Datasets:

alwanrahmana
/

NER_10_Labels

Dataset card Viewer Files Files and versions Community

Split (1)

train · 10 rows

Text stringclasses 10 values	Target stringclasses 10 values
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Informasi', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'Desa', 'Cantik', ')', 'Berbasis', 'Web', 'Studi', 'kasus', ':', 'Desa', 'Kepurun', ',', 'Kecamatan', 'Manisrenggo', ',', 'Kabupaten', 'Klaten', 'Dwi', 'Joko', 'Purnomo', '(', '221910685', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Firdaus', 'M.B.A.', 'Ringkasan—', 'Salah', 'satu', 'langkah', 'yang', 'dilakukan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'untuk', 'mewujudkan', 'Satu', 'Data', 'Indonesia', '(', 'SDI', ')', 'adalah', 'melalui', 'program', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'Desa', 'Cantik', ')', '.', 'Program', 'Desa', 'Cantik', 'memiliki', 'tujuan', 'utama', 'yaitu', 'untuk', 'mendukung', 'upaya', 'pengentasan', 'kemiskinan', '.', 'BPS', 'Kabupaten', 'Klaten', 'mengajukan', 'Desa', 'Kepurun', 'sebagai', 'desa', 'pelopor', 'yang', 'akan', 'dilibatkan', 'dalam', 'program', 'Desa', 'Cantik', '.', 'Pada', 'Desa', 'Kepurun', ',', 'pemanfaatan', 'data', 'kependudukan', 'dinilai', 'belum', 'optimal', '.', 'Hal', 'ini', 'dikarenakan', ',', 'kurangnya', 'pemahaman', 'mengenai', 'ilmu', 'statistik', 'oleh', 'pemerintah', 'setempat', '.', 'Berdasarkan', 'wawancara', 'dengan', 'Kepala', 'Desa', 'Kepurun', ',', 'pemanfaatan', 'data', 'kependudukan', 'akan', 'lebih', 'optimal', 'dengan', 'adanya', 'sebuah', 'sistem', 'informasi', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'membangun', 'sistem', 'informasi', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', 'berbasis', 'website', '.', 'Metode', 'perancangan', 'sistem', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Systems', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'dengan', 'model', 'waterfall', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengujian', 'Blackbox', 'dan', 'survei', 'SUS', 'diperoleh', 'bahwa', 'fitur', 'utama', 'sistem', 'dapat', 'berfungsi', 'dengan', 'baik', 'dan', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pengguna', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Desa', 'Cantik', ',', 'Sistem', 'Informasi', ',', 'Website', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'merupakan', 'Lembaga', 'Pemerintah', 'Non', 'Kementerian', '(', 'LPNK', ')', 'yang', 'bertanggung', 'jawab', 'langsung', 'kepada', 'Presiden', '.', 'Berdasarkan', 'peraturan', 'statistic', 'yang', 'tercantum', 'dalam', 'UU', 'Statistik', 'No.16', 'tahun', '1997', ',', 'BPS', 'memberikan', 'panduan', 'berkaitan', 'dengan', 'pelaksanaan', 'kegiatan', 'statistik', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'meningkatkan', 'kontribusi', 'dan', 'apresiasi', 'masyarakat', 'terhadap', 'statistik', ',', 'memperluas', 'pengembangan', 'Sistem', 'Statistik', 'Nasional', '(', 'SSN', ')', ',', 'dan', 'ikut', 'serta', 'dalam', 'upaya', 'pembangunan', 'nasional', '.', 'Berdasarkan', 'Perpres', 'No', '.', '39', 'tahun', '2019', 'tentang', 'Satu', 'Data', 'Indonesia', '(', 'SDI', ')', ',', 'disebutkan', 'bahwa', 'tujuan', 'SDI', 'adalah', 'untuk', 'mengatur', 'pengelolaan', 'data', 'baik', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'instansi', 'pusat', 'maupun', 'instansi', 'daerah', 'dalam', 'mendukung', 'perencanaan', ',', 'pelaksanaan', ',', 'evaluasi', ',', 'dan', 'pengendalian', 'pembangunan', '.', 'Selain', 'mengatur', 'pengelolaan', 'data', ',', 'pengaturan', 'SDI', 'juga', 'bertujuan', 'untuk', 'menyediakan', 'data', 'yang', 'akurat', ',', 'mutakhir', ',', 'terpadu', ',', 'dapat', 'dipertanggungjawabkan', 'serta', 'mudah', 'diakses', '.', 'Salah', 'satu', 'upaya', 'BPS', 'untuk', 'mewujudkan', 'SDI', 'adalah', 'dengan', 'menyusun', 'program', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'Desa', 'Cantik', ')', '.', 'Program', 'Desa', 'Cantik', 'adalah', 'program', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'meningkatkan', 'pemahaman', ',', 'kesadaran', ',', 'dan', 'peran', 'aktif', 'perangkat', 'desa/kelurahan', 'dan', 'masyarakat', 'dalam', 'melaksanakan', 'kegiatan', 'statistic', '.', 'Hal', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'memperhatikan', 'standar', 'pengelolaan', 'data', 'statistik', 'untuk', 'menjaga', 'kualitas', 'dan', 'keterbandingan', 'indikator', 'statistik', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'program', 'ini', 'juga', 'bertujuan', 'untuk', 'mengoptimalkan', 'penggunaan', 'dan', 'pemanfaatan', 'data', 'statistik', 'agar', 'program', 'pembangunan', 'di', 'desa/kelurahan', 'dapat', 'tepat', 'sasaran', 'dan', 'membentuk', 'agen', 'statistik', 'di', 'tingkat', 'desa/kelurahan', '.', 'Tujuan', 'utama', 'Program', 'Desa', 'Cantik', 'adalah', 'mendukung', 'upaya', 'pengentasan', 'kemiskinan', '.', 'Berdasarkan', 'UU', 'No', '.', '6', 'Tahun', '2014', 'tentang', 'Desa', ',', 'sebuah', 'desa', 'merupakan', 'desa', 'dan', 'desa', 'adat', 'atau', 'yang', 'disebut', 'dengan', 'lain', ',', 'selanjutnya', 'disebut', 'desa', ',', 'adalah', 'kesatuan', 'nama', 'masyarakat', 'hukum', 'yang', 'memiliki', 'batas', 'wilayah', 'yang', 'berwenang', 'urusan', 'pemerintahan', ',', 'kepentingan', 'masyarakat', 'setempat', 'berdasarkan', 'Prakarsa', 'masyarakat', ',', 'hak', 'asal-usul', ',', 'dan/atau', 'hak', 'tradisional', 'yang', 'diakui', 'dan', 'dihormati', 'dalam', 'sistem', 'pemerintahan', 'Negara', 'Kesatuan', 'Republik', 'Indonesia', '.', 'untuk', 'mengatur', 'dan', 'mengurus', 'informasi', 'melalui', 'sistem', 'Pasal', '86', 'ayat', '(', '1', ')', 'dan', '(', '2', ')', 'dalam', 'UU', 'No.6', 'Tahun', '2014', 'tentang', 'Desa', 'menyatakan', 'bahwa', 'desa', 'berhak', 'memperoleh', 'informasi', 'desa', 'yang', 'akses', 'dikembangkan', 'oleh', 'Pemerintah', 'Daerah', 'Kabupaten/Kota', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'pemerintah', 'dan', 'pemerintah', 'daerah', 'memiliki', 'kewajiban', 'untuk', 'mengembangkan', 'sistem', 'informasi', 'desa', 'serta', 'membangun', 'kawasan', 'perdesaan', '.', 'Klaten', 'adalah', 'salah', 'satu', 'kabupaten', 'di', 'Provinsi', 'Jawa', 'Tengah', '.', 'Kabupaten', 'Klaten', 'memiliki', '391', 'desa', 'dan', '10', 'kelurahan', '[', '1', ']', '.', 'Karakteristik', 'letak', 'desa/kelurahan', 'di', 'Kabupaten', 'Klaten', 'sebagian', 'besar', 'berada', 'di', 'daerah', 'dataran', '.', 'Ada', '400', 'desa/kelurahan', 'berada', 'di', 'daerah', 'dataran', 'dan', '1', 'desa/kelurahan', 'di', 'lereng/puncak', '.', 'Salah', 'satu', 'desa', 'di', 'Kabupaten', 'Klaten', 'adalah', 'Desa', 'Kepurun', '.', 'Desa', 'Kepurun', 'merupakan', 'desa', 'yang', 'diajukan', 'oleh', 'BPS', 'Kabupaten', 'Klaten', 'untuk', 'Program', 'Desa', 'Cantik', '.', 'Masyarakat', 'Desa', 'Kepurun', 'mayoritas', 'bekerja', 'di', 'bidang', 'pertanian', 'dan', 'peternakan', '.', 'data', 'kependudukan', 'Berdasarkan', 'hasil', 'wawancara', 'dengan', 'Kepala', 'Desa', 'Kepurun', ',', 'diperoleh', 'dari', 'Dinas', 'Kependudukan', 'dan', 'Pencatatan', 'Sipil', '.', 'Untuk', 'mengakses', 'informasi', 'mengenai', 'data', 'desa', 'di', 'Desa', 'Kepurun', 'harus', 'mendatangi', 'kantor', 'kepala', 'desa', 'setempat', 'dan', 'membawa', 'persyaratan', 'berupa', 'surat', 'permintaan', 'data', '.', 'Dikatakan', 'bahwa', 'dengan', 'adanya', 'sistem', 'informasi', 'visualisasi', 'data', ',', 'proses', 'perencanaan', 'pembangunan', 'desa', 'akan', 'lebih', 'efektif', '.', 'Sedangkan', 'informasi', 'tentang', 'pemerintahan', 'desa', 'dan', 'realisasi', 'APBDes', 'di', 'Desa', 'Kepurun', 'belum', 'dipublikasikan', 'ke', 'masyarakat', 'umum', '.', 'Berdasarkan', 'Undang-Undang', 'No.6', 'Tahun', '2014', 'tentang', 'Desa', 'dan', 'mempertimbangkan', 'manfaat', 'dari', 'perkembangan', 'teknologi', 'informasi', '.', 'Pekerjaan', 'perangkat', 'desa', 'di', 'Desa', 'Kepurun', 'akan', 'lebih', 'efisien', 'dan', 'efektif', 'apabila', 'dilengkapi', 'dengan', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'memberikan', 'layanan', 'informasi', 'yang', 'mudah', '1', '/', '8', 'diakses', ',', 'cepat', 'sehingga', 'dapat', 'membantu', 'proses', 'perencanaan', 'pembangunan', 'desa', '.', 'Dengan', 'adanya', 'sistem', 'informasi', 'berbasis', 'website', ',', 'diharapkan', 'semua', 'pihak', 'yang', 'berkepentingan', 'dapat', 'merasakan', 'manfaat', 'yang', 'positif', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Tujuan', 'penelitian', 'ini', 'secara', 'umum', 'yaitu', 'membangun', 'sistem', 'informasi', 'Desa', 'Cantik', '(', 'Cinta', 'Statistik', ')', 'berbasis', 'website', '.', 'Selain', 'tujuan', 'umum', 'di', 'atas', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'tujuan', 'khusus', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Membangun', 'sistem', 'update', 'data', 'kependudukan', 'yang', 'lebih', 'praktis', ',', 'real-time', ',', 'dan', 'efisien', '.', '2', '.', 'Membangun', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'mengelola', 'data', 'kependudukan', 'dan', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'media', 'pelayanan', 'publik', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Terdapat', 'beberapa', 'penelitian', 'terkait', 'dengan', 'penelitian', 'ini', '.', 'Penelitian', 'yang', 'berjudul', '“', 'Penerapan', 'Sistem', 'Informasi', 'Profil', 'Berbasis', 'Web', 'di', 'Desa', 'Bandarsari', '”', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Sucipto', 'et', 'al.', ',', '(', '2022', ')', 'bertujuan', 'untuk', 'mengimplementasikan', 'sistem', 'informasi', 'profil', 'berbasis', 'web', 'yang', 'memudahkan', 'masyarakat', 'dalam', 'mencari', 'dan', 'mengakses', 'informasi', 'mengenai', 'perkembangan', 'desa', '.', 'Metode', 'pengembangan', 'sistem', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'bahasa', 'pemrograman', 'PHP', 'dengan', 'framework', 'Laravel', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Metode', 'pengembangan', 'sistem', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'dengan', 'model', 'waterfall', '.', 'Metode', 'ini', 'cocok', 'digunakan', 'untuk', 'pembangunan', 'sistem', 'yang', 'dapat', 'diidentifikasi', 'kebutuhannya', 'dari', 'awal', '.', 'Pada', 'SDLC', 'model', 'waterfall', ',', 'pembangunan', 'sistem', 'dilakukan', 'secara', 'bertahap', 'dan', 'terurut', '.', 'Tahapan', 'SDLC', 'model', 'waterfall', 'terdiri', 'dari', 'Requirements', 'Systems', 'Development', ',', 'Systems', 'Implementation', 'and', 'Coding', ',', 'Testing', ',', 'Deployment', ',', 'dan', 'Systems', 'Operations', 'and', 'Maintenance', '.', 'and', 'Analysis', ',', 'gathering', 'C.', 'Metode', 'Pengujian', 'Sistem', 'Pada', 'tahap', 'pengujian', 'sistem', ',', 'metode', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'yaitu', 'Blackbox', 'testing', 'untuk', 'menguji', 'kesesuaian', 'antara', 'input', 'dan', 'output', 'sistem', '.', 'Untuk', 'pengujian', 'kepuasan', 'pengguna', 'terhadap', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'menggunakan', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Kuesioner', 'SUS', 'akan', 'dibagikan', 'melalui', 'google', 'form', 'kepada', 'pengguna', 'sistem', 'yaitu', 'kepala', 'desa', ',', 'sekretaris', 'desa', ',', 'dan', 'masyarakat', 'Desa', 'Kepurun', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Hadi', '(', '2022', ')', 'melakukan', 'penelitian', 'yang', 'berjudul', '“', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Informasi', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'DESA', 'CANTIK', ')', 'Berbasis', 'Web', '(', 'Studi', 'kasus', ':', 'Nagari', 'Sijunjung', ',', 'Kecamatan', 'Sijunjung', ',', 'Kabupaten', 'Sijunjung', ')', '”', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebuah', 'sistem', 'informasi', 'berbasis', 'web', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'perangkat', 'desa', 'sebagai', 'sarana', 'penyedia', 'informasi', 'di', 'Nagari', 'dengan', 'mengidentifikasi', 'masalah', 'yang', 'ada', 'melalui', 'wawancara', 'dengan', 'koordinator', 'fungsi', 'statistik', 'sosial', 'di', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'Kabupaten', 'Sijunjung', '.', 'Pengembangan', 'sistem', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', '.', 'Sistem', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'uji', 'Blackbox', 'dan', 'dilanjut', 'dengan', 'pengukuran', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Sijunjung', '.', 'Penelitian', 'dimulai', 'ini', 'A.', 'Metode', 'Pengumpulan', 'Data', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.1', '.', 'Wawancara', 'Wawancara', 'dilakukan', 'dengan', 'tujuan', 'memperoleh', 'terkait', 'sistem', 'berjalan', 'dan', 'informasi', 'dan', 'data', 'kebutuhan', 'sistem', '.', 'Wawancara', 'dilakukan', 'secara', 'tatap', 'muka', 'dengan', 'Kepala', 'Desa', 'Kepurun', '.', 'A.2', '.', 'Studi', 'Pustaka', 'Studi', 'pustaka', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'membaca', 'artikel', ',', 'publikasi', ',', 'buku', 'elektronik', ',', 'peraturan', 'pemerintah', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'topik', 'penelitian', '.', 'A.3', '.', 'Kuesioner', 'Kuesioner', 'digunakan', 'untuk', 'mengumpulkan', 'data', 'pada', 'tahap', 'evaluasi', 'sistem', '.', 'Metode', 'pengumpulan', 'data', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'pada', 'tahap', 'evaluasi', 'adalah', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Kuesioner', 'akan', 'dibagikan', 'kepada', 'pengguna', 'sistem', 'yaitu', 'kepala', 'desa', ',', 'sekretaris', 'desa', ',', 'dan', 'masyarakat', 'Desa', 'Kepurun', 'melalui', 'google', 'form', '.', 'B.', 'Metode', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Gambar', '1', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'seperti', 'yang', 'dijelaskan', 'pada', 'Gambar', '1', 'berisi', 'gambaran', 'alur', 'pemikiran', 'peneliti', 'dalam', 'melakukan', 'penelitian', '.', 'Diawali', 'dengan', 'menganalisis', 'proses', 'bisnis', 'yang', 'berjalan', 'saat', 'ini', 'ditemukan', 'beberapa', 'permasalahan', 'yang', 'dirincikan', 'pada', 'Gambar', '1', '.', 'Berdasarkan', 'permasalahan', 'tersebut', ',', 'diajukan', 'sebuah', 'solusi', 'yaitu', 'membangun', 'sistem', 'informasi', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'Desa', 'Cantik', ')', 'berbasis', 'website', '.', 'Setelah', 'melakukan', 'implementasi', 'dari', 'solusi', 'kemudian', 'akan', '2', '/', '8', 'dilakukan', 'pengujian', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'dengan', 'menggunakan', 'black', 'box', 'testing', 'serta', 'evaluasi', 'sistem', 'menggunakan', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Proses', 'Bisnis', 'Berjalan', 'Setelah', 'melakukan', 'wawancara', 'dengan', 'narasumber', 'dihasilkan', 'beberapa', 'proses', 'sistem', 'berjalan', 'sebagai', 'berikut', '.', 'A.1', '.', 'Sistem', 'berjalan', 'update', 'data', 'kependudukan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'memeriksa', 'ketersediaan', 'data', 'di', 'komputer', 'desa', '.', 'Jika', 'data', 'yang', 'diminta', 'oleh', 'pemohon', 'tersedia', ',', 'operator', 'akan', 'mencetak', 'data', 'tersebut', 'dalam', 'bentuk', 'hard', 'file', 'dan', 'menyerahkannya', 'kepada', 'pemohon', '.', 'Pada', 'Gambar', '2.', 'disajikan', 'dalam', 'bentuk', 'diagram', 'berupa', 'salah', 'satu', 'proses', 'sistem', 'berjalan', 'yang', 'telah', 'diidentifikasi', 'yaitu', 'proses', 'sistem', 'berjalan', 'update', 'data', 'kependudukan', 'di', 'Desa', 'Kepurun', '.', 'Sistem', 'update', 'data', 'kependudukan', 'di', 'Desa', 'Kepurun', 'dilakukan', 'oleh', 'sekretaris', 'desa', 'dengan', 'mengumpulkan', 'data', 'dari', 'dokumen-dokumen', 'fisik', 'yang', 'dikumpulkan', 'pada', 'periode', 'waktu', 'tertentu', '.', 'Dalam', 'kasus', 'dinamika', 'penduduk', 'seperti', 'kematian', 'penduduk', ',', 'masyarakat', 'diwajibkan', 'mendatangi', 'kantor', 'desa', 'untuk', 'meminta', 'surat', 'keterangan', 'kematian', 'dari', 'desa', '.', 'Setelah', 'pengajuan', 'administrasi', 'kependudukan', 'secara', 'mandiri', 'melalui', 'aplikasi', 'SAKURA', 'Dukcapil', 'Kabupaten', 'Klaten', '.', 'Sekretaris', 'desa', 'akan', 'mengumpulkan', 'data', 'kematian', 'dengan', 'bantuan', 'excel', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'sekretaris', 'desa', 'menghapus', 'data', 'kependudukan', '.', 'itu', ',', 'masyarakat', 'melakukan', 'penduduk', 'terkait', 'pada', 'data', 'Gambar', '2', '.', 'Proses', 'sistem', 'berjalan', 'update', 'data', 'kependudukan', 'A.2', '.', 'Pelayanan', 'publik', 'Dalam', 'pelaksanaan', 'pelayanan', 'publik', 'di', 'Desa', 'Kepurun', ',', 'pemohon', 'yang', 'mempunyai', 'kepentingan', 'terkait', 'permintaan', 'data', 'desa', 'harus', 'mendatangi', 'kantor', 'desa', 'setempat', 'dengan', 'membawa', 'persyaratan', 'yaitu', 'surat', 'permintaan', 'data', '.', 'Setelah', 'mendatangi', 'kantor', 'desa', ',', 'pemohon', 'bisa', 'menuju', 'bagian', 'operator', 'desa', 'kemudian', 'menyerahkan', 'surat', 'permintaan', 'data', '.', 'Operator', 'desa', 'yang', 'bertugas', 'memeriksa', 'surat', 'permintaan', 'data', 'kemudian', 'Gambar', '3', '.', 'Proses', 'sistem', 'berjalan', 'pelayanan', 'publik', 'B.', 'Analisis', 'Permasalahan', 'Pada', 'proses', 'sistem', 'berjalan', 'saat', 'ini', ',', 'setelah', 'dilakukan', 'analisis', 'dan', 'identifikasi', 'terdapat', 'beberapa', 'permasalahan', 'yang', 'ditemukan', '.', 'Permasalahan', 'tersebut', 'digambarkan', 'pada', 'Gambar', '4', 'dalam', 'bentuk', 'diagram', 'fishbone', '.', 'C.', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Sistem', 'Gambar', '4', '.', 'Diagram', 'fishbone', 'Untuk', 'melakukan', 'analisis', 'kebutuhan', 'sistem', ',', 'digunakan', 'analisis', 'PIECES', 'yang', 'membagi', 'kebutuhan', 'sistem', 'kedalam', 'enam', 'komponen', 'yaitu', 'performance', ',', 'information', ',', 'economy', ',', 'control', ',', 'efficiency', ',', 'dan', 'service', 'yang', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', 'I', '..', 'TABEL', 'I', 'ANALISIS', 'PIECES', 'SISTEM', 'BERJALAN', 'DAN', 'SISTEM', 'USULAN', 'Analisis', 'Performance', 'Sistem', 'Usulan', '-', 'Kegiatan', 'Sistem', 'Berjalan', 'Sistem', 'yang', 'ada', 'belum', 'menjadikan', 'dapat', 'kegiatan', 'pengelolaan', 'data', 'kependudukan', 'menjadi', 'realtime', '.', 'pengelolaan', 'data', 'kependudukan', 'dapat', 'dilakukan', 'secara', 'efisien', 'dan', 'realtime', '.', 'realisasi', 'Informasi', 'APBDes', 'dan', 'struktur', 'organisasi', 'dapat', 'diakses', 'dari', 'mana', 'saja', '.', '-', 'Information', 'Pengguna', 'data', 'perlu', 'mendatangi', 'kantor', 'desa', 'untuk', 'mengakses', 'Sistem', 'dapat', 'mempermudah', 'pengguna', 'data', 'saat', 'mencari', 'data', 'kependudukan', 'umum', ',', '3', '/', '8', 'Economy', 'Control', 'Efficency', 'Service', 'kependudukan', 'data', 'umum', '.', '-', 'Hanya', 'perangkat', 'desa', 'yang', 'berwenang', 'yang', 'bisa', 'mengakses', 'data', 'kependudukan', '.', 'Pengelolaan', 'dinamika', 'dilakukan', 'manual', '.', 'data', 'penduduk', 'secara', 'Proses', 'pengguna', 'data', 'untuk', 'dapat', 'mengakses', 'data', 'terbilang', 'lama', '.', 'dan', 'APBDes', ',', 'realisasi', 'struktur', 'organisasi', '.', '-', 'Pengguna', 'dapat', 'mengakses', 'informasi', 'sesuai', 'role-nya', '.', 'data', 'Pengelolaan', 'data', 'dinamika', 'penduduk', 'dapat', 'dilakukan', 'melalui', 'halaman', 'admin', 'dan', 'langsung', 'masuk', 'ke', 'data', 'dinamika', 'penduduk', '.', '-', 'Proses', 'pengguna', 'data', 'untuk', 'dapat', 'mengakses', 'data', 'terbilang', 'cepat', '.', 'Sistem', 'dapat', 'membantu', 'desa', 'perangkat', 'mengelola', 'data', 'kependudukan', ',', 'realisasi', 'APBDes', ',', 'dan', 'struktur', 'organisasi', '.', '-', 'D.', 'Arsitektur', 'Sistem', 'Usulan', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dibangun', 'merupakan', 'sistem', 'berbasis', 'web', '.', 'Web', 'dapat', 'diakses', 'oleh', 'pengguna', 'yang', 'terhubung', 'dengan', 'server', 'web', 'melalui', 'jaringan', 'internet', '.', 'Semua', 'data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'disimpan', 'di', 'server', 'basis', 'data', '.', 'E.', 'Rancangan', 'Basis', 'Data', 'Gambar', '5', '.', 'Arsitektur', 'sistem', 'usulan', 'Rancangan', 'basis', 'data', 'terdiri', 'dari', 'entitas-entitas', 'yang', 'terkait', 'dalam', 'sistem', 'seperti', 'entitas', 'penduduk', ',', 'imigrasi', ',', 'emigrasi', ',', 'kelahiran', ',', 'dan', 'pemerintahan', '.', 'Rancangan', 'basis', 'data', 'digambarkan', 'dalam', 'bentuk', 'Entity', 'Relationship', 'Diagram', 'seperti', 'pada', 'Gambar', '6.', 'activity_log', ',', 'kematian', ',', 'apbd', ',', 'user', ',', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'F.', 'Use', 'Case', 'Diagram', 'Sistem', 'Usulan', 'Gambar', '6', '.', 'Rancangan', 'Basis', 'Data', '1', '.', 'Use', 'Case', 'Diagram', 'untuk', 'Admin', 'desa', ')', ',', 'admin', 'pemerintahan', ',', 'Dalam', 'diagram', 'use', 'case', 'sistem', 'informasi', 'desa', 'cantik', 'untuk', 'admin', ',', 'terdapat', 'empat', 'peran', 'yaitu', 'super', 'admin', '(', 'kepala', 'admin', 'kependudukan', ',', 'dan', 'admin', 'APBD', '.', 'Super', 'admin', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'data', 'user', 'dan', 'log', 'user', '.', 'Admin', 'pemerintahan', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'data', 'pemerintahan', '.', 'Admin', 'penduduk', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'data', 'penduduk', 'dan', 'mengelola', 'data', 'dinamika', 'penduduk', '.', 'Dan', 'admin', 'APBD', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'data', 'APBD', '.', 'Berikut', 'adalah', 'diagram', 'use', 'case', 'yang', 'menggambarkan', 'keempat', 'peran', 'tersebut', '.', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Activity', 'diagram', 'adalah', 'diagram', 'yang', 'menggambarkan', 'alur', 'kegiatan', 'dan', 'fungsi', 'pada', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Terdapat', 'dua', 'bagian', 'activity', 'diagram', 'dalam', 'sistem', 'ini', '.', 'Berikut', 'adalah', 'activity', 'diagram', 'sistem', 'untuk', 'admin', '.', '1', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Login', 'Pada', 'menu', 'login', ',', 'admin', 'diharuskan', 'memasukkan', 'email', 'dan', 'password', '.', 'Setelah', 'memasukkan', 'username', 'dan', 'password', 'maka', 'akan', 'dilakukan', 'validasi', 'apakah', 'username', 'dan', 'password', 'benar', 'atau', 'salah', '.', 'Jika', 'username', 'dan', 'password', 'salah', ',', 'maka', 'akan', 'diarahkan', 'kembali', 'ke', 'halaman', 'login', '.', 'Jika', 'username', 'dan', 'password', 'benar', ',', 'maka', 'akan', 'dilakukan', 'validasi', 'akun', 'admin', '.', 'Jika', 'akun', 'admin', 'pemerintahan', ',', 'maka', 'akan', 'masuk', 'halaman', 'data', 'pemerintahan', '.', 'Jika', 'akun', 'admin', 'kependudukan', ',', 'maka', 'akan', 'masuk', 'halaman', 'data', 'penduduk', '.', 'Jika', 'akun', 'admin', 'APBD', ',', 'maka', 'akan', 'masuk', 'halaman', 'data', 'APBD', '.', 'Jika', 'akun', 'super', 'admin', ',', 'maka', 'akan', 'masuk', 'halaman', 'data', 'user', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Use', 'Case', 'Diagram', 'untuk', 'Admin', '2', '.', 'Use', 'Case', 'Diagram', 'untuk', 'Masyarakat', 'Dalam', 'diagram', 'use', 'case', 'sistem', 'informasi', 'desa', 'cantik', 'untuk', 'masyarakat', ',', 'terdapat', 'fitur', 'yang', 'dapat', 'diakses', 'tanpa', 'melakukan', 'proses', 'login', '.', 'Pengguna', 'dapat', 'melihat', 'struktur', 'organisasi', 'desa', ',', 'statistik', 'desa', ',', 'dan', 'mengunduh', 'statistik', 'yang', 'tersedia', '.', 'Berikut', 'ini', 'adalah', 'diagram', 'use', 'case', 'untuk', 'masyarakat', '.', 'Gambar', '8', '.', 'Use', 'Case', 'Diagram', 'untuk', 'Masyarakat', 'G.', 'Activity', 'Diagram', 'Sistem', 'Usulan', 'Gambar', '9', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Login', '2', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'Pemerintahan', 'Admin', 'pemerintahan', 'dapat', 'mengakses', 'halaman', 'pemerintahan', '.', 'Langkah', 'pertama', 'admin', 'yang', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'masuk', 'ke', 'halaman', 'pemerintahan', '.', 'Di', 'halaman', 'pemerintahan', 'menampilkan', 'data', 'perangkat', 'desa', 'yang', 'sudah', 'ditambahkan', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'dan', 'penghapusan', 'data', ',', 'admin', 'dapat', 'menekan', 'tombol', 'edit', 'dan', 'hapus', '.', 'Setelah', 'menekan', 'tombol', 'edit', ',', 'admin', 'merubah', 'data', 'perangkat', 'desa', 'terkait', 'dan', 'kemudian', 'menekan', 'tombol', 'edit', '.', 'Tombol', 'tambah', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menambahkan', 'data', 'perangkat', 'desa', '.', 'Setelah', 'menekan', 'tombol', 'tambah', ',', 'admin', 'perubahan', '5', '/', '8', 'dapat', 'mengisi', 'form', 'yang', 'tersedia', 'dan', 'menekan', 'tombol', 'tambah', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Admin', 'APBD', 'dapat', 'mengakses', 'halaman', 'APBD', '.', 'Langkah', 'pertama', 'admin', 'yang', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'masuk', 'ke', 'halaman', 'APBD', '.', 'Di', 'halaman', 'APBD', 'menampilkan', 'data', 'APBD', 'yang', 'sudah', 'ditambahkan', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'perubahan', ',', 'admin', 'dapat', 'menekan', 'tombol', 'edit', '.', 'Setelah', 'menekan', 'tombol', 'edit', ',', 'admin', 'dapat', 'merubah', 'data', 'APBD', 'terkait', 'dan', 'kemudian', 'menekan', 'tombol', 'edit', '.', 'Tombol', 'import', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menambahkan', 'data', 'APBD', '.', 'Setelah', 'menekan', 'tombol', 'import', ',', 'admin', 'dapat', 'meng-upload', 'file', 'dan', 'menekan', 'tombol', 'import', '.', 'Gambar', '10', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'Pemerintahan', '3', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'Penduduk', 'Admin', 'kependudukan', 'dapat', 'mengakses', 'halaman', 'data', 'penduduk', '.', 'Langkah', 'pertama', 'admin', 'yang', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'masuk', 'ke', 'halaman', 'data', 'penduduk', '.', 'Di', 'halaman', 'data', 'penduduk', 'menampilkan', 'data', 'penduduk', 'yang', 'sudah', 'ditambahkan', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'perubahan', ',', 'admin', 'dapat', 'menekan', 'tombol', 'edit', '.', 'Setelah', 'menekan', 'tombol', 'edit', ',', 'admin', 'merubah', 'data', 'penduduk', 'terkait', 'dan', 'kemudian', 'menekan', 'tombol', 'edit', '.', 'Tombol', 'import', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menambahkan', 'data', 'penduduk', '.', 'Menu', 'import', 'digunakan', 'saat', 'pertama', 'kali', 'sistem', 'diimplementasikan', '.', 'Hal', 'ini', 'untuk', 'memudahkan', 'admin', 'dalam', 'menginput', 'banyak', 'data', 'penduduk', 'sekaligus', '.', 'Tombol', 'emigrasi', 'dan', 'tombol', 'kematian', 'digunakan', 'untuk', 'mengatasi', 'kasus', 'dinamika', 'penduduk', '.', 'Untuk', 'mengunduh', 'data', 'penduduk', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'menekan', 'tombol', 'export', 'kemudian', 'data', 'akan', 'terunduh', 'sesuai', 'format', 'yang', 'dipilih', '.', 'Gambar', '12', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'APBD', '5', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'User', 'Gambar', '11', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'Penduduk', '4', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'APBD', '6', '/', '8', 'Gambar', '13', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Kelola', 'Data', 'User', '3', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Statistik', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pengguna', 'dapat', 'melihat', 'statistik', 'desa', 'dengan', 'memilih', 'menu', 'statistik', '.', 'Setelah', 'memilih', 'menu', 'statistik', ',', 'pengguna', 'akan', 'diarahkan', 'ke', 'halaman', 'statistik', '.', 'Kemudian', 'pengguna', 'dapat', 'melihat', 'statistik', 'desa', 'yang', 'tersedia', 'dan', 'dapat', 'mengunduhnya', '.', 'Super', 'admin', 'dapat', 'mengakses', 'halaman', 'data', 'user', '.', 'Langkah', 'pertama', 'admin', 'yang', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'masuk', 'ke', 'halaman', 'data', 'user', '.', 'Di', 'halaman', 'data', 'user', 'menampilkan', 'data', 'data', 'user', 'yang', 'sudah', 'ditambahkan', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'perubahan', ',', 'admin', 'dapat', 'menekan', 'tombol', 'edit', '.', 'Setelah', 'menekan', 'tombol', 'edit', ',', 'admin', 'dapat', 'merubah', 'data', 'user', 'terkait', 'dan', 'kemudian', 'menekan', 'tombol', 'edit', '.', 'Tombol', 'tambah', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menambahkan', 'user', '.', 'Setelah', 'menekan', 'tombol', 'tambah', ',', 'admin', 'dapat', 'mengisi', 'form', 'dan', 'menekan', 'tombol', 'tambah', '.', 'Berikut', 'adalah', 'activity', 'diagram', 'sistem', 'untuk', 'masyarakat', '.', '1', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Landing', 'Page', 'Untuk', 'mengakses', 'halaman', 'landing', 'page', ',', 'pengguna', 'tidak', 'perlu', 'melakukan', 'login', '.', 'Pengguna', 'dapat', 'mengakses', 'website', 'melalui', 'internet', 'dan', 'halaman', 'landing', 'page', 'adalah', 'halaman', 'pertama', 'yang', 'terbuka', '.', 'Gambar', '14', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Landing', 'Page', '2', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Pemerintahan', 'Pengguna', 'dapat', 'melihat', 'informasi', 'mengenai', 'struktur', 'organisasi', 'desa', 'dengan', 'memilih', 'menu', 'pemerintahan', '.', 'Setelah', 'memilih', 'menu', 'pemerintahan', ',', 'pengguna', 'akan', 'diarahkan', 'ke', 'halaman', 'struktur', 'organisasi', '.', 'H.', 'Implementasi', 'Sistem', 'Gambar', '16', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Statistik', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Landing', 'Page', '1', '.', 'Ketika', 'membuka', 'halaman', 'web', 'akan', 'muncul', 'halaman', 'landing', 'page', 'sebagai', 'berikut', '.', 'Gambar', '17', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Landingpage', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Pemerintahan', '2', '.', 'Pada', 'halaman', 'pemerintahan', ',', 'pengguna', 'dapat', 'melihat', 'sturktur', 'organisasi', 'desa', '.', 'Gambar', '15', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Pemerintahan', 'Gambar', '18', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Pemerintahan', '7', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Statistik', '3', '.', 'Di', 'halaman', 'statistik', ',', 'terdapat', 'sidebar', 'pilihan', 'jenis', 'statistik', '.', 'Setelah', 'memilih', 'pilihan', 'jenis', 'statistik', 'yang', 'dicari', 'akan', 'terlihat', 'grafik', 'dan', 'tabel', 'tentang', 'statistik', 'tersebut', 'dan', 'dapat', 'mengunduhnya', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Data', 'User', '7', '.', 'Halaman', 'ini', 'hanya', 'dapat', 'diakses', 'oleh', 'admin', 'dengan', 'role', 'super', 'admin', 'dimana', 'di', 'dalamnya', 'terdapat', 'daftar', 'data', 'user', ',', 'menu', 'tambah', 'data', ',', 'edit', 'data', ',', 'dan', 'logout', '.', 'Gambar', '23', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Data', 'User', 'I.', 'Uji', 'Coba', 'dan', 'Evaluasi', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'uji', 'coba', 'dan', 'evaluasi', 'sistem', 'menggunakan', 'blackbox', 'testing', 'dan', 'SUS', '.', 'Dari', 'hasil', 'black', 'box', 'testing', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'fungsi-fungsi', 'dalam', 'sistem', 'berjalan', 'sesuai', 'dengan', 'yang', 'diharapkan', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengujian', 'SUS', 'menunjukkan', 'nilai', 'sebesar', '75,5', 'sehingga', 'sistem', 'ini', 'berada', 'pada', 'rentang', '74-80,3', 'dengan', 'grade', 'B', 'dimana', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'masuk', 'kategori', 'good', 'dan', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pengguna', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'kesimpulan', 'yang', 'dapat', 'ditarik', ':', '1', '.', 'Telah', 'dibangun', 'sistem', 'informasi', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'Desa', 'Cantik', ')', 'berbasis', 'web', 'yang', 'dapat', 'membantu', 'pekerjaan', 'perangkat', 'Desa', 'Kepurun', '.', '2', '.', 'Telah', 'dibangun', 'sistem', 'informasi', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'Desa', 'Cantik', ')', 'berbasis', 'web', 'yang', 'memiliki', 'modul', 'pengelolaan', 'data', 'kependudukan', 'dan', 'pelayanan', 'publik', '.', '3', '.', 'Hasil', 'pengujian', 'dan', 'evaluasi', 'menunjukkan', 'bahwa', 'sistem', 'informasi', 'berfungsi', 'sesuai', 'yang', 'diharapkan', 'dalam', 'black-box', 'testing', '.', 'Evaluasi', 'SUS', 'menunjukkan', 'skor', '75,5', ',', 'menandakan', 'bahwa', 'secara', 'keseluruhan', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'dibangun', 'masuk', 'grade', 'B', 'dimana', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'masuk', 'kategori', 'good', 'dan', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pengguna', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'PODES', ',', 'STATISTIK', 'POTENSI', 'DESA', 'KABUPATEN', 'KLATEN', '2020', '.', '[', '2', ']', 'A.', 'Sucipto', 'et', 'al.', ',', '“', 'PENERAPAN', 'SISTEM', 'INFORMASI', 'PROFIL', 'BERBASIS', 'WEB', 'DI', 'DESA', 'BANDARSARI', ',', '”', 'Journal', 'of', 'Technology', 'and', 'Social', 'for', 'Community', 'Service', '(', 'JTSCS', ')', ',', 'vol', '.', '3', ',', 'pp', '.', '29–37', ',', '2022', '.', '[', '3', ']', 'M.', 'I.', 'Hadi', ',', '“', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Informasi', 'Desa', 'Cinta', 'Statistik', '(', 'DESA', 'CANTIK', ')', 'Berbasis', 'Web', '(', 'Studi', 'kasus', ':', 'Nagari', 'Sijunjung', ',', 'Kecamatan', 'Sijunjung', ',', 'Kabupaten', 'Sijunjung', ')', ',', '”', '2022', '.', 'Gambar', '19', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Statistik', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Admin', 'Pemerintahan', '4', '.', 'Halaman', 'ini', 'dapat', 'diakses', 'oleh', 'admin', 'dengan', 'role', 'admin', 'pemerintahan', '.', 'Pada', 'halaman', 'ini', 'menampilkan', 'data', 'perangkat', 'desa', ',', 'menu', 'tambah', 'data', ',', 'search', ',', 'dan', 'logout', '.', 'Gambar', '20', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Landing', 'Page', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Data', 'Penduduk', '5', '.', 'Halaman', 'ini', 'dapat', 'diakses', 'oleh', 'admin', 'dengan', 'role', 'admin', 'kependudukan', '.', 'Pada', 'halaman', 'ini', 'menampilkan', 'data', 'penduduk', ',', 'menu', 'import', 'data', ',', 'export', 'data', ',', 'search', ',', 'dan', 'logout', '.', 'Gambar', '21', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Data', 'Penduduk', '6', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Dashboard', 'Admin', 'APBD', 'Halaman', 'ini', 'hanya', 'dapat', 'diakses', 'oleh', 'admin', 'dengan', 'role', 'admin', 'APBD', 'dimana', 'di', 'dalamnya', 'terdapat', 'daftar', 'data', 'APBD', ',', 'menu', 'import', ',', 'dan', 'logout', '.', 'Gambar', '22', '.', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Admin', 'APBD', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Peramalan', 'Emisi', 'Karbon', 'Dioksida', 'di', 'Indonesia', 'serta', 'Analisi', 'Faktor-Faktor', 'yang', 'Memengaruhinya', 'Muhammad', 'Daffa', 'Taufiq', 'Hadikara', '(', '221910705', ',', '4SD2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Nucke', 'Widowati', 'Kusumo', 'Projo', 'S.Si.', ',', 'M.Sc.', ',', 'Ph.D.', 'Ringkasan—', 'CO2', 'memegang', 'perananan', 'penting', 'dalam', 'perubahan', 'iklim', 'global', '.', 'Tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'meramalkan', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'dan', 'menganalisis', 'faktor-', 'faktor', 'yang', 'memengaruhinya', '.', 'Metode', 'ARIMA', 'dan', 'multilayer', 'perceptron', 'digunakan', 'untuk', 'mendapatkan', 'metode', 'peramalan', 'terbaik', ',', 'serta', 'analisis', 'RLB', 'digunakan', 'untuk', 'menganalisis', 'faktor-', 'faktor', 'yang', 'berkontribusi', 'terhadap', 'perubahan', 'emisi', 'CO2', '.', 'Hasil', 'analisis', 'menunjukkan', 'bahwa', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'mengalami', 'peningkatan', 'yang', 'cukup', 'signifikan', 'dalam', 'beberapa', 'dekade', 'terakhir', ',', 'sejalan', 'dengan', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'populasi', '.', 'Faktor-faktor', 'yang', 'memengaruhi', 'secara', 'signifikan', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'meliputi', 'kepadatan', 'penduduk', ',', 'serta', 'konsumsi', 'energi', 'fosil', 'dan', 'terbarukan', ',', 'namun', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'tidak', 'memiliki', 'dampak', 'secara', 'signifikan', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'peramalan', ',', 'didapatkan', 'jumlah', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'sebesar', '712', 'juta', 'ton/tahun', '.', 'Jumlah', 'tersebut', 'masih', 'berada', 'di', 'bawah', 'target', 'pemerintah', 'yang', 'berada', 'di', 'sekitar', '912', 'juta', 'ton/tahun', '.', 'Dengan', 'menggunakan', 'model', 'peramalan', 'yang', 'tepat', ',', 'penelitian', 'ini', 'dapat', 'membantu', 'pemangku', 'kepentingan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'faktor-faktor', 'yang', 'berdampak', 'signifikan', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Kebijakan', ',', 'Lingkungan', ',', 'Ekonomi', ',', 'ARIMA', ',', 'Multilayer', 'Perceptron', ',', 'Regresi', 'Linier', 'Berganda', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Udara', 'memegang', 'peran', 'krusial', 'dalam', 'eksistensi', 'makhluk', 'hidup', ',', 'terutama', 'manusia', ',', 'sebagai', 'salah', 'satu', 'elemen', 'penting', 'bagi', 'kehidupan', '.', 'Manusia', 'bergantung', 'pada', 'udara', 'yang', 'bersih', 'sebagai', 'asupan', 'pernapasan', '.', 'Menurut', 'WHO', 'pada', 'tahun', '2018', 'terdapat', 'lebih', 'dari', '90', '%', 'populasi', 'di', 'dunia', 'menghirup', 'udara', 'dengan', 'tingkat', 'populasi', 'bahaya', ',', 'bahkan', '3', 'miliar', 'orang', 'yang', 'didominasi', 'oleh', 'wanita', 'dan', 'anak-anak', 'masih', 'menghirup', 'asap', 'yang', 'mematikan', '[', '1', ']', '.', 'Hal', 'ini', 'diakibatkan', 'oleh', 'rendahnya', 'kualitas', 'udara', 'yang', 'disebabkan', 'oleh', 'berbagai', 'aktivitas', 'yang', 'dilakukan', 'manusia', '.', 'Diantara', 'sekian', 'banyak', 'polutan-polutan', 'yang', 'mencemari', 'udara', ',', 'gas', 'karbon', 'dioksida', '(', 'CO2', ')', 'merupakan', 'polutan', 'yang', 'menyumbang', 'emisi', 'terbesar', '.', 'Berdasarkan', 'laporan', 'IPCC', 'tahun', '2023', ',', 'suhu', 'global', 'telah', 'meningkat', 'sebesar', '1,1', 'derajat', 'celcius', 'sejak', 'abad', 'ke-19', '[', '2', ']', '.', 'Pada', 'KTT', 'iklim', 'PBB', 'tahun', '2021', 'di', 'Glasgow', ',', 'para', 'pemimpin', 'dunia', 'berkomitmen', 'untuk', 'berada', 'pada', 'jalur', 'yang', 'akan', 'menjaga', 'kenaikan', 'suhu', 'global', 'di', 'bawah', '1,5', 'derajat', 'celcius', '[', '3', ']', '.', 'Tetapi', 'dengan', 'tingkat', 'emisi', 'saat', 'ini', ',', 'beberapa', 'ilmuwan', 'mengatakan', 'bahwa', 'kita', 'mendekati', 'jalur', 'yang', 'akan', 'menyebabkan', 'kenaikan', '3', 'derajat', 'celcius', 'pada', 'akhir', 'abad', 'ini', '.', 'Berdasarkan', 'data', 'IQAir', 'tahun', '2022', ',', 'Indonesia', 'berada', 'di', 'peringkat', 'ke-26', 'negara', 'paling', 'berpolusi', 'dari', '131', 'negara', '[', '4', ']', '.', 'Sumber', ':', 'IQAir', 'Gambar', '1', '.', 'Emisi', 'CO2', 'berdasarkan', 'Sumbernya', 'di', 'Indonesia', ',', '2019', 'Berdasarkan', 'Kesepakatan', 'Paris', 'yang', 'telah', 'diratifikasi', ',', 'Indonesia', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'dari', '195', 'negara', 'yang', 'berkomitmen', 'untuk', 'mengurangi', 'emisi', 'gas', 'rumah', 'kaca', 'hingga', 'tahun', '2030', 'sebesar', '29', 'persen', 'dengan', 'usaha', 'sendiri', 'dan', '41', 'persen', 'dengan', 'dukungan', 'Internasional', '[', '5', ']', '.', 'ini', 'jumlah', 'penduduk', 'diiringi', 'dengan', 'Kerusakan', 'lingkungan', 'seperti', 'peningkatan', 'emisi', 'yang', 'juga', 'disebabkan', 'karena', 'adanya', 'terjadi', 'pada', 'saat', 'peningkatan', 'laju', 'pertumbuhan', 'penduduk', 'yang', 'tinggi', 'dan', 'tidak', 'terkendali', 'sehingga', 'memberikan', 'tekanan', 'pada', 'sumber', 'daya', 'alam', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penyebab', 'meningkatnya', 'emisi', 'CO2', 'dikarenakan', 'penggunaan', 'energi', 'tanpa', 'memerhatikan', 'dampak', 'terhadap', 'lingkungan', '.', 'Indonesia', 'memiliki', 'potensi', 'sumber', 'daya', 'energi', 'terbarukan', 'yang', 'sangat', 'tinggi', 'dan', 'beragam', 'hingga', 'tersebar', 'di', 'seluruh', 'wilayah', '.', 'Namun', ',', 'potensi', 'energi', 'terbarukan', 'ini', 'belum', 'diiringi', 'dengan', 'pemanfaatan', 'yang', 'optimal', '.', 'Pengembangan', 'energi', 'terbarukan', 'mendorong', 'adanya', 'transisi', 'energi', 'yang', 'ramah', 'lingkungan', 'serta', 'mengurangi', 'risiko', 'tinggi', 'terhadap', 'lingkungan', 'Pengembangan', 'energi', 'terbarukan', 'di', 'Indonesia', 'mengacu', 'pada', 'Peraturan', 'Pemerintah', 'nomor', '79', 'tahun', '2014', 'tentang', 'kebijakan', 'energi', 'nasional', 'dan', 'Peraturan', 'Presiden', 'nomor', '22', 'tahun', '2017', 'tentang', 'rencana', 'umum', 'energi', 'nasional', 'yang', 'menyatakan', 'bahwa', 'prioritas', 'pengembangan', 'energi', 'utama', 'adalah', 'energi', 'terbarukan', '.', 'Pembangunan', 'ekonomi', 'pada', 'saat', 'ini', 'tidak', 'lagi', 'berfokus', 'pada', 'angka', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'yang', 'tinggi', 'melainkan', 'mengacu', 'pada', 'suatu', 'arah', 'pembangunan', 'ekonomi', 'yang', 'baru', ',', 'yaitu', 'pembangunan', 'ekonomi', 'yang', 'berkelanjutan', '.', 'Pelaksanaan', 'pembangunan', 'berkelanjutan', 'telah', 'diperkuat', 'oleh', 'kesepakatan', 'para', 'pemimpin', 'bangsa', ',', 'antara', 'lain', 'dalam', 'Deklarasi', 'Rio', 'pada', 'KTT', 'Bumi', 'tahun', '1992', ',', 'Deklarasi', 'Millenium', 'PBB', 'tahun', '2000', ',', 'dan', 'Deklarasi', 'Jogannesburg', 'pada', 'KTT', 'Bumi', 'tahun', '2002', '.', 'Pembangunan', 'ekonomi', 'berkelanjutan', 'bertujuan', 'untuk', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'dan', 'meningkatkan', 'kualitas', 'hidup', '1', '/', '8', 'manusia', 'dengan', 'tetap', 'memerhatikan', 'kehidupan', 'generasi', 'mendatang', '.', 'membuktikan', 'adanya', 'hipotesis', 'EKC', 'baik', 'pada', 'deforestasi', 'maupun', 'pada', 'ketiga', 'polutan', 'tersebut', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Menyikapi', 'permasalahan', 'diatas', ',', 'maka', 'perlu', 'adanya', 'komitmen', 'yang', 'kuat', 'dalam', 'mengatasi', 'tingginya', 'tingkat', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', '.', 'Upaya-upaya', 'yang', 'mulai', 'dilakukan', 'oleh', 'negara-negara', 'maju', 'adalah', 'dengan', 'membuat', 'kebijakan', 'untuk', 'mengurangi', 'penggunaan', 'bahan', 'bakar', 'fosil', '.', 'Namun', ',', 'rencana-', 'rencana', 'tersebut', 'perlu', 'adanya', 'persiapan', 'yang', 'matang', 'untuk', 'memperkirakan', 'sejauh', 'mana', 'implementasi', 'dan', 'upaya', 'penanganan', 'emisi', 'CO2', 'akan', 'dilakukan', ',', 'sehingga', 'akan', 'mengurangi', 'biaya', 'produksi', 'dan', 'mengurangi', 'terjadinya', 'kegagalan', 'dalam', 'pengimplementasiannya', '.', 'Salah', 'satu', 'cara', 'yang', 'dapat', 'dilakukan', ',', 'yaitu', 'dengan', 'melakukan', 'peramalan', 'keadaan', 'emisi', 'CO2', 'untuk', 'periode', 'berikutnya', 'dan', 'menganalisis', 'faktor-', 'faktor', 'yang', 'memengaruhinya', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'ARIMA', 'dalam', 'meramalkan', 'emisi', 'CO2', '.', 'Keterbatasan', 'dalam', 'model', 'ARIMA', 'adalah', 'linearitas', '.', 'Korelasi', 'linier', 'diasumsikan', 'di', 'antara', 'nilai-', 'nilai', 'runtun', 'waktu', 'sebelumnya', 'sehingga', 'tidak', 'ada', 'pola', 'non-', 'linier', 'yang', 'dapat', 'ditangkap', 'oleh', 'model', 'ARIMA', '[', '6', ']', '.', 'Data', 'runtun', 'waktu', 'yang', 'memiliki', 'pola', 'non-linier', 'lebih', 'sulit', 'untuk', 'diramalkan', 'dengan', 'metode', 'ARIMA', '.', 'Untuk', 'mengatasi', 'permasalahan', 'tersebut', ',', 'maka', 'terdapat', 'metode', 'peramalan', 'yang', 'lainnya', 'seperti', 'ANN', '(', 'Artificial', 'Neural', 'Network', ')', '.', 'ANN', 'banyak', 'digunakan', 'untuk', 'kasus', 'regresi', ',', 'klasifikasi', ',', 'dan', 'peramalan', '.', 'ANN', 'tidak', 'memerlukan', 'asumsi', 'yang', 'harus', 'dipenuhi', 'dalam', 'pengolahan', 'data', '.', 'Keterbatasn', 'yang', 'dimiliki', 'oleh', 'ARIMA', 'dapat', 'diatasi', 'oleh', 'ANN', 'agar', 'pola', 'data', 'non-linier', 'dapat', 'didefinisikan', 'dan', 'membuat', 'akurasi', 'dalam', 'melakukan', 'peramalan', 'menjadi', 'lebih', 'baik', '.', 'ANN', 'akan', 'terbentuk', 'secara', 'adaptif', 'berdasarkan', 'data', 'yang', 'telah', 'ada', '[', '6', ']', '.', 'Kelebihan', 'utama', 'dari', 'model', 'ANN', 'adalah', 'model', 'tersebut', 'dalam', 'mendefinisikan', 'pola', 'non-linier', 'dalam', 'data', 'runtun', 'waktu', 'sehingga', 'dapat', 'memaksimalkan', 'akurasi', 'hasil', 'peramalan', 'emisi', 'CO2', 'yang', 'memiliki', 'pola', 'data', 'yang', 'cenderung', 'fluktuatif', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'identifikasi', 'masalah', ',', 'maka', 'ditetapkan', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Menggambarkan', 'kondisi', 'emisi', 'karbon', 'dioksida', 'di', 'Indonesia', 'serta', 'faktor-faktor', 'yang', 'memengaruhinya', '2', '.', 'Mendapatkan', 'metode', 'untuk', 'memodelkan', 'peramalan', 'emisi', 'karbon', 'dioksida', 'di', 'Indonesia', 'peramalan', 'terbaik', '3', '.', 'Menganalisis', 'faktor-faktor', 'yang', 'memengaruhi', 'emisi', 'karbon', 'dioksida', 'di', 'Indonesia', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penelitian', 'mengenai', 'hubungan/pengaruh', 'variabel', 'bebas', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'terhadap', 'kerusakan', 'lingkungan', 'telah', 'banyak', 'dilakukan', '.', 'Begitu', 'pula', 'teori', 'tentang', 'Environmental', 'Kuznets', 'Curve', '(', 'EKC', ')', 'di', 'beberapa', 'negara', '.', 'Namun', ',', 'di', 'antara', 'penelitian-penelitian', 'tersebut', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'berbeda-beda', '.', 'Panayotou', '[', '7', ']', 'menguji', 'hipotesis', 'EKC', 'untuk', 'deforestasi', 'di', '68', 'negara', 'dan', 'untuk', 'SO2', ',', 'NO2', ',', 'dan', 'solid', 'particulate', 'matter', '(', 'SPM', ')', 'di', '55', 'negara', ',', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'negara', 'yang', 'sedang', 'berkembang', 'dan', 'maju', '.', 'Dengan', 'analisis', 'OLS', ',', 'penelitian', 'ini', 'income', ',', 'high', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', 'Leitão', '[', '8', ']', 'meneliti', 'hipotesis', 'EKC', 'dan', 'pengaruh', 'variabel', 'lainnya', 'terkait', 'dengan', 'fenomena', 'globalisasi', 'di', 'Portugal', ',', 'Spanyol', ',', 'Yunani', ',', 'dan', 'Irlandia', 'periode', '1980-2010', '.', 'Beberapa', 'variabel', 'bebas', 'yang', 'diteliti', 'di', 'antaranya', 'adalah', 'pertumbuhan', 'ekonomi', ',', 'konsumsi', 'energi', ',', 'dan', 'indeks', 'globalisasi', ',', 'yang', 'dihipotesiskan', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', '.', 'Melalui', 'analisis', 'regresi', 'data', 'panel', 'dengan', 'model', 'fixed', 'effect', ',', 'penelitian', 'ini', 'menyimpulkan', 'bahwa', 'terdapat', 'kurva', 'U', 'terbalik', 'antara', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'emisi', 'CO2', '.', 'Kemudian', ',', 'Mamun', 'et', 'al', '.', '[', '9', ']', 'ingin', 'melihat', 'hubungan', 'antara', 'emisi', 'CO2', 'dengan', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'jumlah', 'penduduk', 'selama', 'periode', '1980-2009', 'di', '136', 'negara', 'yang', 'dikelompokkan', 'ke', 'dalam', 'lima', 'kelompok', ',', 'yaitu', 'low', 'income', ',', 'lower-middle', 'income', 'negara', 'income', ',', 'upper-middle', 'organization', 'for', 'economic', 'co-operation', 'and', 'development', '(', 'OECD', ')', ',', 'dan', 'high', 'income', 'negara', 'non-OECD', '.', 'Penelitian', 'ini', 'mendapati', 'eksistensi', 'EKC', 'di', 'semua', 'kelompok', 'high', 'income', 'negara', 'non-OECD', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'menyimpulkan', 'bahwa', 'transformasi', 'ekonomi', 'menuju', 'sektor', 'jasa', 'menyebabkan', 'polusi', 'yang', 'lebih', 'tinggi', 'di', 'negara', 'high', 'income', 'dan', 'sedikit', 'polusi', 'di', 'negara', 'low', 'dan', 'middle', 'income', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'adanya', 'liberalisasi', 'ekonomi', 'akan', 'mengurangi', 'emisi', 'CO2', ',', 'sedangkan', 'jumlah', 'penduduk', 'meningkatkan', 'emisi', 'CO2', 'di', 'semua', 'kelompok', 'dalam', 'jangka', 'panjang', '.', 'Ari', 'dan', 'Zeren', '[', '10', ']', 'menyatakan', 'bahwa', 'emisi', 'CO2', 'akan', 'meningkat', 'pada', 'tahap', 'pertama', 'pertumbuhan', 'ekonomi', ',', 'tetapi', 'setelah', 'tingkat', 'pendapatan', 'tertentu', 'emisi', 'CO2', 'terus', 'akan', 'berkurang', 'sementara', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'berlanjut', '.', 'Sumargo', 'dan', 'Fadhilah', '[', '11', ']', 'menganalisis', 'hubungan', 'antara', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'kerusakan', 'lingkungan', 'selama', 'tahun', '1965', 'sampai', 'dengan', '2014', '.', 'Metode', 'analisis', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Error', 'Correction', 'Mechanism', '(', 'ECM', ')', '.', 'Hasil', 'yang', 'diperoleh', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'berpengaruh', 'signifikan', 'positif', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'Arouri', 'et', 'al', '.', '[', '12', ']', 'memperoleh', 'hasil', 'yang', 'berbeda', 'terkait', 'dengan', 'EKC', '.', 'Penelitian', 'tersebut', 'meneliti', 'hubungan', 'antara', 'emisi', 'CO2', ',', 'konsumsi', 'energi', ',', 'dan', 'PDB', 'di', '12', 'negara', 'Middle', 'East', 'and', 'North', 'African', 'periode', '1981-2005', 'dengan', 'Error', 'Correction', 'Mechanism', '(', 'ECM', ')', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'ini', 'menyimpulkan', 'bahwa', 'hipotesis', 'EKC', 'untuk', 'CO2', 'di', 'negara-', 'negara', 'tersebut', 'tidak', 'terbukti', '.', 'Untuk', 'konsumsi', 'energi', ',', 'variabel', 'ini', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', 'pada', 'jangka', 'panjang', '.', 'Kemudian', ',', 'penelitian', 'lainnya', 'juga', 'dilakukan', 'untuk', 'melihat', 'variabel-variabel', 'lainnya', 'yang', 'berpengaruh', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', '.', 'Alam', 'et', 'al', '.', '[', '13', ']', 'meneliti', 'hubungan', 'antara', 'variabel', 'bebas', 'dengan', 'CO2', 'di', 'India', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'tidak', 'ada', 'hubungan', 'jangka', 'panjang', 'antara', 'pendapatan', 'dengan', 'emisi', 'CO2', 'di', 'India', ',', 'tetapi', 'terjadi', 'hubungan', 'antara', 'konsumsi', 'energi', 'dengan', 'emisi', 'CO2', '.', 'Adeyuwi', 'dan', 'Awodumi', '[', '14', ']', 'menganalisis', 'hubungan', 'antara', 'energi', 'terbarukan', ',', 'pertumbuhan', 'ekonomi', ',', 'dan', 'emisi', 'CO2', 'di', 'negara-negara', 'Afrika', 'tahun', '1980-', '2010', '.', 'Metode', 'analisis', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'model', 'persamaan', 'simultan', 'yang', 'diestimasi', 'dengan', 'metode', 'three', 'stage', 'least', 'square', '(', '3SLS', ')', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'menunjukkan', 'adanya', 'hubungan', 'simultan', 'yang', 'signifikan', 'antara', 'energi', 'terbarukan', ',', '2', '/', '8', 'pertumbuhan', 'ekonomi', ',', 'dan', 'emisi', 'CO2', 'di', 'lima', 'negara', 'Afrika', 'Barat', '(', 'Nigeria', ',', 'Burnika', 'Faso', ',', 'Gambia', ',', 'Mali', ',', 'dan', 'Togo', ')', '.', 'Pabuçcu', 'dan', 'Bayramoğlu', '[', '15', ']', 'menganalisis', 'bahwa', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'jaringan', 'syaraf', 'tiruan', ',', 'diperkirakan', 'tingkat', 'emisi', 'gas', 'rumah', 'kaca', 'di', 'Turki', 'sebesar', '1244,13', 'mt', 'pada', 'tahun', '2030', '.', 'Hal', 'tersebut', 'berada', 'di', 'atas', 'angka', 'yang', 'telah', 'di', 'targetkan', ',', 'yaitu', '929', 'mt', '.', 'Sehingga', ',', 'Turki', 'direkomendasikan', 'untuk', 'menggunakan', 'energi', 'terbarukan', 'untuk', 'meningkatkan', 'efisiensi', 'energi', '.', 'Untuk', 'itu', ',', 'berdasarkan', 'penelitian-penelitian', 'terdahulu', 'yang', 'telah', 'dipaparkan', 'maka', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'variabel-variabel', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'adalah', 'emisi', 'CO2', ',', 'kepadatan', 'penduduk', ',', 'pdb', 'per', 'kapita', ',', 'konsumsi', 'energi', 'fosil', '(', 'minyak', ',', 'gas', ',', 'batubara', ')', 'dan', 'terbarukan', '(', 'air', ',', 'surya', ',', 'angin', ',', 'panas', 'bumi', ',', 'biomassa', ',', 'dan', 'lainnya', ')', '.', 'Adapun', 'perbedaan', 'antara', 'penelitian', 'ini', 'dan', 'penelitian-', 'penelitian', 'terdahulu', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'adalah', 'penelitian', 'ini', 'berfokus', 'pada', 'negara', 'Indonesia', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'periode', 'penelitian', 'yang', 'digunakan', 'lebih', 'mutakhir', 'dibandingkan', 'penelitian-penelitian', 'sebelumnya', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'berbeda', 'dengan', 'metode', 'pada', 'penelitian', 'sebelum-sebelumnya', '.', 'terbilang', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Metode', 'Pengumpulan', 'Data', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'data', 'sekunder', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'sumber', 'yang', 'berbeda', ',', 'yaitu', 'Emissions', 'Database', 'for', 'Global', 'Atmospheric', 'Research', '(', 'EDGAR', ')', ',', 'The', 'World', 'Bank', ',', 'dan', 'BP', 'Statistical', 'Review', 'of', 'World', 'Energy', '.', 'Variabel', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'dipilih', 'berdasarkan', 'determinan', 'kuat', 'emisi', 'gas', 'rumah', 'kaca', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'penelitian', 'terkait', '.', 'Variabel', 'yang', 'dipilih', 'adalah', 'emisi', 'CO2', ',', 'kepadatan', 'penduduk', ',', 'pdb', 'per', 'kapita', ',', 'konsumsi', 'energi', 'fosil', '(', 'minyak', ',', 'gas', ',', 'batubara', ')', 'dan', 'terbarukan', '(', 'air', ',', 'angin', ',', 'surya', ',', 'panas', 'bumi', ',', 'biomassa', ',', 'dan', 'lainnya', ')', '.', 'Jenis', 'Variabel', 'Variabel', 'Terikat', 'Variabel', 'Bebas', 'TABEL', 'I', 'Variabel', 'Penelitian', 'Nama', 'Variabel', 'Emisi', 'CO2', 'Kepadatan', 'Penduduk', 'PDB', 'per', 'Kapita', 'Konsumsi', 'Minyak', 'Bumi', 'Konsumsi', 'Gas', 'Alam', 'Konsumsi', 'Batubara', 'Konsumsi', 'Energi', 'Tenaga', 'Air', 'Konsumsi', 'Energi', 'Tenaga', 'Surya', 'Konsumsi', 'Energi', 'Tenaga', 'Angin', 'Konsumsi', 'Energi', 'Tenaga', 'Panas', 'Bumi', ',', 'Biomassa', ',', 'dan', 'Lainnya', 'Sumber', 'Data', 'Emissions', 'Database', 'for', 'Global', 'Atmosphetic', '(', 'EDGAR', ')', 'The', 'World', 'Bank', 'BP', 'Statistical', 'Review', 'of', 'World', 'Energy', 'B.', 'Metode', 'Analisis', 'Data', 'Analisis', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'analisis', 'deskriptif', 'dan', 'inferensia', '.', 'Analisis', 'deskriptif', 'digunakan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dalam', 'penenlitian', 'ini', 'untuk', 'mempermudah', 'penafsiran', 'grafik', 'dan', 'tabel', '.', 'Analisis', 'ini', 'digunakan', 'untuk', 'memberikan', 'gambaran', 'mengenai', 'emisi', 'CO2', 'dan', 'variabel-variabel', 'lain', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'analisis', 'deskriptif', 'mampu', 'memberikan', 'pemahaman', 'awal', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'analisis', 'lanjutan', 'yaitu', 'analisis', 'inferensia', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'analisis', 'inferensia', 'adalah', 'ARIMA', 'dan', 'Multilayer', 'Perceptron', 'untuk', 'peramalan', 'emisi', 'CO2', 'dan', 'analisis', 'regresi', 'yang', 'memengaruhinya', '.', 'Proses', 'tahapan', 'ketiga', 'metode', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', '2', '.', 'Ketiga', 'metode', 'diolah', 'menggunakan', 'Rstudio', '.', 'untuk', 'menganalisis', 'faktor-faktor', 'Gambar', '2', '.', 'Flowchart', 'Metode', 'ARIMA', '(', 'atas', 'kiri', ')', ',', 'Multilayer', 'Perceptron', '(', 'bawah', ')', ',', 'dan', 'RLB', '(', 'atas', 'kanan', ')', 'C.', 'Evaluasi', 'Model', 'dibandingkan', 'Hasil', 'permodelan', 'forecasting', 'dari', 'metode', 'regresi', 'linier', 'berganda', ',', 'multilayer', 'perceptron', ',', 'dan', 'support', 'vector', 'regression', 'ini', 'nilai', 'kemudian', 'menggunakan', 'beberapa', 'metode', 'evaluasi', 'yaitu', 'MAPE', '(', 'Mean', 'Absolute', 'Percentage', 'Error', ')', 'dan', 'MAE', '(', 'Mean', 'Absolute', 'Error', ')', '.', 'Untuk', 'MAPE', 'terdapat', 'kriteria', 'yaitu', '[', '16', ']', ':', '1', '.', 'Nilai', 'MAPE', 'dibawah', '10', '%', ',', 'maka', 'peramalan', 'sangat', 'baik', ',', '2', '.', 'Nilai', 'MAPE', 'berada', 'dalam', 'rentang', '10', '%', '-20', '%', ',', 'maka', 'error', '.', 'Penelitian', 'peramalan', 'baik', ',', '3', '.', 'Nilai', 'MAPE', 'berada', 'dalam', 'rentang', '20', '%', '-50', '%', ',', 'maka', 'peramalan', 'cukup', 'baik', ',', 'dan', '4', '.', 'Nilai', 'MAPE', 'lebih', 'besar', 'dari', '50', '%', ',', 'maka', 'peramalan', 'buruk', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Dalam', 'menyusun', 'kebijakan', 'dan', 'pengambilan', 'keputusan', ',', 'peramalan', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'aspek', 'yang', 'penting', '.', 'Untuk', 'itu', ',', 'perlu', 'adanya', 'suatu', 'metode', 'peramalan', 'yang', 'dapat', 'meramalkan', 'dengan', 'baik', 'nilai', 'suatu', 'variabel', 'di', 'masa', 'depan', 'agar', 'dapat', 'membantu', 'menghasilkan', 'keputusan', 'yang', 'tepat', 'dalam', 'menghadapi', 'suatu', 'permasalahan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'kita', 'perlu', 'melihat', 'faktor-faktor', 'yang', 'memengaruhi', 'emisi', 'karbon', 'dioksida', 'di', 'Indonesia', '.', 'Dengan', 'mengetahui', 'tersebut', ',', 'diharapkan', 'Indonesia', 'mampu', 'mengurangi', 'emisi', 'kabon', 'faktor-faktor', '3', '/', '8', 'dioksida', 'sesuai', 'dengan', 'perjanjian', 'iklim', 'paris', '.', 'Sehingga', ',', 'untuk', 'menjawab', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'dibuatlah', 'kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'seperti', 'pada', 'gambar', '3', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Analisis', 'Deskriptif', 'Peningkatan', 'gas', 'rumah', 'kaca', 'sebagai', 'penyebab', 'fenomena', 'perubahan', 'iklim', 'dan', 'pemanasan', 'global', 'telah', 'menjadi', 'masalah', 'yang', 'rumit', 'untuk', 'diatasi', '.', 'Gas', 'rumah', 'kaca', 'yang', 'paling', 'bertanggung', 'jawab', 'terhadap', 'fenomena', 'ini', 'adalah', 'gas', 'CO2', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'gas', 'ini', 'berkontribusi', 'paling', 'besar', 'terhadap', 'gas', 'rumah', 'kaca', 'global', '.', 'Menurut', 'U.S.', 'Greenhouse', 'Gas', 'Emissions', ',', 'CO2', 'menyumbang', 'hingga', '80', '%', 'terhadap', 'gas', 'rumah', 'kaca', 'global', 'di', 'atmosfer', 'pada', 'tahun', '2019', '.', 'Limbah', '7', '%', 'Kebakar', 'an', 'Hutan', '25', '%', 'Energi', '34', '%', 'FOLU', '25', '%', 'Pertania', 'IPPU', 'n', '3', '%', '6', '%', 'Sumber', ':', 'BPS', '(', 'diolah', ')', 'Gambar', '4', '.', 'Emisi', 'CO2', 'berdasarkan', 'Sumbernya', 'di', 'Indonesia', ',', '2019', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '35', '30', '25', '20', '15', '10', '5', '0', 'a', 't', 'i', 'p', 'a', 'k', 'r', 'e', 'p', '2', 'O', 'C', 'i', 's', 'i', 'm', 'e', ')', 'n', 'o', 't', '(', '0', '7', '9', '1', '4', '7', '9', '1', '8', '7', '9', '1', '2', '8', '9', '1', '6', '8', '9', '1', '0', '9', '9', '1', '4', '9', '9', '1', '8', '9', '9', '1', '2', '0', '0', '2', '6', '0', '0', '2', '0', '1', '0', '2', '4', '1', '0', '2', '8', '1', '0', '2', 'Tahun', 'Sumber', ':', 'EDGAR', '(', 'diolah', ')', 'Gambar', '5', '.', 'Perkembangan', 'Emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', ',', '1970-2020', 'Dilihat', 'dari', 'sumbernya', ',', 'pada', '2019', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'paling', 'banyak', 'berasal', 'dari', 'energi', '(', 'Gambar', '4', ')', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'dari', 'perkembangannya', 'selama', 'periode', '1970–2020', ',', 'secara', 'umum', 'emisi', 'CO2', 'perkapita', 'di', 'Indonesia', 'cenderung', 'meningkat', ',', 'meskipun', 'berfluktuatif', 'pada', 'periode', 'tertentu', 'serta', 'terjadi', 'penurunan', 'pada', 'tahun', '2013', 'dan', '2020', '(', 'Gambar', '5', ')', '.', 'Peningkatan', 'jumlah', 'penduduk', 'di', 'Indonesia', 'tentunya', 'akan', 'berdampak', 'pada', 'meningkatnya', 'kebutuhan', 'hidup', 'seperti', 'lahan', 'pemukiman', ',', 'kebutuhan', 'sumber', 'energi', ',', 'dan', 'barang', 'konsumsi', 'lainnya', '.', 'Pada', 'akhirnya', 'hal', 'ini', 'akan', 'memberi', 'tekanan', 'terhadap', 'lingkungan', 'ini', 'sendiri', 'akibat', 'eksploitasi', 'lingkungan', 'yang', 'dilakukan', '.', '200', '150', '100', '50', '0', 'k', 'u', 'd', 'u', 'd', 'n', 'e', 'P', 'n', 'a', 't', 'a', 'd', 'a', 'p', 'e', 'K', '0', '7', '9', '1', '4', '7', '9', '1', '8', '7', '9', '1', '2', '8', '9', '1', '6', '8', '9', '1', '0', '9', '9', '1', '4', '9', '9', '1', '8', '9', '9', '1', '2', '0', '0', '2', '6', '0', '0', '2', '0', '1', '0', '2', '4', '1', '0', '2', '8', '1', '0', '2', 'Tahun', 'Sumber', ':', 'World', 'Bank', '(', 'diolah', ')', 'Gambar', '6', '.', 'Perkembangan', 'Kepadatan', '(', 'juta/km2', ')', 'di', 'Indonesia', ',', '1970-2020', 'Indonesia', 'berjumlah', '63-64', 'Gambar', '6', 'menggambarkan', 'perkembangan', 'kepadatan', 'penduduk', 'di', 'Indonesia', 'selama', '51', 'tahun', '.', 'Terlihat', 'bahwa', 'grafik', 'tersebut', 'cenderung', 'meningkat', '.', 'Pada', '1970', ',', 'kepadatan', 'penduduk', 'jiwa', 'per', 'km2', '.', 'Peningkatan', 'jumlah', 'penduduk', 'di', 'Indonesia', 'tentunya', 'akan', 'berdampak', 'pada', 'meningkatnya', 'kebutuhan', 'hidup', 'seperti', 'lahan', 'pemukiman', ',', 'kebutuhan', 'sumber', 'energi', ',', 'dan', 'barang', 'konsumsi', 'lainnya', '.', 'Pada', 'akhirnya', 'hal', 'ini', 'akan', 'memberi', 'tekanan', 'terhadap', 'lingkungan', 'ini', 'sendiri', 'akibat', 'eksploitasi', 'lingkungan', 'yang', 'dilakukan', '.', '4', '/', '8', 'Sumber', ':', 'World', 'Bank', '(', 'diolah', ')', 'Gambar', '7', '.', 'Perkembangan', 'PDB', 'dan', 'Pertumbuhan', 'PDB', 'di', 'Indonesia', ',', '1970-', '2020', 'Gambar', '7', 'menggambarkan', 'perkembangan', 'PDB', 'per', 'kapita', 'di', 'Indonesia', '.', 'PDB', 'per', 'kapita', 'di', 'Indonesia', 'sejak', 'tahun', '1970', 'hingga', '2020', 'selalu', 'memiliki', 'nilai', 'pertumbuhan', 'yang', 'positif', ',', 'kecuali', '1998', ',', '1999', 'dan', '2020', '.', 'Hal', 'tersebut', 'dikarenakan', 'adanya', 'krisis', 'moneter', 'pada', 'tahun', '1998-1999', 'dan', 'pandemi', 'COVID-19', 'pada', 'tahun', '2020', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'perekonomian', 'Indonesia', 'pada', 'tahun', '2000', 'hingga', '2019', 'terlihat', 'mulai', 'stabil', '.', 'Pertumbuhan', 'PDB', 'per', 'kapita', 'di', 'Indonesia', 'dalam', 'rentang', 'tahun', '2000', 'hingga', '2019', 'berada', 'di', 'angka', '3-7', 'persen', '.', 'Aktivitas', 'konsumsi', 'energi', 'atau', 'penggunaan', 'energi', 'memiliki', 'kaitan', 'yang', 'sangat', 'erat', 'dengan', 'emisi', 'CO2', '.', 'Adanya', 'peningkatan', 'konsumsi', 'energi', ',', 'terutama', 'dari', 'aktivitas', 'pembakaran', 'atau', 'penggunaan', 'bahan', 'bakar', 'fosil', ',', 'akan', 'berdampak', 'pada', 'meningkatnya', 'emisi', 'CO2', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dan', 'penambahan', 'stasiun', 'pengisian', 'bahan', 'bakar', 'gas', '(', 'SPBG', ')', '.', 'Adapun', 'kegiatan', 'aksi', 'mitigasi', 'dari', 'sisi', 'konsumsi', 'adalah', 'dengan', 'efisiensi', 'konsumsi', 'energi', 'di', 'sektor', 'industri', 'dan', 'bangunan', '(', 'komersial', 'dan', 'rumah', 'tangga', ')', '[', '5', ']', '.', 'Jika', 'dilihat', 'pada', 'gambar', '8', ',', 'sejak', 'adanya', 'komitmen', 'pada', 'tahun', '2009', ',', 'peningkatan', 'konsumsi', 'energi', 'fosil', 'terbesar', 'terjadi', 'pada', 'tahun', '2018', '.', 'Adapun', 'penurunan', 'konsumsi', 'energi', 'fosil', 'terbesar', 'terjadi', 'pada', 'tahun', '2013', 'dan', '2020', '.', 'Hal', 'ini', 'sejalan', 'dengan', 'penurunan', 'emisi', 'yang', 'juga', 'terjadi', 'secara', 'signifikan', 'pada', 'tahun', '2013', 'dan', '2020', '.', 'Penurunan', 'konsumsi', 'energi', 'fosil', 'pada', 'tahun', '2020', 'ini', 'sangat', 'erat', 'kaitannya', 'dengan', 'penurunan', 'aktivitas', 'ekonomi', 'akibat', 'adanya', 'pandemi', 'COVID-19', '.', 'Adapun', 'jika', 'dilihat', 'dari', 'konsumsi', 'energi', 'terbarukan', ',', 'sejak', 'tahun', '2017', ',', 'penggunaan', 'energi', 'terbarukan', 'justru', 'mulai', 'terlihat', 'mengalami', 'peningkatan', 'hingga', 'tahun', '2020', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'aksi', 'untuk', 'mitigasi', 'CO2', 'dengan', 'transisi', 'ke', 'energi', 'terbarukan', 'benar-benar', 'sudah', 'mulai', 'diterapkan', '.', 'B.', 'Permodelan', 'dengan', 'ARIMA', 'fluktuatif', 'Dalam', 'peramalan', 'emisi', 'CO2', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'ARIMA', ',', 'syarat', 'awal', 'yang', 'harus', 'dipenuhi', 'adalah', 'data', 'harus', 'stasioner', '.', 'Berdasarkan', 'gambar', '4', ',', 'dapat', 'kita', 'lihat', 'bahwa', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'mempunyai', 'pola', 'yang', 'fluktuatif', 'dan', 'data', 'yang', 'stasioner', '.', 'Akibat', 'ketidakpastian', 'ini', ',', 'peneliti', 'melakukan', 'pengujian', 'hipotesis', 'untuk', 'menguji', 'apakah', 'data', 'emisi', 'CO2', 