාලයක් පවතී. ලයිකන, පාසි වර්ග, පන් වර්ග, අඟුටු බර්ච්, විලෝ ශාකය, ක්‍රෝබෙරි, බිල්බෙරි වැනි මිටි පඳුරු දැකිය හැකි වන අතර සාගර වල ඇල්ගී වර්ග වැඩේ.
තුන්ද්‍රා වල සතුන්
"ලෙමින්" නැමැති මී වර්ගය, ආක්ටික් හාවා, මස්ක් ඔක්ස්, කැරිබු, හිම බස්සා, අක්ටික් හිවලා, වෘකයා, හිම වළහා ආදී සතුන් මෙන්ම සැමන්, සීල් වැනි මත්සයින්ද දැක ගත හැකිය. දැඩි ශීතයට අනුවර්තනය වීමට සතුන්ගේ ශරිරයේ ලොම් බහුල වී ඇත. බොහෝ සතුන් ශිශිරයේදී හිම වල පැහැයද, ගිම්හානයේදී දුඹුරු පැහැයක්ද ප්‍රදර්ශනය කරයි.
උණුසුම් සෞම්‍ය තෙත් වනාන්තර
මෙම වනාන්තර උණුසුම් සෞම්‍ය දේශගුණයේ පැතිර පවතී. වියළි සෘතුවක් නොමැති තරම්ය. මෙහි බොහෝ සේ සදාහරිත ශාක දැකිය හැකි අතර ශිශිර සෘතුවේ බලපෑමෙන් පතනශීල ශාකද දැකිය හැකිය. සමකයට මායිම් වූ ප්රදේශ වල උණ ගස්ද, තාල වර්ගයේ ශාක, ටියුලිප්, කපුරු, මැග්නෝලියා, කැමේලියා ආදී ශාක වර්ග දැකිය හැකිය. ධ්‍රැව මායිමේ සදාහරිත ඕක් සහ ලෝරල් ආදී ශාක වර්ග වැඩේ. පතනශීල වෘක්ෂ හා කේතුධර
වෘක්ෂ මිශ්‍ර වී වර්ධනය වන ස්වරූපයක්ද පවතී. විශාල ගස් යට වැඩෙන පඳුරු හා අකුල් නිසා මේවාට පිවිසීම දුෂ්කර වේ. අපි ශාක, ලයනාස්, පාසි හා ලයිකන ආදියද මේවායේ කඳන් හා අතු විචිත්‍රවත් කරයි.
සිසිල් සෞම්‍ය පතනශීල වනාන්තර
බොහෝ ප්රදේශ එළි කිරීමෙන් ඉතිරි වන වනලැහැබ්, විශාල පිට්ටනි වලින් යුක්තය. ශිශිරයේදි ගස් වල කොළ හැලෙන අතර ඉන්පසු ශාක හෙමින් වැඩේ. එකම ජාතියේ ගස් වර්ගඇති පෙදෙස් බහුලය. ( බීච්ලැහැබ්, ඕක්ලැහැබ් ) තවද පොප්ලර්, එල්ම්, චෙස්නට්, විලෝ, ඇස්පන් යන ශාකද දැකිය හැකිය. මෙම ශාක වලට අමතරව වෝල්නට්, මේපල්, සීඩර්, සයිප්‍රස් වැනි කේතුධර ශාකද පවතී. සල් වර්ග වන රොඩොන්ඩන්ද ඇසලියා, ෆුෂ්සියා වැනි ශාකද මේවායේ වැඩේ. මල් හට ගන්නා පඳුරු වලින් යුතු යටි
ගොන්නක්ද වර්ධනය වේ.
සෞම්‍ය කලාපික තෘණ භූමි
වනාන්තර වැඩීමට තරම් වර්ෂාපතනයක් නොවූවද සෞම්‍ය කලාපික තෘණතලා දැකිය හැකිය. වර්ෂා සෘතුවේදී තණකොළ හොඳින් වැඩී නිල් පාට වේ. උස තෘණ හා මිටි තෘණ ලෙස දෙවර්ගයකි. වියළි සෘතුවේදී තෘණ මැරී කහපාට ස්වරූපයන් ගනී. මැරී ගිය තෘණ වලින් වැටුණු ඇට වර්ෂා සෘතුවේදී මඩ වූ පසේ කදිමට පැළවේ. මෙම තෘණ බිම් ගස් වර්ග වලින් තොර වුවද දියකඳුරු ආශ්‍රිතව සහ වනාන්තර මායිම් ආශ්‍රිතව ගස් වර්ග දැකිය හැකිය.
==ලංකාවට අදාල යැයි කියමු.
ශාක වල කාර්ය භාරය
පරිසර පද්ධතියක ජෛව සංරචකයක් වීම (ප්‍රභා සංස්ලේෂණය)
ජලය උත්ස්වේදනය කිරීමෙන් ජල චක්‍රයට හවුල් වීම
ශක්ති ගලනයට දායක වීම (ප්‍රාථමික පාරිභෝගිකයන්ගේ ආහාරයක් වීම)
මිනිසාට ආහාර සපයන මාධයක් වීම
සෙවන, ලී දඩු, දැව ඉන්ධන, ඹෟෂධ ලබා දීම
සතුනට වාසස්ථාන ලබා දීම
ජීවීන්ට අවශ්‍ය ඔක්සිජන්ලබා දිම
පස ආරක්ෂා කිරීම හා පෝෂණය කිරිම
පංශු ජලය, භූගත ජලය හා ජල උල්පත් ආරක්ෂා කිරීම
නාය යෑම වැළැක් වීම
පරිසර දූෂණය අවම කිරීම
පරිසරයේ සුන්දරත්වය ආරක්ෂා වීම
මිනිසාට සතුට සැනසුම විනෝදය ලැබීමට රුකුලක් වීම
ශාක ගණය
යම් කිසි ප්‍රදේශයක ස්භාවික තත්වය අනුව වැඩෙන ශාක ගහන රුසක් "ශාක ගණයක්" ලෙස හැඳින් වේ.
ශාක උද්භවය
යම් කිසි ශාක ගණයක තිබෙන විශාලතම ශාක වර්ගය "ශාක උද්භවය" ලෙස හැඳින් වේ.
ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක බහුලත්වය අතින් වැඩිම ශාක විශේෂය එම "ප්‍රජාවේ ප්‍රමුඛයා" වේ.
ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව
යම් කිසි ශාක ප්‍රජාවක ශාක විශේෂ දෙකක් බහුලත්වය අතින් වැඩි නම් එම ශාක විශේෂ දෙක එහි "ද්වි ප්රමුඛ ප්‍රජාව"ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංශ්‍රේණි
පෙඳ පාසි ආදී කුඩාම ශාක විශේෂ වලින් ආරම්භ වී යම් බිමක එක් එක්කාල වලදී වැඩෙන ශාක කාණ්ඩ "ශාක සංශ්‍රේණි" ලෙස හැඳින්වේ.
ශාක සංතතිය
මේ අයුරින් වෘක්ෂලතා වර්ධනය වීමේ ක්‍රියාවලිය "ශාක සංතතිය" නම් වේ.
උත්කර්ෂ ප්‍රජාව/ උපරිම ප්‍රජාව/ ස්ථාවර ප්‍රජාව
ශාක සංතතිය අවසන් වන්නේ එම ප්‍රදේශයට ප්‍රශස්ථ වූ වෘක්ෂලතා වැඩුණු පසුවය. එවැනි ප්‍රජාවක් "උපරිම ප්‍රජාව" හෙවත් "ස්ථාවර ප්‍රජාව" ලෙස හඳුන්වයි.
ශාක රටා
ඒකීය රටාව
ඒකාකාර පරතරයක් සහිතව පිහිටයි.
උදා:- කාන්තාරයක පතොක් ගස්
ගොනු රටාව
ශාක ගොමු වශයෙන් පිහිටයි.
උදා:- දිය කඳුරක් අසල පුවක් ගස්
අහඹු රටාව
ශාක අහඹු ලෙස පැතිරේ. දුරාවාර රටාව ලෙසද හඳුන්වයි.
උදා:- ජලයෙන් හෝ සුළඟින් ගසා ගෙන යන බීජ
ශාක විවිධත්වය
ශාක ප්රධාන කොටස් හයකට අයත් වේ.
ඇල්ගී
දිලීර
බ්‍රියෝපීට
ටෙරිඩොපීට
විවෘතක බීජ
ආවෘතක බීජ
මෙම ශාක විවිධත්වය කෙරෙහි දේශගුණය බලපානු ලැබේ. නිවර්තන තෙත් ප්රදේශ වල සදාහරිත ගස් උසට වැඩෙන අතර වැල් වර්ග, අපි ශාක දක්නට ලැබේ. සෞම්‍ය කලාපයේ අධික ශීත තත්වය නිසා ශීත සෘතුවේ කොළ හැලෙන පතනශීලී වර්ගයේ ගස් වැවේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග
ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත වී ඇති සියළුම ස්භාවික වෘක්ෂලතා වර්ග තුනකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
ඵනම්,
වනාන්තර
තෘණ භූමි
කටුපඳුරු,තුන්ද්‍රා සහ කාන්තර
මෙම ප්රධාන වෘක්ෂලතා නැවතත් උප වර්ග රුසකට බෙදා දැක්විය හැකිය.
උප වර්ග
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
මධ්‍යධරණි වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික සදාහරිත වනාන්තර
සෞම්‍ය කලාපික පතනශීල වනාන්තර
කේතුධර වනාන්තර (ටයිගා)
නිවර්තන තෘණ භූමි (සැවානා)
සෞම්‍ය කලාපික තෘණ භූමි
කාන්තාර හා කටුපඳුරු
තුන්ද්‍රා
ඇල්පයින් හා අයිස් කාන්තාර
නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර (නිවර්තන සදාහරිත / සෙල්වා) වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන තෙත් දේශගුණයේ හා නිවර්තන මෝසම් දේශගුණයේ පැතිර පවතී. මෙම වනාන්තර වලට වර්ෂය පුරාම පවතින ඉහළ උෂ්ණත්වයක් හා ඉහළ වර්ෂාපතනයක් දක්නට ලැබේ.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
මෙම වනාන්තර ජෛව විවිධත්වය හා බහුලත්වය අතින් ඉහළවේ.සදාහරිත ශාක පවතින අතරවනාන්තරයේ කැපීපෙනෙන ලක්ෂණය වන්නේ ස්තරායනයයි.එය නෙරු ස්තරය,වියන් ස්තරය,උප වියන් ස්තරය,බිම් ස්තරය, වශයෙන් සැකසී ඇත. ශාක එකිනෙක බැඳී ඇති නිසා පිවිසීම අපහසු වේ. වනාන්තරය අඳුරු ස්භාවයක් ගනී. බිම් තට්ටුව ජීර්ණය වන්නා වූ ද්‍රව්‍ය රාශියකින් යුක්ත වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
ලොග් වුඩ්, බ්‍රසිල් වුඩ්, රෝස් වුඩ්, කළුවර, මැහෝගනී, ග්‍රීන්හාට්, අයන් වුඩ්, සඳුන්, පාම්, ලයනාස් (වේ වැල්, වෙනි වැල්,පුස්වැල්), අපි ශාක (මිවන, ඕකිඩ්)
සත්ව විවිධත්වය
සත්ව විවිධත්වය අතින් ඉතාම ඉහළ වේ. මදුරුවන්,කුහුඹුවන් හා විවිධ කෘමීන් බහුලවේ. කටුස්සා,තලගොයා, කුහුඹුභක්ෂකයා, විශාලගෙම්බන්, විශාල මදුරුවන්, යෝධ ඉබ්බන්, වර්ණවත් සමනලයන් සහ වඳුරන් සිටිති. කුරුළු විශේෂ අතර මැකෝ, ටූකන්, රාජාලින් සිටින අතර යෝධ පිඹුරු වර්ගයක් වන ඇනකොන්ඩාද මෙම වනාන්තර වල දැක ගත හැකිය.
නිවර්තන මෝසම් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
බොහෝ විට "නිවර්තන තෙත් හා වියළි දේශගුණයක්" පවතින ප්රදේශ වල මෙම වනාන්තර වර්ගය දැක ගත හැකිය. වර්ෂය පුරාම අධික උෂ්ණත්වයක් පවතී. දිගු වියළි සෘතුවක් හා කෙටි වර්ෂා සෘතුවක් ඇත.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
ශාක විවිධත්වය හා බහුලත්වය නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තරයකට වඩා අඩුයි. ශාක ඈත්ව පිහිටන අතර විශේෂ ලක්ෂණය වනුයේ පතනශිල ශාක වලින් යුක්ත වීමයි. වර්ෂා සෘතුවේදී ශාක හොඳින් වැඩෙන අතර වියළි සෘතුවේදී කොළ හැළී විවේක ගනී. එම නිසා ගස් වල අරටුව ශක්තිමත් වේ. වර්ෂාව අඩු ප්රදේශ වල මිටි ගස්, පඳුරු, කටු පඳුරු හා තෘණ ආදියද වර්ෂාව වැඩි ප්රදේශ වල තැනින් තැන සදාහරිත ශාකද දැක ගත හැකිය.
වැඩෙන ශාක වර්ග
තේක්ක, සඳුන්, සල්, ඇකේෂියා, යුකැලිප්ටස්, උණ, මිල්ල, බුරුත, කොහොඹ, කරුවල, මැහෝගනී, නා
සත්ව විවිධත්වය
එළිමහන් ප්රදේශ බහුල නිසා අලි ඇතුන්, ගෝනුන්, මුවන්, කුළු හරක්, මීමින්නන්, හාවුන් ආදී ශාක භක්ෂකයින් බහුලයි. දිවියා,කොටියා, වළහා, වල් ඌරා ආදී මාංශභක්‍ෂයින්ද වෙති. පිඹුරා, නයා, පොළඟා වැනි සර්පයින්ද මොණරා, උකුස්සා, වලිකුකුළා, බස්සා, රාජාලියා වැනි පක්‍ෂීන්ද බහුල වෙති.
මධ්‍යධරණී වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
මධ්‍යධරණී දේශගුණයේ සමුද්‍රාසන්න ප්රදේශ වල දැක ගත හැකිය. කටුක ගිම්හානයක් හා මෘදු ශිශිරයකි පවතී.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
සදාහරිත ශාක වලින් යුක්ත වේ. ශුෂ්කභාවයට ඔරොත්තු දෙන කේතුධර ශාකද (පයින්, සීඩර්) උත්ස්වේදනය අඩුකරන කුඩා පත්‍ර හා ඉටි වලින් වැසුණු පත්‍ර සහිත ශාකද දැක ගත හැකිය (ඕක්). ගැට සහිත කඳන් මෙන්ම ගණකම් පොතු සහිත ශාකද පවතී. දිගු මුල් හා බෝතල් හැඩැති මුල් ඇති ශාක වර්ගද මෙම වනාන්තර වල බහුල වේ. විශාල වශයෙන් මල් පිපෙන හා සුවඳ පතුරු වන රෝස්මරි, ලෝරල්, ලැවැන්ඩර් වැනි පඳුරු වර්ග බොහෝමයක්පවතී. විශාල මල් සහිත ටියුලිප් හා මැග්නෝලියා සමහර ප්රදේශ වල වැඩේ. "ස්ටෙප්ස්"ද ඇතැම් විට දැක ගත හැකිය.
කේතුධර / ටයිගා / කොනිෆරස් වනාන්තර
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය=
ඉහළ අක්‍ෂාංශ වල හා උස් කඳුකර බෑවම් වල දැක ගත හැකිය. උත්තරාර්ධ ගෝලයේ මහද්වීප වල බහුල වශයෙන් පැතිර පවති. දේශගුණික ලක්ෂණ සලකන විට ගිම්හානය කෙටි වන අතර ශිශිරය දිගු වේ. ගිම්හානයේදී උෂ්ණත්වය අධික නොවේ. ශිශිරයේදී හිම පතනය වේ. එම නිසා පස වියළිව මිදුණු ස්භාවයක් ගනී.
වනාන්තරයේ ස්භාවය
මෙහි ඇති දේශගුණික ස්භාවය උසුලා ගැනීමට ශාක අනුවර්තනය වී ඇත. ශාක වල වර්ධනය හෙමින් සිදු වේ. ඉඳි කටු වැනි පත්‍ර උත්ස්වේදනය අඩු කරයි. කේතු ආකාර ව්‍යුහය සුළඟට ප්‍රතිරෝධකව සිටීමටත් "හිම" ඉකමනින් පොළවට පතිත වීමටත් පහසු කරයි. කේතුධර වනාන්තර උතුරට යත්ම "තුන්ද්‍රා බිම්" බවට හැරේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
පයින්, සපෲස්, ලාර්ච්, ෆර්, ඩග්ලස් ෆර්, බර්ච්, සයිප්‍රස්, සීඩර්, පොප්ලර්, බිල්බෙරි, ක්රෑන්බෙරි, අඟුටු බර්ච්, පාසි, ලයිකන ආදිය දැන ගත හැකිය.
සත්ව ප්‍රජාව
අධික ශීතයට ඔරොත්තු දිය හැකි සතුන් ටයිගා වනාන්තර වල ජීවත් වේ. පිනිමුවන්, කැරිබු, වෘකයින්, වලසුන්, හිවළුන්, මින්ක්, සේබල්, දිය බල්ලන්, ලෙහෙනුන් ආදී සතුන් දැකිය හැකිය.
නිවර්තන තෘණභූමි (සැවානා)
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
නිවර්තන ප්රදේශ වල තිබෙන විශාල තෘණ භුමි (සැවානා, කැම්පෝස්, ලානෝස්....) මෙයට අයත් වේ. වර්ෂා සෘතුව කෙටි වන අතර වියළි සෘතුව දිගු වේ. තද සුළං හමා යයි. වාර්ෂික උෂ්ණත්වය ඉතා ඉහළ වේ.
තෘණ භූමියේ ස්භාවය
මේවායේ මායිම් නිශ්චිතව දැක්විය නොහැක. මෙහි ප්‍රමුඛය වනුයේ "තෘණ"ය. වර්ෂා සෘතුවේදී තෘණ හොඳින් වැඩේ. එම තෘණ වනාන්තර සීමාවේදී ඉතා උස්ව වැඩෙන අතර කාන්තාර සීමාව්දී මිටි පඳුරු ආකාර වේ.
වැඩෙන ශාක වර්ග
සැවානා, බයෝබෑබ්, ඇකේෂියා
සත්ව විවිධත්වය
අලි, ඇතුන්, ජිරාෆ්, සීබ්‍රා, රයිනෝසිරස්, හිපපොටේමස්, කුළුහරක්, ගව වර්ග, ඇන්ටිලොප්, සිංහයා, චීටා, වෘකයා, පැස්බරා, රාජාලියා, උකුස්සා, ගිජුලිහිණියා, වැනි සතුන් සැවනා වල දැක ගත හැකිය.
කාන්තාර
දේශගුණික ලක්ෂණ
ලෝකයේ ස්භාවික වෘක්ෂලතා වල පිරිහි යන අන්තය කාන්තාර ලෙස හැඳින් වේ. වැසි හිඟ වීම, වේගවත් සුළං හැමීම, මනා වෘක්ෂලතා ආවරණයක් ඇති වීමට තරම් වර්ෂාපතනයක් නොමැති වීම, අභ්‍යන්තර ජලවහනය හා කලාතුරකින් ලැබෙන අධික වර්ෂාව ආදී දේශගුණික ලක්ෂණ කාන්තාර වල දැකිය හැකිය.
කාන්තාර වර්ග දෙකකි.
පහළ අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (නිවර්තන / උෂ්ණ කාන්තාර)
මධ්‍ය අක්‍ෂාංශ කාන්තාර (සෞම්‍ය කලාපික / ශීත කාන්තාර)
කාන්තර වල ශාක
කලාතුරකින් වැසි ලැබෙන ප්රදේශ වලත්, ක්‍ෂේම භූමි වලත්, තවකාලික ජලාශ ආශ්‍රිතවත් වෘක්ෂලතා වැඩේ. ශුෂ්ක කාමී ගස් හා කටු පඳුරු දැකිය හැකිය. රට ඉඳි හා පතොක් ගස් දැක ගත හැක. මෙම ශාක ඉටි වලින් වැසුණු ස්භාවයෙන් හෝ මාංශල ගතියෙන් යුක්ත වේ. කඳන් කටු සහිතයි. මෙකී ශාක උත්ස්වේදනය අඩු කර ජලය රඳවා තබා ගැනීමට විවිධ අනුවර්තන දක්වයි.
කාන්තාර වල සතුන්
කානතාර වල කටුක පරිසරයට අනුවර්තනය වූ සතුන් ජීවත් වේ. විශාලම ශාක භක්ෂකයා ඔටුවා වන අතර බොහෝ සතුන් නිශාචර වේ. කෘමීන්, කටුස්සන්, මීයන්, බිම් ලෙහෙනුන්, සර්පයින්, රාජාලියන්, උකුස්සන් ආදී සතුන් කාන්තාර වත දැක ගත හැකිය.
තුන්ද්‍රා
ව්‍යාප්තිය හා දේශගුණය
ගොඩබිම් ප්රදේශ මත තුන්ද්‍රා උත්තරාර්ධ ගෝලයට සීමා වී තිබේ. උතුරු ඇමරිකාවේ හා යුරේසියාවේ ආක්ටික් මුහුදු සීමා වල තුන්ද්‍රා බහුලව දැක ගත හැකිය. කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය වනුයේ ශීත සෘතුව මුළුමනින්ම අඳුරු වීමයි. සූර්ය තාපනය දුබල වේ. උණුසුම් සෘතුවේදී හිම පතනය වේ. මෙම ප්රදේශ වල ප්‍රබල හිම කුණාටු ඇති වේ.
ස්භාවික වෘක්ෂලතා
මේවායේ දැක ගත හැක්කේ ශීත කන්තාර වෘක්‍ෂලතාවන්ය. "තුන්ද්‍රා" ලෙස හඳුන්වනුයේ ඒවාය. ශාක වැස්ම කෙටි කාලයක් පවතී. ලයිකන, පාසි වර්ග, පන් වර්ග, අඟුටු බර්ච්, විලෝ ශාකය, ක්‍රෝබෙරි, බිල්බෙරි වැනි මිටි පඳුරු දැකිය හැකි වන අතර සාගර වල ඇල්ගී වර්ග වැඩේ.
තුන්ද්‍රා වල සතුන්
"ලෙමින්" නැමැති මී වර්ගය, ආක්ටික් හාවා, මස්ක් ඔක්ස්, කැරිබු, හිම බස්සා, අක්ටික් හිවලා, වෘකයා, හිම වළහා ආදී සතුන් මෙන්ම සැමන්, සීල් වැනි මත්සයින්ද දැක ගත හැකිය. දැඩි ශීතයට අනුවර්තනය වීමට සතුන්ගේ ශරිරයේ ලොම් බහුල වී ඇත. බොහෝ සතුන් ශිශිරයේදී හිම වල පැහැයද, ගිම්හානයේදී දුඹුරු පැහැයක්ද ප්‍රදර්ශනය කරයි.
උණුසුම් සෞම්‍ය තෙත් වනාන්තර
මෙම වනාන්තර උණුසුම් සෞම්‍ය දේශගුණයේ පැතිර පවතී. වියළි සෘතුවක් නොමැති තරම්ය. මෙහි බොහෝ සේ සදාහරිත ශාක දැකිය හැකි අතර ශිශිර සෘතුවේ බලපෑමෙන් පතනශීල ශාකද දැකිය හැකිය. සමකයට මායිම් වූ ප්රදේශ වල උණ ගස්ද, තාල වර්ගයේ ශාක, ටියුලිප්, කපුරු, මැග්නෝලියා, කැමේලියා ආදී ශාක වර්ග දැකිය හැකිය. ධ්‍රැව මායිමේ සදාහරිත ඕක් සහ ලෝරල් ආදී ශාක වර්ග වැඩේ. පතනශීල වෘක්ෂ හා කේතුධර
වෘක්ෂ මිශ්‍ර වී වර්ධනය වන ස්වරූපයක්ද පවතී. විශාල ගස් යට වැඩෙන පඳුරු හා අකුල් නිසා මේවාට පිවිසීම දුෂ්කර වේ. අපි ශාක, ලයනාස්, පාසි හා ලයිකන ආදියද මේවායේ කඳන් හා අතු විචිත්‍රවත් කරයි.
සිසිල් සෞම්‍ය පතනශීල වනාන්තර
බොහෝ ප්රදේශ එළි කිරීමෙන් ඉතිරි වන වනලැහැබ්, විශාල පිට්ටනි වලින් යුක්තය. ශිශිරයේදි ගස් වල කොළ හැලෙන අතර ඉන්පසු ශාක හෙමින් වැඩේ. එකම ජාතියේ ගස් වර්ගඇති පෙදෙස් බහුලය. ( බීච්ලැහැබ්, ඕක්ලැහැබ් ) තවද පොප්ලර්, එල්ම්, චෙස්නට්, විලෝ, ඇස්පන් යන ශාකද දැකිය හැකිය. මෙම ශාක වලට අමතරව වෝල්නට්, මේපල්, සීඩර්, සයිප්‍රස් වැනි කේතුධර ශාකද පවතී. සල් වර්ග වන රොඩොන්ඩන්ද ඇසලියා, ෆුෂ්සියා වැනි ශාකද මේවායේ වැඩේ. මල් හට ගන්නා පඳුරු වලින් යුතු යටි
ගොන්නක්ද වර්ධනය වේ.
== ලංකාවට අදාල උද්භිද
නම් සහ සිංහල නාම ==
මෙ සඳහා
ිජාල ලැයිස්තුවක
අදාල උද්භිද නම දැක ගත හැකිය |
5788 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B6%B1%20%E0%B7%83%E0%B6%82%E0%B6%9C%E0%B6%AB%E0%B6%B1 | ජන සංගණන |
හැඳින්වීම
ජන සංඛ්‍යාවේ ප්රමාණය,වර්ධනය,ව්‍යාප්තිය හා සංයුතිය තීරණය වීම කෙරෙහි බලපාන ප්රධාන සාධක වන සඵලතාවය,මර්ත්‍යාවය,සංක්‍රමණ හා විවාහකත්වය ආදි සංරචක පිළිබඳ තොරතුරු අවබෝධ කරගත හැකි මුලයන් අපි ප්‍රජා විද්‍යා දත්ත මුලාශ ලෙස හදුන්වන අතර එම මුලාශ්‍රයන් අතර ජනසංගණන වලට හිමි වනුයේ වැදගත් ස්ථානයකි.බොහෝ රටවල ජනසංඛ්‍යා වර්ධනය පිළිබදව දත්තයන් සපයන මුලාශ්‍රය බවට ජනසංගණන පත්ව ඇති නිසා ,
අප ජනසංගණනයක් යනු කුමක්ද?
එහි ඉතිහාසය
මුල් කාලීන හා පසුකාලීනව එය පැවැත්විමේ පරමාර්ථයන්
ජනසංගණනවල ප්රධාන ලක්ෂණ
ජනසංගණන පැවැත්වීමේ ක්රම
ජනසංගණනවල වැදගත්කම ආදිය
මේ හරහා සළකා බැලීමට බලාපොරොත්තු වේ.
ජනසංගණනයක් යනු කුමක්?
නිශ්චිත කාල පරිච්ඡේදයකදි යම් කිසි රටක ජීවත් වන ජනගහනයේ ප්‍රජා විද්‍යාත්මක,සමාජ,ආර්ථික දත්ත එක් රැස් කිරිම,ගොනු කිරීම,ඇගයීම,විශ්ලේෂණය කිරීම හා ප්‍රකාශයට පත් කිරීමේ සම්පුර්ණ ක්‍රියාවලිය 'ජනසංගණනයකි.රටක් විසින් පවත්වනු ලබන ඉතා පුළුල් වුත් වියදම් සහගත වුත් දත්ත රැස් කිරීමේ ක්රමයක් ලෙසද ජනසංගණන හැදින්විය හැකිය.සංගණනයක් මඟින් තොරතුරැ කලින් කලට ලබා ගන්නා නිසා එය කාලීන දත්ත පද්ධතියක් ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.
ජන සංගණනවල පරිවර්තනයන්
i.ක්‍රි.පු.4000 දී බැබිලෝනියාවේ පැවැත්වු ප්‍රථම සංගණනයේ සිට ක්‍රි.පු.3000 චීනයේ,ක්‍රි.පු.2500 දී ඊජිප්තුවේ,ක්‍රි.ව.1666 උතුරු
ඇමරිකාවේ ක්ව්බේක් හි පවත්වනු ලැබු සංගණනය දක්වා සියලුම සංගණනයන් බඳු තක්සේරු කටයුතු හා යුධමය කාර්යන් පරමාර්ථ කරගෙන පවත්වා ඇත.
ii.පුරාණ ග්‍රීක යුදමය කාලවල දී වැඩිහීටි පිරිමි ප්රමාණය ඇස්තමේන්තු කිරීමේ අරමණු ඇතිව හා සාමාන්‍ය ජනතාවට ආහාර සැපීමේ පරමාර්ථ ඇතිව ජනසංගණන පවත්වා ඇත.
iii.1797 සිට ඇමරිකාවේ සංගණන පැවැත්වීමේ සැළකි යුතු වර්ධනයක් ඇති වු අතර එරට රජය මඟින් ඉන් පසුව සෑම වසර 10 ට වරක් සංගණන පවත්වා ඇත.
iv.බොහෝ යුරෝපීය රටවල 19 සියවසේ දී නුතන ආකාරයේ සංගණන පැවැත්විම ආරම්භ කරන ලදී.
v.ආසියාවේ ඉන්දියානු උප මහද්වීපයේ සංගණන ආවරණය 1871 දී ආරම්භ විය.
අතීතයේ යුදමය,බඳු ආදි පරමාර්ථ මුල් කරගෙන ජනසංගණන පැවැත්වුවද වර්තමාන වන විට ඒ අරමුණ වෙනස් වි එක්තරා මොහොතක ජනසංඛ්‍යාවේ ප්රමාණය,ව්‍යාප්තිය, වර්ධනය හා සංයුතිය යනාදී ප්‍රජා විද්‍යාත්මක තොරතුරුත් සමාජීය හා ආර්ථික කටයුතු පිළිබද තොරතුරු එක් රැස් කිරීමේ,ගොනු කිරීමේ,විග්‍රහ කිරීමේ හා ප්‍රකාශයට පත් කිරීම අරමුණ වී ඇත.අතීතයේ රැස්විම් හරහා රටවල සංගණන කරත් නුතකයේ සෑම නිවසකටම ගොස් පෞද්ගලිකවම හා වෙන වෙනම සෑම පුද්ගලයකුගෙන්ම තොරතුරු ලබා ගනී.සංගණනයේදි හැම අයකුම ආවරණය වන අතර එහිදි මුලික ප්‍රශ්න කිහිපයක් අසයි. එනම් වයස,පුමිතිරිභාවය, විවාහකත්වය හා උපන් ස්ථානය...........ආදිය දැක්විය හැකිය.
ජනසංගණනයක තිබිය යුතු ලක්ෂණ.
i. පුද්ගලයන් වෙන වෙනම ගණන් ගැනීම.
එනම් යමක් තේරුම් ගැනීමට හැකි වයසේ සිටින අය (වයස අවු:18 ට වැඩි පුද්ගලයන්)වෙන වෙනම ගෙන ඔවුන්ගෙන් තොරතුරු ලබා ගැනීමයි. සංගණනය පවත්වන විට සමහරක් ගෘහ මූලිකයන් පවුලේ සියලු දෙනාම වෙනුවෙන් විස්තර ප්රකාශ කිරීමට ඉදිරිපත් වේ.එවිට සංගණනයට අවශ්‍ය තොරතුරු අවශ්‍ය පුද්ගලයාගෙන් ලබා ගැනීමට අපහසු වේ.
ii.එක්වර ගණන් ගැනීම.
මෙමගින් අදහස් කරනු ලබන්නේ රටක හෝ යම් නිශ්චිත ප්‍රදේශයක සිටින අදාළ සියලුම පුද්ගලයන්ගේ ගණන් ගැනීමකි.මෙහිදී වඩා වැදගත් වන්නේ පුද්ගලයන් ඌන ආගණනය විම හැකිතාක් අවම කර ගැනීමයි.
iii.මායිම් කරන ලද නිශ්චිත ප්රදේශයක් තිබීම.
සෑම පුද්ගලයකුම කලින් නියම කරන ලද එකම මොහොතක ගණන් ගැනීම කළ යුතුයි.
iv. නිශ්චිත කාල සීමාවකට අනුව ගණන් ගැනීම.
බොහෝ රටවල ජන සංගණන අවු:10 ට වරක් පවත්වනු ලබයි.තවත් රටවල අවු:05 ට වරක් පවත්වනු ලබයි.එක්සත් ජාතීන්ගේ නිර්දේශයට
අනුව සංගණන පැවැත්වීමට යොදා ගන්නා වර්ෂය 0 හෝ 1 න් අවසන් වන වර්ෂයක් විය යුතුයි.ඊට හේතුව රටවල් අතර සංගණන තොරතුරු සැසදීම‍ටයි.
ජනසංගණනයක් පැවැත්වීමේ මුලික ක්රම
i.තත්වාකාර ආගණනය
(මෙහිදී විමර්ශකයාට යම් පුද්ගලයකු හමු වන්නේ කොතනකදී ද එම ස්ථානයේදීම ගණන් ගැනීම.)
ii.නීති ප්‍රකාර ආගණනය
(පුද්ගලයන් ජීවත් වන වාසස්ථානවලට ගොස් ගණන් ගැනීම.)
ජනසංගණනයේ මුලික අවදි තුන හා එම අවදිවල සිදු කෙරෙන කාර්යන්
පුර්ව ආගණන අවදිය
i.සංගණනයේ නීතිමය පදනම දැමීම
ii.අය-වැය ලේඛනයක් සැදීම
iii.සංගණනයේ දින දර්ශන සැදීම
iv.පරිපාලන සංවිධානයක් තිබීම
සංගණනය පැවැත්වීම සදවා ඉතා විශාල නිළධාරීන් පිරිසක් අවශ්‍ය වේ. සංගණන පැවැත්වෙන කාල සීමාව තුළදී අලුතින් බදවා ගන්නා අනියම් සේවකයින් ප්රමාණය ඉතාම අධිකය.ශ්‍රි ලංකාවේ සංගණන පවත්වනු ලබන ජන ලේඛන වා සංඛ්‍යා ලේඛන දෙපාර්තුමේන්තුව ඒ සදහා රජයේ පරිපාලන සැකිල්ල භාවිතා කරයි.
v.සිතියම් සම්පාදනය
මෙමගින් අධි ආගණනයක් හෝ අව ආගණනයක් ඇති වීම වැළැක්වීමට බලාපොරොත්තු වේ.සෑම ගනන් ගන්නා නිළධාරියකුටම භාර දෙන සංගණන කාණ්ඩයටම සිතියම් සැකසිය යුතු වේ.මේ මගින් ආගණනය කරන ප්රදේශය පිළිබදව නිසි අවබෝධයක් ලබා ගත හැක.
vi.ගෘහ ලැයිස්තු සැකසීම
vii.වගුගත කිරිම් සැළසුම් කිරිම
එකතු කරනු ලබන දත්ත විග්‍රහ කිරීමට කුමන ආකාරයක වගු භාවිතා කරන වාද යන්නත් ඒ සදහා අවශ්‍ය සැකිලි සකස් කිරීම මේ යටතේ සිදු කරයි.
viii.ප්‍රශ්නාවලි පිළියෙළ කිරීම
සංගණන ප්‍රශ්නාවලියක පහත සදහන් ප්‍රශ්න ඇතුළත් විය යුතුය
උදා;අධ්‍යාපන මට්ටම,
සංස්කෘතික ලක්ෂණ,
ආර්ථික තත්වයන්
ගෘහ සම්බන්ධ තතු
පුද්ගලයන් පිළිබඳ තතු
රටේ භූගෝලීය විද්‍යාත්මක තතු
ix.එම ප්‍රශ්නාවලිය පරීක්ෂා කිරීම
සංගණන ප්‍රශ්නාවලිය අදාළ කලාපයට ගෙන ගොස් පුර්ව පරීක්ෂණයක් කළ යුතුය.වෙන වෙනම භාෂා සංස්කෘතීන් ඇති ප්‍රදේශවලට ගොස් මෙම ප්‍රශ්න ඉදිරිපත් කළ යුතුය.එසේ කිරීමෙන් බලාපොරොත්තු වනුයේ විවිධ භාෂා සංස්කෘතීන්වලට අයත් පුද්ගලයන් මෙම ප්‍රශ්නාවලියට පිළිතුරු දිමේ වෙනසක් තිබේදැයි බැලීමටය.
x.ආගණන සැළසුම් සකස් කිරීම
තත්වාකාර හා නීති ප්‍රකාර ක්‍රමයන් යටතේ ආගණන සැළසුම් සකස් කළ හැකිය.
xi.දත්ත සැළසුම් කිරීමේ සැළැස්ම සැකසීම
xii.සංගණනය පිළිබද ප්‍රචාරණය
මෙමගින් වැදගත්කම පිළිබදව ජනතාවට තොරතුරු ඉදිරිපත් කළ යුතුය. එනම් ලිපි මාර්ගයෙන්,මුද්‍රිත හා විද්‍යුත් මාධ්‍ය මාර්ගයෙන් ප්‍රචාරණය ලබා දීම සිදු කරයි.ඉන්දියාව වැනි රටවල මේ සඳහා ප්‍රසිද්ධ නළු නිළියන්ගේ ආරාධනය පවා ලබාගනී.
xiii.සංගණන ක්‍රියාවලිය සිදු කිරීමට අවශ්‍ය නිළධාරීන් තේරීම හා පුහුණු කිරීම
සංගණන කටයුතු සඳහා තෝරාගන්නා නිළධාරීන්ට ඒ සදහා විශේෂයෙන් ම සංගණන ප්‍රශ්නාවලිය පිළිබදව අවබෝධයක් ලබා දීම සිදු කෙරේ.
ආගණන අවදිය
i.මේ අවදියේ දි තත්වාකාර හෝ නීතිප්‍රකාර ආකාරයට ජනගහනය ගණන් ගැනීම සිදු කරයි. ආගණන අවදිය ඉතා සුළු කාලයක් වන අතර මුළු සංගණන ක්‍රියාවලියේ වැදගත්ම කාලයයි.උදා:-ලෙස 1971,1981,2001 සංගණනවල ආගණන අවදිය වුයේ සවස 6.00-රාත්‍රි 12.00 දක්වා කාලයයි.
වැඩි දුර කියවීමට
පශ්චාත් ආගණන අවදිය
සංගණනය සිදු කළ පසුව ඒ ලබා ගත්,
i. දත්ත සැකසීම
සංගණනයේදි ලබා ගන්නා දත්ත දිස්ත්‍රික්ක අනුව,වයස් මට්ටම් අනුව,ස්ත්‍රි-පුරුෂ අනුව යම් පිළිවෙළකට සැකසීම පළමුව කරනු ලබයි.පළමුව දත්ත යම් පිළ්වෙළකට සකසන්නේ විශ්ලේෂණයේ පහසුව පිණිසය.
ii.ප්‍රතිඵල ඇගයීම
දත්ත සකසා ලත් පසුව එම සැකසු සත්ත අනුසාරයෙන් රටක නම් දිස්ත්‍රික්ක අනුව පළාත් අනුව ඇගයීම් කළ හැකිය.
iii.දත්ත විශ්ලේශණය
තත්වාකාර හා නීති ප්‍රකාර ක්‍රමවේදයට ලබා ගත් දත්ත පරිපාලන මණ්ඩලයක් හරහා විශ්ලේෂණය කරනු ලබයි
iv.ප්‍රතිඵල හා වාර්තා ප්‍රකාශයට පත් කිරීම
සංගණනය කළ පසුව ඒ තොරතුරු වාර්තා කළ යුතු වන්නේ සැළසුම් සම්පාදකයින්ට,පර්යේෂකයන්ට ඒවා වැදගත් වන නිසාත්,ඉදිරි සංගණන සඳහා වැදගත් වන නිසාත්ය.
v.සංගණන අත්දැකීම් වාර්තා කර තැබීම
සංගණන සිදු කරන විට විවිධාකාර අත්දැකීම්,සිදු වීම් ආදිය සිදු වේ.මේවා ඉදිරි සංගණනවල සාර්ථකත්වයට වැදගත් නිසා ඒවා පිළිවෙළකට සැකසීම වැදගත්ය.
vi.සංගණනයේ දෝෂ ඉදිරි සංගණන සදහා වාර්තා කර තැබීම.
සංගණන සිදු කරන විට විවිධිකාර දෝෂයන් සිදු වේ.එම දෝෂ නිසා සංගණනය සාර්ථක නොවිය හැක.එවිට ලබා ගන්නා දත්තවල නිවැරදිභාවය සම්බන්ධව ගැටලු මතු වේ.එම තත්වය ඉදිරිටයේදී වළක්වා ගැනීමට සංගණන දෝෂ වෙනම වාර්තා කර තබයි.
ජනසංගණනයේ වැදගත්කම
i. සමාජ,ආර්ථික සැළසුම් හා සමීක්ෂණ සඳහා අවශ්‍ය දත්ත ලබා ගත හැකි වීම.
ii. රටක රැකියා,කර්මාන්ත සංයුතිය,අධ්‍යාපන මට්ටම්,අනෙකුත් සංස්කෘතික තත්වයන් පිළිබඳ තතු ලබා ගත හැක.
iii. වයස් හා පුමිතිරි ව්‍යුහය,උපත් හා මරණ අනුපාත ලබා ගත හැක.
iv. ජීවන වගු නිර්මාණයට අවශ්‍ය දත්ත ලබා ගත හැක.
v. ජාතික,ප්‍රාදේශීය,පෞද්ගලික මට්ටමේ සැළසුම් සම්පාදනය කිරීමට අවශ්‍ය දත්ත ලබා ගත හැක.
vi. අනාගත ජනගහනය ඇස්තමේන්තු කිරීමට අවශ්‍ය දත්ත ලබා ගත හැක.
vii.වර්තමාන,අනාගත ඡන්ද දායක ප්රමාණය ගැන තොරතුරු ලබා ගත හැකි වීම.
viii.රටක ජනතාවගේ ආහාර,සෞඛ්‍ය,ජලය,නිවාස,අධ්‍යාපන අවශ්‍යතා හඳුනා ගෙන පහසුකම් සැපයීම සඳහා තොරතුරු ලබා ගැනීමට හැකිය.
පශ්චාත් සංගණන සමීක්ෂණය
සංගණනය කරන ලද ප්‍රදේශවලින් තෝරා ගත් ප්රදේශ කිහිපයක පුද්ගලයන්ගෙන් සංගණනයේදි අසන ලද ප්‍රශ්නම නැවත වරක් ඇසීම මේ
මගින් කෙරේ.සංගණනය කරන ලද කාණ්ඩ වලින් ඉතා කුඩා නියදියක් මේ සඳහා යොදා ගනී.මේ මගින් සංගණනයෙන් ලබා ගත් දත්තවල
නිවැරදිභාවය පරීක්ෂාවට ලක් කරයි.(ශ්‍රි ලංකාවේ 2001 පශ්චාත් සංගණන සමීක්ෂණය සංගණන කාණ්ඩ 100 ක් පමණ යොදා ගෙන පවත්වා ඇත.
මෙම කරුණු හරහා අපට ජනසංගණනයක් පිළිබඳව යම් අවබෝධයක් ලබා ගත හැකිය.ඒ වගේම ලෝක ප්‍රජාව පිළිබදව තොරතුරු ලබා ගැනීමට සංගණන ඉතා ප්‍රයෝජනවත් මුලාශ්‍රයක් වන අතර සමස්ථ ලෝකය පිළිබදවත් ආර්ථික, සමාජ,ප්‍රජා විද්‍යාත්මක දැනුම පිළිබඳ විස්තර කිරීමට ද ජන සංගණන දායක වන බව කිව හැකිය.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ජනගහන අධ්‍යයනය (ශ්‍රි ලංකාව ඇසුරින්)
ඉන්ද්‍රලාල් ද සිල්වා. |
5789 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%20%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B7%9A%20%E0%B6%9A%E0%B7%90%E0%B6%A7%E0%B6%BA%E0%B6%B8%E0%B7%8A%20%E0%B6%9A%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B7%80 | ශ්රී ලංකාවේ කැටයම් කලාව | කිසියම් රටක සංස්කෘතික උරුමයේ වැදගත්ම අංගයක් ලෙස එරට සතු පැරණි කලා මාධ්‍යයන් හඳුන්වා දිය හැක. සම්ප්‍රදායික කලා මාධ්‍යයන්කිසියම් සමාජයක ආධ්‍යාත්මය පිළිඹිබු කරන කැටපතක් ලෙස අගය කල හැකිය. කිසියම් ජන සමාජයක සිතුම් පැතුම් රටාව පමණක් නොව ඔවුන්ගේකලා රසඥතාවන්, විද්‍යාත්මක හා තාක්ෂණික ඥානයන් එසේම ශිල්පීය කුසලතාවන් සාම්ප්‍රදායික කලා මාධ්‍යයන්ගෙන් මනාව නිරූපණය කෙරේ.
සාම්ප්‍රදායික කලා මාධ්‍යයන් අතර කැටයම් උදෙසා ලැබෙනුයේ අග්‍ර ගන්‍ය ස්ථානයකි. විශේෂයන් ලක්දිව කැටයම් කලාව ඒ අතරින් සුවිශේෂී වනුයේ හෙළ ගල් වඩුවාගේ අප්‍රතිහත ධෛර්ය, හැකියාව, නිර්මාණ ශීලිත්වය මනාව පිළිඹිබු කිරීම නිසා පමණක් නොව තමන්ට ආවේණික වූ නිර්මාණ ශිල්පීයත්වයක් එයින් පිළිඹිබු කරන හෙයිනි. ලක්දිව සම්ප්‍රදායික කලා මාධ්‍යයන් අතීතයේ සිටම විකාශනයට පත් වූවකි. ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ කවර අන්දමේ කැටයම් කලාවක් පැවතියේද යන්න පිළිබඳව කිසිවක් පැහැදිලිව කිව නොහැක්කේ ඒ පිළිබඳ පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක ලැබී නැති හෙයිනි. නමුදු ක්‍රි.පූ.6 වන සියවසේ බුදු සමයේ හදුන්වාදීමත් සමඟම දේශීය කැටයම් කලාවේ නව උන්නතියක් හා නව මුහුණුවරක් ඇති වූ බව නිගමනය කළ හැකිය.
එමේන්ම පැරණි ලක්දිව කැටයම් කලාවේ ස්වභාවය හා විකාශනය පිළිබඳව අධ්‍යයනය කරන විට පැහැදිලි වන එක් කරුණක් වන්නේ, දේශීය කැටයම් කලාව ආගමික කථා වස්තු, තේමාවන්, රැගත් වෘත්තාන්ත මාධ්‍යයකට වඩා හුදෙක් විචිත්‍රත්වය සුන්දරත්වය, අලංකාර ගෙන එන මාධ්‍යයක් වශයෙන් වර්ධනය වෙමින් පවතින බවයි. කැටයම් කලාව පිළිබඳ තුලනාත්මක අධ්‍යයනයකදී එය පැහැදිලි වේ. පැරණි ලක්දිව කැටයම් කලාව අධ්‍යයනය කරන විට විද්‍යාමාන වන කැටයම් අතර
වාහල්කඩ
සඳකඩ පහණ
මුරගල
කොරවක් ගල
ඉසුරුමුණිය
ඇම්බැක්කේ ලී කැටයම්
ඇත් දත් කැටයම්
දක්නට ලැබේ.
වාහල්කඩ
පැරණි ලක්දිව කැටයම් කලාව අධ්‍යයනයේදී පැරණිතම කැටයම් හමුවන්නේ අනුරාධපුරයේ ඇති වාහල්කඩ යන ගෘහ නිර්මාණික අංගයෙන් බව පුරා විද්‍යාඥයන්ගේ නිගමනයයි. පැරණි යුගයේ මෙම වාහල්කඩ යන අංගය හඳුන්වා ඇත්තේ "ආයක්" යනුවෙනි. වාහල්කඩ යනු ලක්දිව පැරණිම දාගැබ්වල සතර දිශාව බවත්, දාගැබේ පහළ කොටසට සම්බන්දව ඉඳි කෙරුණ ප්‍රක්ෂේපණ 4ක් බවත්ය. ගල් පුවරුවලින් නිමවන ලද මෙම අංගය මූලික වශයෙන්ම සෘජුකෝණස්‍රාකාර ආකෘතියක් ගන්නා අතර එහි මධ්‍ය කොටස ඉදිරියට නෙරා ඇවිත් ඇත. මෙම වාහල්කඩේ පහළ කොටස කැටයම්වලින් තොර වූ සරල ගල් පුවරුවලින් සකස් වී ඇති අතර ඉහළ කොටස සකස් වී ඇත්තේ ඇතුළු පැත්තට හා පිට පැත්තට නෙරා ගිය ගල්තීරුවලිනි. එසේම මෙම වාහල්කඩේ දෙකෙළවර උස ගල් කණුවක් හා මිටි ගල්කණුවක් සෑම විටම දක්නට ලැබේ. මෙම වාහල් කඩ අංගය අලංකාර කිරීම සඳහා යොදා ගත් විවිධ කැටයම් වාහල්කඩ කැටයම් වේ. මෙම කැටයම් වලින් සෞභාග්‍ය හා ආරක්ෂාව වැනි හැඟීම් සංඛේතවත් කරන සම්ප්‍රදායික කැටයම් මොස්තර නිරූපණය වේ. වාහල්කඩ වල ඉහළ කොටසේ, දිග් අතට වැටී ඇති ගල් තීරුවලත් දෙකෙළවර පිහිටි ගල්කණුවලත් කැටයම් මොස්තර දක්නට ලැබේ. ඇතා, අශ්වයා, සිංහයා, ගවයා යන සතුන් හතරදෙනාගේ සත්ත්ව පෙරහැරත්, චෛත්‍යකාවාට යන සංඛේතයත්, සිරිවක්ස යන සංඛේතයත්, ත්‍රිරත්නය යන සංඛේතයත්, පූර්ණ සමයත්, නාග රූපයත්, වාමන රූපයත්, මකර රූපයත්, හංස රූපය හා නෙළුම් මල දැක්වෙන රූපයත් කැටයම් අතර කැපී පෙනේ. එසේම විවිධ ලියවැල් හා මල්වැල් අලංකරණය සඳහා යොදා ගෙන ඇත.
දැනට ලක්දිව හමු වී ඇති පැරණිම වාහල්කඩ කැටයම වන්නේ "මිහින්තලයේ කණ්ඨක චෛත්‍යයේ" ඇති වාහල්කඩ කැටයම්ය. මෙහි එන කැටයම් මෝස්තර පැරණි දඹදිව කැටයම්වල ආභාසය මැනවින් සිහිගන්වයි. පැරණි අනුරාධපුර නගරයේ මිරිසවැටිය ස්ථූපයේත්, රුවන්වැලි සෑයේත්, දක්නට ලැබුණු කැටයම් කණ්ඨක චෛත්‍යයේ කැටයම්වලට වඩා තරමක් දියුණු අවස්ථාවක් වේ. එසේම අභයගිරි හා ජේතවන ස්ථූපවල වාහල්කඩ කැටයම් තවදුරටත් මුහුකුරා ගොස් ඇත. අනුරපුර යුගයේ ගල්පුවරුවලින්ම නිර්මාණය වූ මෙම වාහල්කඩ පොළොන්නරු යුගයේ ගලින්, ගඩොලින් හා බදාමෙන් නිර්මාණය වූ අතර එය කලාත්මක අගයෙන් තොර වී ගිය බව කිව යුතුය. නූතන යුගය සම්බන්දයෙන් බලන විට පෙනීයන්නේ මෙම වාහල්කඩ යන අංගය වෙනුවට පියස්සක් සහිත මල් ආසන බිහි වී ඇති බවයි.
සඳකඩ පහණ
සඳකඩ පහණ පැරණි ලක්දිව කැටයම් කලාවේ බෙහෙවින්ම කැපීපෙනෙන අංගයක් වේ. පැරණි ලක්දිව ඉදිකරන ලද ආගමික හා ගිහි ගොඩනැගිලිවලට ඇතුළු වීම සඳහා වූ පියගැට පෙළෙහි මුලටම තබන ලද අර්ධකවාකාර ගල්පුවරුව සඳකඩ පහණ වන අතර වර්තමාන පාපිස්සකින් සිදුවන කාර්යය ඉටුවන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.
අමාවතුරෙහි '"අඩසඳපහණ"'
සද්ධර්මරත්නාවලියේ
හා
පූජාවලියේ "සඳකඩපහණ"
පාලි බෞද්ධ ග්‍රන්ථවල "අඩිස් චන්ද පාෂාණ" ලෙසත් හැඳින්වේ.
අනුරාධපුර යුගයේ සඳකඩ පහණ
බොහෝ දුරට ලක්දිවට පමණක් ආවේණික වූ කැටයම් අංගයක් වන සඳකඩ පහණ අනුරාධපුර යුගයෙන් ආරම්භ වී ඇත. අනුරාධපුර මුල්ම යුගයට අයත් සඳකඩ පහණ සෘජු කෝණාස්‍රාකාර ආකෘතියක් ගන්නට ඇතැයි උපකල්පණය කළ හැකිය.
උදා:- මිරිසවැටිය විහාර සංකීරණය
එය කිසිදු කැටයමකින් තොර වූ අතර හුදෙක් සරල චාම් අර්ධකවාකාර ගල් පුවරුවක් බව පමණක් කිව යුතුය. අනුරාධපුර සඳකඩ පහණේ මීළඟ අවස්ථාව වූයේ සම්පූරණයෙන් පිපුණු නෙළුම් මලක අඩක් සරල ගල් පුවරුව මධ්‍යයෙහි නිරූපණය කිරීමයි.
උදා:- ශ්රී මහා බෝධියට ඇතුළු වන දොරටුව අභියස
සඳකඩ පහණ විකාශනයේ තවත් දියුණු අවස්ථාවක් ලෙස පෙරහැර ඊට එක් වීම දැකිය හැකිය. සඳකඩ පහණ විකාශනයේ පරිසමාප්ත අවස්ථාවට පත් වීමෙන් අනතුරුව එය කලාත්මක පක්ෂයෙන්ද විශිෂ්ටත්වයට පත් විය. අනුරපුර යුගයේ දෙවන භාගයේ සම්පූර්ණයෙන්ම මුහුකුරා ගිය සඳකඩ පහණ කැටයම් මෝස්තර තුනකින් සමන්විත විය. පිටතින්ම ඇති තීරුවේ හමුවන්නේ ගිනිදැල් හෝ පලා පෙති ය. ඊළඟ තීරුවේ ඇත්, අස්, සිහ, හා ගව යන සතුන් හතරදෙනාගේ පෙරහැරකි. මෙම සතුන් වමේ සිට දකුණට ගමන් කරයි. ඉන් පසුව ලියවැලකි. ලියවැලට පසුව හමුවන්නේ වමේ සිට දකුණට ගමන් කරන නෙළුම් පොහොට්ටු කටින් ගත් හංසපෙළකි. සඳකඩ පහණෙහි මධ්‍යයේම නිරූපණය වන්නේ සම්පූර්ණයෙන්ම පිපුණු නෙළුම් මලක අර්ධයකි. අනුරාධපුර යුගයට අයත් දැනට ලැබී ඇති හොදම සඳකඩ පහණ හමුවී ඇත්තේ අභයගිරියට නුදුරුව පිහිටි බිසෝමාළිගයේ බව සොයා ගෙන ඇත.
පොළොන්නරු යුගයේ සඳකඩ පහණ
ලක්දිව ඓතිහාසික යුගයේ දෙවන උප අවධිය ලෙස පිළිගැනෙන පොළොන්නරු යුගය තුළදී
සඳකඩ පහණ සැලැස්මෙහි යම් යම් වෙනසිකම් කිහිපයක් ඇති බව පැහැදිය. පොළොන්නරු යුගයේ සඳකඩ පහණ කවයකින් 3/4ක් පමණ වන අතර එහි මධ්‍යයේද නිරූපණය වන්නේ පිපුණු මලක 3/4ක් වේ. පොළොන්නරුවේ නෙළුම් මල, අනුරාධපුරයේ නෙළුම් මලට වඩා මඳක් ඉහළට එස වී ඇත.
පොළොන්නරු යුගයේ සඳකඩ පහණේ නිරූපණය කර ඇති රූප අතුරින්ගවයා අතුරුදහන් වී ඇති අයුරු පෙනේ. මෙයට හේතුව හින්දු ආගමේ බලපෑම නිසා බව උගතුන්ගේ පිළිගැනීමයි. හින්දු ආගමේ ප්රධාන දෙවියෙකු වන ශිව දෙවියන්ගේ වාහනය වන ගවයා පෑගීම අයහපත් ක්‍රියාවක් ලෙස සැලකෙන්නට ඇත. අනුරපුර යුගයේ සතුන් හතරදෙනාම එකම පෙරහැරක ගමන් ගත් අතර පොළොන්නරු යුගයේදී එක් එක් සත්ත්වයා සඳහා වෙනවෙනම පේළි යොදා ගෙන ඇත. අනුරපුර යුගයේ සඳකඩ පහණෙහි නෙළුම් මල අසලින්ම නිරූපිත හංස පංතිය මේ සඳකඩ පහණේදී පිටතම තීරුවට තල්ලු වී ඇත. එසේම මෙම යුගයේ ලියවැල් කීපයක් යොදා ගෙනද ඇත. හින්දු ආභාසය හේතු කරගෙන විවිධ මෝස්තර හා අලංකරණය සිදු වී තිබුණද අනුරාධපුර යුගයේ සඳකඩ පහණ කලාත්මක බවින් හා ජීවමාන බවින් ඉහළ බව පෙනී යයි. පොළොන්නරුවේ ඇති හොඳම සඳකඩ පහණ දළදා මළුවේ ඇති සඳකඩ පහණ වේ.
මහනුවර යුගයේ සඳකඩ පහණ
අඩකවයකින් ඇරඹි සඳකඩ පහණ බොහෝ දුරට සම්පූර්ණ කවයක ආකාරයට මේ යුගයේ දී වී ඇත. පූර්ව යුගයන්හි අඩක් දැක්වූ නෙළුම් මල මහනුවර යුගයේ සම්පූර්ණයෙන්ම නිරූපණය කර ඇති අතර එය ඉහළට එසවී ඇති ආකාරයක්ද පෙනී යයි. මහනුවර යුගයේ සඳකඩ පහණේ මූලික අවධානයක් යොමු වී ඇත්තේ නෙළුම් මල සඳහාය. පැරණි යුගයේ සඳකඩ පහණ්වල නිරූපණය කෙරෙන සතුන් සියල්ලම මේ යුගයේදී අතුරුදහන් වූඅතර ඒ වෙනුවට විවිධ අලංකාර ලියවැලින් හා මල්වැලින් පිරී ගිය බව පෙනේ. මහනුවර යුගයට අයත් හොඳම සඳකඩ පහණ හමුවන්නේ දළදා මාලිගය ආශ්‍රයෙනි.
සඳකඩ පහණේ පිංතූර එකතුව
මුරගල
සඳකඩ පහණ මෙන්ම පැරණි දේශීය කලාකරුවාගේ නිර්මාණ කුසලතාවන් හා ශිල්පීය කුසලතාවන් පිළිඹිබු කරන කැටයම් අංගයක් ලෙස මුරගල දැක්විය හැකිය. ලක්දිවට ආවේණික කලා නිර්මාණයක් වන මෙය පැරණි ලක්දිව ආගමික හා ගිහි ගොඩනැගිලිවලට පිවිසෙන පියගැටපෙළ දෙපස සිරස් අතට තබා ඇති ගල් පුවරු වේ.සාමාන්යයෙන් මෙම මුරගල්වල උපරිභාවය අර්ධකවාකාර හැඩයක් ගන්නා අතර ප්‍රමාණයෙන් උස අඩි 3 සිට 5 දක්වාත් පළල 1 සිට 3 දක්වාත් වේ. මුලින්ම ඉදිකරන ලද මුරගල් කිසිදු කැටයමකින් තොරව ඉතා සරල චාම් ගල් පුවරුවක් විය. ක්රම ක්‍රමයෙන් මෙම සරල ගල් පුවරුවල විවිධ අන්දමේ මංගල වස්තු සහ සෞභාග්‍ය සංඛේතවත් කෙරෙන වස්තු නිරූපණය විය. විවිධ සංකලනයන් මඟින් පැරණි කැටයම්කරුවා ඉතා අලංකාර කලාත්මකභාවයෙන් යුත් නාග රූප මුරගලක් අනුරාධපුර යුගයේ දෙවන භාගයේ පහළ විය. මෙහි ප්‍රමුඛත්වය ලැබී ඇත්තේ මනුෂ්‍ය ස්වරූපයෙන් නිරූපිත හිටි ඉරියව්වෙන් යුත් නාග රාජයාටය. ඔහුගේ හිසට පිටුපසින් පෙණ මණ්ඩලයක්
දක්වා ඇති අතර එහි ශීර්ෂ සංඛ්‍යාව 3 හෝ 5 හෝ 7 හෝ වශයෙන් නිරූපණය කර ඇත.අලංකාර පිස්සු හිස් වැස්මක් ඇති මෙම නාග රාජයාගේ උඩුකය නග්නව දක්වා ඇති අතර යටිකය වැසී ඇත්තේ ජෝතියකිනි. කර්ණාභරණ, මාල, වළලු, බඳ පටි හා සලඹ පැළඳ ගත් මේ නාග රූපය සැමවිටම එක් කකුලකට බර දී අනෙක් කකුල පහසුවෙන් තබා ගත් ආකාරයක් දැක්වේ. මෙම නාග රූපයේ එක් අතක ඇති පුන්කලස දිව්‍ය ලෝකයේ සිතූ පැතූ සම්පත් දෙන වස්තුන් හතරින් එකක් වූ භද්‍රා සමය නිරූපණය කෙරෙන අතර අනෙක් අතින් කල්ප වෘක්ෂය සංඛේතවත් කෙරේ. අනුරාධපුර මුරගල මේ ආකාරයේ කලාත්මක හා නිර්මාණශීලී වූවද, ඉන් අනතුරුව පොළොන්නරු යුගය එතරම් නිර්මාණශීලී බවක් දක්නට නොලැබේ.
කොරවක් ගල
මුරගල ආසන්නයේම දක්නට ලැබෙන කොරවක් ගලද ලක්දිව කැටයම් කලාව මූර්තිමත් කරන්නකි.ඉතා සරල අන්දමින් ආරම්භ වූ කොරවක් ගල අනුරාධපුර යුගයේ දෙවන භාගයේ දී මකර කොරවක් ගල බවට පත් විය.අඩක් ඉස්මතු කළ කුළුණක් මත සිටගත්මකර රූපයක් හාඋගේ විවෘත මුඛයෙන් නික්මී පහළට වක් වී යන ලියවැලක් මෙම මකර කොරවක් ගල්වල දක්නටඇත. මෙම මකර රූපයට භාරතීය ආභාසය ලැබී ඇත. පැරණි භාරතීය කලාකරුවා මකරු නිරූපණය කර ඇත්තේ මනඃකල්පිත සත්ත්වයෙකු මෙන්ය. මකර රූපය නිරූපණය කර ඇත්තේ ජීව ලෝකයේ හමුවන සත්ත්වයින් හත්දෙනෙකුගේ අංගෝපාංග ඒකාබද්ධ කිරීමේ ප්රතිඵලයක් ලෙසිනි.
අනුරාධපුර යුගයේ පැවති කොරවක් ගල ඒ අයුරින්ම පොළොන්නරු යුගයේදීද දක්නට ලැබේ.නමුත් සංක්‍රාන්ති යුගයේදී මකර කොරවක්ගල හදිසියේම "ගජ සිංහ" කොරවක් ගල බවට පරිවර්තනය විය. මෙය නිර්මාණය වී ඇත්තේ සිංහයාගේ ශරීරයත්, ඇතාගේ ශීර්ෂයත් ඒකාබද්ධ වීමෙනි.
උදා:-
යාපහුවේ සෝපාන මාර්ගයෙහිත්,
ග‍ඩොලාදෙණි හා ලංකාතිලකයේත් හමුවේ.
ඉසුරුමුණිය
කලාත්මක හා ශිල්පීය වශයෙන් උසස් තත්වයෙහිලා සැලකිය හැකි සුප්‍රසිද්ධ ගල් කැටයම් අතර ඉසුරුමුණිය වැදගත් වේ. ඉසුරුමුණි පෙම් යුවළ ඉතා විශාල ප්‍රසිද්ධියක් ලබා ඇත්තක් වන අතර අඩි 3ක් පමණ උසින් හා අඩි 2ක් පමණ පළලින් යුතුය. මෙහි මූලික වශයෙන්ම නිරූපණය කර ඇත්තේ ආසනයක වාඩි ගත් තරුණ පුරුෂයෙක් හා තරුණ කාන්තාවක්ය. පිරිමියා වාඩි වී සිටින ඉරියව්ව ලලාතාසන ඉරියව්ව යනුවෙන් හැදින්වේ. කාන්තාව වාඩිවී සිටින්නේ තරුණයාගේ නවිගත් වම් කකුල මතය.තරුණයාගේ දකුණු උරහිසට ඉහළින් කඩුවක මිටක් හා පළිහක් වැනි දෙයක් දක්නට ඇත. දෙදෙනාගේම උඩුකය නග්නව දක්වා ඇති අතර විවිධ මාල, වළලු හා කර්ණාභරණ පැළඳ ඇති බව පැහැදිලිය. පිරිමියාගේ වස්ත්‍රය කෙටි වන අතර කාන්තාවගේ වස්ත්‍රය ඇස්වටය දක්වා ඇත. දකුණතින් දැක්වෙන මුද්‍රාව අපැහැදිලිය. ක්‍රි.ව. 5 වන සියවසය අයත් මෙය භාරතයේ විශිෂ්ටතම කලා සම්ප්‍රදාය වන ගුප්ත මූර්ති ගණයට අයත් විශිෂ්ට නිර්මාණයකි.
ඊට අමතරව ඉසුරුමුණියේ ස්වාභාවික පර්වතයක නෙලා ඇති වාඩි ගත් මිනිසෙකු හා අශ්ව හිසක් දැක්වෙන කැටයමද අවධානයට යොමු වී ඇත. අඩි 2 1/2 ක උසින් යුතු ඉති කඩවසම් මෙම පුද්ගලයා මහාරාජා ලීලාවෙන් සිටී. ඔහුගේ දකුණු හිසට ඉහළින් අශ්ව හිස ඇත.
ඇම්බැක්කේ ලී කැටයම්
පැරණි ලක්දිව කලාකරුවා ලී කැටයම් සම්බන්ධයෙන්ද දක්ෂතාවක් දක්වා ඇත. දැනට ලැබී ඇති පැරණිතම ලී කැටයම් අපට හමුවන්නේ මහනුවරට නුදුරු ඇම්බැක්කේ දේවාලයෙන් බව පිළිගැනේ. ගම්පල රාජ්‍ය කල තුන්වන වික්‍රමබාහු රජුගේ කාලයේ "දෙල්මඩ මූලාචාරි‍යා" නම් ශිල්පියාගේ ප්‍රමුඛත්වයෙන් මෙම කැටයම් සිදුකර ඇත. මේ දේවලයේ දිග්ගෙය හෙවත් මණ්ඩපයේ හමුවන ලී කණු හා ලී බාල්ක විවිධ සාම්ප්‍රදායික මෝස්තරවලින් අලංකාර වී ඇත. මෙහි කැටයම් අතර හංස පූට්ටුව, සැරපෙයියා, භේරුණ්ඩ පක්ෂියා, කින්නර රූපය, ඇත්කඳ ලිහිණි වැනි මෝස්තර කැපී පෙනේ. ලී කණුවල මුදුනෙන් ඇති දැවමය පේකඩ ශෛලිගත නෙළුමි මල් මෝස්තරයෙන් අලංකාර වී ඇත. මෙහි නිරූපිත කැටයම්වල බොහෝ දුරට ජන ආර මතු වී ඇත.
ඇත් දත් කැටයම් පිළිබඳ
ඇත් දත් කැටයම් කලාවටද දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇත.දැනට ලැබී ඇත් කැටයම් අතුරින් වැඩිම ප්‍රමාණයක් මහනුවර යුගයට අයත් බව සඳහන් කළ යුතුය. විවිධ සම්ප්‍රදායික මෝස්තරවලින් අලංකාර වූ ඇත්දත්වලින් නිමකල ආභරණ පෙට්ටි, පනා, පුස්කොළ පොත්, කම්බා, වටාපත් මිටවල්, දාතු කරඬු, ආභරණ වැනි දේ ලැබී ඇති අතර කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ රිදීගම පිහිටි රිසී විහාරයේ ඇති ඇත් දත් කැටයමින් අලංකාර කෙරුණු දොර උළුවස්සද විශේෂ වේ. මෙම ලෙන් විහාරය 18වන සියවසේ රාජ්‍යත්වයට පත් කීර්ති ශ්රී රාජසිංහ රජුගේ නිර්මාණයකි. මෙහි කැටයම් අතර"පංචනාරීඝටය" කැපී පෙනේ. සාම්ප්‍රදායික ලියවැල් හා මල්වැල් මෝස්තරද මහනුවර යුගයේදී දක්නට ලැබිණ.
පැරණි ලක්දිව කැටයම් මෝස්තර මූලික වශයෙන් වර්ග 5ක් වේ. මානව රූප ,සත්ත්ව රූප, ශාක රූප, ජ්‍යාමිතික රූප හා මනඃකල්පිත රූප ලෙස වේ. එසේම පැරණි ලක්දිව කැටයම් කලාව බොහෝ දුරට දේශීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය ආශ්‍රයෙන් විකාශනයට ලක්ව ඇති අතර කැටයම් කලාව හුදෙක් අලංකරණය හා සැරසිලි මාධ්‍යයක් වශයෙන් විකාශනය වී ඇත. හෙළ ගල් වඩුවාගේ නිර්මාණ ශක්තිය මනාව විදහාපාන කැටයම් කලාව ඉතා සූක්ෂම නිර්මාණවල එකතුවකි.
බාහිර සබැඳි
Library
Hearitage
ග්‍රී ලාංකීය ඉතිහාසයේ පින්තූර |
5790 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%87%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%96%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B6%B8%E0%B7%8A | ඇන්තූරියම් |
හැඳින්වීම
නිවසක සාමාන්‍ය අලංකාරයට මෙන්ම විශේෂ අවස්ථාවලදීත් එක සේ භාවිතා කළ හැකි මලක් ලෙස ඇන්තූරියම් මල හැඳින්විය හැකිය.ගෙවත්තට අවශ්‍ය මල්වලට අමතරව ආදායම් ලැබිය හැකි වගාවක් ලෙසද ඇන්තූරියම් හැඳින්විය හැකිය.ගෙවත්තක සෙවණ ගෙන දෙන්නා වූ ගස් යට වගා කළ හැකි මෙය වැල් දොඩම් වැනි වගාවක යටි රෝපණයක් ලෙසද යෙදිය හැකි අතර එතුලින් අලංකාරය මෙන්ම ආදායම් මාර්ගයක් ලෙසද ඇන්තූරියම් වගා කළ හැකිය.පුෂ්පයන් හට ගන්නා මෙන්ම පුෂ්ප හට නොගන්නා ශාක වර්ගයන්ගෙන් යුත්ඇන්තූරියම් පිළිබඳ තොරතුරැ මෙහි අන්තර්ගත කර ඇත.
ඇන්තූරියම් ශාකය
අරේසියස් කුලයට අයත් ගෘහාශ්‍රිතව වගා කරනු ලබන අලංකාර ශාක වර්ගයක් ලෙස ඇන්තුරියම් හැදින්විය හැකිය.
මෙය සෙවණ මෙන්ම තෙතමනය ප්‍රිය කරන බහු වාර්ෂික පැළෑටියකි.වර්ණවත් මලක් හට ගන්නා මෙම ශාකය,විශාල වශයෙන් වගා කිරීමෙන් ස්වයං රැකියාවක් බවට පත් කර ගත හැක.
ඇන්තූරියම් පුෂ්පය
ඇන්තූරියම් පුෂ්පය මලක් ලෙසින් හැදින්වූවත් එය පුෂ්පිකා රාශියක්,ඉතා සමීප ලෙස සැකසුනු පුෂ්ප මංජරියක් හා එය වටා පිහිටි වර්ණවත් විකර්ණයක් වූ පත්‍රයකින් යුක්ත වේ.පුෂ්ප මංජරිය "ජද ශුකිය" යනුවෙන්ද විකර්ණය වූ පත්‍රය "කොළපුව" නමින්ද හැදින්වේ.මෙම පුෂ්පිකා ද්වි ලිංගික වේ.
කැපුම් මල් වගාවක් ලෙස ඇන්තූරියම්
අපනයනය සඳහා ශ්රී ලංකාවේ වගා කරන්නා වූ කැපුම් මල් අතරින් ඇන්තූරියම් වගාවට හිමි වන්නේ විශේෂ ස්ථානයකි.මෙමඟින් ශ්‍රි ලංකාවේ ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා සැලකිය යුතු විදේශ විනිමයක් උපයා ගැනීමට හැකි වේ.අඩු ප්‍රාග්ධනයකින් මෙන්ම අඩු ශිල්පීය දැනුමකින් ඇන්තූරියම් වගා කළ හැකි අතර ඇන්තූරියම් මලක් හොද තත්වයෙන් මාසයක් පමණ කාලයක් තබා ගත හැකි වීමද ඉතා වැදගත්ය.
ඇන්තූරියම් වර්ග
දකුණු ඇමරිකාව නිජබිම ලෙස සලකන ඇන්තූරියම් "අරේසියේ" (Araceae) ශාක කුලයට අයත් වර්ග සමූහයකින් යුත් ශාක කාණ්ඩයකි.ඇතැම් ශාක විශේෂ අලංකාර පත්‍ර සඳහාත් ඇතැම් ශාක විශේෂ වර්ණවත් මල් සඳහාත් වගා කෙරේ.වර්ණවත් වූ පුෂ්පයන්ගෙන් යුත් වර්ගය "ඇන්තූරියම් ඇන්ඩ්‍රියානා" නමින් හදුන්වනු ලැබේ.ඇන්තූරියම් වර්ග කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
ඇන්තූරියම් මැක්නොලොබියම්
ඇන්තූරියම් ඇන්ඩ්‍රියානම් කොරල් රෝස වර්ගය
ඇන්තූරියම් රිගෙල්
ඇන්තූරියම් බෙකරි
ඇන්තූරියම් වගාවට සුදුසු දේශගුණය
තෙත් සහිත දේශගුණයක් ඇති ප්‍රදේශවලට යෝග්‍ය මල් විශේෂයකි.මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 4000 ක් පමණ උස් ප්රදේශ දක්වා ඇන්තූරියම් වගාවට සුදුසුය.නමුත් අධික ශීතලද එනම් ජලය මිදෙන දේශගුණය මේ සඳහා යෝග්‍ය නොවේ.ශීත දේශගුණයක් සහිත ප්‍රදේශවල රතු සහ තැඹිළි පාට ඇන්තූරියම් සාර්ථක ලෙස වගා කළ හැකිය.අතර මැදි තෙත් කළාපයේ සෙවණ හොඳින් ඇති ස්ථානවල එනම් මොනරාගල දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි මොනරාගල,බිබිල,මැදගම,බඩල්කුඹුර කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි හලාවත,දංකොටුව,ගිරිඋල්ල,නාරම්මල,මාවතගම,පලමල්කැලේ,කහවත්ත, බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි බදුල්ල,බණ්ඩාරවෙල වැලිමඩ යන ප්‍රදේශත්,ගාල්ල,දෙවිනුවර හා මාතර වැනි ප්‍රදේශවලත් හොඳින් වගා කළ හැකිය.
බංගදෙණිය,වාරියපොළ,ඉබ්බාගමුව,අළුවිහාරේ,මාදුබොඩ වැනිඅතරමැදි වියළි කලාපයේ තෙතමණය හා සුළඟ වැනි දේ මඟින්,වියළීම
අවම කිරීමෙන් ඇන්තූරියම් වගා කළ හැකි අතර වියළි කළාපය‍ට වඩාත් සුදුසු වන්නේ රෝස පැහැයෙන් යුත් ඇනතූරියම්ය.එයට හේතු වන්නේ රෝස
ඇන්තූරියම් අඩු රැක බලාගැනීමකින්වගා කළ හැකි ඇන්තූරියම් වර්ගයක් වීමය.
සෙවණ සහ ජලය
මෙම වගාව සඳහා තෝරා ගන්නා ඕනෑම ස්ථානයක් සඳහා 70% ත් 75% ත් අතර සෙවණක් පැවතිය යුතුය.මේ සඳහා යෝග්‍ය වන්නේ තරමක් අදුරු ආලෝකයකි. එයට විශාල ගසකින් ලැබෙන ආලෝකය හෝ කෘතිම දැල් මඟින් ලැබෙන ආලෝකය සුදුසුය.ගස් මඟින් ආලෝකය ලබා ගැනීමේදී වර්ෂය පුරාම පත්‍ර දරන්නා වූ ගස් තෝරා ගත යුතුය.මේ සඳහා ඉතාමත්ම යෝග්‍ය අතු විහිදෙන්නා වූ ගසක් ලෙස පොල් ගස හැදින්විය හැකිය.එක් කාලයකදී පත්‍ර දරන්නා වූ ශාකයන් යට ඇන්තූරියම් වගාව නුසුදුසුය.මේ සඳහා සදාහරිත ශාකයක් වන පිහිඹියා වැනි ශාකයක් යෝග්‍ය වේ.මේ ගස් විශාල ප්රදේශයක් පුරා අතු විහිදුවන බැවින් වැඩි බිම් ප්‍රමාණයක් වසා ගනී.මෙවැනි ගස් අඩි 15 ක පරතරයෙන් ත්‍රිකෝණාකාරව සිටුවා 7.5 ක් පමණ වැඩුණු පසු කරටිය කපා අතු නැවීම තුළින් අතු හිදුවීම සාර්ථකව කළ හැකිය. මේ සඳහා ජෑම් ගස්ද යෝග්‍ය වේ.නමුත් අතු ඉක්මනින් දිරා වැටීම නිසා පත්‍ර හා මල්වලට හානිදායක විය
හැකිය.
