Mbind mi!
"} +{"id": "6074", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dëkku Xo Ci Min ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 1095 km², ci 2009 amoon na 7.103.988 way dëkk."} +{"id": "6326", "contents": "Yupiter Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "6356", "contents": "Paltoga dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 295 (2002)."} +{"id": "7058", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Niseeriya dees ko wax itam Repiblik federal bu Niseeriya am réew la mu nekk ci Sowwu Afrig. Afrique du Sud: manifestation xénophobe devant l'ambassade du Nigeria à Pretoria. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "7244", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Arara : dëkku Breesil"} +{"id": "7663", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Québec benn dëkku di Kanadaa. Nitñii motnañu 516 622 (2011)."} +{"id": "7675", "contents": "Šiprage mooy péyu sos Bosni, Kotor Varoš, regy Banja Luka. http://www.kartabih.com/ Vojnogeografski institut, Ed. (1955): Šiprage (List karte 1:25.000, Izohipse na 20 m). Vojnogeografski institut, Beograd / Military Geographical Institute, Ed. (1955): Šiprage (map sheet 1: 25.000, Contour lines at 20 m). Military Geographical Institute, Belgrade. Spahić M. et al. (2000): Bosna i Hercegovina (1:250.000). Izdavačko preduzeće „Sejtarija\", Sarajevo., The Map https://en.climate-data.org/location/905786/ http://www.maplandia.com/bosnia-and-herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.distancesfrom.com/distances-in-%C5%A0iprage/6308019.aspx http://www.kartabih.com/"} +{"id": "7879", "contents": "Sump ci garab yiy meññ te am i dég la bokk. Ab njoolaayam dina toll ci 8i ñay. Peer bi day jub, yenn saa yi mu xaaju di ñaar te day ñagas it. Wànqaas yi nag dañuy bari te rankaloo am ay dég yu ñaw jub te ñaw di toll ci 7i sànti met. Car yi it dañuy nëtëx ñoom it am i dég. Xob wi day xaw a tuuti moom it nëtëx. Keram daa yaraax, neexut a féexloo. Rax ci dolli ci ron garab gi day faral di am ay dég yuy wadde ci sump gi. Bant bi it dees na ko jëfandikoo ngir socc. Doom bi day gulumba, der wu mboq ëmb ñam wi, ñaw it ëmb ab xoox, ca biir xoox ba it ab saal ne ca buy niru gerte. Day neex nag saf suukar. Bot wi di sump bi ñoragul bi, der bu nëtëx a koy ëmb, waaye moom neexul day wex. Sump bari na ay njariñ lool. Saal bi ci biir xoox bi, dees na ci defar diw gu baax, muy diwu sump. Dees na defar ci xob yi it saabu."} +{"id": "7814", "contents": "Feebaru naqar gu metti ku dara saful MDD, ñu xame ko itam ni déteelu, mooy benn feebaru xelbu ñuy xame ci ñaari ayubés ci (dikkale bu wacc bu feeñ ci yu bari. Dafay faraldi di ànd ak tuuti ci wóólu sa bopp, ñakka am yëg yëg ci yoon ci ay yëngu yëngu yu wara neex, njaxlafaay gu wacc, ak mettit bu amul lu ko waral. Nit ñi mëna nañu am yenn saay ay gëm gëm yu amul walla gis walla dégg ay mbir yu nit ñi dul gis walla dégg. Ñenn ñi am nañu ay diiru déteelu te ci seen diggante dañuy mel ñépp ay at, te ñeneen ñi ci boobu diir dañuy génne feebar bi. Feebaru naqar gu metti ku dara saful mën na japp nit ki japp bu ñaaw ci dundam, walla ci njàngam, walla ci nelawam, walla ci ni muy lekke, ak ci wér gu yaram. Ci diggante 2-8% ci magg ñi ame feebaru naqar gu metti ku dara saful dañuy dee ak xaru, te lu tollook 50% ci nit ñiy dee ak xaru amoon nañu déteelu walla beneen feebar feebaru dikkale."} +{"id": "8354", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Clube Desportivo Travadores benn football club ci \"Campeonato Nacional de Futebol\" (Kap Weer) ci dekku Praia ci yu dunu Santiago. Campeonato Nacional (Kap Weert): 4 1972, 1974, 1994, 1996 Liig Santiago/1. Liig - Santiago: 1959/60, 1965/66, 1967/68, 1971/72, 1973/74, 1993/94, 1995/96 1. Liig - Santiago gu sowwu: 2003 Staad Várzea (Estâdio da 'Várzea') Campeonato Nacional (Kap Weer) Tazinho Staad Várzea - World Stadiums (en) CD Travadores - Facebook https://web.archive.org/web/20160201022259/http://www.scoreshelf.com/wmbb/en/Desportivo_Travadores https://web.archive.org/web/20150924014404/http://www.foot-palmares.com/Fiches%20des%20clubs/Cap%20Vert/Fiche%20Desportivo%20Travadores.htm"} +{"id": "8366", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Cabeça dos Tarafes (Cabeça dos Tarrafes) benn dekk-dëkkaan Boa Vista ci yu sowwu yu dunu Boa Vista, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Berlitz (3 Ut 2015). Berlitz: Cape Verde Pocket Guide (en). [S.l.]: Apa Publications (UK) Ltd. ISBN 9781780048765"} +{"id": "8396", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal 'Grémio Sportivo Castilho benn football club ci \"Campeonato Nacional de Futebol\" (Kap Weer) ci dekku Mindelo ci yu dunu São Vicente. Campeonato Provincial (Kap Weert) (1953-1974):1 1973 1. Liig - São Vicente: 9 1972, 1973 Staad Adérito Sena (Estâdio Municipal Adérito Sena) http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html http://de.soccerway.com/venues/cape-verde-islands/estadio-aderito-sena/ Staad Adérito Sena] - Soccerway Staad Adérito Sena - World Stadiums (en)"} +{"id": "8113", "contents": "Tàndarma garab la gu bokk ci njabootu Arécacées ak ci njabootaatu Coryphoideae. Garab gi day àgg 15 ba 30i met ci guddaay. Téeñu xob lañ am. Xobam day àgg 4 ba 7i met. Tàndarma bi day meññ ak i ñoñam ciw car. Day saf suukar lool. Ngelaw leey tóoral tàndarma gi. Tàndarma bi dees koy lekk te njaayam bari na lool, rawatina ci weeru koor. Tàndarma gi it bari nay njariñ. Phoenix dactylifera"} +{"id": "8203", "contents": "Sebeer bukki garabu paj la gu bokk ci njabootu Acanthes. Ci waax yu bane yi lay meññ. Asi gu naaje ak Afrig la cosaanoo. Dees koy fajoo. Hygrophila auriculata"} +{"id": "3823", "contents": "Weer ab diirub jamono la, séddaliku ci ay ayubés, moom, ayubés, séddaliku ci ay bés. Ci arminaatu weer, ñu di ko wax itam weeri wolof, at mi fukk ak ñaari weer la, te weer yi am limu bés yu wuute. Yeneen xeeti arminaat yu dul bu weer man nañoo nekk, ci misaal, arminaatu jant Dees na ko wax it weeru wolof Tamxarit Diggi-gàmmu Gàmmu Rakki-gàmmu Rakkaati-gàmmu Maami-koor Ndeyi-koor Baraxlu Koor Kori Diggi-tabaski Tabaski Samwie Fewirie Maars Awril Mee Suwe Sulet Ut Sattumbar Oktoobar Nowembar Disambar"} +{"id": "1765", "contents": "Usbekistaan (Republik bu Usbekistaan) : réew Asi"} +{"id": "1855", "contents": "Surinaam (Republik bu Surinaam) : réewu Aamerig di Sid."} +{"id": "1768", "contents": "Tirki (Republik bu Tirki) : réew Tugal / Asi Anitkabir.HB.jpg"} +{"id": "1774", "contents": "Tansani am réewum penku Afrig la, féete ci peggi mbàmbulaanug End . Keeñaa ak Ugandaa ñoo ko féete bëj-gànnaar, Ruwandaa, Buruundi ak Kongóo-Kinshasa nekk ci sowwoom, Saambi ak Malawi nekk ci bëj-saalum-sowwoom, Mosambik nekk ci bëj-saalumam. Réew mi tollu na ci 947 303 km² te am 51 820 000 ciy way-dëkk, ay bantu rekk a fa dëkk. Péeyam mooy Dodoma, mi ngi nekk ci biir réew mi, waaye dottub koom-koom bi dëgg mooy Dar es Salam gi doonoon péey bi, féete ci tefes gi. kiswahili ak wu-angalteer ñooy làkki nguur ga, teewul ne itam araab am na fa doole, rawati na ci duni Sansibaar ak bu Penda. Tansani ju tay jii a ngi judd ci booloog Tanganyika ak Sansibaar ci 26 awril 1964, gannaaw, ci lu yàggul dara ñu am seenug tembte ci Nguur-Yu-Bennoo yi. Bokk na ci Commonwealth dale ci atum 1961, bokk na itam ci Mbootaayu Xeet yi dale ci 14 desambar 1961."} +{"id": "1780", "contents": "Suweed (Ruwaayom bu Suweed; sv: Sverige, Konungariket Sverige) : réewu Tugal (Óróop)"} +{"id": "1792", "contents": "Luksambuur, am réew la mu nekk ca Sowwu Tugal péyam tuddu Luksambuur itam. Moom as dëkk su tuut la."} +{"id": "1804", "contents": "Monaako (nguur gu Monaako) : réew Tugal (Óróop)"} +{"id": "5407", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Looy : dundat yi"} +{"id": "5509", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Gunóor (g-) : rab Max Nguri Melentaan"} +{"id": "1918", "contents": "Meckhe benn dëkku Senegaal. Mu ngi ci bëj-gànnaar Senegaal."} +{"id": "2413", "contents": "Ci làkku ibrë la tur wi jóge. Ci angale ak ci faranse mooy Azor. Benn ci maamaati Yeesu ci Macë la woon (Mc 1:13,14)."} +{"id": "5224", "contents": "Namandiru, nekkoon na nguur gu nekk Senegaal ca jamono yu yag ya. Ca VIIeelu xarnu am na benn njabootay bu tuddu Jaa-Ogo, ñow nañu dëkk ca penku Senegaal, ca wetu dexug Senegaal. Jaa-Ogo yi, Misra lañu juge. Daw nañu wa Misra ndax foofu, ay jaambar ñu leen tuddu Perse, ñow nañu ca biir Misra, di bëgg noot reew mi. Li mooy tax Jaa-Ogo yi, gadday ba agsi dexug Senegaal. Ca dëkk boobu, kenn nekku fa woon. Ca senegaal tabax nañu nguuru Namandiru. Jaa-Ogo yi, tëgg moo doonoon seen liggeey. Jaa-Ogo yi ñoo indi liggeey bi ca Senegaal. Li mooy tax ca jamono boobu tëgg yi ay buur bu mag lañu nekkoon. Ndax takkay yi, paaka yi, tin yi, leppu ñuy jefandiko ak weñ, ñoom rekk ñoo ko mënoon. Jaa-Ogo yi, am na yu bari deeñi ne, ca Pël yi lañu bokkoon, ndax tur bi ñu joxe seeni nguur Namandiru, ca lakku Pulaar la juge, di tekki = Reew mi am lepp. Seen sant yi tamit, moo di ay sant Pël yi yore."} +{"id": "5374", "contents": "Diiney nasaraan, Diine la ju bawoo ca Yàlla, jaare ko ci Yonent Yàlla Iisaa, mooy diine ji Kurmet (Catholique) yi di topp, baat bi nag ci Araab la bawoo di Alnnasaaraa."} +{"id": "6001", "contents": "Doxalukaay bu demandoodi ab xeetu doxalukaay bu mbëj la bu dawaan bu safaanu bu xél yu wëndeeluwaan bi yamul ak yu toolu bijjaakon buy wëndeelu bi lëmës yi nekk ci tekkaaralaan bi jur. Maanaam amul ag demandoo ci ñaari gaawaay yi, benn bi moo raw beneen bi. Loolu moo ko wuutale ak doxalukaay bu demandoo. Bii xeetu doxalukaay manees na koo jëfandikoo niki ab jurukaayu mbëj, ab safaanukaay. Waaye bariwul li ñu koy jëfandikoo ngir jóox kàttanu mbëj ndax li ko doxalukaay bu demandoo gënee ci wàll woowu. Doxalukaay bi ci ñaari xaaj la séddaliku, benn bi di tekkaaralaan bi, di xaaj bu taxaw bi, beneen bi di wëndeeluwaan bi, doon xaaj biy yëngu. Tekkaaralaan bi dafa am ay bën-bën yu, lang ak wëndeeluwaan bi, di fi lëmës gi di jaar, maanaam wommatukaay yi dawaanu mbëj bi di jàll. Dawaan biy jaar ci lëmës gu tekkaaralaan bi mooy jur ab toolu bijjaakon buy wëndeelu, xélu wëndeelug tool bi mi ngi aju ci baraayu dawaan biy dugg ci doxalukaay bi te jóge cig ndombo gu biti."} +{"id": "6025", "contents": "Bijjaan aw yaram la wuy jur ab toolu bijjaakon. Man naa nekk ab mbëjbijjaan, moom dafay soxla ñu koy jox dawaanu mbëj ngir muy man di wéy di jur toolu bijjaakon. Man naa nekk itam bijjaan bu sax, ndax ngir jur tool bi du jële dara ci biti, Lépp ci biiram lay xewee, moo tax toolu bijjaakon bi di sax ba faww. Bii bijjaan man naa juddoo ci dénd ci yenn xeeti xeer walla it manees na koo sàkk. Ab bijjaan di na am lu néew-néew ñaari dott, benn bu bëj-gànnaar ak bu bëj-saalum. Yenn xeeti yaram yi bijjaan da leen di xëcc, lu mel ne weñ, yeneen yi mu leen di bëmëx, lu mel ne ndox. Soo jëlee ñaari bijjaan nga jegele bëj-gànnaaru benn bi ak bëj-saalumu beneen bi dañuy xëccante. Mbëjbijjaakon Bijjaakon Toolu mbëjbijjaakon Toolu bijjaakon"} +{"id": "6139", "contents": "Tan yi picc yu mag lañu ci néegu bu ndao Aegypiinae ci néegu Accipitridae."} +{"id": "1817", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Northern Mariana Islands (Sankattan Siha Na Islas Mariånas, Komonwels bu Iil yu Northern Mariana)."} +{"id": "6463", "contents": "Baynug Baynug yi dañu bokk ci waaso yu jëkk nekk Kaasamaas aeaaaleen na l, waiayea penku lañu joge. Foofu Kaasamaas,u enn nguur lañu taxawoon,àbu ñu naan Kansaalaa, seen peey di Mampatiŋ. Loolu, ak seeni buur di Gana Sira Bana. Li yépp, ba Imbraatóor gu Mali ame la xewoon. Ba mu yagg, Màndiŋ yi, jóge Mali, ñëw ci ñoom, di leen xeex ngir nangu leen. Ku daan jiite Mandiŋ yi mooy Tiramakan Taraaware. Ba noppi, Mandiŋ yi yilif nañu dëkku Baynug yi ak yeneen xeet ñu fa nekkoon (Joolaa, Pël...), te taxawal seen i nguur ci seen kaw, mooy nguuru Kaabu. Ba loolu xeewe, buuru Baynug yi Kikikor la woon, buur boobu la Tiramakan Taraaware taseel ci xaare. Ñooñu daan jiite Màndiŋ yi, Naanco lañu leen tudde ci cosaan. Bi ñu yilifee moomu réew, di réewum baynug yi, dañu a sëy ak ñoom. Moo tax ci seen wallu nday, Naanco yi, ci Baynug walla Joolaa lañu bokk. Li moo tax it, Màndiŋ ak Baynug ak Joolaa yi, ay sant yu bari ñoo ko bokk (Saane, Maane, Jaabi, Jemme, Sambu, Jaata, Saañaa...)."} +{"id": "3553", "contents": "Aj Ay farataam Ay Sunnaam"} +{"id": "3601", "contents": "Muhammad Lamin Daraame (turam dëgg di Demba Dibaasi) sëriñ la won bu bokkoon ci giirug Saraxule, di woon it tiijaan bu askanoo ci Gonjuro. Tukki woon na dem Màkkatal Mukaarama, nekk fa ba 1879 g,j. Bi mu dellusee la ko Ahmad Seexu jàpp, jotul a àgg cig njabootam lu dul ci atum 1885 g.j . Muhammad Lamin Daraame siiwe woon na ag ragal Yàlla, looloo waraloon mu amoon taalube yu bari. Jibaloon na jiyaar ci kaw dëkkandoom yi duli jullit ak ci ñoñ frãas ñi sancoon réew mi. Xareem bi, tolloon ci junniy xarekat jawali woon na Bundu, daal woon gaw tatay Bakkel ji, atum 1886 g.j, waaye ak li ko waa Bakkel doon faral lépp taxutoon mu man a teg loxo ci dëkk bi, looloo taxoon mu dëppaat. Waa Frãas yi tiitoon nanu lool ci ndam yi xareem bi ndàmm, looloo waraloon ñu song ko nangu Sinodibo, njaf doomam ja Saybu, ginnaw bi ñu ray ko. Ci atum 1887 g.j, la ko tubaab yi manante ci deltu ginaaaw jëm Gambi. Daal di toj tata ja mu tabaxoon ca Tuubaa Kuta."} +{"id": "6802", "contents": "Ekontiŋ bi (\"akonting\" ci angale walla \"ekonting\" ci franse), xalam la ci cosaanu Joola. Am na ñetti nas te yaramam mooy kalabas bu nu taqe deru bëy. Baatam dafa gudd ak xat. Baat bi mooy banjul. Bépp nas dafa wute guddaay: bu gudd, bu yem, ak bu gàtt. Nas ñi ñooy caas. Tëgg na nasu gudd ak baaraamu joxoñ ci loxo ndeyjóór. Tëgg na nasi yem ak gàtt ak baaraamu déy ci loxo ndeyjóór. Ekontiŋ dafa yam bucundu (ci cosaanu Manjago), busunde (ci cosaanu Papel), ak kisinta (ci cosaanu Balanta). Mel na xalam (ci cosaanu Wolof) ak ngoni (ci cosaanu Mandinka). Banjo bi ci cosaanu Amerik la mel itam. Xeetu Jola jòge na Kasamans, ci bët Saalumu Senegaal. Am na niti Jola yu bari ci Dakar ak Gambi itam, rawatina ci bët Saalumu ci dex bi Gambi. Niti Jola ñooy beykati ceeb ak nappkat. Dañu def sëng itam. Am na Gurmet yu bari ak Julit yu tuuti ci cosaanu Jola, ak boroomi xërëm itam. Cosaanu Jola dafa \"acephalous\" (duñuy am benn boroom rekk) te duñuy am geer, ñeeño, ak jam."} +{"id": "7006", "contents": "Radio Studio 54 Network beg istasiony rajo Itaali, nëkk dëkk Locri Calabria. (it) Site Web de Studio 54 Network Web streaming Radio Studio 54 Network"} +{"id": "7336", "contents": "Royuwaay:Iniweersite Séex Anta Jóob Iniweersite Séex Anta Jóob (ISAJ), ñu xam ko itam ci iniweersite bu ndakaaru, moom rekk mooy iniwersite ci Ndakaaru, kàppitaalu Senegaal, ci Afrig Soowu Jant. Ñu ngi ko tuddee Seex Anta Joób di àntoropolog bu xam-xamam màcc ci jaar-jaari démb. Ci kanamu iniweersite bi, mën nan ci jàng « Lux mea lex », « Leer a di sama yoon ». xew-xewu ubbite iniweersite bi amoon na ca atum 1959 Lewopool Sedaar Sengoor moo joxe bàkk bi. Ci iniweersite bi, ngongo yi ñoongi bowoo ci bërëb yu wuute:: Mu di Afrig : Senegaal, Burkinaa Fasoo, Kodiwaar, Togoo, Benee, Niseriya, Móritani, Maali, Ruwandaa, Kamerun... Mu di harfu : Farãs, Belsik, Gopu Amerig, Ãngalteer... Mu di Aasi : Libaŋ, Palestin... Daara Paj ngaa ngi dalal ay ndongo yu bawoo ca marok ak tinisii. COUD moo sasoo dimbale, dalal mbooleem xeeti ndongo yu bees ci réew mi ak yeneeni réew, ci wàllum lekk, dalukaay ak lépp luy tàggat yaram ak aadaak cosaan."} +{"id": "7967", "contents": "Ngéejaan walla Ngalama ci Baambara garab la gog mi ngi fekk baax ci tundi Afrig sow jant mi ngi bokk ci njabootug kompritaasiiye. Guddaayam man naa jàpp ci juroom jàpp fanweer ciy met peram day yaatu lool man naa jàpp juróom-ñaar-fukki sànti met. Ay foytéefam dañuy yor melo wu xaw a mboq walla melo wu xaw a oraas ci digg bi. Garab gi nag garab la gog jamonoy noor rekk lees koy farala gis ak bu nawet bi tàmbalee benn xeet la garab, gog dafa bari lool ci tund Afrig, fiñu koy fekk mu bari lool mi ngi nekk ci réew yu mel ne Senegaal, ak Ecopi. Garab la gog bari na lumuy faj lool ndax ay raasinam dan koy jëfandikoo ngir faj lu ci mel ni néew kàttan walla ku am ay jafe-jafe ngir jugal ak biir buy daw itam ñeel gone yu ndaw ñi. Garab la gog manees na cee def ay xeeti Armuwaar ak yu ni mel manees na koo def matt. Anogeissus leiocarpus"} +{"id": "7540", "contents": "Irkutsk (Иркутск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 587 891 (2010)."} +{"id": "4301", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ankara Mooy péyu réewum Tirki"} +{"id": "4337", "contents": "Arafu N Nit nag ba laa nite day niit am xelam te du nar () te not ci am xel ba duñ koy nax ngirug naaxam Di nëbb tey jëf te neexum xel di néewali wax () di noppi cig neen soriy nëx-nëx matal naalam Di nemmikug naat te nargan bakkanam bañ a nay () nërméel itam néegi niig-niigal ngirug naayam Fu’m tollu nay naabu tey nàmpal xelam bañ naw () tey natt boppam ci ag néewam akug naatam Waxam nëtax neex ngirug nooyam nosub bakkam () di ñoddi muy nàcc’ak’ay nef daw sorig naagam Te néeg ci bakkan bi ay tànkam na nooj bumu dem () mu naj ko bu’m nàngi faaw bay nuur ci ag naanam Nemmat ko ba’m nenn noflaay bum ko xam na ko not () ba’m naagu bay niir te bum noppal ci ag naabam Te yeew ko cig naw di dóor ciy nengateŋ te mu nal () dëgër ca ba’m siit mu naaxsaayal ko ciw naajam Te nàmm xol ba ba dootul yëg naqar te du noos () ba dee ga ñëw far ne nuus ruuwam ga ci naawam Te dee du néggandiku’s lëf, nës-nësal aki nax () du tax mu dem, nagg-naggal yit du dog naalam Naj ak forse Yeexe jëf ju am njariñ Jeng akug joy Sotti bu baax, nef it day firi njur mu jegee Xeetu lafañ mooy wóom yi jegee tànk yi soree Nàngi faaw:saaraan ak teg jë yedd Sàppi;bàyyi Miir ak waccu Fàmb;suufu faar naw Daas;ñawal Bànneex bu diine lalul Tëyye bu dëgër ak jàpp gu gaaw Jéllale Waxi tappale yu nosuwul"} +{"id": "7596", "contents": "Smolensk (Смоленск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 326 861 (2010)."} +{"id": "1755", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Kasakistaan (Republik bu Kasakistaan) : réewum Tugalasi."} +{"id": "1710", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Cadd (Republik bu Cadd) : réewum Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "4329", "contents": "Aw naa ci àlli waa Unaare fekk léen - ñu àngu ñoom ñépp di an calli aréen ma ëyu leen ne aaye naa ko, indi léen - fukki andaar te boy te moytu aawe yéen Te aw ci xàlli jub te moy anéeri moy - te wut aléeri topp àkki tool ya bay Te àlli bànqaasi moy ak àkki ngëméen - bu léen di aas ci ëtt mbaa urmbali yéen Lépp lu aay ër ko fa tey aayelu ay - tey àddu tey aar sa njaboot ci wépp ay Te bul di ës ba muy waral ñu ëñ sa kéew - te mooy sa kiiraay li la ëw ba’ñ di la yéew Te bul asar lenn, na ngay afal ku ne - sa xol bi nay af man a uuf mag’ak gone Jépp ayib ju dul sa jos umpale ko - te ëmbalal ku nekk’u yiw àntule ko"} +{"id": "1836", "contents": "Nguur-Yu-Bennoo walla Nguur Yu Bennoo yu Brëtaañ gu Mag ak Irlaand gu Bëj-gànnaar (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland), ñenn ñi di ko wax angalteer, am réewu bëj-gànnaaru Tugal la. Nguur gaa ngi judd ci 1800 ci booloog Nguurug Brëtaañ gu Mag ak Nguurug Irlaand. Ci 1922 la wàll gu yaa ci Irlaand dagg, tudde boppam Réewum Irlaand. Nguur gi dafa séddalikoo ci ñeent: Angalteer, Irlaand gu bëj-gànnaar, Wales ak Ekos"} +{"id": "7854", "contents": "Unk w: Aw rab la wu mel ni sindax, di dëkk ak nit ñi lu bari ci seeni néeg."