'stasioner', 'atau', 'tidak', '.', 'Pengujian', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'uji', 'Augmented', 'Dickey-Fuller', '(', 'ADF', ')', 'dengan', 'tingkat', 'signifikansi', 'sebesar', '5', 'persen', '.', 'Hipotesis', 'nol', 'pengujian', 'ini', 'adalah', '𝛿', '=', '0', 'atau', 'data', 'tidak', 'stasioner', '.', 'Berikut', 'adalah', 'tabulasi', 'ringkasan', 'hasil', 'uji', 'ADF', ':', 'cenderung', 'tidak', 'TABEL', 'II', 'Hasil', 'uji', 'unit', 'root', 'dengan', 'statistik', 'ADF', 'p-value', '0,7901', '0,01', '𝜏', 'hitung', '-1,4634', '-4,4186', 'Variabel', 'CO2', 'D', '(', 'CO2', ')', 'Dari', 'hasil', 'pengujian', 'ADF', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'data', 'hasil', 'first', 'difference', 'telah', 'stasioner', '.', 'Sehingga', ',', 'permodelan', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'model', 'ARIMA', '(', 'p,1', ',', 'q', ')', '.', 'Selanjutnya', ',', 'mengidentifikasi', 'orde', 'AR', ',', 'MA', ',', 'dan', 'ARMA', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dari', 'korelogram', ',', 'didapatkan', 'model', 'untuk', 'ARIMA', '(', '0,1,1', ')', ',', 'peramalan', 'ARIMA', '(', '1,1,1', ')', ',', 'ARIMA', '(', '0,1,2', ')', ',', 'ARIMA', '(', '2,1,0', ')', ',', 'ARIMA', '(', '2,1,1', ')', 'ARIMA', '(', '1,1,2', ')', ',', 'dan', 'ARIMA', '(', '2,1,2', ')', '.', 'ARIMA', '(', '1,1,0', ')', ',', 'adalah', 'Sumber', ':', 'EDGAR', '(', 'diolah', ')', 'Gambar', '8', '.', 'Perkembangan', 'Konsumsi', 'Energi', 'Fosil', 'dan', 'Terbarukan', 'di', 'Indonesia', ',', '1970-2020', 'Kebijakan', 'yang', 'dilakukan', 'dalam', 'konsumsi', 'energi', ',', 'sejalan', 'dengan', 'tujuan', 'NDC', 'untuk', 'mengurangi', 'emisi', 'gas', 'rumah', 'kaca', '.', 'Sebagaimana', 'yang', 'diketahui', 'bahwa', 'sektor', 'energi', 'merupakan', 'sektor', 'yang', 'memiliki', 'kontribusi', 'paling', 'besar', 'dalam', 'menyumbangkan', 'emisi', 'gas', 'rumah', 'kaca', '.', 'Untuk', 'mewujudkan', 'target', 'NDC', ',', 'bentuk', 'aksi', 'mitigasi', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'sektor', 'energi', 'dari', 'sisi', 'produksi', 'diantaranya', 'adalah', 'dengan', 'menggunakan', 'energi', 'terbarukan', 'untuk', 'supply', 'listrik', ',', 'penerapan', 'teknologi', 'bersih', '(', 'fuel', 'switching', ')', ',', 'penambahan', 'jaringan', 'gas', ',', 'Setelah', 'mendapatkan', 'kemungkinan', 'model', 'untuk', 'peramalan', ',', 'selanjutnya', 'mengestimasi', 'parameter', 'untuk', 'masing-masing', 'kemungkinan', 'model', 'yang', 'diajukan', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'estimasi', 'dari', 'masing-masing', 'model', 'diperoleh', 'tabel', 'III', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'menentukan', 'model', 'terbaik', '.', 'TABEL', 'III', 'Estimasi', 'Parameter', 'Model', 'ARIMA', 'Model', 'AIC', 'AICc', 'BIC', 'ARIMA', '(', '1,1,0', ')', 'ARIMA', '(', '0,1,1', ')', 'ARIMA', '(', '1,1,1', ')', 'ARIMA', '(', '0,1,2', ')', '448,98', '447,4', '449,29', '449,29', '449,23', '447,66', '449,81', '449,81', '452,8', '451,23', '455,02', '455,03', '5', '/', '8', 'ARIMA', '(', '2,1,0', ')', 'ARIMA', '(', '2,1,1', ')', 'ARIMA', '(', '1,1,2', ')', 'ARIMA', '(', '1,1,0', ')', 'with', 'drift', 'ARIMA', '(', '0,1,1', ')', 'with', 'drift', 'ARIMA', '(', '1,1,1', ')', 'with', 'drift', 'ARIMA', '(', '0,1,2', ')', 'with', 'drift', 'ARIMA', '(', '2,1,0', ')', 'with', 'drift', 'ARIMA', '(', '2,1,1', ')', 'with', 'drift', 'ARIMA', '(', '1,1,2', ')', 'with', 'drift', '450,18', '451,28', '451,29', '450,7', '452,17', '452,17', '455,91', '458,93', '458,93', '440,61', '441,13', '446,35', '440,59', '441,11', '446,32', '440,87', '441,76', '448,52', '435,96', '436,84', '443,6', '434,15', '435,04', '441,8', '436,07', '437,44', '445,63', '437,95', '439,32', '447,51', 'Pemilihan', 'model', 'terbaik', 'dapat', 'dilihat', 'melalui', 'AIC', ',', 'AICc', ',', 'dan', 'BIC', 'terkecil', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pada', 'tabel', '3', ',', 'maka', 'dapat', 'diputuskan', 'bahwa', 'model', 'ARIMA', '(', '2,1,0', ')', 'with', 'drift', 'adalah', 'model', 'terbaik', 'dalam', 'melakukan', 'permalan', '.', 'Model', 'terbaik', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'peramalan', 'adalah', 'model', 'yang', 'memiliki', 'residual', 'yang', 'bersifat', 'white', 'noise', '.', 'Uji', 'Ljung-Box', 'digunakan', 'untuk', 'melihat', 'apakah', 'residual', 'bersifat', 'white', 'noise', 'atau', 'tidak', '.', 'Berdasarkan', 'uji', 'Ljung-Box', ',', 'didapatkan', 'bahwa', 'nilai', 'p-value', '>', '𝑎', ',', 'sehingga', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'residual', 'bersifat', 'white', 'noise', 'dan', 'model', 'ARIMA', '(', '2,1,0', ')', 'with', 'drift', 'merupakan', 'model', 'terbaik', '.', 'C.', 'Permodelan', 'dengan', 'Multilayer', 'Perceptron', 'Pemodelan', 'dengan', 'multilayer', 'perceptron', 'menggunakan', 'bantuan', 'software', 'R', 'dengan', 'menggunakan', 'fungsi', 'neuralnet', '(', ')', 'pada', 'package', 'neuralnet', '.', 'Data', 'dibagi', 'menjadi', '80', '%', 'data', 'latih', 'dan', '20', '%', 'data', 'uji', '.', 'Data', 'latih', 'digunakan', 'untuk', 'membentuk', 'model', 'dengan', 'fungsi', 'aktivasi', 'logistic', 'dan', 'tangent', 'hyperbolicus', ',', 'serta', 'hidden', 'layer', 'yang', 'digunakan', 'maksimal', '2', 'layer', 'dengan', 'masing-masing', 'layer', 'berada', 'dalam', 'rentang', '0-5', 'node', ',', 'Setelah', 'model', 'terbentuk', ',', 'model', 'diuji', 'menggunakan', 'data', 'uji', 'dan', 'didapatkan', 'hasil', 'pada', 'tabel', 'IV', '.', 'Model', 'terbaik', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'peramalan', 'adalah', 'model', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'RMSE', ',', 'MAE', ',', 'dan', 'MAPE', 'terkecil', '.', 'TABEL', 'IV', 'Hasil', 'Model', 'Multilayer', 'Perceptron', 'dengan', 'Funsgi', 'Aktivasi', 'Logistic', 'Hidden', 'layer', 'II', 'I', '0', '1', '0', '2', '0', '3', '0', '4', '0', '5', '1', '1', '2', '1', '3', '1', '4', '1', '5', '1', '1', '2', '2', '2', '3', '2', '4', '2', '5', '2', 'RMSE', '8,2733', '8,2741', '8,2726', '8,2725', '8,2743', '8,2791', '8,2773', '8,2755', '8,2756', '8,2765', '8,2803', '8,2725', '8,2761', '8,2776', '8,2766', 'MAE', '6,855', '6,8633', '6,8604', '6,8581', '6,8647', '6,8821', '6,8731', '6,8646', '6,8654', '6,8573', '6,881', '6,8607', '6,8623', '6,8618', '6,8649', 'MAPE', '6,5471', '6,5555', '6,5431', '6,5566', '6,5529', '6,5868', '6,5825', '6,5741', '6,5724', '6,55621', '6,5872', '6,5716', '6,5702', '6,5651', '6,5637', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '3', '3', '3', '3', '3', '4', '4', '4', '4', '4', '5', '5', '5', '5', '5', '1', '2', '3', '4', '5', '1', '2', '3', '4', '5', '1', '2', '3', '4', '5', '8,2788', '8,2776', '8,2807', '8,277', '8,2735', '8,2791', '8,277', '8,2716', '8,2773', '8,2776', '8,276', '8,2777', '8,2785', '8,2768', '8,2795', '6,8799', '6,8656', '6,8737', '6,8667', '6,8622', '6,8722', '6,8628', '6,8608', '6,8667', '6,8653', '8,8689', '6,8648', '6,8728', '6,8662', '6,8696', '6,5855', '6,5695', '6,572', '6,5692', '6,5554', '6,5705', '6,5599', '6,5557', '6,558', '6,5623', '6,5738', '6,5694', '6,5706', '6,5596', '6,5583', 'Berdasarkan', 'IV', ',', 'diperoleh', 'model', 'multilayer', 'perceptron', 'dengan', 'fungsi', 'aktivasi', 'logistic', 'terbaik', 'adalah', 'model', 'dengan', 'satu', 'hidden', 'layer', 'yang', 'memiliki', 'jumlah', 'neuron', 'tiga', '.', 'tabel', 'TABEL', 'V', 'Hasil', 'Model', 'Multilayer', 'Perceptron', 'dengan', 'Funsgi', 'Aktivasi', 'Tangent', 'Hyperbolicus', 'Hidden', 'layer', 'II', 'I', '(', '2', ')', '(', '1', ')', '0', '1', '0', '2', '0', '3', '0', '4', '0', '5', '1', '1', '2', '1', '3', '1', '4', '1', '5', '1', '1', '2', '2', '2', '3', '2', '4', '2', '5', '2', '1', '3', '2', '3', '3', '3', '4', '3', '5', '3', '1', '4', '2', '4', '3', '4', '4', '4', '5', '4', '1', '5', '2', '5', '3', '5', '4', '5', '5', '5', 'RMSE', '(', '3', ')', '8,271', '8,2731', '8,2721', '8,2713', '8,2681', '8,2743', '8,2745', '8,2734', '8,2647', '8,2656', '8,2728', '8,2723', '8,2736', '8,2699', '8,2589', '8,275', '8,2724', '8,2634', '8,2502', '8,269', '8,2682', '8,273', '8,2622', '8,2523', '8,2434', '8,2723', '8,267', '8,2559', '8,2416', '8,2656', 'MAE', '(', '4', ')', '6,856', '6,8595', '6,8525', '6,8524', '6,851', '6,8594', '6,8524', '6,856', '6,8414', '6,8517', '6,8622', '6,8514', '6,8507', '6,8504', '6,8315', '6,8561', '6,85', '6,842', '6,8331', '6,8418', '6,8549', '6,8556', '6,8308', '6,8183', '6,8252', '6,8573', '6,8521', '6,8171', '6,8302', '6,8373', 'MAPE', '(', '5', ')', '6,5433', '6,5404', '6,5414', '6,5284', '6,5308', '6,5503', '6,5348', '6,5399', '6,5159', '6,5285', '6,5482', '6,5448', '6,5372', '6,5267', '6,5072', '6,5412', '6,5388', '6,5211', '6,5139', '6,5026', '6,5314', '6,5399', '6,5005', '6,4836', '6,5058', '6,5434', '6,5338', '6,4791', '6,5142', '6,5112', 'Berdasarkan', 'tabel', 'V', ',', 'diperoleh', 'model', 'multilayer', 'perceptron', 'dengan', 'fungsi', 'aktivasi', 'tangent', 'hyperbolicus', 'terbaik', 'adalah', 'model', 'dengan', 'dua', 'hidden', 'layer', 'yang', 'memiliki', 'jumlah', 'neuron', 'lima', 'dan', 'tiga', '.', 'TABEL', 'VI', 'Hasil', 'Model', 'Multilayer', 'Perceptron', 'dengan', 'Funsgi', 'Aktivasi', 'Logistic', 'Fungsi', 'Aktivasi', 'Hidden', 'layer', 'I', 'II', 'RMSE', 'MAE', 'MAPE', '6', '/', '8', 'Logistic', 'Tangent', 'Hyperbolicus', '3', '5', '0', '3', '8,2726', '8,2559', '6,8604', '6,8171', '6,5431', '6,4791', 'Berdasarkan', 'tabel', 'VI', ',', 'diperoleh', 'model', 'multilayer', 'perceptron', 'terbaik', 'adalah', 'model', 'dengan', 'fungsi', 'tangent', 'hyperbolicus', '.', 'D.', 'Pemilihan', 'Model', 'Terbaik', 'Setelah', 'melakukan', 'pemodelan', 'dengan', 'menggunakan', 'ARIMA', 'dan', 'multilayer', 'perceptron', ',', 'penting', 'dilakukan', 'perbandingan', 'hasil', 'peramalan', 'yang', 'didapat', 'dari', 'metode-', 'metode', 'ini', 'untuk', 'menunjukkan', 'metode', 'mana', 'yang', 'memberikan', 'akurasi', 'terbaik', '.', 'No', '1', '2', 'TABEL', 'VII', 'Hasil', 'Model', 'Multilayer', 'Perceptron', 'dengan', 'Funsgi', 'Aktivasi', 'Logistic', 'Metode', 'RMSE', 'MAE', 'MAPE', 'ARIMA', '(', '2,1,0', ')', 'with', 'drift', 'MLP', ',', 'aktivasi', 'hyperbolicus', ',', 'hidden', 'layer', '5', 'dan', '3', 'fungsi', 'tangent', '16,904', '12,4255', '7,0065', '8,2559', '6,8171', '6,4791', 'Tabel', '7', 'menunjukkan', 'bahwa', 'metode', 'yang', 'menghasilkan', 'RMSE', ',', 'MAE', ',', 'dan', 'MAPE', 'terkecil', 'adalah', 'metode', 'multilayer', 'perceptron', 'dengan', 'fungsi', 'aktivasi', 'tangent', 'hyperbolicus', 'dan', 'dua', 'hidden', 'layer', 'yang', 'memiliki', 'node', 'lima', 'dan', 'tiga', '.', 'Gambar', '9', 'menunjukkan', 'grafik', 'hasil', 'Peramalan', 'model', 'terbaik', 'untuk', 'data', 'emisi', 'CO2', '.', 'Gambar', '9', '.', 'Grafik', 'Emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'Hasil', 'Peramalan', 'Terbaik', 'E.', 'Analisis', 'Faktor-Faktor', 'yang', 'Memengaruhi', 'Uji', 'Asumsi', 'Klasik', 'TABEL', 'VIII', 'Hasil', 'Pengujian', 'Asumsi', 'Klasik', 'Statistik', 'Uji', '𝑝', '−', '𝑣𝑎𝑙𝑢𝑒', 'Data', 'Asli', 'Statistik', 'Uji', 'Transformasi', '𝑝', '−', '𝑣𝑎𝑙𝑢𝑒', 'Normalitas', 'Homoskedastisitas', 'Non-autokorelasi', 'Non-', 'multikolinieritas', '0,98415', '2,3049', '1,2206', '-', '0,7238', '0,9857', '7,787e-05', '>', '10', '0,97047', '4,7774', '2,1764', '-', '0,2418', '0,8533', '0,6696', '<', '10', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengolahan', 'data', 'pada', 'tabel', 'VIII', ',', 'hasil', 'output', 'pada', 'tabel', 'menunjukkan', 'bahwa', 'data', 'emisi', 'CO2', 'terdapat', 'pelanggaran', 'pada', 'non-autokorelasi', 'dan', 'non-multikolinieritas', '.', 'Karena', 'ada', 'asumsi', 'klasik', 'yang', 'terlanggar', ',', 'maka', 'dilakukan', 'transformasi', 'data', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengolahan', 'pada', 'tabel', 'VIII', ',', 'hasil', 'output', 'pada', 'tabel', 'menunjukkan', 'bahwa', 'data', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'transformasi', 'sudah', 'memenuhi', 'seluruh', 'asumsi', 'klasik', '.', 'Secara', 'simultan', ',', 'hasil', 'uji', 'Fisher', 'menunjukkan', 'bahwa', 'p-', 'value', 'lebih', 'kecil', 'daripada', 'tingkat', 'signifikansi', 'yang', 'digunakan', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'tersebut', ',', 'maka', 'keputusan', 'yang', 'diperoleh', 'adalah', 'tolak', 'H0', ',', 'sehingga', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'dengan', 'tingkat', 'kepercayaan', '95', '%', ',', 'minimal', 'ada', 'satu', 'variabel', 'yang', 'berpengaruh', 'terhadap', 'CO2', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'nilai', 'R2', 'byang', 'dihasilkan', 'dalam', 'model', 'ini', 'sebesar', '0,7602', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'variabel', 'bebas', 'mampu', 'menjelaskan', 'variasi', 'variabel', 'terikat', 'sebesar', '76,02', '%', 'dan', '23,98', '%', 'dijelaskan', 'oleh', 'variabel', 'lain', 'yang', 'tidak', 'dimasukkan', 'dalam', 'model', '.', 'Hasil', 'pengujian', 'parsial', 'menggunakan', 'uji', 't', ',', 'menunjukkan', 'bahwa', 'dari', '9', 'variabel', 'bebas', 'yang', 'digunakan', 'hanya', 'terdapat', '4', 'variabel', 'yang', 'berpengaruh', 'signifikan', ',', 'yaitu', 'kepadatan', 'penduduk', ',', 'konsumsi', 'minyak', ',', 'batubara', ',', 'dan', 'tenaga', 'air', ',', 'sedangkan', 'sisanya', 'tidak', 'berpengaruh', 'secara', 'signifikan', '.', 'Hasil', 'analisis', 'regresi', 'menunjukkan', 'bahwa', 'konsumsi', 'minyak', 'dan', 'batubara', 'berpengaruh', 'positif', 'dan', 'signifikan', ',', 'sedangkan', 'gas', 'tidak', 'signifikan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'konsumsi', 'tenaga', 'air', 'berpengaruh', 'negatif', 'dan', 'signifikan', ',', 'sedangkan', 'tenaga', 'surya', 'tidak', 'signifikan', '.', 'Konsumsi', 'energi', 'angin', 'dan', 'panas', 'bumi', 'berpengaruh', 'positif', 'dan', 'tidak', 'signifikan', ',', 'hal', 'ini', 'dikarenakan', 'penggunaan', 'energi', 'angin', 'dan', 'panas', 'bumi', 'masih', 'sangat', 'jarang', 'digunakan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Kepadatan', 'penduduk', 'berpengaruh', 'positif', 'dan', 'signifikan', ',', 'sedangan', 'PDB', 'berpengaruh', 'negarif', 'dan', 'tidak', 'signifikan', '.', 'Hal', 'tersebut', 'sesuai', 'dengan', 'penelitian', 'terdahulu', 'yang', 'menyatakan', 'bahwa', 'PDB', 'tidak', 'berpengaruh', 'signifikan', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', 'dan', 'tidak', 'berpengaruh', 'terhadap', 'jangka', 'panjang', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dan', 'pembahasan', 'pada', 'bab', 'sebelumnya', ',', 'maka', 'diperoleh', 'kesimpulan', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Emisi', 'CO2', 'dan', 'faktor-faktor', 'yang', 'memengaruhinya', 'cenderung', 'mengalami', 'peningkatan', 'dari', 'tahun', '1970-2020', '.', '2', '.', 'Model', 'peramalan', 'emisi', 'CO2', 'adalah', 'multilayer', 'perceptron', '.', 'Hasil', 'peramalan', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pada', 'tahun', '2030', ',', 'jumlah', 'emisi', 'CO2', 'sebesar', '721,5427', 'juta', 'ton/tahun', '.', 'Hal', 'ini', 'masih', 'berada', 'di', 'bawah', 'target', 'pemerintah', 'Indonesia', ',', 'yaitu', '920', 'juta', 'ton/tahun', '.', '3', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'analisis', ',', 'kepadatan', 'penduduk', ',', 'konsumsi', 'minyak', ',', 'dan', 'konsumsi', 'batubara', 'secara', 'signifikan', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'emisi', 'CO2', 'per', 'kapita', '.', 'Sedangkan', ',', 'konsumsi', 'tenaga', 'air', 'secara', 'signifikan', 'berpengatuh', 'negatif', '.', 'Berdasarkan', 'kesimpulan', 'yang', 'telah', 'dipaparkan', ',', 'saran', 'yang', 'dapat', 'diberikan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'betikut', '.', '1', '.', 'Konsumsi', 'energi', 'terbarukan', '(', 'air', ',', 'surya', ',', 'panas', 'bumi', ',', 'angin', ',', 'dan', 'lain-lain', ')', 'memainkan', 'peranan', 'penting', 'dalam', 'mengurangi', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', '7', '/', '8', 'pemerintah', 'perlu', 'merancang', 'ekonomi', 'yang', 'untuk', 'mewujudkan', 'pembangunan', 'berkelanjutan', ',', 'dan', 'menerapkan', 'kebijakan', 'serta', 'memberikan', 'dukungan', 'yang', 'efektif', 'untuk', 'mempromosikan', 'investasi', 'dalam', 'teknologi', 'rendah', 'karbon', '(', 'energi', 'terbarukan', ')', '.', 'Pemerintah', 'hendaknya', 'juga', 'meningkatkan', 'pasokan', 'sumber', 'energi', 'terbarukan', 'dalam', 'pasokan', 'energi', 'di', 'Indonesia', '.', '2', '.', 'Dalam', 'membuat', 'ekonomi', ',', 'kebijakan', 'pertumbuhan', 'pembangunan', 'untuk', 'peningkatan', 'pemerintah', 'hendaknya', 'mengutamakan', 'pertimbangan', 'dampak', 'terhadap', 'pertumbuhan', 'lingkungan', 'disamping', 'mewujudkan', 'lebih', 'cara', 'ekonomi', 'yang', 'mengoptimalkan', 'penerapan', 'analisis', 'mengenai', 'dampak', 'lingkungan', 'dalam', 'kegiatan', 'pembangunan', '.', 'lebih', 'besar', 'dengan', '3', '.', 'Untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', ',', 'dapat', 'mempertimbangkan', 'pengaruh', 'variabel', 'ekonomi', 'maupun', 'sosial', 'lainnya', 'yang', 'memiliki', 'kaitan', 'dengan', 'emisi', 'CO2', 'di', 'Indonesia', 'seperti', 'keterbukaan', 'perdagangan', ',', 'jumlah', 'wisatawan', ',', 'dan', 'variabel', 'lainnya', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'diperlukan', 'metode', 'lainnya', 'dalam', 'meramalkan', 'emisi', 'CO2', 'supaya', 'mendapatkan', 'metode', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dalam', 'meramalkan', 'emisi', 'CO2', ',', 'sehingga', 'kebijakan', 'yang', 'akan', 'dibuat', 'lebih', 'sesuai', '.', '[', '1', ']', '[', '2', ']', '[', '3', ']', '[', '4', ']', '[', '5', ']', '[', '6', ']', '[', '7', ']', '[', '8', ']', '[', '9', ']', '[', '10', ']', '[', '11', ']', '[', '12', ']', '[', '13', ']', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', 'WHO', ',', '“', 'World', 'Health', 'Statistics', ',', '”', '2018', '.', 'IPCC', ',', '“', 'Urgent', 'climate', 'action', 'can', 'secure', 'a', 'liveable', 'future', 'for', 'all', ',', '”', 'INTERLAKEN', ',', '2023', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'www.ipcc.ch', 'UN', 'Climate', 'Change', ',', '“', 'COP26', 'THE', 'GLASGOW', 'CLIMATE', 'PACT', ',', '”', 'Glasgow', ',', '2021', '.', 'IQAir', ',', '“', 'Negara', 'dan', 'Wilayah', 'Paling', 'Berpolusi', 'di', 'Dunia', '(', 'Data', 'Historis', '2018-2022', ')', ',', '”', 'https', ':', '//www.iqair.com/', ',', '2022', '.', 'Direktorat', 'Jenderal', 'Pengendalian', 'Perubahan', 'Iklim', ',', '“', 'Kontribusi', 'Penurunan', 'Emisi', 'GRK', 'Nasional', 'menuju', 'NDC', '2030', ',', '”', 'https', ':', '//ditjenppi.menlhk.go.id/', ',', '2017', '.', 'G.', 'P.', 'Zhang', ',', '“', 'Time', 'Series', 'Forecasting', 'Using', 'a', 'Hybrid', 'ARIMA', 'and', 'Neural', 'Network', 'Model', ',', '”', '2003', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'www.elsevier.com/locate/neucom', 'Todor', '.', 'Panayotou', ',', 'Empirical', 'Tests', 'and', 'Policy', 'Analysis', 'of', 'Environmental', 'Degradation', 'at', 'Different', 'Stages', 'of', 'Economic', 'Development', '.', 'International', 'Labour', 'Office', ',', '1993', '.', 'N.', 'C.', 'Leitão', ',', '“', 'The', 'Environmental', 'Kuznets', 'curve', 'and', 'Globalization', ':', 'The', 'Empirical', 'Evidence', 'for', 'Portugal', ',', 'Spain', ',', 'Greece', 'and', 'Ireland', ',', '”', '2013', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'http', ':', '//aessweb.com/journal-', 'detail.php', '?', 'id=5049', 'M.', 'Al', 'Mamun', ',', 'K.', 'Sohag', ',', 'M.', 'A.', 'Hannan', 'Mia', ',', 'G.', 'Salah', 'Uddin', ',', 'and', 'I.', 'Ozturk', ',', '“', 'Regional', 'Differences', 'in', 'the', 'Dynamic', 'Linkage', 'between', 'CO2', 'Emissions', ',', 'Sectoral', 'Output', 'and', 'Economic', 'Growth', ',', '”', 'Renewable', 'and', 'Sustainable', 'Energy', 'Reviews', ',', 'vol', '.', '38', '.', 'Elsevier', 'Ltd', ',', 'pp', '.', '1–11', ',', '2014.', 'doi', ':', '10.1016/j.rser.2014.05.091', '.', 'A.', 'Gör', 'AyĢe', 'ARI', 'and', 'A.', 'Gör', 'Fatma', 'ZEREN', ',', '“', 'CO2', 'Emisyonu', 've', 'Ekonomik', 'Büyüme', ':', 'Panel', 'Veri', 'Analizi', ',', '”', '2011', '.', 'B.', 'Sumargo', 'and', 'E.', 'Fadlilah', ',', '“', 'Detection', 'of', 'Pseudo', 'Economic', 'Growth', 'Towards', 'Environmental', 'Damage', 'in', 'Indonesia', 'Using', 'Error', 'Correction', 'Model', ',', '”', 'in', 'IOP', 'Conference', 'Series', ':', 'Materials', 'Science', 'and', 'Engineering', ',', 'Institute', 'of', 'Physics', 'Publishing', ',', 'Jul', '.', '2019.', 'doi', ':', '10.1088/1757-899X/546/2/022029', '.', 'M.', 'E.', 'H.', 'Arouri', ',', 'A.', 'Ben', 'Youssef', ',', 'H.', 'M', '’', 'henni', ',', 'and', 'C.', 'Rault', ',', '“', 'Energy', 'Consumption', ',', 'Economic', 'Growth', 'and', 'CO2', 'Emissions', 'in', 'Middle', 'East', 'and', 'North', 'African', 'countries', ',', '”', 'Energy', 'Policy', ',', 'vol', '.', '45', ',', 'pp', '.', '342–349', ',', 'Jun', '.', '2012', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.enpol.2012.02.042', '.', 'M.', 'J.', 'Alam', ',', 'I', '.', 'A.', 'Begum', ',', 'J.', 'Buysse', ',', 'S.', 'Rahman', ',', 'and', 'G.', 'Van', 'Huylenbroeck', ',', '“', 'Dynamic', 'Modeling', 'of', 'Causal', 'Relationship', 'between', 'Energy', 'Consumption', ',', 'CO2', 'Emissions', 'and', 'Economic', 'Growth', 'in', 'India', ',', '”', 'Renewable', 'and', 'Sustainable', 'Energy', 'Reviews', ',', 'vol', '.', '15', ',', 'no', '.', '6', '.', 'Elsevier', 'Ltd', ',', 'pp', '.', '3243–3251', ',', '2011.', 'doi', ':', '10.1016/j.rser.2011.04.029', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '14', ']', '[', '15', ']', '[', '16', ']', 'A.', 'O.', 'Adewuyi', 'and', 'O', '.', 'B.', 'Awodumi', ',', '“', 'Biomass', 'energy', 'consumption', ',', 'economic', 'growth', 'and', 'carbon', 'emissions', ':', 'Fresh', 'evidence', 'from', 'West', 'Africa', 'using', 'a', 'simultaneous', 'equation', 'model', ',', '”', 'Energy', ',', 'vol', '.', '119', ',', 'pp', '.', '453–471', ',', '2017', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.energy.2016.12.059', '.', 'H.', 'Pabuçcu', 'and', 'T.', 'Bayramoğlu', ',', '“', 'EMISSIONS', 'FORECAST', 'WITH', 'NEURAL', 'NETWORKS', 'WITH', ':', 'THE', 'CASE', 'OF', 'TURKEY', ',', '”', 'Gazi', 'Üniversitesi', 'İktisadi', 've', 'İdari', 'Bilimler', 'Fakültesi', 'Dergisi', ',', 'vol', '.', '18', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '762–778', ',', '2016', '.', 'P.', 'C.', 'Chang', ',', 'Y.', 'W.', 'Wang', ',', 'and', 'C.', 'H.', 'Liu', ',', '“', 'The', 'development', 'of', 'a', 'weighted', 'evolving', 'fuzzy', 'neural', 'network', 'for', 'PCB', 'sales', 'forecasting', ',', '”', 'Expert', 'Syst', 'Appl', ',', 'vol', '.', '32', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '86–96', ',', 'Jan.', '2007', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.eswa.2005.11.021', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Klasifikasi', 'dan', 'Prediksi', 'Kelangsungan', 'Hidup', 'Penderita', 'Kanker', 'Hati', 'Salwa', 'Anisa', 'Luthfi', '(', '221910715', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Robert', 'Kurniawan', ',', 'SST', ',', 'M.Si', 'Ringkasan—', 'Penyakit', 'kanker', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'penyebab', 'angka', 'kematian', 'yang', 'tinggi', 'di', 'Indonesia', 'dan', 'diperkirakan', 'akan', 'terus', 'meningkat', '.', 'Salah', 'satu', 'jenis', 'kanker', 'yang', 'mematikan', 'dan', 'sulit', 'disembuhkan', 'adalah', 'kanker', 'hati', '.', 'Meskipun', 'begitu', ',', 'tidak', 'menutup', 'kemungkinan', 'bahwa', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'akan', 'sembuh', '.', 'Tujuan', 'umum', 'dilakukannya', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'untuk', 'melakukan', 'klasifikasi', 'dan', 'prediksi', 'kelangsungan', 'hidup', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'sedangkan', 'tujuan', 'khusus', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'menguji', 'performa', 'algoritma', 'klasifikasi', 'dan', 'prediksi', 'serta', 'mengetahui', 'variabel-variabel', 'mana', 'yang', 'berpengaruh', 'signifikan', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'digunakan', 'metode', 'iterative', 'random', 'forest', ',', 'gradient', 'boosting', ',', 'dan', 'regresi', 'logistik', '.', 'Hasil', 'pengolahan', 'data', 'menunjukkan', 'bahwa', 'metode', 'penanganan', 'missing', 'value', 'yang', 'digunakan', 'tidak', 'mempengaruhi', 'hasil', 'akurasi', 'atau', 'performa', 'algoritma', '.', 'Algoritma', 'iterative', 'random', 'forest', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'memiliki', 'akurasi', 'sebesar', '72,16', '%', '.', 'Tidak', 'jauh', 'berbeda', 'dengan', 'random', 'forest', ',', 'algoritma', 'gradient', 'boosting', 'memiliki', 'akurasi', 'sebesar', '70,32', '%', '.', 'Sedangkan', 'metode', 'regresi', 'logistik', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'lebih', 'bagus', 'dengan', 'akurasi', '88,34', '%', '.', 'Kata', 'Kunci', '—', 'random', 'forest', ',', 'gradient', 'boosting', ',', 'regresi', 'logistik', ',', 'klasifikasi', ',', 'kanker', 'hati', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Organ', 'hati', 'atau', 'lever', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'organ', 'vital', 'manusia', 'yang', 'berperan', 'penting', 'dalam', 'sistem', 'metabolisme', '.', 'Meskipun', 'bukan', 'organ', 'utama', 'dalam', 'sistem', 'ekskresi', ',', 'lever', 'juga', 'memiliki', 'peran', 'penting', 'untuk', 'mendetoksifikasi', 'atau', 'membersihkan', 'darah', '.', 'Kelainan', 'pada', 'fungsi', 'hati', 'dapat', 'menyebabkan', 'berbagai', 'macam', 'penyakit', ',', 'seperti', 'sirosis', 'hati', ',', 'hepatitis', ',', 'dan', 'kanker', 'hati', '.', 'Beberapa', 'penyakit', 'tertentu', 'memiliki', 'gejala', 'awal', 'yang', 'biasanya', 'tidak', 'disadari', 'atau', 'dirasakan', 'oleh', 'penderita', '.', 'Penderita', 'penyakit', 'hati', 'baru', 'merasakan', 'gejala', 'saat', 'penyakit', 'memasuki', 'tingkat', 'lanjut', 'atau', 'mendekati', 'fase', 'gagal', 'organ', '(', 'Centers', 'of', 'Disease', 'Control', 'and', 'Prevention', ',', '2022', ')', '.', 'Salah', 'satu', 'penyakit', 'yang', 'menyerang', 'hati', 'adalah', 'kanker', 'hati', '.', 'Kanker', 'hati', 'merupakan', 'penyakit', 'mematikan', 'keempat', 'di', 'Indonesia', '(', 'Global', 'Cancer', 'Observatory', ',', '2020', ')', '.', 'Perkiraan', 'jumlah', 'kasus', 'kanker', 'hati', 'pada', 'tahun', '2020', 'di', 'Indonesia', 'mencapai', '21.392', 'kasus', ',', 'dimana', 'Indonesia', 'menduduki', 'peringkat', 'kedelapan', 'di', 'dunia', 'dan', 'peringkat', 'ketiga', 'di', 'Asia', 'Tenggara', '.', 'Sedangkan', 'perkiraan', 'jumlah', 'kematian', 'akibat', 'kanker', 'hati', 'pada', 'tahun', '2020', 'di', 'Indonesia', 'mencapai', '20.920', 'kematian', ',', 'dimana', 'Indonesia', 'menempati', 'posisi', 'kedelapan', 'di', 'dunia', 'dan', 'ketiga', 'se-Asia', 'Tenggara', '(', 'Global', 'Cancer', 'Observatory', ',', '2020', ')', '.', 'Kanker', 'hati', 'umumnya', 'disebabkan', 'oleh', 'infeksi', 'hepatitis', 'kronis', ',', 'namun', 'ada', 'beberapa', 'faktor', 'pemicu', 'lain', 'seperti', 'obesitas', ',', 'diabetes', ',', 'dan', 'konsumsi', 'alkohol', '(', 'Yamashita', 'dan', 'Kaneko', ',', '2016', ')', '.', 'Meskipun', 'tidak', 'memiliki', 'gejala', 'spesifik', 'pada', 'tahap', 'awal', 'kanker', 'hati', ',', 'penyakit', 'ini', 'dapat', 'dideteksi', 'jika', 'seseorang', 'melakukan', 'pemeriksaan', 'darah', 'secara', 'rutin', 'untuk', 'memeriksa', 'fungsi', 'hati', '(', 'Gleneagles', ',', '2022', ')', '.', 'Tentunya', 'hal', 'ini', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'tantangan', 'kesehatan', 'yang', 'besar', 'di', 'Indonesia', '.', 'Pendeteksian', 'dan', 'pencegahan', 'sejak', 'dini', 'merupakan', 'titik', 'awal', 'penanganan', 'tantangan', 'kesehatan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Diagnosis', 'menurut', 'Thorndike', 'dan', 'Hagen', 'dalam', 'jurnalnya', '(', '2011', ')', 'diartikan', 'sebagai', 'upaya', 'atau', 'proses', 'menemukan', 'kelemahan', 'atau', 'penyakit', 'apa', 'yang', 'dialami', 'seseorang', 'dengan', 'melalui', 'pengujian', 'dan', 'studi', 'yang', 'seksama', 'mengenai', 'gejala-', 'gejalanya', '.', 'Diagnosis', 'penyakit', 'lebih', 'sering', 'dibuat', 'berdasarkan', 'intuisi', 'dan', 'pengalaman', 'dokter', 'dibandingkan', 'berdasarkan', 'pengetahuan', 'yang', 'tersembunyi', 'dalam', 'database', '.', 'Hal', 'ini', 'dapat', 'menyebabkan', 'kesalahan', 'diagnosis', 'dan', 'berpengaruh', 'terhadap', 'pengobatan', 'yang', 'diberikan', 'kepada', 'pasien', '(', 'Denisko', '&', 'Hoffman', ',', '2018', ')', '.', 'Data', 'mining', 'dan', 'machine', 'learning', 'memiliki', 'potensi', 'untuk', 'memberikan', 'informasi', 'dan', 'pengetahuan', 'yang', 'dapat', 'membantu', 'meningkatkan', 'kualitas', 'hasil', 'diagnosis', 'secara', 'signifikan', '(', 'Chen', ',', 'et.al.', ',', '2021', ')', '.', 'Aplikasi', 'data', 'mining', 'dan', 'machine', 'learning', 'yang', 'sukses', 'memberikan', 'dorongan', 'kepada', 'pihak-pihak', 'informasi', 'dan', 'pengetahuan', 'tersebut', 'dalam', 'bidang', 'kesehatan', '(', 'Lashari', ',', 'et.al.', ',', '2018', ')', '.', 'terkait', 'untuk', 'memanfaatkan', 'Ada', 'banyak', 'metode', 'dalam', 'machine', 'learning', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'menyelesaikan', 'tugas', 'klasifikasi', '.', 'Dari', 'metode', 'yang', 'ada', ',', 'penulis', 'menggunakan', 'algoritma', 'iterative', 'random', 'forest', ',', 'gradient', 'boosting', ',', 'dan', 'regresi', 'logistik', '.', 'Random', 'forest', 'awalnya', 'diusulkan', 'oleh', 'Tin', 'Kam', 'Ho', 'yang', 'menyusun', 'pengklasifikasi', 'berbasis', 'tree', 'dengan', 'akurasi', 'yang', 'dapat', 'ditingkatkan', '.', 'Inti', 'dari', 'metode', 'yang', 'disebut', 'random', 'decision', 'tree', 'ini', 'adalah', 'membangun', 'banyak', 'tree', 'pada', 'subspace', 'yang', 'dipilih', 'secara', 'acak', '.', 'Metode', 'tersebut', 'diuji', 'menggunakan', 'percobaan', 'pengenalan', 'angka', 'tulisan', 'tangan', '.', 'Percobaan', 'tersebut', 'membuktikan', 'bahwa', 'metode', 'ini', 'memiliki', 'kompleksitas', 'yang', 'lebih', 'konsisten', 'dan', 'menandakan', 'adanya', 'peluang', 'untuk', 'perbaikan', 'lebih', 'lanjut', '(', 'Ho', ',', '1995', ')', '.', 'Random', 'forest', 'mulai', 'menjadi', 'perhatian', 'setelah', 'Breiman', 'mempublikasikan', 'makalahnya', 'yang', 'berjudul', '“', 'Random', 'Forests', '”', 'pada', 'tahun', '2001', '.', 'Dalam', 'karyanya', ',', 'Breiman', 'sangat', 'dipengaruhi', 'oleh', 'makalah', 'Amit', 'Y.', 'dan', 'Geman', 'D.', 'yang', 'melakukan', 'pendekatan', 'dengan', 'memilih', 'fitur', 'yang', 'informatif', 'dan', 'membangun', 'pengklasifikasi', 'berbasis', 'tree', '(', 'Amit', '&', 'Geman', ',', '1996', ')', '.', 'Random', 'forest', 'adalah', 'algoritma', 'yang', 'efektif', 'dalam', 'prediksi', 'dan', 'tidak', 'overfit', '(', 'Breiman', ',', '2001', ')', '.', 'Prosedur', 'berbasis', 'tree', 'lain', 'seperti', 'CART', ',', 'Node', 'Harvest', ',', 'dan', 'Forest', 'Garrote', 'mengabaikan', 'kemungkinan', 'untuk', 'mendeteksi', 'relasi', 'tingkat', 'tinggi', 'tanpa', 'memengaruhi', 'akurasi', 'dalam', 'prediksi', '.', 'Random', 'forest', 'merupakan', 'alternatif', 'yang', 'menarik', 'untuk', 'iterative', 'digunakan', '.', 'Dalam', 'perkembangannya', ',', 'algoritma', 'random', 'forest', '(', 'iRF', ')', 'diusulkan', 'untuk', 'mengatasi', 'keterbatasan', 'dalam', 'algoritma', 'berbasis', 'tree', '.', 'Metode', 'iRF', 'mengembangkan', 'random', 'forest', 'berbobot', 'fitur', 'untuk', 'mengurangi', 'dimensi', 'secara', 'halus', 'dan', 'menstabilkan', 'hasil', 'klasifikasi', '.', '(', 'Basu', ',', 'et.al.', ',', '2018', ')', '.', '1', '/', '6', 'AdaBoost', 'adalah', 'algoritma', 'boosting', 'efektif', 'pertama', 'yang', 'dasarnya', 'adalah', 'mengambil', 'sampel', 'dan', 'menggabungkannya', 'secara', 'adaptif', '.', 'Algoritma', 'ini', 'dapat', 'mengatasi', 'masalah', 'pada', 'algoritma', 'boosting', 'yang', 'sudah', 'ada', 'sebelumnya', '.', 'AdaBoost', 'memiliki', 'sifat', 'tertentu', 'yang', 'membuat', 'algoritma', 'ini', 'lebih', 'praktis', 'dan', 'lebih', 'mudah', 'diimplementasikan', 'dibanding', 'algoritma', 'pendahulunya', '.', '(', 'Freund', 'and', 'Schapire', ',', '1996', ')', 'LK_TreeBoost', 'Dalam', 'penelitiannya', ',', 'Friedman', 'menemukan', 'bahwa', 'metode', 'AdaBoost', 'bukan', 'merupakan', 'metode', 'terbaik', 'jika', 'dibandingkan', 'metode', 'AdaBoost', 'dan', 'digeneralisasikan', 'ke', 'gradient', 'boosting', 'untuk', 'menangani', 'kesalahan', 'dalam', 'algoritma', '(', 'Friedman', ',', '2000', ')', '.', 'Gradient', 'boosting', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'teknik', 'yang', 'mampu', 'menyesuaikan', 'weak', 'learner', 'terhadap', 'residual', 'secara', 'berulang-', 'ulang', 'sehingga', 'dapat', 'meningkatkan', 'performa', 'model', '(', 'Zhang', ',', 'et.al.', ',', '2019', ')', '.', 'LogitBoost', '.', 'Ada', 'pula', 'metode', 'lain', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menyelesaikan', 'tugas', 'pengklasifikasian', ',', 'yaitu', 'regresi', 'logistik', '.', 'Regresi', 'logistik', 'adalah', 'suatu', 'teknik', 'statistika', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengetahui', 'hubungan', 'antara', 'dua', 'variabel', 'atau', 'lebih', '.', 'Analisis', 'regresi', 'logistik', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'jenis', 'analisis', 'regresi', 'dimana', 'variabel', 'respon', 'bersifat', 'kategorik', 'dan', 'variabel', 'prediktor', 'bersifat', 'kategorik', 'atau', 'numerik', '.', 'Apabila', 'variabel', 'respon', 'terdiri', 'dari', 'dua', 'kategorik', 'disebut', 'regresi', 'logistik', 'biner', ',', 'yaitu', 'variabel', 'respon', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'dua', 'kategori', 'yaitu', 'bernilai', '1', 'jika', 'kejadian', 'sukses', 'dan', 'bernilai', '0', 'jika', 'kejadian', 'gagal', '.', 'Sedangkan', 'apabila', 'variabel', 'respon', 'terdiri', 'dari', 'lebih', 'dari', 'dua', 'kategori', 'dan', 'kategori', 'tersebut', 'merupakan', 'tingkatan', 'disebut', 'regresi', 'logistik', 'ordinal', '(', 'Hosmer', '&', 'Lemeshow', ',', '2000', ')', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'ini', 'secara', 'Penelitian', 'untuk', 'mengklasifikasikan', 'dan', 'memprediksi', 'kelangsungan', 'hidup', 'penderita', 'kanker', 'hati', '.', 'Tujuan', 'khusus', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'antara', 'lain', ':', 'bertujuan', 'umum', '1', '.', 'Menguji', 'performa', 'algoritma', 'klasifikasi', 'yang', 'diterapkan', 'pada', 'data', 'rekam', 'medis', 'penderita', 'kanker', 'hati', ',', '2', '.', 'Membandingkan', 'performa', 'algoritma', 'klasifikasi', 'yang', 'diterapkan', 'pada', 'data', 'rekam', 'media', 'penderita', 'kanker', 'hati', ',', '3', '.', 'Menemukan', 'variabel-variabel', 'yang', 'berpengaruh', 'secara', 'terhadap', 'kelangsungan', 'hidup', 'penderita', 'signifikan', 'kanker', 'hati', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Keles', 'dalam', 'penelitiannya', 'tahun', '2019', 'memprediksi', 'dan', 'mendeteksi', 'kanker', 'payudara', 'menggunakan', 'beberapa', 'algoritma', 'data', 'mining', 'dan', 'membandingkannya', '.', 'Algoritma', 'random', 'forest', 'memiliki', 'akurasi', 'tertinggi', 'yaitu', 'sebesar', '92.2', '%', '.', 'lain', 'lain', 'Rabby', 'dan', '(', '2018', ')', 'dalam', 'penelitiannya', 'mengevaluasi', 'kinerja', 'teknik', 'klasifikasi', 'data', 'mining', 'untuk', 'prediksi', 'penyakit', 'tertinggi', 'menggunakan', 'SVM', 'yaitu', 'sebesar', '85.28', '%', '.', 'jantung', '.', 'Diperoleh', 'akurasi', 'Penelitian', 'Fiarni', 'dan', 'lain-lain', '(', '2018', ')', 'memiliki', 'tujuan', 'membangun', 'model', 'prediksi', 'untuk', 'tiga', 'penyakit', 'komplikasi', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'diabetes', 'utama', 'dan', 'mengetahui', 'fitur', 'signifikan', 'yang', 'berkorelasi', '.', 'Algoritma', 'yang', 'digunakan', 'antara', 'lain', 'k-means', ',', 'naïve', 'bayes', ',', 'dan', 'C4.5', 'decision', 'tree', '.', 'Algoritma', 'naïve', 'bayes', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', '.', 'Rady', 'dan', 'Anwar', '(', '2019', ')', 'memperkirakan', 'stadium', 'penyakit', 'ginjal', '.', 'Akurasi', 'tertinggi', 'diperoleh', 'menggunakan', 'algoritma', 'Probabilistic', 'Neural', 'Network', '(', 'PNN', ')', ',', 'yaitu', 'sebesar', '96.7', '%', '.', 'Penelitian', 'Verma', 'dan', 'lain-lain', 'bertujuan', 'mengklasifikasikan', 'penyakit', 'kulit', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'ensemble', 'yaitu', 'menggabungan', 'beberapa', 'algoritma', '.', 'Akurasi', 'yang', 'didapat', 'mencapai', '98.64', '%', '.', 'Penelitian', 'yang', 'ada', 'belum', 'banyak', 'membahas', 'tentang', 'seberapa', 'besar', 'suatu', 'variabel', 'independen', 'berdampak', 'pada', 'variabel', 'dependen', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Pada', 'bagian', 'ini', 'akan', 'dijelaskan', 'bagaimana', 'metode', 'dan', 'apa', 'saja', 'yang', 'dilakukan', 'untuk', 'mencapai', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', '.', 'A.', 'Desain', 'Penelitian', 'Model', 'proses', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'CRISP-DM', '(', 'Cross-Industry', 'Standard', 'Process', 'for', 'Data', 'Mining', ')', '.', 'CRISP-DM', 'memberikan', 'gambaran', 'tentang', 'siklus', 'hidup', 'proyek', 'data', 'mining', '.', 'Terdapat', '6', 'tahapan', 'dalam', 'model', 'proses', 'ini', 'yaitu', 'Business', 'Understanding', ',', 'Data', 'Understanding', ',', 'Data', 'Preparation', ',', 'Modelling', ',', 'dan', 'Evaluation', '.', 'B.', 'Tahapan', 'Business', 'Understanding', '(', 'Pemahaman', 'Bisnis', ')', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'penelitian', 'diekstraksi', 'dari', 'UCI', 'Machine', 'Learning', 'Repository', '(', 'https', ':', '//archive.ics.uci.edu/', ')', ',', 'yang', 'berisi', 'data', 'rekam', 'medis', 'asli', 'di', 'suatu', 'rumah', 'sakit', 'tersebut', ',', 'peneliti', 'universitas', 'di', 'Portugis', '.', 'Dari', 'dataset', 'memutuskan', 'untuk', 'melakukan', 'klasifikasi', 'dan', 'memprediksi', 'tingkat', 'kelangsungan', 'hidup', 'penderita', 'penyakit', 'kanker', 'hati', 'menggunakan', 'tiga', 'metode', 'yaitu', 'random', 'forest', ',', 'gradient', 'boosting', ',', 'dan', 'regresi', 'logistik', '.', 'Kemudian', 'ketiga', 'metode', 'tersebut', 'akan', 'dibandingkan', 'performanya', '.', 'C.', 'Tahapan', 'Data', 'Understanding', '(', 'Pemahaman', 'Data', ')', 'Pada', 'tahap', 'kedua', ',', 'peneliti', 'mencari', 'pemahaman', 'tentang', 'dataset', '.', 'Dataset', 'ini', 'berisi', 'data', '165', 'pasien', 'yang', 'didiagnosis', 'menderita', 'kanker', 'hati', '.', 'Secara', 'keseluruhan', ',', 'data', 'yang', 'hilang', 'sebesar', '10,22', '%', 'dari', 'keseluruhan', 'dataset', 'dan', 'hanya', 'delapan', 'pasien', 'yang', 'memiliki', 'data', 'yang', 'lengkap', '(', '4,85', '%', ')', '.', 'Variabel', 'target', 'adalah', 'kelangsungan', 'hidup', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'dalam', '1', 'tahun', 'dan', 'dikodekan', 'sebagai', 'variabel', 'biner', ':', '0', '(', 'die', ')', 'dan', '1', '(', 'live', ')', '.', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'memiliki', '165', 'baris', 'dan', '50', 'kolom', '.', 'Kolom', 'ini', 'terdiri', 'dari', '49', 'atribut', 'independen', 'dan', '1', 'atribut', 'dependen', 'yaitu', 'class', '.', 'D.', 'Tahapan', 'Data', 'Preparation', '(', 'Persiapan', 'atau', 'Pengolahan', 'Data', ')', 'Pada', 'tahapan', 'ini', ',', 'peneliti', 'melakukan', 'penanganan', 'missing', 'values', 'dan', 'pembersihan', 'data', ',', 'dimana', 'data', 'yang', 'tidak', 'dapat', 'digunakan', 'akan', 'dibuang', '.', 'Metode', 'penanganan', 'missing', 'value', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'antara', 'lain', 'mean', 'dan', '2', '/', '6', 'mode', ',', 'median', 'dan', 'mode', ',', 'serta', 'KNN', 'Imputation', '.', 'Peneliti', 'melakukan', 'persiapan', 'data', 'mencakup', 'semua', 'kegiatan', 'untuk', 'menyusun', 'dataset', 'akhir', 'dari', 'data', 'mentah', 'awal', 'guna', 'menyiapkan', 'data', 'untuk', 'diproses', 'lebih', 'lanjut', '.', 'Dataset', 'akhir', 'kemudian', 'dibagi', 'ke', 'dalam', 'dua', 'bagian', 'yaitu', 'training', 'sebesar', '80', '%', 'dan', 'testing', 'sebesar', '20', '%', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Tahapan', 'CRISP-DM', 'E.', 'Tahapan', 'Modelling', '(', 'Pemodelan', ')', 'Peneliti', 'membuat', 'model', 'berdasarkan', 'beberapa', 'teknik', 'pemodelan', 'yang', 'berbeda', '.', 'Di', 'sini', 'peneliti', 'telah', 'memilih', 'beberapa', 'algoritma', ',', 'di', 'antaranya', 'random', 'forest', ',', 'gradient', 'boosting', ',', 'dan', 'regresi', 'logistik', '.', 'Setelah', 'itu', 'peneliti', 'membagi', 'data', 'menjadi', 'dataset', 'pelatihan', ',', 'pengujian', ',', 'dan', 'validasi', '.', 'Hasil', 'pengolahan', 'data', 'yang', 'didapatkan', 'langsung', 'dibandingkan', 'dengan', 'algoritma', 'lain', 'agar', 'peneliti', 'dapat', 'menafsirkan', 'hasil', 'model', 'berdasarkan', 'pengetahuan', 'umum', '.', 'F.', 'Iterative', 'Random', 'Forest', 'forest', 'Algoritma', 'iterative', 'random', '(', 'iRF', ')', 'merupakan', 'pengembangan', 'dari', 'Random', 'Forest', '(', 'RF', ')', '.', 'Gagasan', 'mengenai', 'RF', 'bermula', 'dengan', 'menyusun', 'pengklasifikasi', 'berbasis', 'pohon', '(', 'Ho', ',', '1995', ')', '.', 'Kemudian', 'Leo', 'Breiman', 'mengembangkan', 'gagasan', 'tersebut', 'dan', 'menemukan', 'algoritma', 'yang', 'efektif', 'dan', 'tidak', 'overfit', ',', 'yaitu', 'Random', 'Forest', '(', 'Breiman', ',', '2001', ')', '.', 'RF', 'merupakan', 'alternatif', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengatasi', 'keterbatasan', 'dalam', 'algoritma', 'klasifikasi', 'berbasis', 'pohon', '(', 'Basu', ',', 'et.al.', ',', '2018', ')', '.', 'Algoritma', 'iRF', 'adalah', 'pendekatan', 'komputasi', 'yang', 'efisien', 'untuk', 'mencari', 'interaksi', 'yang', 'tidak', 'diketahui', 'dalam', 'data', 'berdimensi', 'tinggi', 'dengan', 'tiga', 'langkah', '.', 'Pertama', ',', 'melakukan', 'pembobotan', 'ulang', 'secara', 'adaptif', 'dan', 'berulang', 'untuk', 'mengatur', 'RF', 'yang', 'tepat', '.', 'Kedua', ',', 'mengubah', 'aturan', 'keputusan', 'peta', 'RF', 'berbobot', 'fitur', 'yang', 'berupa', 'kontinu', 'atau', 'kategorikal', 'menjadi', 'fitur', 'biner', '.', 'Terakhir', ',', 'langkah', 'bagging', 'akan', 'menilai', 'stabilitas', 'interaksi', '.', '(', 'Basu', ',', 'et.al.', ',', '2018', ')', '.', 'G.', 'Gradient', 'Boosting', 'Gradient', 'boosting', 'merupakan', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'yang', 'dikembangkan', 'dari', 'algoritma', 'boosting', '.', 'AdaBoost', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'merupakan', 'algoritma', 'boosting', 'pertama', 'yang', 'efektif', 'dengan', 'dasar', 'mengambil', 'sampel', 'dan', 'menggunakannya', 'secara', 'adaptif', '(', 'Freund', '&', 'Schapire', ',', '1996', ')', '.', 'Algoritma', 'ini', 'memiliki', 'sifat', 'tertentu', 'yang', 'membuat', 'algoritma', 'ini', 'lebih', 'praktis', 'dan', 'lebih', 'mudah', 'diimplementasikan', 'dibanding', 'algoritma', 'perdahulunya', '.', '(', 'Freund', '&', 'Schapire', ',', '1996', ')', '.', 'Meskipun', 'begitu', 'AdaBoost', 'bukan', 'merupakan', 'metode', 'terbaik', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'algoritma', 'LK_TreeBoost', 'dan', 'LogitBoost', '.', 'Kemudian', 'AdaBoost', 'digeneralisasikan', 'ke', 'gradient', 'boosting', 'untuk', 'menangani', 'kekurangan', 'algoritma', 'tersebut', '(', 'Friedman', ',', '2001', ')', '.', 'Gradient', 'boosting', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'teknik', 'yang', 'mampu', 'menyesuaikan', 'weak', 'learner', 'terhadap', 'residual', 'secara', 'berulang-ulang', 'sehingga', 'dapat', 'meningkatkan', 'performa', 'model', '(', 'Zhang', ',', 'et.al.', ',', '2019', ')', '.', 'H.', 'Regresi', 'Logistik', 'Metode', 'regresi', 'logistik', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'regresi', 'logistik', 'biner', 'karena', 'variabel', 'target', 'dataset', 'memiliki', 'dua', 'nilai', 'yaitu', '0', '(', 'die', ')', 'dan', '1', '(', 'live', ')', '.', 'Persamaan', 'dari', 'regresi', 'logistik', 'biner', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '𝑔', '(', '𝑥𝑖', ')', '=', '𝛽0', '+', '∑', '𝛽𝑗𝑋𝑗𝑖', '𝑝', '𝑗=1', '(', '1', ')', 'Menurut', 'Hosmer', 'dan', 'Lemeshow', '(', '2000', ')', ',', 'model', 'regresi', 'logistik', 'juga', 'sensitif', 'dengan', 'adanya', 'kolinieritas', 'seperti', 'pada', 'regresi', 'linier', '.', 'Kolinieritas', 'yang', 'tinggi', 'mengindikasikan', 'adanya', 'ketergantungan', 'yang', 'tinggi', 'antara', 'dua', 'atau', 'lebih', 'variabel', 'prediktor', '.', 'Multikolinieritas', 'merupakan', 'adanya', 'korelasi', 'pada', 'beberapa', 'atau', 'semua', 'variabel', 'prediktor', '.', 'Gujarati', '(', '2004', ')', ',', 'menjelaskan', 'bahwa', 'multikolinieritas', 'dapat', 'diketahui', 'dengan', 'melihat', 'nilai', 'Variance', 'Inflation', 'Factor', '(', 'VIF', ')', '.', 'Nilai', 'VIF', 'dapat', 'dihitung', 'dengan', 'formula', 'sebagai', 'berikut', ':', '𝑉𝐼𝐹𝑗', '=', '1', '1−𝑅𝑗', '2', '(', '2', ')', 'Dimana', '𝑅𝑗', '2', 'merupakan', 'koefisien', 'determinasi', 'dari', 'auxiliary', '2', 'berbanding', 'lurus', 'dengan', 'VIF', ',', 'semakin', 'regression', '.', 'Nilai', '𝑅𝑗', '2', 'maka', 'semakin', 'besar', 'nilai', 'VIF', '.', 'Jika', 'nilai', 'VIF', 'besar', 'nilai', '𝑅𝑗', 'bernilai', 'lebih', 'dari', '10', ',', 'maka', 'sudah', 'dipastikan', 'bahwa', 'pada', 'data', 'tersebut', 'terdapat', 'multikolinearitas', '.', 'Sebelum', 'dilakukan', 'perumusan', 'model', ',', 'perlu', 'dilakukan', 'beberapa', 'pengujian', 'diantaranya', 'uji', 'simultan', ',', 'uji', 'parsial', ',', 'dan', 'uji', 'kesesuaian', 'model', '.', 'Uji', 'simultan', 'dan', 'uji', 'parsial', 'dilakukan', 'untuk', 'mengetahui', 'variabel', 'prediktor', 'yang', 'berpengaruh', 'secara', 'nyata', 'terhadap', 'variabel', 'respon', '.', 'I.', 'Tahapan', 'Evaluation', '(', 'Evaluasi', ')', 'Setelah', 'dilakukan', 'pengolahan', 'dengan', 'melakukan', 'pelatihan', 'dan', 'pengujian', 'terhadap', 'data', ',', 'hasilnya', 'dari', '49', 'atribut', 'yang', 'ada', ',', 'beberapa', 'dari', 'variabel', 'tersebut', 'memiliki', 'pengaruh', 'terhadap', 'variabel', 'target', '.', 'Fase', 'evaluasi', 'akan', 'menguji', 'model', 'dengan', 'menggunakan', 'Performance', 'Evaluation', 'dan', '10-fold', 'Cross', 'Validation', '.', 'Untuk', 'mengetahui', 'performa', ',', 'ada', 'beberapa', 'hal', 'yang', 'diukur', 'dalam', 'performance', 'evaluation', 'diantaranya', 'accuracy', ',', 'precission', ',', 'dan', 'recall', '.', 'Accuracy', 'atau', 'akurasi', 'digunakan', '3', '/', '6', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'mengonsumsi', 'alkohol', 'lebih', 'dari', '100', 'gram', 'alkohol', 'maka', 'tidak', 'dapat', 'bertahan', 'hidup', '.', 'mengukur', 'rasio', 'prediksi', 'yang', 'benar', ',', 'baik', 'itu', 'positif', 'dan', 'negatif', 'pada', 'keseluruhan', 'data', '.', 'Precission', 'atau', 'presisi', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'rasio', 'prediksi', 'benar', 'positif', 'dibandingkan', 'dengan', 'keseluruhan', 'hasil', 'yang', 'diprediksi', 'positif', '.', 'Recall', 'atau', 'sensitifitas', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'rasio', 'prediksi', 'benar', 'positif', 'dibandingkan', 'dengan', 'keseluruhan', 'data', 'yang', 'benar', 'positif', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Visualisasi', 'konsumsi', 'alkohol', 'oleh', 'penderita', 'kanker', 'hati', '.', 'Visualisasi', 'penggunaan', 'rokok', 'per', 'bungkus', 'setiap', 'tahun', 'oleh', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'menunjukkan', 'bahwa', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'yang', 'mengonsumsi', 'kurang', 'dari', '20', 'bungkus', 'rokok', 'per', 'tahun', 'dapat', 'bertahan', 'hidup', '.', 'Sedangkan', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'yang', 'mengonsumsi', 'rokok', 'lebih', 'dari', '20', 'bungkus', 'rokok', 'per', 'tahunnya', 'tidak', 'dapat', 'bertahan', 'hidup', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Alur', 'penelitian', 'Cross', 'validation', 'adalah', 'sebuah', 'teknik', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'pengevaluasian', 'model', 'dengan', 'cara', 'membagi', 'sampel', 'dari', 'dataset', 'asli', 'ke', 'dalam', 'training', 'set', 'untuk', 'melatih', 'model', 'dan', 'testing', 'set', 'untuk', 'melakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'model', 'tersebut', '.', 'J.', 'Tahapan', 'Deployment', '(', 'Penyebaran', ')', 'Pada', 'tahapan', 'ini', 'akan', 'didapat', 'pengetahuan', 'dari', 'hasil', 'evaluasi', 'yang', 'ada', ',', 'dimana', 'akan', 'menjadi', 'sebuah', 'penjelasan', 'dari', 'tujuan', 'yang', 'disebutkan', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Visualisasi', 'konsumsi', 'rokok', 'per', 'tahun', 'oleh', 'penderita', 'kanker', 'hati', '.', 'B.', 'Analisis', 'Regresi', 'Logistik', 'V.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'Pengujian', 'signifikansi', 'parameter', 'menggunakan', 'hipotesis', 'Pada', 'bab', 'ini', ',', 'akan', 'menjelaskan', 'hasil', 'dari', 'pengujian', 'beberapa', 'metode', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'pengklasifikasian', 'dataset', '.', 'A.', 'Explanatory', 'Data', 'Analysis', 'Pada', 'bagian', 'ini', 'peneliti', 'ingin', 'menampilkan', 'bagaimana', 'penggunaan', 'alkohol', 'setiap', 'hari', 'pada', 'pasien', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'yang', 'bertahan', 'hidup', '.', 'Visualisasi', 'plot', 'memperlihatkan', 'berapa', 'banyak', 'konsumsi', 'alkohol', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'sehingga', 'dapat', 'bertahan', 'hidup', '.', 'Dari', 'visualisasi', 'pada', 'gambar', '3', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'sekitar', 'kurang', 'dari', '100', 'gram', 'alkohol', 'dapat', 'bertahan', 'hidup', 'sedangkan', 'penderita', 'kanker', 'hati', 'yang', 'sebagai', 'berikut', ':', 'H0', ':', 'tidak', 'ada', 'variabel', 'independen', 'yang', 'mempunyai', 'pengaruh', 'terhadap', 'variabel', 'dependen', '.', 'H1', ':', 'paling', 'sedikit', 'ada', '1', 'variabel', 'independen', 'yang', 'mempunyai', 'pengaruh', 'terhadap', 'variabel', 'dependen', '.', 'Keputusan', 'yang', 'didapat', 'adalah', 'tolak', 'H0', ',', 'artinya', 'paling', 'sedikit', 'ada', '1', 'variabel', 'independen', 'yang', 'memberikan', 'pengaruh', 'terhadap', 'variabel', 'dependen', '.', 'Pengujian', 'signifikansi', 'parameter', 'parsial', 'menggunakan', 'hipotesis', 'sebagai', 'berikut', ':', 'H0', ':', 'variabel', 'independen', 'ke-j', 'tidak', 'mempunyai', 'pengaruh', 'terhadap', 'variabel', 'dependen', '.', '4', '/', '6', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'H1', ':', 'variabel', 'independen', 'ke-j', 'mempunyai', 'pengaruh', 'terhadap', 'H1', ':', 'tidak', 'ada', 'kesesuaian', 'antara', 'model', 'dengan', 'nilai', 'variabel', 'dependen', '.', 'Kesimpulan', 'dari', 'pengujian', 'ini', 'yaitu', 'sebagian', 'besar', 'variabel', 'independen', 'memiliki', 'p-value', 'lebih', 'besar', 'dari', 'alfa', '5', '%', ',', 'artinya', 'sebagian', 'besar', 'variabel', 'tidak', 'mempunyai', 'pengaruh', 'secara', 'signifikan', 'terhadap', 'variabel', 'dependen', '.', 'Adapun', 'variabel', 'independen', 'yang', 'tidak', 'berpengaruh', 'secara', 'signifikan', 'antara', 'lain', ':', 'Symptoms', ',', 'Diabetes', ',', 'HIV', ',', 'Age', '(', 'usia', 'saat', 'didiagnosis', ')', ',', 'INR', ',', 'ALT', ',', 'AST', ',', 'dan', 'ALP', '.', 'Karena', 'sebagian', 'besar', 'parameter', 'tidak', 'signifikan', 'maka', 'parameter', 'dengan', 'p-', 'value', 'tertinggi', 'dikeluarkan', 'dan', 'dilakukan', 'pengujian', 'kembali', '.', 'Sebanyak', '39', 'model', 'dibangun', 'hingga', 'semua', 'parameter', 'dalam', 'model', 'signifikan', '.', 'Kemudian', 'dipilih', 'model', 'terbaik', 'dimana', 'model', 'tersebut', 'memiliki', 'nilai', 'AIC', 'terendah', 'dibanding', 'yang', 'lain', '.', 'Persamaan', 'dari', 'model', 'tersebut', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '𝑔', '(', '𝑥𝑖', ')', '=', '13,02', '−', '1,92𝑋1', '−', '1,40𝑋2', '−', '2,42𝑋3', '+', '3,98𝑋4', 'observasinya', '.', 'Keputusan', 'yang', 'didapat', 'adalah', 'gagal', 'tolak', 'H0', ',', 'artinya', 'ada', 'kesesuaian', 'antara', 'model', 'dengan', 'nilai', 'observasinya', '.', 'TABEL', 'I', '.', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'METODE', 'REGRESI', 'LOGISTIK', 'Predicted', '0', '1', '0', '53', '10', 'Actual', '1', '9', '91', 'Dari', 'tabel', '1', 'dapat', 'dihitung', 'akurasinya', ',', 'yaitu', 'sebesar', '88,34', '%', '.', 'C.', 'Perbandingan', 'Random', 'Forest', 'dan', 'Gradient', 'Boosting', '+', '2,32𝑋5', '−', '2,56𝑋6', '+', '1,88𝑋7', '−', '4,20𝑋8', '+', '1,28𝑋9', '−', '1,78𝑋10', '−', '0,09𝑋11', '−', '0,03𝑋12', '−', '0,90𝑋13', '−', '2,33𝑋14', '+', '0,01𝑋15', '−', '0,13𝑋16', '+', '0,03𝑋17', '−', '0,02𝑋18', '−', '0,01𝑋19', '−', '0,10𝑋20', '+', '0,03𝑋21', '−', '0,002𝑋22', 'Dimana', 'X1', '=', 'Symtoms', 'X2', '=', 'HBcAb', 'X3', '=', 'HCVAb', 'X4', '=', 'Endemic', 'X5', '=', 'Smoking', 'X6', '=', 'Diabetes', 'X7', '=', 'AHT', 'X8', '=', 'HIV', 'X9', '=', 'PHT', 'X10', '=', 'PVT', 'X11', '=', 'Age', 'X12', '=', 'Packs/year', 'X13', '=', 'Ascites', 'X14', '=', 'INR', 'X15', '=', 'Platelets', 'X16', '=', 'TotalBil', 'X17', '=', 'ALT', 'X18', '=', 'AST', 'X19', '=', 'ALP', 'X20', '=', 'MajorDim', 'X21', '=', 'Iron', 'X22', '=', 'Ferritin', 'Model', 'yang', 'sudah', 'dibuat', 'memiliki', 'koefisien', 'determinasi', 'sebesar', '0,56', 'atau', '56,34', '%', 'artinya', 'variabel', 'independen', 'dapat', 'menjelaskan', 'variabilitas', 'variabel', 'dependen', 'sebesar', '56,34', '%', 'sedangkan', 'sisanya', 'dijelaskan', 'oleh', 'variabel', 'lain', 'di', 'luar', 'data', 'pengamatan', 'yang', 'ada', '.', 'Setelah', 'membuat', 'model', 'kemudian', 'dilakukan', 'pengujian', 'kelayakan', 'model', 'regresi', 'menggunakan', 'uji', 'Hosmer-Lemeshow', 'Goodness', 'of', 'Fit', 'Test', '.', 'Dalam', 'pengujian', 'ini', 'menggunakan', 'hipotesis', 'sebagai', 'berikut', ':', 'H0', ':', 'ada', 'kesesuaian', 'antara', 'model', 'dengan', 'nilai', 'observasinya', '.', 'Sebelum', 'dilakukan', 'pengklasifikasian', 'menggunakan', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', 'gradient', 'boosting', ',', 'dilakukan', 'imputasi', 'atau', 'penanganan', 'missing', 'value', 'dengan', 'cara', 'mengganti', 'data', 'yang', 'hilang', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'mean', 'dan', 'mode', ',', 'median', 'dan', 'mode', ',', 'dan', 'KNN', 'Imputation', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'imputasi', 'data', 'kemudian', 'dilakukan', 'pemilihan', 'fitur', 'yang', 'berpengaruh', 'terhadap', 'model', '.', 'Dari', 'hasil', 'yang', 'didapatkan', 'ternyata', 'metode', 'imputasi', 'data', 'yang', 'digunakan', 'tidak', 'berpengaruh', 'terhadap', 'akurasi', 'algoritma', '.', 'Algoritma', 'random', 'forest', 'memiliki', 'akurasi', 'sebesar', '72,16', '%', 'sedangkan', 'akurasi', 'algoritma', 'gradient', 'boosting', 'sebesar', '70,32', '%', '.', 'Kedua', 'algoritma', 'tersebut', 'memiliki', 'akurasi', 'yang', 'tidak', 'berbeda', 'jauh', '.', 'VI', '.', 'KESIMPULAN', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dan', 'pembahasan', 'dari', 'penelitian', 'ini', ',', 'diperoleh', 'kesimpulan', 'sebegai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Hasil', 'prediksi', 'menggunakan', 'metode', 'CRISP-DM', 'dan', 'untuk', 'modelling', 'menggunakan', 'metode', 'random', 'forest', 'dan', 'gradient', 'boosting', 'masih', 'belum', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'sangat', 'baik', '.', 'Sebaliknya', 'metode', 'regresi', 'logistik', 'memiliki', 'akurasi', 'yang', 'lebih', 'baik', 'yaitu', 'sebesar', '88,34', '%', '.', '2', '.', 'Variabel', 'yang', 'tidak', 'digunakan', 'dalam', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', 'gradient', 'boosting', 'antara', 'lain', ':', 'Grams/day', ',', 'Packs/year', ',', 'ALT', ',', 'DirBil', ',', 'Iron', ',', 'Sat', ',', 'Ferritin', '.', '3', '.', 'Variabel', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'metode', 'regresi', 'logistik', 'antarai', 'lain', ':', 'Symptoms', ',', 'HBcAb', ',', 'HCVAb', ',', 'Endemic', ',', 'Smoking', ',', 'Diabetes', ',', 'AHT', ',', 'HIV', ',', 'PHT', ',', 'PVT', ',', 'Age', ',', 'Packs/year', ',', 'Ascites', ',', 'INR', ',', 'Platelets', ',', 'TotalBil', ',', 'ALT', ',', 'AST', ',', 'ALP', ',', 'MajorDim', ',', 'Iron', ',', 'dan', 'Ferritin', '.', '4', '.', 'Performa', 'yang', 'belum', 'cukup', 'baik', 'bisa', 'jadi', 'terjadi', 'karena', 'metode', 'imputasi', 'data', 'yang', 'belum', 'cocok', 'dengan', 'dataset', ',', 'mengingat', 'persentase', 'data', 'yang', 'hilang', 'cukup', 'tinggi', '.', 'Kedepannya', 'mungkin', 'dapat', 'dilakukan', 'imputasi', 'data', 'dengan', 'mempertimbangkan', 'masing-masing', 'variabel', 'independen', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Basu', ',', 'S.', ',', 'Kumbier', ',', 'K.', ',', 'Brown', ',', 'J', '.', 'B.', ',', '&', 'Yu', ',', 'B', '.', '(', '2018', ')', '.', 'Iterative', 'random', 'high-order', 'predictive', 'discover', 'forests', 'stable', 'and', 'to', '5', '/', '6', 'interactions', '.', 'Proceedings', 'of', 'the', 'National', 'Academy', 'of', 'Sciences', ',', '115', '(', '8', ')', ',', '1943-1948', '.', '[', '2', ']', 'Breiman', ',', 'L.', '(', '2001', ')', '.', 'Random', 'forests', '.', 'Machine', 'learning', ',', '45', '(', '1', ')', ',', '5-32', '.', '[', '3', ']', 'Centers', 'for', 'Disease', 'Control', 'and', 'Prevention', '.', 'Diakses', 'pada', '5', 'Oktober', '2022', 'dari', 'https', ':', '//www.cdc.gov/cancer/liver/', '[', '4', ']', 'Chen', ',', 'I.', 'Y.', ',', 'Pierson', ',', 'E.', ',', 'Rose', ',', 'S.', ',', 'Joshi', ',', 'S.', ',', 'Ferryman', ',', 'K.', ',', '&', 'Ghassemi', ',', 'M.', '(', '2021', ')', '.', 'Ethical', 'machine', 'learning', 'in', 'healthcare', '.', 'Annual', 'review', 'of', 'biomedical', 'data', 'science', ',', '4', ',', '123-144', '.', '[', '5', ']', 'Denisko', ',', 'D.', ',', '&', 'Hoffman', ',', 'M.', 'M.', '(', '2018', ')', '.', 'Classification', 'and', 'interaction', 'in', 'random', 'forests', '.', 'Proceedings', 'of', 'the', 'National', 'Academy', 'of', 'Sciences', ',', '115', '(', '8', ')', ',', '1690-1692', '.', '[', '6', ']', 'Fiarni', ',', 'C.', ',', 'Sipayung', ',', 'E.', 'M.', ',', '&', 'Maemunah', ',', 'S.', '(', '2019', ')', '.', 'Analysis', 'and', 'prediction', 'of', 'diabetes', 'complication', 'disease', 'using', 'data', 'mining', 'algorithm', '.', 'Procedia', 'computer', 'science', ',', '161', ',', '449-457', '.', '[', '7', ']', 'Freund', ',', 'Y.', ',', '&', 'Schapire', ',', 'R.', 'E.', '(', '1997', ')', '.', 'A', 'decision-theoretic', 'generalization', 'of', 'on-line', 'learning', 'and', 'an', 'application', 'to', 'boosting', '.', 'Journal', 'of', 'computer', 'and', 'system', 'sciences', ',', '55', '(', '1', ')', ',', '119-139', '.', '[', '8', ']', 'Friedman', ',', 'J.', 'H.', '(', '2001', ')', '.', 'Greedy', 'function', 'approximation', ':', 'a', 'gradient', 'boosting', 'machine', '.', 'Annals', 'of', 'statistics', ',', '1189-1232', '.', '[', '9', ']', 'Global', 'Cancer', 'Observatory', ':', 'Cancer', 'today', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Diakses', 'pada', '5', 'Oktober', '2022', 'dari', 'https', ':', '//gco.iarc.fr/today/home', '[', '10', ']', 'Ho', ',', 'T.', 'K.', '(', '1995', ',', 'August', ')', '.', 'Random', 'decision', 'forests', '.', 'In', 'Proceedings', 'of', '3rd', 'international', 'conference', 'on', 'document', 'analysis', 'and', 'recognition', '(', 'Vol', '.', '1', ',', 'pp', '.', '278-282', ')', '.', 'IEEE', '.', '[', '11', ']', 'Keleş', ',', 'M.', 'K.', '(', '2019', ')', '.', 'Breast', 'cancer', 'prediction', 'and', 'detection', 'using', 'data', 'study', '.', 'Tehnički', 'mining', 'classification', 'algorithms', ':', 'a', 'comparative', 'vjesnik', ',', '26', '(', '1', ')', ',', '149-155', '.', '[', '12', ']', 'Rabbi', ',', 'M.', 'F.', ',', 'Uddin', ',', 'M.', 'P.', ',', 'Ali', ',', 'M.', 'A.', ',', 'Kibria', ',', 'M.', 'F.', ',', 'Afjal', ',', 'M.', 'I.', ',', 'Islam', ',', 'M.', 'S.', ',', '&', 'Nitu', ',', 'A.', 'M.', '(', '2018', ')', '.', 'Performance', 'evaluation', 'of', 'data', 'mining', 'classification', 'techniques', 'for', 'heart', 'disease', 'prediction', '.', 'American', 'Journal', 'of', 'Engineering', 'Research', ',', '7', '(', '2', ')', ',', '278-283', '.', '[', '13', ']', 'Rady', ',', 'E.', 'H.', 'A.', ',', '&', 'Anwar', ',', 'A.', 'S.', '(', '2019', ')', '.', 'Prediction', 'of', 'kidney', 'disease', 'stages', 'using', 'data', 'mining', 'algorithms', '.', 'Informatics', 'in', 'Medicine', 'Unlocked', ',', '15', ',', '100178', '.', '[', '14', ']', 'Sannabe', ',', 'A', '.', '(', '2022', ')', '.', 'How', 'to', 'improve', 'SME', 'performance', 'using', 'iterative', 'institutional', 'empirical', 'random', 'complementaritty', '.', 'Humanities', 'and', 'Social', 'Sciences', 'Communications', ',', '9', '(', '1', ')', ',', '1-9.', 'analysis', 'forest', 'the', 'of', 'in', '[', '15', ']', 'Verma', ',', 'A.', 'K.', ',', 'Pal', ',', 'S.', ',', '&', 'Kumar', ',', 'S.', '(', '2019', ')', '.', 'Classification', 'of', 'skin', 'disease', 'using', 'ensemble', 'data', 'mining', 'techniques', '.', 'Asian', 'Pacific', 'journal', 'of', 'cancer', 'prevention', ':', 'APJCP', ',', '20', '(', '6', ')', ',', '1887', '.', '[', '16', ']', 'Yamashita', ',', 'T.', ',', '&', 'Kaneko', ',', 'S.', '(', '2016', ')', '.', 'Liver', 'cancer', '.', 'Rinsho', 'byori', '.', 'The', 'Japanese', 'journal', 'of', 'clinical', 'pathology', ',', '64', '(', '7', ')', ',', '787-796', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '17', ']', 'Zhang', ',', 'Z.', ',', 'Zhao', ',', 'Y.', ',', 'Canes', ',', 'A.', ',', 'Steinberg', ',', 'D.', ',', '&', 'Lyashevska', ',', 'O', '.', '(', '2019', ')', '.', 'Predictive', 'analytics', 'with', 'gradient', 'boosting', 'in', 'clinical', 'medicine', '.', 'Annals', 'of', 'translational', 'medicine', ',', '7', '(', '7', ')', '.', '[', '18', ']', 'Abdurashidovna', ',', 'R.', 'K.', '(', '2022', ')', '.', 'The', 'Main', 'Clinical', 'Signs', ',', 'Symptoms', ',', 'Treatment', 'Methods', 'of', 'Liver', 'Cancer', '.', 'Eurasian', 'Medical', 'Research', 'Periodical', ',', '6', ',', '231-234', '.', '[', '19', ']', 'Kamil', ',', 'K.', '(', '2021', ')', '.', 'Pemeriksaan', 'Alpha-Fetoprotein', '(', 'AFP', ')', 'Metode', 'ELFA', 'Menggunakan', 'Alat', 'Vidas', 'Biomerieux', 'Di', 'Laboratorium', 'Immuno', 'Serologi', 'Samarinda', '.', 'Jurnal', 'Teknologi', 'RSUD', 'Abdul', 'Wahab', 'Laboratorium', 'Medik', 'Borneo', ',', '1', '(', '1', ')', ',', '51-60', '.', '18', '[', '20', ']', 'Halodoc', '.', 'Sjahranie', 'Diakses', 'Januari', '2023', 'pada', 'dari', 'https', ':', '//www.halodoc.com/artikel/deteksi-hepatitis-b-dengan-tes-hbsag', '[', '21', ']', 'Alomedika', '.', 'Diakses', 'pada', '18', 'Januari', '2023', 'dari', 'https', ':', '//www.alomedika.com/memahami-hasil-pemeriksaan-serologi-', 'hepatitis-b', '[', '22', ']', 'Hepatitis', 'B', 'Foundation', '.', 'Diakses', 'pada', '18', 'Januari', '2023', 'dari', 'https', ':', '//www.hepb.org/prevention-and-diagnosis/diagnosis/hbv-blood-', 'tests/', '[', '23', ']', 'Veterans', 'Affairs', '.', 'Diakses', 'pada', '18', 'Januari', '2023', 'dari', 'https', ':', '//www.hepatitis.va.gov/hcv/patient/diagnosis/labtests-hepatitisC-', 'antibody.asp', '#', ':', '~', ':', 'text=Hepatitis', '%', '20C', '%', '20antibody', '%', '20', '(', 'HCV', '%', '20Ab', ',', 'as', '%', '20either', '%', '20positive', '%', '20or', '%', '20negative', '[', '24', ']', 'Saitta', ',', 'C.', ',', 'Pollicino', ',', 'T.', ',', '&', 'Raimondo', ',', 'G.', '(', '2019', ')', '.', 'Obesity', 'and', 'liver', 'cancer', '.', 'Annals', 'of', 'hepatology', ',', '18', '(', '6', ')', ',', '810-815', '.', '[', '25', ']', 'Asian', 'American', 'Medical', 'Group', '.', 'Diakses', 'pada', '18', 'Januari', '2023', 'dari', 'https', ':', '//www.aamg.co/liver/health-information-resources/liver/non-', 'alcoholic-fatty-liver-disease/', '[', '26', ']', 'Zhang', ',', 'W.', 'S.', ',', 'Li', ',', 'X.', 'O.', ',', 'Zhang', ',', 'H.', ',', 'Gao', ',', 'C.', ',', 'Fang', ',', 'L.', ',', '&', 'Yang', ',', 'H.', 'Y', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Increased', 'Level', 'of', 'Systolic', 'Blood', 'Pressure', 'in', 'Hepatocellular', 'Carcinoma', 'Patients', 'with', 'Diabetes', 'Mellitus', '.', 'Diabetes', ',', 'Metabolic', 'Syndrome', 'and', 'Obesity', ':', 'Targets', 'and', 'Therapy', ',', '13', ',', '1979', '.', '[', '27', ']', 'KEPUTUSAN', 'MENTERI', 'KESEHATAN', 'REPUBLIK', 'NOMOR', 'HK.01.07/MENKES/1355/2022', 'NASIONAL', 'PELAYANAN', 'KARSINOMA', 'SEL', 'HATI', 'PADA', 'DEWASA', '18', 'Diakses', 'pada', '[', '28', ']', 'Halodoc', '.', 'KEDOKTERAN', 'INDONESIA', 'TENTANG', 'PEDOMAN', 'LAKSANA', 'TATA', 'Januari', '2023', 'dari', 'https', ':', '//www.halodoc.com/artikel/ketahui-4-fakta-seputar-penyakit-liver', '[', '29', ']', 'Cleveland', 'Clinic', '–', 'Diseases', '.', 'Diakses', 'pada', '18', 'Januari', '2023', 'dari', 'https', ':', '//my.clevelandclinic.org/health/diseases/15429-esophageal-varices', '[', '30', ']', 'Medline', 'Plus', 'Medical', 'Encyclopedia', '.', 'Diakses', 'pada', '18', 'Januari', '2023', 'dari', 'https', ':', '//medlineplus.gov/ency/article/003573.htm', '6', '/', '6']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Metode', 'Metode', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Analisis', 'Tingkat', 'Depresi', 'Mahasiswa', 'pada', 'Media', 'Sosial', 'Twitter', 'menggunakan', 'Deep', 'Learning', 'dan', 'Latent', 'Dirichlet', 'Allocation', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Akun', 