ඇන්තූරියම් වගාව සඳහා ජලය අත්‍යවශ්‍ය සාධකයකි.ජලවහනය අසතුටුදායක නම් මූල මණ්ඩලයට හානි පැමිනෙයි.ජලය රදන භූමියක හෝ ජලය බැස යාම ප්‍රමාද භූමියක එම ස්ථානවලින් ජලය ඉවත් කිරීමට කාණු පද්ධතියක් සකස් කළ යුතු අතර පොළව මට්ටමේ සිට ඉහළට ගොඩනගන ලද පාත්තිවල පැළ සිටුවීම කළ යුතුය
ඇන්තූරියම් වගා කිරීම
බිම් සැකසීම
ප්‍රථමයෙන් ඇන්තූරියම් වගාවට දේශගුණික අවශ්‍යතා සපිරෙන ස්ථානයක් තෝරා ගත යුතුය.වල් පැළ,ගල් මුල් ඉවත් කර පොළව කොටා පළල
මීටර් 4.5 ක් වන සේද දිග ක්ෂේත්‍රයේ ගත හැකි ප්‍රමාණයට පාත්ති සකස් කළ යුතුය.පාත්ති දෙකක් අතර පරතරය අඩියක් පමණ විය යුතුය.මෙම පාත්ති වටා ඇති ගැටිය සේදීම වලැක්වීම සඳහා පොල් ලෙළි ඇතිරීම කළ යුතුය.ඉන් පසුව සෙන්ටිමීටර් 22.5 ක් ගැඹුරට පස් ඉවත් කර පතුළ‍ට උළු කැට හෝ ගඩොල් කැට කැබළි ස්ථරයක් යෙදිය යුතුය.ඒ මත පස් ස්වල්පයක් විසුරුවා හැර ඉන් පසු කොළ රොඩු තට්ටුවක් දැමිය යුතුය.ඉන් පසු වගා මාධ්‍ය එම පාත්තියේ යෙදිය යුතුය.
වගා මාධ්‍ය සැකසීම
දිරා ගිය කොළ කොටස් 2 යි
වියළි ගොම පොහොර කොටස් 1 යි
ගඟේ වැලි කොටස් 1/2 යි
(දිරා ගිය කොළ පොහොර වෙනුවට කොහු බත් හෝ පොල් ලෙලි කැබළි යෙදිය හැකිය)
හෝ
වියළි ගොම කොටස් 1 යි
ගඟේ වැලි කොටස් 1/2 යි
ලී යතු කොටස් 1 යි
මෙසේ සකසා ගත් මිශ්‍රණය පාත්තිය පිරෙන සේ හොඳින් පිරවිය යුතුය.මෙම ඇන්තූරියම් මාධ්‍යයට කුඩා ගඩොල් කැට ස්වල්පයක් එක් කිරීමෙන් ජලවහනය හොඳින් සිදු වේ.ඉන් පසුව පැළ 2 ක් අතර පරතරය අඩි 2 ක් වන පරිදි වළවල් සකස් කළ යුතුය.පැළ 2 ක් මැදට යට පේළියේ පැළය සිටින අයුරින් වළවල් සැකසිය යුතුය.මෙවිට වැඩි පැළ ප්‍රමාණයක් සිටුවිය හැකිය.
ඇන්තූරියම් වගාවේදී සෙවණ දැල් ගෘහයක්
සෙවණ දැල් ගෘහය සකස් කිරීමේදී සැලකිය යුතු කරුණු.1. නිසියාකාර ප්‍රමිතියක් තිබිය යුතුයි.2. අවට ඇති ගස්කොළවලින් හානි නොවිය යුතුය.3. කල්පවත්නා ආකාරයට සැකසිය යුතුය.4. හොඳින් අව්ව ඇති ස්ථානයක් විය යුතුය. සෙවණ ගෘහයක් ඇතුළත පැවතිය යුතු තත්වයන්.සෙවණ 80%ආලෝකය 20%පරිසර උෂ්ණත්වය 25 සෙන්ටිගේට් අංශකජලවාෂ්ප 50%-10% ත් අතර සෙවණ ගෘහයක ප්‍රමිතිය.ශ්රී ලංකාවේ ඕනෑම ස්ථානයක පවතින සෙවණ ගෘහයක තිබිය යුතු සම්මත ප්‍රමිතියක් ඇත. එනම් එම ගෘහයේ මුදුන අඩි 12 ක්ද පහත මට්ටම අඩි 09ක්ද වශයෙනි. මෙහි ආනතිය හෙවත් බෑවුම ඉතාම වැදගත් සාධකයක් වන අතර ආරුක්කු හැඩයටද මෙය සකස් කරනු ලබයි. මෙහිදී විවිධ වර්ගවල සෙවණ දැල් තිබුණද වඩාත් යෝග්‍ය වනුයේ 80% කළු පැහැති ඊශ්‍රායල් වර්ගයේ සෙවණ දැල්ය. (මේ දැල් සඳහා වසර 10 වගකීමක්ද ලැබේ.) කළු වර්ණය යොදා ගනු ලබන්නේ උෂ්ණත්වය උරාගෙන ආලෝකය පමණක් ඇතුළට ලබා ගැනීම සඳහාය. ගැල්වනයිස් කරන ලද කණු මේ ගෘහය සෑදීම සඳහා යොදා ගත යුතුය. නැතහොත් කණු මළ බැඳීම සිදුවන අතර කාලයක් පාවිච්චි කල නොහැක. මේ කණු සවි කිරීමේදී අඩි 1 ½ ක් පොළව යටට කොන්ක්‍රීට් කර සවිකර ගත යුතු අතර, එවැනි සෙවණ දැල් ගෘහයක් වසර 10ක් පමණ අපහසුවකින් තොරව පවත්වා ගත හැක. මෙසේ ගෘහය සාදා ගැනීමෙන් පසු, එය ඇතුළත හොඳින් සමතලා කර, වැලිදමා, හොඳින් තද කර සකස් කර ගත යුතුය. අපනයන ඇන්තූරියම් වගාවේදී සෙවණ දැල් ගෘහය තුළ සකස් කරන ලද මල් සඳහා අධික ඉල්ලුමක් පවතී. මීට අමතරව මැස්සක් තනා ලණු පැදුරු වලින් සෙවණ ලබා දීමද සිදු කල හැක. මේ සඳහා අඟල් ½ x½ වියන ලද කොහු දැල් මිලදී ගත හැකි අතර ලූණු අසුරන මළුද භාවිතා කල හැක. පොළොවේ සිට අඩි 10-12ක් පමණ උසින් මෙම කොහු මැස්ස සකස් කළ යුතු අතර මේ සඳහා කළු තෙල් ආලේපිත ලී කණු භාවිතා කල යුතුය. කණු ඉක්මනින් දිරායාම වැලැක්වීමත්, ගුල්ලන් වැනි සතුන්ගෙන් වන හානි වැලැක්වීමත් කළු තෙල් ආලේප කිරීමෙන් බලාපොරොත්තු වේ. මෙම ලී කණු වෙනුවට කොන්ක්‍රීට් කණු වුවද භාවිතා කළ හැකිය. නමුත් එය මිල අධික ක්‍රියාවකි. කොහු ලණු දැල් මැස්සක් යෙදීමෙන් පහත සඳහන් ආකාරයේ වාසි ලබා ගත හැක.1. මූලික ලෙස ලණු දැලට වැයවන මුදල අවම වීම.2. සෙවණ ගෘහය සෑදීමේ පහසුම ක්රමයක් වීම.3. කොහු ලණු මැස්සක් මුල් තත්වයෙන්ම මාස 06ක් පමණ පවත්වාගත හැකිවීම.4. ඒකාකාරී සෙවණක් ඇන්තූරියම් වගාවට ලැබීම. ඉහත තොරතුරු මනා ලෙස ක්‍රියාවට නැංවුවහොත්, ඔබටත් ඇන්තූරියම් වගාවේ සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැක.
ඇන්තූරියම් පැළ සිටුවීම
සකස් කළ පාත්තියේ වළවල් මැදට පැළ තබා සිටුවිය යුතුය.මෙසේ සිටුවන පැළය හොදින් මුල් අල්ලන තෙක් උණ පතුරක් වැනි යමක් සිටුවා ඇන්තූරියම් පැළය එහි බැද තැබීම යෝග්‍යය.ඇන්තූරියම් ගස සෘජුව තැබීමට එසේ සිදු කරයි.සිටුවා ගත් පැළ වටේට පොල් ලෙලි කපා දැමීම මඟින් තවදුරටත් ජලය රදා ගැනීම සිදු කළ හැකිය.ඉන් පසු දිනකට දෙවරක් ජලය යෙදීම ඉතා යෝග්‍යය.එමෙන්ම ඇන්තූරියම් බදුන්ගත කිරීම මගින්ද වගාව පවත්වාගෙන යෑම කළ හැකිය.
ඇන්තූරියම් පැළ බදුන්ගත කිරීම
සාමාන්යයෙන් ඇන්තූරියම් ශාකයන් බදුන්ගත කිරීමේදී ඒ සඳහා සිමෙන්ති හෝ මැටි බදුනක් යොදා ගත යුතුය.මේ සඳහා සෙන්ටිමීටර් 25 ක්
ගැඹුරිනුත් සෙන්ටිමීටර් 25 ක් විශ්කම්භයෙන් යුත් බදුනක් ඉතාමත්ම යෝග්‍ය වේ.මේ සඳහා වගා මාධ්‍ය ලෙස දිරා ගිය කොළ කොටස් 2 යිවියළි ගොම පොහොර කොටස් 1 යි ගඟේ වැලි කොටස් 1/2 යි ගෙන මිශ්‍රණය සකසා ගත යුතුය.මනා ජලවහනයක් පවත්වා ගැනීම සඳහා බදුනේ පතුලෙහි තිබෙනා සිදුර මත උළු කැට හෝ මැටි බදුන් කැබැල්ලක් ගෙන වක්‍ර වූ පැත්ත යටි අතට සිටින සේ තබා කුඩා උළු කැට කැබළි ස්තරයක් යෙදිය යුතුය.ඒ මත දිරා ගිය කොළ රොඩු තට්ටුවක් අතුරා බදුනෙන් 1/3 ක් පමණ පිරෙන සේ වගා මාධ්‍ය පිරවිය යුතුය.එම බදුනෙහි මැදට සිටින සේ පැළය තබා මුල් දෙපසට විහිදෙන ආකාරයෙන් තබා තවදුරටත් වගා මාධ්‍ය බදුනට පිරවිය යුතුය.බදුනේ ඉහළ මට්ටමේ සිට අඟල් 1ක් 1.5 ක් පමණ ඉතිරිවන සේ වගා මාධ්‍ය පිරවීමට සැළකිලිමත් විය යුතුය.ඉන් පසු හොඳින් ජලය සපයා සෙවණැති ස්ථානයක තැබිය යුතුය.
පොහොර යෙදීම
ඇන්තූරියම් ශාකයක් වැඩීම අනුව අවධීන් තුනකට බෙදිය
හැකිය.එනම්,
ආරම්භක අවධිය
වර්ධක අවධිය
පරිනත අවධිය
යනුවෙනි.මේ අවධීන්ට පොහොර යෙදීමේදී වඩාත් සැලකිළිමත් විය යුතුය.ආරම්භක අවධියේදී වර්ධනය වෙමින් පවතින පැළවලට සතියකට වරක් ද්‍රවමය පොහොරක් යෙදීම වැදගත්ය.මේ සඳහා බෙහෙවින්ම අවශ්‍ය වන්නේ නයිට්‍රජන්ය.ඒ සඳහා පීපර්ස් ප්‍රොෆෙෂනල් හෝ නියුට්‍රිෂෝල් භාවිතා කළ හැක.මෙය වතුර ගැලුම් එකකට තේ හැඳි 1/2 ක් වන සේ මිශ්‍ර කර සතියකට වරක් පැළවලට යෙදිය යුතුය.එමෙන්ම යූරියා දියකර වගාවට යෙදීමටද හැකිය.
වර්ධක අවස්ථාවේදී ෂුල්ටස් ,පීපර්ස් ප්‍රොෆෙෂනල් වැනි පොහොර භාවිතා කළ හැකිය.මෙය වතුර ගැලුමකට තේ හැඳි 1 ක් මිශ්‍ර කර දින 10-14 කට වරක්යෙදීම යෝග්‍යය.මෙමගින් ශාකය හොඳින් වර්ධනයට අවශ්‍ය මූල මණ්ඩලය හොඳින් සකස් වේ.
මින් පසු ශාකය පරිණත අවධියට හෙවත් මල් හට ගන්නා අවස්ථාවට පත් වූ විට යෙදීමට වෙළදපලේ විවිධ පොහොර වර්ග දක්නට ලැබේ.ඒ අතර පීපර්ස් ප්‍රොෆෙෂනල්,ඩෙල්ටා ස්ප්‍රේ,ෂුල්ටස් බ්ලූම් ප්ලස් වැනි පොහොර දක්නට ලැබේ.මෙය වතුර ගැලුමකට තේ හැදි 1 ක් ලෙස ගෙන මිශ්‍ර කර යෙදීම සුදුසුය.
එමෙන්ම කාබනික පොහොරද මේ ඕනෑම අවධියකදී යෙදිය හැකිය.ෆිෂ් ඉමර්සන් එවැනි පොහොරකි.මෙය වතුර ගැලුමකට තේ හැදි දෙකක් මිශ්‍ර කර ක්ෂේත්‍රයට යෙදීම සුදුසුය.
එමෙන්ම කැට පොහොරද පස‍ට යෙදිය හැකිය.මේ අතර හයිඩ්‍රොකම්ප්ලෙක්ස්(නිල් කැට) ,ඔස්මොකොට් වැනි දේ දැක ගත හැකිය.මෙයින් ඔස්මොකොට් වර්ගය එක් වරක් යොදා මාස 5-6 කින් යෙදීම සිදු කළ යුතුය.එමෙන්ම මෙවැනි සෑම පොහොරක්ම යෙදීමේදී උදේ නවයට පෙර යෙදිය යුතුය.
මේවාට අමතරව මේ අවධීන් තුනෙහිදීම පොහොරක් ලෙස පොල් ලෙලි යෙදීම සිදු කරයි.මෙවා කුඩා කැබළිවලට කපා ඇන්තූරියම් ශාක වටා
යෙදීම මඟින් ඒවා දිරාපත් වී ශාකයට හොද පොහොරක් වේ. මෙමඟින් ජලය රදා පැවතීම හොඳින් සිදුවනඅතර ශාකයේ මුල් ගමන් කිරීමද හොඳින් සිදු
වේ.පොල් ලෙලි වියදම් නොයන හොඳ පොහොරක් ලෙස හදුන්වා දිය හැකිය.
ඇන්තූරියම් ප්‍රචාරණය
ඇන්තූරියම් ප්‍රචාරණය ලිංගික ක්රම හෝ අලිංගික ක්රම මගින් සිදු කළ හැකිය.බීජ මඟින් ප්‍රචාරණය සිදු කරන්නේ නම් මව් ශාකයට වෙනස් ශාක ලැබීමට ඉඩකඩ ඇත.අලිංගික ප්‍රචාරණයට අනුව සිදු කරන්නේ නම් මව් ශාකයට සමාන වූ ශාක පරපුරක් ලබා ගත හැකිය.
ඇන්තූරියම් ප්‍රචාරණ ක්රමය
ඇන්තූරියම් වර්ධක ප්‍රචාරණය
වර්ධක ප්‍රචාරණය සඳහා කඳ කැබළි ,මොටෙයියන් හෝ අංකුර වැනි වර්ධක කොටස් භාවිතා කළ හැකිය.
කඳ කැබළි මඟින් ප්‍රචාරණය
හොඳින් මේරූ පත්‍ර නැති උස් වූ කඳන් සහිත කදෙහි මුල් පිහිටා ඇති ඇන්තූරියම් ශාකයක අග කොටස මුල් කිහිපයක් සහිතව ගෙන වෙනම පැළයක් සේ නැවත සියුවිය හැකිය.ඉතිරි වූ කඳ ගෙන හොඳින් පිරිසිදු කරඅංකුර 2 ක් පමණ සිටින සේ කැබළිවලට වෙන් කර ගත යුතුය.ඉන් පසු වගා මාධ්‍ය සේ කොළ පොහොර කොටස් 1 ක් හා වැලි කොටස් 1 ක් සේ මිශ්‍රණය සකසා ගත යුතුය.අඟල් 4 ක් සේ ගණකමට මිශ්‍රණය සිටින සේ පාත්තියක හෝ බඳුනක හෝ මිශ්‍රණය යොදා එහි හරස් අතට දඬු කැබළි තබා ඒවාවැසෙන සේ කොහු බත් දැමිය යුතුය. සමම අවස්ථාවලදී කපන ස්ථාන වසා දැමීම සඳහා වෙළදසැලේ ඇති ශාකවල කැපුම් සහ තුවාල වසා දැමීමට ගන්නා ආලේපන භාවිතා කළ හැකිය.මෙසේ නොකළහොත් එම කැපුම් මඟින් ක්ෂුද්ර ජීවීන් ඇතුලු වී එම කොටස් විනාශ වීම සිදු විය හැකිය.බැක්ටීරියා දිලීර,ප්‍රොටසෝවා වැනි ක්ෂුද්ර ජීවීන්ට සුදුසු තෙතමණය වැඩි පෙදෙසක් නිසා මෙම ජීවීන්ගේ ආක්‍රමණය ශාකවවලට බලපෑ හැකිය.
ඉහත සදහන් කළ ආකාරයට සැකසු දඩු කැබළිවල අංකුර අඟල් 4-5 ක් පමඛ උස් වූ විට පාත්තිවල සිටුවීමට ගත හැකිය.මේ ආකාරයෙන් ලබා ගත් පැළෑටිවලට මාස 6 ක් පමණකල් ගත වූ පසු ඇන්තූරියම් මල් පිපීම ආරම්භ වේ.
එමෙන්ම ශාකයක් සිටුවා කලක් ගත වූ පසු එහි කඳ මුලින් ප්‍රරෝහ මතු වේ. ඒවායේ මුල් හටගත් පසු මව් ශාකයෙන් ප්‍රවේශම් සහිතව වෙක් කර වගා බිමෙහි සිටුවිය යුතුය.මේවාමව් ශාකයෙන් වෙන් කළ පසු එම කඳෙහි,ශාකයන්ගේ තුවාලවලට ආලේප කරන ආලේපයක් ආලේප කළ යුතුය.මෙම මව් පැළයක් සිටුවීම වැඩුණු ශාකයක් බඳුනකින් ගලවා නැවත සිටුවීමට සමානය.ප්‍රරෝහයක් මව් ශාකයකින්වෙන් කළ යුත්තේ පත්‍ර දෙකක් හෝ තුනක් වර්ධනය වූ පසුවය.
බීජ මඟින් ප්‍රචාරණය
ඇන්තූරියම් බීජ මඟින් පැළ සකස් කිරීමට නම් මල් පරාගනය කළ යුතුය.මේ සඳහා මල් තෝරා ගැනීමේදී ඉතාම අලංකාර වර්ණයෙන් හා පෘෂ්ටයෙන් යුත් ජදශුකිය කොළපුව දෙසට නැඹුරු වූ මධ්‍යම ප්‍රමාණයෙන් සැකසෙන නටුව හොඳින් දික් වූ මල් නිපදවන ශාක තෝරා ගත යුතුය.
පරාගනය සඳහා මල් තෝරා ගැනිමේදී පරාග ගැනීම සඳහා තරමක් දුරට මේරූ මලක්ද මව් ශාකය ලෙස දිනයක් හෝ දෙකක් පමණ වයසැති අලුත් මලක්ද වයාදා ගත යුතුය.ඩිම්බ පරිණත වු මලක ජදශුකිය තරමක් ඇලෙන සුළුය.පරාග ඇත්තේ වයසින් වැඩි මල්වලය.
පරාගනය කිරීම
ඉතාම සිනිදු සිහින් කෙදි ඇති බුරුසුවක් ගෙන පරාග මෝරන ලද මලේ ජදශුකියේ අතුල්ලා ඉන් පසුව එම බුරුසුව ඩිම්බ මෝරන ලද මලේ ඇතිල්ලිය යුතුය. මේ ආකාරයෙන් දිනකට එක් වරක් හෝ දෙවරක් බැගින් දින තුනක් වැනි කාලයක් ක්‍රමවත්ව කළ යුතුය. ඉන් පසුව පරාගනය කළ මල හදුනා ගැනීම සඳහාත් පරාගනය කළ මල ජලයෙන් සේදී යාම වැලැක්වීම සඳහාත් සිදුරු විදින ලද පොලිතීන් වැස්මකින් මල වසා තැබිය යුතුය. මේ සඳහා යොදා ගන්නා පොලිතීන් කවරය තුළ තෙතමණය රැදී ඇත්නම් ඒවා ඉවත්වීම සඳහා සිදුරු කරනුලබන අතර මල වියලිව තිබෙන වි‍ටදී එය දිලීර වැනි ක්ෂුද්ර ජීවීන් ඇතිවීම වලක්වා ගැනේ. මේ ආකාරයට පරාගනය කළ පසුව එය සාර්ථක නම් ටික දිනකින් ජදශුකිය ක්‍රමක්‍රමයෙන් කොළ පැහැයට හුරු පැහැයක් ගනී.ක්‍රමයෙන් මහත් වී පරාගනය සාර්ථක වූ ස්ථානවල කොළ පැහැ ගැටිති වැනි දෙයක් හට ගෙන ඇති බව දැකිය හැකිය.මෙය ඇන්තූරියම් මලෙන් ඇති වන ඵලයක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය.
මෙම ඵල හොඳින් රක්ත වර්ණ වී පැසුණු විට එම ඵල නෙලා එහි මැද ඇති බීජ ලබා ගැනීමට බීජය වටා ඇති පටලය මිරිකා ඉවත් කර ජලයෙන් සෝදා ගත යුතුය.ඉන් පසු එම බීජ කොන්ඩිස් වතුරෙන් සෝදා ජීවානුහරණය කළ යුතුය.එවිට එම බීජ වැපිරීමට සුදුසු තත්වයට පත්ව ඇත.
බීජ ප්‍රරෝහණය කිරීම
වැලි කොටස් 1 ක් හා කොම්පෝස්ට් කොටස් 1ක් කුඩාවට කැබලි කර ගත් ගඩොල් කැබලි ද ගෙන මිශ්‍රණය ලෙස ගෙන තරමක විශාල සිදුරක් විද ගත් බඳුනක් ගෙන එහි අඩියට ලඩොල් කැට කැබලි දමා මිශ්‍රණයඉවතට යාම වැලැක්විය යතුය.ඉන් පසු එයට මිශ්‍රණය දමා එම බඳුනේ මතුපිට කුඩා ගඩොල් කැබලි වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇතිරෙන සේ සකසා ගත යුතුය. ඉන් පසු බීජ එහි වැපිරිය යුතුය.එම බඳුන ජලය දැමූ ප්ලාස්ටික් බඳුනක් තුළ තැබිය යුතුය. එහි ජල මට්ටම බීජ සහිත බඳුන තුළ ඇති මිශ්‍රණයට වඩා පහත මට්ටමක
තිබිය යුතුය.එවිට ජල බඳුනේ ඇති ජලය බීජ සහිත බඳුනේ සිදුර තුළින් ගමන් කර මිශ්‍රණයේ තෙතමනය පවත්වා ගැනීම සිදු කරයි.එම බීජ සහිත බදුන විනිවිධ පෙනෙන වීදුරු කැබැල්ලකින් හෝ පොළිතින් කොළයකින් හොඳින් වැසෙන සේ සකස් කළ යුතුය.ඉන් පසු එය සෙවණැති ස්ථානයක තැබිය යුතුය.සති කීපයකින් බීජවලින් මුල් හට ගැනීම ආරම්භ වේ.පැළ වීදුරුවේ හෝ පොළිතීන් කොළයේ ගෑවේ නම් එය ඉවත් කළ යුතුය.පැළ අඟල් 3 ක් පමණ වැඩුණු පසු වෙකත් පොළිතීන් බඳුන්වල සිටුවිය යුතුය.මේ සඳහා ක්ෂේත්‍ර මාධ්‍යම යොදා ගත හැකිය.මෙසේ බඳුන්වල අඟල් 9 ක් පමණ වනතෙක් වැඩෙන සේ තැබිය හැකිය.මෙම පැළෑටි අඟල් 6-9 දක්වා වැඩී ඇති කාලවලදී ක්ෂේත්‍රයේ සිටුවිය යුතුය.බඳුන්වල අඟල් 9 ක් පමණ වන තෙක් පැළ වැඩුන විට ඇතැම් ඇන්තූරියම් ශාකවල මල් පිපීම ආරම්භ වේ.
පටක රෝපණය
මේ සඳහා ඉතා කුඩා ශාක කොටස් භාවිතා කර ජීවානුහරන තත්ව යටතේ විෂේෂ මාධ්‍යක අති වශාල පැළ සංඛ්‍යවක් ලබා ගැනීම පඨක රෝපණයේදී සිදු වේ.මේ සඳහා ශාකයේ ඕනෑම කොටසක් භාවිතා කළ හැකිය.භාවිතා කරන කොටස නොමේරූ අවධියේ පැවතිය යුතුය. මෙ පැළ ක්‍රමානුකූලව ක්ශේත්‍රයට හුරු කරවා ගත යුතුය.
ඇන්තූරියම් වගාවට වින කරන පළිබෝධ
මයිටන්
කොරපොතු කුරුමිණියා
ගොළුබෙල්ලන්
හංගොල්ලන්
වේයන්
යුෂ උරා බොන මකුණන්
වගාවට වැළදෙන රෝග හා මර්ධනය
ඇන්තූරියම් වගාවට වැළදෙන රෝග අතර දිලීර රෝග වැදගත්ය.වගා මාධ්‍යයේ ජලය බැස යාම නිසියාකාරව සිදු නොවීම හා තෙතමණය මත ඇතිවන දිලීර පත්‍රයේ ගොබය හෝ පත්‍ර සවි වන ස්ථානවලට හානි කිරීම නිසා එම ප්රදේශය කුණු වීමට ලක් වේ.මෙය ගොබය කුණුවීමේ රෝගය ලෙස හඳුන්වයි.තෙතමනය ඇති කාලවලදී දිලීර නිසා ඇන්තූරියම් මලේ ජදශුකියේ පාදය දක්වා කුණු වී හැලී යාම සිදු වේ.
ඇතැම් අවස්ථාවලදී දුඹුරු පැහැයෙන් හට ගන්නා කුඩා ලප ක්‍රමයෙන් විශාල වී පත්‍රවල වැඩි ප්රදේශයක් වසා ගනී.මෙවැනි දුඹුරු පැහැ ගත් ප්රදේශ වියලී ගොස් සිදුරු වීම කලක් ගත වූ පසු සිදු වේ.මේ සඳහා වෙළදපොලේ ඇති දිලීර නාශක භාවිතා කළ හැකිය. වැසි සහිත කාලවලදී ජලය හොඳින් බැස යාම දිලීර අඩු කිරීමට හේතු වේ.
ඇන්තූරියම් මල් නෙලීම
ඇන්තූරියම් මල් කැපීමට යෝග්‍යම කාලය උදෑසන කාලයයි.මෙයට හේතුව
රාත්‍රි කාලයේදි තෙතමනය හොදින් උරාගත් මල් පෘෂ්ඨිමත්ව
තිබීමයි.මලක් ඇරුනු පසු දින 3-4 ක් ගත වූ විට එය කපා ගත හැකිය.මල් කැපිය යුත්තේ ඩිම්බ පරිණත අවස්ථාව වන විටය.එනම් මලේ ඡදශුකිය ඇලෙන සුළු බව තිබෙන අවස්ථාවේදීය. හොදින් කැපෙන පිහියකින් මල් කපා කැපූ වහාම කැපූ කෙලවර ජල භාජනයකට ඇතුල් කිරීමෙන් මල් කාලයක් තබා ගත හැකිය.ඇන්තූරියම් ශාකයේ මල් අලෙවියට සුදුසු වන්නේ මල්
පිපීමෙන් පසු දෙවන වසරේදීය.
මල් අලෙවිය
අලෙවි කිරීම සඳහා තිබිය යුතු ලක්ෂණ
කොළපුව මතුපිට පුෂ්පය මෙන්ම යටි පුෂ්පයද ඒකාකාරී ලෙස වර්ණවත් විය යුතුය.
කොළපුවේ හැඩය රවුම් හෝ හෘදයාකාර විය යුතුය.
කොළපුවේ කණ්ඩිකා ප්‍රමාණයෙන් සමාන විය යුතුය.
කොළපුව මධ්‍යස්ථ දිගකින් යුක්ත විය යුතු අතර එය 10 cm -12.5cm අතර ප්‍රමාණයක් විය යුතුය.
කෙළෙපුවේ කෙළවර උල් නොවිය යුතුය.
ජදශුකිය කොළපුවට සමාන්තර විය යුතුය.
ජදශුකිය කොළපුවට වඩා මදක් කෙටි විය යුතු අතර පහතට නැමී තිබීම වඩාත් සුදුසුය.
ජදශුකිය හාකොළපුවේ වර්ණය එකිනෙකට වෙනස් විය යුතු අතර එය සුදු හෝ කහ වැනි ලා වර්ණයක් ගත යුතුය.
මලේ නටුව 30cm -50cm ත් අතර වූ ශක්තිමත් නටුවක් වීම සුදුසුය.
මල රෝග හා පළිබෝධවලින් තොර ලප හා සිදුරු කනාමැති විය යුතුය.
නටුව කොළපුවට සම්බන්ධ වන ස්ථානය දැඩි බවක් තිබිය යුතුය.
කොළපුව රැළි සහිත වීම.
මල් අලෙවියට සකස් කිරීම
ඇන්තූරියම් මල් අපනයන සම්මතයන්ට අනුව නටුවේ දිග ඉතිරි කර කපා එහි කෙළවර තෙත පුළුන් කැබැල්ලක් තබා පොළිතීන් කොළයකින් ආවරණය කර රබර් පටියකින් හෝ නූගකින් ගැට ගැසීම කළ යුතුය.ඉන් පසු කොළපුවට වඩා විශාල වන සේ කපා ගත් සව් කඩදාසියක් මැදින් සිදුරු කර ජද ශුකිය ඒ තුලින් ඇතුළු කර කොළපුව ආවරණය කිරීම සිදු කරයි.ඇතැම් අවස්ථාවල කොළපුව හා ජදශුකිය පොලිතීන් කවරයකින් ආවරණය කරයි.
අලෙවිය සඳහා මල් පෙට්ටිවල ඇසිරීම
අලෙවිකරන සම්මතයන්ට අනුව සකස් කර ගත් මල් අලෙවිය සඳහා ඇසිරීමට විශේෂයෙන් පිළියෙල කරන ලද කාඩ්බෝඩ් පෙට්ටි භාවිතා කරනු ලැබේ.
සාමාන්යයෙන් අඟල් 30*15*6 ප්‍රමාණයේ පෙට්ටි මේ සඳහා සුදුසුය.සකස් කර ගත් ඇන්තූරියම් මල් ජද ශුකිය ඉහළට සිටින පරිදි එක් තට්ටුවක් අසුරා ඒ මත පත්තර කඩදාසියක් අතුරා ප්‍රතිවිරුද්ධව සිටින සේ අනෙක් තට්ටුව අසුරනු ලැබේ.එක් පෙට්ටියක මල් 100 ක් 120 ක් පමණ ඇසිරීම කළ හැකි වේ.මෙසේ සකස් කරගත් මල් වෙළඳපළට සැපයිය හැකිය.
ඇන්තූරියම් සහ වෙළදපල
ඇන්තූරියම් සුදු,රතු, රෝස,තැඹිලි,කොළ පැහැයෙන් යුත් කොත්මලේ ක්ලෝනය,
පේරාදෙනි ක්ලෝනය,කොකාකෝලා,ගෝතමාලා,රෙඩ්හොට් බයිකලර්,බබල්ගම්,ලේඩිජේන් යන වර්ග ප්‍රමුඛස්ථානයක් ගනී.ඇන්තූරියම් අලෙවියේදීයුරෝපා රටවල් තද රතු,තද තැඹිලි වර්ගවලට ප්‍රිය යි.එමෙන්ම ජපානයේ සුදු,ලා රෝස,ලා තැඹිලි,පබළු රෝස වැනි පාටවලින් යුත් ඇන්තූරියම්වලට ඉල්ලුම වැඩිය.ශ්රී ලංකාවෙන් ජපානය,ඕලන්දය,මාලදිවයින වැනි රටවලට ඇන්තූරියම් අපනයනය කෙරේ.
ඇන්තූරියම් මල් වලින් මල් සැරසිලි
මූලාශ්‍ර
පොත්-
අ.පො.ස.(උ/පෙළ)විද්‍යාත්මක කෘෂිකර්මය
කතෘඃඑච්.ඇම්.ගුණසේන
පුවත්පත්-
නවලිය
දිණමිණ
සිරිකත
බිරිඳ
මල් |
5792 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B7%92%E2%80%8D%E0%B6%B7%E0%B7%9D%E0%B6%9C%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B6%86%E0%B6%BB%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B7%82%E0%B6%AB%E0%B6%BA | පාරිභෝගික ආරක්ෂණය |
හැදින්විම
ගනුදෙනුකරු නිරන්තරයෙන්ම නිවැරදිය යන්න වෙළදාමේ මුලික ප්‍රතිපත්තියකි.කෙසේ වෙතත් බොහෝ ව්‍යාපාර හිමිකරුවන් මෙම මුලධර්මය පිළිබද නොදැන හෝ සරලව ඵයට ඵකග නොවේ ඵ් වෙනුවට ඔවුන් බාල තත්වයේ අමුද්‍රව්‍ය භාවිත කරම්න් හා ඵම තත්වයන්ට අනුගත නොවෙම්න් වියදම අවම කරගෙන කෙට්කාලිනව ඉහළ තත්වයක් ලබා ගැනිම අරමුණු කරයි.මේ හේතුවෙන් ලංකාව තුළ පාරිභෝගික අයිතින් සුරකිනු වස් 2003 අංක 09 දරන පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබද අධ්කාරිය පනත 1980 අංක 26 දරන ආහාර පනත 1986 අංක 11 දරන භාණ්ඩ හා වෙළදාම් ආඥා පනත යන අණ පනත් හදුන්වා දි ඇත.
පාරිභෝගිකයා ,නිෂ්පාදකයා, වෙළෙන්දා,
පාරිභෝගිකයා යනු?
පාරිභෝගික ආරක්‍ෂණ පනතට අනුව වෙළෙන්දෙකු හෝ සාදන්නෙකු විසින් ප්‍රතිෂ්ඨාවක් සදහා ලබා ගැනිමට සලස්වන යම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවා නියම වශයෙන් භාව්තා කරන්නෙකු හෝ භාවිතා කරනු ඇතැයි බලාපොරොත්තු වියහැකි තැනැත්තෙකු අදහස් වේ.ඇත්ත වශයෙන්ම යම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් ම්ලට ගන්නා ඕනෑම අයෙකි
වෙළෙන්දා යනු?
තොග වශයෙන් වෙනත් තැනැත්තන්ට භාණ්ඩ ව්කුණන හෝ සපයන සිල්ලර මිළට පාරිභෝගිකයන්ට භාණ්ඩ විකුණන හෝ සපයන විකිණිම හෝ සැපයිම සදහා භාණ්ඩ ආනයනය කරන ප්‍රතිෂ්ඨාවක් සදහා සේවා සපයන තැනැත්තෙකි.
සාදන්නා යනු?
යමි ද්‍රව්‍යයක් හෝ යමි භාණ්ඩයක් සාදන රසායනික ක්‍රියාවලියක් හෝ වෙනත් ආකාරයකින් යම් ද්‍රව්‍යයක් හෝ භාණ්ඩයක් සාදන හෝ එකලස් කරන හෝ යම් භාණ්ඩයක් විකිණිම සදහා සකස් කරන යම් තැනැත්තෙකු අදහස් වේ.
පාරිභෝගික අයිතින්
පාරිභෝගිකයා යනු වෙළෙන්දකු හෝ සාදන්නකු විසින් ප්‍රතිෂ්ඨාවක් සදහා ලබා ලබාගැනිමට සලස්වනු ලබන යමි භාණ්ඩ හා සේවා නියම වශයෙන් භාවිතා කරන්නෙකු හෝ භාවිතා කරනු ඇතැයි බලාපොරොත්තු විය හැකි තැනැත්තෙකි.ලංකාවේ සිටින සියලු වෙළෙන්දන් ,සැපයුම්කරැවන් සහ නිෂ්පාදකයන් පාරිභෝගික ආරක්‍ෂණයට අදාල නිති තත්වයන් හා ක්‍රියාමාර්ගවලට අනුගත විය යුතුය.එකග වුණු තත්වයන්ට වඩා පහළ මට්ටමේ
භාණ්ඩ හා සේවා මිල දි ගැනිමේදි මුහුණදෙන ප්‍රශ්න විසදා ගැනිමට පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබද අධිකාරිය පිඩාවට පත් පාර්ශවයන්ට උදව් වේ.පාරිභෝගිකයෙකුගේ අයිතිවාසිකමක් කඩ වි ඇති විටෙක පාරිභෝගිකයාට නිති පියවර ගත හැක.වෙළෙන්දෙකු හෝ නිෂ්පාදකයෙකු
ඔවුන්ගේ රාජකාරිය කඩකොට ඇතැයි පෙනිගිය අවස්ථාවක දඩයකින් හෝ සිරදඩුවමින් දඩුවමට ලක් වේ.පාරිභෝගික ආරක්‍ෂණ රෙගුලාසි මගින්
පාරිබෝගිකයාගේ අයිතිවාසිකම් හා නිෂ්පාදකයාගේ හා වෙළෙන්දාගේ යුතුකම් හා වගකිම් දක්වා තිබේ.වෙළද වානිජ්‍ය පාරිභෝගික කටයුතු සහ වෙළද සංවර්ධන අමාත්‍යංශයේ කොටසක් වශයෙන් ක්‍රියාත්මක වන පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරිය මගින් පාරිභෝගික ආරක්‍ෂණ රෙගුලාසි
පාලනය වේ.නිෂ්පාදනය ,සැදිම ,සැපයුම,ගබඩාකිරිම ,ප්‍රවාහනය හෝ පාරිභෝගික ආරක්‍ෂණ රෙගුලාසි මගින් තිරණය කර ඇති
නියම තත්වයන්ට නොගැලපෙන භාණ්ඩ හා සේවා සැපයිම සම්බන්ධ පාරිභෝගික පැමිණිලි විභාග කිරිමට අධිකාරියට බලය ඇත.එහි මුලිකම අරමුණ වන්නේ එකල වු තත්වයන්ට වඩා පහළ මට්ටමේ භාණ්ඩ හා සේවා මිලට ගැනිමේදි ගැටලුවලට මැදිහත්වන පිඩාවට පත් පාරිභෝගිකයාට සහයවිමයි.
වෙළෙන්දන් සහ සාදන්නන් පාරිභෝගික ආරක්ෂාව සම්බන්ධව සැලකිලිමත් වියයුත්තේ මන්ද?
සාර්තක ව්‍යාපාරයක මග වන්නේ පාරිභෝගිකයා තෘප්තිමත් ලෙස තැබිමයි. ඔබ සපයනු ලබන භාණ්ඩ හෝ සේවා සම්බන්ධව පාරිභෝගිකයා කලකිරි ඇත්නම් ඔවුන් ඒ සම්බන්ධ ඍණාත්මක අදහස් දරන හෙයින් ඔබගේ ව්‍යාපාරයට නරක නාමයක් සහ වෙළදාමට ඍණාත්මකව බලපායි.එසේම වඩාත් වැදගත් වන්නේ ඔබ පාරිභෝගික ආරක්‍ෂණ රෙගුලාසි වලට පටහැනි වන්නේ නම් ඔබ වරදකට වරදකරු වනු ඇත.වරදකට වරදකරු වන්නේ නම්
සැලකිය යුතු මුල්‍ය දඩයක් ගෙවිමට
පිඩාවට පත් පාර්ශවයට වන්දි ගෙවිමට
භාණ්ඩ ප්‍රතිපුර්ණය කිරිමට හෝ
භාණ්ඩ හා සේවා සදහා ගෙවන මුදල් ආපසු දිමට /සිර දඩුවම්/ව්‍යාපාර වසා දැමිම ඇතුලුව මහෙස්ත්‍රාත් විසින් නියම කරන ඕනෑම දෙයකට යටත් වියයුතුය
'වෙළෙන්දාගේ හෝ සාදන්නාගේ කාර්යභාරය
පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබද අධිකාරිය පනත ලංකාවේ වෙළෙන්දාගේ හෝ සාදන්නාගේ කාර්යභාරය පැහැදිලි කරයි.පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබද අධිකාරිය පනත යටතේ නිෂ්පාදනය කරන්නා හෝ සාදන්නා:භාණ්ඩ මිල ලකුණු කිරිම ලේබල් කිරිම සහ ඇසිරිම සම්බන්ධයෙන් ලබා දෙන විධානවලට අනුගත නොවිම,සැදිම ආනයනය වෙළදාම කොටස්කිරිම විකිණිම සහ භාණ්ඩ ගබඩා කිරිමට අදාල නියෝග කඩ කිරිම
භාණ්ඩයේ යම් ලේබලයක් විකෘති කිරිම,හෝ මිල ලකුණු කිරිම වෙනස් කිරිමක් කටු ගෑමක්,කපා හැරිම,හෝ විකෘති කිරිම හෝ ලේබලය විස්තර හෝ මල ලකුණු කිරිම ඉවත් කිරිම වෙනස්කර කපා හැර මකා හෝ විකෘතිකර ඇති එවැනි යම් භාණ්ඩයක් විකුණන හෝ විකිණිම පිණිස ඉදිරිපත් කිරිම
නිෂ්පාදනය කරන ලද ප්‍රමිති සහ පිරිවිතර වලට අනුගත නොවන භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය හෝ විකිණිම
මිට අමතරව,
වෙළෙන්දෙකු භාණ්ඩයේ ලකුණු කොට ඇති මිලට වඩා ඉහළ මිලකට භාණ්ඩ විකිණිම
ලංකාව ඇතුලත වෙළදාම් කිරිමේ කාර්ය සදහා තමා සන්තකයෙහි භාරයෙහි හෝ තම පාලනය යටතේ හෝ යම් භාණ්ඩ ඇති කිසිම වෙළෙන්දෙකු විසින් එම භාණ්ඩ විකිණිම ප්‍රතික්‍ෂෙප කිරිම
කොන්දේසියකට යටත්ව විකිණිම වරදකි(ගැනුමිකරු එම භාණ්ඩයේ ලකුණු කොට ඇති මිල ගෙවිමට හැර වෙනත් කොන්දේසියකට භාණ්ඩ හා සේවා මිලට ගැනිම)
වෙළදාමේ දි හෝ ව්‍යාපාර ක්‍රියාවලියේදි පාරිභෝගිකයා හෝ වෙනත් වෙළෙන්දෙකු නොමග යවන හෝ රැවටිමේ අදහසින් වන හැසිරිම.
මෙයට අදාළ වන්නේ,
භාණ්ඩ හෝ සේවා යම් විශේෂිත ප්‍රමිතියක තත්වයට හෝ ශ්‍රේණියක ඒවා බව හෝ භාණ්ඩ නිශ්චිත ශෛල්‍යයක මෝස්තරයක ඒවා බව අසත්ය ලෙස නිරූපනය
භාණ්ඩ අලුත් බවට වැරදි ලෙස නිරූපනය කරන භාණ්ඩ හා සේවා වලට නොමැති අනුග්රාහකත්වයක් අනුමතයක් කාර්ය සාධනයක් ස්වභාවයක් උපකාරයක ප්‍රයෝජනයක් හෝ ප්‍රතිලාභයක් ඇතැයි කියා සිටින තමාට නොමැති අනුග්‍රහකත්වයක් අනුමතයක් හෝ සම්බන්ධතාවයක් ඇතැයි කියා සිටින
මිල අඩුකිරිම හෝ මිල වැඩි කිරිම පැවතිම සම්බන්ධව හෝ ඒවායේ ප්රමාණය පිළිබදව හෝ අසත්ය නොමගයවන ප්රකාශ කරන
භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රතියෝජනය කිරිමහෝ අලුත්වැඩියා කිරිම සදහා වු අවශ්‍යතා පිළිබදව අසත්ය වු හෝ නොමගයවන ප්‍රකාශකිරිම
ප්‍රතිඥාභාරයක හෝ සහතිකවිමක පැවතිම හෝ එහි බලපැම පිළිබදව අසත්ය වු නොමග යවන ප්රකාශ කරන
භාණ්ඩ /සේවා යම් විශේෂිත ප්‍රමිතියක තත්වයක/ශ්‍රේණියක ඒවා බව හෝ නිශ්චිත ශෛලියක හෝ මෝස්තරයක ඒවා බව හෝ යම් භාණ්ඩ /සේවා නොමැති අනුග්රාහකත්වයක් අනුමැතියක් කාර්ය සාධනයක් ස්වභාවයක් උපකාරයක් ප්‍රයෝජනයක් හෝ ප්‍රතිලාභයක් ඇතැයි කියා සිටින
භාණ්ඩ හා සේවා සැපයිමේදි යම් ප්‍රතිඥා භාරයක හෝ සහතික විමක පැවතිම ව්‍යංගයෙන් හෝ වෙනත් ආකාරයෙන් කඩ කිරිම නිසි සැලකිල්ල හා නිපුනතාව ඇතිව එම සේවා සපයනු ලැබිමට අසමත් විම
එම සේවාවන් සැපයිමට අදාළව සපයනු ලබන සේවා යම් ද්‍රව්‍ය ඒවා සපයනු ලබන්නේ යම් කාර්යයක් සදහා ද එම කාර්යයට සාධාරණව සුදුසු වන බව‍ටද
පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබද අධිකාරිය විසින් වරින් වර නිකුත් කරනු ලබන දැන්විම් නියෝග/අවවාද ප්‍රදර්ශනය කිරිම සදහා ව්‍යාපාරයේ හොදින් පෙනෙන ස්ථානයක දැන්විම් පුවරුවක් තැබිමට අසමත්විම යනාදියයි.
පාරිභෝගික අධිකාරියට,
භාණ්ඩ /සේවාවල මිල රෙගුලාසි නියම කිරිම සදහා වන රෙගුලාසි.
ලේබල්කිරිම මිල ලකුණු කිරිම ඕනෑම භාණ්ඩයක් විකිණිම හෝ සෑදිම පිළිබද පොදු විධිවිධාන නිශ්චිත විකිණුම් ස්ථානය සෑදිම ආනයනය වෙළදාම ගබඩාකිරිම විකිණිම සහ තොග කිරිම සම්බන්ධයෙන් කොන්දේසිවලට අදාල විශේෂ නියෝග නිකුත් කළ හැක.
සියලුම නියෝග ,විධිවිධාන සිංහල දෙමළ ඉංග්‍රිසි පුවත්පත්වල සහ ගැසටි පත්‍රයේ ප්‍රසිද්ධ කරනු ලැබේ.එවැනි නියෝගවලට අනුගත නොවන ඕනෑම කෙනෙක් පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබද පනතට අනුව වරදකරුවෙකි.
පැමිණිල්ලක් කරන්නේ කෙසේද?
පාරිභෝගිකයාට පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබද අධිකාරියෙහි CAA හි ජෙනරාල්වරයාට පැමිනිලි කළ හැක.පැමිණිල්ල ලිඛිතව විය යුතුය.අදාළ ලේඛන සහ සාක්ෂි (ඡයාරූප/ලේබල්)අමුණා මිලදි ගැනිමෙන් මාස 03 ක් ඇතුලත ඉදිරිපත් කළයුතුය.
(පාරිෙභා්ගික අාරක්ෂණය නම් ග්‍රන්ථෙන් උපුටා ගත්තකි.)
ෙම් අඩවියත් බලන්න
පාරිභෝගික ආරක්ෂණය
අඩවිෙයන් බැහැර පිටු
පාරිෙභා්ගික අධිකාරිය |
5793 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%20%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80%20%E0%B6%86%E0%B7%80%E0%B7%9A%E0%B6%AB%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B6%B8%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B1%E0%B7%8A | ශ්රී ලංකාව ආවේණික මසුන් |
සිංහල නාමය හා විද්‍යාත්මක නාමය
කහ කොරලියා
දේශීය නාමය-Orange chromide කහ කොරලියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Etroplus maculatus
හඳුනා ගැනීම
ආකආකර්ෂණීය පෙනුමක් ඇත.උදරීයව කහ පැහැවන අතර ගුද වරලට ඉහළින් කළු පැහැය දක්නට ලැබේ.දේහය පුරාම පාහේ රතුපැහැ තිත් කුඩාවට පැතිරී ඇත.කළු පැහැ ගැන්වුණු මදක් විශාල තිත් පහක් පමණ දක්නට ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු 7cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ගැහැණු මත්ස්‍යයාට සාපේක්ෂව පිරිමි මත්ස්‍යයා කුඩාය.ගැහැණු මත්ස්‍යයාගේ පෞව්ච වරලෙහි සුදු පාට හෝ ලා නිල් පාට තිත් දක්නට ලැබේ.
පරිසරය
කලපු වැව් හා කුඩා ඇළ දොළ වල දක්නට ලැබේ. (ලංකාවට විෙද්ශයකින් හඳුන්වා දුන් මත්ස්‍ය විෙශ්ෂයකි.
ආහාර
ස්වභාවික පරිසරයේදී මාළු පැටවුන් සත්ව ප්ලවාංග හා ඇල්ගී වර්ග ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතීම පරිසරය තුළ සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී.
අභිජනනය
බිත්තර දමනුයේ නොගැඹුරැ ජලය සහිත ස්ථාන වල සාදාගත් 3cm ක් පමණ ගැඹුරැ හා විශ්කම්භය 5cm ක් පමණ වන අවපාතනයකය.මෙය ගැහැණු හා පිරිමි මත්ස්‍යයින් දෙදෙනා විසින් සාදනු ලැබේ.වරකට බිත්තර 200ක් පමණ දමනු ලැබේ.මත්ස්‍ය ටැංකියක් තුළදී මෙය සිදු කිරීම සඳහා ටැංකි පතුලේ කුඩා ප්‍රමාණයේ මල් පෝච්චියක් වැලි වලින් පුරවා තැබිය යුතුය.බිත්තර දමා දින පහකට පමණ පසු ඵ්වා පිපීරී පැටවුන් බිහිවේ.ඵම කාලය අතරතුර ඵක් මත්ස්‍යයෙක් ඩිම්බ වලට අවශ්‍ය වාතනය සපයන අතර අනෙක් මත්ස්‍යයා භෝජනය සඳහා පිට වී යයි.පැටවුන් ලිංගිකව පරිනත වන තෙක්ම පාහේ මව්පියන් විසින් රැක බලාගනු ලැබේ.පාරිසරික විචලන තාවයට ඔරොත්තතු දිය හැකි වර්ගයක් වන මුත් සමහර විටෙක ඉක්මනින් ජලයේ සිදුවන වෙනස්කම් මොවුන්ට දරාගත නොහැකි වේ.
මේ අඩවියත් බලන්න.
බුලත් හපයා
දේශීය නාමය-Black ruby barb බුලත් හපයා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius nigrofasciatus
හඳුනා ගැනීම
ශරීරයේ කළු පාට ඉරි තුනක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකුගේ දිග 5.8 cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ප්‍රජනන අවධිය එළඹෙත්ම පරිමි සතුන්ගේ දේහය අධික ලෙස රතු පැහැයට හැරේ. සාමාන්‍ය වර්ණය කහ රන්වන් පාට වේ.දේහයේ සිරස් අතට වැටුණු කළු රේකාවන් තුනකි.මේවා තරමක පළලින් යුක්ත වේ.පිරිමි මත්ස්‍යයින්ගේ වරල් වල පැහැය විනිවිද පෙනෙන සුළුය.මත්ස්‍යයින්ට ඉතා ඉක්මනින් වැළඳෙන රෝගයක් වන සුදු තිත් රෝගයට ඉතා පහසුවෙන් ගොදුරැ වේ.සුදුසු ප්‍රතිකාර කිරීමෙන් මෙම රෝගයට සතුන් ගොදුරැවීම වලක්වා ගත හැකිය.ශ්රී ලංකාවෙන් බහුල ලෙස සුරතල් මත්ස්‍යයන් ලෙස පිටරට යවනු ලැබේ.මොවුන් මත්ස්‍ය ටැංකි වල පරිසරයට ඉතා ඉක්මනින් හුරැවන බැවින් පහසුවෙන් ඇති කළ හැකිය.
පරිසරය
ගල් සහිත දියපහර වලත් වැලි සහිත පතුලක් ඇති දිය පහරවලත් දක්නට ලැබේ.
ආහාර
ස්වභාවික පරිසරයේදී සුත්‍රිකාමය ඇල්ගී වර්ග ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළ සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී.
මේ අඩවියත් බලන්න.
දෙපුල්ලියා
දේශීය නාමය-Two spot barb දෙපුල්ලියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Barbus ticto
හඳුනා ගැනීම
ඉතාමත් අලංකාර වරල් සහිතය.වරල් කහ පාට වන අතර දේහය රිදී පාටය.පිරිමි මත්ස්‍යයාගේ වරල් රතු පාටය.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු 5cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ගැහැණු මත්ස්‍යයාට වඩා පිරිමි මත්ස්‍යයා කුඩාය.පිරිමි මත්ස්‍යයාගේ දේහය ප්‍රජනන සමයේදී තරමක් රෝස පාටට හැරේ.පෘෂ්ඨීය වරල පිරිමි මතස්‍යයින්ගේ එම කාලයේදී රතු පාට වේ.
7.2පරිසරය
ගලායන ජලයේ පතුලේ දක්නට ලැබේ.
7.3ආහාර
ස්වභාවික පරිසරයේදී හරිත ඇල්ගී වර්ග හා ශාඛ ප්ලවාංගත් කෘතිම පරිසරය තුළ සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ගත් ආහාර ලෙස ගනී.
7.4අභිජනනය
වරකට බිත්තර 20 බැගින් බිත්තර 150ක් පමණ දමනු ලැබේ.දිනකින් පමණ බිත්තර පිපිරී පැටවුන් බිහිවේ.ඊළඟ දිනයේ දී පැටවුන් පිහිනා යනු ලැබේ.
මේ අඩවියත් බලන්න.
9.ලේ තිත්තයා
දේශීය නාමය-Cherry barb ලේ තිත්තයා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius titteya
9.1හඳුනා ගැනීම
පැහැය චෙරි රතු පාටය.ශරීරය මැදින් දිග අතට ඉරක් ඇත.කුඩා අංකුට යුගලක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙක් 2-3cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ගැහැණු මත්ස්‍යයාගේ වර්ණ රටා පිරිමි මසුන් තරම් අලංකාර නොවන අතර පිරිමි මසුන් ප්‍රජනන කාලයේදි තවත් අලංකාර වේ.
9.2පරිසරය
කුඩා දියපහර වල පමණක් ජීවත් වේ.
9.3ආහාර
ස්වභාවික පරිසරයේදී ශාඛ ප්ලවාංග හා මදුරු කීටයන් ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළදී Pellets හා Tubifex යන පනුවන් ආහාර ලෙස ගනී.
9.4අභිජනනය
වරකට බිත්තර 200ක් පමණ දමනු ලැබේ.ඒවා ශාක අතර විසිරැවනු ලැබේ.බිත්තර පිපිරීම දින 1ත් 2ත් අතර කාලය තුළ සිදු වේ.බිත්තර පිපීරී දින දෙකකට පමණ පසු පැටවුන් පිහිනා යයි.මින් මැදුරැ පරිසර වලට අනුවර්ථනය කළ හැකිය.
මේ අඩවියත් බලන්න.
11.ගල් පාඬියා
දේශීය නාමය-Lanka stone sucker ගල් පාඬියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Garra ceylonensis
11.1හඳුනා ගැනීම
ශරීරයේ යට පැත්ත කෙළින් පිහිටා ඇත.කුඩා අංකුට යුගල 2ක් ඇත.මුඛය යට පැත්තට හැරී ඇත.මුඛයට පහළින් චුෂතරයක් පිහිටා ඇත.ලය වරල් පහළට වන්නට රවුම්ව පිහිටයි.ශ්‍රෝණි වරල් දෙපැත්තට විසිරී පිහිටයි.ශරීරය අඳුරු පැහැයක් ගනී.වරල් අඳුරු තැඹිලි පාටය.කළු මහත ඉරක් ශරීයේ හරස් අතට ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 6ක් පමණ වේ.
11.2පරිසරය
වේගයෙන් ගලායන ගල්සහිත දිය පහරවල සිටී.කඳු හා අර්ධ කඳු පිහිටි ප්රදේශ වල ජීවත් වේ.
11.3ආහාර
ස්වභාවික පරිසරයේදී ගල් මතුපිට සිටින කුඩා ජීවීන් ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළදී සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී.
මේ අඩවියත් බලන්න.
13.හික මස්සා
දේශීය නාමය-Sidestriped barb හික මස්සා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius pleurctaenia
13.1හඳුනා ගැනීම
ශරීරය මැදින් කළු ඉරක් දිග අතට වැටී ඇත.අංකුට යුගල 2ක් ඇත.වරල් කහ පැහැයෙන් යුක්තය.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 6ක් පමණ වේ.
13.2පරිසරය
වේගයෙන් ගලායන ගල් සහිත තරමක් පළල දිය පහරවල පමණක් ජීවත් වේ.
14.පතිරණ සාලයා
දේශීය නාමය-Barred danio පතිරණ සාලයා
විද්‍යාත්මක නාමය-Danio pathirana
14.1හඳුනා ගැනීම
ශරීරය දෙපැත්තෙන් පැතලිය.මුඛය තරමක් උඩට හැරී ඇත.ශරීරය නිල් හා කොළ පැහැයෙන් යුක්තය.ශරීරයේ කහ පාට වෛරම් කෙළින් අතට පිහිටා ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2-
3ක් අතර පමණ වේ.
14.2පරිසරය
ජල පෘෂ්ඨයට ආසන්නයේ ජීවත් ව්.මාතර වල්පිට ප්රදේශයේ දිය පහර වලින් හමුවේ.
මේ අඩවියත් බලන්න.
16.ගඩයා
දේශීය නාමය-Green labeo ගඩයා
විද්‍යාත්මක නාමය-Labeo fisheri
16.1හඳුනා ගැනීම
මුඛය හිසේ යට පැත්තේ පිහිටා ඇත.ඉතා කුඩා අංකුට යුගල 2ක් ඇත.මුඛයේ ඉදිරි ප්රදේශයේ කුඩා බිබිලි පිහිටා ඇත.වලිගයට ඉදිරියෙන් කළු ලපයක් ඇත.ශරීර වර්ණය අඳුරු කොළ පාටය.
16.2පරිසරය
ගලායන ජලය සහිත දිය පහරවල් වල පතුලට වන්නට සිටී.මහවැලි ගඟේ සමහර ප්රදේශ වල සිටී.
මේ අඩවියත් බලන්න.
18.පුල්ලි ගිරවා
දේශීය නාමය-spotted loach පුල්ලි ගිරවා
විද්‍යාත්මක නාමය-lepidocephlichtys jonklaasi
18.1හඳුනා ගැනීම
තරමක් සිලින්ඩරාකාර දිගටි ශරීරයක් ඇත.අංකුට යුගල 3ක් ඇත. ශරීරයේ තද දුඹුරැ පාට පුල්ලි වැටී ඇත.වලිගය මුල කළු දිගටි තිතක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2 1/2ක් පමණ වේ.
18.2පරිසරය
වැලි සහිත තරමක් ගලා යන දිය පහරවල ජීවත් වේ.
19.බන්ධුල පෙතියා
දේශීය නාමය-Bandula barb බන්ධුල පෙතියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius bandula
19.1හඳුනා ගැනීම
ශරීරයේ කෙලින් අතට ඉරි 2ක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2ක් පමණ වේ.වරල,ගුද වරල හා යෝනි වරල් කළු පාටය.ගැහැණු සතාගේ මෙම වරල් වලින් බාගයක් පමණ කළු පාටය.
19.2පරිසරය
වැලි සහිත පතුලක් ඇති සෙවන සහිත දිය පහරවල පතුලට කිට්ටුව ජීවත් වේ.
මේ අඩවියත් බලන්න.
21.විල්පිට දණ්ඩියා
දේශීය නාමය- Wilpita rasbora විල්පිට දණ්ඩියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Rasbora wilpita
21.1හඳුනා ගැනීම
වරල් රන් තැඹිලි පාටය.ශරීරයේ පිටුපස යට කොටස රන් පැහැයක් ගනී.ශරීරය මැදින් කළු නිල් ඉරක් ඇත.එම ඉරට උඩින් රෝස පාට ඉරක් ද ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 4ක් පමණ වේ.
21.2පරිසරය
වැලි හා කුඩා ගල් සහිත ගලා යන සෙවන සහිත දිය පහරවල ජීවත් වේ.විල්පිට හා ලබුගම ප්රදේශ වලින් වාර්තා වේ.
මේ අඩවියත් බලන්න.
23.හාල්මල් දණ්ඩියා
දේශීය නාමය-Vateria flwoer rasbora හාල්මල් දණ්ඩියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Rasboraides vaterifloris
23.1හඳුනා ගැනීම
ශරීර වර්ණය හා වරල් තැඹිලි පාටය.මෙම වර්ණයට අමතරව කහ,අළු,නිල්,කොළ යන ශරීර වර්ණ සහිත උන් ද සිටී.පිරිමි සතා ප්‍රමාණයෙන් විශාලය.වරල් ද විශාලව වැඩී. ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2ක් පමණ වේ.
23.2පරිසරය
ගලා යන ජලයේ සෙවන සහිත ස්ථාන වල ජීවත් වේ.තෙත් කලාපයේ කළුතර,රත්නපුර,ගාල්ල යන දිස්ත්‍රික්ක වලින් හමු වේ.
24.තිත් පෙතියා
දේශීය නාමය-Tic tac toe barb තිත් පෙතියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius ticto
24.1හඳුනා ගැනීම
දේහය ඔලිව් පැහැයක් ගනී.ඉහළ ඇති වරලෙහි හා පැතිවල කුඩා තිත් දැකිය හැකිය.දේහයේ පැතිවල කළු පැහැ ලප දෙක බැගින් ඇත.අභිජනනයට සුදානම් පිරිමි සතුන්ගේ දේහයේ පැති රෝස පැහැයක් ගනී.ඔවුන්ගේ ඉහළ ඇති වරල මත රෝස පාට පටියක් දැකිය හැකිය.තවද දේහයේ රතු පැහැ ලප මෙම කාලයේදී මතු වේ.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් 5cm පමණ වේ.
24.2පරිසරය
ජලාශ හා ගංගා වල ජීවත් වේ.
24.3ආහාර
ස්වභාවික පරිසරයේදී ක්‍රිස්ටේෂියාවන්,කෘමීන් හා ප්ලවාංග ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළදී සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී.
25.දුම්බර පෙතියා
දේශීය නාමය-Martenstyn's barb දුම්බර පෙතියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius martenstyni
25.1හඳුනා ගැනීම
වරල් අඳුරු රතු පැහැතිය.අංකුට යුගල 2ක් ඇත.කොරපොතු වල කුඩා කළු ඉරි පේළියට පිහිටා ඇත.වලිගයට කිට්ටුවෙන් කළු ලපයක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 8-10ක් පමණ වේ.
25.2පරිසරය
ගල් සහිත ගලා යන දිය පහරවල ජීවත් වේ.
26.අසෝක පෙතියා
දේශීය නාමය-Asoka barb අසෝක පෙතියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius asoka
26.1හඳුනා ගැනීම
කුඩා අංකුට යුගල 2ක් ඇත.කොරපොතු වල පේළියට කුඩා තිත් පිහිටා ඇත.වරල් කහ පැහැතිය.වලිගයට කිට්ටුවෙන් කළු ලපයක් ඇත.වලිගයේ උඩු හා යටි දාර වල රතු පාට ඉරි 2ක් දක්නට ලැබේ.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 4-4 1/2ක් පමණ වේ.
26.2පරිසරය
ගල් සහිත ගලා යන දිය පහරවල ජීවත් වේ.කිතුල්ගල සිට අවිස්සාවේල්ල දක්වා සීතාවක ඔයේ හමු වේ.
මේ අඩවියත් බලන්න.
28.පොඩි පෙතියා
දේශීය නාමය-Silver barb පොඩි පෙතියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius gonionotus
28.1හඳුනා ගැනීම
දේහය ලා ඔලිව් පැහැයක් ගනී.වලිග වරලට ඉදිරියෙන් හා ගුදය ආසන්නයේ කුඩා කළු ලපයක් ඇත. දේහයේ ඉහළින් ඇති වරලෙහි කළු ඇල ඉරක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් 4cm පමණ වේ.
28.2පරිසරය
සෙමින් ගලා යන දිය පහරවල යටට වන්නට ජීවත් වේ.
28.3ආහාර
ස්වභාවික පරිසරයේදී නීල හරිත ඇල්ගී වර්ග ආහාර ලෙස ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළ දී සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී.
මල් පෙතියා
දේශීය නාමය-Sri Lanka barb මල් පෙතියා
විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius srilankensis
හඳුනා ගැනීම
කුඩා අංකුට යුගලක් ඇත.ශරීරයේ කළු පාට ලප 3ක් කෙළින් අතට ඇත.පිරිමි සතාගේ පෘෂ්ඨීය වරලේ කිරණ කිහිපයක් දිස් වේ.ප්‍රජනන කාලයට පිරිමි සතා දම් පාටක් ගනී.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 41/2 පමණ වේ.
30.පින්තූර එකතුව
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
"විසිතුරු මසුන් ඇති කරමු."වී.සෙනරත්".වාසනා ප්‍රකාශකයෝ,කටුකෙන්ද-දංකොටුව.
දෙහිවල ජාතික සත්ව උද්‍යානයේ ලිපි.
සිරිකත පුවත්පත් වල ලිපි.
සුරතල් මසුන් |
5794 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%96%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF%E0%B6%BD%20%E0%B6%A2%E0%B7%8F%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B6%8B%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B6%BA | බූන්දල ජාතික උද්‍යානය | ශ්රී ලංකාව ජෛව විවිධත්වය සම්බන්ධයෙන් ලොව ප්‍රමුඛපෙ‍ලේ රටවල් අතරට අයත් රටකි. එය ලෝක ව්‍යාප්ත ජෛව විවිධත්ව ස්ථාන පිළිබදව කල පර්යේෂණ ඇසුරින් නම් කරන ලද ස්ථාන 25 අතරටද ලංකාව අයත් වීමෙන් තහවුරුවේ. මේ සදහා ප්රමුඛ බලපෑමක් බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානයෙන් සිදුවේ. කලපු පරිසර පද්ධතියත්, වැලි කඳුත්, මහා සාගරයට විවෘත වී තිබිමත්, වන ගහනයන් පැවතීමත් බූන්දල වනෝද්‍යානයේ පාරිසරික හා ජෛව අගය වැඩිදියුණු කරයි.
1969 දෙසම්බර් මස 12 වන දින ගැසට් අංක 14887 යටතේ වනජිවි සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් අභය භූමියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. තවද මෙහි ආරක්ෂාව වඩාත් හොදින් තහවුරු කරනු වස් 1992 දෙසැම්බර් 31 දින බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානයක් බවට ප්‍රකාශයට පත් කළේය. එසේම 1996 දී ශ්රී ලංකාවෙන් ප්‍රථම වරට අන්තර් ජාතික වටිනාකමක් හිමිකරගත් තෙත් බිමක් වු බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය ජාත්‍යන්තර ලේඛනයක් යටතට ගොනු කරනු ලැබු රැම්සා ලේඛනයේ වටිනාම තෙත් බිම් අතරට මෙම තෙත්බිම ද එක් කරනු ලැබීය.
පිහිටීම
බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය දකුණු මුහුදු තීරයේ හම්බන්තොට සිට කිරිඳිඔය අතර පිහිටා ඇත. එය හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ හම්බන්තොට නගරයට උතුරු දෙසින්ද යාල ජාතික උද්‍යානයට දකුණු දෙසින්ද, බටහිරින් හම්බන්තොට බූන්දල මහා මාර්ගයෙන්ද, නැගෙනහිරින් කිරිඳි ඔයින්ද මායිම් වී ඇති අතර හෙක්ටයාර් 6216 ක බිම්ප්‍රමානයක් පුරා පැතීරි ඇත
භූගෝලීය පිහිටීම
ජෛව විවිධත්වය
භූගෝලීය වශයෙන් බූන්දල වනෝද්‍යානයෙ ප්රධාන කලාප 03 ක් දැකිය හැක.
වෙරළ තීරය හා වැලිකඳු සහිත ප්රදේශ.
කලපු හා බාහිර වෙරළ තැනිතලා කලාපය.
අභ්‍යන්තර වෙරළ කලාපය.
බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය තුල පිහිටි කලපු හා වෙරළ තැනිතලා කලාපයද විශාල වැදගත්කමක් දක්වයි. මෙම කලපු නම්
මහලේවාය කලපුව.
කොහොලන්කල කලපුව.
මලල කලපුව.
ඇඹිලිකල කලපුව.
බූන්දල ලේවාය කලපුව.
ශ්‍රි ලංකාවේ පාංශු සිතියමට අනුව මෙම ප්‍රදේශයෙ ප්රධාන පස් වර්ග තුනක් දැකිය හැක. එනම්
රතු දුඹුරු පස
ලෝ හියුමස් ග්ලේ පස
රෙගසෝල් පස
දේශගුණය
බූන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය හම්බන්තොට නගරයෙ පිහිටා ඇති හෙයින් එහි උණුසුම් වියළි ස්වරූපයක් දැකිය හැක. මධ්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිලීටර් 1074 පමණ වේ. මධ්‍ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වයද සෙල්සියස් අංශක 27.1 පමණ වන අතර ප්රදේශයේ සාපේක්ශ ආද්‍රතාව 76% - 81% ක් ලෙස වාර්තාවේ. වෙරළාසන්න ප්රදේශයක් බැවින් මෙම භූමි‍යෙ නිරතුරුවම සැර සුළග පවති.
බූන්දල ශාක හා සත්ව ප්‍රජාව
ශාක ප්‍රජාව
හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇති බැවින් මෙහි පවතින තුරුලතාවන් ශුෂ්ක කලාපයට ඔරොත්තු දෙන පරිදි හැඩගැසුණු ගහකොළ වලින් ප්රධාන ලෙසම සමන්විත වේ. බූන්දල වනෝද්‍යානයේ සිදුකර ඇති අධ්‍යයන අනුව පවුල් 47 කට අයත් ශාක විශේෂ 90 ක් වාර්ථාවෙයි. මේ අතර කාෂ්ඨිය ගස් වර්ග 16 ක්, පැළෑටි වර්ග 37 ක්, ආරෝගක පැළවර්ග 16 ක් හා පඳුරු ශාක වර්ග 21 ක් ආදි ලෙස දැකිය හැක. එවැනි කාශ්ඨිය ගස් අතර පලු , ගන් සූරියා , බුරුත , දිවුල් , ආදී ගස්ද පැළෑටි වර්ග ලෙස නීරමුල්ලිය , මුඩුමහන , මදුරුතලා , හෙලමල් ආදියද වැල් වර්ග අතරින් ආරෝහණ , හාතවාරිය ආදියද ප්රධාන වේ. මෙහි දැකිය හැකි ප්රමුඛ ශාක කාණ්ඩය වන්නේ පඳුරු ශාකයන්ය. ඒ අතරින්ද වියළි බවට ඔරොත්තු දෙන ශාක බහුලව පවති.
සත්ව ප්‍රජාව
බූන්දල වඩාත් ප්‍රචලිතව ඇත්තේ කුරුලු පාරාදීසයක් ලෙසයි. ලංකාවේ වෙසෙන නේවාසික ජලජ පක්ෂීන් සියල්ලම පාහේ දැකිය හැකි මෙම භූමි භාගය තුළ නිරතුරුවම පක්ෂින් 20000 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් නිරීක්ෂණය කළහැක. මෙහි දැනට කර ඇති පර්යේෂණ අනුව පවුල් 150 කට අයත් කුළ 53 කට ගැනෙන පක්ෂි විශේෂ 53 ක් වාර්තා වී ඇත. මේ අතරින් සංචාරක පක්ෂි විශේෂ 50 ක් පමණ දැකගත හැකි අතර ඉන් විශේෂ 08 ක් දුර්ලභ වේ. බුන්දල වනෝද්‍යානය තුල දැකිය හැකි එකම ආවේණික පක්ෂියා වන්නේ වළිකුකුළාය. මීට අමතරව ජාත්‍යන්තර වශයෙන්ද වඳවී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති පැස්තුඩුවා, දම් සිලු‍ටු දෑ තුඩුවා ද දැකිය හැක. ලංකාවේ විශාලම පක්ෂියා වන බහුරු මානාවා හා ඉතා දුර්ලභ පක්ෂියා වන අලිමානාවා ආදි පක්ෂි විශේෂ දැකගත හැක. බූන්දල වෙනත් රටවලින් පැමිණෙන නෙකවිදියේ පක්ෂීන්ගේ ද, දේශිය පක්ෂීන්ගේ ද පෝශක බිමක්, ලැගුම් බිමක්, ආරක්ෂක බිමක් මෙන්ම අභිජනන බිමක් ලෙසින් ද වැදගත්කමක් උසුලයි.
කුරුල්ලන් සදහා ප්‍රසිද්ධියක් ඉසුලුවද අනෙක් සතුන් දිවිගෙවීම අතින් ද බූන්දල පොහොසත්ය. කොටියා, වළසා වැනි මස් බුදින්නන් නැති වුවද ගොඩබිම වසන විශාලම ක්‍ෂිරපායි සත්වයා වන අලින් 30 පමණ නේවාසිකව වාසය කරයි. ඊට අමතරව දිවියා, ගෝනා, වලහා ආදි සතුන් ද ගොඩබිම වසන විශාලතම උරගයා වන කිඹුලා ඇතුලු කුළ 06 කට අයත් උරග විශේෂ 10 ක් පමණද වාර්තාවේ. තවද ලංකාවේ වෙසෙන කැස්බෑවන් විශේෂ 03 ක් මේ ආශ්‍රිත මුහුදු තීරයේදී දැකගත හැක. බූන්දල‍ට අයත් ජලාශ්‍රිත ප්‍රදේශවල කුළ 06 කට අයත් මතස්‍ය විශේෂ 10 ක් පමණ වාර්තිවී ඇති අතර උභය ජීවින්ද කුළ 03 කට අයත් විශේෂ 06 ක් පමණ වාසය කරයි. මේ ආදී ලෙස සත්ව ප්‍රජාව අතින් බූන්දල ඉතා වැදගත් වනෝද්‍යානයක් වේ.
ජෛව විවිධත්වය, ඓතිහාසික , සංස්කෘතික අගය , විද්‍යාත්මක වටිනාකම හා අද්විතීයත්වය යන පරිසර පද්ධතියක වටිනාකම තක්සේරු කරන සියලු සාධකයන්ගෙන් පොහොසත් බූන්දල තෙත්බිම මතු පරපුරේ පාරිසරික දැනුම අවබෝධය සදහාද සුරක්ෂිතව පැවතිය යුතු වටිනා බිමකි. එය වඩාත් වැදගත් වන්නේ අප පරිසරය රැකගන්නේ නම් පරිසරයද අපව රකින්නේය යන පාඩම වඩාත් හොදින් අපට 2004 වසර අග භාගයේදී පැමිණි සුනාමි අනතුරින් පසක් කරදුන් බැවිනි. මේ නිසා මෙවැනි වටිනා වනජීවි වාසස්ථාන සංරක්ෂණය කර පවත්වාගෙන යාම අපකාගේත් පොදු ජාතික වගකීමකි.
මූලාශ්‍ර
දිවයින ඉරිදා සංග්‍රහය (මීවිත) 2005 පෙබරවාරි 13 ඉරිදා
මෙම අඩවියත් බලන්න
ජෛව විවිධත්වය
අඩවියෙන් බැහැර පිටු
Bundala National Wildlife Park - Sri Lanka
Bundala National Park in Sri Lanka
පිංතූර එකතුව
වනාන්තර - ශ්රී ලංකාව
ජාතික වස්තූන්
ශ්රී ලංකාවේ අභය භූමි |
5795 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AD%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%B8%E0%B6%BD%E0%B7%9A%20%E0%B6%BB%E0%B6%A2%20%E0%B6%B8%E0%B7%84%E0%B7%8F%20%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%BA | තන්තිරිමලේ රජ මහා විහාරය | ශ්රී ලංකා ඉතිහාස පොතෙහි මුල්ම පරිඡ්චේදය තුල අන්තර්ගත, නමුත් ඉන් එහාටද විහිදෙන ඉතාමත් ඉපැරණි මෙන්ම පෞරානික වටිනාකමකින් යුක්ත භූමියක් ලෙස තන්තිරිමලේ රජ මහා විහාරය හදුන්වා දිය හැකිය. ඉතාමත් ඉපැරණි මෙන්ම පෞරානික වටිනාකමකින් යුක්ත යැයි අද පිළිගනු ලබන සීගිරිය, දඹුල්ල, මහියංගනය වැනි ආගමික සිද්ධස්ථාන මෙන්ම මනා වූ උරුමයකට උරුමකම් කියන මෙම විහාරය වර්තමාන මහවිලච්චිය ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයේ 366 ග්‍රාමනිලධාරී වසම තුල පිහිටා තිබේ.