} +{"id": "4869", "contents": "Aakimoo jawwu ji, (walla xare bi ngir teg loxo ci jawwu ji sanc ko): Sooratu Rahmaan, aaya 33: «yaa mahsharal jinni wal’insi inistatahtum an tanfuzuu min’axtaaris’samaawaati wal’ardi fanfuzuu, laa tanfuzuu illaa bisultaanin» Tekki: yeen jinne yeek nit ñi, su ngeen manee dem, ba soobu ci goxi asamaan yi ak suuf, def leen ko, waaye fu ngeen fi àgg rekk na leen wóor ne Yàlla a leen may ngeen àgg fa. Fu ngeen fi àgg rekk, ci sultaan ngeen fa àgge, sultaan nag mooy: lay, ndigal, kàttan, nguur. Di kon fu ngeen fa àgg, sunu boroom a leen fa àggale moom mi leen may xel, may leen kàttan, ubbil leen wunti yooyule gox, man a layal lu tax ngeen àgg fa. Nit nag yàgg naa xëntewoo xam li ko wër ciy mbir, yàgg naa yittewoo xam mbóoti jawwu ju biti jii nga xam ne daa fees dell aki yaram yu asamaan; ay biddiw aki ñoom seen."} +{"id": "5121", "contents": "Campora San Giovanni (Campura San Giuvanni ci waxiinu waa-campora), ab frazione la (dëkk-dëkkaan ci wolof) bu bokk ci dëkkaanu Amantea, ci tunduw Cosenza digoo ak tunduw Catanzaro ca réewum Itaali. Campora San Giovanni du dëkk bu yàgg, way-dëkk yi fa njëkk ci diggante 1897 ak 1899 lañu fa ñëw . Te ña ca ëppoon ñoo ngi jóge woon ca cleto, ca Aiello Calabro, ca San Mango d'Aquino, ca Belmonte Calabro, ca Longobardi, ca San Pietro in Amantea, ca Lago ak ca Serra d'Aiello. Ginnaaw ay gàddaay yu tar yu waa-dëkk bi ak ñaari xarey àdduna yi, la ay way-dëkkam waññeeku bu baax. Gàddaay gi daan am jëm ci yeneen réewi tugal yi, Aamerig gu bëj-gànnaar ak gu bëj-saalum tamit, ca Óstraali ak ca Seland-Gu-Bees. Li dalee 1989 la fa ay way-gàddaay, yu jóge penku Tugal, Maghreb, Senegaal, añs, tambalee ñëw. Way gàddaay yooyu ña ca ëpp ci mbéy la ñuy yëngu walla ci tabax. Campora mi ngi nekk ci tefesu géeju Tiren ci dóoxub Lamezia, am na 7 000 ciy way-dëkk."} +{"id": "2586", "contents": "“Jàngu (eglise) yéesu bu dëggu bi” ab jàngu bu temb la (indépendant)bu nekk ca Beijing ca réewu Siin, ñoo ngi ko taxawal ci atum 1917. Dafa nekk ab bànqaasu diiŋatkat (protestante) yu waa Siin ci diiney krist bi fëll ci atum 1900. Jàngu boobu day balloo 1,5 milioŋi taalibe yi mu am ci adduna wërngëlkëp. Jàngu googu gëm na njangalem pantekot, day ab baatin gu wekku ci mayu ku sell ki. Fukki ponki gëm-gëm gi ñooy: Ku sell ki: “Jot xel mu sell mi ci xamale te jëfënbikoo ay làkk, doon na ab wòoraange ci sunub yégg ca nguurub asamaan si.” Ngente(lavage de pieds): “Ngente gu ndox mi doon na ngir raxas say bakkar ak sag judduwaat. Ngente li ci ndox mu sell la war a amee, lu mel ne dex, géej walla cib walub ndox. Ngentekat, bi jot a am ngente li, tamit jot ndox ak xel mu sell, mooy jiite ngente li ci turu Yéesu-kristaa. Ki ñuy ngente da fa war a nuuru ci ndox mi, sëggal boppam te di xool ci suuf”."} +{"id": "5559", "contents": "Weeru Fewirie mooy ñaareelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Baat baa ngi jóge ci latin: februarius, ngir màggale ko yàllay waa-rom ja: Februa. Ca jamono ju yàgg ja, moo nekkoon ñaareelu weer ci arminaatu waa-rom, at mi 15 Maars la daan door. Mooy weer wi gën a gàtt ci at mi, mooy wenn wi dul àgg mukk 30 fan."} +{"id": "5925", "contents": "Kàttanug mbëj xeetu kàttan la gu lonku ci doole walla tool yu jóge ci mbëj, maanaam lu ñeel yëngug, walla doxub, yani mbëj. Kàttanu mbëj manees na koo jëfandikoo ngir defi liggéey, leeral, tàngal,... Kàttanu mbëj manees na koo natt ci dawaanu mbëj bi, balaa dara manees naa xayma liggéey bi W = Q ⋅ Δ V {\\displaystyle W=Q\\cdot \\Delta V} , Liggéey bi W ciy joule, yan bi Q ciy coulomb ak wuuteeg aj gi Δ V {\\displaystyle \\Delta V} ciy volt. ak Q = I ⋅ t {\\displaystyle Q=I\\cdot t} , I dawaanu mbëj bi, t jamono ji: W = Δ V ⋅ I ⋅ t = P ⋅ t {\\displaystyle W=\\Delta V\\cdot I\\cdot t=P\\cdot t} , te P {\\displaystyle P} di Ngóora ciy watt."} +{"id": "6003", "contents": "Raaya réewum Senegaal am na ñatti rëdd yu taxaw te tolloo, wu wert, wu mboq ak wu xonk. Ab biddiw wu wert am juróomi cat a nekk ci digg rëdd wu mboq wi. Kulóor bu wert bee ngi màndargaal kulóoru yonent Yàlla Muhammad ñeel jullit yi, wow yaakaar ñeel nasaraan yi mbaa wow njur ñeel ñi gëmul Yàlla. Nimero bi ko sistem Panton jox mooy 361 mbaa RGB 30 181 58. Melo (Kulóor) wu mboq wi day màndargaal am-am ak njariñal liggéey, doon it kulóoru Caada ak ladab; kulóoru xel mbaa ruu. Nimero bi ko sistem Panton jox mooy 116 mbaa RGB 252 209 22. Kulóor bu xonk bi day màndargaal kulóoru dereet, joj dund, joj jaayante gu askan wépp def ak joj xeex ñàkk. Nimero bi ko sistem Panton jox di 186 mbaa RGB 206 17 38. Biddiw bu wert bi juróomi cat yi day màndargaal mbokkoo gi ak Afrig, akug ubbeeku ñeel juróomi dénd yi. Li mu wert nag day tekki yaakaar gi judd ci moom gi Senegaal moom boppam. Day màndargaal it juróomi ponki Lislaam yi ñeel jullit yi. Nimero bi ko sistem Panton jox mooy wow rëdd wu wert wi."} +{"id": "8538", "contents": "Seex Muhammadu Lamiin Baara, ñu gën koo xam ci Sëriñ Baara Mbàkke Fàllu! Mi ngi gane àdduna Ndindi ci atum 1921. Ay wayjuram : Seex Muhammadul Faadal Mbàkke ak Soxna Xari Sàll. Sëriñ Fàllu moo ko dalal jàng ginnaaw ñu jox ko S Moor Sàññe mu jàngal ko bamu sori 1928 la ko Sëriñ Baara moom Sëriñ Tuubaa minu ko tudde jël yóbbu ko ci ku ñiy wax Sëriñ Móodu Amar mu àggaleel ko alxuraan ji, ginnaaw loolu la Sëñ Baara génn àdduna mu dellusiwaat ci Sëriñ Fàllu mu yabal ko Jaamal mu jànge fa xam-xam ca Sëñ Jaamal Siise, bokk na ci liy wan xam-xamam bu yaatu lumu jangoon da ko daan mokkal. Sëriñ Siidi Maxtaar ka nee na toog na muy tari. “Maqaama Al hariirii” ne ko lii dama koo mokkaloon bamiy jàng! Xel mi neexoon lool daan na wax ay lakk yu bari te wuute araab farañse angale ak yu ni mel, nekkoon nit ku man a takk daawul fàtte."} +{"id": "8556", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sporting CP (Sporting Clube de Portugal, Sporting Lisbon)) benn football club ci \"Primeira Liga\" (Portugaal) ci dekku Lisbon ci diwaanu Lisboon. Primeira Liga, Portugaal: 18 1940–41, 1943–44, 1946–47, 1947–48, 1948–49, 1950–51, 1951–52, 1952–53, 1953–54, 1957–58, 1961–62, 1965–66, 1969–70, 1973–74, 1979–80, 1981–82, 1999–2000, 2001–02 Staad José Alvalade Primeira Liga Estádio do Dragão (Staad Dragão) - World Stadiums (en)"} +{"id": "6327", "contents": "Uraanus Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "6381", "contents": "Moshchena dëkk ci Ukreen. Mi ngi yaatoo 1,05 km², ci 2010 amoon na 581 way dëkk."} +{"id": "1960", "contents": "Republik Popileer Demokaraatik bu Laawos : réew Asi"} +{"id": "1966", "contents": "Turks and Caicos Islands : dun (Géejpeek u Atlantik)"} +{"id": "2098", "contents": "Yatt Tafsir Momaye Gueye Ousmane Sow"} +{"id": "2308", "contents": "Ci làkku ibrë (אִיּוֹב) la tur wi jóge. Ayóoba mooy ni ñu koy waxe ci Lislaam. Ci angale mooy Job; Ci faranse mooy Job Benn nit ku fonkoon Yàlla la woon. Yàlla may na Ibliis mu man koo fitnaal. Naka noonu daje na ak coono yu bare. Ay doomam yépp dee nañu te mu ñàkkoon li mu am lépp ci benn fan, ba noppi ànd ak feebar bu metti. Waaye nangu na lépp ak muñ. Man nañu jàng jalooreem ci téere Ayóoba (Job 1:1). Ci Injiil ci Sa 5:11 la feeñ."} +{"id": "8745", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ag saafaandu mala la bu nekk ci àll bi"} +{"id": "3721", "contents": "Doggantal : ci seere gi ko ñu mag ñi seereel ag màgg ak ag wilaaya Xoolal Sheex Siidiya mii ak màggam gi mu màgg lépp,téewul mu tegoon Sëñ bi fu mu tegul kenn,bind na ci moom,woy ci moom wesar ci moom,bu waxutoon lu ëpp ñatti xasida yii tam,ci xasidaam yu bari yi,loola da na doy,ñooy yii: (Sheex Ahmadu daal xéewal la ,gu Yàlla jox mbindéefam yii yépp) (ag cant ñeel na Yàlla mi ngi xam ne ay xéewalam jaamam yi manunu koo takk,mbaa nu lim ko) (boo dajee ak moom,fekk ñuy yekkati raayob teddnga,da nga ko gis mu alawtiku ko ci loxol ndayjooram,ànd ak di tudd Yàlla ) ( bu gisee bis jikko yu rafet yi ñu dëdd leen,day dogu jublu ya ca gën a mag) (suuf su ko dëkkal daal ,ab lolli bu ko ñàkk a ndàndal du tax mu lor ko ) (miskiin yi ngir sa baax gi fàtte nanu seeni dëkk,ba mujj na sa koom mii de lanu jàppe seenum koom )"} +{"id": "8498", "contents": "Yoos bisaaw: garab gii lañuy wax ci Wolof Yoos bisaaw turu xam-xam wi moom lañuy wax (Agave sisalana) moom daf a bokk ci xeeti (Agaaf) yi bu ko defe dañuy jëfandikoo baatu (sisaal) ngir di ko ràññatle ak yaneen (Agaaf) yi ndax xeetu garab yu ñuy wax (Agaaf) daf a bari lool te ci xeetu garab yuy am ci wetu (Amerig) lay doon mu doon xeet yu bari moom nag ñu di ko ràññatle mu bokk ci njabootu (Agaaf) yi waaye ñu jël baatu (sisaal) ngir di ko ràññatle turu xam-xamam nag mooy (Agaaf sisallnaa) moom nag garab la goo xam ni ci xeeti (Agaafl yi la bokk kon baatu (Sisaal) lañuy jël di ko jëfandiko ngir ràññatle ko ak yaneen garab yi nga xam ne (Agaaf) lañ, Moom nag fimuy faral di sax réew yu ñuy tudde (Karayibil) fu de me ni (Panamaa) ak (Kubã) ak fu de me ni (Jamayg) réew yooyu fala baree lum fay sax leg lee ñu gis ko faneen waaye foofu la ëpp lum fay sax mi ngi faral it di sax ci barab yi nga xam ni dafa nooy te di faral di tàng foofu la ëpp lumuy sax kon ñi ngi koy faral di gis ci réewu (Karayibi) añs kom ni ma ko waxe."} +{"id": "8558", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Principal/Ribeira Principal benn dekk-dëkkaan São Miguel ci yu dunu Santiago, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "8606", "contents": "Royuwaay:Infobox biographie2 Faatu Joom mi juddu ci atum 1968 ca Ñoojoor ci Sénégal, taalif kat bou jiggeèn la bu coosano Senegaal di dundu Faraas. Ginaw siwalug limu teère bu tudd La Préférence nationale, ci atum 2001, naka nonou teerem buñu naan Le V entre de l'atlantique moo tax ñu xamko ca bitim reéw. Ci am mbindam daciy wax lu jëm ci tukki ca Faraas ak itam dingante Faraas ak keembarug Afrig. Fatu Joom mongui juddu ci atum 1968 ca dunug Ñoojoor ci mbelug Salum, ci dëku Seereer, ca ngélemu-suufu Senegaal. Jank piir la –– ay wajuram sëyu ñu -- maamam bu jigeen, Aminta moko yarr.. Aw santam mongi juge Siin Saalum, fa nga xamne Joom yi ay Ñominka lanu. Wuteg li cosaanu xeetam digle, dafay taqqoog goor ñi déet muy dimbali jigéen ña ñu togg ñam ya ag def ligeyu kër yi. Saa sune day wute ak dundinug waa dunu gi batax mu dem daara teksi jangi fanraase. Maamam bu jigéen def na ab diir ngir nangu ni man na jangi : mom Faatu jank bi da daan dem daara di lakatu, ba kerok jangalekatam yayy ay waajuram ngir ñu bayiko mu wëyële."} +{"id": "1672", "contents": "Burkina Faso : réewu Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1810", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Namibi (Pénc mu Namibi)(Republik bu Namibi) : réew Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "8200", "contents": "Sàppóotigarab la gu bàyyikoo Amerig gu digg, mu mujj yaatu ba agsi Afrig ak Asi. Garab la gu am ay meññeef ñu neex. Ci aw déeg la ëppe waaye it di na am ci ag joor. Màggug sàppooti daa yeex lool. Ay doomam yu jëkk a ngi tàmbalee ci ñeent jàpp juroomeelu atam. At mépp nag lay am i doom. Ci menn at man na cee joxe 150 jàpp 200i kiloy doom. Taxawaay bi day àgg 15 met ba 30i met. Xob yi dañoo xaw a dëgar. Xas mi du ëpp 80i sàntimet cib rëyaay. Doom yi dees koy lekk, ñam wi daa am ay ferñent, da lay sawarloo, baax na it ci ay butiit ndax day reesal. Ab bantam lawbe yi ak liggeeykatu bant yi dañ koy jëfandikoo, di ci defar ay toogu walla ay lal. Achras sapota Wàll:garab"} +{"id": "8290", "contents": "Ñaqu (vaccin) Hepatite A mooy ñaq bi mëna aar nit ñi hepatite A. Wóoraayam yegg na ba 95%, te dina la aar lu tollu ci fukki at ak juróom amna sax ñu muy aar seen giiru dundu. Ku nekk war na ko ñaqu ñaari yoon, bu njëkk bi mooy su xale bi amee benn at. Ci siditu nit lañu koy pikiir. Waa Mbootaayu Wergi-yaram ci Àdduna bi (OMS) dañu digle ñu ñaq ñépp ñu nekk ci barab bi feebar bi bariwul noonu. Waaye digle wuñu ñaq ñépp ci barab yi feebar bi bari lool ndax ci foofa xaramu nit ki tàmm na xeex ak moom ba muy xale ba defar ay matuwaayam. Waa Kër giy Saytu ak Musalaate ci Tawat yi (CDC) waxna ñu ñaq mag ak xale yi nekk ci barab yumu leen mëna dalee.Royuwaay:Drugbox Ñaq bi dula jurul benn jafe-jafe. 15% ci xale yi ko jël dina ñu yëg tuuti metit ci barab biñ jam wala genn-wàll gi suede mag la. Ñaqi hepatite A yu bari dañuy am wirisu buñ tënk, waaye yenn ci ñoom wiris buñu wàññi dooleem lay am."} +{"id": "8314", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tinteira benn dekk-dëkkaan Santa Catarina do Fogo ci yu penku yu dunu Fogo, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "3349", "contents": "Yaatug lislaam ci Afrig gu sowwu gi : Ci njëlbéenug juroom ñaareelu xarnu la Muhammad (j.m) tàmbali di tas diine ju yees ji (lislaam), ginnaaw bi mu làqoo atum 632 g.j, la araab yi ubbi Afrig gu sowwu gi, daal di duggal aw nitam ci lislaam, ci noonu, jullit ñi tàmbalee tas lislaam ndànk-ndànk ci bëj-saalumu tàkk gi (désert bi),. Lislaam mujj na yaatu, tas te li ko waral du dara lu dul joqalante gu yaxantu gi naar yi daa def ak Afrig, ak njëgg (convoi) yu giléem yi daa jëggi tàkk gi, nga xam ne yaxantukat yi dañu daa jënd wurus ci sowwu Afrig, jaayiji ko ca bëj-saalumu Afrig, daa nañu baana-baana it ci jamaa ak jumtukaayi xanjar yi ak weer aki téere ak xorom ci dëkki yaxantu yii : Jinn, Tumboktu, Gaawo. Yaxantukat yooyu dañoo fekk lislaam ca bëj-gànnaaru Afrig, bu ko defee, la ëpp ca ñoom daal di ciy dugg, daal di tàmbalee waar seeni àndandoo ngir dugal leen ci."} +{"id": "3439", "contents": "Bëj-saalumu Aamerig ci yenn sedatle yu àdduna bi dees koy jàppe ni ab gox, walla ci yeneen sedatle, ab ron-gox bu yamoo wi jaar, te li ëpp ci suufam ci xaaju kol-kol bu Bëj-saalum la nekk. Bëj-saalumu Aamerig mi ngi ne ci diggante Mbàmbulaan gu Dal gi ak Mbàmbulaanu Atlas gi. Doon na gox bu bariy dun, yi ci ëpp nag ci réew yi ci gox bi lañu bokk. Li ko lëkkaleek Bëj-gànnaaru Aamerik mooy Panamaa. ag càllale gu ay doj moo leru penku gox bi bépp, ci kaw ba ci suuf; li ëpp ci penkoom àllub yamoo la. Amasoni mooy àll bi ëpp ci àdduna bi, ca réewum Bereesil la nekk. Ay askan yu jòge woon goxub Asi ñoo ko dëkkee woon, daanaka am na ay junniy at nj.j.(njëkk judd gu Isaa). Amerigo Vespuci mooy tugal-tugal bi fa njëkk a teg tànkam, waaye li gën a siiw mooy ne Kristof Kolomb mooy ki ko wuññi La ko dale ca xarnub XVI la way dëkk yu Bëj-saalumu Aamerig tàmbalee am ay jàmmaarloo ak waa Tugal yi."} +{"id": "2585", "contents": "Mbëj da di ag feeñte gu gisuwul ak bët, guy feeñ ci ag wootalante walla bëmëxante ci diggante yani mbëj yi. Ci gattal mooy gépp feeñte gu juddu ci jàmmaarloo gi nekk ci diggante: feppsaal yi, ñoom ci lu ëpp da ñuy tekkaaral, ak mbëjfepp yi nga xam ne ñoo ëpp yëngu-yëngu, ci biir xarefulwoon bi. seenuw demiin jur ab dawaanu mbëj. Su ñu ko boole ak bijjaakon, mu jur beneen banqaas bi ñu duppee mbëjbijjaakon. Mbëj moo yor ay feñte yu jëmm yu mel ne melax, toolu mbëj ak dawaanu mbëj (ci lu bari dañ leen di jaawale). Mbëj doon na “jaamu” nit bi gën, doon tamit raññeekayu àdduna bu bees bi. Dafay leeral sunu dëkkuwaay yi di doxal sunu këri koom-koom yi te jegeele nit ñi gënoon a soriyante. Yanub mbëj doon na lu ñu man a natt te man koo jëfandikoo, waaye doonul lu neex a faramface ak ay baat yu yomb a nand, ndaxte yombul leeral melokaan yi mu am dëgg-dëgg. Xayna li gën mooy wax lan la ak li muy sabab. lépp (lu mu man a doon) lu am yanub mbëj, man nañoo wootalante walla bëmëxante."} +{"id": "1961", "contents": "Pitcairn : dun (Géejpeek u Pacifik)"} +{"id": "6185", "contents": "Digg bu mbëj, mooy barab bees di joóxee kàttanug mbëj. Xeeti digg yu mbëj yi bari nañu te wuute, seenug wuute ngi sukkandiku ci anam gi ñuy soppalee kàttanug doolerandu gi mu doon gu mbëj. Digg yu mbëj yu tay yi, daanaka, dawaanu mbëj gi ñuy jóox gépp gu safaanu la, ci ndimbalu wuutuloxo yu mbëj yees di duppee safaanukaay; bu njëkk ci dawaan bu wéy la daan ame. Manees naa séddale digg yu mbëj yi ci dayoob seen ngóora, maanaam kemu kàttanug mbëj bi ñu man a jóox. Wàlla itam ci xeetu jafaan bi ñuy jëfandikoo, bu ag coppiteem di xiirtal amug kàttanug mbëj. Jóoxug mbëj gu dàttu ci jafaan yees jëlee ci suuf si (petrol,këriñ, gil...) doonul gongikuwaay buy yeeslu ci jamono ji dayoob jafaan yi amee dig, kon bés dina ñëw mu dakk. Ci safaan, manees naa amee kàttan ci gongikuwaay bu wóor te sax-dakk, kàttanug tangoor gees man a amee ci jant bi (kàttanug jant) walla ci ngelaw li (kàttanug ngelaw)."} +{"id": "3534", "contents": "NI NUY GËME YÀLLA Yàlla moom ni nga koy gëme mooy : nga dëggal ni am gi mu am lu wóor la, te aji jiitu la joj jiitoom gi amul fu mu tàmblee,aji des la te desam gi amul fu muy yam, aji wuuteek mbindeef yi la,aji doylu ci boppam la,kenn la kok amulub kem,aji wéet la ci jëmmam- maanaan amul kenn ku mel ni moom- ak ciw meloom , aki jëfam. Kàttan (man-manu jëf) ak nameel (maanaam bëgg di def) ak xam-xam akug dund ,ak gis ak dégg, ak wax,yooyule yu war ci sunu boroom lanu. Kon nag mu nekk di aji am kàttan lu war la, tey ku am nameel ,di aji xam, di aji dund,tey kuy degg di kuy gis, nekk it di kuy wax yu war lan ci moom."} +{"id": "3618", "contents": "Yewwute gu ndefar ci Tugal, ñi ngi ci jublu soppiku gu mag gi fa amoon ci wàllug ndefar, walla jëm kaman ga fa amoon ci wàllug jumtukaayu mekanig, rawati na ci Biritani, ci ñatteelu xaaj bu mujj bi, ci fukk ak juroom ñatteelu xarnu g. Waaye nag, moom ndefar gii, yàggul dara mu tàmblee tas ci Tugal nànk-nànk, ak Aamerig, la ko dale ca njëlbéenug fukk ak juroom ñeenteelu xarnu g. Bi mu ko defee nag, ay jeexiitalam tas, ba àgg ci pàkk yu bari ci àdduna bi, loolu nag ci ñaari xarnu yii la: fukk ak juroom ñeenteelu xarnu ak ñaar-fukkeelu xarnu g. Ndefar yi nag masuñoo dañ di jëm kanam ba ci suñu jamono jii ñu toll. Looloo waral du man a ñàkk ñu xam sabab yi tax yewwuteg ndefar am ci Tugal. 1 Jëm-kanam gi xam-xam def ci Tugal, ci jamonoy yewwute, moo waral yewwuteg ndefar am. 2 Dëkki Tugal yu mag yi, am gi ñu am, ak tegu gi ñu tegu ci yaxantu ak ndefar, ak woomleg koom gi loolu di jur, nga xam ne day tax ba ndefar di jëm kanam, rawati na, gi ci aju ci ràbbu sér , nga xam ne mooyndefar gi njëkk ci Tugal."} +{"id": "1854", "contents": "Eswatini (Ruwaayom bu Eswaatini) : réew Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "4503", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Muus : rab la. Bokk na ci njabootu dundat yi."