'Twitter', '@', 'collegemenfess', ')', 'Azahra', 'Dwi', 'Putri', '(', '221910697', ',', '4SD2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Budi', 'Yuniarto', ',', 'SST.', ',', 'M.Si', '.', 'pada', '135', '%', '.', 'depresi', 'depresi', 'sebesar', 'Penderita', 'Ringkasan—', 'Depresi', 'merupakan', 'gangguan', 'suasana', 'hati', 'yang', 'ditandai', 'dengan', 'perasaan', 'sedih', 'yang', 'mendalam', 'dan', 'kehilangan', 'minat', 'dalam', 'kegiatan', 'sehari-hari', '.', 'Depresi', 'dapat', 'terjadi', 'kepada', 'siapapun', ',', 'tidak', 'terkecuali', 'kepada', 'mahasiswa', '.', 'Dari', 'tahun', '2013', 'hingga', '2021', ',', 'ditemukan', 'adanya', 'peningkatan', 'depresi', 'pada', 'dapat', 'mahasiswa', 'mengungkapkan', 'pikirannya', 'melalui', 'media', 'sosial', 'Twitter', '.', 'Twitter', 'dinilai', 'mampu', 'menggambarkan', 'perasaan', 'penggunanya', 'dengan', 'lebih', 'kuat', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'mendeteksi', 'dan', 'mengelompokkan', 'tweet', '@', 'collegemenfess', ',', 'melakukan', 'klasifikasi', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', 'menggunakan', 'LSTM', 'dan', 'BiLSTM', 'serta', 'membandingkan', 'topik', 'berdasarkan', 'kelas', 'depresi', 'menggunakan', 'LDA', '.', 'Didapatkan', 'hasil', 'sebanyak', '48.98', '%', 'tweet', 'yang', 'mengindikasikan', 'depresi', '.', 'Hasil', 'cluster', 'tweet', 'depresif', 'menunjukkan', 'bahwa', 'sebesar', '73.42', '%', 'tweet', 'mengindikasikan', 'tweet', 'mengindikasikan', 'depresi', 'berat', '.', 'Kemudian', ',', 'metode', 'BiLSTM', 'memberikan', 'hasil', 'akurasi', 'sebesar', '82.72', '%', 'dan', 'LSTM', 'sebesar', '82.25', '%', '.', 'Secara', 'keseluruhan', ',', 'metode', 'BiLSTM', 'memberikan', 'performa', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'LSTM', '.', 'Sedangkan', 'hasil', 'pemodelan', 'topik', 'menggambarkan', 'tiga', 'masalah', 'umum', 'untuk', 'setiap', 'kelas', 'depresi', ',', 'yaitu', 'masalah', 'akademik', ',', 'sosial', ',', 'dan', 'hal', 'lainnya', '.', 'dan', 'mengetahui', 'performanya', ',', '26.58', '%', 'depresi', 'ringan', 'dan', 'Kata', 'Kunci—', 'depresi', ',', 'mahasiswa', ',', 'Twitter', ',', 'deep', 'learning', ',', 'LDA', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'telah', 'Kesehatan', 'mental', 'merupakan', 'hal', 'penting', 'yang', 'harus', 'selalu', 'dijaga', '.', 'Apabila', 'kesehatan', 'mental', 'terganggu', ',', 'maka', 'gangguan', 'timbul', '.', 'Menurut', 'World', 'Health', 'kesehatan', 'mental', 'akan', 'Organization', '(', 'WHO', ')', ',', 'terjadi', 'peningkatan', 'pasien', 'penyakit', 'mental', 'di', 'dunia', 'sekitar', '13', '%', 'dalam', 'dekade', 'terakhir', '[', '1', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'penyakit', 'mental', 'yang', 'paling', 'umum', 'adalah', 'depresi', '.', 'Depresi', 'merupakan', 'gangguan', 'suasana', 'hati', 'yang', 'ditandai', 'dengan', 'perasaan', 'sedih', 'yang', 'mendalam', 'serta', 'kehilangan', 'kesenangan', 'dan', 'minat', 'dalam', 'kegiatan', 'sehari-hari', '.', 'Depresi', 'dapat', 'membuat', 'emosi', 'seseorang', 'menjadi', 'tidak', 'stabil', ',', 'seperti', 'menjadi', 'lebih', 'mudah', 'tersinggung', 'dan', 'marah', '.', 'Hal', 'ini', 'dapat', 'memengaruhi', 'produktivitas', 'dan', 'mengganggu', 'kehidupan', 'sosial', 'yang', 'penting', 'untuk', 'kehidupan', 'sehari-hari', ',', 'bahkan', 'dapat', 'membuat', 'penderitanya', 'menyakiti', 'diri', 'sendiri', '[', '2', ']', '.', 'Menurut', 'Riset', 'Kesehatan', 'Dasar', '(', 'Riskedas', ')', 'tahun', '2018', ',', 'prevalensi', 'penderita', 'depresi', 'pada', 'penduduk', 'berusia', '15', 'tahun', 'ke', 'atas', 'di', 'Indonesia', 'mencapai', 'sebesar', '6,1', '%', '[', '3', ']', '.', 'Depresi', 'dapat', 'terjadi', 'kepada', 'siapapun', ',', 'tak', 'terkecuali', 'kepada', 'mahasiswa', '.', 'Penelitian', 'dari', 'Boston', 'University', 'mengungkapkan', 'bahwa', 'kesehatan', 'mental', 'mahasiswa', 'semakin', 'memburuk', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'tersebut', 'ditemukan', 'peningkatan', 'depresi', 'pada', 'mahasiswa', 'sebesar', '135', '%', 'dari', 'tahun', '2013', 'hingga', '2021', '.', 'Meskipun', 'COVID-19', 'berperan', 'dalam', 'peningkatan', 'tersebut', ',', 'angkanya', 'cenderung', 'meningkat', 'selama', 'bertahun-tahun', 'sebelum', 'pandemi', '[', '4', ']', '.', 'Penelitian', 'lain', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'tahun', '2020', 'mengungkapkan', 'bahwa', 'sebesar', '21,1', '%', 'mahasiswa', 'mengalami', 'depresi', 'ringan', ',', '17', '%', 'mengalami', 'depresi', 'sedang', ',', 'dan', '3,4', '%', 'mengalami', 'depresi', 'berat', '[', '5', ']', '.', 'Menurut', 'penelitian', '[', '6', ']', ',', 'beberapa', 'penyebab', 'depresi', 'pada', 'mahasiswa', 'adalah', 'karena', 'diri', 'yang', 'tidak', 'kompeten', ',', 'kurangnya', 'interaksi', 'dengan', 'teman', 'sebaya', 'dan', 'dosen', ',', 'rasa', 'takut', 'yang', 'besar', 'dalam', 'menghadapi', 'ujian', ',', 'fasilitas', 'kampus', 'yang', 'tidak', 'memadai', ',', 'serta', 'harapan', 'orang', 'tua', 'yang', 'tidak', 'realistis', '.', 'Sedangkan', 'menurut', '[', '7', ']', ',', 'mahasiswa', 'seringkali', 'merasa', 'tertekan', 'dengan', 'tuntutan', 'pendidikan', ',', 'banyaknya', 'tugas', 'pembelajaran', 'yang', 'harus', 'diselesaikan', ',', 'pelaksanaan', 'ujian', ',', 'penyelesaian', 'tugas', 'ilmiah', 'di', 'akhir', 'pendidikan', ',', 'permasalahan', 'dalam', 'pertemanan', 'dan', 'dalam', 'keluarga', '.', 'Faktor-faktor', 'ini', 'seringkali', 'menjadi', 'pemicu', 'utama', 'timbulnya', 'depresi', 'pada', 'mahasiswa', '.', 'Para', 'ahli', 'telah', 'berusaha', 'untuk', 'menjelaskan', 'hubungan', 'yang', 'akurat', 'antara', 'depresi', 'dengan', 'bahasa', 'menggunakan', 'bantuan', 'Natural', 'Language', 'Processing', '[', '8', ']', '.', 'Mayoritas', 'orang', 'dengan', 'gangguan', 'jiwa', 'lebih', 'suka', 'menyendiri', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penderita', 'gangguan', 'jiwa', 'akan', 'mencari', 'tempat', 'yang', 'dapat', 'menampung', 'luapan', 'pikirannya', ',', 'salah', 'satunya', 'melalui', 'media', 'sosial', 'Twitter', '.', 'Twitter', 'dinilai', 'mampu', 'menggambarkan', 'perasaan', 'penggunanya', 'dengan', 'lebih', 'kuat', '.', 'Berdasarkan', 'penelitian', '[', '9', ']', ',', 'Twitter', 'merupakan', 'media', 'sosial', 'yang', 'paling', 'sering', 'digunakan', 'oleh', 'seseorang', 'dengan', 'gejala', 'depresi', 'dibandingkan', 'media', 'sosial', 'lainnya', ',', 'yaitu', 'Instagram', 'dan', 'Facebook', '.', 'Salah', 'satu', 'akun', 'khusus', 'dalam', 'Twitter', 'adalah', 'autobase', ',', 'yaitu', 'akun', 'bot', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengirim', 'pesan', 'secara', 'anonim', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'berdiskusi', 'dan', 'berbagi', 'informasi', '[', '10', ']', ',', 'seperti', 'akun', '@', 'collegemenfess', 'yang', 'menjadi', 'wadah', 'diskusi', 'dan', 'sharing', 'bagi', 'mahasiswa', ',', 'khususnya', 'mahasiswa', 'Indonesia', '.', 'Indonesia', 'menduduki', 'urutan', 'kelima', 'sebagai', 'negara', 'dengan', 'pengguna', 'Twitter', 'terbanyak', 'di', 'dunia', 'yang', 'mencapai', 'sebesar', '18,45', 'juta', 'pengguna', 'menurut', 'data', 'Statista', 'pada', 'Januari', '2022', '[', '11', ']', '.', '1', '/', '8', 'Pernyataan', 'pada', 'data', 'tweet', 'dapat', 'memberikan', 'informasi', 'yang', 'berguna', '.', 'Namun', ',', 'data', 'yang', 'diperoleh', 'pada', 'media', 'sosial', 'cenderung', 'bersifat', 'tidak', 'terstruktur', 'dan', 'memiliki', 'jumlah', 'yang', 'besar', '.', 'Metode', 'text', 'mining', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mengatasi', 'masalah', 'tersebut', '.', 'Text', 'mining', 'merupakan', 'suatu', 'proses', 'ekstraksi', 'informasi', 'secara', 'otomatis', 'dari', 'data', 'teks', 'yang', 'tidak', 'terstruktur', '[', '12', ']', '.', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'mendeteksi', 'Berdasarkan', 'hal', 'di', 'atas', ',', 'terdapat', 'potensi', 'dilakukannya', 'analisis', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', 'menggunakan', 'text', 'mining', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'beberapa', 'metode', 'dan', 'mengelompokkan', 'tweet', '@', 'collegemenfess', 'yang', 'mengandung', 'indikasi', 'depresi', '.', 'Akun', 'ini', 'dipilih', 'karena', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'wadah', 'diskusi', 'bagi', 'mahasiswa', ',', 'khususnya', 'mahasiswa', 'Indonesia', ',', 'sehingga', 'diasumsikan', 'dapat', 'merepresentasikan', 'mahasiswa', '.', 'Setelah', 'mengetahui', 'tingkat', 'depresi', 'pada', 'masing-', 'masing', 'tweet', ',', 'penelitian', 'ini', 'juga', 'melakukan', 'klasifikasi', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'menggunakan', 'dua', 'metode', 'deep', 'learning', ',', 'yaitu', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', '(', 'LSTM', ')', 'dan', 'Bidirectional', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', '(', 'BiLSTM', ')', '.', 'LSTM', 'adalah', 'metode', 'yang', 'telah', 'banyak', 'digunakan', 'untuk', 'klasifikasi', 'dan', 'prediksi', '[', '13', ']', '.', 'Model', 'LSTM', 'efektif', 'dalam', 'menangkap', 'informasi', 'penting', 'karena', 'dapat', 'menyimpan', 'informasi', 'lama', 'dan', 'menghubungkannya', 'dengan', 'informasi', 'baru', '[', '14', ']', '.', 'Sehingga', ',', 'dalam', 'mengklasifikasikan', 'teks', ',', 'output', 'yang', 'dihasilkan', 'akan', 'menjadi', 'lebih', 'bermakna', 'karena', 'kata-kata', 'yang', 'diinput', 'memiliki', 'arti', 'sebenarnya', 'sebagai', 'kalimat', '.', 'Namun', ',', 'LSTM', 'memiliki', 'kelemahan', 'yaitu', 'memproses', 'informasi', 'dalam', 'satu', 'arah', 'saja', '.', 'BiLSTM', 'merupakan', 'pengembangan', 'dari', 'LSTM', 'yang', 'dapat', 'mengatasi', 'kelemahan', 'ini', '.', 'Model', 'ini', 'dapat', 'mengekstrak', 'informasi', 'lebih', 'cepat', 'melalui', 'pendekatan', 'dua', 'arah', '[', '15', ']', '.', 'Kemudian', ',', 'penelitian', 'ini', 'juga', 'bertujuan', 'untuk', 'mengetahui', 'topik', 'berdasarkan', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', 'menggunakan', 'metode', 'Latent', 'Dirichlet', 'Allocation', '(', 'LDA', ')', '.', 'Metode', 'ini', 'digunakan', 'karena', 'dapat', 'membuat', 'ringkasan', ',', 'klasterisasi', ',', 'serta', 'mengolah', 'data', 'berskala', 'besar', 'dengan', 'cara', 'menghasilkan', 'daftar', 'topik', 'yang', 'diberi', 'bobot', 'pada', 'dokumen', 'terkait', '[', '16', ']', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'di', 'atas', ',', 'tujuan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Mendeteksi', 'dan', 'mengelompokkan', 'tweet', '@', 'collegemenfess', 'yang', 'mengandung', 'indikasi', 'depresi', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'menggunakan', 'lima', 'kriteria', 'sebagai', 'ukuran', 'kesehatan', 'mental', 'dalam', 'suatu', 'ulasan', ',', 'yaitu', 'sentimen', ',', 'basic', 'emotion', ',', 'kata-kata', 'negatif', ',', 'kata-kata', 'absolut', ',', 'dan', 'kata', 'ganti', 'orang', 'pertama', 'tunggal', '.', 'Basic', 'emotion', 'diperoleh', 'dari', 'lexicon', 'WordNet', ',', 'sedangkan', 'analisis', 'sentimen', 'memanfaatkan', 'lexicon', 'VADER', '.', 'Pelabelan', 'data', 'dilakukan', 'menggunakan', 'bantuan', 'hierarchical', 'clustering', 'dan', 'menghasilkan', 'tiga', 'level', 'depresi', '.', 'Selanjutnya', ',', 'data', 'yang', 'sudah', 'diberi', 'label', 'diklasifikasikan', 'menggunakan', 'LSTM', 'dengan', 'beberapa', 'optimasi', '(', 'Adam', ',', 'RMSProp', ',', 'Adagrad', ')', '.', 'Hasil', 'dari', 'semua', 'optimasi', 'memperoleh', 'tingkat', 'akurasi', 'yang', 'sama', ',', 'yaitu', 'sebesar', '70,89', '%', '[', '17', ']', '.', 'Penelitian', 'selanjutnya', 'dari', 'Hayatin', 'untuk', 'memprediksi', 'gejala', 'depresi', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', '.', 'Penelitian', 'ini', 'memanfaatkan', 'data', 'Sentiment140', 'yang', 'telah', 'diberi', 'label', 'positif', ',', 'negatif', ',', 'dan', 'netral', '.', 'Label', 'positif', 'adalah', 'label', 'yang', 'tidak', 'mengandung', 'indikasi', 'depresi', ',', 'label', 'negatif', 'artinya', 'tweet', 'mengandung', 'gejala', 'depresi', 'dan', 'kecemasan', ',', 'sedangkan', 'netral', 'artinya', 'tidak', 'mengandung', 'indikasi', 'depresi', ',', 'tetapi', 'dapat', 'lebih', 'rentan', 'mengalami', 'depresi', '.', 'Selanjutnya', 'dilakukan', 'klasifikasi', 'dengan', 'Multinomial', 'Naïve', 'Bayes', 'yang', 'menghasilkan', 'akurasi', 'sebesar', '70', '%', 'dan', 'f1-score', 'sebesar', '68', '%', '[', '18', ']', '.', 'Penelitian', 'lainnya', 'oleh', 'Nugroho', 'dkk', '.', 'dilakukan', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'mendeteksi', 'depresi', 'dan', 'kecemasan', 'pada', 'data', 'teks', 'Twitter', 'menggunakan', 'BiLSTM', '.', 'Peneliti', 'juga', 'menggunakan', 'baseline', 'model', 'seperti', 'K-Nearest', 'Neighbor', '(', 'KNN', ')', ',', 'Decision', 'Tree', '(', 'DT', ')', ',', 'Support', 'Vector', 'Machine', '(', 'SVM', ')', ',', 'Naïve', 'Bayes', '(', 'NB', ')', ',', 'Multi', 'Layer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', ',', 'maupun', 'LSTM', 'standar', '.', 'Hasil', 'akurasi', 'yang', 'diperoleh', 'pada', 'model', 'BiLSTM', 'sebesar', '94.12', '%', 'dan', 'performa', 'model', 'tersebut', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'seluruh', 'model', 'lainnya', '[', '19', ']', '.', 'Selanjutnya', 'adalah', 'penelitian', 'Ridhwanulah', 'dan', 'Fudholi', 'terkait', 'pemodelan', 'topik', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'topik', 'perbincangan', 'masyarakat', 'LDA', 'untuk', 'mengetahui', 'Indonesia', 'terkait', 'penyakit', 'tropis', ',', 'khususnya', 'penyakit', 'kusta', ',', 'malaria', ',', 'dan', 'demam', 'berdarah', '.', 'Hasil', 'studi', 'menunjukkan', 'bahwa', 'LDA', 'berhasil', 'memodelkan', 'topik', 'pembicaraan', 'masyarakat', 'Indonesia', 'terkait', 'penyakit', 'tropis', '.', 'Didapatkan', 'hasil', 'topik', 'dengan', 'nilai', 'koherensi', '0,576453.', 'sebanyak', '5', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pemodelan', 'topik', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'topik-topik', 'tersebut', 'membahas', 'hal', 'seperti', 'dana', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'pemberantasan', 'malaria', 'dan', 'demam', 'berdarah', ',', 'COVID-19', ',', 'kebutaan', 'dan', 'kusta', ',', 'serta', 'pengobatan', 'dan', 'pencegahannya', '[', '20', ']', '.', 'trend', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Berikut', 'ditunjukkan', 'gambaran', 'terkait', 'tahapan', 'penelitian', '2', '.', 'Melakukan', 'klasifikasi', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'pada', 'pada', 'Gambar', '1.', 'media', 'sosial', 'Twitter', 'menggunakan', 'deep', 'learning', '.', '3', '.', 'Membandingkan', 'performa', 'metode', 'deep', 'learning', 'dalam', 'klasifikasi', 'data', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', '.', '4', '.', 'Mengetahui', 'topik', 'berdasarkan', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Terdapat', 'beberapa', 'penelitian', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'penelitian', 'ini', '.', 'Salah', 'satunya', 'yaitu', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Kholifah', 'dkk', '.', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'mendeteksi', 'tingkat', 'keparahan', 'depresi', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', '.', 'Penelitian', 'ini', 'Gambar', '1', '.', 'Tahapan', 'penelitian', '2', '/', '8', 'A.', 'Pengumpulan', 'Data', 'Pengumpulan', 'data', 'dilakukan', 'menggunakan', 'library', 'snscrape', 'pada', 'Python', '.', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'bersumber', 'dari', 'akun', 'Twitter', '@', 'collegemenfess', '.', 'Akun', '@', 'collegemenfess', 'digunakan', 'karena', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'wadah', 'diskusi', 'bagi', 'mahasiswa', '.', 'Data', 'tweet', 'berbahasa', 'Indonesia', 'diambil', 'dalam', 'rentang', 'waktu', 'bulan', 'Januari', 'hingga', 'Desember', '2022', 'dengan', 'menggunakan', 'kata', 'kunci', 'yang', 'mengandung', 'makna', 'depresi', '.', 'Beberapa', 'kata', 'kunci', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'diambil', 'dari', 'dua', 'penelitian', 'sebelumnya', ',', 'yaitu', '[', '21', ']', 'dan', '[', '22', ']', '.', 'Daftar', 'kata', 'kunci', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', 'I.', 'TABEL', 'I', 'DAFTAR', 'KATA', 'KUNCI', 'Referensi', 'Jurnal', 'Kata', 'Kunci', 'Depresi', ',', 'stres', 'OR', 'stress', ',', 'capek', 'OR', 'lelah', 'OR', 'lemah', ',', 'cemas', 'OR', 'gelisah', 'OR', 'khawatir', 'OR', 'resah', 'OR', 'anxiety', ',', 'pusing', 'OR', 'penat', ',', 'mual', 'OR', 'muntah', ',', 'marah', ',', 'gugup', 'OR', 'nervous', ',', 'sedih', 'OR', 'galau', 'OR', 'nangis', 'OR', 'sad', ',', 'panik', 'Lainnya', 'Tertekan', ',', 'kesal', 'OR', 'kesel', ',', 'benci', 'OR', 'hate', ',', 'malas', 'OR', 'males', ',', 'hancur', ',', 'hampa', ',', 'bersalah', 'B.', 'Preprocessing', 'Data', 'Tahap', 'ini', 'dilakukan', 'agar', 'data', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'proses', 'pengolahan', 'data', 'selanjutnya', '.', 'Tahap', 'ini', 'dibagi', 'menjadi', 'tiga', 'bagian', ',', 'yaitu', 'sebagai', 'berikut', ':', 'a.', 'Preprocessing', 'Data', 'Bahasa', 'Indonesia', 'Langkah-langkah', 'yang', 'dilakukan', 'dalam', 'bagian', 'ini', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Case', 'folding', ',', 'merupakan', 'tahap', 'mengubah', 'semua', 'huruf', 'kapital', 'menjadi', 'lower', 'case', '.', '2', '.', 'Data', 'cleaning', ',', 'merupakan', 'proses', 'membersihkan', 'noise', 'pada', 'data', ',', 'seperti', 'penghapusan', 'link', ',', 'hashtag', ',', 'tanda', 'baca', ',', 'angka', ',', 'karakter', 'kosong', ',', 'username', ',', 'emoticon', ',', 'serta', 'data', 'duplikat', '.', '3', '.', 'Normalization', ',', 'merupakan', 'proses', 'mengubah', 'kata', 'gaul', '(', 'slang', ')', 'menjadi', 'kata', 'baku', '.', 'Tahap', 'ini', 'diperlukan', 'agar', 'hasil', 'terjemahan', 'data', 'menjadi', 'lebih', 'optimal', '.', 'b', '.', 'Translate', 'Data', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'proses', 'penerjemahan', 'data', 'berbahasa', 'Indonesia', 'ke', 'bahasa', 'Inggris', '.', 'Hal', 'ini', 'dilakukan', 'karena', 'lexicon', 'VADER', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'ekstraksi', 'fitur', 'sentimen', 'pada', 'tahap', 'pelabelan', 'data', 'hanya', 'tersedia', 'dalam', 'bahasa', 'Inggris', '.', 'Penerjemahan', 'data', 'dilakukan', 'menggunakan', 'library', 'googletrans', 'pada', 'Python', '.', 'c.', 'Preprocessing', 'Data', 'Bahasa', 'Inggris', 'Tahapan', 'yang', 'dilakukan', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Case', 'folding', ',', 'merupakan', 'tahap', 'mengubah', 'semua', 'huruf', 'kapital', 'menjadi', 'lower', 'case', '.', '2', '.', 'Data', 'cleaning', ',', 'merupakan', 'proses', 'membersihkan', 'noise', 'pada', 'data', ',', 'seperti', 'penghapusan', 'tanda', 'baca', ',', 'angka', ',', 'karakter', 'kosong', ',', 'serta', 'data', 'duplikat', '.', '3', '.', 'Stopword', 'removal', ',', 'merupakan', 'tahap', 'menghapus', 'kata', 'yang', 'tidak', 'memiliki', 'makna', '.', '4', '.', 'Tokenization', ',', 'merupakan', 'proses', 'membuat', 'daftar', 'kata', 'dengan', 'memisahkan', 'kalimat', 'menjadi', 'potongan-', 'potongan', 'kata', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '5', '.', 'Lemmatization', ',', 'merupakan', 'proses', 'mengubah', 'kata', 'ke', 'dalam', 'bentuk', 'dasar', '.', 'C.', 'Pelabelan', 'Data', 'Ekstraksi', 'Fitur', 'Kesehatan', 'Mental', 'Ekstraksi', 'fitur', 'merupakan', 'tahap', 'memperoleh', 'informasi', 'dari', 'fitur', 'yang', 'dimiliki', 'oleh', 'data', 'yang', 'dikumpulkan', '.', 'Fitur', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'tahap', 'ini', 'merupakan', 'fitur', 'yang', 'menjadi', 'tolak', 'ukur', 'kesehatan', 'mental', 'subjek', 'penelitian', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'terdapat', 'dua', 'fitur', 'kesehatan', 'mental', 'yang', 'akan', 'diekstraksi', 'pada', 'data', 'tweet', ',', 'yaitu', 'sentimen', 'dan', 'basic', 'emotion', '.', 'Analisis', 'sentimen', 'digunakan', 'untuk', 'mengetahui', 'sikap', ',', 'opini', ',', 'dan', 'emosi', 'yang', 'terkandung', 'dalam', 'sebuah', 'dokumen', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'sentimen', 'berbasis', 'lexicon', ',', 'yaitu', 'VADER', 'melalui', 'library', 'vaderSentiment', 'pada', 'Python', '.', 'VADER', 'menghasilkan', 'skor', 'positif', ',', 'negatif', ',', 'netral', ',', 'dan', 'compound', '(', 'gabungan', ')', '.', 'Ketentuan', 'klasifikasi', 'sentimen', 'menggunakan', 'nilai', 'compound', 'yakni', 'positif', 'untuk', 'compound', '≥', '0.05', ',', 'netral', 'untuk', '-', '0.05', '<', 'compound', '<', '0.05', ',', 'dan', 'negatif', 'untuk', 'compound', '≤', '-0.05', '[', '23', ']', '.', 'Penderita', 'depresi', 'lebih', 'sering', 'menggunakan', 'kata-kata', 'negatif', 'yang', 'menunjukkan', 'keputusasaan', 'dirinya', ',', 'kesedihan', 'yang', 'berkepanjangan', ',', 'bahkan', 'pikiran', 'untuk', 'bunuh', 'diri', '[', '17', ']', ',', 'sehingga', 'data', 'dengan', 'hasil', 'sentimen', 'negatif', 'ditetapkan', 'sebagai', 'tweet', 'yang', 'mengindikasikan', 'depresi', '.', 'Basic', 'emotion', 'sangat', 'berkaitan', 'dengan', 'kondisi', 'mental', 'seseorang', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'NRC', 'Emotion', 'Lexicon', 'untuk', 'mengeksplorasi', 'basic', 'emotion', 'yang', 'terkandung', 'pada', 'data', 'tweet', 'dengan', 'indikasi', 'depresi', '.', 'Jenis', 'emosi', 'dasar', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'ada', 'delapan', ',', 'yaitu', 'surprise', ',', 'anger', ',', 'fear', ',', 'sadness', ',', 'anticipation', ',', 'disgust', ',', 'joy', ',', 'dan', 'trust', '[', '24', ']', '.', 'Pengelompokkan', 'Tweet', 'Depresif', 'Hasil', 'dari', 'ekstraksi', 'fitur', 'adalah', 'data', 'yang', 'tidak', 'memiliki', 'ini', 'menggunakan', 'bantuan', 'algoritma', 'label', '.', 'Penelitian', 'hierarchical', 'clustering', 'untuk', 'mengelompokkan', 'tweet', 'menjadi', 'beberapa', 'kelompok', 'yang', 'dapat', 'menggambarkan', 'tingkat', 'depresi', 'pada', 'tweet', '.', 'Tipe', 'hierarchical', 'clustering', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'agglomerative', 'clustering', 'dengan', 'teknik', 'pengelompokkan', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'adalah', 'complete', 'linkage', '.', 'Hasil', 'clustering', 'akan', 'dijadikan', 'sebagai', 'label', 'pada', 'data', '.', 'D', 'Klasifikasi', 'Data', 'Data', 'yang', 'telah', 'diberi', 'label', 'akan', 'diklasifikasikan', 'menggunakan', 'deep', 'learning', '.', 'Algoritma', 'deep', 'learning', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'LSTM', 'dan', 'BiLSTM', '.', 'Word', 'embedding', 'GloVe', 'diterapkan', 'untuk', 'mengekstrak', 'fitur', 'teks', 'ke', 'bentuk', 'numerik', 'dalam', 'klasifikasi', 'data', '.', 'Data', 'akan', 'diuji', 'dengan', 'k-fold', 'cross', 'validation', 'pada', 'Python', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'klasifikasi', ',', 'performa', 'kedua', 'model', 'akan', 'dievaluasi', 'dan', 'dibandingkan', 'untuk', 'dilihat', 'mana', 'model', 'yang', 'bekerja', 'lebih', 'baik', '.', 'Ukuran', 'metrik', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'model', 'yaitu', 'akurasi', ',', 'presisi', ',', 'recall', ',', 'dan', 'f1-score', 'per', 'masing-masing', 'fold', 'dan', 'akan', 'dirata-ratakan', '.', 'E.', 'Pemodelan', 'Topik', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'pemodelan', 'topik', 'untuk', 'mengetahui', 'topik', 'perbincangan', 'mahasiswa', 'berdasarkan', 'tingkat', 'depresinya', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Latent', 'Dirichlet', 'Allocation', '(', 'LDA', ')', 'menggunakan', 'library', 'gensim', 'pada', 'Python', '.', 'Data', 'yang', '3', '/', '8', 'digunakan', 'adalah', 'data', 'tweet', 'berbahasa', 'Indonesia', 'yang', 'telah', 'melalui', 'tahap', 'preprocessing', 'dan', 'filtering', 'data', '.', 'Penentuan', 'jumlah', 'topik', 'optimal', 'dilakukan', 'berdasarkan', 'coherence', 'score', '.', 'Semakin', 'tinggi', 'nilai', 'coherence', 'score', ',', 'maka', 'semakin', 'baik', 'model', 'topik', 'yang', 'dihasilkan', '[', '25', ']', '.', 'Hasil', 'pemodelan', 'topik', 'akan', 'divisualisasikan', 'menggunakan', 'library', 'pyLDAvis', 'dan', 'juga', 'diinterpretasikan', 'oleh', 'peneliti', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'penelitian', 'ini', 'didasari', 'dari', 'Gambar', '2', 'menjelaskan', 'kerangka', 'pikir', 'dalam', 'penelitian', '.', 'Penelitian', 'suatu', 'penelitian', 'yang', 'mengungkapkan', 'bahwa', 'kesehatan', 'mental', 'mahasiswa', 'semakin', 'memburuk', 'dari', 'tahun', 'ke', 'tahun', '[', '4', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'gangguan', 'kesehatan', 'mental', 'adalah', 'depresi', '.', 'Depresi', 'pada', 'mahasiswa', 'umumnya', 'disebabkan', 'karena', 'masalah', 'akademik', 'dan', 'sosial', '[', '7', ']', '.', 'Di', 'era', 'digital', 'ini', ',', 'penderita', 'depresi', 'dapat', 'mencurahkan', 'suasana', 'hatinya', 'pada', 'media', 'sosial', ',', 'salah', 'satunya', 'Twitter', '.', 'Twitter', 'merupakan', 'media', 'sosial', 'yang', 'paling', 'sering', 'digunakan', 'oleh', 'orang', 'dengan', 'gejala', 'depresi', 'dibandingkan', 'media', 'sosial', 'lainnya', '[', '9', ']', '.', 'Para', 'ahli', 'telah', 'berusaha', 'untuk', 'menjelaskan', 'hubungan', 'yang', 'akurat', 'antara', 'depresi', 'dengan', 'bahasa', 'menggunakan', 'bantuan', 'Natural', 'Language', 'Processing', '[', '8', ']', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'NLP', 'memiliki', 'potensi', 'untuk', 'menjadi', 'metode', 'pelengkap', 'dalam', 'mendeteksi', 'tingkat', 'depresi', '.', 'Solusi', 'yang', 'diusulkan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'dengan', 'melakukan', 'deteksi', 'dan', 'pengelompokkan', 'tweet', 'depresi', ',', 'klasifikasi', 'data', 'tingkat', 'depresi', ',', 'dan', 'depresi', 'menggunakan', 'metode', 'yang', 'telah', 'ditentukan', '.', 'Data', 'diambil', 'dari', 'akun', 'Twitter', '@', 'collegemenfess', 'pada', 'tahun', '2022', '.', 'Beberapa', 'metode', 'yang', 'digunakan', 'dinilai', 'dengan', 'indikator', 'evaluasi', 'agar', 'hasil', 'yang', 'didapatkan', 'teruji', 'dengan', 'baik', '.', 'berdasarkan', 'pemodelan', 'tingkat', 'topik', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Pengumpulan', 'Data', 'Data', 'tweet', 'berbahasa', 'Indonesia', 'dari', 'akun', '@', 'collegemenfess', 'pada', 'tahun', '2022', 'dikumpulkan', 'menggunakan', 'library', 'snscrape', '.', 'Data', 'dikumpulkan', 'berdasarkan', 'berbagai', 'keyword', 'depresi', 'yang', 'telah', 'ditentukan', 'secara', 'terpisah', '.', 'Kemudian', ',', 'masing-masing', 'data', 'tersebut', 'digabung', 'menjadi', 'satu', 'menggunakan', 'bahasa', 'Python', '.', 'Jumlah', 'data', 'tweet', 'yang', 'berhasil', 'di-scraping', 'adalah', 'tiga', 'kata', 'kunci', 'yang', 'sebanyak', '29.908', 'data', '.', 'Adapun', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'menghasilkan', 'data', 'terbanyak', 'yaitu', '‘', 'sedih', '’', 'sebanyak', '9.712', 'data', ',', '‘', 'capek', '’', 'sebanyak', '5.164', 'data', ',', 'dan', '‘', 'pusing', '’', 'sebanyak', '2.996', 'data', '.', 'Data', 'yang', 'diperoleh', 'memiliki', 'tiga', 'atribut', ',', 'yaitu', 'id', ',', 'datetime', ',', 'dan', 'tweet', '.', 'Data', 'ini', 'kemudian', 'disimpan', 'dalam', 'format', 'ekstensi', 'csv', '.', 'B.', 'Preprocessing', 'Data', 'Sebelum', 'masuk', 'ke', 'tahap', 'analisis', 'data', ',', 'data', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'akan', 'dipraproses', 'terlebih', 'dahulu', 'agar', 'data', 'menjadi', 'bersih', 'dan', 'konsisten', '.', 'Setelah', 'preprocessing', 'dilakukan', ',', 'jumlah', 'data', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'tahap', 'selanjutnya', 'adalah', 'sebanyak', '27.332', 'data', '.', 'Contoh', 'perbandingan', 'tweet', 'dari', 'data', 'mentah', 'hingga', 'preprocessing', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'II', '.', 'TABEL', 'II', 'HASIL', 'PREPROCESSING', 'DATA', 'Hasil', 'Kondisi', 'Data', 'mentah', '[', 'cm', ']', 'udah', 'mulai', 'stress', 'sama', 'skripsi', 'belum', '?', 'sudah', 'mulai', 'stres', 'sama', 'skripsi', 'belum', 'Have', 'you', 'started', 'to', 'stress', 'with', 'your', 'thesis', 'yet', '?', 'started', 'stress', 'thesis', 'yet', 'Preprocessing', 'bahasa', 'Indonesia', 'Translate', 'data', 'Preprocessing', 'bahasa', 'Inggris', 'C.', 'Pelabelan', 'Data', 'Langkah', 'pertama', 'adalah', 'melakukan', 'ekstraksi', 'fitur', 'kesehatan', 'mental', 'menggunakan', 'sentimen', 'dan', 'basic', 'emotion', '.', 'Ekstraksi', 'fitur', 'sentimen', 'VADER', 'dilakukan', 'menggunakan', 'library', 'vaderSentiment', 'pada', 'Python', '.', 'Beberapa', 'contoh', 'hasil', 'dari', 'sentimen', 'VADER', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '3', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Contoh', 'hasil', 'ekstraksi', 'fitur', 'sentimen', 'VADER', 'Adapun', 'perbandingan', 'hasil', 'sentimen', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '4', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Perbandingan', 'hasil', 'sentimen', 'VADER', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '7', '.', 'Rata-rata', 'emosi', 'negatif', 'untuk', 'tiap', 'label', 'Berdasarkan', 'Gambar', '7', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'kelompok', 'dengan', 'label', '1', 'ditetapkan', 'sebagai', '“', 'depresi', 'berat', '”', 'dan', 'kelompok', 'dengan', 'label', '0', 'sebagai', '“', 'depresi', 'ringan', '”', 'karena', 'rata-', 'rata', 'emosi', 'negatif', 'label', '1', 'secara', 'keseluruhan', 'lebih', 'besar', 'daripada', 'label', '0', '.', 'Perbandingan', 'jumlah', 'tweet', 'dari', 'masing-', 'masing', 'label', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '8', '.', 'Dari', 'gambar', 'di', 'atas', ',', 'didapatkan', 'jumlah', 'sentimen', 'negatif', ',', 'positif', ',', 'dan', 'netral', 'masing-masing', 'sebanyak', '13.388', 'tweet', ',', '12.305', 'tweet', ',', 'dan', '1.639', 'tweet', '.', 'Tweet', 'dengan', 'sentimen', 'negatif', 'merupakan', 'tweet', 'yang', 'mengindikasikan', 'gejala', 'depresi', '.', 'Sehingga', ',', 'sebanyak', '13.338', 'data', 'sentimen', 'negatif', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'proses', 'selanjutnya', '.', 'Fitur', 'kedua', 'yaitu', 'basic', 'emotion', 'menggunakan', 'NRC', 'Emotion', 'Lexicon', 'versi', '0.92', '.', 'Dari', 'tweet', 'sentimen', 'negatif', ',', 'dilakukan', 'ekstraksi', 'terhadap', 'delapan', 'emosi', 'dasar', 'yang', 'telah', 'ditentukan', '.', 'Beberapa', 'contoh', 'hasil', 'dari', 'basic', 'emotion', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '5', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Ekstraksi', 'fitur', 'basic', 'emotion', 'hierarchical', 'depresif', 'menggunakan', 'Langkah', 'berikutnya', 'adalah', 'melakukan', 'pengelompokkan', 'tweet', 'clustering', 'berdasarkan', 'fitur', 'kesehatan', 'mental', 'yang', 'telah', 'diperoleh', '.', 'Hasil', 'pengelompokkan', 'ini', 'akan', 'dijadikan', 'sebagai', 'label', 'pada', 'data', '.', 'Sebelum', 'melakukan', 'clustering', ',', 'data', 'dinormalisasi', 'terlebih', 'dahulu', 'menggunakan', 'fungsi', 'normalize', '(', ')', 'pada', 'Python', '.', 'Hal', 'ini', 'dilakukan', 'karena', 'beberapa', 'fitur', 'memiliki', 'rentang', 'yang', 'berbeda', ',', 'sehingga', 'dilakukan', 'normalisasi', 'agar', 'semua', 'fitur', 'memberikan', 'kontribusi', 'yang', 'sama', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'clustering', 'untuk', 'membentuk', '2', 'cluster', 'dengan', 'menggunakan', 'metric', 'euclidean', 'dan', 'complete', 'linkage', '.', 'Beberapa', 'contoh', 'hasil', 'data', 'yang', 'telah', 'dinormalisasi', 'beserta', 'hasil', 'clustering', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '6', '.', 'Adapun', 'contoh', 'tweet', 'beserta', 'hasil', 'cluster-nya', 'ditampilkan', 'pada', 'Tabel', 'III', '.', 'Gambar', '6', '.', 'Pelabelan', 'data', 'dengan', 'hierarchical', 'clustering', 'TABEL', 'III', 'CONTOH', 'HASIL', 'PENGELOMPOKKAN', 'DATA', 'Tweet', 'sender', 'made', 'biggest', 'choice', 'life', 'yes', 'chose', 'stop', 'eighth', 'semester', 'hard', 'cry', 'every', 'day', 'get', 'depressed', 'schizo', 'parent', 'agreed', 'decision', 'started', 'stress', 'thesis', 'yet', 'Label', '1', '0', 'Untuk', 'menentukan', 'profil', 'pada', 'masing-masing', 'cluster', 'yang', 'telah', 'terbentuk', ',', 'peneliti', 'perlu', 'melakukan', 'analisis', 'lebih', 'lanjut', '.', 'Menurut', '[', '8', ']', ',', 'penderita', 'gangguan', 'mental', 'cenderung', 'memiliki', 'emosi', 'dan', 'ekspresi', 'yang', 'lebih', 'negatif', '.', 'Sehingga', 'dari', '8', 'emosi', 'yang', 'digunakan', ',', 'peneliti', 'akan', 'menganalisis', '4', 'emosi', 'negatif', '(', 'anger', ',', 'fear', ',', 'sadness', ',', 'dan', 'disgust', ')', 'dengan', 'melihat', 'rata-rata', 'per', 'emosinya', 'yang', 'kemudian', 'akan', 'dirata-ratakan', 'secara', 'keseluruhan', '.', 'Hasil', 'analisis', 'lanjutan', 'untuk', 'tiap', 'label', 'terlihat', 'pada', 'Gambar', '7', '.', 'Gambar', '8', '.', 'Perbandingan', 'jumlah', 'label', 'depresi', 'ringan', 'dan', 'depresi', 'berat', 'Dari', 'Gambar', '8', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'jumlah', 'tweet', 'dengan', 'kategori', 'depresi', 'ringan', 'sebanyak', '9.830', 'tweet', 'dan', 'kategori', 'depresi', 'berat', 'sebanyak', '3.558', 'tweet', '.', 'Hasil', 'pengelompokkan', 'tweet', 'depresif', 'menunjukkan', 'bahwa', 'sebesar', '73.42', '%', 'tweet', 'mengindikasikan', 'depresi', 'ringan', 'dan', 'sebesar', '26.58', '%', 'tweet', 'mengindikasikan', 'depresi', 'berat', '.', 'Data', 'ini', 'tergolong', 'sebagai', 'imbalanced', 'data', 'karena', 'rasio', 'di', 'kedua', 'kategori', 'tidak', 'proporsional', '.', 'Namun', ',', 'penelitian', 'ini', 'tidak', 'melakukan', 'penanganan', 'imbalanced', 'data', 'lebih', 'lanjut', '.', 'D.', 'Klasifikasi', 'Data', 'Klasifikasi', 'dilakukan', 'menggunakan', 'LSTM', 'dan', 'BiLSTM', '.', 'Dalam', 'mengekstraksi', 'fitur', 'data', 'teks', 'untuk', 'klasifikasi', ',', 'peneliti', 'menggunakan', 'GloVe', '6B', 'word', 'embedding', 'dengan', 'dimensi', 'word', 'vector', 'sebesar', '300', '.', 'Pada', 'Tabel', 'IV', 'ditunjukkan', 'contoh', 'dari', 'GloVe', '6B', 'word', 'embedding', '.', 'Dalam', 'contoh', 'tersebut', ',', 'setiap', 'kata', 'dicirikan', 'dengan', '300', 'angka', 'dari', 'hasil', 'pelatihan', 'menggunakan', 'algoritma', 'deep', 'learning', '.', 'TABEL', 'IV', 'CONTOH', 'GLOVE', '6B', 'WORD', 'EMBEDDING', 'Dimensi', '299', '-0.022394', '-0.61651', 'Dimensi', '2', '0.21318', '0.45908', '…', '…', 'Dimensi', '1', '0.04656', '-0.50148', '…', 'Word', 'the', 'college', 'Dimensi', '300', '0.13684', '0.22215', 'Setelah', 'data', 'teks', 'diekstraksi', ',', 'peneliti', 'menerapkan', 'dua', 'model', 'klasifikasi', 'pada', 'data', 'yang', 'telah', 'berbentuk', 'numerik', '.', 'Data', 'akan', 'diuji', 'validation', 'menggunakan', 'StratifiedKFold', 'pada', 'Python', 'karena', 'cocok', 'digunakan', 'untuk', 'permasalahan', 'imbalanced', 'data', '[', '26', ']', '.', 'dengan', '5-fold', 'cross', 'Parameter', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'LSTM', 'yaitu', 'unit', 'LSTM', 'sebesar', '16', ',', 'dropout', '0.5', ',', 'dan', 'dense', 'layer', '1', 'dengan', 'fungsi', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'VII', 'PERBANDINGAN', 'HASIL', 'PERFORMA', 'LSTM', 'DAN', 'BILSTM', 'Presisi', '67.31', '%', '67.76', '%', 'Akurasi', '82.25', '%', '82.72', '%', 'Recall', '65.88', '%', '68.55', '%', 'F1-score', '66.26', '%', '67.82', '%', 'Model', 'LSTM', 'BiLSTM', 'E.', 'Pemodelan', 'Topik', 'Pemodelan', 'topik', 'dilakukan', 'untuk', 'mengetahui', 'gambaran', 'umum', 'perbincangan', 'mahasiswa', 'dengan', 'indikasi', 'depresi', 'baik', 'ringan', 'maupun', 'berat', '.', 'Pemodelan', 'dilakukan', 'depresi', 'menggunakan', 'algoritma', 'Latent', 'Dirichlet', 'Allocation', '(', 'LDA', ')', 'dengan', 'memanfaatkan', 'library', 'gensim', 'pada', 'Python', '.', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'data', 'tweet', 'berbahasa', 'Indonesia', 'yang', 'telah', 'dipraproses', 'hingga', 'tahap', 'normalisasi', '.', 'Data', 'ini', 'perlu', 'dilakukan', 'praproses', 'lebih', 'lanjut', 'menggunakan', 'stopword', 'removal', 'dan', 'filter', 'jumlah', 'data', 'menyesuaikan', 'jumlah', 'kelas', 'depresinya', '.', 'Hasil', 'praproses', 'data', 'untuk', 'pemodelan', 'topik', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'VIII', '.', 'TABEL', 'VIII', 'CONTOH', 'HASIL', 'PRAPROSES', 'DATA', 'PEMODELAN', 'TOPIK', 'Label', 'Depresi', 'berat', '(', '1', ')', 'Sebelum', 'Praproses', 'sekarang', 'aku', 'tahu', 'kenapa', 'banyak', 'yang', 'stres', 'atau', 'tertekan', 'karena', 'skripsi', 'sampai', 'cuti', 'karena', 'capai', 'ternyata', 'rasanya', 'seperti', 'begini', 'Setelah', 'Praproses', 'tertekan', 'stres', 'skripsi', 'cuti', 'capai', 'Depresi', 'ringan', '(', '0', ')', 'lagi', 'stres', 'sekali', 'sampai', 'tiap', 'detik', 'makan', 'melulu', 'stres', 'detik', 'makan', 'melulu', 'jumlah', 'Penentuan', 'topik', 'yang', 'optimal', 'menggunakan', 'pendekatan', 'limit', 'topik', ',', 'di', 'mana', 'peneliti', 'membatasi', 'limit', 'topik', 'sebanyak', '2-20', 'topik', 'dengan', 'iterasi', 'sebanyak', '100', 'kali', '.', 'Adapun', 'penentuan', 'topik', 'yang', 'optimal', 'akan', 'diuji', 'menggunakan', 'coherence', 'score', '.', 'Jumlah', 'topik', 'dengan', 'skor', 'coherence', 'terbesar', 'akan', 'menjadi', 'banyaknya', 'topik', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dengan', 'batasan', 'bahwa', 'jumlah', 'topik', 'tersebut', 'tidak', 'terlalu', 'besar', '.', 'Hasil', 'grafik', 'dan', 'nilai', 'coherence', 'score', 'untuk', 'kedua', 'kelas', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '9', 'dan', '10.', 'aktivasi', 'sigmoid', '.', 'Kemudian', ',', 'dalam', 'proses', 'fitting', ',', 'epoch', 'yang', 'digunakan', 'sebesar', '20', 'dan', 'batch', 'size', 'sebesar', '128', '.', 'Parameter-', 'parameter', 'ini', 'merujuk', 'pada', 'sumber', '[', '27', ']', 'dalam', 'penelitiannya', 'untuk', 'mendeteksi', 'depresi', 'menggunakan', 'LSTM', '.', 'Adapun', 'optimizer', 'yang', 'digunakan', 'ditentukan', 'langsung', 'oleh', 'peneliti', ',', 'yaitu', 'optimizer', '‘', 'Adam', '’', '.', 'Hasil', 'klasifikasi', 'tweet', 'depresi', 'dengan', 'LSTM', 'menggunakan', '5-fold', 'cross', 'validation', 'menunjukkan', 'rata-rata', 'akurasi', 'sebesar', '82.25', '%', ',', 'presisi', 'sebesar', '67.31', '%', ',', 'recall', 'sebesar', '65.88', '%', ',', 'dan', 'f1-', 'score', 'sebesar', '66.26', '%', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'V.', 'Nilai', 'presisi', ',', 'recall', ',', 'dan', 'f1-score', 'yang', 'rendah', 'dapat', 'disebabkan', 'karena', 'masalah', 'data', 'yang', 'tidak', 'seimbang', '.', 'TABEL', 'V', 'HASIL', 'PERFORMA', 'MODEL', 'LSTM', 'Presisi', '67.03', '%', '61.32', '%', '67.42', '%', '70.96', '%', '69.81', '%', '67.31', '%', 'Recall', '68.54', '%', '74.58', '%', '67.42', '%', '57.38', '%', '61.46', '%', '65.88', '%', 'Akurasi', '82.67', '%', '80.73', '%', '82.67', '%', '82.44', '%', '82.70', '%', '82.25', '%', 'Iterasi', 'ke-', '1', '2', '3', '4', '5', 'Rata-rata', 'F1-score', '67.78', '%', '67.30', '%', '67.42', '%', '63.45', '%', '65.37', '%', '66.26', '%', 'Parameter', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'BiLSTM', 'yaitu', 'unit', 'BiLSTM', 'sebesar', '16', ',', 'dropout', '0.5', ',', 'dense', 'layer', '10', 'dengan', 'fungsi', 'aktivasi', 'relu', ',', 'dan', 'terakhir', 'dense', 'layer', '1', 'dengan', 'fungsi', 'aktivasi', 'sigmoid', '.', 'Penentuan', 'dense', 'layer', 'merujuk', 'pada', 'penelitian', '[', '21', ']', 'yang', 'melakukan', 'deteksi', 'depresi', 'menggunakan', 'BiLSTM', '.', 'Adapun', 'epoch', ',', 'batch', 'size', ',', 'maupun', 'optimizer', 'spesifikasinya', 'sama', 'seperti', 'model', 'LSTM', '.', 'Hasil', 'tweet', 'depresi', 'klasifikasi', 'dengan', 'BiLSTM', 'menggunakan', '5-fold', 'cross', 'validation', 'menunjukkan', 'rata-rata', 'akurasi', 'sebesar', '82.72', '%', ',', 'presisi', 'sebesar', '67.76', '%', ',', 'recall', 'sebesar', '68.55', '%', ',', 'dan', 'f1-score', 'sebesar', '67.82', '%', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'VI', '.', 'Nilai', 'presisi', ',', 'recall', ',', 'dan', 'f1-score', 'yang', 'rendah', 'dapat', 'disebabkan', 'karena', 'masalah', 'data', 'yang', 'tidak', 'seimbang', '.', 'TABEL', 'VI', 'HASIL', 'PERFORMA', 'MODEL', 'BILSTM', 'Presisi', '73.31', '%', '69.74', '%', '71.38', '%', '60.33', '%', '64.03', '%', '67.76', '%', 'Recall', '65.59', '%', '67.98', '%', '60.96', '%', '71.87', '%', '76.37', '%', '68.55', '%', 'Akurasi', '84.50', '%', '83.64', '%', '83.12', '%', '79.98', '%', '82.33', '%', '82.72', '%', 'Iterasi', 'ke-', '1', '2', '3', '4', '5', 'Rata-rata', 'F1-score', '69.24', '%', '68.85', '%', '65.76', '%', '65.60', '%', '69.66', '%', '67.82', '%', 'Perbandingan', 'dari', 'kedua', 'model', 'deep', 'learning', 'yang', 'digunakan', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'VII', '.', 'Tabel', 'ini', 'menunjukkan', 'hasil', 'rata-rata', 'evaluasi', 'metrik', '5-fold', 'cross', 'validation', 'pada', 'seluruh', 'kelas', '.', 'Terlihat', 'bahwa', 'metode', 'yang', 'lebih', 'baik', 'performanya', 'adalah', 'BiLSTM', 'karena', 'secara', 'keseluruhan', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'LSTM', 'meskipun', 'tidak', 'terlalu', 'berbeda', 'secara', 'signifikan', '.', 'Hal', 'ini', 'terjadi', 'karena', 'BiLSTM', 'mempunyai', 'kelebihan', 'yang', 'dapat', 'mengatasi', 'kelemahan', 'LSTM', ',', 'yakni', 'memproses', 'informasi', 'dari', 'dua', 'arah', 'sebagaimana', 'yang', 'telah', 'dijelaskan', 'oleh', 'penelitian', 'sebelumnya', '[', '15', ']', '.', 'Namun', ',', 'dalam', 'prosesnya', 'BiLSTM', 'membutuhkan', 'waktu', 'komputasi', 'yang', 'lebih', 'lama', 'dibandingkan', 'dengan', 'LSTM', '.', 'Gambar', '9', '.', 'Grafik', 'coherence', 'score', 'pada', 'kelas', 'depresi', 'ringan', '(', 'kiri', ')', 'dan', 'depresi', 'berat', '(', 'kanan', ')', '6', '/', '8', 'Gambar', '10', '.', 'Nilai', 'coherence', 'score', 'pada', 'kelas', 'depresi', 'ringan', '(', 'kiri', ')', 'dan', 'depresi', 'berat', '(', 'kanan', ')', 'Berdasarkan', 'grafik', 'skor', 'koherensi', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'dan', 'berat', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '9', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'jumlah', '19', 'topik', 'memiliki', 'nilai', 'yang', 'paling', 'tinggi', '.', 'Gambar', '10', 'memperjelas', 'bahwa', '19', 'topik', 'memiliki', 'nilai', 'coherence', 'tertinggi', 'dengan', 'nilai', 'untuk', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'sebesar', '0.400203', 'dan', 'depresi', 'berat', 'sebesar', '0.363278', '.', 'Namun', ',', 'jumlah', 'topik', 'yang', 'terlalu', 'banyak', 'dapat', 'membentuk', 'model', 'yang', 'tumpang', 'tindih', 'pada', 'setiap', 'topik', 'dan', 'sulit', 'untuk', 'diinterpretasikan', '[', '28', ']', ',', 'sehingga', 'pada', 'kasus', 'ini', 'jumlah', 'topik', 'yang', 'dipilih', 'adalah', 'sebanyak', '5', 'topik', 'karena', 'dari', 'rentang', '2-5', 'topik', 'terlihat', 'bahwa', 'jumlah', '5', 'topik', 'memiliki', 'nilai', 'yang', 'paling', 'tinggi', 'dengan', 'nilai', 'coherence', 'pada', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'sebesar', '0.263995', 'dan', 'depresi', 'berat', 'sebesar', '0.267982', '.', 'Berikut', 'ditunjukkan', 'grafik', 'intertopic', 'distance', 'map', 'yang', 'menunjukkan', 'sebaran', 'topik', 'menggunakan', 'pyLDAvis', 'untuk', 'kedua', 'kelas', 'pada', 'Gambar', '11', '.', 'Sebagian', 'besar', 'topik', 'telah', 'menyebar', 'di', 'seluruh', 'kuadran', '.', 'Meskipun', 'terdapat', '2', 'topik', 'yang', 'beririsan', '(', 'topik', '1', 'dengan', '4', 'di', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'dan', 'juga', 'depresi', 'berat', ')', ',', 'tidak', 'ada', 'topik', 'yang', 'beririsan', 'penuh', 'atau', 'tumpang', 'tindih', '.', 'Sehingga', 'kedua', 'model', 'ini', 'sudah', 'dapat', 'dikategorikan', 'cukup', 'baik', '.', '4', '5', 'Topik', '1', '2', '3', '4', '5', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'sedih', ',', 'menangis', ',', 'tips_biar', ',', 'dosen', ',', 'gugup', ',', 'panik', ',', 'skripsi', ',', 'telepon_genggam', ',', 'teman', ',', 'sakit_hati', 'sedih', ',', 'pengin_menangis', ',', 'kesel', ',', 'sidang_skripsi', ',', 'bingung', ',', 'kkn', 'menangis', ',', 'pas', ',', 'bayar_ukt', ',', 'semester', ',', 'Tekanan', 'menghadapi', 'skripsi', 'dan', 'komunikasi', 'dengan', 'dosen', 'atau', 'teman', 'Keluhan', 'ukt', 'tentang', 'pembayaran', 'TABEL', 'X', 'INTERPRETASI', 'PEMODELAN', 'TOPIK', 'KELAS', 'DEPRESI', 'BERAT', 'Pembahasan', 'Emosi', 'negatif', 'yang', 'dihadapi', 'saat', 'belajar', 'Kata', 'Kunci', 'pas', ',', 'semester', ',', 'kuliah', ',', 'sedih', ',', 'marah', ',', 'orang_tua', ',', 'belajar', ',', 'pakai', ',', 'sakit', ',', 'mohon', 'ngerjain_skripsi', ',', 'skripsi', ',', 'matkul', ',', 'tugas', ',', 'besok', ',', 'kelas', ',', 'pas', ',', 'sedih', ',', 'sidang', ',', 'marah', 'tinggal_kos', ',', 'ngerjain_tugas', ',', 'kos', ',', 'bimbang', ',', 'tugas', ',', 'uts', ',', 'sedih', ',', 'kuliah', ',', 'homesick', ',', 'tugas_kelompok', 'orang_tua', ',', 'semester', ',', 'orang', ',', 'tua', ',', 'sedih', ',', 'pengin_menangis', ',', 'pengin', ',', 'kangen_rumah', ',', 'habis', ',', 'melulu', 'sedih', ',', 'kampus', ',', 'kuliah', ',', 'laptop', ',', 'kuliah_offline', ',', 'tidur', ',', 'skripsi', ',', 'semester', ',', 'rusak', ',', 'kerja', 'Tekanan', 'terkait', 'penyelesaian', 'skripsi', 'dan', 'proyek', 'akademik', 'lainnya', 'Tekanan', 'mahasiswa', 'perantau', 'yang', 'menanggung', 'beban', 'akademik', 'Perasaan', 'perantau', 'kepada', 'orang', '(', 'homesick', ')', 'rindu', 'mahasiswa', 'tua', 'Tantangan', 'kehidupan', 'akademik', ',', 'seperti', 'dan', 'tekanan', 'untuk', 'menyeimbangkan', 'kuliah', 'dan', 'bekerja', 'offline', 'kuliah', 'Gambar', '11', '.', 'Sebaran', 'topik', 'pada', 'kelas', 'depresi', 'ringan', '(', 'kiri', ')', 'dan', 'depresi', 'berat', '(', 'kanan', ')', 'Hasil', 'interpretasi', 'pemodelan', 'topik', 'untuk', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'IX', '.', 'Sedangkan', 'hasil', 'interpretasi', 'pemodelan', 'topik', 'untuk', 'kelas', 'depresi', 'berat', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'X.', 'Topik', '1', '2', '3', 'TABEL', 'IX', 'INTERPRETASI', 'PEMODELAN', 'TOPIK', 'KELAS', 'DEPRESI', 'RINGAN', 'Kata', 'Kunci', 'sedih', ',', 'menangis', ',', 'semester', ',', 'menambah_semester', ',', 'dosen_pembimbing', ',', 'pakai', ',', 'sks', ',', 'takut', ',', 'penelitian', ',', 'data', 'orang_tua', ',', 'ngerjain_tugas', ',', 'orang', ',', 'menangis', ',', 'tua', ',', 'tinggal_kos', ',', 'sedih', ',', 'kos', ',', 'tugas', ',', 'kuliah', 'sedih', ',', 'tugas_kelompok', ',', 'kuliah', ',', 'tugas', ',', 'kuliah_offline', ',', 'uts', ',', 'lulus', 'menangis', ',', 'pusing', ',', 'semester', ',', 'Pembahasan', 'Ketakutan', 'mahasiswa', 'akan', 'masa', 'belajar', 'yang', 'berkepanjangan', 'dan', 'komunikasi', 'dosen', 'pembimbing', 'Tekanan', 'mahasiswa', 'perantau', 'yang', 'menanggung', 'beban', 'akademik', 'dengan', 'Tantangan', 'terkait', 'perkuliahan', 'seperti', 'mengerjakan', 'tugas', 'dan', 'tugas', 'kelompok', ',', 'ujian', ',', 'dan', 'kuliah', 'offline', 'Berdasarkan', 'kata', 'kunci', 'maupun', 'interpretasi', 'topik', 'pada', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'maupun', 'depresi', 'berat', ',', 'terdapat', '3', 'masalah', 'umum', 'yang', 'diperbincangkan', '.', '1', '.', 'Masalah', 'akademik', ',', 'seperti', 'tugas', ',', 'ujian', ',', 'dan', 'skripsi', '.', '2', '.', 'Masalah', 'sosial', ',', 'seperti', 'hubungan', 'dengan', 'orang', 'tua', ',', 'teman', ',', 'dan', 'dosen', '.', '3', '.', 'Masalah', 'lainnya', ',', 'seperti', 'merantau', ',', 'pembayaran', 'UKT', ',', 'dan', 'bekerja', '.', 'tuntutan', 'pendidikan', ',', 'banyaknya', 'Menurut', 'penelitian', '[', '7', ']', ',', 'mahasiswa', 'seringkali', 'merasa', 'tertekan', 'dengan', 'tugas', 'pembelajaran', 'yang', 'harus', 'diselesaikan', ',', 'pelaksanaan', 'ujian', ',', 'penyelesaian', 'tugas', 'ilmiah', 'di', 'akhir', 'pendidikan', ',', 'permasalahan', 'dalam', 'pertemanan', 'dan', 'dalam', 'keluarga', '.', 'Faktor-faktor', 'ini', 'seringkali', 'menjadi', 'pemicu', 'utama', 'timbulnya', 'depresi', 'pada', 'mahasiswa', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'faktor', 'lain', 'yang', 'memperkuat', 'depresi', 'adalah', 'kondisi', 'mahasiswa', 'yang', 'jauh', 'dari', 'keluarga', 'seperti', 'mahasiswa', 'rantau', 'yang', 'tinggal', 'di', 'kos', 'atau', 'kontrakan', 'karena', 'perasaan', 'kesepian', 'tanpa', 'adanya', 'dukungan', 'dari', 'orang', 'terdekat', '.', 'Sehingga', 'dari', 'pemaparan', 'tersebut', ',', 'dapat', 'dikatakan', 'bahwa', 'terdapat', 'kesesuaian', 'antara', 'hasil', 'pemodelan', 'topik', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'maupun', 'berat', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'dengan', 'teori', 'pada', 'penelitian', 'sebelumnya', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'A.', 'Kesimpulan', '1', '.', 'Dari', 'seluruh', 'tweet', 'akun', '@', 'collegemenfess', 'yang', 'telah', 'tweet', 'yang', 'terdapat', 'sebanyak', '48.98', '%', 'dibersihkan', ',', '7', '/', '8', 'terdeteksi', 'mengindikasikan', 'depresi', '.', 'Adapun', 'hasil', 'pengelompokkan', 'tweet', 'depresif', 'menunjukkan', 'bahwa', 'sebesar', '73.42', '%', 'tweet', 'mengindikasikan', 'depresi', 'ringan', 'dan', 'sebesar', '26.58', '%', 'tweet', 'mengindikasikan', 'depresi', 'berat', '.', '2', '.', 'Model', 'LSTM', 'dan', 'BiLSTM', 'berhasil', 'digunakan', 'untuk', 'klasifikasi', 'tingkat', 'depresi', 'mahasiswa', 'pada', 'akun', 'Twitter', '@', 'collegemenfess', 'dengan', 'nilai', 'akurasi', 'masing-masing', 'sebesar', '82.25', '%', 'dan', '82.72', '%', '.', '3', '.', 'Secara', 'keseluruhan', ',', 'metode', 'klasifikasi', 'BiLSTM', 'memberikan', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'metode', 'LSTM', 'karena', 'BiLSTM', 'dapat', 'memproses', 'informasi', 'dari', 'dua', 'arah', ',', 'sedangkan', 'LSTM', 'hanya', 'memproses', 'dari', 'satu', 'arah', '.', '4', '.', 'Hasil', 'pemodelan', 'topik', 'menggunakan', 'LDA', 'untuk', 'kelas', 'depresi', 'ringan', 'maupun', 'depresi', 'berat', 'dengan', 'jumlah', '5', 'topik', 'sama-sama', 'menghasilkan', 'tiga', 'pembahasan', 'umum', ',', 'yaitu', 'terkait', 'akademik', ',', 'sosial', ',', 'dan', 'hal', 'lainnya', '.', 'Hasil', 'ini', 'cukup', 'berkaitan', 'dengan', 'penelitian', 'yang', 'menyatakan', 'bahwa', 'penyebab', 'depresi', 'paling', 'umum', 'pada', 'mahasiswa', 'adalah', 'masalah', 'akademik', 'dan', 'masalah', 'sosial', '.', 'B.', 'Saran', '1', '.', 'Menggunakan', 'fitur', 'sentimen', 'maupun', 'basic', 'emotion', 'dengan', 'kamus', 'berbahasa', 'Indonesia', 'agar', 'dapat', 'menjaga', 'keutuhan', 'makna', 'kata', 'aslinya', '.', '2', '.', 'Meningkatkan', 'kualitas', 'aturan', 'pelabelan', 'data', 'dan', 'memverifikasikan', 'hasilnya', 'kepada', 'pakar', 'yang', 'kompeten', 'di', 'bidang', 'kesehatan', 'mental', ',', 'khususnya', 'terkait', 'depresi', '.', '3', '.', 'Menambahkan', 'model', 'lainnya', 'untuk', 'melakukan', 'klasifikasi', 'data', ',', 'baik', 'machine', 'learning', 'maupun', 'deep', 'learning', '.', '4', '.', 'Hasil', 'dari', 'pemodelan', 'topik', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'diharapkan', 'dapat', 'dijadikan', 'sebagai', 'bahan', 'untuk', 'meneliti', 'penyebab', 'depresi', 'mahasiswa', 'secara', 'rinci', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'WHO', ',', '“', 'Depression', ',', '”', '2021.', 'https', ':', '//www.who.int/en/news-room/fact-', 'sheets/detail/depression', '(', 'accessed', 'Mar', '.', '22', ',', '2023', ')', '.', '[', '2', ']', 'Kemenkes', 'RI', ',', '“', 'Pengertian', 'https', ':', '//promkes.kemkes.go.id/pengertian-kesehatan-mental', 'Jan.', '09', ',', '2023', ')', '.', 'Kesehatan', 'Mental', ',', '”', '2018', '.', '(', 'accessed', '[', '3', ']', 'Kemenkes', 'RI', ',', '“', 'Laporan', 'Riskesdas', '2018', 'Nasional.', '”', 'Lembaga', 'Penerbit', 'Badan', 'Penelitian', 'dan', 'Pengembangan', 'Kesehatan', ',', 'Jakarta', ',', 'p.', '674', ',', '2019', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'http', ':', '//repository.bkpk.kemkes.go.id/3514/1/Laporan', 'Riskesdas', '2018', 'Nasional.pdf', '.', 'J.', 'Colarossi', ',', '“', 'Mental', 'Health', 'of', 'College', 'Students', 'Is', 'Getting', 'Worse', ',', '”', 'Boston', '2022.', 'https', ':', '//www.bu.edu/sph/news/articles/2022/mental-health-of-college-', 'students-is-getting-worse/', '(', 'accessed', 'Mar', '.', '21', ',', '2023', ')', '.', 'University', 'Health', ',', 'School', 'Public', '[', '4', ']', 'of', '[', '5', ']', 'U.', 'Hasanah', ',', 'N.', 'L.', 'Fitri', ',', 'S.', 'Supardi', ',', 'and', 'L.', 'PH', ',', '“', 'Depression', 'Among', 'College', 'Students', 'Due', 'to', 'the', 'COVID-19', 'Pandemic', ',', '”', 'J.', 'Keperawatan', 'Jiwa', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '4', ',', 'p.', '421', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.26714/jkj.8.4.2020.421-424', '.', '[', '6', ']', 'R.', 'G.', 'Kamble', ',', '“', 'Academic', 'Stress', 'and', 'Depression', 'Among', 'College', 'Students', ',', '”', '2018', ',', 'doi', ':', '10.24941/ijcr.33132.12.2018', '.', '[', '7', ']', 'D.', 'I.', 'Angraini', ',', '“', 'Hubungan', 'Depresi', 'dengan', 'Status', 'Gizi', ',', '”', 'Medula', 'Unila', ',', '[', '8', ']', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '39–46', ',', '2014', '.', 'I.', 'Syarif', ',', 'N.', 'Ningtias', ',', 'and', 'T.', 'Badriyah', ',', '“', 'Study', 'on', 'Mental', 'Disorder', 'Detection', 'via', 'Social', 'Media', 'Mining', ',', '”', '2019', '4th', 'Int', '.', 'Conf', '.', 'Comput', '.', 'Commun', '.', 'doi', ':', '2019', ',', 'ICCCS', '10.1109/CCCS.2019.8888096', '.', 'Secur', '.', '2019', ',', '1–6', ',', 'pp', '.', '[', '9', ']', 'A.', 'Jeri-Yabar', 'et', 'al.', ',', '“', 'Association', 'between', 'social', 'media', 'use', '(', 'Twitter', ',', 'Instagram', ',', 'Facebook', ')', 'and', 'depressive', 'symptoms', ':', 'Are', 'Twitter', 'users', 'at', 'higher', 'risk', '?', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Soc', '.', 'Psychiatry', ',', 'vol', '.', '65', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '14–19', ',', '2019', ',', 'doi', ':', '10.1177/0020764018814270', '.', '[', '10', ']', 'B.', 'N.', 'Sangaji', ',', '“', 'Autobase', ',', 'Fitur', 'Twitter', 'Yang', 'Hanya', 'Ada', 'di', 'Indonesia', '!', ',', '”', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Digstraksi', ',', '2022.', 'https', ':', '//digstraksi.com/autobase-fitur-twitter-yang-', 'hanya-ada-di-indonesia/', '(', 'accessed', 'Jan.', '12', ',', '2023', ')', '.', '[', '11', ']', 'S.', 'Dixon', ',', '“', 'Leading', 'countries', 'based', 'on', 'number', 'of', 'Twitter', 'users', 'as', 'of', '2022', '.', 'January', 'https', ':', '//www.statista.com/statistics/242606/number-of-active-twitter-', 'users-in-selected-countries/', '(', 'accessed', 'Mar', '.', '31', ',', '2023', ')', '.', 'Statista', ',', '2022', ',', '”', '[', '12', ']', 'C.', 'C.', 'Aggarwal', 'and', 'C.', 'X.', 'Zhai', ',', 'Mining', 'text', 'data', ',', 'vol', '.', '9781461432', '.', '2013', '.', '[', '13', ']', 'N.', 'K.', 'Manaswi', ',', '“', 'RNN', 'and', 'LSTM', 'BT', '-', 'Deep', 'Learning', 'with', 'Applications', 'Using', 'Python', ':', 'Chatbots', 'and', 'Face', ',', 'Object', ',', 'and', 'Speech', 'Recognition', 'With', 'TensorFlow', 'and', 'Keras', ',', '”', 'N.', 'K.', 'Manaswi', ',', 'Ed', '.', 'Berkeley', ',', 'CA', ':', 'Apress', ',', '2018', ',', 'pp', '.', '115–126', '.', '[', '14', ']', 'X.', 'Bai', ',', '“', 'Text', 'classification', 'based', 'on', 'LSTM', 'and', 'attention', ',', '”', 'in', '2018', 'Thirteenth', 'International', 'Conference', 'on', 'Digital', 'Information', 'Management', '(', 'ICDIM', ')', ',', '2018', ',', 'pp', '.', '29–32', ',', 'doi', ':', '10.1109/ICDIM.2018.8847061', '.', '[', '15', ']', 'F.', 'A.', 'Gers', ',', 'J.', 'Schmidhuber', ',', 'and', 'F.', 'Cummins', ',', '“', 'Learning', 'to', 'forget', ':', 'Continual', 'prediction', 'with', 'LSTM', ',', '”', 'IEE', 'Conf', '.', 'Publ.', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '470', ',', 'pp', '.', '850–855', ',', '1999', ',', 'doi', ':', '10.1049/cp:19991218', '.', '[', '16', ']', 'J.', 'C.', 'Campbell', ',', 'A.', 'Hindle', ',', 'and', 'E.', 'Stroulia', ',', '“', 'Latent', 'Dirichlet', 'Allocation', ':', 'Extracting', 'Topics', 'from', 'Software', 'Engineering', 'Data', ',', '”', 'Art', 'Sci', '.', 'Anal', '.', 'Softw', '.', 'Data', ',', 'vol', '.', '3', ',', 'pp', '.', '139–159', ',', '2015', ',', 'doi', ':', '10.1016/B978-0-12-411519-', '4.00006-9', '.', '[', '17', ']', 'B.', 'Kholifah', ',', 'I.', 'Syarif', ',', 'and', 'T.', 'Badriyah', ',', '“', 'Mental', 'Disorder', 'Detection', 'via', 'Social', 'Media', 'Mining', 'using', 'Deep', 'Learning', ',', '”', 'Kinet', '.', 'Game', 'Technol', '.', 'Inf', '.', 'Syst', '.', 'Comput', '.', 'Network', ',', 'Comput', '.', 'Electron', '.', 'Control', ',', 'vol', '.', '4', ',', 'pp', '.', '309–316', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.22219/kinetik.v5i4.1120', '.', '[', '18', ']', 'N.', 'Hayatin', ',', '“', 'Implementasi', 'Multinomial', 'Naïve', 'Bayes', 'Untuk', 'Klasifikasi', 'Data', 'Tweets', 'Mengandung', 'Term', 'Depresi', ',', '”', 'Pros', '.', 'SENTRA', '(', 'Seminar', 'Teknol', '.', 'dan', 'Rekayasa', ')', ',', 'vol', '.', '0', ',', 'no', '.', '6', ',', 'pp', '.', '344–349', ',', '2021', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'http', ':', '//research-', 'report.umm.ac.id/index.php/sentra/article/view/3921', '.', '[', '19', ']', 'K.', 'S.', 'Nugroho', ',', 'I.', 'Akbar', ',', 'A.', 'N.', 'Suksmawati', ',', 'and', 'I.', 'Istiadi', ',', '“', 'Deteksi', 'Depresi', 'dan', 'Kecemasan', 'Pengguna', 'Twitter', ',', '”', '4th', 'Conf', '.', 'Innov', '.', 'Appl', '.', 'Sci', '.', 'Technol', '.', '(', 'CIASTECH', '2021', ')', ',', 'no', '.', 'Ciastech', ',', 'pp', '.', '287–296', ',', '2021', '.', '[', '20', ']', 'D.', 'Ridhwanullah', 'and', 'D.', 'H.', 'Fudholi', ',', '“', 'Pemodelan', 'Topik', 'pada', 'Cuitan', 'tentang', 'Penyakit', 'Tropis', 'di', 'Indonesia', 'dengan', 'Metode', 'Latent', 'Dirichlet', 'Allocation', ',', '”', 'J.', 'Ilm', '.', 'SINUS', ',', 'vol', '.', '20', ',', 'no', '.', '1', ',', 'p.', '11', ',', '2022', ',', 'doi', ':', '10.30646/sinus.v20i1.589', '.', '[', '21', ']', 'J.', 'Cha', ',', 'S.', 'Kim', ',', 'and', 'E.', 'Park', ',', '“', 'A', 'lexicon-based', 'approach', 'to', 'examine', 'depression', 'detection', 'in', 'social', 'media', ':', 'the', 'case', 'of', 'Twitter', 'and', 'university', 'community', ',', '”', 'Humanit', '.', 'Soc', '.', 'Sci', '.', 'Commun.', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '1–10', ',', '2022', ',', 'doi', ':', '10.1057/s41599-022-01313-2', '.', '[', '22', ']', 'M.', 'De', 'Choudhury', ',', 'M.', 'Gamon', ',', 'S.', 'Counts', ',', 'and', 'E.', 'Horvitz', ',', '“', 'Predicting', 'Depression', 'via', 'Social', 'Media', ',', '”', 'Proc', '.', 'Int', '.', 'AAAI', 'Conf', '.', 'Web', 'Soc', '.', 'Media', ',', 'vol', '.', '7', ',', 'no', '.', '1', 'SE-Full', 'Papers', ',', 'pp', '.', '128–137', ',', 'Aug.', '2021', ',', 'doi', ':', '10.1609/icwsm.v7i1.14432', '.', '[', '23', ']', 'E.', 'Hutto', ',', 'C.J', '.', 'and', 'Gilbert', ',', '“', 'VADER', ':', 'A', 'Parsimonious', 'Rule-based', 'Model', 'for', 'Sentiment', 'Analysis', 'of', 'Social', 'Media', 'Text', ',', '”', 'Eighth', 'Int', '.', 'AAAI', 'Conf', '.', 'Weblogs', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', '18', ',', 'https', ':', '//www.aaai.org/ocs/index.php/ICWSM/ICWSM14/paper/viewPap', 'er/8109', '.', 'Soc', '.', 'Media', ',', '2014', ',', 'p.', '[', '24', ']', 'S.', 'M.', 'Mohammad', 'and', 'P.', 'D.', 'Turney', ',', '“', 'Emotions', 'evoked', 'by', 'common', 'words', 'and', 'phrases', ':', 'using', 'mechanical', 'turk', 'to', 'create', 'an', 'emotion', 'lexicon', ',', '”', 'CAAGET', '’', '10', 'Proc', '.', 'NAACL', 'HLT', '2010', 'Work', '.', 'Comput', '.', 'Approaches', 'to', 'Anal', '.', 'Gener', '.', 'Emot', '.', 'Text', ',', 'no', '.', 'June', ',', 'pp', '.', '26–34', ',', '2010', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//aclanthology.org/W10-0204', '.', '[', '25', ']', 'D.', 'Mimno', ',', 'H.', 'M.', 'Wallach', ',', 'E.', 'Talley', ',', 'M.', 'Leenders', ',', 'and', 'A.', 'McCallum', ',', '“', 'Optimizing', 'semantic', 'coherence', 'in', 'topic', 'models', ',', '”', 'EMNLP', '2011', '-', 'Conf', '.', 'Empir', '.', 'Methods', 'Nat', '.', 'Lang', '.', 'Process', '.', 'Proc', '.', 'Conf.', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '262–272', ',', '2011', '.', '[', '26', ']', 'J.', 'Brownlee', ',', '“', 'How', 'to', 'Fix', 'k-Fold', 'Cross-Validation', 'for', 'Imbalanced', '2020', '.', 'Classification', ',', '”', 'https', ':', '//machinelearningmastery.com/cross-validation-for-imbalanced-', 'classification/', '(', 'accessed', 'Jun', '.', '28', ',', '2023', ')', '.', 'Learning', 'Machine', 'Mistery', ',', '[', '27', ']', 'A.', 'Apoorva', ',', '“', 'Depression', 'Detection', 'on', 'Twitter', 'using', 'hybrid', 'CNN-LSTM', 'https', ':', '//github.com/aapoorv-tf/Depression-Detection', '2021', '.', 'Model', ',', '”', '(', 'accessed', 'Jan.', '01', ',', '2023', ')', '.', '[', '28', ']', 'M.', 'Schweinberger', ',', '“', 'Topic', 'Modeling', 'with', 'R', ',', '”', 'LADAL', ',', '2023.', 'https', ':', '//ladal.edu.au/topicmodels.html', '(', 'accessed', 'Jun', '.', '25', ',', '2023', ')', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan']
['Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Deteksi', 'Pergerakan', 'dan', 'Laju', 'Pertumbuhan', 'PDB', 'Menggunakan', 'Klasifikasi', 'Berita', 'Online', 'Studi', 'Kasus', 'Portal', 'Berita', 'Detik.com', 'Dinda', 'Pusparahmi', 'Sholawatunnisa', '(', '221910740', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Eng', '.', 'Lya', 'Hulliyyatus', 'Suadaa', ',', 'S.ST', ',', 'M.T', 'Ringkasan—Data', 'Produk', 'Domestik', 'Bruto', '(', 'PDB', ')', 'merupakan', 'informasi', 'strategis', 'yang', 'dimanfaatkan', 'banyak', 'pihak', '.', 'Dari', 'pergerakan', 'PDB', 'dapat', 'diketahui', 'pola', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'nasional', 'serta', 'sektor', 'ekonomi', 'yang', 'mengalami', 'peningkatan', 'atau', 'penurunan', '.', 'Perkembangan', 'teknologi', 'terkini', 'memungkinkan', 'berita', 'dirilis', 'secara', 'real-time', '.', 'Berita', 'online', 'aktual', 'terkait', 'ekonomi', 'yang', 'tersedia', 'secara', 'masif', 'dapat', 'dijadikan', 'sumber', 'data', 'alternatif', 'yang', 'potensial', 'untuk', 'analisis', 'dinamika', 'ekonomi', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'menggunakan', 'klasifikasi', 'berita', 'online', '.', 'Data', 'dikumpulkan', 'dengan', 'teknik', 'scraping', 'berdasarkan', 'kata', 'kunci', '.', 'Model', 'klasifikasi', 'yang', 'diusulkan', 'adalah', 'learning', 'dari', 'pre-trained', 'model', 'Transformers', ',', 'sedangkan', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'digunakan', 'sebagai', 'baseline', 'model', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'klasifikasi', 'untuk', 'deteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'dan', 'laju', 'pertumbuhannya', ',', 'pre-trained', 'Transformers', 'dengan', 'model', 'IndoBERT', 'berhasil', 'melampaui', 'performa', 'machine', 'learning', 'dengan', 'akurasi', 'terbaik', '0.8880', 'dan', '0.7899', '.', 'SVM', 'memberikan', 'akurasi', 'terbaik', 'sebesar', '0.8440', 'dan', '0.7811', ',', 'diantara', 'model', 'machine', 'learning', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'mengekstraksi', 'fitur', 'penting', 'pada', 'data', 'berita', 'panjang', 'dengan', 'sentences', 'selection', 'menggunakan', 'prinsip', 'text', 'summarization', 'dan', 'pencarian', 'kata', 'kunci', 'yang', 'berhasil', 'meningkatkan', 'performa', 'klasifikasi', 'dan', 'mempercepat', 'waktu', 'pemrosesan', '.', 'transfer', 'Kata', 'Kunci—Pre-trained', 'Transformers', ',', 'Machine', 'Learning', ',', 'NLP', ',', 'Transfer', 'learning', ',', 'Long', 'Text', 'handling', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Dunia', 'mengalami', 'banyak', 'krisis', 'sejak', 'tahun', '2020', ',', 'mulai', 'dari', 'krisis', 'kesehatan', 'dan', 'pembatasan', 'sosial', 'akibat', 'pandemi', 'Covid-', '19', 'hingga', 'konflik', 'militer', 'dan', 'perang', 'dagang', 'antar', 'negara', 'yang', 'menghambat', 'rantai', 'pasok', 'internasional', '.', 'Krisis', 'yang', 'terjadi', 'memberikan', 'tekanan', 'berat', 'terhadap', 'perekonomian', 'global', ',', 'hingga', 'beberapa', 'negara', 'termasuk', 'Indonesia', 'resmi', 'dinyatakan', 'mengalami', 'resesi', '.', 'Berdasarkan', 'konvensi', 'yang', 'diikuti', 'secara', 'luas', ',', 'resesi', 'didefinisikan', 'terjadi', 'ketika', 'Produk', 'Domestik', 'Bruto', '(', 'PDB', ')', 'berkontraksi', 'selama', 'dua', 'kuartal', 'berturut-turut', '[', '1', ']', '.', 'Resesi', 'yang', 'dialami', 'Indonesia', 'berlangsung', 'selama', 'empat', 'kuartal', 'terhitung', 'dari', 'kuartal', 'II-2020', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'Indonesia', 'berkontraksi', 'sebesar', '5,32', '%', 'dan', 'melanjutkan', 'pergerakan', 'negatif', 'untuk', 'dua', 'kuartal', 'berikutnya', 'yakni', 'kuartal', 'III-2020', 'sebesar', '3,49', '%', 'dan', 'kuartal', 'IV', 'sebesar', '2,17', '%', '.', 'Pertumbuhan', 'ekonomi', 'Indonesia', 'kian', 'membaik', ',', 'dengan', 'pergerakan', 'PDB', 'positif', 'sebesar', '7,07', '%', 'pada', 'kuartal-II', '2021', '.', 'Ekonomi', 'Indonesia', 'baru', 'bangkit', 'pada', 'kuartal', 'II-2021', 'dengan', 'pergerakan', 'PDB', 'sebesar', '7,07', '%', '[', '2', ']', '.', 'Tidak', 'hanya', 'digunakan', 'untuk', 'mengetahui', 'indikasi', 'resesi', 'ekonomi', 'suatu', 'negara', '.', 'Pertumbuhan', 'ekonomi', 'nasional', 'yang', 'dapat', 'diperoleh', 'dari', 'data', 'PDB', 'merupakan', 'informasi', 'strategis', 'yang', 'dimanfaatkan', 'banyak', 'pihak', '.', 'PDB', 'merupakan', 'statistik', 'perekonomian', 'yang', 'paling', 'diperhatikan', 'karena', 'dianggap', 'sebagai', 'ukuran', 'tunggal', 'terbaik', 'yang', 'mampu', 'menunjukkan', 'total', 'kesejahteraan', 'masyarakat', 'serta', 'dapat', 'mengukur', 'pendapatan', 'semua', 'individu', 'dalam', 'perekonomian', 'dan', 'total', 'pembelanjaan', 'negara', 'untuk', 'barang-jasa', 'hasil', 'perekonomian', 'secara', 'bersamaan', '[', '3', ']', '.', 'Berdasarkan', 'hal', 'ini', ',', 'PDB', 'banyak', 'digunakan', 'pula', 'sebagai', 'instrumen', 'pembanding', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'antarnegara', '.', 'Dengan', 'strategisnya', 'penggunaan', 'data', 'PDB', ',', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'menjadi', 'instansi', 'resmi', 'yang', 'ditugasi', 'dalam', 'penghitungan', 'dan', 'perilisan', 'data', 'PDB', '.', 'statistik', 'Penghitungan', 'PDB', 'merupakan', 'perkerjaan', 'yang', 'kompleks', '.', 'Hingga', 'saat', 'ini', 'penghitungan', 'PDB', 'dilakukan', 'menggunakan', 'tiga', 'pendekatan', ',', 'yaitu', 'pendekatan', 'produksi', ',', 'pendekatan', 'pendapatan', ',', 'dan', 'pendekatan', 'pengeluaran', '.', 'Nilai', 'PDB', 'yang', 'diperoleh', 'dengan', 'tiga', 'pendekatan', 'penghitungan', 'secara', 'teroretis', 'akan', 'menghasilkan', 'nilai', 'yang', 'sama', '.', 'Tetapi', ',', 'dalam', 'praktiknya', 'kerap', 'menghasilkan', 'nilai', 'yang', 'berbeda', '.', 'Perbedaan', 'hasil', 'penghitungan', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'pendekatan', 'yang', 'berbeda', 'dinamakan', 'sebagai', 'diskrepansi', 'statistik', '.', 'Penurunan', 'persentase', 'diskrepansi', 'sebesar', '5', '%', 'menjadi', '2', '%', 'pada', 'penghitungan', 'PDB', 'telah', 'ditargetkan', 'sebagai', 'sasaran', 'program', 'Rencana', 'Strategis', 'BPS', 'Tahun', '2020-2024', '[', '4', ']', '.', 'Deteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'menggunakan', 'berita', 'online', 'memang', 'tidak', 'dapat', 'menurunkan', 'diskrepansi', 'statistik', 'PDB', 'sebagaimana', 'yang', 'ditargetkan', 'dalam', 'Renstra', 'BPS', ',', 'namun', 'dapat', 'dijadikan', 'sebagai', 'data', 'pendamping', 'official', 'statistics', 'PDB', 'yang', 'dapat', 'diperoleh', 'lebih', 'PDB', 'untuk', 'mengamati', 'antarperiode', ',', 'serta', 'sebagai', 'bentuk', 'inisiasi', 'pemanfaatan', 'sumber', 'data', 'alternatif', 'dalam', 'penelitian', 'terkait', 'official', 'statistics', '.', 'Selain', 'kompleks', ',', 'banyaknya', 'sumber', 'data', 'yang', 'perlu', 'dianalisis', 'dan', 'digabungkan', 'dalam', 'penghitungan', 'official', 'statistics', 'PDB', ',', 'membuat', 'proses', 'ini', 'memerlukan', 'banyak', 'waktu', '.', 'Saat', 'ini', ',', 'periode', 'waktu', 'yang', 'dibutuhkan', 'oleh', 'BPS', 'untuk', 'rilis', 'data', 'PDB', 'triwulanan', 'sekitar', '35', 'hari', 'setelah', 'triwulan', 'baru', 'dimulai', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'seringkali', 'diperlukan', 'akses', 'real-time', 'akan', 'informasi', 'ketika', 'mempertimbangkan', 'seberapa', 'cepat', 'perekonomian', 'berubah', '.', 'pertumbuhan', 'ekonomi', ',', 'dinamika', 'terutama', 'cepat', 'pelaku', 'sebagai', 'ekonomi', 'Dengan', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'PDB', ',', 'pemerintah', ',', 'korporasi', ',', 'dapat', 'dan', 'masyarakat', 'mengoptimalkan', 'potensi', 'keuntungan', 'apabila', 'pergerakan', 'PDB', 'terprediksi', 'menuju', 'ke', 'arah', 'positif', '.', 'Sebaliknya', ',', 'pendeteksian', 'ini', 'dapat', 'pula', 'dijadikan', 'sebagai', 'early', 'warning', 'system', 'dari', 'perlambatan', 'ekonomi', 'bahkan', 'krisis', 'jika', 'pergerakan', 'PDB', 'terdeteksi', 'ke', 'arah', 'negatif', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'risiko', 'resesi', 'dapat', 'terdeteksi', 'lebih', 'dini', '.', 'Akan', 'tetapi', ',', 'pergerakan', 'PDB', 'secara', 'agregat', 'masih', 'terlalu', 'kompleks', 'untuk', 'dimanfaatkan', '.', 'PDB', 'dihitung', 'dari', 'agregat', 'komponen', 'ekonomi', 'makro', 'yang', 'diolah', 'sedemikian', 'sehingga', 'menghasilkan', 'angka', 'tunggal', 'sebagai', 'kuantifikasi', 'perekonomian', 'domestik', 'negara', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'pergerakan', 'PDB', 'yang', 'dideteksi', 'perlu', 'diklasifikasi', 'sesuai', 'sektor', '1', '/', '8', 'lapangan', 'usaha', 'agar', 'dapat', 'dimanfaatkan', 'oleh', 'pelaku', 'usaha', 'secara', 'spesifik', 'dan', 'tepat', 'guna', '.', 'Tujuan', 'ini', 'menjadi', 'dasar', 'digunakannya', 'PDB', 'pendekatan', 'produksi', 'yang', 'terdiri', 'dari', '17', 'sektor', 'lapangan', 'usaha', 'yang', 'berkontribusi', 'dalam', 'perekonomian', 'domestik', 'sesuai', 'panduan', 'penghitungan', 'official', 'statistics', 'PDB', '.', 'Pemilihan', 'PDB', 'pendekatan', 'produksi', 'dilakukan', 'dengan', 'pertimbangan', 'kemudahan', 'pengelompokkan', 'dan', 'pengumpulan', 'berita', 'online', 'sebagai', 'input', 'penelitian', '.', 'Kata', 'kunci', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', '17', 'sektor', 'lapangan', 'usaha', 'tersebut', 'digunakan', 'pada', 'tahap', 'pengumpulan', 'berita', 'online', 'dengan', 'teknik', 'scraping', '.', 'Berita', 'online', 'merupakan', 'produk', 'jurnalistik', 'yang', 'lebih', 'mutakhir', 'dibandingkan', 'media', 'cetak', '.', 'Perkembangan', 'teknologi', 'terkini', 'memungkinkan', 'berita', 'dirilis', 'secara', 'real-time', ',', 'sehingga', 'memberikan', 'keuntungan', 'sekaligus', 'tantangan', 'bagi', 'analisis', 'statistik', 'untuk', 'memperoleh', 'insights', 'yang', 'tepat', 'dari', 'data', 'yang', 'melimpah', 'bahkan', 'menuju', 'ke', 'arah', 'information', 'overload', '.', 'Berita', 'online', 'terkait', 'ekonomi', 'yang', 'dirilis', 'secara', 'masif', 'dan', 'aktual', 'dapat', 'dijadikan', 'sumber', 'data', 'alternatif', 'yang', 'potensial', 'untuk', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'PDB', '.', 'Pemanfaatan', 'data', 'berita', 'dalam', 'analisis', 'tren', 'maupun', 'dinamika', 'ekonomi', 'termasuk', 'kedalam', 'pekerjaan', 'natural', 'language', 'processing', '(', 'NLP', ')', '.', 'Analisis', 'bahasa', 'natural', 'memiliki', 'tantangan', 'untuk', 'menangani', 'ambiguitas', 'yang', 'kerap', 'ditemui', 'dalam', 'konteks', 'kalimat', 'semantik', 'bahasa', '.', 'Kata', 'yang', 'sama', 'bisa', 'memiliki', 'makna', 'yang', 'jauh', 'berbeda', 'tergantung', 'dari', 'konteks', 'kalimat', 'yang', 'memuat', 'kata', 'tersebut', '.', 'Permasalahan', 'ini', 'dapat', 'diatasi', 'dengan', 'memanfaatkan', 'language', 'model', '(', 'LM', ')', 'berbasis', 'Transformers', 'dengan', 'mekanisme', '“', 'attention', '”', 'yang', 'dapat', 'melihat', 'konteks', 'keseluruhan', 'kalimat', 'dan', 'memberikan', 'konteks', 'berbeda', 'pada', 'kata', 'dan', 'frasa', 'yang', 'mirip', 'disesuaikan', 'dengan', 'kalimat', 'dimana', 'kata', 'atau', 'frasa', 'muncul', '.', 'Language', 'model', 'berbasis', 'Transformers', 'ini', 'telah', 'memberikan', 'banyak', 'kemajuan', 'dalam', 'benchmark', 'pemrosesan', 'bahasa', 'natural', '[', '5', ']', '.', 'Penggunaan', 'language', 'model', 'berbasis', 'Transformers', 'dalam', 'deteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'menggunakan', 'berita', 'online', 'diharapkan', 'dapat', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'penelitian', 'sebelumnya', '[', '6', ']', 'yang', 'memperoleh', 'hasil', 'terbaik', 'dari', 'metode', 'klasifikasi', 'Random', 'Forest', '.', 'Berdasarkan', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'latar', 'belakang', 'yang', 'dirumuskan', 'tujuan', 'yang', 'hendak', 'dicapai', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', '1', '.', 'Membangun', 'dataset', 'untuk', 'klasifikasi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'pada', '17', 'sektor', 'lapangan', 'usaha', 'menggunakan', 'data', 'berita', 'online', '.', 'telah', 'diuraikan', ',', '2', '.', 'Mendeteksi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'menggunakan', 'berita', 'online', 'dengan', 'transfer', 'learning', 'dari', 'model', 'pre-trained', 'Transformers', 'dan', 'membandingkan', 'performanya', 'dengan', 'machine', 'learning', 'sebagai', 'baseline', 'model', ',', 'terbaik', 'untuk', 'direkomendasikan', '.', 'sehingga', 'diperoleh', 'model', '3', '.', 'Mengekstraksi', 'fitur', 'penting', 'pada', 'data', 'teks', 'panjang', 'untuk', 'meningkatkan', 'performa', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dengan', 'transfer', 'learning', 'dari', 'model', 'pre-trained', 'Transformers', 'dan', 'membandingkan', 'performanya', 'dengan', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'sebagai', 'baseline', 'model', '.', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penelitian', 'terkait', 'deteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'menggunakan', 'berita', 'online', 'hingga', 'saat', 'ini', 'belum', 'banyak', 'dilakukan', '.', 'Pada', 'penelitian', 'sebelumnya', ',', 'Khairani', ',', 'et', '.', 'al', '.', '[', '6', ']', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'pada', '14', 'sektor', 'lapangan', 'usaha', 'berdasarkan', 'berita', 'online', 'yang', 'diambil', 'selama', 'periode', 'kuartal', 'pertama', 'tahun', '2021', '.', 'Scraping', 'data', 'berita', 'dilakukan', 'pada', 'lima', 'portal', 'berita', 'online', 'dengan', 'jumlah', 'pengunjung', 'terbanyak', '.', 'Dari', 'delapan', 'algoritma', 'klasifikasi', 'yang', 'diuji', 'coba', ',', 'diperoleh', 'akurasi', 'tertinggi', 'sebesar', '96.51', '%', 'menggunakan', 'Random', 'Forest', '.', 'Penelitian', 'terkait', 'klasifikasi', 'berita', 'online', 'dilakukan', 'oleh', 'Wongso', ',', 'et', '.', 'al', '.', '[', '7', ']', 'dengan', 'mencari', 'algoritma', 'yang', 'sesuai', 'untuk', 'klasifikasi', 'artikel', 'berita', 'berbahasa', 'Indonesia', 'ke', 'dalam', 'lima', 'kelas', 'yaitu', 'ekonomi', ',', 'kesehatan', ',', 'teknologi', ',', 'olahraga', ',', 'dan', 'politik', '.', 'Penelitian', 'ini', 'melakukan', 'beberapa', 'perbandingan', 'yaitu', 'perbandingan', 'metode', 'feature', 'selection', 'dan', 'perbandingan', 'classifiers', '.', 'Metode', 'feature', 'selection', 'yang', 'dibandingkan', 'adalah', 'TF-IDF', 'dan', 'algoritma', 'SVD', ',', 'sedangkan', 'classifiers', 'yang', 'dibandingkan', 'yaitu', 'Multinomial', 'Naïve', 'Bayes', ',', 'Multivariate', 'Bernoulli', 'Naïve', 'Bayes', ',', 'dan', 'SVM', '.', 'Hasil', 'perbandingan', 'menunjukkan', 'jika', 'TF-IDF', 'dan', 'Multinomial', 'Naïve', 'Bayes', 'paling', 'unggul', 'dan', 'mampu', 'mengklasifikasikan', 'artikel', 'berbahasa', 'Indonesia', 'dengan', 'akurasi', '85', '%', '.', 'Penelitian', 'terkait', 'lainnya', 'memiliki', 'objek', 'penelitian', 'yang', 'berbeda', '.', 'Walaupun', 'demikian', ',', 'memuat', 'tujuan', 'dan', 'metode', 'penelitian', 'yang', 'relevan', 'untuk', 'topik', 'skripsi', 'yang', 'dikerjakan', '.', 'Penelitian', 'Duarte', ',', 'et', '.', 'al', '.', '[', '8', ']', 'memprediksi', 'penurunan', 'harga', 'pada', 'bursa', 'saham', 'Brazil', 'menggunakan', 'sebelas', 'algoritma', 'machine', 'learning', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'menunjukkan', 'Gaussian', 'Naïve', 'Bayes', '(', 'NB-G', ')', ',', 'SVM', ',', 'dan', 'ANN', 'adalah', 'pilihan', 'terbaik', 'untuk', 'memprediksi', 'pergerakan', 'harga', '.', 'Dari', 'penelitiannya', 'disimpulkan', 'jika', 'NB-G', ',', 'Logistic', 'Regression', '(', 'LR', ')', ',', 'dan', 'SVM', 'sangat', 'efektif', ',', 'cepat', 'dilatih', ',', 'serta', 'memiliki', 'pengaturan', 'yang', 'mudah', '.', 'MLP', 'dan', 'XGB', 'juga', 'efektif', 'namun', 'menambah', 'kompleksitas', 'dalam', 'penelitian', 'untuk', 'mencari', 'parameter', 'terbaik', 'sehingga', 'memerlukan', 'waktu', 'training', 'yang', 'lebih', 'lama', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', 'terkait', 'metode', 'klasifikasi', ',', 'model', 'yang', 'menunjukkan', 'hasil', 'terbaik', 'pada', 'penelitian', 'terkait', 'deteksi', 'pergerakan', 'ekonomi', 'yaitu', 'Random', 'Forest', ',', 'SVM', ',', 'dan', 'Naïve', 'Bayes', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'ketiga', 'model', 'tersebut', 'digunakan', 'sebagai', 'baseline', 'model', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'untuk', 'dibandingkan', 'performanya', 'dengan', 'hasil', 'dari', 'pre-trained', 'Transformers', '.', 'harga', 'prediksi', 'Penelitian', 'pergerakan', 'dengan', 'pengimplementasian', 'transfer', 'learning', 'dengan', 'pre-trained', 'model', 'juga', 'telah', 'dilakukan', 'beberapa', 'peneliti', ',', 'diantaranya', 'penelitian', 'Chen', '[', '9', ']', 'yang', 'menggunakan', 'model', 'Fine-Tuned', 'Contextualized-Embedding', 'Recurrent', 'Neural', 'Network', '(', 'FT-', 'CE-RNN', ')', 'untuk', 'memprediksi', 'pergerakan', 'harga', 'saham', 'jangka', 'pendek', 'menggunakan', 'judul', 'berita', 'yang', 'direpresentasikan', 'dengan', 'contextualize', 'vector', 'yang', 'dihasilkan', 'dari', 'BERT', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'FT-CE-RNN', 'menunjukkan', 'performa', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'seluruh', 'baseline', 'model', 'dengan', 'peningkatan', 'akurasi', '4.1', '%', 'dari', 'penggunaan', 'RNN', '.', 'Penelitian', 'Wei', 'dan', 'Nguyen', '[', '10', ']', 'mengaplikasikan', 'model', 'BERT', 'untuk', 'memanfaatkan', 'berita', 'pasar', 'modal', 'dan', 'finansial', 'untuk', 'memprediksi', 'pergerakan', 'harga', 'saham', '.', 'Penelitian', 'Sonkiya', 'et', '.', 'al', '.', '[', '11', ']', 'melakukan', 'analisis', 'sentimen', 'menggunakan', 'pre-trained', 'Transformers', 'finBERT', 'pada', 'berita', 'dan', 'headlines', 'kemudian', '2', '/', '8', 'dilanjutkan', 'dengan', 'Generative', 'Adversarial', 'Network', '(', 'GAN', ')', 'untuk', 'memprediksi', 'harga', 'saham', 'secara', 'nominal', '.', 'Berdasarkan', 'penelitian-penelitian', 'terkait', 'yang', 'dipaparkan', 'dapat', 'diketahui', 'jika', 'deteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'berdasarkan', 'berita', 'online', 'masih', 'terbatas', '.', 'Penelitian', 'terkait', 'deteksi', 'pergerakan', 'harga', 'banyak', 'dilakukan', 'untuk', 'instrumen', 'finansial', 'yang', 'dikenal', 'volatil', ',', 'namun', 'tidak', 'banyak', 'penelitian', 'tekait', 'hal', 'ini', 'di', 'Indonesia', '.', 'Metode', 'penelitian', 'machine', 'learning', 'konvensional', 'juga', 'masih', 'banyak', 'digunakan', '.', 'Walaupun', 'demikian', ',', 'penelitian', 'relevan', 'terbaru', 'mulai', 'banyak', 'menggunakan', 'pre-trained', 'language', 'model', 'Transformers', '.', 'Hasil', 'beberapa', 'penelitian', 'yang', 'menerapkan', 'transfer', 'learning', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pre-trained', 'Transformers', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'teks', 'berita', ',', 'serta', 'hasil', 'evaluasi', 'arah', 'harga', 'dari', 'menunjukkan', 'jika', 'pre-trained', 'Transformers', 'cenderung', 'melampaui', 'hasil', 'dari', 'machine', 'learning', 'konvensional', '[', '10', ']', '.', 'Akan', 'tetapi', ',', 'penelitian-penelitian', 'ini', 'dikerjakan', 'untuk', 'objek', 'penelitian', 'instrumen', 'saham', 'yang', 'dikenal', 'memiliki', 'pergerakan', 'perubahan', 'harga', 'yang', 'cepat', '(', 'volatil', ')', ',', 'sehingga', 'menjadi', 'tantangan', 'tersendiri', 'karena', 'memerlukan', 'beberapa', 'penyesuaian', 'agar', 'dapat', 'diimplementasikan', 'dalam', 'deteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'yang', 'relatif', 'nonvolatil', ',', 'berbeda', 'signifikan', 'dengan', 'instrumen', 'investasi', 'yang', 'dibahas', 'pada', 'penelitian', 'sebelumnya', 'input', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Batasan', 'Penelitian', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'pendeteksian', 'pergerakan', 'PDB', 'untuk', 'periode', 'Q3', '2022', 'dengan', 'pendekatan', 'pertumbuhan', 'PDB', 'riil', '.', 'Untuk', 'menghindari', 'bias', 'kenaikan', 'harga', ',', 'pelabelan', 'berita', 'online', 'difokuskan', 'pada', 'narasi', 'berita', 'yang', 'menjelaskan', 'kenaikan', 'dan', 'penurunan', 'output', 'barang', 'dan', 'jasa', 'yang', 'diproduksi', 'dan', 'bukan', 'pergerakan', 'harga', 'berlaku', 'yang', 'memerlukan', 'standardisasi', 'harga', 'tahun', 'dasar', '.', 'B.', 'Tahapan', 'Penelitian', 'Tahapan', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'mengikuti', 'alur', 'pengerjaan', 'seperti', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '1', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Tahap', 'Penelitian', '1', '.', 'Pengumpulan', 'Data', 'Dataset', 'diperoleh', 'dengan', 'metode', 'web', 'scraping', 'pada', 'portal', 'berita', 'online', 'Detik.com', 'dengan', 'kata', 'kunci', 'yang', 'telah', 'diidentifikasi', '.', 'Detik.com', 'adalah', 'perusahaan', 'media', 'di', 'bawah', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'naungan', 'PT', '.', 'Trans', 'Corporation', 'yang', 'hanya', 'berbasis', 'online', '.', 'Detik.com', 'memiliki', 'kanal', 'yang', 'secara', 'khusus', 'membahas', 'juga', 'kanal', 'yang', 'ekonomi', ',', 'yaitu', 'Detik', 'Finance', 'dan', 'memfasilitasi', 'pemberitaan', 'lokal', 'dengan', 'cakupan', 'provinsi', 'di', 'Indonesia', 'seperti', 'Detik', 'Sumut', 'dan', 'Detik', 'Jabar', '.', 'Dengan', 'adanya', 'fitur', 'kanal', ',', 'kategori', 'dan', 'cakupan', 'pemberitaan', 'menjadi', 'lebih', 'mudah', 'diidentifikasi', '.', 'Dilansir', 'dari', 'situs', 'SimilarWeb', ',', 'selama', 'periode', 'yang', 'diteliti', 'yaitu', 'Juli', 'hingga', 'September', '2022', 'situs', 'Detik.com', 'telah', 'diakses', 'oleh', '516.7', 'juta', 'pengunjung', 'dan', 'menjadi', 'peringkat', 'pertama', 'untuk', 'kategori', 'situs', 'Penerbit', 'Berita', 'dan', 'Media', '[', '12', ']', '.', 'Kata', 'kunci', 'yang', 'digunakan', 'merupakan', 'kata', 'yang', 'mendeskripsikan', '17', 'sektor', 'lapangan', 'usaha', ',', 'sehingga', 'data', 'yang', 'terkumpul', 'telah', 'teridentifikasi', 'untuk', 'setiap', 'sektornya', 'untuk', 'memastikan', 'jika', 'semua', 'sektor', 'lapangan', 'usaha', 'telah', 'terwakili', 'dalam', 'data', '.', 'Contoh', 'berita', 'online', 'yang', 'digunakan', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '2', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Berita', 'dengan', 'indikasi', 'penurunan', 'PDB', 'pada', 'kategori', 'sektor', 'H', '2', '.', 'Pelabelan', 'Data', 'Data', 'berita', 'online', 'diseleksi', 'untuk', 'memperoleh', 'berita', 'yang', 'relevan', 'dengan', 'tujuan', 'penelitian', '.', 'Berita', 'relevan', 'kemudian', 'dilabeli', 'oleh', 'anotator', 'berjumlah', 'ganjil', 'mengikuti', 'pedoman', 'yang', 'disusun', 'peneliti', '.', 'Label', 'akhir', 'ditentukan', 'dengan', 'prinsip', 'majority', 'vote', 'dan', 'dinilai', 'reliabilitas', 'pelabelannya', 'dengan', 'koefisien', 'Krippendorff', '’', 's', 'alpha', '.', 'Krippendorff', '’', 's', 'alpha', 'merupakan', 'pengukuran', 'nonparametrik', 'untuk', 'anotator', 'agreement', ',', 'yakni', 'mengukur', 'kekonsistenan', 'pemberian', 'skor', 'antara', 'dua', 'atau', 'lebih', 'anotator', 'terhadap', 'unit', 'analisis', 'yang', 'sama', '[', '13', ']', '.', 'Prasyarat', 'anotator', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'memiliki', 'pengetahuan', 'dasar', 'terkait', 'PDB', '.', 'Anotator', 'yang', 'berkontribusi', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'mahasiswa', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'yang', 'telah', 'memperoleh', 'pembelajaran', 'mata', 'kuliah', 'official', 'statistics', 'PDB', 'dan', 'SNN', '.', '3', '.', 'Preprocessing', 'Teks', 'Tahap', 'preprocessing', 'yang', 'dilakukan', 'diantaranya', 'sebagai', 'berikut', '.', 'a', '.', 'Case', 'folding', 'dan', 'cleaning', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'konversi', 'huruf', 'menjadi', 'lower', 'case', ',', 'menghapus', 'berita', 'duplikat', ',', 'tanda', 'baca', ',', 'dan', 'spasi', 'berlebih', '.', 'b', '.', 'Stemming', 'dan', 'stopwords', 'removal', 'Tahap', 'ini', 'hanya', 'dilakukan', 'untuk', 'metode', 'machine', 'learning', ',', 'yaitu', 'menghilangkan', 'imbuhan', 'untuk', 'memperoleh', 'kata', 'dasar', 'dan', 'menghapus', 'kata', 'yang', 'tidak', 'berarti', 'signifikan', 'seperti', 'konjungsi', 'dan', 'preposisi', '[', '14', ']', '.', 'Tahapan', 'ini', 'dilakukan', 'menggunakan', 'library', 'PorterStemmer', '.', '3', '/', '8', 'c.', 'Tokenization', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'konversi', 'data', 'teks', 'menjadi', 'unit', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'yaitu', 'kata', 'pada', 'algoritma', 'machine', 'learning', '[', '15', ']', '.', 'Sedangkan', ',', 'pada', 'pre-trained', 'Transformers', 'menjadi', 'subkata', '.', 'Tahapan', 'tokenizing', 'dilakukan', 'menggunakan', 'library', 'NLTK', '.', 'feature', '4', '.', 'Features', 'Selection', 'Data', 'berita', 'direpresentasikan', 'dalam', 'bentuk', 'vektor', 'untuk', 'tahap', 'selection', '.', 'Representasi', 'vektor', 'dihitung', 'berdasarkan', 'bobot', 'Term', 'Frequency-Inverse', 'Document', 'Frequency', '(', 'TF-IDF', ')', 'yang', 'diperoleh', 'menggunakan', 'library', 'Scikit', 'Learn', '(', 'Sklearn', ')', '.', 'Formula', 'frekuensi', 'kata', '(', 'TF', ')', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'Sklearn', 'ditunjukkan', 'dengan', 'formula', '(', '1', ')', '[', '16', ']', ',', '𝑇𝐹', '(', '𝑡', ',', '𝑑', ')', '=', '𝑓𝑡', ',', '𝑑', '∑', '𝑡′∈𝑑', '𝑓𝑡′', ',', '𝑑', ',', '(', '1', ')', 'dengan', ',', '𝑓𝑡′', ',', '𝑑', '∑', '𝑓𝑡′', ',', '𝑑', '𝑡′∈𝑑', '=', 'frekuensi', 'kata', 't', 'dalam', 'dokumen', 'ke-d', ',', '=', 'total', 'kata', 't', 'pada', 'setiap', 'dokumen', 'd.', 'Formula', 'Inverse', 'Document', 'Frequency', '(', 'IDF', ')', 'pada', 'Sklearn', 'terdapat', 'penambahan', 'konstanta', '1', 'pada', 'numerator', 'dan', 'denumerator', 'untuk', 'mencegah', 'pembagi', 'menjadi', '0', 'seperti', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'formula', '(', '2', ')', ',', '𝐼𝐷𝐹', '(', '𝑡', ')', '=𝑙𝑜𝑔', '𝑙𝑜𝑔', '1+𝑛', '1+𝑑𝑓', '(', '𝑡', ')', '+', '1', '(', '2', ')', 'dengan', ',', 'n', '𝑑𝑓', '(', '𝑡', ')', '=', 'jumlah', 'dokumen', 'training', 'yang', 'memuat', 'term', 't.', '=', 'jumlah', 'dokumen', 'training', 'yang', 'digunakan', ',', '4', ')', 'Pembangunan', 'Model', 'Klasifikasi', 'Model', 'yang', 'dibangun', 'untuk', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'menggunakan', 'berita', 'online', 'adalah', 'model', 'klasifikasi', 'machine', 'learning', 'dan', 'pre-trained', 'language', 'model', 'Transformers', '.', 'Language', 'model', 'berbasis', 'Transformers', 'yang', 'memfasilitasi', 'pemrosesan', 'bahasa', 'Indonesia', 'adalah', 'IndoBERT', 'dan', 'Multilingual', 'BERT', '.', 'Berikut', 'penjelasan', 'dari', 'model-model', 'yang', 'digunakan', '.', 'a', '.', 'Random', 'Forest', 'Gagasan', 'dari', 'Random', 'Forest', 'adalah', 'pembentukan', 'sekumpulan', 'decision', 'tree', 'untuk', 'mengklasifikasi', 'label', 'kelas', 'berdasarkan', 'majority', 'vote', 'untuk', 'pekerjaan', 'klasifikasi', '[', '17', ']', '.', 'Random', 'Forest', 'menggunakan', 'gabungan', 'prediksi', 'dari', 'banyak', 'tree', 'yang', 'telah', 'melalui', 'training', 'secara', 'terpisah', '.', 'Banyaknya', 'jumlah', 'pohon', 'akan', 'meningkatkan', 'akurasi', 'dari', 'hasil', 'klasifikasi', '[', '18', ']', '.', 'Random', 'Forest', 'dapat', 'menangani', 'input', 'variabel', 'berukuran', 'besar', 'dan', 'mampu', 'menyeimbangkan', 'error', 'pada', 'permasalahan', 'imbalanced', 'dataset', '[', '19', ']', '.', 'b', '.', 'Support', 'Vector', 'Machine', '(', 'SVM', ')', 'Prinsip', 'SVM', 'yaitu', 'menentukan', 'hyperplane', 'yang', 'dapat', 'memisahkan', 'kelas', 'yang', 'berbeda', '.', 'Keunggulan', 'SVM', 'diantaranya', 'dapat', 'memeriksa', 'kombinasi', 'fitur', 'yang', 'sesuai', ',', 'sehingga', 'cukup', 'robust', 'untuk', 'data', 'berdimensi', 'tinggi', '[', '20', ']', '.', 'Input', 'data', 'teks', 'cocok', 'untuk', 'diklasifikasikan', 'dengan', 'SVM', 'karena', 'data', 'teks', 'bersifat', 'sparse', 'high-dimensionality', ',', 'yakni', 'kondisi', 'beberapa', 'fitur', 'tidak', 'relevan', ',', 'tetapi', 'cenderung', 'berkorelasi', 'satu', 'sama', 'lain', 'dan', 'umumnya', 'diatur', 'ke', 'dalam', 'kategori', 'yang', 'dapat', 'dipisahkan', 'secara', 'linier', '[', '21', ']', '.', 'SVM', 'merupakan', 'classifier', 'terbaik', 'untuk', 'klasifikasi', 'teks', 'karena', 'mampu', 'menangani', 'dataset', 'dengan', 'fitur', 'yang', 'sangat', 'banyak', '[', '22', ']', '.', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'c.', 'Naïve', 'Bayes', 'Classifier', 'Naïve', 'Bayes', 'adalah', 'probabilistik', 'classifier', 'dengan', 'independensi', 'yang', 'kuat', 'dalam', 'asumsi', 'feature', 'space', '.', 'Naïve', 'Bayes', 'menggunakan', 'konsep', 'peluang', 'yang', 'parameternya', 'belajar', 'dari', 'data', 'training', 'dengan', 'aturan', 'peluang', 'Bayesian', '[', '23', ']', '.', 'Dengan', 'aturan', 'Bayes', ',', 'classifier', 'mengasumsikan', 'kemunculan', 'kata', 'dalam', 'dokumen', 'independen', 'terhadap', 'kata', 'lainnya', ',', 'berlainan', 'dengan', 'kata', 'yang', 'saling', 'terhubung', 'dalam', 'konsep', 'bahasa', 'manusia', '.', 'Walaupun', 'demikian', ',', 'Naïve', 'Bayes', 'menunjukkan', 'performa', 'baik', 'dalam', 'pekerjaan', 'klasifikasi', 'teks', '[', '22', ']', '.', 'Model', 'Naïve', 'Bayes', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Bernoulli', 'Naïve', 'Bayes', 'dan', 'Multinomial', 'Naïve', 'Bayes', '.', 'd.', 'IndoBERT', 'IndoBERT', 'adalah', 'versi', 'pre-trained', 'model', 'berbasis', 'Transformers', 'BERT', 'yang', 'dilatih', 'dengan', 'kosakata', 'berbahasa', 'Indonesia', '.', 'IndoBERT', 'menggunakan', 'masked', 'language', 'model', 'dengan', 'kerangka', 'Huggingface', '[', '24', ']', '.', 'e.', 'Multilingual', 'BERT', 'Multilingual', 'BERT', '(', 'mBERT', ')', 'merupakan', 'versi', 'pre-', 'trained', 'model', 'BERT', 'yang', 'dilatih', 'dalam', '102', 'bahasa', '(', 'uncased', ')', 'dan', '104', 'bahasa', '(', 'cased', ')', 'di', 'Wikipedia', ',', 'termasuk', 'Bahasa', 'Indonesia', '[', '5', ']', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'mBERT', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'pekerjaan', 'NLP', 'dalam', 'bahasa', 'Indonesia', '.', 'f.', 'Modifikasi', 'Input', 'Text', 'dengan', 'Sentences', 'Selection', 'Dalam', 'pekerjaan', 'klasifikasi', 'teks', 'dengan', 'konteks', 'masalah', 'spesifik', ',', 'tidak', 'semua', 'informasi', 'dalam', 'teks', 'diperlukan', '.', 'Data', 'berita', 'yang', 'panjang', 'justru', 'berpotensi', 'menjadi', 'kendala', 'untuk', 'model', 'dalam', 'mempelajari', 'fitur', 'penting', 'dari', 'konteks', 'yang', 'diklasifikasi', 'secara', 'optimal', '.', 'Modifikasi', 'input', 'data', 'teks', 'untuk', 'meningkatkan', 'performa', 'klasifikasi', 'long', 'text', 'telah', 'banyak', 'dikerjakan', 'peneliti', 'lainnya', 'seperti', 'metode', 'Text', 'Guide', '[', '25', ']', '.', 'Fitur', 'penting', 'dalam', 'Text', 'Guide', 'diperoleh', 'menggunakan', 'bag-', 'of-words', 'dengan', 'pengurutan', 'kepentingan', 'tiap', 'kata', 'dalam', 'teks', 'sehingga', 'menghasilkan', 'sorted', 'important-token-feature-list', '(', 'sITFL', ')', ',', 'namun', 'mekanisme', 'ini', 'tidak', 'relevan', 'untuk', 'kasus', 'klasifikasi', 'dengan', 'konteks', 'masalah', 'spesifik', 'seperti', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'fitur', 'penting', 'yang', 'digunakan', 'didefinisikan', 'oleh', 'peneliti', 'sebagai', 'predefined', 'terdiri', 'dari', 'kata-kata', 'yang', 'dicari', 'keberadaannya', 'pada', 'setiap', 'kalimat', 'dalam', 'teks', '.', 'Jika', 'kata', 'dalam', 'list', 'tidak', 'ditemukan', 'maka', 'tiga', 'kalimat', 'pertama', 'akan', 'diekstraksi', 'atau', 'dikenal', 'sebagai', 'metode', '3-lead', 'summary', '[', '26', ']', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'sentences', 'selection', 'maka', 'perlu', 'terlebih', 'dahulu', 'melakukan', 'tokenisasi', 'kalimat', ',', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'tokenisasi', 'kalimat', 'diperoleh', 'dengan', 'library', 'NLTK', '.', 'list', 'yang', '5', '.', 'Evaluasi', 'Model', 'Evaluasi', 'model', 'pendeteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'dilakukan', 'pada', 'data', 'testing', 'dengan', 'menggunakan', 'cross', 'validation', '5-fold', '.', 'K-', 'fold', 'cross', 'validation', 'adalah', 'metode', 'evaluasi', 'model', 'dengan', 'pemisahan', 'data', 'menjadi', 'training', 'set', 'dan', 'test', 'set', 'kemudian', 'didistribusikan', 'sesuai', 'jumlah', 'fold', 'yang', 'digunakan', '[', '27', ']', '.', 'Metrik', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'performa', 'model', 'dalam', 'klasifikasi', 'teks', 'yaitu', ',', 'akurasi', ',', 'presisi', ',', 'recall', ',', 'dan', 'f1', 'score', '.', 'a.', 'Akurasi', ',', 'diperoleh', 'dengan', 'menghitung', 'proporsi', 'klasifikasi', 'benar', 'dengan', 'keseluruhan', 'hasil', 'klasifikasi', '.', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'b.', 'Presisi', ',', 'menunjukkan', 'besar', 'klasifikasi', 'positif', 'dengan', 'menghitung', 'proporsi', 'klasifikasi', 'positif', 'benar', 'dengan', 'total', 'klasifikasi', 'positif', '.', 'c.', 'Recall', ',', 'proporsi', 'klasifikasi', 'positif', 'yang', 'benar', 'dengan', 'seluruh', 'klasifikasi', 'yang', 'seharusnya', 'positif', '.', 'd.', 'F1', 'score', ',', 'rata-rata', 'harmonik', 'antara', 'recall', 'dan', 'presisi', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Fokus', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'pemanfaatan', 'berita', 'online', 'untuk', 'deteksi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', '.', 'PDB', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'PDB', 'pendekatan', 'produksi', 'dengan', 'pendekatan', 'pertumbuhan', 'PDB', 'riil', '.', 'Kata', 'kunci', 'dalam', 'scraping', 'memanfaatkan', 'kata', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', '17', 'kategori', 'sektor', 'ekonomi', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'peneliti', 'dapat', 'memastikan', 'jika', 'lapangan', 'usaha', 'yang', 'berkontribusi', 'dalam', 'perekonomian', 'domestik', 'telah', 'terwakili', 'dalam', 'data', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'ini', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '3.', 'pengumpulan', 'dengan', 'teknik', 'data', 'Gambar', '4', '.', 'Perbandingan', 'jumlah', 'label', 'pada', 'data', 'B.', 'Deteksi', 'Pergerakan', 'PDB', 'dengan', 'Klasifikasi', 'Berita', 'Klasifikasi', 'dilakukan', 'menggunakan', 'tiga', 'model', 'machine', 'learning', 'dengan', 'parameter', 'terbaik', 'hasil', 'grid', 'search', 'pada', 'lima', 'fold', 'data', 'cross', 'validation', '.', 'Model', 'yang', 'menunjukkan', 'performa', 'terbaik', 'dalam', 'klasifikasi', 'data', 'pergerakan', 'PDB', 'adalah', 'SVM', '.', 'Perbandingan', 'ketiga', 'model', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'I.', 'Berdasarkan', 'empat', 'metrik', 'evaluasi', 'model', 'SVM', 'unggul', 'pada', 'metrik', 'recall', ',', 'f1-score', ',', 'akurasi', ',', 'namun', 'berdasarkan', 'presisi', 'lebih', 'rendah', 'dari', 'Random', 'Forest', 'yang', 'memiliki', 'performa', 'terendah', 'dari', 'tiga', 'metrik', 'evaluasi', 'lainnya', '.', 'TABEL', 'I', 'EVALUASI', 'PERFORMA', 'KLASIFIKASI', 'MODEL', 'MACHINE', 'LEARNING', 'PERGERAKAN', 'PDB', 'Precision', 'F1-Score', 'Akurasi', 'Recall', 'Model', 'Label', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Pembangunan', 'Dataset', 'Penelitian', 'pelabelan', 'Scraping', 'pada', 'portal', 'berita', 'Detik.com', 'menghasilkan', '13.286', 'data', '.', 'Setelah', 'diseleksi', ',', 'data', 'berita', 'yang', 'diolah', 'dalam', 'penelitian', 'sebanyak', '1.586', 'data', '.', 'Penyeleksian', 'data', 'mempertimbangkan', 'rendahnya', 'jumlah', 'berita', 'yang', 'relevan', 'yaitu', '<', '25', '%', 'untuk', 'masing-masing', 'sektor', 'lapangan', 'usaha', '.', 'Data', 'berita', 'yang', 'dianalisis', 'adalah', 'pergerakan', 'PDB', 'dengan', 'label', 'up', 'dan', 'down', '.', 'Sedangkan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dengan', 'label', 'klasifikasi', 'tidak', 'tercantum', ',', 'Year-on-year', ',', 'Cumulative-to-cumulative', ',', 'dan', 'Quarter-to-quarter', '.', 'Hasil', 'anotator', 'menghasilkan', 'data', 'yang', 'tidak', 'seimbang', ',', 'akan', 'tetapi', 'klasifikasi', 'yang', 'dilakukan', 'tidak', 'menangani', 'permasalahan', 'tersebut', '.', 'Krippendorf', 'alpha', 'untuk', 'data', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'sebesar', '0,777', 'dan', '0,490', '.', 'Nilai', 'alpha', 'yang', 'rendah', 'pada', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'menunjukkan', 'rendahnya', 'tingkat', 'reliabilitas', 'pelabelan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'analisis', 'mendalam', ',', 'rendahnya', 'tingkat', 'reliabilitas', 'pelabelan', 'ini', 'dapat', 'terjadi', 'karena', 'beberapa', 'berita', 'memuat', 'lebih', 'dari', 'satu', 'jenis', 'periode', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'sedangkan', 'sebagian', 'berita', 'lainnya', 'tidak', 'memiliki', 'keterangan', 'waktu', 'yang', 'memadai', '.', 'label', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '4', '.', 'Jumlah', 'masing-masing', 'oleh', 'SVM', 'Random', 'Forest', 'Bernoulli', 'Naïve', 'Bayes', 'down', 'up', 'macro', 'avg', 'down', 'up', 'macro', 'avg', 'down', 'up', 'macro', 'avg', '0,7257', '0,8802', '0,8030', '0,8389', '0,8101', '0,8245', '0,7169', '0,8675', '0,7922', '0,6484', '0,9134', '0,7809', '0,3439', '0,9760', '0,6599', '0,5970', '0,9162', '0,7566', '0,6811', '0,8960', '0,7886', '0,4859', '0,8848', '0,6854', '0,6498', '0,8910', '0,7704', '0,8440', '0,8126', '0,8352', 'TABEL', 'II', 'PERFORMA', 'KLASIFIKASI', 'PERGERAKAN', 'PDB', 'PRE-TRAINED', 'MODEL', 'Model', 'label', 'precision', 'recall', 'f1-score', 'Akurasi', 'IndoBERT', 'Base', 'IndoBERT', 'Large', 'Multilingual', 'BERT', 'uncased', 'down', 'up', 'macro', 'avg', 'down', 'up', 'macro', 'avg', 'down', 'up', 'macro', 'avg', '0,7324', '0,9216', '0,8270', '0,7544', '0,9470', '0,8507', '0,6593', '0,8959', '0,7776', '0,7858', '0,9016', '0,8437', '0,8551', '0,9006', '0,8779', '0,7085', '0,8772', '0,7929', '0,7556', '0,9112', '0,8334', '0,7957', '0,9220', '0,8589', '0,6775', '0,8855', '0,7815', '0,8704', '0,8881', '0,8314', 'Performa', 'model', 'klasifikasi', 'pergerakan', 'PDB', 'dengan', 'transfer', 'learning', 'dari', 'pre-trained', 'Transformers', 'dirinci', 'dalam', 'Tabel', 'II', '.', 'Performa', 'terbaik', 'diperoleh', 'dari', 'hasil', 'klasifikasi', 'dengan', 'model', 'IndoBERT-Large', 'dengan', 'akurasi', '0,8880', '.', 'Akurasi', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'IndoBERT-Base', 'tidak', 'jauh', 'berbeda', 'yaitu', '5', '/', '8', '0,8704', '.', 'Jika', 'mempertimbangkan', 'efisiensi', 'sumber', 'daya', 'dan', 'waktu', 'komputasi', ',', 'IndoBERT-Base', 'dapat', 'dipilih', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'hasil', 'klasifikasi', 'dengan', 'MultilingualBERT', '(', 'mBERT', ')', 'performanya', 'tidak', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'dengan', 'baseline', 'machine', 'learning', 'model', 'dengan', 'hyperparameter', 'tuning', '.', 'Akurasi', 'pada', 'mBERT', 'sebesar', '0,831', 'lebih', 'rendah', 'dibandingkan', 'akurasi', 'pada', 'SVM', 'dan', 'Bernoulli', 'Naïve', 'Bayes', '.', 'Berdasarkan', 'Tabel', 'II', 'hasil', 'klasifikasi', 'dengan', 'transfer', 'learning', 'melampaui', 'performa', 'klasifikasi', 'dengan', 'machine', 'learning', 'untuk', 'model', 'IndoBERT', '.', 'Hasil', 'klasifikasi', 'pergerakan', 'PDB', 'menggunakan', 'berita', 'online', 'ini', 'dapat', 'dianalisis', 'sebagai', 'deteksi', 'percepatan', 'label', 'up', 'dan', 'perlambatan', 'pertumbuhan', 'PDB', 'untuk', 'pertumbuhan', 'PDB', 'untuk', 'sesuai', 'dengan', 'label', 'down', 'rekomendasi', 'yang', 'diberikan', 'oleh', 'praktisi', 'dan', 'subject', 'matter', 'expert', 'dari', 'BPS', 'untuk', 'interpretasi', 'yang', 'lebih', 'tepat', '.', 'Analisis', 'tersebut', 'juga', 'mempertimbangkan', 'tren', 'pertumbuhan', 'PDB', 'riil', 'selama', '12', 'tahun', 'terakhir', 'secara', 'triwulanan', '.', 'Pola', 'pergerakan', 'PDB', 'menunjukkan', 'adanya', 'efek', 'musiman', 'karena', 'penggunaan', 'periode', 'triwulanan', ',', 'namun', 'apabila', 'efek', 'musiman', 'tersebut', 'dihiraukan', 'pola', 'pergerakan', 'PDB', 'cenderung', 'tidak', 'fluktuatif', 'seperti', 'yang', 'ditunjukkan', 'dengan', 'grafik', 'pada', 'Gambar', '5', '.', 'Pertumbuhan', 'PDB', 'negatif', 'merupakan', 'kasus', 'yang', 'jarang', 'terjadi', 'dalam', 'ekonomi', 'Indonesia', ',', 'dalam', 'periode', 'tahun', '2010-2022', 'pertumbuhan', 'negatif', 'yang', 'terjadi', 'sebanyak', 'tiga', 'triwulan', 'yang', 'dipengaruhi', 'krisis', 'akibat', 'pandemi', 'Covid-19', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'deteksi', 'penurunan', 'pergerakan', 'PDB', 'yang', 'diperoleh', 'menggunakan', 'berita', 'online', 'lebih', 'relevan', 'digunakan', 'sebagai', 'early', 'warning', 'system', 'dari', 'potensi', 'krisis', 'ekonomi', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Tren', 'Pertumbuhan', 'PDB', 'Riil', 'Triwulanan', 'Tahun', '2010-2022', 'C.', 'Deteksi', 'Laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dengan', 'Klasifikasi', 'Berita', 'Hyperparameter', 'tuning', 'dengan', 'grid', 'search', 'dilakukan', 'pada', 'seluruh', 'model', 'machine', 'learning', 'untuk', 'meningkatkan', 'performa', 'model', '.', 'Hasil', 'evaluasi', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dengan', 'machine', 'learning', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'III', '.', 'Dari', 'tiga', 'model', 'yang', 'dibandingkan', ',', 'SVM', 'menunjukkan', 'performa', 'terbaik', 'dengan', 'akurasi', '0,7811', '.', 'Performa', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'menunjukkan', 'hasil', 'yang', 'lebih', 'rendah', 'dibandingkan', 'hasil', 'klasifikasi', 'pergerakan', 'PDB', '.', 'Salah', 'satu', 'faktornya', 'karena', 'berita', 'dengan', 'periode', 'laju', 'pertumbuhan', 'tidak', 'dispesifikasi', 'sangat', 'banyak', 'dibandingkan', 'lainnya', ',', 'sehingga', 'data', 'tidak', 'seimbang', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'diskusi', 'dengan', 'subject', 'matter', 'dari', 'Subdirektorat', 'Konsolidasi', 'Neraca', 'label', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Produksi', 'Nasional', 'BPS', 'RI', ',', 'data', 'berita', 'dengan', 'periode', 'laju', 'pertumbuhan', 'yang', 'tidak', 'dispesifikasi', 'dapat', 'diasumsikan', 'sebagai', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'tahunan', '.', 'TABEL', 'III', 'EVALUASI', 'PERFORMA', 'KLASIFIKASI', 'MODEL', 'MACHINE', 'LEARNING', 'PERTUMBUHAN', 'PDB', 'Precision', 'Recall', 'F1-Score', 'Akurasi', 'Label', 'Model', 'Tidak', 'tercantum', 'Cumulative', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', 'macro', 'avg', 'Tidak', 'tercantum', 'Cumulative', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', 'macro', 'avg', 'Tidak', 'tercantum', 'Cumulative', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', 'macro', 'avg', 'SVM', 'Random', 'Forest', 'Multinomial', 'Naïve', 'Bayes', '0,8182', '0,5000', '0,6600', '0,4911', '0,6173', '0,7899', '0,3667', '0,4667', '0,4442', '0,5169', '0,7959', '0,2400', '0,4600', '0,4680', '0,4910', '0,9777', '0,0719', '0,2733', '0,3076', '0,4076', '0,9896', '0,0530', '0,0983', '0,1727', '0,3284', '0,9687', '0,0515', '0,1217', '0,2633', '0,3513', '0,8907', '0,1183', '0,3585', '0,3752', '0,4357', '0,8783', '0,0901', '0,1612', '0,2438', '0,3434', '0,8737', '0,0821', '0,1774', '0,3325', '0,3665', '0,7811', '0,7610', '0,7597', 'TABEL', 'IV', 'PERFORMA', 'KLASIFIKASI', 'LAJU', 'PERTUMBUHAN', 'PDB', 'PRE-TRAINED', 'MODEL', 'Model', 'Label', 'precision', 'recall', 'f1-score', 'akurasi', 'Tidak', 'tercantum', 'Cumulative', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', 'macro', 'avg', 'Tidak', 'tercantum', 'Cumulative', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', 'macro', 'avg', 'Tidak', 'tercantum', 'Cumulative', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', 'macro', 'avg', 'IndoBERT', 'Base', 'IndoBERT', 'Large', 'Multilingual', 'BERT', 'uncased', '0,8896', '0,3809', '0,6155', '0,4972', '0,5958', '0,7895', '0,1000', '0,2000', '0,1910', '0,3201', '0,8768', '0,4212', '0,5667', '0,4702', '0,5837', '0,9242', '0,4055', '0,6783', '0,3264', '0,5836', '0,9793', '0,0167', '0,1700', '0,2182', '0,3460', '0,9395', '0,3131', '0,3483', '0,4067', '0,5019', '0,9055', '0,3832', '0,6133', '0,3759', '0,5694', '0,8716', '0,0286', '0,1833', '0,2036', '0,3218', '0,9069', '0,3487', '0,4214', '0,4333', '0,5276', '0,7899', '0,7597', '0,7887', 'Kemudian', 'dilakukan', 'klasifikasi', 'dengan', 'transfer', 'learning', 'menggunakan', 'pre-trained', 'language', 'model', 'Tranformers', '.', 'Hasil', 'evaluasi', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dengan', 'pre-trained', 'model', 'Transformers', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'IV', '.', 'Pre-trained', 'Transformers', 'yang', 'memberikan', 'performa', 'terbaik', 'adalah', 'IndoBERT-Base', 'dengan', 'akurasi', '0,7899', '.', 'Berdasarkan', 'recall', ',', 'f1-', '6', '/', '8', 'IV', 'dapat', 'diketahui', 'bahwa', 'score', 'dan', 'akurasi', ',', 'IndoBERT-Base', 'unggul', 'dibandingkan', 'dengan', 'baseline', 'model', 'terbaik', 'yaitu', 'SVM', '.', 'Tetapi', 'untuk', 'presisi', 'IndoBERT-Base', 'masih', 'lebih', 'rendah', 'dibandingkan', 'SVM', '.', 'Dari', 'Tabel', 'IndoBERT-Large', 'yang', 'memberikan', 'performa', 'terbaik', 'pada', 'klasifikasi', 'pergerakan', 'PDB', 'justru', 'memberikan', 'performa', 'yang', 'paling', 'rendah', 'diantara', 'pre-', 'trained', 'Transformers', 'yang', 'diuji', 'pada', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', '.', 'Hal', 'ini', 'mengindikasikan', 'jika', 'IndoBERT-Large', 'kurang', 'tepat', 'digunakan', 'untuk', 'menangani', 'klasifikasi', 'data', 'yang', 'tidak', 'seimbang', '.', 'Walaupun', 'demikian', 'masih', 'diperlukan', 'analisis', 'lebih', 'lanjut', 'dengan', 'pengaturan', 'parameter', 'model', 'dan', 'data', 'yang', 'berbeda', 'untuk', 'memvalidasi', 'temuan', 'ini', 'secara', 'umum', '.', 'D.', 'Penerapan', 'Sentences', 'Selection', 'pada', 'Deteksi', 'Laju', 'Pertumbuhan', 'PDB', 'input', 'data', 'Mencermati', 'performa', 'hasil', 'yang', 'diperoleh', 'pada', 'eksperimen', 'pertama', 'untuk', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'yang', 'tidak', 'memberikan', 'peningkatan', 'metrik', 'evaluasi', 'signifikan', ',', 'peneliti', 'melihat', 'masih', 'ada', 'ruang', 'untuk', 'melakukan', 'pengembangan', 'metode', 'agar', 'performa', 'yang', 'diperoleh', 'dapat', 'lebih', 'optimal', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'dilanjutkan', 'pada', 'eksperimen', 'kedua', 'dengan', 'melakukan', 'modifikasi', 'pada', 'teks', 'yang', 'digunakan', 'dengan', 'mekanisme', 'sentence', 'selection', '.', 'Modifikasi', 'input', 'teks', 'berita', 'dengan', 'sentences', 'selection', 'menghasilkan', 'data', 'teks', 'yang', 'lebih', 'pendek', 'namun', 'memuat', 'fitur', 'penting', 'terkait', 'konteks', 'masalah', 'yang', 'diklasifikasikan', 'model', '.', 'Dari', 'total', 'data', '1.586', 'berita', ',', 'terdapat', '159', 'berita', 'yang', 'tidak', 'memuat', 'kata', 'yang', 'diidentifikasi', ',', 'hal', 'ini', 'terjadi', 'karena', 'beberapa', 'kemungkinan', 'yaitu', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'yang', 'dimuat', 'dalam', 'berita', 'merupakan', 'berita', 'perekonomian', 'terkini', ',', 'informasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'secara', 'tersirat', ',', 'atau', 'data', 'berita', 'terklasifikasi', 'sebagai', 'label', 'tidak', 'tercantum', '.', 'Kalimat', 'yang', 'terpilih', 'secara', 'rata-rata', 'sebanyak', 'empat', 'kalimat', 'untuk', 'masing-masing', 'berita', ',', 'sedangkan', 'panjang', 'berita', 'secara', 'rata-rata', 'sebanyak', '25', 'kalimat', '.', 'Kalimat', 'minimal', 'yang', 'diekstraksi', 'dengan', 'sentence', 'selection', 'sebanyak', 'satu', 'kalimat', '.', 'Kalimat', 'maksimal', 'yang', 'diseleksi', 'dengan', 'sentences', 'selection', 'tidak', 'dibatasi', ',', 'kemudian', 'diperoleh', 'kalimat', 'maksimal', 'yang', 'terseleksi', 'sebanyak', '31', 'kalimat', '.', 'Performa', 'hasil', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'model', 'machine', 'learning', 'SVM', 'dengan', 'input', 'data', 'berita', 'yang', 'telah', 'dimodifikasi', 'dengan', 'sentence', 'selection', '(', 'Eksperimen', 'I.a', ')', 'dibandingkan', 'dengan', 'performa', 'hasil', 'klasifikasi', 'dari', 'model', 'yang', 'sama', 'dengan', 'input', 'data', 'teks', 'berita', 'tanpa', 'modifikasi', 'sentence', 'selection', '(', 'Eksperimen', 'II.a', ')', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'V.', 'Pada', 'observasi', 'untuk', 'membandingkan', 'waktu', 'yang', '(', 'Eksperimen', 'a', ')', 'dan', 'diperlukan', 'dalam', 'pemrosesan', 'SVM', 'IndoBERT', '(', 'Eksperimen', 'b', ')', ',', 'platform', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Google', 'Colaboratory', 'dengan', 'spesifikasi', 'Intel', 'Xeon', 'CPU', '@', '2.30', 'GHz', ',', '13', 'GB', 'RAM', ',', 'Tesla', 'K80', 'accelerator', ',', 'dan', '12', 'GB', 'GDDR5', 'VRAM', '.', 'Berdasarkan', 'metrik', 'evaluasi', 'yang', 'dirinci', 'pada', 'Tabel', 'V', ',', 'penerapan', 'sentences', 'selection', 'pada', 'data', 'berita', 'menghasilkan', 'peningkatan', 'pada', 'hampir', 'seluruh', 'metrik', 'evaluasi', '.', 'Hanya', 'ada', 'satu', 'metrik', 'evaluasi', 'yang', 'menunjukkan', 'penurunan', 'dengan', 'nilai', 'relatif', 'kecil', 'yaitu', 'recall', 'sebesar', '0,0002', '.', 'Kenaikan', 'akurasi', 'secara', 'rata-rata', 'sebesar', '0,0226', 'poin', 'diperoleh', 'setelah', 'menerapkan', 'sentences', 'selection', 'pada', 'input', 'model', 'SVM', '.', 'Akurasi', 'model', 'SVM', 'dengan', 'input', 'data', 'hasil', 'sentences', 'selection', 'sebesar', '0,8038', '.', 'Penerapan', 'sentences', 'selection', 'juga', 'berhasil', 'mempersingkat', 'waktu', 'yang', 'diperlukan', 'pada', 'tahap', 'hyperparameter', 'tuning', 'yang', 'sebelumnya', 'selama', '4900,8', 'detik', ',', 'menjadi', '1172,6', 'detik', 'setelah', 'penerapan', 'sentences', 'selection', 'dikerjakan', 'pada', 'perangkat', 'yang', 'sama', '.', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'V', 'PERFORMA', 'HASIL', 'SENTENCES', 'SELECTION', 'SVM', 'PADA', 'KLASIFIKASI', 'LAJU', 'PERTUMBUHAN', 'PDB', 'Eksp', 'Label', 'Precision', 'Recall', 'F1-', 'Score', 'Support', 'Akurasi', 'Hyperp', 'aramete', 'r', 'tuning', '(', 's', ')', 'I.a', 'Tidak', 'tercantum', '0,8410', '0,9774', '0,9040', '117', '0,8038', '1172,6', 'Cumulative', '0,6595', '0,2002', '0,2828', 'Q-to-Q', '0,7400', '0,3950', '0,4979', 'Y-o-Y', '0,5238', '0,3649', '0,4251', 'macro', 'avg', '0,6911', '0,4844', '0,5275', 'weighted', 'avg', 'II.a', 'Tidak', '0,7835', '0,8038', '0,7706', '12', '9', '22', '159', '159', '117', '0,7811', '4900,8', 'tercantum', '0,8182', '0,9777', '0,8907', 'Cumulative', '0,5000', '0,0719', '0,1183', 'Q-to-Q', '0,6600', '0,2733', '0,3585', 'Y-o-Y', '0,4911', '0,3076', '0,3752', 'macro', 'avg', '0,6173', '0,4076', '0,4357', 'weighted', 'avg', '0,7457', '0,7811', '0,7352', '12', '9', '22', '159', '159', 'Eksperimen', '(', 'b', ')', 'membandingkan', 'performa', 'hasil', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dengan', 'penerapan', 'sentences', 'selection', 'pada', 'metode', 'transfer', 'learning', 'dari', 'pre-trained', 'Transformers', '.', 'Performa', 'hasil', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'transfer', 'learning', 'dari', 'model', 'IndoBERT-Base', 'dengan', 'input', 'data', 'berita', 'yang', 'telah', 'dimodifikasi', 'dengan', 'sentence', 'selection', '(', 'Eksperimen', 'I.b', ')', 'dibandingkan', 'dengan', 'performa', 'hasil', 'klasifikasi', 'dari', 'model', 'yang', 'sama', 'dengan', 'input', 'data', 'teks', 'berita', 'tanpa', 'modifikasi', 'sentence', 'selection', '(', 'Eksperimen', 'II.b', ')', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'VI', '.', 'Berdasarkan', 'metrik', 'evaluasi', 'yang', 'dirinci', 'pada', 'Tabel', 'VI', ',', 'penerapan', 'sentences', 'selection', 'pada', 'input', 'data', 'berita', 'menghasilkan', 'peningkatan', 'pada', 'hampir', 'seluruh', 'metrik', 'evaluasi', ',', 'namun', 'ada', 'beberapa', 'metrik', 'evaluasi', 'yang', 'menunjukkan', 'penurunan', 'metrik', 'recall', 'dan', 'f1-score', 'pada', 'label', 'Q-to-Q', 'yang', 'menunjukkan', 'penurunan', 'sebesar', '0,0916', 'dan', '0,0196', '.', 'Kenaikan', 'akurasi', 'secara', 'rata-rata', 'sebesar', '0,0164', 'poin', 'setelah', 'menerapkan', 'sentences', 'selection', 'pada', 'input', 'model', 'IndoBERT-Base', '.', 'Akurasi', 'pada', 'model', 'IndoBERT-Base', 'dengan', 'input', 'data', 'hasil', 'sentences', 'selection', 'sebesar', '0,8063', '.', 'Besarnya', 'peningkatan', 'akurasi', 'pada', 'model', 'IndoBERT-Base', 'tidak', 'sebesar', 'peningkatan', 'akurasi', 'pada', 'model', 'SVM', '.', 'Namun', ',', 'berdasarkan', 'nilai', 'akurasi', 'yang', 'diperoleh', 'laju', 'setelah', 'pertumbuhan', 'PDB', 'menggunakan', 'metode', 'transfer', 'learning', 'dari', 'pre-trained', 'language', 'model', 'Transformers', 'teruji', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'baseline', 'model', 'dengan', 'metode', 'machine', 'learning', '.', 'Penerapan', 'sentences', 'selection', 'berhasil', 'mempersingkat', 'waktu', 'yang', 'diperlukan', 'pada', 'tahap', 'fine', 'tuning', 'dari', 'yang', 'sebelumnya', 'selama', '1411,4', 'detik', ',', 'menjadi', '783', 'detik', 'setelah', 'penerapan', 'sentences', 'selection', 'dikerjakan', 'pada', 'perangkat', 'yang', 'sama', '.', 'penerapan', 'klasifikasi', 'selection', ',', 'sentences', '7', '/', '8', 'TABEL', 'VI', 'PERFORMA', 'HASIL', 'SENTENCES', 'SELECTION', 'INDOBERT', 'PADA', 'KLASIFIKASI', 'LAJU', 'PERTUMBUHAN', 'PDB', 'Eksp', 'Label', 'Precision', 'Recall', 'F1-', 'Score', 'Support', 'Akurasi', 'Fine', 'tuning', '(', 's', ')', 'Tidak', 'tercantum', '0,8938', '0,9472', '0,9187', '117', 'Cumulative', '0,4165', '0,4318', '0,4054', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', '0,6443', '0,5867', '0,5937', '0,5392', '0,3464', '0,4126', '12', '9', '22', 'macro', 'avg', '0,6234', '0,578', '0,5826', '159', 'I.b', 'weighted', 'avg', 'Tidak', 'tercantum', '0,8010', '0,8063', '0,7951', '159', '0,8063', '783', '0,8896', '0,9242', '0,9055', '117', 'Cumulative', '0,3809', '0,4055', '0,3832', 'Q-to-Q', 'Y-o-Y', '0,6155', '0,6783', '0,6133', '0,4972', '0,3264', '0,3759', '12', '9', '22', 'macro', 'avg', '0,5958', '0,5836', '0,5694', '159', 'weighted', 'avg', 'II.b', '0,7877', '0,7899', '0,7804', '159', '0,7899', '1411,4', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dipaparkan', 'dapat', 'dibuat', 'beberapa', 'kesimpulan', 'terkait', 'tujuan', 'penelitian', 'yang', 'diajukan', ',', 'diantaranya', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', ')', 'Dari', 'penelitian', 'telah', 'dibangun', 'dataset', 'berita', 'online', 'untuk', 'klasifikasi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', '.', 'Dataset', 'yang', 'dibangun', 'menghasilkan', 'label', 'yang', 'tidak', 'seimbang', ',', 'namun', 'penelitian', 'ini', 'tidak', 'mengatasi', 'masalah', 'tersebut', 'dan', 'hanya', 'melakukan', 'klasifikasi', 'untuk', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', '2', ')', 'Klasifikasi', 'berita', 'online', 'telah', 'dilakukan', 'untuk', 'mendeteksi', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', '.', 'Hasil', 'klasifikasi', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'transfer', 'learning', 'menggunakan', 'pre-', 'trained', 'Transformers', 'IndoBERT-Large', 'memberikan', 'performa', 'yang', 'lebih', 'unggul', 'untuk', 'deteksi', 'pergerakan', 'PDB', 'dan', 'IndoBERT-Base', 'untuk', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dibandingkan', 'machine', 'learning', 'model', 'berdasarkan', 'metrik', 'akurasi', ',', 'presisi', ',', 'recall', ',', 'dan', 'f1-score', '.', 'Akurasi', 'model', 'klasifikasi', 'terbaik', 'untuk', 'pergerakan', 'dan', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'masing-masing', 'sebesar', '0,8881', 'dan', '0,7899', '.', '3', ')', 'Sentences', 'selection', 'diterapkan', 'pada', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'dalam', 'tahap', 'ekstraksi', 'fitur', 'penting', 'berita', 'untuk', 'meningkatkan', 'performa', 'pada', 'long-text', 'classification', 'dengan', 'konteks', 'klasifikasi', 'spesifik', ',', 'sehingga', 'tidak', 'semua', 'informasi', 'berita', 'diperlukan', '.', 'Hasil', 'pengujian', 'menunjukkan', 'jika', 'klasifikasi', 'laju', 'pertumbuhan', 'PDB', 'berhasil', 'menunjukkan', 'peningkatan', 'performa', 'dan', 'mempersingkat', 'waktu', 'pemrosesan', 'baik', 'untuk', 'machine', 'learning', 'dan', 'transfer', 'learning', '.', 'Perbaikan', 'akurasi', 'secara', 'rata-rata', 'masing-masing', 'sebesar', '0,0226', 'dan', '0,0164', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Eggers', ',', 'A.', 'C.', ',', 'Ellison', ',', 'M.', ',', 'dan', 'Lee', ',', 'S.', 'S.', '(', '2021', ')', '.', 'The', 'economic', 'impact', 'of', 'recession', 'announcements', '.', 'Journal', 'of', 'Monetary', 'Economics', ',', '120', ',', '40-52', '.', '[', '2', ']', 'BPS', '.', '(', '2021', ')', '.', 'PDB', 'Indonesia', 'Triwulanan', '2017-2021', '.', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '[', '3', ']', 'Gregory', ',', 'M.', ',', 'Quah', ',', 'E.', ',', 'dan', 'Wilson', ',', 'P.', '(', '2006', ')', '.', 'Pengantar', 'Ekonomi', 'Makro', '.', 'Edisi', 'Ketiga', ',', 'Salemba', 'Empat', 'Jakarta', '.', 'ISBN', ':', '9789790613560', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '4', ']', 'BPS.', '(', '2020', ')', '.', 'PERKA', 'BPS', 'No', '.', '36', 'Rencana', 'Strategis', 'BPS', 'Tahun', '2020-', '2024.Jakarta.https', ':', '//ppid.bps.go.id/upload/doc/Renstra_BPS_2020-', '2024_1646895774.pdf', '[', '5', ']', 'J.', 'Devlin', ',', 'M.', 'W.', 'Chang', ',', 'K.', 'Lee', ',', 'and', 'K.', 'Toutanova', ',', '“', 'BERT', ':', 'Pretraining', 'of', 'deep', 'bidirectional', 'Transformers', 'for', 'language', 'understanding', ',', '”', 'NAACL', 'HLT', '2019', '-', '2019', 'Conference', 'of', 'the', 'North', 'American', 'Chapter', 'of', 'the', 'Association', 'for', 'Computational', 'Linguistics', ':', 'Human', 'Language', 'Technologies', '-', 'Proceedings', 'of', 'the', 'Conference', ',', 'vol', '.', '1', ',', 'no', '.', 'Mlm', ',', 'pp', '.', '4171–4186', ',', '2019', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//doi.org/10.48550/arXiv.1810.04805', '[', '6', ']', 'Khairani', ',', 'F.', ',', 'Kurnia', ',', 'A.', ',', 'Aidi', ',', 'M.', 'N.', ',', 'dan', 'Pramana', ',', 'S.', '(', '2022', ')', '.', 'Predictions', 'of', 'Indonesia', 'economic', 'phenomena', 'based', 'on', 'online', 'news', 'using', 'Random', 'Forest', '.', 'Sinkron', ':', 'jurnal', 'dan', 'penelitian', 'teknik', 'informatika', ',', '7', '(', '2', ')', ',', '532-540', '.', '[', '7', ']', 'Wongso', ',', 'R.', ',', 'Luwinda', ',', 'F.', 'A.', ',', 'Trisnajaya', ',', 'B.', 'C.', ',', 'dan', 'Rusli', ',', 'O', '.', '(', '2017', ')', '.', 'News', 'article', 'text', 'classification', 'in', 'Indonesian', 'language', '.', 'Procedia', 'Computer', 'Science', ',', '116', ',', '137-143', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//doi.org/10.1016/j.procs.2017.10.039', '[', '8', ']', 'Duarte', ',', 'J.', 'J.', ',', 'Montenegro', 'González', ',', 'S.', ',', 'dan', 'Cruz', ',', 'J.', 'C.', '(', '2021', ')', '.', 'Predicting', 'stock', 'price', 'falls', 'using', 'news', 'data', ':', 'Evidence', 'from', 'the', 'Brazilian', 'market', '.', 'Computational', 'Economics', ',', '57', '(', '1', ')', ',', '311-340.', 'https', ':', '//doi.org/10.1007/s10614-020-10060-y', '[', '9', ']', 'Chen', ',', 'Q', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Stock', 'movement', 'prediction', 'with', 'financial', 'news', 'using', 'contextualized', 'embedding', 'from', 'bert', '.', 'arXiv', 'preprint', 'arXiv:2107.08721', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//doi.org/10.48550/arXiv.2107.08721', '[', '10', ']', 'Wei', ',', 'F.', ',', 'dan', 'Nguyen', ',', 'U.', 'T.', '(', '2018', ')', '.', 'Stock', 'Trend', 'Prediction', 'using', 'Financial', 'Market', 'News', 'and', 'BERT', '.', 'Wall', 'Street', 'Journal', '.', 'KDIR', ',', 'ISBN', '978-989-758-474-', '9', ';', 'ISSN', '2184-3228', ',', 'pages', '325-332', '.', 'DOI', ':', '10.5220/0010172103250332', '[', '11', ']', 'Sonkiya', ',', 'P.', ',', 'Bajpai', ',', 'V.', ',', 'dan', 'Bansal', ',', 'A', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Stock', 'price', 'prediction', 'using', ':', 'and', 'GAN', '.', 'arXiv', 'preprint', 'arXiv:2107.09055', '.', 'Available', 'BERT', 'https', ':', '//doi.org/10.48550/arXiv.2107.09055', '[', '12', ']', 'SimilarWeb', '.', 'Detik.com', 'Website', 'Traffic', 'Rank', 'Juli-September', '2022.', 'https', ':', '//www.similarweb.com/website/cnbcindonesia.com/', '#', 'overview', '[', '13', ']', 'Gwet', ',', 'K.', 'L.', '(', '2014', ')', '.', 'Handbook', 'of', 'Inter-Rater', 'Reliability', ':', 'The', 'Definitive', 'Guide', 'to', 'Measuring', 'the', 'Extent', 'of', 'Agreement', 'Among', 'Raters', '.', 'Advanced', 'Analytics', ',', 'LLC', ',', 'Gaithersburg', ',', 'MD', ',', '4th', 'edition', '.', '[', '14', ']', 'Vijayarani', ',', 'S.', ',', 'Ilamathi', ',', 'M.', 'J.', ',', 'dan', 'Nithya', ',', 'M.', '(', '2015', ')', '.', 'Preprocessing', 'techniques', 'for', 'text', 'mining-an', 'overview', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Computer', 'Science', 'dan', 'Communication', 'Networks', ',', '5', '(', '1', ')', ',', '7-16', '.', '[', '15', ']', 'Vijayarani', ',', 'S.', ',', 'dan', 'Janani', ',', 'R.', '(', '2016', ')', '.', 'Text', 'mining', ':', 'open', 'source', 'tokenization', 'tools-an', 'analysis', '.', 'Advanced', 'Computational', 'Intelligence', ':', 'An', 'International', 'Journal', '(', 'ACII', ')', ',', '3', '(', '1', ')', ',', '37-47', '.', '[', '16', ']', 'T.', 'Joachims', '.', 'A', 'Probabilistic', 'Analysis', 'of', 'the', 'Rocchio', 'Algorithm', 'with', 'TFIDF', 'for', 'Text', 'Categorization', '.', 'ICML', 'Conference', ',', '1997', '[', '17', ']', 'Liparas', ',', 'D.', ',', 'HaCohen-Kerner', ',', 'Y.', ',', 'Moumtzidou', ',', 'A.', ',', 'Vrochidis', ',', 'S.', ',', 'dan', 'Kompatsiaris', ',', 'I', '.', '(', '2014', ',', 'November', ')', '.', 'News', 'articles', 'classification', 'using', 'random', 'forests', 'and', 'weighted', 'multimodal', 'features', '.', 'In', 'Information', 'Retrieval', 'Facility', 'Conference', '(', 'pp', '.', '63-75', ')', '.', 'Springer', ',', 'Cham', '.', 'DOI', ':', '10.1007/978-3-319-12979-2_6', '[', '18', ']', 'Al-Ash', ',', 'H.', 'S.', ',', 'Putri', ',', 'M.', 'F.', ',', 'Mursanto', ',', 'P.', ',', 'dan', 'Bustamam', ',', 'A', '.', '(', '2019', ',', 'October', ')', '.', 'Ensemble', 'learning', 'approach', 'on', 'indonesian', 'fake', 'news', 'classification', '.', 'In', '2019', '3rd', 'International', 'Conference', 'on', 'Informatics', 'and', 'Computational', 'Sciences', '(', 'ICICoS', ')', '(', 'pp', '.', '1-6', ')', '.', 'IEEE', '.', '[', '19', ']', 'Panda', ',', 'M.', ',', 'dan', 'Patra', ',', 'M.', 'R.', '(', '2009', ')', '.', 'Evaluating', 'machine', 'learning', 'algorithms', 'for', 'detecting', 'network', 'intrusions', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'recent', 'trends', 'in', 'Engineering', ',', '1', '(', '1', ')', ',', '472', '.', '[', '20', ']', 'Brouwer', '&', 'W.', 'H.', 'Haemers', ',', 'Spectra', 'of', 'Graphs.New', 'York', ':', 'Springer', ',', '2012', '.', '[', '21', ']', 'Aggarwal', ',', 'C.', 'C.', ',', 'dan', 'Zhai', ',', 'C.', '(', '2012', ')', '.', 'A', 'survey', 'of', 'text', 'classification', 'algorithms', '.', 'In', 'Mining', 'text', 'data', '(', 'pp', '.', '163-222', ')', '.', 'Springer', ',', 'Boston', ',', 'MA', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//doi.org/10.1007/978-1-4614-3223-4_6', '[', '22', ']', 'Shahi', ',', 'T.', 'B.', ',', 'dan', 'Pant', ',', 'A.', 'K.', '(', '2018', ',', 'February', ')', '.', 'Nepali', 'news', 'classification', 'using', 'Naïve', 'Bayes', ',', 'support', 'vector', 'machines', 'and', 'neural', 'networks', '.', 'In', '2018', 'International', 'Conference', 'on', 'Communication', 'Information', 'and', 'Computing', 'Technology', '(', 'ICCICT', ')', '(', 'pp', '.', '1-5', ')', '.', 'IEEE', '[', '23', ']', 'Suleymanov', ',', 'U.', ',', 'Rustamov', ',', 'S.', ',', 'Zulfugarov', ',', 'M.', ',', 'Orujov', ',', 'O.', ',', 'Musayev', ',', 'N.', ',', 'dan', 'Alizade', ',', 'A', '.', '(', '2018', ')', '.', 'Empirical', 'study', 'of', 'online', 'news', 'classification', 'using', 'machine', 'learning', 'approaches', '.', 'In', '2018', 'IEEE', '12th', 'International', 'Conference', 'on', 'Application', 'of', 'Information', 'and', 'Communication', 'Technologies', '(', 'AICT', ')', '.IEEE', '.', '[', '24', ']', 'B.', 'Wilie', ',', 'K.', 'Vincentio', ',', 'G.', 'I.', 'Winata', ',', 'S.', 'Cahyawijaya', ',', 'X.', 'Li', ',', 'Z.', 'Y.', 'Lim', ',', 'S.', 'Soleman', ',', 'R.', 'Mahendra', ',', 'P.', 'Fung', ',', 'S.', 'Bahar', ',', 'and', 'A.', 'Purwarianti', ',', '“', 'IndoNLU', ':', 'Benchmark', 'and', 'Resources', 'for', 'Evaluating', 'Indonesian', 'Natural', 'Language', 'Understanding', ',', '”', '2020', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'http', ':', '//arxiv.org/abs/2009.05387', '[', '25', ']', 'Fiok', ',', 'K.', ',', 'Karwowski', ',', 'W.', ',', 'Gutierrez-Franco', ',', 'E.', ',', 'Davahli', ',', 'M.', 'R.', ',', 'Wilamowski', ',', 'M.', ',', 'Ahram', ',', 'T.', ',', '...', 'dan', 'Zurada', ',', 'J', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Text', 'guide', ':', 'improving', 'the', 'quality', 'of', 'long', 'text', 'classification', 'by', 'a', 'text', 'selection', 'method', 'based', 'on', 'feature', 'importance', '.', 'IEEE', 'Access', ',', '9', ',', '105439-105450', '.', '[', '26', ']', 'Nallapati', ',', 'R.', ',', 'Zhai', ',', 'F.', ',', 'dan', 'Zhou', ',', 'B', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Summarunner', ':', 'A', 'recurrent', 'neural', 'network-based', 'sequence', 'model', 'for', 'extractive', 'summarization', 'of', 'documents', '.', 'In', 'Proceedings', 'of', 'the', 'AAAI', 'conference', 'on', 'artificial', 'intelligence', '(', 'Vol', '.', '31', ',', 'No', '.', '1', ')', '.', '[', '27', ']', 'Refaeilzadeh', ',', 'P.', ',', 'Tang', ',', 'L.', ',', 'dan', 'Liu', ',', 'H.', '(', '2009', ')', '.', 'Cross-validation', '.', 'Encyclopedia', 'of', 'database', 'systems', ',', '5', ',', '532-538', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Perancangan', 'Aplikasi', 'Evaluasi', 'Atas', 'Implementasi', 'SAKIP', 'BPS', 'Marya', 'Zahra', 'Aliffio', 'Krisfianda', '(', '221910730', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Ibnu', 'Santoso', ',', 'SST.', ',', 'M.T', '.', 'fungsional', 'Ringkasan—', 'Inspektorat', 'Utama', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'bertugas', 'melakukan', 'terhadap', 'pengawasan', 'pelaksanaan', 'tugas', 'di', 'lingkungan', 'BPS', '.', 'Salah', 'satu', 'bentuk', 'pelaksanaan', 'tugas', 'tersebut', 'adalah', 'dengan', 'melakukan', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'Sistem', 'Akuntabilitas', 'Kinerja', 'Instansi', 'Pemerintah', '(', 'SAKIP', ')', 'atau', 'evaluasi', 'AKIP', '.', 'Evaluasi', 'AKIP', 'dilakukan', 'untuk', 'meningkatan', 'akuntabilitas', 'dan', 'kinerja', 'instansi', 'pemerintah', '.', 'Namun', ',', 'saat', 'ini', 'sistem', 'yang', 'digunakan', 'masih', 'kurang', 'efisien', 'dalam', 'mengevaluasi', 'ratusan', 'unit', 'kerja', 'BPS', 'yang', 'tersebar', 'di', 'seluruh', 'Indonesia', '.', 'Sehingga', 'diperlukan', 'sistem', 'aplikasi', 'yang', 'lebih', 'efisien', '.', 'Berdasarkan', 'permasalahan', 'tersebut', ',', 'peneliti', 'melakukan', 'penelitian', 'untuk', 'merancang', 'dan', 'mendesain', 'sistem', 'yang', 'lebih', 'efisien', 'dalam', 'mengevaluasi', 'implementasi', 'atas', 'SAKIP', '.', 'Perancangan', 'sistem', 'dilakukan', 'dengan', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'model', 'Waterfall', '.', 'Hasil', 'dari', 'ini', 'berupa', 'rancangan', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'penelitian', 'implemntasi', 'SAKIP', 'serta', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Document', '(', 'FSD', ')', 'yang', 'telah', 'disetujui', 'oleh', 'tim', 'TI', 'buntama', 'dan', 'disahkan', 'oleh', 'kepala', 'bagian', 'umum', 'inspektorat', 'utama', 'BPS', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'evaluasi', ',', 'rancangan', 'yang', 'dibuat', 'sudah', 'konsisten', ',', 'sesuai', 'kebutuhan', 'pengguna', 'dan', 'memiliki', 'tingkat', 'kepuasan', '7,6375', 'berdasarkan', 'QUIS', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Evaluasi', 'AKIP', ',', 'SAKIP', ',', 'SDLC', 'waterfall', ',', 'consistency', 'analysis', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'yang', '(', 'BPS', ')', 'merupakan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'bertugas', 'melaksanakan', 'lembaga', 'tugas', 'pemerintahan', 'pemerintahan', 'di', 'bidang', 'statistik', '[', '1', ']', '.', 'BPS', 'dipimpin', 'oleh', 'seorang', 'kepala', 'yang', 'dibantu', 'oleh', 'sekretaris', 'utama', ',', 'lima', 'deputi', ',', 'dan', 'inspektorat', 'utama', '.', 'Inspektorat', 'utama', 'bertugas', 'terhadap', 'pelaksanaan', 'melakukan', 'pengawasan', 'fungsional', 