පිහිටීම සහ හෙතිහාසික පසුබිම
තන්තිරිමලය යනු ශ්රී ලංකාවේ ඉපැරණි ජනාවාස වලින් එකක් පමණි.මහින්දාගමනයට පෙර සටම ශ්රී ලංකාවේ ජනාවාස පැවති බවට තන්තිරිමලය ප්රදේශය ශාක්‍ෂි දරයි.මුල්භාගයේ සිට අනුරාධපුර යුගයේ අගභාගය දක්වාම විහිදෙන දීර්ග කාල පරිඡ්චේදයකට අයත්වන,
කැටයම් සහ වාස්තු විද්‍යාත්මක නිර්මාණ
ශිලා ලේඛණ
චිත්ර හා මූර්ති
මිනිසුන් භාව්තාකල මෙවලම්
ආගමික නිර්මාණ
මෙහිදී දැක බලාගත හැකිය.ජනප්‍රවාද සහ ඓකිහාසික මූලාශ්‍ර අනුව මෙහි සිට වයඹදිග මුහුදු වෙරළ දක්වා සක්‍රිය ජනාවාස පැවති බවට සාධක
පවති.
අනුරාධපුර නගරයේ සිට කි.මි. 36 පමන වයඹ දෙසින් විල්පත්තුව ජාතික වනෝද්‍යානය නැගෙනහිර සීමාවට ලංව මල්වතු ඔය වම් ඉව්රේ මහවිලච්චිය ප්‍රාදේශීය ලේඛම් කොට්ඨාශයේ 366 ග්‍රාමනිලධාරී වසමට අයත් අක්කර 200 වඩා වැඩි ශිකර සහිත භූමි ප්රදේශයක් තුල පිහිටා තිබෙන තන්තිරිමලය පුරාණ රජමහා විහාරය ඉපැරණි භෞද්ධ සිද්ධස්ථාන අතර කැපී පෙනේ.
විජය කුමරු ශ්රී ලංකාවට ගෙඩබැස මල්වතු ඔය ඔස්සේ අනුරපුරයට පැමින එහි රාජ්‍ය පිහිටුවාගන්නා ලදි.ඔහු සමග පැමිණි සෙසු අමාත්‍ය වරුන්ටද විවිධ දිශාවන්ට ගොස් රාජධානි පිහිටුවා ගැනීමට උපදෙස් ලබාදුන්නේය.ඒ අනුව උපතිස්ස අමාත්‍යවරයා විසින් මල්වතු ඹයට කනදරා ඹය හමුවන ස්ථානයේ උපතිස්ස ග්‍රාමය පිහිටුවාගන්නා ලදි.වර්තමානයේ දී තන්තිරිමලය යනුවෙන් හදුන්වනු ලබන්නේ එම ප්රදේශය යැයි විශ්වාස කරයි. ශ්රී බු.ව. 3 වන සියවසේ දි දෙවැනිපෑතිස් රජු දවස තිවන්ක බමුණුගම යනුවෙන් හැදින්වූයේ මෙම ප්‍රදේශයයි. එකල මෙම ප්රදේශය තිවන්ක නම් බමුණකු යටතේ පැවත ඇත. ජය ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේ අනුරපුරයට වැඩම කරවන ගමනේදී මෙම ස්ථානයේ එම පෙරහැර එක් දිනක් නවාතැන් ගෙන ඇත.
සාලිය අශෝකමාලා දෙදෙනාගේ අසම්මත විවාහය නිසා ඔව්න් පිටුවහල් කල අවස්ථාවේ මෙම ප්රදේශයේ කලක් වාසය කළ බව කියැවේ. පසුව දුටුගැමුණු මහ රජතුම මේ දෙදෙනාට සමාව ලබාදුන් බවත් එම අවස්ථාවේ "තන්තිරිම" යන සමනල විශේෂයේ හැඩැති මාලයක් ත්‍යග වශයෙන් ලබාදුන් බවත් පසු කලෙක සාලිය කුමරු එම මාලය මෙම ප්‍රදේශවය් න්ධන් කල බවත් ඒ හේතුවෙන් මෙම ප්‍රදේශයට තන්තිරිමලය යන නම ලැබුණු බවටත් මතයක් පවතී.
මෙම ප්රදේශය තන්තිරිමලය නමින් හැදින්වීමට වෙනත් කරුනත් මුල් වු බවට තවත් විස්වාසයක් පවතී එනම්, "පූජණීය පිරිස නවාතැන් ගත් ස්ථානය" යන අරුත දෙන දමිල වචනය වන "තන්ගෛතිරුමලේ" යන දමිල විවහාරය පසුව "තන්තිරිමලය" බවට පත් වූ බව අනිත් ජනප්‍රවාදයයි.
සිංහලේ මහා වන්ශකතාව විජය කුමරුගේ ආගමනයත් සමග ඇරබිණැයි මහාවන්ශයේ සදහන් වුවත් ඊට පෙර සිටම ස්වදේශීය ගෝත්‍රික ජන කොටස් ජීවත් වූ බවට විවිධ ප්රදේශ වල කල කැණීම් වලින් අනාවරනය වී ඇත. එසේ ඉපැරණි ජනාවාස පිළිබඳ සාධක හමුවන ස්ථානයක් ලෙස තන්තිරිමලය පුන්‍ය භූමිය හදුන්වාදිය හැතිය. ක්‍රි. ව. 1909 දි පමන ජෝන් ස්ටීල් මහතා විසින් මෙම ප්‍රදේහවය් කළ පර්යේශන මගින් ඉතා ඉපැරණි ගෘහ නිර්මාණ හිල්පයට අයත් ශේශ වු කොටස් විශාල ප්‍රමානයක් විශාල ගල් ලෙනක තිබී සොයාගන්නා ලඳි. එම අවශේශ පරික්‍ෂාකොට ඔහු විශේශ ප්‍රකාෂයක් කර ඇත. ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ දි යම් මානව කෙටඨාශයකට අයත් ජනාවාස මෙහි පිහිටා තිබු බවත්, එම ආදි මානවයින් විසින් භාවිතා කළ සේශ වු වටකුරැ ගල්, පලිගු ගල් සහ තවත් මෙවලම් තමා විසින් සොයාගත් බවත් මෙකී වටකුරු ගල් හා පලිගු සෑදීමට යෙදාගෙන ඇති අමුද්‍රව්‍ය එම ප්‍රදේශයට පූර්ණ වශවයන් ආගන්තුක ඒවා බවත්, මෙම මෙවලම් එම ජනකොටස් ජීවත් වූ කාලයේ දී කලාතුරකින් හමුවන බවත්, එම මෙවලම් නිපදවූ කාල වකවානු නිර්නය කිරීමට තමා අපොහොසත් බවත් ජෝන් ස්ටීල් මහතා මෙම ප්‍රකාශවය් දක්වා ඇත.
ජෝන් ස්ටීල් මහතාගේ අනුමාන වලට අනුව මෙම මෙවලම් සහ ගල් පලිගු ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයට අයත් ඒවා බවත් ඒවා අවම වශවයන් මෙම මෙවලම් වර්ශ 2000කටවත් පෙර බාවිත කළ ඒවා බවත් ඔහු ප්රකාශ කරයි. තන්තිරිමලය ප්‍රදේශයට උරුම පෞරාණික රහස් වසන් කල නොහැකි අනෙක් කාරනාව වන්නේ එම විහාර භූමියේ ඇති ඉපැරණි ලෙන් සිතුවම් ය. ජෝන් ස්ටීල් මහතාට අනුව මෙමෙ සිතුවම් ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයට අයත් ඔස්ත්‍රො නීග්‍රොයිඩ් මානවයා විසින් අඳින ලද ඒවා වේ. ලාන්කේය බෙදු ජනී ජනයාගේ බැතිබර හැගුම් උද්ධීපනය කරනු ලබන ආගමික වශයෙන් වැදගත් වන පූජණීය වස්තු කිහිපයක් ම මෙම පුන්‍ය භූමිය තුලදී අදටත්අපට දැක වැද පුදා ගත හැකිය. අව් වැසි දෙකට එකම සොමි ගුණ පාමින් අමාමෑණි බුදු පියානන්ගේ ලොව්තුරු සුවය බැතිබර සිත් තුල ජනිත කරවන එම සලකුණු අතර,
සමාධි පළිම වහන්සේ
අෂ්ඨ ඵළ බෝධි රුක්‍ෂය
සැතපෙන පිළිම වහන්සේ
චෛත්‍ය රාජයානන් වහන්සේ දැක්විය හැකිය.
සමාධි පිළිම වහන්සේ
බෝධීන් වහන්සේට දකුණුපසින් ඒ අසලම උස් කවාකාර හැඩයෙන් යුත් ගල් කුලෙහි අඩි 08 පමන උසට සමාධි පිළිම වහන්සේ නෙලා ඇත. කළු ගල්කුලකට ජීව ගුනය දී සෞම්‍ය වු ශාන්ති සුවයෙන් වැඩහිසින මෙම ලිළිම වහන්සේ දෙපස තවත් පිළිම නෙලීමට සූදානම් කළ ගල් පුවරු වල නෙලීම් මදක් සිදුකෙට ඇත.එසේම එම ස්ථානයට ලගාවීමට පියලැට පෙළක අඩක් නිමවා ඇත.පිළිම වහන්සේගේ පහළ කොටසේ වැඩ නිමවා නොමැති බව ද දක්නට ලැබේ.පිහිටි කළුගල හාරා මතුකොට නෙලා ඇති මෙම පිළිම වහන්සේ උන්නත නර්මාණයකි.
පිළිම වහන්සේ දෙපසින් චාමරධාරී දෙවි වරුන් නිරූපනය වේ. පිළිමයේ සිරස් පතය ද නිර්මානය කොට ඇත. එමෙන්ම රැස් වලළු නිර්මානය කිරීමට සූදානම් කොට තිබූ බවක් දැකගත හැකිය. පිළිමයට පිටුපසින් මකර තොරණකි එහි බර උසුලනුයේ සින්හයන් දෙදෙනෙකු විසිනි. පිලිමයේ ආසන වාමන රූප වලින් අලන්කාර කොට ඇත. පිළිමය අව් වැසි වපින් ආරක්ශා කිරීමට පියස්සක් නිර්මාණය කොට තිබූ බවට පිළිමය ඉදිරිපස ඇති ගල් උළුවස්ස සහ ගල් කුළුණු සාක්ෂි දරයි.මෙම උළුවස්ස අලංකාර බොරදම් වලින් යුක්ත වේ.කරනලද කැණීම් වලින් මෙම පියස්සට උළු සෙවිලිකර තිබු බව අනාවරනය කරගෙන ඇත.එදා මෙදා තුල ලක්ෂ සංඛ්‍යාත බැතිමතුන්ගේ ලිදුම් ලබමින් වැජබෙන මෙම පිළිම වහන්සේට අව් වැසි වලින් සුළු හානි සිදුවී ඇති නමුත් එහි ශාන්ති ගුනයෙහි කිසිදු අඩුවක් වී නොමැත.අනුරාධපුර යුගයේ අග භාගයේදී නෙලීම ආරම්භ කර ඇති මෙම පිළිමයේ චීවරය සිරැරටම ඇලී ඇති ආකාරය නිරූනය කර ඇත.පොළොන්නරුව ගල් විහාරයේ සමාෂි පිළිම වහන්සේට බෙහෙවින් සමාන වේ.අනුරාදපුර යුගයේ අගභාගයේ දී එල්ල වූ සතුරු ආක්රමණ නිසා නිම කිරීමට නොහැකි වූ නිර්මාන පොළොන්නරැ යුගයේ දී තනා නිමකළා යැයි අනුමාන කල හැකිය.
සැතපෙන පිළිම වහන්සේ
අෂ්ඨඵල බෝධි රුක්‍ෂය රෝපිත ගල් තලාවේ උතුරු බෑවුමේ මෙම පිළිම වහන්සේ නෙලා ඇත.පිහිටි කළු ගල්තලාවෙන් මතුකොට නෙලා ඇති මෙම පිළිමයේ චීවරය සිරැරටම ඇලී ඇති ආකාරය නිරූපණය කර ඇත. අඩි 40 පමණ දිග මෙම පිළිම වහන්සේගේ හිස නැගෙනහිරට දිශානුගතතර ඇත. පිළිමය අව් වැසි වලින් ආරක්ශා කිරීමට පිළිමගරයක් නිර්මාණය කොට තිබූ බවට අවට නටබුන් පිරික්සීමේදී පෙනීයයි.අනුරාධපුර යුගයේ අගභාගයේ දී එල්ල වූ සතුරු ආක්‍රමන නිසා මෙම ප්රදේශය ජන ශූන්‍ය වීමෙන් පසු නිධන් හොරුන්ගේ ගොදුරු වී ඇත.1974 දී මෙම ප්රදේශයේ කැනීම් කර නැවත අනාවරනය කරගන්නා විට පිළිමයේ සිරස සහ ගැබ ප්රදේශය කඩා තිබී ඇති අතර නිධන් ගැනීමට ඒ අසල විශාල ගිනිමැලයක් දල්වා තිබූ බවට ඉතිරි වූ දරකොට සහ අගුරු වලින් අනාවරනය විය. එම අවස්ථාවේ දී ඒ අවට තිබී පිළිමයේ කෙස් වලළු,නාසය තොල්,කන් පෙති කම්මුලේ කොටස් ආදි හමුවිය.1984 සි පුරාවිද්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව මෙම කොටස් යොදාගෙන ප්‍රති නිර්මාණයක් කිරීමට උත්සාහයක් ගත් නමුත් අද වනතෙක් එය සිදුවී නැත.පොලොන්නරුව ගල්විහාරයේ සැතපෙන පිළිම වහන්සේට බෙහෙවින් නෑකම් කියයි.
අෂ්ඨඵල බෝධි රුක්‍ෂය
අණුබුදු මිහිදු මාහිමියන් විසින් ශ්රී ලංකාවේ බුද්ධ ශසනය පිහිටුවීමත් සමග මෙහෙණි සස්නද පිහිටවීමේ අරමුණ ඇතිව සංගමිත්තා මහා තෙරණියෝ ලක්දිව වැඩි සේක.ඇයගේ ලංකාගමනයේදී ජය ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ දක්‍ෂිණ ශාකාවද වැඩම කරවන ලදි.මෙම ඓතිහාසික පිරිවර යාපනය සහ මන්නාරම අතර දඹකොළ පටුන නම් ස්ථානයට ගොඩබටහ.ඒ අවස්ථාවේ දී දෙවැනිපෑතිස් රජු කරවටක් ජලයට බැස ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේ රන්මුවා පාත්‍රයකට ඉමහත් හරසරින් පිළිගත්හ. එතැන් සිට අනුරපුරයට රාජකීය පෙරහරින් වැඩමකරවන ගමනේ දී එවකට තිවන්ක බමුණුගම නමින් හැදින් වූ මෙම ප්රදේශයේ පාලකා වූ තිවන්ක නම් බමුණු පාලකයා පිරිස සමග මල්වතු ඹය දක්වා පෙරගමන් කොට රජු ඇතුළු පිරිස මහත් හරසරින් පිළිගෙන තම ප්රදේශයේ වූ උසම ස්ථානය වූ මෙම ගල් තලාවෙහි ජය ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේ ඇතුළු රාජකීය සහ පූජණීය පිරිසට පුද පූඩා පවත්වා නවාතැන් පහසුකම් හා ආගන්තුක පුද සත්කාර දක්වා ඇත.එම පූජණීය පිරිසට මිහිදු මහරහතන් වහන්සේ,සංගමිත්තා මහා රහත් තෙරණියෝ ඇතුළු සෙසු රහත් මෙහෙණින් වහන්සේලා 11 නමක් ද දේවනම්පියතිස්ස රජු ඇතුව රාජකීය සේනාවද වූහ.එදින රාත්‍රියේ දී බෝධීන් වහන්සේ අහසට නැගී බුදුරැස් විහාදුවමින් පෙළහර පෑ බවද කියැවේ.
පසුදින උදෑසන අනුරපුරයට වැඩමවූ බෝධීන් වහන්සේ ඉමහත් හරසරින් මහමෙව්නා උයනේ රෝපනය කරවන ලදි.මෙම අවස්ථාවේ සී තවත් බෝධී ැංකුර 08 පැණ නැගී ඇත.එම බෝධි අංකුර රෝපණය කිරීමේ උත්සවයට දිවයනේ සිව්දෙස නියෝජනය කරමින් සියළුම රාජ්‍ය නායකයින් සහබාගී විය.තිවන්ක බමුණු තෙමේ ද ඒ අතර ප්‍රමුක විය.බුදුරජානන් වහන්සේගේ ප්‍රාතිහාරයක් සහ මිහිදු මහ රහතන් වහන්සේගේ තීරණයක් අනුව එම බෝද අංකුර 08න් එකක් තිවන්ක බමුණු තුමාටද හිමිවිය. බමුනුතුමා එම අංකුරය භක්තියෙන් පිළිගෙන පෙරහරින් සියරට වැඩමවා පලමු දින ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ වැඩම‍කර තැබූ ගල්තලා මස්තකයේ කවාකාර මන්ඩපයක් තනවා එහි රෝපනය කළ සේක.
මෙම ඓතිහාසික සිදුවීමත් සමග සියළුම ප්‍රදේශවාසී සියළුම දෙනා බෞද්ධාගම වැලඳගත්හ. තමන් ලත් අෂ්ඨඵල බෝධි රුක්‍ෂය තම ප්‍රාණය දෙවැනිකොට ආරක්ෂා කරමින් පුද පූජා පැවැත්වූහ. එමෙන්ම පසු කාලයේදී බෝධීන් වහන්සේගේ ආරක්‍ෂාවට ශෛලමය බෝධිගරයක් ද කරවා ඇත. සිව් දෙසින් මල් ආසන ද කරවා තුබුනු බවට මෑතකදී කල කැණීම් වලින් අනාවරනය වී ඇත.බුදුපිළිම නෙලීමේ කලාව බිහිවීමට පෙර ගල් පුවරැ වල සිරිපතුල නෙලා එයට පුද පූජා පැවැත්වීමට පුරැසු වී සිටි බවත් එවැනි සලකුණු මේ අවට පවතින බව දැකබලා ගත හැකිය.
චෛත්‍ය රාජයානන් වහන්සේ
1960 වර්ශයේ විහාරස්ථානය නැවත සොයාගෙන දියුනු කිරීමේ දි එහි දාගැබක් නොමැති වීම විශාල අඩුපාඩුවක් විය.මෙම අඩුව තදින්ම දැනෙන්නට විය. විහාරයේ නායක ස්වාමින් වහන්සේ මේ පිළිබඳව කොළඹ කොටුව ප්රදේශයේ පදිංචි ජේ.පි. ප්‍රේමදාස මහතාට සහ එම මැතිණියට දැනුම් දීමෙන් අනතුරුව එම දෙපල විසින් මුලින්ම විහාරස්ථානයට ඝණ්ඨාර කුළුණක් ස පසුව 1976 වර්ශයේ දී විහාරස්ථානයට මහත් අඩු පාඩුවක් වූ දාගැබ කරවන ලදි. ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ භශ්මාවශේෂ,වෙනත් වටිනා වස්තූන්,මූර්ති,බුදුන් වහන්සේ දේශනා කල ධර්මය කෙටූ රන්පත් තඹපත් ආදිය නිධන් කරනුයේ බෞද්ධ සිත් තුල තම සාන්තුවරයානන් වහන්සේ පිළිබඳව සහ එම ධර්මය පිළිබඳව පවත්නා විස්වාසය නිසාය.
ඓතිහාසික අනුරාධපුර යුගයේ ඉදි වූ සෙසු දාගැබ් සමග සැසදීමේ දී මෙම දාගැබ එතරම් විශාල එකක් නොවේ. නමුත් තන්තිරිමලය පුරාන රජමහා විහාර භූමියේ ශෛලතලා මස්තකයේ රිදි බුබ්බුලාකාර හැඩයෙන් නිමවා ඇති මෙම දාගැබ් වහන්සේ ප්‍රමානයෙන් කුඩා වුවත් සුවිශේෂී අලංකාර බවකින් යුක්ත වේ.
පින්තූර
මේවාද බලන්න
තන්තිරිමලේ
මූලාශ්‍ර
The First Model eVillage of Sri Lanka - Mahavilachchiya
තන්තිරිමලේ
බාහිර සබැදි
tantirimale.wordpress.com
lankalibrary.com/heritage/tantiri
lankadeepa.lk/Section/tantirimale
tantirimale.net
mahavilachchiya.net
අනුරාධපුර දිස්ත්‍රික්කයේ බෞද්ධ සිද්ධස්ථාන
අනුරාධපුර දිස්ත්‍රික්කයේ පුරාවිද්‍යා ආරක්ෂිත ස්මාරක |
5796 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%20%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B7%9A%20%E0%B6%85%E0%B7%84%E0%B7%92%E0%B6%9C%E0%B7%94%E0%B6%AB%E0%B7%8A%E0%B6%A8%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B6%BA%E0%B7%9D | ශ්රී ලංකාවේ අහිගුණ්ඨිකයෝ | අහිගුණ්ඨිකයා කී පමණින් එකවරට ම අපගේ සිහියට නැගෙන්නේ තැනින් තැන වාඩි ගසාගෙන නයි නැටවීම සාස්තර කීම ආදී ජීවනෝපායන්ගෙන් යැපෙමින් සැහැල්ලු, සංචාරක ජීවිතයක් ගත කරන ජන කොට්ඨාසයක් ලෙස ය.ලක්දිව සෑම පළාතක ම පාහේ සාමාන්යයෙන් ද උතුරුමැද, නැගෙනහිර හා සබරගමුව,දකුණ යන පළාත් වල නිරන්තරව ද මොවුන් දක්නට ලැබේ.
අහිගුණ්ඨික ජනයාගේ මුල් වාසභූමිය ලෙස සළකනු ලබන්නේ ඉන්දියාව ය. ඔවුන් එහි සිට ආදියෙහි මෙරටට සංක්‍රමණය වු අනාර්ය ජන කොට්ඨාසයක් ලෙස සැලකේ. ඔවුන් හැදින්වීමට යෙදෙන අහිගුණ්ඨක ශබ්දය ම ඔවුන්ගේ අනාර්ය ප්‍රභවයට සාධකයකැයි සමහරු පවසති.
අහිගුණ්ඨිකයන් හැදින්වීමට යෙදෙන පද
අහිගුණ්ඨික යන්නෙහි නියම අර්ථ නිරුක්තිය අවිනිශ්චිත ය. එය පැරණි සංස්කෘත හා පාලි සාහිත්‍යයන්හි ඇතැම් විට අහිගුණ්ඩික, කුණ්ඩික හා ආහිතුණ්ඩික ද කියා යෙදී ඇත. අහිගුණ්ඨික යන්න බිදී අවුත් ඇත්තේ, උගුල් ඇටවීම, වෙළීම යන අරුත් ඇති සංස්කෘත ගුණ්ඨ ධාතුවෙනැයි අනුමාන කළ හැක. අහිගුණ්ඨික යන්න බිදී අවුත් ඇත්තේ , ගී කීම, ගීයෙන් වසී කිරීම, ආදී අරුත් ඇති, ගුණ්ඨ, යන සංස්කෘත ධාතුවෙනැයි සිතිය හැක.
ශ්රී ලංකාවාසී අහිගුණ්ඨිකයන්ගේ ස්වභාවය පහත දැක්වෙන ආකාරයට විවිධ අංශ යටතේ මානව විද්‍යාත්මකව සාකච්ඡා කළ හැක.
අහිගුණ්ඨිකයන්ගේ ගෝත්‍ර සංවිධානය
ආගමික විශ්වාස
ජීවනෝපාය
චර්යා ධර්ම පිරිහීම
විවාහ චාරිත්‍ර විධි
භාෂාව
අධිකරණය
අහිගුණ්ඨිකයන්ගේ අනාගතය
අහිගුණ්ඨිකයන්ගේ ගෝත්‍ර සංවිධානය
ජංගම ජීවිතයකට කැප වු අහිගුණ්ඨිකයා තමා හා තම නයින් අව් වැස්සෙන් ආරක්ෂා කර ගැනීම සදහා තාවකාලික නිවාසයක් තනා ගනු ලබන්නේ තල් අතු එකට තබා මැසීමෙනි. තල් අතු තෝරා ගැනීමට හේතුව ඒවායේ කල් පවත්නා බව හා රැගෙන යාමට පහසු නිසා ය. අහිගුණ්ඨික වාඩියක් තනා ගැනීමට පළමුව ඔවුන් කරන්නේ එම ස්ථානයේ තාවකාලික පුදසුනක් තනා එය ඉදිරිපිට පොල් ගෙඩියක් ගසා බිදීමයි. නාගයාගේ නිවහන යන අරුත් ඇති නා ඉල්ල හෙවත් ඉල්ලම යනුවෙන් හදුන්වන අහිගුණ්ඨික වාඩිය සාමාන්යයෙන් දිගින් අඩි 9 ක් පමණ වන අතර උසින් අඩි 5 කට වඩා වැඩි නොවේ. මේ ආකාරයේ අහිගුණ්ඨික පැල්පත් රාශියක් එක් වු විට එයට කුප්පායම යැයි කියනු ලැබේ.
සෑම අහිගුණ්ඨික කුප්පායමක් තුළම දැඩි සංවිධානයක් ඇතිවා සේ, ශ්රී ලංකාව පුරා විසිරී සිටින අහිගුණ්ඨික කුප්පායම් අතරද සංවිධානයක් ඇත. කුමන පළාතක විසිරී සිටියද එක කුප්පායමක විස්තර කීමට අනෙක් කුප්පායමේ අය දනිත්. දීපාවලී සමයෙහිදී ශ්රී ලංකාවේ වසන සෑම අහිගුණ්ඨික කුලයක්ම ඔවුන්ගේ ගෝත්‍ර මුලස්ථානය වන කැකිරාව අසල පිහිටි , කච්චිදූව , නම් ස්ථානයට වසරක් පාසා එක්රැස් වෙති. තම ගෝත්‍රයට බලපාන පොදු ප්‍රශ්න සියල්ල නිරාකරණය කර ගන්නේ මේ සම්මේලනයේදීය. එසේම එහිදී කුල අතර කෙරෙන ආවාහ විවාහ ගිවිසුම් පිළිබඳව සම්මුතිවලට ද එළඹෙති. මිල මුදල් හා වෙනත් ගනුදෙනු ගැන තීරණ ගැනීමට ද ඉදිරි වර්ෂයේ එක් එක් කුප්පායමේ ගමන් මාර්ගය ආදිය ගැන කතිකා කර ගැනීම ද එහිදී සිදු කෙරේ.
ආගමික විශ්වාස
ශ්රී ලංකාවේ අහිගුණ්ඨිකයන් අතර ප්‍රචලිත ආගමික ඇදහිලි විමසා බලන කල්හි ඔවුන් දැනට ලක්වාසීන් අතර සම්මතව පවත්නා පිළිගත් ආගම් අතරින් අසවල් ආගමට අයත් දැයි එක එල්ලේම නිගමනය කිරීම අපහසු ය. ඔවුන් අතර පවත්නා ආගමික ඇදහිලි ඒ තරමට සංකීර්ණ, නොපැහැඳිලි ස්වරූපයක් ගනියි. බ්‍රාහ්මණ පූජකයන් නොපිළිගන්නා නමුදු ඔවුහු විෂ්ණු, කතරගම සහ පත්තිනි අම්මා අදහති. එමෙන්ම බහුතරයක් ශිව භක්තිකයෝ ද වෙති. ශිව දෙවියා පමණක් නොව කාලි දෙවඟනද ඇගේ මාරි අම්මා ස්වරූපයෙන් අදහති. ඇතැම් අහිගුණ්ඨිකයෝ තමන් බෞද්ධයන් ලෙස ද හදුන්වා ගනිති. අහිගුණ්ඨිකයාගේ ජීවන ආකල්පය පිළිබදව විමසා බලන විට කිව හැකි වන්නේ ආගම ඔවුන්ගේ ජීවිතය කෙරෙහි එතරම් බල නොපාන්නක් බවය. පරිසරයට ඔරොත්තු දෙන පරිදි හැඩ ගැසෙමින් මෙලොව ජීවිතය සතුටින් හා සැහැල්ලුවෙන් ද ගත කිරීම පිළිබඳව සිත මෙහෙය වන ඔහු අතට පත් කිනම් ආගමක් වුවද ප්‍රයෝජ්‍යතාවාදයක් බවට පත් වීම නිරායාසයෙන් සිදුවන්නකි.
ජීවනෝපාය
අහිගුණ්ඨික පිරිමියා නයි නැටවීමෙන් මුදල් උපයන අතර ගැහැනියගේ ප්රධාන ජීවනෝපාය වන්නේ අත බලා සාස්තර කීමයි.උතුරුමැද පළාතේ වසන අහිගුණ්ඨිකයන් අතර ජීවනෝපාය වශයෙන් කෙරෙන්නක් ලෙස විශේෂයෙන් සඳහන් කළ හැකි වන්නේ එළුවන්, කුකුළන් ආදී සතුන් මස් පිණිස ඇතිකර මුස්ලිම් වරුන්ට විකිණීමයි.අහිගුණ්ඨිකයෝ ස්වකීය ජීවනෝපායට අවශ්‍ය දේ මිස සම්පත් එක් රැස්කර තබා රැක ගැනීමට උත්සාහයක් නොදරති. ඔවුන් තම ධනය ලෙස ප්රධාන වශයෙන් සළකන්නේ බූරුවන්, කුකුළන්, එළුවන්, රිදී ආභරණ, තඹ හා පිත්තල ආදිය යි. ඔවුහු විශේෂයෙන් ම බල්ලන් හා බූරුවන් ද ඉතා අගය කරති.
චර්යා ධර්ම පිරිහීම
නොනැසී ජීවත්වන්නේ කෙසේ ද යන්න සෑම මනුෂ්‍යයෙකුට ම පොදුවේ මුහුණ පෑමට ඇති ප්රධාන ප්‍රශ්නය යි. බොහෝ අයගේ ප්‍රයත්නය වන්නේ තම සහජ හැකියාවක් හෝ ප්‍රගුණ කරගත් කිසියම් වෘත්තියක් ඔස්සේ සමාජයට බරක් හෝ හානියක් නොවන අන්දමට සිය ජීවිතය ගෙන යෑම ය. එහෙත් එම ප්‍රයත්නය අසාර්ථක වු කල්හි ඔවුන් අනපේක්‍ෂිත ලෙස විවිධ සමාජ විරෝධී හිංසන ක්‍රියාවන්ට පෙළඹීම සාමාන්‍ය මනුෂ්‍ය ස්වභාවය යි. අහිගුණ්ඨිකයන් සම්බන්ධයෙන් ද එය එසේම ය.
විවාහ චාරිත්‍ර විධි
අහිගුණ්ඨික සමාජය කුලභේදයෙන් තොර වුවක් වුව ද පෙළපත් භේදය බලපැවැත් වේ.විවාහ ගනුදෙනු පිළිබද කතිකා කිරීමේදී මනාලයාගේ පියා ආරච්චි ඇතුළු පිරිසට රා සංග්‍රහයක් පැවැත්වීම සිරිත ය. අහිගුණ්ඨිකයන් අතර ඉතා බහුල වශයෙන් සිදුවන්නේ ඇවැස්ස ඥාති සම්බන්ධතාව උඩ සිදු කෙරෙන විවාහ වේ. ඇවැස්ස සහකාරිය නැති විටෙක වෙනත් විවාහයක් කරගත හැකි වුව ද එවිට මනමාලයා අයත් වන්නේ බිරිඳගේ පවුලට ය. අහිගුණ්ඨික තරුණයෙකුට තරුණියක් ආවාහ කර ගැනීමට අවශ්‍ය වු විට ඔහු තම සිතැගිය කුප්පායමේ සභාව මැද හෙළි කරයි. එයට සියලු දෙනාගේ අනුමැතිය දිනා ගැනීමට අවශ්‍ය වන්නේ හොද අරක්කු සංග්‍රහයකි. අහිගුණ්ඨික මංගල චාරිත්‍ර ඉතා චාම් ය. මංගල උළෙලේ ප්රධාන අංගය වන්නේ රත්රන් පබළුවක් සහිත කළු පබළු පස් පටකින් යුත් මාලයක් මනාලයා විසින් මනාලියගේ ගෙලවටා බැඳීම යි. දායාද වශයෙන් මනාලියට ලැබෙන්නේ නයි පෙට්ටියක් හෝ දෙකක්, බූරුවෙක්, බල්ලෙක්, රෙදිපිළි කිහිපයක් හා ඇට අභරණ වැනි දේය.
භාෂාව
අහිගුණ්ඨිකයාගේ මුල් දේශය මෙන් ම ඔවුන් පිළිබඳ ආ ගිය විත්ති ද දැන ගැනීමට ඇති හොදම ජීවමාන සාධකය වන්නේ ඔවුන්ගේ භාෂාව යි. වත්මන් අහිගුණ්ඨික භාෂාව ඈඳාගත් වචන වලින් සැදුම් ලද්දක් වුව ද එය එහි ප්‍රකෘති ස්වරූපය සොයා ගැනීමට අපහසු වන තරමට වෙනස් වී නොතිබීම අපට ඇති එකම පිටුවහලය. අහිගුණ්ඨිකයින්ගේ මුල් සිරිත් විරිත් හා ජීවන රටාව මෙන් ම ඔවුන්ගේ මුල් භාෂාව ද වෙනස් වී ඇත්තේ ඉතා සෙමිනි. මේ පිළිබඳව විවිධ වාග් විද්‍යාඥයින් විවිධ මත පළකර ඇත.
අධිකරණය
අහිගුණ්ඨිකයන් අතර පැන නගින ආරවුල්, නඩුහබ ඔවුන් විසින් ම විසඳාගනු ලැබේ. විනිශ්චයකරු හැටියට ක්‍රියා කරන්නේ ආරච්චි හෙවත් කුප්පායමේ ප්‍රධානියා ය. පැමිණිල්ලක් ලද විට ආරච්චිගේ ප්රධානත්වයෙන් කුප්පායමේ රැස්වීමක් කැඳවා පැමිණිල්ල විභාගයට ගනු ලබන්නේ පැමිණිලිකාර පක්ෂය විසින් සපයන ලද රා පානයෙන් හෝ අරක්කු පානයෙන් විත්ති පක්ෂය ඇතුළු සියලු දෙනා ම සප්පායම් වීමෙන් අනතුරුව ය.
අහිගුණ්ඨිකයන්ගේ අනාගතය
ලෝකයේ විවිධ රටවල මෙන් ම ශ්රී ලංකාවේ අහිගුණ්ඨිකයන්ට ද මුහුණ පෑමට ලැබී ඇති අත්දැකීම් අනුව විමසා බලන කල්හි අනාගත ලෝකයේ ඔහුට හිමිවන තැන කුමක් දැයි අනුමාන කිරීම අසීරු නැත. අහිගුණ්ඨික ජනයාට තම තමන්ගේ පාරම්පරික ජීවන වෘත්තීන් අතහැර දමා කම්කරුවන්, කාර්මික ශිල්පීන් ආදී වශයෙන් සේවය කිරීමට සිදුවී ඇත. එසේ ම වර්තමානය වන විට ඔවුන් ස්ථාවර ජීවිතයට හැඩගැසෙමින් පවතී. තතු එසේ වුවත් අහිගුණ්ඨිකයන් ස්වකීය ගෝත්‍රයේ අනන්‍යතාව පිළිබඳව සෑම කල්හි ම සවිඥානකව පසුවන අතර ඒ ගැන සාඩම්බර වන බව ද අමතක නො කළ හැක්කකි.
වැඩිදුර තොරතුරු සඳහා
ලොව පැතිර වසන අහිගුණ්ඨිකයෝ
චන්ද්‍ර ශ්රී රණසිංහ.
මේ අඩවියත් බලන්න
අහිකුණ්ඨක |
5797 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%80%20%E0%B6%85%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B6%B8%E0%B7%8A | මානව අයිතිවාසිකම් | රටක නීතියෙන් සහ අන්තර්ජාතික නීතිය මගින් නෛතික අයිතිවාසිකම් ලෙස නිරතුරුව පිලිගැනෙන සදාචාරත්මක ප්‍රතිපත්තීන් මානව හිමිකම් හෙවත් මානව අයිතිවාසිකම් නම්වේ.
මිනිසාට මිනිසෙකු ලෙස ජිවත්වීමට ඇති අයිතිවාසිකම් මානව අයිතිවාසිකම් ලෙස සරළව හදුන්වාදිය හැකිය. කෙසේවෙතත් මේ ආකරයට මානව අයිතිවාසිකම් යනු කුමක්ද යන්න හදුන්වා දුන්නද එය නිශ්ච්ත නිර්වචනයකින් ඉදිරිපත්කල නොහැකිය. එහිදී විවිධ චින්තකයින් මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබද විවිධ නිර්වචන ඉදිරිපත් කර ඇත.
මානව අයිතිවාසිකම් යන්න සරළ ලෙස ස්භාවික පියවි ජිවිතයක් ගතකිරීම සදහා මනුෂයකුට අත්‍යවශ්‍ය මුලික අයිතිවාසිකම් ලෙස අර්ථ දැක්විය හැකිය.(ශ්‍රි ලංකා නිතිය හා මානව අයිතිවාසිකම්-නීතිඥ චාරුක සමරසේකර)
මානව හිමිකම් යනු මිනිසුන් වීම නිසා ලැබෙන්නා වු අයිතින් වන අතර ඒවා සිවිල් දේශපාලන සංස්කෘතික හා ආර්ථික අයිතින් වන අතර මේවා මනුෂයාගේ ගෞරවය මත රදාපවතී.(විශ්ව කෝෂය- කොළොම්බියානු සරසවිය)
මානව අයිතිවාසිකම් යනු යුතුකම්ය.(මහත්මා ගාන්දි)
යනුවෙන් තම අදහස් දක්වා ඇත. කෙසේවෙතත් අතීතයේ දී ලොව සැම මිනිසෙකුටම මේම අයිතිවාසිකම් එක හා සමානව හිමිනොවීය. ඒ තුළ ඇති හැකි සුළු පිරිසක් පමණක් අයිතිවාසිකම් භුක්තිවිදිමක් විය. ඇත්තටම එය අයිතිවාසිකම් වලට වඩා වර්ප්ප්‍රසාද නමින් හැදින්විණි. කෙසේවෙතත් නුතන රාජ්‍ය සංකල්පය බිහි විමත් සමග මිනිස් අයිතිවාසිකම් ගැන කතාකිරීමට ලක්විය. එනම් ඒ තුළ සෑම මිනිසෙකුටම සමාන අයිතිවාසිකම් හිමිවිය යුතු බව තීරණය විය. ඒ තුළ මුල් කාලීන සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් මුලික කරගත් අයිතිවාසිකම් ඇතුලත් මිනිසාගේ ජීවත්වීමේ අයිතිය ඇතුලත් අයිතීන් ස්වල්පයක් පිළිගැනීමට විය. කෙසේවෙතත් පසු කාලීනව පොදු මනුෂභාවය සංකල්පය බිහිවිමත් සමඟ මානව අයිතිවාසිකම් යන්න ඉතා පුළුල් ලෙස විග්‍රහයට ලක්විය. එනම් එහිදී මිනිසාගේ ආර්ථික,දේශපාලන,සමාජ,සිවිල් සහ සංස්කෘතික අයිතින් සියල්ල මානව අයිතිවාසිකම් ලෙස විග්‍රහයට ලක්විය.
සමාජයේ ජිවත්වන මිනිසාට මිනිසෙකු ලෙස නැගිසිටිමේ ප්‍රථිඵලයක් වශයෙක් වශයෙන් අයිතිවාසිකම් හිමිවිය. අතිතයේ මිනිසා නොයෙක් දුක්ගැහැට විදිමින් තමන්ට හිමි නිසිතැන අහිමිවෙමින් අපමණ දුක්ගැහැට වලට ගොදුරුවෙමින්ජිවත් විය.මෙවන් පදනමක් තුළ ලෝක ප්‍රජාව විසින් අයිතිවාසිනකම් සංකල්පය නිර්වචනය කරමින් මිනිසාට මිනිසකුලෙස නැගීසිටිමට අවස්ථාව උදාවිය. මේතත්වය තුළ මුල්කාලිනව වරප්ප්‍රසාද ලෙස පැවත පසුකාලයේදී ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වීමත් සමඟ මානව අයිතිවාසිකම් බිහි විය. මෙවන් තත්වයක් තුළ මුළුලෝකය පුරාම මානව අයිතිවාසිකම් ව්‍යප්ත විය.
මානව අයිතිවාසිකම් 1945 ට පෙර හා පසු
මානව අයිතිවාසිකම් 1945 ට පෙර හා පසු
1945 න් පසු මානව අයතිවාසිකම් වල වර්ධනය
ලෝක ජනතාව මානව අයිතිවාසිකම් නිසිලෙස භුක්ති විදිමක් සිදු වුයේ වර්ෂ 1945 න් පසුව ය. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු සාමය ඇති කරගැනීම සදහා මානව අයිතිවාසිකම් කොන්දේසියක් මත පිහිටා පිළිගනු ලැබිය. මෙහි ප්‍රථිඵලයක් ලෙස 1945 ඹක්තෝබර් මාසයේ එක්සත් ජාතීගේ සංවිදානය බිහිවිය. මේ තුළින් ලෝකයේ සිටින සියලුම ජනයාගේ මානව අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීම සදහා ජාතීන්ගේ කැපවීමක තහවුරුවීමක් දක්නට හැකිය.
මානව අයිතිවාසිකම් බිහිවීම මේ ආකාර උවද දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසුව වඩා වේගයෙන් සංවර්ධනය වීම සදහා බලපෑකරුණු දෙකක් විය.
1.ඒ වන විටත් ඇතැම් ජාතික රාජ්‍යයන් විසින් තමන්ගේ නිදහස හෝ මුලික අයිතිවාසිකම් නිදහස ලෙස පිළිගත් එම සිද්ධාන්තය එම රටවල ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ඇතතුලත් කිරීම
2.මානුෂික අයිතිවාසිකම් නීතිය ප්‍රවර්ධනයට ජාත්‍යන්තර සංවිධාන හා කලාපීය සංවිධාන වශයෙන් ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව දැක්වු උන්දුව.
මෙහි ප්‍රථිඵලයක් වශවයෙන් ලොව සෑම රාජ්‍යයක්ම තම ජාතීන්ගේ උන්නතිය උදෙසා මෙම මානව අයිතිවාසිකම් සුරක්ෂිතව පවත්වා ගැනීමට උන්දු වුහ. මෙය සරළ නිදර්ශනයකටගෙන බලන විට පෙන්වාදිය හැක්කේ එදා 1945දී ජාතීන් 51ක් අතර ඇති කරගනු ලබන එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රඥප්තියෙනි. 2006 වසර වන විට රාජ්‍යයන් 192 ක් සාමාජික්ත්වය දරන එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ව්‍යවස්ථාව වී ඇත්තේ මේ ප්‍රඥප්තිය වන බැවින් ජාත්‍යන්තර නීතියක් වශයෙන් මානුෂික අයිතිවාසාකම් සංවර්ධනය කිරිම සම්බන්ධයෙන් වන ප්‍රාරම්භක ලේඛනයක් වශයෙන් මෙය පෙන්වාදීමට හැකිය.
කෙසේ වෙතත් එහි එක් පරමාර්ථයක් ලෙස මානව අයිතිවාසිකම් නංවාලීම හා සුරැකීම එක්සත් ජාතීන්ගේ ප්‍රඥප්තියේ සදහන් කරන ලදමුත් මානව අයිතින් යන පදය යටතේ කවර නිශ්චිත අයිතින් ඇතුලත් කරන ලද දැයි විස්තර කිරිමක් එහි නොවීය. මානව අයිතින් පිළිබද නිතිය යටතේ වන යුතුකම් සවිස්තරව නිශ්චය කරමින් අනාගතයේදී සම්මුතීන් සම්මත කරනු ඇතැයි ප්‍රඥප්තිය කෙටුම්පත් කල උදවිය සිතූහ. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය පිහිටුවීමෙන් අනතුරුව එම සංවිධානය විසින් වහාම අලු‍තෙන් පිහිටුවන ලද මානව අයිතින් කොමිෂන් සභාව මානව අයිතිවාසිකම් සවිස්තරව පෙළගස්වමින් මානව අයිතින් විශ්ව ප්‍රකාශනය කෙටුම්පත් කළාය. එහි පුර්විකාවට අණුව එම ප්‍රකාශනයේ අදහස් කරන ලද්දේ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ප්‍රඥප්තියේ සදහන් කරන ලද මානව අයිතීන් සහ නිදහස පිළිබද පොදු අවබෝධයක් සැපයීමය. 1948.12.10 දින එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය අයිතින් පිළිබද විස‍්තීරණ ප්‍රකාශනයක් ප්‍රජාව විසින් සම්මත කල ප්‍රථම වතාව එය බැවිණි.මානව අයිතිවාසිකම් දිනය වන දෙසැම්බර්10 දින මෙම සිදුවීම් ලොව පුරා අනුස්මරණය කරයි.
මානව අයිතින් විශ්ව ප්‍රකාශනය බැදීමෙන් යුත් නෛතික සම්මුතියක්නොවේ. රාජ්‍ය විසින් එය ස්ථිර කලයුතු නැත. ඒ අණුව එහි සදහන් වන්නේ සමජයේ සෑම පුද්ගලයකු හා සෑම සංවිධානයක්ම විසින් නිරතුරුවම මෙම ප්‍රකාශනය සිහියේ තබාගෙන ඉගැන්විම සහ අධ්‍යපනය මගින් මෙය අයිතීන්වලට සහ නිදහසට ගරුකරනු ලැබීමත් දේශීය වශයෙන් හා ජාත්‍යන්තරව ගන්නා ක්‍රමික පියවර මගින් සාමාජික රටවල මෙන්ම ඔවුන්ගේ අධිකරණ බලය සහිතව දේශයන්හි ජනතාව අතර විශ්විය වශයෙන් ඒවා ඵලදායිව පිළිගැනීම හා තහවුරු කිරිමක් අරමුණුකොට සියලු ජනතාව හා ජාතීන් විසින් සාක්ෂාත් කරගතයුතු පොදු ප්‍රමිතියකි.
මේ ආකරයට මානව අයිතිවාසිකම් ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ඉතා පුළුල්ව වර්ධනය වීම සදහා ඉතා සුවිශාල කර්යභරයක් සිදුකළ ආයතන කීපයක් විය.
1.එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය
2.යුරෝපා මණ්ඩලය
3.අමරිකානු සංවිධානය
4.අප්‍රිකානු එකමුතු සංවිධානය
මේ ආකාරයට මානව අයිතිවාසිකම්වල වර්ධනය පිළිබද නොයෙකුත් පියවර මගින් හදුන්වාදුන්නද මේ සියල්ලටම හේතු වුයේ වඩාත් ක්‍රියාශීලී වැඩකරන පන්තියක වර්ධනය වීමත් ලෝක දේශපාලන බලවේග වර්ධනයත් සහ සමාජවාදී ව්‍යාපාරවල වර්ධනය නිසා බවයි.
පින්තුර ඒකතුව
මේ අඩවියත් බලන්න
මානව අයිතිවාසිකම් 1945 ට පෙර හා පසු
මානව අයිතිවාසිකම්
සිරකරුවෝ හෝ රැඳවුම්කරුවෝ
සිරකරුවන් හා රැදවියන් |
5798 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%80%20%E0%B6%85%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B6%B8%E0%B7%8A%201945%20%E0%B6%A7%20%E0%B6%B4%E0%B7%99%E0%B6%BB%20%E0%B7%84%E0%B7%8F%20%E0%B6%B4%E0%B7%83%E0%B7%94 | මානව අයිතිවාසිකම් 1945 ට පෙර හා පසු | මනුෂ්‍යයෙකු ලෙස උත්පත්තිය ලැබීම නිසා මිනිසාටහට හිමිවන අයිතිවාසිකම් පොදුවේ මානව අයිතිවාසිකම්ලෙස පිළිගනු ලැබේ.මෙකී අයිතිවාසිකම් හි ඉතිහාසය විමසීමේදී එය මිනිසාගේ ප්‍රාථමික යුගය කරාම ගමන් කරන බව පෙනේ.ඉන් අදහස් වනුයේ මිනිසා ප්‍රාථමික සමාජවල පටන් තම අයිකිවාසිකම් වෙනුවෙන් කටයුතු කළ බවයි.ඒ සඳහා විවිධ අරගල, ලේ වැගිරීම්, සටන් පවා සිදු වු බව ඉතිහාසය සාක්ෂි දරයි.කෙසේ නමුත් අයිතිවාසිකම් යනු රන් බන්දේසියක බහා මිනිසාට හිමි වුවක් නොව විවිධ උත්සාහයන්ගේ අවසානයේ ජයග්‍රහණයක් බව පැහැදිලිය.1945 වසර යනු ලෝක ඉතිහාසය තුළ සුවිශේෂී කඩයිම් වර්ෂයක් වේ.ඊට හේතුව 2වන ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසු ලෝකයේ නව පුනරුදය ඇරඹෙන්නේ එකී වසරේ සිට වීම නිසායි.එම නිසා 1945 න් පසු අවධිය තුළ මානව අයිතිවාසිකම්විකාශනය වු ආකාරය සාකචාවට
මානව අයිතිවාසිකම් නිර්වචනය
(1)මානව අයිතිවාසිකම් යනු;
'මෙලොව උත්පත්තිය ලබන සෑම මනුෂ්‍යයෙකු විසින්ම ඔහුගේ හෝ ඇගේ භාෂාව, ආගම,වාර්ගිකත්වය , ලිංගිකත්වය ආදී කිසිවක් නොතකා සහජයෙන්ම උරුමකරගත්තා, කිසිම ව්‍යවස්ථාදායකයකින්,නිතියකින් හෝ කඩ කළ නොහැක්කාවුත් උල්ලංඝනය කළ නොහැක්කාවුත් අයිතිවාසිකමකි'.
(කරුණාදාස, 2006, 01)
(2)මානව අයිතිවාසිකම් යනු:
'සාමාන්‍යය අයිතිවාසිකම් වලින් වෙනස්වන්නා වුත්, සමස්ථ මනුෂ්‍යය පුජාව වෙත,මනුෂ්‍යයන් වීමේ හේතුව නිසාම නිසගයෙන්ම හා සහජයෙන්ම උරුම වන්නාවුත්, කිසිම නිතියකින් කඩකළ නොහැක්කාවුත් සුවිශේෂී නිතියක් වන්නේය'.
(කරුණාදාස, 2006,77)
(3)මානව අයිතිවාසිකම් යනු:
'දෙවියෙක්, සතෙක් හෝ යන්ත්‍රයක් නොවන පුද්ගලයා මනුෂ්‍යයෙකු වන අතර එලෙස මනුෂයයෙකු වීම නිසාම හිමිවන අයිතිවාසිකම් මානව අයිතිවාසිකම්වේ.මේවා හැමවිටම යුතුකම් හා බැදී පවතී.'
(New Standard Encyclopedia, Volume6,282)
(4)මානව අයිතිවාසිකම් යනු:
'මනුෂ්‍යයෙකු වීම නිසාම පුද්ගලයෙකුට හෝ පුද්ගල කණ්ඩායකට මානව අයිතීන් හිමි වේ.මිනිසුන්ගේ හැකියාවන් වර්ධනයට හා මිනිසුන්ට ජීවත්වීමේ රුකුලක් වශයෙන් මානව අයිවාසිකම් පවතී.එමෙන්ම සෑම පුද්ගලයෙකුටම මේවා සමානව පවතී.'
(එ.ජා.මාකව හිමිකම් විශ්ව ප්‍රකාශනය.)
1945ට පෙර මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සුවිශේෂී අවස්ථා
1945 වසර යනු මානව අයිතිවාසිකම් ක්ෂෙත්රයේ සුවිශේෂී කඩඉමකි.ඊට හේතුව 2 වන ලෝක මහා සංග්‍රාමයට පසු බිහි වු එ.ජා.සංවිධානය කේන්ද්‍රගත කරගනිමින් මානව අයිතිවාසිකම් පිළිඳව විශ්ව ප්‍රකාශනය බිහිවීමයි.එහෙත් ඒ සඳහා 1945 ට පෙර සිටම පසුබිම සැකසී තිබේ.
සුවිශේෂී සිද්ධීන්-
ඉහත අවස්ථාවලදී සිදු වු මහජන එකතු වීම්, ඉල්ලීම් හා අයිතීන් වෙනුවෙන් කළ අරගලවල ප්රතිඵලයක් ලෙස මානව අයිතිවාසිකම් වර්ධනය වු බව කිව හැකියි.
1945 ට පසු මානව අයිවාසිකම් ක්ෂෙත්රයේ සුවිශේෂී කඩයිම්
එ.ජා.මානව හිමිකම් විශ්ව ප්‍රකාශනය(U.D.H.R)
මානව අයිතිවාසිකම් සම්බන්ධයෙන් මෙතෙක් ලොව ඇති වු විශිෂ්ඨතම ලියවිල්ල ලෙස සැළකෙනුයේ 1948.12.10 සම්මත වු මෙම ලියවිල්ලයි.2 වන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු සිදු වු මානව හිමිකම් ක්ෂෙත්රයේ මහාවිනාශය නැවත සිදුනොවීමට ලෝක ප්‍රජාවම එක් කළ අවස්ථාවක් ලෙස මෙම ලියවිල්ල සැලකේ.අද වන විට මෙම ගිවිසුමේ වගන්ති තම රටවල් තුළ ක්‍රියාත්මක කිරීමට රාජ්‍යය 191 කටයුතු කරන අතර වගන්ති 30 කින් යුක්ත මෙම ප්‍රකාශනය තුළින් මිනිසකුට හිමිවිය යුතු සෑම අයිතිවාසිකමක්ම තහවුරු කොට ඇත.
ආර්ථික/ සාමාජික/ සංස්කෘතික අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ අන්තර්ජාතික සම්මුතිය(I.C.E.S.E.R)
1996 දී ඇති වු ආර්ථික, සාමාජිය, සංස්කෘතික අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය මගින් ඉහත අයිතීන් තහවුරු කර ඇත.මිනිසාට සමාජය තුළ ජීවත්වීමේදී හිමිවිය යුතු නිදහස් රැකියාවක් තෝරා ගැනීමේ අයිතිය, සාධාරණ වැටුපක් ලැබීමේ අයිතිය, සංගමයේ නිදහස වැනි ආර්ථික,සාමාජීය හා සංස්කෘතික අයිතීන් මෙම ගිවිසුම මගින් ලොව පුරා සහතික කොට ඇත.
සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය(I.C.C.P.R)
මිනිසාගේ මුලිකවම තහවුරු විය යුතු අයිතිවාසිකමක් වු සිවිල් හා දේශපාලන අයිතීන් තහවුරු කරනු ලබන්නේ මෙම සම්මුතිය මගිනි.කුරිරු සහ අවමන්සහගත සැළකිලි වලින් මිදීමේ අයිතිය / සාධාරණ නඩුවිභාගයක අයිතිය / මත දැරීමේ හා ප්රකාශ කිරීමේ අයිතිය වැනි සිවිල් පුරවැසිටයකු ලෙස හිමිවිය යුතු අයිතිවාසිකම් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් මෙම සම්මුතිය මගින් සාක්ෂාත් කරනු ලබයි.18 දෙනෙකුගෙන් යුත් කමිටුවක් මගින් මෙම හිමිකම් තහවුරු කරනු ලබයි.
සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ 1 වන ප්‍රොටෝකෝලය.
කිසියම් රටක අධිකරණ ක්ෂෙත්රයේ ගතහැකි අවසාන ක්‍රියාමාර්ගයද ගත් නමුත් තෘප්තිමත් පිළිතුරක් නොලැබුණු විට සාමාජික රටවල පුරවැසියන්ට එ.ජා.මානව හිමිකම් කමිටුවට පැමිණිළි කිරීමට ඉඩසලසා ඇත්තේ මෙම ප්‍රොට්‍රෝකෝලය මගිනි.ශ්‍රි ලංකාව ද 1997 දී මෙම සම්මුතියට අත්සන් කරම්න් එහි ප්‍රතිපාදන ක්‍රියාත්මක කිරීමට එකඟ වී ඇත.
සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ 2 වන ප්‍රොටෝකෝලය.
සාමාජික රටවලින් මරණීය දණ්ඩනය ඉවත් කිරීම සඳහා මෙම සම්මුතියට එකඟ රාජ්‍යයන් සෑම අවශ්‍යය, ක්‍රියාමාර්ගයක්ම ගතයුතු බව මෙම ගිවිසුම ප්‍රකාරව කියවේ.
ස්ත්‍රීන්ට එරෙහිව කෙරෙන සියලු ආකාරයේ වෙනස්කොට සැළකීම තුරන් කිරීමේ සම්මුතිය.
1979 දී මෙම සම්මුතිය කෙටුම්පත් කළ අතර 1981 සැප්තැම්බර් 03 දා සිට ක්‍රියාත්මක වේ.ලොවපුරා හිංසනයට ලක් වු ස්ත්‍රීවර්ගයා වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වු ප්‍රබලර සම්මුතිය ලෙස මෙය සැළකේ.
වධහිංසා සහ වෙනත් අමානුෂික දඬුවම් හා අවමන් සහගත සැළකිලි වලට එරෙහි සම්මුතිය.
C.A.T. ලෙස මෙම සම්මුතිය අර්ථ දැක්වේ.
ළමා අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සම්මුතිය (C.R.C).
මේ මගින් ළමා අයිතීන් සුරකිනු ලැබේ.අප රටේ ළමා ආරක්ෂක අධිකාරියක් පිහිටුවා ඇත්තේද මෙහි මඟපෙන්වීම අනුවය.මෙම සම්මුතිය 1989 සිට ක්‍රියාත්මක වේ.
1945 න් පසු මානව අයිතිවාසිකම් රැකගැනීම සඳහා ඉවහල් වු සම්මුතීන් ඉහතින් සාකච්ඡා කරනු ලැබිය.
මානව අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කරන ආයතන-
මානව අයිතිවාසිකම් තහවුරු කරන ඒ වෙනුවෙන් පමණක් පෙනීසිටින රාජ්‍යයමය හා රාජ්‍යයමය නොවන සංවිධානද, කළාපීය සංවිධාන ද බොහෝමයක් රටපුරා ඇත.ඒවා පහත පරිදි වේ.
ජාත්‍යයන්තර ආයතන-
මානව අයිතිවාසිකම් කොමිසම.
වියානා සම්මුතිය හා ලෝක මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සමුළුවේදී සැකසු වැඩසටහන්.
එ.ජා.මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ කොමසාරාස් ධූරය.
ජාත්‍යයන්තර අපරාධ අධිකරණය(I.C.C).
අන්තර්ජාතික අධිකරණය(I.C.J)
එ.ජා.යුධඅපරාධ විනිශ්චය සභාව.
උදා:-යුගෝස්ලෝවියාව පිළිබඳ හා රුවන්ඩාව පිළිබඳ අපරාධ විනිශ්චය සභාව
අන්තර්ජාතික නීතිකොමිසම.
අන්තර්ජාතික නීතිවේදීන්ගේ කොමිසම
කළාපීය සංවිධාන-
මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ යුරෝපා අධිකරණය.
මානව හා පුද්ගල අයිතිවාසිකම් අප්‍රිකානු කොමිසම
ඉස්ලාම් ජනතාවගේ මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ "කයිරෝ සම්මුතිය".
මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ අන්තර් ඇමරිකානු අධිකරණය.
රාජ්‍ය්‍ය නොවන සංවිධාන.
Human Rights Watch සංවිධානය
Freedom සංවිධානය
Amnesty International සංවිධානය
Baharain Center For Human Rights සංවිධානය
Article 18 සංවිධානය
ශ්‍රි ලංකාව තුළ මානව අයිතීන් සුරක්‍ෂණය කරන ආයතන-
ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය
මානව හිමිකම් කොමිසම
පරිපාලන කටයුතු පිළිබඳ පාර්ලිමේන්තු කොමසාරිස්
නීති ආධාර පදනම
නීති ආධාර කොමිසම
මානව හිමිකම් ආයතනය
මානව හිමිකම් අධ්‍යයන කේන්ද්‍රය
මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ නීතිවේදී සංවිධානය
මේ සියලුම ආයතන 1945 න් පසු නුතන අවධිය තුළ බිහි වු ඒවා වේ.එබැවින් 1945 අවධිය අයිතිවාසිකම් ක්ෂෙත්රයේ ස්වර්ණමය යුගය ලෙස සැළකුවහොත් එය අතිශෝක්තියක් නොවනු ඇත.
මානව අයිතිවාසිකම් පිළිඹිබු කරන සුවිශේෂී ක්‍ෂෙත්‍ර-
මහජන අර්ථසාධන නඩුක්‍රමය-
ඉන්දීය හිටපු අගවිනිසුරු වන පි.එන්.භගවතී මහතා විසින් හදුන්වා දෙනු ලැබු මහජන අර්ථසාධන නඩුක්‍රමය ද 1945 න් පසු දශකය තුළ සුවිශේෂී ඉදිරිගමනක් පිළිභිබු කරන අවස්ථාවකි.
"කොන් වී ඇති සමාජ කණ්ඩායම් සහ සම්පත් ප්‍රහීනතාවය නිසා නීතියේ ප්‍රවේශය අහිමි වී ඇති අය ආරක්‍ෂාකර ගැනිමට විනිශ්චයකාරවරු ගතිජව හා නිර්මාණශිලීව කටයුතු කිරීම".
(සිරිවර්ධන,1993,16)
වැඩිහිටි අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ නීති-
වයස අවු:60 ඉක්ම වු නමුත් ඒවා බලාත්මක කර ගැනීමට වයෝවෘද්ධභාවය බාධාවක් වු පුද්ගලයන්ගේ අයිතිවාසිකම් තහවුරු කිරීමට කටයුතු යෙදීම සුවිශේෂී අවස්ථාවකි.
ආබාධිත තැනැත්තන්ගේ අයිතිවාසිකම්-
පාරිභෝගික ආරක්ෂාව පිළිබඳ අයිතිවාසිකම්-
පරිසරය පිළිබඳ නීති-
මානව අයිතිවාසිකම් බිඳවැටෙන අවස්ථා හා මානව අයිතිවාසිකම් සඳහා පවතින අභියෝග-
මේ වන විට ලෝකය පුරා මානව අයිතිවාසිකම් ක්‍ෂෙත්‍රය තුළ සීඝ්‍ර ප්‍රගමනයක් ඇතිබව නොරහසකි.සෑම ඉසව්වක්ම ආවරණය කරමින් මානව අයිතිවාසිකම් සුරක්ෂිත වී ඇත.එහෙත් සුපරික්‍ෂාකාරීව බැලීමේදී ඇතැම් අවස්ථාවල මානව අයිතීන් ඉටු වී නොමැති අතර ඇතැම් ක්‍ෂෙත්‍ර සම්බන්ධයෙන් මානව අයිතීන් සුරක්ෂිත කොට නැති බව පෙනේ.
පසුගිය දා ඉරාකයේ "අබුහරීම්" සිරකඳවුර තුළ සිදු වුවායැයි කියන අමානුෂික හා අතිශය කෲර හිංසනයන්.
වර්තමානයේ ලොවපුරා පවතින විවිධ යුධ කටයුතු නිසා ද,දහස් ගණනකගේ මානව අයිතිවාසිකම් කඩ වී ඔවුන් හිංසනයට ලක් වී ඇත.මොවුන් මෙම යුද්ධ වලට ඍජුවම සම්බන්ධ නොවුනද මෙකී විපාක වලට මුහුණදීමට සිදුවීම ඛේදනීය තත්වයකි.
ලොවපුරා පවතින ගරිල්ලා සංවිධාන වලට ළමා සොල්දාදුවන් යොදා ගනිමින් ළමා අයිතීවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීම.
කාන්තා අයිතිවාසිකම් පිළිබඳව ඉතා දැඩිව සාකච්ඡා කරන මෙවන් සමයකදීම මැදපෙරදිග කළාපය තුළ කාන්තා අයිතිවාසිකම් දැඩිව උල්ලංඝනය කිරීම.
උදා:තලෙයිබාන් පාලනය තුළ කාන්තාවන්.
ඇතැම් සම්මුතීන්/ප්‍රඥප්ති බොහෝමයක් කොළයට සිමා වී පැවතීම.ඒවා ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක නොවීම.
මානව අයිතිවාසිකම් වලට වඩා වැඩිවේගයකින් විද්‍යයාව හා තාක්ෂණය දියුණුවීම තුළ සමහර අයිතිවාසිකම් විද්‍යයාවේ හා තාක්‍ෂණයේ බලමහිමය නිසා යටපත් වී ඇත.නුතනයේ නිපදවන භාණ්ඩ (පරිගණක),ජානපිටපත් තාක්ෂණය, අධිශීතකරණය කල ශුක්‍රානු භාවිතය, නළ දරු උපත්, අනායාස මරණ, කෘත්‍රිම ජීවිතාධාරක ආදිය යොදාගැනීම තුළ මානව අයිතිවාසිකම් අභියෝගයට ලක් වී ඇත.ඒ අනුව සිදුවිය යුත්තේ මානව අයිතිවාසිකම් ද විද්‍යයාව හා තාක්ෂණය මෙන් ක්ෂණිකව යාවත්කාලීන වීමයි.
ඉහත දැක්වු තොරතුරු වලට අනුව මානව අයිතිවාසිකම් යනු ඉතා පහසුවෙන් ක්‍රියාත්මක කිරීමට හැකී සෑම දෙනාටම සමානව ලැබෙන ,සර්ව භෞමික සංකල්පයක් නොවේ.ඒ අනුව මෙයින් අපට ගම්‍යය කරනුයේ මානව අයිතිවාසිකම් සුරක්ෂිත කිරීමට මෙහට වඩා ක්‍රමවේද, ක්‍රියාමාර්ග ගත යුතුව ඇති බවයි.ඒ අනුව පවත්න අභියෝග හදුනාගෙන පිළියම් කළයුතු වේ.එවිට මේ ලොව මීට වඩා සුන්දර ස්ථානයක් වනු නිසැකය.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
1අන්තර්ජාතික මානව අයිතිවාසිකම්; 2003; එ.ජා.ප්‍රවෘත්ති කේන්ද්‍රය; බෞද්ධාලෝක මාවත; කොළඹ 07
2කරුණාදාස ඩබ්.එම්; ජාත්‍යයන්තර මානුෂ්‍යයවාදී නීතිය; 2006; ඉමේජ් ලංකා ප්‍රින්ටර්ස්; දෙහිවල.
මේ අඩවියත් බලන්න
මානව අයිතිවාසිකම්
ශ්රී ලංකාවේ ළමා අයිතිවාසිකම් |
5799 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%84%E0%B6%B1%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B6%BB%20%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%9C%E0%B6%BA%E0%B7%9A%20%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B6%B8%E0%B7%8A%20%E0%B6%9A%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B7%80 | මහනුවර යුගයේ සිතුවම් කලාව | මහනුවර යුගයේ චිත්ර උඩරට චිත්ර නමින් ද හැඳින්වේ. අතීතයේ දී උඩුනුවර, යටිනුවර, දුම්බර හේවාහැට, හාරිස්පත්තුව යන ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්තව පැවති උඩරට රාජධානිය වත්මන් මහනුවර කේන්ද්‍ර කර ගත්තකි. 1වන විමලධර්මසූරිය රජු ගෙන් ඇරඹි යුගය ශ්‍රි වික්‍රම රාජසිංහ රජුගෙන් නිම වෙයි. මහනුවර චිත්ර කලාව බුදු සමය සමඟ අත්වැල් බැඳගෙන පෝෂණය වූවකි. අසරණ සරණ සරණංකර හිමියන්ගේ දායකත්වය නිසා පිරිහෙමින් පැවති මහනුවර කලාවට නව පණ ලැබුණි. කීර්ති ශ්‍රි රාජසිංහ රාජ සමය්දී උපසම්පදා කර්මය යළි පිහිටුවීමෙන් පසු විහාර කර්මාන්තය මෙන්ම එහි සිතුවම් කලාව ද වර්ධනය විය. කලාවේ උන්නතිය සදහා 1වන විමලධර්මසූරිය (ක්‍රි.ව.1592-1604), සෙනරත් රජ (ක්‍රි.ව.1604-1635), 2වන රාජසිංහ (ක්‍රි.ව.1634-1684), 2වන විමලධර්මසූරිය (ක්‍රි.ව.1686-1705), ශ්‍රි වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ (ක්‍රි.ව. 1705-1738), ශ්‍රි විජය රාජසිංහ (ක්‍රි.ව.1738-1746), කීර්ති ශ්‍රි රාජසිංහ (ක්‍රි.ව.1746-1799) යන රජවරුන්ගේ දායකත්වය නොමඳව ලැබුණි.
විහාර චිත්ර
මහනුවර චිත්ර දක්නට ලැබෙන ස්ථාන අතර ලෙන් විහාර හා ටැම්පිට විහාරවලට ප්රමුඛ ස්ථානයක් හිමි වේ. ලෙන්හි අඳිනු ලබන චිත්ර ලෙන් විහාර චිත්ර ලෙස හැඳින්වේ. මේවා භික්ෂූන්ගේ වාසය සඳහා සකස් කළ ස්වභාවික ගල් ලෙන්ය. මහනුවර යුගයේ ප්රකට ලෙන් විහාර කිහිපයක් තිබේ රිදී විහාරය, දෙගල්දොරුව, දනගිරිගල, දඹුල්ල, අලු විහාරය ඒ අතර ප්රකට ය. ටැම්පිට විහාර අඩි හයක් පමණ උසට ගල් කණු සිටුවා ඒ මත මෙම විහාර ගොඩනංවා තිබේ. පොළව හාරා සිටවූ ගල් කණු මත විහාර ඉදිකරනු ලැබුවේ වේයන්ගෙන් චිත්ර ආරක්ෂා කර ගැනීම ට යැයි ඇතමෙක් කියති. මැදවල විහාරය, දන්තුරේ විහාරය ප්රකට ටැම්පිට විහාරයන්ය. සූරියගොඩ, දෙවනගල, හිඟුල, දැඹව, විලයාය ප්රදේශ වල ද ටැම්පිට විහාර දක්නට ලැබේ.
සැරසිලි මෝස්තර
මහනුවර චිත්ර කලාවේ වැදගත් ලක්ෂණයකි. නුවර යුගයේ දී තිරිඟිතලය මූලික කර ගෙන මෝස්තර යෙදීම දක්නට ලැබේ. මධ්‍යකාලීන සිංහල කලා කෘතියෙහි දැක්වෙන පරිදි මහනුවර යුගයේ සැරසිලි මෝස්තර සතර වර්ගයකි. දිව්‍ය-සත්ව-වෘක්ෂ හා නිර්ජීව යනුවෙනි. දිව්‍ය යන්නට හිරු, සඳු අයත්ය. හිරු සදු නොනැසී පැවැතීමේ සංකේතයයි. හිරුගෙන් ප්‍රතාපවත් බව ද සඳුගෙන් සෞම්‍ය බව ද විදහා දැක්විණ. මවාගත් සතුන් වන භේරුණ්ඩ-මකර-ගජසිංහ-ඇත්කඳළිහිණි-කිඳුරු-සරපෙන්දි රූප ද සිංහ-නාග -හංස-සැවුල්-මත්ස්‍ය-ඇත්-ගව-අශ්ව-ඇත් රූප සත්ව යන්නට අයත්ය. සීන-කඩුපුල්-නාරිලතා-පරසතු-පිච්ච-වැටකේ-ඇසළ-සපු-අනනාසි-ලියවැල-පළාපෙති-මහනෙල්මල-බිනර මල යන මෝස්තර සටහන් උද්භිත ගණයෙහිලා ගැනේ. අරිම්බුව-කුන්දිරික්කම්-පනාව-තනි පොට ලණුව-දෙපොට ලණුව-සුළිය-සුළි දෙක-හවඩිය ආදී ජ්‍යාමිතික මෝස්තර සටහන් නිර්ජීව යනුවෙන් දක්වා ඇත.
ශිල්පීය උපක්‍රම
මෙකල ශිල්පීන් යොදාගත් ශිල්පීය ධර්ම විශේෂ වූවකි. බිත්තිවල චිත්ර ඇඳීමට යෝග්‍ය පරිදි බදාම පිළියෙළ කිරීමෙන් චිත්‍රවල කල් පැවැත්ම අපේක්ෂා කරන ලදී. බදාමය හුණු හා කහට පොතු දියර සමඟ මිශ්‍ර කිරීම එක් උපක්‍රමයකි. පොල් කෙදි, අරලු කහට ඇසතු බෝ පොතු සිහින්ව ලියා කොටා ගත් මිශ්‍රණයට අරලු හා ජලය එක්කර බදාම තැනීමට අවශ්‍ය ජලය සපයා ගැනීම ද සිදු කරන ලදී. කැටයම් සඳහා බදාම සකස් කිරීම වෙනත් ස්වරූපයකින් දක්නට ලැබුණි.
වර්ණ සකස් කිරීමේදී ද ස්වභාවික වර්ණ භාවිත කරන ලදී. සුදු පැහැය සකසා ගනු ලැබුවේ මකුළු නමින් හැඳින්වෙන පොළවෙන් ලබාගත් පස් වි‍ශේෂයකිනි. පොල්කටු අඟුරු සියුම්ව කුඩුකර හලා ගැනීමෙන් කලු පැහැය ලබාගැණින. ගුරුගල් සියුම්ව කුඩුකර හලා ගැනීමෙන් රතු වර්ණය ලැබුණි. මේ හැරුණු විට සාදිලිංගම් රතු පැහැය ඉන්දියාවෙන් ලබාගෙන තිබේ. ගොකටු ගසේ කිරිවලින් කහ පැහැයද නිල් ඇවරිය කොළ යුෂ උණුකිරීමෙන් නිල් පැහැයත් අගුණ රණවරා, මිදෙල්ල කොළ යුෂ යොදා ගැනීමෙන් කොළ පැහැයත් ලබා ගන්නා ලදී. දිවුල් ලාටු මිශ්‍ර කිරීමෙන් වර්ණ ස්ථාවරත්වය අපේක්ෂා කළහ. ටැම් හා ගොඩනැගිලි චිත්ර සඳහා දිය සායම් භාවිත කළ අතර වර්ණ ප්‍රබේද ලබා ගැනීමට සුදු-කළු වර්ණ භාවිත කළහ.
තෙතමනයෙන් චිත්ර ආරක්ෂා කිරීමට යොදාගත් සාර්ථක උපක්‍රමය වූයේ චිත්ර මත වලිත්ති ආලේප කිරීමයි. චිත්ර අලංකාර කිරීමට ද මෙය ප්‍රයෝජනවත් විය. වලිත්ති සකස් කිරීමට අනුගමනය කළ ක්රම කිහිපයකි. පිරිසිඳු දුම්මල කුඩු දොරණ තෙල් සමඟ මිශ්‍ර කර නිවෙන්නට හැර වාර කිහිපයක් පෙරා ගැනීම, ගොකටු සායම් වලිත්තියක් ලෙස භාවිත කිරීම, කැප්පෙට්ටිය කොළ වලිත්තියක් ලෙස සිහින්ව ආලේප කිරීම ද සිදු කරන ලදී.
චිත්ර ඇඳීමේදී පින්සල් සඳහා විවිධ මාධ්‍ය භාවිත විය. සත්ව ලෝම තෘණ වර්ග එහීදී මූලික විය. මෘදු බවින් යුතු ලේන ලොම් හා බළල් ලොම් යොදාගනීම සියුම් රේඛා කර්මයට හේතු විය. වැටකෙයියා මුල්, තෙලි තණ හා තුත්තිරි කෙඳි ද පින්සල් සඳහා යොදා ගනු ලැබිණ.
චිත්ර ශිල්පීන්
නුවර යුගයේ චිත්ර ශිල්පීහු කොට්ටල්බද්ද කාර්මික ශ්‍රේ ණියට අයත් වූවෝ වෙති. නුවර යුගයේ සිතුවම් කලාව ගොඩනැංවීමට මොවුහු සෘජුවම දායක වී තිබේ. දෙවරගම්පල සිල්වත්තැන ,දේවේන්ද්‍ර මුලවාරියා මහනුවර සිත්තර පරම්පරාවට අයත්ය. එල්.ටී.පී.මංජු ශ්රී ගේ අදහසට අනුව දේවේන්ද්‍ර මුලවාරියා දෙවිනුවර සිත්තර පරම්පරාවේ කෙනෙකි. නීලගම පටබැන්දා, කොස්වත්තේ සිත්තර නයිදේ හා දෙවරගම්පල සිල්වත් තැන දෙගල්දොරු චිත්ර ශිල්පීන්ය. දෙවරගම්පල සිල්වත් තැන කීර්ති ශ්රී රාජසිංහ රජුට සේවය කළේය. ඔහු නායක්කර් වංශික ශිල්පීන්ද මැනවින් ඇසුරු කළ අයෙකි. නයිදේ පරම්පරාවට අයත් කොළඹ නයිදේ දෙවන රාජසිංහ රජුට සේවය කළේය. මද්දුම නයිදේ, දෙවන විමලධර්මසුරිය රාජ සමයේ විසූවෙකි. ගල්ලෙන් නයිදේ නරේන්ද්‍රසිංහ රජුට සේවය කළේය. උල්ලඳුපිටියේ සිත්තරා, ගන්නොරුවේ නවරත්න දණ්ඩයා, මංගලගම නීලවල මුහන්දිරම්, සේරුගොල්ලේ සිත්තර නයිදේ, පල්ලේකුඹුර උන්නාන්සේ ද මෙකල විසූ චිත්ර ශිල්පීන්ය. මෙකල දකුණු ප්රදේශයේ විසූ භිමප්පු ගුරුන්නාන්සේ වැලිතර පරම්පරාවේ අයෙකි. සෝලියස් මෙන්දිස් ද වැලිතර පරම්පරාවේ සිත්තරෙකු‍ගේ ගෝලයෙකි. කඩොල්ගල්ලේ සිත්තර පරම්පරාව විසින් කතලුවේ පූර්වාරාම විහාර බිතුසිතුවම් අඳින ලදී. මෙකල විසූ සෙසු ශිල්පීන් නම් බැද්දෙවත්තේ දිනෝ සිත්තරා, ගරා ඬුවේ මහ සිත්තරා, ගාලුපියද්දේ බබුන්, කිරින්දේ ශීලානන්ද හිමි, බිබිලේ සිත්තර නයිදේ, චන්ද්‍රසේකර දේවපතිදේවනාරායන බුවනෙකබාහු සිත්තර නයිදේ යන චිත්ර ශිල්පීන් ය.