} +{"id": "4509", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Bëër / Sekhebi (Gànnaar) : Argyrosomus regius (dundat yi) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Bëër\" (en) Fishbase : \"Argyrosomus regius\""} +{"id": "1908", "contents": "Sinemaa Filmi ci wolof/Liste de films en wolof/List of films in wolof"} +{"id": "2088", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dex (fr : fleuve, rivière ; en : river) Niokolo Koba Saloum Senegaal Sine"} +{"id": "8100", "contents": "Yomb garabu yomb xeet la ci garab yiy law ñu leen di bay at ba at te ñuy meññ. Foytéefam dees koy jëfandikoo cig wowam ci lu toll ci lu nit manul xayma cig yàgg, ak réew i Àddina bi yépp ak di ci defar ay jëfekaay yu bari mbaa ci lu neew nu koy lekk niki lujum. Yomb garab guy sax at ba at la, di law ci suuf walla ci kaw,am ay car yu gudd teg si di laxasoo. Xob yi dañuy juwwaloo, wërngëlu, lemu teg si nooy ci laal. Foytéefam day am ay melokaan yu wuute, mel ni xala walla mu gudd . Leeg-leeg day niru ag (buteel) am benn wàll gu yaatu ak beneen bu xaw a gudd. Foytéef bi man naa àgg ba ci benn met... walla mu ëpp ko ci guddaay. Kog gi ko wër su wowee day mujj dëgër ba mel ni bant. Garabu yomb mi ngi cosaanoo ci tund yu xala yi dénd i Afrig ak Asii waaye kenn xamul fan la dëgg-dëgg ndax fu nekk lañu ko mujj fekk ci Àddina ndax daa mujj doon mómeelu xeeti doomu Aadama gépp, ñu di ko jëfandikoo ci seen i tukki teg si ñoŋal ko."} +{"id": "5373", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Maanaam ña dëkk ca réew mà ñoom lanuy woowe way-dëkk budee kenn nak aji-dëkk lanu koy wax"} +{"id": "5445", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Waxtu (w-) = 60 simili = 3600 saa = 1/24 fan (bés)"} +{"id": "5511", "contents": "Sharle Degóol (ci Faraañse mooy Charles de Gaulle) mi ngi gane àdduna 22 nowambar 1890 ca Liil (Fraas), génn àdduna 9 nowambar 1970 ca Colombey-ñaari-Jàggu-yi. Nekkoon na nitu guur gu Fraas, moo sos juróomeelu gaw bu Fraas 1958, jiite na réewum Fraas li ko dale 1959 ba 1969. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "2844", "contents": "Ne-ne, ñu xame ko ci faraañse ci((matière))mooy li toggale (li composer) wépp yaram wu am ag nekk gu nu man a laal (une réalité tangible. Ñatti melokaanam yi ñu gën a miin nag, ñooy melokaan wu dëgër(l'état solide), wuy yol (l'état liquide) ak wu gaasu (l'état gazeux). Moom day jël barab(elle occupe de l'espace)te kemub ne-ne (la quantité de matière) ñi ngi koy natte ci jóor(la masse) (bu fekkee ne mbir mi dafa aju ci waññ xaajiiti ne-ne(particules de matière), deesi jëfandikoo mol(la mole) ).Ci noonu, ci xam-xamu jëmm, lepp lu am ab jóor rekk ne-ne la. Ci biir loolu, ne-ne yu ñu miin yi ñu wër, ñi ngi sosoo ci ay bariyon,kon ci waxiin wi nu baaxoo, boo ci déggee baatub ne-ne, nanga xam ne ne-ne bu bariyon lañu jubloo wax."} +{"id": "5601", "contents": "Tamxarit (محرم ci araab), mooy weer wi njëkk ci yu gàddaay gi, moom nag bokk na ci li ñuy wax ci Lislaam \"Al-ashur al-hurum\", (maanaam weer yu am worma yi): tamxarit nag tuddees na ko ci araab \"muharram\" ngir ne araab yi dañu ci daan araamal xeex. Ci lees di xewal bés bu njëkk ci at mi. Ci senegaal ci lañuy taajabóon. Ci la shiit yi di fattalikoo xareb Karbalaa ca Iraak. Ca lañu faatee Useynu ben Aali sëtu yonent bi. Bisu Tamxarit"} +{"id": "4668", "contents": "Mbëjbijjaakon mooy banqaasu jëmm biy gëstu feeñte yu mel ne mbëj ak bijjaakon ak lépp lu leen ñeel (niki ci misaal tooli bijjaakon yi juddoo ci dawaanu mbëj ak dawaani mbëj yi juddoo ci tooli bijjaakon). Ñoo ngi ko tëgg ngir man a faramface ci anam gees boole feeñte yu mbëj ak yu bijjaakon. Ay feeñte yu mel ne xiirtalug mbëjbijjaakon ngir wone ni toolu mbëj lënkook toolu bijjaakon: ab toolu bijjaakoon buy soppiku dafay jur ab toolu mbëj, naka noonu la toolu mbëj buy soppiku di juree ab toolu bijjaakon. Yamaleb Maxwell mooy liy faramface mbëjbijjaakon te di sukkandiku ci yan ak dawaanu mbëj. William Gilber , ci téereem ba De Magnete (1600), la wone wuute gi nekk ci diggante aw yaram wu mbëj ak wu bijjaakon. Mu fésal àtte yi laqu ci bëmëxante ak xëccante yu bijjaakon yi jaare ci seeni dott ak njeexit li tàngoor am ci bijjaakon bu weñ. ci 1831 la Michael Faraday doon gëstu doxiinu dawaan bi ci biir ab toolu bijjaakon ba gis ca ne, moom bijjaakon bi, man naa jur liggéey."} +{"id": "3482", "contents": "Bëj-saalum-penku Asi ci goxu Asi la bokk. Su nu sukkandikoo ci sedatle, bu àdduna bi, gi Mbootaayu Réew yi def, Bëj-saalum-penku Asi benn la ci diwaani Asi. Réew ya fa nekk: Brunaay Daarusalaam Kamboodiya Endoneesi Lawos Maleesi Miyanmaar Filipiin Singapoor Taaylaand Timoor gu Penku Wiyetnaam Réew yépp yi nekk ci lim gi ci kaw, ba mu des Timoor gu Penku, ay Cër la ñu ci ASEAN: di ab mbootaay bu judd ngir soqali koom-koom mu diwaan bi jaare ko ci jappalante."} +{"id": "3548", "contents": "SUNNAY CANGAAY Ay sunnaam ñeent la: 1 raxas loxo cig tàmbli 2 galaxndiku 3 saraxndiku 4 masaa ker nopp yi."} +{"id": "3602", "contents": "Saamóori Ture mi ngi juddoo Mayambalandogo ci lu tollook 1830 g.j. Mu nekkoon ab yaxantukat, dajale woon na ab xare ngir nangu suuf yu bari, daal di taxawal ag Imbraatóor. Dugg na ci Lislaam atum 1880 g.j, daal di wéy nag ci yaatal Imbratóor gi. Waaye xéy na cig mbetteel fenqoo ak Tubaab yi daan sanc, daal di jàmmarloo ak ñoom jàmmarloo gu tar : leeg-leeg ci anamug maslaa (diplomatie) jaare ko ci di def ak ñoom ay déggoo, lu ci mel ne déggoo gu Bisandogo ; leeg-leeg it ci anamug xeex ak ñoom. Waaye waa Fràas yi ci njitug Gayni ñoo ëppoon ngànnaay : ndax ñoom amoon nañu ay kanó aki fetal yu aaytal. Bu dee Saamóori nag, moom dafa sukkandiku woon rekk ci fasam yi ak fetal yi tëgg yi daa liggéey. Jot naa daq nag tubaab yi te jàmmarloo ak ñoom diirub 12 at. Ci atum 1892 g.j, la dooley xareem ji tàmbalee doyadeek a loof ngir xeex yu bari yi, bu ko defee tubaab yi song Imbratooram gi."} +{"id": "3614", "contents": "Wuññi yu juxraaf yi walla yu melosuuf yi. Yëngu-yëngu gu wuññi gu melosuuf, walla feeñal gu melosuuf, yëngu-yëngu gu yàgg la. Waa-Isipt ñu njëkk ña ak Finiix yi ak jullit ñi defoon nañu ko bu yàgg, njëkk waa-Tugal di ko def ci jamono ju yees ji. Lu am soloo ngii nag ñu war koo xam, mooy wuññi'y juxraaf yi, bi muy am it li ko taxoon’a jug mooy ay xemmemteefi sañc, ak doonte daa mbubboo woon gëstu gu aju ci xam-xamu melosuuf. Yëngu-yëngu gu wuññi gu melosuuf gi ñuy waxtaane ci doggantal gii, danañu ko man’a xamalee ci nii: Mooy mbooloom liggéey yi jéngukat (aventurier) yu Tugal yi daa def ci ñaari xarnu yii : bu fukk ak juroom ak bu fukk ak juroom benn g. Yenn nag ci réewi Tugal yu nasaraan yi, ñoo leen doon soññ ak’a jàmbaarloo ak’a xiirtal ci loolu. Sababu diine moo jiitu ci sabab yi waraloon yëngu-yëngu yu wuññi yu melosuuf yu Tugal yii am. Sababu diine mooy li gën’a waral ñaari réewi katolig yii di Espaañ ak Portigaal defoon liggéeyub wuññi boobu."} +{"id": "3650", "contents": "Gëstubiddiw mooy mboolem aada ak gëmgëm yi japp ni fi jawwu yi féete ci nosteg jant bi ak biddiw yiy feeñ ci asamaan si ci yenn jublu yi, ci yenn bis yi, ak ci yenn waxtu yi, manees na cee jaar jàngat lu xew walla lu nar a xew, moo xam muy lu ñeel kenn nit mbaa mbooloo. Ginnaaw nag xam-xam la boo xam ni ci aaday aki gëm-gëm la aju, aada ju nekk am na nu mu ko gise. Boroom xam-xam yiy tënku ci lu xel nangu nag, dañu koo jàppe ni xam-xamlu, ñenn ñi yegg ci jàppe ko gëmgëmu Yëeli (Yàlla ju wérul). Mboolem gëstu yees ci mas a def ca jamonoy yàggte ga ba léegi ci dàq ko lay mujj. Ñi koy layal nag dañuy wax ni wax luy xewi ëllëg taxukoo jug, ndax man naa nekk luy bijji nit ki ba mu def lum jortulwoon ni man na ko ngir am yaakaar ci ëllëg. Français:astrologie Eglish:astrology"} +{"id": "3836", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fatik, mi ngi yaatoo 7945km, am 475.970 ciy way-dëkk. Mooy péyu diwaan bi mu bokk (diwaanu Fatik) ak goxu Fatik. Mi ngi juddu niki diwaan ci 1984, ba ñu xaajee diwaanu Siin-Saalum ñaar: Fatik ak Kawlak. Mi ngi tëdd ci lu féete Mbàmbulaanug Atlas gi, ci sowwu senegaal, ci suufu Kawlak, feggok réewum Gaambi ci bëj-saalumam. Koom-koomam mi ngi cëslaayu ci mbéyum gerte, pepp, càmm ak napp."} +{"id": "4244", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Royuwaay:Infobox street Kiyew (uk: Київ; ru: Киев) moy péyu réewum Ukreen"} +{"id": "4250", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Riga : mooy péyu réewum Letóoni"} +{"id": "7633", "contents": "Kaliningrad (Калининград) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 431 902 (2010)."} +{"id": "8114", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fontainhas benn dekk-dëkkaan Porto Novo ci yu dunu Santo Antão, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx http://www.ecaboverde.com/cat48.htm (en) Biblioteca Nacional Digital - Plano hydrographico do porto da Ponta do Sol, Lisboa, 1900 (pt)"} +{"id": "8294", "contents": "Royuwaay:Drugbox Ñaqu antimeningococcique mooy bépp ñaq bi ñu mëna jëfandikoo ngir mucc ci feebaru Neisseria meningitidis.Amna yeneen xeetu ñaq yu mëna musal nit ki ci yenn ci xeetu meningite yii ñuy lim: A, B, C, W-135, ak Y. Baaxaayu kaaraange ñaqu gi mingi ci diggante 85 ak 100% mën na yàgg gën gaa néew ñaari at. Ci ñi koy jëfandikoo, dina fa wàññi méningite ak sepsie. Ci sidit lañu la koy jam wala ci suufu der bi. Waa OMS (Mbootaayu sàmm wérgi-yaram ci àdduna bi) waxna ni ñi nekk ci barab yu bari meningite wala yu ko xawa am, dañu wara ñaqu ngir mucci ci feebar bi. Sudee gox yi feebar bi bariwul, nañu ñaq ñi nekk ci wetu ñu am feebar bi. Ci goxu afrique yi nekk ci ndomba meningite, ñu ngi def jéego yu mag ngir ñaq yi am diggante 1 at jàpp 30 at, muy ñaq bi boole ak méningocoque A. Ci Kanada ak ci États-Unis, dañuy digle ñuy faral di ñaq ci saasi bépp xale bu nekk ci barab bi feebar bi nekk te bari fa."} +{"id": "7892", "contents": "Tiir xeet la ci xeeti garab yu gudd yi ne sóll. Mu bari lool ci tundu Afrig, Ecopi, Afrig bëj-saalum. Di nañ ko fekk batay ci digg Afrig, fu ci mel ni Saara, walla Namibi. Tiir garab la gu baaxoo wéet. Guddaayam danay àgg ba 25i met. Yaatuwaayam nag danay àgg 1 met, Xobam melo uppukaay la yor te guddaayam di 2i met. Feggam daa am i dég. Tiir, day am bu góor ak bu jigéen, bu jigéen bi ay xobam dana jàpp ci 260i sàntimet ci yaatuwaay. Day jur benn foytéef bu doom ba mboq, ci biir foytéef woowu dina am benn ba ñatti doom. Garabug tiir bari na ay njariñ lool ay xobam dañuy tàkk ñu man cee toggu. Manees na cee def tam it sàngara Doom bi daa neex lool nit ñi dañuy koy lekk Borassus aethiopum"} +{"id": "7993", "contents": "Juuf garab la gog guddaay gu yam la yor. Mi ngi bokk ci njabootug Anacardiacées. Garab gi peer bu ndaw la yor, day màgg jëm ci kaw, guddaayam man naa àgg ba 10 met. Garab gu bari lool ay witaamin la. Danay meññ benn fooytéef bu dëgër, ñuul te neex lool. -Ay foytéefam dees koy lekk ak di ci defar yenn xeeti njar yi. -Garabu ber manees na ko jëfandiko ngir doxal yenn daamar yi. -Garab la gog bari na jàngoro yu muy faj, bokk na ci sibbiru. Sclerocarya birrea"} +{"id": "1669", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mali (Republik bu Mali) : réewum Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1675", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Marook (Ruwaayom bu Marook) : réewum Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1681", "contents": "Aljeeri (Republik Popileer Demokaraatik bu Alseeri) : réewu Afrig. Lii ab naal rekk la man nga cee dugal sa loxo ndeem am nga ci Xam-xam. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1693", "contents": "Boliibi (Republik bu Boliibi): réewu Aamerig di Sid."} +{"id": "8618", "contents": "Iren Kokki Mutungi Royuwaay:Infobox Biographie Dawalkatu ropplaan bu mag bi, Iren Kokki Mutungi, ñu koy woowe Kokki Mutungi tamit, dawal ropplaan, koom gi gën a rëy ci mbooleem Penku Afrig, ci la xam-xamam màcc. Moom mooy jigeen ji jëkk a dawal Boeing 787 Dreamliner ci déndu Afrig. Kenya Airways, di këru liggeeyukaayu Keeñaa guy yëngu ci dem bi ak dikk bi ci jaww ji lay liggeeye,. Ay waajuram Keeñaa lañu dëkk, mu ngi juddu atum 1976. Waajuram wu góor dawalkatu ropplaan la woon ci Kenya Airways. Àllaterete na bu yàgg, léegi koosiltaŋ la ci wàllu dawal ropplaan. Lekool Moi Girls School Nairobi la Kokki doon jànge. Atum 1992, bi mu paree ci njàng mu digg-dóomu mi, fekk mu am fukki at ak juroom-ñaar, la tàmbale jàng ci lekool bi ñuy tàggate dawalkati ropplaan yi ci Neerobi, ci aydapoor Wilson, Foofu la ame lijaasa bu ñu naan licence de pilote privé, maanaam lijaasab dawalkatu ropplaan bu ndaw. Mu dem wéyali tàggatum ci dawal ropplaan ca Oklaahoma Siti ca Etaasini (USA), foofee nag la ame lijaasab dawalkatu ropplaan bu mag te kureel gile di Federal Aviation administration, di ko jébbale."} +{"id": "1735", "contents": "Ekwadoor (Republik bu Ekwadoor): réewu Aamerig."} +{"id": "4465", "contents": "Dibéer/Dimaas : bés benn (ayubés)"} +{"id": "1795", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Madagaskar (Réewum Madagaskar) mi ngi nekk ci bëj-saalumu Afrig, di dun bi ëpp ci Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1702", "contents": "Breesil (Réewum Breesil): réewum Aamerig di Sid."} +{"id": "1714", "contents": "Komoor (Bennoo bu Komoor) : réewum Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1720", "contents": "Republik bu Finlaand (Wu-Finlaand: Suomen tasavalta) : Réewum Tugal (Óróop)"} +{"id": "8593", "contents": "Royuwaay:Infobox Musique classique (personnalité) Germaine Acogny, ca Benee la juddoo ca atum junni ak juróom ñenti téeméer ak ñent fukk ak ñent, ab fecckat ak naskatu pecc di doomi Farãas ak Senegaal, di jëmm ju am mboor (taariix) ci wàllum pecc ci Afrig ginnaaw bi mu ubbee bulub feccukaay bu njëkk ci Afrig ci atum junni ak juróom ñenti téeméer ak juróom benn fukk ak juróom ñatt, ci Ndakaaru. Germaine Acogny, doomu Togun Serwee Akoñi la, nekkoon liggéeykatu nguur ci jamonoy nooteel te bind « Nettali Aloofo », delloo na ko njukkéel ci po mii dii « À un endroit du debut » Sos na ab barabu feccukaay ci Ndakaaru ci atum junni ak juróom ñenti téeméer ak juróom benn fukk ak juróom ñatt. Ci diggante atum junni ak juróom ñenti téeméer ak juróom ñaar fukk ak juróom ñaar ak atum junni ak juróom ñenti téeméer ak juróom ñatti fukk ak ñaar, jiite na Mudra Afrique bi Maurice Bejart ak njiitu réew mi woon Leopold Sedar Seŋghor sosoon ci Ndakaaru. Ca atum junni ak juróom ñenti téeméer ak juróom ñatt fukk, mu génne téereem bii di « Peccum Afrig » ci ñatti làkk."} +{"id": "8605", "contents": "Xadi Silla Royuwaay:Infobox Biographie2 Xadi Silla mu ngi juddu ñaar-fukki fan ak juroom-ñaar atum 1963 ci Dakaar, génn àdduna juroom-ñetti fan ci weeru oktoobar atum 2013. Bindkat la woon bu doon yëngatu ci sinemaa tamit. Ginnaaw bu mu amee bakalóoreyaa ci Dakaar ba pare, Xadi Silla dafa dem Pari ngir wéyal fa ngàngum njënd ak njaay mu mu doon def. Bi mu demee, dafa mujj dakkal njàng moomee, dem jàngeji Hypokhâgne (ci néegu njàng buy waajal xam-xamu càllala), foofu la ame ab lisãas ci filosofi. Mu dakkal njàngam mi, tàmbali di ànd ak ay nit (góor ak jigeen) yuy yëngu ci mbiru uslu ak misig… Foofu sax la ko cofeel gi mu am ci mbind mi feeñoo. Ginnaaw bu waajuram wu jigeen faatoo, mu tàmbalee bind : « Dama xalaat ne bu may bind ci moom, dina am lenn lu ma mën a dekkal, dinaa ko mën a génne ci lu ma jàpp ne lu neenoon ba pare la ». Ci noonu, mu daldi bind mayeem (nuwelam) bu jëkk, tudde ko L’Univers, waaye ba tey, téere boobu kënn mësu ko siiwal."} +{"id": "8623", "contents": "Royuwaay:Infobox Biographie2 Eunice Adabunu mi juddu ci atum 1919, jigéen buy yëngatu ci wàllum jënd-ag-jaay la, bokk na ci jaaykatt yu jigéen yu Naza Benz. Mongui juddu ci atum 1919, jugge ci gox bu tuuti. Ci 11 at la tambale nekk baana-baana di jaay beñe, suukar ag ay per. Mu far mujj tekki ci njayum sër, ci jaba bu Lomé teksi muje doon way Nana Benz yinga xamne ño gëna siiw. Mu am ay gëm-gëmug tembte, ngir Eweland bu boyu Tegsi Togo. Segam dafa jël alalam def ko ci limu gëm, mu daldi bokk ci ñi ëpp doole ci parti way tembte yi bi tudd komite mboolom togo, bu Sylvanus Olympio. Ci at yu 1960, bokk na it ci way xelalaate bu gox ba teksi jiite paccu goxu Lomé bu kurel gi ëmb mboolem jigéenu Togo (UEFEMTO). Doxna it ci njangum xale yu jigéenu Lomé."} +{"id": "5677", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dencukaay:Phplogo.png PHP Làkku Day la bu ubbeeku te jàppandi, defees na ko ngir sos ay xëti web yu matale jaare ko ci ab seddalekatu HTTP3, waaye it di nay man a dox niki beneen làkk bu man a doon ci anam gu biiru, PHP làkk wuy màgg la ba ci sumbu 5 ci doxiin aki melo yu mat, akuk woom ci ag kàngoom. Yaxub PHP sos na ko moom Rasmus Lerdorf ci atum 1995, fim ne ñiy toppatoo yokkte gi ak di ko saytu moodi The PHP Group (Mbaaluk PHP gi), PHP Tëriin lu ubbeeku la ci Sarti PHP dëppalees ko ak Sarti GNU General Public License (GPL) misaalum xëtu PHP.php / PHP.php4 /PHP.php5 PHP.phtml "} +{"id": "5749", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Asmara mooy péeyu réewum Eritere di itam dëkk ba fa gën a rëy."} +{"id": "5899", "contents": "Dencukaay:Soppalikaay.jpg Soppalikaay ab jumtukaay la buy tax a man a soppi limu dend ak taraayu dawaanu mbëj bu jóge cib gongikuwaay buy jur kàttanu mbëj gu safaanu, ci beneen limu dend ak taraay yu wuute te bokk baraay ak melokaan. Te limuy ñakk ci kàttan ci soppali gi lu néew la. Ab soppalikaay, ci dawaan bu safaanu rekk la man a doxe, ndax ci bii xeetu dawaan la mbëjbijjaakon bu safaanu, di ci li doxam aju, man a juddoo. Soppalikaay yi ci ndomboy jokkalekaayu dawaanu mbëj yiy lëkkale jóoxuwaayu mbëj yi (digg yu mbëj) ak jëfandikukat yi lañu leen di jëfandikoo. Bokk na yenn ci ngirte yi tax dawaan bu safaanu bu Nikola Tesla am-ndaw ci kaw dawaan bu wéy bu Edison ci liñu doon woowee xareeb dawaan yi. Lim bu bari bu kàttanu mbëj bees soxla ci mboolaay yu taaxe yi tax na ñu war koo jóox ci bariwaay bu dayoowu ci jóoxuwaay yees duppee digg yu mbëj."} +{"id": "8614", "contents": "Royuwaay:Infobox Politicien Maam Maajoor Bóoy mu ngi juddu atum 1940. Jigeenu nguur la ci Senegaal, nekkoon fi jëwriñ ju jëkk, moom sax mooy jigeen ji jëkk a nekk jëwriñ ju jëkk ci Senegaal. Maam Maajoor Bóoy mu ngi juddu atum 1940 ci Ndar (See-Luwi). Ñenn ci njabootam, xam-xamu yoon lañu jàng. Way-juram wu góor gerefiyee la woon laata muy nekk isiyee (huissier de justice). Kenn ci ay càmmeñam toppekat seneraal (pólokirëer seneraal) la woon ca ëttu àttekaay bi gën a mag ci Senegaal (Cours suprême du Sénégal). Keneen ki ci nekkoon jàngalekat buy jàngale lii di droit international privé, moo mujj doon njiitu iniwersite bu Dakaar. Bi mu jàngee ca liise Federb bu Ndar ba matal, la ñëw iniwersite bu Dakaar, atum 1963, ci béreb bi ñu fay jàngale yoon ak koom-koom. Ginnaaw njàngam ci iniwersite bu Dakaar, dafa dem jàngi Pari ci ab lekool bu ñuy jàngale yoon ñu naan ko Centre national d'études judiciaires (CNEJ) de Paris, lekool boobule moo mujj nekk lekool bi ñuy tàggate àttekat yi (École nationale de la magistrature)."