'tugas', 'di', 'lingkungan', 'BPS', '[', '1', ']', '.', 'Bentuk', 'pelaksanaan', 'tugas', 'inspektorat', 'tersebut', 'antara', 'lain', 'berupa', 'jaminan', ',', 'konsultasi', ',', 'dan', 'pengawasan', 'jaminan', ',', 'inspektorat', 'utama', 'melakukan', 'kegiatan', 'audit', ',', 'reviu', ',', 'evaluasi', ',', 'dan', 'pemantauan', '.', 'Salah', 'satu', 'evaluasi', 'yang', 'dilakukannya', 'adalah', '(', 'Sistem', 'Akuntabilitas', 'Kinerja', 'Instansi', 'Pemerintah', ')', 'atau', 'evaluasi', 'AKIP', '.', 'lainnya', '.', 'Dalam', 'pelaksanaan', 'implementasi', 'SAKIP', 'evaluasi', 'atas', 'Berdasarkan', 'peraturan', 'menteri', 'PAN-RB', 'RI', 'no', '.', '88', 'tentang', 'evaluasi', 'akuntabilitas', 'kinerja', 'instansi', 'pemerintah', '[', '2', ']', ',', 'evaluasi', 'AKIP', 'adalah', 'aktivitas', 'analisis', 'yang', 'sistematis', ',', 'pemberian', 'nilai', ',', 'atribut', ',', 'apresiasi', ',', 'dan', 'pengenalan', 'permasalahan', ',', 'serta', 'pemberian', 'solusi', 'atas', 'masalah', 'yang', 'ditemukan', 'guna', 'peningkatan', 'akuntabilitas', 'dan', 'peningkatan', 'kinerja', 'instansi', 'pemerintah', '.', 'Evaluasi', 'AKIP', 'merupakan', 'hal', 'yang', 'penting', 'dalam', 'suatu', 'instansi', 'pemerintah', '.', 'Kegiatan', 'ini', 'adalah', 'salah', 'satu', 'strategi', 'pemerintah', 'dalam', 'mewujudkan', 'pemerintahan', 'yang', 'bersih', ',', 'akuntabel', ',', 'kapabel', ',', 'serta', 'meningkatkan', 'kualitas', 'pelayanan', 'publik', 'terhadap', 'masyarakat', '.', 'Tujuan', 'evaluasi', 'AKIP', 'secara', 'umum', 'adalah', 'untuk', 'mengetahui', 'seberapa', 'jauh', 'implementasi', 'SAKIP', 'dilaksanakan', ',', 'serta', 'untuk', 'mendorong', 'peningkatan', 'pencapaian', 'kinerja', 'yang', 'tepat', 'sasaran', 'dan', 'berorientasi', 'hasil', ',', 'sehingga', 'diharapkan', 'dapat', 'mendorong', 'setiap', 'instansi', 'pemerintah', 'baik', 'pusat', 'maupun', 'daerah', 'untuk', 'berkomitmen', 'dan', 'secara', 'konsisten', 'mewujudkan', 'capaian', 'kinerja', 'yang', 'telah', 'direncanakan', 'melalui', 'implementasi', 'SAKIP', '[', '2', ']', '.', 'Inspektorat', 'utama', 'harus', 'melakukan', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'pada', 'seluruh', 'unit', 'kerja', 'BPS', 'di', 'Indonesia', '.', 'Sehingga', ',', 'inspektorat', 'utama', 'perlu', 'mengevaluasi', 'ratusan', 'unit', 'kerja', 'BPS', 'yang', 'tersebar', 'di', 'Indonesia', '.', 'Untuk', 'mengevaluasi', 'ratusan', 'unit', 'kerja', 'diperlukan', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'efisien', ',', 'dapat', 'menghemat', 'waktu', 'dan', 'tenaga', '.', 'google', 'Terdapat', '6', 'tahapan', 'dalam', 'melakukan', 'evaluasi', 'AKIP', ',', 'antara', 'lain', 'tahap', 'permintaan', 'dokumen', ',', 'tahap', 'evaluasi', 'oleh', 'anggota', 'tim', ',', 'tahap', 'reviu', 'oleh', 'ketua', 'tim', ',', 'tahap', 'reviu', 'oleh', 'pengendali', 'teknis', ',', 'tahap', 'tindak', 'lanjut', ',', 'dan', 'tahap', 'panelisasi', '.', 'Saat', 'ini', ',', 'sistem', 'yang', 'berjalan', 'masih', 'menggunakan', 'berbagai', 'fitur', 'google', '.', 'Tahap', 'permintaan', 'dokumen', 'dilakukan', 'untuk', 'mengumpulkan', 'form', 'menggunakan', 'dokumennya', 'kemudian', 'koordinator', 'akan', 'menampilkan', 'daftar', 'data', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'tersebut', 'menggunakan', 'loker', 'studio', 'google', '.', 'Tahap', 'evaluasi', 'dan', 'reviu', 'dilakukan', 'menggunakan', 'lembar', 'kerja', 'evaluasi', '(', 'LKE', ')', 'dalam', 'bentuk', 'google', 'sheets', '.', 'LKE', 'berupa', 'google', 'sheets', 'tersebut', 'dibuat', 'menggunakan', 'google', 'tahunnya', ',', 'koordinator', 'perlu', 'membuat', 'ratusan', 'LKE', 'baru', 'yang', 'kosong', 'untuk', 'mengevaluasi', 'seluruh', 'unit', 'kerja', 'BPS', '.', 'Tahap', 'tindak', 'lanjut', 'dan', 'panelisasi', 'juga', 'dilakukan', 'menggunakan', 'google', 'sheets', '.', 'Selain', '6', 'tahapan', 'tersebut', ',', 'terdapat', 'proses', 'memonitor', 'evaluasi', 'AKIP', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'oleh', 'pengguna', 'untuk', 'melihat', 'berapa', 'persen', 'progres', 'yang', 'telah', 'selesai', '.', 'Progres', 'tersebut', 'ditampilkan', 'dalam', 'bentuk', 'loker', 'studio', 'google', '.', 'Hasil', 'dari', 'evaluasi', 'AKIP', 'berupa', 'laporan', 'hasil', 'evaluasi', '(', 'LHE', ')', 'yang', 'kemudian', 'dikirimkan', 'ke', 'masing-masing', 'unit', 'kerja', 'BPS', '.', 'Saat', 'ini', ',', 'dalam', 'pengiriman', 'LHE', 'dilakukan', 'melalui', 'e-mail', '.', 'script', '.', 'Setiap', 'apps', 'Proses', 'evaluasi', 'AKIP', 'yang', 'menggunakan', 'berbagai', 'fitur', 'google', 'tersebut', 'tentu', 'kurang', 'efektif', '.', 'BPS', 'tidak', 'menggunakan', 'google', 'workspace', '.', 'Sehingga', ',', 'terdapat', 'banyak', 'keterbatasan', 'dalam', 'menggunakan', 'fitur-fitur', 'google', 'tersebut', '.', 'Belum', 'ada', 'aplikasi', 'yang', 'dapat', 'menampung', 'seluruh', 'tahapan', 'dalam', 'satu', 'sistem', '.', 'Maka', ',', 'inspektorat', 'utama', 'perlu', 'membangun', 'aplikasi', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'implementasi', 'SAKIP', 'secara', 'efisien', '.', '1', '/', '8', 'beberapa', 'penelitian', 'Peneliti', 'menemukan', 'terkait', 'perancangan', 'aplikasi', 'SAKIP', '.', 'Namun', ',', 'aplikasi-aplikasi', 'tersebut', 'hanya', 'digunakan', 'untuk', 'mengumpulkan', 'dokumen-', 'dokumen', 'yang', 'dibutuhkan', 'untuk', 'implementasi', 'SAKIP', '.', 'Tidak', 'ditemukan', 'penelitian', 'terkait', 'aplikasi', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'implementasi', 'SAKIP', 'tersebut', '.', 'Sehingga', ',', 'untuk', 'membuat', 'aplikasi', 'tersebut', ',', 'tidak', 'bisa', 'mengadopsi', 'aplikasi', 'yang', 'sudah', 'ada', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'membahas', 'tentang', 'perancangan', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'yang', 'telah', 'dijelaskan', 'di', 'atas', ',', 'tujuan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Merancang', 'sistem', 'yang', 'dapat', 'mengumpulkan', 'dan', 'menampilkan', 'seluruh', 'informasi', ',', 'data', ',', 'dan', 'dokumen', 'terkait', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'dalam', 'satu', 'aplikasi', '.', '2', '.', 'Merancang', 'aplikasi', 'yang', 'dapat', 'mempermudah', 'dalam', 'penyusunan', 'LKE', 'dan', 'KKE', 'sehingga', 'dapat', 'lebih', 'menghemat', 'waktu', 'dan', 'tenaga', '.', '3', '.', 'Merancang', 'sistem', 'yang', 'dapat', 'membatasi', 'proses', 'evaluasi', 'dan', 'reviu', 'dengan', 'fitur', 'kunci', 'penilaian', 'LKE', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', '[', '3', ']', '.', 'Penelitian', 'Terdapat', 'beberapa', 'penelitian', 'terkait', 'pengembangan', 'aplikasi', 'SAKIP', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'sebelumnya', '.', 'Pertama', ',', 'peneltian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Handoyo', 'Saputra', ',', 'Fajar', 'ini', 'Pradana', ',', 'dan', 'Bayu', 'Priyambadha', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', '.', 'Dari', 'tahapan', 'analisis', 'kebutuhan', 'menghasilkan', 'kebutuhan', 'bahwa', 'aplikasi', 'yang', 'dibuat', 'harus', 'dapat', 'diakses', 'dari', 'berbagai', 'peramban', 'yang', 'berbeda', 'serta', 'membutuhkan', '33', 'fitur', '.', 'Pada', 'tahap', 'perancangan', ',', 'peneliti', 'tersebut', 'membuat', 'sequence', 'diagram', 'berdasarkan', 'use', 'case', 'diagram', 'yang', 'disusun', ',', 'merancang', 'diagram', 'kelas', ',', 'algoritma', ',', 'basis', 'data', ',', 'serta', 'antarmuka', 'aplikasi', '.', 'Peneliti', 'tersebut', 'menuturkan', 'bahwa', 'sequence', 'diagram', 'digunakan', 'untuk', 'menjelaskan', 'alur', 'jalannya', 'program', ',', 'diagram', 'kelas', 'digunakan', 'untuk', 'mengetahui', 'semua', 'kelas', 'yang', 'ada', 'pada', 'aplikasi', ',', 'dan', 'perancangan', 'antarmuka', 'dilakukan', 'untuk', 'mengetahui', 'sebelum', 'memulai', 'pengkodean', '.', 'antarmuka', 'gambaran', 'Kedua', ',', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Budi', 'Santoso', ',', 'Satrianansyah', ',', 'Armanto', ',', 'dan', 'Wendi', 'Saputra', '[', '4', ']', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', '.', 'Pada', 'tahap', 'desain', 'sistem', ',', 'Budi', 'Santoso', ',', 'dkk', 'membuat', 'use', 'case', 'diagram', 'dan', 'merancang', 'wireframe', 'aplikasi', '.', 'Ketiga', ',', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Nur', 'Hayati', ',', 'M.', 'Rudi', 'Fanani', ',', 'dan', 'Umi', 'Azizah', 'menggunakan', 'metode', 'Rapid', 'Application', 'Development', '(', 'RAD', ')', '[', '5', ']', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'menganalisis', 'dan', 'merancang', 'basis', 'data', 'aplikasi', 'E-', 'SAKIP', '.', 'Sehingga', ',', 'pada', 'tahap', 'perancangan', ',', 'peneliti', 'tersebut', 'merancang', 'sistem', 'menggunakan', 'Entity', 'Relationship', 'Diagram', '(', 'ERD', ')', ',', 'Context', 'Diagram', '(', 'CD', ')', ',', 'dan', 'Data', 'Flow', 'Diagram', '(', 'DFD', ')', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Metode', 'Pengumpulan', 'Data', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '1', '.', 'Wawancara', ':', 'Pengumpulan', 'data', 'melalui', 'wawancara', 'dilakukan', 'pada', 'beberapa', 'pegawai', 'BPS', 'bagian', 'informasi', 'inspektorat', 'utama', 'untuk', 'mengetahui', 'mengenai', 'proses', 'bisnis', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'yang', 'sedang', 'berjalan', '.', 'Wawancara', 'juga', 'dilakukan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'masalah', 'dan', 'kebutuhan', 'apa', 'saja', 'yang', 'diperlukan', 'dalam', 'membangun', 'aplikasi', 'yang', 'lebih', 'efisien', 'dalam', 'menghemat', 'waktu', 'dan', 'tenaga', '.', 'Peneliti', 'perlu', 'berkali-kali', 'melakukan', 'wawancara', 'dan', 'berdiskusi', 'dengan', 'narasumber', 'mengenai', 'perancangan', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dibuat', '.', 'dengan', 'Wawancara', 'mendatangi', 'kantor', 'BPS', 'pusat', 'dan', 'secara', 'online', 'melalui', 'zoom', 'meeting', 'atau', 'whatsapp', '.', 'dilakukan', 'offline', 'secara', '2', '.', 'Studi', 'literatur', ':', 'Pengumpulan', 'data', 'melalui', 'studi', 'literatur', 'dilakukan', 'dengan', 'mencari', 'sumber-sumber', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'membantu', 'dalam', 'perancangan', 'sistem', '.', 'Sumber-sumber', 'yang', 'digunakan', 'antara', 'lain', ',', 'situs-situs', 'web', ',', 'jurnal', 'mengenai', 'penelitian-penelitian', 'tentang', 'pengembangan', 'sistem', 'terkait', ',', 'buku-buku', 'informasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', ',', 'serta', 'peraturan', 'perundang-', 'undangan', 'yang', 'melandasi', 'terselenggaranya', 'evaluasi', 'AKIP', '.', 'pedoman', 'evaluasi', 'buku', 'dan', 'B.', 'Metode', 'Perancangan', 'Sistem', 'Perancangan', 'sistem', 'dilakukan', 'dengan', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'model', 'waterfall', '.', 'Metode', 'ini', 'memiliki', 'kelebihan', 'mengidentifikasi', 'kebutuhan', 'sistem', 'jauh', 'sebelum', 'pemrograman', 'dimulai', '[', '6', ']', '.', 'Sehingga', ',', 'analisis', 'kebutuhan', 'sistemnya', 'dapat', 'lebih', 'matang', 'dan', 'ketika', 'lebih', 'mudah', 'karena', 'memulai', 'pemrograman', 'akan', 'terperinci', '.', 'Berikut', 'kebutuhan', 'merupakan', 'gambar', 'tahapan', 'metode', 'waterfall', '[', '6', ']', '.', 'jelas', 'dan', 'sistemnya', 'Gambar', '1', '.', 'Tahapan', 'metode', 'waterfall', '.', 'Sumber', ':', 'A.', 'Dennis', '[', '6', ']', '.', '1', '.', 'Tahap', '(', 'Planning', ')', '.', 'perencanaan', 'Perencanaan', 'merupakan', 'proses', 'dasar', 'untuk', 'memahami', 'mengapa', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'akan', 'diteliti', 'penting', 'untuk', 'ini', ',', 'peneliti', 'melakukan', 'dibangun', '.', 'Pada', 'wawancara', 'dengan', 'narasumber', 'dan', 'studi', 'literatur', 'untuk', 'mencari', 'tahu', 'latar', 'belakang', 'perlunya', 'dilakukan', 'perancangan', 'sistem', 'yang', 'baru', 'daripada', 'menggunakan', 'tahap', '2', '/', '8', 'sistem', 'yang', 'sudah', 'ada', '.', 'Peneliti', 'berdiskusi', 'dengan', 'narasumber', 'mengenai', 'rencana', 'sistem', 'yang', 'ingin', 'dibangun', '.', '2', '.', 'Tahap', 'analisis', '(', 'Analysis', ')', '.', 'Tahap', 'analisis', 'akan', 'menjawab', 'berbagai', 'pertanyaan', 'mengenai', 'siapa', 'saja', 'yang', 'akan', 'menggunakan', 'sistem', ',', 'apa', 'saja', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'sistem', ',', 'serta', 'di', 'mana', 'dan', 'kapan', 'sistem', 'tersebut', 'akan', 'digunakan', '.', 'Berdasarkan', 'informasi', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'melalui', 'wawancara', 'dan', 'studi', 'literatur', ',', 'selanjutnya', 'dilakukan', 'analisis', 'sistem', 'berjalan', ',', 'analisis', 'masalah', ',', 'dan', 'analisis', 'kebutuhan', 'sistem', '.', '3', '.', 'Tahap', 'desain', 'ini', 'menentukan', '(', 'Design', ')', '.', 'Tahap', 'bagaimana', 'sistem', 'akan', 'beroperasi', 'pada', 'perangkat', 'keras', ',', 'perangkat', 'lunak', ',', 'dan', 'infrastruktur', 'jaringan', ',', 'bagaimana', 'desain', 'antarmuka', 'penggunanya', 'dan', 'struktur', 'basis', 'data', 'yang', 'akan', 'digunakan', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'peneliti', 'merancang', 'sistem', 'menggunakan', 'use', 'case', 'diagram', ',', 'activity', 'diagram', ',', 'serta', 'merancang', 'antarmuka', 'aplikasi', ',', 'arsitektur', 'sistem', ',', 'dan', 'basis', 'data', '.', 'Use', 'case', 'diagram', 'digunakan', 'untuk', 'mengilustrasikan', 'fungsi', 'utama', 'dari', 'sistem', 'dengan', 'sederhana', 'dan', 'berbagai', 'jenis', 'pengguna', 'yang', 'berinteraksi', 'dengan', 'fitur', 'tersebut', '.', 'Activity', 'diagram', 'digunakan', 'untuk', 'memodelkan', 'proses', 'bisnis', 'sistem', '[', '6', ']', '.', 'Antarmuka', 'pengguna', 'juga', 'dirancang', 'untuk', 'memberikan', 'gambaran', 'tampilan', 'sistem', 'yang', 'dirancang', 'kepada', 'narasumber', 'atau', 'pengguna', 'yang', 'akan', 'menggunakan', 'aplikasi', 'tersebut', 'nantinya', '.', '4', '.', 'Tahap', 'implementasi', '(', 'Implementation', ')', '.', 'Tahap', 'ini', 'mengimplementasikan', 'rancangan', 'yang', 'telah', 'dibuat', '.', 'Kemudian', 'menghasilkan', 'suatu', 'sistem', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'evaluasi', 'dengan', 'QUIS', 'berjumlah', '5', 'orang', 'responden', '.', 'Pengujian', 'dengan', '5', 'orang', 'memungkinkan', 'peneliti', 'menemukan', 'masalah', 'yang', 'hampir', 'sama', 'banyaknya', 'dengan', 'menggunakan', 'pengujian', 'lebih', 'dari', '5', 'orang', '[', '8', ']', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'diawali', 'dengan', 'adanya', 'masalah', 'berupa', 'sistem', 'yang', 'saat', 'ini', 'berjalan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'implementasi', 'SAKIP', 'masih', 'belum', 'efisien', 'dan', 'masih', 'menggunakan', 'berbagai', 'fitur', 'pada', 'google', 'yang', 'terpisah-pisah', '.', 'Selanjutnya', 'diperlukan', 'tersebut', 'dengan', 'solusi', 'untuk', 'mengatasi', 'permasalahan', 'merancang', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'dengan', 'lebih', 'efisien', 'berbasis', 'situs', 'web', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'waterfall', '.', 'Tahap', 'perencanaan', 'dilakukan', 'melalui', 'wawancara', 'dan', 'studi', 'literatur', '.', 'Tahap', 'analisis', 'dilakukan', 'dengan', 'analisis', 'sistem', 'berjalan', ',', 'analisis', 'masalah', ',', 'dan', 'analisis', 'kebutuhan', '.', 'Dalam', 'merancang', 'aplikasi', 'digunakan', 'use', 'case', 'diagram', ',', 'activity', 'diagram', 'rancangan', 'antarmuka', ',', 'rancangan', 'basis', 'data', ',', 'serta', 'rancangan', 'arsitektur', 'sistem', '.', 'Hasil', 'dari', 'ini', 'berupa', 'rancangan', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'penelitian', 'implementasi', 'SAKIP', 'dengan', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Document', '(', 'FSD', ')', 'yang', 'telah', 'disetujui', 'oleh', 'tim', 'TI', 'dan', 'disahkan', 'oleh', 'kepala', 'bagian', 'umum', 'inspektorat', 'utama', 'BPS', '.', 'PRD', 'mencakup', 'kebutuhan', 'bisnis', ',', 'persyaratan', 'bisnis', ',', 'nilai', 'bisnis', ',', 'istilah-istilah', 'terkait', 'sistem', 'yang', 'dirancang', ',', 'serta', 'daftar', 'penjelasan', 'fitur-fitur', 'yang', 'diperlukan', 'dalam', 'sistem', '.', 'Sedangkan', 'FSD', 'mencakup', 'daftar', 'kebutuhan', 'fungsional', ',', 'user', 'access', 'matrix', ',', 'use', 'case', 'diagram', ',', 'proses', 'bisnis', 'berupa', 'activity', 'diagram', ',', 'serta', 'rancangan', 'antarmuka', 'aplikasi', '.', 'C.', 'Metode', 'Evaluasi', 'Rancangan', 'Sistem', 'untuk', 'mengevaluasi', 'pengguna', '.', 'Peneliti', 'analysis', 'Evaluasi', 'sistem', 'dilakukan', 'dengan', 'mewawancarai', 'narasumber', 'mengenai', 'desain', 'diagram', 'dan', 'antarmuka', 'yang', 'telah', 'dibuat', '.', 'Wawancara', 'dilakukan', 'untuk', 'mengetahui', 'apakah', 'rancangan', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'juga', 'menggunakan', 'apakah', 'consistency', 'rancangan', 'yang', 'dihasilkan', 'konsisten', ',', 'sesuai', 'dengan', 'tujuan', 'perancangan', 'aplikasi', '.', 'Ada', '3', 'tahap', 'dalam', 'melakukan', 'consistency', 'analysis', '[', '7', ']', '.', 'Tahap', 'pertama', 'melakukan', 'identifikasi', 'ke', 'dalam', '4', 'komponen', 'layer', 'yang', 'telah', 'dijelaskan', 'sebelumnya', '.', 'Tahap', 'kedua', 'melakukan', 'pemetaan', 'dan', 'merelasikan', 'komponen-komponen', 'yang', 'telah', 'diidentifikasi', '.', 'Tahap', 'terakhir', 'menghitung', 'requirement', 'consistency', 'index', '(', 'RCI', ')', 'untuk', 'mengetahui', 'persentase', 'konsistensi', 'sistem', 'dengan', 'formula', 'berikut', 'ini', '.', 'RCI', '=', 'A/', '(', 'B+C', ')', '(', '1', ')', 'Keterangan', ':', 'A', ':', 'Jumlah', 'elemen', 'kebutuhan', 'yang', 'konsisten', 'B', ':', 'Jumlah', 'total', 'elemen', 'kebutuhan', 'C', ':', 'Jumlah', 'elemn', 'kebutuhan', 'yang', 'tidak', 'terdefinisi', 'Selain', 'itu', ',', 'peneliti', 'juga', 'menggunakan', 'QUIS', '7.0', 'untuk', 'mengetahui', 'tingkat', 'kepuasan', 'pengguna', 'berdasarkan', 'rancangan', 'antarmuka', 'yang', 'telah', 'dibuat', '.', 'Responden', 'pada', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', '3', '/', '8', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Proses', 'Bisnis', 'Sistem', 'Berjalan', 'Gambar', '3', 'menunjukkan', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'yang', 'berjalan', 'saat', 'ini', '.', 'Koordinator', 'mengumpulkan', 'bahan', 'materi', 'evaluasi', 'AKIP', 'berupa', 'materi', 'pelatihan', ',', 'pedoman', 'evaluasi', ',', 'undang-undang', ',', 'peraturan', 'dan', 'buku', 'laporan', 'hasil', 'evaluasi', 'tahun-tahun', 'sebelumnya', 'pada', 'google', 'sites', 'sebagai', 'bahan', 'anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'dan', 'pengendali', 'teknis', 'untuk', 'melakukan', 'evaluasi', 'AKIP', '.', 'Sebelum', 'memulai', 'mekanisme', 'evaluasi', ',', 'koordinator', 'perlu', 'membuat', 'LKE', 'dan', 'KKE', '(', 'Kertas', 'Kerja', 'Evaluasi', ')', '.', 'LKE', 'dan', 'KKE', 'dibuat', 'menggunakan', 'google', 'apps', 'script', '.', 'Koordinator', 'perlu', 'menyusun', 'kode', 'untuk', 'membuat', 'LKE', 'dan', 'KKE', 'dalam', 'bentuk', 'google', 'sheets', 'sebanyak', '547', 'unit', 'kerja', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'koordinator', 'juga', 'perlu', 'membagi', 'pegawai', 'inspektorat', 'utama', 'menjadi', 'beberapa', 'tim', 'untuk', 'menilai', 'unit', 'kerja', 'melalui', 'kegiatan', 'evaluasi', 'AKIP', '.', 'Berdasarkan', 'wawancara', 'dengan', 'narasumber', ',', 'diketahui', 'mekanisme', 'evaluasi', 'AKIP', 'secara', 'umum', 'dilakukan', 'melalui', '6', 'tahapan', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Tahap', 'permintaan', 'dokumen', 'evaluasi', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', ',', 'tim', 'koordinator', 'melakukan', 'permintaan', 'dokumen', 'evaluasi', 'pada', 'setiap', 'unit', 'kerja', 'BPS', 'di', 'seluruh', 'Indonesia', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'memperoleh', 'data', 'dan', 'fakta', 'yang', 'tertuang', 'dalam', 'beberapa', 'dokumen', 'milik', 'unit', 'kerja', 'yang', 'relevan', 'dengan', 'lingkup', 'evaluasi', 'AKIP', '.', 'Dari', 'permintaan', 'tersebut', ',', 'unit', 'kerja', 'mengirimkan', 'link', 'dokumen', 'yang', 'dibutuhkan', 'beserta', 'identitas', 'PIC', 'unit', 'kerjanya', 'melalui', 'google', 'form', '.', 'Koordinator', 'akan', 'permintaan', 'informasi', 'mengenai', 'menampilkan', 'dokumen', 'melalui', 'looker', 'studio', 'google', 'sehingga', 'anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'dan', 'pengendali', 'teknis', 'dapat', 'mengaksesnya', 'sebagai', 'bahan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'unit', 'kerja', '.', '2', '.', 'Tahap', 'evaluasi', 'oleh', 'anggota', 'tim', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', ',', 'anggota', 'tim', 'mengevaluasi', 'unit', 'kerja', 'lewat', 'KKE', 'dan', 'LKE', 'dalam', 'bentuk', 'google', 'sheets', 'berdasarkan', 'dokumen', 'evaluasi', 'unit', 'kerja', 'pada', 'tahap', 'permintaan', 'dokumen', '.', 'Hasil', 'penilaian', 'unit', 'kerja', 'oleh', 'anggota', 'tim', 'akan', 'otomatis', 'tim', 'dan', 'pengendali', 'teknis', 'untuk', 'direviu', '.', 'tersalin', 'ke', 'LKE', 'ketua', '3', '.', 'Tahap', 'reviu', 'oleh', 'ketua', 'tim', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', ',', 'ketua', 'tim', 'mereviu', 'hasil', 'penilaian', 'anggota', 'tim', '.', 'Apabila', 'penilaian', 'anggota', 'tim', 'sudah', 'sesuai', ',', 'ketua', 'tim', 'dapat', 'menandai', 'bahwa', 'LKE', 'tersebut', 'telah', 'direviu', '.', 'Sedangkan', 'jika', 'penilaian', 'anggota', 'tim', 'belum', 'sesuai', ',', 'ketua', 'tim', 'dapat', 'tersebut', 'kemudian', 'menandai', 'mengubah', 'penilaian', 'bahwa', 'LKE', 'tersebut', 'telah', 'direviu', '.', 'Hasil', 'penilaian', 'ketua', 'tim', 'akan', 'otomatis', 'tersalin', 'ke', 'LKE', 'pengendali', 'teknis', 'untuk', 'kembali', 'direviu', '.', '4', '.', 'Tahap', 'reviu', 'oleh', 'pengendali', 'teknis', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', ',', 'pengendali', 'teknis', 'mereviu', 'hasil', 'penilaian', 'ketua', 'tim', '.', 'Apabila', 'penilaian', 'ketua', 'tim', 'sudah', 'sesuai', ',', 'pengendali', 'teknis', 'dapat', 'menandai', 'bahwa', 'LKE', 'tersebut', 'telah', 'direviu', '.', 'Sedangkan', 'jika', 'penilaian', 'ketua', 'tim', 'belum', 'sesuai', ',', 'pengendali', 'teknis', 'dapat', 'mengubah', 'penilaian', 'tersebut', 'kemudian', 'menandai', 'bahwa', 'LKE', 'tersebut', 'telah', 'direviu', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '5', '.', 'Tahap', 'tindak', 'lanjut', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', ',', 'hasil', 'penilaian', 'unit', 'kerja', 'akan', 'diperlihatkan', 'dalam', 'bentuk', 'google', 'sheets', '.', 'PIC', 'unit', 'kerja', 'diharapkan', 'dapat', 'memperbaiki', 'dokumen-dokumen', 'yang', 'dibutuhkan', 'supaya', 'hasil', 'penilaian', 'dapat', 'diubah', 'menjadi', 'lebih', 'baik', '.', 'Jika', 'dokumen', 'yang', 'dibutuhkan', 'sudah', 'diperbaiki', ',', 'PIC', 'unit', 'kerja', 'dapat', 'menandai', 'pada', 'google', 'sheets', 'tersebut', 'bahwa', 'dokumennya', 'sudah', 'diperbaiki', '.', '6', '.', 'Tahap', 'panelisasi', '.', 'Berdasarkan', 'pedoman', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', '[', '9', ']', ',', '“', 'Mekanisme', 'panelisasi', 'adalah', 'membandingkan', 'hasil', 'evaluasi', 'seluruh', 'satker', 'guna', 'meminimalisir', 'adanya', 'perbedaan', 'persepsi', 'pada', 'saat', 'melakukan', 'evaluasi', '”', '.', 'Tahap', 'ini', 'dilakukan', 'oleh', 'ketua', 'tim', 'dan', 'pengendali', 'teknis', '.', 'Panelisasi', 'juga', 'dilakukan', 'menggunakan', 'google', 'sheets', '.', 'Apabila', 'terdapat', 'perbedaan', 'persepsi', 'dengan', 'tim', 'lain', 'saat', 'melakukan', 'evaluasi', ',', 'maka', 'ketua', 'tim', 'atau', 'pengendali', 'teknis', 'dapat', 'mengubah', 'hasil', 'evaluasi', 'unit', 'kerjanya', 'pada', 'google', 'sheets', 'tersebut', '.', 'Selama', 'proses', 'evaluasi', ',', 'reviu', ',', 'dan', 'tindak', 'lanjut', 'berlangsung', ',', 'kegiatan', 'termonitor', 'melalui', 'looker', 'studio', 'google', '.', 'Setelah', 'tahap', 'panelisasi', 'selesai', ',', 'pengendali', 'teknis', 'perlu', 'mengirim', 'LHE', '(', 'laporan', 'hasil', 'evaluasi', ')', 'kepada', 'unit', 'kerja', 'yang', 'dievaluasi', '.', 'Sebelum', 'itu', ',', 'pengendali', 'teknis', 'atau', 'ketua', 'tim', 'perlu', 'mengunduh', 'template', 'LHE', 'yang', 'disediakan', 'oleh', 'koordinator', 'dengan', 'nama', 'fitur', 'generate', 'LHE', '.', 'Pada', 'template', 'LHE', 'tersebut', 'sudah', 'memuat', 'nilai', 'unit', 'kerja', 'yang', 'dievaluasi', ',', 'tetapi', 'belum', 'terdapat', 'nomor', 'surat', ',', 'tanggal', ',', 'tempat', 'penerima', ',', 'dan', 'tanda', 'tangan', 'anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'dan', 'pengendali', 'teknis', '.', 'Sehingga', 'anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'dan', 'pengendali', 'teknis', 'perlu', 'melengkapi', 'LHE', 'tersebut', 'sebelum', 'mengirimkannya', 'pada', 'unit', 'kerja', '.', 'Pada', 'sistem', 'yang', 'berjalan', ',', 'pengiriman', 'LHE', 'dilakukan', 'melalui', 'e-mail', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Proses', 'bisnis', 'sistem', 'berjalan', 'B.', 'Analisis', 'Masalah', 'Berdasarkan', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'yang', 'berjalan', 'saat', 'ini', ',', 'diperoleh', 'beberapa', 'masalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Sistem', 'yang', 'berjalan', 'masih', 'menggunakan', 'berbagai', 'fitur', 'google', '.', 'Belum', 'ada', 'sistem', 'yang', 'dapat', 'menampung', 'seluruh', 'proses', 'evaluasi', 'AKIP', 'dalam', 'satu', 'aplikasi', '.', '4', '/', '8', 'laman', 'google', 'workspace', '2', '.', 'Koordinator', 'setiap', 'tahunnya', 'perlu', 'membuat', 'KKE', 'dan', 'LKE', 'baru', 'yang', 'masih', 'kosong', 'untuk', 'mengevaluasi', 'unit', 'kerja', '.', 'KKE', 'dan', 'LKE', 'berbentuk', 'google', 'sheet', 'dibuat', 'menggunakan', 'google', 'apps', 'script', '.', 'Berdasarkan', '[', '10', ']', ',', 'kelemahan', 'dari', 'google', 'apps', 'script', 'ini', ',', 'maksimal', 'hanya', 'dapat', 'menjalankan', 'hasil', 'pengkodean', 'selama', '6', 'menit', ',', 'kemudian', 'terputus', 'dan', 'pengguna', 'tidak', 'tahu', 'di', 'kode', 'mana', 'yang', 'terputus', '.', 'Padahal', ',', 'kode', 'yang', 'dijalankan', 'sangat', 'banyak', 'karena', 'butuh', 'membuat', '547', 'KKE', 'dan', 'LKE', 'untuk', 'mengevaluasi', '547', 'unit', 'kerja', '.', 'Sehingga', ',', 'pengguna', 'perlu', 'memecah', 'kode', 'tersebut', 'menjadi', 'beberapa', 'bagian', 'dan', 'menjalankan', 'kodenya', 'berkali-kali', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'BPS', 'juga', 'tidak', 'menggunakan', 'google', 'workspace', '.', 'Hal', 'ini', 'membatasi', 'jumlah', 'google', 'sheet', 'yang', 'dapat', 'dibuat', 'dalam', 'sehari', '.', 'Google', 'apps', 'script', 'hanya', 'bisa', 'membuat', 'sebanyak', '250', 'google', 'sheets', 'per', 'hari', '.', '3', '.', 'LKE', 'yang', 'dibuat', 'menggunakan', 'google', 'sheets', 'tidak', 'bisa', 'membatasi', 'kapan', 'anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'dan', 'pengendali', 'teknis', 'dapat', 'mengubah', 'penilaian', ',', 'kapan', 'mereka', 'sudah', 'tidak', 'dapat', 'mengubah', 'penilaian', '.', 'Apabila', 'anggota', 'tim', 'sudah', 'memberikan', 'nilai', 'A', 'dan', 'ketua', 'tim', 'menyetujui', 'nilai', 'tersebut', ',', 'tetapi', 'kemudian', 'anggota', 'tim', 'mengubah', 'nilainya', 'menjadi', 'B', ',', 'maka', 'penilaian', 'yang', 'tersalin', 'di', 'ketua', 'tim', 'juga', 'akan', 'berubah', 'menjadi', 'B.', 'Padahal', 'ketua', 'tim', 'sudah', 'menyetujui', 'nilai', 'A', ',', 'tetapi', 'nilai', 'dari', 'anggota', 'tim', 'masih', 'dapat', 'berubah', '.', 'Ketua', 'tim', 'bisa', 'saja', 'tidak', 'sadar', 'bahwa', 'nilai', 'yang', 'disetujui', 'telah', 'diubah', '.', 'C.', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Berdasarkan', 'analisis', 'masalah', 'yang', 'telah', 'dijelaskan', ',', 'maka', 'dibutuhkan', 'sistem', 'yang', 'dapat', 'melakukan', 'hal-hal', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Sistem', 'dapat', 'mengumpulkan', 'dan', 'menampilkan', 'seluruh', 'informasi', ',', 'data', ',', 'dan', 'dokumen', 'terkait', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'dalam', 'satu', 'aplikasi', 'sesuai', 'dengan', 'akses', 'masing-masing', 'peran', ';', '2', '.', 'Sistem', 'dapat', 'mempermudah', 'dan', 'conmempersingkat', 'waktu', 'dalam', 'pembuatan', 'KKE', 'dan', 'LKE', 'baru', ';', '3', '.', 'Sistem', 'dapat', 'membatasi', 'proses', 'evaluasi', 'dan', 'reviu', 'dengan', 'fitur', 'kunci', 'penilaian', 'LKE', '.', 'D.', 'Desain', '1', '.', 'Proses', 'Bisnis', 'Sistem', 'Usulan', 'Setelah', 'mengetahui', 'kebutuhan-kebutuhan', 'yang', 'diperlukan', 'narasumber', ',', 'peneliti', 'berdiskusi', 'dengan', 'narasumber', 'mengenai', 'usulan', 'proses', 'bisnis', 'sistem', '.', 'Secara', 'umum', ',', 'alur', 'proses', 'bisnis', 'usulan', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', '4', '.', 'Terdapat', 'perbedaan', 'pada', 'tahap', 'evaluasi', 'dan', 'reviu', 'LKE', '.', 'Pada', 'proses', 'bisnis', 'berjalan', ',', 'ketika', 'tahap', 'reviu', ',', 'anggota', 'tim', 'atau', 'ketua', 'tim', 'masih', 'dapat', 'mengubah', 'penilaiannya', 'walaupun', 'sudah', 'melewati', 'reviu', 'ketua', 'tim', 'atau', 'pengendali', 'teknis', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'proses', 'bisnis', 'usulan', ',', 'setelah', 'ketua', 'tim', 'atau', 'pengendali', 'teknis', 'mereviu', 'penilaian', ',', 'mereka', 'diharuskan', 'untuk', 'mengunci', 'penilaian', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'tersebut', '.', 'Hal', 'ini', 'supaya', 'anggota', 'tim', 'atau', 'ketua', 'tim', 'sebelumnya', 'tidak', 'dapat', 'mengubah', 'penilaiannya', 'lagi', 'sehingga', 'nilai', 'pada', 'LKE', 'tidak', 'dapat', 'berubah', 'lagi', '.', 'Selain', 'tahap', 'evaluasi', 'dan', 'reviu', ',', 'tahap', 'lainnya', 'memiliki', 'alur', 'yang', 'sama', 'secara', 'umum', '.', 'Perbedaanya', 'pada', 'proses', 'bisnis', 'yang', 'berjalan', 'saat', 'ini', ',', 'sistem', 'menggunakan', 'berbagai', 'fitur', 'pada', 'google', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'proses', 'bisnis', 'usulan', ',', 'sistem', 'menggunakan', 'satu', 'aplikasi', 'yang', 'dapat', 'menampung', 'semua', 'tahapan', 'supaya', 'dapat', 'mengatasi', 'masalah', 'yang', 'ada', 'saat', 'ini', '.', 'Sehingga', ',', 'diperlukan', 'perancangan', 'yang', 'lebih', 'detail', 'mengenai', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Proses', 'bisnis', 'sistem', 'usulan', '2', '.', 'Use', 'Case', 'Diagram', 'Use', 'case', 'diagram', 'digunakan', 'untuk', 'menggambarkan', 'interaksi', 'yang', 'dapat', 'dilakukan', 'oleh', 'aktor', 'pada', 'sistem', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'wawancara', 'dengan', 'narasumber', ',', 'terdapat', '7', 'aktor', 'yang', 'terlibat', 'pada', 'sistem', 'evaluasi', 'AKIP', ',', 'antara', 'lain', 'koordinator', ',', 'PIC', 'unit', 'kerja', ',', 'anggota', 'tim', '(', 'evaluator', ')', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'pengendali', 'teknis', ',', 'kepala', 'unit', 'kerja', ',', 'dan', 'inspektur', '.', 'Gambar', '5', 'menunjukkan', 'use', 'case', 'diagram', 'yang', 'berhubungan', 'dengan', 'LKE', '.', 'Pada', 'use', 'case', 'terlihat', 'bahwa', 'koordinator', 'dapat', 'mengelola', 'komponen', 'LKE', ',', 'sub', 'komponen', 'LKE', ',', 'dan', 'kriteria', 'LKE', '.', 'Sedangkan', 'anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'dan', 'pengendali', 'teknis', 'hanya', 'dapat', 'mengisi', 'LKE', ',', 'melihat', 'LKE', 'tindak', 'lanjut', '(', 'TL', ')', 'dan', 'melihat', 'LKE', 'per', 'sub', 'komponen', '.', '3', '.', 'Activity', 'Diagram', '.', 'utama', 'Fitur', 'pada', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'adalah', 'fitur', 'untuk', 'mengisi', 'LKE', '.', 'Fitur', 'ini', 'merupakan', 'solusi', 'dari', 'masalah', 'LKE', 'untuk', 'kegiatan', 'evaluasi', 'dan', 'reviu', 'yang', 'tidak', 'bisa', 'membatasi', 'kapan', 'evaluator', 'dapat', 'mengubah', 'penilaian', 'dan', 'kapan', 'tidak', 'dapat', 'mengubah', 'penilaian', '.', 'Terdapat', 'tiga', 'aktor', 'yang', 'berinteraksi', 'dengan', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', ',', 'yaitu', 'anggota', 'teknis', '.', 'Anggota', 'tim', 'mengisi', 'LKE', 'untuk', 'mengevaluasi', 'unit', 'kerja', 'berdasarkan', 'kriteria', 'pada', 'LKE', 'dan', 'dokumen', 'permintaan', 'yang', 'telah', 'dikirimkan', 'oleh', 'unit', 'kerja', '.', 'tim', ',', 'dan', 'pengendali', 'tim', ',', 'ketua', 'Ketua', 'tim', 'menggunakan', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'untuk', 'mereviu', 'apakah', 'penilaian', 'dari', 'anggota', 'tim', 'sudah', 'tepat', 'atau', 'belum', '.', 'Jika', 'sudah', 'tepat', ',', 'ketua', 'tim', 'dapat', 'langsung', '5', '/', '8', 'mengunci', 'penilaian', 'yang', 'sudah', 'dilakukan', 'anggota', 'tim', '.', 'Namun', ',', 'jika', 'belum', 'tepat', ',', 'ketua', 'tim', 'akan', 'mengubah', 'penilaian', 'tersebut', 'kemudian', 'mengunci', 'penilaian', 'yang', 'telah', 'diubah', '.', 'Sehingga', ',', 'anggota', 'tim', 'sudah', 'tidak', 'bisa', 'mengubah', 'penilaiannya', 'lagi', '.', 'Apabila', 'ketua', 'tim', 'hanya', 'mengubah', 'penilaiannya', 'saja', 'tanpa', 'menguncinya', ',', 'tetap', 'dapat', 'mengubah', 'kembali', 'anggota', 'penilaiannya', 'dengan', 'membuka', 'kembali', 'LKE', 'dan', 'menekan', 'tombol', 'simpan', '.', 'Sehingga', ',', 'penilaian', 'yang', 'telah', 'diubah', 'oleh', 'ketua', 'tim', 'akan', 'berubah', 'seperti', 'semula', '.', 'tim', 'tim', 'tim', 'dan', 'anggota', 'Begitu', 'pun', 'dengan', 'pengendali', 'teknis', '.', 'Pengendali', 'teknis', 'menggunakan', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'untuk', 'mereviu', 'penilaian', 'dari', 'ketua', 'tim', 'sudah', 'tepat', 'atau', 'belum', '.', 'Jika', 'pengendali', 'teknis', 'mengunci', 'penilaian', ',', 'tidak', 'dapat', 'maka', 'ketua', 'mengubah', 'penilaian', 'lagi', '.', 'Walaupun', 'ketua', 'tim', 'belum', 'mengunci', 'penilai', ',', 'tetapi', 'jika', 'pengendali', 'teknis', 'sudah', 'mengunci', 'penilaian', ',', 'otomatis', 'anggota', 'tim', 'juga', 'tidak', 'dapat', 'mengubah', 'penilaian', 'lagi', '.', 'Activity', 'diagram', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', '6', '.', 'Tabel', 'I', 'menjelaskan', 'aktivitas', 'yang', 'dilakukan', 'anggota', 'tim', 'ketika', 'menggunakan', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', '.', 'Penjelasan', 'aktivitas', 'yang', 'dilakukan', 'ketua', 'tim', 'dan', 'pengendali', 'teknis', 'ketika', 'menggunakan', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', 'II', 'dan', 'III', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'komponen', 'di', 'halaman', 'sub', 'komponen', '2', '3', '4', 'Kondisi', ':', 'Kriteria', 'sudah/belum', 'terkunci', '?', '-', 'Jika', 'kriteria', 'yang', 'ingin', 'dinilai', 'belum', 'terkunci', ',', 'maka', 'aktor', 'masih', 'bisa', 'menilai', 'kriteria', 'tersebut', '.', 'Sedangkan', 'jika', 'kriteria', 'yang', 'ingin', 'dinilai', 'sudah', 'terkunci', ',', 'maka', 'aktor', 'sudah', 'tidak', 'bisa', 'menilai', 'kriteria', 'tersebut', 'Aktor', 'menekan', 'tombol', 'simpan', 'jika', 'telah', 'selesai', 'menilai', 'kriteria', 'pada', 'form', 'LKE', 'Belum', ':', 'Menilai', 'kriteria', 'pada', 'form', 'yang', 'ditampilkan', 'Sudah', ':', 'Menekan', 'tombol', 'simpan', 'Gambar', '6.', 'activity', 'diagram', 'yang', 'berhubungan', 'dengan', 'LKE', 'Penjelasan', 'activity', 'diagram', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'oleh', 'ketua', 'tim', 'TABEL', 'II', '1', '2', '3', '4', '5', '6', 'Gambar', '5', '.', 'Use', 'case', 'diagram', 'yang', 'berhubungan', 'dengan', 'LKE', 'TABEL', 'I', 'Penjelasan', 'activity', 'diagram', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'oleh', 'anggota', 'tim', 'No', 'Nama', 'Proses', 'Deskripsi', '1', 'Membuka', 'halaman', 'LKE', 'form', 'Aktor', 'membuka', 'halaman', 'form', 'LKE', 'dengan', 'memilih', 'aksi', 'evaluasi', 'pada', 'salah', 'satu', 'sub', 'No', 'Nama', 'Proses', 'Membuka', 'form', 'LKE', 'halaman', 'Deskripsi', 'Aktor', 'membuka', 'halaman', 'form', 'LKE', 'dengan', 'memilih', 'aksi', 'evaluasi', 'pada', 'salah', 'satu', 'sub', 'komponen', 'di', 'halaman', 'sub', 'komponen', 'Kondisi', ':', 'Kriteria', 'sudah/belum', 'terkunci', '?', '-', 'Belum', ':', 'Kondisi', 'mengubah', 'penilaian', '?', ':', 'Ingin', 'tim', 'Ya', ':', 'Mengubah', 'penilaian', 'anggota', 'pada', 'kriteria', 'yang', 'dipilih', 'Tidak', ':', 'Mengunci', 'penilaian', 'pada', 'kriteria', 'yang', 'dipilih', 'Jika', 'kriteria', 'yang', 'ingin', 'dinilai', 'belum', 'terkunci', ',', 'apakah', 'aktor', 'ingin', 'mengubah', 'penilaian', 'kriteria', 'tersebut', '-', 'Aktor', 'mengunci', 'penilaian', 'yang', 'telah', 'diberikan', 'pada', 'kriteria', 'yang', 'dipilih', 'Sudah', ':', 'Menekan', 'simpan', 'tombol', 'Aktor', 'menekan', 'tombol', 'simpan', 'jika', 'telah', 'selesai', 'menilai', 'kriteria', 'pada', 'form', 'LKE', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '8', 'menunjukkan', 'rancangan', 'hubungan', 'antar', 'entitas', 'beserta', 'atribut', 'di', 'dalamnya', '.', 'TABEL', 'III', 'Penjelasan', 'activity', 'diagram', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'oleh', 'ketua', 'tim', 'No', 'Nama', 'Proses', 'Deskripsi', 'Aktor', 'membuka', 'halaman', 'form', 'LKE', 'dengan', 'memilih', 'aksi', 'evaluasi', 'pada', 'salah', 'satu', 'sub', 'komponen', 'di', 'halaman', 'sub', 'komponen', '1', '2', '3', '4', '5', '6', 'Membuka', 'halaman', 'LKE', 'form', 'Kondisi', ':', 'Kriteria', 'sudah/belum', 'terkunci', '?', 'Belum', ':', 'Kondisi', ':', 'Ingin', 'mengubah', 'penilaian', '?', 'Ya', ':', 'Mengubah', 'penilaian', 'ketua', 'pada', 'tim', 'kriteria', 'yang', 'dipilih', 'Tidak', ':', 'Mengunci', 'penilaian', 'pada', 'kriteria', 'yang', 'dipilih', 'Sudah', ':', 'Menekan', 'tombol', 'simpan', '4', '.', 'Rancangan', 'antarmuka', '-', 'Jika', 'kriteria', 'yang', 'ingin', 'dinilai', 'belum', 'terkunci', ',', 'apakah', 'aktor', 'ingin', 'mengubah', 'penilaian', 'kriteria', 'tersebut', '-', 'Aktor', 'mengunci', 'penilaian', 'yang', 'telah', 'diberikan', 'pada', 'kriteria', 'yang', 'dipilih', 'Aktor', 'menekan', 'tombol', 'simpan', 'jika', 'telah', 'selesai', 'menilai', 'kriteria', 'pada', 'form', 'LKE', 'Gambar', '7', '.', 'Rancangan', 'antarmuka', 'fitur', 'mengisi', 'LKE', 'Antarmuka', 'dirancang', 'menggunakan', 'aplikasi', 'figma', '.', 'Rancangan', 'antarmuka', 'dibuat', 'untuk', 'menggambarkan', 'antarmuka', 'aplikasi', 'kepada', 'narasumber', '.', 'Perancangan', 'antarmuka', 'dibuat', 'berdasarkan', 'kebutuhan', 'narasuber', '.', 'Setiap', 'peneliti', 'membuat', 'rancangan', 'antarmuka', 'baru', 'atau', 'mengubah', 'rancangan', 'selalu', 'didiskusikan', 'dengan', 'narasumber', 'supaya', 'dapat', 'menghasilkan', 'antarmuka', 'yang', 'dan', 'mudah', 'sesuai', 'dioperasikan', '.', 'kebutuhan', 'dengan', 'Gambar', '7.', 'menampilkan', 'rancangan', 'antarmuka', 'fitur', 'untuk', 'mengisi', 'LKE', '.', 'Pada', 'gambar', 'tersebut', 'terdapat', 'kriteria-kriteria', 'LKE', 'yang', 'akan', 'dievaluasi', '.', 'Setiap', 'kriteria', 'memiliki', 'form', 'nilai', ',', 'nilai', 'angka', ',', 'dan', 'catatan', ',', 'serta', 'panduan', 'evaluator', '.', 'Anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'atau', 'pengendali', 'teknis', 'menilai', 'unit', 'kerja', 'berdasarkan', 'kriteria', 'yang', 'tertera', 'tersebut', '.', 'Mereka', 'akan', 'memilih', 'kolom', 'nilai', 'dan', 'catatan', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'kolom', 'nilai', 'angka', 'akan', 'otomatis', 'muncul', 'ketika', 'kolom', 'nilai', 'telah', 'terisi', '.', '5', '.', 'Rancangan', 'basis', 'data', 'basis', 'Rancangan', 'dilakukan', 'dengan', 'data', 'mengidentifikasi', 'entitas-entitas', 'yang', 'diperlukan', 'pada', 'basis', 'data', '.', 'Kemudian', 'menentukan', 'hubungan', 'antar', 'entitas', ',', 'atribut', 'pada', 'tiap', 'entitas', ',', 'dan', 'definisi', 'pada', 'tiap', 'atribut', 'tersebut', '.', 'Setelah', 'mendefinisikan', 'entitas-entitas', 'tersebut', ',', 'langkah', 'selanjutnya', 'menentukan', 'hubungan', 'antar', 'entitas', 'dan', 'atribut-atribut', 'di', 'dalamnya', '.', 'Gambar', 'Gambar', '8', '.', 'Rancangan', 'basis', 'data', '6', '.', 'Rancangan', 'arsitektur', 'sistem', 'Gambar', 'rancangan', 'arsitektur', 'sistem', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', '10', '.', 'Aplikasi', 'yang', 'akan', 'dirancang', '7', '/', '8', 'berbasis', 'web', ',', 'sehingga', 'pengguna', 'perlu', 'mengakses', 'situs', 'web', 'evaluasi', 'AKIP', 'melalui', 'web', 'browser', '.', 'Situs', 'web', 'yang', 'dirancang', 'menggunakan', 'framework', 'laravel', 'dan', 'bootstrap', 'tampilannya', '.', 'Database', 'Management', 'System', '(', 'DBMS', ')', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'adalah', 'mysql', '.', 'sebagai', 'Gambar', '10', '.', 'Rancangan', 'arsitektur', 'sistem', 'E.', 'Evaluasi', 'Perancangan', '1', '.', 'Wawancara', 'yang', 'telah', 'aplikasi', 'Peneliti', 'melakukan', 'wawancara', 'dengan', 'pegawai', 'akan', 'inspektorat', 'utama', 'BPS', 'yang', 'nantinya', 'menggunakan', 'dirancang', '.', 'Wawancara', 'dilakukan', 'untuk', 'mengetahui', 'apakah', 'sesuai', 'dengan', 'rancangan', 'yang', 'dibuat', 'kebutuhan', 'pengguna', 'atau', 'belum', '.', 'Apabila', 'rancangan', 'belum', 'sesuai', ',', 'maka', 'peneliti', 'akan', 'mengubah', 'atau', 'memperbaiki', 'rancangan', 'tersebut', 'hingga', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'narasumber', '.', 'Setiap', 'pembuatan', 'rancangan', 'fitur', 'baru', 'atau', 'perbaikan', 'rancangan', 'fitur', ',', 'peneliti', 'selalu', 'memaparkan', 'hasilnya', 'pada', 'narasumber', 'untuk', 'dievaluasi', 'hingga', 'hasil', 'rancangannya', 'disetujui', '.', 'sudah', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '3', '.', 'Questionnaire', 'of', 'User', 'Interface', 'Satisfaction', '(', 'QUIS', ')', 'Peneliti', 'menggunakan', 'QUIS', '7.0', 'untuk', 'mengetahui', 'rancangan', 'tingkat', 'kepuasan', 'pengguna', 'berdasarkan', 'antarmuka', 'yang', 'telah', 'dibuat', '.', 'Responden', 'dalam', 'evaluasi', 'ini', 'berjumlah', '5', 'orang', 'pegawai', 'BPS', 'yang', 'nantinya', 'akan', 'menggunakan', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', '.', 'Responden', 'diberikan', '32', 'pertanyaan', 'yang', 'termasuk', 'dalam', '6', 'kategori', 'dengan', 'interval', 'nilai', '0', 'hingga', '9', '.', '0', 'menyatakan', 'bahwa', 'aplikasi', 'tersebut', 'buruk', ',', 'sedangkan', '9', 'menyatakan', 'bahwa', 'aplikasi', 'tersebut', 'baik', '.', 'Berdasarkan', 'evaluasi', 'dengan', 'QUIS', ',', 'menghasilkan', 'nilai', '7,6375', 'yang', 'menandakan', 'bahwa', 'pengguna', 'sudah', 'cukup', 'puas', 'dengan', 'antarmuka', 'aplikasi', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'telah', 'dirancang', 'untuk', 'dapat', 'mengumpulkan', 'dan', 'menampilkan', 'seluruh', 'informasi', ',', 'data', ',', 'dan', 'dokumen', 'terkait', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'dalam', 'satu', 'aplikasi', 'serta', 'dapat', 'mempermudah', 'dalam', 'penyusunan', 'LKE', 'dan', 'KKE', 'sehingga', 'dapat', 'lebih', 'menghemat', 'waktu', 'dan', 'tenaga', '.', 'Aplikasi', 'juga', 'dirancang', 'dengan', 'fitur', 'kunci', 'penilaian', 'LKE', '.', 'Rancangan', 'aplikasi', 'dengan', 'menandatangi', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Document', '(', 'FSD', ')', '.', 'Dokumen', 'tersebut', 'juga', 'telah', 'disahkan', 'oleh', 'kepala', 'bagian', 'umum', 'inspektorat', 'utama', 'BPS', '.', 'Berdasarkan', 'evaluasi', 'dengan', 'consistency', 'analysis', ',', 'rancangan', 'yang', 'dibuat', 'sudah', 'konsisten', ',', 'sesuai', 'dengan', 'tujuan', 'dibutuhkannya', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', '.', 'Berdasarkan', 'QUIS', ',', 'didapatkan', 'bahwa', 'pengguna', 'telah', 'cukup', 'puas', 'dengan', 'antarmuka', 'aplikasi', 'yang', 'dirancang', '.', 'narasumber', 'dievaluasi', 'telah', 'oleh', 'Setelah', 'mengevaluasi', 'dan', 'menyetujui', 'rancangan', 'telah', 'disusun', ',', 'peneliti', 'menyusun', 'Product', 'yang', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Requirement', 'Document', 'Specification', 'Document', 'Selanjutnya', ',', 'narasumber', 'dan', 'tim', 'TI', 'buntama', 'inspektorat', 'utama', 'BPS', 'menandatangi', 'dokumen', 'tersebut', 'sebagai', 'bukti', 'bahwa', 'rancangan', 'aplikasi', 'evaluasi', 'atas', 'implementasi', 'SAKIP', 'telah', 'dievaluasi', 'dan', 'disetujui', '.', 'Dokumen', 'tersebut', 'juga', 'telah', 'disahkan', 'oleh', 'kepala', 'bagian', 'umum', 'inspektorat', 'utama', 'BPS', '.', '(', 'FSD', ')', '.', '2', '.', 'Consistency', 'analysis', 'yaitu', 'layer', ',', 'process', 'business', 'Selain', 'melalui', 'wawancara', ',', 'hasil', 'perancangan', 'juga', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'metode', 'consistency', 'analysis', '.', 'Metode', 'ini', 'melakukan', 'identifikasi', 'pada', '4', 'komponen', 'layer', ',', 'layer', ',', 'requirements', 'layer', ',', 'dan', 'specification', 'layer', '.', 'Setelah', 'mengidentifikasi', 'layer', ',', 'didapatkan', 'kebutuhan', 'yang', 'konsisten', '(', 'A', ')', 'berjumlah', '83', ',', 'total', 'elemen', 'kebutuhan', '(', 'B', ')', 'berjumlah', '83', ',', 'dengan', 'rincian', '3', 'business', 'layer', ',', '16', 'process', 'layer', ',', 'dan', '32', 'specification', 'layer', '.', 'Tidak', 'ada', 'elemen', 'kebutuhan', 'yang', 'tidak', 'terdefinisi', '(', 'C', ')', '.', 'Setiap', 'nilai', 'A', ',', 'B', ',', 'dan', 'C', ',', 'dimasukkan', 'dalam', 'rumus', 'RCI', 'dan', 'menghasilkan', 'nilai', '100', '%', '.', 'Sehingga', ',', 'terbukti', 'bahwa', 'hasil', 'analisa', 'dan', 'perancangan', 'sudah', 'sesuai', 'dan', 'konsisten', 'dengan', 'kebutuhan', 'sistem', '.', 'layer', ',', '32', 'requirements', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', '“', 'Peraturan', 'Kepala', 'BPS', 'Nomor', '7', 'Tentang', 'Organisasi', 'dan', 'Tata', 'Kerja', 'BPS', '”', '.', 'Jakarta', ',', '2008', '.', '[', '2', ']', 'KemenPAN-RB', ',', '“', 'Peraturan', 'Menteri', 'PAN-RB', 'RI', 'Nomor', '88', 'Tentang', 'Evaluasi', 'Akuntabilitas', 'Kinerja', 'Instansi', 'Pemrintah', '”', '.', 'Jakarta', ',', '2021', '.', '[', '3', ']', 'H.', 'Saputra', ',', 'F.', 'Pradana', ',', 'and', 'B.', 'Priyambadha', ',', '“', 'Pengembangan', 'Elektronik-Sistem', 'Akuntabilitasi', 'Kinerja', 'Instansi', 'Pemerintah', 'untuk', 'Dinas', 'Perindustrian', 'Kota', 'Malang', '”', ',', 'Jurnal', 'Pengembangan', 'Teknologi', 'Informasi', 'dan', 'Ilmu', 'Komputer', ',', 'vol', '.', '1', ',', 'no.10', ',', 'pp', '1167-1175', ',', 'Oktober', '2017', '.', '[', '4', ']', 'B.', 'Santoso', ',', 'Satrianansyah', ',', 'Armanto', ',', 'W.', 'Saputra', ',', '“', 'Sistem', 'Akuntabilitasi', 'Kinerja', 'Instansi', 'Pemerintah', '(', 'SAKIP', ')', 'Berbasis', 'Web', 'Mobile', '”', ',', 'JUTIM', '(', 'Jurnal', 'Teknik', 'Informatika', 'Musirawas', ')', ',', 'vol', '.', '6', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '72-80', ',', 'Juni', '2021', '.', '[', '5', ']', 'N.', 'Hayati', ',', 'M.R', '.', 'Fanani', ',', 'U.', 'Azizah', ',', '“', 'Rancang', 'Bangun', 'Sistem', 'Informasi', 'Akuntabilitas', 'Kinerja', 'Instansi', 'Pemerintah', 'Berbasis', 'E-', 'Government', '”', ',', 'Kumpulan', 'jurnaL', 'Ilmu', 'Komputer', '(', 'KLIK', ')', ',', 'vol', '.', '09', ',', 'no', '.', '03', ',', 'pp', '479-490', ',', '2022', '.', '[', '6', ']', 'A.', 'Dennis', ',', 'B.', 'H.', 'Wixon', ',', 'D.', 'Tegarden', ',', 'System', 'Analysis', '&', 'Design', 'An', 'Object-Oriented', 'Approach', 'with', 'UML', '.', 'United', 'States', 'of', 'America', ':', 'Aptara', ',', '2015', '.', '[', '7', ']', 'J.', 'Nielsen', '.', '(', '2012', ',', '6', ')', '.', 'How', 'Many', 'Test', 'Users', 'in', 'a', 'Usability', 'Study', '?', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.nngroup.com/articles/how-many-', 'test-users/', '[', '8', ']', 'A.', 'Subhan', ',', 'W.', 'H.', 'Haji', ',', '“', 'Analisa', 'Perancangan', 'Sistem', 'Informasi', 'Manajemen', 'Validasi', 'Data', 'Pembangunan', 'Fiber', 'Optik', '”', ',', 'Jurnal', 'Teknologi', 'Informasi', 'dan', 'Ilmu', 'Komputer', '(', 'JTIIK', ')', ',', 'vol', '.', '8', 'no', '.', '5', ',', 'pp', '1107-1116', ',', 'Desember', ',', '2021', '.', '[', '9', ']', 'Inspektorat', 'Wilayah', 'I', 'BPS', ',', 'Pedoman', 'Evaluasi', 'Atas', 'Implementasi', 'SAKIP', '.', 'Jakarta', ':', 'Inspektorat', 'Utama', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '2022', '.', '[', '10', ']', 'Google', '.', '(', '2022', ',', '9', ')', '.', 'Kuota', 'untuk', 'Layanan', 'Google', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//developers.google.com/apps-script/guides/services/quotas', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Perbandingan', 'Model', 'Machine', 'Learning', 'dan', 'Deep', 'Learning', 'dalam', 'Memprediksi', 'Curah', 'Hujan', 'Dasarian', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', ')', 'Hanivianisa', 'Hamson', '(', '221910721', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Bony', 'Parulian', 'Josaphat', ',', 'S.Si.', ',', 'M.Si', '.', 'Ringkasan—', 'Indonesia', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'negara', 'yang', 'mengalami', 'ancaman', 'perubahan', 'iklim', 'yang', 'berdampak', 'pada', 'pola', 'dan', 'distribusi', 'curah', 'hujan', 'yang', 'tidak', 'menentu', '.', 'Untuk', 'itu', ',', 'perlu', 'adanya', 'penelitian', 'mengenai', 'prediksi', 'curah', 'hujan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'berfokus', 'pada', 'penerapan', 'metode', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', ',', 'yaitu', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', ',', 'Extreme', 'Gradient', 'Boosting', '(', 'XGBoost', ')', ',', 'Multilayer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', ',', 'dan', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', '(', 'LSTM', ')', ',', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', '(', 'sepuluh', 'harian', ')', ',', 'serta', 'menentukan', 'model', 'yang', 'terbaik', '.', 'Data', 'penelitian', 'ini', 'dikumpulkan', 'melalui', 'situs', 'web', 'Data', 'Online', 'BMKG', 'dari', 'Januari', '1978', 'hingga', 'Desember', '2022', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'Grid', 'Search', 'CV', 'untuk', 'melakukan', 'simulasi', 'hyperparameter', 'dan', 'memperoleh', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'terbaik', '.', 'Model', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'ukuran', 'MAE', ',', 'RMSE', ',', 'dan', '𝑹𝟐', '.', 'Hasil', 'kinerja', 'dari', 'keempat', 'model', 'tidak', 'berbeda', 'jauh', '.', 'Berdasarkan', 'evaluasi', 'kinerja', 'pengujian', 'dan', 'visualisasi', 'grafik', ',', 'model', 'prediksi', 'LSTM', 'merupakan', 'model', 'terbaik', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'di', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', ',', 'dengan', 'nilai', 'MAE', 'sebesar', '35,547', ',', 'RMSE', 'sebesar', '54,590', ',', 'dan', '𝑹𝟐', 'sebesar', '0,557', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Curah', 'hujan', 'dasarian', ',', 'SVR', ',', 'XGBoost', ',', 'MLP', ',', 'LSTM', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Wilayah', 'Indonesia', 'terletak', 'di', 'garis', 'khatulistiwa', 'sehingga', 'Indonesia', 'memiliki', 'iklim', 'muson', 'tropis', 'yang', 'menyebabkan', 'Indonesia', 'memiliki', 'dua', 'musim', ',', 'yaitu', 'musim', 'hujan', 'dan', 'musim', 'kemarau', '.', 'Kedua', 'musim', 'tersebut', 'ditandai', 'oleh', 'sering', 'atau', 'jarangnya', 'curah', 'hujan', '.', 'Suatu', 'musim', 'dikatakan', 'musim', 'hujan', 'jika', 'curah', 'hujan', 'lebih', 'dari', '50', 'mm/dasarian', '(', 'sepuluh', 'harian', ')', 'dan', 'diikuti', 'oleh', 'dasarian', 'berikutnya', ',', 'sedangkan', 'musim', 'kemarau', 'terjadi', 'ketika', 'curah', 'hujan', 'kurang', 'dari', '50', 'mm/dasarian', 'dan', 'diikuti', 'oleh', 'dasarian', 'berikutnya', '[', '1', ']', '.', 'Umumnya', ',', 'musim', 'di', 'Indonesia', 'berubah', 'setiap', 'setengah', 'tahun', '.', 'Indonesia', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'negara', 'yang', 'mengalami', 'ancaman', 'perubahan', 'iklim', '.', 'Salah', 'satu', 'dampak', 'dari', 'perubahan', 'iklim', 'adalah', 'pola', 'dan', 'distribusi', 'curah', 'hujan', 'yang', 'tidak', 'menentu', '.', 'Kejadian-kejadian', 'ekstrem', 'seperti', 'curah', 'hujan', 'yang', 'sangat', 'tinggi', 'dalam', 'waktu', 'singkat', 'dapat', 'mengakibatkan', 'terjadinya', 'banjir', '.', 'Di', 'sisi', 'lain', ',', 'curah', 'hujan', 'yang', 'sangat', 'rendah', 'yang', 'berlangsung', 'secara', 'terus-menerus', 'dapat', 'menyebabkan', 'musim', 'kemarau', 'berkepanjangan', 'sehingga', 'mengakibatkan', 'terjadinya', 'krisis', 'air', 'dan', 'kekeringan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'perubahan', 'iklim', 'dapat', 'membuat', 'musim', 'hujan', 'dan', 'kemarau', 'mengalami', 'pergeseran', '.', 'Hal', 'ini', 'tentu', 'berdampak', 'serius', 'terhadap', 'berbagai', 'aspek', 'kehidupan', ',', 'salah', 'satunya', 'adalah', 'sektor', 'pertanian', '.', 'Nuraisah', 'dan', 'Kusumo', '[', '2', ']', 'melakukan', 'penelitian', 'dampak', 'perubahan', 'iklim', 'terhadap', 'produksi', 'beras', 'di', 'Desa', 'Wanguk', ',', 'Kecamatan', 'Anjatan', ',', 'Kabupaten', 'Indramayu', '.', 'Dari', 'penelitian', 'ini', ',', 'disimpulkan', 'bahwa', 'petani', 'merasakan', 'perubahan-perubahan', 'yang', 'terjadi', 'akibat', 'perubahan', 'iklim', ',', 'seperti', 'perubahan', 'masa', 'tanam', ',', 'perubahan', 'suhu', 'dan', 'curah', 'hujan', ',', 'serta', 'cuaca', 'ekstrem', '.', 'Selain', 'itu', 'dampak', 'perubahan', 'iklim', 'yang', 'dialami', 'petani', 'adalah', 'penurunan', 'pendapatan', 'petani', ',', 'penurunan', 'hasil', 'panen', ',', 'semakin', 'meningkatnya', 'serangan', 'organisme', 'pengganggu', 'tanaman', '(', 'OPT', ')', ',', 'dan', 'terjadinya', 'peningkatan', 'risiko', 'gagal', 'panen', 'Jawa', 'Barat', 'termasuk', 'ke', 'dalam', 'tiga', 'provinsi', 'sentra', 'produksi', 'padi', 'terbesar', 'di', 'Indonesia', '.', 'Menurut', 'data', 'BPS', ',', 'produksi', 'padi', 'di', 'Provinsi', 'Jawa', 'Barat', 'mencapai', '9,1', 'juta', 'ton', 'pada', 'tahun', '2021', '.', 'Meskipun', 'begitu', ',', 'Jawa', 'Barat', 'juga', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'dari', 'tiga', 'provinsi', 'dengan', 'total', 'luas', 'potensi', 'gagal', 'panen', 'terbesar', 'di', 'Indonesia', 'pada', 'tahun', '2021', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pendataan', 'Kerangka', 'Sampel', 'Area', '(', 'KSA', ')', 'oleh', 'BPS', ',', 'luas', 'potensi', 'gagal', 'panen', 'di', 'Jawa', 'Barat', 'pada', 'tahun', '2021', 'mencapai', '29,3', 'ribu', 'hektar', '.', 'Penyebab', 'gagal', 'panen', 'atau', 'rusak', 'umumnya', 'adalah', 'bencana', 'alam', ',', 'seperti', 'banjir', 'dan', 'kekeringan', ',', 'serta', 'serangan', 'OPT', '[', '3', ']', '.', 'Wilayah', 'Jawa', 'Barat', 'memang', 'dikenal', 'sebagai', 'daerah', 'yang', 'rawan', 'akan', 'bencana', 'banjir', '.', 'Berdasarkan', 'data', 'Badan', 'Nasional', 'Penanggulangan', 'Bencana', '(', 'BNPB', ')', ',', 'telah', 'terjadi', 'sebanyak', '2011', 'kejadian', 'bencana', 'alam', 'di', 'Jawa', 'Barat', 'pada', 'tahun', '2021', ',', 'dengan', '303', 'di', 'antaranya', 'merupakan', 'bencana', 'banjir', '.', 'Curah', 'hujan', 'merupakan', 'faktor', 'alam', 'yang', 'perlu', 'menjadi', 'perhatian', 'khusus', 'karena', 'curah', 'hujan', 'yang', 'ekstrem', 'dapat', 'berdampak', 'pada', 'bencana', 'alam', '.', 'Informasi', 'curah', 'hujan', 'yang', 'akurat', 'sangat', 'bermanfaat', 'bagi', 'kehidupan', 'masyarakat', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'informasi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mengetahui', 'awal', 'masuk', 'musim', 'hujan', 'dan', 'musim', 'kemarau', 'sehingga', 'dapat', 'membantu', 'masyarakat', '.', 'Untuk', 'itu', ',', 'perlu', 'adanya', 'penelitian', 'mengenai', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', '.', 'Menurut', 'Swarinoto', 'dan', 'Sugiyono', '[', '4', ']', ',', 'curah', 'hujan', 'memiliki', 'keterkaitan', 'dengan', 'unsur-unsur', 'cuaca', '.', 'Tidak', 'hanya', 'suhu', 'udara', 'dan', 'kelembaban', 'udara', ',', 'tetapi', 'banyak', 'unsur', 'cuaca', 'lain', 'yang', 'berpengaruh', 'terhadap', 'curah', 'hujan', '.', 'Salah', 'satu', 'stasiun', 'meteorologi', 'di', 'Jawa', 'Barat', 'yang', 'melakukan', 'pengamatan', 'unsur-', 'unsur', 'cuaca', 'adalah', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', 'yang', 'berada', 'di', 'wilayah', 'Kabupaten', 'Majalengka', '.', 'Sudah', 'banyak', 'penelitian', 'sebelumnya', 'yang', 'membangun', 'model', 'untuk', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', '.', 'Salah', 'satu', 'metode', 'klasik', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Auto', 'Regressive', 'Integrated', 'Moving', 'Average', 'with', 'Exogenous', 'Inputs', '(', 'ARIMAX', ')', '.', 'Namun', ',', 'metode', 'ini', 'memiliki', 'beberapa', 'asumsi', 'yang', 'harus', 'terpenuhi', ',', 'seperti', 'asumsi', 'stationeritas', 'serta', 'asumsi', 'bahwa', 'residual', 'model', 'harus', 'white', 'noise', 'dan', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Sebagai', 'alternatif', ',', 'para', 'peneliti', 'menggunakan', 'berbagai', 'pendekatan', 'machine', '1', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'learning', 'karena', 'mampu', 'bekerja', 'pada', 'data', 'yang', 'nonstationer', 'dan', 'nonlinier', '[', '5', ',', '6', ']', '.', 'Beberapa', 'metode', 'machine', 'learning', 'yang', 'sering', 'digunakan', 'adalah', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', ',', 'K-', 'Nearest', 'Neighbor', '(', 'KNN', ')', ',', 'Decision', 'Tree', ',', 'Random', 'Forest', 'Regression', ',', 'dan', 'Extreme', 'Gradient', 'Boosting', '(', 'XGBoost', ')', '.', 'Penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Liyew', 'dan', 'Melese', '[', '7', ']', 'menunjukkan', 'bahwa', 'performa', 'XGBoost', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'di', 'Ethiopia', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'dengan', 'Multivariate', 'Linear', 'Regression', '(', 'MLR', ')', 'dan', 'Random', 'Forest', 'Regression', ',', 'dengan', 'nilai', 'MAE', 'dan', 'RMSE', 'sebesar', '3,58', 'dan', '7,85', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'Zhang', ',', 'dkk', '.', '[', '8', ']', 'membandingkan', 'model', 'SVR', 'dan', 'Multilayer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', 'untuk', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'tahunan', 'dan', 'diperoleh', 'bahwa', 'model', 'SVR', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'dengan', 'model', 'MLP', '.', 'learning', 'dibandingkan', 'dengan', 'machine', 'learning', 'adalah', 'feature', 'extraction', 'dapat', 'dilakukan', 'secara', 'otomatis', '.', 'Pada', 'machine', 'learning', ',', 'sebagian', 'besar', 'karakteristik', 'harus', 'ditentukan', 'secara', 'manual', 'yang', 'membutuhkan', 'pengetahuan', 'khusus', 'dan', 'performa', 'dari', 'sebagian', 'besar', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'bergantung', 'pada', 'keakuratan', 'fitur', 'yang', 'diekstraksi', '.', 'Akan', 'tetapi', ',', 'kelemahan', 'deep', 'learning', 'adalah', 'deep', 'learning', 'membutuhkan', 'kumpulan', 'data', 'yang', 'besar', 'untuk', 'memahami', 'data', 'dengan', 'baik', '.', 'Dalam', 'hal', 'ini', ',', 'pendekatan', 'machine', 'learning', 'dapat', 'memberikan', 'kinerja', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'deep', 'learning', '[', '12', ']', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'berfokus', 'pada', 'penerapan', 'metode', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', ',', 'yaitu', 'SVR', ',', 'XGBoost', ',', 'MLP', ',', 'dan', 'LSTM', ',', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', ',', 'serta', 'menentukan', 'model', 'yang', 'terbaik', '.', 'Selain', 'machine', 'learning', ',', 'beberapa', 'penelitian', 'juga', 'menerapkan', 'deep', 'learning', 'untuk', 'prediksi', 'curah', 'hujan', ',', 'seperti', 'MLP', 'dan', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', '(', 'LSTM', ')', '.', 'Pada', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Gu', ',', 'dkk', '.', '[', '9', ']', ',', 'MLP', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'baik', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'ekstrem', 'bulanan', 'di', 'Taihu', 'Basin', ',', 'China', ',', 'mengungguli', 'model', 'stacking', 'ensemble', 'learning', 'dan', 'model', 'machine', 'learning', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'sebuah', 'penelitian', 'curah', 'hujan', 'di', 'Ethiopia', 'oleh', 'Endalie', ',', 'Halie', ',', 'dan', 'Taye', '[', '10', ']', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'LSTM', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dibandingkan', 'dengan', 'model', 'MLP', ',', 'KNN', ',', 'Decision', 'Tree', ',', 'dan', 'SVR', '.', 'Saat', 'ini', ',', 'pendekatan', 'deep', 'learning', 'lebih', 'banyak', 'digunakan', 'oleh', 'para', 'peneliti', 'karena', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'baik', '.', 'Deep', 'learning', 'sangat', 'bagus', 'dalam', 'menemukan', 'struktur', 'yang', 'rumit', 'dalam', 'data', 'berdimensi', 'tinggi', 'sehingga', 'dapat', 'diterapkan', 'di', 'banyak', 'bidang', 'sains', 'dan', 'bisnis', '[', '11', ']', '.', 'Keunggulan', 'lain', 'dari', 'deep', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'di', 'atas', ',', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Mengetahui', 'gambaran', 'umum', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'di', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', '.', '2', '.', 'Mengetahui', 'kinerja', 'model', 'SVR', ',', 'XGBoost', ',', 'MLP', ',', 'dan', 'LSTM', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', '.', '3', '.', 'Menentukan', 'model', 'yang', 'terbaik', 'untuk', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Uraian', 'beberapa', 'penelitian', 'sebelumnya', 'yang', 'terkait', 'dengan', 'penelitian', 'ini', 'disajikan', 'dalam', 'Tabel', 'I.', 'TABEL', 'I', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penulis', ',', 'Publikasi', 'Liyew', ',', 'C.', 'M.', ',', '&', 'Melese', ',', 'H.', 'A', '.', 'Journal', 'of', 'Big', 'Data', ',', '8', '(', '1', ')', ',', '1-11', '.', '2021', '.', '[', '7', ']', 'Metode', 'Penelitian', 'MLR', ',', 'RFR', ',', 'dan', 'XGBoost', 'No', '1', 'Judul', 'Machine', 'learning', 'techniques', 'to', 'predict', 'daily', 'rainfall', 'amount', '2', '3', '4', '5', '6', '7', '.', 'Rainfall', 'prediction', 'using', 'Extreme', 'Gradient', 'Boosting', 'and', 'Annual', 'Non-Monsoon', 'Rainfall', 'Prediction', 'Modelling', 'Using', 'SVR-MLP', ':', 'An', 'Empirical', 'Study', 'From', 'Odisha', 'A', 'Stacking', 'Ensemble', 'Learning', 'for', 'Monthly', 'Rainfall', 'Model', 'Prediction', 'in', 'the', 'Taihu', 'Basin', ',', 'China', 'Deep', 'learning', 'model', 'for', 'daily', 'rainfall', 'prediction', ':', 'case', 'study', 'of', 'Jimma', ',', 'Ethiopia', 'Deep', 'Learning', 'Models', 'for', 'the', 'Prediction', 'of', 'Rainfall', 'Prediksi', 'Curah', 'Hujan', 'Dasarian', 'dengan', 'Metode', 'Vanilla', 'RNN', 'dan', 'LSTM', 'untuk', 'Menentukan', 'Awal', 'Musim', 'Hujan', 'dan', 'Kemarau', 'Anwar', ',', 'M.', 'T.', ',', 'Winarno', ',', 'E.', ',', 'Hadikurniawati', ',', 'W.', ',', '&', 'Novita', ',', 'M.', 'In', 'Journal', 'of', 'Physics', ':', 'Conference', 'Series', '(', 'Vol', '.', '1869', ',', 'No', '.', '1', ',', 'p.', '012078', ')', '.', '2021', '.', '[', '13', ']', 'Zhang', ',', 'X.', ',', 'Mohanty', ',', 'S.', 'N.', ',', 'Parida', ',', 'A.', 'K.', ',', 'Pani', ',', 'S.', 'K.', ',', 'Dong', ',', 'B.', ',', '&', 'Cheng', ',', 'X.', 'IEEE', 'Access', ',', '8', ',', '30223-', '30233', '.', '2020', '.', '[', '8', ']', 'Gu', ',', 'J.', ',', 'Liu', ',', 'S.', ',', 'Zhou', ',', 'Z.', ',', 'Chalov', ',', 'S.', 'R.', ',', '&', 'Zhuang', ',', 'Q', '.', 'Water', ',', '14', '(', '3', ')', ',', '492', '.', '2022', '.', '[', '9', ']', 'In', 'S.', ',', 'Geetha', ',', 'Endalie', ',', 'D.', ',', 'Haile', ',', 'G.', ',', '&', 'Taye', ',', 'W.', 'Water', 'Supply', ',', '22', '(', '3', ')', ',', '3448-3461', '.', '2022', '.', '[', '10', ']', 'Aswin', ',', 'Vinayakumar', ',', 'International', 'Communication', 'Processing', '(', 'ICCSP', ')', '.', '2018', '.', '[', '14', ']', 'Devi', ',', 'N.', 'M.', 'M.', 'C', ',', 'dkk', '.', 'JEPIN', '(', 'Jurnal', 'Edukasi', 'dan', 'Penelitian', 'Informatika', ')', ',', '8', '(', '3', ')', ',', 'Desember', '2022', '.', '[', '15', ']', 'R.', 'Conference', 'and', 'P.', ',', '&', '2018', 'on', 'Signal', 'Tertulis', 'Performa', 'XGBoost', 'menghasilkan', 'MAE', 'dan', 'RMSE', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dibandingkan', 'dengan', 'MLR', 'dan', 'RFR', 'sehingga', 'lebih', 'baik', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', '.', 'Model', 'yang', 'dibangun', 'menghasilkan', 'prediksi', 'yang', 'akurat', 'untuk', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'harian', 'dengan', 'MAE', 'pengujian', 'sebesar', '8,8', '.', 'Faktor', 'yang', 'paling', 'mempengaruhi', 'curah', 'hujan', 'adalah', 'kelembaban', 'rata-rata', 'dan', 'suhu', 'minimum', '.', 'Prediksi', 'curah', 'hujan', 'tahunan', 'untuk', 'Odisha', 'menggunakan', 'model', 'SVR', 'menunjukkan', 'kinerja', 'yang', 'lebih', 'baik', 'daripada', 'MLP', '.', 'Pada', 'skala', 'agregasi', 'tahunan', ',', 'model', 'stacking', ',', 'SVR', 'dan', 'XGBoost', 'berkinerja', 'baik', 'dalam', 'menerapkan', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'tahunan', '.', 'Dalam', 'hal', 'curah', 'hujan', 'ekstrem', ',', 