මහනුවර යුගයේ චිත්‍රවල දක්නට ලැබෙන විශේෂ ලක්ෂණ
මහනුවර යුගයේ චිත්ර ශිල්පියා තම නිර්මාණ සඳහා ජාතක කතා පදනම් කරගෙන තිබේ. දිව්‍යලෝක දර්ශන අපාය දර්ශන නිරූපණය කිරීමෙන් මිනිසා පිනට නැඹුරුකරවීමත් පවට බිය වැද්දීමත් අපේක්ෂා කරන ලදී. මාර පරාජය, සූවිසි විවරණ, සත් සතිය, පසේ බුදුවරු, අටමස්ථාන ආදිය නිරූපණයෙන් පෙනෙන්නේ නුවර චිත්‍රවල පැවති බෞද්ධ ආභාසයයි.
මෝස්තරකරණයේදී සංකේත භාවිතයක් දක්නට ලැබේ. නෙළුම් මල නිවනේ හා පවිත්‍රත්වයේ සංකේතයයි. කඩුපුල් මල කල්ප වෘක්ෂ මෝස්තර මඟින් දෙව්ලොව නිරූපණය වෙයි. සූර්ය-චන්ද්‍ර සටහන් සථිරත්වයේ සංකේත වෙයි. නාගරුව ආරක්ෂාවේ සංකේතය වශයෙන් ද මත්ස්‍ය හා වෘක්ෂ සටහන් මංගල ලක්ෂණ වශයෙන් ද තවදුරටත් යොදාගනු ලැබීය. ප්‍රෙහේළිකා චිත්ර මඟින් විස්මය දැනවෙයි. හාස්‍ය රසයත් භයානක රසයත් ලබාදෙන චිත්ර මහනුවර සම්ප්‍රදායෙහි හිඟ නොවේ. විනෝද ජවනිකා මෙන්ම ජ්‍යොතිෂය ද අන්තර්ගත ජන ජීවිතයට වඩාත් සමීප චිත්ර කලාවකි .
පුස්කොළ පොතක තීරු මෙන් වමේ සිට දකුණට දකුණට කතා ශරීරය ගලායන ආකාරයෙන් චිත්ර නිමවා ඇත. පාදමේ රේඛාව මත පිහිටුවා හැඩ ගැලපීම සිදු කරයි. බාහිර රේඛා යොදා ගනු ලැබිණ. කලුවන් රාමුවක පැතලි වර්ණාලේප භාවිත කර තිබේ. ගැඹුරු ප්‍රකාශන ඉරියව් මෙම චිත්‍රවල දක්නට නැත. මෙම චිත්ර තාත්විකත්වයෙන් බැහැර වූයේ සිත් බඳනා පරිදි කතාවක් කීම අරමුණු කර ගත් නිසා විය යුතුය. පරිමාණය ගැන නොසලකා තිබේ. වර්ණ භාවිතයේදී කහ රතු දුඹුරු පැහැයන් බහුලව යොදා ගන්නා ලදී. සිද්ධි එකිනෙක වෙන් කිරීම සඳහා රූප භාවිතා කරන ලදී. හිස් ඉඩ වැසීම සඳහා චිත්ර මෝස්තර යළි යළිත් යොදා ගනු ලැබිණ. නෙළුම් මල් කඩුපුල් මල් සීන මල් වැටකේ මල් කොළ ඉති ආදිය ඒ සඳහා යොදා ගන්නා ලදී.
සමකාලීන වෙනත් රටවල චිත්‍රකලාවන්හි ආභාසයද මහනුවර යුගයේ චිත්‍රවල දක්නට ලැබේ. සියම් බුදුපිළිමවල තිබූ සිරස්පත කේතුමාලාව ලංකාවේ බුදුපිළිමවල දක්නට ලැබේ. නාරිලතා ලියපත්‍ර ආදී මෝස්තර රටාවන්හි සියම් බලපෑම දක්නට ඇත. තීරුවකින් කතා නිරූපණ ශෛලිය, චිත්ර පාදමෙහි සුදු වෙනුවට කළු තීරුවකින් වෙන් කිරීම, බුරුම චිත්‍රවල දක්නට ලැබේ. මහනුවර යුගයේ චිත්‍රවල ඇති ඉන්දීය බලපෑම සම්බන්ධයෙන් අදහස් දක්වන කොටගම වාචිස්සර හිමිගේ අදහස නම් නායක්කර් වංශිකයන් සමඟ පැවැත්වූ සමීප සම්බන්ධතා හේතුවෙන් එකී ශිල්පීය ආරයන්ගෙන් මහනුවර කලාව පෝෂණය වූ බවයි. මහනුවර යුගයේ චිත්ර ලක්දිව චිත්ර කලාවේ වැදගත් සංදිස්ථානයකි. දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ කළ කාර්යයක් බැවින් මහනුවර යුගයේ චිත්ර අගය කළ හැකිය
මූලාශ්‍ර
පී.උල්ලුවිස්සහේවා, උඩරට සිතුවම් මග, සංස්කෘතික කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව,2001.
ආනන්ද කුමාරස්වාමි, මධ්‍යකාලීන සිංහල කලා,සංස්කෘතික කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව.1962.
බාහිර සබැදි
චිත්ර කලාව
මහනුවර රාජධානිය
සිංහල සම්ප්‍රදායන් |
5800 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B7%85%E0%B6%B9%20%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%9C%E0%B6%BA%E0%B7%9A%20%E0%B6%A0%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%20%E0%B7%81%E0%B7%92%E0%B6%BD%E0%B7%8A%E0%B6%B4%E0%B7%93%E0%B6%B1%E0%B7%8A | කොළඹ යුගයේ චිත්ර ශිල්පීන් | අනුරාධපුර යුගයේ සිට මහනුවර යුගය දක්වා වු දීර්ඝ කාලපරිච්ඡේදය තුළ ලක්දිව පැවති දේශීය චිත්ර සම්ප්‍රදාය බටහිර යටත්විජිත සමයේදී පරිහානියට පත් විය. ක්‍රි.ව. විසිවන සියවස මුල්භාගයේ සිට ලාංකික චිත්ර ශීල්පීන් ආභාෂය ලබා ගත්තේ යුරෝපීය චිත්ර කලාවෙනි. එමගින් ජාත්‍යන්තර මට්ටමක ශිල්පීන් හැඩගැස්වීමේ මූලාරම්භයද ඇති වූ බව පෙනේ. මේ අතර ඉන්දියානු චිත්ර කලාවේ ආභාෂය ලබාගත් ශිල්පීන් කිහිප දෙනෙක්ද වෙති. මේ ලිපියෙන් හදුන්වා දෙන්නේ ඵම වකවානුව තුල පුරොගාමීව කටයුතු කළ කිහිප දෙනෙකි.
වාසලමුදලි ඵ්.සීජී.ඇස්.අමරසේකර
1888 මාර්තු මස 02 වනදා කදාඩන්දුවේදී මෙලොව එළිය දුටු ඒබ්‍රහම් ක්‍රිස්ටෝපර් කුරේ සූරියආරච්චි අමරසේකර මහතා පුරා සියවසක් මුළුල්ලේ සිය තෙළිතුඩින් මහත් හපන්කම් පෙන්වූ චිත්ර ශීල්පියෙකි. මොරටුවේ වේල්ස් කුමාර විද්යාලයේ හා ශාන්ත තෝමස් විද්යාලයේ අධ්‍යාපනය ලද මොහු ළමා වියේ සිටම චිත්ර කලාව ප්‍රිය කලේය. 1903 මොහු විසින් අදින ලද පූස් පැටවා, නැමැති දියසායම් චිත්‍රයට කලා සංගමයේ ප්‍රථම ස්ථානය හිමි විය. එතැන් පටන් ඔහු අතින් මේ රටේ සිටි සියලුම අගමැතිවරුන්ගේ ජනාදිපතිවරුන්ගේ පිළිරුචිත්‍ර නිර්මාණය විය. විදේශීය ප්‍රදර්ශන සදහා කෘති ඉදිරිපත් කළ ප්‍රථම ලාංකීය චිත්ර ශීල්පියාද මොහුය. 1924දී එංගලන්තයේ චිත්ර ප්‍රදර්ශනයක් පවත්වා මොහු ජනාදරයට පත් විය. 1940දී මොහුගේ යකැදුරාගේ දියණිය නැමැති කෘතිය වර්ෂයේ හොදම කෘතිය ලෙස රාජකීය කලායතනය මගින් තෝරා ගන්නා ලදී. මොහු විසින් තෙල් සායම් දිය සායම් සහ පැස්ටල් වලින් අදින ලද භූමිදර්ශන අතිශයින් තාත්විකය. 1940දී ජෝර්ජ් මහරජතුමා අතින්ම අමරසේකර මහතාට ගෞරව නාමය පිරිනැමිණි.
ජෝර්ජ් කීට්
ජෝර්ජ් කීට් මහතා ජගත් කීර්තියට පත් ලාංකීය චිත්ර ශිග්පියෙකි. 1901අප්‍රියෙල් 17වනදා මහනුවරදී උපත ලද ජෝරජ් කීට් මහනුවර ත්‍රිත්ව විද්‍යාලයෙන් මූලික අධ්‍යාපනය ලැබීය. බෞද්ධ හා හින්දු තේමාවන් යටතේ ප්‍රථමයෙන් චිත්ර ඇදීම ආරම්භ කළ මොහුගේ මල් කෘති බොහොමයක්ම දියසායම් වලින් නිමවූ ඒවා විය. චිත්ර ඇදීමේදී විවිධ අත්හදා බැලීම්වල නිරත වූ මොහු 1926දි පමණ වන විට තමාටම ආවේනික ශෙලියක් නිපදවා ගත්තේය. 1943 වන විට එම ෛශලිය පරිණත බවට පත්වූයේ නව නැම්මක්ද ඇතිවය. කාන්තාව හා කුරුල්ලා, ප්‍රේමා, කාන්තාව හා කැඩපත, නායිකා යන චිත්ර එම කාල පරිච්ඡේදය තුළ නිමැවිනි. ස්වකීය ශෛලිය ගොඩනැංවීමේ දි ජෝර්ජ් කීට් මහතාට පිකාසෝ, මතිස් වැනි ශිල්පීන්ගේ ආභාෂය ලැබී ඇත. මන රැදි වර්ණ මාලාව, රිද්මික හැඩතල, ලයාන්විත රේඛාව නිසා මොහුගේ චිත්ර නවතාවයෙන් යුක්තය.
පී.ඊ.පී දරණියගල
කොළඹ ජාතික කෞතුකාගාරයේ අධ්‍යකෂ වශයෙන් සේවය කළ දරණියගල මහතා සත්වරූප ඇදීමෙහිලා දක්ෂයෙකි.මොහු විසින් අදින ලද සත්ව රූප දෙසීයකට අධික සංඛ්‍යාවක් සහ මත්සය රුප තිස්හතරක් 1938 හා 1939 වසර වල බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කෙරිණ. ඡායානුවාදී ලක්ෂණ ඇති චිත්ර ප්‍රථම වරට ලංකාවේ ප්‍රදර්ශනය කරනු ලැබුවේ මොහු විසිනි.
ඇම්.සාර්ලිස්
1880 දී අම්බලන්ගොඩදි මෙලොව එළිය දුටු ඇම්. සාර්ලිස් මහතා ළමා වියේ සිට චිත්ර කලාව පිළිබද වෙසෙසි ලැදියාවක් දැක්වීය. තුරුණු වියෙහිදී චිත්‍රශිල්පී රිචඩ් හැන්රිකස්ගේ ගුරු උපදේශ ලබා ගත් සාර්ලිස් කොළඹ යුගයේ දක්ෂ චිත්ර ඔිල්පියෙකු බවට පත්විය. සාර්ලිස් මහතාගේ තෙළිතුඩින් ජීවය ලද බෞද්ධ විහාර ගණනාවකි. කොළඹ මාළිගාකන්ද විහාරය ඉසිපතනාරාමය අශෝකාරාමය වේළුවනාරාමය ඉන් කිහිපයකි. සාර්ලිස් මහතා විසින් එදා නිර්මාණය කරන ලද බෞද්ධ චිත්ර බෞද්ධයෝ මහත්සේ අගය කලහ. එකල බුදුනුවන්ගේ නිවාස අලංකාර වූයේ එම චිත්‍රවලිනි. සිඬාර්ථ කුමාරෝත්පත්තිය, මහමායා සිහිනය, දේවාරාධනාව, සිදුහත් කුමරු ගිහිගෙය හැරයාම එයින් කිහිපහකි. බෞද්ධයන් අතර ගෞරවයට පාත්ර වූ සීවලී මහරහතන් වහන්සේගේ රූපය නිර්මාණය කිරිමේ ගෞරවය හිමි වන්නේද මොහුටය. ඇම්.සාර්ලිස් මහතා යුරෝපීය චිත්ර කලාවේ ආභාෂය ලැබූ කෙනෙකි. දීප්තිමත් වර්ණ භාවිතය, එළිය අදුර දැක්වීම, පර්යාවලෝකනය දැක්වීම, තාත්වික නිරූපනය ඔහුගේ චිත්ර වල දක්නට ලැබේ.
ඇල්.ටී.පී.මංජු ශ්‍රි
1902 අඵත්ගමදී උපත ලද ඇල්.ටී.පී මංජු ශ්රී කලා ශිල්පියා ශ්රී ලංකා කලා ක්ෂේත්‍රය වෙනුවෙන් මහත් සේවයක් ඉටු කලේය. 1932 ඉන්දියාවේ ශාන්ති නිකේතනයට බැදී කලාගුරු නන්දලාල් බෝස්ගේ ඇසුර ලබා චිත්ර කලාව හැදැරූ මොහු තමාටම ආවේණික ශෛලියක්ද නිපදවා ගත්තේය. දේශීය චිත්ර කලාවේ අගය දුටු මේ ශිල්පියා මහනුවර යුගයට අයත් විහාර බිතුසිතුවම් පිටපත් කර එහි අගය පෙන්වා දුන්නේය. එවැනි වටිනා මෙහෙවරක් ඉටු කළ නිසා මොහුට 'රැවෝන් මැග්සයිසේ' සම්මානය පිරි නමන ලදී. මංජු ශ්රී ගේ තෙලි තුඩට ලක් වූ චිත්ර අතර අම්බලන්ගොඩ 'පත්තිනි දෙවොල' නැමැති චිත්‍රය මොහුගේ කලා ශෛලියට නිදසුනකි. මේ ශිල්පියා 43 කණ්ඩායමේ සාමාජිකයෙකි
ජේ.ඩී.ඒ.පෙරේරා
කොළඹ රජයේ ලලිත කලායතනයේ අධිපති වශයෙන් දිගුකලක් සේවය කළ ජේ.ඩී.ඒ.පෙරේරා මහතා චිත්‍රශිල්පියෙකු වශයෙන් පුරෝගාම කටයුතු කළේය. 187 ගම්පහ දී උපත ලද ජේ.ඩී.ඒ.පෙරේරා මහතා පාසල් වියේ සිට චිත්ර කලාවට ඇළුම් කළේය. ලංකා කාර්මික විද්යාලයේ බර්ට්ලම් යටතේ මුලින්ම චිත්ර හැදැරූ මොහු එකල චිත්‍රකලා පරීක්ෂක වශයෙන් සිටි සී.ඇප් වින්සර් මහතා සමග කලක් ක්ෂේත්‍රයේ කටයුතු කළේය.තිස් වසරක් කාර්මික විද්යාලයේ අධ්‍යක්ෂ වශයෙන් කටයුතු කළේය. 1946 ලංකා රජයෙන් යුරෝපයට පිරිනමන ලද ප්‍රථම ශිෂ්‍යත්වය ලබා ගැනීමේ ගෞරවය හිමි වන්නේද මොහුටය. චිත්ර කලා ක්ෂේත්‍රයෙහි ජේ.ඩී.ඒ.පෙරේරා වඩාත් ප්‍රසිද්ධියට පත්වූයේ පිළිරූ ඇදීමේ ශිලසපියෙකු ලෙසය. මොහුගේ තෙළිතුඩට ලක්වූ පිළිරූ චිත්ර දැනට ලංකාවේ මෙන්ම පිටරටවලද
ප්‍රදර්ශනය වෙයි. දැනට 'පැරිස්' සැලූන් වල ප්‍රදර්ශනය වන මොහුගේ 'එතල්වෝකර්'ගේ උඩුකය පිළිරුව අගනා කලා කෘතියකි. මේ හැර ඔහුගේ තෙලිතුඩින් නිමවූ 'නළගන'චිත්‍රය ශිල්ප ඥානයේ පරිනත බව දක්වයි.
ජී.ඇස්.ප්‍රනාන්දු
ජී.ඇස්.ප්‍රනාන්දු මහතා දියසායම් චිත්ර ශිල්පියෙකු වශයෙන් කීර්ති නාමයක් ලබා ගත්තෙකි. ලංකා කලා සංගමයේ 69 වන සංවත්සර කලා ප්‍රදර්ශනය සදහා මොහු ඉදිරිපත් කළ මහවැලි ගග,වැසි
දිනය, මුඩුක්කුව, යන දියසායම් චිත්ර රසිකයන්ගේ ප්‍රසාදයට පත්ව්ය. ටයිම්ස් ආයතනයේ, ලංකාදීප පත්‍රයේ චිත්ර ශිල්පියා වශයෙන් කටයුතු මොහු කාටූන් ඇඳිමේ ශූරයෙකි. ජී.ඇස්. පුනාන්දු මහතා ලංකා කලා සංගමයේ සාමාජිකයෙකු හා උප සභාපතිවරයෙකු වශයෙන් ද කටයුතු කළේය.
රිචඩ් ගේබ්‍රියෙල්
1924 පෙබරවාරි 19 දා මාතරදී උපත ලබා කොළඹ ශාන්ත පීතර විදුහලේ අධ්‍යාපනය හැදැරූ ඔහු සිතුවම් කලාව ප්‍රගුණ කළේ අයිවන් පීරිස්ගෙනි. ඉන් පසු හැරී පීරිස්ගේ ඇසුර ඔහුගේ කලා කෘති කෙරෙහි අසීමිත බලපෑමක් ඇති කළා සේම 43 කණ්ඩායමේ සාමාජිකයකු විමටද හේතු විය. ශ්රී ලංකාවේ ප්රමුඛ පෙළේ චිත්ර ශිල්පියෙකු වශයෙන් සැළකෙන මොහු නිරේඛන කලා කටයුතු වලද යෙදෙන්නෙකි. ශ්‍රි ලංකාවේ ක්‍රිස්තියානි කලාවට අර්ථවත් දායකත්වයක් ලබා දුන් මොහුගේ අගනා චිත්‍රාවලි තිඹිරිගස්යායේ ශාන්ත තෙරේසා දෙව් මැදුරේදී දැකගත හැකිය. ආයතනික සම්ප්‍රදායන් කෙරෙහි හෝ න්‍යායන් කෙරෙහි සැළකිල්ලක් නොදක්වන අතර මූර්තිමය ලන්ෂණ හෙබි රූප වල ඉරියව් හා ඉඟි රිද්මයානුකූල සැරසිලිමය අයුරුවකින් දැක්වීම මොහුගේ ශෛලිය වී ඇත.වැඩෙහි යෙදී සිටින මිනිසුන්, ගැල්කරුවන්, ගවයින්වැනි ගම්බද දර්ශන හා සිරිත් විරිත් මොහුගේ කලා නිර්මාණ වලට තේමා විය. ලන්ඩන්, පැරිස්, වැනීසිය හීදි ද ඔහුගේ චිත්ර ප්‍රදර්ශන සිදුවිය. 43 කණ්ඩායමේ බාලම සාමාජිකයා වූ ගේබ්‍රියල් 2002 වර්ෂයේදී ඔස්ට්‍රලියාවට සංක්‍රමණය වුයේය. 2016 පෙබරවාරි 19 දා ඔස්ට්‍රේලියාවේදී අවසන් සුසුම් හෙලීය.
අයිවන් පීරිස්
නූතන සිතුවම් කලා නැඹුරුවේ ආරම්භක යුගයේ ශිල්පියෙක් වූ අයිවන් පීරිස් (1921-1988)දෘෂ්‍ය තාත්විකත්වයට වඩා සංවේදීතාව තුලින් ජනනය වන තාත්වින හැඟිම් සිතුවමට නැගීමට ආශා කළේය. අයිවන් පීරිස් 1921 ජූලි 31 දා උපන් අතර ඔහුගේ දෙමව්පියන් වූයේ වෛද්‍ය ජේම්ස් පීරිස් මහතා හා එම මැතිනියත්ය. කුඩා කලදීම සිතුවම් කලාවට කැමැත්තක් දැක්වූ මොහු ඩේව්ඩ් පේන්ටර් වෙතින් චිත්ර කලාව හැදැරැවේය. මොහු 43 කන්ඩායම ඇරඹීමෙහි පුරෝගාමියකු විය. 1964 දී රජයේ ශිෂයත්වයක් ලැබ කෙටි කලක් එංගලන්තයේ ඇන්ග්ලෝ-ෆ්‍රෙන්ච් කලා මධ්‍යස්ථානයේ කලාව ප්‍රගුණ කල අතර වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා ටික කලකින් පැරීසියට ගියේය. එංගලන්තයේදී චිත්ර ප්‍රදර්ශන රැසක් පැවැත්වීම නිසා මහත් ප්‍රසිද්ධියට පත්විය. අයිවන්ගේ සිතුවම් ශෛලියට බලපා ඇත්තේ ක්‍රීට ජාතික එල් ග්‍රෙකෝ බව ඔහුගේ තෙල් සායමින් නිමවන ලද එස්.බී දිසානායකගේ මහත්මියගේ ප්‍රතිරූපයත් එල් ග්‍රෙකෝට ප්‍රණාමය නැමැති සිතුවමත් විමසිතිමත්ව බලන්නෙකුටය. එසේ වුවද ඔහුගේ භූමි දර්ශන ඉතා සරළ බවක්ද එකම වර්ණය ක්‍රමයෙන් වියැකී යන අයුරින් හා හැඩතල අයුරින් දැක්වීමත් නිසා පෝල් ශෙෂාන්ගේ කෘතිද සිහියට නංවයි.
පිංතූර ගැලරිය
<gallery>
රූපය:Img020s[1].jpg
රූපය:Img025s[1].jpg
රූපය:Img055l[1].jpg
</gallery
මුලාශ්‍ර
චිත්ර කලාව
සිහිල්.ඇම් සිරිසේන,
ලලිත පුවත්පත්
මේවාද බලන්න
Art Srilanka
චිත්ර ශිල්පීන්
චිත්ර කලාව
කොළඹ යුගය |
5801 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AB%E0%B6%BA%20%E0%B6%B4%E0%B6%AD%E0%B7%8A | ණය පත් | විවෘත ආර්ථික ප්රතිපත්තිය හඳුන්වා දීමෙන් පසු විනිමය පාලන සීමාවන් ලිහිල් වීමත් සමඟ ශ්රී ලාංකීය බැංකු ක්ෂේත්‍රයට විදේශීය බැංකුද ප්‍රවිෂ්ඨ විය.ඵතෙක් දියුණු රටවලට පමණක් සීමාවූ නොයෙකුත් ආකාරයේ බැංකු සේවාවන් තාක්ෂණික මෙවලම් උපයෝගී කරගෙන ශ්රී ලාංකීය ගනුදෙනුකරුවනට හඳුන්වා දීමට උත්සුක විය.ඉලෙක්ට්‍රොනික විද්‍යාවේ දියුණුව හේතුවෙන් පරිගණක මුද්‍රණ ශිල්පය,විදුලි සංදේශ පණිවිඩ හුවමාරුව යන ක්ෂේත්‍රයන්හි ඵ්කාබද්ධ දියුණුව සමඟ නූතන තොරතුරු තාක්ෂණ විද්‍යාව මඟින් නොයෙකුත් ක්ෂණික බැංකු සේවා ලබා දුනි. ක්රෙඩිට් කාඩ්පත (ණය කාඩ්පත හෝ ණය පත්) මෙහි එක් ප්‍රතිඵලයකි.
කාඩ්පත
මෙම කාඩ්පත දිග මිලිමීටර 85 ක් හා පළල මිලිමීටර 24 ක් වන ඝෘජුකෝණාස්‍රාකාර මිලිමීටර 1ක් ඝණකමින් යුත් පහසුවෙන් මුදල් පසුම්බියෙහි දමා ගෙනයා හැකි ප්ලාස්ටික් කාඩ්පතකි. එහි ඉදිරි මුහුණතෙහි පහත තොරතුරු අඩංගු වේ.
කාඩ්පත් හිමියාගේ නම
අංක 16 කින් යුත් කාඩ්පත් අංකය
තාඩ්පත අවලංගු වන දිනය
ආරක්ෂිත සළකුණු
කාඩ්පතේ නම සහ වෙළඳ ලකුණ
ආරක්ෂිත පියවරක් ලෙස නම,අංකය,අවලංගු වන දිනය කාඩ්පතේ උඩට මතුවන සේ මුද්‍රණය කර ඇත
ක්රෙඩිට් කාඩ්පතෙහි වෙළඳ නාමය/ලකුණ හිමි සමාගම
ඡාත්‍යන්තර වශයෙන් ක්රෙඩිට් කාඩ් වෙළඳ නාමය හා ලකුණු හිමි විශාලතම ආයතන කිහිපයකි. වාණිජ බැංකු මෙම ආයතනවල අනුග්‍රහය ඇතිව ක්රෙඩිට් කාඩ්පත් නිකුත් කරනු ලැබේ
වීසා
මාස්ටර් කාඩ්
ඇමරිකන් එක්ස්ප්‍රස්
ඩිනර් ක්ලබ්
ක්රෙඩිට් කාඩ්පත භාවිතයේදි සම්බන්ධ වන පාර්ශවයන්
ක්රෙඩිට් කාඩ්පත් සකස් කිරීම, නිකුත් කිරීම හා භාවිතය යන ක්‍රියාදාමයන්ට සම්බන්ධ වන පාර්ශ්ව කිහිපයකි.
කාඩ්පත් නිකුත් කරන ආයතන
කාඩ්පත් අයිතිකරු
භාණ්ඩ හා සේවා සපයන වෙළඳ ආයතන
ටේලර් යන්ත්‍ර හිමි බැංකුව
ක්රෙඩිට් කාඩ් වෙළඳ නාමය හිමි සමාගම
ක්රෙඩිට් කාඩ්පත් වර්ගීකරණය
කාඩ්පත ලබාගන්නාගේ ආදායම, රැකියාව, වයස, පවත්වා ගෙන යන බැංකු ගිණුම් අනුව ලබාදිය යුතු කාඩ්පත් වර්ගය තීරණය කෙරේ. දේශීය හා විදේශීය වශයෙන්ද වර්ගීකරණය සිදුකෙරේ. කාඩ් නිකුත් කරන මධ්‍යස්ථානයෙන් මධ්‍යස්ථානයට වර්ගීකරණය වෙනස් වේ. බොහෝ විට පහත ආකාරයට වර්ගීකරණය කරනු ලැබේ.
සාමාන්‍ය ගනුදෙනුකරුවන් සඳහා පහළ ණය සීමාවකින් යුතුව දේශීය වශයෙන් භාවිතා කළ හැකි කාඩ්පත (ක්ලැසික්ස් කාඩ්පත)
මධ්‍යම පරිමාණ ගනුදෙනුකරුවන් සඳහා ඉහළ ණය සීමාවකින් යුතුව දේශීය හා විදේශීය වශයෙන් භාවිතා කළ හැකි ජාත්‍යන්තර
ක්රෙඩිට් කාඩ්පත (ක්ලැසික්ස් ඉන්ටර්නැෂනල් කාඩ්පත)
ඉහළ පරිමාණයේ ගනුදෙනුකරුවන් සඳහා දේශීය හා විදේශීය වශයෙන් භාවිතා කළහැකි ජාත්‍යන්තර ක්රෙඩිට් කාඩ්පත (ගෝල්ඩ්
කාඩ්පත)
නොයෙකුත් ආයතන සඳහා නිකුත් කරනු ලබන ආයතනික හෝ ව්‍යාපාරික කාඩ්පත (බිස්නස් කාඩ්පත)
ක්රෙඩිට් කාඩ්පත් භාවිතය
ක්රෙඩිට් කාඩ්පත අරමුණු කිහිපයක් සඳහා භාවිතා කරනු ලැබේ. එය පහත දක්වා ඇත.
ගෙවීම් මාධ්‍යයක් ලෙස භාවිතා කිරීම. (මෙහිදී මුදල් ක්ෂණිකව නොගෙවා අවශ්‍ය භාණ්ඩ හා සේවා මිළදී ගැනේ)
ණයක් ලබාගැනීමේ අරමුණින් යුතුව (අනුමත කරන ලද ණය සීමාවන් තුළ භාණ්ඩ හා සේවාවන් ගැනෙන අතර ඉතා කෙටි කාල
සීමාවක් තුළදී පොළී අයකිරීමක් සිදු නොකෙරේ)
මුදලින් ණය මුදලක් ලබා ගැනීම. (අනුමත සීමාවක් තුළ මුදලින් ණය මුදලක් ලබාගත හැක.කාඩ්පත පිළිගන්නා බැංකු ශාඛාවක
කවුන්ටරයකින් හෝ ටේලර් යන්ත්‍රයකින් පෞද්ගලික රහස්‍ය අංකය යොදා මුදල් ලබාගත හැක)
ක්රෙඩිට් කාඩ්පත් හිමියාට සැලසෙන වාසි
ලෝකය පුරා විසිරී ඇති සුපිරි වෙළඳසැල් සමඟ ගනුදෙනු කිරිමේ හැකියාව.
ලබාගත් භාණ්ඩ හා සේවාවල වටිනාකම ගෙවීම් කළ යුතු දිනට පෙර සම්පූර්ණ මුදල එකවර ගෙවා නිම කිරීමෙන් පොලි අය නොකෙරේ. අනිවාර්ය මුදල වන ලබාගත් ණය මුදලෙන් 5% ප්රමාණය ගෙවීමෙන් ඉතිරිය වාරික වශයෙන් අදාල පොලිය සමග ගෙවිය හැක.
අනිකුත් ප්‍රසාද දීමනා සඳහා හිමිකම් ලැබීම.
මුදල් කළමණාකරණය පහසු වේ.
චෙක්පත් වලට වඩා භාවිතය පහසු වේ.
ටේලර් යන්ත්‍රයක් භාවිතයෙන් මුදල් ලබාගත හැක.
බාහිර සබැඳි
central bank of sri Lanka
Best Credit Cards
ආශ්‍රේය
සටහන සඟරාව
වානිජ්‍ය
ව්‍යාපාර |
5802 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B6%9C%E0%B6%BD | මුරගල | පූජනීය ස්ථානයකට, හෝ රාජකීය ස්ථානයකට පිවිසෙන දොරටු අභියස පියගැටපෙළ පාමුල සඳකඩපහණ දෙපස පිහිටන මුරගල හෙළ කලාකරුවාගේ මා හැඟි නිර්මාණයකි. දිගු කලක් මුළුල්ලේ විකාශනය වූ මුරගල ආරක්ෂක ගල්, දොරටුපාල ගල් නමින්ද හැඳුන්වයි.
මුරගලෙහි ආරම්භය
ආරම්භයෙහි හුදු ගල් පතුරක් පමණක් ම වූ මුරගල, කොරවක්ගල සඳහා වූ කූඤ්ඤයක්විය. උදාහරණ වශයෙන්
නිතුලත් පහණේ මුරගල
රාජාංගනයේ වටදාගෙයි මුරගල
වෙස්සගිරියේ මුරගල
සඳහන් කළ හැකිය. පළමුවෙන් ගලෙහි උඩු අයින් අර්ධ කවාකාරව කපා එය විචිත්‍රකිරිම අරඹා ඇත. යටිකුරු පලිහ නමින් හැඳින්වෙන මෙබඳු මුරගල් බුත්තල කෝරළයේ ගල්බුදුන්තැන්නෙන් හමුවේ
පුන්කළස සහිත මුරගල
දේශීය සංස්කෘතියේ අනන්‍යතාවය දනවන පුන්කළස මුල්කාලීනව මුරගලට එක් විය. සෞභාග්‍යය, සශ්‍රීකත්වය, දියුණුව හොබවන පුන්කළස ප්‍රථම භාගයේ රේඛාවකින් සටහන්ව ක්‍රමයෙන් විසිතුරු විය.
වෙල්ගම් වෙහෙර
මඟුල් මහා විහාරය
මිහින්තලේ කළුදිය පොකුණ
අනුරාධපුරයේ නෙළුවිල
ඇති මුරගල් මීට උදාහරණ වේ. මින් විශිෂ්ට මුරගල වන්නේ නෙළුවිල මුරගලයි.
වාමනයා සහිත මුරගල
හාස්‍ය රස දනවන බහිරවයා සහිත මුරගල මුරගලෙහි දෙවන අවස්ථාවයි. බහිරව මුරගල ප්රධාන කොටස් දෙකකි. ඉන් බහිරවයාගේ හිස මත හක්ගෙඩියක සළකුණක් සහිත මුරගල සංඛ ලෙසත්, පද්මයක සළකුණ සහිත මුරගල පද්ම ලෙසත් හැඳින්වෙයි. මෙබඳු මුරගල් බහුලව දැකගත හැකිවේ. කුවේරයාගේ පරිවාර ජනයා (පද්ම නිධි සහ සංඛ නිධි) මෙනම් වූ බව සෙනරත් පරණවිතාන මහතාගේ අදහසයි.
අභයගිරිය
මිහින්තලේ රාජගිරිගලෙන
මෙබඳු මුරගල් දක්නට ලැබේ. තොලුවිල දක්නට ඇති මුරගල් ඉන්දීය කැටයම් ආභාෂය ලබා ඇති බව පෙනේ.
නා රුව සහිත මුරගල
නා රුව සහිත මුරගල්, මුරගල් වශයෙන් නොසැලකෙන බව චාල්ස් ගොඩකුඹුර මහතාගේ අදහසයි. කෙසේ වෙතත් මේ යුගයේ බහිරව විමානයට නාගයකු රිංගා ගැනීමට දැරූ උත්සාහයක් මුරගලේ විකාශනය තුළ පෙනේ. නා රුව සහිත මුරගල් විශේෂයෙහි ද වර්ග දෙකක් දැකගත හැකිය. එනම් පෙන පහක් සහිත නාග රුව සහ පෙන හතක් සහිත නාග රුව සහිත මුරගල් වශයෙනි.
පොළොන්නරුවේ තිරියායෙන්
කුට්ටම් පොකුණෙන්
මෙබඳු මුරගල් හමුවේ. මේ මුරගල් ජලය සංකේතවත් කළ බවට විශ්වාසයක් පවතී.
නාරජු සහිත මුරගල
මුරගලේ විශිෂ්ටතම අවස්ථාව නාරජු සහිත මුරගල් අවස්ථාව වේ. එතෙක් පැමිණි මුරගල් සියල්ලෙහිම වූ සියළු අංග නාරජු සහිත මුරගල තුළ දක්නට ලැබේ. ඒ අනූව පුන්කළස රුව නාරජුගේ අත්ල මතද, බහිරව රූ එකක් හෝ සමහරවිට දෙකක් නාරජුගේ පය පාමුලද, නාග පෙන නාරජුගේ හිසවටාද සංඛේතවත් කොට තිබේ.
අනුරාධපුරයේ රත්න ප්‍රාසාදයේ මුරගල මීට හොඳම උදාහරණයයි. පස් වන සියවසට අයත් මේ මුරගල මිහිඳු රජ දවස නිමවූවක් බව හොරාකොට් මහතාගේ අදහසයි. දුටුවන් මන බඳනා රාගී හැඟීම් ඉස්මතු කළ නා රජ රුව තාරුණ්‍යයෙන් පිරිපුන් ය. රත්න ප්‍රාසාදයේ මුරගල භාරතයේ තෙලිසා මන්දිරයේ ඇති දානපති යුවල නම් මුරගලට සමාන වේ. පොළොන්නරු යුගයට අයත් විශිෂ්ඨතම මුරගල වටදාගේ නැඟෙනහිර ද්වාරයෙහි පිහිටා ඇත.
මේවාද බලන්න
ශ්රී ලංකාවේ කැටයම් කලාව
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ගුණරත්න බණ්ඩාර,ජී.ආර්. මහරච්චිමුල්ලේ : අපේ සංස්කෘතික දායාද
මද්දුමගේ ,මිල්ටන් :චිත්ර කලා අධ්‍යයනය
මුරගල් |
5803 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%87%E0%B6%B8%E0%B7%8A%E0%B6%B6%E0%B7%90%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%9A%E0%B7%9A%20%E0%B6%AF%E0%B7%9A%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B6%BD%E0%B6%BA | ඇම්බැක්කේ දේවාලය | පැරණි ලක්දිව රාජධානි විකාශනය තුල ගම්පළ රාජධානි සමයේදී එනම් 14 වන ශතවර්ෂය අග භාගයේදී 3 වන වික්‍රමබාහු රජු (ක්‍රි.ව 1360-1374) විසින් ඇම්බැක්කේ දේවාලය ඉදිකරවා ඇත. මෙම දේවාලය වඩාත් ප්‍රසිද්ධියට පත්ව ඇත්තේ ලී කැටයම් සම්බන්ධයෙනි. "ලක්දිව ශ්‍රේෂ්ඨතම ලී කැටයම් ඇත්තේ ඇම්බැක්කේ" යන්න උගතුන්ගේ පිළිගැනීමය. වික්‍රමබාහු රජුගේ මෙහෙසිය වශයෙන් සිටි සෙනකඳ බිසෝ බණ්ඩාර දේවිය මෙම දේවාලයට අධිගෘහිත බව බොහෝ දෙනාගේ විශ්වාසයයි. ඇම්බැක්කේ දේවාලය හා සම්බන්ධ විවිධ පුරාවෘත ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ.
ඇම්බැක්කේ දේවාල පුරාවෘතය
ලංකාවේ දක්නට ලැබෙන පැරණි සිංහල ලී කැටයම් පිළිබඳ මහත් ප්‍රසිද්ධියක් උසුලන ඇම්බැක්කේ දේවාලය පිහිටා තිබෙන්නේ මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ උඩුනුවර මැද පළාතෙහිය. පේරාදෙණියේ සිට ඇඹිල්මීගම දක්වා වැටී ඇති මහා මාර්ගයෙහි දවුලගල නම් මංසන්ධියකි. එතැන් සිට ගංහත දක්වා දිවෙන පාරේ සැතපුම් භාගයක් පමණ ගිය කල හමුවන වෙල්යායක් සහිත ගම්මානයක් මධ්‍යයෙහි මෙම දේවාලය සාදවා ඇත.
මෙම දේවාලය ඉදිකිරීම සම්බන්ධයෙන් ඉතිහාසයේ දක්වන පුරාවෘත "ඇම්බැක්කේ වර්ණනාව" නම් කාව්‍ය කෘතියෙහි මැනවින් පැහැදිලි කෙරේ. ඇම්බැක්කේ දේවාලය ගොඩනැංවීමට හේතු වූයේ යැයි සැළකෙන ප්‍රසිද්ධ කතා පුවතකි. රංගම නම් ගමේ වාසය කරන ලද බෙර වයන්නෙකුට වැළඳී තිබුණු කුෂ්ට රෝගයක් කතරගම ගොස් කරන ලද කන්නලව්වකින් පසුව සුව විය. මෙනිසා ඔහු වර්ෂයක් පාසා එහි ගොස් බෙර වයා කඳසුරිඳුන්ට කෘතගුණ දැක්වීය. පසු කලෙක මහළුව එහි යා නොහැකිව සිත් තැවුලෙන් සිටියදී දිනෙක කතරගම සුරිඳුන් සිහිනෙන් විත් "බිය නොවී ගමට යව. නොබෝ දිනකින් රුකකින් ලකුණක් පෙන්වා මගේ අනුසස් පාමි. එවිට මඟුල් බෙර වයා බුහුමන් කරව" යනුවෙන් පැවසීය. පසු කලෙක වික්‍රමබාහු රජුගේ අගමෙහෙසිය වූ සෙනකඳ බිසෝ බණ්ඩාර දේවියට අයත් ඇම්බැක්කේ මල් උයනෙහි කටු පඳුරු කපා දමද්දී එහි තිබූ කදුරු ගසකින් රුධිර ධාරාවක් නිකුත් වී තිබේ. පසුව එම බෙර වයන්නා රජුට තමන් දුටු සිහිනය සැළකර සිටි බැවින් රජු එතැන දෙව් විමනක් බඳු තෙමහල් පායක් කරවීය. එය ඇම්බැක්කේ දේවාලය නම් විය.
ඇම්බැක්කේ වර්ණනා කාව්‍යයෙහි මෙකී ප්‍රාසාදය තැනවීම පිළිබඳව සවිස්තරව දක්වා ඇත්තේ මෙසේය. "කණුමුල් සිඳවා,භූමි ප්රදේශය බෙර ඇසක් මෙන් තනවා අවටින් ප්‍රාකාරයක් බඳවා සුබ මොහොතින් මඟුල් කප් සිටුවා, ඉඩම් (අම්බලම්),මණ්ඩප,මුළුතැන් ගෙවල්, ගබඩා අටු, ළිං, පලතුරු සහ මල් උයන්, බෝධි වෘක්ෂ, බුද්ධ පූජාව සඳහා පිළිම ගෙවල්, වීදිය කෙළවර පෙරහර කාලයේදී භාවිතය සඳහා දෙමහල් ගෙයක් යනාදිය කරවා දේවාලයෙහි බිතුසිතුවම් ද අඳවන ලද්දේය.එයිනික්බිති ඇම්බැක්කේ සිට ගම්පළ දක්වා විහිදී ගිය මාර්ගය කණුමුල් උදුරා ශුද්ධ කර සරසවා පෙරහරින් පැමිණි රජතෙමේ ශුභ මොහොතින් දේවාලයෙහි වූ සිංහාසනය මත කඳ කුමරා‍ගේ රූපය හිඳවීය. ඒ මඟුල නිමිත්තෙන් සැණ‍කෙළි සහිත උත්සවයක් ද පැවැත්විණි. දේවාලයේ නඩත්තුව සඳහා ගම්වර කිහිපයක් ද, කෙත්වතු අසූපස් අමුණක් ද , අලි ඇතුන් ආදිය ද රජු විසින් පුදන ලද්දේය".
ඇම්බැක්කේ දේවාලය කරවන ලදැයි සළකනු ලබන තෙවන වික්‍රමබාහු රජු පිළිබඳව "ඇම්බැක්කේ වර්ණනාව" කාව්‍යයෙහි මෙසේ සඳහන් කරයි.
"මෙලෙසින් දෙවියන් හට මුළුතැන් බා
නිරිඳුන්හට සැල කළෝ විකුම් බා
එවදන් සා'රජතුම විය පෙම් බා
මැතියන් සැම දෙන කරමින් සම් බා "
(ඇම්බැක්කේ වර්ණනාව :26 කවිය)
මෙම දේවාලයට අධිගෘහිත්වය සම්බන්ධයෙන් ද විවිධ වූ විශ්වාස පවතී. කතරගම දෙවියන් උදෙසා කැප කිරීමක් ලෙසින් මෙම දේවාලය ඉදි කර තිබේ. මේ පිළිබඳව ද ඇම්බැක්කේ වර්ණනාව කාව්‍යයෙහි තවදුරටත් පැහැදිලි කෙරේ. සෙනකඳ බිසෝ බණ්ඩාර දේවියතුන්වන වික්‍රමබාහු රජුගේ මෙහෙසිය බවට පත්ව සිට පසුව කතරගම දෙවියන් අතින් මරුමුවට පත් වූවාය. එම දෙවියන් විසින් ඇයට ඇම්බැක්කේ දේවාලය ඇතුළත මැටියෙන් නිමවා සායම් කළ කළ කතරගම දෙව්රුව මයුරාසනාරූඩ කර තැන්පත් කර ඇත. සෙනකඳ බිසෝ බණ්ඩාර දේවියගේ පිළිමයක් උඩහේවාහැට, රහතුන්ගොඩ, වෑගම රජමහා විහාරයෙහි දක්නට ලැබේ.
"පවර සෙනකඳ බිසෝ බණ්ඩර අදහසින් යන දේවි දේවී
කතරගම සුරිඳුන්ගෙන් ලැබ ගෙන ඇම්බැක්කෙ දේවාල පදවී
නිතර ලෙව් සතහට ද පිහිටව නොයෙක් උවදුරු රෝග දුරුවී
අතර ලක මුළු තෙද'ණසක යස රැසින් අළු කර බැබළවී "
යන කාව්‍යයෙන් ද සෙනකඳ බිසෝ බණ්ඩාර දේවිය හා ඇම්බැක්කේ දෙවොල අතර තිබෙන සබඳතාවය පැහැදිලි කෙරේ. ඇම්බැක්කේ දේවාලයේ අදිකාරම් ධූරය දරන ලද තැනැත්තා හඳුන්වන ලද්දේ 'දේවතා බණ්ඩාර' ලෙසිනි. මෙම දේවතා බණ්ඩාර උදෙසා ඇම්බැක්කේ දේවාල භූමියෙහිම පල්ලේ දේවාලය පිහිටුවා ඇත. මෙහි අඩි 5ක් පමණ උස ඇති, සායම් ගා වර්ණවත් කළ දේවතා බණ්ඩාරගේ දැවමුවා ප්‍රතිමාවක් ඇත. ඇම්බැක්කේ වර්ණනාව කාව්‍ය මෙන්ම දේවතා බණ්ඩාර කවි වලින් ද මෙම දේවතා බණ්ඩාර පිළිබඳව හඳුන්වා ඇත.
"දෙවියන් සැමටම සැල කර වැන්ඳූ
-දේවතා බණ්ඩර දෙවි මිස ඇද්දූ "
(ඇම්බැක්කේ දේවතා බණ්ඩාර කවි)
ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය
ගම්පල යුගයේ ගෘහ නිර්මාණ සම්ප්‍රදායේ ප්‍රෞඩත්වය විදහාලීමෙහි ලා සැලකෙන වැදගත් කෘතියක් ලෙසින් ඇම්බැක්කේ දේවාලය හැඳින්විය හැක. මෙම යුගයේ ඉදි වූ සෙසු දැව කර්මාන්තයන් පරයමින් වැජ‍ඹෙන්නකි. මහනුවර කාලයට අයත් කෘතීන් අතර වුවද මේ තරම් සීග්‍ර දැව කර්මාන්තයක් සොයාගත නොහැකි වනුයේ එහි ගෘහ නිර්මාණයේදී භාවිතය වී තිබෙන මා හැඟි ලී කැටයම් නිසාය.
පුරාණ විහාර සිතියමක භූමි සැලැස්ම පිළියෙල කිරීමේදී බොහෝ විට විහාර ගෙයට නුදුරින් දේවාලයක් ද ඉදිකිරීම චිරාගත සම්ප්‍රදායකි. නමුත් මෙහි ප්‍රමුඛව දක්නට ඇත්තේ වැඳුම් පිදුම් සඳහා වූ එකම දේවාල ගොඩනැගිල්ලක් පමණි. ඒ අනුව ර්ට්ටාගේ(දිග්ගෙය), විහාර ගෙය සහ දේවාලය යන අංග තුනකින් සමන්විතය.
මහා දේවාලය
මැද පිහිටි මහා දේවාලය හෙවත් වැඩ සිටින මාළිගය ලෙසින් හැඳින්වෙන ගර්භගෘහය දෙමහල් වන සේ තනා ඇත. මුදුන් වහලය පියස්සකින් සෙවෙනි වෙයි. පහත මාලයේ බිත්ති ආවරණය වීම සඳහා සතර පැත්තෙන් පියසි කොන් යොදා ඇත. පහත මාලයෙන් මුදුන් මාලය වෙන් කෙරෙනුයේ ලොකු දාදු කැටයක් මත ඊට ප්‍රමාණයෙන් කුඩා වූ දාදු කැටයක් තැබූ ආකාරයෙනි. මුදුන් මහලේ බිත්ති සතර වටා ඉදිවූ කණු මත මුදුන් පියස්ස නංවනු ලැබීය. සතර වටේට දේවරූප සතරක් සවි කළ කොතක් මුදුන් පියස්ස මත රැඳවිණි.
දිග්ගෙය
දිග්ගෙය,හේවිසි මඩුව යන නමින්ද හඳුන්වනු ලැබේ.හුණු මැටියෙන් කළ දෙව් මැදුරට යාබදව මෙම දැව කණු ශාලාව පිහිටා ඇත.මෙම දෙවොල ලී කැටයම් අතින් පමණක් නොව ලීයෙන් කළ දේවාලයේ පියස්ස විශ්වකර්ම නිර්මාණයක් සේ සළකා එහි අගය දෙගුණ තෙගුණ විය. ඉක්මනින් වැසිදිය බැස යන සේ තැනූ යමහි වහල සෙවිලි කිරීමට භාවිතා කර තිබෙනුයේ "පෙති උළු" නමින් හැඳින්වෙන විශේෂ උළු වර්ගයකි.වේයන්ගෙන් ආරක්ෂා වීම සඳහා මෙම දිග්ගෙය අඩි දෙකහමාරක් පමණ උස් වූ අඩිතාලමක් මත තනා ඇත. මෙහි කැටයම් කණු 32ක් වෙයි.
ඇම්බැක්කේ දේවාලයේ කණු සඳහා යොදා ගෙන ඇත්තේ ඉතාම දුර්ලභ ලී වර්ගයක් වන 'ගම්මාලු' ලී වර්ගයයි. මෙහි කුළුණු විවිධාකාර කැටයම්වලින් අලංකාර කර තිබේ. කුළුණු හිසෙහි මුතුදැල් මෝස්තරයක් ද, කුළුණු පාද අටපට්ටම් හෝ චතුරශ්‍රය පෙන්වන තැන නාගබන්ධන හෝ ගැටලියපත් මෝස්තරය හඳුනාගත හැකිය. ඇම්බැක්කේ හේවිසි මඩුවෙහි පේකඩ මත නැංවූ තලාඳ වලද කැටයම් වැලකි.
වාහල්කඩ
දිග්ගෙයට මඳක් ඈතින් පිහිටා ඇති මෙය එක් මඬුලු සෙවෙණිය සහිත සිව්රැස් වාහල්කඩකි. මෙම වාහල්කඩ චතුරශ්‍රාකාර හැඩයකින් යුතු ගොඩනැගිල්ලකි. මනහර කැටයමින් විභූෂිතදැවකණුදහයක් මත තනා ඇති මෙම වාහල්කඩයේ පියස්ස ඇතුළුව මුදුන් වහල කේතු ආකාර හැඩයෙන් යුක්තය. මෙහිද දිග්ගෙයෙහි මෙන් ඉක්මනින් වැසි දිය බැස යන ආකාරයෙන් වහල තනා ඇති අතර වහල සෙවිලි කිරීමට පෙති උළුභාවිතා කර තිබේ.
වෙනත් ගොඩනැගිලි
ඇම්බැක්කේ දේවාලයෙහි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය පිළිබඳව අධ්‍යනය කිරීමේදී ඉහතින් දැක්වූ ප්රධාන ගොඩනැගිලිවලට අමතරව වෙනත් ගොඩනැගිලි කිහිපයක් ද වෙයි.
පල්ලේ දේවාලය
විහාර ගෘහය හෙවත් බුදු ගෙය
වී අටුව නොහොත් අටු මඩුව
මුළුතැන් ගෙය
අම්බලම
ඇම්බැක්කේ ලී කැටයම්
ඇම්බැක්කේ දේවාලය කලාකාමීන්ගේ අමන්දානන්දයට ළක් වී තිබෙන්නේ එහි ඇති ලී කැටයම් නිසාය. ප්රධාන දේවාලයේ ඇති කණු දෙතිසත්, වාහල්කඩයේ කණු දහයත් අනෙකුත් ගොඩනැගිලිවල කණු සහ ගල් ටැම් ආදිය සරසා ඇත්තේ ලක්දිව අන් කිසිදු තැනෙක දක්නට නොලැබෙන තරමේ කැටයම් වලිනි. ඇම්බැක්කේ දේවාල නැටයම් ශිල්පියා ලෙස විශ්වාස නෙරෙන්නේ "දෙල්මඩ මූලාචාරීන්ය".
කැටයම් පුවරුව
වෘෂභ කුඤ්ඡරය
කිඳුරු කින්නර කැටයම
ගජසිංහ
සැරපේඬියා
ඇත්කඳ ලිහිණියා
නයි පූට්ටුව
මකර
භේරුණ්ඩ පක්ෂියා
අශ්වාරෝහක
මල් වර්ග
වෘක්ෂලතා
ජ්‍යාමිතික රූප
මල්ලව පොරය
කිඹිසි මුහුණ
ලී කෙළි ක්‍රීඩාව
ඔළිඳ කොළම්බ
මෙම කැටයම් වල මූලික ලක්ෂණ අනුව ඒවා චිරාගත සිංහල ඌරුවට නෙලූ බවක් පෙනී යයි. ඇම්බැක්කේ දේවාල ලී කැටයම් යනු හෙළ කලා කරුවා සතු උසස් කලා කර්මාන්ත නෛපුණ්‍ය, කලා කෞෂල්‍යයත් මනාව විදහා දක්වන උත්කෘෂ්ට දේශීය කලා කෘතියකි.
පින්තූර ගැලරිය
මූලාශ්‍ර
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
මුදියන්සේ නන්දසේන:ඇම්බැක්කේ වර්ණනාව සහ වෙනත් ලිපි
මද්දුමාගේ මිල්ටන්:චිත්ර කලා අධ්‍යනය
ආශ්‍රිත ලිපි
ඇම්බැක්කේ ලී කැටයම්
III වන වික්‍රමබාහු රජ
අඩවියෙන් බැහැර පිටු
Ambekke Devale (A wooden wonder)
Ambekke Devale
ඇම්බැක්කේ ත්‍රිමාන ඡායාරූප Embekke 3d photos
ජනශ්‍රැතිය
දේවාල
මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ පුරාවිද්‍යා ආරක්ෂිත ස්මාරක
හ‍ෙනකඳ බිසෝ බණ්ඩාර දේවිය
ගම්පොල රාජධානිය |
5804 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%20%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B7%9A%20%E0%B6%85%E0%B6%B0%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B6%BB%E0%B6%AB%20%E0%B6%B4%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%BA | ශ්රී ලංකාවේ අධිකරණ පද්ධතිය |
ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය
ශ්‍රි ලංකාව තුළ ක්‍රියාත්මක වන උත්තරීතර සහ අවසානාත්මක අධිකරණය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය වේ.එහි ප්‍රධානියා අගවිනිසුරුය.අගවිනිසුරු ඇතුළු අනෙකුත් විනිසුරු මඩුල්ල නිර්දේශ කිරීම සහ පත් කිරීම ජනාධිපතිවරයා විසින් සිදු කරනු ලැබේ.18 වන සංශෝධනයට පෙර අගවිනිසුරු සහ ශේෂ්ඨාධිකරණයේ අනෙකුත් විනිශ්චයකාරවරු පත් කිරීමට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යාවස්ථා සභාවේ අනුමැතිය අවශය විය. නමුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට කරන ලද 18 වන සංශෝධනයෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව අහෝසි කර පාර්ලිමේන්තු සභාව පත් කරන ලදි. එනිසා වර්තමානයේ අග්‍රවිනිෂ්චයකාරවරයා සහ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ අනෙකුත් විනිශ්චයකාරවරු පත් කිරීම ජනපති විසින් සිදු කිරීමේ දී පාර්ලිමේන්තු සභාවේ නිරීක්ෂණ සලකා බැලීම පමණක් සිදු කරනු ලබයි. .
බලතල
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අර්ථ නිරූපණය කිරීම
අවසානාත්මක අභියාචනා අධිකරණ බලය
ජනාධිපතිවරයා සම්බන්ධයෙන් ඇති උපදේශාත්මක අධිකරණ බලය
මූලික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනයන් සම්බන්ධ නඩුකර විභාග කිරීම
ජනාධිපතිවරණ හා ජනමතවිචාරණ ඡන්ද පෙත්සම් විභාග කිරීමේ බලය
අභියාචනාධිකරණය
ශ්‍රි ලංකාව තුළ ක්‍රියාත්මක වන දෙවන ජ්‍යෙෂ්ඨතම උසාවියයි. මෙහි ප්‍රධානියා අභියාචනාධිකරණ සභාපතිය.උපරිම 11සහ අවම 06වශයෙන් විනිසුරු මඩුල්ල සමන්විත වේ.
බලතල
අභියාචනා අධිකරණ බලය
ප්‍රතිශෝධන අධිකරණ බලය
රිට් (writ) ආඥා නිකුත් කිරීමේ බලය
මහමැතිවරණ ඡන්ද පෙත්සම් විභාග කිරීමේ බලය
අධිකරණයට අපහාස කිරීම සම්බන්ධ නඩු විභාග කිරීමේ බලය
පළාත් බද මහාධිකරණය
1988 වසරේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ගෙන එන ලද 13 වන සංශෝධනය මගින් මෙය පිහිටුවන ලදි. අධිකරන බලය විමධ්‍යගත කිරීම සම්බන්ධව මෙය සාර්ථක නිදසුනකි.
බලතල
පෙර අභියාචනාධිකරණය විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලද අභියාචනා සහ රිට් ආඥා නිකුත් කිරීමේ බලය
ප්‍රාථමික හා මහේස්ත්‍රාත්අධිකරණයන්හි නඩු තීන්දු වලට එරෙහි අභියාචනා සහ ප්‍රතිශෝධන විභාග කිරීම
මහාධිකරණය
ශ්‍රි ලංකාව තුළ ක්‍රියාත්මක වන ඉහළම මුල් අවස්ථා අපරාධ අධිකරණය මෙය වේ.ජූරි සභාවක් ඉදිරියේ නඩු විභාග වන එකම අධිකරණයයි. අධිකරණ සේවා කොමිෂන් සභාවේ නිර්දේශය අනුව ජනාධිපති විසින් විනිසුරුවරු පත් කරනු ලබයි.
බලතල
බරපතල අපරාධ නඩු විභාග කොට දඬුවම් නියම කිරීම
ජූරියක් සහිතව හෝ රහිතව ත්‍රිපුද්ගල විනිසුරු මඩුල්ලක් ඉදිරියේ (Trail at bar) නඩු විභාග කිරීම
අද්මිරාල්ති අධිකරණ බලය
ඇප නියම කිරීම් සහ හදිසි නීති රෙගුලාසි කඩකිරීම් සම්බන්ධ නඩු විභාග කිරීම
දිසා අධිකරණය
ඉහළම මුල් අවස්ථා සිවිල් අධිකරණයයි.මෙය පවුල් අධිකරණය ලෙසද හදුන්වයි.
බලතල
සියලුම සිවිල් නඩු විභාග කරයි (සිවිල්, ආදියම්, භාර අාදී වන)
පවුල් ආරවුල් සම්බන්ධ නඩු විභාගය
දේපළ හිමිකාරිත්වය සම්බන්ධ නඩු විභාගය
බාලවයස්කරුවන් සම්බන්ධ ඉහළම භාරකරු ලෙස සැළකීම
මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණය
මුල් අවස්ථා අපරාධ අධිකරණ බලතල ක්‍රියාත්මක කරනු ලබයි.සිවිල් නඩු විභාග කිරීමේ බලයද ඇත. නමුත් මූලිකව "අපරාධ අධිරණයක්" ලෙස හදුන්වයි.
දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය හා අපරාධ නඩු විධාන සංග්‍රහය අනුව මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණය වෙත බලය ලබාදී ඇත
ප්‍රාථමික අධිකරණය
මුල් අවස්ථා සුළු අපරාධ අධිකරණ බලතල හා සුළු සිවිල් අධිකරණ බලතල ක්‍රියාත්මක කරනු ලබයි. ආරවුල් හැකිතාක් දුරට සමථයට පත් කිරීමට විනිසුරුවරයා බැඳී සිටී.
බලතල
රු. 1500 ට වඩා අඩු සිවිල් නඩු විභාග කිරීම
පළාත් පාලන ආයතන වල අනුනීති ක්‍රියාත්මක කිරීම
66 වගන්තිය යටතේ වන නඩු විභාගය
ආශ්‍රේය
ශ්රී ලංකාවේ නීති විද්‍යාල ප්‍රවේශ අත්පොත
මේවාද බලන්න
නීතිය
ශ්රී ලංකාවේ නීති පද්ධතිය
ශ්රී ලංකාවේ විවාහ නීතිය
ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණය
රිට් ආඥා []
නීතිය |
6074 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%85%E0%B7%92%20%E0%B6%9A%E0%B7%85%E0%B7%8F%E0%B6%B4%E0%B6%BA%E0%B7%9A%20%E0%B6%B4%E0%B7%83 | වියළි කළාපයේ පස | හැඳින්වීම.
පෘථිවියේ ගොඩබිම් ප්රදේශය ගත්කල ඵය සෙන්ටිමීටර 3 සිට මීටර 3 දක්වා පමණ ඝනකමින් යුත් පස් තට්ටුවකින් වැසී ඇත.පසේ වැදගත්කම ගත්කල පැළෑටි සහ සත්වයින්ගේ පැවත්ම රඳා පවතින්නේ මේ පස් තට්ටුව මතයි.පස පිළිබඳ අවධානය යොමුවීම කෘෂිකර්මාන්තයට යොමුවු කාලය තරම්ම පැරණිය.පස පිළිබඳ විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය ආරම්භ වූයේ ඉතා මෑතකදීය.ඵහිදී මූලිකත්වය ගත්තේ ඩුකුෂෙව් ප්රමුඛ රුසියානු විද්‍යාඥයින් පිරිසකි.මොවුන්ට අනුව පස සකස්වීමට ප්රධාන සාධක 5ක් ඇත.
1.මූලික ද්‍රව්‍ය
2.භූ ලක්ෂණය
3.කාලගුණය
4.ජීවගෝලය
5.කාලය
ඵකී ආකාරයෙන් කෘෂිකර්මාන්තයේදී ප්‍රධානතම සාධකය බවට පත් වන පස ලෙස අප හඳුනාගන්නේ පාංශුජනක ක්‍රියාවලීන්ගේ කාලාන්තරයක් තිස්සේ සිදුවන ක්‍රියාත්මකවීම් වල ප්රතිඵලයක් ලෙසයි.
පාංශු වර්ගීකරණය.
ශ්රී ලංකාවේ දැනට පාංශු වර්ගීකරණයන් අතර පිළිගන්නේ 1961දී මුවර්මන් සහ පානබොක්කේ යන අය විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද වර්ගීකරනයන්ය. ඔවුනට අනුව ශ්රී ලංකාවේ මහා පාංශු ගණ 14ක් දක්නට ලැබේ.ඵයින් පහත ඵ්වා වියළි කළාපයේ දක්නට ලැබේ.
1.රතු දුඹුරු සුදු කහවත්ත 1505 පිළිබඳ තොරතුරු අනාවරණය වී තිබේ
පස
2.රතු කහ ලැටසෝල්ස් පස
3.ක්ෂාරීය නොවන දුඹුරුපස
4.ග්රැමුසෝල්ස්
5.අපරිණත දුඹුරු ලොම් පස
6.ක්ෂාරීය සහ ලවණ පස
7.දුර්වල ජල වහනයක් පවතින හියුමික් පස
8.දියලු පස
9.රෙගොසෝල්ස් පස
අනෙක් කලාප 2ට සාපේක්ෂව වියළි කලාපය තුළ පාංශු වර්ග වැඩි ප්‍රමාණයක් දක්නට ලැබෙන අතර වියළි කළාපය පුරා ඵනම් මන්නාරම මුලතිවු ත්‍රිකුණාමලය, හම්බන්තොට, මොණරාගල, අනුරාධපුර,පුත්තලම,මඩකලපුව,පොතුවිල් වැනි ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්තව ඇත.වියළි කලාපය තුළ භෝග වගාව සාරවත්ව සිදුකරයි. එහිදී කෘෂිකාර්මික යෝග්‍යතාවය පිළිබඳ සලකා බැලීමේදී සාම්ප්‍රධායික ගොවියෙකු පසක සාරවත් බව පිළිබඳව විමසා බලන්නේ භෝග නිෂ්පාදන ශක්තිය උරා බැලීමෙනි. නමුත් ඉන් ඔබ්බට ගොස් බැලීමේදී වියළි කලාපයට සුවිශේෂී වු පස්වර්ග තුළ රසායනික හා කෘෂිකාර්මික යෝගයතාවක්ද පවතින බව වටහාගත හැක. බෙහෙවින් වැදගත් වන්නාවූ එහි පස් වර්ගයන්ගේ සශ්‍රීකත්ව ගුණාංග සහ ඒවායේ භෝග උත්පාදන ශක්තිය පහත පරිද්දෙන් දැක්විය හැක.
රතු දුඹුරු පස
වියළි කලාපයට ආවේණික වූ මෙම පස එහි භූමියෙන් විශාල ප්‍රදේශයක වයාප්තව ඇත. එනම්, අනුරාධපුර, පොළොන්නරුව,වව්නියාව හම්බන්තොට, මොණරාගල, හා යාබද දිස්ත්‍රික්ක වල දක්නට ලැබේ.
මෙම පස,කැල්සියම් හා මැග්නීසියම් ඉතා සතුටු දායක ලෙස සපයන අතර ඒවාට ඉතා හොඳ කැටායන හුවමාරු ධාරිතාවක්ද ඇත.
නිවර්තන මට්ටමෙන් මෙම පසේ රසායනික සශ්‍රීකත්වය ඉතා යෝග්‍ය යැයි සැලකිය හැක.
මෙහි දුඹුරු වයනය හා ජල වහනයද ඉතා පුළුල් වගා පන්තියකට ගැලපේ.
රතු දුඹුරු පසක භෝග උත්පාදක ශක්තිය ඉතා උසස්ය. එනම් පසේ ඉතා පුළුල් ලෙස නිවර්තන ධාන්‍ය වර්ග, මුං ඇට, මෑ ආදිය තෙල් බීජ සහ ප්රධාන ආහාරයට අමතර ආහාර සාරවත් අයුරින් වගා කළ හැක.
උසස් ආර්ථික අගයකින් යුතු වගාවන් වියළි ඍතුවේදි පවා වගා කළ හැක.
ක්වොට්ස් බොරළු තට්ටුව පළතුරු වැවීම සඳහා ඉතා ප්‍රයෝජනවත්ය.
නයිට්‍රජන් හා පොස්පේට් පොහොර භාවිතා කොට ඵලෝත්පාදක බීජ පාලනයත් නිරවද්‍ය අස්වැද්දීමත් පාලන පුහුණුවත් තුළින් ඉහළ නිෂ්පාදන ඉසුළුමක් ද ලබා ගත හැක.
රතු දුඹුරු පස හා සම්බන්ධ කහ දුඹුරු පස හා දුර්වල ජල වහනතා දියළු පස වී වගාව සඳහා වඩාත් ඵලදායි වේ.
නිවැරදි ජල සම්පාදනයක් තුළින් වාර්තා පිහිටුවාලියහැකි තරම් ඵලදාවක් මෙම පසෙලබා ගත හැක.
චූර්නමය නොවන දුඹුරු පස
මෙය මධ්‍යස්ථ ගැඹුරකින් යුත් මනා ජල වහනයකින් යුතු පසකි.
මඩකලපුව,අම්පාර,යන දිස්ත්‍රීක්ක වල රට අභ්‍යන්තරයට වන්නටද භූ දර්ශනයේ හොඳින් ජල වහනය වූ උස් බිම් වලද දක්නට ලැබේ.
සතුටුදායක කැටායන හුවමාරු ධාරිතාවයක් සහිතය.
වර්ෂා ජලයෙන් හෝ වාරිමාර්ග අනුසාරයෙන් කෙරෙන වී වගාවේදී ප්රධාන තැනක් ගනමනා ජල සම්පාදනයක් තුළින් සාර්ථක ප්‍රතිඵල නෙලා ගත හැක.
රතු කහ ලැටසෝල්ස් පස
තදින් ජීර්නය වූ මෙන්ම ඉතා තද වර්ණයෙන් යුත් පස් මේ ගනයට අයත්ය.
මේ පස ඉතා ගැඹුරුය
.*මනා ජල වහනයකින් යුතුය.
මෙහි විශේෂත්වයනම් ගැඹුරු B මහලකින් යුක්ත වීමයි.
B මහල 75-100 cm විය හැකිය. C හා B යන මහල් 2ම සමාන වයනයක් ඇත.
මෙම පස් වර්ගය වර්ග කි.මී.1600 පමණ ප්‍රදේශයක ව්‍යාප්තව ඇත.
පුත්තලම සිට මුලතිව් දක්වා වෙරළබඩ පටියක මෙන්ම යාපනය අර්ධද්වීපයෙහිද මෙම පස දැකිය හැක.
පොස්පරස් සහ පොටෑසියම් සැපයුම අතිශයින් කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් සැපයුම අතිශයින් සතුටුදායක වේ.
රතු කහ ලැටසෝල්ස් මෙන්ම උප ගනයට අයත් විශිෂ්ට භෞතික සශ්‍රීකත්වයකි.
මෙම පස කුඩුවන සුළුය.
රතු කහ ලැටසෝලික් දෙහි පවුලට අයත් වෘක්ෂලතා සඳහා ඉස්තරම් පසක් වේ.
ආර්ථික වගාවක් වන කඡු වගාව සඳහා ඉතා යෝග්‍ය පසකි.
ග්රැමුසෝල්ස්.
පොටෑසියම් වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇති අතර අතිශය සතුටුදායක කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් සැපයුමක් පවතී.
ඵමෙන්ම බෙහෙවින් අධික කැටායන හුවමාරු ධාරිතාවක්ද තිබේ.
ඵනිසා රසායනික සශ්‍රීකත්වය අතින් මෙය ඉතා යෝග්‍ය ඵකකි.
ඉතා සතුටුදායක ලෙස වී වගා කළ හැකි අතර ඉන වැඩි අස්වැන්නක් ලබා ගත හැක.
අපරිණත දුඹුරු ලොම් පස.
මෙම පසේ කැල්සියම් හා මැග්නිසියම් සැපයුම සතුටුදායකය.
මනා කැටායන හුවමාරු ධාරිතාවක් තිබේ.
ඉතා යෞවන පසක් බැවින් ඊට ඇත්තේ යෝග්‍ය රසායනික සශ්‍රීකත්වයකි.
මෙහි රතු දුඹුරු පසක ආකාරයටම භෝග වගාව කළ හැක.
රෙගොසෝල්ස් පස
ඵහි ඇති ඡීර්ණය විය හැකි ඛනිජ සමානුපාතය යෝග්‍ය සශ්‍රීකත්වයට නෑකම් කියනු ඇත.
මෙම පස භෞතික සශ්‍රීකත්වය අතින් පූර්ණය.
තැන්නක හෝ ඉතා සුළු නිම්නෝන්නත භූමි දර්ශනයක ඇති වැලි සහිත රෙගොසෝල්ස් පස කජු වගාවට ඉතා අනර්ඝ වේ.
තවද වඩා ඵලදායි පොල් වගාව මෙම පසේ සිදු කරයි.
දියලු පස
මෙම පස වී වගාව සඳහා ඉතාමත් යෝග්‍ය වන අතර වෙනත් ආහාර ද්‍රව්‍ය වගාවටද යොදාගත හැක.
යාපනය දිස්ත්‍රීක්කය මෙහිදී විශේෂ වේ.
මේ අඩවියත් බලන්න
ශ්රී ලංකාවේ පාංශු වර්ගීකරණය |
6075 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%84%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%9A%E0%B6%A9%E0%B7%94%E2%80%8D%E0%B7%80%E0%B7%9A%20%E0%B7%83%E0%B6%82%E0%B6%A0%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%9A%20%E0%B7%80%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%B4%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%BA | හික්කඩුවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය | ශ්රී ලංකාව බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක්ව පැවති යුගයේ සිටම සංචාරක ආකර්ෂණයට නතු වු මෙන්ම එය පදනම් කරගත් ආර්ථික සමාජයන් කිහිපයකින්ද සංයුක්ත වු රාජ්‍යයක් විය. දිනෙන් දිනම ආර්ථිකය තුළ සංචාරක කර්මාන්තයට තිබු ආර්ථිකමය වෑදගත්කම වැඩි වු අතර 1978 සිදුවූ ආර්ථික ලිහිල්කරනය ඵ් සදහා දැඩි සාධනීය බලපෑමක් ඇති කළේය. ශ්රී ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තයේ ප්රධාන වර්ධනීය ලක්ෂ්‍යයක් සනිටුහන් වන්නේ මුහුද හා වෙරළ ආශ්‍රයෙනි. සිව් දෙසින්ම මුහුදෙන් වටවු කොදෙව්වක් ලෙසට පැවතීමත් රට වටා වු වෙරළ තීරයත් ඵ් සදහා බෙහෙවින් හේතු විය. ඵයිනුදු වඩාන් ආකර්ෂණීය ලෙස සංචාරක අවධානයට පාත්ර වනුයේ දකුණු හා නැගෙනහිර වෙරළ තීරයි. හික්කඩුව සංචාරක පුරවරය මෙයින් ලංකාවේ දකුණු වෙරළ තීරයට අයත් ලංකා සංචාරක ව්‍යපාරයේ කේන්ද්‍රස්ථානයකි. සංචාරකව්‍යපාරය හා ඍජුව බැඳුණු ආරථිකමය පමනක් නොව සමාජීය, දේශපාලන යාන්ත්‍රනයයක් ද හික්කඩුවට හිමිවේ.
හික්කඩුවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය
හික්කඩුව සංචාරක පුරවරයේ සංචාරක කර්මාන්තය දෙයාකාරයකට ක්‍රියාත්මක වේ.ඵනම්,
වෙරළාශ්‍රිත සංචාරක කර්මාන්තය
අභ්‍යන්තරික සංචාරක කර්මාන්තය
මෙහිදී වෙරලාශ්‍රිත සංචාරක කර්මාන්තය ප්රධාන වශයෙන්ම විදේශීය සංචාරකයන් අරමුණු කරගනිමින් ක්‍රියාත්මක වන අතර අභ්‍යන්තරික සංචාරක කරමාන්තය දේශීය සහ විදේශීය දෙපාර්ශවයෙන්ම සංචාරකයන් කේන්ද්‍ර කර ගනිමින් ක්‍රියාත්මක වේ. මෙහිදී හික්කඩුව සංචාරක කලාපයක් ලෙස වඩාත් ආකර්ශනයට ලක් වන්නේ විදේශීය සංචාරකයින් මූලාශ්‍ර කර ගනිමිනි.
සංචාරක ආකර්ශනීය ස්ථාන
හික්කඩුව ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශය සංචාරක අවධානයට පාත්ර කිරීමට දැඩි ලෙස හේතුවූ ස්ථානයන් කීපයකි.
මුහුදු වෙරළ සහ ස්වාභාවික ගල් මල් උයන
සීනිගම දේවාලය
තොටගමුව රජමහා විහාරය
ධිවර වරායන්
ගංඟා, ගං මෝය සහ කලපු
අම්බලන්ගොඩ සිට ගාල්ල දක්වා දිවෙන හික්කඩුව ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයේ කි.මී.24 ක් පමණ වු දුරක් පුරා පැතිරුණ වෙරළක් පවති. මෙම වෙරළ තිරයට සුවිශේෂි බවක් ඵක් කරන්නේ අක්කර 251ක් පුරා මුහුදු පතුලේ පැතිරී ඇති ස්වාභාවික ගල් මල් උයනයි. වෙරළ සීමාවට ආසන්න මුහුදු පත්ලේ පිහිටි බැවින් මෙය සංචාරක අවධානයට නිරන්තරයෙන් ලක් වූවකි.
දේශිය සංචාරක ගෞරවාදරයට මෙන්ම විදේශිය සංචාරක අවධානයට ද ලක් වු ඓතිහාසික වැදගත්කමකින් යුතු ස්ථානයක් ලෙස සීනිගම දේවාලය හැදින්විය හැක. ගොඩබිමට ආසන්න මුහුදේ පිහිටි දුපතක පිහිටා ඇති සීනිගම දේවාලය දේවපතිරාජ නම් කෝට්ටේ යුගයේ විසු අමාත්‍යවරයකු විසින් කරවන ලද්දකි. දෙවොල හා බැදුණු ඇදහැලි සහ විශ්වාසයන් හේතුවෙන් පොල් ගැසීම, මිරිස් ඇඹරීම වැනි කර්තව්‍යයන් සඳහා දේශිය වශයෙන්ම විශාල පිරිසක් මේ සදහා ඇදී එති. එසේම දේවොල ආශ්‍රිත ප්රදේශයේ ඇති දැවැන්ත වෙරළද දෙස් විදෙස් සංචාරක ආකර්ෂණයට නොමදව ලක් වුවකි. සුනාමි ව්‍යසනයෙන් මෙම දෙවොලට උපද්‍රවයක් නොවීම ඒ කෙරේ ඇති අවදානය වඩාත් තීව්‍ර කිරිමට හේතු විය.
රට අභ්‍යන්තරයේ ඇති සංචාරක ආකර්ෂණීය ස්ථාන අතුරින් හික්කඩුව ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශයේ වඩාත් ප්‍රචලිත ආගමික සිද්ධස්ථානයක් ලෙස තොටුගමුව රජමහ විහාරය හැදින්විය හැක. ඵෙතිහාසික වැදගත්කසකින් හිමි මෙම විහාරයේ ඇති දඹරන් ධාතු කරඩුව, රාජාධි රජසිංහ රජුගේ මංගල හස්තියගේ ඇත්දළ යුගල, ක්‍රි.ව.6වන සියවසට හා මහනුවර යුගයට අයත් බිතු සිතුවම් එයට පෞරාණික බවක් ගෙන දීමට හේතු සාධක වී ඇත.