} +{"id": "6005", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dereet ndox mu xonk la muy daw ci yaramu nit ak luy dund niki nit, di jaar ci diggante der wi ak yàpp wi, ngir man a wéy ci cér ci ko soxla, ngir dox niki: res, roñoo, Lu am solo la ngir ag dund man a am, ndax mooy séddale oksisen (li ngay noyyi) bi ci yaram wépp, lu man ta ñàkk la ci doxug oksisen bi Nit ku mukàllaf dina ci am lu toll ci juróomi liitar"} +{"id": "6149", "contents": "Esperanto - Làkk Jubilea simbolo flago Internacia Lingvo Kurso - volofa lingvo Lii ndimbal: (Helpo: www. esperanto-afriko. org. (kurso en araba lingvo); www. lernu.net kursoj (= kursoj) La internacia lingvo - ESPERANTO estas lingvo facila. Ĉ = (Sili) Ĉilio, G = (J) germanio, germanujo (=Almaañ) , Ĥ = Ĥemio (= ?; (Novartis, BASF), J = Junio (=Suwe); Julio (= Sulet ); J = Jordanio (Jordaani ), Ĵ = ĵurnalo (= surnaal ); Ŝ = ŝipo (= gaal / waruwaay ); Ŭ = aŭto (= oto ; ndaama; woto) januaro = Samwie februaro = Fewirie marto = Maars ; Maars(weer) aprilo = Awril majo = Mee junio = Suwe Julio = Sulet aŭgusto = Ut septembro = Sattumbar oktobro = Oktoobar novembro = Nowembar decembro = Disambar Alfabeto de Esperanto; - Esperanto, a, b, c (gune) deggal! ?? - Prononoco kaj alfabeto ( fr.: prononciation et alphabet) : “Afriko”, \"hotelo\", \"amiko\", \"kontinento\"."} +{"id": "2327", "contents": "Ci làkku ibrë (הֶבֶל / הָבֶל) la tur wi jóge. Ci angale mooy Abel; Ci faranse mooy Abel Abel mooy ñaareelu doomu Aadama ak Awa. Magam, Kayin, moo ko réy (Ge 4:2-8). Ci Lislaam mooy Haabiil. Ci Injiil dañuy wax ci Abel ci Mc 23:35; Lu 11:51; Yt 11:4; 12:24."} +{"id": "6214", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mbooleem beeñ bi ak doj yi ñoo sos wàll gu tond (superficiel), gu dëgër gu kol-kolu suuf si, ñu koy woowe Jéeri ji walla aji wow ji."} +{"id": "6280", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Santiago de los Leones de Caracas mooy péeyu rééwum Benesuwela"} +{"id": "6395", "contents": "Pachuca de Soto (es. Pachuca de Soto) béne city Meksik."} +{"id": "6521", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Thanh Hoa ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 141 km², ci 2011 amoon na 393.224 way dëkk."} +{"id": "7355", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Serisaleem mooy péyu réewum Israayil. Serisaleem - Jerusalem - ירושלים"} +{"id": "7691", "contents": "Koyhaike dëkku di Sili."} +{"id": "7757", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Santa Maria benn diiwaan ci yu nekk Sal, Kap Weer. GD Palmeira SC Santa Maria Miguel Dias Rodirlei José Ascensão Duarte (Rody) - futbooler Manuel Antonio Martins Rúben Sança Praia de Santa Maria Hotel Garupa Praça Marcelo Leitão Praia de Santa Maria http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx SC Santa Maria - Sports Mídia (pt) https://web.archive.org/web/20120315224500/http://opengalleries.org/cape_verde/santa_maria/Santa_Maria.html"} +{"id": "7901", "contents": "Tol ag garab la, bokk ci njabootug \"Apocynacées\" Garab gu ndaw lay doon ,ay doomam da ñuy muluŋ am ay doom ci biir, doom yi manees na koo lekk bu ñoree ak buy bëgg a ñor. Doom bi day xaw a xonq. Tol, ñi ngi koy fekk ci yenn gox yu mel ni ca kaskaat ya, ak yenn ci barab yi am ay xeer. Doom bi bu matee dëgg, dees koy lekk noonu. Doom bi manees na cee defar ay naan walla sax sàngara. Dinay aare ci yenn xeeti feebar yi lu ci mel ni jabet ak ñoom séen. Bokk na ci garab yi nga xam ne dañuy reesal lekk. Landolphia heudelotii"} +{"id": "7919", "contents": "Garabu papaya lu ci ëpp nu ngi koy gis ci diwaan yi nga xamne ndox dafaa bari. Mu ngi soqeekoo ca \"Sud Mexique\" . Guddaayam dana tóll ci 3 ba 7 meetar. Mu bokk ci njabootu dicotylédone bi nga xamne seen i wànqaas lu ci ëpp day taqaloo. Dundam ci kaw suuf nag, taxu koo yàgg lool diggante ñatt ba juróom i at su bare ba bare waaye ci at mu njëkk mi dina tambale am meññeef. Te booy dagg wànqaas yi, diir bu gàtt mu tàmbalee amaat yaneen i wàqaas. Xóotaayu biiram tóll na ci 20 Cm (Diamètre), te li ko wër lépp yeen saa yi mu yor melo wu (vert,) yenn saa yi mu yor wu gris."} +{"id": "2498", "contents": "Ci làkku gereg \\~baraciav\\~; Ci làkku ibrë (\\^hykrb\\^) la tur wi jóge. Ci angale mooy Barachias; Ci faranse mooy Barachie Baayu Sakariya ki ñu reyoon ci këru Yàlla gi la woon. Turam feeñ na ci Injiil ci Mc 23:35."} +{"id": "2540", "contents": "Ci angale mooy Israel, people of Israel or children of Israel; Ci faranse mooy Israël, peuple d'Israël ou fils d'Israël Israyil mooy tur, wa Yàlla jox Yanqóoba, doomu Isaaxa, di sëtu Ibraayma. Ñi wàcc ci Yanqóoba nag lañuy wooye bànni Israyil walla it Yawut yi. Def nañu fukki giir ak ñaar, di yi soqikoo ci doomi Yanqóoba. Man nañu gis bànni Israyil ci Injiil ci aaya yii: Mc 8:10; 10:6; 15:24; 19:28; 27:9; Mk 12:29; Lu 1:54,80; 2:25; 7:9; 22:30; Yow 1:31; 3:10; Jëf 2:36; 4:10,27; 5:21,31; 7:23,37,42; 9:15; 10:2,22,36; 13:17,23; Jëf 13:24; 19:4; 26:7,17,23; 28:20; Ro 9:4,6,27,31; 10:1,19; 11:7,11,17,25,26; 1Ko 10:18; 2Ko 3:7,13; 11:22; Ef 2:12; Fb 3:5; Yt 7:5,9,11; 8:8,10; 9:19; 11:22,28,29,30; 12:18; 13:10; 2Pi 2:1; Pe 2:14; 7:4; 21:12."} +{"id": "7660", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Maio diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Cidade do Maio Alcatraz Barreiro Calheta Cascabulho Figueira da Horta Figueira Seco João Lagoa Monte Branco Morro Morrinho Pedro Vaz Pedro Vaz Contra Baia Galeão Pilão Cão Porto Cais Praia Gonçalo Ribeira Dom João Santo Antônio Académico 83 Académica da Calheta Onze Unidos Instituto Nacional de Estatística: [1] https://web.archive.org/web/20110927134552/http://www.anmcv.org/portugues/membro.php?id=maio http://www.caboverde.com/ilhas/ymaio-it.htm (en) (pt)"} +{"id": "7666", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Cidade do Maio (Porto Inglês (Waax bu angale)) benn dëkku Maio ci yu nekk Maio, Kap Weer. Académico 83Académico 83 - Soccerway (fr) Onze Unidos CD Onze Unidos - Soccerway (fr) Beira Mar http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7816", "contents": "Royuwaay:Redirect Royuwaay:Redirect Feebaru stress buy wëy (PTSD) mooy benn feebaru xel bu nit mëna am ginnaaw bi mu fekkee benn tiitangejoge ci xew xew, ni yëfu saay saay, xare, ay bëkkante ci tali bi, walla yeneen xëbal ci dund nit ki. Yi koy wone bokk na ci jaaxle ci xalaat yi, yitte, walla ay géntjoge ci ay xew xew, ci xel walla ci yaram itteci(traumatisme) feebaru joge ci fekke xew xew bu yëngul xel-yiy tegtalaate, jééma moytu traumatisme joge ci yiy tegtalaate, ak yoqute ci xeex walla daw. Mbir yii di wone feebar bi dañuy yagg lu tollook lu ëpp benn weer gannaaw xew xew bi. Xale yu ndaw yi duñuy faraldi wone tiitange, wante mën nañu génne li nekk seen xol ci ay po. Nit ku am PTSD dafay nekk ci risk bu kawe ngir xaruak bëgga gaañ boppam. Ñu ëpp ci ñi fekke ay xew xew yi indi tiitange dañuy ame PTSD. Nit ñi dund tiitange ak yeneen nit (ni siif wallanoot xale) ñoo gëna mëna ame feebaru PTSD, méngale leen ak ñi dundul-su ñusukkandikoo ci tiitange, yi mel ni ay aksideŋ ak yaqu yaqu yu joge ci jawu ji."} +{"id": "4505", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Piipa : Delphinus delphis (dundat yi) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Piipa\""} +{"id": "8651", "contents": ".st mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Saw Tome ak Preesip Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1997. (en) Informazioni Whois IANA (en) .ST Domain Name Registry"} +{"id": "8657", "contents": "SEEX SÀMBA JAARA MBAY Seex Muhamadu Abdu Kariim Sàmba Jaara Mbay: Mi ngi gane jamono ci atum 1868, làqu ci atum 1917 dundam mi ngi tollu ci 49i at. Di doom ci S Ahmadu Mbay ak Soxna Ndaag Kan Ñaŋ. Di rakk ci S Saa-jéey Mbay mi nga xam ne nitu Yàlla ku mag la woon, ba sax Sñ Sàmba Jaara Mbay moom la defoon ub Sëriñam. Sñ Saa-jéey Mbay, jamono bi Sëriñ Tuubaa nekkee Ndar jëkk muy dem ci géej gi booba Ndar moo doon gëblag senegaal. booba nag Sëriñ bi daa na dem lu bari ci ku ñuy wax Sëñ Móodu Njaay Maa-béey daan dal fa moom, foofa la Seex Saa-jéey gisante woon ak Sëriñ Tuubaa Sñ Saa-jéey Mbay nag bi mu tasee ak Sëriñ bu mag bi, ba Sëñ bi wan ko lam ko wan, ca la jébbalu fa saa sa. Sëriñ bi nangul ko njébbaloom teg ci seexal ko ca bis ba, ngir fam tollu ci sunu Boroom. Ca ginnaaw ga la doon wëri rakkam jii di Sàmba Jaara Mbay, ngir mu jébbalu ci Sëriñ bii mu gis; muy Sëriñ Tuubaa."} +{"id": "5417", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Téeméer : 100"} +{"id": "5423", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Kër (Kër gi) : njaboot neeg."} +{"id": "1704", "contents": "Buruundi (Gàwu Buruundi) : réewum Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1773", "contents": "Taaylaand (Ruwaayom bu Taaylaand) : réew Asi"} +{"id": "1785", "contents": "Letóoni (Republik bu Letóoni; lv: Latvija, Latvijas Republika): réewu Tugal (Óróop)"} +{"id": "4251", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Wilniyus (lt: Vilnius) Mooy péyu Réewum Lituwaani"} +{"id": "1812", "contents": "Nepaal (नेपाल) (Ruawaayom bu Nepaal) : réewu Asi. Nepaal Kathmandu Swayambhunath Patan Bhaktapur Himalaya Himalaya Kaski District Mustang Mustang"} +{"id": "4347", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Football benn sport. A-League Bundesliga - Almaan Bundesliga (Otirich) Campeonato Nacional - Gine-Bisaawôo Campeonato Nacional - Kap Weert Campeonato Nacional - Saw Tome bu Prinsip C-League Girabola - Angool I-League J-League Ligue 1 - Faraansi Ligue Pro La Liga - Espaan Liig 1 - Senegaal Major League Soccer (MLS) Premier League - Angale Premier Soccer League Primeira Liga - Portigaal Série A - Beresiil SuperLeague - Girees Sport"} +{"id": "1953", "contents": "Réewum Diggu Afrig : réewum Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1965", "contents": "Wallis ak Futuna : Dun Oseyaani + Faraas."} +{"id": "2388", "contents": "Ci angale mooy dill or anise; Ci faranse mooy aneth Jiwu walla doomu gàncax gu saf la. Boroom xam-xam yi xam nañu ko ci turu Anetum graweyolensë (Anethum graveolens). Jëfandiku nañu ko ngir safal ñam ak faj feebar. Ci Injiil dañuy gis baat bi ci Mc 23:23."} +{"id": "2394", "contents": "Yoonu nguuru Room wu mag wu tudd Yoonu Eŋaca (Via Egnatia) dafa demoon ci diggante Asi Minër ak Itali. Tàmbale na fu dëkku Istanbuul nekk tey ji ca Géej gu Ñuul ga, jàll Maseduwan ba egg géeju Adiratig. Bokkoon na ca yoon wu ñu jaaroon ngir dem Itali ak Room. Tali doj la woon. Maanaam defaroon nañu ko ak ay xeex yu ñu yett ba kaare ngir seen ànd jege. Yoonu Eäaca jàll na diiwaanu Maseduwan diggante Géej gu Ñuul ak Géeju Adiratig. Dafa tàmbali woon ca Géej gu Ñuul ca dëkk bu tuddoon Bisansë (Byzanse), mooy dëkku Istanbul, jaar ca dëkki Neyapolis, Filib, Amfipolis, Apoloni, Tesalonig, ak Pela ba noppi dem ba Dirxasiyum (Dyrrhachium) ak Apoloni ca Géeju Adiratig. Guddaay ga mooy tollook 800 kilomet. Nit ñi doon nañu dugg gaal ca Dirxasiyum walla Apoloni ngir jàll géej ga te fekk yoon wa jëm Room."} +{"id": "2544", "contents": "Dalmanuta – Ci làkku yawut la tur wi jóge. Ci àngale mooy Dalmanutha, ci faranse mooy Dalmanoutha. Diiwaan la woon, ci penku dexu Galile fu Yeesu demoon. Xamuñu ne tembe fan la nekkoon. Man nañu ko gis ci Mk 8:10."} +{"id": "2574", "contents": "Baatu Njàngat day tekki mbooleem ay mbind yuy wax ci ay koj. Ni ko Ñenn ñi di gisee du yem rek ci mbind yu ñu taaral waaye am na it njàngatu kàddu, maanaam yu yemm ci ay kàddu. Sunu xoolee mboolaay yu mel ne yu waa Afrik yi xamul woon bind, seenum njàngat ci kàddu la yemoon. Njàngat day di ab fànn gu am genn melokaan gi ci jokkoo, muy ci mbind walla ci kàddu, di tax ñuy man a jëfandikoo làkk bi bu baax te di am njeexit ci baatukaay bi. Njàngat da fa yaa te bariy fànn, li leen di wuutale mooy mbindin walla ndefu téere yi. Taaral gi am na ci lu am solo. Ci lu ëpp dañ koy jàppee ni ag fànn. Waaye itam doon na lu jafe rëdd ay peggam rawatina su nuy bind ci xeltu, ci xarala walla yeneen. Njàngat day di ab fànn gu am genn melokaan gi ci jokkoo, muy ci mbind walla ci kàddu, di tax ñuy man a jëfandikoo làkk bi bu baax te di am njeexit ci baatukaay bi. Njàngat da fa yaa te bariy fànn, li leen di wuutale mooy mbindin walla ndefu téere yi."} +{"id": "3318", "contents": "Bëj-saalumu Afrik moo ëmb barab yi nekk ci Bëj-saalumu allub yemoo gu Afrik. Dañ ciy boole tamit duni Afrik yi nekk ci Bëj-saalum-sowu mbàmbulaanu waa-End ci wetu Madagaskaar ak duni Afrik yi ci Bëj-saalum-penku mbàmbulaanu Atlas. Askani Xoysan ñoo fa njëkk a dëkk, ci li ci tegu la bantu yi ñéw. Ci jamono gi waa tugal aakimoo diwaan bi, lañ seddale réewi tayam yi. Doon na diwaan bu am-alal te suufam naggu lool mbay. Rèew mi gën a jëm-kanam ci Afrik, fa la ne rawatina muy Réewu Afrik gu Bëj-saalum Juroomi Réew ñoo nekk ca diwaan boobu: Botswana Lesoto Namibi Afrik gu Bëj-saalum Eswatini Malawi Madagaskaar Mosambik Saambi Móoris Komoor Simbaawee"} +{"id": "4266", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Melo : kuloor (fr : couleur)"} +{"id": "4290", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Watikaa mooy péyu réewum Watikaa."} +{"id": "7665", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sal Rei benn dëkku Boa Vista ci yu sowwu yu dunu Boa Vista, Kap Weer. Waax bu Sal Rei (Porto de Sal Rei) Académica e Operária Sport Sal Rei Club Sporting Clube da Boa Vista Staad Arsénio Ramos Aristides Raimundo Lima http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7893", "contents": "Dimb garab la gu jub te gudd lool guddaayam man naa mat juroom ñeenti met ba ñeen fukki met. Dimb di sax nag yii la: Senegaal, Mali, Niseeriya ak Kamerun. Doom bi dees koy lekk ci tooyaay bi ak bu wowee itam saal bi it dees koy lekk nit ak mala yépp a ci yam. Mutt-mutt di doomu dimb bu ñor bi, moo gën a neex keŋ. Keŋ mooy doom bi ñoragul. Àllambere mooy der biy muur saal bi. Saalub dimb it lu am solo la. Bant la bu ràññeeku ci bant yi ndax talaayam ak dëgëraayam, max manu koo yàq. Dañ koy jëfandikoo ngir defar ay lal ak i armuwaal yu rafet te man a yàgg. Dimb garab gu ñaas, am xasam di lekkloo tey faj saw-lal, day faj lu bari, bokk na ca ray jaani-biir, di ko daggte ba nga koy saw, garab gu baax ci suuf ngir ne lu meññ ci ronam màgg te naat, boroomug kër gu neex la te amadi dég, ker gu dége mooy gu picc yay toŋ cag garabam te di fa tàgg ba toog fay jafe. Cordyla pinnata"} +{"id": "7899", "contents": "Njàndam xeetu gàncax la gu bokk ci njabootu “capparaceae”. Moo ngi bàyyikoo Afrig gu sowwu gi. Njàndam gancax la guy sax fu nekk. Dana àgg yaar ba juróomi met cib guddaay. Njàndam day meññ ay foytéef. Ay tóortóoram day dajaloo. Foytéef bi danay am benn ba ñenti xoox yuy yor wirgo wu nëtëx su ñoree. Njàndam dees na ko jëfandikoo cig togg ak cim paj. Ay doomam dees na ci jële xeetu ñam yu nekk. Boscia senegalensis"} +{"id": "1665", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Faraas (Republik Faraañse) : réewu Tugal (Óróop) Làkk : Ci Faraañse mooy France. Péy : Pari"} +{"id": "1683", "contents": "Angolaa (Réewum Angolaa) : réewu Afrig. Lii ab tambali rekk la man ga cee dugal sa loxo ndeem amga ci xam-xam. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1689", "contents": "Bahrayni (nguur gu Bahrayni) : Réew Asi"} +{"id": "1701", "contents": "Óstraali : Réewu Oseyaani"} +{"id": "1717", "contents": "Korwaasi (Republik bu Korwaasi; hr: Republika Hrvatska) : réew Óróop"} +{"id": "8630", "contents": "Royuwaay:Infobox Biographie Wangari Maathe Wangari Maathe atum naari junni ak juroom benn njoxe yu yoor turam: Wangari Muta Kan ak fan la juddoo: Bes bu jekk ci weeru awril atum junni ak juroom neenti teemeer ak neent fukk ihit,gox bu am solo Fu angale yi sampoon ca kenaa jamono ju mu génne adduna: naar fukki fan ak juroom ci weeru satumbar atum naari junni ak fukk ak benn(fekk mu amjuroom naar fukki at ak benn ca Nayrobi,dekkub kenaa Dekk bi mu askanoo: kenaan liggeeyam,"} +{"id": "8648", "contents": ".it mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Itaali Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1987. (en) Informazioni Whois IANA (en) .IT Domain Name Registry"} +{"id": "4591", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Wersun : Spondyliosoma cantharus (jén - rab) Askan (pop) : ? Réewu Afrig: Kap Weer - Gaambi - Ginne - Ginne Bisaawóo - Gànnaar - Senegaal Melo : dóomu taal Dayoo : 60cm (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Wersun\" (en) Fishbase : \"Spondyliosoma cantharus\""} +{"id": "7966", "contents": "Xureer garab la gu bàyyikoo Sapoŋ, Óstaraali, ca pàcc bu yaa ca Asi gu Ngoppkaw, (Bëj-saalum ak Penku) ak ca dun yu bari yoy Jàmme(pasifig) gu Bëjsaalum. Xureer gi garab la guy tóortóoram yore xetu laaj. Xeetu garabu tóortóor la gog gox yu naaje ak xaw a naaje yi. Day yeex a màgg, day néew i xob, téeñu ronu garab gi daa teqaloo te yor xob yuy melax ak um xànc mu am i gàkkgàkk yu weex. Yenn ciy xeetam man nañ àgg ba 30i met ci guddaay. Ci suuf su naat te néewle ag sëcc(asibe) lay gën a man a meññ. Xureet garab gu am ug tooke la waaye ginnaaw ag togg dootul lore. Xob yi ak meññ mu yees mu dañ leen lekk niy lujum. Dees koy fajoo, di ci dolli ag xëntewoo lekk, di ci jële ay bir ngir defar simaa, te di yàtt cim mattam ay jumtukaay. Crateva religiosa Farañse: poire à l'ail sacrée"} +{"id": "8002", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tarrafal de São Nicolau benn dëkk-dëkkaanu ci yu dunu São Nicolau, Kap Weer. Tarrafal de São Nicolau Cabeçalinho Fragata Hortelã Palhal Praia Branca Ribeia dos Calhaus Ribeira Prata AJAT'SN FC Praia Branca FC Ultramarina de Tarrafal http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx https://web.archive.org/web/20190714061259/http://www.anmcv.com/Munic%C3%ADpios/TarrafaldeS%C3%A3oNicolau.aspx"} +{"id": "1834", "contents": "Portugaal (Republik Portugees) : réew Tugal (Óróop)"} +{"id": "1852", "contents": "Seychelles (Republik bu Seychelles) : réew Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1864", "contents": "Ndar (fr. Saint-Louis-du-Sénégal) béne deukkou Senegaal. Mu ngi ci bëj-gànnaar Senegaal."} +{"id": "8647", "contents": ".ro mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Romaani Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1993. (en) Informazioni Whois IANA (en) .RO Domain Name Registry"} +{"id": "1670", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ginne (Republik bu Ginne) : réew Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "5500", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tangor (b-) : ~ tund, jànj."} +{"id": "5506", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Max (m-) : gunóor (rab)"} +{"id": "5560", "contents": "Weeru Maars mooy ñetteelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Baat baa ngi jóge ci latin: Maars, ngir màggale ko yàllay waa-rom ja: Martius (yàllay xare yi), ci weer wii daanaka la xare yi daan door, ndax ci la tangaay bi di tambalee. Ca jamono ju yàgg ja, moo nekkoon weer wi njëkk ci arminaatu waa-rom."} +{"id": "5578", "contents": "Weeru Suwe mooy juroom-benneelu weer ci Arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Baat baa ngi jóge ci latin: junius. Jàppees na ne yàllaay waa-rom ju jigéen ja Junon lees ko jagleeloon ngir màggalee ko ko. Ca jamono ju yàgg ja, moo nekkoon ñeenteelu weer ci arminaatu waa-rom bu yàgg ba. Suwe mooy weer wi njëkk ci tangaay bi ci réew yi féete ci xaaju-kol-kol bu bëj-gànnaar bi."