'MLP', 'mengungguli', 'model', 'stacking', '.', 'Model', 'LSTM', 'menghasilkan', 'RMSE', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dibandingkan', 'dengan', 'metode', 'MLP', ',', 'KNN', ',', 'DT', ',', 'dan', 'SVR', '.', 'XGBoost', 'SVR', 'dan', 'MLP', 'KNN', ',', 'XGBoost', ',', 'SVR', ',', 'MLP', ',', 'dan', 'stacking', 'ensemble', 'learning', 'LSTM', ',', 'MLP', ',', 'DT', ',', 'KNN', ',', 'dan', 'SVR', 'LSTM', 'dan', 'CNN', 'Metode', 'LSTM', 'menghasilkan', 'RMSE', 'sebesar', '2,55', 'dan', 'MAPE', 'sebesar', '1.69', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'metode', 'ConvNet', 'menghasilkan', 'RMSE', 'sebesar', '2,44', 'dan', 'MAPE', 'sebesar', '1,73', '.', 'Vanila', 'RNN', 'dan', 'LSTM', 'Model', 'Vanilla', 'RNN', 'mem-peroleh', '𝑅2', 'sebesar', '0.6139', ',', 'sedangkan', 'LSTM', 'memperoleh', '𝑅2', 'sebesar', '0.5364', '.', 'Epoch', 'yang', 'optimal', 'sebesar', '75', '.', '2', '/', '8', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Tahapan', 'penelitian', 'ini', 'secara', 'umum', 'diilustrasikan', 'melalui', 'diagram', 'alir', 'pada', 'Gambar', '1', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Diagram', 'alir', 'penelitian', 'A.', 'Pengumpulan', 'Data', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'data', 'sekunder', 'yang', 'dikumpulkan', 'melalui', 'situs', 'web', 'Data', 'Online', 'BMKG', 'di', 'https', ':', '//dataonline.bmkg.go.id/', '.', 'Situs', 'ini', 'menyediakan', 'data', 'cuaca', 'harian', 'yang', 'terdiri', 'dari', '10', 'unsur', 'cuaca', 'dan', 'dapat', 'diunduh', 'dengan', 'maksimal', 'rentang', 'waktu', 'selama', '1', 'bulan', ',', 'yaitu', 'suhu', 'minimum', ',', 'suhu', 'maksimum', ',', 'suhu', 'rata-rata', ',', 'kelembaban', 'rata-', 'rata', ',', 'lamanya', 'penyinaran', 'matahari', ',', 'kecepatan', 'angin', 'maksimum', ',', 'kecepatan', 'angin', 'rata-rata', ',', 'arah', 'angin', 'saat', 'kecepatan', 'maksimum', ',', 'arah', 'angin', 'terbanyak', ',', 'dan', 'curah', 'hujan', '.', 'Data', 'cuaca', 'harian', 'ini', 'dikumpulkan', 'dari', 'satu', 'stasiun', 'BMKG', 'di', 'Jawa', 'Barat', ',', 'yaitu', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', ',', 'dengan', 'periode', '1', 'Januari', '1978', 'hingga', '31', 'Desember', '2022', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Sebelum', 'dilakukan', 'normalisasi', ',', 'dataset', 'dibagi', 'menjadi', 'dua', 'bagian', ',', 'yaitu', '80', '%', 'data', 'latih', 'dan', '20', '%', 'data', 'uji', '.', 'Normalisasi', 'dilakukan', 'menggunakan', 'data', 'latih', 'dan', 'kemudian', 'disesuaikan', 'pada', 'data', 'uji', 'menggunakan', 'parameter', 'yang', 'telah', 'diperoleh', 'dari', 'data', 'latih', '.', 'Untuk', 'normalisasi', 'data', 'menggunakan', 'metode', 'Min-', 'Max', 'dengan', 'rumus', 'pada', 'Persamaan', '1', '.', '𝑋𝑛𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙𝑖𝑧𝑒𝑑', '=', '𝑋𝑖', '−', '𝑋𝑚𝑖𝑛', '𝑋𝑚𝑎𝑥', '−', '𝑋𝑚𝑖𝑛', '(', '1', ')', 'C.', 'Pemodelan', 'Machine', 'Learning', 'dan', 'Deep', 'Learning', 'Sebelum', 'proses', 'pelatihan', 'model', ',', 'peneliti', 'menentukan', 'hyperparameter', 'untuk', 'masing-masing', 'metode', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'simulasi', 'hyperparameter', 'menggunakan', 'algoritma', 'grid', 'search', 'selama', 'pelatihan', 'untuk', 'mendapatkan', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'terbaik', 'dari', 'model', 'prediksi', '.', 'Dalam', 'melakukan', 'simulasi', ',', 'model', 'pelatihan', 'divalidasi', 'menggunakan', 'expanding', 'window', 'cross-validation', ',', 'seperti', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '2', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'jumlah', 'k', 'sebanyak', '5', '.', 'Setelah', 'diperoleh', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'terbaik', 'untuk', 'masing-masing', 'metode', ',', 'data', 'uji', 'digunakan', 'sebagai', 'masukan', 'untuk', 'melakukan', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'menggunakan', 'model', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Expanding', 'window', '5-split', 'cross-validation', 'B.', 'Preprocessing', 'Data', 'Dataset', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'selanjutnya', 'dilakukan', 'preprocessing', 'data', '.', 'Beberapa', 'hal', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'tahapan', 'ini', 'antara', 'lain', 'imputasi', 'missing', 'values', ',', 'cleaning', 'data', ',', 'agregasi', 'data', ',', 'penambahan', 'lag', ',', 'dan', 'normalisasi', 'data', '.', 'Data', 'dengan', 'missing', 'value', 'diimputasi', 'menggunakan', 'metode', 'Multiple', 'Imputation', 'by', 'Chained', 'Equations', '(', 'MICE', ')', '.', 'Semua', 'variabel', 'pada', 'dataset', 'dimasukkan', 'ke', 'dalam', 'model', 'imputasi', 'terlepas', 'dari', 'apakah', 'mengandung', 'missing', 'values', 'atau', 'tidak', ',', 'termasuk', 'variabel', 'dependen', 'dalam', 'model', 'analisis', 'dan', 'variabel', 'auxiliary', 'yang', 'tidak', 'digunakan', 'dalam', 'model', 'analisis', 'karena', 'diduga', 'mengandung', 'informasi', 'mengenai', 'nilai', 'yang', 'hilang', '[', '16', ']', '.', 'Pada', 'proses', 'cleaning', 'data', ',', 'variabel', 'yang', 'tidak', 'digunakan', 'dibuang', 'dari', 'kumpulan', 'data', '.', 'Data', 'yang', 'sudah', 'diimputasi', 'dan', 'dibersihkan', 'selanjutnya', 'diagregasi', 'menjadi', 'data', 'dasarian', ',', 'dengan', 'variabel-variabel', 'suhu', ',', 'kelembaban', 'udara', ',', 'dan', 'kecepatan', 'angin', 'dihitung', 'rata-rata', 'selama', 'sepuluh', 'hari', ',', 'serta', 'variabel', 'curah', 'hujan', 'dan', 'lama', 'penyinaran', 'matahari', 'dihitung', 'itu', ',', 'dilakukan', 'totalnya', 'selama', 'sepuluh', 'hari', '.', 'Setelah', 'penambahan', 'sebagai', 'variabel', 'independen', 'untuk', 'meningkatkan', 'akurasi', 'model', 'menggunakan', 'korelogram', 'PACF', ',', 'dengan', 'maksimal', 'sebanyak', '2', 'atribut', '.', 'lag', 'variabel', 'dependen', '1', '.', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', 'adalah', 'metode', 'supervised', 'machine', 'learning', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengatasi', 'masalah', 'regresi', '.', 'SVR', 'merumuskan', 'masalah', 'pengoptimalan', 'untuk', 'mempelajari', 'fungsi', 'regresi', 'dengan', 'memetakan', 'input', 'variabel', 'prediktor', 'ke', 'nilai', 'keluaran', 'yang', 'diamati', '[', '17', ']', '.', 'Keuntungan', 'dari', 'SVR', 'adalah', 'memiliki', 'kemampuan', 'generalisasi', 'yang', 'baik', 'serta', 'menghasilkan', 'akurasi', 'yang', 'tinggi', '[', '18', ']', '.', 'Konsep', 'umum', 'dari', 'SVR', 'adalah', 'menemukan', 'sebuah', 'fungsi', 'yang', 'dapat', 'memetakan', 'data', 'input', 'ke', 'dalam', 'ruang', 'fitur', 'berdimensi', 'tinggi', 'secara', 'nonlinier', 'dengan', 'memanfaatkan', 'fungsi', 'kernel', '[', '9', ']', '.', 'Terdapat', 'beberapa', 'fungsi', 'kernel', 'yang', 'dapat', 'digunakan', ',', 'salah', 'satunya', 'adalah', 'fungsi', 'kernel', 'radial', 'basis', '(', 'RBF', ')', '.', 'Fungsi', 'kernel', 'RBF', 'adalah', 'kernel', 'umum', 'yang', 'sebagian', 'besar', 'diterapkan', 'tanpa', 'adanya', 'pengetahuan', 'sebelumnya', '[', '17', ']', '.', 'SVR', 'kernel', 'RBF', 'memiliki', 'tiga', 'parameter', ',', 'yaitu', 'parameter', 'C', '(', 'Cost', ')', ',', '𝛾', '(', 'gamma', ')', ',', 'dan', '𝜀', '(', 'epsilon', ')', '.', '2', ')', 'Extreme', 'Gradient', 'Boosting', '(', 'XGBoost', ')', 'Extreme', 'Gradient', 'Boosting', 'atau', 'XGBoost', 'adalah', 'salah', 'satu', 'algoritma', 'pohon', 'keputusan', 'dan', 'merupakan', 'implementasi', 'dari', 'metode', 'gradient', 'boosting', 'yang', 'populer', 'dalam', 'machine', '3', '/', '8', 'learning', 'untuk', 'permasalahan', 'klasifikasi', 'dan', 'regresi', '.', 'Algoritma', 'ini', 'didasarkan', 'pada', 'konsep', 'boosting', ',', 'yaitu', 'menggabungkan', 'learner', 'untuk', 'semua', 'prediksi', 'dari', 'sekumpulan', 'weak', 'mengembangkan', 'strong', 'learner', 'melalui', 'strategi', 'pelatihan', 'tambahan', '[', '19', ']', '.', 'Pada', 'dasarnya', ',', 'XGBoost', 'melakukan', 'iterasi', 'dalam', 'membangun', 'model', 'prediksi', '.', 'XGBoost', 'menggabungkan', 'beberapa', 'model', 'prediksi', 'yang', 'relatif', 'lemah', 'menjadi', 'satu', 'model', 'prediksi', 'baru', 'yang', 'iterasi', 'untuk', 'memperbaiki', 'kesalahan', 'prediksi', 'pada', 'iterasi', 'sebelumnya', 'dan', 'meningkatkan', 'ketepatan', 'model', 'prediksi', '.', 'XGBoost', 'dapat', 'menjalankan', 'kalkulasi', 'paralel', 'secara', 'otomatis', 'selama', 'fase', 'pelatihan', 'tetapi', 'juga', 'mengoptimalkan', 'sumber', 'daya', 'komputasi', '.', 'Sifat', 'XGBoost', 'berbasis', 'pohon', 'insensitif', 'terhadap', 'outlier', ',', 'dan', 'seperti', 'kebanyakan', 'metode', 'boosting', ',', 'dapat', 'menghindari', 'overfitting', '[', '20', ']', '.', 'lebih', 'kuat', 'di', 'setiap', '3', ')', 'Multilayer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', 'Multilayer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', 'adalah', 'model', 'yang', 'banyak', 'digunakan', 'dalam', 'aplikasi', 'Neural', 'Network', 'menggunakan', 'algoritma', 'pelatihan', 'backpropagation', '[', '21', ']', '.', 'MLP', 'merupakan', 'sistem', 'neuron', 'atau', 'node', 'yang', 'tersusun', 'berlapis-lapis', 'dan', 'saling', 'berhubungan', ',', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'lapisan', 'input', ',', 'satu', 'atau', 'lebih', 'lapisan', 'tersembunyi', ',', 'dan', 'lapisan', 'output', '.', 'Node', 'dihubungkan', 'oleh', 'nilai', 'bobot', '.', 'Output', 'dari', 'setiap', 'node', 'dihitung', 'sebagai', 'jumlah', 'tertimbang', 'dari', 'input', 'yang', 'diterima', 'dan', 'dimodifikasi', 'melalui', 'fungsi', 'aktivasi', 'yang', 'kemudian', 'diumpankan', 'ke', 'depan', 'untuk', 'menjadi', 'input', 'ke', 'node', 'di', 'lapisan', 'jaringan', 'berikutnya', '[', '22', ']', '.', 'Output', 'yang', 'dihasilkan', 'tergantung', 'pada', 'pilihan', 'fungsi', 'aktivasi', '.', 'Beberapa', 'fungsi', 'aktivasi', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'antara', 'lain', 'fungsi', 'aktivasi', 'linier', ',', 'unit', 'step', ',', 'sigmoid', ',', 'dan', 'hyperbolic', 'tangent', '[', '23', ']', '.', 'Tujuan', 'pelatihan', 'MLP', 'adalah', 'untuk', 'mencari', 'kombinasi', 'bobot', 'yang', 'dapat', 'menghasilkan', 'nilai', 'kesalahan', 'terkecil', '.', '4', ')', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', '(', 'LSTM', ')', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', '(', 'LSTM', ')', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'jenis', 'dari', 'Recurrent', 'Neural', 'Network', '(', 'RNN', ')', 'yang', 'diperkenalkan', 'pertama', 'kali', 'oleh', 'Hochreiter', 'dan', 'Schmidhuber', '[', '24', ']', '.', 'Dengan', 'memperkenalkan', 'fungsi', 'gate', 'ke', 'dalam', 'struktur', 'sel', ',', 'LSTM', 'dapat', 'menangani', 'msalah', 'ketergantungan', 'jangka', 'panjang', 'dengan', 'baik', '[', '25', ']', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'LSTM', 'juga', 'dapat', 'menghindari', 'masalah', 'vanishing', 'gradient', 'selama', 'fase', 'pelatihan', '[', '26', ']', '.', 'Arsitektur', 'LSTM', 'terdiri', 'dari', 'satu', 'set', 'blok', 'memori', 'yang', 'terhubung', 'secara', 'berulang', ',', 'dengan', 'setiap', 'blok', 'berisi', 'satu', 'atau', 'lebih', 'memory', 'cells', 'dan', 'tiga', 'unit', 'multiplikatif', ',', 'yaitu', 'forget', 'gate', ',', 'input', 'gate', ',', 'dan', 'output', 'gate', '[', '27', ']', '.', 'Gerbang', 'multiplikatif', 'memungkinkan', 'sel', 'memori', 'LSTM', 'untuk', 'menyimpan', 'dan', 'mengakses', 'informasi', 'dalam', 'jangka', 'waktu', 'yang', 'lama', ',', 'sehingga', 'mengurangi', 'masalah', 'vanishing', 'gradient', '.', 'Input', 'gate', 'digunakan', 'untuk', 'mengontrol', 'informasi', 'yang', 'akan', 'ditambahkan', 'ke', 'cell', 'state', 'dan', 'mencegah', 'informasi', 'yang', 'tidak', 'berguna', 'memasuki', 'cell', 'state', '[', '26', ']', '.', 'Output', 'gate', 'digunakan', 'untuk', 'mengontrol', 'informasi', 'dan', 'menentukan', 'hidden', 'state', 'selanjutnya', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'forget', 'gate', 'dapat', 'memutuskan', 'informasi', 'apa', 'yang', 'akan', 'dibuang', 'dari', 'cell', 'state', '[', '25', ']', '.', 'D.', 'Evaluasi', 'dan', 'Pemilihan', 'Model', 'Terbaik', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pada', 'tahap', 'ini', ',', 'dilakukan', 'evaluasi', 'kinerja', 'model', 'regresi', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'menggunakan', 'perhitungan', 'Mean', 'Absolute', 'Error', '(', 'MAE', ')', ',', 'Root', 'Mean', 'Squared', 'Error', '(', 'RMSE', ')', ',', 'dan', '𝑅2', '.', 'Dari', 'keempat', 'model', ',', 'dipilih', 'model', 'terbaik', 'dengan', 'kriteria', 'nilai', 'MAE', 'dan', 'RMSE', 'yang', 'terkecil', ',', 'serta', 'nilai', '𝑅2', 'yang', 'terbesar', '.', 'Rumus', 'MAE', ',', 'RMSE', ',', 'dan', '𝑅2', 'tertulis', 'pada', 'Persamaan', '2', ',', '3', ',', 'dan', '4', 'berikut', ':', '𝑀𝐴𝐸', '=', '1', '𝑛', '∑', '\|𝑦̂𝑖', '−', '𝑦𝑖\|', '𝑛', '𝑖=1', '𝑅𝑀𝑆𝐸', '=', '√∑', '𝑛', '𝑖=1', '𝑛', '𝑖=1', '𝑅2', '=', '1', '−', '∑', '∑', '(', '𝑦̂𝑖−𝑦𝑖', ')', '2', '𝑛', '𝑖=1', '𝑛', '(', '𝑦̂𝑖−𝑦𝑖', ')', '2', '(', '𝑦̅−𝑦𝑖', ')', '2', '(', '2', ')', '(', '3', ')', '(', '4', ')', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'ini', 'diawali', 'dengan', 'permasalahan', 'mengenai', 'pentingnya', 'prediksi', 'curah', 'hujan', '.', 'Untuk', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'menerapkan', 'metode', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', ',', 'yaitu', 'SVR', ',', 'XGBoost', ',', 'MLP', ',', 'dan', 'LSTM', 'dengan', 'memanfaatkan', 'Grid', 'search', 'CV', 'untuk', 'melakukan', 'simulasi', 'hyperparameter', 'sehingga', 'diperoleh', 'model', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'dengan', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'terbaik', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'evaluasi', 'kinerja', 'model', 'menggunakan', 'MAE', ',', 'RMSE', ',', 'dan', '𝑅2', '.', 'Dari', 'hasil', 'evaluasi', ',', 'dipilih', 'model', 'prediksi', 'yang', 'terbaik', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'ini', 'disajikan', 'pada', 'Gambar', '3', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Preprocessing', 'Data', 'Sebelum', 'pembangunan', 'model', 'prediksi', ',', 'data', 'harus', 'melalui', 'tahapan', 'preprocessing', 'agar', 'data', 'siap', 'untuk', 'dianalisis', 'lebih', 'lanjut', '.', 'Data', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'terdiri', 'atas', '16.436', 'record', 'dan', '9', 'atribut', 'data', 'cuaca', '.', 'Data', 'cuaca', 'harian', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', 'masih', 'memiliki', 'missing', 'value', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'masih', 'terdapat', 'beberapa', 'nilai', 'yang', 'tidak', 'masuk', 'akal', 'yang', 'tercatat', 'dalam', 'data', ',', 'seperti', 'nilai', '8888', 'dan', '9999', 'pada', 'variabel', 'curah', 'hujan', 'dan', 'lama', 'penyinaran', 'matahari', '.', 'Kedua', 'nilai', 'tersebut', 'menunjukkan', 'bahwa', 'data', 'tidak', 'terukur', 'atau', 'tidak', 'dilakukan', 'pengukuran', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'nilai', '8888', 'dan', '9999', 'yang', 'terdapat', 'di', 'dalam', 'data', 'diubah', 'terlebih', 'dahulu', 'menjadi', 'null', 'atau', 'nilai', 'kosong', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'data', 'yang', 'hilang', 'diimputasi', 'menggunakan', 'metode', 'MICE', '.', 'Menurut', 'Seu', ',', 'Kang', ',', 'dan', 'Lee', '[', '28', ']', ',', 'metode', 'MICE', 'memiliki', 'kinerja', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'KNNimputer', 'dalam', 'mengimputasi', 'missing', 'values', '.', 'Penelitian', '4', '/', '8', 'ini', 'memanfaatkan', 'package', 'miceforest', 'menggunakan', 'bahasa', 'pemrograman', 'python', '.', 'Data', 'yang', 'telah', 'diimputasi', 'selanjutnya', 'dilakukan', 'cleaning', 'atau', 'pembersihan', 'data', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'variabel', 'independen', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'membangun', 'model', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'sebanyak', 'empat', 'variabel', ',', 'yaitu', 'suhu', 'rata', ',', 'kelembaban', 'rata-rata', ',', 'lamanya', 'penyinaran', 'matahari', ',', 'dan', 'kecepatan', 'angin', 'rata-rata', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'variabel', 'lain', 'yang', 'tidak', 'digunakan', 'dihapus', 'dari', 'dataset', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'data', 'harian', 'diagregasi', 'menjadi', 'data', 'dasarian', '(', 'sepuluh', 'harian', ')', '.', 'Terdapat', 'tiga', 'dasarian', 'dalam', 'satu', 'bulan', ',', 'dengan', 'dasarian', 'ke-1', 'dimulai', 'dari', 'tanggal', '1', 'sampai', '10', ',', 'dasarian', 'ke-2', 'dimulai', 'dari', 'tanggal', '11', 'sampai', '20', ',', 'dan', 'dasarian', 'ke-3', 'dimulai', 'dari', 'tanggal', '21', 'sampai', '31', '.', 'Variabel', 'suhu', 'rata-rata', 'dan', 'kelembaban', 'rata-rata', ',', 'dan', 'kecepatan', 'angin', 'rata-rata', ',', 'diagregasi', 'dengan', 'menghitung', 'nilai', 'rata-ratanya', 'selama', 'sepuluh', 'hari', '.', 'Sementara', 'untuk', 'variabel', 'lamanya', 'penyinaran', 'matahari', 'dan', 'curah', 'hujan', 'dihitung', 'nilai', 'totalnya', 'selama', 'sepuluh', 'hari', '.', 'Setelah', 'diagregasi', ',', 'data', 'berjumlah', '1620', 'record', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'korelogram', 'PACF', 'untuk', 'melakukan', 'penambahan', 'lag', '.', 'Lag', 'variabel', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'yang', 'signifikan', 'ditambahkan', 'ke', 'dalam', 'data', 'menjadi', 'variabel', 'independen', 'dengan', 'maksimal', 'sebanyak', '2', 'atribut', '.', 'Berdasarkan', 'korelogram', 'PACF', ',', 'lag', 'yang', 'ditambah', 'adalah', 'lag', '1', 'dan', 'lag', '2', '.', 'Dengan', 'dilakukan', 'penambahan', 'lag', ',', 'jumlah', 'data', 'menjadi', '1618', 'record', '.', 'Sebelum', 'data', 'dinormalisasi', ',', 'dataset', 'dibagi', 'menjadi', '2', ',', 'yaitu', 'data', 'latih', 'dan', 'data', 'uji', '.', 'Hal', 'ini', 'dilakukan', 'karena', 'data', 'uji', 'dianggap', 'sebagai', 'data', 'baru', 'yang', 'tidak', 'terlihat', 'sehingga', 'tidak', 'seharusnya', 'informasi', 'dari', 'data', 'tersebut', 'bocor', 'dan', 'digunakan', 'dalam', 'pelatihan', 'model', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'peneliti', 'membagi', 'dataset', 'menjadi', '80', '%', 'data', 'latih', 'dan', '20', '%', 'data', 'uji', ',', 'sehingga', 'terdapat', '1294', 'record', 'sebagai', 'data', 'latih', 'dan', '324', 'record', 'sebagai', 'data', 'uji', '.', 'Selanjutnya', ',', 'data', 'dinormalisasi', 'menggunakan', 'metode', 'Min-Max', '.', 'B.', 'Gambaran', 'Umum', 'Curah', 'Hujan', 'Dasarian', 'Pada', 'Gambar', '4', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'di', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', 'cenderung', 'berfluktuatif', '.', 'Curah', 'hujan', 'dasarian', 'ini', 'bersifat', 'musiman', '.', 'Dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'total', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'tinggi', 'di', 'akhir', 'dan', 'awal', 'tahun', ',', 'sedangkan', 'curah', 'hujan', 'rendah', 'atau', 'sedang', 'terjadi', 'di', 'pertengahan', 'tahun', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pola', 'curah', 'hujan', 'di', 'Majalengka', 'adalah', 'bertipe', 'monsunal', ',', 'di', 'mana', 'memiliki', 'satu', 'puncak', 'pada', 'periode', 'November', '–', 'Maret', 'dan', 'satu', 'palung', 'pada', 'periode', 'Mei', '–', 'September', '.', 'Secara', 'umum', ',', 'curah', 'hujan', 'saat', 'musim', 'hujan', 'lebih', 'berfluktuatif', 'dibandingkan', 'saat', 'musim', 'kemarau', '.', 'Dari', 'tangkapan', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', ',', 'rata-rata', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'yang', 'terjadi', 'adalah', '76,12', 'mm', '.', 'Curah', 'hujan', 'dasarian', 'terendah', 'pada', 'nilai', '0', 'mm', ',', 'yang', 'berarti', 'tidak', 'terjadi', 'hujan', 'selama', '10', 'hari', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'total', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'tertinggi', 'terjadi', 'pada', 'dasarian', 'pertama', 'bulan', 'April', 'tahun', '2011', ',', 'yaitu', 'mencapai', '432,7', 'mm', 'yang', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pada', 'periode', 'dasarian', 'tersebut', ',', 'terjadi', 'hujan', 'yang', 'ekstrem', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '4', '.', 'Curah', 'hujan', 'dasarian', 'di', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', 'periode', 'Januari', '1978', 'hingga', 'Desember', '2022', 'C.', 'Pembangunan', 'Model', 'untuk', 'Memprediksi', 'Curah', 'Hujan', 'Dasarian', 'Pada', 'metode', 'SVR', ',', 'peneliti', 'telah', 'menggunakan', 'fungsi', 'RBF', 'sebagai', 'fungsi', 'kernel', 'SVR', 'untuk', 'model', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', '.', 'Fungsi', 'RBF', 'dinilai', 'memiliki', 'kinerja', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'fungsi', 'kernel', 'yang', 'lain', '[', '9', ',', '19', ']', '.', 'Untuk', 'metode', 'XGBoost', ',', 'beberapa', 'hyperparameter', 'yang', 'memiliki', 'efek', 'signifikan', 'terhadap', 'performa', 'model', 'prediksi', 'adalah', 'learning', 'rate', ',', 'subsample', ',', 'max', 'leaves', ',', 'max', 'depth', ',', 'gamma', ',', 'colsample', 'bytree', ',', 'dan', 'min', 'child', 'weight', '[', '29', ']', '.', 'Sementara', 'untuk', 'model', 'MLP', ',', 'digunakan', 'hidden', 'layers', 'sebanyak', 'tiga', 'lapisan', '.', 'Jumlah', 'hidden', 'layers', 'ini', 'dipilih', 'dari', 'hasil', 'trial', 'and', 'error', 'oleh', 'peneliti', '.', 'Sementara', 'pada', 'pembangunan', 'arsitektur', 'model', 'LSTM', ',', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'beberapa', 'layers', ',', 'yaitu', 'tiga', 'hidden', 'layers', 'LSTM', ',', 'layer', 'dropout', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mencegah', 'terjadinya', 'overfitting', ',', 'dan', 'satu', 'layer', 'dense', 'yang', 'digunakan', 'sebagai', 'output', 'dari', 'model', 'LSTM', '.', 'Jumlah', 'hidden', 'layers', 'LSTM', 'tersebut', 'juga', 'dipilih', 'sebagai', 'hasil', 'dari', 'trial', 'and', 'error', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'peneliti', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'beberapa', 'parameter', 'lain', 'yang', 'ditentukan', 'di', 'awal', 'oleh', 'peneliti', 'untuk', 'model', 'LSTM', 'antara', 'lain', 'fungsi', 'ReLu', 'sebagai', 'fungsi', 'aktivasi', 'model', 'LSTM', 'dan', 'ukuran', 'epoch', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'sebanyak', '75', '.', 'Nilai', 'epoch', 'ini', 'dipilih', 'karena', 'performa', 'model', 'dapat', 'menurun', 'ketika', 'menggunakan', 'epoch', 'yang', 'lebih', 'besar', '[', '15', ']', '.', 'Fungsi', 'aktivasi', 'ReLu', 'digunakan', 'karena', 'dapat', 'mengungguli', 'fungsi', 'aktivasi', 'tanh', 'dan', 'sigmoid', '[', '30', ']', '.', 'Pada', 'model', 'LSTM', ',', 'ditambahkan', 'pula', 'fungsi', 'Early', 'Stopping', 'untuk', 'mencegah', 'terjadinya', 'overfitting', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'peneliti', 'menggunakan', 'jumlah', 'time', 'steps', 'sebanyak', '3.', 'algoritma', 'grid', 'Sebelum', 'melakukan', 'pemodelan', ',', 'peneliti', 'menentukan', 'beberapa', 'hyperparameter', 'untuk', 'dilakukan', 'simulasi', 'dengan', 'search', 'dan', 'divalidasi', 'menggunakan', 'menggunakan', 'expanding', 'window', 'cross-validation', '.', 'Grid', 'search', 'bekerja', 'mencari', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'terbaik', 'secara', 'iteratif', '.', 'Adapun', 'hyperparameter', 'yang', 'ditentukan', 'oleh', 'peneliti', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', 'II', '.', 'TABEL', 'II', 'NILAI', 'HYPERPARAMETER', 'Model', 'SVR', 'Hyperparameter', 'C', ':', '{', '1', ',', '10', ',', '100', ',', '1000', ',', '2000', '}', 'Epsilon', ':', '{', '0,00001', ',', '0,0001', ',', '0,001', ',', '0,01', '}', 'Gamma', ':', '{', '0.00001', ',', '0.0001', ',', '0.001', ',', '0,01', '}', 'XGBoost', 'Max', 'depth', ':', '{', '10', ',', '20', ',', '30', '}', 'Max', 'leaves', ':', '{', '50', ',', '100', '}', 'Min', 'child', 'weight', ':', '{', '5', ',', '10', ',', '15', '}', 'Colsample', 'bytree', ':', '{', '0,8', ',', '1', '}', 'Learning', 'rate', ':', '{', '0,01', ',', '0,1', '}', 'Gamma', ':', '{', '0,1', ',', '0,2', '}', 'Subsample', ':', '{', '0,6', ',', '0,8', '}', '5', '/', '8', 'MLP', 'LSTM', 'Hidden', 'layers', ':', '{', '(', '16,16,16', ')', ',', '(', '32,32,32', ')', ',', '(', '64,64,64', ')', ',', '(', '128,128,128', ')', '}', 'Batch', 'size', ':', '{', '16', ',', '32', ',', '64', '}', 'Alpha', ':', '{', '0,0001', ',', '0,001', ',', '0,01', ',', '0,1', '}', 'Learning', 'rate', 'init', ':', '{', '0,0001', ',', '0,001', ',', '0,01', ',', '0,1', '}', 'LSTM', 'units', ':', '{', '16', ',', '32', ',', '64', ',', '128', '}', 'Dropout', 'rate', ':', '{', '0,1', ',', '0,2', '}', 'Learning', 'rate', ':', '{', '0,0001', ',', '0,001', ',', '0,01', ',', '0,1', '}', 'Batch', 'size', ':', '{', '16', ',', '32', ',', '64', '}', 'Setelah', 'penentuan', 'hyperparameter', ',', 'langkah', 'selanjutnya', 'adalah', 'melakukan', 'pelatihan', 'model', 'menggunakan', 'data', 'latih', '.', 'Dari', 'beberapa', 'hyperparameter', 'tersebut', ',', 'diperoleh', 'jumlah', 'model', 'yang', 'terbentuk', 'dari', 'masing-masing', 'metode', ',', 'yaitu', '400', 'model', 'SVR', ',', '1440', 'model', 'XGBoost', ',', '960', 'model', 'MLP', ',', 'dan', '480', 'model', 'LSTM', '.', 'Jumlah', 'model', 'tersebut', 'diperoleh', 'dari', 'banyaknya', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'masing-masing', 'metode', 'dikalikan', 'dengan', '5', ',', 'yaitu', 'banyaknya', 'k', 'dari', 'cross-validation', 'yang', 'digunakan', '.', 'Dari', 'hasil', 'simulasi', 'hyperparameter', ',', 'diperoleh', 'kombinasi', 'terbaik', 'untuk', 'setiap', 'metode', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'Tabel', 'III', '.', 'Model', 'SVR', 'XGBoost', 'MLP', 'LSTM', 'TABEL', 'III', 'HASIL', 'SIMULASI', 'HYPERPARAMETER', 'Kombinasi', 'Hyperparameter', 'Terbaik', 'C', ':', '2000', 'Epsilon', ':', '0,01', 'Gamma', ':', '0,01', 'Max', 'depth', ':', '10', 'Max', 'leaves', ':', '50', 'Min', 'child', 'weight', ':', '15', 'Colsample', 'bytree', ':', '0,8', 'Learning', 'rate', ':', '0,1', 'Gamma', ':', '0,2', 'Subsample', ':', '0,6', 'Hidden', 'layers', ':', '(', '128,128,128', ')', 'Batch', 'size', ':', '64', 'Alpha', ':', '0,01', 'Learning', 'rate', 'init', ':', '0,001', 'LSTM', 'units', ':', '64', 'Dropout', 'rate', ':', '0,2', 'Learning', 'rate', ':', '0,001', 'Batch', 'size', ':', '32', 'D.', 'Evaluasi', 'Kinerja', 'Model', 'dan', 'Pemilihan', 'Model', 'Terbaik', 'Setelah', 'membangun', 'model', 'prediksi', ',', 'langkah', 'selanjutnya', 'adalah', 'menguji', 'model', 'prediksi', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Model', 'tersebut', 'digunakan', 'untuk', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'menggunakan', 'data', 'uji', 'kemudian', 'dievaluasi', 'kinerjanya', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'kinerja', 'model', 'pada', 'saat', 'menggunakan', 'data', 'latih', 'dibandingkan', 'dengan', 'kinerja', 'pengujian', 'untuk', 'memeriksa', 'apakah', 'model', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'terjebak', 'dalam', 'overfitting', '.', 'Evaluasi', 'kinerja', 'menggunakan', 'tiga', 'ukuran', ',', 'yaitu', 'MAE', ',', 'RMSE', 'dan', '𝑅2', '.', 'Pada', 'Tabel', 'IV', ',', 'ditunjukkan', 'hasil', 'evaluasi', 'masing-masing', 'model', 'prediksi', 'menggunakan', 'data', 'latih', 'dan', 'data', 'uji', '.', 'Dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'hasil', 'kinerja', 'antara', 'pelatihan', 'dan', 'pengujian', 'dari', 'masing-masing', 'model', 'tidak', 'jauh', 'berbeda', 'nilainya', '.', 'Hal', 'ini', 'menandakan', 'bahwa', 'tidak', 'terdapat', 'indikasi', 'overfitting', 'pada', 'model', 'prediksi', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Berdasarkan', 'Tabel', 'IV', ',', 'kinerja', 'dari', 'keempat', 'model', 'prediksi', 'terlihat', 'tidak', 'berbeda', 'jauh', '.', 'Jika', 'dilihat', 'dari', 'kinerja', 'pelatihan', ',', 'model', 'XGBoost', 'memiliki', 'nilai', 'RMSE', 'terendah', 'dan', '𝑅2', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'tertinggi', ',', 'yaitu', 'sebesar', '51,906', 'dan', '0,603', ',', 'sedangkan', 'MAE', 'terkecil', 'dimiliki', 'oleh', 'model', 'LSTM', ',', 'yaitu', 'sebesar', '36,01', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'pada', 'kinerja', 'pengujian', 'terlihat', 'bahwa', 'LSTM', 'memiliki', 'kinerja', 'yang', 'terbaik', 'dengan', 'nilai', 'MAE', 'dan', 'RMSE', 'yang', 'terkecil', 'serta', '𝑅2', 'yang', 'terbesar', ',', 'yaitu', 'secara', 'berturut-turut', 'sebesar', '35,547', ',', '54,590', ',', 'dan', '0,557', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'model', 'LSTM', 'dapat', 'dikatakan', 'sebagai', 'model', 'yang', 'terbaik', '.', 'Hal', 'tersebut', 'selaras', 'dengan', 'penelitian', 'Endalie', ',', 'Haile', ',', 'dan', 'Taye', '[', '10', ']', 'yang', 'mengatakan', 'bahwa', 'kinerja', 'LSTM', 'dapat', 'mengungguli', 'kinerja', 'model', 'regresi', 'machine', 'learning', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', '.', 'TABEL', 'IV', 'HASIL', 'EVALUASI', 'MODEL', 'PREDIKSI', 'Model', 'SVR', 'XGBoost', 'MLP', 'LSTM', 'Model', 'SVR', 'XGBoost', 'MLP', 'LSTM', 'MAE', '38,174', '36,399', '39,040', '36,010', 'MAE', '38,409', '37,071', '36,990', '35,547', 'Pelatihan', 'RMSE', '57,893', '51,906', '55,342', '53,390', 'Pengujian', 'RMSE', '57,158', '55,465', '55,233', '54,590', '𝑅2', '0,506', '0,603', '0,549', '0,580', '𝑅2', '0,514', '0,543', '0,546', '0,557', 'Meskipun', 'untuk', 'dataset', 'yang', 'kecil', ',', 'machine', 'learning', 'lebih', 'cocok', 'dibandingkan', 'dengan', 'deep', 'learning', ',', 'pada', 'studi', 'kasus', 'penelitian', 'ini', 'model', 'deep', 'learning', 'menunjukkan', 'dapat', 'memberikan', 'kinerja', 'yang', 'sama', ',', 'atau', 'bahkan', 'lebih', 'baik', ',', 'daripada', 'model', 'machine', 'learning', '.', 'Pada', 'Gambar', '5', ',', 'ditunjukkan', 'grafik', 'garis', 'yang', 'membandingkan', 'data', 'aktual', 'dengan', 'hasil', 'prediksi', 'model', 'SVR', ',', 'XGBoost', ',', 'MLP', ',', 'dan', 'LSTM', '.', 'Secara', 'keseluruhan', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'keempat', 'model', 'sudah', 'dapat', 'mengikuti', 'pola', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'aktual', ',', 'tetapi', 'hasil', 'prediksi', 'LSTM', 'terlihat', 'lebih', 'baik', 'dan', 'sesuai', 'dibandingkan', 'dengan', 'ketiga', 'model', 'lainnya', '.', 'Model', 'LSTM', 'dapat', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'yang', 'bernilai', '0', 'dengan', 'baik', ',', 'sedangkan', 'model', 'SVR', 'dan', 'MLP', 'masih', 'terdapat', 'hasil', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'yang', 'bernilai', 'negatif', '.', 'Model', 'XGBoost', 'juga', 'masih', 'belum', 'bisa', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'yang', 'bernilai', '0', 'dengan', 'baik', ',', 'terlihat', 'dari', 'grafik', 'data', 'prediksinya', 'yang', 'berada', 'di', 'atas', 'data', 'aktualnya', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Line', 'chart', 'hasil', 'prediksi', 'SVR', ',', 'XGBoost', ',', 'MLP', ',', 'dan', 'LSTM', '6', '/', '8', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', ',', 'maka', 'diperoleh', 'beberapa', 'kesimpulan', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Curah', 'hujan', 'dasarian', 'yang', 'ditangkap', 'oleh', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', 'bertipe', 'monsunal', ',', 'yang', 'ditandai', 'dengan', 'satu', 'puncak', 'pada', 'periode', 'November', '–', 'Maret', 'dan', 'satu', 'palung', 'pada', 'periode', 'Mei', '–', 'September', 'sehingga', 'terlihat', 'perbedaan', 'yang', 'jelas', 'antara', 'musim', 'hujan', 'dan', 'musim', 'kemarau', 'di', 'Majalengka', '.', 'Curah', 'hujan', 'saat', 'musim', 'hujan', 'lebih', 'berfluktuatif', 'dibandingkan', 'saat', 'musim', 'kemarau', '.', 'curah', '2', '.', 'Penelitian', 'ini', 'telah', 'menerapkan', 'metode', 'SVR', ',', 'XGBoost', ',', 'MLP', ',', 'dan', 'LSTM', 'dalam', 'membangun', 'model', 'untuk', 'memprediksi', 'dengan', 'menggunakan', 'algoritma', 'grid', 'search', '.', 'Berdasakan', 'hasil', 'evaluasi', 'kinerja', 'model', 'menggunakan', 'data', 'latih', 'dan', 'data', 'uji', ',', 'model', 'prediksi', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'dapat', 'dikatakan', 'fit', '.', 'Hasil', 'kinerja', 'dari', 'keempat', 'model', 'terlihat', 'tidak', 'berbeda', 'jauh', '.', 'dasarian', 'hujan', '3', '.', 'Dari', 'hasil', 'kinerja', 'pengujian', 'dan', 'visualisasi', 'grafik', 'garis', ',', 'model', 'prediksi', 'LSTM', 'dipilih', 'sebagai', 'model', 'terbaik', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'di', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', ',', 'dengan', 'nilai', 'MAE', 'sebesar', '35,547', ',', 'RMSE', 'sebesar', '54,590', ',', 'dan', '𝑅2', 'sebesar', '0,557', '.', 'Beberapa', 'saran', 'yang', 'dapat', 'diberikan', 'oleh', 'peneliti', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Batasan', 'penelitian', 'ini', 'hanya', 'menggunakan', 'data', 'dari', 'satu', 'stasiun', 'meteorologi', 'di', 'Jawa', 'Barat', ',', 'yaitu', 'Stasiun', 'Meteorologi', 'Kertajati', 'sehingga', 'penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'memperluas', 'batasan', 'penelitian', 'prediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'untuk', 'wilayah', 'Provinsi', 'Jawa', 'Barat', '.', '2', '.', 'Penelitian', 'ini', 'hanya', 'menggunakan', 'empat', 'variabel', 'cuaca', 'dalam', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', ',', 'yaitu', 'suhu', 'rata-rata', ',', 'kelembaban', 'udara', 'lamanya', 'penyinaran', 'matahari', ',', 'dan', 'kecepatan', 'angin', 'rata-rata', '.', 'Untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', ',', 'dapat', 'menggunakan', 'variabel', 'lain', 'sebagai', 'variabel', 'prediktor', ',', 'seperti', 'suhu', 'permukaaan', 'laut', ',', 'jumlah', 'tutupan', 'awan', ',', 'dan', 'indeks', 'iklim', '.', 'rata-rata', ',', '3', '.', 'Penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'menggunakan', 'metode', 'simulasi', 'hyperparameter', 'yang', 'lain', ',', 'seperti', 'bayesian', 'optimization', 'atau', 'random', 'search', ',', 'serta', 'menggunakan', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'yang', 'lebih', 'banyak', '.', '4', '.', 'Penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'menggunakan', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', 'yang', 'lain', 'untuk', 'memprediksi', 'curah', 'hujan', 'dasarian', 'sehingga', 'diharapkan', 'dapat', 'menemukan', 'model', 'prediksi', 'yang', 'lebih', 'baik', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'E.', 'Aldrian', ',', 'M.', 'Karmini', 'dan', 'Budiman', ',', 'Adaptasi', 'dan', 'Mitigasi', 'Perubahan', 'Iklim', 'di', 'Indonesia', ',', 'Jakarta', ':', 'Pusat', 'Perubahan', 'Iklim', 'dan', 'Kualitas', 'Udara', ',', 'Kedeputian', 'Bidang', 'Klimatologi', ',', 'Badan', 'Meteorologi', ',', 'Klimatologi', ',', 'dan', 'Geofisika', ',', '2011', '.', '[', '2', ']', 'G.', 'Nuraisah', 'dan', 'R.', 'A', '.', 'B.', 'Kusumo', ',', '“', 'DAMPAK', 'PERUBAHAN', 'IKLIM', 'PADI', 'DI', 'DESA', 'WANGUK', 'TERHADAP', 'USAHATANI', 'KECAMATAN', 'ANJATAN', 'KABUPATEN', 'INDRAMAYU', ',', '”', 'Mimbar', 'Agribisnis', ':', 'Jurnal', 'Pemikiran', 'Masyarakat', 'Ilmiah', 'Berwawasan', 'Agribisnis', ',', 'vol', '.', '5', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '60-71', ',', '2019', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '3', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', 'Luas', 'Panen', 'dan', 'Produksi', 'Padi', 'di', 'Indonesia', '2021', ',', 'Jakarta', ':', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', '2022', '.', '[', '4', ']', 'Y.', 'S.', 'Swarinoto', 'dan', 'Sugiyono', ',', '“', 'Pemanfaatan', 'Suhu', 'Udara', 'dan', 'Kelembapan', 'Udara', 'dalam', 'Persamaan', 'Regresi', 'untuk', 'Simulasi', 'Prediksi', 'Total', 'Hujan', 'Bulanan', 'di', 'Bandar', 'Lampung', ',', '”', 'Jurnal', 'Meteorologi', 'dan', 'Geofisika', ',', 'vol', '.', '12', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '271-281', ',', '2011', '.', '[', '5', ']', 'B.', 'Praveen', ',', 'S.', 'Talukdar', ',', 'S.', 'Mahato', ',', 'J.', 'Mondal', ',', 'P.', 'Sharma', ',', 'A.', 'R.', 'M.', 'Islam', 'dan', 'A.', 'Rahman', ',', '“', 'Analyzing', 'trend', 'and', 'forecasting', 'of', 'rainfall', 'changes', 'in', 'India', 'using', 'non-parametrical', 'and', 'machine', 'learning', 'approaches', ',', '”', 'Scientific', 'Reports', ',', 'vol', '.', '10', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '1-21', ',', '2020', '.', '[', '6', ']', 'C.', 'Hu', ',', 'Q.', 'Wu', ',', 'H.', 'Li', ',', 'S.', 'Jian', ',', 'N.', 'Li', 'dan', 'Z.', 'Lou', ',', '“', 'Deep', 'Learning', 'with', 'a', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', 'Networks', 'Approach', 'for', 'Rainfall-Runoff', 'Simulation', ',', '”', 'Water', ',', 'vol', '.', '10', ',', 'no', '.', '11', ',', 'p.', '1543', ',', '2018', '.', '[', '7', ']', 'C.', 'M.', 'Liyew', 'dan', 'H.', 'A.', 'Melese', ',', '“', 'Machine', 'learning', 'techniques', 'to', 'predict', 'daily', 'rainfall', 'amount', ',', '”', 'Journal', 'of', 'Big', 'Data', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '1-11', ',', '2021', '.', '[', '8', ']', 'X.', 'Zhang', ',', 'S.', 'N.', 'Mohanty', ',', 'A.', 'K.', 'Parida', ',', 'S.', 'K.', 'Pani', ',', 'B.', 'Dong', 'och', 'X.', 'Cheng', ',', '”', 'Annual', 'and', 'Non-Monsoon', 'Rainfall', 'Prediction', 'Modelling', 'Using', 'SVR-MLP', ':', 'An', 'Empirical', 'Study', 'From', 'Odisha', ',', '”', 'IEEE', 'Access', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'pp', '.', '30223-30233', ',', '2020', '.', '[', '9', ']', 'J.', 'Gu', ',', 'S.', 'Liu', ',', 'Z.', 'Zhou', ',', 'S.', 'R.', 'Chalov', 'dan', 'Q.', 'Zhuang', ',', '“', 'A', 'Stacking', 'Ensemble', 'Learning', 'Model', 'for', 'Monthly', 'Rainfall', 'Prediction', 'in', 'the', 'Taihu', 'Basin', ',', 'China', ',', '”', 'Water', ',', 'vol', '.', '14', ',', 'no', '.', '3', ',', 'p.', '492', ',', '2022', '.', '[', '10', ']', 'D.', 'Endalie', ',', 'G.', 'Haile', 'dan', 'W.', 'Taye', ',', '“', 'Deep', 'learning', 'model', 'for', 'daily', 'rainfall', 'prediction', ':', 'case', 'study', 'of', 'Jimma', ',', 'Ethiopia', ',', '”', 'Water', 'Supply', ',', 'vol', '.', '22', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '3448-3461', ',', '2022', '.', '[', '11', ']', 'Y.', 'LeCun', ',', 'Y.', 'Bengio', 'dan', 'G.', 'Hinton', ',', '“', 'Deep', 'learning', ',', '”', 'Nature', ',', 'vol', '.', '521', ',', 'no', '.', '7553', ',', 'pp', '.', '436-444', ',', '2015', '.', '[', '12', ']', 'Y.', 'Xin', ',', 'L.', 'Kong', ',', 'Z.', 'Liu', ',', 'Y.', 'Chen', ',', 'Y.', 'Li', ',', 'H.', 'Zhu', ',', 'M.', 'Gao', ',', 'H.', 'Hou', 'dan', 'C.', 'Wang', ',', '“', 'Machine', 'Learning', 'and', 'Deep', 'Learning', 'Methods', 'for', 'Cybersecurity', ',', '”', 'IEEE', 'Access', ',', 'vol', '.', '6', ',', 'pp', '.', '35365-35381', ',', '2018', '.', '[', '13', ']', 'M.', 'T.', 'Anwar', ',', 'E.', 'Winarno', ',', 'W.', 'Hadikurniawati', 'och', 'M.', 'Novita', ',', '”', 'Rainfall', 'prediction', 'using', 'Extreme', 'Gradient', 'Boosting', ',', '”', 'Journal', 'of', 'Physics', ':', 'Conference', 'Series', ',', 'vol', '.', '1869', ',', 'nr', '1', ',', 'p.', '12078', ',', '2021', '.', '[', '14', ']', 'S.', 'Aswin', ',', 'P.', 'Geetha', 'dan', 'R.', 'Vinayakumar', ',', '“', 'Deep', 'Learning', 'Models', 'for', 'the', 'Prediction', 'of', 'Rainfall', ',', '”', '2018', 'International', 'Conference', 'on', 'Communication', 'and', 'Signal', 'Processing', '(', 'ICCSP', ')', ',', 'IEEE', '(', '2018', ')', ',', 'pp', '.', '657-', '661', ',', '2018', '.', '[', '15', ']', 'N.', 'M.', 'M.', 'C.', 'Devi', ',', 'I.', 'P.', 'A.', 'Bayupati', 'dan', 'N.', 'K.', 'A.', 'Wirdiani', ',', '“', 'Prediksi', 'Curah', 'Hujan', 'Dasarian', 'dengan', 'Metode', 'Vanilla', 'RNN', 'dan', 'LSTM', 'untuk', 'Menentukan', 'Awal', 'Musim', 'Hujan', 'dan', 'Kemarau', ',', '”', 'JEPIN', '(', 'Jurnal', 'Edukasi', 'dan', 'Penelitian', 'Informatika', ')', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '405-411', ',', '2022', '.', '[', '16', ']', 'J.', 'N.', 'Wulff', 'dan', 'L.', 'Ejlskov', ',', '“', 'Multiple', 'Imputation', 'by', 'Chained', 'Equations', 'in', 'Praxis', ':', 'Guidelines', 'and', 'Review', ',', '”', 'The', 'Electronic', 'Journal', 'of', 'Business', 'Research', 'Methods', ',', 'vol', '.', '15', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '41-56', ',', '2017', '.', '[', '17', ']', 'F.', 'Zhang', 'dan', 'L.', 'J.', "O'Donnell", ',', '“', 'Support', 'vector', 'regression', ',', '”', 'dalam', 'Machine', 'Learning', ',', 'Academic', 'Press', ',', '2020', ',', 'pp', '.', '123-140', '.', '[', '18', ']', 'M.', 'Awad', 'dan', 'R.', 'Khanna', ',', 'Efficient', 'Learning', 'Machines', ',', 'Berkeley', ':', 'Apress', ',', '2015', '.', '[', '19', ']', 'J', '.', 'Fan', ',', 'X.', 'Wang', ',', 'L.', 'Wu', ',', 'H.', 'Zhou', ',', 'F.', 'Zhang', ',', 'X.', 'Yu', ',', 'X.', 'Lu', 'dan', 'Y.', 'Xiang', ',', '“', 'Comparison', 'of', 'Support', 'Vector', 'Machine', 'and', 'Extreme', 'Gradient', 'Boosting', 'for', 'predicting', 'daily', 'global', 'solar', 'radiation', 'using', 'temperature', 'and', 'precipitation', 'in', 'humid', 'subtropical', 'climates', ':', 'A', 'case', 'study', 'in', 'China', ',', '”', 'Energy', 'conversion', 'and', 'management', ',', 'vol', '.', '164', ',', 'pp', '.', '102-111', ',', '2018', '.', '[', '20', ']', 'X.', 'Zhang', ',', 'C.', 'Yan', ',', 'C.', 'Gao', ',', 'B', '.', 'A.', 'Malin', 'dan', 'Y.', 'Chen', ',', '“', 'Predicting', 'Missing', 'Values', 'in', 'Medical', 'Data', 'Via', 'XGBoost', 'Regression', ',', '”', 'Journal', 'of', 'Healthcare', 'Informatics', 'Research', ',', 'no', '.', '4', ',', 'p.', '383–394', ',', '2020', '.', '[', '21', ']', 'H.', 'Ramchoun', ',', 'Y.', 'Ghanou', ',', 'M.', 'Ettaouil', 'dan', 'M.', 'A.', 'Janati', 'Idrissi', ',', '“', 'Multilayer', 'Perceptron', ':', 'Architecture', 'Optimization', 'and', 'Training', ',', '”', 'International', 'Journal', 'of', 'Interactive', 'Multimedia', 'and', 'Artificial', 'Intelligence', ',', 'vol', '.', '4', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '26-30', ',', '2016', '.', '[', '22', ']', 'M.', 'W.', 'Gardner', 'dan', 'S.', 'R.', 'Dorling', ',', '“', 'Artificial', 'neural', 'networks', '(', 'the', 'multilayer', 'perceptron', ')', '—a', 'review', 'of', 'applications', 'in', 'the', 'atmospheric', 'sciences', ',', '”', 'Atmospheric', 'Environment', ',', 'vol', '.', '32', ',', 'no', '.', '14-15', ',', 'pp', '.', '2627-2636', ',', '1998', '.', '7', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '23', ']', 'H.', 'Taud', 'dan', 'J.', 'F.', 'Mas', ',', '“', 'Multilayer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', ',', '”', 'dalam', 'Geomatic', 'Approaches', 'for', 'Modeling', 'Land', 'Change', 'Scenarios', ',', 'Springer', ',', 'Cham', ',', '2018', ',', 'pp', '.', '451-455', '.', '[', '24', ']', 'S.', 'Hochreiter', 'dan', 'J.', 'Schmidhuber', ',', '“', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', ',', '”', 'Neural', 'Computation', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'no', '.', '8', ',', 'pp', '.', '1735-1780', ',', '1997', '.', '[', '25', ']', 'Y.', 'Yu', ',', 'X.', 'Si', ',', 'C.', 'Hu', 'dan', 'J.', 'Zhang', ',', '“', 'A', 'Review', 'of', 'Recurrent', 'Neural', 'Networks', ':', 'LSTM', 'Cells', 'and', 'Network', 'Architectures', ',', '”', 'Neural', 'Computation', ',', 'vol', '.', '31', ',', 'no', '.', '7', ',', 'pp', '.', '1235-1270', ',', '2019', '.', '[', '26', ']', 'K.', 'C.', 'Miao', ',', 'T.', 'T.', 'Han', ',', 'Y.', 'Q.', 'Yao', ',', 'H.', 'Lu', ',', 'P.', 'Chen', ',', 'B.', 'Wang', 'dan', 'J.', 'Zhang', ',', '“', 'Application', 'of', 'LSTM', 'for', 'short', 'term', 'fog', 'forecasting', 'based', 'on', 'meteorological', 'elements', ',', '”', 'Neurocomputing', ',', 'vol', '.', '408', ',', 'pp', '.', '285-291', ',', '2020', '.', '[', '27', ']', 'A.', 'Graves', ',', '“', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', ',', '”', 'dalam', 'Supervised', 'Sequence', 'Labelling', 'with', 'Recurrent', 'Neural', 'Networks', ',', 'Berlin', ',', 'Springer', ',', '2012', ',', 'pp', '.', '37-45', '.', '[', '28', ']', 'K.', 'Seu', ',', 'M.', 'S.', 'Kang', 'dan', 'H.', 'Lee', ',', '“', 'An', 'Intelligent', 'Missing', 'Data', 'Imputation', 'Techniques', ':', 'A', 'Review', ',', '”', 'JOIV', ':', 'International', 'Journal', 'on', 'Informatics', 'Visualization', ',', 'vol', '.', '6', ',', 'no', '.', '1-2', ',', 'pp', '.', '278-283', ',', '2022', '.', '[', '29', ']', 'Y.', 'Wang', 'dan', 'X.', 'S.', 'Ni', ',', '“', 'A', 'XGBOOST', 'RISK', 'MODEL', 'VIA', 'FEATURE', 'HYPER-PARAMETER', 'SELECTION', 'OPTIMIZATION', ',', '”', 'arXiv', 'preprint', 'arXiv:1901.08433', ',', '2019', '.', 'BAYESIAN', 'AND', '[', '30', ']', 'C.', 'Krittanawong', ',', 'H.', 'U.', 'H.', 'Virk', ',', 'A.', 'Kumar', ',', 'M.', 'W.', 'Z.', 'Aydar', ',', 'M.', 'P.', 'Stewart', 'dan', 'J.', 'L.', 'Halperin', ',', '“', 'Machine', 'learning', 'and', 'deep', 'learning', 'to', 'predict', 'mortality', 'in', 'patients', 'with', 'spontaneous', 'coronary', 'artery', 'dissection', ',', '”', 'Scientific', 'reports', ',', 'vol', '.', '11', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '1-10', ',', '2021', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Identifikasi', 'Area', 'Prioritas', 'Implementasi', 'Urban', 'Green', 'Infrastructure', 'Berdasarkan', 'Ecosystem', 'Services', 'Demand', 'Menggunakan', 'Remote', 'Sensing', 'Studi', 'Kasus', ':', 'DKI', 'Jakarta', 'Muhamad', 'Al', 'Hafidz', 'Sani', '(', '221910726', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Robert', 'Kurniawan', ',', 'SST', ',', 'M.Si', 'Ringkasan—', 'Besarnya', 'Ecosystem', 'services', 'demand', 'menjadikan', 'penurunan', 'kualitas', 'lingkungan', 'di', 'perkotaan', 'seperti', 'Jakarta', '.', 'Penurunan', 'ini', 'ditandai', 'oleh', 'berbagai', 'fenomena', 'bencana', 'seperti', 'polusi', 'udara', ',', 'panas', 'perkotaan', ',', 'emisi', 'karbon', ',', 'banjir', 'dan', 'persebaran', 'bangunan', 'yang', 'tidak', 'terstruktur', 'yang', 'memberikan', 'risiko', 'pada', 'perkotaan', 'padat', 'dan', 'rentan', 'terhadap', 'anak-anak', 'serta', 'lansia', '.', 'Sehingga', ',', 'penelitian', 'in', 'mencoba', 'mengidentifikasi', 'wilayah', 'prioritas', 'di', 'Jakarta', 'berdasarkan', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'yang', 'didekati', 'penilaian', 'risiko', 'bencana', '.', 'Metode', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'identifikasi', 'area', 'prioritas', 'adalah', 'menggunakan', 'Fuzzy', 'Possibilistic', 'Partion', 'Product', 'C-Means', '(', 'FPPPCM', ')', '.', 'Sumber', 'data', 'yang', 'digunakan', 'berasal', 'dari', 'remote', 'sensing', 'seperti', 'NO2', ',', 'land', 'surface', 'temperature', '(', 'LST', ')', ',', 'CO', ',', 'dan', 'NDWI', 'menyesuaikan', '4', 'jenis', 'ecosystem', 'juga', 'services', 'yang', 'difokuskan', '.', 'Penelitian', 'menggunakan', 'data', 'dari', 'official', 'statistics', 'dan', 'big', 'data', 'untuk', 'menghitung', 'kepadatan', 'penduduk', 'serta', 'proporsi', 'anak-anak', 'dan', 'lansia', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'menunjukkan', 'bahwa', 'terdapat', '13', 'kecamatan', 'di', 'Jakarta', 'dari', '42', 'kecamatan', 'yang', 'teridentifikasi', 'wilayah', 'risiko', 'bencana', 'dan', 'memiliki', 'permintaan', 'tinggi', 'terhadap', 'ini', 'dapat', 'berkontribusi', 'untuk', 'ecosystem', 'services', '.', 'Hasil', 'services', 'melalui', 'pengoptimalan', 'implementasi', 'urban', 'green', 'infrastructure', '.', 'pengelolaan', 'ecosystem', 'ini', 'Kata', 'Kunci—', 'ecosystem', 'services', ',', 'risiko', 'bencana', ',', 'FPPPCM', ',', 'urban', 'green', 'infrastructure', ',', 'remote', 'sensing', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Kota', 'Jakarta', 'merupakan', 'ibukota', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'mengalami', 'proses', 'urbanisasi', 'yang', 'cepat', '[', '1', ']', '.', 'Di', 'Jakarta', ',', 'selalu', 'terjadi', 'kemacetan', 'setiap', 'harinya', 'dan', 'memberikan', 'kontribusi', 'yang', 'signifikan', 'terhadap', 'peningkatan', 'polutan', 'dan', 'konsumsi', 'energi', '[', '2', ']', '.', 'Kemacetan', 'menjadi', 'penyumbang', 'yang', 'besar', 'terhadap', 'polusi', 'udara', 'seperti', 'NO2', ',', 'CO', ',', 'O3', ',', 'Particular', 'Matter', 'dan', 'dapat', 'menjadi', 'penyebab', 'masalah', 'kesehatan', 'seperti', 'penyakit', 'pernapasan', ',', 'kardiovaskular', ',', 'kanker', 'paru-paru', 'dan', 'penyakit', 'lainnya', 'yang', 'terkait', 'polutan', 'ini', '[', '3', ']', ',', '[', '4', ']', '.', 'Buruknya', 'kualitas', 'udara', 'di', 'Jakarta', 'menandakan', 'tingginya', 'permintaan', 'terkait', 'kualitas', 'udara', 'dan', 'terhadap', 'minimnya', 'suplai', 'layanan', 'ekosistem', 'terkait', 'kualitas', 'udara', '[', '5', ']', '.', 'Peningkatan', 'populasi', 'di', 'Jakarta', 'mendorong', 'perubahan', 'lahan', 'dari', 'ruang', 'terbuka', 'hijau', 'serta', 'badan', 'air', 'menjadi', 'kawasan', 'perkotaan', 'yang', 'mengakibatkan', 'hilangnya', 'ecosystem', 'services', '[', '1', ']', '.', 'Tingginya', 'tingkat', 'migrasi', 'di', 'Jakarta', 'berimplikasi', 'terhadap', 'perpindahan', 'lahan', 'dan', 'deforestasi', 'yang', 'mengakibatkan', 'pengurangan', 'tingkat', 'vegetasi', '[', '6', ']', ',', '[', '7', ']', '.', 'Permasalahan', 'lain', 'di', 'Jakarta', 'yaitu', 'banjir', 'yang', 'sering', 'terjadi', 'ketika', 'musim', 'hujan', '.', 'layanan', 'ekosistem', 'Sering', 'kali', 'tingginya', 'curah', 'hujan', 'dan', 'minimnya', 'daerah', 'resapan', 'air', 'menyebabkan', 'air', 'hujan', 'tertahan', 'di', 'permukaan', 'tanah', '[', '8', ']', '.', 'Ketahanan', 'air', 'di', 'Jakarta', 'dipengaruhi', 'oleh', 'infrastruktur', 'yang', 'tidak', 'memadai', 'seperti', 'layanan', 'hidrologi', '(', 'hydrological', 'services', ')', 'serta', 'tata', 'kelola', 'yang', 'buruk', '[', '9', ']', '.', 'Berdasarkan', 'permasalahan', 'diatas', ',', 'penting', 'untuk', 'dilakukan', 'penilaian', 'tingkat', 'permintaan', 'dari', 'layanan', 'ekosistem', 'di', 'Jakarta', '.', 'Pendekatan', 'melalui', 'layanan', 'ekosistem', 'memberikan', 'cara', 'yang', 'efisien', 'dalam', 'mendukung', 'perencanaan', 'urban', 'green', 'infrastructure', '[', '10', ']', '.', 'Perencanaan', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'sangat', 'penting', 'untuk', 'meminimkan', 'risiko', 'bencana', 'dan', 'memulihkan', 'ekosistem', 'alami', 'yang', 'menyediakan', 'serangkaian', 'layanan', 'ekosistem', 'serta', 'kesejahteraan', 'manusia', '[', '11', ']', '.', 'Penilaian', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'dilakukan', 'melalui', 'penedekatan', 'penilaian', 'risiko', 'bencana', '.', 'Hasil', 'penilaian', 'risiko', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'pengambilan', 'keputusan', 'untuk', 'memprioritaskan', 'ecosystem', 'services', 'mana', 'yang', 'paling', 'rentan', '[', '12', ']', '.', 'Penilaian', 'risiko', 'bencana', '(', 'disaster', 'risk', 'assessment', ')', 'dapat', 'hazard-exposure-', 'dihitung', 'menggunakan', 'vulnerability', 'yang', 'diterbitkan', 'oleh', 'Intergovernmental', 'Panel', 'on', 'Climate', 'Change', '(', 'IPCC', ')', '[', '13', ']', '.', 'Empat', 'jenis', 'ecosystem', 'services', 'akan', 'ditinjau', 'untuk', 'penilaian', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'berdasarkan', 'penedekatan', 'IPCC', 'disaster', 'risk', 'assessment', '.', 'Di', 'antaranya', 'adalah', 'pemurnian', 'udara', '(', 'air', 'purification', ')', ',', 'regulasi', 'panas', '(', 'CO', 'sequestration', ')', 'dan', 'regulasi', 'banjir', '(', 'flood', 'regulation', ')', '.', 'regulation', ')', ',', 'penyimpanan', 'karbon', 'pendekatan', '(', 'heat', 'Penilaian', 'ecosystem', 'service', 'demand', 'yang', 'didekati', 'disaster', 'risk', 'assessment', 'dapat', 'dilakukan', 'melalui', 'remote', 'sensing', '[', '14', ']', '.', 'Layanan', 'pemurnian', 'udara', '(', 'air', 'purification', ')', 'dihitung', 'dari', 'banyaknya', 'konsentrasi', 'NO2', ',', 'layanan', 'regulasi', 'panas', '(', 'heat', 'regulation', ')', 'diukur', 'dari', 'temperatur', 'permukaan', '(', 'land', 'surface', 'temperature', ')', ',', 'layanan', 'penyerapan', 'karbon', '(', 'CO', 'sequestration', ')', 'diukur', 'dari', 'banyaknya', 'karbon', 'monoksida', 'dan', 'layanan', 'regulasi', 'banjir', 'diukur', 'dari', 'banyaknya', 'indeks', 'air', 'di', 'suatu', 'wilayah', 'dengan', 'pendekatan', 'Normalized', 'Difference', 'Water', 'Index', '(', 'NDWI', ')', '[', '5', ']', '.', 'Berikutnya', ',', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'area', 'prioritas', 'untuk', 'implementasi', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'metode', 'kami', 'mengimplementasikan', 'Fuzzy', 'Possibilistic', 'Product', 'Partition', 'C-', 'Means', '(', 'FPPPCM', ')', 'yang', 'mampu', 'melakukan', 'pengelompokkan', 'secara', 'geospasial', '[', '16', ']', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'dalam', 'menilai', 'risiko', 'bencana', 'sebagai', 'kepadatan', 'juga', 'mempertimbangkan', 'clustering', 'Sehingga', ',', 'exposure', '[', '15', ']', '.', '1', '/', '7', 'penduduk', 'dan', 'vulnerability', 'sebagai', 'proporsi', 'orang', 'tua', 'dan', 'anak', '[', '5', ']', ',', '[', '17', ']', '.', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'masalah', 'yang', 'disebutkan', ',', 'penelitian', 'ini', 'mencoba', 'melakukan', 'identifikasi', 'area', 'prioritas', 'yang', 'perlu', 'diimplementasikan', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'berdasarkan', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'pada', 'skala', 'lingkungan', 'perkotaan', 'di', 'Kota', 'Jakarta', '.', 'Pada', 'saat', 'yang', 'sama', ',', 'metode', 'penilaian', 'berdasarkan', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'ini', 'dapat', 'memberikan', 'referensi', 'untuk', 'perencanaan', 'green', 'infrastructure', 'di', 'kota', 'lain', 'dengan', 'permasalahan', 'yang', 'sejenis', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'kami', 'mengambil', 'seluruh', 'area', 'Kota', 'Jakarta', 'kecuali', 'Kepulauan', 'Seribu', 'sebagai', 'area', 'penelitian', 'dan', 'memilih', 'layanan', 'ekosistem', 'yang', 'mendeskripsikan', 'permasalahan', 'di', 'Jakarta', '.', 'Terakhir', ',', 'perbedaan', 'penelitian', 'ini', 'dibandingkan', 'penelitian', 'yang', 'teknik', 'FPPPCM', 'dalam', 'mengidentifikasi', 'area', 'prioritas', ',', 'dimana', 'FPPPCM', 'mampu', 'melakukan', 'pengelompokkan', 'secara', 'geospasial', '.', 'lain', 'adalah', 'menerapkan', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Tujuan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'area', 'di', 'Jakarta', 'yang', 'perlu', 'mengimplementasi', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'berdasarkan', 'ecosystem', 'services', 'demand', '.', 'Adapun', 'rincian', 'tujuan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Memperoleh', 'variabel-variabel', 'yang', 'berkontirubusi', 'terhadap', 'risiko', 'bencana', 'secara', 'spasial', '.', '2', '.', 'Menentukan', 'tingkat', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'pada', 'setiap', 'jenis', 'ecosystem', 'services', 'menggunakan', 'metode', 'penilaian', 'risiko', 'bencana', 'hazard-exposure-vulnerability', 'secara', 'spasial', '.', '3', '.', 'Mengidentifikasi', 'area', 'prioritas', 'menggunakakan', 'metode', 'green', 'FPPPCM', 'infrastructure', 'berdasarkan', 'ecosystem', 'services', 'demand', '.', 'implementasi', 'urban', 'untuk', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Gambar', '1', '.', 'Peta', 'Literatur', 'Kami', 'mengambil', 'beberapa', 'penelitian', 'yang', 'terkait', 'sebagai', 'rujukan', 'dan', 'dasar', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', 'Pada', 'Gambar', '1', ',', 'studi', 'literatur', 'yang', 'kami', 'lakukan', 'berdasarkan', 'beberapa', 'konsep', 'serta', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'keterkaitannya', 'antara', 'ecosystem', 'services', ',', 'disaster', 'risk', 'assessment', ',', 'urban', 'green', 'infrastructure', ',', 'remote', 'sensing', 'dan', 'clustering', 'FPPPCM', '.', 'Berangkat', 'dari', 'penilaian', 'kebutuhan', 'urban', 'green', 'infrastructure', ',', 'Merve', 'Ersoy', '(', '2022', ')', 'menerangkan', 'bahwa', 'ada', 'keterkaitan', 'antara', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'dan', 'ecosystem', 'services', '.', 'Merve', 'menjelaskan', 'bahwa', 'Urban', 'green', 'infrastructure', 'dapat', 'direpresentasikan', 'melalui', 'ecosystem', 'services', '.', 'Besarnya', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'menandakan', 'kebutuhan', 'yang', 'besar', 'mengenai', 'kebijakan', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'di', 'perkotaan', '.', '[', '18', ']', 'Untuk', 'mengukur', 'besarnya', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', ',', 'penelitian', 'lain', 'juga', 'dilakukan', 'oleh', 'Wang', '(', '2022', ')', '.', 'Penelitian', 'tersebut', 'mencoba', 'mengukur', 'besarnya', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'melalui', 'pendekatan', 'disaster', 'risk', 'assessment', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menerapkan', 'kerangka', 'kerja', 'IPCC', 'dalam', 'menilai', 'besarnya', 'risiko', 'bencana', ',', 'dimana', 'besarnya', 'risiko', 'bencana', 'kemudian', 'akan', 'menentukan', 'besarnya', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'yang', 'mempertimbangkan', 'hazard', ',', 'vulnerability', 'dan', 'exposure', '[', '5', ']', '.', 'Dalam', 'mendapatkan', 'besarnya', 'hazard', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'pada', 'pengukuran', 'besarnya', 'risiko', 'bencana', ',', 'penelitian', 'Sakti', '(', '2023', ')', 'menghitung', 'indeks', 'risiko', 'bencana', 'menggunakan', 'metode', 'remote', 'sensing', 'dalam', 'proses', 'perolehan', 'datanya', '[', '19', ']', '.', 'Hasil', 'perolehan', 'data', 'menggunakan', 'remote', 'sensing', 'dinilai', 'sebagai', 'hazard', 'seperti', 'NO2', ',', 'LST', ',', 'CO', 'dan', 'ukuran', 'lainnya', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penelitian', 'Jiang', '(', '2028', ')', 'menerapkan', 'metode', 'IPCC', 'framework', 'dan', 'remote', 'sensing', 'untuk', 'mengevaluasi', 'kerentanan', 'ekologi', 'pada', 'perubahan', 'iklim', '[', '20', ']', '.', 'Dalam', 'melakukan', 'identifikasi', 'area', 'prioritas', ',', 'Ghost', '(', '2022', ')', 'menggunakan', 'sebuah', 'algoritma', 'clustering', 'yaitu', 'FPPPCM', '.', 'Algoritma', 'ini', 'digunakan', 'untuk', 'mengelompokkan', 'suatu', 'kriteria', 'tertentu', 'menjadi', 'beberapa', 'kelompok', 'yang', 'sudah', 'ditentukan', '.', 'Ghost', 'juga', 'mengatakan', 'bahwa', 'algoritma', 'ini', 'bisa', 'digunakan', 'untuk', 'pengelompokan', 'secara', 'geospasial', '[', '16', ']', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', '1', '.', 'Area', 'Studi', 'Penelitian', 'ini', 'mengambil', 'area', 'studi', 'pada', 'Provinsi', 'Jakarta', 'tanpa', 'Kabupaten', 'Kepulauan', 'Seribu', '.', 'Jakarta', 'menjadi', 'pusat', 'kota', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'tingkat', 'kepadatan', 'penduduknya', 'paling', 'tinggi', '[', '21', ']', '.', 'Provinsi', 'Jakarta', ',', 'sebagai', 'kota', 'metropolitan', 'memiliki', 'luas', 'wilayah', 'yang', 'membentang', 'seluas', '4384', 'km2', 'dan', 'memiliki', 'tingkat', 'kepadatan', 'penduduk', '13,000', 'orang', 'per', 'km2', '[', '22', ']', '.', 'Jakarta', 'berdasarkan', 'geografis', ',', 'terletak', 'di', 'antara', '6°', '12′', 'Lintang', 'Selatan', 'dan', '106°', '48′', 'Bujur', 'Timur', '[', '23', ']', '.', 'Provinsi', 'Jakarta', 'memiliki', 'lima', 'kota', 'adminstratif', 'yaitu', 'Jakarta', 'Timur', ',', 'Jakarta', 'Barat', ',', 'Jakarta', 'Pusat', ',', 'Jakarta', 'Utara', 'dan', 'Jakarta', 'Selatan', '[', '24', ']', '.', 'Kondisi', 'geografi', 'Jakarta', 'dan', 'juga', 'sebagai', 'pusat', 'ekonomi', 'di', 'Indonesia', 'menjadikan', 'Jakarta', 'sebagai', 'kota', 'yang', 'cukup', 'rentan', 'terhadap', 'bencana-bencana', 'seperti', 'banjir', 'dan', 'udara', 'yang', 'tidak', 'sehat', '[', '25,26', ']', '.', '2', '/', '7', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '𝑐', '𝑛', '𝐽𝐹𝑃𝑃𝑃𝐶𝑀', '=', '∑', '∑', '𝑢𝑖𝑘', '𝑚', '[', '𝑡𝑖𝑘', '𝑝', '𝑑𝑖𝑘', '2', '+', '(', '1', '−', '𝑡𝑖𝑘', ')', '𝑝𝜂𝑖', ']', '(', '2', ')', '𝑖=1', '𝑘=1', 'Parameter', 'dari', 'FPPPCM', 'diantaranya', 'adalah', 'eksponen', 'fuzzy', '𝑚', '>', '1', ',', 'ekponen', 'possibilistik', '𝑝', '>', '1', ',', 'dan', 'penalti', 'possibilistik', '𝜂', ',', '𝑖', '=', '1', '…', '𝑐', '.', 'Partisi', 'probabilistik', 'mirip', 'dengan', 'partisi', 'Fuzzy', 'C-', 'Means', '(', 'FCM', ')', ',', 'tetapi', 'jarak', 'terdistorsi', 'dan', 'partisi', 'dipengaruhi', 'oleh', 'penalti', 'possibilistik', '𝜂𝑖', '.', 'Dengan', 'bantuan', 'pengali', 'lagrange', ',', 'nilai', '𝑡𝑖𝑘', 'dan', '𝑢𝑖𝑘', 'dapat', 'dihitung', 'sebagai', 'berikut', '.', '∗', '=', '[', '1', '+', '(', '𝑡𝑖𝑘', '=1', '1', '𝑝−1', ']', '2', '𝑑𝑖𝑘', '𝜂𝑖', ')', '𝑝', '𝑑𝑖𝑘', '[', '𝑡𝑖𝑘', '2', '+', '𝜂𝑖', '(', '1', '−', '𝑡𝑖𝑘', ')', '𝑝', ']', '−', '1', '𝑚−1', '𝑐', '∑', '[', '𝑡𝑖𝑘', '𝑗=1', '𝑝', '𝑑𝑖𝑘', '2', '+', '𝜂𝑖', '(', '1', '−', '𝑡𝑖𝑘', ')', '𝑝', ']', '−', '1', '𝑚−1', '∗', '=', '𝑣⃗𝑖', '∑', '𝑛', '𝑘=1', '𝑛', '∑', '𝑘=1', '𝑝', '𝑚𝑡𝑖𝑘', '𝑥⃗𝑘', '𝑢𝑖𝑘', '𝑝', '𝑚𝑡𝑖𝑘', '𝑢𝑖𝑘', '(', '3', ')', '(', '4', ')', '(', '5', ')', '5', '.', 'Cluster', 'Validation', 'Permasalahan', 'umum', 'pada', 'beberapa', 'algoritma', 'klaster', 'seperti', 'fuzzy', 'c-means', 'dan', 'FPPPCM', 'adalah', 'perlu', 'menentukan', 'banyaknya', 'klaster', '𝑘', 'yang', 'akan', 'dibentuk', 'berdasarkan', 'data', 'yang', 'dianalisis', '[', '37', ']', '.', 'Sehingga', ',', 'untuk', 'mendapatkan', 'banyaknya', 'klaster', 'yang', 'paling', 'optimum', 'dapat', 'melalui', 'performance', 'evaluation', 'pada', 'metode', 'clustering', '[', '38', ']', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'kami', 'mengajukan', 'indeks', 'validasi', 'yaitu', 'Partition', 'Coefficient', '(', 'PC', ')', ',', 'Partition', 'Entropy', '(', 'PE', ')', ',', 'Silhouette', 'Index', '(', 'SI', ')', ',', 'Fuzzy', 'Silhouette', 'Index', '(', 'FSI', ')', 'dan', 'Modified', 'Partition', 'Coefficient', '(', 'MPC', ')', 'untuk', 'melakukan', 'performance', 'evaluation', 'pada', 'model', 'FGWC', 'pada', 'klaster', '2,3,4', 'dan', '5', '[', '39-42', ']', '.', 'lima', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'ini', 'berangkat', 'dari', 'masalah', 'lingkungan', 'di', 'Jakarta', '.', 'Permasalahan', 'lingkungan', 'di', 'Jakarta', 'seperti', 'tingginya', 'polusi', 'udara', ',', 'suhu', 'panas', 'serta', 'banjir', 'mendeskripsikan', 'besarnya', 'risiko', 'bencana', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'tingginya', 'permintaan', 'terhadap', 'ecosystem', 'services', 'menambah', 'permasalahan', 'lingkungan', 'di', 'Jakarta', '.', 'Berikutnya', ',', 'peneliti', 'ingin', 'mengetahui', 'daerah', 'yang', 'diprioritaskan', 'untuk', 'implementasi', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'menggunakan', 'metode', 'clustering', '.', 'Pertama', ',', 'dataset', 'perlu', 'dikumpulkan', 'dari', 'berbagai', 'sumber', 'seperti', 'remote', 'sensing', ',', 'BPS', 'dan', 'Meta', 'High', 'Resolution', 'Population', 'Density', '.', 'Kedua', ',', 'indeks', 'risiko', 'bencana', 'dihitung', 'menggunakan', 'IPCC', 'framework', '“', 'hazard-exposure-vulnerability', '”', '.', 'Ketiga', ',', 'menggunakan', 'FPPPCM', ',', 'dihasilkan', 'identifikasi', 'area', 'prioritas', 'berdasarkan', 'ecosystem', 'services', 'demand', 'didekati', 'indeks', 'risiko', 'bencana', 'untuk', 'implementasi', 'urban', 'green', 'infrastructure', '.', 'Kemudian', 'hasil', 'clustering', 'menggunakan', 'FPPPCM', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'analisis', 'autokorelasi', 'spasial', 'untuk', 'melihat', 'apakah', 'terdapat', 'hubungan', 'spasial', 'dengan', 'hasil', 'pengelompokan', 'ecosystem', 'services', 'demand', '.', '3', '/', '7', 'Gambar', '2', '.', 'Area', 'Studi', 'Provinsi', 'Jakarta', 'per', 'Kecamatan', '∗', '=', '𝑢𝑖𝑘', '2', '.', 'Sumber', 'Data', 'Sumber', 'data', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'sumber', 'data', 'sekunder', ',', 'yatu', 'penggunaan', 'remote', 'sensing', ',', 'publikasi', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'dan', 'Meta', 'High', 'Resolution', 'Population', 'Density', '.', 'Remote', 'sensing', 'mengumpulkan', 'data', 'konsentrasi', 'NO2', ',', 'CO', 'menggunakan', 'citra', 'Sentinel-5P', '[', '27,28', ']', ',', 'land', 'surface', 'temperature', '(', 'LST', ')', 'dalam', 'celsius', 'menggunakan', 'citra', 'MODIS', '[', '29', ']', 'dan', 'NDWI', 'menggunakan', 'citra', 'Sentinel-2', '[', '30', ']', '.', 'Selanjutnya', ',', 'publikasi', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'digunakan', 'mengambil', 'data', 'jumlah', 'populasi', 'dan', 'kepadatan', 'penduduk', 'per', 'kecamatan', 'di', 'Jakarta', 'tahun', '2020', '[', '31', ']', '.', 'Meta', 'High', 'Resolution', 'Population', 'Density', 'yang', 'merupakan', 'big', 'data', 'digunakan', 'untuk', 'menghitung', 'besarnya', 'proporsi', 'anak-anak', 'dan', 'lansia', 'per', 'kecamatan', 'di', 'Jakarta', 'tahun', '2020', '[', '32', ']', '.', 'dampak', '3', '.', 'Disaster', 'Risk', 'Assessment', 'Untuk', 'mengukur', 'risiko', 'suatu', 'bencana', ',', 'banyaknya', 'frekuensi', 'dan', 'sepenuhnya', 'menggambarkan', 'besarnya', 'kerusakan', 'bencana', '(', 'hazard', ',', 'H', ')', '.', 'Sehingga', 'tingkat', 'keterpaparan', '(', 'exposure', ',', 'E', ')', 'dan', 'tingkat', 'kerentanan', '(', 'vulnerability', ',', 'V', ')', 'juga', 'perlu', 'dipertimbangkan', 