මේ හැරුණු විට ,හික්කඩුව,දොඩන්දුව ධීවර වරායන්ද සංචාරක ආකර්ෂණයට හේතු වි ඇත. ඒ ආශ්‍රිතව කරනා ධීවර කර්මාන්තය හා බැදුණු ආවේණික ලක්ෂණ සංචාරක අවධානයට ලක් වී ඇත. එමෙන්ම ෙ.ල් වත්ත,ගං මෝයද අති සුන්දර ස්ථානයකි.
සංචාරක ව්‍යාපාරය හා බැඳුණු කර්මාන්ත
ලංකාවේ අන් සංචාරක ප්‍රදේශයන්ට සාපේක්ෂව කර්මාන්තයන්ගෙන් සහ රැකියාවල බහුල හා ක්‍රමවත් භාවයක් හික්කඩුවේ දී දැක ගත හැක. 2006 හික්කඩුව ග්‍රාම නිලෂාරි වාර්තාවන්ට අනුව පෞද්ගලික අංෂයේ සේවා නියුක්තිය වු 4440ක පිරිසෙන් 60%ක් පමණ සංචාරක කර්මාන්තය හා බැඳුණු රැකියාවන්හි නියැලේ. 4055 ක් වු ස්වයං රැකියා ක්ෂේත්‍රයේද එයට සමාන ප්‍රතිශතයක් සංචාරක ව්‍යාපාරය ඇසුරු කර ගනිමින් සේවා නියුක්තව සිටිති. ප්රධාන වෂයෙන් ගත් කළ හික්කඩුවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය හා බද්ධ වු මුලික කර්මාන්ත ප්‍රභවයන් මෙසේ දැක්විය හැක.
සංචාරක හෝටල්, නිවාඩු නිකේතන, හා ආපන ෂාලා
පිහිනුම් සහ බෝට්ටු සේවා
සංචාරක ප්‍රවාහන සේවා
සංචාරක මග පෙන්වන්නම්
විසිතුරු භාණ්ඩ සහ දේශීය අත්කම් භාණ්ඩ අලෙවිය
දේශීය වෛද්‍ය ක්රම හා සංස්කෘතික සේවා
වෙනත්
සංචාරක හෝටල්, නිවාඩු නිකේතන, හා ආපන ශාලා
මෙහිදි හික්කඩුව ප්‍රදේශීය සියළු ආර්ථික නියැදීන් අතුරින් වඩාත් ප්‍රමුක හාමහා පරිමාණ කර්මාන්තය වන්නේ සංචාරක හෝටල් සම්බන්ධ ව්‍යාපාරයයි. ලියාපදිංචි නොවු සුළු පරිමාණයේ හොටල්, නිවාඩු නිකේතන සහ ලැලුම් හල් සියයකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් මෙම ප්රදේශයේ ක්‍රියාත්මක වෙ. මෙහිදී මෙම හොටල් ව්‍යාපාරය තුළ සේවකයන් තුන්දහසකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් සේවයේ නිරත වේ. මීට අමතරව ඇතම් හොටල, ආයුර්වේද මධ්‍යස්ථාන, ප්‍රවාහන සේවා, මග පෙන්වීමේ සේවා, පිහිනුම් හා බෝට්ටු සේවා ආදී සේවාවන් රුසක් සිදුකරනු ලබයි.
පිහිනුම් සහ බෝට්ටු සේවා
හික්කඩුව මුහුදු තීරය ආශ්‍රිත සුවිශේෂි ස්වාභාව ධර්මයේ දායාදයක් වන ගල්මල් උයන නැරඹීම උදෙසා සකස් කරන ලද පතුළ විනිවිද පෙනෙන විශේෂිත බෝට්ටු 70කට අධික ප්‍රමාණයක් පවතින අතර පිහිනුම් සහ කිමිදුම් උපකරණ සැපයීම හා ඒ සඳහා අවශ්‍ය පුහුණුව ලබාදීම සඳහා ආයතන 12ක් පමණ හික්කඩුව ප්‍රාදේශීය කොට්ඨාශය තුළ ක්‍රියාත්මක වේ.
සංචාරක ප්‍රවාහන සේවා
සංචාරකයින් ජලයේදි ප්රවාහනයට යොදා ගන්නා බෝට්ටු සේවා හැරුණුකොට ගොඩබිම් ප්රවාහනයට කාර්,වෑන්,බස්,ත්‍රී රෝද රථ මෙන්ම යතුරු පැදි කුලියට ලබා දෙන ස්ථාන රැසක් මේ ප්රදේශයේ දැකගත හැක.
සංචාරක මඟ පෙන්වන්නන්
සංචාරක මණ්ඩලයේ සමීක්ෂණයකට අනුව 2006 වසර වන විට මෙම කටයුත්තේ නියැලෙන පුද්ගලයන් සංඛ්‍යාව 430ක් පමණ වේ.විසිතුරු භාණ්ඩ හා දේශීය අත්කම් වන කැටයම් හා මූර්ති කලාවන්ද චිත්ර ශිල්පය ද සංචාරක කර්මාන්තයේ ප්රධාන තැනක් උසුලයි.
මේවාද බලන්න
හික්කඩුව
බාහිර සබැදි
ශ්රී ලංකාවේ සංචාරක මණ්ඩලයේ නිල වෙබ් පිටුව |
6179 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%8F%E0%B6%B8%E0%B7%8A%E0%B6%B4%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%AF%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%82%E0%B7%84%E0%B6%BD%20%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B7%84%E0%B6%BA%E0%B7%9A%20%E0%B6%A0%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB | සාම්ප්‍රදායික සිංහල විවාහයේ චාරිත්‍ර | සාම්ප්‍රදායික සිංහල විවාහ මංගල්‍යය අනෙක් සෑම මංගල අවස්ථාවකට ම වඩා වෙනස් හෙළ කුල සිරිතට අනුව ඉෂ්ට සිද්ධ වන්නා වූ උත්සවයකි. එහි ඉටු කරන චාරිත්‍ර අතුරින් මංගල පෝරුවට හිමි වන්නෙ සුවිශේෂි ස්ථානයකි.
නැකැත් පත්‍රය
මනාලයාගේ පාර්ශවය විසින් මංගල දිනයට ප්‍රථමව මනාලියගේ පාර්ශවය වෙත මංගල දින‍යේදී සිදු කරනු ලබන සියලු චාරිත්‍ර ඇතුළත් ලියවිල්ලක් රැගෙන යනු ලබයි.එය නැකැත් පත්‍රයයි.
ආරාධනා කිරීම
නැකැත් දීමෙන් විවාහය ගිවිස ගත් පසු උත්සවයට සතියකට දෙකකට පමණ කලින් දෙපාර්ශවයේ අය තම නෑයන්ගේ ගෙවල්වලට ගොස් මඟුල් කෑමට එන ලෙසට වැඩිහිටියෙකු ලවා ආරාධනය කෙරේ. පිත්තල හෙප්පුවක හෝ රිදී බන්දේසියක බුලත් තබා සුදු ලේන්සු‍වකින් වසා බුලත් දීම, බුලත් හුරුලු දීම, හසුන් පත් යැවීම ආදී වශයෙන් ආරාධනා කිරීම උඩරට හා පහතරට සිරිතය.
මංගල පෝරුව
පෝරුව හා බැඳුණු පැරණි මත
පෝරුවේ උපත කවදා කොතැනක දී සිදු වීද යන්නට පැහැදිලි සාක්ෂි නොමැති හෙයින් ඒ පිළිබඳ විවිධ මත පළ වී ඇත. මහ සම්මත රජ දවස සිට පෝරුව පැවත එන බවත් මහ සම්මත රජු සහා මැණික්පාල කුමරිය නොහොත් මුතුකෙලී කුමරියගේ විවාහ මංගල්‍යය සඳහා චන්දගිරි පර්වතයේ වෙසෙන විස්කම් දිව්‍යරාජෝත්තමයන් නරලොවට පැමිණ ප්‍රථම මංගල පෝරුව නිර්මාණය කළ බව සඳහන් වන අතර නෙළුම් පත්මයක ඕපපාතිකව උපන් පත්මාවති කුමරිය බරණැස් රජුට සරණ පාවා දුන් තැන් සිට පෝරුව පැවත එන බවත් පත පොතේ සඳහන් වේ.
සිද්ධාර්ථ - යශෝධරා කුමරියගේ විවාහ මංගල්‍යයේ පටන් පෝරුව පැවත එන බවට ද මතයක් පවතී. පෝරුව යුවතිපති දෙපළට සෙත් ශාන්තියක් උදා කරන තැනකි. පොළවට මඳක් ඉහළින් සකස් කරන ලද පුවරුව පෝරුව යන්නෙන් හඳුන්වන අතර මල් ලියකම්වලින් එය අලංකාර කර ඇත. පුරාණයේ නම් කිරිබත්, කැවුම්, කෙසෙල්, තැඹිලි ආදිය පෝරුව මත තැන්පත් කරන ලද බව සඳහන් වන අතර වත්කමේ හැටියට රන්, රිදි, මුතු, මැණික්, පස්ලො කාසි ඒ මත ඇතිරූ බවට ද කියැවේ.
මංගල පෝරුව චාරිත්‍ර සඳහා අවශ්‍ය දව්‍ය
සුදු රෙදි යාර 3
සුදු හාල් කිලෝ 1
ලදපස් මල් පැකට් 1
පඬුරු 21
බුලත් අත් 7
පිරිත් නූල් කැබැල්ලක්
කෙන්ඩියක් හෝ සංඛයක්
පැන් වැඩිමට භාජනයක්
පොල් මල් 4
පොල් ගෙඩියක්
මැටි පහන් 4
පහන් තිර පැකට් 1
පොල් තෙල් බෝතල් 1/2
කැත්තක්
මනාලයා විසින් ගෙන ආ යුතු කළමනා
හඟල හුරැලු සඳහා බුලත්
කච්චි හේලය (මනාලියගෙ මෑණියන්ට පිදිමට)
මංගල මුදු
තැල්ල
පිළි (දෙවැනි ගමන සඳහා )
පෝරුවේ චාරිත්‍ර
ප්‍රථමයෙන් සුභ මූර්ති චාරිත්‍රයන් උදෙසා නව ජයම්පතින් පෝරු මස්තකාරූඪ කරනු ලැබේ.
1.සතර වරම් දෙවියන් උදෙසා පහන් දැල්වීම
පෝරුව සිව් කොනෙහි ධෘතරාෂ්ට, විරෑඬ, විරෑපාක්ෂ, වෛශ්‍රවණ යන සතර වරම් දිව්‍යරාජෝත්තමයන් උදෙසා පුන් කලස් මත පහන් දැල්වීම.
2.ත්‍රිවිධ රත්න නමස්කාරය
ත්‍රිවිධ රත්න නමස්කාර‍යෙන් සහ සර්වදේව අවසරයෙන් පසුව හෙළ සංස්කෘතික පෞඨත්වය විදහාපාමින් මංගල බෙරසක් හඬ මැද දකුණු පාදය පෙරට තබා නව ජයම්පතින් පෝරු මස්තකාරූඪ කරනු ලැබේ.
3.දළු මුර පිදීම
බුලත් හුරැල්ලක් මත පඬුරක් තබා යුවළගේ අතට දී ත්‍රිවිධ රත්නයේ ආශිර්වාදයත් දිව්‍යරාජෝත්තමයන් වහන්සේලාගේ ආශිර්වාදයත් ලබා ගනි. බුලත් කොළ 40කින් සමන්විත වේ.
4.භූම දිව්‍යරාජෝත්තමයන්ගෙන් අවසර ලබා ගැනීම
බුලත් හුරැල්ලක් යුවළගේ අතට දී දිව්‍ය රාජෝත්තමයන්ගෙන් ආශිර්වාද ලබා ගැනීමේ ස්තෝත්‍ර ගායනා කිරීමත් සමඟ බුලත් හුරැල්ල පෝරුව මත පතිත කළ යුතු ය.
5.තැල්ල හා පිළි ඇන්දවීම
6.අත් කවුතුක බැඳීම
යුවළගේ දකුණු අතේ දෙසුළැඟිලි පිරිත් නූල් කැබැල්ලකින් බන්ධන කරනු ලැබේ.
7.පැන් වැඩිම
පිරිත් නූල් කැබැල්ලකින් බන්ධන කරනු ලැබු යුවළගේ දකුණු අතේ දෙසුළැඟිලි පියාණන් අතින් පැන් වැඩිම සිදු කරයි. තමන්ට අයිති වස්තුවක්අන් අයෙකුට පවරා දීමේ දී මෙසේ පැන් වඩා භාර දුන් බව ඉතිහාසය සාක්ෂි දරයි.
8.ජය මංගල ගී ගායනය
විවාපත් යුවලට ආශිර්වාද පිණිස නව යොවුන් තරුණියක් (හෝ පිරිසක්) විසින් [[ජයමංගල
ගාථාා]] ගායනා කෙරේ.
9.හඟල හුරුළු පිදීම
හත්මුතු පරම්පරාවක් සිහිපත් කිරීම උදෙසා බුලත් හුරැළු 7ක් පෝරුව මත පතිත කිරීම කරනු ලැබේ.
10.බුලත් හුරැළු ගෙන නව ජයම්පතින්ට සුභ පැතීම
11.කිරිකඩ හේලය පිදීම
මේ කිරිකඩ හේලය හෙවත් කච්චි හේලය හෙවත් කච්චි කිරිකඩ මනාලියගෙ මෑණියන්ට පෝරුවේ දී පිදීම ඉතා ගෞරවනීය ලෙස ඉටු කළ චාරිත්‍රයකි. සිය මනාලියට මනාලියගෙ මෑණියන් පෙවූ කිරිවල පව් අරවා ගන්නට මනාලයා විසින් කිරිකඩ හේලය පිදු බව කියැවේ. මෙයට ඇතැම් පළාත්වල කිරිකඩ කච්චිය හෝ ගෙටදෙන සේළය යැයි ද කියති. ඇතැම් පළාතක කච්චි කිරිකඩක් සමග ගිරයක් හා හුණු කිල්ලෝටයක් ද දෙනු ලැබේ.
12.දෑවැද්ද දීම
මනාලියගේ පියා විසින් මනාලයාට තෑගි දෙන ක්රමයක් ද තිබේ. කැත්තක්, උදැල්ලක්, රිදී හවඩියක් ද මේ තෑගි අතරට අයත් ය.
13.පෝරුවෙන් බැස්සවීම
මෙම ලිපිත් බලන්න
පොරොන්දම්
සිංහල විවාහය
ශ්රී ලංකාවේ විවාහ නීතිය
මූලාශ්‍ර
සිරිකත පුවත් පත 2006 ජනවාරි 12
චාරිත්‍ර - සිංහල
විවාහ මංගල්‍ය |
6667 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B6%B8%E0%B7%98%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B7%92 | සමෘද්ධි | "ස"
සමාජය යනු කුමක්ද?
"සි"
සිංහල ජනයා
"ම"
මහ බැංකුකරණය
මහින්ද රාජපක්ෂ |
6724 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B0%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%92 | මාධ්‍යවිකි | මාධ්‍යවිකි යනු විකිමාධ්‍ය පදනම විසින් සංවර්ධනය කරනු ලබන ජාලය මත පදනම් වූ ජනප්‍රිය හා නිදහස් විකි මෘදුකාංග වැඩසටහනකි. විකිපීඩියා, විකිෂනරි සහ විකිපුවත් ඇතුළු ව්‍යපෘති රැසක් ධාවනය කිරීම සඳහා එය භාවිතා කරනු ලබයි. ලෝකය වටේම තිබෙන අනෙකුත් බොහෝ විකියන්ද ඔවුන්ගේ වෙබ් අඩවි ජව ගැන්වීම සඳහා මෙය භාවිතා කරයි. එය PHP ක්‍රමලේඛන බසින් රචනා කොට ඇති අතර බැකෙන්ඩ් දත්ත ගබඩාව භාවිතා කරයි.
පරිගනකයේ පරිනාමය |
6739 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%9C%E0%B6%A9%E0%B7%8A%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%A7%E0%B7%8A | පොඩ්කාස්ට් | පොඩ්කාස්ට් එකක් යනු syndication feeds භාවිතයෙන් අන්තර් ජාලය ඔස්සේ බෙදා හැරෙන ඩිජිටල් මාධ්‍ය ගොනු කිහිපයක එකතුවකි. මේවා ජංගම මාධ්‍ය ධාවක (media player) සහ පරිගනක භාවිතයෙන් ඇසීමට හෝ බැලීමට පිලිවන. පොඩ්කාස්ට් යන වචනය එහි ඇති අන්තර්ගතය සඳහා මෙන්ම එය සන්නිවේදනය කරන මාධ්‍ය හැඳින්වීම සඳහාද භාවිතා කල හැක.
මෙම ක්රමය මුලින්ම භාවිතා කර ඇත්තේ Apple සමාගමේ iPod මාදිලියේ ජංගම මාධ්‍ය ධාවක හරහාය. "iPod" සහ "broadcast" යන වචන දෙක සන්ධි වීමෙන් මෙම වචනය තැනී ඇත්තේ එහෙයිනි. එම ක්‍රමයේදී මාධ්‍ය ගොනු පරිගනකයට බාගත කල සැනින් ස්වයංක්‍රීයව ජංගම මාධ්‍ය ධාවකයට පිටපත් කෙරේ.
පොඩ්කාස්ට් වෙබ් අඩවි වල ඇති මාධ්‍ය අන්තර්ගතයන් කෙලින්ම බාගත කිරීමට හෝ එසැනින් ඇසීමට (Streaming) සැලැස්වූවද එහි ඇති විශේෂත්වය නම් ඒ සඳහා syndicate, subscribe වැනි ක්රම හෝ නව අන්තර්ගතයන් එක් වූ විට ස්වයංක්‍රීයව බාගත වීමට සැලැස්වීම වැනි පහසුකම් ය. |
6750 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A7%E0%B7%8F%E0%B6%A7%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%B1%E0%B7%8A | ටාට්‍රසින් | ටාට්‍රසින් (Tartrazine) (හෙවත් E102 හෙවත් FD&C Yellow 5) යනු කෘතිම ලෙමන් කහ පැහැති azo වර්ණකයකි.ආහාර වර්ණකයක් ලෙස බහුලව භාවිතා කෙරේ. මෙය නිපදවන්නේ ගල් අඟුරු වලිනි. It is water soluble and has a max absorbance in an aqueous solution at 427±2 nm.
තවමත් බොහෝ රටවල කාතිම කෑම වර්ග සඳහා මෙය යොදන්නේ ඉතාමත් අඩු මිල වර්ණකයක් බැවිනි. - obviously used for yellow, but can also be used with E133 Brilliant Blue FCF (FD&C Blue 1) or E142 Green S to produce various green shades.
ටාට්‍රසින් වෙනුවට භාවිතා කලහැකි සෞඛ්‍යට හානිකර නොවන වර්ණක නම්....
ඇනාටෝ(annatto),
මෝල්ට් (malt) වර්ණය,
බීටාකැරොටීන් (betacarotene)
(see Sensitivities & Intolerance, below).
Products containing tartrazine
ආහාර
ධනවත් රටවල් ටාට්‍රසින් භාවිතයට සීමා පනවමා ඇතත් ලංකාවේ තවමත් සීමා රහිතව බහුලව භාවිතා කරයි.
නිදසුන් කිහිපයක්....
බිස්කට්, cotton candy, කාබනීකෘත බීම, ටිපි ටිප්, flavored chips යෝගට්, cereals (corn flakes, muesli, etc.), cake mixes, pastries, custard powder, soups (particularly instant or "cube" soups), sauces, some rices (like paella, risotto, etc.), kool-aid,Gatorade, ice cream, ice lollies, candy, chewing gum, marzipan, ජෑම්, jelly, gelatins, marmalade, mustard, horseradish, noodles, pickles and other pickled products, certain brands of fruit squash, fruit cordial, chips, tim tams, and many convenience foods together with glycerin, lemon and honey products.
මූලාශ්‍ර
බාහිර සබැඳි
Color Additives Information (Food and Drug Administration)
FDA Docket to delist Yellow #5 (Food and Drug Administration)
MSDS for Tartrazine (MSDS)
Electrochemical Studies on a Pharmaceutical Azo Dye: Tartrazine (American Chemical Society)
Some more details, other common names
ආහාර වර්ණක
පෝෂණය |
6754 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9A%E0%B6%A2%E0%B7%94 | කේජු | කේජු යනු කිරි-පදනම් කොට සාදනු ලබන විභින්න ආහාර නිෂ්පාදන මාලාවක් සඳහා භාවිතා කරනු ලබන වර්ගීය නමකි. විවිධ පරාසයක පවතින රසයන්ගෙන්, වියුමන්ගෙන් හා ආකාරයන්ගෙන් කේජු නිෂ්පාදනය කෙරෙයි.
චීස් හෙවත් කේජු එළකිරි එළුකිරි බැටළු කිරි හෝ වෙනත් ක්ෂීරපායී සතකුගෙන් දොවාගත් කිරි ඇසුරෙන් සාදාගනු ලබන ආහාරයකි. මෙම කිරි ජීවානුහරණය කිරීමෙන් පසු ඒතුල බැක්ටීරියාවක් වැඩෙන්නට සලස්වයි. එමගින් නිපදවන එන්සයිම මගින් කිරි කැටිගැසීමකට ලක්වේ." බැක්ටීරියා ක්‍රියාකාරීත්වය නිසා පදම්වන කිරිවලට රසකාරක එක්කරයි.
ලෝකය පුරා විවිධ වර්ගයේ චීස් වර්ග සියයකට අධික ප්‍රමාණයක් පවතී. විවිධ ක්ෂීරපායි සතුන්ගේ කිරියොදාගෙන නිපදවූ විවිධ වර්ණ හා රසයන්ගෙන් යත් කේජු ලොවපුරා දක්නට ඇත.කේජු හෙත් චීස් විවිධ රසයන්ගෙන් යුක්තවීම සදහා කිරිලපාගත් ක්ෂීරපායි සත්වයා හා උගේ ආහාර රටාවද බලපානු ලබයි.චීස් හෙවත් කේජු බොහෝවිට සුදු කහ සහ රතු වර්ණයෙන් දක්නට ලැබෙයි. .
ඇතැම් චීස් මිදවීම සදහා උපකාරකයක් ලෙස ඇතැම් අම්ල වර්ග යොදනු ලබයි.උදාහරණ ලෙස විනාකිරි දෙහි යුෂ දැක්විය හැක.කිරි මිදීමෙදී කිරිවල පවතින සීනි සාන්ද්‍රණය මත බැකිටීරියා ක්‍රියාත්මකවීම නිසා ලැක්ටික් අම්ලය නිපදවේ.බැක්ටීරියා ලැක්ටික් අම්ලය මත ක්‍රියාකිරීමේ දී විවිධ එන්සයිමයන් නිපදවේ.ඇතැම් විට කාර්මික නිෂ්පාදන වලදී ඇතැම් විය බාහිරින් එන්සයිම යෙදීම සිදුකරයි.කෙසේ වෙතත් වානිජ නිෂ්පාදන වලදී එසේ බාහිඑ එන්සයිම එකතු නොකර සිදුකරන නිෂ්පාදනද පවතී.
චීස් හෙවත් කේජු යනු පහසුවෙන් ප්‍රවාහනය කිරීමට හැකි ආහාරයකි.කල්තබා ගැනීමේ හැකියාව අතින්ද ඉහලය.මේදය ප්‍රෝටීන් කැල්සියම් හා පොස්පරස් බහුල පෝෂ්‍ය දායක ආහාරයකි.
නිරුක්තිය
කේජු සදහා ඉංග්‍රීසි බසින් භාවිත කරන චීස් යන වචනය ලතික් භාෂාවේ caseus, යන වචනයෙන් බදී ආවකි.
නුතන ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ භාවිතවන cheese යන වචනය මධ්‍යතන ඉංග්‍රීසි භාෂාවේදී chese හා පැරණි ඉංග්‍රීසි හාෂාවේදී cīese හාr cēse ලෙස භාවිත විය. වෙනත් බටහිර යුරෝපා භාෂාවලද ලතික් භාෂාවෙන් තත්බව වූ වචන කේජු හැදින්වීමට භාවිත කරයි.
සිංහල භාෂාවේ භාවිතවන කේජු යන වචනය නිරුක්තිය ලබන්නේ මෙසේය ලතික් භාෂාවේ caseus යන වචනය ස්පාඥ්ඥ භාෂාවේ queso යන වචනයෙන් තත්බව වූවකි,පෘතුගීසි භාෂාවේ queijo,යන වචනය මැලේ භාෂාවේ කේ්ජු යන වචනයෙන් බිදී ආවකි රෝමන් බසින් caş ලෙසද ඉතාලි භාෂාවෙන් cacio.ලෙසද කේජු හදුන්වයි.මේ අනුව සිංහල භාෂාවේ කේජු යන වචනය මැලේ භාෂාවේ කේජු යන වචනය යේ තත්සම වීමක් ලෙස සැළකියහැක
ඉතිහාසය
ආරම්භය
කේජු වල ආරම්භය අවිනිශ්චිතය.අතීතයේ දී පටන් යුරෝපය,මධ්‍යම ආසියාව මැදපෙරදිග යන ප්‍රදේශයන්හි කේජු භාවිතකර ඇත.රෝම අධිරාජ්‍ය යුගයේ දීද කේජු ආහාරයට ගෙන ඇත.දකුණු ආසියාතික රටවලද කේජු ආහාරයට ගෙන ඇතිබව එම රටවල පවතින ජනකතා ඇසුරින් තහවුරුකරගත හැක.
දැනට සොයාගෙන ඇති තොරතුරු අනුව මුලින්ම කේජු නිෂ්පාදනය කර ඇත්තේ ක්‍රිස්තු පූර්ව 8000 පමණ වෙතැයි සැළකේ.බැටළුවන් මුලින්ම ගෘහස්ථකරණයට ලක්ව ඇත්තේ ක්‍රිස්තු පූර්ව 3000 දී පමණය.මැදපෙරදිග හා මධ්‍යම ආසියාවේ විසූ ජනයා මුලින්ම කේජු නිපදවා ඇතිබව සැළකේ.
පුරාතන ග්‍රීසිය හා රෝමය
පශ්චාත්-සම්භාව්‍ය යුරෝපය
නූතන යුගය
නිශ්පාදන ක්‍රියාවලිය
මුදවීම
මුදවාපු කිරි සැකසුම
වියැයීම
චීස් වර්ග
ප්‍රවර්ගීකරණයට බලපාන සාධක
සුලභ ප්‍රභේද ලැයිස්තුවක්
නැවුම්,මෝරු හා විහිදා මුදවාපු චීස් වර්ග
ස්වභාවය අනුව වර්ගකිරීම
අඩංගු දෑ අනුව වර්ගකිරීම
ආහාරට ගැනීම හා පිසීම
සෞඛ්‍ය
මතභේදය
නිදිමත
ලැක්ටෝස්
පැස්ටරීකරණය
ජගත් නිෂ්පාදනය හා පරිභෝජනය
සංස්කෘතික ආකල්ප
ලෝකයේ බොහෝ ප්‍රදේශයන්හී, ඉතා වැදගත් පෝෂ්‍යපදාර්ථ මූලාශ්‍රයක් ලෙසින් කේජු භාවිතා කරන අතරතුර, අනෙකුත් ප්‍රදේශයන්හී පුළුල් ලෙසින් එය පරිභෝජනය වුවද, පෝෂ්‍යදායී නිෂ්පාදිතයක් ලෙසින් එහි භාවිතය ලෝකව්‍යාප්ත නොවෙයි.
නැගෙනහිර ආසියානු ආහාර වර්ගයන්හී, කේජු හමුවන්නේ කලාතුරකින් වන්නේ, කිරිපට්ටි නිෂ්පාදිත දිරවීමට බාධා පමුණුවන ප්‍රවේණිගත ලක්ෂණයන් ලෝකයේ මෙම ප්‍රදේශයන්හී සංසන්දනාත්මකව බහුල ලෙස දක්නට ලැබෙන බැවින් වන අතර, එම නිසා එවැනි ආහාර මෙහි විරලය.
භාෂාව
මේවාත් බලන්න
List of cheeses
Soy cheese
සටහන් හා සමුද්දේශ
Notes
References
බාහිර බැඳි
University of Guelph Food Science Cheese Site
Cheese Making Illustrated — The science behind homemade cheese.
Cheese.com — includes an extensive database of different types of cheese.
Cheese Guide & Terminology — Different classifications of cheese with notes on varieties. |
6764 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%92%E0%B6%B3%E0%B7%94%E0%B6%AB%E0%B7%94%20%E0%B6%AD%E0%B6%BD%E0%B7%8A%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%9A | බිඳුණු තල්රුක | බිදුණු තල්රුක කෘතිය 1988-89 වකවානුවේදී පල කරන ලද්දකි. ඒ වනවිට ඔඩුදුවමින් තිබුණු ජනවාර්ගික ගැටළුව හා ලාංකික සමාජ අර්බුධය කෙරෙහි ගැඹුරු විවරණයක් කල මෙම කෘතිය රචනා කරනු ලැබූවේ මානව හිමිකම් සඳහා වූ විශ්වවිද්‍යාලීය ආචාර්්‍යයවරුන්ගේ සන්ධානයෙහි (යාපනය) සමාජිකයන් සිව් දෙනෙකු(ආචාර්්‍යය රාජන් හූල්, දයා සෝමසුන්දරම්, කේ. ශීධරන්, රාජනී තීරණාගම) විසිනි. {br} |
6773 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F%20%28%E0%B7%80%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA%29 | ලංකා (වක්‍රෝක්තිහරණය) | ඔබට අවශ්‍ය ලිපිය තෝරාගන්න
ශ්රී ලංකාව
ලංකා රාජධානිය
ලංකා යටත්විජිතය - එක්සත් රාජධානිය
ලංකා යටත්විජිතය - නෙදර්ලන්තය (සෙයිලාන්)
ලංකා ලෙස සමහරුන් වරදවා භාවිතාකරන ලංකාපුර |
6774 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B6%B8%E0%B6%B1%E0%B7%8A | සමන් | සමන් යන්න ජනප්‍රිය නමක් වන අතර සුමන සමන් දෙවියෝ සතර වරම් දෙවියන්ගෙන් එක් අයෙක් වන දෙවිකෙනෙකි. |
6775 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B8%E0%B6%B1%20%E0%B7%83%E0%B6%B8%E0%B6%B1%E0%B7%8A%20%E0%B6%AF%E0%B7%99%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%9D | සුමන සමන් දෙවියෝ | කැලණියට වැඩමකල බුදුන් වහන්සේ සමන් දේවියන්ගේ ආරාධනය අනුව තම වම් සිරිපා සලකුන මෙහි තැබු බව පිළිගැනෙයි. ඒ අනුව වන්දනාමාන පූජෝපහාර දක්වති. බුද්ධත්වයෙන් අටවැනි වර්ෂයේ දී ,බුදුන්වහන්සේ ලංකාවට තෙවන වරට වැඩම කලේ කැළණියේ නා රජු ගේ ආරාධනයක් අනුවය. එම ගමනේදී සුමන සමන් දෙවියන්ගේ ආරාධනයෙන් සමනොළ ගිර සිරිපද සළකුණ පිහිටුවන්නට ඇතැයි බෞද්ධයෝ විශ්වාස කරති. සබරගමුවෙහි රත්නපුර පිහිටි සමන් දේවාලය වසරක් පාසා පෙරහැර පවත්වන දේවාලයක් වන අතර 1236 දි දඹදෙණිය රාජධාණියේ රජකල පණ්ඩිත පරාක්‍රමබාහු රජුගේ ඇමතියෙකු මගින් කරවන ලද්දකි.
මේවාද බලන්න
පරුමක ශුමන
මහ ලොකු දේවතාවිය
මහියංගනය සමන් දේවාලය
තිස්තුන්කෝටියක් දෙවි දේවතාවියෝ |
6778 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B7%8F%20%28%E0%B6%B6%E0%B7%84%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B7%84%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA%29 | ජාවා (බහුරුත්හරණය) | ජාවා යන්න,
ජාවා පරිගණක ක්‍රමලේඛන බසට ද
ඉන්දුනීසියාවේ ජාවා දූපතට ද
යෙදේ. |
6785 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%96%E0%B6%AF%E0%B6%9A%E0%B7%94 | සූදකු | යනු කර්ක ශාස්ත්‍රය-පදනම් කොටගෙන සංඛ්‍යා ස්ථානගත කිරීමේ ප්‍රහේලිකාවකි. මෙහි පරමාර්ථය වනුයේ 9×9 ජාලකයක්, එක් එක් සිරස් පේළිය, එක් එක් තිරස් පේළිය හා එක් එක් 3×3 කොටු නවය (කොටස හෝ පෙදෙස ලෙසද හැඳින්වේ)තුල අංක 1 සිට 9 දක්වා එක් වරක් පමණක් අඩංගු වන පරිදි සම්පූර්ණ කිරීමය. ප්‍රහේලිකාව සකස්කොට ඉදිරිපත් කරන්නා විසින් භාගික වශයෙන් සම්පූර්ණ ජාලකයක් සපයනු ලැබේ.
විසඳා හමාර කරන ලද සූදකු ප්‍රහේලිකා ලතින් කොටු ගණයට අයත් වන මුත්, එක් එක් කොටස් හෝ ප්රදේශ වල අන්තර්ගතය පිළිබඳ පැනවුනු අමතර සංරෝධනයන් හේතුවෙන් ලතින් කොටු වලින් වෙනස් වේ. ලියොනාඩ් ඉයුලර් මෙම ප්‍රහේලිකාවේ නිර්මාතෘ ලෙස සාවද්‍ය ලෙස උපුටා දැක්වෙනුයේ ලතින් කොටු සම්බන්ධයෙන් ඔහු විසින් සිදුකරන ලද ගණනයන්, විශ්ලේෂණ හා පර්යේෂණ හේතුවෙනි. .
නූතන ප්‍රහේලිකාව, ඇමරිකානු වාස්තුවිද්‍යාඥ හොවාඩ් ගාන්ස් වෙතින් 1979 දී නිමැවී ඩෙල් සඟරා හි "අංක පෙදෙස" යන නම යටතේ ප්‍රකාශයට පත් විය. මෙය 1986 දී ජපානයේ ජනප්‍රිය භාවයට පත් වූයේ, නිකෝලි විසින් ප්‍රකාශයට පත්කරනු ලැබ, තනි අංකය යන අරුත් දනවන සූදකු යන නම ආරූඨ කිරීමෙන් අනතුරුවය. එය 2005 දී ජාත්‍යන්තර ජනමෝදකයක් බවට පත් විය.
හැඳින්වීම
සූදකු (数独) යන නාමය "සූජි වා දකුෂින් නි කගිරු" යනුවෙන් උච්චාරණය වන හා "සංඛ්‍යා හුදකලා විය යුතුයි", හෝ "සංඛ්‍යා එක් වරක් පමණක් භාවිත විය යුතුයි" යනුවෙන් අරුත් දනවන "数字は独身に限る" යන්නට කෙටි පදයයි. මෙම නාමය ප්‍රහේලිකාවේ ප්‍රකාශක ජපානයේසීමාසහිත නිකෝලි සමාගමේ වෙළෙඳ ලකුණක් වේ . ජපන් බසින්, මෙම වචනය උච්චාරණය වනුයේ ලෙසය; ඉංග්‍රීසියෙන්, එය සාමාන්යයෙන් උච්චාරණය වනුයේ යනුවෙනි. අනෙකුත් ජපන් ප්‍රකාශකයන් මෙම ප්‍රහේලිකාව හඳුන්වනුයේ, මුල් එ. ජ. නාමය වන අංක පෙදෙස යනුවෙන් හෝ, කෙටියෙන් "නන්පුරේ"(ナンプレ) ලෙසිනි. සමහරක් ප්‍රකාශකයන් නාමය වහරන්නේ "සූ දොකු" ලෙසය.
සූදකු ප්‍රහේලිකාවේ සංඛ්‍යාංක භාවික වනුයේ හුදෙක් පහසුව සඳහා වේ; සංඛ්‍යාංක අතර අංකගණිතමය බන්ධුතාවයන් අනාදාල වේ. අකුරු, හැඩ, හෝ වර්ණ වැනි කුමන හෝ ප්‍රභින්න සංකේත කට්ටලයක් මේ සඳහා සුදුසු වේ. සත්‍යවශයෙන්ම, ඊඑස්පීඑන් විසින් ප්‍රකාශිත සූදකු ප්‍රහේලිකාවන්හි 1 සිට 9 දක්වා සංඛ්‍යා වෙනුවට බේස්බෝල් පිටියක ස්ථාන ආදේශ කර තිබූ අතර, විස් සඟරාව විසින්, රූපවාහිනී කථා මාලාවේ පළමු ප්රමුඛ නළුවන් නව දෙනා සංඛ්‍යාංක නවය වෙනුවට යොදා ගනිමින්, ක්‍රීඩාවේ ඩොක්ට හූ ප්‍රවාචනයක් ප්‍රකාශයට පත් කොට තිබුණි. ප්‍රහේලිකාවේ උත්පාදකයා වන ඩෙල් සඟරා විසින්, 1979 දී වූ පළමු ප්‍රකාශයේ සිට එහි සඟරාවන්හි අංක පෙදෙස සඳහා සංඛ්‍යාංක භාවිත කිරීම පුරුද්දක් කොට ගෙන තිබුණි.
මූලෝපායයන්
ප්‍රහේලිකාවක් විසඳීමෙහි මූලෝපායය, ක්‍රියාවලින් ත්‍රිත්වයක සංකලනයක් ලෙස සැලකේ: පරිලෝකනය, ලකුණු කිරීම, හා විශ්ලේෂණයThe approach to analysis may vary according to the concepts and the representations on which it is based.
පරිලෝකනය
පරිලෝකනය කරනු ලබන්නේ විසඳුම ආරම්භයෙහිදී හා අතරතුරදීය. විශ්ලේෂණයන් අතරතුරදී පරිලෝකනයන් සිදුකල යුත්තේ එක් වරක් පමණි. පරිලෝකනය ශිල්පක්‍රම දෙකකින් සමන්විත වේ:
හරස්-කඩරේඛනය: මෙය තිරස් පේලි පරිලෝකනය කරමින් හා නොගැලපෙන කොටු බැහැර කිරීමේ ක්‍රියාවලියක් තුලින් යම් පෙදෙසක හෝ කොටසක කුමන පේලියක් කිසියම් අංකයක් අඩංගු වීමට සුදුසුද යන්න සොයා බැලීමය. මෙම ක්‍රියාවලිය සිරස් පේළි සඳහාද පුනරාවර්තනය කරනු ලැබේ. 1– 9 දක්වා අංක සියල්ල විමසීමට ලක් කරමින්, මෙම ක්‍රියාවලිය ක්‍රමානුකූලව සිදු කිරීම ඉතා වැදගති.
අන්තර්ගත වී නොමැති අංක හඳුනාගැනීම සඳහා, ප්‍රදේශයන්හි, තිරස් පේළි, හා සිරස් පේළි වලදී 1–9 ගැන බැලීම. සොයාගත් අවසාන අංකය පදනම් කොට ගෙන මෙම ගැන බැලීම සිදු කිරීම, ගවේෂණය වේගවත් කිරීමට ඉවහල් විය හැක. විශේෂයෙන්, දුෂ්කර ප්‍රහේලිකාවන්හීදී, සිහි තබා ගත යුතු කරුණක් වනුයේ, යම් කොටුවක් සඳහා නියමිත අංකය නිශ්චය කිරීමේ හොඳම ක්රමය වනුයේ, පසුපසට ගැන බැලීම —එනම්, වියනොහැකි අගයයන් සොයාගැනීමට කොටුවක පෙදෙසල තිරස් පේළිය, හා සිරස් පේළිය පරිලෝකනය කොට, ඉතිරි වන්නේ කුමක් දැයි විමසා බැලීමයි. මෙම ආකාරයට සිදු කිරීමෙන්, කොටුවක් සඳහා විකල්පය එක් ප්‍රවේශනයක් දක්වා ලඝු කර ගැනීමෙන් සූදකු ක්‍රීඩාව වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම සිදුකල හැක.
Advanced solvers look for "contingencies" while scanning, narrowing a numeral's location within a row, column, or region to two or three cells. When those cells lie within the same row and region, they can be used for elimination during cross-hatching and counting. Puzzles solved by scanning alone without requiring the detection of contingencies are classified as "easy"; more difficult puzzles are not readily solved by basic scanning alone.
Marking up
Scanning stops when no further numerals can be discovered, making it necessary to engage in logical analysis. One method to guide the analysis is to mark candidate numerals in the blank cells.
Subscript notation
In subscript notation, the candidate numerals are written in subscript in the cells. Because puzzles printed in a newspaper are too small to accommodate more than a few subscript digits of normal handwriting, solvers may create a larger copy of the puzzle. Using two colours, or mixing pencil and pen marks can be helpful.
Dot notation
The dot notation uses a pattern of dots in each square, where the dot position indicates a number from 1 to 9. The dot notation can be used on the original puzzle. Dexterity is required in placing the dots, since misplaced dots or inadvertent marks lead to confusion and may not be easily erased.
Another technique is to mark the numerals that a cell cannot be. The cell starts empty and as more constraints become known, it slowly fills until only one mark is missing. Assuming no mistakes are made and the marks can be overwritten with the value of a cell, there is no longer a need for any erasures.
විශ්ලේශණය
The two main approaches to analysis are "candidate elimination" and "what-if".
Candidate elimination
In "candidate elimination", progress is made by successively eliminating candidate numerals to leave one choice for a given cell. After each answer is found, another scan may be performed—usually checking to see the effect on contingencies. In general, if entering a numeral prevents completion of other empty cells, then the numeral can be eliminated as a candidate.
One method of candidate elimination works by identifying "matched cell groups". For instance, if precisely two cells within a scope (a particular row, column, or region) contain the same two candidate numerals (p,q), or if precisely three cells within a scope contain the same three candidate numerals (p,q,r), these cells are said to be matched. The placement of those candidate numerals anywhere else within the same scope would make a solution impossible, allowing the numbers to be eliminated as candidates from those other cells.
What-if
In the "what-if" approach (also called "guess-and-check", "bifurcation", "backtracking" and "Ariadne's thread"), a cell with two candidate numerals is selected, and a guess is made. The results are followed until a duplication is found or a cell is left without a candidate, in which case the alternative must have been the solution. For each cell's candidate, the question is posed: 'will entering a particular numeral prevent completion of the other placements of that numeral?' If 'yes', then that candidate can be eliminated. If the "what-if" exercises show that either candidate is possible, then another pair should be tried. Alternatively, if the "what-if" exercises for both candidates imply an identical result, then that result is known. The what-if approach requires a pencil and eraser or a good layout memory.
There are three kind of conflicts, which can appear during puzzle solving:
basic conflicts - there are only N-1 different candidates in N cell in the area
fish conflicts - when eliminating number from N rows/columns, it will disappear also from N+1 columns/rows.
unique conflicts - this pattern means multiple solutions, all numbers in the pattern exist exactly two times in every area, row and column. If there is only one candidate in the cell, any virtual candidate can be added.
Encountering any of those would indicate that the puzzle is not uniquely solvable. Encountering any of them as a consequence of "what-if" indicates that an untried alternative is correct.
Computer solutions
There are three general approaches taken in the creation of serious Sudoku-solving programs: human solving methods, rapid-style methods, and pure brute-force algorithms. Human-style solvers will typically operate by maintaining a mark-up matrix, and search for contingencies, matched cells, and other elements that a human solver can use to determine and exclude cell values.
Many rapid-style solvers employ backtracking searches, with various pruning techniques in order to help reduce the size of the search tree. The term rapid-style may be misleading: Most human-style solvers run considerably faster than a rapid-style solver, although the latter takes less time to write and is more easily adapted to larger grids. A purely brute-force algorithm is very simple and finds a solution to a puzzle essentially by "counting" upward until a string of eighty-one digits is constructed which satisfies the row, column, and box constraints of the puzzle.
Rapid solvers are preferred for trial-and-error puzzle-creation algorithms, which allow for testing large numbers of partial problems for validity in a short time; human-style solvers can be employed by hand-crafting puzzlesmiths for their ability to rate the difficulty of a created puzzle and show the actual solving process their target audience can be expected to follow.
Although typical Sudoku puzzles (with 9×9 grid and 3×3 regions) can be solved quickly by computer,
the generalization to larger grids is known to be NP-complete. Various optimization methods
have been proposed for large grids.
Details of computer solutions may be found on the page on the Algorithmics of Sudoku.
Difficulty ratings
The difficulty of a puzzle is based on the relevance and the positioning of the given numbers rather than their quantity. Surprisingly, the number of givens often does not reflect a puzzle's difficulty. Computer solvers can estimate the difficulty for a human to find the solution based on the complexity of the solving techniques required. Some online versions offer several difficulty levels.
Most publications sort their Sudoku puzzles into four or five rating levels, although the cut-off points and the names of the levels vary widely. Typically, the levels are "easy", "intermediate", and "hard". Extremely difficult puzzles are known as "diabolical" or "evil". An easy puzzle can be solved using only scanning; an intermediate puzzle may take markup to solve; a hard puzzle will usually take analysis.
Another approach is to rely on the experience of a group of human test solvers. Puzzles can be published with a median solving time rather than an algorithmically defined difficulty level.
Difficulty is a very complex topic, subject to much debate on the Sudoku forums, because it may depend on the concepts and visual representations one is ready to use.
Construction
Building a Sudoku puzzle can be performed by predetermining the locations of the givens and assigning them values only as needed to make deductive progress. This technique gives the constructor greater control over the flow of puzzle solving, leading the solver along the same path the compiler used in building the puzzle. Great caution is required, however, as failing to recognize where a number can be logically deduced at any point in construction—regardless of how tortuous that logic may be—can result in an unsolvable puzzle when defining a future given contradicts what has already been built. Building a Sudoku with symmetrical givens is a simple matter of placing the undefined givens in a symmetrical pattern to begin with.
Nikoli Sudoku are hand-constructed, with the author being credited; the givens are always found in a symmetrical pattern. Dell Number Place Challenger (see Variants below) puzzles also list authors. The Sudoku puzzles printed in most UK newspapers are apparently computer-generated but employ symmetrical givens; The Guardian famously claimed that because they were hand-constructed, their puzzles would contain "imperceptible witticisms" that would be very unlikely in computer-generated Sudoku.
විවිධ වර්ග
Although the 9×9 grid with 3×3 regions is by far the most common, variations abound. Sample puzzles can be 4×4 grids with 2×2 regions; 5×5 grids with pentomino regions have been published under the name Logi-5; the World Puzzle Championship has featured a 6×6 grid with 2×3 regions and a 7×7 grid with six heptomino regions and a disjoint region. Larger grids are also possible. The Times offers a 12×12-grid Dodeka sudoku with 12 regions of 4×3 squares. Dell regularly publishes 16×16 Number Place Challenger puzzles (the 16×16 variant often uses 1 through G rather than the 0 through F used in hexadecimal). Nikoli offers 25×25 Sudoku the Giant behemoths.
Another common variant is to add restrictions on the placement of numbers beyond the usual row, column, and region requirements. Often the restriction takes the form of an extra "dimension"; the most common is to require the numbers in the main diagonals of the grid also to be unique. The aforementioned Number Place Challenger puzzles are all of this variant, as are the Sudoku X puzzles in the Daily Mail, which use 6×6 grids.
A variant named "Mini Sudoku" appears in the American newspaper USA Today, which is played on a 6x6 grid with 3x2 regions. The object is the same as standard Sudoku, but the puzzle only uses the numbers 1 through 6.
Another variant is the combination of Sudoku with Kakuro on a 9 x 9 grid, called Cross Sums Sudoku, in which clues are given in terms of cross sums. The clues can also be given by cryptic alphametics in which each letter represents a single digit from 0 to 9. An excellent example is NUMBER+NUMBER=KAKURO which has a unique solution 186925+186925=373850. Another example is SUDOKU=IS*FUNNY whose solution is 426972=34*12558.
Killer Sudoku combines elements of Sudoku with Kakuro - usually no initial numbers are given, but the 9*9 grid is divided into regions, each with a number that the sum of all numbers in the region must add up to, with no repeated numerals. These must be filled in while obeying the standard rules of Sudoku.
Many newspapers include the popular Hypersudoku such as The Age. The layout is identical to a normal Sudoku, but with additional interior areas defined in which the numbers 1 to 9 must appear. The solving algorithm is slightly different from the normal Sudoku puzzles because of the leverage on the overlapping squares. This overlap gives you more information to logically reduce the possibilities in the remaining squares. The approach to playing is still similar to sudoku but with possibly more emphasis on scanning the squares and overlap rather than columns and rows.
Puzzles constructed from multiple Sudoku grids are common. Five 9×9 grids which overlap at the corner regions in the shape of a quincunx is known in Japan as Gattai 5 (five merged) Sudoku. In The Times, The Age and The Sydney Morning Herald this form of puzzle is known as Samurai SuDoku. The Baltimore Sun publishes a puzzle of this variant (titled High Five) in their sunday edition. Puzzles with twenty or more overlapping grids can be found in some Japanese publications. Often, no givens are to be found in overlapping regions. Sequential grids, as opposed to overlapping, are also published, with values in specific locations in grids needing to be transferred to others.
Alphabetical variations have emerged; there is no functional difference in the puzzle unless the letters spell something. Some variants, such as in the TV Guide, include a word reading along a main diagonal, row, or column once solved; determining the word in advance can be viewed as a solving aid. A more loose variant on the sudoku concept is seen in Squaro, wherein circles at the vertices of a grid are filled in to meet the requirements of numbers in that grid in a combination of sudoku and minesweeper.
A tabletop version of Sudoku can be played with a standard 81-card Set deck (see Set game). A three-dimensional Sudoku puzzle was invented by Dion Church and published in the Daily Telegraph in May 2005. There is a Sudoku version of the Rubik's Cube named Sudokube.
The 2005 U.S. Puzzle Championship included a variant called Digital Number Place: rather than givens, most cells contain a partial given—a segment of a number, with the numbers drawn as if part of a seven-segment display. This version has also appeared in GAMES magazine.
සූදකු තුල ගණිතය
A completed Sudoku grid is a special type of Latin square with the additional property of no repeated values in any partition of the 9×9 block into contiguous 3×3 blocks. The relationship between the two theories is now completely known, after Denis Berthier has proven in his recent book, "The Hidden Logic of Sudoku", that a first order formula that does not mention blocks (also called boxes or regions) is valid for Sudoku if and only if it is valid for Latin Squares (this property is trivially true for the axioms and it can be extended to any formula).
The first known calculation of the number of classic 9×9 Sudoku solution grids was posted on a USENET newsgroup rec.puzzles in September of 2003 and is 6,670,903,752,021,072,936,960 . This is roughly 0.00012% the number of 9×9 Latin squares. A detailed calculation of this figure was provided by Bertram Felgenhauer and Frazer Jarvis in 2005. Various other grid sizes have also been enumerated—see the main article for details. The number of essentially different solutions, when symmetries such as rotation, reflection and relabelling are taken into account, was shown by Ed Russell and Frazer Jarvis to be just 5,472,730,538 .
The maximum number of givens provided while still not rendering a unique solution is four short of a full grid; if two instances of two numbers each are missing and the cells they are to occupy form the corners of an orthogonal rectangle, and exactly two of these cells are within one region, there are two ways the numbers can be assigned. Since this applies to Latin squares in general, most variants of Sudoku have the same maximum. The inverse problem—the fewest givens that render a solution unique—is unsolved, although the lowest number yet found for the standard variation without a symmetry constraint is 17, a number of which have been found by Japanese puzzle enthusiasts, and 18 with the givens in rotationally symmetric cells. Over 47,000 examples of Sudokus with 17 givens resulting in a unique solution are known.
History
Number puzzles first appeared in newspapers in the late 19th century, when French puzzle setters began experimenting with removing numbers from magic squares. Le Siècle, a Paris-based daily, published a partially completed 9×9 magic square with 3×3 sub-squares in 1892. It was not a Sudoku because it contained double-digit numbers and required arithmetic rather than logic to solve, but it shared key characteristics: each row, column and sub-square added up to the same number.
Within three years Le Siècle's rival, La France, refined the puzzle so that it was almost a modern Sudoku. It simplified the 9×9 magic square puzzle so that each row and column contained only the numbers 1–9, but did not mark the sub-squares. Although they are unmarked, each 3×3 sub-square does indeed comprise the numbers 1–9. However, the puzzle cannot be considered the first Sudoku because, under modern rules, it has two solutions. The puzzle setter ensured a unique solution by requiring 1–9 to appear in both diagonals.
These weekly puzzles were a feature of newspaper titles including L'Echo de Paris for about a decade but disappeared about the time of the First World War.
According to Will Shortz, the modern Sudoku was most likely designed anonymously by Howard Garns, a 74-year-old retired architect and freelance puzzle constructor from Indiana, and first published in 1979 by Dell Magazines as Number Place (the earliest known examples of modern Sudoku). Garns's name was always present on the list of contributors in issues of Dell Pencil Puzzles and Word Games that included Number Place, and was always absent from issues that did not. He died in 1989 before getting a chance to see his creation as a worldwide phenomenon. It is unclear if Garns was familiar with any of the French newspapers listed above.
The puzzle was introduced in Japan by Nikoli in the paper Monthly Nikolist in April 1984 as , which can be translated as "the digits must be single" or "the digits are limited to one occurrence." At a later date, the name was abbreviated to Sudoku by , taking only the first kanji of compound words to form a shorter version. In 1986, Nikoli introduced two innovations: the number of givens was restricted to no more than 32, and puzzles became "symmetrical" (meaning the givens were distributed in rotationally symmetric cells).<ref name=Nikoli> It is now published in mainstream Japanese periodicals, such as the Asahi Shimbun.
Popularity in the media
In 1997, retired Hong Kong judge Wayne Gould, 59, a New Zealander, saw a partly completed puzzle in a Japanese bookshop. Over six years he developed a computer program to produce puzzles quickly. Knowing that British newspapers have a long history of publishing crosswords and other puzzles, he promoted Sudoku to The Times in Britain, which launched it on 12 November 2004 (calling it Su Doku).
The rapid rise of Sudoku in Britain from relative obscurity to a front-page feature in national newspapers attracted commentary in the media and parody (such as when The Guardian'''s G2 section advertised itself as the first newspaper supplement with a Sudoku grid on every page). Recognizing the different psychological appeals of easy and difficult puzzles, The Times introduced both side by side on 20 June 2005. From July 2005, Channel 4 included a daily Sudoku game in their Teletext service. On 2 August, the BBC's programme guide Radio Times featured a weekly Super Sudoku.
Even the Greeks owe the publication of their first Sudoku magazine to British influence. It was at Heathrow airport in the summer of 2005 that a Greek computer magazine publisher first laid eyes on a British Sudoku magazine and - realizing the opportunity - proceeded to purchase the necessary software and quickly launch the first local Sudoku magazine that became an instant success.
In the United States, the first newspaper to publish a Sudoku puzzle by Wayne Gould was The Conway Daily Sun (New Hampshire), in 2004.
The world's first live TV Sudoku show, Sudoku Live, was a puzzle contest first broadcast on 1 July 2005 on Sky One. It was presented by Carol Vorderman. Nine teams of nine players (with one celebrity in each team) representing geographical regions competed to solve a puzzle. Each player had a hand-held device for entering numbers corresponding to answers for four cells. Phil Kollin of Winchelsea, England was the series grand prize winner taking home over £23,000 over a series of games. The audience at home was in a separate interactive competition, which was won by Hannah Withey of Cheshire.
Later in 2005, the BBC launched SUDO-Q, a game show that combines Sudoku with general knowledge. However, it uses only 4x4 and 6x6 puzzles.
Sudoku software is now also very popular on PCs, websites, and mobile phones. It comes with many distributions of Linux. It has also been released on portable video game handhelds such as the Nintendo DS, PlayStation Portable, the Game Boy Advance, and even on several iPod models. One of the most popular video games featuring Sudoku is Brain Age: Train Your Brain in Minutes a Day!. Critically and commercially well received, it generated particular praise for its Sudoku implementation and sold more than 8 million copies worldwide. Due to its popularity, Nintendo made a second Brain Age game titled Brain Age2, which has over 100 new sudoku puzzles and other activities.
තරඟ
පලමු ලෝක සුදෝකු ශුරතාවය ඉතාලියේ Luccaහිදි 2006 මාර්තු මස 10 දින 12 දින තෙක් පැවැත්වින. ජයාග්‍රාහිකාව වුයේ Czech ජනරජයේ Jana Tylova. තරගයට විවිධ වර්ගයේ සුදොකු ප්‍රෙහෙලිකාවන් ඇතුලත්ව තිබිනි.
දෙවන ලෝක සුදෝකු ශුරතාවය Prague 2007 මාර්තු 28 සිට අප්රේල් 1 තෙක් පැවැත්වින. කේවල තරගයෙන් ඇමරිකාවේ Thomas Snyder කන්ඩායම් තරගයෙන් ජපානය ද ජය ගන්නා ලදි.
Hosted by renowned puzzle master Will Shortz, The Philadelphia Inquirer Sudoku National Championship was the first U.S. Sudoku Championship. Thomas Snyder was the winner of the expert division, receiving $10,000 and a spot on the U.S. National Sudoku Team at the 2008 World Sudoku Championship in India.
The third World Sudoku Championship was held in Goa, India from April 14-16, 2008. Thomas Synder repeated as the individual overall championship, and also won the first ever Classic Trophy (a subset of the competition counting only classic Sudoku). The Czech Republic won the team competition.
See also
Mathematics of Sudoku
Algorithmics of Sudoku
List of Sudoku terms and jargon
Killer sudoku
Sudokube (3D variant)
Latin square
Logic puzzle
List of Nikoli puzzle types
Kakuro
Nonogram (aka Paint by numbers, O'ekaki)
Futoshiki
KenKen
ආශ්‍රිත
External links
– An active listing of Sudoku'' links.
Father of Sudoku puzzles next move BBC
English words and phrases of foreign origin
Mathematics and culture
ගණිතය |
6791 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%82%E0%B7%84%E0%B6%BD%20%E0%B6%85%E0%B7%80%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%AF | සිංහල අවුරුද්ද | ඔබට අවශ්‍ය ලිපිය තෝරාගන්න.
සිංහල අවුරුද්ද සහ සිංහල මාස
සිංහල අලුත්අවුරුද්ද |
6793 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B7%8F%E0%B6%AE%20%28%E0%B7%80%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA%29 | නාථ (වක්‍රෝක්තිහරණය) | නාථ යන්නෙන් පහත ඒවායෙන් එකක් අදහස් විය හැක:
නාථ (බෞද්ධ දේවතාවා), මෛත්‍රී බෝධිසත්ත්වයන්ගේ ස්වරූපයක් යැයි සැලකෙන බෞද්ධ දේවතාවා.
නාථ, හින්දු සංකල්පය.
වෙනත් භාවිතා,
Natha Khan Goth one of the neighborhoods of Shah Faisal Town in Karachi, Sindh, Pakistan.
නමි නාථ, වත්මන් යුගයේ විසිඑක්වන ජෛන තීර්ථංකරවරයායි.
මෛත්‍රෙය-නාථ බෞද්ධ දර්ශනයේ යෝගාචාර ගුරුකුලයේ ආදිකර්තෲන් තිදෙනාගෙන් අයෙකි. |
6794 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B6%BB%E0%B6%AF%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%9A%E0%B6%A9%E0%B7%80%E0%B6%BD%20%E0%B6%BA%E0%B6%9A%E0%B6%A9%E0%B6%BA%E0%B7%8F | මරදන්කඩවල යකඩයා | මරදන්කඩවල යකඩයා යනු අවුරුදු 111ක් දිවිගෙවූ සිංහල ශ්රී ලාංකිකයෙකි. ඔහුගේ නියම නම වන්නේ සාංචි ආරච්චිගේ ජිනදාස යනුවෙනි. ඔහු වෙතින් දිස්වූ අපූර්ව කාය ශක්තිය හේතුවෙන්ම, ඔහු හට මෙම "යකඩයා" යන අන්වර්ථ නාමය පටබැඳිනි. තුරුණු වියයෙහිදී ඔහු අනුරාධපුරය ප්‍ර‍දේශයෙහි තුප්‍රකටව සිටියේ නොපනත්කම් හා අසාධාරණ හමුවේ ඔහුගේ නොඉවසිලිමත්බව නිසාම ප්‍රාදේශීය "රොබින් හුඩ්" වරයෙකු බවට පත් වීම නිසාය. මෙම ගතිගුණ නිසාම, ඔහු වරක් මරණ දණ්ඩනයට නියම කරන ලදි. එහෙත් ඔහු පෝරකයෙන් නිදහස ලැබ පසුව හොඳ කල්ක්‍රියාව මත වසරක් තුල දඟගෙයින් නිදහස ලැබීය.
මරදන්කඩවල යකඩයා සමස්ත රට වැසියන්ගේ අවධානයට පාත්ර වූයේ ඔහුගේ නොහික්මුණු බව නිසාම නොව සැණින් උණුවන ඔහුගේ හදවත නිසාත් සත්‍යගරුක ශ්‍රේෂ්ඨ පෞරුෂත්වය නිසාත්ය. ඔහු පවසන පරිදි, ඔහුගේ අසහාය කාය බලය හා දිගු දිවියෙහි රහස වනුයේ ශාකභක්ෂකයෙකු වීම හා සුචරිතවත් දිවි පැවැත්මයි. ඔහුගේ වයස 107 බවට විශ්වාස කෙරෙතත්, ඔහු ඊට වඩා වෘද්ධයෙකු විය හැක. ඔහු භාවිතා කරන සැරයටිය, ඔහුට වඩා වයසින් බාලයෙකුට එසවීමට පවා අසීරු එකකි.
මරදන්කඩවල යකඩයා යනුවෙන් හැඳින්වූ මරදන්කඩවල ජිනදාස මහතා වයස අවුරුදු 108 දී මුල්ලේරියාව මානසික රොහලේදි 2011 ඔක්තෝබර් 09 දා මිය ගියේය. අවසන් කටයුතු කැකිරාවේදී සිදුකරන ලදි.
චරිතාපදානය
සමහර අය පවසන්නේ ඔහු උපන්නේ දකුණු ලක මාතර කිතලගම ප්රදේශයේ කියාය. එහෙත් පැරැණි පුවත්පත් වාර්තා අධ්‍යයනය කිරිමේදී පෙනී යන්නේ පේරාදෙණියේ උඩඊරියගම ප්රදේශයේ ඔහු උපත ලබා ඇති බවය. ඔහුගේ නම සාංචි ආරච්චිගේ ජිනදාසය. එහෙත් ඔහු මෙරට පතල වූයේ උපන් ගම හා සැබෑ නම සහිතව නොවේ. මුළු දිවයිනම ඔහු හඳුනා ගත්තේ මරදන්කඩවල යකඩයා යන නමිනි. සාංචි ආරච්චිගේ ඩේවිඩ් හා ජේන් නෝනා යන යුවළට දරු දෙදෙනෙක් වූහ. ජිනදාස වැඩිමලා වූයේය. ඔහුගේ නැගණිය ඇලිස් නෝනාය. කුඩා කල පටන්ම දඩබ්බරයකු වූ ජිනදාස සිය පාසල් ගමන හමාර කළේ බීමත්ව පාසලට පැමිණි ගුරුවරයකුට පහර දිමෙන් අනතුරුව බව පැවසෙයි. ජිනදාසගේ පෙම්වතිය දෙවැනි ලෝක යුද සමයේදී මෙරටට කැඳවා තිබූ කාපිරි හමුදා අතින් දූෂණයට ලක්ව මිය ගිය බවද , ජිනදාස දාමරිකකම්වලට යොමු වූයේ ඉන් අනතුරුව බවද කියැවේ. දාමරිකකම්වලට යොමුවීමට පෙර කාපිරි සෙබළුන් සෑහෙන ගණනක් මරු තුරුළට යැවීමට ජිනදාස සමත් වූ බව කට කතාවලින් පැවසෙතත්, ඒ බව සනාථ වන සාධක නැත.
පසු කලෙක ජිනදාස තම මවුපියන් හා සොහොයුරිය සමඟ මනම්පිටිය ප්රදේශයේ පදිංචියට පැමිණ තිබේ. ඊට පැහැදිලි හේතු පෙනෙන්නට නැතත් සමහර විට ඒ ජිනදාසගේ දාමරිකකම් නිසා වන්නට පුළුවන. පසු කලෙක ඔහු මනම්පිටිය අතැර පැමිණ වැඩිපුර ගැවසී ඇත්තේ කැකිරාව ප්‍රදේශයේය.
වත්මන් තත්ත්වය
මිය යාමෙන් අනතුරුව සිරුර බාර ගන්නට කෙනෙකු නොමැතිව ජිනදාසගේ දේහය සති දෙකක් තිස්සේ මෘත ශරීරාගාරයේ තිබිණි. පශ්චාත් මරණ පරීක්ෂණයේදී සිරුර එස්. ඒ. ජිනදාසගේ හෙවත් යකඩයාගේ බව හෙළි වීමෙන් අනතුරුව දේහය කැකිරාවට ගෙන යනු ලැබිණි. පසුගිය ඔක්තෝබර් 29 සෙනසුරාදා කැකිරාවේ නෙල්ලිගම සුසාන භූමියේදී සාංචි ආරච්චිගේ ජිනදාස හෙවත් මරදන්කඩවල යකඩයා අවසන් ගමන් ගියේ තම සොහොයුරියගේ දරුවන්ගේ හා ඥාතීන්ගේ කර පිටිනි. මිය යන විට ඔහුගේ වයස අවුරුදු 111 ක් බව මාධ්‍යයන්හි සඳහන් වූවත් පැරැණි පුවත් පත් වාර්තාවක දැක්වෙන්නේ ඔහු 1921 උපන් බවකි.
යකඩයාගේ පුරුෂාර්ථ
ජිනදාසට මරදන්කඩවල යකඩයා යන නම පට බැඳුණේ කෙසේද යන්න ගැටලුවකි. වරෙක ඔහු මාධ්‍ය වෙත පවසා තිබුණේ දුම්රිය මඟ ගමන් කරද්දී ඊට බාධා කළ කංකානම කෙනෙකුගේ සිරුර සිර වන පරිදි යකඩ පටියක් නැවූ හෙයින් තමාට එම නම ලැබුණා කියායි. තවත් විටෙක ඔහු මා්‍යධවේදියකුට පවසා තිබුණේ මනම්පිටිය පාලම අසලදී තමා හා ගැටෙන්නට ආ මිනිසකුගේ සිරුර එසේ යකඩයක් නවා හිර කළ බවකි. කෙසේ වෙතත් ඔහුට හොඳ කාය ශක්තියක් තිබෙන්නට ඇත. සොරකමේ ගිය අවස්ථාවන්හිදී නිවාසයන්හි කවුළුවල වූ යකඩ කූරු ඔහු තම දෑතින් ඈත් කර නිවාසයන්ට ඇතුළු වූ බවද පැවසෙයි.
කෙසේ වෙතත් ඔහුගේ නියම නමට වඩා මරදන්කඩවල යකඩයා යන නම රට පුරා පතල වූයේ කැකිරාවේ තැපැල්හල කොල්ල කා එහි තැපැල් ස්ථානාධිපතිවරයා ලෙස කටයුතු කළ තම්බයියා මහතා මරා දැමීමත් සමඟිනි.
මෙම කොල්ල කෑමට ඔහු සමඟ මාපා මුදියන්සේලාගේ විලියම් හෙවත් ජිමී, එන්ගා හෙවත් කපුරුහාමි, සාර්ලිස් සිල්වා සහ ජේමිස් සිඤ්ඤෝ යන අය සහභාගි වූ බව පොලීසිය අනාවරණය කර ගත්තේය. මේ අය අතරින් විලියම් හෙවත් ජිමී මහේස්ත්‍රාත්වරයකු ඉදිරියේ පෞද්ගලිකව පාපෝච්චාරණයක් කර තිබිණි. තැපැල් මහතාට වෙඩි තැබූයේ ජිනදාස හෙවත් යකඩයා යන්න එම පාපෝච්චාරණයෙන් හෙළි වී තිබිණි. එහෙත් ජිනදාස ඒ වන විට පේදුරු තුඩුවෙන් ඉන්දියාවට පැන ගොස් තිබිණි. වරෙක පැවසුණේ පේදුරු තුඩුවේ සිට සැතපුම් 20 ක් දුර මුහුදෙන් පිහිනා ඔහු ඉන්දියාවට ළඟා වූවා කියාය.
පිහිනා ගිය කතාවේ ඇත්ත නැත්ත කුමක් වුවත් ඉන්දීය පොලීසියෙන් අත් අඩංඩගුවට ගැනුණ ඔහු මෙරටට එවනු ලැබිණි. නඩු විභාගය අවසන ඔහුට මරණ දඬුවම නියම වූ නමුත් පසුව එය ජීවිතාන්තය දක්වා සිර දඬුවමකට පෙරළිණි. වසර 16 කට පසු 1968 දී ඔහු සමාව ලබා බන්ධනාගාරයෙන් නිදහස් වී ඇත.
බන්ධනාගාර අධිපතිවරුන්ගේ වාර්තා අනුව ඔහු යාපනය සිර ගෙදර ද සිට ඇත. මත් ද්‍රව්‍ය ජාවාරමක් බන්ධනාගාරය ඇතුළත පවත්වා ගෙන යෑමට උපකාර කිරීම නිසා 1961 දී ඔහු යාපනයේ සිට වැලිකඩ බන්ධනාගාරයට එවා තිබේ.
කෙසේ වෙතත් පසු කලෙක ජිනදාස හෙවත් යකඩයා මාධ්‍ය වෙත ද තම නෑ හිතවතුන්ට ද පුන පුනා පවසා තිබුණේ තමන් අතින් මිනීමැරුමක් සිදු වූයේ නැත කියාය. තමන් හා සිටි අයකු තැපැල් ස්ථානාධිපතිවරයාට වෙඩි තැබුව ද, ඊට හසු වූයේ තමා බව ඔහු අවස්ථා කිහිපයකදීම පවසා තිබිණි.
චිත්‍රපටය හා සත්‍යය
1977 දෙසැම්බර් 9 දා මෙරට ප්‍රදර්ශනය ඇරඹූ "යකඩයා" චිත්‍රපටයට පාදක වී තිබුණේ සාංචි ආරච්චිගේ ජිනදාස හෙවත් මරදන්කඩවල යකඩයා ගේ පුවතය. රත්නපාල මරවනාගොඩ නිෂ්පාදනය කළ "යකඩයා" නීල් රූපසිංහයන්ගේ අධ්‍යක්ෂණයකි. යකඩයා ලෙස ගාමිණී ෆොන්සේකා රඟපෑ අතර බස් රථයකින් මාංචු දමා ගෙන යමින් සිටියදී බසයේ යකඩ පොල්ලකට ගසා මාංචු කඩාගෙන අත් අඩංගුවෙන් මිදී පලා යාම එහි ජනප්‍රිය වූ දර්ශනයක් විය. එහෙත් බන්ධනාගාර වාර්තා අනුව යකඩයා කිසි විටෙක බන්ධනාගාරයෙන් පැන ගොස් නැත. එමෙන්ම එම චිත්‍රපටයේ දැක්වුණ යකඩයා දුම්වැටි හා මත්පැන් පානය කරන්නෙක් වූයේය.
පසු කලෙක ජිනදාස මාධ්‍ය වෙත පවසා තිබුණේ තමන් කිසි දිනෙක දුම් හෝ මත්පැන් පානය නොකළ බවත් මස් මාංශ ආහාරයට නොගත් බවත්ය
චිත්‍රපටයේ ප්රධාන නළු ගාමිණී ෆොන්සේකා ඔහුගේ වත්තල නිවෙසේදී හමු වී එම දර්ශනවලට තම විරෝධය පළ කළ බවත් ජිනදාස මාධ්‍ය වෙත පවසා තිබිණි. තම ජීවන පුවත ඇසුරෙන් නිපැයුණ චිත්‍රපටය සඳහා තමන් කිසිම මුදලක් ලබා නොගත් බව ද ඔහු පවසා තිබිණි.
ඔහු මස් මාංශ අනුභවයෙන්, මත්පැන්, දුම් පානයෙන් තොර අයකු බව ඔහුගේ මරණයත් සමඟ ඥාතින් මාධ්‍ය වෙත දක්වා තිබූ අදහස්වලින් පැහැදිලි වේ.
ජනපති හමුව
2011 වසරෙහිදී ඔහු මිය යාමට වසර දෙකකට ඉහතදී යකඩයා අරලියගහ මන්දිරයෙහිදී ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂයන් හමුවීමට වරම් ලැබීය. පෙරදී කුප්‍රකට සාපරාධියෙක් සුපිරි වීරයෙක් කිරීමට මෙම සිදුවීම ඉවහල් වූයේ යැයි කියති. ජන ප්‍රසාදය උපයා ගැනුමට කුමන දේ කල යුතු දැයි යකඩයා ඉතා මැනවින් දැන සිටි බව පෙනේ. මෙහිදී දේශපාලනඥයන් අතර පවතින විරක්ෂිභාවය පිළිබඳ භීතිය ඔහු විසින් රිසි සේ ප්‍රයෝජනයට ගත් බව පෙනේ. ජනාධිපතිවරයාට ඇති මහත් ආරක්ෂා හමුවේ වුව මහත් මන්ත්‍ර බලයක් ඇතැයි පැවසුනු ජීවම් කල සුරයක් ඉතා වැදගත් වස්තුවක් බවට පත් කිරීමට හේ සමත් විය.
මූලාශ්‍ර
ශ්රී ලාංකිය ජනයා
සිංහල ජනයා
ශ්රී ලාංකිය ශතායුෂ්කයන් |
6796 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%93%20%E0%B6%BD%E0%B6%82%E0%B6%9A%E0%B7%8F%20%E0%B6%A2%E0%B7%8F%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B7%83%E0%B7%84%20%E0%B6%86%E0%B6%9C%E0%B6%B8%E0%B7%92%E0%B6%9A%20%E0%B6%8B%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B7%83%E0%B7%80 | ශ්රී ලංකා ජාතික සහ ආගමික උත්සව | Sri Lanka having a history as long as many ancient civilizations, positioning in the crossroad of the East and the West, and being a multicultural society, celebrates a wide variety of festivals, ceremonies and events.
Every year on or about April 13th Sinhala and Tamil people celebrate Sinhala and Tamil New Year Festival, and Muslims celebrate Ramasan. Esala Perahera (A-suh-luh peh-ruh-ha-ruh) is the grand festival of Esala held in Sri Lanka. It is very grand with elegant costumes. Happening in July or August in Kandy, it has become a unique symbol of Sri Lanka. It is a Buddhist festival consisting of dances and richly-decorated elephants. There are fire-dances, whip-dances, Kandian dances and various other cultural dances. The elephants are usually adorned with lavish garments. The festival ends with the traditional 'diya-kepeema'. The elephant is paraded around the city bearing the tooth of Buddha.
ග්‍රිගේරියන් දිනදසුනට අනුව උත්සව හා අවස්ථා
(මෙම පිළිවෙල may differ from year to year due නක්‍ෂත්‍ර සහ astronomical reasons)
ජනවාරි
ජනවාරි- තෛපොන්ගල් - (ආගමික/හින්දු)
(බොහෝ විට) ජනවාරි- දුරුතු පසළොස්වක පෝය - (ආගමික/බෞද්ධ)
ජනවාරි- අළුත් සහල් මංගල්‍යය (New Rice Festival) at the Temple of the Tooth - (Customary/සිංහල/Agriculture related)
ජනවාරි- Patti Pongal - (Religious/Hindu/Agriculture related)
ජනවාරි- Patti Kiri Ithirima - (Customary/Sinhalese/Agriculture related)
පෙබරවාරි
පෙබරවාරි 4 - The National Day
(බොහෝ විට) පෙබරවාරි- Navam Full Moon Poya - (ආගමික/Buddhist)
මාර්තු
මාර්තු- Mahasivarathri - (ආගමික/Hindu)
(බොහෝ විට) මාර්තු- Milad-Un-Nabi - (ආගමික/Islam)
මාර්තු- මැදින් පසොළොස්වක පෝය - (ආගමික/Buddhist)
මාර්තු- මහ සිකුරාදා - (ආගමික/Catholic/Christian)
අප්රේල්
අප්රේල්- Watching the new moon for the new Lunar year - (Customary/Astrology related)
අප්රේල්- Day Prior to Sinhala and Tamil New Year - (ආගමික/Customary/Buddhist/Hindu/Sinhalese/Agriculture related/Astrology related)
අප්රේල්- Sinhala and Tamil New Year - (Religious/Customary/Buddhist/Hindu/Sinhalese/Agriculture related/Astrology related)
අප්රේල්- National herbal oil anointing ceremony - (Customary/Buddhist/Sinhalese/Astrology related)
(බොහෝ විට) අප්රේල්- Bak Full Moon Poya - (Religious/Buddhist)
මැයි
මැයි- May Day - (Customary/Political)
මැයි- Watching the new moon for the new Solar year - (Customary/Astrology related)
(බොහෝ විට) මැයි- වෙසක් - (ආගමික/Buddhist)
ජුනි
(බොහෝ විට) ජුනි- පොසොන් පසළොස්වක පෝය - (ආගමික/Buddhist)
ජූලි
(බොහෝ විට) ජූලි- ඇසල පසළොස්වක පෝය - (ආගමික/Buddhist)
අගෝස්තු
(බොහෝ විට) අගෝස්තු - නිකිණි පසළොස්වක පෝය - (ආගමික/Buddhist)
අගෝස්තු - ඇසළ පෙරහර - (Customary/ආගමික/Political/Buddhist/හින්දු/සිංහල)
සැප්තැම්බර්
(බොහෝ විට) සැප්තැම්බර් - බිනර පසළොස්වක පෝය - (Religious/Buddhist)
ඔක්තෝම්බර්
ඔක්තෝම්බර්- රාමසාන් උත්සවය - (ආගමික/Islam)
(බොහෝ විට) ඔක්තෝම්බර්- වප් පසළොස්වක පෝය - (ආගමික/Buddhist)
ඔක්තෝම්බර්- දීපවාලි - (ආගමික/Hindu)
නොවැම්බර්
නොවැම්බර්- ඉල් පසළොස්වක පෝය - (ආගමික/Buddhist)
දෙසැම්බර්
දෙසැම්බර්- හජ්ජි උත්වසය - (ආගමික/ඉස්ලාම්)
(බොහෝ විට) දෙසැම්බර්- උඳුවප් පසළොස්වක පෝය - (ආගමික/Buddhist)
දෙසැම්බර්- නත්තල - (ආගමික/කතෝලික/ක්‍රිස්තියානි)
ශ්රී ලංකාව
ශ්රී ලංකාවේ ජාතික උත්සව |
6797 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%85%E0%B7%85%E0%B7%94%E0%B6%AD%E0%B7%8A%20%E0%B7%83%E0%B7%84%E0%B6%BD%E0%B7%8A%20%E0%B6%B8%E0%B6%82%E0%B6%9C%E0%B6%BD%E0%B7%8A%E0%B6%BD%E0%B6%BA | අළුත් සහල් මංගල්ලය | The Aluth Sahal Mangalle or new rice festival is an important event of the harvest festival of the Maha kannaya in Sri Lanka. The first batch of new rice after being plucked, threshed and winnowed is offered to the Lord Buddha and deities.