} +{"id": "5584", "contents": "Weeru sulet mooy juroom-ñaareelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Turam ma ngi jóge ci latin Julius, ngir màggale ko Suul Sesaar, buuru Rom ba woon, moom mi taxawaloon ci 46 nj. j. Isaa arminaatu Suul, tudde woon ko boppam, moo nekkoon juroomeelu weer ci arminaatu waa-rom bu jamono ju yàgg ja."} +{"id": "5848", "contents": "Dencukaay:Al-haram.jpg Aj mooy juróomeelu ponku Lislaam, Ci waxi Yonent Yàlla Muhammed ja ni: \"Tabaxees na Lislaam ci juróom: Seere ne amul benn buur bu dul Yàlla te Muhammed ndawam la, Taxawal Julli, Joxe Asaka, Woor weeru Koor, Ak Aj ci ku ko man aw yoon\", ba tay Aj farata la ci benn jullit bu ko man (ci bépp anam), ci waxi Yàlla mu kawe ja ni:ñeel na Yàlla ci nit ñi Aj néek ba ci ku ko man aw yoon (benn yoon) te ku weddi Yàlla moom woomle na waliif mbindéef yi. Aj Màkka benn yoon wartéef la ci mukàllaf mu ko man ci yaramam ak ci ab yóbbalam. Manug Yaram wi moodi mu bañ a ame wopp ju ko tee man a dem walla mu ragal ca dem ga dollikug wopp ja, walla sosug wopp walla ak yeex a wér. Yobbal bi yit moodi mu am lu ko lew lu sell loo xam ne darra ci ribbaa nekku ca, àqi kenn nekku ca, te yalwaanu ko ñaanu ko te mu doy ko sëkk ba du tumurànke ci yoon wi du ca yalwaan du lëjal kenn, waa këram itam mu bàyyee leen lu leen doy sëkk ba du ñu tumuturànke du ñu lëjal kenn."} +{"id": "5896", "contents": "Dawaanu mbëj ag wal la niki yépp gu nosu gu yani mbëj (njunjam di Q), naka-jekk cig wëñug weñ lay jaar walla bépp jumtukaay buy watat. Dawaan bi dees koo jappee woo, ci ndorteelu taariixu mbëj, niki ag walug yan yu baax (+), donte sax xam nanu ne, su nu xoolee ci watatukaay yu mbell yi dawaan gaa ngi judd ca walug mbëjfepp yi, yi am yan yu bon (-), ci beneen jubluwaay bi. Kon ni ñu foogeewoon ne la dawaanu mbëj di jublu, du noon, waaye safaan wa la, yan yu bon (mbëjfepp) yi ñooy dox jëm ci yu baax (+) yi. Donte lii yépp, gisiin gu njëkk ga moo wéy di baax, ci déggoo. Njunj gi ñuy jëfandikoo ngir tudd bariwaayu dawaan (limu dawaan giy wal ci jenn jamono) mooy I, di ko wax taraayu dawaan, te bennaanu natt bi ñu koy natte di bi àdduna bi déggoo mooy ampere. Dawaanu mbëj manees na koo natt ak jumtukaay bees di woowee nattampere, waaye gii anam dafay laaj nga dog ndombo gi, xamees na ne du li gën ci yenn nekkiin yi."} +{"id": "5914", "contents": "Yeneen sémbi Wikipedia ci yeneeni kàllaama. Nu lim ci ñenn ñi rekk Yi weesu 250000 jukki: Deutsch · English · Español · Français · Italiano · Nederlands · 日本語 · Polski · Português · Svenska Yi weesu 80000 jukki: Català · Čeština · Esperanto · Norsk (bokmål) · Русский · Română · Slovenčina · Suomi · Türkçe · 中文 Yi weesu 40000 jukki: العربية · Bahasa Indonesia · Български · Dansk · Eesti · עברית · 한국어 · Lietuvių · Slovenščina · Српски / Srpski · Українська Yi weesu 20000 jukki: Bahasa Melayu · Bosanski · Ελληνικά · English (simple) · Euskara · فارسی · Galego · Hrvatski · Magyar · Norsk (nynorsk) · ไทย · Tiếng Việt Yi weesu 1000 jukki: Afrikaans · Kiswahili · Yorùbá · Malti · Lojban Yeneen sémbi Wikipedia ciy kàllaamay waa Afrig Afar · Akan · አማርኛ · Bamanankan · Chicheŵa · chiShona · chiTumbuka · Ɛʋɛ · Fulfulde · Gĩkũyũ · هَوُسَ · Igbo · isiXhosa · isiZulu · Kinyarwanda · Kirundi · Kongo ·Lingála · Luganda · Malagasy · Oromoo · Oshiwambo · Sängö · Sesotho · Setswana · siSwati · Soomaaliga · ትግርኛ · tshiVenda · Twi · Xitsonga · (ngir yeneeni Wikipedia, xoolal ci bànqaasu wet gi) Yeneen sémbi WikiMedia Wikipedia ngi jàppandi ci ndimbalu Wikimedia Foundation mi dalal ciy joxekaayam sémbi wiki yu bari, ubbeeku, barilàkk te amul-fay:"} +{"id": "6028", "contents": "Xiirtalu ag feeñte la gees di gis ci ag ndombo gu mbëj. su dawaan biy jàll ci ndombo gi di soppeeku, sunu sukkandikoo ci àtte Lorentz, dafay sabab jenn doole ju mbëjdoxalukaay juy bañ coppiteeg dawaan bi. Su ndëgërlu gi doonee liy bañ walug dawaan bi, xiirtalu gi mooy li bañ ag coppiteem ci jamono. Gii xeetu feeñte ci dawaan bu safaanu rekk lañu koy amee. Walug bijjaakon gees di am ci juddug ab toolu bijjaakon ci biir ndombo gi mooy tax nu man a xayma dayoo bu xiirtalu gi. Su ab dawaanu mbëj i di jàll ci ab wommatukaay xiirtalu gi mooy juddal ab toolu bijjaakon ci li ko wër. Su nekkee dawaan buy soppeeku ci jamono walug bijjaakon bi Φ {\\displaystyle \\Phi } dafay soppeeku ci jamono moom itam, coppite googu mooy sabab jenn doole ju mbëjdoxalukaay juy bañ coppiteg wal gi. Segam xiirtalu gi mooy liy bañ coppiteeg dawaan bi te ci dawaan bu safaanu li ñu bëgg mooy dawaan bi di man a soppi dayoom ak ci benn baraay bi, kon xamees na ne man naa nekk gànlankoor ba tax keman wara tuuti."} +{"id": "6533", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ben Tre ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 67 km², ci 2011 amoon na 116.000 way dëkk."} +{"id": "7001", "contents": "Jamma ngen fitna Bis boobu, ci njël la jok, dèm ci wanag wa, raggu. Ginaaw loolu, ma dèm jappu ba sètt, juli, jal sama kuruus, doxontu walee ba ca tunduwa, ndax daagub suba day fuddu tank. Kerook, guddi googu, taw bu barri mo soteeku si dëkk bi. Ma ngi fateliku, bi marax di jot, ap jabbu bu am doole doona melax ci bëtt ganaar. Dëgg la sax de, xiin ño ngiko baaxó giss si penkku bi. Ba bi ñuy fàtu, xiin wa saaxé gul woon. Bi ma leemo ba tëdd daal, la degg peppu ndox di tëgg xeddu neeg bi, mbete ay gewāl yuy sajji lambu. Ci kaw loolu la for bëtt bani gis, aw dännu wu rey buy xoti asamán mooma yee waat. Dëkk bani selaw. Dara yanguwul, nga xamni yalla rekk moo am doole, kuy jaay doole, kuy jaay ngoora, akk nguur, ba dajje ak Boroom bi, danga xamni, nguur ken’ako moom tamuy Yalla, keppu kum ko jox, war nga séed suba, yaræm jaamam yi. Loolu motax wolof njaay naan, nguur kenn duko gnèd."} +{"id": "7007", "contents": "Locri (Locri ci waxiinu waa-locri), ab dëkkaanu, ci tunduw Reggio Calabria digoo ak dëkkaanu Gerace ca réewum Itaali."} +{"id": "7013", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Trojany ab dëkku-kaw la ca Poloñ. Mi ngi ne ci diggante Wołomin ak Warsaw, ci wetu Dąbrówka. Mi ngi ci 2014 amoon na 490 way dëkk."} +{"id": "7049", "contents": "Budka Suflera bi Poloñ rock buum. Krzysztof Cugowski Romuald Lipko Tomasz Zeliszewski Łukasz Pilch Mirosław Stępień"} +{"id": "7253", "contents": "Epatit A (ñu gënoon ko xamee ci turu epatit biy dale) doon na Jàngoro juy dale ju tar buy jàpp res wi te li koy joxe di doomu jàngoro biñ naan Epatit A (HAV). Bari na lu muy dal nit te du feeñ rawatina ci ndaw yi. Diggante bi muy dugg sa yaram ak bi muy tàmbalee feeñ, mi ngi tollu ci diggante ñaar ba juróom-benni ayi-bis. Su la dalee mën na def ak yaw juróom ñatti ayi-bis te dina faral di ànd ak: xel muy teey, waccu, biir buy daw, der bu mboq, yaram wu tàng, ak mettitu biir. Luy tollu ci 10 ba 15% ci ñi mu dal ñooy wéy di ko gis su demee ba weesu juróom-benni weer ginaaw bi mu leen dalee. Mag ñi mën nañu ci jëlee Feebaru res bu tar waaye bariwul lu muy dale. Li koy faral di joxe mooy lekk ñam wala naan ndox mu am doomi jàngoro. Meññeefu géej buñ toggul ba mu ñor dina ko faral di joxe. Jege ku ko am lu ëpp, mën na la ko wàll."} +{"id": "3709", "contents": "Jiitalig aji taalif ji : Bii mooy teereb {Irwaaun nadiim min hathbi hubil xadiim}, di ci maanaa nàndalug aji naanaale ji (ki ngay toogal di waxtaan) ci ndox mu neexum sopp jëwrinu yonant bi , di { xam-xamu jaloore bu nu gàttal} mu ñeel nag ki bëgg a am ab xam-xam ci dundug sëriñ Ahmadu Bamba yal na yàlla dolli gërëmam ci moom ,te jariñ ñu ci,amiin. Ki ko taalif it di ku xeebu ku aajowoo ndimbalul boroomam ak yërmaandeem,tey yaakaar ci moom mu jéggal ko ay bàkkaaram,te làqal ko ay ayibam,yi feeñ ak yi nëbbu,fii ak fan jëm,di Muhammadul Amiin JOOP doomi sheex Ahmadu JOOP mu dagana,yal na leen yàlla boole jéggal. Di it taalibeb sëriñ Tuubaa, yal na ko yàlla gërëm te jariñ ñu ci moom,amiin. Maa ngi ñaan yàlla mu musal ma ci saytaane mu nu jam mi,di tàmblee nag samay wax ak jëf ci turam wu tedd wi,moom mi yor yërmaande ju yaatu ji matale mbindéefam yi ci àdduna,te di ko jagleel ñi ko soob ca àllaaxira,yal na yàlla dolli mucc ak xeewal ci sunu sang,Muhammad,ak ñoñam aki saabaam."} +{"id": "3563", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Lonkoyoon Ci séwógaraafi lañ ëpp ci li ñu koy jëfandikoo. Dañ ciy jëmmal ay barab walla ay yoon Français: carte English: map"} +{"id": "3569", "contents": "Alaaji Omar Fuutiyu Taal mi ngi gane àdduna ci ndëkk su ñu naan Elwaar, ci wetu Podoor atum 1794 -1796 g.j, mu bokkoon ci askan wu cosaanu ci Lislaam, baayam mi ngi tuddoon Sahiid mom Usmaan mom Muxtaar Tukkloor bi, yaayam tuddoon soxna Aadama Caam. Dund na ay at ca barab yu sell ya (Màkka), bi mu déllusee réewam la dogu woon ci tas Lislaam te jële fi way sanc yi. Ci atum 1853 g.j, la jibal jiyaar ngir yékkati baatub « Laa ilaaha illal Laah » . Mu song Karta ak Xaaso nangu leen, def fa imbraatóoram gu lislaam gi. Xareb Alaaji Oamar fenqoo na’ak bu Federb bi nga xam ne li ko yékkati woon mooy aar sancoom yi mu amoon ci sowwu bi, ak jéem a tegi loxo penku bi. Alaaji Omar saxoon na te të ci kanamu dooley sanc gi, waaye ci mujj gi mu daanu ca doji Banja Gara ya ca Gine atum 1864 g.j. Bu ko defee doom ja Ahmad Seexu daal di yanu raayob jiyaar bi ci ginnaawam, waaye moom it amoon na ag lott ci kanamu ngànnaayu sancaan yu lëw yii te aaytal."} +{"id": "8213", "contents": "(fr) = (désert) (en) = (desert) REDIRECTION Màndiŋ m"} +{"id": "8267", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fundo das Figueiras benn dekk-dëkkaan Boa Vista ci yu sowwu yu dunu Boa Vista, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Berlitz (3 Ut 2015). Berlitz: Cape Verde Pocket Guide (en). [S.l.]: Apa Publications (UK) Ltd. ISBN 9781780048765"} +{"id": "6312", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Truong Tan Sang : njiitull Wiyetnaam yi (2011-2016)."} +{"id": "1038", "contents": "End : réewu Asi"} +{"id": "7680", "contents": "Shanghai (上海市) dëkku di Siin. Nitñii motnañu 24 152 700 (2015)."} +{"id": "1767", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ugaanda (Réewum Ugaanda) : réewu Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "3903", "contents": "Wu-angalteer mooy làkk wa ñuy wax te juddoo ca Nguur-Yu-Bennoo yi"} +{"id": "1839", "contents": "Afrig gu Bëj-gànnaar (Réewum Afrig gu Bëj-saalum) : réewu Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer �� Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1818", "contents": "Norweej (Ruwaayom bu Norweej; no: Norge, Kongeriket Norge): réewum Tugal (Óróop) \"Arealstatistics for Norway 2020\" (in Norwegian). Kartverket, mapping directory for Norway. 2019-12-20. Retrieved 2020-03-09. CS1 maint: Date and year (link) \"Population, 2022-01-01\" (in Norwegian). Statistics Norway. 2022-01-01. Retrieved 2022-02-23."} +{"id": "4467", "contents": "Talaata : bés ñett (ayubés)"} +{"id": "7884", "contents": "New xeetu garab la gu bokk ci njabootu \"Chrysobalanaceae\" New a ngi fekk baax ci afrig soww-jant, ci digg afrig, ci Senegaal, Niseeriya, ak bëj-saalumu Sudã. Ag garab la gu ndaw, taxawaayam man naa àgg ba ci 10i Met walla lu ko ëpp, garab la guy sëq, ay xobam day seex. Doom bi dinay toll ci 5i sàntimet ci guddaay. Garab gi daanaka at mépp day am i doom, waaye lu ci ëpp ci ñaareelu xaaju noor bi lay am meññeef. Doom yi day nooy. Dees na ko faral di jëfandikoo ci anam yu bari. Saal bi dees koy lekk. Garab gi nag bu màggee ci àll daay gi du ko manal dara. Doom bi dees koy witt ci ay lim yu bari a bari te di ko jëmbët ngir muy saxaat, dees koy jaay it ci ja yi at mi yépp. Xob yi niki xas mi buñu ko baxalee galaxndikoo ko day faj bëñ buy metti, sunu ko yëyee itam day faj bëñ buy metti. Reen yi aay nañu ci dereetal, sungufu reen bi itam boo ko defee ci ndox baax na ci bëñ buy metti."} +{"id": "7896", "contents": "Daqaar garab la gu fekk baax ca penku Afrig ca àllu Madagaskaar waaye bari lool ci Afrig sowwu jant fu ci mel ni Senegaal bari na fa lool. Guddaayam man naa àgg ci 20i met waaye itam dafa yeexug màgg waaye nag garab gu man a gudd fan la. Ca Senegaal nag, dees faa xaw a gaafal garabu daqaar. Di wax naan ay jinne dañu fay dëkk, ba ñu bari ñimewuñu koo def seen kër. Meññeefam te mooy doom yi guddaayam di mat 20i sàntimet. Buy door a meññ mooy benqal, day nëtëx te neex lool ñu man koy lekk noonu. Bu ñoree lay doon ub daqaar. Dees na ko jëfandikoo fu bari. Boo maccee doom bi ba noppi day am ab xoox ca biir. Xoox booba mooy sax. Daqaar dees koy jëfandikoo di ci defar naan yu neex. Ak di ko def maccaat ci ceebu jën, te itam njarum daqaar day faj seere di raxas biir, dana faj itam bóoli guy metti. Dees na ko def it cifaay ci laax, ñu di ko wax: Laaxu daqaar. Ngogna di tóortóori daqaar. Moom it daawees na ko jëfandikoo ci cifaayu laax. Niki laaxub ngogna."} +{"id": "7908", "contents": "Mbal ag garab la gog mi ngi bokk ci njabootug \" Euphorbiaceae\". Mi ngi bokk ci gàncax yi nga xam ne at ba at lay meññ. Mbal mi ngi cosaanoo fële ci diggu Amerig. Mbal garab la gog day sax foo xam ne baaxu faa saxe mu yaatu lool ci tund yi nga xam ne dafa am naaj. Niki noonu bari na fële ca Afrig bëj-Saalum. Mbal garab la gog bari na xeeti jàngoro yu bari yu muy faj, loolu moo tax fépp fumu nekk dan ko fay jëfandikoo rawatina fii ci Afrig nga xam ne dañu ko fiy jëfandikoo ngir muy faj, biir buy daw, naka noonu dañu koo faa jàppe ngir ne mooy li gën a gaaw ngir faj lépp loo nga xam ne dafa jëm ci wàllu noyyi lu ci mel ni asma, ak yaneen xeet yi ni mel. Bokk na ci ay njariam batay dañoo wax ne moom moo gaaw lool ci faj bopp buy mett. ak bëñ buy metti. Euphorbia hirtata"} +{"id": "7998", "contents": "Yiir garab la gu guddaayam man a àgg ba ci 12 jàpp 20i met, yaatuwaayam ci benn met lay toll. Moom nag ñi ngi ko duppee garabu weñ ndax dëgëraaym max manalu ko dara. Garabu yiir nag amna Senegaal, Kamerun, Sudã ba Niseer. Ay reenam day faj bëñ yu kadam, am xasam it baax na ci góom. Ay xobam ak i bantam baax na ci góomu biir. Bantam bu dëgër boobu dees ciy defar i lal, ak i armuwaal, ak ay ndënd. Garabug yiir Xoox i yiir Prosipis africans"} +{"id": "2418", "contents": "Awa soxnas Aadama Ci làkku ibrë (חַוָּה) la tur wi jóge. Awa mooy ni ñu koy waxe ci Lislaam (حواء, Hawwa). Ci angale ak ci faranse mooy Eve. Turu jigéen ji Yàlla jëkka bind la. Ci faaru Aadama la ko Yàlla bindoon. Danuy gis jalooreem ci Ge 1:27-30; 2:20-4:2,25. Ci Injiil feeñ na ci 2Ko 11:3; 1Tim 2:13. Awa ak Adaama sunu Boroom Moo ngi nuy nettali seen i bir ci Alxuraan, awa di Soxna ci Aadama, doon wéttalam ak noflaayam. Alxuraan a ngi naan: 35. Ñu wax ne ko : “Yaw Aadama dëkkal ci àjjana yaak sa soxna, ngeen di fa lekkee na mu leen neexee, ca fa mu leen soobee ; te bu leen jege garab gile : kon dey ngeen bokk ci way- tooñ ña”. [Saar 2: Nag Wa] 19. “Te yaw Aadama, dëkkal yaak sa soxna, Àjjana ; lekkleen yéen ñaar fu leen fi neex ; waaye buleen jegeñ garab gii ; su amee, ngeen tooñ.” 20."} +{"id": "2853", "contents": "fr: force de gravitée"} +{"id": "5577", "contents": "Weeru mee mooy juroomeelu weer ci arminaatu Gregori di ñetteel ci bu Suul. Turam ma ngi jóge ci latin, doon tur bu ko waa-rom yi joxoon ngir màggale ko seen yàlla ju jigéen ja maius, jàppees na ne Romolos miy buuru Rom bi njëkk moo ko ko jagleeloon. Ca jamono yooyu moo doonoon ñetteelu weer ci arminaatu waa-rom bi. Bés bi njëkk ci weeru mee xamees na ko niki bés bees di màggale liggéeykati àdduna bépp, ba ci Senegaal kenn du ko liggéey, ci Diiwaan-yu-Bennoo yi ak Kanadaa ñoom 1 Sattumbar lees ko di xewal."} +{"id": "5595", "contents": "Nowembar mooy fukk ak benneelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Turam ma ngi jóge ci latin november, jóge ci novem (juroom-ñeent), moo nekkoon juroom-ñeenteelu weer ci arminaatu waa-rom bu jamono ju yàgg ja."} +{"id": "3060", "contents": "Berlin mooy péeyu réewum Almaañ. Nit ña ña nga tollu ci 3 440 400 (2010). Berlin"} +{"id": "3096", "contents": "Jiitalug aji firi ji (preface) Jiitalug aji taalif ji Xamale kuy Sëriñ bi, ak ay mbiram, ba bi waajuram wu góor làqoo Ni mu nekke woon ginaaw bi waajur wi làqoo (gërëmul yàlla yal na nekk ci ñoom SancamJolof Ak li ko waraloon Tukkib géej gi Dugg ci gaal gi juge Ndakaaru Dellusi gi juge ca géej ga Ñaareelu tukki bi (bu Gànnaar bi) Ñibbisi gi jugge Gànnaar Ag génnam juge Jolof jëm Njaaréem Tëjte Seere yi ko mag ñi seereel ag màgg akug wilaaya"} +{"id": "3336", "contents": "Afrik gu bëj-saalumu-Sahara, moom lañ daan woowe Afrik gu Ñuul, moo safaanoo ak bëj-gànnaaru Afrik, yem ci Sahel. Seddale gi tegu ñu rekk ci mbiri séwógaraafi, waaye ci mbiri cosaan ak aada tamit. Ba ca jamono ju yagg ja, ndand féy-féy gu Sahara da fa musa xaajale ñaari wàlli Afrik yi, moo jafeeloon weccoo gi ci aada ak cosaan ak njënd ak njaay mi. Afrik gu bëj-saalumu-Sahara ci lu daj, dañ koy seddale ci ñenti diwaan, yu gën a siiw ak yii tu: Sowwu Afrik; Penku Afrik; Diggu Afrik; Bëj-saalumu Afrik. Ñeent fukk ak juroom ñaari réew ñoo fa nekk, am juroom ñaar teemeeri miliyoŋi way dëkk (ci ndoorteelu xarnub XXI)."} +{"id": "7365", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Assomada benn dëkku Santa Catarina ci yu dunu Santiago, Kap Weer. Os Amigos Desportivo de Assomada Grémio Desprtivo de Nhagar Juventude de Assomada Staad Cumbém Iniweersite Santiago Instituto Universitário de Educação http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx http://www.santa-catarina.cv (en) (pt) http://ecaboverde.com/cat91.htm?l=cabo-verde"} +{"id": "7545", "contents": "Lukhovitsy (Лухови́цы) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 29 850 (2010)."} +{"id": "3681", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Końskowola ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Poloñ. Mi ngi ne ci diggante Puławy ak Lublino, ci wetu Kurów, ci dexu Kurówka. Mooy péyu gox-goxaan bii di gmina. Mi ngi yaatoo 9,8 km², ci 2004 amoon na 2.188 way dëkk."} +{"id": "5142", "contents": "dëkkug lebu yi ci ndakaaru mi ngi am ginnaaw ay duusi gàddaay ci diggante XV¹⁵ ak XVIu¹⁶ xarnu. Laataa seenug càmp ci Senegaal, ab tukki bu gudd moo leen war a jëlee ca penku Afrig ba ci sowwu Afrig jaare ko ci bej-gànnaaru gox bi. Ñaari gongikuwaayu xibaar lanu am ngir man a jéem a rëddaat yoon wi leen fi indi. Nettali gi ciy kàddu di na tax nu man xam lu bari ci jamono yu mujj yi. liggéey yu ay gëstukat niki Seex Anta Joob T. Gostynski, G. Balandier ak P. Mercier, F. Brigaud di nañu tax nu man a dem ba ca njëlbeen Tambali na am na 7 000 at, tukki bi jaare ci bëj-gànnaaru Afrig, ci ay pàcc yu bari la ame. Jàpp nanu ne dañu leen fay war a dàqe walla ñu demal seen bopp ngir lànk nooteel. Aw askan wu fonk i baaxam (aadaam), ak i melokaanam la. Ci melokaan yooyu sax lañu sukkandiku ngir joxe ay gongikuwaayu baatu lebu. Am na ñu ne mi ngi joge ci baatu lebu"} +{"id": "5148", "contents": "Kurów ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Poloñ. Mi ngi ne ci diggante Pulawy ak Lublino, ci dexu Kurówka. Mooy péyu gox-goxaan bii di gmina. Mi ngi yaatoo 11,32 km², ci 2008 amoon na 2.804 way dëkk."