'secara', 'bersamaan', '[', '33', ']', '.', 'biasanya', 'kejadian', 'tidak', 'Karena', 'itu', ',', 'dalam', 'melakukan', 'perhitungan', 'risiko', 'bencana', '(', 'risk', ',', 'R', ')', ',', 'kami', 'menggunakan', 'sebuah', 'kerangka', 'kerja', 'yang', 'diajukan', 'oleh', 'Intergovernmental', 'Panel', 'on', 'Climate', 'Change', '(', 'IPCC', ')', 'dalam', 'menilai', 'risiko', 'bencana', 'melalui', 'pendekatan', '“', 'Hazard-Exposure-Vulnerability', '”', '[', '34', ']', '.', 'Dimana', 'perhitungan', 'risiko', 'bencana', 'diekspresikan', 'dalam', 'persamaan', 'berikut', ',', '𝑅', '=', '𝐻', '×', '𝐸', '×', '𝑉', '(', '1', ')', 'Untuk', 'mengukur', 'besarnya', 'ecosystem', 'services', 'demand', ',', 'kami', 'menggunakan', 'pendekatan', 'kerangka', 'kerja', 'IPCC', '“', 'hazard-', 'exposure-vulnerability', '”', 'dalam', 'menghitung', 'disaster', 'risk', 'assessment', '.', '4', '.', 'Fuzzy', 'Possibilistic', 'Partion', 'Product', 'C-Means', 'Algoritma', 'Fuzzy', 'Possibilistic', 'Product', 'Partition', 'C-Means', '(', 'FPPPCM', ')', 'akan', 'mempartisi', 'vektor', 'atau', 'kumpulan', 'data', 'numerik', '.', 'Algoritma', 'ini', 'menghilangkan', 'efek', 'pencilan', 'melalui', 'kombinasi', 'perkalian', 'dan', 'menghasilkan', 'partisi', 'berkualitas', '[', '35,36', ']', '.', 'Algioritma', 'FPPPCM', 'digambarkan', 'sebagai', 'berikut', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Untuk', 'menilai', 'risiko', 'bencana', ',', 'besarnya', 'exposure', 'dan', 'vulnerability', 'perlu', 'didapatkan', 'sesuai', 'bencana', 'yang', 'ingin', 'dinilai', '.', 'Besarnya', 'exposure', 'diukur', 'menggunakan', 'kepadatan', 'penduduk', 'diukur', 'menggunakan', 'proporsi', 'orang', 'tua', 'dan', 'anak', 'per', 'kecamatan', '.', 'Gambar', '5', 'menjelaskan', 'distribusi', 'spasial', 'dari', 'exposure', 'dan', 'vulnerability', 'di', 'Jakarta', '.', 'vulnerability', 'kecamatan', 'dan', 'per', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'Dengan', 'remote', 'sensing', ',', 'data-data', 'terkait', 'bahaya', 'bencana', 'atau', 'hazard', 'dapat', 'dikumpulkan', 'melalui', 'citra', 'satelit', 'seperti', 'Sentinel-5P', ',', 'MODIS', 'dan', 'Sentinel-2', '.', 'Hasil', 'pengambilan', 'data', 'melalui', 'remote', 'sensing', 'ditampilkan', 'pada', 'Gambar', '4', 'secara', 'distribusi', 'spasial', 'per', 'kecamatan', 'dengan', 'jenks', 'natural', 'breaks', 'untuk', 'membaginya', 'menjadi', 'beberapa', 'level', '.', 'Gambar', '5', '.', '(', 'a', ')', 'Kepadatan', 'Penduduk', ',', '(', 'b', ')', 'Proporsi', 'Lansia', 'dan', 'Anak', 'di', 'Jakarta', 'per', 'Kecamatan', '2020', 'risiko', 'Dengan', 'bencana', 'pendekatan', '“', 'hazard-exposure-vulnerability', '”', ',', 'indeks', 'yang', 'menggambarkan', 'seberapa', 'besar', 'risiko', 'dari', 'suatu', 'peristiwa', '.', 'Distribusi', 'spasial', 'dari', 'indeks', 'risiko', 'yang', 'dibagi', 'menjadi', '5', 'level', 'menggunakan', 'jenks', 'natural', 'breaks', 'pada', 'setiap', 'bencana', 'di', 'Jakarta', 'dijelaskan', 'pada', 'Gambar', '6.', 'dihasilkan', 'berhasil', 'Gambar', '4', '.', '(', 'a', ')', 'Konsentrasi', 'NO2', ',', '(', 'b', ')', 'Land', 'Surface', 'Temperature', '(', 'LST', ')', ',', '(', 'c', ')', 'Konsentrasi', 'CO', 'dan', '(', 'd', ')', 'Rata-rata', 'NDWI', 'di', 'Jakarta', 'per', 'Kecamatan', '2021', 'Level', 'konsentrasi', 'NO2', 'paling', 'tinggi', 'berpusat', 'pada', 'bagian', 'Jakarta', 'Pusat', 'dan', 'Jakarta', 'Barat', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'konsentrasi', 'NO2', 'memiliki', 'level', 'yang', 'rendah', 'pada', 'bagian', 'pinggiran', 'Jakarta', '.', 'Berikutnya', ',', 'level', 'LST', 'Jakarta', 'yang', 'tinggi', 'berada', 'di', 'pusat', 'Jakarta', 'dan', 'Jakarta', 'Timur', '.', 'Level', 'konsentrasi', 'CO', 'yang', 'tinggi', 'berada', 'di', 'Kawasan', 'pusat', 'Jakarta', '.', 'Sebaliknya', 'di', 'wilayah', 'selatan', 'Jakarta', ',', 'level', 'konsentrasi', 'CO', 'paling', 'rendah', '.', 'Terakhir', ',', 'rata-rata', 'NDWI', 'per', 'kecamatan', 'secara', 'spasial', 'menyebar', 'keseluruhan', 'di', 'Jakarta', 'yang', 'levelnya', 'cukup', 'tinggi', '.', 'Gambar', '6', '.', '(', 'a', ')', 'Air', 'Pollution', 'Risk', ',', '(', 'b', ')', 'Urban', 'Heat', 'Risk', ',', '(', 'c', ')', 'Carbon', 'Emission', 'Risk', 'dan', '(', 'd', ')', 'Flood', 'Disaster', 'Risk', 'di', 'Jakarta', 'per', 'Kecamatan', 'Berdasarkan', 'Gambar', '6', ',', 'dapat', 'diidentifikasi', 'kecamatan', 'yang', 'paling', 'berisiko', 'terhadap', 'bencana', 'berdasarkan', 'Risk', 'Level', 'nya', '.', 'Misalnya', ',', 'risiko', 'polusi', 'udara', 'di', 'Jakarta', 'sangat', 'besar', 'pada', 'kecamatan', 'Tambora', ',', 'Cempaka', 'Putih', 'dan', 'Matraman', '.', 'Risiko', 'panas', 'perkotaan', 'dan', 'risiko', 'emisi', 'karbon', 'paling', 'berisiko', 'pada', 'kecamatan', 'Tambora', 'dan', 'Cempaka', 'Putih', '.', 'Risiko', 'bencana', 'banjir', 'sangat', 'berisiko', 'pada', 'kecamatan', 'Tambora', '.', 'Berikutnya', ',', 'besarnya', 'ini', 'mengindikasikan', 'besarnya', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'dalam', 'mengatasi', 'benecana-', 'risiko', 'bencana', '4', '/', '7', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Jakarta', 'bencana', 'di', 'seperti', 'penerapan', 'urban', 'green', 'infrastructure', '.', 'Kami', 'menggunakan', 'FPPPCM', 'clustering', 'untuk', 'mengelompokkan', 'kecamatan', 'di', 'Jakarta', 'menjadi', 'kelompok', 'yang', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'nya', 'tinggi', 'atau', 'tidak', 'tinggi', '.', 'FPPPCM', 'perlu', 'menginisiasi', 'terlebih', 'dahulu', 'banyaknya', 'klaster', '𝑘', 'untuk', 'melakukan', 'clustering', '.', 'Sehingga', ',', 'kami', 'melakukan', 'evaluasi', 'kinerja', 'FPPPCM', 'melalui', 'Cluster', 'Validity', 'Index', 'seperti', 'Partition', 'Coefficient', '(', 'PC', ')', ',', 'Partition', 'Entropy', '(', 'PE', ')', ',', 'Silhouette', 'Index', '(', 'SI', ')', ',', 'Fuzzy', 'Silhouette', 'Index', '(', 'FSI', ')', 'dan', 'Modified', 'Partition', 'Coefficient', '(', 'MPC', ')', 'untuk', 'menentukan', 'jumlah', 'klaster', 'mana', 'yang', 'paling', 'optimal', 'dalam', 'membagi', 'klaster', '.', 'TABEL', '2', 'Cluster', 'Validity', 'Index', 'Gambar', '7', '.', 'Peta', 'Klaster', 'Level', 'Ecosystem', 'Services', 'Demand', 'dengan', 'algoritma', 'FPPPCM', 'di', 'Jakarta', 'n_cluster', 'PC', 'PE', 'SI', 'FSI', 'MPC', '2', '3', '4', '5', '0.4571', '0.5266', '0.7432', '0.7893', '-0.086', '0.5168', '0.7475', '0.5699', '0.6670', '0.2752', '0.4812', '0.8876', '0.6183', '0.7347', '0.3082', '0.4671', '1.0051', '0.5955', '0.6714', '0.3339', 'Berdasarkan', 'Tabel', '2', ',', 'didapatkan', 'hasil', 'cluster', 'validaty', 'index', 'menggunakan', 'algoritma', 'FPPPCM', 'dengan', 'inisialisasi', 'cluster', 'prototype', 'menggunakan', 'K-Means', 'dan', 'parameter', 'default', 'dari', 'package', 'ppclust', 'di', 'R.', 'Berdasarkan', 'indeks', 'PC', ',', 'jumlah', 'klaster', '3', 'merupakan', 'jumlah', 'klaster', 'paling', 'optimal', 'karena', 'memiliki', 'nilai', 'indeks', 'PC', 'paling', 'kecil', ',', 'yaitu', '0,5168', '.', 'Lalu', ',', 'berdasarkan', 'indeks', 'PE', ',', 'jumlah', 'klaster', '2', 'merupakan', 'yang', 'paling', 'optimal', 'karena', 'memiliki', 'nilai', 'indeks', 'paling', 'kecil', 'yaitu', '0,5266', '.', 'Indeks', 'SI', 'dan', 'FSI', 'juga', 'memperlihatkan', 'bahwa', 'jumlah', 'klaster', '2', 'merupakan', 'paling', 'optimal', 'karena', 'memiliki', 'nilai', 'indeks', 'terbesar', '0,7432', 'dan', '0,7893', '.', 'Indeks', 'MPC', 'menunjukkan', 'bahwa', 'jumlah', 'klaster', 'paling', 'optimal', 'adalah', 'jumlah', 'klaster', '5', 'karena', 'memiliki', 'nilai', 'MPC', 'paling', 'besar', 'yaitu', '0,3339', '.', 'Sehingga', 'berdasarkan', '5', 'index', 'yang', 'ditunjukkan', ',', 'kami', 'memilih', 'jumlah', 'klaster', '2', 'untuk', 'dilakukan', 'pengelompokkan', 'tingkat', 'permintaan', 'ecocsystem', 'services', 'di', 'DKI', 'Jakarta', 'berdasarkan', 'disaster', 'risk', 'index', '.', 'Hasil', 'clustering', 'menggunakan', 'algoritma', 'FPPPCM', 'untuk', 'mengelompokkan', 'permintaan', 'terhadap', 'ecosystem', 'services', 'menggunakan', 'risk', 'disaster', 'index', 'di', 'DKI', 'Jakarta', 'diperlihatkan', 'pada', 'Gambar', '7', '.', 'Algoritma', 'FPPPCM', 'menunjukkan', 'bahwa', 'dari', '42', 'kecamatan', 'di', 'Jakarta', ',', 'terdapat', '13', 'kecamatan', 'yang', 'sangat', 'berisiko', 'terhadap', 'permasalahan', 'bencana', 'di', 'Jakarta', '.', 'Besarnya', 'risiko', 'tingginya', 'permintaan', 'rangka', 'masyrakat', 'mengurangi', 'dampak', 'serta', 'risiko', 'dari', 'bencana', 'yang', 'sering', 'terjadi', 'di', 'Jakarta', '.', 'Dalam', '13', 'kecamatan', 'tersebut', ',', 'diantaranya', 'adalah', 'kecamatan', 'Tambora', ',', 'Grogol', 'Petamburan', ',', 'Palmerah', ',', 'Sawah', 'Besar', ',', 'Kemayoran', ',', 'Senen', ',', 'Johar', 'Baru', ',', 'Cempaka', 'Putih', ',', 'Matraman', ',', 'Jatinegara', ',', 'Tebet', ',', 'Kramat', 'Jati', 'dan', 'Koja', '.', 'juga', 'menunjukkan', 'betapa', 'terhadap', 'ecosystem', 'services', 'dalam', 'Hasil', 'Clustering', 'menggunakan', 'FPPPCM', 'memperlihatkan', 'efek', 'ketetanggaan', 'di', 'beberapa', 'kecamatan', '.', 'Misalnya', 'di', 'Jakarta', 'Barat', ',', 'kecamatan', 'Tambora', ',', 'Grogol', 'Petamburan', 'dan', 'Palmerah', 'saling', 'bertetangga', 'dan', 'menjadi', 'daerah', 'yang', 'sangat', 'berisiko', 'terhadap', 'bencana', 'serta', 'memiliki', 'tingkat', 'permintaan', 'yang', 'tinggi', 'terhadap', 'ecosystem', 'services', '.', 'Lalu', 'di', 'Jakarta', 'Pusat', ',', 'kecamatan', 'Sawah', 'Besar', ',', 'Kemayoran', ',', 'Senen', ',', 'Johar', 'Baru', 'dan', 'Cempaka', 'Putih', 'yang', 'juga', 'saling', 'bertetangga', 'menjadi', 'wilayah', 'paling', 'berisiko', 'akan', 'bencana', 'di', 'Jakarta', '.', 'Kecamatan', 'Matraman', ',', 'Jatinegara', ',', 'Kramat', 'Jati', 'dan', 'Tebet', 'juga', 'saling', 'bertetangga', 'dimana', 'wilayah', 'tersebut', 'merupakan', 'bagian', 'dari', 'Jakarta', 'Timur', 'dan', 'Jakarta', 'Selatan', 'serta', 'wilayah', 'tersebut', 'berisiko', 'terhadap', 'permasalahan', 'bencana', '.', 'Berbeda', 'di', 'Jakarta', 'Utara', ',', 'kecamatan', 'Koja', 'yang', 'juga', 'dikategorikan', 'berisiko', 'tidak', 'memiliki', 'tetangga', 'lain', 'yang', 'juga', 'berkategori', 'berisiko', '.', 'Dapat', 'dikatakan', 'bahwa', 'besarnya', 'risiko', 'bencana', 'dan', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'diindikasikan', 'memiliki', 'efek', 'spasial', 'dan', 'ketetanggaan', 'di', 'kecamatan', 'tersebut', '.', 'Secara', 'visual', 'tampak', 'hasil', 'clustering', 'menggunakan', 'FPPPCM', 'terdapat', 'efek', 'spasial', 'pada', 'tingkat', 'ecosystem', 'services', 'demands', 'ataupun', 'indeks', 'risiko', 'bencana', 'di', 'Jakarta', '.', 'Untuk', 'melihat', 'adanya', 'autokorelasi', 'spasial', 'secara', 'statistik', 'pada', 'hasil', 'clustering', 'FPPPCM', ',', 'kami', 'menggunakan', 'pengujian', 'joincount', '.', 'Pengujian', 'ini', 'didesain', 'untuk', 'menganalisis', 'variabel', 'kategorik', 'dalam', 'mendeteksi', 'adanya', 'korelasi', 'spasial', '.', 'Sebelum', 'melakukan', 'pengujian', ',', 'perlu', 'diidentifikasi', 'konektivitas', 'ketetanggaan', 'untuk', 'selanjutnya', 'ketetanggaan', 'tersebut', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'analisis', 'korelasi', 'spasial', '.', 'Berikut', 'gambar', 'hasil', 'konektivitas', 'ketetanggaan', 'menggunakan', 'pendekatan', 'queen', '.', '5', '/', '7', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'yang', 'tinggi', 'di', 'kecamatan', 'yang', 'berisiko', 'terhadap', 'bencana', '.', 'Permintaan', 'yang', 'tidak', 'segera', 'diatasi', 'akan', 'menyebabkan', 'permasalahan', 'bencana', 'seperti', 'kualitas', 'udara', 'yang', 'buruk', ',', 'fenomena', 'urban', 'heat', 'island', 'dan', 'banjir', 'yang', 'implikasinya', 'menjadi', 'penyakit', ',', 'menurunnya', 'kesejahteraan', 'dan', 'bahkan', 'kematian', '.', 'yang', 'services', 'Dalam', 'mengurangi', 'banyaknya', 'permintaan', 'terhadap', 'ecosystem', 'services', 'di', 'Jakarta', ',', 'salah', 'satu', 'solusinya', 'adalah', 'implementasi', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'sebagai', 'suplai', 'dari', 'ecosystem', 'berusaha', 'menyelesaikan', 'permasalahan-permasalahan', 'di', 'perkotaan', '.', 'Implementasi', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'diutamakan', 'pada', 'wilayah', 'yang', 'menjadi', 'prioritas', 'seperti', '13', 'kecamatan', 'di', 'Jakarta', 'yang', 'memiliki', 'demand', 'tinggi', 'terhadap', 'ecosystem', 'services', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'adanya', 'efek', 'korelasi', 'spasial', 'pada', '13', 'kecamatan', 'yang', 'ecosystem', 'services', 'tinggi', 'memberikan', 'sebuah', 'solusi', 'bahwa', 'demand', 'nya', 'pengimplementasian', 'urban', 'green', 'infrastructure', 'yang', 'baik', 'pada', 'satu', 'kecamatan', 'dapat', 'berpengaruh', 'pada', 'kecamatan', 'yang', 'menjadi', 'tetangganya', '.', 'kami', 'untuk', 'Saran', 'penelitian', 'berikutnya', 'perlu', 'mempertimbangkan', 'suplai', 'dari', 'ecosystem', 'services', 'sehingga', 'ketimpangan', 'ecosystem', 'services', 'dapat', 'terlihat', 'jelas', 'di', 'setiap', 'kecamatan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'kerentanan', 'pada', 'penilaian', 'risiko', 'bencana', 'perlu', 'dipertimbangkan', 'lebih', 'luas', 'lagi', 'berdasarkan', 'teori', 'pendukung', 'yang', 'ada', 'seperti', 'kemiskinan', ',', 'orang', 'berpenyakit', 'tertentu', 'dan', 'keadaan', 'yang', 'rentan', 'terhadap', 'bencana', 'lainnya', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Maheng', ',', 'D.', ',', 'Pathirana', ',', 'A.', ',', '&', 'Zevenbergen', ',', 'C.', '(', '2021', ')', '.', 'A', 'preliminary', 'study', 'on', 'the', 'impact', 'of', 'landscape', 'pattern', 'changes', 'due', 'to', 'urbanization', ':', 'Case', 'study', 'of', 'Jakarta', ',', 'Indonesia', '.', 'Land', ',', '10', '(', '2', ')', ',', '218', '.', '[', '2', ']', 'Nanditho', ',', 'G.', 'A.', ',', '&', 'Yola', ',', 'L.', '(', '2022', ')', '.', 'Urban', 'Development', 'and', 'Traffic', 'Congestion', ':', 'Jakarta', 'Study', 'during', 'In', 'Sustainable', 'Development', 'Approaches', ':', 'Selected', 'Papers', 'of', 'AUA', 'and', 'ICSGS', '2021', '(', 'pp', '.', '135-142', ')', '.', 'Cham', ':', 'Springer', 'International', 'Publishing', '.', 'the', 'Pandemic', '.', '[', '3', ']', 'Rendana', ',', 'M.', ',', 'Idris', ',', 'W.', 'M.', 'R.', ',', '&', 'Rahim', ',', 'S.', 'A', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Changes', 'in', 'air', 'quality', 'during', 'and', 'after', 'large-scale', 'social', 'restriction', 'periods', 'in', 'Jakarta', 'city', ',', 'Indonesia', '.', 'Acta', 'Geophysica', ',', '70', '(', '5', ')', ',', '2161-2169.', 'and', 'greenhouse', '[', '4', ']', 'Monforti-Ferrario', ',', 'F.', ',', '&', 'Blanco', ',', 'M.', 'P.', '(', '2021', ')', '.', 'The', 'impact', 'of', 'power', 'network', 'congestion', ',', 'its', 'consequences', 'and', 'mitigation', 'measures', 'on', 'air', 'pollutants', 'from', 'gases', 'Germany', '.', 'Renewable', 'and', 'Sustainable', 'Energy', 'Reviews', ',', '150', ',', '111501', '.', '[', '5', ']', 'Wang', ',', 'D.', ',', 'Hu', ',', 'Y.', ',', 'Tang', ',', 'P.', ',', 'Liu', ',', 'C.', ',', 'Kong', ',', 'W.', ',', 'Jiao', ',', 'J.', ',', '...', '&', 'Liu', ',', 'Y', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Identification', 'of', 'Priority', 'Implementation', 'Areas', 'and', 'Configuration', 'Types', 'for', 'Green', 'Infrastructure', 'Based', 'on', 'Ecosystem', 'Service', 'Demands', 'in', 'Metropolitan', 'City', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Environmental', 'Research', 'and', 'Public', 'Health', ',', '19', '(', '13', ')', ',', '8191.', 'emissions', '.', 'A', 'case', '[', '6', ']', 'Kurniawan', ',', 'R.', ',', 'Saputra', ',', 'A.', 'M.', 'W.', ',', 'Wijayanto', ',', 'A.', 'W.', ',', '&', 'Caesarendra', ',', 'W.', '(', '2022', ')', '.', 'Eco-environment', 'vulnerability', 'assessment', 'using', 'remote', 'sensing', 'approach', 'in', 'East', 'Kalimantan', ',', 'Indonesia', '.', 'Remote', 'Sensing', 'Applications', ':', 'Society', 'and', 'Environment', ',', '27', ',', '100791', '.', '[', '7', ']', 'Abood', ',', 'S.', 'A.', ',', 'Lee', ',', 'J.', 'S.', 'H.', ',', 'Burivalova', ',', 'Z.', ',', 'Garcia‐Ulloa', ',', 'J.', ',', '&', 'Koh', ',', 'L.', 'P.', '(', '2015', ')', '.', 'Relative', 'contributions', 'of', 'the', 'logging', ',', 'fiber', ',', 'oil', 'palm', ',', 'and', 'mining', 'industries', 'to', 'forest', 'loss', 'in', 'Indonesia', '.', 'Conservation', 'Letters', ',', '8', '(', '1', ')', ',', '58-67', '.', '[', '8', ']', 'Nasution', ',', 'B.', 'I.', ',', 'Saputra', ',', 'F.', 'M.', ',', 'Kurniawan', ',', 'R.', ',', 'Ridwan', ',', 'A.', 'N.', ',', 'Fudholi', ',', 'A.', ',', '&', 'Sumargo', ',', 'B', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Urban', 'vulnerability', 'to', 'floods', 'investigation', 'in', 'jakarta', ',', 'Indonesia', ':', 'A', 'hybrid', 'optimized', 'fuzzy', 'spatial', 'clustering', 'and', 'news', 'media', 'analysis', 'approach', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Disaster', 'Risk', 'Reduction', ',', '83', ',', '103407', '.', '[', '9', ']', 'Penney', ',', 'D.', ',', 'Yantha', ',', 'M.', ',', '&', 'Swatuk', ',', 'L.', '(', '2022', ')', '.', 'A', 'Megacity', '’', 's', 'Hydrological', 'Risk', ':', 'An', 'analysis', 'of', 'water', 'security', 'issues', 'in', 'Jakarta', 'City', ',', 'Indonesia', '.', 'In', 'The', 'Political', 'Economy', 'of', 'Urban', 'Water', 'Security', 'under', 'Climate', 'Change', '(', 'pp', '.', '81-104', ')', '.', 'Cham', ':', 'Springer', 'International', 'Publishing', '.', '6', '/', '7', 'Gambar', '8', '.', 'Peta', 'Konektivitas', 'Ketetanggaan', 'Kecamatan', 'dengan', 'Pendekatan', 'Queen', 'di', 'Provinsi', 'Jakarta', 'Gambar', '8', 'memperlihatkan', 'bagaimana', 'bentuk', 'konektivitas', 'ketetanggaan', 'yang', 'terjadi', 'di', 'Jakarta', '.', 'Pendekatan', 'queen', 'memberikan', 'koneksi', 'ketetanggaan', 'pada', 'suatu', 'kecamatan', 'yang', 'bersinggungan', 'pada', 'kecamatan', 'lainnya', '.', 'Setelah', 'mendapatkan', 'konektivitas', 'ketetanggaan', ',', 'berikutnya', 'dengan', 'menggunakan', 'joincount', 'test', 'dilakukan', 'analisis', 'korelasi', 'spasial', 'pada', 'hasil', 'cluster', 'yang', 'telah', 'didapatkan', '.', 'Tabel', '3', 'menunjukkan', 'hasil', 'pengujian', 'joincount', 'menggunakan', 'bantuan', 'software', 'R.', 'TABEL', '3', 'Hasil', 'Pengujian', 'JoinCount', 'cluster', 'p-value', '1', '2', '0.594', '0.002061', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dari', 'Tabel', '3', ',', 'hasil', 'pengujian', 'joincount', 'menghasilkan', 'signifikansi', 'yang', 'berbeda', 'pada', 'tiap', 'klaster', 'nya', '.', 'Pada', 'klaster', '1', '(', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'rendah', 'dan', 'risiko', 'bencana', 'rendah', ')', 'terlihat', 'bahwa', 'p-value', 'memiliki', 'nilai', '0,594', '.', 'Jika', 'hipotesis', 'nol', 'adalah', 'tidak', 'terdapat', 'autokorelasi', 'spasial', ',', 'maka', 'keputusan', 'pada', 'pengujian', 'joincount', 'klaster', '1', 'adalah', 'gagal', 'tolak', 'H0', ',', 'artinya', 'tidak', 'terdapat', 'autokorelasi', 'spasial', 'pada', 'klaster', '1', '.', 'Sebaliknya', 'pada', 'klaster', '2', '(', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'tinggi', 'dan', 'risiko', 'bencana', 'tinggi', ')', ',', 'hasil', 'pengujian', 'menggunakan', 'joincount', 'memberikan', 'nilai', 'p-value', 'sebesar', '0,002', '.', 'Jika', 'menggunakan', 'tingkat', 'kesalahan', '5', '%', ',', 'maka', 'keputusan', 'adalah', 'tolak', 'H0', 'yang', 'artinya', 'terdapat', 'cukup', 'bukti', 'untuk', 'mengatakan', 'bahwa', 'terdapat', 'autokorelasi', 'spasial', 'pada', 'klaster', '2', '.', 'Walaupun', 'pada', 'klaster', '1', 'tidak', 'signifikan', 'hasilnya', ',', 'namun', 'pada', 'klaster', '2', 'memberikan', 'hasil', 'signifikan', '.', 'Signifikan', 'pada', 'klaster', '2', 'menandakan', 'memang', 'ada', 'efek', 'korelasi', 'spasial', 'pada', 'hasil', 'clustering', 'menggunakan', 'FPPPCM', 'sebelumnya', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'hasil', 'analisis', 'ini', 'juga', 'memberikan', 'pernyataan', 'yang', 'kuat', 'bahwa', 'permintaan', 'ecosystem', 'services', 'dan', 'risiko', 'bencana', 'di', 'Jakarta', 'memiliki', 'korelasi', 'spasial', 'pada', 'hasilnya', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Pengintegrasian', 'dan', 'pengelolaan', 'ecosystem', 'services', 'di', 'jumlah', 'Jakarta', 'menjadi', 'program', 'yang', 'bisa', 'mengatasi', '[', '10', ']', 'Zhang', ',', 'S.', ',', '&', 'Ramírez', ',', 'F.', 'M.', '(', '2019', ')', '.', 'Assessing', 'and', 'mapping', 'ecosystem', 'services', 'to', 'support', 'urban', 'green', 'infrastructure', ':', 'The', 'case', 'of', 'Barcelona', ',', 'Spain', '.', 'Cities', ',', '92', ',', '59-70', '.', '[', '11', ']', 'Nakamura', ',', 'F.', '(', '2022', ')', '.', 'Green', 'Infrastructure', 'and', 'Climate', 'Change', 'Adaptation', ':', 'Function', ',', 'Implementation', 'and', 'Governance', '(', 'p.', '506', ')', '.', 'Springer', 'Nature', '.', '[', '12', ']', 'Boesing', ',', 'A.', 'L.', ',', 'Prist', ',', 'P.', 'R.', ',', 'Barreto', ',', 'J.', ',', 'Hohlenwerger', ',', 'C.', ',', 'Maron', ',', 'M.', ',', 'Rhodes', ',', 'J.', 'R.', ',', '...', '&', 'Metzger', ',', 'J.', 'P.', '(', '2020', ')', '.', 'Ecosystem', 'services', 'at', 'risk', ':', 'integrating', 'spatiotemporal', 'dynamics', 'of', 'supply', 'and', 'demand', 'to', 'promote', 'long-term', 'provision', '.', 'One', 'Earth', ',', '3', '(', '6', ')', ',', '704-713', '.', '[', '13', ']', 'Malakar', ',', 'K.', ',', 'Mishra', ',', 'T.', ',', 'Hari', ',', 'V.', ',', '&', 'Karmakar', ',', 'S.', '(', '2021', ')', '.', 'Risk', 'mapping', 'of', 'Indian', 'coastal', 'districts', 'using', 'IPCC-AR5', 'framework', 'and', 'multi-attribute', 'decision-making', 'approach', '.', 'Journal', 'of', 'Environmental', 'Management', ',', '294', ',', '112948', '.', '[', '14', ']', 'Hu', ',', 'S.', ',', 'Chen', ',', 'L.', ',', 'Li', ',', 'L.', ',', 'Wang', ',', 'B.', ',', 'Yuan', ',', 'L.', ',', 'Cheng', ',', 'L.', ',', '...', '&', 'Zhang', ',', 'T.', '(', '2019', ')', '.', 'Spatiotemporal', 'dynamics', 'of', 'ecosystem', 'service', 'value', 'determined', 'by', 'the', 'urbanization', 'of', 'Anhui', 'Province', ',', 'China', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Environmental', 'Research', 'and', 'Public', 'Health', ',', '16', '(', '24', ')', ',', '5104.', 'land-use', 'changes', 'in', '[', '15', ']', 'Gomes', ',', 'D.', 'S.', ',', 'Andrade', ',', 'L.', 'A.', ',', 'Ribeiro', ',', 'C.', 'J.', 'N.', ',', 'Peixoto', ',', 'M.', 'V.', 'S.', ',', 'Lima', ',', 'S.', 'V.', 'M.', 'A.', ',', 'Duque', ',', 'A.', 'M.', ',', '...', '&', 'Santos', ',', 'A.', 'D.', '(', '2020', ')', '.', 'Risk', 'clusters', 'of', 'COVID-19', 'transmission', 'in', 'northeastern', 'Brazil', ':', 'prospective', 'space–time', 'modelling', '.', 'Epidemiology', '&', 'Infection', ',', '148', ',', 'e188', '.', '[', '16', ']', 'Ghosh', ',', 'I.', ',', 'Jana', ',', 'R.', 'K.', ',', '&', 'Pramanik', ',', 'P.', '(', '2022', ')', '.', 'New', 'business', 'capacity', 'of', 'developed', ',', 'developing', 'and', 'least', 'developing', 'economies', ':', 'inspection', 'through', 'state-of-the-art', 'PSO-GBR', 'frameworks', '.', 'Benchmarking', ':', 'An', 'International', 'Journal', ',', '(', 'ahead-of-print', ')', '.', '[', '17', ']', 'Nasution', ',', 'B.', 'I.', ',', 'Kurniawan', ',', 'R.', ',', 'Siagian', ',', 'T.', 'H.', ',', '&', 'Fudholi', ',', 'A', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Revisiting', 'social', 'vulnerability', 'analysis', 'in', 'Indonesia', ':', 'An', 'optimized', 'spatial', 'fuzzy', 'clustering', 'approach', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Disaster', 'Risk', 'Reduction', ',', '51', ',', '101801.', 'clustering', 'fuzzy', 'and', '[', '18', ']', 'Ersoy', 'Mirici', ',', 'M.', '(', '2022', ')', '.', 'The', 'ecosystem', 'services', 'and', 'green', 'infrastructure', ':', 'a', 'economic', 'and', 'valuation', '.', 'Sustainability', ',', '14', '(', '1', ')', ',', '517.', 'systematic', 'review', 'gap', 'the', 'of', '[', '19', ']', 'Sakti', ',', 'A.', 'D.', ',', 'Anggraini', ',', 'T.', 'S.', ',', 'Ihsan', ',', 'K.', 'T.', 'N.', ',', 'Misra', ',', 'P.', ',', 'Trang', ',', 'N.', 'T.', 'Q.', ',', 'Pradhan', ',', 'B.', ',', '...', '&', 'Wikantika', ',', 'K.', '(', '2023', ')', '.', 'Multi-air', 'pollution', 'risk', 'assessment', 'in', 'Southeast', 'Asia', 'region', 'using', 'integrated', 'remote', 'sensing', 'and', 'socio-', 'economic', 'data', 'products', '.', 'Science', 'of', 'The', 'Total', 'Environment', ',', '854', ',', '158825', '.', '[', '20', ']', 'Jiang', ',', 'L.', ',', 'Huang', ',', 'X.', ',', 'Wang', ',', 'F.', ',', 'Liu', ',', 'Y.', ',', '&', 'An', ',', 'P.', '(', '2018', ')', '.', 'Method', 'for', 'evaluating', 'ecological', 'vulnerability', 'under', 'climate', 'change', 'based', 'on', 'remote', 'sensing', ':', 'A', 'case', 'study', '.', 'Ecological', 'Indicators', ',', '85', ',', '479-486', '.', '[', '21', ']', 'Dwirahmadi', ',', 'F.', ',', 'Rutherford', ',', 'S.', ',', 'Phung', ',', 'D.', ',', '&', 'Chu', ',', 'C.', '(', '2019', ')', '.', 'Understanding', 'the', 'operational', 'concept', 'of', 'a', 'flood-resilient', 'urban', 'community', 'in', 'Jakarta', ',', 'Indonesia', ',', 'from', 'the', 'perspectives', 'of', 'disaster', 'risk', 'reduction', ',', 'development', 'agencies', '.', 'International', 'journal', 'of', 'environmental', 'research', 'and', 'public', 'health', ',', '16', '(', '20', ')', ',', '3993.', 'adaptation', ',', 'climate', 'change', 'and', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '29', ']', 'Wang', ',', 'D.', ',', 'Chen', ',', 'Y.', ',', 'Hu', ',', 'L.', ',', 'Voogt', ',', 'J', '.', 'A.', ',', 'Gastellu-Etchegorry', ',', 'J.', 'P.', ',', '&', 'Krayenhoff', ',', 'E.', 'S.', '(', '2021', ')', '.', 'Modeling', 'the', 'angular', 'effect', 'of', 'MODIS', 'LST', 'in', 'urban', 'areas', ':', 'A', 'case', 'study', 'of', 'Toulouse', ',', 'France', '.', 'Remote', 'Sensing', 'of', 'Environment', ',', '257', ',', '112361', '.', '[', '30', ']', 'Singh', ',', 'S.', ',', '&', 'Kansal', ',', 'M.', 'L.', '(', '2022', ')', '.', 'Chamoli', 'flash-flood', 'mapping', 'and', 'evaluation', 'with', 'a', 'supervised', 'classifier', 'and', 'NDWI', 'thresholding', 'using', 'Sentinel-2', 'optical', 'data', 'in', 'Google', 'earth', 'engine', '.', 'Earth', 'Science', 'Informatics', ',', '15', '(', '2', ')', ',', '1073-1086', '.', '[', '31', ']', 'Badina', ',', 'S.', ',', 'Babkin', ',', 'R.', ',', 'Bereznyatsky', ',', 'A.', ',', '&', 'Bobrovskiy', ',', 'R.', '(', '2022', ')', '.', 'Spatial', 'aspects', 'of', 'urban', 'population', 'vulnerability', 'to', 'natural', 'and', 'man-made', 'hazards', '.', 'City', 'and', 'Environment', 'Interactions', ',', '15', ',', '100082', '.', '[', '32', ']', 'Essola', ',', 'E.', 'B.', ',', '&', 'Yeom', ',', 'C.', '(', '2022', ')', '.', 'Population', 'Intersection', 'Densities', ':', 'An', 'Assessment', 'of', 'a', 'Correlation', 'Using', 'Spatial', 'Comparison', 'and', 'Regression', 'Analysis', 'in', 'Yaoundé', ',', 'Cameroon', '.', 'The', 'Open', 'Transportation', 'Journal', ',', '16', '(', '1', ')', '.', '[', '33', ']', 'Das', ',', 'S.', ',', 'Ghosh', ',', 'A.', ',', 'Hazra', ',', 'S.', ',', 'Ghosh', ',', 'T.', ',', 'de', 'Campos', ',', 'R.', 'S.', ',', '&', 'Samanta', ',', 'S.', '(', '2020', ')', '.', 'Linking', 'IPCC', 'AR4', '&', 'AR5', 'frameworks', 'for', 'assessing', 'vulnerability', 'and', 'risk', 'to', 'climate', 'change', 'in', 'the', 'Indian', 'Bengal', 'Delta', '.', 'Progress', 'in', 'Disaster', 'Science', ',', '7', ',', '100110', '.', '[', '34', ']', 'Malakar', ',', 'K.', ',', 'Mishra', ',', 'T.', ',', 'Hari', ',', 'V.', ',', '&', 'Karmakar', ',', 'S.', '(', '2021', ')', '.', 'Risk', 'mapping', 'of', 'Indian', 'coastal', 'districts', 'using', 'IPCC-AR5', 'framework', 'and', 'multi-attribute', 'decision-making', 'approach', '.', 'Journal', 'of', 'Environmental', 'Management', ',', '294', ',', '112948', '.', '[', '35', ']', 'Szilágyi', ',', 'L.', '(', '2013', ')', '.', 'Robust', 'Spherical', 'Shell', 'Clustering', 'Using', 'Fuzzy‐', 'intelligent', 'journal', 'of', 'Possibilistic', 'Product', 'Partition', '.', 'International', 'systems', ',', '28', '(', '6', ')', ',', '524-539', '.', '[', '36', ']', 'Thilagaraj', ',', 'T.', ',', '&', 'Sengottaiyan', ',', 'N.', 'Implementation', 'of', 'Fuzzy', 'Possibilistic', 'Product', 'Partition', 'C-Means', 'and', 'Modified', 'Fuzzy', 'Possibilistic', 'C-Means', 'Clustering', 'To', 'Pick', 'the', 'Low', 'Performers', 'Using', 'R-Tool', '.', '[', '37', ']', 'Askari', ',', 'S.', '(', '2021', ')', '.', 'Fuzzy', 'C-Means', 'clustering', 'algorithm', 'for', 'data', 'with', 'unequal', 'cluster', 'sizes', 'and', 'contaminated', 'with', 'noise', 'and', 'outliers', ':', 'Review', 'and', 'development', '.', 'Expert', 'Systems', 'with', 'Applications', ',', '165', ',', '113856', '.', '[', '38', ']', 'Ahmed', ',', 'M.', ',', 'Seraj', ',', 'R.', ',', '&', 'Islam', ',', 'S.', 'M.', 'S.', '(', '2020', ')', '.', 'The', 'k-means', 'algorithm', ':', 'A', 'comprehensive', 'survey', 'and', 'performance', 'evaluation', '.', 'Electronics', ',', '9', '(', '8', ')', ',', '1295', '.', '[', '39', ']', 'Ryoo', ',', 'J.', 'H.', ',', 'Park', ',', 'S.', ',', 'Kim', ',', 'S.', ',', '&', 'Ryoo', ',', 'H.', 'S.', '(', '2020', ')', '.', 'Efficiency', 'of', 'cluster', 'validity', 'indexes', 'in', 'fuzzy', 'clusterwise', 'generalized', 'structured', 'component', 'analysis', '.', 'Symmetry', ',', '12', '(', '9', ')', ',', '1514', '.', '[', '40', ']', 'Zhu', ',', 'L.', 'F.', ',', 'Wang', ',', 'J.', 'S.', ',', '&', 'Wang', ',', 'H.', 'Y', '.', '(', '2019', ')', '.', 'A', 'novel', 'clustering', 'validity', 'function', 'of', 'FCM', 'clustering', 'algorithm', '.', 'IEEE', 'Access', ',', '7', ',', '152289-152315', '.', '[', '41', ']', 'Wang', ',', 'X.', ',', '&', 'Xu', ',', 'Y', '.', '(', '2019', ',', 'July', ')', '.', 'An', 'improved', 'index', 'for', 'clustering', 'validation', 'based', 'on', 'Silhouette', 'index', 'and', 'Calinski-Harabasz', 'index', '.', 'In', 'IOP', 'Conference', 'Series', ':', 'Materials', 'Science', 'and', 'Engineering', '(', 'Vol', '.', '569', ',', 'No', '.', '5', ',', 'p.', '052024', ')', '.', 'IOP', 'Publishing', '.', '[', '42', ']', 'Subbalakshmi', ',', 'C.', ',', 'Sayal', ',', 'R.', ',', '&', 'Saini', ',', 'H.', 'S.', '(', '2020', ')', '.', 'Cluster', 'validity', 'using', 'modified', 'set', '.', 'index', 'on', 'In', 'Computational', 'Intelligence', 'in', 'Data', 'Mining', ':', 'Proceedings', 'of', 'the', 'International', 'Conference', 'on', 'ICCIDM', '2018', '(', 'pp', '.', '1-14', ')', '.', 'Springer', 'Singapore', '.', 'large', 'dynamic', 'data', 'silhouette', 'fuzzy', '[', '22', ']', 'Martinez', ',', 'R.', ',', '&', 'Masron', ',', 'I.', 'N.', '(', '2020', ')', '.', 'Jakarta', ':', 'A', 'city', 'of', 'cities', '.', 'Cities', ',', '106', ',', '102868', '.', '[', '23', ']', 'Tosepu', ',', 'R.', ',', 'Gunawan', ',', 'J.', ',', 'Effendy', ',', 'D.', 'S.', ',', 'Lestari', ',', 'H.', ',', 'Bahar', ',', 'H.', ',', '&', 'Asfian', ',', 'P.', '(', '2020', ')', '.', 'Correlation', 'between', 'weather', 'and', 'Covid-19', 'pandemic', 'in', 'Jakarta', ',', 'Indonesia', '.', 'Science', 'of', 'the', 'total', 'environment', ',', '725', ',', '138436', '.', '[', '24', ']', 'Setiowati', ',', 'R.', ',', 'Mizuno', ',', 'K.', ',', 'Hasibuan', ',', 'H.', 'S.', ',', '&', 'Koestoer', ',', 'R.', 'H.', '(', '2022', ')', '.', 'Urban', 'green', 'spaces', 'for', 'support', 'healthiness', 'in', 'Jakarta', 'during', 'the', 'COVID-', '19', 'pandemic', ':', 'A', 'quantitative', 'study', '.', 'Environmental', 'Engineering', 'Research', ',', '28', '(', '2', ')', ',', '210598', '.', '[', '25', ']', 'Syuhada', ',', 'G.', ',', 'Akbar', ',', 'A.', ',', 'Hardiawan', ',', 'D.', ',', 'Pun', ',', 'V.', ',', 'Darmawan', ',', 'A.', ',', 'Heryati', ',', 'S.', 'H.', 'A.', ',', '...', '&', 'Mehta', ',', 'S.', '(', '2023', ')', '.', 'Impacts', 'of', 'Air', 'Pollution', 'on', 'Health', 'and', 'Cost', 'of', 'Indonesia', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Environmental', 'Research', 'and', 'Public', 'Health', ',', '20', '(', '4', ')', ',', '2916.', 'in', 'Jakarta', ',', 'Illness', '[', '26', ']', 'Wicaksono', ',', 'A.', ',', '&', 'Herdiansyah', ',', 'H.', '(', '2019', ',', 'December', ')', '.', 'The', 'impact', 'analysis', 'of', 'flood', 'disaster', 'in', 'DKI', 'jakarta', ':', 'prevention', 'and', 'control', 'perspective', '.', 'In', 'Journal', 'of', 'Physics', ':', 'Conference', 'Series', '(', 'Vol', '.', '1339', ',', 'No', '.', '1', ',', 'p.', '012092', ')', '.', 'IOP', 'Publishing', '.', '[', '27', ']', 'Bodah', ',', 'B.', 'W.', ',', 'Neckel', ',', 'A.', ',', 'Maculan', ',', 'L.', 'S.', ',', 'Milanes', ',', 'C.', 'B.', ',', 'Korcelski', ',', 'C.', ',', 'Ramírez', ',', 'O.', ',', '...', '&', 'Oliveira', ',', 'M.', 'L.', '(', '2022', ')', '.', 'Sentinel-5P', 'TROPOMI', 'satellite', 'application', 'for', 'NO2', 'and', 'CO', 'studies', 'aiming', 'at', 'environmental', 'valuation', '.', 'Journal', 'of', 'Cleaner', 'Production', ',', '357', ',', '131960', '.', '[', '28', ']', 'Plant', ',', 'G.', ',', 'Kort', ',', 'E.', 'A.', ',', 'Murray', ',', 'L.', 'T.', ',', 'Maasakkers', ',', 'J.', 'D.', ',', '&', 'Aben', ',', 'I', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Evaluating', 'urban', 'methane', 'emissions', 'from', 'space', 'using', 'TROPOMI', 'methane', 'and', 'carbon', 'monoxide', 'observations', '.', 'Remote', 'Sensing', 'of', 'Environment', ',', '268', ',', '112756', '.', '7', '/', '7']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Analisis', 'Keberlanjutan', 'Penggunaan', 'Platform', 'Belanja', 'Online', 'pada', 'Masa', 'Transisi', 'Menuju', 'Endemi', 'Covid-19', 'Nazzala', 'Qinthara', 'Nafi', '(', '221910692', ',', '4SD2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Nori', 'Wilantika', 'S.ST.', ',', 'M.TI', 'Sebagai', 'Ringkasan—', 'pengendalian', 'covid-19', ',', 'upaya', 'pemerintah', 'memberlakukan', 'aturan', 'ketat', 'mengenai', 'pembatasan', 'mobilitas', 'penduduk', '.', 'Salah', 'satu', 'dampak', 'adanya', 'pembatasan', 'mobilitas', 'penduduk', 'tersebut', 'adalah', 'meningkatnya', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'online', '.', 'Namun', 'Pada', 'masa', 'transisi', 'menuju', 'endemi', 'saat', 'ini', ',', 'mobilitas', 'penduduk', 'sudah', 'tidak', 'dibatasi', '.', 'Sehingga', ',', 'muncul', 'pertanyaan', 'bagaimana', 'kondisi', 'pengguna', 'platform', 'belanja', 'online', 'ketika', 'masa', 'transisi', '.', 'Atas', 'dasar', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'mengetahui', 'keberlanjutan', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'online', 'pada', 'masa', 'transisi', 'di', 'Indonesia', 'dan', 'mengetahui', 'faktor-faktor', 'yang', 'mempengaruhinya', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'kerangka', 'teoritis', 'utama', 'TAM', 'dengan', 'menambahkan', 'variabel', 'customer', 'satisfaction', ',', 'trust', ',', 'dan', 'system', 'quality', '.', 'Analisis', 'data', 'dilakukan', 'menggunakan', 'SEM', 'PLS', '.', 'Dari', 'hasil', 'penelitian', 'didapatkan', 'bahwa', 'mayoritas', 'tetap', 'akan', 'menggunakan', 'platform', 'belanja', 'online', 'meski', 'kondisi', 'mobilitas', 'intention', 'tidak', 'dibatasi', 'dan', 'didapati', 'bahwa', 'repurchase', 'berpengaruh', 'positif', 'pada', 'actual', 'repurchase', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'keberlanjutan', ',', 'belanja', 'online', ',', 'SEM', ',', 'PLS', ',', 'TAM', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Perkembangan', 'e-commerce', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'jangka', 'panjang', '[', '1', ']', '.', 'Dengan', 'adanya', 'e-', 'commerce', 'akan', 'berdampak', 'pada', 'pemerataan', 'perekonomian', 'karena', 'pemasaran', 'produk', 'di', 'wilayah', 'desa', 'sudah', 'tidak', 'terhalang', 'oleh', 'jarak', '[', '2', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'bentuk', 'e-commerce', 'adalah', 'belanja', 'online', '[', '3', ']', '.', 'Aktivitas', 'belanja', 'online', 'sendiri', 'merupakan', 'proses', 'dimana', 'pelanggan', 'langsung', 'membeli', 'barang', 'atau', 'jasa', 'kepada', 'penjual', 'melalui', 'internet', '[', '3', ']', '.', 'Melalui', 'aktivitas', 'belanja', 'online', ',', 'pembeli', 'mampu', 'melakukan', 'transaksi', 'pembelian', 'kapanpun', 'dan', 'dimanapun', 'sehingga', 'tidak', 'harus', 'menyesuaikan', 'jam', 'buka', 'toko', '[', '4', ']', ',', '[', '5', ']', '.', 'Bagi', 'pelanggan', ',', 'aktivitas', 'belanja', 'online', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'cepat', ',', 'mudah', ',', 'dan', 'biaya', 'lebih', 'rendah', '[', '6', ']', '.', 'Daya', 'tarik', 'dan', 'kelebihan', 'yang', 'dirasakan', 'telah', 'meningkatkan', 'popularitas', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'online', '[', '7', ']', '.', 'Popularitas', 'belanja', 'online', 'juga', 'dirasakan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Di', 'Indonesia', ',', 'nilai', 'aktivitas', 'belanja', 'online', 'meningkat', 'dari', 'USD', '1,79', 'miliar', 'pada', 'tahun', '2013', 'menjadi', 'USD', '4,89', 'miliar', 'pada', 'tahun', '2016', '[', '7', ']', '.', 'Aktivitas', 'belanja', 'online', 'juga', 'meningkat', 'dengan', 'adanya', 'wabah', 'Covid-19', '.', 'Aktivitas', 'belanja', 'Online', 'tumbuh', 'secara', 'eksponensial', 'ketika', 'wabah', 'Covid-19', 'terjadi', '[', '8', ']', '.', 'Kebutuhan', 'akan', 'belanja', 'dianggap', 'sebagai', 'bagian', 'penting', 'dalam', 'kehidupan', 'sehari', 'hari', '[', '9', ']', '.', 'Dengan', 'adanya', 'wabah', 'tersebut', ',', 'masyarakat', 'disarankan', 'untuk', 'tetap', 'tinggal', 'dan', 'bekerja', 'di', 'rumah', '.', 'Kebijakan', 'itu', 'diambil', 'sebagai', 'upaya', 'pemutusan', 'rantai', 'penyebaran', 'penyakit', '.', 'Dengan', 'adanya', 'pembatasan', 'aktivitas', 'di', 'luar', 'ruangan', 'peluang', 'bisnis', 'telah', 'berubah', ',', 'transaksi', 'dan', 'komunikasi', 'tidak', 'lagi', 'melalui', 'jalur', 'tradisional', '(', 'perjumpaan', 'fisik', ')', 'tetapi', 'melalui', 'platform', 'belanja', 'online', '[', '9', ']', '.', 'Masa', 'pandemi', 'Covid-19', 'telah', 'memasuki', 'babak', 'baru', '(', 'masa', 'transisi', ')', '.', 'Pada', 'masa', 'transisi', ',', 'pemerintah', 'mulai', 'memberikan', 'untuk', 'masyarakat', '.', 'Berbagai', 'kelonggaran', 'mobilitas', 'seperti', 'kelonggaran', 'yang', 'dirasakan', 'oleh', 'masyarakat', 'kelonggaran', 'untuk', 'mudik', 'hingga', 'perizinan', 'melepas', 'masker', 'pada', 'ruang', 'terbuka', '.', 'Pada', 'Bulan', 'Juni', '2022', 'pemerintah', 'mengeluarkan', 'Surat', 'Edaran', 'Kementerian', 'Pendidikan', ',', 'Kebudayaan', ',', 'Riset', ',', 'dan', 'Teknologi', 'Nomor', '3', 'Tahun', '2022', 'mengenai', 'panduan', 'penyelenggaraan', 'pembelajaran', 'secara', 'tatap', 'muka', 'penuh', 'dengan', 'kapasitas', 'peserta', 'didik', '100', 'persen', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'pemerintah', 'juga', 'mengeluarkan', 'Instruksi', 'Menteri', 'Dalam', 'Negeri', 'Nomor', '26', 'Tahun', '2022', 'yang', 'berisi', 'perizinan', 'pelepasan', 'masker', 'di', 'area', 'terbuka', '.', 'Sehingga', ',', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'menetapkan', 'bahwa', 'masa', 'transisi', 'dihitung', 'sejak', 'Bulan', 'Juni', '2022', '.', 'Adanya', 'kelonggaran', 'mobilitas', 'penduduk', 'ini', 'menimbulkan', 'pertanyaan', 'bagaimana', 'aktivitas', 'belanja', 'online', 'pada', 'masa', 'transisi', '.', 'Penelitian', 'sebelumnya', 'menyatakan', 'bahwa', 'keadaan', 'dunia', 'setelah', 'pandemi', 'berbeda', 'dari', 'sebelum', 'pandemi', '[', '10', ']', '.', 'Dalam', 'hal', 'konsumsi', ',', 'ditemukan', 'bahwa', 'pola', 'permintaan', 'yang', 'berubah', 'akibat', 'pandemi', ',', 'tidak', 'akan', 'kembali', 'seperti', 'semula', '.', 'Contohnya', 'adalah', 'jumlah', 'gedung', 'bioskop', 'dan', 'teater', 'yang', 'tutup', 'sejak', 'beberapa', 'tahun', 'terakhir', 'sebagai', 'akibat', 'adanya', 'layanan', 'streaming', '.', 'Pandemi', 'kemudian', 'mempercepat', 'perubahan', 'pola', 'konsumsi', 'ke', 'layanan', 'streaming', '[', '10', ']', '.', 'Atas', 'hal', 'tersebut', ',', 'penelitian', 'ini', 'ingin', 'melihat', 'bagaimana', 'keberlanjutan', 'aktivitas', 'belanja', 'online', 'ketika', 'masa', 'transisi', 'di', 'Indonesia', '.', 'Terdapat', 'banyak', 'penelitian', 'terdahulu', 'terkait', 'aktivitas', 'belanja', 'online', 'pada', 'masa', 'pandemi', 'Covis-19', 'seperti', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', '[', '7', ']', ',', '[', '10', ']', '–', '[', '12', ']', '.', 'Namun', ',', 'penelitian', 'yang', 'melihat', 'keberlanjutan', 'aktivitas', 'belanja', 'online', 'tersebut', 'setelah', 'pandemi', 'mereda', 'masih', 'terbatas', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Atas', 'latar', 'belakang', 'yang', 'telah', 'dijelaskan', 'sebelumnya', ',', 'maka', 'didapati', 'tujuan', 'penelitian', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Mengetahui', 'keberlanjutan', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'tidak', 'dilakukan', 'pembatasan', 'online', 'ketika', 'sudah', 'mobilitas', 'penduduk', 'seperti', 'pada', 'masa', 'transisi', 'saat', 'ini', '.', '2', '.', 'Mengetahui', 'faktor-faktor', 'yang', 'berpengaruh', 'terhadap', 'keberlanjutan', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'online', 'di', 'Indonesia', '.', 'III', '.', 'TINJAUAN', 'PUSTAKA', 'A', '.', 'Platform', 'Belanja', 'Online', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'platform', 'belanja', 'online', 'mengikuti', 'klasifikasi', 'bisnis', 'e-commerce', 'yang', 'ada', 'di', 'Indonesia', '[', '12', ']', '.', 'Klasifikasi', 'bisnis', 'yang', 'termasuk', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'iklan', 'baris', ',', 'online', 'marketplace', ',', 'shopping', 'mall', ',', 'Toko', 'online', ',', 'dan', 'Toko', 'online', 'di', 'media', 'sosial', '.', 'Contoh', 'platform', 'belanja', 'Indonesia', 'seperti', 'OLS', ',', 'Zalora', ',', 'Tokopedia', ',', 'online', 'di', 'Bukalapak', ',', 'Shopee', ',', 'Matahari', 'mall', '.', '1', '/', '7', 'B.', 'Pengembangan', 'Hipotesis', 'Niat', 'keberlanjutan', '(', 'continuance', 'intention', ')', 'didefinisikan', 'sebagai', 'niat', 'pengguna', 'untuk', 'terus', 'menggunakan', 'sistem', 'informasi', 'atau', 'teknologi', '[', '13', ']', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'yang', 'ingin', 'dikaji', 'adalah', 'niat', 'pembelian', 'kembali', '(', 'Repurchase', 'Intention', ')', 'melalui', 'platform', 'belanja', 'online', '.', 'Repurchase', 'intention', 'dalam', 'konteks', 'berbelanja', 'online', 'didefinisikan', 'sebagai', 'gambaran', 'keinginan', 'pelanggan', 'untuk', 'dapat', 'melakukan', 'pembelian', 'kembali', 'produk', 'atau', 'layanan', 'tertentu', '[', '14', ']', '.', 'Repurchase', 'intention', 'dapat', 'mencirikan', 'perilaku', 'pembelian', 'kembali', '(', 'Actual', 'Repurchase', ')', 'di', 'platform', 'belanja', 'online', '[', '14', ']', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'actual', 'didefinisikan', 'sebagai', 'perilaku', 'pembelian', 'dalam', 'aktivitas', 'belanja', 'online', ',', 'ketika', 'pembatasan', 'mobilitas', 'masyarakat', 'sudah', 'tidak', 'dibatasi', 'oleh', 'pandemi', 'Covid-19', '.', 'Sehingga', 'dapat', 'dirumuskan', 'hipotesis', 'bahwa', 'H1', ':', 'Customer', 'repurchase', 'intention', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'pada', 'actual', 'repurchase', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'model', 'Technology', 'Acceptance', 'Model', '(', 'TAM', ')', 'karena', 'kerangka', 'teoritis', 'tersebut', 'dapat', 'menjelaskan', 'adopsi', 'belanja', 'online', ',', 'seperti', 'yang', 'diimplementasikan', 'pada', 'berbagai', 'penelitian', '[', '14', ']', '–', '[', '16', ']', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'TAM', 'tidak', 'hanya', 'mampu', 'menjelaskan', 'perilaku', 'konsumen', 'dalam', 'penerimaan', 'teknologi', 'informasi', ',', 'tetapi', 'juga', 'mampu', 'menjelaskan', 'keberlanjutan', 'dari', 'suatu', 'platform', 'teknologi', '[', '17', ']', '.', 'Dalam', 'TAM', 'dinyatakan', 'bahwa', 'intention', 'dipengaruhi', 'oleh', 'dua', 'faktor', 'yaitu', 'keandalan', '(', 'Perceived', 'Usefulness', ')', 'dan', 'kemudahan', '(', 'Perceived', 'Ease', 'of', 'Use', ')', '[', '17', ']', '.', 'Perceived', 'Usefulness', 'mampu', 'memberikan', 'gambaran', 'sejauh', 'mana', 'seseorang', 'percaya', 'bahwa', 'belanja', 'menggunakan', 'platform', 'belanja', 'online', 'meningkatkan', 'kinerja', 'dalam', 'pembelian', 'barang', 'dan', '/atau', 'jasa', '[', '18', ']', '.', 'Sedangkan', 'Perceived', 'Ease', 'of', 'Use', 'memberikan', 'gambaran', 'sejauh', 'mana', 'seseorang', 'percaya', 'bahwa', 'berbelanja', 'online', 'memudahkan', 'dalam', 'melakukan', 'pembelian', 'barang', 'dan', '/atau', 'jasa', '[', '14', ']', '.', 'Sehingga', 'disusun', 'hipotesis', 'sebagai', 'berikut', ':', 'H2', ':', 'Perceived', 'usefulness', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'pada', 'customer', 'repurchase', 'intention', '.', 'H3', ':', 'Perceived', 'ease', 'of', 'use', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'customer', 'repurchase', 'intention', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'menambahkan', 'model', 'TAM', 'dengan', 'variabel', 'kepuasan', 'pelanggan', '(', 'customer', 'satisfaction', ')', ',', 'kualitas', 'sistem', '(', 'system', 'quality', ')', ',', 'dan', 'kepercayaan', '(', 'trust', ')', '.', 'Variabel', 'customer', 'sebagai', 'perbedaan', 'antara', 'ekspektasi', 'dan', 'realita', 'yang', 'dirasakan', 'pelanggan', '[', '14', ']', '.', 'Customer', 'satisfaction', 'mampu', 'memberikan', 'gambaran', 'perbedaan', 'antara', 'harapan', 'pembeli', 'dan', 'pengalaman', 'sebenarnya', 'dalam', 'melakukan', 'aktivitas', 'belanja', 'online', '.', 'Variabel', 'ini', 'diputuskan', 'masuk', 'dalam', 'kerangka', 'teoritis', 'dapat', 'customer', 'mempengaruhi', 'niat', 'mereka', 'untuk', 'membeli', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', '[', '14', ']', 'serta', 'sejalan', 'dengan', 'penelitian', '[', '17', ']', ',', '[', '19', ']', '–', '[', '22', ']', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'ingin', 'menilai', 'apakah', 'customer', 'langsung', 'mempengaruhi', 'pembelian', 'satisfaction', 'secara', 'satisfaction', 'didefinisikan', 'dikarenakan', 'satisfaction', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'kembali', 'secara', 'nyata', ',', 'sehingga', 'disusunlah', 'hipotesis', 'seperti', 'berikut', ':', 'H4', ':', 'Perceived', 'usefulness', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'pada', 'customer', 'satisfaction', '.', 'H5', ':', 'Perceived', 'ease', 'of', 'use', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'customer', 'satisfaction', '.', 'H6', ':', 'Customer', 'satisfaction', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'customer', 'repurchase', 'intention', '.', 'H7', ':', 'Customer', 'satisfaction', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'pada', 'actual', 'repurchase', '.', 'pula', 'pada', 'intention', 'Nyatanya', ',', 'dalam', 'berbagai', 'penelitian', 'intention', 'dan', 'tidak', 'hanya', 'dipengaruhi', 'oleh', 'customer', 'satisfaction', 'perceived', 'usefulness', 'dan', 'perceived', 'ease', 'of', 'use', '.', 'Dalam', 'kerangka', 'teoritis', 'D', '&', 'M', 'IS', 'Success', 'Model', ',', 'system', 'quality', 'berpengaruh', 'customer', 'satisfaction', '[', '23', ']', '.', 'Sehingga', 'penelitian', 'ini', 'menambahkan', 'variabel', 'system', 'quality', 'untuk', 'menilai', 'keberlanjutan', 'aktivitas', 'belanja', 'online', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'system', 'quality', 'mengacu', 'pada', 'pengukuran', 'pemrosesan', 'informasi', '[', '24', ']', '.', 'Sehingga', 'dirumuskan', 'hipotesis', ':', 'H8', ':', 'System', 'quality', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'pada', 'customer', 'satisfaction', '.', 'H9', ':', 'System', 'quality', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'customer', 'repurchase', 'intention', '.', 'sistem', 'dan', 'Variabel', 'terakhir', 'yang', 'juga', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'trust', '.', 'Kepercayaan', 'menjadi', 'faktor', 'utama', 'berbelanja', 'online', '[', '25', ']', '.', 'Telah', 'banyak', 'penelitian', 'yang', 'melibatkan', 'trust', 'dalam', 'melihat', 'keberlanjutan', 'berbelanja', 'online', '[', '17', ']', ',', '[', '20', ']', ',', '[', '21', ']', '.', 'Aspek', 'yang', 'kerap', 'dikaitkan', 'dalam', 'variabel', 'trust', 'adalah', 'intention', '.', 'Pada', 'penelitian', '[', '26', ']', ',', 'didapati', 'bahwa', 'trust', 'berpengaruh', 'positif', 'pada', 'intention', '.', 'Hipotesis', 'penelitian', 'mengenai', 'trust', 'yaitu', ':', 'H10', ':', 'Trust', 'dari', 'platform', 'belanja', 'online', 'berpengaruh', 'positif', 'terhadap', 'customer', 'repurchase', 'intention', '.', 'Kerangka', 'teoritis', 'penelitian', 'secara', 'menyeluruh', 'digambarkan', 'pada', 'Gambar1', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Kerangka', 'teoritis', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Individu', 'yang', 'dicakup', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'seseorang', 'yang', 'melakukan', 'pembelian', 'menggunakan', 'internet', 'untuk', 'membeli', 'barang', 'dan/atau', 'jasa', 'melalui', 'internet', 'selama', 'bulan', 'Maret', '2020', 'sampai', 'Juni', '2022', '.', 'Setelah', 'bulan', 'Juni', '2022', '2', '/', '7', 'disebut', 'sebagai', 'masa', 'transisi', 'pandemi', 'covid-19', ',', 'hal', 'itu', 'karena', 'setelah', 'bulan', 'Juni', '2022', 'pemerintah', 'telah', 'memberlakukan', 'berbagai', 'kelonggaran', 'mobilitas', 'penduduk', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Alur', 'penelitian', '.', 'Gambar', '2', 'menjelaskan', 'mengenai', 'alur', 'penelitian', '.', 'Alur', 'penelitian', 'ini', 'dimulai', 'dengan', 'studi', 'literatur', 'sebagai', 'dasar', 'pengembangan', 'kerangka', 'teoritis', 'penelitian', '.', 'Selanjutnya', 'menentukan', 'indikator', 'dan', 'hipotesis', 'untuk', 'tiap', 'variabel', 'sebagai', 'dasar', 'penyusunan', 'kuesioner', '.', 'Setelah', 'kuesioner', 'sudah', 'siap', ',', 'maka', 'dilakukan', 'pengumpulan', 'data', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'yang', 'dijelaskan', 'pada', 'poin', 'selanjutnya', '.', 'Ketika', 'data', 'sudah', 'dikumpulkan', 'selanjutnya', 'dilakukan', 'analisis', 'data', 'untuk', 'tujuan', 'penelitian', 'dan', 'penarikan', 'kesimpulan', 'menjawab', 'penelitian', '.', 'A.', 'Metode', 'Pengumpulan', 'Data', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'data', 'primer', '.', 'Survei', 'disebar', 'melalui', 'google', 'form', 'dan', 'diisi', 'secara', 'self', 'enumeration', '.', 'Design', 'sampling', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Convenience', 'Sampling', '.', 'Convenience', 'sampling', 'merupakan', 'jenis', 'non', 'probability', 'sampling', 'dimana', 'anggota', 'populasi', 'target', 'didasari', 'pada', 'kriteria', 'tertentu', 'yang', 'ditentukan', 'oleh', 'peneliti', '.', 'Metode', 'analisis', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'SEM-PLS', '.', 'SEM-', 'PLS', ',', 'tidak', 'memiliki', 'masalah', 'dengan', 'ukuran', 'sampel', 'yang', 'kecil', '.', 'Namun', ',', 'ukuran', 'sampel', 'yang', 'lebih', 'besar', 'mampu', 'meningkatkan', 'presisi', '.', 'Salah', 'satu', 'cara', 'untuk', 'menentukan', 'ukuran', 'sampel', 'minimum', 'adalah', 'dengan', 'menggunakan', 'inverse', 'square', 'method', '[', '27', ']', '.', 'Jumlah', 'ukuran', 'sampel', 'minimum', 'ditentukan', 'oleh', 'dua', 'hal', 'yaitu', 'signifikansi', 'level', 'dan', 'minimum', 'path', 'coefficient', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'minimum', 'path', 'coefficient', 'sebesar', '0.2', 'dan', 'level', 'signifikansi', '5', '%', 'Seperti', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'penelitian', 'sebelumnya', '[', '28', ']', '.', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Sehingga', 'dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'nilai', 'ukuran', 'sampel', 'minimum', 'yang', 'digunakan', 'adalah', '155', 'responden', '.', 'B.', 'Metode', 'Analisis', 'Data', 'Analisis', 'data', 'dilakukan', 'dengan', 'dua', 'cara', 'yaitu', 'analisis', 'deskriptif', 'dan', 'analisis', 'menggunakan', 'SEM-PLS', '.', 'Analisis', 'SEM-', 'PLS', 'dibagi', 'menjadi', 'dua', 'bagian', 'yaitu', 'evaluasi', 'inner', 'model', 'dan', 'outer', 'model', '.', 'Evaluasi', 'outer', 'model', 'digunakan', 'untuk', 'menguji', 'validitas', 'dan', 'reliabilitas', 'model', 'dengan', 'memperhatikan', 'nilai', 'Outer', 'Loading', ',', 'Composite', 'Reliability', ',', 'Cronbach', '’', 's', 'Alfa', ',', 'AVE', ',', 'dan', 'tabel', 'Fornel', 'Larcker', '.', 'Sedangkan', 'evaluasi', 'inner', 'model', 'digunakan', 'untuk', 'melihat', 'hubungan', 'antar', 'variabel', 'laten', 'dengan', 'memperhatikan', 'hasil', 'uji', 'kolinearitas', ',', 'uji', 'signifikansi', ',', 'R2', 'serta', 'Q2', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', '.', 'Penelitian', 'ini', 'dimulai', 'dari', 'pikiran', 'peneliti', 'bagaimana', 'keberlangsungan', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'online', 'ketika', 'mobilitas', 'penduduk', 'tidak', 'dibatasi', 'atau', 'pada', 'saat', 'masa', 'transisi', 'saat', 'ini', '.', 'Sehingga', 'peneliti', 'berupaya', 'menyusun', 'penelitian', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'dapat', 'melihat', 'keberlanjutan', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'online', 'dan', 'mencari', 'faktor-faktor', 'yang', 'mempengaruhinya', '.', 'Analisis', 'akan', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'deskriptif', 'dan', 'menggunakan', 'SEM-PLS', '.', 'Adapun', 'alur', 'kerangka', 'pikir', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '3', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'VI', '.', 'HASIL', 'A.', 'Karakteristik', 'Responden', 'Pengumpulan', 'data', 'dilakukan', 'selama', '3', 'minggu', 'mulai', 'dari', 'tanggal', '9', 'Februari', 'hingga', '2', 'Maret', '2023', 'dan', '501', 'data', 'berhasil', 'dikumpulkan', '.', 'Selanjutnya', ',', '58', 'data', 'dikeluarkan', 'dari', 'analisis', 'karena', 'tidak', 'termasuk', 'dalam', 'cakupan', 'penelitian', 'atau', 'jawaban', 'tidak', 'valid', '.', '3', '/', '7', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Data', 'mengenai', 'karakteristik', 'responden', 'dijelaskan', 'dalam', 'Tabel', 'I.', 'Karakteristik', 'responden', 'yang', 'tertangkap', 'dari', 'ini', ',', 'mayoritas', 'merupakan', 'wanita', 'dengan', 'penelitian', 'persentase', '72,36', 'persen', '.', 'Gen', 'Z', 'menjadi', 'kategori', 'umur', 'terbanyak', 'yang', 'menggunakan', 'platform', 'belanja', 'online', '.', 'Jika', 'dilihat', 'dari', 'jenis', 'pekerjaan', ',', 'maka', 'mayoritas', 'responden', 'adalah', 'pelajar/mahasiswa', 'dengan', 'lokasi', 'tinggal', 'mayoritas', 'berada', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'dengan', '82,84', 'persen', '.', 'Jika', 'dilihat', 'dari', 'nilai', 'AVE', ',', 'setiap', 'variabel', 'memiliki', 'nilai', 'diatas', '0.5', 'yang', 'berarti', 'indikator', 'dan', 'variabel', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'dapat', 'dikatakan', 'memenuhi', 'prasyarat', 'untuk', 'validitas', 'konvergen', '[', '14', ']', '.', 'TABEL', 'II', '.', 'NILAI', 'OUTER', 'LOADING', '(', 'OL', ')', ',', 'AVE', ',', 'COMPOSITE', 'RELIABILITY', '(', 'CR', ')', ',', 'CRONBACH', '’', 'S', 'ALPHA', '(', 'CA', ')', 'No', 'Variabel', 'Laten', 'Indikator', 'OL', 'CR', 'CA', 'AVE', '%', '82,84', '7,90', '2,48', '2,03', '3,16', '0,90', '0,67', 'Variabel', 'Gender', 'Perempuan', 'Laki-Laki', 'Umur', 'Gen', 'Z', 'Milenial', 'Gen', 'X', 'Baby', 'Boomer', 'Tidak', 'Valid', 'TABEL', 'I.', 'KARAKTERISTIK', 'RESPONDEN', '%', '72,46', '27,54', 'Variabel', 'Tempat', 'Tinggal', 'Jawa', 'Sumatera', 'Bali/NTB/NTT', 'Sulawesi', '69,07', 'Kalimantan', '13,77', '13,77', 'Maluku', '1,13', '2,26', 'Platform', 'Belanja', 'Online', 'Utama', 'Shopee', 'Bukalapak', 'Tokopedia', 'Lazada', 'Lainnya', 'Pekerjaan', 'Mengurus', 'Rumah', 'Tangga', 'Pelajar/Mahasiswa', 'Pegawai', 'Negeri', 'Sipil', '(', 'PNS', ')', 'Karyawan', 'Swasta', 'Wirausaha', 'Belum/Tidak', 'Bekerja', 'Papua', 'Pertama', 'Kali', 'Menggunakan', 'Platform', 'Belanja', 'Online', 'Kurang', 'dari', '1', 'Tahun', 'Terakhir', '2,71', '81,94', '0,68', '13,31', '1,59', '2,48', '1', 'Tahun', 'Lalu', '2', 'Tahun', 'Lalu', '3', 'Tahun', 'Lalu', '4', 'Tahun', 'Lalu', '5', 'Tahun', 'Lalu', 'Lebih', 'Dari', '5', 'Tahun', '3,84', '11,74', '18,74', '18,96', '12,64', '31,38', '6,32', 'Keberlanjutan', 'Penggunaan', 'Platform', 'Belanja', 'Online', '53,50', 'Berlanjut', '11,96', 'Tidak', 'Berlanjut', '98,4', '1,6', '19,41', '2,71', '6,09', 'B.', 'Analisis', 'Outer', 'Model', 'Evaluasi', 'outer', 'model', 'digunakan', 'untuk', 'melihat', 'validitas', 'dan', 'reliabilitas', 'untuk', 'tiap', 'variabel', '[', '29', ']', '.', 'Tahap', 'pertama', 'adalah', 'menilai', 'validitas', 'konvergen', 'dengan', 'meninjau', 'dua', 'nilai', 'yaitu', 'outer', 'loading', 'dan', 'AVE', 'dengan', 'nilai', 'tergolong', 'valid', 'jika', 'masing', 'masing', 'memiliki', 'nilai', 'lebih', 'dari', '0,7', 'dan', '0,5', '[', '28', ']', '.', 'Selanjutnya', 'diuji', 'internal', 'consistency', 'reliability', 'dengan', 'melihat', 'nilai', 'Composite', 'Reliability', 'dan', 'Cronbach', '’', 's', 'alpha', 'dengan', 'nilai', 'minimum', 'yang', 'diterima', 'untuk', 'Cronbach', '’', 's', 'alpha', 'adalah', '0.7', '[', '30', ']', '.', 'Analisis', 'terakhir', 'adalah', 'menilai', 'diskriman', 'validity', 'melalui', 'tabel', 'Fornell', 'and', 'Larckers', 'dengan', 'membandingkan', 'nilai', 'antar', 'variabel', 'laten', '(', 'matrik', '(', 'matrik', 'dan', 'diagonal', ')', 'nondiagonal', ')', '[', '18', ']', '.', 'variabel', 'lainnya', 'laten', 'Dari', 'hasil', 'pada', 'Tabel', 'II', 'didapati', 'bahwa', 'hanya', 'terdapat', 'satu', 'indikator', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'outer', 'loading', 'di', 'bawah', '0,7', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'didapati', 'bahwa', 'indikator', 'tersebut', 'tetap', 'digunakan', 'karena', 'dengan', 'menghilangkan', 'SQ4', 'tidak', 'signifikan', 'mengubah', 'nilai', 'AVE', 'dan', 'Composite', 'Reliability', '.', '1', '2', '3', '4', '5', '6', 'Actual', 'Repurchase', 'Customer', 'Satisfaction', 'Repurchase', 'Intention', 'Perceived', 'Ease', 'of', 'Use', 'Perceived', 'Usefulness', 'System', 'Quality', '7', 'Trust', 'AR1', 'AR2', 'AR3', 'CS1', 'CS2', 'CS3', 'RI1', 'RI2', 'RI3', 'RI4', 'PEOU1', 'PEOU2', 'PEOU3', 'PU1', 'PU2', 'PU3', 'PU4', 'SQ1', 'SQ2', 'SQ3', 'SQ4', 'TR1', 'TR2', 'TR3', '0,86', '0,882', '0,903', '0,87', '0,892', '0,862', '0,753', '0,895', '0,879', '0,716', '0,891', '0,916', '0,913', '0,825', '0,862', '0,798', '0,721', '0,771', '0,841', '0,726', '0,616', '0,82', '0,819', '0,865', '0,913', '0,857', '0,777', '0,907', '0,846', '0,765', '0,887', '0,827', '0,663', '0,933', '0,892', '0,822', '0,879', '0,815', '0,645', '0,83', '0,722', '0,552', '0,874', '0,785', '0,698', 'Pada', 'pengujian', 'internal', 'consistency', 'reliability', ',', 'dari', 'hasil', 'analisis', 'didapati', 'bahwa', 'nilai', 'composite', 'reliability', 'berada', 'antara', '0.830', 'hingga', '0.933', 'yang', 'berarti', 'baik', 'dan', 'memuaskan', '[', '27', ']', '.', 'Pada', 'Tabel', 'II', 'juga', 'didapati', 'bahwa', 'semua', 'nilai', 'Cronbach', '’', 's', 'alpha', 'berada', 'diatas', '0,7', 'yang', 'berarti', 'variabel', 'laten', 'dikatakan', 'reliable', 'untuk', 'menilai', 'konsistensi', 'hasil', 'di', 'seluruh', 'item', 'pada', 'penelitian', 'ini', '[', '27', ']', '.', 'TABEL', 'III', '.', 'TABEL', 'FORNELL-LARCKER', 'Variabel', 'Laten', 'AR', 'CS', 'PEOU', 'PU', 'RI', 'SQ', 'TR', 'CS', 'PEOU', 'AR', '0,882', '0,375', '0,875', '0,361', '0,415', '0,907', '0,432', '0,476', '0,553', '0,585', '0,540', '0,481', '0,334', '0,563', '0,476', '0,232', '0,546', '0,447', 'PU', 'RI', 'SQ', 'TR', '0,803', '0,530', '0,814', '0,457', '0,489', '0,743', '0,405', '0,350', '0,538', '0,835', 'Note', ':', 'AR=', 'Actual', 'Repurchase', ',', 'CS=', 'Customer', 'Satisfaction', ',', 'PEOU', '=', 'Perceived', 'Ease', 'of', 'Use', ',', 'PU=', 'Perceived', 'Usefulness', ',', 'RI=', 'Repurchase', 'Intention', ',', 'SQ=', 'System', 'Quality', ',', 'TR=Trust', '.', 'Dalam', 'Tabel', 'III', 'didapati', 'bahwa', 'nilai', 'antar', 'variabel', 'laten', '(', 'matrik', 'diagonal', ')', 'lebih', 'besar', 'dari', 'pada', 'dengan', 'variabel', 'laten', 'lainnya', '(', 'matrik', 'nondiagonal', ')', '.', 'Hal', 'ini', 'mengindikasikan', 'variabel', 'laten', 'secara', 'empiris', 'berbeda', 'dari', 'variabel', 'laten', 'lain', 'dalam', 'model', 'struktural', '.', '4', '/', '7', 'C.', 'Analisis', 'Inner', 'Model', 'Inner', 'model', 'menggambarkan', 'model', 'hubungan', 'antara', 'valiabel', 'laten', 'yang', 'telah', 'dibentuk', 'atas', 'dasar', 'substansi', 'teori', '[', '31', ']', '.', 'Analisis', 'awal', 'yang', 'dilakukan', 'adalah', 'melihat', 'potensi', 'masalah', 'kolinearitas', '.', 'Uji', 'masalah', 'kolineritas', 'digunakan', 'nilai', 'VIF', ',', 'jika', 'nilai', 'diatas', '5', 'merupakan', 'indikasi', 'kemungkinan', 'adanya', 'masalah', 'kolinearitas', 'antara', 'variabel', 'bebas', 'lainnya', '[', '27', ']', '.', 'Pada', 'Tabel', 'IV', 'didapati', 'bahwa', 'tidak', 'terdapat', 'masalah', 'kolinearitas', 'berat', 'karena', 'untuk', 'tiap', 'indikator', 'memiliki', 'nilai', 'VIF', 'dibawah', '5', '.', 'TABEL', 'IV', '.', 'NILAI', 'VIF', 'Indikator', 'VIF', 'Variabel', 'Laten', 'Indikator', 'VIF', 'AR', 'CS', 'RI', 'PEOU', 'AR1', 'AR2', 'AR3', 'CS1', 'CS2', 'CS3', 'RI1', 'RI2', 'RI3', 'RI4', 'PEOU1', 'PEOU2', 'PEOU3', '1,87', '2,307', '2,527', '2,106', '2,303', '1,853', '1,872', '3,136', '2,596', '1,449', '2,365', '2,918', '2,789', 'PU', 'SQ', 'TR', 'PU1', 'PU2', 'PU3', 'PU4', 'SQ1', 'SQ2', 'SQ3', 'SQ4', 'TR1', 'TR2', 'TR3', '1,956', '2,243', '1,743', '1,451', '1,693', '1,928', '1,37', '1,141', '1,586', '1,668', '1,661', 'Pengujian', 'hipotesis', 'dilakukan', 'dengan', 'melihat', 'nilai', 'p-value', 'atau', 't-statistik', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'tingkat', 'signifikansi', '5', '%', 'dengan', 'uji', 'satu', 'arah', '.', 'Nilai', 'p-value', 'dibawah', '5', '%', 'menunjukan', 'bahwa', 'signifikan', 'secara', 'statistik', '.', 'Dari', 'Tabel', 'V', 'didapati', 'dari', '10', 'hipotesis', 'yang', 'dikembangkan', 'berdasarkan', 'teori', ',', 'terdapat', '3', 'hipotesis', 'belum', 'dapat', 'diterima', 'karena', 'tidak', 'signifikan', '.', 'TABEL', 'V.', 'HASIL', 'SIGNIFIKANSI', 'HUBUNGAN', 'STRUCTURAL', 'P', 'a', 't', 'h', 'c', 'o', 'e', 'f', 'f', 'i', 'c', 'i', 'e', 'n', 't', 's', '0,540', '0,245', '0,179', '0,241', '0,085', '0,300', '0,083', '0,413', '0,165', '-0,081', 'T', 'S', 't', 'a', 't', 'i', 's', 't', 'i', 'c', 's', '9,942', '4,448', '3,060', '4,105', '1,284', '5,142', '1,517', '7,930', '2,905', '1,645', 'P', 'V', 'a', 'l', 'u', 'e', 's', '0,000', '0,000', '0,001', '0,000', '0,099', '0,000', '0,0648', '0,000', '0,001', '0,0502', 'H', 'a', 's', 'i', 'l', 'Signifikan', 'Signifikan', 'Signifikan', 'Signifikan', 'Tidak', 'signifikan', 'Signifikan', 'Tidak', 'signifikan', 'Signifikan', 'Signifikan', 'Tidak', 'signifikan', 'RI', '-', '>', 'AR', 'PU-', '>', 'RI', 'PEOU', '-', '>', 'RI', 'PU', '-', '>', 'CS', 'PEOU', '-', '>', 'CS', 'CS', '-', '>', 'RI', 'CS', '-', '>', 'AR', 'SQ', '-', '>', 'CS', 'SQ', '-', '>', 'RI', 'TR', '-', '>', 'RI', 'Penelitian', 'ini', 'melibatkan', '3', 'variabel', 'endogen', 'yaitu', 'Actual', 'Repurchase', ',', 'Customer', 'Satisfaction', ',', 'dan', 'Repurchase', 'Intention', 'dengan', 'nilai', 'R2', '(', 'Tabel', 'VI', ')', 'antara', '0.3469', 'hingga', '0,4311', '.', 'Berdasarkan', 'literatur', 'didapati', 'bahwa', 'nilai', 'antara', '0,25', 'hingga', '0,50', 'dianggap', 'sebagai', 'hubungan', 'sedang', '[', '27', ']', '.', 'Hal', 'ini', 'dapat', 'diartikan', 'bahwa', 'variabel', 'eksogen', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'mampu', 'menjelaskan', 'variabel', 'endogen', 'tidak', 'terlalu', 'tinggi', 'tetapi', 'tidak', 'rendah', 'pula', '(', 'sedang', ')', '.', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'VI', '.', 'NILAI', 'R2', 'DAN', 'Q2', 'Actual', 'Repurchase', 'Customer', 'Satisfaction', 'Repurchase', 'Intention', 'R', 'Square', '0.3469', '0.3825', '0.4311', 'Q', 'square', '0.2656', '0.2862', '0.2804', 'Analisis', 'lanjutan', 'adalah', 'menilai', 'prediction', 'relevance', '(', 'Q', 'square', ')', '.', 'Uji', 'ini', 'dilakukan', 'untuk', 'mengetahui', 'seberapa', 'baik', 'nilai', 'obeservasi', 'yang', 'dihasilkan', 'dengan', 'proses', 'blindfolding', '.', 'Nilai', 'Q2', '>', '0', 'menunjukan', 'bukti', 'bahwa', 'nilai-nilai', 'yang', 'dilakukan', 'observasi', 'sudah', 'direkonstruksi', 'dengan', 'baik', 'sehingga', 'model', 'dapat', 'dikatakan', 'relevance', 'predictif', '.', 'Dari', 'hasil', 'analisis', 'didapati', 'bahwa', 'seluruh', 'variabel', 'endogen', 'memiliki', 'nilai', 'Q2', 'diatas', '0', '(', 'Tabel', 'VI', ')', ',', 'yang', 'berarti', 'model', 'sudah', 'relevance', 'predictive', 'atau', 'dapat', 'dikatakan', 'bahwa', 'model', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'memprediksi', 'pada', 'observasi', 'lain', 'dengan', 'kondisi', 'yang', 'sama', '.', 'VII', '.', 'PEMBAHASAN', 'Dari', 'hasil', 'analisis', 'pada', 'Tabel', 'I', 'didapati', 'bahwa', 'mayoritas', 'pengguna', 'akan', 'tetap', 'melakukan', 'pembelian', 'melalui', 'platform', 'belanja', 'online', 'meskipun', 'kebijakan', 'mobilitas', 'tidak', 'dibatasi', '.', 'Hanya', 'terdapat', '1,6', '%', 