Every January Poya Day, new rice festival commences. Rice and paddy donated to Sri Dalada Maligawa are stored at Kundasale Pallekele in a separate location allocation and distribution of Rice and paddy to Devales relevant, is done. A traditional procession takes place from the Palace to Kundasale headed by Diyawadana Nilame and Basnayakes together with other representatives. This is an annual sacred event, 80 measure of rice will be prepared as a traditional rite and offered to the sacred tooth relic.
Only after the new rice festival at the Sri Dalada Maligawa and offering rice to the sacred tooth relic, can the farmers around the country collect their harvest and commence their own new rice festivals in the respective villages.
The most important new rice festival that happens afterwards is the Aluth Sahal Mangalle at the Sri Maha Bodhi in අනුරාධපුරය.
Festivals in Sri Lanka |
6798 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B6%BA%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%20%E0%B6%A0%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%92 | ජයන්ත චන්ද්‍රසිරි | ජයන්ත චන්ද්‍රසිරි යනු ශ්රී ලංකාවේ සිටින එක් සිනමා අධ්‍යක්ෂකවරයෙකි. එමෙන්ම ඔහු රංගකලාව හා රූපවාහිනිය යන අංශවලද අධ්‍යක්ෂණ කටයුතු කරන්නෙකි.
රංග කලාව
සරස්වතී
අත්
මෝරා
ඔත්තුකාරයා
රූපවාහිනිය
අධ්‍යක්ෂණ:
වෙද හාමිනේ
Dandubasnamanaya
Akala Sandaya
Rejana
Sathara Denek Senpathiyo
සිනමාව
අධ්‍යක්ෂණ :
ගරිල්ලා මාකෙටින් (Guerilla Marketing) (2005)
Agnidahaya [Fire and Water] (2002)
සමනල සංධ්වනිය (Samanala Sandhawaniya) Butterfly Symphony (2013)
ලේඛකයා:
Guerrilla Marketing (2005) (writer)
සමනල සංධ්වනිය (Samanala Sandhawaniya) Butterfly Symphony (2013)(writer)
සම්මාන
සුමති- Best Teledrama Director - 1995
සුමති- Best Teledrama Script - 1995
ශ්රී ලාංකික ජනතාව |
6805 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B6%BB%E0%B6%AD%E0%B7%8A%20%E0%B6%9C%E0%B7%94%E0%B6%AB%E0%B6%B4%E0%B7%8F%E0%B6%BD | සරත් ගුණපාල | ශ්රී ලංකා රන්ජන ආචාර්ය සරත් ගුණපාල (ඉංග්‍රීසි: Sarath Gunapala) (තවද: සරත් ඩේවිඩ් ගුණපාල) යනු ඇමරිකන් නාසා අයතනයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ප්රධාන විද්‍යාඥ ආචාර්ය අභ්‍යාවකාශ විද්‍යාඥයෙක් වන අතර ඝනත්ව පිළිබඳ (සොලිඩ් ස්ටේට්) භෞතික විද්‍යාඥයෙක් ද වෙයි.
මොහු 1979 දී කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයයෙන් පළමු පෙළ ගෞරව සමාර්ථයක්‌ හා භෞතික විද්‍යා උපාධිය, ඇමෙරිකාවේ පීටර්ස්බර්ග් සරසවියෙන් විද්‍යාව විදුලි ඉංජිනේරු විෂය සමත් වී ආචාර්ය උපාධියත් ලබාගෙන තිබේ. කලක් ඇමෙරිකාවේ ATNT ආයතනයේ පර්යේෂණ නිලධාරියකු ලෙස සේවය කළ ආචාර්ය ගුණපාල නාසා ආයතනයට එක්වී ඇත්තේ 1991 දී ය.
1994 දී නාසා ආයතනයෙන් අඟහරු ලොවට යැවු ටෙරස්ටිසල් ප්ලැනට් ෆයින්ඩර් යානයටත් ස්පෙස් ඉන්ටෆෙරෝ මීටර් (PATHFINDER යානය) නම් චන්ද්‍රිකාවටත් අධෝරක්ත කිරණ කැමරාවේ නිර්මාතෘවරයා, ආචාර්ය සරත් ගුණපාලය.
2012 දී නාසා ආයතනය විසින් අඟහරු ග‍්‍රහයා වෙත ගොඩ බස්වනු ලැබූ කියුරියෝසිටි රොබෝ යානයට සෑම් නම් උපකරණයේ ඇති ලේසර් නිර්මාණය කර ඇත්තේ සරත් ගුණපාලගේ නායකත්ව කණ්ඩායම විසිනි.
වසර 2006 දී ඔහු ඉගෙන ගත් නාලන්දා විද්‍යාලය ඔහුට නාලන්දාවේ වැදගත්ම ආදි සිසුවාට පිරිනමන නාලන්දා කීර්ති ශ්රී සම්මානය පිරිනැමුවේය.
සරත් ගුණපාල කොළඹ නාලන්දා විද්‍යාලයයේ ආදි සිසුවෙකි.
ආශ්‍රිත
ආචාර්ය සරත් ගුණපාලයන්ගේ ඉංග්‍රීසි විකිපීඩියා පිටුව
නාලන්දියයන්ගේ ආඩම්බරය - නාලන්දා කීර්තී ශී‍්‍ර ගෞරව සම්මානය
අඟහරුගේ ජීවය ගැන සොයන්න මිනිස්සු තුන්දෙනෙක් අඟහරුට
බ්‍රහස්පතිගේත් සෙනසුරුගේත් චන්ද්‍රයන් මත ජීවීන් ඉන්න පුළුවන්
Dr.Sarath Gunapala -Nalanda Keerthi Sri 2006
LIFE BEYOND THE STARS
National Honours – 2017
PRESIDENT AT NATIONAL HONOURS-2017 CEREMONY
National Honours after 12 years
Interview With Dr.Sarath Gunapala
Pinbara Udesana (පින්බර උදෑසන) | 2017-02-12 | 8.30 AM (නාලන්දා විද්‍යාලය (කොළඹ 10))
චරිත කතා
ශ්රී ලාංකිකයෝ
ශ්රී ලාංකික බෞද්ධයෝ
ලාංකික සිංහලයෝ
ආදි නාලන්දියයෝ
ශ්රී ලංකීය විද්‍යාඥයන් |
6806 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E2%80%8D%E0%B6%B8%E0%B7%9C%E0%B7%84%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%8A%20%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B6%AB%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%82%E0%B7%84 | මොහාන් මුණසිංහ | Professor Mohan Munasinghe is internationally-recognized expert on energy, sustainable development and climate change, a Sri Lankan-born intellectual is the Chairman of his own institution called the Munasinghe Institute for Development , Sri Lanka. As the Vice President of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), he had the distinction to receive the IPCC's shared 2007 Nobel Peace Prize with former Vice President of the United States Al Gore., thus being the first Sri Lankan to do so. Professor Mohan Munasinghe shares the Nobel Peace Prize of 2007 with IPCC colleagues and Al Gore, for their efforts to build up and disseminate greater knowledge about climate change, and to lay the foundations for the measures that are needed to counteract such change. He is also Visiting Professor at the United Nations University in Tokyo. Prof. Munasinghe has served as an honorary senior advisor to every administration of Sri Lanka government since 1980. He was the senior energy adviser to Sri Lankan President J.R. Jayawardane, during 1982-87. He was Chancellor, International Water Academy, Oslo, and Founding-President, Lanka International Forum on Environment and Sustainable Development (LIFE). He helped to found the Computer Science and Engineering Faculty of University of Moratuwa, Sri Lanka.
අධ්‍යාපනය
He was educated at the prestiges Royal College, Colombo and received the B.A. (Hons.) and M.A. degrees in Engineering from Cambridge University , UK in 1967. He also has obtained the prestigious S.M. and Ph. D E.E. degrees in Electrical Engineering from the Massachusetts Institute of Technology (MIT), U.S.A. in 1970. He also has a Ph.d. in Solid State Physics from McGill University from Canada, in 1973, and an M.A. in Development Economics from Concordia University, Canada, in 1975. He has received several honorary doctorates (honoris causa).
Positions Held
Presently, he is Chairman, Munasinghe Institute for Development, Colombo; Vice Chair, UN Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Geneva; Honorary Senior Advisor to the Government of Sri Lanka; and Visiting Professor, United Nations University, Tokyo. Until recently, he was Senior Advisor/Manager, World Bank, Wash. DC, covering sustainable development, environmental policy, water, energy and transport; and Chancellor, International Water Academy, Oslo. After working over 35 years in the international arena, he is recognized as a leading world authority on environment and development, with field experience in climate change, disaster management, economics, environment, energy, telecommunications, transport, urban infrastructure, and water resources projects in most developing countries.
From 1982 to 1987, Prof. Munasinghe was the Senior Advisor (Energy and Information Technology) to the President of Sri Lanka, helping to formulate and implement the national energy strategy and computer policy. He was founder Chairman, Computer and Information Technology Council (CINTEC), and served on the Presidential Commission that determined national telecommunications policy. From 1982 to 1987, he was Board Member, Natural Resources, Energy and Science Authority of Sri Lanka; Governor, Arthur Clarke Centre for Modern Technology, Sri Lanka. During 1990-92, he served as Advisor to the US President's Council on Environmental Quality (PCEQ).
Since 1972, he has also served as expert advisor/consultant to many world bodies. He is also Director of the Canifex International Socio Economic Development Centre (Canadian non profit foundation), and founding-Director of both the World Energy Efficiency Association (WEEA) in Washington DC, and the New Sun Foundation in Geneva. He is Patron and Founder of the Lanka Society for Sustainable Development (LASS), and President-Emeritus and Founder of the Sri Lanka Energy Managers Assoc. (SLEMA).
He has taught university courses for the past 30 years, on energy, water, resource management, and environmental economics, in Sri Lanka, Canada, and the US. He has organized and conducted international training seminars on the environmental economics, energy, water and information technology. He is the author of several hundred technical papers in well-known scientific journals; and over 90 scholarly books).He serves on the Editorial Boards of a dozen international periodicals,
Prizes And Honours
Prof. Munasinghe has won a number of international prizes and honours for research and applications. Most notably, as IPCC Vice Chair, he was co-winner of the 2007 Nobel Prize for Peace, for scientific contributions to knowledge about climate change and sustainable development. He received the 2007 Sarvodaya (Sri Lanka) Award for Humanity, Peace and Development. In 2006, he was awarded both the Zayed International Prize for Environment (jointly with other authors) for contributions to the Millennium Ecosystem Assessment, and the Swarnavahini Sri Lanka Abhimanya (Excellence) Award. In 2005, the President of Bangladesh presented him with the Order of Fellowship of the Independent University of Bangladesh, for exceptional contributions to economics, energy and environment. In 2003, he received the award for outstanding lifetime achievements from a consortium of 16 major professional institutions in Sri Lanka. He was awarded the 2003 Adelman-Frankel prize for unique and innovative contributions to energy research, by the US Assoc. of Energy Economics – Int. Assoc. for Energy Econ. (USAEE-IAEE). The green award for exceptional contributions to sustainable development was presented to him in 1998, at the Sixth World Congress of the International Federation of Environmental Journalists. He received the international best treatise award and medal for sustainable water resource management from the International Foundation for Water Science and Technology at the 1994 World Water Congress in Abu Dhabi. In 1990, two commemorative volumes of his selected papers in energy and electricity were issued, with felicitations from eminent experts as well as 20 leading international journals. He is also the recipient of the international prize for outstanding work in electric power and energy systems analysis and pricing awarded in 1988 at the Fifth Latin American and Caribbean Energy Conference, and the annual award for exceptional contributions to energy research and policy applications, presented in 1987 by the Int. Assoc. for Energy Economics, U.S.A. In 1985, he received the Sinha Gold Medal for outstanding scientific achievement in Sri Lanka, from the Lions International Organization. His academic awards include the 1966 J. W. Beauchamp Prize from the Inst. of Electrical Engineers (UK), and the 1968 Albert M. Grass Prize at MIT (USA).
He is a Fellow of the World Academy of Art and Science, USA (FWAAS), Third World Acad. of Sciences, Italy (FTWAS), Beijer Institute of Ecological Economics - Royal Swedish Acad. of Sciences, National Academy of Sciences, Sri Lanka (FNASSL), Royal Society for Arts, UK (FRSA), International Water Academy, Norway (FIWA), Institution of Electrical Engineers, UK (FIEE), and Institute of Engineers, Sri Lanka (FIESL).OTHER INTERESTS
OTHER INTERESTS
Prof. Munasinghe has represented Sri Lanka (Juniors) and Cambridge University in lawn tennis and won a number of Sri Lanka National and other titles. His interests include swimming, wind surfing, chess, bridge, amateur astronomy, saxophone playing, tai-chi, and meditation.
Family
The Professor's wife Mrs. Sria Munasinghe is Vice Chair of MIND and supports his activities. She has had an important influence on Professor Munasinghe's life.
References
External links
MIND - Munasinghe Institute for Development - private, nonprofit organization, established to play a key role in nurturing communities of scholars and practitioners who will address sustainable development issues worldwide and explore viable means of achieving this goal in Sri Lanka and elsewhere without compromising economic, environmental and socio-cultural integrity.
IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change
Sri Lankan academics
Sri Lankan engineers
Sri Lankan scientists
Sri Lankan people
සිංහල ජනයා
Massachusetts Institute of Technology alumni
Alumni of the University of Cambridge
Old Royalists |
6808 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A0%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8F%20%E0%B6%B6%E0%B6%AB%E0%B7%8A%E0%B6%A9%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%B1%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B6%9A%20%E0%B6%9A%E0%B7%94%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%AD%E0%B7%94%E0%B6%82%E0%B6%9C | චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග | චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග ( උපත 1945 ජූනි 29 ) ශ්රී ලංකාවේ පස්වන ජනාධිපති සහ හතර වන විධායක ජනාධිපති ( 1994 නොවැම්බර 12 - 2005 නොවැම්බර 19 ) වූවාය. 2005 අග වන තුරුම ඇය ශ්රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයේ නායිකාව වූවාය. ඇය ශ්රී ලංකාවේ ප්‍රථම කාන්තා ජනාධිපති විය.
1945 ජූනි මස 29 දින උපත ලද චන්ද්‍රිකා මැතිණිය ශ්‍රි ලංකාවේ හතර වන විධායක ජනාධිපතිවරයා වේ. ඇය 2005 අවසානය වන තෙක් ශ්‍රි ලංකා නිදහස් පක්ෂයේ නායිකාව ලෙස කටයුතු කල අතර ලංකාවේ පළමු ජනාධිපතිවරිය ද වේ.
1974 දී ඇය ශ්‍රි ලංකා නිදහස් පක්ෂ කාන්තා ලීගයේ විධායක කමිටුවේ සාමාජිකාවක් බවට පත්වූවාය. 1972-1976 දක්වා කාලයේදී ඇය ඉඩම් ප්රතිසංස්කරණ කොමිසමේ ප්රධාන අධ්‍යක්ෂකවරයකු ලෙස කටයුතු කලාය. 1976-1979 දක්වා කාලයේදී ඇය ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානයේ සභාපති ලෙස කටයුතු කලාය. ශ්‍රි ලංකා නිදහස් පක්ෂය අතහැර දමන ලද ඇය තම සැමියා වන විජය කුමාරතුංගගේ ශ්‍රි ලංකා මහජන පක්ෂයේ ක්‍රියාකාරි ලෙස වැඩකටයුතු කලාය. තම සැමියාව ඝාතනයට ලක්වු පසුව ඇය එක්සත් රාජධානියට ගොස් UNU-WIDER (එක්සත් ජාතීන්ගේ විශ්වවිද්‍යාලය-ලෝක ආර්ථික සංවර්ධන පරීක්ෂණ ආයතනය) සංවිධානයේ 1991 දක්වා කටයුතු කලාය.
1993 දී ඇය බස්නාහිර පළාතේ ප්රධාන ඇමතිණිය ලෙස පත්වූවාය. 1994 අගෝස්තු 9 දින ඇය ශ්රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය ප්රමුඛ පොදුජන එක්සත් පෙරමුණු රජයේ අගමැතිවරිය ලෙස පත්වූවාය. එම වසරේම නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපතිවරණයෙන් ඇය ජය ගත් අතර එය වසර 17 ක එක්සත් ජාතික පක්ෂ පාලනයේ නිමාව විය.
ඇගේ පාලන කාලය තුල ඇය එවකට පැවති ජනවාර්ගික ගැටළුව නිරාකරණය කිරීමට උත්සාහ කලාය. පළමුව සාකච්ඡා මාර්ගයෙන් දෙවනුව යුධවාදී උත්සාහයකින්ද කොටි ත්‍රස්තවාදී සංවිධානය පරාජය කිරීමට ඇය උත්සාහ කලාය. මෙම නිසා වරක් ඇයව (1999 දෙසැම්බර් 18 කොළඹ නගර ශාලාවේ පැවති) මහජන රැස්වීමකදී කොටි ත්‍රස්තවාදීන් විසින් ඝාතනය කිරීමට තැත් කලේය. එහිදි ඇයගේ දකුණු ඇස සම්පුර්ණයෙන්ම අන්ධභාවයට පත්විය. පසුව පැවති (දෙසැම්බර් 21 දින) මැතිවරණයෙන් රනිල් වික්‍රමසිංහ විපක්ෂ නායකවරයා පරදවමින් නැවත වරක් ජය ගැනිමට ඇයට හැකිවිය.
2001 දෙසැම්බර් පැවති පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් එක්සත් ජනතා නිදහස් සන්ධානය, එක්සත් ජාතික පක්ෂයට පැරදුණ අතර කුමාරතුංග මැතිණිය ජනාධිපති ධුරයේ සිටින අතරතුර විපක්ෂය පාර්ලිමේන්තු බලය හිමිකර ගත්තේය.
2002 පෙබරවාරි මස වික්‍රමසිංහ ආණ්ඩුව ත්‍රස්තවාදින් සමග සටන් විරාමයක් කොන්දේසි සහිතව අත්සන් කරන ලදි. කොටි ත්‍රස්තවාදින්ට ඕනෑවට වඩා නිදහස ලබාදී ඇති බව විශ්වාස කල කුමාරතුංග මැතිණිය 2002 නොවැම්බර් 4 දින පාර්ලිමේන්තුව අත්හිටවා විසුරුවා හැරියාය.
2004 අප්රේල් 2 දින ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ ආධාරයත් ඇතිව ඇය මහින්ද රාජපක්ෂගේ අගමැතිධුරය යටතේ නව ආණ්ඩුවක් පිහිටවූවාය.
සුනාමි විපතෙන් අනතුරුව ලැබුණු විදේශාධාර ප්රතිසංස්කරණ කටයුතුවලදී කොටි ත්‍රස්තවාදින් සමග බෙදා ගැනිමට රජය එකග විම නිසා ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ 2005 දී රජයට දැක්වු සහය ඉවත්කර ගත්තේය. කුමාරතුංග පාලනය 2005 නොවැම්බර් මස අවසන් වු අතර මහින්ද රාජපක්ෂ ජනාධිපති ධූරයට පත්විය.
ආශ්‍රිත
ශ්රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරු
ශ්රී ලංකාවේ අග්‍රාමාත්‍යවරු
මේ අඩවිත් බලන්න
චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග
විජය කුමාරතුංග
බණ්ඩාරනායක පරපුර
රත්වත්තේ පරපුර
ලොව දේශපාලන පවුල්
1945 උපත්
ජීවමාන ජනයා
ජීවත්වන්නෝ
ශ්රී ලාංකික බෞද්ධයෝ
ලාංකික සිංහලයෝ
කොළඹ ශාන්ත බ්‍රිජට් කන්‍යාරාමයේ ආදි සිසුවියෝ
ලංකික දේශපාලනඥයෝ
ජනාධිපතිවරු - ශ්රී ලාංකාව
කාන්තා රාජ්‍ය නායකයෝ
චරිත කතා |
6985 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%85%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8A%20%E0%B7%83%E0%B7%8F%E0%B6%9C%E0%B6%BB%E0%B6%BA | අත්ලාන්තික් සාගරය | ලෝකයේ සාමුද්‍රීය කොට්ඨාශ අතුරින් දෙවන-විශාලතමය අත්ලාන්තික් සාගරය වෙයි.
අත්ලාන්තික් සාගරය |
6999 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%84%E0%B6%B8%E0%B7%99%E0%B7%80%E0%B7%8A%E0%B6%B1%E0%B7%8F%E0%B7%80%20%E0%B6%B7%E0%B7%8F%E0%B7%80%E0%B6%B1%E0%B7%8F%20%E0%B6%85%E0%B7%83%E0%B6%B4%E0%B7%94%E0%B7%80 | මහමෙව්නාව භාවනා අසපුව | මහමෙව්නාව භාවනා අසපුව යනු ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම් ඇසුරින් ආධ්‍යාත්මික දියුණුව ළඟා කර ගැනීම උදෙසා ථෙරවාදී දර්ශනය පදනම් කරගෙන පිහිටුවන ලද සෙනසුන් සංවිධානයකි. ඔවුන්ගේ ගේ අභිප්‍රාය වන්නේ (අසීමිත විමුක්තිය වන) නිවන් සුව ළඟා කර ගැනීමට අවශ්‍ය ලෙස මිනිස් සිත පිරිසිදු කර ගැනීමට ආධ්‍යාත්මික වශයෙන් සහය වීම යි."
මෙම සංචිතය ශ්රී ලංකාව පුරා විසිරුණු (සහ මෑතක දී පිහිටුවනන ලද කැනඩාවේ, ඇමෙරිකා එක්සද් ජනපදයේ හා ඕස්ට්‍රේලියාවේ ශාඛා ඇතළුව) බුදු දහම පැතිරවීම සඳහා වන අසපු 42 සමන්විත වේ.
මහමෙව්නාවේ නිර්මාතෘ මෙන්ම ප්රධාන යතිවරයා වන්නේ, බුදු දහමේ එකම ඉලක්කය වන: සියළු දුකින් අත් මිදීම (හෙවත් අමා මහ නිවන) පිළිබඳ සැම විටම අවධාරණය කරමින්, දේශීය මෙන්ම විදේශීය වශයෙන් බුදු දහම තත්‍ය ලෙස පැතිරවීමෙහි නියුතු වී සිටින පූජ්‍ය කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද ස්වාමීන්වහන්සේ ය.
දහමෙහි හැසිරීම
බුදු රජාණන්වහන්සේ ගේ ඉගැන්වීම අනුව මිනිස් උපතක් ලැබීම ම ඉතා දුලබ භාග්‍යයකි. බුදු දහම ගැන අසන්නට ද ලැබෙන වාසනාවන්තයින් කළ යුත්තේ අවසන් ඉලක්කය වන නිවන අරමුණු කර සිත දියුණු කර ගැනීමයි.
යමෙකු ට නිවන සාක්ෂාත් කර ගත හැක්කේ බුදු දහමට අනුකූලව හැසිරීම්න් අරි අට මග (ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය) නම් වූ ඒ උතුම් මග සම්පූර්ණ කිරීමෙන් පමණි. ආධ්‍යාත්මික වර්ධනයේ මුල් පියවරවල්: උදා. සෝවාන් (සෝතාපන්න) හා සකෘදාගාමී (සකදාගාමී), එදිනෙදා ජීවිතයේ වැඩ කටයුතු අතරේ වුව ද ළඟා කර ගත හැක.
දුකින් මිදීම (නිවන සාක්ෂාත් කර ගැනීම) උදෙසා මුල් ම පියවර බුදුන් වදාළ ධර්මය දැන ගැනීම යි. බුදු දහම ඉගැන්වීම, සාකච්ඡා කිරීම සහ එහි හැසිරීම සඳහා අනුබල දිම ආදී ලෙස, ඒ අරබයා මහමෙව්නාවෙන් කෙරෙන කාර්ය භාරය වැදගත් ය.
එමෙන්ම, නිවන් මගෙහි කොටසක් ලෙස ම සිහිය (සති) ප්‍රගුණ කිරීම ඇසුරින්, සමාධිය හා ප්‍රඥාව දියුණු කර ගැනීමෙ හි වැදගත් ම කොටස වන භාවනාව වැඩීමට ද මහමෙව්නාවෙන් පහසුකම් සැලසී ඇත.
අවධාරණය කෙරන වැදගත් ම කරුණක් වන්නේ: බුදු දහම හුදෙක් ජීවිතය දුක් සහගත බැව් පැවසීමෙන් නො නැවතී, එයින් මුළුමනින් ම අත් මිදීමේ මාර්ගය ද පෙන්වන බව ය.
දහම පැතිරවීම
බුදු රජාණන් වහන්සේගේ සැබෑ ශ්රාවකයෝ සාමීචිපටිපන්න වෙති. එනම් දුකින් මිදීම උදෙසා ම දහමෙහි හැසිරෙන අතර ම, අන් අය ගැන අනුකම්පාවෙන් ම සද්ධර්මය පතුරවත්. මහමෙව්නාව ඇසුරු කරන ගිහි පැවිදි දෙපිරිසම ඉඩ ලැබෙන සැම විටම මෙලෙස හැසිරෙති.
මහමෙව්නාවේ ස්වාමීන් වහන්සේ ලා දහම් දෙසන්නේ/උගන්වන්නේ බුදු රජාණන් වහන්සේ දේශනා කර වදාළ අන්දමට ය.
මහමෙව්නාව සදහම් ප්‍රකාශන ]]
එනිසා ජීවිතයේ යථාර්තය හෙළිදරවු කරන, දුකින් මිදීමට නොපමා විය යුතු ආකාරය ම අවධාරණය කරන, බුදු රජුන්ගේ මූලික ඉගැන්වීම මත ම පදනම් වූ (පටිගත කළ) දහම් දේශනා සහ දහම් පොත් පත් මහමෙව්නාව ඇසුරු කරන්නන් අතර සංසරණය වෙනු දැකිය හැක.
ආරම්භක ශ්රී ලාංකික පසුබිම නිසා මෙම ප්‍රකාශන බොහොමයක් ඇත්තේ සිංහලයෙ නි; නමුත් වෙබ් අඩවිය ඔස්සේ ඉංග්‍රීසි සංස්කරණ හෙළි දැක්වෙනු දැන් දැකිය හැක.
මහමෙව්නාවේ කැනඩා සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපද ශාඛා මඟින් "අමා සදහම් මණ්ඩපය" නමින් සජීවි සිංහල මාධ්‍ය අන්තර්ජාල (Internet) ධර්ම සාකච්ඡාවක් මෑතක සිට අරඹා ඇත. ලොව පුරා විසිරී සිටින සිංහල බෞද්ධයන් ට සද්ධර්මය පිළිබඳ ඇති සැක දුරු කරගැනීමට එයින් මග සැළසී ඇත.
වැඩි දුර කියවීම සඳහා
බුදු දහම
කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි
අඩවියෙන් බැහැර පිටු |
7009 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%92%E0%B6%B6%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%9A%E0%B6%82 | බිබික්කං | ලාංකේය සිංහල කැවිලි වර්ගයකි. කේක් වලට සමානකම් කියයි. කිතුල් පැණි හා පොල් දමා සාදනු ලබයි.
සිංහල කැවිලි |
7015 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%90%E0%B7%80%E0%B7%94%E0%B6%B8%E0%B7%8A | කැවුම් | කැවුම් යනු වටිනා හෙළ මවුලකි. සියවස් (හෝ සහස්‍ර) ගණනක අතීතයක් ඇති මෙහි නාමයේ මුල සෙවීමේ දී, 'කන දේ කැවුම්' බව පෙනේ. අතීතයේ දී රාජ්‍ය වටිනාකමක් කැවුමට තිබී ඇති අතර වත්මනේ දී කැවුමේ වැදගත් කම වැඩි වන්නේ සිංහල අලුත් අවුරුද්දේ දීය. පෙර කල කැවුම් වර්ග 18ක් තිබී ඇත. මේ ගැන සද්ධර්ම රත්නාවලියේ ලියවී තිබේ.
රජ කාලයේ දී අලුත් අවුරුද්දට රජු බැහැ දැකීමට එන උසස් රාජ්‍ය නිලධාරියෝ ගෙනෙන තෑගිබෝග අතර කැවුමට මුල් තැනක් වූ අතර යුධ පිටියේ දී කැවුම ඖෂධයක් විය. සොල්දාදුවන්ගේ කෑමට තැනින් තැනට පහසුවෙන් කැවුම් ගෙන යා හැකි වූ අතර තුවාල නරක් වීම වැලැක්වීය.
කැවුම් වර්ග
හැඳි කැවුම් , මුං කැවුම් , උළුඳු කැවුම්, උටුපු, කොණ්ඩ කැවුම්, නාරං කැවුම්, උඳු කැවුම්, දිය කැවුම්, පැණි කැවුම්, කුඩු කැවුම්, ගෑරුප්පු කැවුම්, පනා කැවුම් ආදී 18ක් වේ.
කැවුම් පිසීම
හාල් පිටි, පැණි හා පොල්තෙල් මීට අත්‍යාවශ්‍ය වේ. හාල් පිටි හා පැණි මිශ්‍ර කොට, උණු පොල්තෙල් සහිත තාච්චියක බදිනු ලැබේ. කොණ්ඩ කැවුම් සෑදීමට (කොණ්ඩය ගැනීමට) ඉරටු කූරක් භාවිතයට ගැනේ. රන් වන් පැහැ වී බැදුනු පසු එය පිටතට ගනු ලැබේ.
සිංහල කැවිලි |
7016 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%9A%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%8A | කොකිස් | කොකිස් සිංහල කැවිලි වර්ගයකි. උත්සව වල දී, විශේෂයෙන් සිංහල අලුත් අවුරුද්දේ දී වැදගත් වන කැවිලි වර්ගයකි.
වදනේ සම්භවය
කොකිස් යනු පෘතුගීසි හෝ ලන්දේසි යුගයේ ලංකාවට පැමිණි cookies යන්නේ බිදී අ වචනයකි.
සාදන ක්රමය
බිත්තර, හාල් පිටි, කහ, ලුනු, පොල් කිරි මිශ්‍රණයේ අච්චුව දමා, එය තෙලේ බැද ගලවා ගැනේ.
බාහිර සබැදි
කොකිස් සාදන ක්රමය බලන්න
සිංහල කැවිලි |
7017 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%85%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%83 | අතිරස | Rice, Brown Sugar, Cardamon, Dried Ginger, Baking Powder, Water and Salt
සිංහල කැවිලි වර්ගයකි. උත්සව වල දී, විශේෂයෙන් සිංහල අලුත් අවුරුද්දේ දී වැදගත් වන කැවිලි වර්ගයකි.
සිංහල කැවිලි |
7018 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%85%E0%B6%BD%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B7%8F | අලුවා | සහල් පිටියෙන් සාදාගන්නා සිංහල කැවිලි වර්ගයකි. උත්සව වල දී, විශේෂයෙන් සිංහල අලුත් අවුරුද්දේ දී වැදගත් වන කැවිලි වර්ගයකි.
සිංහල කැවිලි |
7022 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%B6%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B6%9C%E0%B7%9C%E0%B6%A9%20%E0%B6%A4%E0%B7%8F%E0%B6%AB%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF%20%E0%B7%84%E0%B7%92%E0%B6%B8%E0%B7%92 | කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි | අතිපූජ්‍ය කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ මහමෙව්නාව භාවනා අසපුවේ නිර්මාතෘන් වහන්සේ යි.
ආධ්‍යාත්මික චරිතාපදානය
අති පූජනීය කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද ස්වාමීන්වහන්සේ උපත ලැබුවේ, ක්‍රිස්ටි කබ්රාල් සහ වයලට්‍ පෙරේරා යන දෙමාපියන්ට දාව රෝමානු කතෝලික පවුලකය. එම හිමියන්ගේ උපත පසු පස ආ සිදුවීම් දාමය ආශ්චර්ය ජනකය; එය අවසන් වූයේ එ හිමියන් ගේ උපතින් සය මසක් ඉක්මවූ තැන මුලු පවුලම බුදු දහම වැළඳ ගැනීමෙනි. ඒ නිසාම එ හිමියන්ට බෞද්ධ අධ්‍යාපනයක් ලැබීමට හැකි පරිසරයක් සැකසිණි.
1979 මාර්තු 26 දින (එනම් වයස 17 දී) පූජ්‍ය දඹගස්ආරේ ශ්රී සුමේධංකර සහ පූජ්‍ය දික්වැල්ලේ පඤ්ඤානන්ද ස්වාමීන් වහන්සේලා යටතේ සේරුවවිල දී පැවිදි බිමට පිවිසි උන් වහන්සේ , සම්ප්‍රදායික බෞද්ධ ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යාපනයක් ලැබ ශ්රී ජයවර්ධන විශ්ව විද්‍යාලයට පිවිසුන හ. තමන් සොයන දෙය මෙම පසුබිම තුළ නොලැබෙන බව වටහාගත් උන් වහන්සේ කළේ , විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනය අතහැර භාවනා අසපු සහ ආරාම ඇසුරු කරමින් නිවැරදි දහම් මග සොයා යෑමයි.
වසර ගණනාවක් බුදු දහම ප්‍රගුණ කොට දහම් සේවාවේ හැසිරෙමින් සිටි උන් වහන්සේ, පූජ්‍ය කොටපොල අමරකිත්ති ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ ආශිර්වාදය මැද, 1999 දී පොල්ගහවෙල වඩුවාවෙහි මහමෙව්නාව අරඹන්න ට යෙදිනි. ඤාණානන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ ගේ මග පෙන්වීම යටතේ මහමෙව්නාව නොනැවතී ව්‍යාප්ත වෙමින් පවතී (මෙ වනවිට මහමෙව්නාව අසපු සංචිතය කැනඩාව, ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය ඕස්ට්‍රේලියාව ආදී රටවල් විශාල ප්‍රමාණයක පැතිරි පවතින අතර සිරිලක පුරා විහිදුණු අසපු ශාකා 40 කට වැඩි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වේ).
ඉගැන්වීම්
බාහිර සබැඳි
මහමෙව්නාව
බ්ලොග් අඩවිය
නිල වෙබ් අඩවිය
වෙනත්
චරිත කතා
බුදු දහම
ශ්රී ලාංකික භික්ෂූහූ
හිමිවරුන්
ලාංකික සිංහලයෝ
මහමෙව්නාව භාවනා අසපුව |
7025 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B6%BD%20%E0%B6%AF%E0%B6%B8%E0%B6%BA%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92 | නල දමයන්ති | පුරාණ භාරතීය හින්දු ප්‍රේම වෘතාන්තයකි.හරි එහෙනම් අපි ගියා සිංහල නාට්‍යයක් ද මේ ඇසුරින් නිමවා තිබේ.
ප්‍රබන්ධ
වේදිකා නාට්‍ය |
7026 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%94%E0%B6%AB%E0%B7%8A%E0%B6%A9%E0%B6%BD%E0%B6%9A%E0%B7%9A%E0%B7%83%E0%B7%92 | කුණ්ඩලකේසි | කුණ්ඩලකේසි කථාව ඉන්දියානු ජන කතාවකි. එක් සිටු දුවක් සිය මැදුරේ උඩු මහලේ සිට වීදිය දෙස බලා සිටියදී, සොරකම් කොට අසුවී රජු විසින් මරණ දඬුවම දුන් සොරෙකු රාජ පුරුෂයන් විසින් හිස ගසා මරන්නට ගෙනයනු දකියි. ඔහුගේ කඩවසම් රුපය දැක ඔහු කෙරෙහි ආලයක් උපන් ඇය, සිය ධනවත් පියා ලවා අල්ලස් දී ඒ සොරා මුදවා ගෙන ඔහු සරණ කරගැනී. මේ සිද්ධිය ා දඹදෙණි යුගයේ විසු ධර්මසේන ස්වාමින් වහන්සේ විසින් ලියු සද්ධර්ම රතනාවලිය ග්‍රන්ථයේ කුණ්ඩල කේසි වස්තුව ලෙස, එක කතාවක් ලෙස අඩංගු කර ඇත. . මේ ඇසුරින් කුණ්ඩල කේශී නමින් සිංහල නාට්‍යයක් නිමවා තිබේ.
ප්‍රබන්ධ
වේදිකා නාට්‍ය
බෞද්ධ සාහිත්‍යය
දෙමළ සාහිත්‍යය |
7028 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%9C%E0%B6%AD%E0%B7%8A | පොත් | කියවීමට හා ලිවීමට ගැනේ. මෙයින් දැනුම ලබා ගත හැක.මෙයින් අපට ඉගෙනගනිමට හැක.
පොත් |
7029 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A0%E0%B7%93%E0%B6%B1%E0%B6%BA%20%28%E0%B7%80%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA%29 | චීනය (වක්‍රෝක්තිහරණය) | නිල වශයෙන් චීන මහජන ජනරජය වන්නාවූ චීනය, නැගෙනහිර දිග ආසියාවේ පිහිටි රටකි.
චීනය යන්නෙන් පහත දෑ වුවද අදහස් විය හැක:
නිල වශයෙන් චීන ජනරජය නම් රාජ්‍යය වන්නාවූ තායිවානය |
7030 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%8F%E0%B6%9A%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%AE%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B6%BA | පාකිස්ථානය | පාකිස්ථානය යනු දකුණු ආසියාතික රටකි. අරාබි මුහුදින් සහ ඕමාන බොක්කෙන් මායිම්වූ කිලෝමීටර් 1,046ක මුහුදු සීමාවක් සහිත පාකිස්ථානය බටහිරින් ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් සහ ඉරානයෙන් ද, නැගෙනහිරින් භාරතයෙන් ද, ඊසාන දිගින් චීනයෙන් ද මායිම් වෙයි. මේ අනුව මෙය පිහිටා ඇත්තේ දකුණු ආසියාව, මධ්‍යම ආසියාව සහ මැද පෙරදිග යාකරන තැනකයි. ඉන්දු නිම්න ශිෂ්ටාචාරය ද පදනම් වී තිබුණේ මෙම වත්මන් පාකිස්ථාන භූමිය තුළයි. වෛදික, පර්සියානු, ඉන්දු-ග්‍රීක, ඉස්ලාම්, තුර්කි-මොන්ගෝලියානු සංස්කෘතිවලින් ආභාෂය ලැබුණු පාකිස්ථානය ඉතිහාසයේදී ඉන්දු-ආර්ය, පර්සියානු, ග්‍රීක, අරාබි, තුර්කි, ඇෆ්ගන්, මොන්ගෝල්, සහ බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණවලට මුහුණ දී ඇත.
ඉන්දීය නිදහස් අරගලය නිදහස් ඉන්දියාවකට මං සොයද්දී, පාකිස්ථාන ව්‍යාපාරය බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියාවේ බටහිර සහ නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල විසූ මුස්ලිම් බහුතරය සඳහා නිදහස් රාජ්‍ය ලබාගැනීමට වෙහෙසුණි. බ්‍රිතාන්‍යයෝ ඉන්දියාවට නිදහස දෙනවාත් සමගම සින්ද්, වයඹ පෙරමුණු ප්‍රාන්තය, බටහිර පන්ජාබය, බලුකිස්තානය සහ නැගෙනහිර බෙන්ගාලය එක් කොට මුස්ලිම් බහුතරයක් සහිත පාකිස්ථානය වෙන් කළහ. 1956 දී ඉදිරිපත් කරන ලද ව්‍යවස්ථාවත් සමග පාකිස්ථානය ඉස්ලාම් ජනරජයක් බවට පත්විය. 1971 දී ඇතිවුණු සිවිල් යුද්ධයෙන් අනතුරුව නැගෙනහිර පාකිස්ථානය බංගලාදේශය නමින් වෙනම රාජ්‍යයක් බවට පත්විය.
පළාත් හතරකින් සහ ෆෙඩරල් ප්‍රාන්ත හතරකින් සමන්විත පාකිස්ථානය ෆෙඩරල් පාර්ලිමේන්තු ජනරජයකි. එහි ඉතිහාසය පුරා හමුදා පාලනය, දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ අසල්වැසි ඉන්දියාව සමග අරගල දැකිය හැකිවෙයි. එය ලොව සය වැනියට වැඩිම ජනගහණය සහිත රටවන අතර ඉන්දුනීසියාවට පසුව වැඩිම මුස්ලිම් ජනගහණයක් ජීවත් වන රට ද වෙයි. ෂියා මුස්ලිම් ජනගහණය අතින් ද ලොව දෙවැනි තැන පාකිස්ථානයට හිමිවෙයි. එය මුස්ලිම් බහුතරයක් වෙසෙන රටවල් අතරින් එකම න්‍යෂ්ටික අවි බලය සහිත රට වන අතර ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රධානතම මිත්‍ර රටක් ලෙස නම් දරයි.පකිස්ථානය ඉස්ලාම් සමුළු සංගමයේ නිර්මාතෘ වන අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලය, නෙන්ස් ඉලෙවන් G 20 සංවර්ධනය වන රාජ්‍යයන්හි සාමාජිකයෙකි.
ආශ්‍රිත
පාකිස්ථානය |
7034 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%89%E0%B6%BB | ඉර | "ඉර" යන වදන සිංහල බසෙහි හිරු යන්නටත් රේඛාව යන්නටත් පොදුවේ යෙදෙන වදනකි.
සූර්යයා
රේඛාව |
7038 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%94%E0%B7%85%E0%B7%94%E0%B7%80 | ඔළුව | හිස කෙස්
ශරීර කොටස් |
7040 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B6%9A%E0%B7%94%E0%B6%BD | කකුල | පහළ හෝ පිටුපස ගාත්‍රා. |
7041 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%A2%E0%B7%93%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80 | නයිජීරියාව | නයිජීරියානු එක්සත් සමුහාණ්ඩුව ජනපද 36 කින් යුත් රටකි. අබුජා එහි එක්සත් අගනුවර ප්රදේශය වේ. මෙය පිහිටා තිබෙන්නේ බටහිර අප්‍රිකාවෙහිය. මෙහි මායිම් වන්නේ බටහිරින් බෙනින් සමුහාණ්ඩුව, නැගෙනහිරින් චැඩ් හා කැමරුන් සහ උතුරින් නයිගර් සමඟය. මෙහි දකුණු වෙරළතීරය ගිනියා බොක්කේ (අත්ලන්තික් සාගරය) ඇත. නයිජීරියාවෙහි අති විශාලතම හා ප්‍රචලිතම ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් තුන වන්නේ හුආසා, ලිග්බෝ සහ යොරුබාය. ආගම් වශයෙන් මෙරට තුල මුස්ලිම් හා ක්‍රිස්තියානි සමානව කොටස් 2 ක් සිටින අතර සුළු පිරිසක් සාම්ප්‍රදායික ආගම් අදහයි. නයිජීරියානු ජනතාවට දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇත. පුරාතන කැනීම්වලට අනුව මානව වර්ගයාගේ පැවැත්ම 9000 BC දක්වා දිව යයි. බන්ටු සංක්‍රාමිකයන්ගේ මුල් භුමි භාග සේ සැළකෙන්නේ බෙනුයි හා ක්‍රොස් රිබර් හා අවට ප්‍රදේශයන්ය. මොවුන් 1 වන මිලේනියම් හා 2 මිලේනියමේ මධ්‍යම හා දකුණු අප්‍රිකාව පුරා පැතිර සිට ඇත. නයිජර් ගඟ හේතුවෙන් රටට එම නම ලැබී ඇත. මෙය ලෝකයේ ජනගහනය වැඩිම රටවල් අතර 8 වන තැන හා කළු ජාතීන් බහුතරයක් ජිවත් වන ජනාකිර්ණම ලෝකයේ ඇති එකම රට වේ. මෙය මීළඟ එකොළොස් වන ආර්ථිකය යටතේ ලැයිස්තුගත කොට ඇති අතර පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙකි. නයිජීරියානු ආර්ථිකය ලෝකයේ වේගයෙන්ම වර්ධනය වන ආර්ථිකයන්ගෙන් එකකි. අන්තර්ජාතික මුල්‍ය අරමුදල (1MF) පවසන පරිදි එය 2008, 9% හා 2009, 8.3% කි. අප්‍රිකාව තුල ඇති 2 වන විශාලතම ආර්ථිකයයි. එය ප්‍රාදේශීය බලවතෙකු වන අතර අප්‍රිකාවේ නායකත්වය දරයි.
අප්‍රිකානු රටවල්
නයිජීරියාව |
7042 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AF%E0%B6%9A%E0%B7%94%E0%B6%AB%E0%B7%94%20%E0%B6%85%E0%B6%B4%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80 | දකුණු අප්‍රිකාව | දකුණු අප්‍රිකානු සමූහාණ්ඩුව අප්‍රිකාවේ දකුණේ පිහිටා ඇත. වර්ග කි.මි. 2798 (වර්ග සැතපුම් 1739) වන මෙය අත්ලාන්තික් හා ඉන්දියානු සාගරයේ වෙරළ තීරය වේ. උතුරට නැමීබියාව, බොට්ස්වානා, සිම්බාබ්වේ, හා නැගෙනහිරට මොසැම්බික් හා ස්වාසිලන්තය හා නිදහස් රාජ්‍යයන් ලෙස ලොසෝනොයිස් දකුණු අප්‍රිකානු දේශ සීමාවෙන් වට වි ඇත.
අවුරුදු ලක්ෂයකට පෙර නවීන මානවයෝ මෙහි ජීවත් වූහ. අවුරුදු 1000 ට පෙර වෙනත් අප්‍රිකානු කොටස් වලින් පැමිණි ජනයා මෙහි වූහ. 04 සහ 05 වන ශතවර්ෂවල බන්ධු භාෂා හදාරන්නවුන් දකුණට ව්‍යාප්ත විය. 1652 කේපිස් මාවත සොයාගැනීමෙන් ශතවර්ෂ භාගයකට පසු ඕලන්ද නැගෙනහිර ඉන්දියානුවන් කේප්ටවුන් සොයාගත් අතර 1806 දී බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයට අයත් විය. 1820 යුරෝපානු ජනාවාස ව්‍යාප්ත වූ අතර බෝයස් සහ බ්‍රිතාන්‍ය පදිංචිකරුවන් උතුරු හා නැගෙනහිර ජීවත් විය. දියමන්ති සහ රත්තරන් සොයා ගැනීමත් සමඟ 19 වන ශතවර්ෂයේ ඇග්ලෝ බෝයර් යුද්ධය ආරම්භ විය. මෙයට හේතු වුයේ බෝයවරුන් සහ බ්‍රිතාන්‍යයන් දකුණු අප්‍රිකානු ඛනිජ සම්පත්වල පාලනය උදෙසාය. මෙයින් බ්‍රිතාන්‍ය ජයගත් අතර 1910 සීමිත නිදහසක් ලැබුණු අතර සමහර ව්‍යවස්ථාවන් වන ස්වදේශ පනත 1979 තුළින් ස්වදේශිය ජනයාගේ භූමිය තහවුරු විය. රාජ්‍ය ජාතියට සම්බන්ධ පංති 02 ක් වන සුදු සහ කළු වර්ණ වශයෙන් වෙන් කරන ලදි. 1961 දකුණු අප්‍රිකාව සමූහාණ්ඩුවක් විය. 1990 දකුණු අප්‍රිකා රාජ්‍ය විවේචනාත්මක නීති සඳහා සාකච්ඡා කළ අතර 1994 ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණය පැවතුණි. ඉන්පසු එය පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලයට ඇතුලත් විය. මෙම රට තුල විවිධ වූ සංස්කෘත භාෂාවන් තිබේ. ව්‍යවස්ථාවන් මඟින් භාෂා 11 ක් පිළිගෙන ඇත. මෙහි ජනවාර්ගික වශයෙන් යුරෝපියානු, ඉන්දියන් සහ මිශ්‍ර අප්‍රිකානු සම්භවයෙන් යුත් විශාල පිරිසක් ඇත. 79.5% ක් කළු ජාතිකයන් ය. ජනගහනයෙන් 4 න් 1ක් පමණ රැකියා විරහිතය. දවසක ආදායම වන්නේ ඇමරිකානු ඩොලර් 125 කි. මෙම රට අප්‍රිකානු සංගමයේ නිර්මාතෘ සාමාජිකයෙකි. එක්සත් ජාතීන්ගේ සහ NEPAD ආරම්භක සාමාජිකයන් හා පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලය ඇන්ටාක්ටික් ගිවිසුම 77 කණ්ඩායම, දකුණු අත්ලාන්තික් සාම සහයෝගිතා කලාපය, දකුණු අප්‍රිකානු සහයෝගිතා පදනමේ සාමාජිකයෙකි.
අප්‍රිකානු රටවල් |
7043 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%A9%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B6%BA | සුඩානය | ඊසාන අප්‍රිකාවේ හා අරාබි ලෝකයේ පිහිටි විශාලතම රටයි. වර්ගඵලයෙන් ලොව විශාලතම 10 වන රටයි. එහි මායිම් උතුරින් ඊජිප්තුව, ඊසානින් රතු මුහුද, නැගෙනහිරින් එරිත්‍රියා සහ ඉතියෝපියාව, ගිණිකොණින් කෙන්යාව, උගන්ඩාව, නිරත දෙසින් කොන්ගෝ රාජ්‍ය, මධ්‍යම අප්‍රිකාව, බටහිරින් චැට්, වයඹ දෙසින් ලිබියාවද වේ. ලොව දිගම ගඟ වන නයිල්, මෙම රට නැගෙනහිරින් හා බටහිරින් දෙකඩ කරයි. මෙය ලෝකයේ පැරණිතම අඛණ්ඩ ජනාවාසයක් පවතින රටකි. එය අවුරුදු 3000 දක්වා ඈතටදිවයයි.වර්ෂ 1956 දී ඊජිප්තුවෙන් හා බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලැබීය. මෙරට අවුරුදු 17 ක සිවිල් යුද්ධයක් පැවතිණි.උතුරු හා දකුණු සුඩානය අතර පැවති ජනවාර්ගික, ආගමික හා ආර්ථික අරගලයන් 1983 සිවිල් යුද්ධයට හේතු විය. පෙට්‍රොලියම් සහ ශුද්ධ නොකළ ඛනිජ තෙල් මෙහි ආර්ථිකය වර්ධනය ට දායක වෙයි. චීනය හා ජපානය මෙහි වෙළඳ ගණුදෙනුකරුවන්ය. ඉස්ලාමීය නීති පද්ධතියක් හඳුන්වාදීමෙන් පසු ජාතික කොංග්‍රසය රජයේ එකම පක්ෂය ලෙස අරාබි හමුදාවන්ට ගරිල්ලා සටනේ දී සහයෝගය දැක්වීය. එය ඩෆුර්හි අද පවතින අරගලයට හේතුවිය. එයින් ජාත්‍යන්තර අවධානය ඩෆුර් වෙත යොමු විය. එම නිසා සුඩාන රාජ්‍ය වෙත යුධ අපරාධ චෝදනා එල්ලවූ අතර, 2008 මාර්තු 4 වැනි දින ජාත්‍යන්තර යුධ අධිකරණය යුධ අපරාධ හා මානව අපරාධ හේතුවෙන් ජනාධිපති ඔමාඅල්, බාෂිර් අත්අඩංගුවට ගැනීමට වරෙන්තුවක් නිකුත් කෙරිණි. මෙය අධිකරණයක් විසින් රටක නායකයකු අත්අඩංගුවට ගැනීමට නිකුත්කළ ප්‍රථම වරෙන්තුව විය. මෙහි ජනගහනයෙන් 17% ක් ඇ.ඩො. 1.25 ට වඩා අඩු ආදායමකින් ජීවත් වෙති. මෙම රට එක්සත් ජාතීන්ගේ AU,LUS,OIC,NAM හා WTO යන සංවිධානවල සාමාජිකත්වය දරයි.සුඩානයේ මිලියන 42 ජනතාවත් ජිවත් වන අතර ඔබිඩුමන් හා සුන්නී ඉස්ලාම් නිල ආගම් වේ.
අප්‍රිකානු රටවල් |
7044 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%82%E0%B6%9C%E0%B7%9D%E0%B6%BD%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%94%20%E0%B7%80%E0%B6%B1%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B6%BB | කොංගෝලියානු වනාන්තර | කොංගෝලියානු වනාන්තර යනු,මධ්‍යම අප්‍රිකාවෙහි කොංගෝ ගංගාවේ හා එහි අතු ගංගාවන්හී ද්‍රෝණිය ඔස්සේ විහිදෙන උස් බිම් නිවර්තන තෙත් පුළුල්පත්‍ර වනාන්තරයන්ගෙන් හෙබි පුළුල් තීරයකි. කොංගෝලියානු වනාන්තරවිසින්, අග්නිදිග කැමරූන්හී, නැගෙනහිර ගැ‍බෝන්හී, උතුරු සහ මධ්‍යම කොංගෝ ජනරජයයෙහි,සහ උතුරු සහ මධ්‍යම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කොංගෝ ජනරජයයෙහි, සහ දකුණු හා නිරිත දිග මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජයේ කොටස්ද ආවරණය කරයි. ලොව දෙවැනි විශාලතම වැසි වනය.
වනාන්තර |
7045 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%8A%E0%B6%A2%E0%B7%92%E0%B6%B4%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%94%E0%B7%80 | ඊජිප්තුව | ඊජීප්තුව නිල වශයෙන් අරාබියේ මිස්ර් ජනරජය අප්‍රිකානු සහ ආසියානු මහාද්වීප 2ටම පැතිරී ඇති ස්වෛරීය රාජ්‍යයකි. එය ගිනිකොණ ආසියාවේ භූමියෙහි සිනායි අර්ධද්වීපය නිර්මාණය කරයි. ඊජීප්තුව අන්තර් මහාද්වීපික රටකි. එය ප්රධාන වශයෙන් උතුරු අප්‍රිකාව, මෙඩිටරේනියන් ප්රදේශය, අප්‍රිකානු මහාද්වීපය, නයිල් ගඟ, ඉස්ලාමීය ලෝකය සහ රතු මුහුද මූලික කොට ගත්තකි. වර්ග ප්‍රමාණ වර්ග කිලෝමීටර් 1,010,000 (390,000 වර්ග මීටර) කි. ඊජීප්තුව උතුරින් මධ්‍යධරණී මුහුද, ගිණිකොණින් ගාසා තීරය සහ ඊශ්‍රායලයටත්, නැගෙනහිරින් රතු මුහුදටත්, දකුණු සුඩාන් සහ බටහිර ලිබියාවට බටහිර දෙසිනුත් සීමා වේ. ඊජීප්තුව මධ්‍යම නැගෙනහිර හා අප්‍රිකාව අතර ප්‍රසිද්ධ රටකි. ජනගහනය වන මිලියන 77.4 නයිල් ගඟ අසබඩ භූමි ප්‍රමාණ වර්ග කි.මී 40,000 (15,000 වර්ග සැතැප්ම) වන එකම ආරුබල් කෘෂිකාර්මික බිමෙහි ජීවත් වෙයි. සහරා කාන්තාරයේ වැඩි ප්‍රමාණයක් ජනාවාස නොමැති තරම්ය. එහි ඉතා සුළු ප්‍රදේශයක පමණක් ජනාවාස පිහිටා තිබේ. ඊජීප්තු ජාතිකයින් වැඩි කොටසක් නාගරික ප්‍රදේශවල සිටින අතර, අනෙකුත් පිරිස් ජනගහනයෙන් අධික වූ කයිරෝ, අලෙක්සැන්ඩ්‍රියා සහ අනෙකුත් මූලික නගරවල හා නයිල්, ඩෙල්ටාව තුළ ජීවත් වෙයි.
මූලාශ්‍ර
ඊජිප්තුව |
7046 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%90%E0%B6%B1%E0%B6%A9%E0%B7%8F%E0%B7%80 | කැනඩාව | කැනඩාව උතුරු ප්රදේශය ඇමරිකාවෙන්ද , නැගෙනහිර දෙසින් අත්ලාන්තක් සාගරයෙන්ද සිට බටහිරින් ශාන්තිකර සාගරය සහ උතුරු දෙසට ආක්ටික් සමුද්‍රය අතර තම දේශය ගොඩනගා ඇත. එහි මුළු වර්ග ප්රමාණය අනුව බලන කළ ලොව පිහිටි දෙවන රටයි. ඇමෙරිකාවේ දකුණු හා වයඹට ඇති පොදු කැනඩා දේශසිමාව ලෝකයේ ඇති දිර්ඝතම එකය. කැනඩාව වාසනාව පිණිස බොහෝ ආදිවාසික ජනයා වාසභූමි කරගත්හ. 15 වැනි ශතවර්ෂය ආරම්භයේ බ්‍රිතාන්‍ය හා ප්‍රංශ ගවේෂකයින් අත්ලාන්තයන් තීරය මත පදිංචි වුහ. ප්‍රංශය තම උතුරු ඇමෙරිකානූ ජනපදය ගිවිසුමකින් තෝරා පැවරූ අතර ප්‍රදේශිකයන් 4 කින් යුත් ඒකාබද්ධ රාජ්‍යයන් ලෙස බිහිවිය. මෙය ප්රදේශ වැඩිවීම හා ස්වරාජ්‍ය බවට බ්‍රිතාන්‍ය රාජධානියෙන් වෙන්ව පැවත්වීමට ඉවහල් විය. මෙම ස්වරාජ්‍යය ව්‍යාප්තකරණය 1931 වෙස්මිනිස්ටර් ව්‍යවස්ථාවෙන් සහ 1982 කැනඩා පනතෙන් ස්ථාපන කරන ලදී. බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමෙන්තුව මත නීතයානුකූල සලකුණු උග්‍රවිය.
මුලාශ්‍ර
උතුරු ඇමරිකානු රටවල් |
7047 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%99%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%9D%E0%B7%80 | මෙක්සිකෝව | මෙක්සිකෝව, (උච්චාරණය වන්නේ ; ), නිල වශයෙන් හැඳින්වෙන්නේ එක්සත් මෙක්සිකානු ජනපද (), යනු උතුරු ඇමරිකාවෙහි ෆෙඩරල් ආකෘතියෙහි වයවස්ථානුකූල ජනරජය කි. එය උතුරින් එක්සත් ජනපද වෙතින් ද; දකුණින් හා බටහිරින් ශාන්තිකර සාගරයෙන්ද; ගිණිකොනින් ගෞතමාලාවෙන්, බෙලීස් වෙතින්, සහ කැරිබියානු මුහුදෙන්ද; සහ නැගෙනහිරින් මෙක්සිකානු බොක්කෙන්ද මායිම්වී ඇත. වර්ග කිලෝ මීටර මිලියන 2 ට කිට්ටු භූමි ප්‍රමාණයක් පුරා පැතිර ඇති (760,000 වර්ග සැත ට වැඩි), මෙක්සිකෝව ඇමරිකානු රටවල් අතුරින් වර්ග ප්රමාණය අනුව පස්වන-විශාල රට වන අතර ලොව 14වන ස්ථානයට විශාලතම ස්වාධීන ජාතිය වෙයි. ඇස්තමේන්තු ගත 111 මිලියන ජනගහණයක් සහිත එය, ලෝකයේ 11වන වඩාත් ජනබහුල රට සහ වඩාත් ජනබහුල ස්පාඤ්ඤ-භාෂිත රට වෙයි. මෙක්සිකෝව ජනපද තිස්-එකකින් සහ අග නගරය සහිත සන්ධියන දිස්ත්‍රික්කයක් අඩංගු සන්ධියනයක් වෙයි.
ආශ්‍රිත
උතුරු ඇමරිකානු රටවල් |
7048 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%B6%E0%B7%8F%E0%B7%80 | කියුබාව | උතුරු ඇමරිකනු රටකි. සමාජවාදී.
කියුබානු සමූහාණ්ඩුව කැරිබියානු මුහුදේ පිහිටි දූපත් රටකි. එහි දූපත් වන කියුබාව, ඉස්ලාඩිලා ජුවෙන්ඩඩ් සහ ආචිපිලා‍ගෝස් නම් දුපත් සමූහයකින් යුක්තය. හවානා එහි අගනුවර වන අතර, කියුබාව තුළ පිහිටි විශාලතම නගරය මෙයයි. සාන්තියාගේ ඩී කියුබා එහි දෙවන විශාලතම නගරයයි. කියුබාවේ ජනගහනය මිලියන 11 ක් වන අතර, කැරිබියන් තුළ වඩා ජනාකීර්ණම රාජ්‍යයද මෙයයි. එහි මිනිසුන්, සංස්කෘතිය සහ චාරිත්‍ර විවිධ වන අතර මුල් පදිංචිකාර ටයිනෝ සහ කිබුනි ජනයාගෙනුත් යුක්තය. ස්පාඤ්ඤ ජනාවාස යුගයේ දී අප්‍රිකානු වහලුන් එරටට හඳුන්වා දුන්හ. කියුබාවත් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයත් විශාලත්වයෙන් එක හා සමානය.
මූලාශ්‍ර
ආශ්‍රිත
කියුබා දූපත
කියුබාව
සමාජවාදී රටවල් |
7049 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%90%E0%B6%B1%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B7%80 | පැනමාව | පැනමාව, නිල වශයෙන් පැනමා ජනරජය ලෙස හැඳින්වෙන්නේ උතුරු සහ දකුණු ඇමෙරිකා මහාද්වීප අතර පිහිටි අන්තර් මහාද්වීපික රටකි. එය බටහිරින් කොස්ටා රිකාවටත්, ගිනිකොණින් කොලොම්බියාවටත්, උතුරින් කැරිබියන් දූපත් වලටත්, දකුණින් පැසිෆික් සාගරයටත් මායිම් වේ. රටේ අගනගරය මෙන්ම විශාලම නගරය වන්නේ ද පැනමා නගරයයි. එම පරිපාලන නගරය තුළ,මිලියන 3.9 ක් වූ රටේ මුළු ජනගහණයෙන් අඩක් පමණ වාසය කරයි.
උතුරු ඇමරිකානු රටවල් |
7050 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%84%E0%B7%99%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%A7%E0%B7%92 | හෙයිටි | හයිටි ඉංග්‍රිසි: Haiti (/ˈheɪti/ (listen); ප්‍රංශ: Haïti [a.iti]; හයිටියානු (ක්‍රියෝල්) Creole: Ayiti [ajiti]), නිල වශයෙන් හයිටි ජනරජය (ප්‍රංශ: République d'Haïti; හයිටියානු (ක්‍රියෝල්): Repiblik Ayiti) සහ කලින් හයිටි ලෙස හැඳින්වුණු රට,කැරිබියන් මුහුදෙහි, ඇන්ටිලස් දූපත් සමූහයෙහි, කියුබාවට නැගෙණහිරින් වූ හිස්පැනියෝලා දිවයිනෙහි පිහිටිය කි. එය ඩොමිනිකානු ජනරජය සමග සම-අයිතියට හිමිකම් කියන, දූපතේ බස්නාහිරින් අටෙන් තුනක් අත් කර ගනී. ප්‍රමාණයෙන් වර්ග කිලෝමීටර් 27,750 ( ව.සැ. 10,714) ක් හා ආසන්න ඇස්තමේන්තු අනුව, මිලියන 10.8ක ජනගහනයක් වෙසෙන හයිටිය, කැරිබියානු ප්‍රජාවේ (CARICOM) ඉහළම ජනාකීර්ණත්වය හිමි රට මෙන් ම, සමස්තයක් වශයෙන් කැරිබියානු කළාපයේ දෙවැනි-වැඩිම ජනාකීර්ත්වණය හිමි රට ද වෙයි.
මෙම ප්රදේශය මුළින් ම ජනාවාස කරන ලද්දේ, ස්වදේශික Taíno [https://en.wikipedia.org/wiki/Ta%C3%ADno_people] ජනතාව විසිනි. අත්ලාන්තික් සාගරය තරණය කරමින් ක්‍රිස්ටෝපර් කොලොම්බස් කළ සිය පළමු මුහුදු ගමනේ දී 1492 දෙසැම්බර් 05 දින ස්පාඤ්ඤය ජාතිකයින් දිවයිනට ගොඩ බැස්සේ ය. කොළොම්බස් හයිටියට පළමු වර ගොඩ බසින ලද අවස්ථාවේ ඔහු සිතූයේ ඔහු ඉන්දියාව හෝ චීනය සොයා ගත් බවයි. 1492 නත්තල් දින, වර්තමානයේ ලිමොනේඩ් [] ලෙස හඳුන්වන උතුරු ප්රදේශය වටා කොළොම්බස්ගේ ප්රධානත්වයෙන් යුතු සාන්ත මරියා නෞකාව යාත්‍රා කළේ ය. පසුව ක්‍රමයෙන් යාත්‍රාවෙන් බේරා ගත හැකි දේ යොදා ගෙන, නෞකාව විනාශ වූ දිනට පසු ව, ඇමරිකාවේ පළමු ජනාවාසය, ලා නෙවිඩැඩ් [] නමින් ඉදි කිරීමට සිය පිරිසට නියෝග කළේ ය.
[]
[]
[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Antilhas_-_Peri%C3%B2de_coloniau_v%C3%A8rs_1790.png/220px-Antilhas_-_Peri%C3%B2de_coloniau_v%C3%A8rs_1790.png]
Notes
ලතින් ඇමරිකනු රටවල්
කැරිබියානු රටවල්
CARICOM members
ප්‍රංශ බස කථාකරන රටවල්
දූපත් රටවල්
Latin America
Least Developed Countries
Member states of La Francophonie
ජනරජ |
7051 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A0%E0%B7%92%E0%B6%BD%E0%B7%93 | චිලී | නිල බලයෙන් ජනරජයක් වන චිලි දේශය දකුණු ඇමරිකා මහද්විපයට අයත් රාජ්‍යකි උතුරින් පේරුදේශයෙන් ද ඊසාන බොලිවියාවෙන් ද නැගෙනහිරින් ආජන්ටිනායවෙන් ද මායිමි වන මෙය ඇනඩිස් කදු පන්තිය සහ පැසිපික් සාගරය අතර සිහින් තිරැවක විහිද පවති රටෙ භුමියෙන් බහුතරය ඇන්ඩිස් කදු වලින් වැසි පවති මෙය දකුණු ඇමරිකාවෙ පිහිටි රටවල් අතුරින් බ්‍රසිලයෙන් මායිමි නොවන රටවල් දෙකින් එකකි පළාත් 15 ට බෙදි ඇති මෙරට අභ්‍යන්තරයට වන්නට පහත් භුමින් ගෙන් යුක්ත වෙයි බටහිරට වන්නට ඇන්ඩිස් කදු පන්තින්හි ගිනි කදු ද ඇත චිලි වල ෙද්ශගුනය සැලකිෙමි දි රට මැදට වන්නට මධ්‍යධරණි ෙද්ශගුනයක් දක්නට ලැෙබි නැෙගනහිරට සහ ගිනි ෙකාන ෙදසට වන්නට ෙතත් අර්ධ ශුෂ්ක ලක්ෂණ දක්නට ලැෙබි
නිල වශයෙන් චිලී රාජ්‍යය දකුණු ඇමෙරිකා වෙරළ තීරයේ පිහිටි රටක් වන අතර, එහි ඇන්ඩීස් කඳු වැටියත් පිහිටයි. නැගෙනහිරට වන්නට පැසිෆික් සාගරය බටහිරට වන්නට පිහිටා ඇත. එහි මායිම් උතුරින් පේරු, ඊසාන දෙසින් බොලිවියාව, ආජන්ටිනාව නැගෙනහිරින් හා ඕරේන් කපොල්ල දකුණට වන්නට පිහිටා ඇත. ඉක්වඩෝර් යනු දකුණු ඇමරිකාවේ පවතින බ්‍රඩ්ල් සමඟ මායිම් නොවන රටවල් දෙකෙන් එකකි. චිලීහි පැසිෆික් වෙරළ තීරය කි.මී. 6435 කි. චිලීයන් ප්රදේශය, ජුවාන් පැසිෆික් දූපත්, ෆර්නැන්ඩෙස්, සලාස් වයි ගෝමෙස්, ඩෙස්වෙන්ඩුරාඩාස් සහ ඊස්ටර් දූපත්ය. චිලී ඇන්ටාක්ටිකාවෙන් වර්ග කි.මී. 1250000 (480,000 වර්ග සැතපුම්) අයත් වේ. මේවා සියල්ල ඇන්ටාක්ටික් ගිවිසුම යටතේ අත්හිටුවා ඇත. චිලීහි හැඩය ගන්නා ජීවි විශේෂ දක්නට ඇති අතර විවිධ වර්ණයන්ගෙන් යුත් බිම් තීරය කි.මී. 4300(හැතැප්ම 2700) දිගු වන අතර, කි.මී. 175 (හැතප්ම 109) පළල්ය. එහි ස්වාභාවය විවිධ වන අතර, ලෝකයේ වියළිම කාන්තාරය වන ඇටකාමා පිහිටා තිබේ. උතුරු හා මධ්‍යම ප්‍රදේශවල මධ්‍යධරණී දේශගුණයක් හා දකුණට වන්නට වැසි සහිත දේශගුණයන් පවතී. උතුරු කාන්තාරය ඛනිජ ලවණයක් වන තඹ වලින් ගහනය. කුඩා ප්රදේශයක් වන මධ්‍යම ප්රදේශයේ කෘෂිකාර්මික වගා කටයුතුවල මෙන්ම හා සංස්කෘතික හා දේශපාලන මධ්‍යස්ථානයක් වේ. එය 19 වැනි ශතවර්ෂයේදී තවත් පුළුල් කරන ලදී. චිලී රාජ්‍යය වනාන්තර, තණ බිම්, ගිණි කඳු හා විල් වලින් යුක්තය. දකුණු වෙරළ තීරය, සංකීර්ණ අතුරු මාර්ග, කලපු, ඇළ මාර්ග, අර්ධද්වීප සහ දූපත් වලින් යුක්තවේ.
ඉතිහාසය
මාපුචි ජනයා දකුණු චිලීහි හා මධ්‍යමයෙහි මුල් පදිංචිකරුවන් විය. අද චිලි නම් වන මෙහි නිමින භුමින් සහ යවෙරළාශිතව පෙදෙස් වසර 10,000 ට පෙරදි ස්වදේශිය සංක්‍රමණිකයන්ගේ වාස භුමියක් ව පැවතිණි 16 වන සියවසේ ස්පාඤ්ඤයින්ගේ ආගමනයට පෙර මෙහි දකුණු පෙදෙසේ අරෝකැනියන්වරැ අතින් පාලනය වු අතර උතුරැ පෙදෙස් ඉන්කා අධිරාජ්‍ය විසින් පාලනය කරනු ලැබිය පේරැ දේශගවෙශක‍යෙකු වු ෆැන්සිස්කෝ පිසාරෝ මෙහි දකුණු ප්රදේශය යටත් කර ගැනිමට එවනු ලැබුවත් ඔහුට එය ඉටු කර ගත නොහැකි විය 1540 දි පෙඩ් රෝඩි වැල්ඩිවියා චිලි දේශය වෙත ළගා වි ඇරෝකැනියන්වරැ ගේ විරෝධය නොසලකා සන්තියාගෝ නගරය සොයා ගනු ලැබු අතර ලා සෙරිනා කන්සෙප්සියන් සහ වැල්ඩිවියා නගර ස්තාපිත කරනු ලැබිය රටෙි ස්වදේශිය වැසියන් අතර යුදමය තත්වයක් ඇතිවිමත් සමගම ස්පාඤ්ඤයින් චිලි දේශය යටත් කරගනු ලැබිය ඉන් පසු ඔවුන් චිලි දේශය තුළ ගැමි සමාජය වර්ධනය කර විශාල ගොවිපලවල් ඇති කරමින් ඒවායේ ස්වදේශිය ජනයා වැඩ කිරිමට යොදා ගනු ලැබිය යටත් විජිත සමයේ චිලි දේශය ප්රධාන වශයෙන් පේරැ ප්‍රතිරාජ පදවිය යටතේ යැපෙන්නට විය නමුත් 1978 දි මෙය පේරැ දේශයට අයත් සමිපුර්ණයෙන්ම වෙන්වි පවතින කොටසක් බවට පත් විය 1810 දි චිලි දේශය තුළ ස්වාධිනත්වය උදෙසා ජුවාන් මාටිනෙස් ඩිරොසෑස් සහ බර්නාඩෝ ඕ හිජින්ස් ගේ නායකත්වයෙන් කැරැල්ලක් ඇති විය එම සටන්1810-1814 දක්වා පැවති නමුත් එම උත්සාහයන් ව්‍යර්ථ විය පසුව ජෝස් ඩි සැන් මාටින් ගේ ඉතා දැඩි නායකත්වය යටතේ 1817 දි නැවතත් සටන් කිරිමට පටන් ගැණිනි එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස 1818 පෙබරවාරි 12 වෙනි දින චිලි දේශයට සිය ස්වාධිනත්වය ප්රකාශ කිරිමට හැකි විය
රටෙි ස්වදේශිය වැසියන් අතර යුදමය තත්වයක් ඇතිවිමත් සමගම ස්පාඤ්ඤයින් චිලි දේශය යටත් කරගනු ලැබිය ඉන් පසු ඔවුන් චිලි දේශය තුළ ගැමි සමාජය වර්ධනය කර විශාල ගොවිපලවල් ඇති කරමින් ඒවායේ ස්වදේශිය ජනයා වැඩ කිරිමට යොදා ගනු ලැබිය යටත් විජිත සමයේ චිලි දේශය ප්රධාන වශයෙන් පේරැ ප්‍රතිරාජ පදවිය යටතේ යැපෙන්නට විය නමුත් 1978 දි මෙය පේරැ දේශයට අයත් සමිපුර්ණයෙන්ම වෙන්වි පවතින කොටසක් බවට පත් විය 1810 දි චිලි දේශය තුළ ස්වාධිනත්වය උදෙසා ජුවාන් මාටිනෙස් ඩිරොසෑස් සහ බර්නාඩෝ ඕ හිජින්ස් ගේ නායකත්වයෙන් කැරැල්ලක් ඇති විය එම සටන්1810-1814 දක්වා පැවති නමුත් එම උත්සාහයන් ව්‍යර්ථ විය පසුව ජෝස් ඩි සැන් මාටින් ගේ ඉතා දැඩි නායකත්වය යටතේ 1817 දි නැවතත් සටන් කිරිමට පටන් ගැණිනි එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස 1818 පෙබරවාරි 12 වෙනි දින චිලි දේශයට සිය ස්වාධිනත්වය ප්රකාශ කිරිමට හැකි විය
https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9C%E0%B7%9C%E0%B6%B1%E0%B7%94%E0%B7%80:Pho41211.jpg
ජන සංයුතිය
චිලි ජන රජෙය් ජනගහනෙයන් බහුතරය සුදු ජාතිකයන් සහ සුදු ජාතික -අැමරින්දියානු මිශ්‍ර ජාතින් ෙගන් යුක්ත ෙවි සිය ප්රධාන අැදහිම වනුෙය් ෙරා්මානු කෙතා්ලික
ප්‍රොතෙස්ත්‍රන්ත්‍ර සහ යුදෙවි ඇදහිමිද ප්‍රචලිතව පවති
ආර්ථිකය
වත්මන් චිලි ආර්ථිකය දකුණු ඇමරිකා මහද්විපයේ රටවල් අතර ස්ථාවර සහ සමෘද්ධිමත් ආර්ථිකයකි රටෙ ආර්ථිකය විශාල වශයෙන් ලෝහ අපනයනය පාදක කොට ගත්තකි මොවුන්ගේ වටිනාම ලෝහ සමිපත කොපර් වන අතර ලෝකයේ විශාලතම කොපර් නිෂ්පාදකයා වන්නේ ද චිලි දේශයයි රටෙ වැසියන්ගෙන්15% ක් කෟෂි කර්මාන්තය ජිවනෝපාය කර ගෙන ඇත ප්රධාන කෟෂි භෝග ලෙස මිදි ඇපල් පෙයාස් එෑණු ඉරිගු තිරිගු ඔටි ගමිම්රිස් හාතවාරිය සහ බෝංචි වගා කරයි ගවයින් කුකුළන් සහ බැටලුවන් වැනි සත්ව පාලනයද ඇත ධිවර කර්මාන්තය දැව කර්මාන්තයද ප්රධාන වෙයි මත්ස්‍ය ආහාර රෙදි පිළි දැව ආහාර දව්‍ය ද නිෂ්පාදනය කරයි රටෙ ප්රධාන වෙළද සහකරැවන් ලෙස ඇමරිකාව චිනය බ්‍රසිලය ආජන්ටිනාව සහ දකුණු කොරියාව සමිබන්ධවෙ
රජය හා දේශපාලනය
පරිපාලන කොට්ඨාශ
චිලී 15 ප්රදේශ, ජනාධිපති විසින් පත් කරන ලද ඉන්ටෙන්ඩන්ට් ප්රධානත්වයෙන් සෑම බෙදා ඇත. මෙම ප්රදේශ තවදුරටත් ද ජනාධිපති විසින් පත් කරනු පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සමග, පළාත් වෙන් කරනු ලැබේ. අවසාන වශයෙන් එක් එක් පළාත මහ නගර සභා, සිව් අවුරුදු කාලසීමාවකට පත් එහි ම නගරාධිපති සහ සභාව සමග එක් එක් විසින් පරිපාලනය කරනු ලබන කොමියුනයන් බෙදා ඇත. එක් එක් ප්රදේශය නමක් සහ උතුරේ සිට දකුණ දක්වා පවරා රෝමානු ඉලක්කම, විසින් නම් කරන ලද ඇත. එකම ව්යතිරේකය ආර්.එම් (Región Metropolitana) නම් වන සන්තියාගෝ මෙට්රොපොලිටන් ප්රදේශය යි. දෙකක් නව කලාප 2006 දී නිර්මාණය සහ ඔක්තෝබර් 2007 දී සමුපකාර බවට පත් විය කළ බවත්; දකුණු (ප්රදේශය XIV) ලොස් Ríos, හා උතුරේ හම්බන්තොට, වයි පරිනකොත (ප්රදේශය පෙළ). මෙම අංකන ක්රමය සාමාන්යයෙන් 2006 ප්රතිසංස්කරණ පෙර මෙට්රොපොලිටන් කලාපය වේ යැයි උපකල්පනය ප්රදේශය පාප්, හැරී.