} +{"id": "5448", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Simili (b-) = 60 ñaareel = 1/60 waxtu"} +{"id": "5604", "contents": "Gàmmu, ( ci araab ربيع الأول) mooy ñetteelu weer ci weeri wolof tuddees na ko noonu ngir ne araab yi dañu ci daan lolliwu, maanaam daan ci am am ñax, di ci sàmm seenug jur, am ñu ne daa dëppoo ak lolli bi moo tax ñu tudde ko ko. Ci wolof nak daa yem ak weer wees di màggalee juddug yonnent bi te màggal googu moo tudd Gàmmu ci wolof. ci lees di màggal juddug yonnent bi, ci ñi yellal ni warees naa màggal ag juddoom."} +{"id": "5892", "contents": "Dawaan bu safaanu (DS walla AC ci wu-angalteer: Alternating Current) màndargoo ag walug dawaan guy soppiku ci jamono muy ci taraay walla ci jubluwaay. Naka-jekk dawaanu mbëj suñu koy séddale, ci dawaan bu safaanu bu baraayam sax ci 50 Hz walla 60 Hz lees koy defe (+ ak - bi dañuy safaanu ci watatukaay bi juroom-fukki saa yu ne). Dawaan bi ak dendu mbëj bi, ci biir watatukaayu mbëj bi, seen Demiin dafay mel ne bu ab duusub sin. Jëfandikoo gu dawaan bu safaanu mi gi jóge ci li jurukaayu dawaan yi, ci yaxanaay ci koom-koom ak seenug yomb a defar, di jur dawaan bu safaanu ci anam gu yomb, kon dawaan bi ci boppam kenn du ko soppiwaat laataa ag jëfandikoo. Fi njariñ li gën a feeñee sax mooy séddaleeb dawaan bu safaanu bir na ne moo gën a yaxan dawaan bu wéy ci séddaleeb dend bu kawe (ñakkug kàttan gi ci buum yu gudd yi moo gën a néew). rawatina, ci diggante gu gennwéq walla wéq yu bari, bir na yaxanaay gu ñettiwéq di gees gën a jëfandikoo ndax néewteey ñakkug kàttan ngir njeexitu Joule (moo tax dijjaayu watatukaay yi gën a néew, maanaam wëñ yu gën a sew); jëfandikoog dawaan bu safaanu bu ñettiwéq lawal na buumi yóbb yi ci diggante yu gudd lool yi."} +{"id": "6030", "contents": "Xiirtalukaay ab jumtukaayub mbëj la buy jur ab toolu bijjaakon su dawaanu mbëj jaaree ci biiram, muy dawaan bu wéy walla bu safaanu. Xiirtalu gi mooy kemu jëmm giy tax nuy man a natt dayoob man gi xiirtalukaay gi man a xiirtaloo. Ci xiirtalukaay gu xalaat kàttanu mbëj gi muy jël daf koy rënk ci toolu bijjaakon bi muy jóox. Su nekke nak ci xiirtalukaay gu dëgg, di lees defare ak ag lëmës gu ag wëñu wommatukaay, faww nu bàyyiwaale xel ci wàll wu kàttanu mbëj wiy yàqu, wi dul soppiku kàttanu bijjaakon, di doon liy jur tàngoor ci biiram. Xiirtalukaay yi doon nañu ay jumtukaayu mbëj yu bari ci xeeti Wuutuloxo yu mbëj walla yu mbëjfeppal yees leen di jëfandikoo, yenn ci ñoom doxalukaay yu mbëj yeek soppalikaay yi, ci biir ndombo yu mbëj yu dawaan bu safaanu. Bokkaani (li bokk doon ko) ab xiirtalukaay ag lëmës la gees defar ak ag wëñu mbéll, naka-jekk përëm lay doon, gu ñu lal lenn lu tàcc luy ber (ab berukaayu mbëj), mooy tax ba lëmës-lëmës yi duñu laalante."} +{"id": "6246", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Monzón ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Ispaañ. Mi ngi yaatoo 155,01 km², ci 2010 amoon na 17.115 way dëkk."} +{"id": "4882", "contents": "Ag jiital: Bokk na ci li gën’a rëy ci li juddoo ci Ñaareelu Xareb Àdduna bi, bokk na ci li ci gën’a rëy, feeñug walla juddug ay dank yu ay Réew, walla ay booloo yu ay reew , ci wàllug politig walla xare. Ci noonu dankub bopp-alal dal di feeñ nee, Amerig jiite ko, mu uuf nag Biritani, Frans, ak lu bari ci reewi Orobug sowwu gi. Mbooloo mii nag ñi ngi ko daa woowe dankub sowwu bi , ak reewi adduna ju gore ji, safaan nag walla wuute ak reewi bokkoo yi . Bu ko defee Amerig moom, jug di dimbli reewi dankub sowwu bi, ci ngànaay ak xarala, ak alal, ngir dëgëral seen koom-koom, te may leen doole bañu man a taxaw di tata ci kanamu reewi bokkoo yi, tee leen a tas, tee leen a wisaaroo. Naka noonu, dankub bokoo bi , moom itam sosu, Bennoog Sofiet gi jiite ko, mu uuf lu sakkan ci reewi bokkoo yi ci Tugal gu bëj-gànnaar gi, ak gu digg gi, ak reewi bokkoo yi nekk Asi, niki Kore gu bëj-gànnaar gi, Wietnaamm gu bëj-gànnaar gi, ak Siinug askan gi ."} +{"id": "8458", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Waax bu Bisaawóo (wu-portigee: Porto de Bissau, wu-faraansi: Porte de Bissau, wu-angalteer: Port of Bissau) ben waaxu mi ngi Bisaawóo mi ngi sowwu ci Gine Bisaawóo. \"Guinea-Bissau Port of Bissau Assessment\". Guinea-Bissau Logistics Infrastructure, (en) 10 Diseembar 2013 Quarterly Economic Review of Angola, Guinea Bissau, Cape Verde, Sao Tome & Principe, Economist Intelligence Unit Ltd. 1983. p. 34. (en) \"Breaking up the enclave: transport in Guinea-Bissau\". www.afdb.org. (en)"} +{"id": "1730", "contents": "Antigua ak Barbuda"} +{"id": "8764", "contents": "bubakarr guisseh 21ans"} +{"id": "1727", "contents": "Lire le média Estooni (Republik bu Estooni; et: Eesti Vabariik) : réewum Tugal (Óróop)"} +{"id": "1733", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dominika (Commonwealth bu Dominika)"} +{"id": "1745", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ooŋ Koŋ (香港) (Resiyoŋ u Administaraasiyoŋ Espesiyaal u Ciin bu Ooŋ Koŋ)"} +{"id": "1763", "contents": "Benesuwela (Republik bu Bolibaar bu Benesuwela) : réewu Aamerig di Sid"} +{"id": "6325", "contents": "Maars Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "6421", "contents": "Lébu, mooy benn waaso nekk ci reewum Senegaal. Ñoom, Ndakaaru mooy seen dëkk, ñu leen fekk tamit ci diggante Ndar (Saint Louis) ak Tenŋeej (Rufisque), ba Mbur. Ci wetu géej ak tefes. Ci napp mi lañu dund, ci seen cosaan. Seen làkk di wolof. Seen wolof dafa xaw a wuute tuuti ak wolof bi yeneen yi làkk. Am na ñu ne, lébu yi ñoo sos làkk wolof. Cosaanu baat boobu, wutte na ci li kilifa yi tekki. Ñooñu deeñi nettali ay cosaan yu wutte: leeb moo juur baat bi. Am na ñeneeni wax luubu mooy bañ, ndax ci cosaan, Lebu yi dañu musa bañ ku leen noot. Seex Anta Jóob, ci gestoom, da wone ni, li ñu tudde lebu, am na lu mu bokk ak tur boobu ñu joxe reewum Libi. Libi, ci jamono Isipt gu yàgg ga amoon, moo ne woon benn diwaanu, nit ñi di fa dem Rëbbi, ak nappi. Dëkk boobu dafa janno ak geej gi. Moo tax ñu yoroon Isipt yu yagg ga, tudde dëkk boobu: rëbu."} +{"id": "7357", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Rio de Janeiro benn dëkku di Bereesil. Nitñii motnañu 6.453.682."} +{"id": "3789", "contents": "Xasaayit laata 1324 Xasaayit ganaaw 1324 Njangum xasaayit"} +{"id": "3801", "contents": "Lëkkalekaay yi ñooy tax ñu man a jòge ci aw xët dem ci weneen wu mu lëkkalool. Ab lëkkalekaay day am gongikuwaay (maanaam fa muy jóge) ak ab àgguwaay (maanaam fa mu war a àgg, jëm fa). Soo doxalee xeetu(element) lëkkalekaay bi, ca saa sa, da ngay man a jàll ca àgguwaay ba. Gongikuwaayub lëkkalekaay day doon naka-jekk aw xeet(ab baat, walla nataal,...) bu ab jukki. Àgguwaay bi man naa doon aw xeetu benn jukki bi, loolu la ñuy wax lëkkalekaay bu biir. Àgguwaay bi man naa doon itam beneen jukki, bu dul bi mu nekk. Lëkkalekaay yi ñi ngi sosu ci ati juroom-benn fukk yi, waaye seenug tas mi ngi ànd ak màggug internet, di fu Lëkkalekaay yi di boole, niki ag lënd, ay junny junni dal ci Lëkkale(resaux) gi. Su dul woon Lëkkalekaay yi, xereñu Internet di na wàññiku bu baax, jafeel ag jëfandikoom."} +{"id": "1680", "contents": "Albaani (Republik bu Albaani; sq: Shqipëri, Republika e Shqipërisë) : Óróop"} +{"id": "7812", "contents": "Feebaru naqar gu metti ku dara saful MDD, ñu xame ko itam ni déteelu, mooy benn feebaru xelbu ñuy xame ci ñaari ayubés ci (dikkale bu feeñ ci yu bari. Dafay faraldi di ànd ak tuuti ci wóólu sa bopp, ñakka am yëg yëg ci yoon ci ay yëngu yëngu yu wara neex, njaxlafaay gu wacc, ak mettit bu amul lu ko waral. Nit ñi mëna nañu am yenn saay ay gëm gëm yu amul walla gis walla dégg ay mbir yu nit ñi dul gis walla dégg. Ñenn ñi am nañu ay diiru déteelu te ci seen diggante dañuy mel ñépp ay at, te ñeneen ñi ci boobu diir dañuy génne feebar bi. Feebaru naqar gu metti ku dara saful mën na japp nit ki japp bu ñaaw ci dundam, walla ci njàngam, walla ci nelawam, walla ci ni muy lekke, ak ci wér gu yaram. Ci diggante 2-8% ci magg ñi ame feebaru naqar gu metti ku dara saful dañuy dee ak xaru, te lu tollook 50% ci nit ñiy dee ak xaru amoon nañu déteelu walla beneen feebar dikkale."} +{"id": "3672", "contents": "Mbàmbulaan gu Bëj-saalum gi mooy mbalkaam ndox mi ne ci li wër Dottub Bëj-saalum bi. Mooy ñenteelu mbàmbulaan mi gën a réy ci àdduna bi. Yaatuwaayam gépp mi ngi toll ci 20 327 000 km², guddaayu tefes gi di 17 968 km. Mi nu wuteeg yeneen mbàmbulaan yi seen dig doon ay gox, moom rek mooy la ñuy tekkee ni ab mbalkaam ndox mu wër ab gox (goxub Dott bu Bëj-saalum); doon ab jaaro bu tëdd ci 60°(60 aj) gu tus-wu-gaar wu Bëj-saalum. Mbàmbulaan gu Bëj-saalum xóotee na lu tollook 4 000 ba 5 000 m, daanaka ci tëraayam gépp, lu weesu yénn barab yi gën a néew xóotaay."} +{"id": "3702", "contents": "Way dëkki Afrig ñu néew lañu, bu ñu leen nattee ci tolluwaayam bu rëy bii (moom Afrig): sababu loolu day dellu ci ni ab déndam méngoodee, ñagase ni. Ak itam sanc gi ko Tugal sancoon te yàgg fi, giir ay xéewalam yu dénd yi, te loolu indil ko ag dellu ginnaaw gu mag. Lii lépp nag dox na ci taxawal màggug way dëkkam. Leegi nag duggalees na fi jumtukaayi feg yi aju ci wàllug wér-gu-yaram, bu ko defee way dëkk yi tàmbali di bari, di màgg."} +{"id": "3792", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Almazán ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Ispaañ. Mi ngi yaatoo 166,53 km², ci 2006 amoon na 5.727 way dëkk."} +{"id": "8334", "contents": "Siggcoor benn dëkku Senegaal. Mooy péyu diiwaanu Kaasamaas."} +{"id": "8376", "contents": "1. Liig - São Vicente (Primeira Divisão de São Vicente): football (Kap Weer). http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html#saovicente \"Archived copy\". Archived from the original on 2015-09-24. Retrieved 2020-01-08. https://web.archive.org/web/20150924011056/http://www.fcf.cv/pt/index.php/associacoes/sao-vicente http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "6033", "contents": "Ci Jëmm, baraay ab delluwaay la bees di sukkandiku ngir xam ñaata yoon la genn feeñte guy tóllantiku di amal ag tóttantikoom ci benn diiru jamono bees jël. Maanaam ñaata yoon la xew-xew bi di feeñ, ci genn anam gi, ci benn diirub jamono. Ngir natt baraayu genn feeñte dañuy jël benn diiru jamono xool ñaata yoon la mbir mi di dellusi ci biir diir bi lim bi ciy jóge di doon baraayam. Geneen anam gees ko manee natt mooy xool jamono yi ñaari xew-xew yu toftaloo di door, bu ci nekk nga xam jamono ji muy tambali ak ja muy jeex, kon xam itam seenub diir. Baraay bi f {\\displaystyle f} di doon safaanu boobu diir T {\\displaystyle T} . f = 1 T {\\displaystyle f={\\frac {1}{T}}} Njureef li ñu koy xayma ci Hertz (Hz), 1 Hz mooy teewal benn xew-xew buy am benn yoon ci 1 saa (s). Ngir natt baraay bi jumtukaay bees di jëfandikoo lees di wax ab nattbaraay."} +{"id": "6189", "contents": "São Paulo benn dëkku di Bereesil. Nitñii motnañu 11.244.369 (2010)."} +{"id": "3717", "contents": "Ci bisub gàwwu,fukk ak juroom ñaar ci weeru gàmmu atum aksasin di junni ak ñatti téeméer ak ñaar fukk ak benn,la Sëñ bi génne ca këram ga ca Daarul Mannaan,ginaaw bi ko ay bataaxel dikkalee aki ndaw tukkee ca nguur ga,naan ko na leen fekk Ndar ginaaw tisbaar. Mu fanaan Ngaabu ak njiitul soldaar si,xëy dem Njaaréem ,juge fa dem Tool,juge fa jàll Tiwaawon,foofa la yéege saxaar dem Luga,ware fa gaal dem Dagana,loolu lépp ci ag ayu bis,sax fa juroomi guddi,jéggee fa dex ga juge Dagana ginaaw bi, ci ñaar fukklu fan ci weeru gàmmu ànd ak waayi Sheex Siidiya Baaba ji,mooy Sheexunaa Ibnu DAADA,man na’a am li waraloon loolu di woon li nu wax ne Sheex Siidiya’a ko wax muy ne leen sëriñ bii de amul lenn lu ñaaw lu deesi ragal ci moom. Ñu ne ko woon ndax man nga noo wóoral (gaaraantil) li nga wax? Mu ne leen warlul naa leen ko,ñu ne woon ko kon leegi danu koy boole ak yaw."} +{"id": "3729", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Jant (junj: ) bi mooy biddiwu sunu nosteeg jant. Ci li ko wër la Suuf si di warangiku, am na yeneen juroom-ñaari àdduna, ak kuusi àdduna aki xeer yu réy. Kàttanu ceeñeer gi jant biy àggal ci Suuf si moo tax dund man faa am; kàttan googu day nu man a am ndox ci nekkinu yullaakon, tax it gañcax gi man a jot ci naaj wi mu soxla ngir seenug dund"} +{"id": "7250", "contents": "Santiag mooy péeyu rééwum Sili."} +{"id": "7864", "contents": "MIIRAAS Miiraas: Xam-xam la buy lijjanti alalu aji faatu ji; muy li mu bàyyi ginnaawam lépp, nan lees koy séddalee ci ñi nga xam ne ñoo ko war a donn, moom nag mooy xam-xam biy jëkk réer, jugee ci àdduna. Loolu nag Sangub mbindeef yi moo ko wax Muhammat (SHW), te it nee na mooy genn wàllug xam-xam, (عن أبي هريرة رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: (تعلموا الفرائض وعلموها الناس فإنها نصف العلم وهو ينسى، وهو أول شيء ينزع من أمتي) رواه ابن ماجه والدارقطني) Moom miiraas benn la ci xam-xam yi soqikoo ci Fiq ci la bànqaasoo aw wëppaam (them) day dugg ci biir bànqaasi xam-xamu Fiq bokk ci xam-xami diiney lislaam."} +{"id": "7888", "contents": "Guyaab xeetu garabu foytéef la gu bokk ci njabootu \"mirtaceae\". Ci gox yi gën a bari naaj ca Amerig kepp la daa sax, ginnaaw bi la tas ci àddina bi. Baatu guyaab ci làkku Arawaag la bawoo, turub dëkk la woon ci réewu saa-kolombi ya woon. Taxawaayu garab gi dafa yem, man na àgg ba 8i sàntimet ci guddaay. Xobam man na àgg ba 15i sàntimet ci guddaay ak 7i sàntimet yaatuwaay Guyaab bi (doom) xob wu nooy la yor. Wirgoom cig ñàkk a ñor nëtëx gu leer la, cig ñor nag mboq gu dër la, day amaale ay tomb yu ñuul ci yenn xeet yi. Guyaab garab la gu ràññeeku te am solo ci wàllu koom. Dees na ko soppi njar, njambaanu foytéef ak yu ni mel. Xolliitu foytéef dees na ci faj biir buy daw. Manees na ko lekk it nim bindoo. Dees na ci jëlee sax gëtt. Psidium guajava"} +{"id": "1", "contents": "Albert Einstein (juddoo Ulma (Almaañ) ci atum 1879, faatoo Princeton (Diiwaan yu Bennoo yu Amerig) ci 1955) doonoon na ab boroom xam-xamu jëmm, xaymakat, xetlukat bu waa Almaañ bu jëloon réewu gu waa Suwis, te mujje ca Diiwaan yu Bennoo yu Amerig. Lu weesu doon gi mu doonoon kenn ci jëmmkat ak xaymakat yi gën a siiw ci àdduna bi ci taariixu xam-xam, doonoon na xalaatkat, ku bari yëggu-yëggu ci yeneen fànn (tambalee ca xeltu ba ci politig). Boole nañu ko ci gëstukat yi gën a màgg ci xarnub XX. Bokk na ci li ko gën a siiwal gisiin wi mu def te duppe ko gisiinuw ajoo. Dugal na it loxoom ci li jëmale-kanam doolerandub kàttan-ferñent, doolerandug tekkaaral, añse. Jotoon na Neexalub Nobel ci jëmm ci atum 1921 Albert Einstein Ulma la juddoo ca Almaañ aji juram ju gòor mooy Hermann Einstein, doonoon booroom këru liggeéyukaay bu doon defar ay wuutuloxo yu mbëj, Pauline Koch doonoon aji juram ju jigéen."} +{"id": "7530", "contents": "Vladivostok (Владивосто́к) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 606 653 (2010)."} +{"id": "7746", "contents": "Kamakura benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 174.314. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7690", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Calheta de São Miguel benn dëkku São Miguel ci yu dun Santiago, Kap Weer. AJAC da Calheta Flor Jovem da Calheta Staad Calheta Teodoro Mendes Tavares http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "1816", "contents": "Niue (Republik bu Niue) Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7874", "contents": "Màdd xeetu gàncax la gu bokk ci njambootu \"Apocynaceae\". Màdd gi xeetu lawtan la guy sax Afrig. Dees na ko bay it. Manees na koo lekk noonu mbaa nu boole ko ak suukar, xorom mbaa kaani. Bees ko boolee ak ndox ak suukar, manees na cee am ub njambaan. Manees na ci am it njar. Dañuy aaye ku wann xoox bi. Waaye su nu xaree xoox bi, am na xeetu der bu fa nekk bees di lekk. Doom bi dafa gànjaru ak witaamin C, camin, ribofalaawin, ñasin ak witaamin B6. Moom nag ci nawet lay sax. Màdd bi dafa roo, ñam wu mboq moo ëmb xoox bi te dafa nooy, wex ba noppi saf suukar. Moom màdd Afrig gu soww la gën a bari. Dees na ko fekk it Afrig gu penku gi, moom màdd mbaa yu niroo ak moom, fu mel ni ca Tansani. Fii fi Senegaal kaasamaas/Sigicoor lay faral di bàyyikoo. Saba senegalensis"} +{"id": "7858", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Rui Vaz benn dekk-dëkkaan São Domingos ci yu dunu Santiago, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7882", "contents": "Uul xeetu garab la gu bokk ci njabootu \"Mimosaeae\" (walla Fabasease). Garab la gog guddaayam man naa àgg ba 25i met. Garab gi man naa jur ba 100i kiloy doom at mu nekk. Doom yi ñi ngi tàmbalee màgg ginnaaw taw yu njëkk yi. Ay xobam dinay dimbali suuf su nanguwul. Garab gu bari ay witaamin la. Doomi uul dees na ko baxal, dëbb ko ngir am ay dank walla pëndax (ginnaaw bu ñu ko weeree ) ñi ngi ko duppe sumbala ci bambara (Mali) ak yenn ci réewi Afrig Sowwu jant yiy làkk Bàmbara. Doom bi dees na ko togg it ngir dindi xott wi, ginnaaw bi, ñu jariñoo la mu ëmboon. Ca Senegaal, dees na dëbb doom bi boole ko ak kaani gu wow togg ci lees di woowe suul. Uul bi(doom) Tóortóoru garabug uul Meññeefum garabug uul Sumbala Parkia biglobosa"} +{"id": "7946", "contents": "Rat Rat xeetu gàncax la gu bokk ci njabootu \"Combretum\". Dees na ko fekk ca Senegaal, ca Burkinaa, ca Gana, ca Mali, ca Gàmbi, ca Niseer, ca Niseryaa ak ca kamerun. Rat cib gott lay faral di sax ak ci yeneen xeeti suuf yu bari, waaye ci beeñ la gëne. Day muñ bekkoor te ci barab yiy sotti lu toll ne 200 ba 700 milimet cib taw cim at lay meññ. Màggam daa gaaw. Rat gàncax la guy àgg ba 12 met. Bànqaasam day wàcc, ronam dëng, xàncam day dége te baam , ñuul. Xobam day dijj, nëtëx te mel ni ndàbb bu mboqe. Ci noor lay tóortóor. Doom bi dana àgg ci 2,5 ba 4i sàntimet ci guddaay. Ak 1,5 ba 3i sàntimet ci yaatuwaay. Saawiyee ba nowàmbar lay meññ ci yaatal. Dees na ci jële ay melal yu mboq. Aw dénkam dees na ci defar ay jumtukaay. Dees na ko jëfandikoo ci wulli. Ñam la ci yenn mala yi. Dees na ko lekk te di defar ay ndimo. Xobu rat day faj soj, wutal juroom ñaari xob baxal ko ci genn wàllu liitar lu mat 5i simili, di ci naan genn wàllu kaas suba , bëccëg ak ngoon."} +{"id": "1847", "contents": "Saamowa (Etaa bu Moomboppam bu Saamowa) : réewu Oseyaani"} +{"id": "3577", "contents": "Melaneesi benn la ci diwaan yi ñuy faral di seddatlee Oseyaani. Bii seddatlin nga xam ne Kureelu Mbootaayu Xeet yi sax mooy la jëfandikoo suy seddatle àdduna bi ci ay Diwaan, gëstukat yi ñoom seddatle bu bees bi la ñu taamu, moo xaaj Oseyaani ci ñaari diwaan: Oseyaani gu jege ak Oseyaani gu sori yi melaneesi box. Baatu Melaneesi waa faraas bii di Jules Dumont d'Uville moo ko sakk ci li jege atum 1830 (moo sakk itam baat yii di Polineesi, Mikroneesi ak Maleesi), mi ngi jóge ci baati waa Geres yii di μέλας (ñuul) e νησος (dun) maanaam dunu ñu ñuul ñi. Ay dun yu tuut ñoo fa ne, man cee lim: Ginne-Gu-Bees gi Kaledooni-Gu-Bees gi Fiiji yi Duni Solomon Duni Banuwaatu Bismarck Ñenti réew ñooy yi fa ne ak benn suuf bu bokk ci Faraas: Fiiji Duni Solomon Kaledooni-Gu-Bees Papuwasi-Ginne-Gu-Bees Wanuatu"} +{"id": "8274", "contents": "Hepatite B (HB) feebar la buy wàlle, li koy joxe mooy doomu jàngoro (wiris) bi tudd virus hepatite B (VHB) te dafay jàpp resu nit ki. Mën na wàlle ci lu sew ak ci lu tar. Li gëna bari suy sooga dal nit ki du feeñ ci moom. Amna ci ñoo xam ni da leen duggee dañuy feebar di waccu, der bi furi, tàyyeel, saw mu nëx ak metitu biir. Yenn dina faral di def noonu ay ayi-bis waaye bariwul lumuy faat nit ki su koy sooga dal. Feebar bi mën na nekk sa yaram 30 ba 180 fan laata muy feeñ. Xale yi feebar bi dug bi ñuy sooga judd, 90% ci ñoom dañuy yegg ci hepatite B bu tar bi (kronik) waaye xale yi am 5 at, 10% ci ñoom rek ñooy am bu tar bi. Lu gëna bari ci hepatite bu tar bi du feeñ; waaye mën na dem bay egg ci, cirrhose ak yàq resu nit ki (cancer du foie). Cirrhose ak res wu yàqu dina daaneel 25% ci ñi am njàgoro ju tar ji."