'atau', '7', 'responden', 'yang', 'tidak', 'lagi', 'menggunakan', 'platform', 'belanja', 'online', 'di', 'masa', 'transisi', '.', 'Namun', 'demikian', ',', '43', '%', 'responden', 'menurunkan', 'frekuensi', 'tidak', 'penggunaannya', 'ketika', 'mobilitas', 'penduduk', 'sudah', 'dibatasi', '.', 'Sedangkan', '28', '%', 'tidak', 'mengalami', 'perubahan', 'frekuensi', 'penggunaan', ',', 'selebihnya', '29', '%', 'justru', 'mengalami', 'peningkatan', 'pada', 'masa', 'transisi', 'ini', '.', 'responden', 'Jika', 'dilakukan', 'analisis', 'terhadap', '98,4', '%', 'responden', 'yang', 'berlanjut', 'menggunakan', 'platform', 'belanja', 'online', 'ketika', 'mobilitas', 'tidak', 'dibatasi', ',', 'didapati', 'bahwa', '158', 'orang', 'atau', '36,24', '%', 'merupakan', 'pengguna', 'baru', 'ketika', 'pandemi', 'terjadi', '.', 'Sedangkan', '63,76', '%', 'sisanya', 'telah', 'menggunakan', 'platform', 'belanja', 'online', 'sebelum', 'pandemi', 'terjadi', '.', 'Untuk', 'lebih', 'lengkap', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '4', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Lama', 'penggunaan', 'berdasar', 'pengguna', 'yang', 'berlanjut', '.', 'Pada', 'Tabel', 'I', 'dapat', 'dilihat', 'dari', 'seluruh', 'pengguna', ',', 'mayoritas', 'menggunakan', 'platform', 'shopee', 'untuk', 'melakukan', 'aktivitas', 'belanja', 'online', '.', '81,94', '%', 'menyatakan', 'bahwa', 'shopee', 'menjadi', 'platform', 'utama', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'belanja', 'online', 'dan', '29,06', '%', 'sisanya', 'menggunakan', 'platform', 'lain', 'seperti', 'bukalapak', ',', 'tokopedia', ',', 'lazada', 'dan', 'lainnya', '.', '5', '/', '7', 'Jika', 'dilihat', 'dari', 'Gambar', '5', ',', 'sebelum', 'masa', 'transisi', 'kategori', 'barang', 'yang', 'paling', 'banyak', 'dibeli', 'adalah', 'fashion', '&', 'aksesoris', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'masa', 'transisi', ',', 'kategori', 'yang', 'paling', 'banyak', 'dibeli', 'juga', 'fashion', '&', 'aksesoris', 'yang', 'berarti', 'bahwa', 'tidak', 'terjadi', 'perubahan', 'minat', 'pembelian', 'antara', 'sebelum', 'masa', 'transisi', 'dan', 'saat', 'masa', 'transisi', '.', 'Jika', 'ditinjau', 'lebih', 'jauh', ',', 'yang', 'paling', 'banyak', 'mengalami', 'kategori', 'kesehatan', '&', 'kecantikan', '.', 'penurunan', 'pembelian', 'adalah', 'Gambar', '5', '.', 'Perbandingan', 'kategori', 'barang', 'yang', 'dibeli', 'sebelum', 'masa', 'transisi', 'dan', 'saat', 'masa', 'transisi', 'Jika', 'dilihat', 'berdasar', 'variabel', 'yang', 'berpengaruh', ',', 'faktor', 'utama', 'yang', 'mempengaruhi', 'pembelian', 'kembali', 'berdasarkan', 'hasil', 'pada', 'Tabel', 'V', 'adalah', 'repurchase', 'intention', '.', 'Sehingga', 'dapat', 'dinyatakan', 'bahwa', 'meningkatnya', 'intention', 'signifikan', 'meningkatkan', 'actual', 'repurchase', '.', 'Hal', 'itu', 'sejalan', 'dengan', 'penelitian', 'psikologi', 'yang', 'menyatakan', 'bahwa', 'niat', 'merupakan', 'keinginan', 'seseorang', 'untuk', 'bertindak', 'dan', 'menurut', 'theory', 'of', 'planned', 'behavior', 'dinyatakan', 'bahwa', 'perilaku', 'seseorang', 'dipengaruhi', 'oleh', 'niat', 'untuk', 'melakukan', 'perilaku', 'tersebut', '[', '32', ']', '.', 'repurchase', '(', 'repurchase', 'Berdasarkan', 'nilai', 'R2', 'pada', 'Tabel', 'VI', ',', 'dijelaskan', 'bahwa', 'variabel', 'eksogen', 'intention', 'dan', 'customer', 'satisfaction', ')', 'dapat', 'menjelaskan', 'variabel', 'actual', 'repurchase', 'sebesar', '34,69', '%', 'dan', 'sisanya', 'dijelaskan', 'oleh', 'variabel', 'lainnya', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'customer', 'satisfaction', 'jika', 'dilihat', 'dari', 'Tabel', 'V', ',', 'bisa', 'dikatakan', 'tidak', 'secara', 'langsung', 'dapat', 'mempengaruhi', 'actual', 'repurchase', 'karena', 'p-value', '(', '0,064', ')', 'lebih', 'besar', 'dari', '0,05', '.', 'Selanjutnya', 'berdasar', 'nilai', 'R2', 'pada', 'Tabel', 'VI', ',', 'penelitian', 'ini', 'menangkap', 'bahwa', 'variabel', 'repurchase', 'intention', 'dapat', 'dijelaskan', 'oleh', 'variabel', 'eksogennya', 'sebesar', '43,11', '%', 'dan', 'sisanya', 'dijelaskan', 'oleh', 'variabel', 'lain', 'diluar', 'penelitian', '.', 'tidak', 'langsung', 'Niat', '(', 'intention', ')', 'tumbuh', 'begitu', 'saja', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'melihat', 'bahwa', 'repurchase', 'intention', 'dipengaruhi', 'oleh', 'beberapa', 'faktor', '.', 'Faktor', 'yang', 'berpengaruh', 'menurut', 'hasil', 'dari', 'Tabel', 'V', 'adalah', 'customer', 'satisfaction', ',', 'perceived', 'ease', 'of', 'use', ',', 'perceived', 'usefulness', 'dan', 'system', 'quality', 'dengan', 'masing-masing', 'nilai', 'p-value', 'berada', 'dibawah', '0,5.', 'intention', 'repurchase', 'Dari', 'beberapa', 'variabel', 'tersebut', ',', 'yang', 'paling', 'signifikan', 'customer', 'mempengaruhi', 'satisfaction', 'dengan', 'nilai', 'path', 'coefficient', 'tertinggi', 'dibanding', 'variabel', 'eksogen', 'lain', 'yaitu', 'sebesar', '0,300', '(', 'Tabel', 'V', ')', '.', 'Hal', 'ini', 'sejalan', 'dengan', 'penelitian', 'sebelumnya', 'yang', 'menyatakan', 'bahwa', 'kepuasan', 'pelanggan', 'terkait', 'penggunaan', 'platform', 'e-commerce', 'akan', 'mempengaruhi', 'niat', 'mereka', 'untuk', 'membeli', 'dari', 'platform', 'tersebut', '[', '14', ']', '.', 'adalah', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Dari', 'sisi', 'kepuasan', 'pelanggan', ',', 'didapati', 'bahwa', 'faktor', 'yang', 'paling', 'mempengaruhinya', 'yaitu', 'system', 'quality', 'dengan', 'nilai', 'path', 'coefficient', 'pada', 'Tabel', 'V', 'tertinggi', 'yaitu', 'sebesar', '0,413', '.', 'System', 'quality', 'selain', 'mempengaruhi', 'peningkatan', 'kepuasan', 'pelanggan', ',', 'juga', 'mempengaruhi', 'repurchase', 'intention', 'secara', 'langsung', '.', 'Hal', 'ini', 'sejalan', 'dengan', 'penelitian', '[', '15', ']', ',', '[', '33', ']', 'yang', 'menyatakan', 'bahwa', 'platform', 'belanja', 'online', 'yang', 'memiliki', 'sistem', 'dengan', 'mutu', 'yang', 'baik', 'akan', 'berpengaruh', 'pada', 'kepuasan', 'pengguna', 'dan', 'juga', 'dapat', 'mempengaruhi', 'niat', 'keberlanjutan', 'pelanggan', '.', 'Variabel', 'lain', 'yang', 'mampu', 'mempengaruhi', 'repurchase', 'intention', 'jika', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', 'V', 'adalah', 'perceived', 'usefulness', '.', 'Hal', 'itu', 'didasari', ',', 'sistem', 'yang', 'memiliki', 'usability', 'yang', 'tinggi', 'dapat', 'meningkatkan', 'pengalaman', 'pembelian', '.', 'Selain', 'itu', 'dari', 'perspektif', 'adopsi', 'teknologi', ',', 'manfaat', 'yang', 'dirasakan', 'menjadi', 'penentu', 'niat', 'penggunaan', '[', '26', ']', '.', 'Jika', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', 'V', 'variabel', 'perceived', 'ease', 'of', 'use', ',', 'juga', 'nyata', 'mempengaruhi', 'repurchase', 'ini', 'berkaitan', 'dengan', 'kemudahan', 'yang', 'dirasakan', ',', 'kesederhanaan', ',', 'dan', 'kemudahan', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'sistem', 'dapat', 'menarik', 'lebih', 'banyak', 'niat', 'adopsi', 'teknologi', '[', '18', ']', '.', 'intention', '.', 'Variabel', 'VIII', '.', 'KESIMPULAN', 'DAN', 'SARAN', 'Berdasarkan', 'hasil', 'temuan', 'didapati', 'bahwa', 'mayoritas', 'pengguna', 'yang', 'melakukan', 'pembelian', 'melalui', 'platform', 'belanja', 'online', 'ketika', 'pandemi', 'tetap', 'akan', 'menggunakan', 'platform', 'tersebut', 'meski', 'kebijakan', 'mobilitas', 'penduduk', 'sudah', 'tidak', 'dibatasi', '.', 'Dari', 'hasil', 'analisis', 'hanya', 'didapati', '1,67', '%', 'pengguna', 'melakukan', 'pemberhentian', 'aktivitas', 'belanja', 'online', '.', 'Atas', 'hal', 'tersebut', ',', 'maka', 'penelitian', 'ini', 'mendukung', 'ungkapan', 'bahwa', 'keadaan', 'dunia', 'setelah', 'pandemi', 'berbeda', 'dari', 'sebelum', 'pandemi', '[', '10', ']', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'ini', 'juga', 'mendukung', 'model', 'teoritis', 'utama', '(', 'TAM', ')', 'yang', 'digunakan', '.', 'Berdasar', 'hasil', 'evaluasi', 'inner', 'model', 'bahwa', 'model', 'teoritis', 'TAM', 'mampu', 'menjelaskan', 'kondisi', 'keberlanjutan', 'platform', 'belanja', 'online', 'di', 'Indonesia', '.', 'Hasil', 'ini', 'sejalan', 'dengan', 'penelitian', '[', '14', ']', ',', 'mengenai', 'keberlanjutan', 'aktivitas', 'belanja', 'online', 'di', 'negara', 'berkembang', 'yang', 'menggunakan', 'TAM', 'sebagai', 'kerangka', 'teoritis', 'utamanya', '.', 'Dari', 'penelitian', 'ini', 'diketahui', 'bahwa', ',', 'faktor', 'yang', 'paling', 'berpengaruh', 'secara', 'langsung', 'pada', 'pembelian', 'kembali', 'adalah', 'repurchase', 'intention', '.', 'Customer', 'satisfaction', 'juga', 'tidak', 'secara', 'langsung', 'mempengaruhi', 'pembelian', 'kembali', ',', 'tetapi', 'melalui', 'repurchase', 'intention', '.', 'Namun', ',', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'belum', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'perceived', 'ease', 'of', 'use', 'berpengaruh', 'langsung', 'terhadap', 'customer', 'satisfaction', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'variabel', 'trust', 'juga', 'belum', 'dapat', 'disimpulkan', 'berpengaruh', 'terhadap', 'repurchase', 'intention', '.', 'Penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'mendalami', 'variabel-variabel', 'yang', 'tidak', 'signifikan', 'tersebut', 'dalam', 'konteks', 'keberlanjutan', 'penggunaan', 'platform', 'belanja', 'online', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'mengkajii', 'alasan', 'pengguna', 'berhenti', 'menggunakan', 'setelah', 'menggunakannya', 'selama', 'pandemi', '.', 'platform', 'belanja', 'online', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'G.', 'Dianari', ',', '“', 'Pengaruh', 'E-Commerce', 'Terhadap', 'Pertmubuhan', 'Ekonomi', '6', '/', '7', 'Indonesia', ',', '”', 'Bina', 'Ekon', '.', 'Maj.', 'Ilm', '.', 'Fak', '.', 'Ekon', '.', 'Univ', '.', 'Katolik', 'Parahyangan', ',', 'vol', '.', 'Vol.22', 'No', ',', 'no', '.', 'Vol', '.', '22', 'No', '.', '1', '(', '2018', ')', ':', 'Bina', 'Ekonomi', ':', 'Majalah', 'Ilmiah', 'Fakultas', 'Ekonomi', 'Universitas', 'Katolik', 'Parahyangan', ',', 'pp', '.', '43–60', ',', '2018', ',', 'doi', ':', 'https', ':', '//doi.org/10.26593/be.v22i1.3619.45-64', '.', '[', '2', ']', 'P.', 'B.', 'Widagdo', ',', '“', 'Analisis', 'Perkembangan', 'E-commerce', 'Dalam', 'Mendorong', 'Pertumbuhan', 'Ekonomi', 'Wilayah', 'di', 'Indonesia', '”', '.', '[', '3', ']', 'H.', 'Tang', 'et', 'al.', ',', '“', 'Factors', 'Affecting', 'E-Shopping', 'Behaviour', ':', 'Application', 'of', 'Theory', 'of', 'Planned', 'Behaviour', ',', '”', 'Behav', '.', 'Neurol.', ',', 'vol', '.', '2021', ',', '2021', ',', 'doi', ':', '10.1155/2021/1664377', '.', '[', '4', ']', 'V.', 'Frick', 'and', 'E.', 'Matthies', ',', '“', 'Everything', 'is', 'just', 'a', 'click', 'away', '.', 'Online', 'shopping', 'efficiency', 'and', 'consumption', 'levels', 'in', 'three', 'consumption', 'domains', ',', '”', 'Sustain', '.', 'Prod', '.', 'Consum.', ',', 'vol', '.', '23', ',', 'pp', '.', '212–223', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.spc.2020.05.002', '.', '[', '5', ']', 'J.', 'Chu', ',', 'M.', 'Arce-Urriza', ',', 'J.', 'J.', 'Cebollada-Calvo', ',', 'and', 'P.', 'K.', 'Chintagunta', ',', '“', 'An', 'Empirical', 'Analysis', 'of', 'Shopping', 'Behavior', 'Across', 'Online', 'and', 'Offline', 'Channels', 'for', 'Grocery', 'Products', ':', 'The', 'Moderating', 'Effects', 'of', 'Household', 'and', 'Product', 'Characteristics', ',', '”', 'J', '.', 'Interact', '.', 'Mark.', ',', 'vol', '.', '24', ',', 'no', '.', '4', ',', 'pp', '.', '251–268', ',', '2010', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.intmar.2010.07.004', '.', '[', '6', ']', 'M.', 'S.', 'Honata', ',', '“', 'Industri', 'E-Commerce', 'Dalam', 'Menciptakan', 'Pasar', 'Yang', 'Kompetitif', 'Berdasarkan', 'Hukum', 'Persaingan', 'Usaha', ',', '”', 'J.', 'Huk', '.', 'Bisnis', 'Bonum', 'Commune', ',', 'vol', '.', 'I', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '73–88', ',', '2017', '.', '[', '7', ']', 'T.', 'B.', 'Joewono', ',', 'M.', 'Rizki', ',', 'P.', 'F.', 'Belgiawan', ',', 'and', 'M.', 'Z.', 'Irawan', ',', '“', 'Why', 'do', 'shoppers', 'keep', 'making', 'online', 'shopping', 'trips', '?', 'Learning', 'from', 'evidence', 'in', 'Bandung', ',', 'Indonesia', ',', '”', 'Asian', 'Transp', '.', 'Stud.', ',', 'vol', '.', '6', ',', 'no', '.', 'May', ',', 'p.', '100016', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.eastsj.2020.100016', '.', '[', '8', ']', 'M.', 'A.', 'Camilleri', ',', '“', 'E-commerce', 'websites', ',', 'consumer', 'order', 'fulfillment', 'and', 'after-sales', 'service', 'satisfaction', ':', 'the', 'customer', 'is', 'always', 'right', ',', 'even', 'after', 'the', 'shopping', 'cart', 'check-out', ',', '”', 'J.', 'Strateg', '.', 'Manag.', ',', 'vol', '.', '15', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '377–396', ',', '2022', ',', 'doi', ':', '10.1108/JSMA-02-2021-0045', '.', '[', '9', ']', 'I.', 'L.', 'Wu', ',', 'K.', 'W.', 'Chen', ',', 'and', 'M.', 'L.', 'Chiu', ',', '“', 'Defining', 'key', 'drivers', 'of', 'online', 'impulse', 'purchasing', ':', 'A', 'perspective', 'of', 'both', 'impulse', 'shoppers', 'and', 'system', 'users', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Inf', '.', 'Manage.', ',', 'vol', '.', '36', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '284–296', ',', '2016', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.ijinfomgt.2015.11.015', '.', '[', '10', ']', 'T.', 'Watanabe', 'and', 'Y.', 'Omori', ',', '“', 'Online', 'Consumption', 'During', 'and', 'After', 'the', 'COVID', '19', 'Pandemic', ':', 'Evidence', 'from', 'Japan', ',', '”', 'Cent', '.', 'Res', '.', 'Educ', '.', 'POLICY', 'Eval', '.', 'Univ', '.', 'TOKYO', ',', 'no', '.', '91', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.51432/978-1-8381524-8-2_4', '.', '[', '11', ']', 'N.', 'Abdin', ',', 'M.', 'Mustikasari', ',', 'and', 'R.', 'Romalita', ',', '“', 'Sosialisasi', 'Mencegah', 'Penyebaran', 'Covid-19', 'Di', 'Masa', '(', 'New', 'Normal', ')', ',', '”', 'Batuah', 'J.', 'Pengabdi', '.', 'Kpd', '.', 'Masy', '.', ',', 'vol', '.', '1', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '40–44', ',', '2021', '.', '[', '12', ']', 'D.', 'Hernikawati', ',', '“', 'Analisis', 'Dampak', 'Pandemi', 'COVID-19', 'terhadap', 'Jumlah', 'Kunjungan', 'pada', 'Situs', 'E-Commerce', 'di', 'Indonesia', 'Menggunakan', 'Uji', 'T', 'Berpasangan', ',', '”', 'J', '.', 'Stud', '.', 'Komun', '.', 'dan', 'Media', ',', 'vol', '.', '25', ',', 'no', '.', '2', ',', 'p.', '191', ',', '2021', ',', 'doi', ':', '10.31445/jskm.2021.4389', '.', '[', '13', ']', 'A.', 'Mishra', ',', 'A.', 'Shukla', ',', 'N.', 'P.', 'Rana', ',', 'W.', 'L.', 'Currie', ',', 'and', 'Y.', 'K.', 'Dwivedi', ',', '“', 'Re-', 'examining', 'post-acceptance', 'model', 'of', 'information', 'systems', 'continuance', ':', 'A', 'revised', 'theoretical', 'model', 'using', 'MASEM', 'approach', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Inf', '.', 'Manage.', ',', 'doi', ':', 'vol', '.', '10.1016/j.ijinfomgt.2022.102571', '.', 'no', '.', 'April', '102571', ',', '2023', ',', '2022', ',', '68', ',', 'p.', '[', '14', ']', 'V.', 'Lee', ',', 'S.', 'Park', ',', 'and', 'D.', 'Lee', ',', '“', 'The', 'Effect', 'of', 'E-commerce', 'Service', 'Quality', 'Factors', 'on', 'Customer', 'Satisfaction', ',', 'Purchase', 'Intention', ',', 'and', 'Actual', 'Purchase', 'in', 'Uzbekistan', ',', '”', 'Glob', '.', 'Bus', '.', 'Financ', '.', 'Rev.', ',', 'vol', '.', '27', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '56–74', ',', '2022', ',', 'doi', ':', '10.17549/gbfr.2022.27.3.56', '.', '[', '15', ']', 'F.', 'X.', 'H.', 'Prasetya', ',', 'B.', 'Harnadi', ',', 'A.', 'D.', 'Widiantoro', ',', 'A.', 'N.', 'Hidayanto', ',', 'and', 'A.', 'C.', 'Nugroho', ',', '“', 'Investigating', 'the', 'impact', 'of', 'system', 'and', 'service', 'qualities', 'on', 'customer', 'loyalty', 'in', 'acceptance', 'of', 'E-marketplace', ',', '”', '2020', '5th', 'Int', '.', 'Conf', '.', 'Informatics', 'doi', ':', 'ICIC', '10.1109/ICIC50835.2020.9288597', '.', 'Comput', '.', '2020', ',', '2020', ',', '[', '16', ']', 'H.', 'Luo', ',', 'Y.', 'Yu', ',', 'X.', 'Han', ',', 'and', 'Y.', 'Zhang', ',', '“', 'The', 'effect', 'of', 'online', 'shops', '’', 'unexpected', 'services', 'on', 'Costumer', 'Citizenship', 'Behaviors', ',', '”', '2016', '13th', 'Int', '.', 'Conf', '.', 'Serv', '.', 'Syst', '.', 'Serv', '.', 'Manag', '.', 'ICSSSM', '2016', ',', '2016', ',', 'doi', ':', '10.1109/ICSSSM.2016.7538538', '.', '[', '17', ']', 'Y.', 'Cho', ',', '“', 'A', 'Consumer', 'Satisfaction', 'Model', 'Based', 'on', 'the', 'eIntegration', 'of', 'Makalah', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'EDT', 'and', 'TAM', ':', 'Comparative', 'Study', 'of', 'Korean', 'and', 'US', 'Consumers', ',', '”', 'Asia', 'Pacific', 'J', '.', 'Mark', '.', 'Logist.', ',', 'vol', '.', '34', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '1–5', ',', '2017', '.', '[', '18', ']', 'M.', 'Salem', ',', 'K.', 'M.', 'Nor', ',', 'M.', 'A.', 'Salem', ',', 'and', 'K.', 'Md', 'Nor', ',', '“', 'The', 'Effect', 'Of', 'COVID-19', 'On', 'Consumer', 'Behaviour', 'In', 'Saudi', 'Arabia', ':', 'Switching', 'From', 'Brick', 'And', 'Mortar', 'Stores', 'To', 'E-Commerce', ',', '”', 'Artic', '.', 'Int', '.', 'J.', 'Sci', '.', 'Technol', '.', 'Res.', ',', 'no', '.', 'August', ',', '2020', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'www.ijstr.org', '[', '19', ']', 'A.', 'Ngubelanga', 'and', 'R.', 'Duffett', ',', '“', 'Modeling', 'mobile', 'commerce', 'applications', '’', 'antecedents', 'of', 'customer', 'satisfaction', 'among', 'millennials', ':', 'An', 'extended', 'tam', 'perspective', ',', '”', 'Sustain.', ',', 'vol', '.', '13', ',', 'no', '.', '11', ',', 'pp', '.', '1–29', ',', '2021', ',', 'doi', ':', '10.3390/su13115973', '.', '[', '20', ']', 'Y.', 'M.', 'Ginting', ',', 'T.', 'Chandra', ',', 'I.', 'Miran', ',', 'and', 'Y.', 'Yusriadi', ',', '“', 'Repurchase', 'intention', 'of', 'e-commerce', 'customers', 'in', 'Indonesia', ':', 'An', 'overview', 'of', 'the', 'effect', 'of', 'e-service', 'quality', ',', 'e-word', 'of', 'mouth', ',', 'customer', 'trust', ',', 'and', 'customer', 'satisfaction', 'mediation', ',', '”', 'Int', '.', 'J', '.', 'Data', 'Netw', '.', 'Sci.', ',', 'vol', '.', '7', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '329–340', ',', '2022', ',', 'doi', ':', '10.5267/j.ijdns.2022.10.001', '.', '[', '21', ']', 'N.', 'Kassim', 'and', 'nor', 'Asiah', 'Abdullah', ',', '“', 'The', 'effect', 'of', 'perceived', 'service', 'quality', 'dimensions', 'on', 'customer', 'satisfaction', ',', 'trust', ',', 'and', 'loyalty', 'in', 'e-', 'commerce', 'settings', ':', 'A', 'cross', 'cultural', 'analysis', ',', '”', 'Asia', 'Pacific', 'J', '.', 'Mark', '.', 'Logist.', ',', 'doi', ':', 'no', '.', '10.1108/13555851011062269', '.', '351–371', ',', '2010', ',', 'vol', '.', 'pp', '.', '22', ',', '3', ',', '[', '22', ']', 'T.', 'Wiboyo', ',', '“', 'Pengaruh', 'Consumer', 'Trust', 'Dan', 'Expectation', 'Terhadap', 'Online', 'Repurchase', 'Intention', 'Melalui', 'Customer', 'Satisfaction', 'Pada', 'Situs', 'Jual', 'Beli', 'Online', 'Bukalapak', 'Di', 'Kota', 'Yogyakarta', ',', '”', 'J.', 'Ekobis', 'Dewantara', ',', 'Vol', '.', '1', ',', 'No', '.', '9', ',', 'Pp', '.', '96–107', ',', '2018', '.', '[', '23', ']', 'W.', 'H.', 'DeLone', 'and', 'E.', 'R.', 'McLean', ',', '“', 'The', 'DeLone', 'and', 'McLean', 'model', 'of', 'information', 'systems', 'success', ':', 'A', 'ten-year', 'update', ',', '”', 'J.', 'Manag', '.', 'Inf', '.', 'Syst.', ',', 'vol', '.', '19', ',', 'no', '.', '4', ',', 'pp', '.', '9–30', ',', '2003', ',', 'doi', ':', '10.1080/07421222.2003.11045748', '.', '[', '24', ']', 'U.', 'Sharkey', ',', 'M.', 'Scott', ',', 'and', 'T.', 'Acton', ',', '“', 'The', 'Influence', 'of', 'Quality', 'on', 'e-', 'commerce', 'success', ':', 'An', 'empirical', 'application', 'of', 'the', 'delone', 'and', 'Mclean', 'is', 'success', 'Model', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'E-bus', '.', 'Res.', ',', 'vol', '.', '6', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '68–84', ',', '2010', ',', 'doi', ':', '10.4018/jebr.2010100905', '.', '[', '25', ']', 'Gefen', 'and', 'Straub', ',', '“', 'Managing', 'User', 'Trust', 'in', 'B2C', 'e-Services', ',', '”', 'e-Service', 'J.', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '2', ',', 'p.', '7', ',', '2003', ',', 'doi', ':', '10.2979/esj.2003.2.2.7', '.', '[', '26', ']', 'Y.', 'W.', 'Sullivan', 'and', 'D.', 'J.', 'Kim', ',', '“', 'Assessing', 'the', 'effects', 'of', 'consumers', '’', 'product', 'evaluations', 'and', 'trust', 'on', 'repurchase', 'intention', 'in', 'e-commerce', 'environments', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Inf', '.', 'Manage.', ',', 'vol', '.', '39', ',', 'no', '.', 'December', '2017', ',', 'pp', '.', '199–', '219', ',', '2018', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.ijinfomgt.2017.12.008', '.', '[', '27', ']', 'J.', 'F.', 'Hair', 'Jr', ',', 'G.', 'T.', 'M.', 'Hult', ',', 'C.', 'M.', 'R.', 'Ringle', ',', 'M.', 'Sarstedt', ',', 'N.', 'P.', 'Danks', ',', 'and', 'S.', 'Ray', ',', 'Review', 'of', 'Partial', 'Least', 'Squares', 'Structural', 'Equation', 'Modeling', '(', 'PLS-SEM', ')', 'Using', 'R.', '2022.', 'doi', ':', '10.1080/10705511.2022.2108813', '.', '[', '28', ']', 'I.', 'Adaji', 'and', 'J.', 'Vassileva', ',', '“', 'Perceived', 'Effectiveness', ',', 'Credibility', 'and', 'Continuance', 'Intention', 'in', 'E-commerce', ':', 'A', 'Study', 'of', 'Amazon', ',', '”', 'Springer', 'Int', '.', 'Publ', '.', 'AG', ',', 'vol', '.', '10171', 'LNCS', ',', 'pp', '.', '293–306', ',', '2017', ',', 'doi', ':', '10.1007/978-3-319-', '55134-0', '.', '[', '29', ']', 'Irwan', 'et', 'al.', ',', '“', 'METODE', 'PARTIAL', 'LEAST', 'SQUARE', '(', 'PLS', ')', 'DAN', 'TERAPANNYA', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Analisis', 'Kepuasan', 'Pelanggan', 'terhadap', 'Layanan', 'PDAM', 'Unit', 'Camming', 'Kab', '.', 'Bone', ')', ',', '”', 'JurnalTeknosains', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '53–68', ',', '2015', '.', '[', '30', ']', 'M.', 'R.', 'Miah', ',', 'A.', 'Hossain', ',', 'R.', 'Shikder', ',', 'T.', 'Saha', ',', 'and', 'M.', 'Neger', ',', '“', 'Evaluating', 'the', 'impact', 'of', 'social', 'media', 'on', 'online', 'shopping', 'behavior', 'during', 'COVID-19', 'pandemic', ':', 'A', 'Bangladeshi', 'consumers', '’', 'perspectives', ',', '”', 'Heliyon', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '9', ',', 'p.', 'e10600', ',', '2022', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.heliyon.2022.e10600', '.', '[', '31', ']', 'H.', 'Siagian', 'and', 'E.', 'Cahyono', ',', '“', 'Analisis', 'Website', 'Quality', ',', 'Trust', 'Dan', 'Loyalty', 'Pelanggan', 'Online', 'Shop', ',', '”', 'J.', 'Manaj', '.', 'Pemasar.', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '55–61', ',', '2014', ',', 'doi', ':', '10.9744/pemasaran.8.2.55-61', '.', '[', '32', ']', 'R.', 'Faridawati', 'and', 'M.', 'Silvy', ',', '“', 'Pengaruh', 'niat', 'berperilaku', 'dan', 'kecerdasan', 'spiritual', 'terhadap', 'pengelolaan', 'keuangan', 'keluarga', ',', '”', 'J', '.', 'Bus', '.', 'Bank.', ',', 'vol', '.', '7', ',', 'no', '.', '1', ',', '2019', ',', 'doi', ':', '10.14414/jbb.v7i1.1465', '.', '[', '33', ']', 'N.', 'W.', 'Masri', ',', 'J.', 'J', '.', 'You', ',', 'A.', 'Ruangkanjanases', ',', 'S.', 'C.', 'Chen', ',', 'and', 'C.', 'I.', 'Pan', ',', '“', 'Assessing', 'the', 'effects', 'of', 'information', 'system', 'quality', 'and', 'relationship', 'quality', 'on', 'continuance', 'intention', 'in', 'e-tourism', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Environ', '.', 'Res', '.', 'Public', 'Health', ',', 'vol', '.', '17', ',', 'no', '.', '1', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.3390/ijerph17010174', '.', '7', '/', '7']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Metode', 'Temuan', 'Metode', '0', 'Metode', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Metode', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'dan', 'Perancangan', 'Prototipe', 'Sistem', 'Informasi', 'Reviu', 'Laporan', 'Keuangan', 'pada', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'RI', 'Menggunakan', 'Pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', 'Syahrul', 'Toha', 'Saputra', '(', '221910696', ',', '4SI2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Nori', 'Wilantika', ',', 'S.S.T.', ',', 'M.T.I', '.', 'Ringkasan—', 'Inspektorat', 'Utama', 'selaku', 'auditor', 'internal', 'bertugas', 'melakukan', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'dari', 'tiap', 'satuan', 'kerja', 'BPS', 'sebelum', 'diserahkan', 'kepada', 'BPK', '.', 'Selama', 'ini', 'belum', 'ada', 'sistem', 'informasi', 'khusus', 'untuk', 'melakukan', 'proses', 'tersebut', 'dan', 'hanya', 'mengandalkan', 'google', 'spreadsheet', 'sebagai', 'pengolah', 'data', ',', 'google', 'sites', 'sebagai', 'dashboard', ',', 'dan', 'google', 'data', 'studio', 'untuk', 'monitoring', '.', 'Permasalahan', 'utama', 'adalah', 'keamanan', ',', 'dikarenakan', 'dashboard', 'sementara', 'tidak', 'adanya', 'fitur', 'login', 'sehingga', 'siapa', 'saja', 'yang', 'mempunyai', 'link', 'dashboard', 'bisa', 'masuk', 'dan', 'mengakses', 'data', 'di', 'dalamnya', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'untuk', 'mengatasi', 'permasalahan', 'analisis', 'kebutuhan', 'dan', 'tersebut', 'dilakukan', 'penelitian', 'perancangan', 'prototipe', 'sistem', 'informasi', 'reviu', 'keuangan', 'dengan', 'pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', ',', 'dengan', 'implementasi', 'melakukan', 'perancangan', 'prototipe', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', '.', 'Untuk', 'oleh', 'evaluasi', 'menggunakan', 'metode', 'narasumber', '.', 'Penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'dalam', 'dua', 'siklus', '.', 'Penelitian', 'siklus', 'kedua', 'dilakukan', 'berdasarkan', 'hasil', 'evaluasi', 'hasil', 'siklus', 'pertama', '.', 'Hasil', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'dokumen', 'pengembangan', 'sistem', 'berupa', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Development', '(', 'FSD', ')', ',', 'serta', 'prototipe', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', 'dengan', 'sistem', 'login', 'untuk', 'tiap', 'role', 'pengguna', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Laporan', 'Keuangan', ',', 'UCD', ',', 'Prototipe', '.', 'langsung', 'evaluasi', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'adalah', 'salah', 'satu', 'Lembaga', 'Pemerintah', 'Nonkementrian', '(', 'LPNK', ')', 'yang', 'berada', 'di', 'bawah', 'dan', 'bertanggung', 'jawab', 'langsung', 'kepada', 'presiden', '.', 'Sebagai', 'salah', 'tugas', 'untuk', 'satu', 'Lembaga', 'Eksekutif', 'yang', 'mempunyai', 'menjalankan', 'pemerintahan', 'maka', 'BPS', 'mempunyai', 'kewajiban', 'untuk', 'menyusun', 'Laporan', 'Keuangan', 'sebagai', 'bentuk', 'pertanggungjawaban', 'kepada', 'anggaran', 'yang', 'telah', 'diberikan', '.', 'Lembaga', 'pemerintah', 'baru', 'diwajibkan', 'untuk', 'menyusun', 'laporan', 'keuangan', 'pada', 'tahun', '2004', ',', 'dikarenakan', 'undang-', 'undang', 'yang', 'mengatur', 'baru', 'dikeluarkan', 'tahun', '2003', 'yaitu', 'Undang-Undang', 'Republik', 'Indonesia', 'Nomor', '17', 'tahun', '2003', 'tentang', 'Keuangan', 'Negara', '.', 'Undang–undang', 'tersebut', 'pada', 'pasal', '9', 'tepatnya', 'pada', 'poin', 'g', 'menyatakan', 'bahwa', 'Menteri/pimpinan', 'lembaga', 'sebagai', 'Pengguna', 'Anggaran/', 'Pengguna', 'Barang', 'kementerian', 'negara/lembaga', 'yang', 'dipimpinnya', 'mempunyai', 'tugas', 'yaitu', 'menyusun', 'dan', 'menyampaikan', 'laporan', 'keuangan', 'kementerian', 'negara/lembaga', 'yang', 'dipimpinnya', '[', '1', ']', '.', 'Sebelum', 'adanya', 'UU', 'RI', 'No', '17', 'tahun', '2003', ',', 'laporan', 'keuangan', 'hanya', 'disusun', 'oleh', 'perusahaan', 'sebagai', 'pertanggungjawaban', 'kepada', 'para', 'pemegang', 'saham', '.', 'Lembaga', 'pemerintah', 'masih', 'terlalu', 'untuk', 'menggunakan', 'tanpa', 'berkuasa', 'pertanggungjawaban', 'yang', 'jelas', '.', 'Dikarenakan', 'adanya', 'tuntutan', 'untuk', 'transparasi', 'terhadap', 'lembaga', 'pemerintah', 'maka', 'undang–', 'undang', 'tersebut', 'dikeluarkan', '.', 'APBN', 'Laporan', 'Keuangan', 'disusun', 'dari', 'tiap', 'Satuan', 'Kerja', '(', 'Satker', ')', 'BPS', 'yang', 'terdiri', 'atas', 'kantor', 'BPS', 'tiap', 'kabupaten/kota', ',', 'provinsi', ',', 'hingga', 'pusat', ',', 'Sekretariat', 'Utama', ',', 'Pusdiklat', 'BPS', ',', 'dan', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', 'kemudian', 'wilayah', ',', 'sehingga', 'menjadi', 'Laporan', 'Keuangan', 'satu', 'instansi', 'yaitu', 'BPS', '.', 'Laporan', 'Keuangan', 'ini', 'kemudian', 'akan', 'diserahkan', 'kepada', 'Badan', 'Pemeriksa', 'Keuangan', '(', 'BPK', ')', 'untuk', 'diperiksa', 'dan', 'diserahkan', 'hasilnya', 'kepada', 'Dewan', 'Perwakilan', 'Rakyat', '(', 'DPR', ')', 'selaku', 'lembaga', 'legislatif', 'yang', 'mempunyai', 'tugas', 'untuk', 'mengawasi', 'jalannya', 'pemerintahan', '.', 'Hal', 'tersebut', 'bisa', 'dilihat', 'pada', 'pasal', '30', 'ayat', '1', 'yang', 'berbunyi', 'Presiden', 'menyampaikan', 'rancangan', 'undang-undang', 'tentang', 'pertanggungjawaban', 'pelaksanaan', 'APBN', 'kepada', 'DPR', 'berupa', 'laporan', 'keuangan', 'yang', 'telah', 'diperiksa', 'oleh', 'Badan', 'Pemeriksa', 'Keuangan', ',', 'selambat-lambatnya', '6', '(', 'enam', ')', 'bulan', 'setelah', 'tahun', 'anggaran', 'berakhir', '[', '1', ']', '.', 'Setiap', 'lembaga', 'pemerintah', 'diwajibkan', 'untuk', 'mempunyai', 'auditor', 'internal', 'yang', 'bertugas', 'memeriksa', 'laporan', 'keuangan', 'sebelum', 'diserahkan', 'kepada', 'BPK', 'selaku', 'auditor', 'eksternal', '.', 'Pada', 'BPS', 'peran', 'auditor', 'internal', 'dijalankan', 'oleh', 'Inspektorat', 'Utama', '.', 'BPK', 'tidak', 'perlu', 'memeriksa', 'laporan', 'keuangan', 'di', 'tiap', 'satuan', 'kerja', ',', 'hanya', 'perlu', 'melihat', 'laporan', 'keuangan', 'dari', 'Instansi', 'BPS', 'yang', 'disusun', 'oleh', 'inspektorat', 'utama', '.', 'Jika', 'didapatkan', 'sebuah', 'temuan', 'maka', 'BPK', 'baru', 'akan', 'menelusuri', 'temuan', 'tersebut', 'hingga', 'ke', 'laporan', 'keuangan', 'tiap', 'satuan', 'kerja', 'BPS', '.', 'Selama', 'ini', 'belum', 'ada', 'aplikasi', 'khusus', 'yang', 'dikembangkan', 'untuk', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'di', 'Inspektorat', 'Utama', '.', 'Sistem', 'yang', 'ada', 'sementara', 'menggunakan', 'google', 'sites', ',', 'google', 'spreadsheet', ',', 'dan', 'google', 'data', 'studio', 'dengan', 'keamanan', 'yang', 'masih', 'kurang', '.', 'Selain', 'itu', 'juga', 'terdapat', 'permasalahan', 'lain', 'yaitu', 'kurangnya', 'dokumentasi', 'dalam', 'pengembangan', 'sistem', 'di', 'BPS', 'sehingga', 'menyulitkan', 'untuk', 'melakukan', 'pengembangan', 'berkelanjutan', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'di', 'atas', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Menganalisis', 'kebutuhan', 'dan', 'merancang', 'spesifikasi', 'sistem', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'di', 'Inspektorat', 'Utama', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'Republik', 'Indonesia', '.', '1', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'akhir', 'belum', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'pengguna', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'iterasi', 'dengan', 'dua', 'siklus', '.', 'Metode', 'UCD', 'ini', 'sangat', 'bergantung', 'kepada', 'narasumber', 'atau', 'pengguna', ',', 'adapun', 'narasumber', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'dijelaskan', 'pada', 'tabel', '1', '.', 'TABEL', 'I', 'DAFTAR', 'NARASUMBER', 'Nama', '(', '1', ')', 'Nurjannah', 'Fitriany', ',', 'S.S.T', '.', 'Vony', 'Wahyunurani', 'S.S.T.', ',', 'M.S.A', 'Putu', 'Hadi', 'Purnama', 'Jati', 'S.S.T.', ',', 'M.Sc', 'Jabatan', '(', '2', ')', 'Auditor', 'Pertama', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'RI', 'Perencana', 'Muda', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'RI', 'Tim', 'IT', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'RI', 'Berdasarkan', 'ISO', '13407:1999', 'terdapat', 'empat', 'tahapan', 'utama', 'dalam', 'UCD', 'yaitu', 'Understand', '&', 'Specify', 'the', 'Context', 'of', 'Use', '(', 'Memahami', 'dan', 'Menentukan', 'Konteks', 'Penggunaan', ')', ',', 'Specify', 'User', 'and', 'Organizational', 'Requirements', '(', 'Menentukan', 'Kebutuhan', 'Pengguna', 'dan', 'Organisasi', ')', ',', 'Produce', 'Design', 'Solutions', '(', 'Pengembangan', 'Solusi', 'Desain', ')', ',', 'dan', 'Evaluate', 'Design', 'againts', 'Requirements', '(', 'Evaluasi', 'Desain', ')', '.', 'Alur', 'penelitian', 'digambarkan', 'pada', 'gambar', '1', 'beserta', 'penjelasannya', 'di', 'bawah', '.', '2', '.', 'Merancang', 'prototipe', 'sistem', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'berdasarkan', 'hasil', 'analisis', 'dan', 'rancangan', 'spesifikasi', '.', '3', '.', 'Mendokumentasikan', 'dan', 'kebutuhan', ',', 'prototipe', 'sistem', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'ke', 'dalam', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Development', '(', 'FSD', ')', '.', 'spesifikasi', ',', '4', '.', 'Mengevaluasi', 'hasil', 'analisis', 'kebutuhan', 'dan', 'perancangan', 'sistem', 'berupa', 'PRD', 'dan', 'FSD', ',', 'serta', 'prototipe', 'aplikasi', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', '.', 'Perancangan', 'dan', 'pengembangan', 'prototipe', 'aplikasi', 'Sistem', 'Reviu', 'Laporan', 'Keuangan', 'menggunakan', 'pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', '.', 'Metode', 'ini', 'mempunyai', 'aspek', 'utama', 'yaitu', 'keterlibatan', 'pengguna', 'dalam', 'proses', 'perancangan', 'dan', 'pengembangan', 'sehingga', 'diharapkan', 'prototipe', 'sistem', 'yang', 'dibuat', 'bisa', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'pengguna', 'khususnya', 'bagi', 'tim', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'Inspektorat', 'Utama', 'maupun', 'Satuan', 'Kerja', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Beberapa', 'penelitian', 'terdahulu', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'prototipe', 'pengembangan', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'diurakan', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Dalam', 'jurnal', 'ini', 'dilakukan', 'penelitian', 'terkait', 'perancangan', 'dan', 'informasi', 'manajemen', 'program', 'studi', 'informatika', 'menggunakan', 'pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', '(', 'UCD', ')', '.', 'Prototipe', 'merupakan', 'perancangan', 'tampilan', 'antarmuka', 'yang', 'mewakili', 'nilai', 'produk', 'yang', 'akan', 'dibangun', '.', 'Dengan', 'telah', 'dibangun', 'maka', 'akan', 'adanya', 'prototipe', 'yang', 'lain', 'untuk', 'melanjutkan', 'mempermudah', 'programmer', 'proses', 'front', 'end', 'maupun', 'back', 'end', 'developing', '[', '2', ']', '.', 'sistem', 'ini', 'jurnal', 'penelitian', '2', '.', 'Dalam', 'terkait', 'dilakukan', 'pengembangan', 'prototipe', 'dengan', 'pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', '(', 'UCD', ')', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'disebutkan', 'metode', 'UCD', 'terdiri', 'dari', 'empat', 'tahap', 'yaitu', 'Specify', 'the', 'context', 'of', 'use', ',', 'Specify', 'User', 'and', 'Organizational', 'Requirements', ',', 'Design', 'Solutions', ',', 'dan', 'Evaluate', 'Againts', 'Requirements', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'juga', 'dijelaskan', 'secara', 'lengkap', 'metodologi', 'dan', 'hasil', 'dari', 'tiap', 'tahapan', 'UCD', '[', '3', ']', '.', '3', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'analisis', 'sistem', 'berjalan', ',', 'analisis', 'proses', 'bisnis', ',', 'analisis', 'permasalahan', ',', 'dan', 'analisis', 'kebutuhan', 'yang', 'menjadi', 'rujukan', 'penulis', 'dalam', 'melakukan', 'tahap', 'pertama', 'UCD', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'terdapat', 'diagram', 'use', 'case', ',', 'activity', 'diagram', ',', 'serta', 'rancangan', 'antarmuka', 'yang', 'menjadi', 'rujukan', 'peneliti', '[', '4', ']', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Metode', 'pengembangan', 'prototipe', 'yang', 'akan', 'dipakai', 'peneliti', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'metode', 'User', 'Centered', 'Design', '(', 'UCD', ')', '.', 'Metode', 'UCD', 'dianggap', 'paling', 'tepat', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'dikarenakan', 'UCD', 'mempunyai', 'aspek', 'utama', ',', 'yaitu', 'keterlibatan', 'pengguna', 'pada', 'keseluruhan', 'proses', 'perancangan', 'dan', 'pengembangan', 'prototipe', ',', 'atau', 'bisa', 'dikatakan', 'bahwa', 'prototipe', 'yang', 'akan', 'dibuat', 'berorientasi', 'terhadap', 'kebutuhan', 'pengguna', '[', '2', ']', '.', 'Hasil', 'perancangan', 'dan', 'pengembangan', 'prototipe', 'sistem', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'diharapkan', 'akan', 'sesuai', 'dan', 'dapat', 'memenuhi', 'setiap', 'kebutuhan', 'pengguna', '.', 'Metode', 'pengembangan', 'dengan', 'UCD', 'bisa', 'terjadi', 'dalam', 'beberapa', 'siklus', ',', 'dikarenakan', 'pada', 'metode', 'UCD', 'dapat', 'terjadi', 'iterasi', 'jika', 'hasil', 'Gambar', '1', '.', 'Diagram', 'alur', 'penelitian', '2', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Functional', 'penyusunan', 'masalah', 'dan', 'kebutuhan', 'kemudian', 'menuliskannya', 'menjadi', 'dokumen', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'yang', 'berisi', 'antara', 'lain', 'Business', 'Needs', 'dan', 'Daftar', 'Pengguna', '.', 'Serta', 'dilakukan', 'Specification', 'Document', '(', 'FSD', ')', 'yang', 'berisi', 'Deskripsi', 'Sistem', ',', 'Ruang', 'Lingkup', 'Sistem', ',', 'Kebutuhan', 'Fungsional', ',', 'User', 'Acces', 'Matrix', ',', 'Use', 'Case', '&', 'Business', 'Proces', ',', 'Sequence', 'Diagram', ',', 'serta', 'Wireframe', '.', 'Dan', 'pada', 'akhirnya', 'akan', 'dilakukan', 'perancangan', 'prototipe', 'aplikasi', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'berbasis', 'web', '.', 'Selanjutnya', 'dilakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'PRD', 'dan', 'FSD', 'serta', 'prototipe', 'dengan', 'evaluasi', 'langsung', 'dengan', 'narasumber', '.', 'A.', 'Menentukan', 'Konteks', 'Penggunaan', 'Tahap', 'pertama', 'dalam', 'UCD', 'adalah', 'menentukan', 'konteks', 'penggunaan', 'sistem', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'harus', 'dipastikan', 'siapa', 'pengguna', 'sistem', ',', 'tugas', 'apa', 'yang', 'harus', 'dijalankan', 'sistem', ',', 'serta', 'perangkat', 'apa', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'mengakses', 'sistem', 'dan', 'jenis', 'aplikasi', 'sistem', '[', '5', ']', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'akan', 'dihasilkan', 'Deskripsi', 'Sistem', ',', 'Ruang', 'Lingkup', 'Sistem', ',', 'Daftar', 'Pengguna', ',', 'serta', 'Analisis', 'Sistem', 'Berjalan', '.', 'Untuk', 'mencapai', 'tujuan', 'tersebut', 'pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'pengumpulan', 'data', 'tentang', 'sistem', 'informasi', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', '.', 'Metode', 'pengumpulan', 'data', 'yang', 'dilakukan', 'peneliti', 'adalah', 'dengan', 'studi', 'literatur', ',', 'wawancara', 'dengan', 'narasumber', 'pegawai', 'Inspkektorat', 'Utama', 'BPS', ',', 'serta', 'observasi', 'terhadap', 'sistem', 'yang', 'ada', '.', 'Hal', '–', 'hal', 'yang', 'ditanyakan', 'saat', 'wawancara', 'antara', 'lain', 'proses', 'bisnis', 'sistem', ',', 'permasalahan', ',', 'serta', 'aktor', 'yang', 'terlibat', '.', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'wawancara', 'B.', 'Menentukan', 'Kebutuhan', 'Pengguna', 'dan', 'Organisasi', 'Tahap', 'kedua', 'adalah', 'menentukan', 'kebutuhan', 'pengguna', 'dan', 'organisasi', '.', 'Tahap', 'ini', 'mempunyai', 'tujuan', 'untuk', 'menganalisis', 'kebutuhan', 'fungsional', 'sistem', 'sehingga', 'kebutuhan', 'pengguna', 'dan', 'kebutuhan', 'organisasi', 'dapat', 'tergambarkan', 'dengan', 'jelas', '[', '5', ']', '.', 'Pada', 'lanjutan', 'terhadap', 'narasumber', 'terkait', 'tentang', 'sistem', 'reviu', 'keuangan', 'sehingga', 'peneliti', 'mendapatkan', 'bahan', 'untuk', 'melakukan', 'analisis', 'sistem', 'berjalan', 'dan', 'analisis', 'kebutuhan', '.', 'Topik', 'wawancara', 'dalam', 'tahap', 'ini', 'adalah', 'konfirmasi', 'terkait', 'diagram', 'use', 'case', ',', 'proses', 'bisnis', ',', 'serta', 'hal', 'lain', 'yang', 'belum', 'tercakup', 'di', 'wawancara', 'sebelumnya', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'dihasilkan', 'analisis', 'kebutuhan', 'yang', 'terdiri', 'antara', 'lain', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Fungsional', ',', 'User', 'Acces', 'Matrix', ',', '&', 'Business', 'Needs', '(', 'Keperluan', 'Bisnis', ')', '.', 'Selain', 'itu', 'pada', 'tahap', 'ini', 'juga', 'akan', 'dilakukan', 'penyusunan', 'Use', 'Case', ',', 'Business', 'Proces', 'Diagram', ',', 'dan', 'Sequence', 'Diagram', '.', 'Hasil', 'dari', 'analisis', 'kebutuhan', 'sistem', 'pada', 'tahap', 'ini', 'dan', 'tahap', 'sebelumnya', 'akan', 'dituangkan', 'ke', 'dalam', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Development', '(', 'FSD', ')', '.', 'C.', 'Pengembangan', 'Solusi', 'Desain', 'Tahap', 'ketiga', 'adalah', 'pengembangan', 'solusi', 'desain', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'analisis', 'sistem', 'dan', 'kebutuhan', 'di', 'tahap', 'sebelumnya', ',', 'pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'penyusunan', 'wireframe', 'yang', 'merupakan', 'kerangka', 'dari', 'suatu', 'website', '.', 'Setelah', 'itu', 'akan', 'dilakukan', 'pengembangan', 'prototipe', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', 'menggunakan', 'framework', 'PHP', 'Laravel', 'dan', 'framework', 'CSS', 'Tailwind', '.', 'D.', 'Evaluasi', 'Desain', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'hasil', 'analisis', 'kebutuhan', 'sistem', 'yang', 'berupa', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Development', '(', 'FSD', ')', '.', 'Selain', 'itu', 'juga', 'akan', 'dilakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'prototipe', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Metode', 'evaluasi', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'adalah', 'evaluasi', 'dengan', 'menerima', 'saran', 'dan', 'masukan', 'langsung', 'dari', 'pengguna', 'atau', 'narasumber', '.', 'Metode', 'ini', 'digunakan', 'karena', 'narasumber', 'yang', 'berjumlah', '3', 'orang', 'sehingga', 'kurang', 'efektif', 'jika', 'menggunakan', 'metode', 'evaluasi', 'berbasis', 'survei', '.', 'Hasil', 'dari', 'evaluasi', 'akan', 'digunakan', 'sebagai', 'bahan', 'untuk', 'pengembangan', 'siklus', 'berikutnya', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Diagram', 'alur', 'kerangka', 'pikir', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'Hasil', 'yang', 'dilampirkan', 'pada', 'makalah', 'ini', 'adalah', 'hasil', 'dari', 'penelitian', 'siklus', 'kedua', '.', 'A.', 'Memahami', 'dan', 'Menentukan', 'Konteks', 'Penggunaan', 'a', ')', 'Deskripsi', 'Sistem', 'Aplikasi', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'adalah', 'aplikasi', 'yang', 'digunakan', 'sebagai', 'sarana', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'seluruh', 'satuan', 'kerja', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', 'Aplikasi', 'ini', 'digunakan', 'sebagai', 'protal', 'untuk', 'proses', 'auditor', 'internal', 'laporan', 'keuangan', 'instansi', 'BPS', 'oleh', 'Insektorat', 'Utama', 'sebelum', 'dilaporkan', 'kepada', 'Badan', 'Pemeriksa', 'Keuangan', '.', 'Aplikasi', 'ini', 'memuat', 'prosedur', 'analitis', ',', 'kertas', 'kerja', 'tim', 'pereviu', ',', 'serta', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambaran', 'alur', 'pemikiran', 'peneliti', 'dalam', 'melakukan', 'penelitian', 'dijelaskan', 'pada', 'gambar', '2', '.', 'Diawali', 'dengan', 'analisis', 'b', ')', 'Ruang', 'Lingkup', 'Sistem', 'Aplikasi', 'Reviu', 'Laporan', 'Keuangan', 'merupakan', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', 'yang', 'berfungsi', 'untuk', 'memfasilitasi', 'pengumpulan', '3', '/', '8', 'laporan', 'keuangan', 'oleh', 'satuan', 'kerja', 'BPS', 'kepada', 'Inspektorat', 'Utama', 'dalam', 'rangka', 'pengawasan', 'oleh', 'pihak', 'internal', 'BPS', '.', 'Aplikasi', 'ini', 'diharapkan', 'dapat', 'menjadi', 'portal', 'untuk', 'proses', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'dari', 'seluruh', 'satuan', 'kerja', 'BPS', '.', 'Aplikasi', 'ini', 'digunakan', 'oleh', 'pegawai', 'internal', 'BPS', 'yaitu', 'pegawai', 'satuan', 'kerja', 'yang', 'bertugas', 'terkait', 'laporan', 'keuangan', 'satuan', 'kerja', ',', 'pegawai', 'BPS', 'bagian', 'akuntansi', ',', 'serta', 'tim', 'pereviu', 'dan', 'admin', 'dari', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', '.', 'c', ')', 'Daftar', 'Pengguna', 'Daftar', 'pengguna', 'atau', 'aktor', 'dari', 'sistem', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'akan', 'dijelaskan', 'pada', 'tabel', '2', '.', 'TABEL', '2', 'DAFTAR', 'PENGGUNA', 'SISTEM', 'Aktor', '(', '1', ')', 'Admin', 'Satuan', 'Kerja', '(', 'Satker', ')', 'Anggota', 'Tim', 'Pereviu', 'Ketua', 'Tim', 'Pereviu', 'Pengendali', 'Teknis', 'Tim', 'Pereviu', 'reviu', 'terkait', 'Deskripsi', '(', '2', ')', 'Merupakan', 'pegawai', 'dari', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'yang', 'mempunyai', 'tugas', 'untuk', 'mengalokasikan', 'satuan', 'kerja', 'yang', 'akan', 'direviu', 'pada', 'tahun', 'tersebut', ',', 'mengalokasikan', 'tim', 'pereviu', 'untuk', 'satuan', 'kerja', 'tertentu', ',', 'mengatur', 'daftar', 'dokumen', 'sumber', 'yang', 'akan', 'dikumpulkan', 'oleh', 'satuan', 'kerja', ',', 'serta', 'mengatur', 'dokumen', '–', 'dokumen', 'laporan', 'keuangan', '.', 'Merupakan', 'pegawai', 'BPS', 'tiap', 'pada', 'satuan', 'kerja', 'seluruh', 'Indonesia', 'yang', 'mempunyai', 'tugas', 'untuk', 'mengisi', 'neraca', 'percobaan', 'pada', 'prosedur', 'analitis', ',', 'mengumpulkan', 'dokumen', 'laporan', 'keuangan', 'dan', 'dokumen', 'sumber', ',', 'serta', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', '.', 'Merupakan', 'pegawai', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'yang', 'mempunyai', 'tugas', 'untuk', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'reviu', 'pada', 'kolom', 'anggota', 'tim', 'dan', 'monitoring', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', '.', 'Setiap', 'tim', 'terdiri', 'lebih', 'dari', '1', 'anggota', 'tim', '.', 'Merupakan', 'pegawai', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'yang', 'mempunyai', 'tugas', 'untuk', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'reviu', 'pada', 'kolom', 'ketua', 'tim', 'dan', 'monitoring', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', '.', 'Setiap', 'tim', 'terdiri', 'dari', '1', 'ketua', 'tim', '.', 'Merupakan', 'pegawai', 'Inspektorat', 'Utama', 'BPS', 'yang', 'mempunyai', 'tugas', 'untuk', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'reviu', 'pada', 'kolom', 'ketua', 'tim', 'dan', 'monitoring', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', 'serta', 'memfinalisasinya', ',', 'mengunggah', 'Laporan', 'Hasil', 'Reviu', '&', 'Tindak', 'Lanjut', 'serta', 'Catatan', 'Hasil', 'Reviu', 'dan', 'Tindak', 'Lanjut', '.', 'Setiap', 'tim', 'terdiri', 'dari', '1', 'pengendali', 'teknis', '.', 'Bagian', 'Akuntansi', 'Merupakan', 'pegawai', 'BPS', 'bagian', 'Akuntansi', 'yang', 'mempunyai', 'tugas', 'untuk', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', 'pada', 'kolom', 'bagian', 'akuntansi', '.', 'Mengelola', 'Pengguna', 'd', ')', 'Analisis', 'Sistem', 'Berjalan', 'Dari', 'analisis', 'sistem', 'berjalan', 'dihasilkan', 'diagram', 'yang', 'menggambarkan', 'input', ',', 'proses', ',', 'dan', 'output', 'dari', 'sistem', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'pada', 'gambar', '3', '.', 'Mengelola', 'Dokumen', 'Sumber', 'Mengisi', 'Prosedur', 'Analitis', 'Unggah', 'Dokumen', 'Laporan', 'Keuangan', '&', 'Dokumen', 'Sumber', 'Melihat', 'Prosedur', 'Analitis', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '3', '.', 'Diagram', 'proses', 'bisnis', 'berjalan', 'Pada', 'sistem', 'yang', 'telah', 'ada', 'saat', 'ini', 'proses', 'bisnis', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'yang', 'pertama', 'adalah', 'user', 'satker', 'akan', 'mengisi', 'prosedur', 'analitis', 'pada', 'bagian', 'neraca', 'percobaan', ',', 'mengunggah', 'dokumen', 'sumber', ',', 'serta', 'mengunggah', 'dokumen', 'laporan', 'keuangan', '.', 'Neraca', 'percobaan', 'diolah', 'secara', 'otomatis', 'menjadi', 'Laporan', 'Operasional', ',', 'Laporan', 'Realisasi', 'Anggaran', 'Pendapatan', 'dan', 'Belanja', ',', 'Laporan', 'Perubahan', 'Ekuitas', ',', 'serta', 'Neraca', '.', 'Lalu', 'tim', 'pereviu', 'akan', 'melakukan', 'reviu', 'berjenjang', 'pada', 'kertas', 'kerja', 'reviu', '.', 'Setelah', 'itu', 'akan', 'dihasilkan', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', 'yang', 'berfungsi', 'untuk', 'menindaklanjuti', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', ',', 'diisi', 'oleh', 'satker', ',', 'bagian', 'akuntansi', ',', 'serta', 'direviu', 'lagi', 'oleh', 'tim', 'pereviu', '.', 'Pada', 'akhirnya', 'akan', 'menghasilkan', 'output', 'Laporan', 'Hasil', 'Reviu', 'dan', 'Tindak', 'Lanjut', 'serta', 'Catatan', 'Hasil', 'Reviu', 'dan', 'Tindak', 'Lanjut', '.', 'B.', 'Menentukan', 'Kebutuhan', 'Pengguna', 'dan', 'Organisasi', 'a', ')', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Fungsional', 'Daftar', 'kebutuhan', 'fungsional', 'sistem', 'akan', 'dijelaskan', 'pada', 'tabel', '3', '.', 'Fitur', '(', '1', ')', 'Login', 'TABEL', '3', 'KEBUTUHAN', 'FUNGSIONAL', 'SISTEM', 'Keterangan', '(', '2', ')', 'Halaman', 'yang', 'berfungsi', 'sebagai', 'pintu', 'masuk', 'atau', 'proses', 'pengaturan', 'identifikasi', 'pengguna', 'dan', 'memberikan', 'akses', 'penuh', 'terhadap', 'pengguna', 'sesuai', 'role', 'masing', '–', 'masing', 'dengan', 'fitur', 'Single', 'Sign', 'On', '(', 'SSO', ')', '.', 'Halaman', 'untuk', 'mengelola', 'daftar', 'pengguna', 'sistem', 'baik', 'pengguna', 'dari', 'satuan', 'kerja', 'maupun', 'tim', 'pereviu', 'oleh', 'admin', '.', 'Halaman', 'untuk', 'mengelola', 'dafar', 'dokumen', 'sumber', 'yang', 'dikumpulkan', 'oleh', 'satuan', 'kerja', '.', 'Halaman', 'untuk', 'mengisi', 'prosedur', 'analitis', '.', 'Halaman', 'untuk', 'mengunggah', 'dokumen', 'sumber', 'dan', 'dokumen', 'laporan', 'keuangan', 'satuan', 'kerja', 'BPS', '.', 'Halaman', 'untuk', 'melihat', 'Prosedur', 'Analitis', 'serta', 'dokumen', 'laporan', 'keuangan', 'dan', 'dokumen', 'sumber', 'bagi', 'bagian', 'akuntansi', '.', '4', '/', '8', 'Mengisi', 'Kertas', 'Kerja', 'Reviu', 'Catatan', 'Hasil', 'Reviu', '&', 'Laporan', 'Hasil', 'Reviu', 'Unggah', 'LHR', '&', 'CHR', 'Halaman', 'untuk', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'tim', 'pereviu', '.', 'Dilakukan', 'reviu', 'secara', 'berjenjang', 'oleh', 'anggota', 'tim', ',', 'ketua', 'tim', ',', 'serta', 'pengendali', 'teknis', '.', 'Halaman', 'untuk', 'menampilkan', 'Catatan', 'Hasil', 'Reviu', 'dan', 'Laporan', 'Hasil', 'reviu', 'yang', 'terbuat', 'secara', 'otomatis', 'dari', 'kertas', 'kerja', 'reviu', '.', 'Dapat', 'melakukan', 'unduh', 'dokumen', '.', 'Halaman', 'untuk', 'mengunggah', 'file', 'Laporan', 'Hasil', 'Reviu', 'dan', 'Catatan', 'Hasil', 'Reviu', 'bagi', 'tim', 'pereviu', '.', 'Mengisi', 'Kertas', 'Kerja', 'Tindak', 'Lanjut', 'Halaman', 'untuk', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', 'bagi', 'satker', ',', 'tim', 'pereviu', ',', 'dan', 'bagian', 'akuntansi', '.', 'Catatan', 'Tindak', 'Lanjut', '&', 'Laporan', 'Tindak', 'Lanjut', 'Halaman', 'untuk', 'menampilkan', 'Catatan', 'Tindak', 'Lanjut', 'dan', 'Laporan', 'Tindak', 'Lanjut', 'yang', 'terbuat', 'secara', 'otomatis', 'dari', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', '.', 'Dapat', 'melakukan', 'unduh', 'dokumen', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Unggah', 'LTL', '&', 'CTL', 'Dokumen', 'Pedoman', 'Monitoring', 'Halaman', 'untuk', 'mengunggah', 'file', 'Laporan', 'Tindak', 'Lanjut', 'dan', 'Catatan', 'Tindak', 'Lanjut', 'bagi', 'tim', 'pereviu', '.', 'Halaman', 'untuk', 'mengelola', 'dokumen', 'daftar', 'dokumen', 'pedoman', 'bagi', 'admin', ',', 'serta', 'melihat', '&', 'mengunduh', 'dokumen', 'pedoman', 'bagi', 'user', 'lain', '.', 'Halaman', 'untuk', 'melihat', 'monitoring', 'progres', 'pengisian', 'prosedur', 'analitis', ',', 'kertas', 'kerja', 'reviu', ',', 'maupun', 'tindak', 'lanjut', '.', 'b', ')', 'User', 'Access', 'Matrix', 'User', 'Acess', 'Matrix', 'atau', 'tabel', 'yang', 'menjelaskan', 'tentang', 'akses', 'pengguna', 'akan', 'dijelaskan', 'pada', 'tabel', '4', '.', 'TABEL', '4', 'USER', 'ACCESS', 'MATRIX', 'Admin', 'Satker', 'Anggota', 'Tim', 'Pereviu', 'Ketua', 'Tim', 'Pereviu', 'Pengendali', 'Teknis', 'Tim', 'Pereviu', 'Bagian', 'Akuntansi', 'R', 'C', ',', 'R', ',', 'U', ',', 'D', 'C', ',', 'R', ',', 'U', ',', 'D', 'Login', 'Mengelola', 'Pengguna', 'Mengelola', 'Dokumen', 'Sumber', 'Prosedur', 'Analitis', 'Dokumen', 'Sumber', 'Kertas', 'Kerja', 'Reviu', 'Catatan', 'Hasil', 'Reviu', '&', 'Laporan', 'Hasil', 'Reviu', 'Unggah', 'LHR', '&', 'CHR', 'Kertas', 'Kerja', 'Tindak', 'Lanjut', 'Catatan', 'Tindak', 'Lanjut', '&', 'Laporan', 'Tindak', 'Lanjut', 'Unggah', 'LHTL', '&', 'CHTL', 'Dokumen', 'Pedoman', 'C', ',', 'R', ',', 'U', ',', 'D', 'Monitoring', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', ',', 'U', ',', 'D', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', ',', 'U', 'R', ',', 'U', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', 'U', ',', 'D', 'R', ',', 'U', 'R', 'U', ',', 'D', 'R', 'R', 'R', ',', 'U', 'R', 'Keterangan', ':', 'C', '=', 'Create', ',', 'R', '=', 'Read', ',', 'U', '=', 'Update', ',', 'D', '=', 'Delete', 'c', ')', 'Business', 'Needs', '(', 'Keperluan', 'Bisnis', ')', 'Sistem', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'ini', 'dibangun', 'untuk', ':', '1', '.', 'Menyediakan', 'proses', 'pengisian', 'prosedur', 'analitis', 'untuk', 'satuan', 'kerja', 'BPS', 'dan', 'tim', 'pereviu', '.', '2', '.', 'Mengumpulkan', 'laporan', 'keuangan', 'dan', 'dokumen', 'pendukung', 'dari', 'seluruh', 'satuan', 'kerja', 'BPS', '.', '3', '.', 'Menyediakan', 'proses', 'reviu', 'laporan', 'keuangan', 'dari', 'seluruh', 'satuan', 'kerja', 'BPS', 'untuk', 'tim', 'pereviu', '.', '4', '.', 'Menyediakan', 'proses', 'tindak', 'lanjut', 'hasil', 'reviu', 'untuk', 'satker', ',', 'tim', 'akuntasi', ',', 'dan', 'tim', 'pereviu', '.', '5', '.', 'Menyediakan', 'monitoring', 'progres', 'pengisian', 'kertas', 'kerja', 'oleh', 'satuan', 'kerja', 'dan', 'progres', 'reviu', 'laporan', 'keuagan', '.', '6', '.', 'Mengumpulkan', 'file', 'dan', 'dokumen', 'terkait', 'laporan', 'keuangan', '.', '7', '.', 'Meningkatkan', 'keamanan', 'data', 'laporan', 'keuangan', ',', 'data', 'hanya', 'dapat', 'di', 'akses', 'oleh', 'pihak', 'yang', 'berkepentingan', 'd', ')', 'Diagram', 'Use', 'Case', 'Pada', 'bagian', 'ini', 'terdapat', 'perubahan', 'yang', 'disebabkan', 'berubahnya', 'istilah', 'Kertas', 'Kerja', 'Satker', 'menjadi', 'Prosedur', 'Analitis', 'dan', 'menu', 'Catatan', 'Hasil', 'Reviu', 'yang', 'digabung', 'dengan', 'Laporan', 'Hasil', 'Reviu', ',', 'serta', 'menu', 'Catatan', 'Tindak', 'Lanjut', 'yang', 'digabung', 'dengan', 'Laporan', 'Tindak', 'Lanjut', '.', 'Sehingga', 'use', 'case', 'yang', 'awalnya', 'mempunyai', '15', 'fungsi', 'utama', 'menjadi', '13', 'fungsi', 'utama', '.', 'Diagram', 'use', 'case', 'ditunjukkan', 'oleh', 'gambar', '4', '.', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '5', '.', 'Activity', 'diagram', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'reviu', 'Gambar', '6', '.', 'Sequence', 'diagram', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'reviu', '•', 'Mengunggah', 'Neraca', 'Percobaan', 'Gambar', '7', '.', 'Activity', 'diagram', 'mengunggah', 'neraca', 'percobaan', '6', '/', '8', 'Gambar', '4', '.', 'Diagram', 'use', 'case', 'a', ')', 'Diagram', 'Proses', 'Bisnis', 'dan', 'Sequence', 'Diagram', 'Berikut', 'adalah', 'cuplikan', 'dari', 'diagram', 'proses', 'bisnis', '(', 'activity', 'diagram', ')', '&', 'sequence', 'diagram', 'untuk', 'siklus', 'kedua', '.', '•', 'Mengisi', 'Kertas', 'Kerja', 'Reviu', 'Gambar', '5', 'menunjukkan', 'diagram', 'proses', 'bisnis', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'reviu', 'untuk', 'pengguna', 'tim', 'pereviu', '.', 'Proses', 'pengisian', 'kertas', 'kerja', 'reviu', 'dimulai', 'dari', 'anggota', 'tim', 'yang', 'mengisi', 'keterangan', 'penjelasan', 'lalu', 'mengirim', 'ke', 'ketua', 'tim', 'untuk', 'dilakukan', 'reviu', 'berjenjang', '.', 'Selanjutnya', 'ketua', 'tim', 'akan', 'mereviu', 'keterangan', 'penjelasan', 'dari', 'anggota', 'tim', ',', 'membuat', 'kesimpulan', ',', 'lalu', 'mengirim', 'kertas', 'kerja', 'ke', 'pengendali', 'teknis', '.', 'teknis', 'bertugas', 'untuk', 'mereviu', 'keterangan', 'Pengendali', 'penjelasan', 'dan', 'kesimpulan', 'oleh', 'anggota', 'tim', 'dan', 'ketua', 'tim', ',', 'membuat', 'rekomendasi', ',', 'serta', 'finalisasi', 'proses', 'reviu', 'dengan', 'klik', 'tombol', 'selesai', '.', 'Untuk', 'sequence', 'diagram', 'mengisi', 'kertas', 'kerja', 'reviu', 'ditunjukkan', 'pada', 'gambar', '6', '.', 'Gambar', '7', 'menunjukkan', 'diagram', 'proses', 'mengunggah', 'neraca', 'percobaan', 'untuk', 'pengguna', 'satker', '.', 'Pengguna', 'membuka', 'halaman', 'isi', 'prosedur', 'analitis', ',', 'kemudian', 'memilih', 'sheet', 'neraca', 'percobaan', '.', 'Setelah', 'itu', 'pada', 'form', 'unggah', 'file', ',', 'pengguna', 'memilih', 'file', 'output', 'aplikasi', 'monsakti', 'yang', 'akan', 'diunggah', 'dengan', 'format', 'excel', 'yang', 'ditentukan', '.', 'Jika', 'file', 'yang', 'diunggah', 'memiliki', 'format', 'yang', 'sesuai', 'maka', 'data', 'neraca', 'percobaan', 'berhasil', 'diisi', ',', 'namun', 'jika', 'format', 'tidak', 'sesuai', 'maka', 'data', 'neraca', 'percobaan', 'gagal', 'untuk', 'diisi', '.', 'Untuk', 'sequence', 'diagram', 'unggah', 'neraca', 'percobaan', 'ditunjukkan', 'pada', 'gambar', '8', '.', 'Gambar', '8', '.', 'Sequence', 'diagram', 'mengunggah', 'neraca', 'percobaan', 'C.', 'Pengembangan', 'Solusi', 'Desain', 'Perancangan', 'wireframe', 'dan', 'prototipe', 'disusun', 'berdasarkan', 'tahapan', 'UCD', 'yang', 'ketiga', 'yaitu', 'Pengembangan', 'Solusi', 'Desain', '.', 'Wireframe', 'ini', 'merupakan', 'gambaran', 'tampilan', 'antarmuka', 'yang', 'masih', 'kasar', 'sebelum', 'dilakukan', 'perancangan', 'prototipe', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', '.', 'Prototipe', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', 'dirancang', 'menggunakan', 'framework', 'PHP', 'yaitu', 'Laravel', 'versi', '9.52.4', ',', 'framework', 'CSS', 'TailwindCSS', 'versi', '3.2.7', ',', 'serta', 'library', 'komponen', 'UI', 'TailwindCSS', 'Flowbite', 'versi', '1.6.4', '.', 'Berikut', 'adalah', 'cuplikan', 'dari', 'wireframe', 'dan', 'prototipe', 'aplikasi', '.', 'a', ')', 'Halaman', 'Isi', 'Prosedur', 'Analitis', 'Halaman', 'isi', 'prosedur', 'analitis', 'adalah', 'halaman', 'yang', 'digunakan', 'oleh', 'satker', 'untuk', 'mengisi', 'neraca', 'percobaan', 'dengan', 'mengunggah', 'output', 'aplikasi', 'MonSakti', 'yang', 'nantinya', 'secara', 'otomatis', 'akan', 'diolah', 'menjadi', 'laporan', 'keuangan', '(', 'LO', ',', 'LRA', ',', 'LPE', ',', 'Neraca', ')', 'dan', 'tim', 'pereviu', 'mengisi', 'tabel', 'di', 'prosedur', 'analitis', '.', 'Pada', 'halaman', 'ini', 'pengguna', 'bisa', 'berpindah', '–', 'pindah', 'sheet', 'atau', 'tabel', 'pada', 'halaman', 'yang', 'sama', '.', 'Wireframe', 'dan', 'prototipe', 'halaman', 'isi', 'prosedur', 'analitis', 'bisa', 'dilihat', 'pada', 'gambar', '9', ',', '10', ',', 'dan', '11', '.', 'D.', 'Evaluasi', 'Desain', 'Setelah', 'melakukan', 'revisi', 'pada', 'FSD', 'dan', 'prototipe', 'sesuai', 'permintaan', 'narasumber', ',', 'maka', 'siklus', 'kedua', 'dapat', 'dikatakan', 'selesai', '.', 'Namun', 'masih', 'terdapat', 'beberapa', 'masukan', 'dari', 'narasumber', 'yaitu', 'untuk', 'membuat', 'pseudocode', 'pada', 'proses', 'validasi', 'neraca', 'percobaan', 'dan', 'membuat', 'rancangan', 'tabel', 'monitoring', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '9', '.', 'Wireframe', 'isi', 'prosedur', 'analitis', 'Gambar', '10', '.', 'Prototipe', 'isi', 'prosedur', 'analitis', '(', '1', ')', 'Gambar', '11', '.', 'Prototipe', 'isi', 'prosedur', 'analitis', '(', '2', ')', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'dapat', 'diambil', 'beberapa', 'kesimpulan', 'antara', 'lain', ':', '1', '.', 'Telah', 'dilakukan', 'penelitian', 'tentang', 'analisis', 'kebutuhan', 'dan', 'perancangan', 'prototipe', 'Aplikasi', 'Reviu', 'Laporan', 'Keuangan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'User', 'Centered', 'Design', 'dalam', 'dua', 'siklus', '.', 'Setelah', 'selesai', 'melakukan', 'siklus', 'pertama', 'hingga', 'tahap', 'evaluasi', 'desain', ',', 'maka', 'dilakukan', 'siklus', 'kedua', 'dengan', 'mengulang', 'keseluruhan', 'tahap', 'pada', 'metode', 'penelitian', '.', '2', '.', 'Telah', 'mendokumentasikan', 'hasil', 'analisis', 'kebutuhan', 'yang', 'berupa', 'Deskripsi', 'Sistem', ',', 'Ruang', 'Lingkup', 'Sistem', ',', 'Daftar', 'Pengguna', ',', 'Analisis', 'Sistem', 'Berjalan', ',', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Fungsional', ',', 'User', 'Acces', 'Matrix', ',', 'Business', 'Needs', '(', 'Keperluan', 'Bisnis', ')', ',', 'Diagram', 'Use', 'Case', ',', 'Diagram', 'Proses', 'Bisnis', '(', 'Activity', 'Diagram', ')', ',', 'dan', 'Sequence', 'Diagram', 'ke', 'dalam', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Development', '(', 'FSD', ')', '.', '7', '/', '8', '3', '.', 'Telah', 'dilakukan', 'dan', 'perancangan', 'pengembangan', 'prototipe', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', 'berdasarkan', 'hasil', 'analisis', 'kebutuhan', ',', 'kemudian', 'mendokumentasikan', 'hasilnya', 'ke', 'dalam', 'Functional', 'Specification', 'Development', '(', 'FSD', ')', '.', 'wireframe', '4', '.', 'Telah', 'dilakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'hasil', 'analisis', 'kebutuhan', 'dan', 'prototipe', 'aplikasi', 'dalam', 'siklus', 'pertama', 'maupun', 'siklus', 'kedua', '.', 'Evaluasi', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'menunjukkan', 'hasil', 'secara', 'langsung', 'kepada', 'narasumber', 'dan', 'menerima', 'masukan', 'untuk', 'perbaikan', 'serta', 'pengembangan', 'selanjutnya', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'masih', 'belum', 'sempurna', 'dan', 'mempunyai', 'banyak', 'kekurangan', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'evaluasi', 'siklus', 'kedua', 'dan', 'keterbatasan', 'penelitian', 'maka', 'dapat', 'disusun', 'saran', 'untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', ':', '1', '.', 'Membuat', 'pseudocode', 'untuk', 'proses', 'validasi', 'neraca', 'percobaan', 'pada', 'fungsi', 'prosedur', 'analitis', '.', '2', '.', 'Membuat', 'rancangan', 'tabel', 'monitoring', 'untuk', 'menentukan', 'tampilan', 'pada', 'menu', 'monitoring', '.', '3', '.', 'Merancang', 'basis', 'data', 'untuk', 'menyimpan', 'data', 'prosedur', 'analitis', ',', 'kertas', 'kerja', 'reviu', ',', 'kertas', 'kerja', 'tindak', 'lanjut', ',', 'daftar', 'pengguna', ',', 'serta', 'fungsi', 'lain', 'yang', 'memerlukan', 'basis', 'data', '.', '4', '.', 'Menjalankan', 'fungsi', '–', 'fungsi', 'aplikasi', 'yang', 'telah', 'disebutkan', 'pada', 'hasil', 'penelitian', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Pemerintah', 'Indonesia', '(', '2003', ')', ',', '“', 'Undang-Undang', 'Republik', 'Indonesia', 'Nomor', '17', 'Tahun', '2003', 'tentang', 'Keuangan', 'Negara', '”', '.', '[', '2', ']', 'Y', '.', 'A.', 'Rahman', ',', 'E.', 'D.', 'Wahyuni', ',', 'and', 'D.', 'S.', 'Pradana', ',', '“', 'Rancang', 'Bangun', 'Prototype', 'Sistem', 'Informasi', 'Manajemen', 'Program', 'Studi', 'Informatika', 'Menggunakan', 'Pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', ',', '”', 'J', '.', 'Repos.', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '4', ',', 'pp', '.', '503–510', ',', '2020', ',', '[', '3', ']', 'I.', 'K.', 'Resika', 'Arthana', ',', 'G.', 'R.', 'Dantes', ',', 'L.', 'J.', 'E.', 'Dewi', ',', 'K.', 'Setemen', ',', 'and', 'N.', 'W.', 'Marti', ',', '“', 'Pengembangan', 'Prototype', 'Frequently', 'Asked', 'Question', '(', 'Faq', ')', 'Undiksha', 'Dengan', 'Pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', ',', '”', 'J.', 'Pendidik', '.', 'Teknol', '.', 'dan', 'Kejuru.', ',', 'vol', '.', '18', ',', 'no', '.', '1', ',', 'p.', '77', ',', '2021', ',', '[', '4', ']', 'Muh', '.', 'Shamad', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Informasi', 'Manajemen', 'Administrasi', ',', 'Monitoring', ',', 'dan', 'Evaluasi', 'Anggara', 'STIS', '.', 'Jakarta', ':', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', '[', '5', ']', 'T.', 'Jokela', ',', 'N.', 'Iivari', ',', 'J.', 'Matero', ',', 'and', 'M.', 'Karukka', ',', '“', 'The', 'standard', 'of', 'user-centered', 'design', 'and', 'the', 'standard', 'definition', 'of', 'usability', ':', 'Analyzing', 'ISO', '13407', 'against', 'ISO', '9241-11', ',', '”', 'ACM', 'Int', '.', 'Conf', '.', 'Proceeding', 'Ser.', ',', 'vol', '.', '46', ',', 'pp', '.', '53–60', ',', '2003', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Metode', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', 'Temuan', 'Temuan', '0', 'Temuan', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', 'Tujuan', 'Temuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Temuan', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'Tujuan', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']