කෙටියෙන්
අගනුවර *සන්තියාගෝ
විශාලතම නගරය *සන්තියාගෝ
රාජ්‍ය භාෂාව *ස්පාඤ්ඤ භාෂාව
රජය *ජන රජයකි
ජනාධිපති *මයිකල් බැචිලටි
ජනගහනය *15,116,435
දළ දේශිය නිෂ්පාදනය *243.357$බිලියන
ඒක පුද්ගල ආදායම *14,529$
මානව සංවර්ධන දර් *0.878
මුදල් වර්ගය * චිලී පෙසෝ
අන්තර් ජාතික සංකේතය *.cl
ජාතික සංකේත
ජාතික පුෂ්පය *copihue
ජාතික සත්වයා *andean condor
ජාතික වෘකෂය *ara
ජාතික ක්‍රිඩා *chilean rodeo
මුලාශ්‍ර
තරැණයා 2009,11,26
චිලි |
7053 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%83%E0%B7%93%E0%B6%BD%E0%B6%BA | බ්‍රසීලය | බ්‍රසීලය නිල වශයෙන් හඳුන්වනු ලබන්නේ බ්‍රසිල සමුහාණ්ඩු ජනරජය නමිනි. දකුණු ඇමෙරිකාවේ පිහිටි විශාලතම රට මෙය වන අතර ඇමෙරිකාව තුළ පෘතුගිසි භාෂාව කථාකරන එකම රටද වෙයි. වර්ගඵලය වර්ග කිලෝමීටර් මිලියන 8.5 (වර්ග සැතපුම් මිලියන 3.2)ක් වන එය ලෝකයේ භූගෝලීය වශයෙන් 5 වැනි තැනට විශාලතම රට හා 6 වන විශාලතම ජනගහණය සහිත රට වේ. ජනගහණය මිලියන 208 ඉක්මවයි. අගනගරය බ්‍රසීලියා වේ. නැගෙනහිරින් අත්ලාන්තික් සාගරයට සීමාවන බ්‍රසීලයට කි.මී 7491 (සැතැප්ම 4655) දිගකින් යුතු වෙරල තීරයක්ද අයත් වේ. එය මායිම්වන්නේ උතුරින් වෙනුසුවේලා, ගුවානා, සුරිනේම්, ප්‍රංශ ගුආනා, වයඹ දිගින් කොලොම්බියාව, බටහිරින් බොලිවියාව හා පේරු, නිරිත දිගින් ආජෙන්ටිනාව හා පැරගුවේ සහ උතුර උරුගුවායි වලටය. බ්‍රසීල මායිමට වන්නට නොයෙක් දුපත් පිහිටා ඇති අතර එම දුපත් ෆඅන්ඩෝ ඩීතනාරොන්, රොකාස් ඇටොල්, ශාන්ත දඹර හා පොල් රෝක්ස් සහ ප්‍රින්ඩෑඩ් හා මාටිට් වාස් වේ.
1500 දී පෘතුගීසි ජාතික දේශ ගවේෂක පෙඩ්රෝ අල්වාරේස් කබ්රාල් බ්‍රසීලය සොයා ගැනීමට පෙර එය විවිධ ගෝත්‍රික ජන කණ්ඩායම් වලින් ජනාවාස වී තිබුණි. 1500 සිට 1808 දක්වා එය පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යයේ යටත් විජිතයක් විය. 1808 දී අධිරාජ්‍යයේ අගනගරය ලිස්බන් සිට රියෝ ද ජැනයිරෝ දක්වා මාරු කරන ලදී. 1815 දී 'පෘතුගාල බ්‍රසීල සහ අල්ගාවෙස් එක්සත් රාජධානිය' ඇතිකිරීම නිසා බ්‍රසීලයට යටත් විජිත තත්ත්වයේ සිට රාජධානි තත්ත්වය ලැබුණි.
මූලාශ්‍ර
සමුහාණ්ඩු
බ්‍රසීලය |
7054 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%86%E0%B6%A2%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%A7%E0%B7%92%E0%B6%B1%E0%B7%8F%E0%B7%80 | ආජන්ටිනාව | ආජන්ටිනාව නිල වශයෙන් ආජන්ටිනා සමුහාණ්ඩුව නමින් හැඳින්වේ. දකුණු ඇමරිකාවේ පිහිටි දෙවන විශාලතම රටයි. එය බ්‍රනෝස් අයර්ස් ස්වරාජ්‍යය හා පළාත් 23 කින් සමන්විතවේ. භූමි ප්රමාණය අනුව ආජන්ටිනාව ලෝකයේ අනෙක් රටවල් අතරින් 8 වැනි තැන ගනී. ස්පාඤ්ඤ කථාකරන රාජ්‍ය අතර විශාලතම රට වන්නේද මෙයයි. මැක්සිකෝව, කොලොම්බියාව හා ස්පාඤ්ඤය වඩා ජනාකීර්ණය. ආජන්ටිනාවේ මහාද්වීපික ප්රදේශය බටහිර ඇන්ඩීස් කඳු හා නැගෙනහිර අත්ලාන්තික් සාගරය හරහා ඇත. එහි මායිම් උතුරින් පැරගුවායි හා බොලිවියාවද, ඊසාන දිගින් බ්‍රසීලය හා උරුගුවේද, බටහිරින් හා දකුණින් චිලී රාජ්‍යත් වේ. ආජන්ටිනාව ඇන්ටාක්ටිකාවට අයිතිවාසිකම් කියන අතර, චිලී සහ එක්සත් රාජධානිය විසින් කරන ලද අයිතිවාසිකම් ඉල්ලීම 1961 ඇන්ටාක්ටික් ගිවිසුම මඟින් අත්හිටුවන ලදී. ආජන්ටිනාවට ෆ්‍රැන්ලන්ඩ් දුපත්, දකුණු ජෝර්ජියාව හා දකුණු සැන්ඩිවේ දුපත් (එක්සත් රාජධානිය ඔවුන්ගේ විදේශිය ප්රදේශ ලෙස පාලනය කර) අයත්ය. ආජන්ටිනාව එක්සත් ජාතීන්ගේ හා දකුණු ඇමරිකානු සංගමයේ නිර්මාතෘ සාමාජිකයෙකි. ආජන්ටිනාව G20 මුලික ආර්ථිකයේ රටකි.
මූලාශ්‍ර
දකුණ ඇමරිකාව |
7055 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%89%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B6%AF%E0%B7%9D%E0%B6%BB%E0%B6%BA | ඉක්වදෝරය | නිල වශයෙන් රෙපුබ්ලිකා ඩෙල් ඉක්වදෝර් යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජනරජය ( ) දකුණු ඇමරිකාව තුළ පිහිටි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. මෙහි මායිම් වන්නේ උතුරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් හා දකුණට පේරු රාජ්‍යය, බටහිරට ශාන්තිකර සාගරයයි. එය දකුණු ඇමරිකාව තුළ චිලී ද ඇතුළත්ව බ්‍රසීලයට මායිම් නොපිහිටන එකම රටයි. මෙහි පැසිෆික් ප්රදේශයේ ගැලපගෝස් දූපත් (කි.මී. 1000, සැතපුම් 620) ප්රධාන බිමෙහි බටහිරට වන්නට ඇත. ඉක්වදෝර් නම සෑදී ඇත්තේ එය නිරක්ෂය මැදට වන්නට පිහිටි බිම් ප්රමාණය වර්ග කි.මී. 256,370 (වර්ග සැතැප්ම 98,990) රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්විටෝය. එය 1970 වර්ෂයේ යුනෙස්කෝව විසින් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සුරක්ෂිතව හා නොවෙනස්ව පවතින පෞරාණික ප්රදේශයක් ලෙස හා ලෝක උරුමයක් ලෙසට නම් කරනු ලැබ ඇත. රටෙහි විශාලම නගරය වන්නේ ගවයාකුල්ය. ඓතිහාසික කේන්ද්‍රයක් වන න්වෙන්කා, රටෙහි පවතින තුන්වැනි තැනට විශාලම නගරයයි. 1999 ලෝක උරුමයක් ලෙස ඇමරිකාව තුළ පවතින ස්පාඤ්ඤ ජනපදයක් ලෙස මෙම නගරය නම් කර ඇත. ඉක්වදෝරය එහි ප්‍රමාණයට හා සසඳා බලන කල විවිධ සතුන් හා ආවේණික ශාක වර්ග (ගැලපගෝස් දූපත් වල සිටිනා)සහිත වාස භූමියකි. මෙහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක් පවතී. සෝබාදහමේ නීති හා ජෛව විවිධත්වයට අදාල නීති පද්ධතියන්, නීතියෙන් පිළිගත් (2008 වැනි ව්‍යවස්ථාව) ලෝකයේ එකම රට ඉක්වදෝරයයි.
මූලාශ්‍ර
දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල් |
7056 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%99%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80 | කෙන්යාව | කෙන්යා ජනරජය නැගෙනහිර අප්‍රිකාවට අයත් රාජ්‍යයකි. ඉන්දියන් සාගරයෙහි සමකය (equator) මත පිහිටා ඇති කෙන්යාව, උතුරු දෙසින් ඉතියෝපියාවෙන් ද, ඊසාන දිගින් සෝමාලියාවෙන් ද, දකුණු දෙසින් ටැන්සානියාවෙන් ද, බටහිරින් උගන්ඩාව හා වි‍ක්ටෝරියා විලෙන් ද , වයඹ දිගින් සුඩානයෙන් ද මායිම් ව පවතී. මෑත කාලවකවානුවේ දී,එරට ජනගහනයේ ආසන්න වශයෙන් මිලියන 38 දක්වා වූ සීඝ්‍ර වර්ධනයක් දක්නට ලබේ. දහස් සංඛ්‍යාත සත්ත්ව විශේෂයන් ගෙන් සමන්විත වන සත්ත්ව සංචිතයක්ද මෙරටෙහි දැකගත හැකිය.
මෙරටට 'කෙන්යාව' යන නම ලැබී ඇත්තේ ප්රකට ඉම් සළකුණු වු ද අප්‍රිකාවේ ගිරිකුළු අතරින් දෙවන ස්ථානය ගන්නා වූද, 'කෙන්යා' නම් වූ කන්දෙහි නාමය මෙරටට ආරෝපනය කර ඇති හෙයිනි. මෙම කන්දෙහි නාමය මෙන්ම මෙරටෙහි නාමයද ස්වදේශිය උච්චාරණයට අනුව 'කෙන්යාව' විය යුතු වුවද ඉංග්‍රිසි බසින් මුල පටන් ම, සාමාන්යයෙන් උච්චාරණය කරන ලද්දේ 'කිනියා' යනුවෙනි. වර්ෂ 1960 ගණන්වල ජොමෝ කිනියාවා ජානාධිපතිවරයා සිටි කාලයේ දී ප්‍රවර්තන ඉංග්‍රීසි උච්චාරණය වූ 'කෙන්යා' යන්න බෙහෙවින් ප්‍රචලිත විය.
ඊට හේතු වුයේ ඔහුගේ නාමයෙහි දේශිය උච්චාරණය ගැබ්ව තිබු හෙයිනි. දැනට කෙන්යාව යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබන ප්රදේශය වසර 1920 ට පෙරදී හැඳින්වූයේ 'බ්‍රිතාන්‍යයට අයත් නැගෙනහිර අප්‍රිකා ආරක්ෂිත රාජ්‍යය වශයෙනි.
අප්‍රිකානු රටවල් |
7057 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%B8%E0%B7%8A%E0%B6%B6%E0%B7%8F%E0%B6%B6%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B7%9A | සිම්බාබ්වේ | සිම්බාබ්වේ නිල වශයෙන් සිම්බාබ්වේ සමූහාණ්ඩුව නම් වේ. පෙර දකුණු රොඩේෂියාව නම් වූ මෙරට දකුණු අප්‍රිකාව හා ලිම්පෝපෝ ගග අතර පිහිටා තිබේ. එය මායිම් වන්නේ දකුණින් දකුණු අප්‍රිකාවටත්, නිරිතින් බොට්ස්වානාවටත්, වයඹින් සැම්බියාවට සහ නැගෙනහිරින් මොසැම්බික් රාජ්‍යයටයි. එහි ප්රධාන රාජ්‍ය භාෂා තුනක් ඇත. ඉංග්‍රිසි, ෂෝනා සහ නඩේබිලි එම භාෂාය. සිම්බාබ්වේ ආරම්භ වුයේ බ්‍රිතාන්‍ය ජනපදයක් කොටසක් වු රොඩේෂියාවෙනිය. ජනාධිපති එමර්සන් ම්නග්වා රටේ ජනාධිපති වන අතර හමුදාවන්හි ප්‍රධානියා ද වේ. රටේ පැවති නිදහස උදෙසා වු දීර්ඝ යුද්ධයේ පටන් රොබට් මුගාබේ ජනාධිපතිව සිටි අතර 1980 වර්ෂයේ දී ඔහුගේ පාලනය හේතුවෙන් වැඩි දියුණු වු ජිවන මට්ටම ආර්ථිකය මත ඔහුව පැසසුමට ලක් විය. ඔහුගේ පාලනයේ ප්රධාන ලක්ෂණ අතර දළ ආර්ථික වැරදි පාලනය, අති උද්ධමනය හා පැතිරුණු මානව හිමිකම් කඩකිරීම් වේ. කඩා වැටුණු ආර්ථිකය නිසා දිළිඳුකම හා විරැකියාව වැඩිවීමත් උප අගමැති වන මුමම්බරා හා ඔහුගේ පක්ෂයට වඩා වාසි දායක වූ අතර සහයෝගය ද වැඩි විය. 2008 වර්ෂයේ දී එම පක්ෂය වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වෙනසකට ව්‍යාපාරය සමඟ බලය බෙදීමකට එකඟ විය. පසුව හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින් මුගාබේ රජය පෙරලා දැමුණු අතර 2019 වර්ශයේදී ඔහු මරණයට පත්විය
References
African Union member states
G15 nations
Landlocked countries
English-speaking countries and territories
සිම්බාබ්වේ |
7060 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A0%E0%B6%AD%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B7%8A%E0%B6%BA%20%E0%B7%83%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B6%BA | චතුරාර්ය සත්‍යය | බරණැස් නුවර අසළ පිහිටි මෙකල සාරානාථ නමින් හඳුන්වනු ලබන ඉසිපතනයේදී බුදුන් වහන්සේ විසින් පස්වග මහණුන් උදෙසා පවත්වන ලද පළමු වැනි දේශනාවටම ඇතුළත් වූ චතුරාර්‍ය්‍ය සත්‍යය බුදු දහමේ හදවතය. එසේ වන්නේ බුදු දහමේ මූලික අරමුණ වන නිර්වාණයඅවබෝධ කර ගැනීම යනු චතුරාර්‍ය්‍ය සත්‍යය ධර්මය අවබෝධ කර ගැනීමම වන බැවිනි.
"මහණෙනි , මෙම චතුරාර්‍ය්‍ය සත්‍යය ධර්මය අවබෝධ නොකිරීමේ හේතුවෙන් මටත් ඔබටත් බොහෝ කලක් සසර සැරිසරන්නට සිදු විය."
බෞද්ධ දර්ශනයට අනුව මෙම සත්‍යය මෙලොවදීම ප්රත්යක්ෂ කළ හැකිය.
දුක පිලිබඳ උතුම් සත්‍යයය (දුක්ඛාර්ය සත්‍ය )
දුකට හේතුව පිලිබඳ උතුම් සත්‍යයය (දුක්ඛ සමුදයාර්ය සත්‍යයය )
දුක නැති කිරීම පිලිබඳ උතුම් සත්‍යයය (දුක්ඛ නිරෝධාර්ය සත්‍යයය )
දුක නැති කිරීමේ මාර්ගය පිලිබඳ උතුම් සත්‍යයය (දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිණී
පටිපදාර්ය සත්‍යයය )
දුක්ඛ සත්‍යය යනු
පංචඋපාදානස්ඛන්ධයයි
සමුදය සත්‍ය යනු
තෘෂ්ණාවයි
නිරෝධ සත්‍ය යනු
බොජ්ජංගයන්ගේ ලැබීමයි
මර්ග සත්‍ය යනු
ආරිය අෂ්ටාංගික මාර්ගයයි
නිවන පිලිබඳ බුද්ධ දේශනා
බුදුන් වහන්සේ බුදු වීමෙන් අනතුරුව දේශනා කල පලමු ධර්ම දේශනාවේ මෙම චතුරාර්ය සත්‍යය පිලිබඳව සඳහන් වී ඇත. උන් වහන්සේ පලමු ධර්ම දේශනාව පැවැත්වූයේ උන්වහන්සේ සමග තවූස් දම් පිරෑ පස් වගතවුසන් හටය. චතුරාර්ය සත්‍යය පලමුව දේශනා කොට ඇත්තේ දාර්ශනිකත්වයෙන් බැහැරව. එය දේශනා කොට ඇත්තේ එවකට පැතිර ගිය ලෙඩ රෝගවලට ප්‍රතිකාර කරන්නේ කෙසේද යන්න හඳුනා දෙමින්ය. ඒ තෙරුම් ගැනීමේ පහසුවතකාය. ථේරවාදයේ තේරුම් ගෙන ඇති පරිදි මෙම දේශනාව ඉතා ගැඹුරු වූ තේරැම් ගැනීමට උත්සුක පුද්ගලයන්ටය. එහෙත් මහායානයේ මෙම දේශනාව ඉතා සරල වෙනත් ගැඹුරු වූ දේශනාවනට ප්‍රථම දැනගත යුතු කරුනු ලෙසය. නැගෙනහිර දේෂයන්හි මේ පිලිබඳව ඇත්තේ අල්ප දැනුමකි.
වදන
සත්‍යය
" 'පැවැත්ම' අර්ථවත් 'සත්' ධාතුවෙන් 'සත්‍යය' සංකල්පය ජනිත වී ඇත. යමක් ඇත්ත වශයෙන් ම පවතීද එය සත්‍යය නම් වේ.මේ වනාහී සත්‍යය පිළිබඳ පදංගත වූ අර්ථය වේ.
ඉහත ආකාරයෙන් නිර්වචනය කළ හැකි සත්‍යයක ලක්ෂණ 3ක් වේ. එනම්,
තථ-ඒකාන්ත සත්‍යය
අවි තථ-කවදත් ලෝකයේ පවතින වෙනස් නොවන සත්‍යයයි. එය කිසි කලෙකත් බොරු නොවේ
අනඤ්ඤථ-අන් පරිද්දකින් නොසිටින සත්‍යය
චතුරාර්‍ය්‍ය සත්‍යය සත්‍යයයි පවසනු ලබන්නේ ඒවායේ ඇති ඉහත ලක්ෂණ හේතුවෙනි
ඉමානි චත්තාරි අරිය සච්චානීති භික්ඛවෙ මයා ධම්මෝ දේසිතෝ.......සමණේහි බ්‍රාහ්මණේහි විඤ්ඤුහි "(මහණෙනි මේ සතර ආර්ය්ය සත්‍යයයෝය යනු මා විසින්දෙසන ලද............ මහණුන් විසින් බමුණන් විසින් නුවනැතුන් විසින්............. බැහැර කරන්නට නොහැකි ධර්මයයි.)(අංගුත්තර නිකාය 1, 314 පිටු)ආර්ය්ය සත්‍යය
අරිය හෙවත් ආර්ය්ය යන්නෙන් 'උසස් ' ,'උතුම්', 'ශ්‍රේෂ්ඨ' යන අර්ථය ලබා දෙයි.
බුදු, පසේ බුදු, රහත් යන අය විසින් අවබෝධ කළ හෙයින් මෙම ධර්මය ආර්ය්ය සත්‍යය නම් වේ.
එම ධර්මය අවබෝධ කිරීමෙන්ම පෘතග්ජනභාවය ඉක්මවා සියලු කෙළෙසුන් නසා ආර්ය්ය භාවයට පත් කෙරෙන බැවින්ද මෙම ධර්මය ආර්ය්ය සත්‍යය නම් වේ.
බුදු, පසේ බුදු, රහතන් වහන්සේලා ආර්‍ය්‍යන් ලෙස හැඳින්වේ.උන්වහන්සේලා එම ශ්‍රේෂ්ඨ තත්වයට පත්වීමේදී ඉවහල් වූ පිළිවෙත (අරිය සච්ච) ආර්ය්ය සත්‍යය ලෙස හැඳින්වේ." අරියා ඉමානි පටිවිජ්ඣන්ති ,තස්මා අරිය සච්චානීති වුච්චන්තීති............"(සච්ච විභංග නිද්දේසය)
(ආර්‍ය්‍යන් වහන්සේලා එම තත්වයට පත් කළේ යමක්ස එය ආර්ය්ය සත්‍යය නම් වේ.)
මෙම ධර්මය අවබෝධ කර ගැනීමෙන් පෘතග්ජන තත්වය නැති වී ආර්ය්ය භාවයට පත් වේ."ඉමේසං ඛෝ භික්ඛවෙ චතුන්නං අරිය සච්චානං යථාභූතං අභිසංබුද්ධත්තා තථාගතෝ අරහං සම්මා සම්බුද්ධෝ අරියෝති වුච්චතීති."(සච්ච විභංග නිද්දේසය)
ඒකාන්තයෙන් ඇති ඒ සැටියට ම වන අන් ආකාරයකින් නොවන දෙය සත්‍ය නම් වේ. සත්‍යය යි කීමෙන් පමණක් නො නවත්වා ආය්‍යර්‍ යන වචනය මුලට යොදා මේ සත්‍යයන්ට ආර්ය්ය සත්‍යය යි නම් කර තිබෙන්නේ කරුණු කීපයක් නිසාය. සමහර සත්‍යයක් එක් ආකාරයකින් සත්‍ය වතුදු තවත් ආකාරයකින් බලන කල්හි අසත්ය වේ. බුදුන් වහන්සේ විසින් වදාළ දුඃඛාදී සත්‍ය සතරෙහි කවර ආකාරකින් වත් අසත්ය වීමක් නැත. ඒවා එසේම ය. කවර ආකාරකින් වත් වෙනස් නො වන සත්‍ය, සත්‍යයන් අතුරෙන් උතුම් සත්‍ය වේ. මෙහි සත්‍ය යන වචනයට මුලින් ආය්‍යර්‍ යන වචනය යොදා ඇත්තේ මේ සත්‍යයන්ගේ උතුම් බව දැක්වීමට ය. උත්තම වූ සත්‍යය ආර්ය්ය සත්‍ය නම් වේ.
මේ සත්‍ය සතර ප්රකාශ කරන ලදුයේ බුදුන් වහන්සේ විසිනි. දෙවියන් සහිත ලෝකයා විසින් පුදනු ලබන බැවින් බුදුන් වහන්සේ ආර්ය්ය නම් වෙති. ආර්ය්ය වූ බුදුන් වහන්සේ දැක ලෝකයාට ප්රකාශ කරන ලද ඒවා බැවින් මේ සත්‍යයෝ බුදුන් වහන්සේ ගේ ය. ආර්‍ය්‍යයන් වහන්සේ ගේ සත්‍යයෝ ය යන අර්ථයෙන් මේවාට ආර්ය්ය සත්‍යයෝය යි කියනු ලැබේ.
යමකු විසින් මේ සත්‍ය සතර ප්රත්යක්ෂ කර ගත්තේ නම් ඒ තැනැත්තා පෘථග්ජනභාවය ඉක්මවා ආර්ය්ය භාවයට පමුණුවන බැවින් ද මේ සත්‍යයන්ට ආර්ය්ය සත්‍යය යි කියනු ලැබේ.
චතුරාර්‍ය්‍ය සත්‍යයේ ලක්ෂණ
මෙම ධර්මයෙහි සුවිශේෂී ලක්ෂණයක් වන්නේ බුදුන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද සියළු ධර්මයන් මෙහි අන්තර්ගත වීමයි. "සච්ච විනිම්මුත්තෝහි භාගවතෝ දේසනා නත්ථා" යන නෙත්තිප්පකරණ අටුවාවේ එන විග්‍රහයෙන් එය සඳහන් කෙරේ."ඒව මේව ඛෝ ආවුසෝ, යේ කේචි කුසලා ධම්මා සබ්බේ තෙ චතුසු අරිය සච්චේසු සංගහං ගච්චන්තී" යන මහාහත්ථි පදෝපම සූත්ර පාඨයද එය පැහැදිලි කරයි. එනම් ලොව වෙසෙන සියළු සතුන්ගේ පා සටහන් ඇත් පා සටහනට වඩා කුඩා වනු ඇත.එය ඉක්මවා යන කිසිඳු පාද සටහනක් දැකිය නොහැකිය.එමෙන් බුද්ධ දේශිත යම් කුසල ධර්මයක් වෙයිද ඒ සියල්ල චතුරාය්‍යර්‍ සත්‍යයෙහි අන්තර්ගත වනු ඇත.
ලොව පවත්නා ධර්මයන් කෙරෙහි දක්නට ලැබෙන ලක්ෂණ 04 කි.එනම්,
පවත්ති- ඇති වීම
පවත්තක-ඇති වීමට ඉවහල් වූ හේතු
නිවත්ති- නැති වීම
නිවත්තක-නැති වීමට ඉවහල් වූ හේතු
චතුරාය්‍යර්‍ සත්‍යයද මෙම න්‍යායට අනුව ගොඩ නැගී තිබේ.
පවත්ති-දු:ඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය
පවත්තක-දු:ඛසමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය
නිවත්ති- දු:ඛනිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය
නිවත්තක-දු:ඛනිරෝධගාමිණීපටිපදාර්‍ය්‍ය සත්‍යය
කෘත්‍ය සතරක්
චතුරාය්‍යර්‍ සත්‍යය සම්බන්ධයෙන් පුද්ගලයා විසින් කළ යුතු කාර්‍ය්‍යයන් සතරක් වේ.
01.දු:ඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය - මෙයින් ජීවිතයේ ස්වභාවයත් එහි දුක් දොම්නස්, සොම්නස් ද එහි අඩුපාඩු ද එය වෙනස් වන සුළු බවද දක්වනු ලැබේ.මෙම සත්‍යය පිරිසිඳ දැනගත යුතුය. (පරිඤ්ඤෙය්‍ය)
02.දු:ඛසමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය- මෙයින් තෘෂ්ණාව මුල් කොට පවත්නා ක්ලේශයන් නිසා දුක හට ගත් බව දැක්වේ. එහෙයින් එය ප්‍රහාණය කළ යුතුය.(පහාතබ්බං)
03.දු:ඛනිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය- එනම් නිර්වාණයයි. එය අවබෝධ කළ යුතුය.(සච්ඡිකාතබ්බ)
04.දු:ඛනිරෝධගාමිණීපටිපදාර්‍ය්‍ය සත්‍යය- එනම් නිර්වාණය අවබෝධ කර ගැනීමට ඉවහල් වන මාර්ගයයි. එය පිළිපැදිය යුතුය.(භාවෙතබ්බං)
මේ අනුව පුද්ගලයාගේ හා ලෝකයේ යථා තත්වය ගැන අවබෝධය ලැබෙන්නේ ආර්ය්ය සත්‍යයන්ගේ වැටහීම අනුවය.
"සච්චං සත්තෝ පටිසන්ධි-පච්චයාකාර මේවච
අද්දසා චතුරා ධම්මා- දේසේතුංච සුදුක්කරා"
යනුවෙන් බුද්ධඝෝෂ හිමි විසුද්ධි මාර්ගයෙන් අවබෝධ කිරීමට දුෂ්කර වූ ධර්ම කරුණු පෙන්වා දෙමින් චතුරාය්‍යර්‍ සත්‍යය ,සත්වයාගේ ස්වභාවය, පුනර්භවය, හේතුඵලවාදය යන කරුණු හඳුන්වා දෙයි. මේවා අවබෝධ කර ගැනීම අපහසු වන අතර හ්වා සරළව විග්‍රහ කිරීම ඊටත් වඩා දුෂ්කර කාර්‍ය්‍යක් බවත් පවසයි.
ආය්‍යර්‍ සත්‍යය සතර
"චත්තාරි ඉමානි භික්ඛවෙ අරිය සච්චානි කතමානි චත්තාරි? දු:ඛං අරිය සච්චං, දු:ඛ සමුදයං අරිය සච්චං දු:ඛ නිරෝධං අරිය සච්චං"
(මහණෙනි ආර්ය්ය සත්‍යයන් හතරක් ඇත. ඒවා නම්?දු:ඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය,දු:ඛසමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය,දු:ඛනිරෝධාර්‍ය්‍ය සත්‍යය,දු:ඛනිරෝධගාමිණීපටිපදාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යනාදියයි.)
දුක්ඛ
" 'දු:ඛ' යන්නෙහි 'දු' යන්නේ නින්දා කටයුතු පිළිකුල් සහගත යන අර්ථය ද 'ඛ' යන්නෙන් හිස්, අසාර යන අර්ථය ද ගෙන දෙයි. මේ අනුව දු:ඛ යන්නේ නින්දා කටයුතු පිළිකුල් හිස් අසාර යන අර්ථ ගෙන දෙයි."
මෙම සත්‍යය පිළිබඳව ධම්මචක්ක පවත්තන සූත්‍රයේදී බුදුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළහ." ඉදං ඛෝ පන භික්ඛවෙ දුක්ඛං අරිය සච්චං, ජාතිපි දුක්ඛා ජරාපි දුක්ඛා ව්‍යාධිපි දුක්ඛා මරණම්පි දුක්ඛං අප්පියෙහි සම්පයෝගෝ දුක්ඛො පියෙහි විප්පයෝගෝ දුක්ඛො යම්පිච්චං නලභති තම්පි දුක්ඛං සංඛිත්තේන පඤ්චූපදානක්ඛන්ධා දුක්ඛා"
(මහණෙනි, මේ වනාහි දු:ඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යයයි.ජාතිය දුකයි,ජරාව දුකයි ,ව්‍යාධිය දුකයි, මරණය දුකයි, අප්‍රිය සම්ප්‍රයෝගය දුකයි, ප්‍රිය විප්‍රයෝගය දුකයි, යමක් කැමති නම් එය නොලැබීම දුකයි, සැකෙවින් උපාදානස්කන්ධයෝ පස් දෙනම දුක් හු වෙති.)මෙහිදී සත්වයන්ට මුහුණපෑමට සිදු වන දුක අට වැදෑරුම් කොට දැක්වේ. එනම්,
ජාති
ජරා
ව්‍යාධි
මරණ
අප්‍රිය සම්ප්‍රයෝගය
ප්‍රිය විප්‍රයෝගය
කැමති දේ නොලැබීම
උපාදානස්කන්ධ
පුද්ගලයන්ගේ චරිතානුරූපීය බුද්ධි මට්ටමට අනුව එක් එක් අවස්ථා වලදී දු:ඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය ලෙස හඳුන්වා ඇත්තේ පඤ්ච උපාදානස්ඛන්ධයන්ය.
"කතමඤ්ච භික්ඛවෙ දුක්ඛං අරිය සච්චං?පඤ්චූපදානක්ඛන්ධා තස්ස වචනීයං සෙය්‍යථීදං? රූපූපාදානක්ඛන්‍ධෝ වේදනුපාදානක්ඛන්ධෝ සඤ්ඤානූපාදානක්ඛන්ධෝ සංඛාරානූපාදානක්ඛන්ධෝ විඤ්ඤානූපාදානක්ඛන්ධෝ ඉදං වුච්චතී භික්ඛවෙ දුක්ඛං අරිය සච්චං........"(මහණෙනි ,දු:ඛාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යනු කවරේද? මෙසේ ඇසුවහොත් පඤ්ච උපාපදානස්ඛන්ධය යයි පිළිතුරු දිය යුතුය. එනම්, රූප උපාදානස්කන්ධය, වේදනා උපාදානස්කන්ධය,සඤ්ඤා උපාදානස්කන්ධය, සංස්කාර උපාදානස්කන්ධය, විඤ්ඤාණ උපාදානස්කන්ධය යනාදියයි. මහණෙනි, මෙය දුකඛ ආර්ය්ය සත්‍යය යි කියනු ලැබේ.)
මෙහිදී දුක්ඛ සත්‍යය පස් වැදෑරුම් වේ.
රූප උපාදානස්කන්ධය
වේදනා උපාදානස්කන්ධය
සඤ්ඤා උපාදානස්කන්ධය
සංස්කාර උපාදානස්කන්ධය
විඤ්ඤාණ උපාදානස්කන්ධය
ඇස, කණ, නාසය, ආදී ඉන්ද්‍රියන්ට ගෝචර වන විෂය ලෝකය මෙසේ පඤ්චස්කන්ධය වශයෙන් හඳුන්වනු ලැබේ.
සමුදය
'සමුදය' යන්නෙන් ලබා දෙන සරළම අර්ථය හේතූන්ගේ එකතුවෙන් දුක් ඇති වන බවයි. සමුදය යන්න 'සං- උ- අය' යන කොටස් වලින් සැකසී ඇත.'සං'= එක් කිරීම, 'උ' = හට ගැනීම, 'අය' = හේතුව යන ලෙස වේ.මේ අනුව සමුදය යන්නේ හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගේ බලපෑමෙන් (දුක්) හට ගැනීම සිදුවන බව ඉගැන්වෙයි. දුක් හට ගැනීමට හේතුව නම් තෘෂ්ණාවයි."............තත්ථ කතමං දුක්ඛ සමුදය අරිය සච්චං? යායං තණ්හා පෝනොභවිකා නන්දිරාග සහගතා තත්‍ර තත්‍රාභි නන්දිනී , සෙය්‍යථීදං? කාම තණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා ඉදං වුච්චතී භික්ඛවෙ දුක්ඛ සමුදය අරිය සච්චං..........."(විභංගප්‍රකරණයේ සච්ච විභංගය)
(දුක්ඛ සමුදයයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය යනු කවරේද යත්? යම් තණ්හාවක් නැවත නැවත භවගාමී තත්වයක් ( පෝනොභවිකා) ඇති කෙරේද? සකන්ධ පිළිබඳ සතුට හා ඇලීම(නන්දිරාග සහගතා) ඇති කරයිද? ඒ ඒ භවයන්හි ඇලීම (තත්‍ර තත්‍රාභි නන්දිනී) ඇති කෙරේද? කාම තණ්හා භවතණ්හා විභවතණ්හා යනුවෙන් ත්‍රිවිධාකාර වූ එම තෘෂ්ණාව දු:ඛසමුදයාර්‍ය්‍ය සත්‍යය නම් වේ.)''
තෘෂ්ණාව ප්රධාන කොටස් 03 කි.
.කාම තණ්හා - ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය හා මනස යන ඉන්ද්‍රියන්ගෙන් ගනු ලබන රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ, ධර්ම යන අරමුනු කෙරෙහි ඇති ආශාවයි.
.භවතණ්හා - භවය හෙවත් පැවැත්ම කෙරෙහි පවත්නා ආශාවයි.
විභවතණ්හා - නොපැවැත්ම පිළිබඳව ඇති ආශාවයි.
නිරෝධ
නිර්වාණය යනු සියලු බෞද්ධයන් විසින් දැකීමට බලාපොරොත්තුවන, සියලු දුක්ඛයන්ගෙන් නිදහස්වූ, එකම සදාකාලික සැපයවූ ධර්මතාවයයි. දුකම ස්වභාව කොට ඇත්තාවූ සංසාරයෙන් නිදහස්වීමට ඇති එකම මාර්ගය නිර්වාණයයි. නිවන වචනයෙන් ප්රකාශ කල නොහැකි ධර්මතාවක් වන අතර දැකීමෙන්ම(ලබාගැනීමෙන්ම) පමණක් සම්පූර්ණයෙන් අවබෝධ කරගත හැකියි.
මාර්ග (දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිණී පටිපදා)
සම්මාදිට්ඨි -නිවැරදි දැක්ම
සම්මාසංකප්පෝ -නිවැරදි කල්පනාව
සම්මාවාචා -නිවැරදි වචන
සම්මාකම්මන්තෝ -නිවැරදි කර්මාන්තය
සම්මා ආජීවෝ -නිවැරදි දිවිපෙවෙත
සම්මා වායාමෝ -නිවැරදි උත්සාහය
සම්මාසති-නිවැරදි සිහිය
සම්මා සමාධි-නිවැරදි සිතේ එකඟ කම
මෙම පිළිවෙත් අනුගමනය කිරීමෙන්ම නිවන් සුව සලසා ගත හැකි වේ.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
පේමරතන රොටුඹ, බුද්ධ ධර්මය හා බෞද්ධ දර්ශනය,ශ්රී පාලි මුද්‍රණාලය, බණ්ඩාරගම,1996
රාහුල වළ්පොල,බුදුන් වදාළ ධර්මය, ඇම්.ඩී. ගුණසේන සහ සමාගම,කොළඹ 11,1989
මහතන්ත්‍රිගේ ගුණසේන, ථේරවාද බුද්ධ ධර්මයේ මූලික ඉගැන්වීම්- බෞද්ධ ධර්මාචාර්ය විභාගය, බෞද්ධ කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව,2006
වෙත්තමුණි ආර්. පී. ද ඇස්.,බුදු දහම සහ එය ආගමටත් විද්‍යාවටත් සමවිසම වන අයුරු,ඇම්.ඩී. ගුණසේන සහ සමාගම,කොළඹ 11,1967
විජේබණ්ඩාර චන්දිම ,මොරටුවගම එච්.එම්., බෞද්ධ දර්ශනය සහ සංස්කෘතිය, කතෘ ප්‍රකාශන, 1977
විජේබණ්ඩාර චන්දිම ,මොරටුවගම එච්.එම්.,ආදි බෞද්ධ චින්තනය, එස් ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ,කොළඹ 10,1995
වික්‍රමසිංහ කේ.ඩී.පී., සම්බුදු දහම,කතෘ ප්‍රකාශන,1976
ගමගේ එස්. දීගොඩ(පරි.) සමස්ත බුද්ධ ධර්මය,සමය වර්ධන පොත් හල,කොළඹ 10,2004
වැඩිදුරට කියවීම සඳහා
ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ
බුදු දහම
චතුරාර්ය සත්‍යය |
7061 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B7%8F%E0%B6%9C%E0%B6%B8%E0%B7%9A%20%E0%B6%89%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B7%8F%E0%B7%83%E0%B6%BA | බුද්ධාගමේ ඉතිහාසය |
ධර්ම සංගායනා
පළමුවන ධර්ම සංඝායනාව (ක්‍රි.පූ. 5 වන ශතවර්ෂය)
අලං ආවුසො මා සෝචිත්‍ථ, මා පරිද්විත්‍ථ, සුමුත්තා මයං තෙන මහා සමණෙන, උපද්දුතා හොම, ඉදං වො කප්පති ඉදං වො න කප්පතී ති ඉදානි මයං යං ඉච්ඡිස්සාම තං කරිස්සාම යං න ඉච්ඡිස්සාම තං න කරිස්සාමාති...’ යනාදි වශයෙන් සුභද්‍ර නම් මහලු පැවිද්දකු විසින් කියන ලද අවිනීත වචන ප්‍රථම ධර්ම සංගීතිය පැවැත්වීමට හේතු වූ බව චුල්ලවග්ගපාලී ආදී ග්‍රන්ථයන්හි සඳහන් වේ.
කවර ආයතනයක වුව ද දීර්ඝකාලීන හා ක්‍රමානුකූ®ල පැවැත්ම සඳහා එහි ප්‍රතිසංස්කරණයන් මෙන්ම ආරක්ෂක විධි විධාන යොදා ගැනීම අත්‍යාවශ්‍ය වේ. බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි සඳහන් වන ප්‍රථම ධර්ම සංඝායනාවද එවැනි වැඩපිළිවෙළක් ලෙස හැඳින්වීම වඩාත් යෝග්‍ය ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශිත ධර්මය ක්‍රමානුකූලව සකස් කොට එය ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා තබන ලද මූලික පියවර වශයෙන් හැඳින්විය හැකි ප්‍රථම ධර්ම සංඝායනාව වූ කලී ශාසන ඉතිහාසයෙහි දැක්වෙන ආදිම වැදගත් සිද්ධිය යනු ඇත. ශාස්තෘ වියෝවෙන් වැළපෙන භික්ෂූන් වහන්සේ අමතා ‘ඇවැත්නි, ශෝක නොකරව්. ඒ මහා ශ්‍රමණයාගෙන් අපි මනාව මිදුනෙමු. මෙය තොපට සුදුසු ය. මෙය තොපට නුසුදුසු යැයි ඔහුගේ නීති රීතිවලින් අපි පීඩා වින්දෙමු. දැන් අපි යමක් කැමැති නම්, එය කරමු’ යැයි පැවසූ සුභද්‍ර භික්ෂුවගේ ප්‍රකාශය පමණක්ම මේ සංගීතය පැවැත්වීමට හේතු වී යැයි සිතීම දුෂ්කර ය. මෙය වූ කලී එදා වැඩ සිටි මහාකාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ ප්රධාන ශාසන භාරධාරී මහතෙරවරුන් විසින් දූරදර්ශීව කරන ලද ක්‍රියාවක් ලෙස සැළකීම වඩාත් නිරවද්‍ය ය. දේවදත්ත, ජබ්බග්ගිය, ඡන්න වැනි භික්ෂූන් හා ඔවුන්ගේ අනුගාමිකයන් ද සිටි අතර අගසව් තනතුරු පැවරීමේදී පවා විරුද්ධව නැගී සිටි පිරිසක් එදා සිටි බව පැවසේ. ධම්මපදට්ඨ කථාවේ සඳහන් වන අගසව් වතෙහි මේ පිළිබඳ විස්තරයක් දක්නට ලැබේ. ‘බුදුරජාණන් වහන්සේ මුහුණ බලා තනතුරු දෙති’ යි භික්ෂූන් වහන්සේ උද්ඝෝෂණය කළ බව එහි සඳහන් වේ. අස්සජී, පුතබ්බසුඛ යන භික්ෂූන් වහන්සේ දෙපළ එසේ ක්‍රියා කළ අය වෙති. එක් අවස්ථාවක ආරාම පිළිබඳ අවුලක් නිසා සැරියුත්, මුගලන් දෙනම පාපී පුද්ගලයෝ භ ප්‍රසිද්ධියේම ප්රකාශ කළ බව චුල්ලවග්ග පාලියේ හයවැනි ඛන්ධකයේ සඳහන් වේ. ඇතැම් විචාරකයන්, සංඝායනාවක් පැවැත්වීමට හේතු වූ ඇතැම් කරුණුවල මූල බීජ බුද්ධ කාලයේදීම හටගත්තේ යැයි ඉදිරිපත් කරන මතය, පිළිගත යුතු සත්‍ය එකක් සේ නොපෙනෙයි.
එදා සංඝ සමාජයේ ගෞරව සම්මානයට පාත්ර වූ මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහන්සේ ඇතැම් භික්ෂූන් තුළ පැවැති දුර්මත නිරාකරණය කිරීමටත්, බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ඒ ඒ අවස්ථාවලදී දේශනා කරන ලද ධර්මය විසිරී ගොස් නා නා වර්ගවලට අයත් මල් රැසක් සේ පැවැති ධර්ම කොට්ඨාස ක්‍රමානුකූලව පිළියෙල කොට බොහෝ කල් පැවැත්මත් සඳහා ධර්ම සංඝායනාවක් පැවැත්වීමට අදහස් කල බව සැලකිය හැකිය. බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවන් පාන්නට පෙර, මහාකාශ්‍යප හිමියන් අමතා පිටක රැස්කොට තබන ලෙස වදාළ බවත්, එය සුරකින ලෙස දෙවියන්ට භාරකළ බවත් අශෝකාවාදනයේ සඳහන් වෙයි. මහා කාශ්‍යප අනුරුද්ධ සහ කාත්‍යායන යන මහා තෙරවරු බුද්ධ වචනය සුරක්ෂිතව ආරක්ෂා කර තැබීමට කතිකා කර ගත් බවත්, ඒ අනුව ආනන්ද මහ තෙරණුවන්ගේද සහාය ලබාගෙන ධර්මය උණපතුරුවල හා සිල්ක් රෙදිවල ලියා තැබූ බවත් චීන බසට පරිවර්තනය කරන ලද පරිනිර්වාණ සූත්‍රයේ සඳහන් වෙයි. කෙසේ වුවද සුභද්‍රගේ ප්‍රකාශය එය කල් පසු නොකොට සිදුකිරීමට හේතු වූවා යැයි නිසැක ය. මෙම කාර්යය සඳහා මහතෙරවරුන් පෙළඹ වූ වෙනත් ඓතිහාසික හා සාමාජික හේතුද තිබිණැයි සැලකීමට කරුණු තිබේ. ඒ අතර සංඝභේදය, දෙවිදත් තෙරුන්ගේ අභියෝග, විවිධ මතධාරී භික්ෂූන් ඇතිවීම පරම්පරා ක්රමය, විනය පිළිබඳ මතභේද, ධර්මය ඒකරාශී කිරීම, ධර්ම විනය රැක ගැනීම, යන කරුණු අයත් ය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් පස්වග මහණුන්ගෙන් ආරම්භ කළ භික්ෂූ සමාජයට මුල් අවධියේ දී ඇතුළත් වූයේ ගිහි ජීවිතය කෙරෙහි කලකිරී සැදැහැයෙන් යුතුව පැවිදි වූ අය යි. ඒ පිරිස් විමුක්ති සාධනයටම උනන්දු වූ අය විය. පසුකාලීනව ශාසනයට ඇතුළත් වූ ඇතැම් පිරිස් ඊට වඩා වෙනස් ස්වභාවයක් ඉසිලීය. ජබ්බන්තිය, සත්ත රසවග්ගිය ආදී නම් වලින් හැඳින්වෙන කණ්ඩායම් පසුව බිහි විය. මූලික බුද්ධ වචනයට පටහැනිව ක්‍රියාකළ බොහෝ භික්ෂූන් වහන්සේගේ විසමාචාර ගැන චුල්ලවග්ග හා මහාවග්ග යන විනය ග්‍රන්ථ දෙකේ ද විශේෂයෙන් පාරාජිකා පාලියේ ද සෙසු සුත්‍රාන්තවලද සඳහන් වෙයි. භික්ෂු සමාජයේ සමගිය බිඳී ගිය පළමු අවස්ථාව වුයේ කොසබෑ නුවර ධර්මධර, විනයධර භික්ෂූ කණ්ඩායම් දෙකේ ගැටුමයි. මෙය ධර්ම විනය පිළිබඳ ;පෟද්ගලික අදහස් ඉදිරිපත් කරන්නට බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමාන සමයේදීම භික්ෂූන් වහන්සේ උත්සාහ කළ අවස්ථාවක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. දේවදත්ත තෙරුන් විසින් ඇති කරන ලද සංඝ භේදය භික්ෂු සමගිය දෙදරා ගිය තවත් අවස්ථාවකි. පංච වරයක් ඉල්ලීමත් සමග ඇති වූ මෙම ගැටුම නිසා සංඝ සමාජය තුළ ආකූ®ල- ව්‍යාකූල තත්ත්වයක් හටගත් අතර මෙම ප්‍රශ්නය නිරාකරණය කිරීමට අග්‍ර ශ්‍රාවකයන් දෙදෙනා වහන්සේ මුල්ව ක්‍රියා කළ නමුත්, ප්‍රශ්නය එයින් නිම වූයේ යැයි සිතිය නොහැකි ය. විවිධ ලෙස භික්ෂූන් භේද කරමින් බුදුරජාණන් වහන්සේට එරෙහිව දෙව්දත් තෙරුන් ගෙන ගිය මෙම අර්බුදකාරී ක්‍රියා මාර්ගය දෙවිදත් තෙරුන්ගේ අපවත්වීම තෙක්ම පැවතිණැයි සිතිය හැකි ය.
‘බුදුරදුන් විසින් දෙසුවා වූ ධර්මය නොයෙක් ජාතියෙ මල් එක මලසුනක සැලුවා සේ ඒ ඒ සත්ත්වයින් උදෙසා දෙසාලූ හෙයින්, දැන් මම ධර්ම සංඝායනාවක් කරවනු කැමැති වෙමි. යනුවෙන්, ධර්මය විසිර පැවැති බැවින් ඒකරාශි කිරීමේ අරමුණින් මහා කාශ්‍යප මාහිමියන් විසින් ධර්ම සංඝායනාවක් පැවැත්වීමට සූදානම් වූ බව කියැවෙයි. දී. නී. සංගීති සූත්‍රයේ සඳහන් පරිදි විවිධ ආගම් දර්ශනවල ශාස්තෘවරයා ඇවෑමෙන් පසු ඒ ඒ ශ්‍රාවක පිරිස් අතර බොහෝ අර්බුදකාරී තත්ත්වය හට ගැනිණි.
ඒ බව දැනගත් සැරියුත් මහ තෙරණුවෝ භික්ෂූන් වහන්සේ අමතා, තථාගතයන් වහන්සේ විසින් දේශිත ස්වාක්ඛාත වූ - නෛර්යාණික වූ සද්ධර්මය බොහෝ ජනයාගේ හිත සුව පිණිසත්, ශාසනයේ පැවැත්ම පිණිසත් සංගායනා කළ යුතු බව පෙන්වා දෙති. විවාද නොකළ යුතු බවත් උන් වහන්සේ පවසති. ඉන් පසුව සැරියුත් තෙරණුවෝ අංගුත්තර නිකායේ ධර්මය සංග්‍රහ වී ඇති ආකාරයට සංඛ්‍යා වශයෙන් දහස දක්වා ධර්මය සංගායනා කළහ. උන් වහන්සේ ධර්මය සංගායනා කළ අන්දම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රශංසාවට ලක් විය.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඇවෑමෙන් පිළිසරණ කොට පැවතිය යුතු එක් භික්‍ෂුවක් හෝ උන් වහන්සේ විසින් පත් කොට නැති බවත්, ඒ අනුව තම ශාස්තෘවරයාගේ සම තත්ත්වයෙහිලා සැලකෙන ධර්ම විනය ආරක්ෂා කර තැබීම සඳහා ධර්ම සංගායනාවක් වැනි ඉක්මන් පියවරක් ගැනීමේ අවශ්‍යතාව ශාසන භාරධාරී මහ තෙරවරුන් තුළ තිබුණා විය හැකි බව ගෝපක මොග්ගල්ලාන සූත්‍රයට අයත් කරුණු වලින් සනාථ වෙයි.
සංගායනාවක් පැවැත්වීමට සංඝ සම්මතය ලැබූ මහා කාශ්‍යාප තෙරුන් වහන්සේ විසින් සංගායනාව සඳහා සුදුසු රහතන් වහන්සේ හාරසිය අනූනම නමක් (499) තෝරා ගන්නා ලදී. ආනන්ද තෙරුන් වහන්සේ සංගායනාවට අත්‍යවශ්‍ය තෙරනමක් විය. එසේ වුවත් ඒ වන විට රහත් නොවී සිටි උන් වහන්සේ තමන් විසින්ම තෝරා ගනු ලැබීමෙන් තමන් පක්ෂ භජනය කළේ යැයි චෝදනාවක් නැගීමට ඉඩ තිබුණු බව උන්වහන්සේට වැටහිණි. මහා කාශ්‍යප හාමුදුරුවෝ එම චෝදනාවෙන් මිදී සංඝයා වහන්සේගේ කැමැත්තෙන්ම ආනන්ද තෙරුන් පත්කර ගැනීමට ඉඩ තබා එක් නමක් අඩුවෙන් පන්සිය නමක් තෝරා ගත්තේය.
සංඝයාගේම කැමැත්තෙන් ආනන්ද හාමුදුරුවන් වහන්සේ මේ සඳහා තෝරා ගැනුණු අතර උන් වහන්සේද සංගායනා දිනට පෙර දින අරහත් ඵලයට පැමිණි නිසා රහතන් වහන්සේ පන්සිය නමකගේ සහභාගිත්වයෙන්ම සංගායනාව පැවැත්වීමට කටයුතු සංවිධානය විය.
එළැඹි වස් කාලය තුළ දීම සංගායනාව පැවැත්වීමට තීරණය විය. සංගායනාව පැවැත්වීමේ දී අජාසත් රජුගේ ආරක්ෂාව ලැබෙන හෙයින්, රජගහනුවර සප්ත පර්ණි ගුහා දිවාරයෙහි එය සිදු කිරීමට මහා කාශ්‍යප හිමියන් විසින් තීරණය කරන ලද අතර, රජගහනුවරම එය පැවැත්වීමට හේතු වූ කරුණු අතර රාජකීය බලය හා ආරක්ෂාව ලබා ගැනීමේ අවශ්‍යතාව ද එක් හේතුවක් විය. එමෙන්ම අජාසත් රජු දවස වන විට අන්‍ය බෞද්ධ රාජධානි බොහෝ දුරට පිරිහී තිබීමත් රජගහනුවර පමණක් තරමක් සමෘද්ධිමත්ව පැවැතීමත් නිසා රජගහනුවරම මේ සඳහා තෝරා ගත් බවත්, සමහර උගතුන්ගේ මතය යි. නිකිණි මස අව දියවක් දා සප්ත පර්ණි ගුහාද්වාරයෙහි අජාසත් රජු විසින් කරවන ලද මණ්ඩළපයට භික්ෂූන් වහන්සේ රැස්වූහ. ආනන්ද හාමුදුරුවන් වහන්සේටද අසුනක් තබා අනෙක් හාමුදුරුවන් වහන්සේ අසුන් ගත්හ. ආනන්ද හාමුදුරුවන් වහන්සේ එදින අලුයම රහත් බව ලබා සභා ගැබට පැමිණ අසුන් ගත්හ. ඉක්බිති මහා කාශ්‍යප හාමුදුරුවෝ ‘සුනාථ මේ ආවුසො සංඝො යදි සංඝස්ස පත්තකල්ලං, අහං උපාලිං විනයං පුච්ජෙය්‍යං...’ යනුවෙන් සංඝයාට දන්වා, පළමුවම උපාලි හිමියන්ගෙන් විනය ප්‍රශ්න විචාලහ. නිදාන, පුග්ගල, වස්තු, ප්‍රඥප්ති, අනුප්‍රඥප්ති, ආපත්ති, අනාපත්ති ආදී සියුම් විස්තර සහිතව භික්ෂු, භික්ෂුණි, ප්‍රාතිමෝක්ෂ, ශික්ෂාපද සියල්ලම පුච්ඡා විස්සජ්ජන ක්‍ර‍්‍රමයෙන් විනය සංගායනා කළහ.
ඉන් අනතුරුව ධර්ම සංගායනා කිරීම ආරම්භ කරන ලදී. එහිදී පංච නිකායම සංගායනා කැරිණි.
සූත්ර පිටකයෙහිම අභිධර්මයට අයත් කරුණු ඇතුළත්ව පැවැති නිසා අභිධර්මය ද සංගායනා වූ බව තේරුම් ගත හැකිය. ධර්ම විනය යන්නෙන් අභිධර්මය ද ඇතුළුව මුළු බුද්ධ දේශනාවම ගැනෙන බව සුමංගල විලාසිනී අටුවාවේ බුද්ධඝෝෂ හිමියෝ සඳහන් කරති.
ගුණ නුවණින් වැඩිහිටි ථෙරවරුන් විසින් පවත්වන ලද හෙයින් ඊට ථෙරවාද යන නම යෙදුණු බව දීපවංශයයෙහි සඳහන් වෙයි.
සංගායනාව අවසානයේ දී ආනන්ද හාමුදුරුවන් වහන්සේ; ඛුද්දානුඛුද්දක ශික්ෂාපද බැහැර කිරීමට බුදුරජාණන් වහන්සේ අවසර දුන් බව මහා සංඝයා වහන්සේ ඉදිරියේ ප්රකාශ කළහ. ඉක්බිති මේ පිළිබඳ ඇති වූ විවාදයේදී කුඩා අනු කුඩා ශික්ෂාපද කවරේදැයි බුදුහාමුදුරුවන් වහන්සේගෙන් අසා දැන නොගත් බැවින්, ස්ථවිර භික්ෂූහු ආනන්ද හිමියන්ට කරුණු පහකින් දොස් පැවරූහ.
ආනන්ද හිමියන් වෙත ඉදිරිපත් කරන ලද මේ චෝදනා කිසිවකට උන්වහන්සේ වැරැදි කරු නොවන බවත් සංගීතිකාරක මහ තෙරුන් වහන්සේ කෙරෙහි ගෞරවයෙන් ඒ සියල්ල පිළිගන්නා බවත් ආනන්ද හිමියෝ පැවසූහ.
සංගායනාව අවසානයේ ස්ථාවර කරගත් ධර්මය, පසුකාලීන ජනතාවගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා ආරක්ෂා කර තැබීමට මෙහි දී පියවර ගෙන ඇත.
ඒ සඳහා එක් එක් ධර්ම කොටස් ආරක්ෂා කොට පවත්වා ගෙන යෑම සඳහා එක් එක් භික්ෂු පරම්පරාවලට පවරන ලදී.
ඒ නිසාම මෙම ප්‍රථම ධර්ම සංගීතිය ධර්මයෙහි පවිත්‍රත්වයට හා බුදු සසුනේ ස්ථාවර භාවයට ද අතිශයින් ඉවහල් වූ බව සඳහන් කළ හැකිය.
දෙවන ධර්ම සංඝායනාව (ක්‍රි.පූ. 4 වන ශතවර්ෂය)
සමහරක් භික්ෂුන් වහනසේලා විනය නීති ලිහිල් කර ගැනීම හේතුවෙන් හටගත් මතභේදය නිසා දෙවන ධර්ම සංඝායනාව වෛශාලීයේදී පැවැත්විය. දෙවන ධර්ම සංඝායනාවේදී, පළමු ධර්ම සංඝායනාවේ විනය නීති උපුටා දක්වමින් මෙම විනය නීති ලිහිල් කිරීම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනාවලට විරුද්ධ බව ඔප්පු කෙරිණි.
සිව්වන ධර්ම සංගායනාව
සිව්වන ධර්ම සංගායනා කැඳවා ඇත්තේ කාශ්මීරයේ කණිෂ්ක අධිරාජයාගේ සමයේය. අවුරුදු 200කට පෙර ලංකාවේ ථේරවාද බෞද්ධාගම වෙනුවෙන් සිව්වන ධර්ම සංගායනා පවත්වා තිබිනි. එබැවින් සිව්වන ධර්ම සංගායනා කාශ්මීරයෙත් ලංකාවේත් බිහි වී තිබිනි.
කාශ්මීරයේ සිව්වන ධර්ම සංගායනා වෙනුවෙන් කණිෂ්ක අධිරාජයා 500 නමක් ස්වාමීන් වහන්සේලා වැඩම කොට අභිධර්මය පිලිබඳව සවිස්තරාත්මක විවරණයක් කර ඇති බව සඳහන් වේ. 500 නමක් ස්වාමීන් වහන්සේලා මෙහෙයවන ලද්දේ වාසුමිත්‍ය නම් ස්වාමීන් වහන්සේ විසින්ය. මෙම සිව්වන ධර්ම සංගායනාව තුලදී ලක්ෂ තුනක ශ්ලෝක එකතුවක් සහ මිලියන නවයක ප්‍රකාශයන්ගේ එකතුවක් තිබින ලදී. මෙය සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා අවුරුදු 12ක් ගත වී ඇති බව සඳහන් වේ. මෙම සංගායනාව ප්රධාන කටයුත්ත වූයේ මහා විභාෂ නම් අති විශාල ප්‍රකාශනයන් සම්පාදනය කිරීමයි. මෙය සර්වාස්තිවාදින් අභිධර්මයේ සවිස්තරාත්මක සම්පාදනය කිරීමකි.
බොහෝ උගතුන් විශ්වාස කරනුයේ සර්වාස්තිවාදින් ලිපි පෙලේ භාෂාවල බොහෝ සේ වෙනස්කම් කෙරී ඇති බවටය. මෙය සිදුවී ඇත්තේ එම කෘතින් සංස්කෘතික භාෂාවල පරිවර්ථනය කිරීමෙන්ය. සංස්කෘතික භාෂාව එවකට සැලකුවේ බ්‍රාහ්මන කුලයේ විශිශ්ඨතම භාෂාවක් ලෙසය. එම නිසා මෙම පරිවර්ථනය ඉතා අනගි කොට සැලකුවේය. ඒ වාගේම බුද්ධාගම බොහෝ ඉන්දියානුවන් තුල ප්‍රචලිත කිරීමට මෙමෙ පරිවර්තනය ඉවහල් විය. බොහෝ බෞද්ධ උගතුන්ගේ ප්‍රකාශයන් සංස්කෟතික භාෂාවෙන් ලියවන ලදී. එහොත් බොහෝ දෙනා මෙයට විරුද්ධ වූයේ බුදුන් වහන්සේ දේශනා කර ඇති ලෙස බෞද්ධාගම කාටත් කියවා තේරුම් ගත හැකි භාෂාවකින් තිබිය යුතු නිසාවෙන්ය. කෙසේ නමුත් කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ථේරවාදී ධර්ම ග්‍රන්ථ පාලියෙන් ලියවෙන්නට පටන් ගැනුනේය.
ථේරවාදී පුනරුදය (ක්‍රි.ව. 11 වන සියවස)
11 වන සියවසේදී මුස්ලිම් ආගමේ ආක්‍රමණයත් සමග ඉන්දියාවේ මහායාන ධර්මය පිරිහීමට ලක් විනි. ශ්‍රි ලංකාවේ භූගෝලීය පිහිටීමත් සමග ථේරවාද ධර්මය එම ප්රදේශයේ ව්‍යාප්ත විය.
වර්ෂ 1044 සි 1077 දක්වා බුරුම අධිරාජ්‍යය පිහිටවූ අනව්රථ නම් රජුගේ සමයේ ථේරවාද ධර්මය බුරුමය පුරාවටම ප්‍රචලිත කෙරුනි. එම නිසා බෞද්ධ පන්සල් බොහෝමයක් පගන් නගරයේ 11වැනි සියවසේ සිට 13 න් වැනි සියවස තෙක් බිහි විය. 2000කට අධික පන්සල් ප්‍රමාණයක් තවමත් එම රටේ පවතී. බුරුම ජන කොට්ටාශයේ පිරිහීමත් සමග සහ 1287 පගන් නගරය මොන්ගෝලියානුවන් අත්පත් කිරීමත් සමග වුවත් ථේරවාද ධර්මය ප්‍රචලිත වීමට පටන් ගැනිණි.
13 වන සියවසේදී මහද්වීපයේ ලාඕස් සහ කැම්බෝජියාව වැනි අනෙකුත් දේශයන් තුළත් ථේරවාද බුදු දහම පැතිරී ගියේය. එනමුත් 14වැනි සියවසේදී ඉස්ලාම් ආගමේ ආභාෂය මැලේසියාව‚ ඉන්දුනීසියාව සහ පිලිපීනය ඇතුළු රටවල් කීපයකම පැතිරුනි.
කෙසේ නමුත් 1966දී සුහර්තෝ පාලනය පිබිදෙනවාත් සමග බෞද්ධාගම ඉන්දුනීසියාවේ නැවතත් පුනරදය විය. වර්තමානයේ මිලියන 10 ට වඩා බෞද්ධයින් පිරිසක් ඉන්දුනීසියාවේ වාසය කරන බව සඳහන් වේ. ඒ බොහෝ දෙනා චීන කුල පරම්පරාවක් ඇති අය වේ.
ලක්දිව බුද්ධාගමේ ඉතිහාසය
මහින්දාගමනය සහ මිහිඳු හිමියන්
බුද්ධ වර්ෂ 236 වැන්නේ පොසොන් පසළොස්වක පෝ දින මිහිඳු මාහිමියන් වහන්සේ ප්රමුඛ ධර්මදූත පිරිසේ රජරට රජතුමා මිහින්තලේදී හමුවිය. මහින්දාගමනයෙන් සමාජ විපර්යාසයක්, ආධ්‍යාත්මික විප්ලවයක් මෙන් ම චින්තන ප‍්‍රබෝධයක් ද ඇති විය. අනුරාධපුර මිහින්තලා පව්වෙන් පැන නැඟී ශ්රී ලංකාවේ දස දිසාවට පැතිර ගිය නිර්මල බොදු දහම නිසා තිස්ස රජු ඇතුළු රටවැස්සෝ බෞද්ධයන් බවට පත්වූහ. මින් සිංහල සංස්කෘතිය හා බෞද්ධ සංස්කෘතිය මිශ්‍රව තනි සංස්කෘතියක් බිහිවීම ඇරඹිනි.
ලංකාද්වීපය නව බොදු සංස්කෘතියකට අනුව හැඩගැසුණේ අනුබුදු මිහිඳු මාහිමියන්ගේ ලංකාගමනය නිසයි. පොසොන් පුර පොහෝ දිනක සිදුවූ මෙම සුවිශේෂ ඓතිහාසික සිදුවීම නිසා ලාංකිකයෝ අභිමානවත් සංස්කෘතියකට උරුමකම් කීමට සමත්ව සිටිති.
අනුබුදු මිහිඳු මාහිමියන් සිරිලකට වැඩම කිරීමට පෙර මෙරට වැසියෝ විවිධ මිසදිටු ඇදහීම්වල නියුතු වූහ. ගස් ගල් පර්වත අව් වැසි සුළඟාදී ස්වභාවික වස්තු මෙන්ම යක්ෂ හා නාග වන්දනාව, මළවුන් ඇදහීම, දෙවියන් ඇදහීම ආදී වත්පිළිවෙත්හි ලක්වැසියෝ නිරතව සිටි බව මහාවංශය හා දීපවංශය යන වංශකතාවන්හි සඳහන් වෙයි.
භාරතයේ රජකළ ධර්මාශෝක රජු දිග්විජය ප්රතිපත්තිය අත්හැර ධර්ම විජය ප්රතිපත්තිය අනුගමනය කිරීමත් සමඟ රජු බුදුදහමට අනුව කි‍්‍රයා කරන දැහැමි රජෙක් බවට පත්විය. තෙවැනි ධර්ම සංගායනාව පැවැත්වූ රජු ශාසනික පාරිශුද්ධිය ඇති කළේය. අසූහාර දහසක් වෙහෙර විහාර ඉදිකළේය. තම දුවත් පුතාත් පැවිදි කළේය. රටවල් නවයකට ධර්ම දූත පිරිස් පිටත්කර යැවීය. ඒ අනුව ලක්දිවට එවන ලද්දේ මිහිඳු මාහිමියන් ඇතුළු ඉත්තිය, උත්තිය, සම්බල, භද්දසාල, සුමන සාමණේර, භණ්ඩුක උපාසක යන දූත පිරිසයි.
පොසොන් පුර පොහෝ දිනය ලක්දිවට මිහිඳු මාහිමියන් ඇතුළු දූත පිරිස පැමිණෙන විට ලක්දිව රජ කළ දෙවනපෑතිස් රජු මුව දඩයමෙහි නිරතව සිටියේය. රටවැසියන් ද පොසොන් සැණකෙළියෙහි නිරතව සිටි බව සඳහන් වේ. එහිදී අනුබුදු මිහිඳු මාහිමියෝ රජු අමතා
සමණාමයං මහාරාජ – ධර්ම රාජස්ස සාවකා
තමේව අනුකම්පාය – ජම්බුදීපා ඉදාගත
යන ගාථාව ප්රකාශ කළහ. එහි අර්ථය වන්නේ “මහරජ අපි ධර්ම රාජයාණන් වහන්සේගේ ශ්රාවකයෝ වෙමු. ඔබ කෙරෙහි අනුකම්පාවෙන් දඹදිව සිට මෙහි ආවෙමු” යනුයි.
එහිදී රජු අනුබුදු මාහිමියන් කෙරෙහි පැහැදීමට පත්වූ අතර තම අත තිබූ දුනු ඊතල පසෙකලා උන්වහන්සේට වන්දනා කළේය. පසුව අනුබුදු මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ එහි තිබූ අඹ ගස මුල් කරගනිමින් රජුගේ බුද්ධිය විමසීම සඳහා ප‍්‍රශ්නාවලියක් හා රජුගේ ඥාතීන් පිළිබඳව ප‍්‍රශ්නාවලියක් ද විමසූහ. එයට නිසි පිළිතුරු දුන් රජු තම බුද්ධි මහිමය ප්රකට කළේය. රජුගේ පුළුල් ඤාණය පිළිබඳ වටහාගත් අනුබුදු මිහිඳු මාහිමියෝ පසුදින රජු ඇතුළු පිරිසට චුල්ලහත්ථිපදෝපම සූත‍්‍රයෙන් දම් දෙසූහ. රජු ඇතුළු පිරිස ධර්ම ඤාණය ලබාගත් අතර පසුව සමචිත්තපරියාය, ආදිත්තපරියාය, දේවදූත, විමානවත්ථු, පේතවත්ථු, සච්චසංයුක්ත ආදී සූත්ර දේශනා රැසක් ලක්වැසියන්ට දේශනා කළහ.
දෙවනපෑතිස් රජුගේ අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ සිටි අරිට්ඨ ඇමැතියා පැවිදි වීමත් සමඟ ලාංකීය භික්ෂු සසුන ද සංඝමිත්තා ගමනයෙන් පසු අනුලා දේවිය ඇතුළු කාන්තාවන් පැවිදිවීමත් සමඟ ලාංකීය භික්ෂූණී සසුන ද ආරම්භ විය. ලක්දිව දස දෙස වෙහෙර විහාර ආරාම ගොඩනැඟෙන්නට වූ අතර ඒ තුළින් පන්සිල් සුරකින ජන සමාජයක් මෙරට බිහිවිය. ගස්, ගල්, පර්වත, මළවුන් ආදී මිථ්‍යා වැඳුම් පිදුම් වෙනුවට තෙරුවන් වන්දනා චෛත්‍ය හා බෝධි වන්දනා දෙවියන්ට හා මළවුන්ට පිංදීම් වැනි සමිදිටු වැඳුම් පිදුම් ක්රම බිහිවිය.
ගමයි පන්සලයි වැවයි දාගැබ යන තේමාවට අනුව බෞද්ධ ජන සමාජයක් බිහිවිය. පංච දුෂ්චරිත කි‍්‍රයා අතහැර තම දිවි පැවැත්ම සඳහා බුදුරදුන් අනුදත් පංචසීලය සුරකින ආර්ථික පිළිවෙත් අනුගමනය කරමින් කෘෂිකාර්මික දිවිපෙවෙතකට ලක්වැසියෝ හුරුපුරුදු වූහ.
ගමේ පන්සල මුල්කරගත් අධ්‍යාපන ක්රමයක් මෙරට බිහිවූ අතර පිරිවෙන් අධ්‍යාපන ක්රමයක් ද ඇතිවිය. බුත්සරණ, අමාවතුර, ජාතක පොත, සද්ධර්මරත්නාවලිය ආදී වටිනා කෘති රැසක්ම රචනා වූයේ එහි ප්රතිඵලයක් ලෙසයි. අනුරපුර මහා විහාරය ඉදිකිරීමෙන් පසු නව ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පද බිහිවන්නට විය. තවද මහින්දාගමනයේ ප්රතිඵලයක් ලෙස සිදුවූ සංඝමිත්තා ගමනයත් සමඟ දහ අට කුලයක කලා ශිල්පීහු ලක්දිවට පැමිණියහ. ඔවුහු ලක්දිව දස දෙස ගෘහ නිර්මාණ කැටයම් චිත්ර මූර්ති ආදී කලා කෘති බිහිකළහ. ලෝවාමහාපාය, සඳකඩපහන, සමාධි බුදුපිළිමය ආදී ශිල්ප දෙස බලනවිට ලොව මවිතයට පත් කළ නිර්මාණ සිරිලක බිහිවී ඇත.
මිනිස් සමාජයේ අධ්‍යාත්මික ගුණ වගාවෙහි පුළුල් ප‍්‍රගතියක් ඇතිවන්නට විය. රටවැසියෝ මෙන්ම රාජ්‍ය නායකයින් ද නිති පන්සිල් පොහොය අටසිල් රැකීමට පුරුදු වූහ. තම රාජ්‍යත්වය ශ්රී මා බෝධිය, දළදා වහන්සේ වැනි පූජනීය වස්තූන්ට පූජා කරන්නට වූහ. රාජ්‍ය පාලකයා යනු දසරාජ ධර්මයෙන් රට පාලනය කරන බෝධිසත්වයෙකු ලෙස ද හැඳින්විය. ලක් වැසියන්ටම ආදර්ශයක් වනසේ කටයුතු කළ රජවරු තම නම් ද බෞද්ධ නම් බවට පත්කරගනු ලැබූහ. සද්ධාතිස්ස, කාශ්‍යප, මුගලන්, ධාතුසේන, මිහිඳු, සිරිසඟබෝ, බුද්ධදාස ආදී රාජ්‍ය නම්වලින් ඒ බව පැහැදිලි වෙයි.
මුළු මහත් සමාජයම ගිහි පැවිදි වශයෙන් කොටස් දෙකක් වශයෙන් ආධ්‍යාත්මික ප්රගතිය අනුව වෙන් කෙරුණු අතර එය භික්ෂු භික්ෂුණී උපාසක උපාසිකා යනුවෙන් සිව්වනක් පිරිසක් බවට ද පත්වූහ. ලක්දිව දස දෙස වෙහෙර විහාර ඉදිවූ අතර ඒ අනුව ලක්ජන සමාජය දැහැමි බොදු සමාජයක් බවට පත්විය.
අනුරාධපුර යුගයේ රජකම්කළ බොහෝ රජවරු අවිහිංසාවාදී බෝසත් ප්රතිපත්ති අනුගමනය කළ අතර පොළොන්නරුව, දඹදෙණිය, කෝට්ටේ ආදී යුගවලදී ද එබඳු බෝසත් රජවරු බිහිවන්නට වූහ. ඇතැම් අවස්ථාවල පරසතුරු උපද්‍රව මෙරටට ඇතිවූ අතර එහිදී සම්බුදුරදුන්ගේ පාත්ර ධාතුවත්, දළදා වහන්සේත් රැක ගැනීමට දිවි හිමියෙන් රජවරු කි‍්‍රයා කළහ. මෙරට රාජ්‍යත්වය ලැබීමේ ප්රධාන සංකේත බවට පත්වූයේ පාත්ර ධාතුව සහ දළදා වහන්සේය.
පොසොන් පුර පොහෝදා සිදුවූ මහින්දාගමනය නිසා බෞද්ධ ලෝකයේ කේන්ද්‍රස්ථානය ලෙසද අප රට පත්වූ අතර විදේශීය ආක්රමණ හේතුවෙන් අද ඇතැම් වෙනස්කම් ඇති වුවද තවමත් අප රට බෞද්ධ රටක් ලෙසම ආගමට දහමට ලැදි ජනසමාජයක් පවතී. අනුබුදු මිහිඳු මාහිමියන්ගේ ලංකා ගමනය සිහිකරමින් පොසොන් පුර පොහෝදා මුළු මහත් සිරිලක පුරා සීල සමාදාන, බුද්ධ පූජා හා බෝධි පූජා, තොරන්, දන්සැල්, පෙරහර, වැඩිහිටි උපස්ථාන, වන්දනා ගමන්, දානමය පිංකම් ආදිය පැවැත්වෙයි.
හම්බන්තොට සිංහගිරි විහාරාධිපති
සූරියවැව ජාතික පාසලේ ආචාර්ය
බොදු සංරක්ෂණ පදනමේ සභාපති
විතාරන්දෙණියේ වජිරවංශ හිමි
භික්ෂුණී ශාසනය
මහා ප්‍රජාපතී මෙහෙණීන් වහන්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් කමටහන් ගෙන විදසුන් වඩා රහත් වූහ. ඒ සමඟ සසුන් ගත වූ සෙසු මෙහෙණින් වහන්සේ ද පසුව රහත් වූහ. මේ කාලයේ දී දඹදිව විසූ විවිධ තරාතිරම්වල කාන්තාවෝ සසුන් ගත වූහ. අවුරුදු දෙකක් පමණ ශික්‍ෂා සමාදන්ව ඒවා ආරක්ෂා කිරීමෙන් සිකමානා නමින් හඳුන්වන සාමණේරවරියකට උපසම්පදාව ලබා ගත හැකි විය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමාන කාලයේදීම කාන්තාවෝ සසුන් ගත වී මහණදම් පිරීමට කැමැත්ත දැක් වූවා ය. සුද්ධෝධන මහ රජ තුමාගේ අභාවයෙන් පසු යශෝධරා දේවිය පැවිදි බව ලබා ගැනීමට උත්සාහ කළා ය. එම අවස්ථාවේ දී මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමී, දියණියනි! මම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ මවු බවට පත්වීමි. ඒ මටත් තෙවරක් ඉල්ලා සිටියත් උතුම් පැවිද්ද නොලැබිණි. මම ගොස් පළමුව කෙසේ හෝ පැවිද්ද ලබන්නෙමි. ඔබ පසුව පැවිදි වුව මැනවයි කීවා ය.