} +{"id": "8218", "contents": "Tàkk g Fr: désert"} +{"id": "8330", "contents": "Ñaqu sëqët su tar (coqueluche) mooy li mëna aar nit ki ci feebaru coqueluche. Ñaari xeetu ñaqu coqueluche ñoo am: biy am selil bi yépp ak bi ko dul am. Ñaq biy am selil bi yépp amna kaaraange gu yegg ba ci 78% waaye ñaq bi amul selil bi amna diggante 71 jàpp 85% ci kaaraange. Kaaraange ñaq bi dafay wàññeeku, li ko dalee 2 ba 10% at mu nekk, waaye bi kaaraange ñaq bi amul selil bi mooy gëna gaawa wàññeeku. Suko jigéen ju ëmb jëlee dafay aaraale liir bi ci biiram. Gis nañu ni ñaq bi musal lu ëpp genn-wàllu milion ciy nit ñumu naroon faat ci 2002. Waa Mbootaayu Wergi-yaram ci Àdduna bi (OMS) ak waa Kuréel giy Saytu ak Fàggu ci Feebar yi (CDCP) dañu digle ñu ñaq xale yépp ci anti-coqueluche te ñu boole ko ci ñaq yi ñuy faral di def. Nit ñiVIH/SIDA bokk nañu ci ñi ko wara jël. Xale war nañu ko jël ñatti yoon, di tàmbali suñu amee juróom-benni ayi-bis. Mën nañu ci yokk yeneen sudee xale bu dëgër wala mag. Ñaq yi ci am dañu àndaale ak yeneen ñaq."} +{"id": "5567", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Segg g : rab la ci rabi àll yi"} +{"id": "8698", "contents": "Ganaw bamalen nuyo, tay dama indi wone bene sujet ci astuces mobiles. Molay meuneul ngay def ci sa joumtakayou wote ay mbiir you neubeutou you ndaw wayer you am solo. Bokounaci noniou def ba guiss sa téléphone bou réré, bokounaci noy def ba délowat sa téléphone mou melni lou bess, bokounaci noy def so fatéwé sa cabi bilay takh nga dougou ci téléphone bi. Mouy lou am solo ci sounou doundine, ndakh téléphone ak dioumtoukay you kharalayi bokounagnou ci sounou dound té kéne meunoula dem bayiko. Ci astuces yoyou meun nagnou ko am ci bep téléphone android ak IOS ak ci marque you bari you melni: Samsung Apple Xiaomi ak yénéne. Bolene dougué ci site bi di astuces mobiles di nguéne fa guiss yoyou astuce ci bene par béne ak ay firdé aki video. beuseul fi pour dem fa. Bok naci liguey ndieug def moy connectéwou ci google localiser mon appareil pour kham foumou fété guinaw boci activé gps bi Meun nga def mou sonner, meun ngako bloquer, meun nga dindi mbolene mbiir yi nékone ci biir, lou déméni ay photo ak ay widéo."} +{"id": "4285", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Podgora mooy péyu réewum Montenegro."} +{"id": "2596", "contents": "xam-xamu suuf si mooy li nuy wax (Jiyoloji), xam-xam la buy gëstu lépp lu aju ci suuf si kaw gi ak biir gi, ak doj yi (montaañ yi)añs. Bu jawwu ji di biy gëstu lépp luy jawwu ak tegaloo gi ñu tegaloo. Jawwu ji nak :mooy mbalaanum ngelaw li wër suuf si. Lees di gën a sori suuf si, ngelaw liy gën di néew-doole di gën di amadi, day mujj sax di lu fàddu ci ay fukki culómet cig kawe. Lii a tax ñu man a séddale Jawwu ji ci ay goxi jawwu yu wuute te tegaloo, gox bu ci nekk ami jagley boppam: Fatt-jawwu walla JAWWU JU FATT ji: mooy ji gën a tal gën a fatt te gën a féete suuf; moom ngelawam day yëngu jamono ju nekk, fa lay niir yi di sosoo ak mbooleem soppaxndikuy jawwu yi; kon cig jege mooy jawwu ji ëpp ag jeexiital ci wàllug dëkk ci kaw suuf ak ci ni kilimã bi di séddalikoo Yolom-jawwu walla JAWWU JU YOLOM ji: mooy tiim bi ñu la njëkk a wax, moom nag ngelaw lu yëngoodi moo ko sos, lu ñàkk a ñàkk."} +{"id": "2096", "contents": "Pentuur Fodé Camara Soly Cissé Kalidou Kasse Iba Ndiaye Souleymane Ndiaye Ousseymou Sarr Amadou Sissokho Moussa Tine"} +{"id": "2354", "contents": "Ci angale mooy Akim; Ci faranse mooy Achim Benn ci maamaati Yeesu ci Macë la woon (Mc 1:14). Turam feeñul ci Kóllëre gu jëkk gi."} +{"id": "2366", "contents": "Ci làkku ibrë (מָשִׁיחַ), la baat bi jóge. Almasi bi mooy ni ñu koy waxe ci Lislaam (Al-Masiḥe, المسيح). Ci angale mooy the Messiah; Ci faranse mooy le Messie Almasi bi mooy tekki 'Ku Yàlla fal ngir liggéeyal ko'. Yonent Yàlla yi jiitu woon jamano Kirist waxoon nañu ci lu jëm ci musalkat bi Yàlla dige woon nara ñëw. Tur wi dafa ëmb wax yooyu yépp. Yawut ya, bu ñu masaana fal kenn, dañu daan sotti diwlin ci boppam, muy yonent, muy sëriñ mbaa buur. Krist, Almasi bi nag, mooy Ki Yàlla sol Xelam, ngir wone ne mooy Yonent, Saraxalekat ak Buur bi. Moo di yonent, bi nuy jottali xebaaru jàmm fa kanam Yàlla. Moo di Saraxalekat, bi nu ubbil bunt fa Yàlla. Moo di Buur, bi yilif ñépp ak yépp. Baat bii mu ngi jóge ci làkku araab, sukkandiku ci làkku ibrë, te muy tekki ‘Kirist' ci làkku gereg. Ci Injiil bi ci gereg Almasi bi dafay am ñaari yoon rekk (Yow 1:41; 4:25)."} +{"id": "2378", "contents": "Ci angale mooy Amplias or Ampliatus; Ci faranse mooy Ampliatus Benn toppkatu Yeesu ci Room la woon. Dañu koy gis ci Ro 16:8."} +{"id": "2396", "contents": "Apolyon *Grekçe, İncil de geçen bir melektir.İbranice adı, Avaddon'dur. İncil Vahiy 8,9 Yedi Borazan (Apolyon'un geçtiği ayet, 9. ayettir.) Beşinci melek borazanını çaldı. Gökten yere düşmüş bir yıldız gördüm. Dipsiz derinliklere açılan kuyunun anahtarı ona verildi. Dipsiz derinliklerin kuyusunu açınca, kuyudan büyük bir ocağın dumanı gibi bir duman çıktı. Kuyunun dumanından güneş ve hava karardı. Dumanın içinden yeryüzüne çekirgeler yağdı. Bunlara yeryüzündeki akreplerin gücüne benzer bir güç verilmişti. Çekirgelere yeryüzündeki otlara, herhangi bir bitki ya da ağaca değil de, yalnız alınlarında Tanrı’nın mührü bulunmayan insanlara zarar vermeleri söylendi. Bu insanları öldürmelerine değil, beş ay süreyle işkence etmelerine izin verildi. Yaptıkları işkence akrebin insanı soktuğu zaman verdiği acıya benziyordu. O günlerde insanlar ölümü arayacak, ama bulamayacaklar. Ölümü özleyecekler, ama ölüm onlardan kaçacak. Çekirgelerin görünümü, savaşa hazırlanmış atlara benziyordu. Başlarında altın taçlara benzer başlıklar vardı. Yüzleri insan yüzleri gibiydi. Saçları kadın saçına, dişleri aslan dişine benziyordu. Demir zırhlara benzer göğüs zırhları vardı. Kanatlarının sesi savaşa koşan çok sayıda atlı arabanın sesine benziyordu. Akrebinkine benzer kuyrukları ve iğneleri vardı. Kuyruklarında, insanlara beş ay zarar verecek güce sahiptiler. Başlarında kral olarak dipsiz derinliklerin meleği vardı."} +{"id": "7900", "contents": "Garabu taba garab la gu man a toll ci fukk ak juroom ba ci ñaar fukk met. Peer bi am daa kaaraange lool. Xas mi am ay xar-xar. Xobi garab gi man naa yaatu lool di toll ci juroom ñatti sàntimet ba ci fanweer ak juroom ci ay sàntimet, am it ay pàcc-pàcc yu man a àgg ci ñatt ba juroom ñaar. Taba garab la guy tóor-tóor, tóor-tóor yuy tijjeeku ba ci juroom ñaar. Foytéefam daa am xott wu koy aar. Xott woowu moom la ñuy toj ngir jot taba ja ca biir, bu xott wi ubbeekoo man na ñoo nekk ci biiram ñeent ba ci juróom ñent donj taba leeg-leeg muy ñuul mbaa muy mboq mbaa muy xaw a jege xonq. Cola cordifolia"} +{"id": "7912", "contents": "Sànd garab la gog daa bokk ci njabootug moresea nekk ca Afrig sowwu jant, garab gu njool la man a àgg ba ci 20i met, day ruus jamonoy noor di sëq ci jamonoy nawet. Ay xobam am na ñu koy jëfandikoo cig togg di ko lekk. Bu nawet biy jeex lay meññi. Dees koy lekk it, mu neex lool. Morus mesoziygia"} +{"id": "7918", "contents": "Dóobaali garab la gu rëy gu am xob yu dëgër yu man a toll ci juróom-benn ba ci ñaar fukk ak benni met ci njoolaay. Lu ci ëpp ag ray-donn lay doon. Muy garab gi day juddoo ci kaw geneen garab gu màggat. Bu juddoo ci kaw garab googu, dana am ay reeni jaww yoo xam ne dana màgg ba laal suuf di am it ay xob yuy mujjee muur xobi garab gi mu juddoo, am peer bu mujj nangu peeru garab gi mu juddoo mujj gi nag mu nekk garab ci boppam gu rëy lool. Garab gi nag leeg-leeg man nañu koo jëmbët ngir ay foytéefam walla ay njariñam cim paj walla yeneen yuñu ko man a jëfandikoo. Leeg-leeg it danañu ko jëmbët ngir mu man a mbaar ci bërëb yi ñuy féexloo. Keppaar gu neex la am. Dóobaali garab gu bari ay njariñ la ci wàllu paj. Xas mi dañu koy jëfandikoo ci lépp luñuy faje fajum cosaan. Maanaam faj soj, man a faj put guy metti, man a faj biir buy daw, man a faj i goom, man a faj seere, man a faj bakkan buy bori, ñu man koo it jëfandikoo ngir yokk meewu jigeen juy nàmpal."} +{"id": "2504", "contents": "Ci angale mooy beryl; Ci faranse mooy béryl Per bu wert ni géej la. Gis nañu ko ci Injiil ci Pe 21:20."} +{"id": "2510", "contents": "Dëkk bu ndaw ci tundu Oliw ya, daanaka 3 kilomet diggam ak Yerusalem ci yoonu Yeriko. Tur bi moo tekki këru figg yi. Yaakaar nañu ne amoon na fa dëkk tàmbali ca 600 at yu jiitu jamono Kirist ba 1400 at gannaawam. Foofu la xariti Yeesu, di Màrt, Maryaama ak Lasaar, dëkkoon. Ca ayu-bésam bu mujj ba Yeesu doon na fanaan Betani, di xey dem Yerusalem bés bu nekk. Mc 21:17; 26:6; Mk 11:1,11,12; 14:3; Lu 19:29; 24:50; Yow 11:1,18; 12:1,9."} +{"id": "7930", "contents": "Pàppaaya ñu ngi koy fekk lu ci ëpp ci fu bari ndox. Bu dee ca Senegaal bari ca fa ñuy tudde ñaay bi ak ca Kaasamaas. Guddaayam dana toll ci 3 ba 7u met. Mu bokk ci njabootu dicotylédone bi nga xam ne seen i wànqaas lu ci ëpp day taqaloo. Dundam ci kaw suuf nag, taxu koo yàgg lool diggante ñatt ba juróomi at su bare ba bari waaye ci at mu njëkk mi dina tambalee am meññeef. Te booy dagg wànqaas yi, diir bu gàtt mu tàmbalee amaat yaneen i wànqaas. Ag ndombaam nag da mat 20i sàntimet . Yaram wi yenn saa yi mu yor melo wu nëtëx yenn saa yi mu yor wu baam. Xob wu rëy lay yor wow manees na cee uppu. Boo amee liir buy sank muy seere dangay jël ñam wi ci biir nga nal ko di ko ko jox kudd gu ndaw dana dindi seere bi. Bu dee mag mu jël genn wàllu kaas. Ñi am jafe-jafey reesal buñuy jël doom bi ba la ñuy tëdd dinañu reesal ni mu ware. Ku am dagg-dagg bu bees bu jëlee xott pàppaaya wu xaay wi teg ko ci dana tax dagg-dagg bi gaaw a wér."} +{"id": "7936", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Povoação Velha benn dekk-dëkkaan Boa Vista ci yu penku yu nekku Boa Vista, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Berlitz (2015-08-03). Berlitz: Cape Verde Pocket Guide (en). [S.l.]: Apa Publications (UK) Limited. ISBN 9781780048765 Boa Vista, www.sdtibm.cv Cape Verde Islands pocket guide, Emma Gregg, Berlitz, 2009 (en), ISBN 978-981-268-670-1 Arquipélagos, www.arquipelagos.pt (en) Kap Weer, nëkki Boa Vista, www.capeverde.com (en) \"Agricultores de Povoação Velha na ilha da Boavista revoltados com a actividade dos Motos4\", RTC, (pt) 2 fewriee 2010"} +{"id": "7948", "contents": "Niimaa xeetu garab la gu bokk ci njabootu \"Azadirachta\", End la bàyyikoo. Ci barab yu naaje yi ak xaw a naaji yi lay sax. Garab gu gaaw a sax la, man na àgg ba 20i met ci guddaay, ci lu neew nag 35 ba 40i met. Xobam day wéy waaye danay ruus ci jamonoy bekkoor gu taar. Bànqaasam daa yaa te tàlleeku. Xobam danay àgg 20 ba 40i sàntimet ci guddaay. Tóortóoram daa weex te gëtte. Xobi niimaa day dàq yoo ak i ñoñam. Diwu niimaa day jariñ ci wàllu melal. Azadirachta indica Araab: Farañse: neem Àngale: neem"} +{"id": "7954", "contents": "Mbànte garab la guy sax at ba at, gu sew te am car yu sew di am ay xob yu xet ga nàqari lool, mu man a yegg ba ci ñaari met ci guddaay waaye lu ci ëpp nag lu ndaw lay doon doom yi it doon doom yu sew te gudd. Garab gi ñi ngi koy watte ci àll bi ngir fajum cosaan. Doom yi leeg-leeg man nanu koo jëfandikoo ngir mu wuutu kafe. Garab gi nag, faju lees ciy gën a def. Garab gi ci li ëpp mi ngi sax ci suufu sën walla fu ko jege walla ci lu xaw a kawe tuuti walla ci bërëb bu suuf sa xaw a nangu walla ci bërëb boo xam ne dex da faa jege mbaa ab àll. Garab gi manees na ciy lekk mbaa di ko jëfandikoo cim paj. Ci lekk gi: doomi garab gi bees ko jëlee weer ko ba mu wow nu wal ko ba mu nekk sunguf manees na koo jëfandikoo ngir mu wuutu kafe."} +{"id": "8209", "contents": "Liisugar, xeetu garabu tóortóor la. Garab la gog mi ngi cosaanoo ci penku Afrig ak bëj-saalumu réewi araab yi. Garab la gog dafa am ay xob yu dëgër guddaayam manees na koo natt ci 3i met jëm kaw, peeram dafa yaatu lool te rëy. Garab la gog dafa bari ay car lool ci jeexitalu car yi da nan fa gis ay tóotóor yoo xam ne guddaayam manees na koo natt ci 5 jàpp 15 ci sàntimet walla 1 jàpp 13 ci yaatuwaay. Garab la gog dees koy jëmbët ci ay pot. Mu yaatu lool ci tund wi nga xam ne dafa digg-dóomu tàngul seddul day soxlawoo naaj. Tóortóoru Liisugar Xob yi Garab gi Tóortóor mi batay Xoox yi Adenium obesum"} +{"id": "7984", "contents": "Àkkasaa, garab la gu bokk ci njabootu Fabaceae, Asi gu Ngopp suuf (bëjsaalum-penku) la bàyyikoo waaye ci lu yees nit tasaare na ko, ji ko Afrig. Garab gi man na àgg ba 25i met ci guddaay. Xobam day njaxas. Tóortóoram ya dañuy mboq te dajaloo ciw car ba noppi sëq te di guddee nu day ni 15 ba 30 sàntimet. Doom bi day wërbalu teg ci di àgg 10 ba 30i sàntimet ci guddaay. Dees ko jëfandikoo ngir: -Jëmbat pàkk yi booy. -Dekkil suuf su dee. -Faj mettig yenn cér yi. -Defar yenn garab yi. Tóortóoru àkkasaa Xob yi Doom yi Xooxu doom bi Senna siamea Farañse: cassia du Siam/ casse du Siam."} +{"id": "4495", "contents": "Xavier Rovira Rojas - dioudo Mataró, Catalonia, si atoum 1977 si diourombénèlou wèr wi si att bobou, mathematicien la té guénè keur you mag you niouy wakh Valldemia Marist ak Autonomous University. Kou khariagne la si wal wowou tey liguéyè Plaut (Acctus) fofou sa Barcelona si atoum niari diounni ak niar ba niari diounni ak niet diougué fa dem fofou niouy wakh Northgate Arinso si atoum niari diounni ak niet sa Barcelona lègui mou ngui fi si Wiyen. Basketeur la tamit bou nékon si équibou Valldemia si atoum diounni diourom nièneti temer diouro nièneti niar ak niari diounni ak diourom ben fofou sa CE ak si atoum diounni ak diourom ben ba diounni ak diourom niet Argentona fofou sa CB."} +{"id": "8233", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Corda benn dekk-dëkkaan Ribeira Grande ci yu dunu Santo Antão, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "8239", "contents": "Nus walla mbuumu giléem garab la gog mi ngi bokk ci njabootug capparceae Moom nag garab la gu bari lool fii ñu nekk muy Senegaal , ak fu mel ni Moritani , ak Gàmbi daal di dem ba réewum Somali ba wàcc ba ci suuf ci réew mi ñuy wax Afrig gu bëj-saalum. Ndax moom ci gox yoo xam ne dañoo xaw a wow lay sax , leeg-leeg mu gàtt , leeg-leeg mu njool. Garabu nus taxawayam dinay dem ba àgg ci 10 fukki met ci kaw , moom nag xob yi ; xob yu dëgër lay doon te dafay nëtëx, baxa saa su ne. Ay reenam fu dëgër la ñuy sàmpu fu mel ni ab xorndom, maanaam fu xorondom dëkk, am xasam it dafa dëgër te ritax. Moom nag lu bari ay njariñ la . Bokk na ci ay njariñam : di na faj opp ji ñuy wax siburu, ak yaram wu tàng , dinay faj jaani biir maanaam ay saan, baax na ci tànk bu newwi ak i góom , baax na ci góor gu niiw kàttan , baax na lool ci jigéen ju taxaw maanaam ku doom jafe, baax na ci soccet , ak i tànk yuy metti rawatina bu dee sedd maanaam \"rimaatism\" baax na ci biir buy daw rawatina bu àndee ak dereet , ak yaram wu tàyyeel , dina faj it tawat ji ñuy wax sifis ."} +{"id": "8257", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Chelsea F.C. (Chelsea Football Club) benn football club ci \"Premier League\" (Nguur-Yu-Bennoo) ci dekku Londar. Premier League: 2004-05, 2005-06, 2009-10, 2014-15, 2016-17 Stamford Bridge Premier League Stamford Bridge - World Stadiums (en) Chelsea F.C. - Dalub web (en)"} +{"id": "2440", "contents": "Ahmadou Bamba mooy ki taxawoon jàmmaarlook tubaab yi, ngir xeexal lislaam, te desal fi sunu ag dëkk ci Afrig tey bég cig cosaanoo fi, kon njukéel ko war nanu, kii moy ki taxawal yoonu Murit, tey ki taalif lu sakkan ci diine, indi ay gisiin yu bees, ginaaw bi nu ko sonnalee genne ko ay yoon réewam Dencukaay:B33.jpg Li ma tax a jug, jëme ma ci def bile ligéey, te ma jàppe ko muy bu am njariñ, mooy, benn: jortu ne, ci def gi, ñi ngi ligéeyal Sëriñ bi, waaye it xeet wi, ndax jël lu mel ni jaar-jaari Sëriñ Tuubaa, ak li mu làmboo ciy njariñ, nga tas ko, teg ko ci fu loxol ku nekk jot,yombal ko ba ku jug man koo xam, man koo dégg , man cee jariñu, ca anam ga mu gën a yombe, gënnee leere, te yaakaar naa ne def ko ci wolof , ñeel wolof yi,ci anam yiy yombal la, tey leeral,lu mel ne lii de yaakaar naa ne amul lu ko gën di ligéeyal Sëriñ bi,waaye ag ligéeyal sa xeet it mi ngi ci, ndax ag dundal la, ñeel saw làmmiñ, te gis naa ne lu waay man a xame ci làkk, ak wu mu man a doon, ci sa wos, lay gën a dugge,lay gën a tooge,lay gën a nekke, luy dund ak yaw, ci lay doone kenn ci yaw, ngay yaw itam kenn ci moom, ngéen di benn bu dul ñaar, gis naa ne bokk na ci li ñiy rawe di rawe, di jànge ci seeni làkk, di ci waxe, di ci xalaate, te di ci jokkoo."} +{"id": "6328", "contents": "Neptuun Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "6496", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Luiz Felipe de Camargo e Almeida Neto (1 agosto 1960, Rio de Janeiro): Breesilian"} +{"id": "2458", "contents": "Ci angale mooy Elymas; Ci faranse mooy Élymas Luxuskat la woon, ku bokk ci Yawut yi ci dëkku Pafos ci dunu Sipar. Dañu koy tudde itam Bar-Yeesu. Mu bokk ci gàngooru boroom réew ma tudd Sersiyus Poolus. Dafa dogale Pool, ngir bañ boroom réew ma gëm. Waaye Pool rëbboon na ko ba mu gumba. Man nga ko jàng ci Jëf 13:6-12. Man nañu gis tur wi ci Jëf 13:6."} +{"id": "6520", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Bà Rịa ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 91,5 km², ci 2011 amoon na 224.988 way dëkk."} +{"id": "7544", "contents": "Lyubertsy (Люберцы) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 172 525 (2010)."} +{"id": "2530", "contents": "Ci làkku ibrë \\^hdyu-tyb\\^; CI làkku yawut la tur wi jóge. Ci angale mooy Bethsaida; Ci faranse mooy Bethsaïda Dëkk ba ci penku-kawu dexu Galile la woon, sorewul fu dexu Yurdan dugg. Tey jii xamuñu tembe bérab bi. Man na nekk sax amoon na ñaari dëkk yu bokk tur Betsayda. Benn ci penku dexu Yurdan, te benn (mooy Betsayda ci diiwaanu Galile) ci sowu dexu Yurdan. Man nañu koy jàng ci Injiil ci Mc 11:21; Mk 6:45 8:22; Lu 9:10; 10:13; Yow 1:44; 12:21."} +{"id": "2345", "contents": "Akaykus – Ci angale mooy Achaicus, ci faranse mooy Achaïcus. Benn toppkatu Yeesu bu dëkk ci Korent la woon. Moom ak Fortunatus ak Estefanas dem nañu Efes ngir xamal Pool xebaaru mbooloom ñi gëm ma nekkoon ca Korent. Ci Injiil dañuy gis Akaykus ci 1Ko 16:17."} +{"id": "7646", "contents": "Kingisepp (Кингисепп) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 48 488 (2010)."} +{"id": "7658", "contents": "Izhevsk (Иже́вск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 627 734 (2010)."