මේ කාලයේ දී ශාක්‍ය සහ කෝලිය දෙවංශය අතර යුද ගැටුමක් ආරම්භ විය. එම අවස්ථාවේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙ පිරිස අතරට පැමිණ දහම් දෙසූහ. ඒ සද්ධර්මය ඇසීමෙන් ශාක්‍ය වංශික කුමාරයෝ පන්සියයක් දෙනා සසුන් ගත වූහ. අනතුරුව ඒ ශාක්‍ය කුමාරයන්ගේ භාර්යාවෝ ද සසුන් ගතවීමට කැමැත්ත දක්වා මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමී දේවීය සමඟ බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ වසන නීග්‍රෝධාරාමයට ගොස් උන්වහන්සේගෙන් පැවිදි වීමට අවසර පැතුවා ය.
එම කාලය භික්ෂුණී ශාසනය ආරම්භ කිරීමට තරම් සුදුසු කාලයක් නොවූ බැවින් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම ප්රතික්ෂේප කළහ. එයින් අධෛර්යට පත් නොවූ මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමිය ඇතුළු පිරිස කහවත් හැඳ බෞද්ධ පිළිවෙත් අනුගමනය කරමින් වාසය කළා ය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ පස් වන වස විශාලා මහනුවර කූඨාගාර ශාලාවෙහි වැඩ වාසය කරමින් සිටියහ. එම අවස්ථාවේ දී මහාප්‍රජාපතී ගෝතමිය ඇතුළු පිරිස විශාලා මහනුවරට ගොස් ආනන්ද හාමුදුරුවන් හමුව ඔවුහු පැවිදි වීමේ අපේක්‍ෂාවෙන් එහි පැමිණි බව උන්වහන්සේට දැන්වූහ. එවිට ආනන්ද හිමියෝ බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත පැමිණ භාග්‍යවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්ස!
යම් ස්ත්‍රියක් මේ සසුනේ පැවිදිව විදසුන් වඩයි නම් සෝවාන් ආදී මඟඵලයන්ට පැමිණිය හැකි නොවන්නේ දැයි විමසූහ. එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ, ආනන්දයනි! යම් ස්ත්‍රියක් පැවිදිව වීර්ය වඩන්නේ නම් ඇයගේ ස්ත්‍රී බව මඟඵල ලබන්නට බාධාවක් නොවේ යැයි වදාළහ. එසේ වී නම් ස්වාමීනී! ස්ත්‍රී වර්ගයාගේ යහපත පිණිස ස්ත්‍රීන්ට පැවිද්ද ලබා ගැනීමට අවසර දෙන සේක්වා! ඔබ වහන්සේගේ සුළු මව් වූ මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමිය පන්සියයක් කුමාරිකාවන් සමග පැමිණ සිටී. ඔවුන්ට පැවිද්ද හා උපසම්පදාව ලබා දෙන සේක්වායි ආනන්ද හිමියෝ ඉල්ලා සිටියහ. එසේය ආනන්දය!
එසේ නම් ඔවුන් පෙර බුදුවරයන්ගේ දවස ශ්‍රාවිකාවන් පිළිගත් ගුණධර්ම අට පිළිපැදිය යුතු ය.ඒ ගුණධර්ම අට පිළිගැනීමෙන් ම ඇයට මහණ උපසම්පදාව පිහිටන්නේ යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළහ. එයින් පසු මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමී ඇතුළු කාන්තාවෝ බුදුරජාණන් වහන්සේ පැන වූ ගරු ධර්ම අට පිළිගත්හ. එයට ඔවුන්ට පැවිද්ද උපසම්පදාව විය. මෙය කාන්තාවන් ගේ පැවිදිවීමේ ආරම්භයයි.
මහා ප්‍රජාපතී මෙහෙණීන් වහන්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් කමටහන් ගෙන විදසුන් වඩා රහත් වූහ. ඒ සමඟ සසුන් ගත වූ සෙසු මෙහෙණින් වහන්සේ ද පසුව රහත් වූහ. මහා ප්‍රජාපතී රහත් මෙහෙණිය අනෙක් රහත් භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ අතරින් අග තනතුරට පත් වූවා ය. මේ කාලයේ දී දඹදිව විසූ විවිධ තරාතිරම්වල කාන්තාවෝ සසුන් ගත වූහ. අවුරුදු දෙකක් පමණ ශික්‍ෂාවන් සමාදන්ව ඒවා ආරක්‍ෂාකිරීමෙන් සිකමානා නමින් හඳුන්වන සාමණේරවරියකට උපසම්පදාව ලබා ගත හැකි විය. එය ලබාගත යුත්තේ භික්ෂු භික්ෂුණී සංඝයා ඉදිරියේ ය. නවක භික්‍ෂූණීන් ආචාර්ය උපාධ්‍යාය භික්‍ෂුණීන් ඇසුරෙහි දෑ අවුරුද්දක් ශාසනික ප්‍රතිපදා ප්‍රගුණ කළ යුතු ය.
භික්‍ෂුණීන් ගේ එදිනෙදා කටයුතු සමාජයේ ප්‍රසාදයට හේතුවන පිණිස විනය ශික්‍ෂාවන් තුන්සිය පහක් බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් පැන වූ සේක. භික්‍ෂුණීන් සඳහා භික්ෂුණී ප්‍රාති මෝක්ෂයද වදාළහ. මෙහෙණි සස්න ක්‍රමයෙන් දියුණු වී භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ භික්ෂූන් ලත් වරප්‍රසාද ද ලබා ගත්හ. ඒ අනුව ඛේමා, උප්පලවන්නා භික්ෂුණී ශාසනයේ අග්‍ර ශ්‍රාවිකාවෝ වූවා ය. පටාචාරා තෙරණිය විනය ධර තනතුර ලැබුවා ය. මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමී රහත් මෙහෙණින් වහන්සේ එක්සිය විසි වසක් ආයු වැළඳූහ. අවසානයේ දී පිරිනිවන් පෑමට මට අවසර දුන මැනවි යනුවෙන් ඉල්ලා සිටියා ය.
ලක්දිව භික්ෂුණී ශාසනය
මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ විමාන වත්ථු, පේත වත්ථු ආශ්‍රයෙන් රජතුමා ඇතුළු පිරිසට දහම් දෙසූහ. එම ධර්මය ඇසීමෙන් මහානාග යුවරජතුමාගේ බිසව වූ අනුලා දේවිය සෝවාන් වූවා ය. එයින් පසු අනුලා දේවිය තමන් පැවිදි කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියා ය.
එවිට මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ කාන්තාවන් පැවිදි කිරීමට තමාට අවසර නැති බවත්, ඒ සඳහා තමාගේ සොහොයුරිය වූ සංඝමිත්තා තෙරණිය මෙහි කැඳවන බවත් ප්රකාශ කළහ. ඒ අනුව මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ සංඝමිත්තා තෙරණිය ලක්දිවට එවන ලෙස දන්වා අරිට්ඨ ඇමැති අත අශෝක රජතුමාට සන්දේශයක් යැවූහ. ඒ බව මහාවංශය මෙසේ සඳහන් කරයි. “රාජ ශ්‍රේෂ්ඨයන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ ගේ යහළු රාජාණන් සහෝදරයාණන් ගේ දේවී තොමෝ පැවිදි පතමින් නිබඳ සංයම ඇතිව වසන්නීය. ඒ දේවී පැවිදි කරුණු පිණිස සංඝමිත්‍රා නම් මෙහෙණින්න මෙහෙයව.” මහා වංශය, 18 පරිච්ඡේදය 76 පිටුව, හික්කඩුවේ සුමංගල හිමි, රත්නාකර පොත් සමාගම කොළඹ 1946 අරිට්ඨ ඇමැති එම හසුන සංඝමිත්තා තෙරණියට ද දැන් වූ පසු එතුමිය පිය රජු වෙත පැමිණ,
“ඒ ස්ථවීර තොමෝ පිය මහ රජාණන් කරා එළඹ, මහරජාණනි! මාගේ සහෝදරයාණන් ගේ වචනය මට ගරුය. පැවිදි කටයුත්තියෝ ද බොහෝය. එහෙයින් මා විසින් එහි යායුතුයයි, ඕ තොමෝ කීවා ය. මහාවංශය 77 පිටුව. එයින් පසු සංඝමිත්තා තෙරණිය සමඟ උත්තරා, හේමා, මසාරගල්ල, අග්ගිමිත්තා, දාසිකා, ඓන්ගු, මත්තා මල්ලා සහ ධම්මදාසී යන භික්‍ෂූණීන් වහන්සේ සමඟ ලක්දිවට පැමිණියාය. (දීපවංශය) තවද පසු කාලයේ දී මෙරටට භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ විසි දහසක් පමණ පැමිණි බව ද සඳහන් වේ. සංඝමිත්තා තෙරණිය පැමිණි පසු අනුලා දේවිය ඇතුළු පිරිස මහණ උපසම්පදාව ලැබුවා ය. මෙයින් පසුව කාන්තාවෝ සිය ගණනින් සසුන් ගත වූවා ය. රජතුමා ඉදිකළ මෙහෙණවර ඉඩ මද වූ බැවින් ඒ ආශි‍්‍රත ගොඩනැඟිලි දොළහක් රජතුමා විසින් ඉදිකරන ලදී. තිස් වසරක් ලංකා සාසනයට සේවයක් කළ සංඝමිත්තා තෙරණිය උත්තිය රජ දවස, මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණයෙන් වසරකට පසු හත්ථාහල්ලක මෙහෙණවරෙහි පිරිනිවන් පෑහ. ඒ බව මහාවංශයෙහි මෙසේ සඳහන් ය.
සංඝමිත්තා තෙරණිය සමඟ මෙහි පැමිණි භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ ත්‍රිපිටකධර වූහ. විනය ධර වූහ. මේ අයගෙන් සමහරෙක් අනුරාධපුර, සහ රෝහණ දේශයේ ත්‍රිපිටකය සහ විනය ඉගැන්වූහ. උත්තරා තෙරණිය එයින් එක් තෙරණියකි. අනුලා තෙරණියගෙන් ආරම්භ වූ ලාංකික භික්ෂුණී සමාජය ක්‍රමයෙන් වර්ධනය විය. සාමා, ධම්මා, මහිලා, නරමිත්තා, සානා සහ උත්තරා යන භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ ගුණවත් නැණවත් අය වූ බව දීපවංශය සඳහන් කරයි. කාවන්තිස්ස සහ සද්ධාතිස්ස යන රජවරුන්ගේ දියණිවරු පැවිදි වී සිටියහ. සමුද්ධා, නාවා, දේවී සහ සීවලී යන භික්‍ෂුණීහු රජ දියණිවරු වූහ. දුටුගැමුණු රජතුමා කළ මිරිසවැටි පූජා උත්සවයට භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ අනුදහසක් සහභාගි වූ බව මහා වංශයේ සඳහන් වෙයි.
“ඒ නරෙශ්වර තෙම විහාර පූජා කරනයෙන් සංඝයා රැස් කරවූයේ ය. එ දවස රැස් වූ භික්ෂූන් ලක්‍ෂයක් වූහ. භික්‍ෂුණීහුද අනුදහසක් වූහ.” මහා වංශය 26 පරිච්ඡේදය 109 පිටුව. මෙම භික්ෂූණී සංඛ්‍යාව පිළිබඳව ථූපවංශයේ ද සඳහන් වෙයි. එහි දක්වන පුවත මෙසේ ය.
“එසේ ලවන ලද මඩුවෙහි ලක්‍ෂයක් පමණ භික්ෂූන් වහන්සේ ද අනූදහසක් පමණ භික්‍ෂුණීන් වහන්සේද වඩා හිඳුවා අතැපැන් වත්කොටැ භික්ෂූන් වහන්සේට මහ දන්දී සිවුරු ආදී සියලු පිරිකර දුන්හ.
ථූපවංශය.
දුටුගැමුණු රජතුමා විසින් කරවන ලද මහා විහාර පූජාවට රහත් භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ දාහතර දහසක් සහභාගි වූ බව මහාවංශයේ සඳහන් වෙයි. මහසෙන් රජතුමාගේ කාලයේ දී භික්ෂුණී ශාසනයේ වෙනසක් ඇතිවිය. ඒ නිකාය වශයෙන් බෙදීයාමයි. මහාවිහාරයට විරුද්ධ වූ භික්‍ෂුණීන්ට රජතුමා මෙහෙණවර දෙකක් පූජා කළේ ය. මුගලන් රජතුමා ද සාගලික නිකායික භික්‍ෂුණීන්ට රාජණී මෙහෙණවර පූජා කළේ ය. ලාංකික භික්‍ෂුණීන් වහන්සේලා විදේශීය ධර්ම දූත සේවාවන්හිද යෙදී ඇත. ඒ අනුව චීනයේ භික්ෂුණී ශාසනය පිරිහී ගිය අවස්ථාවක දේවසරා භික්‍ෂුණිය තවත් භික්‍ෂුණීන් දොළොස් නමක් සමග චීනයට ගොස් චීනයේ භික්ෂුණී මහණ උපසම්පදාව සිදු කරන ලදී. මේ බව ශ්‍රමණ දූත කාව්‍යයෙහි සඳහන්ව ඇත. (ක්‍රි.ව. 485)
චෝල ආක්රමණ වලින් පසු ලක්දිව භික්ෂුණී ශාසනයේ පිරිහීමක් ඇතිවිය. එයින් පසුව 1905 දී බුරුම රට දසසිල් මෙහෙණි ක්රමය ආරම්භ විය. 2001 දී මෙරටින් ඉන්දියාවට වැඩම කළ භික්ෂූන් වහන්සේ සහ දස සිල් මෙහෙණින් වහන්සේ උපසම්පදා උත්සවයක් පවත්වන ලදී. මූලගන්ධිකුටි විහාරයේ දී පැවැත් වූ උත්සවයේ දී ලාංකික සහ වෙනත් රටවල භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ උපසම්පදාව ලැබූහ. බුදු සසුන ආරක්ෂා කර ගැනීමටත්, එය දියුණු කිරීමටත් භික්‍ෂුණීන් වහන්සේලාගෙන් සිදුවූ සේවය අති මහත් ය. බැමිණිති සාය පැවැති කාලයේ දී ධර්මය කටපාඩම් කරගෙන එය ආරක්ෂා කර ගැනීමට උන්වහන්සේ දැඩි උත්සාහයෙන් කටයුතු කළහ. කාන්තාවන්ට ඇතිවන ගැටලු භික්ෂූන් වහන්සේ ඉදිරිපත් කිරීමට අපහසු අවස්ථාවල ඒවා භික්‍ෂුණීන් වහන්සේ මගින් විසඳා ගැනීමට හැකි නිසා භික්ෂුණී ශාසනයේ වැදගත්කම කෙතෙක් දැයි කිව නොහැකි ය. මේ හේතු නිසා බුදු සසුන කෙරෙහි කාන්තා සම්බන්ධය වැඩිවීමට භික්‍ෂුණීන් වහන්සේගේ ශාසනික මෙහෙවර මහත්සේ උපකාරී වී ඇත.
ථේරවාද බුද්ධ ධර්මය
මහායාන බුද්ධ ධර්මය
ජපානයේ බුද්ධාගම
ජපානයට බුදුදහම ලැබුනේ 6 වැනි සියවසේදීය. මෙය සිදු වූයේ කොරියානු ජාතික ස්වාමීන් වහන්සේලාගේ වැඩම කිරීමෙන් පසුවය.එම ජනපදික් විසින් බුද්ධාගම වැළඳ ගත්තේ ඊට පසු සියවසේදීය.
ජපානයේ භූගෝලීය පිහිටීම පසෙකලා බුදු දහම වැළඳ ගන්නට හැකි විය. මෙම වකවානූවේදී ඉන්දියාවෙන් සහ මධ්‍යම ආසියාවෙන් බුදු දහම තුරන් වී තිබුණි.
ක්‍රි.ව 710 ක්‍රිස්තියානි යුගයේ සිට පන්සල් ආශ්‍රමයන් ගොඩනැගුණි. රජයන් අනුග්‍රහයෙන් බෞද්ධ ප්‍රතිමා කලාව ප්‍රචලිත විය. විශේෂයෙන්ම ජපන් බෞද්ධ සිතුවම් 8 වැනි සහ 13 වැනි සියවස් තුළ ප්‍රචලිත විය.
12 වැනි සහ වැනි සිය වස්වල සෙන් කෘතීන් බිහි වී තිබුණි. මෙයට අඩිතාලම වැටුනේ දොගන් සහ ඊසායි වරුන් ගේ පැමිනීමෙන් පසුවය. සෙන් කලාවේ ඇත්තේ මුල් කෘතීන් සහ කාව්‍යමය කෘතීන්ය. ඒවායින් පිළිඹිබු වන්නේ ලෝකයේ ඇති උපස්ථිතවාදී ශෛලින්ය. අවබෝධයට පැමිණෙන මාර්ගයේ “ඒ මොහොතේදී ” වෙනත් කලාවන් හට ගන්නා ලදී. ශනෝයු නම් තේ පැන් සංග්‍රහ කලාවත් ඉකබානා මල්කලාවත් ඒ අතර වේ. මෙම පරිණාමය එදිනෙදා ජීවිතයේ කරන සෑම කටයුත්තකටම කලාව මුසු වී ඇති බවට කියාපානවා ඇත. විශේෂයෙන් සටන් ක්රම වලත් කලාවක් මුසු වී ඇත.
නූතන යුගයේත් ජපානයෙහි බෞද්ධාගම ක්‍රියාකාරී ආගමක් ලෙස පවතී. 80, 000 ක් තරම් බෞද්ධ පන්සල් ඉදි වී ඒවා විටින් විට ප්‍රතිසංස්කරණය වෙමින් පවතී.
වජ්‍රයාන බුද්ධ ධර්මය
බුදු දහමේ වර්තමාන තත්වය
බුදු දහම බටහිරට පැතිරිම
බෞද්ධයන් හා ග්‍රීකයන්ගේ ග්‍රීක - බෞද්ධ කලා නිර්මාණ හේතුවෙන් බුදුදහම පිළිබඳ තොරතුරු හා කථාවස්තු බටහිරට පැතිරිණි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ජිවිතය පිළිබඳව චැමස්කස් හි ජෝන් විසින් පරිවර්තනය කරන ලද පොතක් ක්‍රිස්තියානින් අතර බාර්ලාම් හා ජොසෆට්ගේ කථාව ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත් විය. 1300 වන විට ජොසෆට්ගේ කථාව කොතරම් ජනප්‍රිය වූයේ ද යත් ඔහුව ශාන්තුවරයෙකුගේ තත්ත්වයට උසස් කරන ලදි.
ඉන්පසු යුරෝපීයන් හා බෞද්ධ හමුව සිදුවන්නේ 1253 ප්‍රංශයේ ශාන්ත ලුවිස් රජතුමා රැබටක් හි විලියම් නම් පූජකවරයා මොංගෝලියානු රාජ සභාවේ රාජ්‍ය දූත මෙහෙවරකට යැවීමෙන් අනතුරුවය. මෙම හමුව වර්තමාන කසකස්ථානයේ සිදු වූ අතර, විලියම් ඔවුන් හිතුවක්කාර ක්‍රිස්තියානීන් ලෙස හැඳින්විය.
බුදු දහම පිළිබඳව බටහිර ජනතාවගේ වඩාත්ම අවධානයක් යොමු වුයේ යටත් විජිත සමයේ දී බටහිර වැසියන් බුදුදහම කෙරෙහි ඇති විශ්වාසය හා කලා නිර්මාණ දැකීමෙනි. මෙම සමයේ දී යුරෝපීය දර්ශන වාදය පෙරදිග ආගම් වලින් බලවත් ලෙස ආභාෂය ලැබීය. 1853 දී ජපානය බටහිර ජනතාවට විවෘත වීමෙන් අනතුරුව ජපානයේ කලාව හා සංස්කෘතිය පිළිබඳව අවධානය යොමු වූ අතර ලෝකයේ පවතින ඉතාමත් දියුණු බෞද්ධ සංස්කෘතියක් අධ්‍යයනයට අවස්ථාව සැලසුණි. 20 වන සියවසේ ඇති වු අර්බුද සමඟ බටහිර ජනතාව බුදුදහමට නැඹුරු විය.
ථේරවාදී පුනරුදය (ක්‍රි.ව. 11 වන සියවස)
11 වන සියවසේ ඉන්දියාවේ බුදුදහමට සිදුවු හානිය නිසා ගිණිකොණ දිගආසියාවේ මහායාන බුදුදහමට ඇති ලැදියාව පහත බසින්නට විය. මහද්වී හරහා මාර්ග ඉන්දියානු උපමහද්වීප හරහා වැටීමත් , අරාබිය. ශ්රී ලංකාව හා චීනය යා කරන සෘජු මුහුදු මාර්ගය ඇතිවීමත් සමග ශ්‍රි ලංකාවේ සිට තේරවාදී බුදුදහම ව්‍යාප්ත වීම ආරම්භ විය.
බුරැම අධිරාජ්‍යයේ ඵෙතිහාසික ආරම්භකයා වන අනව්රත (1044 – 1077) රජතුමා බුරැමය එක්සේසත් කර තේරවාදී බුදුදහම වැළද ගත්තේය. මේ නිසා 11 වන හා 13 වන සියවස් කාලය තුළදී බෞද්ධ විහාරස්තාන දහස් ගණනක් එහි අගනගරයේ ඉදි කෙරැණි. ඒවායින 2000 පමණ අදද දක්නට ලැබේ. තායිබලය වර්ධනය වීමත් සමග බුරැමය පිරිහුනු අතර 1287 මොං‍ගෝලියානුවන් එහි අගනුවර යටත් කරගන්නා ලදි.
නමුත් බුරැමයේ තවමත් තේරවාදී බුදුදහම නොනැසී පවතී.
1260 දී පමණ ඇති වූ නව තායි රාජ්‍යයේ දී ප්රධාන ආගම බවට පත්වූයේ තේරවාද බුදු දහමයි. අයුක්ථය සමයේ ද ී(14 – 18 සියවසේ ) ද තායි සමාජයේ අත්‍යවශ්‍ය කොටසක් බවට පත්කරමින් තේරවාදි බුදුදහමේ පුනරැදයක් ඇති විය.
බුදුදරම 13 වන සියවසේ දී කාම්බෝජයේ ලාඕසයට ව්‍යාප්ත විය නමුත් 14 වන සියවස වන විට ගිණිකොණ ආසියාවේ වෙරළ තීරයේ හා දූපත් වන ඉස්ලාම් බලපෑම ඉහළ ගොස් ඉස්ලාම් ධර්මය මැලේසියාව, ඉන්දුනීසියාව හා පිලිපීනයට පැතිර ගියේ ය.
කෙසේ වුවද '1965 සැප්තැම්බර් 30 මිනී මැරීම් '' නමින් හදුන්වන කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ අනුදැනුමින් සිදුවූ යැයි කියන මිනිස් සංහාරයෙන් පසු 1966 දී සුහර්‍ තෝ බලයට පත්වීමෙන් අනතුරැව ඉන්දුනීසියාවේ තේරවාදී බුදුදහමේ පුනරැදයක් දක්නට ලැබේ. මෙයට හේතුව විය හැක්කේ සුහර්තෝ පාලනය විසින් ඉස්ලාම්, ප්‍රොතෙස්තන්ත, ක්‍රිස්තියානි, මින්දු හොෝබුදුදහම යන ආගම් වලින් එකක් ඇදහීමට නියම කිරිම විය හැක. වර්තමානයේ ඉන්දුනීසියාවේ බෞද්ධයන් මිලියන 10ක් පමණ සිටින අතර ඔවුන්ගෙන් වැඩි කොටසක් චීනයෙන් පැවතෙන්නන් වෙති. |
7072 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B6%82%E0%B6%9C%E0%B6%BD%E0%B7%92%E0%B6%AF%E0%B7%9A%E0%B7%81%E0%B6%BA | බංගලිදේශය | බංගලිදේශය ( බංග්ලාදේශය ) , නාමිකව බංගලිදේශ ජන සමූහාණ්ඩුව ( Bengali: গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ ) දකුණු ආසියානු රටකි.
බංගලාදේශය නිල වශයෙන් බංගලාදේශ මහජන සමුහාණ්ඩුව වශයෙන් නම් කරන ලද අතර එය දකුණු ආසියාවෙහි පිහිටි රටකි. කුඩා බර්මානි තීරුව හැරුණු කොට එහි මායිම් වන්නේ ඉන්දියාවයි. එය බුරුමයට (මියන්මාරය) ට මායිම් වන්නේ ගිනිකොනින් හා දකුණු බෙංගාල බොක්කෙනි. ඉන්දියානු බටහිර බෙන්ගාල් රාජ්‍ය සමඟ බෙංගාල ප්රදේශය සම්බන්ධ වී ඇත. නිල වශයෙන් බෙංගාල භාෂාවෙන් බංගලාදේශය යනු බෙංගාලි රට යන්නයි. වර්තමාන බංගලාදේශ මායිම් සැකසී ඇත්තේ 1947 ඉන්දියාවට අයත්ව තිබු ප්‍රදේශයන්ගේ කොටසකින් හා බෙංගාලයේ කොටසකිනි. එය ඊට පසු ඉන්දියාවෙන් වෙන්වුණු පකිස්ථානයේ නැගෙනහිර ප්රදේශය විය. කෙසේ වෙතත් එය ඉන්දියානු දේශයෙන්, බටහිර ප්‍රදේශයෙන් කි.මි. 1600 දිගින් යුත් ප්රදේශයකින් වෙන් විය. දේශපාලනය හා භාෂාව අතර වෙනස් කම් හා ආර්ථිකය කෙරෙහි දැක්වු නොසැලකිල්ල නිසා බටහිර පකිස්ථානයේ ජන කැලඹීම් ඇතිවුණි. 1971 නිදහස උදෙසා යුද් වැදීමට හා බංගලාදේශය ගොඩනැගීමටද එය හේතු විය. නිදහස දිනා ගැනීමෙන් පසු නව රාජ්‍යය දුර්භික්ෂ, ස්වභාවික විපත්, දිළිඳුකම, දේශපාලන, කලබල හා යුදමය තත්ත්වයන්ට මුහුණ පෑමට බංග්ලාදේශයට සිදුවිය. 1971 නිදහස ස්ථාපිත කළ පසු සාමකාමී තත්ත්වයක් හා ආරථික වර්ධනයක්ද ඇති විය. බංගලාදේශය ලෝකයේ 7 වැනි ජනාකිර්ණ රට වන අතර ජනගහනය මෙන්ම අධික දිළිඳු ජන අනුපාතයන් පවතින රටද වෙයි. නමුත් ඒක පුද්ගල ආදායම වර්ෂ 1975 සිට දෙගුණ විය. 1990 වසරේ සිට එරට දිළිඳු ජන අනුපාතය 20% දක්වා අඩු විය. ලොව මීළඟ එකළොස්වැනි ආර්ථිකය පවතින රට ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇති අතර මෙයට ප්රධාන වශයෙන් මූලික වී ඇත්තේ අගනුවර වන ඩකා හා අනෙකුත් ප්‍රදේශයන්ය. භූගෝලාත්මකව බංග්ලාදේශය සරුසාර බිම්කඩක් වන අතර බ්‍රහම්ප්‍රත්‍ර ඩෙල්ටාව වාර්ෂික මෝසමේ බලපෑමෙන් ගංවතුර කුණාටු වලට ලක්වේ. බංගලාදේශයේ කොක්සස් බසාර් හි ලෝකයේ දිගම නොගැඹුරු මුහුදු තීරය පිහිටා ඇත. රාජ්‍ය පාර්ලිමේන්තු පාලනය සමුහාණුඩුවකින් සිදු කෙරේ. බංගලාදේශය සාමාජිකත්වය දරන්නේ පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය OIC සාර්ක් BIMSTEC සහ D8 හිය. ලෝක බැංකු වාර්තාවලට අනුව 2005 ජුලි සිට එරට මානව සංවර්ධනය, සාහිත්‍යය, පාසල් අධ්‍යාපනය තුළ හා ස්ත්‍රි පුරුෂ සමානත්වයේද ජනගහනය වර්ධනයේද දියුණුවක් එරට ලබා ඇත. නමුත් බංගලාදේශය මුහුණ දෙන ප්රධාන අභියෝග ලෙස රටපුරා පැතිරුණු දේශපාලන වාදය හා නිලධාරිවාදය, ආර්ථික අරගලය, අධි ජනගහන හේතුකොට ව්‍යාප්තිය පැතිරුණු දිළිඳුකම, ජලය ආශ්‍රිත කොට ඇතිවන ස්වාභාවික උවදුරු ද සඳහන් කළ හැකිය.
References
External links
South Asian countries
Countries of the Indian Ocean
Bengal
Developing 8 Countries member states
Divided regions
Least Developed Countries
Liberal democracies
Members of the Commonwealth of Nations
Organisation of the Islamic Conference members
South Asian Association for Regional Cooperation member states
States and territories established in 1971
Former British colonies |
7073 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B7%9A%E0%B6%B4%E0%B7%8F%E0%B6%BD%E0%B6%BA | නේපාලය | නේපාලය, නිල වශයෙන් නේපාල ෆෙඩරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය, යනු දකුණු ආසියාතික රටකි. සිව් දිශාවෙන්ම ගොඩබිමින් වටවී ඇති මෙම රාජ්‍යය 2010 වන විට වඩාත් මෑතකදී ජනරජයක් බවට පත්වූ රට වෙයි. හිමාල කඳුවැටියේ ස්ථානගත වී ඇති මෙම රාජ්‍යය උතුරින් චීන මහජන සමූහාණ්ඩුවට ද, දකුණෙන්, නැගෙනහිරින් සහ බටහිරින් ඉන්දියාවට ද මායිම් වී ඇත. වර්ග කි.මී. 147,181ක වර්ගප්‍රමාණයකින් ද, ආසන්න වශයෙන් මිලියන 30ක ජනගහණයකින් ද සමන්විත නේපාලය, ගොඩබිම් ප්රමාණය අතින් ලොව 93 වැනි තැන ද, ජනගහණය අතින් ලොව 41 වැනි තැන ද ගනියි. කත්මණ්ඩු රටේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වෙයි.
නේපාලය ඉහළ භූගෝලීය, සංස්කෘතික සහ ආගමික විවිධත්වයකින් පොහොසත් රටකි. ලොව උසම කඳු දහයෙන් අටක්ම පවතින්නේ කඳුකර උතුරු නේපාලයේ ය. ලොව උසම කන්ද වන එවරස්ට් කන්ද ද මේ අතර වෙයි. මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 20,000කට (මීටර 6,096) වඩා උසින් පවතින කඳු මුදුන් 240ක් මෙම ප්‍රදේශෙය් පිහිටා ඇත. රටේ සාරවත් දකුණු අර්ධය බෙහෙවින් නාගරීකරණය වී ඇත.
හින්දු ආගම නේපාලයේ වැඩිම දෙනෙක් අදහන ආගමයි. රටේ ජනගහණයෙන් භාගයක් පමණ ඇමෙරිකානු ඩොලර් 1.25ක් වන අන්තර්ජාතික දිළිඳු රේඛාවෙන් පහළ ජීවත් වෙති.
Administrative zones
1 මේචී
2 කෝශී
3 සාගර්මාතා
4 ජනක්පූර්
5 බාග්මතී
6 නාරායණී
7 ගණ්ඩකී
8 ලුම්බිණි
9 ධවලගීර්
10 රාප්තී
11 කර්ණාලී
12 භේරී
13 සේතී
14 මහාකාලී
පාද සටහන
නේපාලය
දකුණු ආසියානු රටවල් |
7074 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B7%E0%B7%96%E0%B6%AD%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B6%BA | භූතානය | භූතාන රාජධානිය යනු ස්වෛරීය රාජ්‍යයකි. සෑම පැත්තෙන්ම ගොඩබිමින් වටවී ඇති මෙම රට දකුණු ආසියාතික රටකි. හිමාලයේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශයට වන්නට පිහිටා ඇති මෙය දකුණින්, නැගෙනහිරින් සහ බටහිරින් ඉන්දියාවට ද, උතුරින් ටිබෙට් ස්වතන්ත්‍රික ප්‍රදේශයට ද මායිම් වී ඇත. භූතාන ජාතිකයෝ තම රට "මකරාගේ දේශය" යන තේරුම දෙන Druk Yul යන නමින් හඳුන්වති.
භූතානය කලක් යනතුරුම ලොව හුදෙකලාම රාජ්‍යයක් ලෙස පැවතුණි. වර්තමානය වන විට අන්තර්ජාතික ගුවන් ගමන්, අන්තර්ජාලය, ජංගම දුරකථන ජාල සහ රූපවාහිනී සේවා නිසා රටේ නාගරික ප්රදේශ නවීකරණය වී ඇත. නමුත් දළ ජාතික සතුට (GNH) සංකල්පය ඔස්සේ පැරණි සංස්කෘතිය සහ සම්ප්‍රදායන් අනුව යමින් මෙම නවීකරණය පාලනය කිරීමට භූතානය පියවර ගෙන තිබේ. පරිසර සංරක්ෂණයට ද වැඩි ප්‍රමුඛත්වයක් ලබා දි ඇත. භූතාන රජය සැම විටම රටේ සංස්කෘතිය, සංස්කෘතික අනන්‍යතාවය සහ පරිසරය සුරැකීමට ක්‍රියා කරයි. 2006 දී ලෙයිචෙස්ටර් විශ්වවිද්‍යාල සමීක්ෂණයකට අනුව සතුටෙන්ම දිවි ගෙවන ජනතාවක් සිටින රටවල් අතරින් දකුණු ආසියාවෙන් පළමුවැනි තැන ද, ලෝකයෙන් අටවැනි තැන ද භූතානයට හිමිවන බව Business Week සඟරාව වාර්තා කළේය.
මුලාශ්‍ර
දකුණු ආසියානු රටවල්
භූතානය |
7075 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80%20%E0%B7%80%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA | කොරියාව වක්‍රෝන්තිහරණය | කොරියාව නම් රට (උතුරු කොරියාව හා දකුණු කොරියාව)
මුඩුක්කුව |
7077 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%8B%E0%B6%AD%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%94%20%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80 | උතුරු කොරියාව | උතුරු කොරියාව, හෙවත් නිල වශයෙන් හඳුන්වන පරිදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කොරියානු මහජන සමූහාණ්ඩුව (DPRK) නැගෙනහිර ආසියාවේ පිහිටි කොරියානු අර්ධද්වීපයේ උතුරු කොටසේ පිහිටි රටකි. මෙය ට උතුරින් චීනයත් රුසියාවත් අම්නොක් ගඟින් (චීන බසින් 'යාලු' ගඟ) හා ටුමෙන් ගඟින් වෙන් වන අතර දකුණින් දකුණු කොරියාව අධි ආරක්ෂිත කොරියානු යුධ මුක්ත කලාපයෙන් වෙන් වේ. උතුරු කොරියාව, දකුණු කොරියාව ආකාරයෙන්ම මුළු අර්ධද්වීපයේත් ආසන්න දූපත්වලත් පාලනය හිමි රජය බවට හඳුන්වාගනී. මෙහි අගනුවර හා විශාලතම නගරය වන්නේ පියොංයෑන් නගරය යි.
1910 දී ජපාන අධිරාජ්‍ය විසින් කොරියාව යටත් කරගන්නා ලදී. දෙවන ලෝක යුද්ධය අවසානයේ ජපානය යටත් වීමත් සමඟ කොරියාව කොටස් දෙකකට බෙදා උතුරු කොටස සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව යටතේත්, දකුණු කොටස ඇමෙරිකානු එක්සත් ජනපදය යටතේත් පාලනය කෙරිණ. නැවත එක් කිරීමට තිබූ සාකච්ඡා අසාර්ථක වූ අතර 1948දී රජයන් දෙකක් පිහිටුවනු ලැබිණ, එනම්: උතුරේ "ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කොරියානු මහජන සමූහාණ්ඩුව" හා දකුණින් ධනවාදී "කොරියානු ජනරජය" පිහිටවනු ලැබීය. උතුරු කොරියාව විසින් ඇරඹි ආක්‍රමණයකින් කොරියානු යුද්ධය (1950-1953) ඇරඹිණ. සටන් විරාම ගිවිසුමකින් යුද්ධය නතර වූවද සාම ගිවිසුමක් අත්සන් නොකෙරුණි.
උතුරු කොරියානු ව්‍යවස්ථාවේ 1වන වගන්තියට අනුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කොරියානු මහජන සමූහාණ්ඩුව "ස්වෛරී සමාජවාදී" රාජ්‍යයකි. උතුරු කොරියාවේ මැතිවරණ පවත්වන අතර ඒවා ස්වාධීන නිරීක්ෂකයින් පවසන ආකාරයට හුදු ප්‍රදර්ශනාත්මක මැතිවරණයන් ය. උතුරු කොරියාව කිම් පවුල වටා විස්තීර්ණ ඇදහීම් ක්රමයක් සහිත ස්ටාලින්වාදී ඒකාධිපති ආඥාදායකයකි. පාලක පවුලේ සාමාජිකයෙකු විසින් මෙහෙයවනු ලබන කොරියානු කම්කරු පක්ෂය (WPK) උතුරු කොරියාවේ නිරපේක්ෂ පාලන බලය හොබවන අතර "පීතෘභුමිය ඒකීයකරණය සඳහා වූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පෙරමුණේ" නායකත්වය ද හොබවයි. සියලුම දේශපාලන නිලධාරීන් අනිවාර්යයෙන් ම මෙම පෙරමුණේ සාමාජිකයන් විය යුතු ය. උතුරු කොරියානු ව්‍යවස්ථාවේ 3වන වගන්තියට අනුව "ජුචේ" හෙවත් ස්වයංපෝෂිතභාවය උතුර කොරියාවේ දැක්ම වේ. නිෂ්පාදන මාර්ගයන් සියල්ල රජය විසින් මෙහෙයවන ආයතනයන් හා සමූහ වගාබිම් මඟින් රජයට අයත් වේ. සෞඛ්‍ය, අධ්‍යාපනය, නිවාස ඉදිකිරීම, ආහාර නිෂ්පාදනය ආදී බොහෝ සේවාවන් සහනාධාර හෝ රාජ්‍ය අරමුදල්වලින් පවත්වාගෙන යනු ලබයි. 1994 සිට 1998 දක්වා උතුරු කොරියාව සාගතයෙන් පෙළුණු අතර ඉන් 240,000ත් 420,000ත් අතර සංඛ්‍යාවක් මියගොස් ඇත. දැනටත් සමස්ත ජනගහනය මන්දපෝෂණයෙන් පෙළෙති. උතුරු කොරියාව "සොන්ගුන්" හෙවත් හමුදාවට පළමු තැන දෙන ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කරයි. එය ලොව වැඩිම හමුදා සහ පැරාමිලිටරි භටයන් පිරිසක් සිටින රට යි. සම්පූර්ණ ක්‍රියාකාරී භටයන් ගණන 9,495,000ක් වන අතර එය ජනගහනයෙන් 37% කි. එහි මිලියන 1.21ක ක්‍රියාකාරී හමුදාව චීනය, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය හා ඉන්දියාවට පසු ලොව සිව්වැනි විශාලතම හමුදාව යි. එය ජනගහනයෙන් 4.7%කි. උතුරු කොරියාව න්‍යෂ්ටික අවිවලින් සන්නද්ධ ය. උතුරු කොරියාව 1991 සිට එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජිකයෙක් වන අතර G77ත් ASEAN කලාපීය සංසදයේත් සාමාජිකයෙකි.
2014දී එක්සත් ජාතීන්ගේ උතුරු කොරියාවේ මානව හිමිකම් කඩ කිරීම පිලිබඳ පරීක්ෂණයකට අනුව "මෙම කඩකිරීම්වල බර, පරිමාණය වෙනත් කිසිඳු සමකාලීන රාජ්‍යයකට සමාන නොවූ තත්වයක්" පෙන්වන බව නිගමනය කර ඇති අතර ජාත්‍යන්තර ක්ෂමා සංවිධානය හා මානව හිමිකම් සෝදිසිය මීට සමාන මත දරති. උතුරු කොරියානු රජය මෙම චෝදනා ප්රතික්ෂේප කරයි.
නම්
කොරියා යන නම ගොර්යියෝ (කොර්යෝ ලෙස ද හැඳින්වේ) යන්නෙන් කදී එන්නකි. ගොර්යියෝ යන නම කොරියානු අර්ධද්වීපය, මැන්චූරියාව, රුසියානු ඈත පෙරදිග, හා ඇතුල් මොන්ගෝලියාවේ යම් ප්රදේශ පාලනය කළ මහා ග්වන්ගයිටෝ අධිරාජ්‍යයා යටතේ පාලනය වූ ගොගුර්යියෝ (කොගුර්යෝ) නම් අධිරාජ්‍යය හැඳින්වීමට භාවිත කර ඇත. එයට පසුව 10වන ශතවර්ෂයේ දී ගොර්යියෝ අධිරාජ්‍යය බවට පත් වූ අතර එනමින් හැඳින්වුනු අතර පර්සියානු වෙළෙන්දන් විසින් එය කොරියා ලෙස හඳුන්වනු ලැබී ය. වර්තමානයේ කොරියාව ලෙස ලිවීම ඇරඹුණේ 17වන සියවසේ ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දියානු වෙළඳ සමාගමේ හෙන්ද්‍රික් හැමෙල්ගේ ගමන් වාර්තාවලින් පසුව ය.
කොරියාව වෙන්වීමෙන් පසුව උතුර හා දකුණ වෙනස් නම්වලින් හැඳින්විණ, එනම්: උතුරේ දී "චෝසුන්" හෝ "ජෝසුන්" ලෙසත්, දකුණේ දී "හන්ගුක්" ලෙසත් ය. 1948 දී උතුරු කොරියාව "ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කොරියානු මහජන සමූහාණ්ඩුව" (කොරියානු බසින්: 'චොසෝන් මින්ජුජුයුයි ඉන්මින් කොන්ඝ්වගුක්') යන නාමය තම රාජ්‍ය නාමය ලෙස භාවිතය ආරම්භ කළහ. නමුත් කොරියානු අර්ධද්වීපයේ උතුරු ප්රදේශය පාලනය කරන නිසා පොදුවේ එය දකුණු කොරියාවෙන් (රාජ්‍ය නාමය: කොරියානු ජනරජය) වෙන්කර හඳුනාගැනීමට උතුරු කොරියාව ලෙස හඳුන්වයි. නමුත් රජයන් දෙකම තමන් මුළු කොරියානු අර්ධද්වීපයේ ම නියම පාලකයන් ලෙස හඳුන්වාගනී. මෙම නිසා උතරු කොරියානුවන් තමන්ව "කොරියානුවන්" ලෙස පමණක් හඳුන්වාගනිති.
ඉතිහාසය
පිහිටුවීම
පළමු චීන ජපන් යුද්ධයට හා රුසියානු ජපන් යද්ධයට පසු ව කොරියාව 1910 සිට 1945 දක්වා ජපානය යටතේ පාලනය විය. එම කාලයේ දී ඩොංනිප්ගුන් (නිදහස් හමුදාව) නම් වූ කැරලි කණ්ඩායම් චීන කොරියානු දේශසීමාවේ ඇති විය. මොවුන් ජපන් හමුදාවන්ට විරුද්ධව ගරිල්ලා සටන් මෙහෙයවූහ. මොවුන්ගෙන් කොටසක් චීනයේ හා අග්නිදිග ආසියාවේ සටන්වලට ද සහභාගී වූහ. පසුව උතුරු කොරියාවේ නායකයා වූ කිම් ඉල් සුං එවැනි ගරිල්ලා නායකයෙකි.
1945 දෙවන ලෝක යුද්ධ අවසානයේ දී ජපානය යටත් වීමත් සමඟ කොරියාව 38වන අක්ෂාංශය හරහා දෙකකට බෙදුණු අතර උතුරු කොටස සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව යටතේත් දකුණ ඇමරිකාව යටතේත් පාලනය විය. නැවත එක්කිරීමට තිබුණු සාකච්ඡා අසමත් විය. සෝවියට් ජෙනරාල්වරයකු වූ ටෙරෙන්ටි ෂ්ටිකොෆ් විසින් 1945 ඔක්තොබර්හි දී සෝවියට් සිවිල් පාලනයට නතු කිරීමට යෝජනා කෙරුණු අතර 1946 පෙබරවාරිහි දී තාවකාලික උතුරු කොරියානු මහජන කමිටුව පිහිටවූ අතර එහි සභාපති ලෙස කිම් ඉල් සුං පත් කෙරිණ. 1946 සප්තම්බර්හී දී දකුණු කොරියානු පුරවැසියන් ඒකාබද්ධ හමුදා රජයට එරෙහි ව නැගී සිටියහ. 1948 අප්‍රියෙල් මස ජේජු දිවයිනේ කැරැල්ලක් ඉතා දරුණු ලෙස මැඩපැවැත්විණ. 1948 මැයි මස දකුණ විසින් ජනරජයක් ප්‍රකාශයට පත් කල අතර දෙමසකට පසු ව කොමියුනිස්ට් විරෝධී සිංමන් රී එහි පාලකයා බවට පත් විය. උතුරේ 1948 සැප්තැම්බර් 9 වනදා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කොරියානු මහජන සමූහාණ්ඩුව පිහිටුවිණ. ෂ්ටිකොෆ් එහි පළමු සෝවියට් නියෝජිතයා වූ අතර කිම් ඉල් සුං එහි නායකයා විය.
1948 දී සියලු සෝවියට් හමුදා උතුර හැරගිය අතර 1949 වන විට සියලු ඇමරිකානු හමුදාවක්ම පාහේ හැර ගියහ. නියෝජිත ශ්ටිකොෆ් රී විසින් උතුර ආක්‍රමණය කරනු ඇතැයි සැක කළ අතර මෙය කිම්ගේ කොරියාව සමාජවාදය යටතේ ඒකීයකරණයට බාධාවක් ලෙස දුටුවේය. ඔවුන් දෙදෙනා ජෝශප් ස්ටාලින්ගේ ද සහාය ඇති ව දකුණ හා ඉක්මන් යුද්ධයකට මුලපිරූ අතර එම නිසා කොරියානු යුද්ධය ඇති විය.
කොරියානු යුද්ධය
උතුරු කොරියානු හමුදාව විසින් 1950 නොවැම්බර් 25වනදා දකුණු කොරියාව ආක්‍රමණය කළ අතර කෙමෙන් කෙමෙන් රටින් විශාල ප්‍රමාණයක් යටත් කරගත්තේය. පසුව ඇමරිකාව විසින් මෙහෙයවන ලද එක්සත් ජාතීන්ගේ හමුදා ඉතා ඉක්මනින් උතුරු කොරියාව දෙසට සටන් දියත් කළහ. ඔවුන් චීන දේශසීමා දක්වා ම යටත් කරගෙන යන විට චීන හමුදා සහාය ඇතිව උතුරු කොරියානු හමුදාව නැවතත් තමන්ට යුද්ධයට පෙර අයත්ව පැවති ප්රදේශ යටත් කරගත්තේය. 1953 ජූලි 27වනදා සටන් නැවතුනු අතර ආසන්න වශයෙන් පෙර පවතී දේශසීමා නැවත පනවමින් සටන් විරාම ගිවිසුමක් අත්සන් කෙරුණු නමුදු සාම ගිවිසුමක් අත්සන් නොකෙරිණ. මෙම යුද්ධයෙන් ආසන්න වශයෙන් මිලියන 3ක ජනතාවක් මියගිය අතර මෙය දෙවන ලෝක යුද්ධයටත්, වියට්නාම යුද්ධයටත් වඩා වැඩි සාපේක්ෂ වශයෙන් වැඩි සිවිල් මරණ සංඛ්‍යාවකින් යුක්ත විය. එම නිසා එයා සීතල යුද්ධයේ දරුණුතම ගැටුම බවට වේ. ඒක පුද්ගල වශයෙන් ගත්කලත්, නිරපේක්ෂ වශයෙන් ගත්කලත් වැඩි හානියක් සිදු වූයේ උතරු කොරියාවට වන අතර ඉන් ආසන්න වශයෙන් උතරු කොරියානු ජනගහනයෙන් (මිලියන 10ක්) 12%-15% අතර ප්‍රමාණයක් මියගියහ. චාල්ස් කේ. ආම්ස්ට්‍රෝංට අනුව එය දෙවන ලෝක යුද්ධයේ දී මියගිය සෝවියට් පුරවැසියන් ප්‍රමාණයට අධික වේ. මෙම යුද්ධයේ ප්‍රතිපලයක් ලෙස උතුරු කොරියාවේ සාම ගොඩනැගිල්ලක්ම විනාශ විය.සමහරුන් විසින් මෙය බාහිර සාධක සහිත සිවිල් යුද්ධයක් ලෙස හඳුන්වයි.
දැනටත් අධිආරක්ෂිත යුධ මුක්ත කලාපයකින් අර්ධද්වීපය වෙන් ව පවතින අතර චොමියුනිස්ට් විරෝධී හා උතරු කොරියා විරෝධී හන්ගීමක් දකුණු කොරියානුවන් අතර පවතී.යුද්ධයෙන් පසු ඇමරිකාව විසින් දකුණේ අධික ලෙස රඳවා තිබෙන අතර උතරු කොරියාව මෙය අධිරාජ්‍යවාදී ආක්‍රමණය කිරීමක් ලෙස හඳුන්වයි. උතුර කොරියාව මෙම කොරියානු යුද්ධය දකුණු කොරියාව හා ඇමරිකාව විසින් පටන්ගත්තක් බවට මත දරයි.
යුද්ධයට පසු
උතුර හා දකුණ අතර සටන් විරාමයෙන් පසු සාපේක්ෂ සාමය නිතර නිතර දේශසීමා ගැටුම්, ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයින් පැහැරගැනීම්, හා ඝාතන කුමන්ත්‍රණ ආදිය නිසා කැළඹීමට ලක්වෙයි. උතුරු කොරියාව විසින් මෙහෙයවූ දකුණු කොරියානු නායක ඝාතන කුමන්ත්‍රණ කිහිපයක්ම ව්‍යර්ථ විය. එනම් 1968, 1974, සහ 1983 රැන්ගූන් පිපුරුම ආදිය යි. යුධ මුක්ත කලාපය හරහා උමං සොයාගැනීමත් හා 1976 පන්මුන්ජොම් හීදී පොරෝ ඝාතන සිද්ධියත් සමඟ නැවතත් කැළඹීම් ඇති විය. දැනට යුද්ධයෙන් පසු ව දශක දෙකක් ගෙවී ඇතත් රාජ්‍යයන් දෙකින් එකක්වත් සාකච්ඡා ආරම්භ කර නැත. 1971දී රහස් ඉහල මට්ටමේ සබඳතා ඇරඹි අතර 1972 "ජූලි 4 උතුරු දකුණු සාමූහික ප්‍රකාශයෙන්" සාමසහගත ඒකීයකරණ ප්රතිපත්ති ගැන සාකච්ඡා ඇරඹුණි. නමුත් 1973 දී දකුණු කොරියාව අන්තර්ජාතික සංවිධානයන්ගේ සාමාජිකත්වය වෙන වෙනම ලබාගැනීමට කැමැත්ත ප්රකාශ කිරීමත් සමඟ මෙම සාකච්ඡා බිඳවැටුණි.
මූලාශ්‍ර
නැගෙනහිර ආසියානු රටවල් |
7078 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AF%E0%B6%9A%E0%B7%94%E0%B6%AB%E0%B7%94%20%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80 | දකුණු කොරියාව | දකුණු කොරියාව නැගෙනහිර ආසියාවේ පිහිටි අතර, එය කොරියානු අර්ධද්විපයේ දකුණු භාගයේ ස්ථානගත වී ඇත. එහි අසල්වැසියන් වන්නේ බටහිරින් චීනය, නැගෙනහිරින් ජපානය, උතුරින් උතුරු කොරියාව ය. අගනුවර වන්නේ සෝල්ය. එහි සෞම්‍ය දේශගුණයක් පිහිටි අතර ප්‍රධානම භුමිය කඳු සහිතය. භුමි ප්රමාණය වර්ග කි.මී. 100,032 වන අතර ජනගහනය මිලියන 50 කට අධිකය. පුරාවිද්‍යාත්මක සොයා ගැනීම්වලට අනුව කොරියානු අර්ධද්විපය පේලියෝලිනික් යුගයේ දී ද ජනාවාස වී තිබුණි. කොරියානු ඉතිහාසය 2333 ක්‍රි.පූ.(ක්‍රිස්තු පූර්ව) පුරාතන ඩැන් ගුන් විසින් ගෝජොසොන් සොයා ගැනීමත් සමඟ ඇරඹීය. එය 668 ක්‍රි.ව.(ක්‍රිස්තු වර්ෂ) සිල්ලා හි කොරියානු අධිරාජ්‍ය තුනේ එකතුවීමත් සමඟ සිදුවිය. 1910 කොරියානු අධිරාජ්‍යයේ අවසානය තෙක් එය ගොර්යෝ හා ජොසොන් අධිරාජ්‍යයන්ගේ ආධිපත්‍යය යටතේ විය. එය කොරියාව ජපානය සමඟ සම්බන්ධ කරන තෙක් පැවතුණි. සෝවියට් හා ඇමරිකන් හමුදා මෙය අත්පත් කර ගත් පසු මෙය උතුරු හා දකුණු කොරියාව වශයෙන් වෙන් කෙරුණි. 1948 දී මෙහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ස්ථාපිත කරන ලදි. කොරියානුවන් දෙපක්ෂය අතර යුද්ධය, යුධ විරාමයකින් අවසන් වූ අතර ඉන්පසු දකුණු කොරියානු ආර්ථිකය සැලකිය යුතු අන්දමින් වර්ධනය වු අතර, එය මුලික ආර්ථිකයන් හා සම්පුර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයන් දක්වා පරිවර්තනය විය. මෙම රටෙහි ජනාධිපති සමුහාණ්ඩුවක් පවතින වන අතර පාලන ප්රදේශ 16 කින් යුක්ත සංවර්ධිත රටක් වන ඉහල ජිවන මට්ටමක් පවති. එහි ආසියාවේ 4 වන විශාලතම ආර්ථිකය හා ලොව 15 විශාලතම ආර්ථිකය වේ. මෙහි අපනයන ආර්ථිකයන් තිබෙන අතර, විද්‍යුත් උපකරණ, රථවාහන, නෞකා, යන්ත්‍රෝපකරණ, පෙට්ට්‍රෝ රසායනිකය සහ රොබෝ විද්‍යාව මුල් තැනක් ගනී. එය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ලෝක වෙළඳ ආයතනය(WTO), ආර්ථික සහයෝගය හා සංවර්ධනය පිළිබඳ සංවිධානය(OECD) හා G – 20 ආර්ථිකයේ සාමාජිකයෙකි. මෙම රට ඇපෙක් සහ නැගෙනහිර ආසියා සමුළුවේ නිර්මාතෘ සාමාජිකයෙකි.
මූලාශ්‍ර
දකුණු කොරියාව |
7080 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AD%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%BD%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B6%BA | තායිලන්තය | තායි රාජධාණිය හෙවත් තායිලන්තය අතීතයේදී සියමය ලෙස හැඳින්විනි. එය ආසියාවේ ගිණිකොණ පිහිටි ස්වාධීන රටකි. එහි මායිම් උතුරින් බුරුමය සහ ලාඕස්, නැගෙනහිරින් ලාඕස් සහ කාම්බෝජය, දකුණින් තායිලන්ත මුහුදු බොක්ක සහ මලයාසියාව, බටහිරින් අන්දමන් මුහුද සහ දකුණු දිග බුරුමයට සීමාවේ. එහි වරාය ඇතුළත් වන්නේ තායිලන්ත බොක්කෙහි, වියට්නාමය ගිණිකොණ දෙසට හා නිරිත දෙසට ඉන්දුනීසියාව සහ අන්දමන් මුහුදෙහි ඉන්දියාව වේ. මෙම රට රාජාධානියකි. ව්‍යවස්ථාදායක රාජාණ්ඩුවක් ඇති අතර, භූමිබොල් අදුල්යාදෙජ් රජු එහි 9 වන රජුය. මොහු 1946 සිට රට පාලනය කරන අතර ලෝකයේ දීර්ඝතම කාලයක් රාජ්‍ය පාලකයා හා තායි ඉතිහාසයේ දිර්ඝතම රාජතන්ත්‍රය වේ. රජු නිළ වශයෙන් රාජ්‍ය නායකයා, ත්‍රවිධ හමුදා නායකයා, බුද්ධ ධර්මය ඉදිරියට ගෙන යන සහ සෑම ආගමකම ආරක්ෂකයාය. තායිලන්තයේ විශාලතම නගරය වන්නේ බැංකොක්ය. එය රටේ දේශපාලන මුලස්ථානය, වාණිජ කර්මාන්ත සහ සංස්කෘතික ක්‍රියාකාරකම්වල මුලස්ථානයයි. භුමි ප්රමාණය 513,000 Km2 (198,000) වර්ග සැතපුම් වන තායිලන්තය ලෝකයේ භුමි ප්‍රමාණයෙන් 50 වන විශාලතම රටයි. ජනගහනය මිලියන 64 ක් වන මෙය ලෝකයේ 21 වන ජනාකීර්ණ රටයි. 75% ස්වදේශී තායි වන අතර, 14% චීන හා 3% ස්වදේශීය මැලේ ඉතිරිය කුඩා කණ්ඩායම් වන මොනිස්, කර්මස් සහ විවිධ කඳු ආශ්‍රිත ගෝත්‍රිකයන් වේ. තායිලන්තය තුල මිලියන 2.2 ක නීත්‍යානුකූල නොවන සංක්‍රමණිකයන් ප්‍රමාණයක් ඇත. එසේම සංවර්ධිත රටවලින් පිටුවහල් කරන ලද පුද්ලයන් ද වේ. රාජ්‍ය භාෂාව වන්නේ තායි භාෂාවයි. මුලික වශයෙන් බුද්ධාගම අදහන රටක් වන තායිලන්තයේ 95% ක් බෞද්ධාමිකයන්ය. 1985 සිට 1995 දක්වා කාලයේ තායි ආර්ථිකය වේගයෙන් ඉහළ ගිය අතර අළුතින් කාර්මීකරණය වූ රටක් වන මෙය සංචාරක ව්‍යාපාරය සමඟ පටායා, බැංකොක්, පුකෙට් සහ චැන්මයි යන නගර සහ අපනයනය තුලින් සැළකිය යුතු අන්දමින් ආර්ථිකයට දායක වි ඇත. අතීතයේ සියම ලෙස මෙරටට කියන ලදී.
ඉතිහාසය
අගනුවර
බැංකොක් තායිලන්තයේ අගනගරයයි. මෙය කෙටියෙන් "තායි" ලෙස හදුන්වයි. මෙම නගරය තායිලන්තයේ දේශපාලන, සමාජීය හ ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය වෙයි. 1980 හා 1990 යන වර්ෂ වල ආසියානු ආයෝජනයේ උච්චතම අවස්ථාවේ පැවති බැංකොක් නගරය කලාපයේ ආර්ථික හා ව්‍යාපාර කේන්ද්‍රස්ථානය විය.එයින් ලෝකේ අනෙක් රටවලට දේශපාලන හා සංස්කෘතික අතින් කරන බලපෑම් වැඩි විණි. 2019 වර්ෂයේදී එයට ගිණිකොණ දිග ආසියාවේ වැඩිම වියදම් ඇති නගරය අතර දෙවැනි තැන හිමි විය.
මූලාශ්‍ර
තායිලන්තය |
7081 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B6%BD%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80 | මලයාසියාව | මලයාසියාව ගිණිකොණ ආසියාවේ පිහිටි රාජ්‍ය 30 කින් හා එක්සත් පාලන ප්රදේශ 3 කින් සමන්විත වර්ග කි.මී. 329,845 (වර්ග සැතපුම් 127,354) යුත් රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්වාලා ලම්පූර්ය. එක්සත් ආණ්ඩුවේ ආසනය වන්නේ පුම්මුජයාය. ජනගහනය මිලියන 28 කි. මැලේසියාව මායිම් වන්නේ තායිලන්තය, ඉන්දුනිසියාව, සිංගප්පුරුව හා බෲනායි වේ. එය නිරක්ෂයට ආසන්න වන අතර සෞම්‍ය දේශගුණයක් ඇත. රාජ්‍ය නායකයා වන්නේ යැන්ග් ඩී. පර්ටුආන් අ‍ගොන්ග්ය. රාජාණ්ඩුවේ හා රාජ්‍යයේ නායකයා වන්නේ අගමැතිය. මෙරට පවතින්නේ වෙස්මිනිස්ටර් පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයයි. 1963 තෙක් මැලේසියාව රාජ්‍යයන් ලෙස නොපැවතුණි. 18 වන ශතවර්ෂය සිට එක්සත් රාජධානියේ බලපෑම ජනාවාස ඇති කිරීමට හේතු විය. වර්තමාන මැලේසියාවේ බටහිර කොටස රාජධානියන් කිහිපයකින් අඩංගු විය. 1946 දි විසිර යාමට පෙර එය බ්‍රිතාන්‍යය මලයාව වශයෙන් හඳුන්වනු ලැබීය. 1948 දි රටේ විසිරි පැවති විපක්ෂ හේතුවෙන් එය එක්සත් මැලේසියාව වශයෙන් නම් කල අතර, 1957 අගෝස්තු 31 දා නිදහස ලැබීය. 1963 වර්ෂයේ සැප්තැම්බර් 16 වනදා සිංගප්පුරුව, සරවන්, බ්‍රිතාන්‍ය, උතුරු බෝනියෝව එකතුවෙන් මැලේසියාව පිහිටුවන ලදි. 20 වන ශතවර්ෂයේ දී රට ආර්ථිකය අතින් ඉහළට ගියේය. එහි මායිමක් වන මලක්කාව වැදගත් නැව් සේවයේ සන්ධිස්ථානයකි. විදේශ වෙළදාම මෙරට ආර්ථිකය පෝෂණය කර ඇත. නිෂ්පාදනය මැලේසියානු ආර්ථිකයේ ඉහල කොටසක් දරන අතර, ශාක හා සත්ව ජෛව විවිධත්වය පවතින රටවල් 17 න් එකක් ලෙස සැලකේ.
ආශ්‍රිත
List of Malaysia-related topics
Outline of Malaysia
සටහන්
මූලාශ්‍ර
භාහිර සබැඳි
Malaysia. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
Malaysia from UCB Libraries GovPubs
Malaysia profile from the BBC News
ගිණිකොන දිග ආසියානු රටවල්
Countries in Asia
මලයාසියාව |
7082 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%89%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF%E0%B7%94%E0%B6%B1%E0%B7%93%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80 | ඉන්දුනීසියාව | නිල වශයෙන් ඉන්දුනීසියා ජනරජය ලෙසද හැඳින්වෙන ඉන්දුනීසියාව පිහිටා ඇත්තේ ගිනිකොණ දිග ආසියාව හා ඕෂේනියාවේ (පැසිපික් සාගරය අවට කලාපය ) ය. ඉන්දුනීසියාවට අයත් දූපත් සංඛ්‍යාව 17508 ක් වෙයි. මිලියන 230 ක ජනගහනයක් වෙසෙන ඉන්දුනීසියාව ලෝකයේ හතරවැනි අධික ජනගහනයක් වෙසෙන රට වේ. එසේම විශාලතම සංඛ්‍යාවක් මුස්ලිම් ජනතාවක් වෙසෙන්නේ ද මෙරටෙහිය. ඡන්දයෙන් තෝරාපත් කරගනු ලබන ව්‍යවස්ථාදායකයක් සහ ජනාධිපතිවරයෙක් ද සිටින ඉන්දුනීසියාව, සමුහාණ්ඩුවක් වේ. ජාතික අගනගරය වනුයේ ජකර්තා නුවරයි. මෙම රට පැපුවා නිව් ගිනියා, නැගෙනහිර තිමෝරය හා මැලේසියාව සමඟින් ස්වකීය දේශ සීමාවන් හවුලේ පරිහරණය කරයි. අවශේෂ අසල්වැසි රටවල් අතරට සිංගප්පූරුව, පිලිපීනය, ඕස්ට්‍රේලියාව, අන්දමන් හා නිකෝබාර් දූපත් හි ඉන්දියානු පාලන ප්‍රදේශද අයත් වේ.
යටත් පිරිසෙයින් දාහත්වන සියවසේ සිට ඉන්දුනීසියානු දූපත් සමූහය වැදගත් වෙළඳ කලාපයක් බවට පත්ව තිබුණේය. මුලින් ශ්රී විජය ද, අනතුරුව 'මාජපහිත්‍රාඩඩ්' (Majapahittraded) ද, චීනය සහ ඉන්දියාව සමඟ ද වෙළඳ සබඳතා පැවැත්වුහ. මුල් ශතවර්ෂයන්හි සිට දේශීය පාලකයෝ, සංස්කෘතික, ආගමික හා දේශපාලනික කේෂ්ත්‍රයන්හිලා ඉන්දියානු ආදර්ශක හා අකෘතීන් තෝරා ගත්හ. එහෙයින් එංගලන්ත සභාවට අයත් (church of England) හා හින්දු සහ බෞද්ධ රාජධානි සශ්‍රීක විය. ඉන්දුනීසියාවේ ස්වාභාවික සම්පත් වෙත ඇදී ආ විදේශ බලවතුන්ගේ ආභාශය නිසා ඉන්දුනීසියානු ඉතිහාසයට බලපෑමක් ඇතිවිය. මුස්ලිම් වෙළෙන්දෝ ඉස්ලාම් ධර්මය රැගෙන ආහ. දේශ ගවේෂණ සමයෙහි දී 'සයිප්‍රස්' දූපත් හි ද, මලුකුහි ද (Maluku) වෙළඳ ඒකාධිකාරය පවත්වාගෙන යනු පිණිස යුරෝපීය බලවත්තු එකිනෙකා සමඟ දබර කර ගත්හ. සියවස් තුනහමාරක ඕලන්ද යටත් විජිත වාදයෙන් ඉක්බිති, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව ඉන්දුනීසියාව ස්වකීය රටට නිදහස ලබා ගැනීමට සමත් විය. ස්වාභාවික ව්‍යසන, දූෂණ, බෙදුම් වාදය, ප්‍රජාතන්ත්‍රිකරණ ක්‍රියාවලිය, ඉක්මන් ආර්ථික වෙනස්කම් සිදුකළ කාල පරිච්ඡේදයන්, යනාදිය වෙතින් පැන නැංගා වූ අභියෝග හේතු කොට ගෙන, ඉන්දුනීසියාව නිදහසින් පසු අවුල් සහගත තත්ත්වයකට බඳුන් වුයේය.
ඉන්දුනීසියාවට අයත් දූපත් හි අසමාන ජන වර්ග, භාෂාමය හා ආගමික කණ්ඩායම් වෙති. විශාලම ජනවර්ගය වූ ජාවානුවැසියෝ දේශපාලනමය වශයෙන් බලවත් ජන කණ්ඩායමයි. ජාතික භාෂාව, ජනවාර්ගික අසමානකම්, බහුතර මුස්ලිම් ප්‍රජාව තුළ ආගමික බහුත්වවාදය, අධිරාජ්‍යවාදය හා ඊට එරෙහි කැරලි ගැසීම් පිළිබඳව ඉතිහාසය යනාදියෙන් විදහා දැක්වෙන්නා වූ අනන්‍යතාවන් ඉන්දුනීසියාව විසින් වර්ධනය කර තිබේ. ඉන්දුනීසියාවේ ජාතික ආදර්ශ පාඨය වන 'බිනේකා තුන්ගල් කා' (unity in Diversity' )ව්‍යාංගාර්ථ අනුව 'Many yet one' යන පාඨය “ඊට හැඩගස්වන අසමානතා” යන්න පැහැදිලි කරයි. විශාල ජනගහනයක් සිටියද, අසීමිත ජන සංඛ්‍යාවක් වාසය කරන ප්රදේශ තිබුණද, ලොව දෙවන ඉහළම ජෛව විවිධත්වයට උරුම කියන්නා වූ ඉන්දුනීසියාවේ ඊට සහාය වන්නා වූ ජනශුන්‍ය හා වල්බිහිව පවතින ප්රදේශ රාශියක්ද තිබේ. මෙම රට ස්වාභාවික සම්පත් වලින් අනූනව වුව ද, නූතන ඉන්දුනීසියාවේ දරිද්‍රතාවය පුළුල් ලෙස පැතිර යමින් රැදී තිබේ.
References
ඉන්දුනීසියාව
පැපුආ දූපත |
7083 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%9C%E0%B6%82%E0%B6%9C%E0%B7%9D%E0%B6%BD%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80 | මොංගෝලියාව | මොංගෝලියාව () යනු නැගෙනහිර සහ මධ්‍යම ආසියාවෙහි පිහිටි භූමියෙන් වටවූ රටකි.. මායිම උතුරින් රුසියාව, දකුණින්, නැගෙනහිරින් හා බටහිරින් චීනයට වේ. අගනුවර වන්නේ උලාන් බැටර් ය. එහි ජනගහනයෙන් 38% ජීවත් වේ. දේශපාලන පද්ධතිය පාර්ලිමේන්තු සමූහාණ්ඩුවක් වන මෙය විවිධ නොමැඩික් අධිරාජ්‍යයන් වන ෂියොන්නු, ෂියැංවි, රෝරන් 1206 ගල්කිෂ්කාන් විසින් සොයාගෙන ඇත.
16 හා 17 වන ශත වර්ෂ වල ටිබටන් බුදුදහමේ ආභාෂය ලැබීය. 17 වන ශත වර්ෂයේ බොහෝ මොන්ගෝලියානුවන් කුයීන් රාජ්‍ය පාලනයට යටත් විය. 1911 මෙහි බිඳවැටීමත් සමඟ නිදහස ලැබු අතර 1921 තෙක් චීනයෙන් නිදහස් වීමට වෙර දැරූ අතර 1945 ජාත්‍යන්තර අවධානයට ලක්විය.1924 මොන්ගෝලියානු සමූහාණ්ඩුව විකාශය වූ අතර දේශපාලනය ද ආරම්භ විය. 1990 බහු පක්ෂ ක්රමයක් හා 1992 නව ව්‍යවස්ථාවක් හා වෙළඳ ආර්ථිකයකට විවර විය. වර්ග සැතපුම් 603,909 හා ජනගහනයෙන් මිලියන 2.9 කි. මෙහි තැනිතලා භූමිද වන අතර බෑවුම් සහිත ප්රදේශ විශාලවන අතර කඳු උතුරු හා බටහිරට වන අතර, දකුණට ඇත්තේ ගෝබි කාන්තාරයයි.ජනගහනයෙන් 30% ක් නොමැඩික් සහ අර්ධ නොමැඩික්ය. මෙහි බහුතරයක් ජනයා ස්වදේශීය මොන්ගෝල් කසාන්තුවාන් සහ සුළු පිරිසක් රටේ බටහිරට වන්නට ඇත . ජනගහනයෙන් 20% දිනකට ඇ.ඩො.1.25 ට වඩා අඩුවෙන් උපයයි.
මූලාශ්‍ර
මොංගෝලියාව |
7085 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%83%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B6%BA | කසක්ස්තානය | නිල වශයෙන් කසක්ස්තාන සමූහාණ්ඩුව යනුවෙන් හඳුන්වන කසක්ස්තානය යනු රුසියාවට දකුණු දෙසට වන්නට පිහිටි ලෝකයේ 9 වන විශාලතම රාජ්‍යයයි. වර්ග කි.මි. 2,727,300 වන මෙය බටහිර යුරෝපයට වඩා විශාලය.එහි අසල්වැසියන් වන්නේ උතුරින් පිහිටි රුසියාව, චීනය, කිර්ගිස්ථානය, උස්බෙකිස්ථානය සහ ටර්ක්මෙනිස්ථානය ය. මෙහි ජනගහනය ලෝකයේ 62 වන තැනට විශාල ජනගහනය වන අතර ජන ඝනත්වය වර්ග කි.මී. 1 කට 6 දෙනෙක් සිටිති. වර්තමාන කසකස්ථානයේ භූමිය, පෙර නෝමන් වරුන් විසූ ප්රදේශය විය. 19 වන ශතවර්ෂය වන විට කසකස්ථානය රුසියානු අධිරාජයේ කොටසක් විය. 1936 එය කසක් සොවියට් සමූහාණ්ඩුව විය. 1991 දෙසැම්බර් 16 වෙනිදා නිදහස ලැබීය. එහි ජනාධිපති ලෙස නර්සුල්තාන් නසාර්බසෙව් පත්විය. මෙහි හයිස්‍රොනබන් කර්මාන්තයේ දියුණුවක් ඇති විය. මෙය සමාජිකත්වය දරන්නේ එක්සත් ජාතින්ගේ සංවිධානය, නෝමෝ, පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලය හා ෂැංග්හයි සංවිධානයේ වේ. මෙහි ජාතීන් වශයෙන් 131 වන අතර කසාක් රුසියානු, යුක්රේනියන්, අස්බෙන් හා ටාටාය මෙහි ජනගහනය මිලියන 16.0 වන අතර 63% කසාක් වරුන්ය. මෙය රාජ්‍ය ආගම් නිදහස අගය කරන අතර ඉස්ලාම් මූලික ආගම වේ. රාජ්‍ය භාෂාව වන්නේ කසාක්ය.
මූලාශ්‍ර
මධ්‍යම ආසියානු රටවල් |
7086 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%B8%E0%B6%BA%20%28%E0%B7%80%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA%29 | බුරුමය (වක්‍රෝක්තිහරණය) | ඔබට අවැසි ලිපිය තෝරාගන්න
මියන්මාරය නම් රට.
බුරුමය_(උපකරණය) |
7087 | https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%BA | මියන්මාරය | අග්නිදිග ආසියාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයක් වන මියන්මාරය නිළ වශයෙන් මියන්මාර් මහජන සමූහාණ්ඩුව ලෙස හැඳින්වෙන අතර බුරුමය ලෙසද හඳුන්වයි. බටහිරින් ඉන්දියාවට සහ බංග්ලාදේශයටත්, නැගෙනහිරින් තායිලන්තයට සහ ලාඕසයටත් උතුරින් සහ ඊසාන දිගින් චීනයටත් මායිම්ව පිහිටි මියන්මාරය එහි පරිමිතිය වූ කි.මී. 5,876 (සැ. 3651)න් තුනෙන් පංගුවක්ම එනම්, කි.මී. 1930 (සැ. 1200)ක්ම බෙංගාල බොක්කට සහ අන්දමන් මුහුදට මුහුණ ලූ අඛන්ඪ මුහුදු තීරයකින් එහි දකුණුදිග ආවරණය කරගෙන ඇත. 2014 වසරේ පැවති ජන සංගණනයෙන් එහි ජීවත් වන මුළු ජනගහනය මිලියන 51ක් බව ගණනය කර ඇත. ප්‍රමාණයෙන් වර්ග කිලෝමීටර් 676,578 (වර්ග සැතපුම් 261,228)ක් වූ මෙහි වත්මන් අගනගරය වන්නේ නයිපිඩෝ වුවත්, එහි විශාලතම නගරය වන්නේ එහි පැරණි අගනුවර වූ යැන්ගුන් හෙවත් රැන්ගුන් නගරයයි.
මියන්මාරයේ මුල් ශිෂ්ටාචාරයන් ඉහල බුරුමයේ ප්‍යු ප්‍රාන්ත නගරයේ ටිබෙට්-බුරුම මිශ්‍ර බස භාවිත කරන්නන්ගෙන්ද, දකුණු බුරුමයේ මොන් අධිරාජ්‍යයන්ගෙන්ද සමන්විත විය. 9 වන සියවසේදී පැමිණි බමාර් ජනයා ක්‍රි.ව. 1050 දී ඉහල ඉවරඩි ගංගා නිම්නයේ පගාන් රාජධානිය පිහිටුවීමෙන් පසුව බුරුම භාෂාව, සංස්කෘතිය සහ ථෙරවාද බුදුදහම සෙමෙන් රටේ ආධිපත්‍ය දරමින් විහිදිනි. පසුකාලීනව මොන්ගෝලියානු ආක්රමණ වලින් සහ සමහර සතුරු ප්‍රාන්ත රාජ්‍යයන් හේතුවෙන් පගාන් රාජ්‍යය බිඳ වැටී ගියද 16 වන සියවසේදී ටයුන්ගු අධිරාජ්‍යය සමඟ දේශපාලනික වශයෙන් එක් වීමෙන් පසුව අග්නිදිග ආසියාවේ වාර්ථාගත ඉතිහාසය තුල විශාලතම රාජධානිය බවට පත් විය. 19 වන සියවසේ මුල් භාගය වන විට කොන්බායුං අධිරාජ්‍යය වර්ථමාන මියන්මාර දේශයත් ඇතුලත්ව ඉන්දියාවේ මනිපූර් සහ ඇසෑම් ප්‍රාන්ත දක්වා විහිදෙන ප්රදේශයක් සිය පාලනයට එක්කරගෙන සිටියහ. ඇන්ග්ලිකන්-බුරුම යුද්ධ 3කින් පසුව 19 වන සියවසේ අග භාගයේදී ඉංග්‍රීසීන් මියන්මාරය යටත්කරගෙන බ්‍රිතාන්‍ය කොලනියක් බවට පත්කරන ලදි. 1948දී බ්‍රිතානයයෙන් නිදහස ලබා ගත් මියන්මාරය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක් බවට පත් විය.
මියන්මාරය ජේඩ් සහ මැණික් , තෙල් , ස්වාභාවික ගෑස් සහ අනෙකුත් ඛනිජ සම්පත් වලින් පොහොසත් රටකි. 2013 දී එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය (නාමික) ඩොලර් බිලියන 56.7 ක් සහ එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් බිලියන 221.5 ක් විය.නිවර්ථන වැසි වනාන්තර වලින් ගහණ මියන්මාර් දේශය ස්වාභාවික නොයිඳුල් වනාන්තර වලින් සහ සුන්දර කඳු වලින් හෙබි මනස්කාන්ත දේශයකි.
ලෝකයේ උසම මෙන්ම පැරණිම වෙහෙර ලෙස හැඳින්වෙන්නේ මියන්මාරයේ ස්වේදගොන් ස්තූපය යි.
මූලාශ්‍ර
මියන්මාරය |