} +{"id": "3551", "contents": "Asaka Ay farataam aki sunnaam"} +{"id": "7642", "contents": "Shlisselburg (Шлиссельбург) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 13 170 (2010)."} +{"id": "7672", "contents": "Sëriñ Móodou Lóo Dagana (Sëriñ Móodu Lóo Dagana) mi ngi judd ci atum 1858 ca kër madu yala, mooy dëkku cosaanam, ma nga ca njàmbur (Luga). Yaayam mi ngi tudd Soxna Astu Lóo, baayam Sëriñ Subayru Lóo. Mi ngi jànge Alquraan ak xam-xam ca njàmbur ba mujj doon ab jànglekat bu mag. Yoroon na lu mat fukki daara ak juróom ci kilifteefam. Mi ngi seeti sëriñ Tuubaa ci atum 1898 juge ca kokki guy dëkkub ay nijaayam la. Daa tëdd guddi am lu ko feeñu ne ko demal wuti ab sëriñ, ci la jug ne seeti Sëriñ Tuubaa, te booba kenn xamul fu Sëriñ Tuubaa nekk, tubaab yi dañ koo génne woon (exiler). Sëriñ Móodu Lóo Dagana dox seeti ko jaar na ci dëkk yu bari di dox ak tànkam ba gis Sëriñ bi te xamul woon fumu nekk. Bi miy dem at la am ci yoon wi. Bis bim juge woon kokki guy ba mu delsee ca at mële la soog a gis sëriñ bi."} +{"id": "7678", "contents": "Qingdao (青岛市) dëkku di Siin. Nitñii motnañu 9 046 200 (2014)."} +{"id": "5753", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Nairobi mooy péeyu réewum Keeñaa di itam dëkk bi fa gën a rëy."} +{"id": "5759", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Lilongwe mooy péeyu réewum Malawi"} +{"id": "7922", "contents": "Rajab manees naa wax ne ci xeetu garab yi la bokk. Amna ñu ko ber it ne du garab. Bari na ay xeet lool nag, amna lu ëpp téemeeri xeet. Amna ci bu ñuy wax kooyi naar, pakkub lëg, jaatoor, beñeb lëg, sawum xaj. Amna ci yu weex am ci yu yor yeneen i wirgo. Amna ci yu ñuy lekk, te muy sax ci suuf di am jëmm, am ci yoy tooke la day raye. Yooyu di raye nag Afrig la ëppe ci tàngoor wi, fu ci mel ni Senegaal, rajab ya fa nekk, kenn waru koo lekk. Moom rajab nag ci ngelaw li rekk la aw jiwoom di jaar. Jiwu wu góor wi mooy naaw daje ak wu jigeen wi ñu joxe doom. Amna ci yoy, day yàq garab da koy ray. Pëndax lay doon bu weex tuuru ci garab gi ne ci ñàpp. Pëndëx boobu it bu laalee kawari nit, da koy xus moom la ñuy wax mbay-wataan . Rajab yi tuuti ba kenn manu koo gis ak bët moo koy def. Lu bari looy gis mu xuur nag, bu dul bagteri rajab a ko waral."} +{"id": "7928", "contents": "Guy Daqaar Kullu-kullu Sànd Dibbtóon Keŋ Ñamako Mbal Dambal Bàccoor Mbàccaar Karasol Ngun-ngun Pàppaaya Rajab Sexaw Bul Dóobaali Sànqaay Lóriye Ngeer Caxat Fuuf"} +{"id": "3629", "contents": "Mbootaay yu adduna yi: kureelug xeet yi , mbootaayu xeet yi (walla xeet yu bennoo yi), mbootaayug reewi Lislaam yi (walla mbootaayu daje gu lislaam gi). Ñatti mbootaay lanu bëgg’a waxtaane ci doggantal gii, ñooy : Kureelu xeet yi, Mbootaayu xeet yi, Mbootaayu reewi jullit ñi. Mbootaayu Réewi Jullit yi Kureelu Mbootayu Xeet yi"} +{"id": "5939", "contents": "Dencukaay:Kàrtuw Tuubaa ci google earth.jpg Màggalug Tuubaa, Bis la bu màgg fi Taalubey Sëriñ Tuubaa yi te it di bis bu ñu fonk, Di it bis bi Sëriñ Tuubaa demee ci tukkib liggeey bi, ci 18 ci aw Magal (safar), Nu di ko amal at mune fa Tuubaa, ci fukki fan ak juróom ñatt (18) ci aw Màggal (Safar), ci arminaatu (calendrier) weer wi walla bu Hijri. Teg ko ci ndigalul Sëriñ Tuubaa \"Bu bis bi ñëwatee na ngeen ma Santal Yàlla kem séen kàttan\". Mu digle woon ko ci fukki fan ak juróom ñatt ci atum 1341 ci hijri, di 16 julet 1921 ci Gregorian. Muriid yi di juge fune di jëm Tuubaa, ngir amali ko fa barab bu tedd boobee, dem na nag ba yamatul rekk ci Muriid yi, Waaye xanaa nekk xew-xewu Julli ñépp, Mbaa sax nit ñi ngir mu gën a matale, Muy yitte ju rëy, Ay miliyoŋi nit diko teewe."} +{"id": "5981", "contents": "Wommatiinu mbëj walla Wommatiin wi moo nuy wax ci anam gi wommat wu mbëj wi di amee. Ci limam lanuy sukkandiku ngir man a xam ñaata la benn jumtukaay bi manee wommat mbëj. Safaanam di dëgërluwiinu mbëj wi di li lay wax ni ab jumtukaay manee dëggërlu jàllug dawaanu mbëj ci biiram. Bennaanu nattu wommatiin wi mooy siemens ci meetar [s/m]. Nekk itam dawaanu mbëj ci kaw taraayu ab toolu mbëj [I/E]. lu bari bile araf lañu koy teewalee σ {\\displaystyle \\sigma } . σ = ρ − 1 = l R ⋅ A {\\displaystyle \\sigma =\\rho ^{-1}={l \\over {R\\cdot A}}} σ {\\displaystyle \\sigma } mooy Wommatiin wi ρ mooy dëgërluwiin wi (ñu koy natte ohm* meetar) R ndëgërlu gu mbëj gu ab wommatukaay (ñu koy natte ohm) l mooy guddaayu wommatukaay bi (ñu koy natte meetar) A mooy dijjaayu wommatukaay bi (ñu koy natte meetar kaare) Wommat wu mbëj Dëgërluwiin Dëgërlukaay"} +{"id": "5999", "contents": "Safaanukaay ab masinu mbëj la buy soppi kàttanu doolerandu ci kàttanu mbëj ci melokaanu dawaan bu safaanu. Soppali gi mi ngi cëslaayu ci feeñte gu xiirtalug mbëjbijjaakon. Defariin gi dafay aju ci xeetu safaanukaay bi mu nekk. Masin bi dafa am ñaari xaaj, benn bi ab xott la bu am am pax ñu koy wax tekkaaralaan, beneen bi di xaaj biy dugg ci bu njëkk bi, ñu koy wax wëndeeluwaan. Baatu demandoo mi ngi jóge ci li walug bijjaakon bi di demandoo ak wëndeeluwaan bi. Ci tekkaaralaan bi la lëmës giy jur toolu bijjaakon buy wëndeelu di nekk ci ndimbalu ay mbëjbijjaakon, seen lim yam ak limu wéq yeek seexi dott yi, kon su nekkee ab safaanukaay bu ñettiwéq, ñetti mbëjbijjaan ak ñetti seexi dott lañuy doon, su nekkee ñeenti wéq juroomi mbëjbijjaan lañuy doon. Safaanukaay bu demandoo ab doxalukaay bu demandoo lañu jël wëlbati ko. Ab doxalukaay soo ko joxe kàttanu mbëj mu delloo la kàttanu doolerandu, soo ko wëlbatee jox ko kàttanu doolerandu mu nekk ab jurukaayu mbëj, jox la kàttanu mbëj. Bii xeetu safaanukaay ab doxalukaay bu demandoodi lañu jël wëlbati ko mu nekk jurukaayu mbëj."} +{"id": "6017", "contents": "Qin Shi Huang moo doonoon imbraatóor bu njëkk bu Siin gees Bennal. Ginaaw bi mu bennalee Siin, moom ak njiitu xelalkatam yi Li Si, def nañu am mbooloom ay yéwénal (reformes) yu koom ak politig yu mag, def it ay sémb yu mag, yu ëmbaale sumb (version)bu njëkk bu Miir bu Mag (the great wall)bu Siin bi. Waaye nguurug jaay-dooleem ga (nga xam ne lakk na ay téere, suul ay woroomi xam-xam) tax na muy jëmm ju jeqi dàggasante ci taariixu Siin"} +{"id": "6101", "contents": "Ndakaaru wenn la ci 35 tund yees séddalee Réewum Senegaal, di it benn ci 4 tundi diiwaanu Ndakaaru, dëkku Ndakaaru mooy péeyu tund week diiwaan bi te am 1 030 594 ciy way-dëkk Tund wi dees koo dog-doge ci 19 dëkkaani ndiiwaan, di: Beer Biskuwitëri Kamberéen Jëppël-Derkle Faan-poe Ë-Amicee Gëltappe-faas-Kolobaan Graa Ndakaar Aan-Nelleer HLM Medinaa Meermoos-Sakre-Këër Ndakaaru gu Platóo Ngor Parsel aseni Paduwaa Sikaap-Libeerte Wakaam Yoof Tundi Senegaal Diiwaanu Ndakaaru Ndakaaru (fr) Ibrahima Diallo, Le droit des collectivités locales au Sénégal, Paris, L'Harmattan, 2007, 380 p. (ISBN 978-2-296-03770-0) (fr) Djibril Diop, Décentralisation et gouvernance locale au Sénégal. Quelle pertinence pour le développement local ?, Paris, L'Harmattan, 2006, 268 p. (ISBN 2-296-00862-3) (fr) François Zuccarelli, « Le département sénégalais », Paris, Revue juridique et politique, n° 3, juillet-septembre 1968, p. 854-874"} +{"id": "6143", "contents": "Ci jëmm, liggéey bi jenn doole def mooy kàttan gi doole jooju joxe ngi tomb bi ñu ko jëfe man a topp, maanaam jóge fa mu nekkoon randu benn digal bi. Digal bi muy randu mi ngi aju ci taraay ak jubluwaayu doole ji. Soo buuxee ab lal, mu randu, def nga ab liggéey, tomb bi nga jëfe doole ji, maanaam fi nga jañee lal bi doole ji, mooy fi nga teg say yoxo, te dañuy toppaale lay biy randu. Ngir xam liggéey bees def ci ag noste faww nu xam doole ji nu ci def ak dayoob digal bi mbir mees jañ doole ji randu. Jenn doole ju sax F → {\\displaystyle {\\vec {F}}} jees jañ menn mbir mu dox topp wenn yoon wu jub u → {\\displaystyle {\\vec {u}}} dina joxe benn liggéey bi W bi yam ak ab coppiteeg kàttanu nosteg gi. W = F → ⋅ u → {\\displaystyle W={\\vec {F}}\\cdot {\\vec {u}}}"} +{"id": "6179", "contents": "Wéñumeññet wéñ buy doundé mango"} +{"id": "6221", "contents": "Pichilemu dëkku di Sili. Nitñii motnañu 12.392 (2002)."} +{"id": "6323", "contents": "Merkuur mooy jawwu ji gën a jege jant bi te gën a diisadi (woyof) ci jawwu yi nu xam ci nosteg jant bi. Diggam ak jant bi mingi toll ci diggante0,31 ak 0,47 ce benntey saytubiddiw (46 ak 70 miliyo ciy kilomeetar), ëppe sunu jawwu jii di suuf lu ëpp fukki yoon ak ñaar, te gën a kawee lu bari yeneen jawwu yi ci nosteg jant bi. Wareesoon na koo man a gise ak bëtu kese fi sunu jawwu ji waaye wet gi mu féete jant bi (yées 28,3 degre) tax na muy nuur ci biir leeraayu caneeri jant bi."} +{"id": "6389", "contents": "Kocc Barma Faal ñu ne it Kocc barma , been kanding la woon, ca senegaal, ci jamono nguuru Kajoor am, ca XVII xarnu. Ci wallu xeltu la daan doxal. Kocc Barma, been dakkantal ñu ko daan jox la woon. Waaye, Birima Ma Xureja Demba Xole Faal la tuddoon. Xam xam bu mag mu yoroon, ak ndono bu rey li fi bayyi ci Senegaal, ba nit ñepp di ci roy ba leegi ca wa senegaal, moo tax ñu ko tudd tamit sunu maam kocc. Ci askanu FAALEN la bokkoon, nekk been xeet wu rey ca Kajoor, ndax ñoom ñoo nekkoon buur Dammel ca nguuru bobu. Ca jamono joju, Dammel yi, dañu daan noot mbooleem nawlee yi dekk ca reew mi. Di leen buntuxutal, boole ci tekk leen dundu bu meti. Kocc Barma Faal, xeex na ak njabootam, manaam ñoñu daan elif dekk ba, ndax coono ñu daan tekk kaw nit yi bañ am. Moo tax nit yi ñu begg ko, am kollere ci moom, ñu dek ko seen njiit. Baayam mooy Ma Xureja Faal Demba Xole, yaayam di Ngene Kewe. Amoon na ay rakk."} +{"id": "3857", "contents": "53°41′N 9°40′E / 53.683, 9.667 Uetersen (ˈyːtɐzən) ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Almaañ. Mi ngi yaatoo 11,50 km², ci 2006 amoon na 17.865 way dëkk. (de) Uetersen"} +{"id": "8327", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tarrafal benn dëkkaanu ci yu bëj-gannar yu dunu Santiago, Kap Weer. Tarrafal Achada Biscanhos Achada Lagoa Achada Longueira Achada Meio Achada Moirão Achada Tenda Biscainhos Chão Bom Curral Velho Fazenda Figueira Muita Lagoa Mato Brasil Mato Mendes Milho Branco do Norte Ponta Lobrão Ribeira da Prata Tras os Montes Amabox Barcelona Beira-Mar Tarrafal Estrela dos Amadores Real Júnior Varandinha Staad Maangi/Mangue (Staad Tarrafal) http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx https://web.archive.org/web/20100130144223/http://www.ams.cv/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=32 http://www.ams.cv/index.php?option=com_content&task=view&id=30&Itemid=55 https://web.archive.org/web/20191118235645/http://www.anmcv.com/Munic%C3%ADpios/Tarrafal.aspx"} +{"id": "8339", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Cova Rodela benn dekk-dëkkaan Brava ci yu penk yu dunu Brava, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Reitmaier, Pitt & Fortes, Lucete: Cabo Verde, p. 419. Bielefeld 2009."} +{"id": "8393", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Blackburn Rovers F.C. (Blackburn Rovers Football Club) benn football club ci \"Premier League\" (Angale - Nguur-Yu-Bennoo) ci dekku Blackburn ci Lancashire. Premier League: 1994-95 Ewood Park Premier League Ewood Park - World Stadiums (en) Blackburn Rovers F.C. - Dalub web (en)"} +{"id": "8537", "contents": "1. Liig - Santiago gu bëj-gannar (Primeira Divisão de Santiago Norte): football (Kap Weer). 2000 : Barcelona (Tarrafal) 2001 : não disputado 2002 : Desportivo de Santa Cruz 2003 : Barcelona (Tarrafal) 2004 : Estrela dos Amadores (Tarrafal) 2005 : Flor Jovem da Calheta 2006 : não disputado 2007 : Scorpion Vermelho 2008 : Scorpion Vermelho 2009 : Estrela dos Amadores 2010 : Scorpion Vermelho 2011 : Benfica de Santa Cruz 2012 : Estrela dos Amadores 2013 : Scorpion Vermelho 2014 : Grémio Nhágar 2015 : Beira-Mar (Tarrafal) 2015-16: Varandinha 2016-17: AJAC 2017-18: Scorpion Vermelho 2018-19: GD Varandinha 2019–20: Não disputado http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html#saovicente http://www.fcf.cv/pt/index.php/associacoes/santiago-norte http://www.fcf.cv/pt/index.php/associacoes/santiago-norte http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7547", "contents": "Klintsy (Клинцы́) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 62 510 (2010)."} +{"id": "2882", "contents": "Dalu Archimède (fr : principe d'Archimède) : Du ñàkk mas ngéen a gis ay gaal yu mag ñuy tëmb (feey) ci ki kaw géej: te kat ci weñ lañu leen liggéeye te weñ du feey, loolu man nga cee xam dara soo jëlee ab pont mbaa lenn ci weñ tàbbal ko ci ndox. kon am na jenn doole juy safaananteek diisaayu gaal yooyu, te ñooy tax ba ñuy des ci kaw ndox mi di tëmb. Bu ngéen ci bëggee xamal seen bopp dara, jëlléen loxo ngéen nuural ko ci mbalkam ndox, bu ko defee ngéen yolomal séen loxo te xool, dingéen gis ne am na jenn doole juy jañ loxo bi te di ko tëmbloowaat. yii ak yeneen seetlu yu ni mel ñooy wone ci anam gu leer jikko ju daj (comportement général) ji nga xam ne nekkul rekk ci ndox, waaye nekk na ci yeneen yolaakon yi(les liquides)ak gaas yi,ñu duppee ko Dalub Archimède, moom Archimède nag benn boroom xam-xam bu Gres bu yàgg la"} +{"id": "8567", "contents": "Baatu mbass mu ngi sosoo ci dëkku Grek yi te mu ngi tekki feebar bo xamante ni dafa jogee ci benn reew wala dëkk dëkkaan yi dem ci beneen reew wala beneen dëkk.Wallaate bu gaaw bu feebar bi ci benn askan wala benn dëkk ci diir bu gatt loolu lañuy wax mbass. Feebar bo xamantanen wërul adduna bi yëpp wala laalul askanu ab dëkk loolu dunu ko woowe mbass \"feebar bu dëkk\" lañukay woowee.Feebar yu dëkk yi nga xamante ni dañuy law ci nit yi am lu ci melni socc muy wall biy faral di am ci jamono bu nekk bokku ñu ci ndaxte ñoom dañuy feeñandoo benn yoon ci benn askan wante du luy law ci adduna bi. Mbass feebar bu dëkk le boo xamantani dafay nekk adduna wërngël këpp. Nekkul ni feebar bu law rek wala mu ray ay nit yu bëri rekk mbass la ndaxte dafa wara am ay mandarga yoo xamantani dafay wane ni feebar bi day wallaate. Ci misaal xam nañu ni feebaru Kaanser dafay faral di ray ay nit yu bari wante tekkiwul ni mbass le ndaxte nekkul loo xamanteni dafay wallaate."} +{"id": "8579", "contents": "Ñaqq moy ab mbir muy indi kaarange ngir daqq yeen feebar yi. An ñaqq dafay am ab microorganizm bu ñuy yaakaar ni indi feebar moko taxa jòg.ñu ngi kay defaree ci lu ëp ci mikorob yu dee,yu am tooke, wala yu am ay proteyin. Mbir moomu ñu wax nak dafay gënë doolel ni yaramu nit ki di doxee ba noppi jappe ko ni lukay bëg galangkoor,bala mu kay yaqq, tek ci yaqq yeneeni microorganizm yu lunko ak ńom. Nga ñaqq nit ki lolu nañuy wax ñaqqu. Ñaqqu moy faggu bi gën ngir moytu yen feebar yiy walle; Ñaqqu mooy li gënë gaaw ngir jëlefi febaru variol tek ci waani febar yi ci melni polio,ngass ak tetaanoos. Bokk na ci ñaqq yi nga xam ni leernaniou ni amnañ ay jeexital yi baax lu ci melni ñaqqub socc muy sotti, ñqqub HPV, ak ñaqqub febaru ginaar yi. Turu ñaqak ñaqqu mu ngi joge ci Variolae vaccinae(ngasum naq), kaddu googu Edward Jenner moko kereeye jagleelko naq yu feebar yi. Xeetu ñaqqu yi woor nañu lool te am njariñ ngir xeex feebar yiy law."} +{"id": "1749", "contents": "Indoneesi (Republik bu Indoneesi) : réew Indonesia National Museum of Indonesia in Central Jakarta The National Monument Wisma 46, Indonesia's tallest office building, located in the middle of Jakarta skyscraper. Jalan Thamrin, the main avenue in Central Jakarta A train at Gambir station in Central Jakarta The Bung Karno Stadium is capable of hosting 100,000 spectators Map of Indonesia Provinces of Indonesia Malioboro, the most famous street in Yogyakarta city Trans Jogja Bus. A bus rapid transit system in Yogyakarta city A selection of Indonesian food, including Soto Ayam (chicken soup), sate kerang (shellfish kebabs), telor pindang (preserved eggs), perkedel (fritter), and es teh manis (sweet iced tea) An Indonesian Army infantryman participating in the U.N.'s Global Peacekeeping Operation Initiative Pindad Panser \"Anoa\" shown during Indo Defense and Aerospace Expo 2008 B-25 Mitchell bombers of the AURI in the 1950s A Javanese engineer closes one of the gun bay doors on a Dutch Buffalo, January 1942. GE U20C in Indonesia, #CC201-05 GE U20C \"Full-Width Cabin\" in Indonesia, #CC203-22 GE U20C full computer control locomotive in Indonesia, #CC204-06"} +{"id": "1791", "contents": "Lituwaani (Republik bu Lituwaani; lt: Lietuva, Lietuvos Respublika): réew Tugal (Óróop)"} +{"id": "1809", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Miyanmaar (Bennoo gu Miyanmaar) : réew Asi"} +{"id": "8621", "contents": "Royuwaay:Infobox biographie2 Faatu Sow Faatu Sow borom xam-xam la ci wàllu askan, di kuy taxawal jigeen ñi, nekk tamit ab gëstukat ci mbirum pàcci-pàcce askan ci Afrig. Bokk na ci jigeen ñi jëkk a jàng ba yegg iniwersite ginnaaw jamonoy moom-sa-bopp gi. Mu daldi wone teesam bi mu bind ci borom xam-xam yi gën a mag ci Senegaal laata muy wéyal ay gëstoom ci xam-xamu askan (sosiyolosi). Faatu Sow mujj nekk jàngalekat ci iniwersite Seex Anta Jóob bu Dakaar. Ci njeextalu ati 1980 la sos tëralinu njàngale wu aju ci wàllu wuuteeb nekkinu góor ak wu jigeen ci gëstuwaay bu ñu naan Conseil pour le développement de la recherche en sciences sociales en Afrique. Atum 1999, mu daldi amal am ndaje mu yaatu ci gëstu yiy taxawu jigeen ci diggante réew yi ñuy làkkee farañse yépp (Congrès international des recherches féministes dans la francophonie). Atum 1993, mu daldi nekk ab gëstukat ca CNRS, ca iniwersite Paris-Diderot, ci màkkaanu gëstu bu tudd « Société en développement dans l’espace et dans le temps », nga xam ne ku ñu naan Catherine Coquery-Vidrovitch moo ko sos."} +{"id": "2271", "contents": "sëriñ mooy tekki kilifa diinè lislaam. Am xamxam bu sell ak mëna def keemaan (ci doolè Yalla) mooy ñaari kalité yi ñuy gëna yaakaar ci ab sëriñ. sëriñ goor lay doon, waayè am na jiggèèn yu am kalitè yooyu, ñu leen di tudde soxna. sëriñ it dina faral di tekki ag màggal, niki Monsieur ci Fr, bu dee jigéen ñu ne soxna si"} +{"id": "8723", "contents": "Royuwaay:Infobox réew"} +{"id": "8729", "contents": "'''Sóobare''' (\"[[Wu-farañse | fr]] : Soldat/Militaire; [[wu-àngale | ar]] : Soldier; [[wu-araab | ar]] : جند \"\") Niral xare bi ñàkk na 10i sóobare ca xare ga"} +{"id": "8741", "contents": "Gar g The_Felidae.jpg"} +{"id": "7386", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Porto Novo benn diiwaan ci yu bẽj-saluumu yu dunu Santo Antão, Kap Weer. Waax bu Porto Novo (Porto Novo) Académica do Porto Novo GDRC Fiorentina Inter de Porto Novo CS Martimo Sporting Clube de Porto Novo Staad Porto Novo (Estàdio Municipal do Porto Novo) http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Michel Lesourd, \"Porto Novo\", Le Cap-Vert, Jaguar Publishers, Paris, 2006, p. 176-177 ISBN 978-2-86950-408-0"} +{"id": "2319", "contents": "Aadama mooy ni ñu ko waxe ci Lislaam (آدم). Ci angale mooy Adam te ci faranse itam mooy Adam. Mooy nit ki Yàlla jëkka sàkk. Nettalib Aadama feeñ na ci Ge 1:26-30; 2:4-8; 15-20. Aadama dafa toppoon jabaram Awa ci bàkkaaram. Bàkkaar boobu mooy lu indi musiba yépp yi nu gis ci àddina si (Ge 3:6-21). At, ya Aadama dundoon, 930 la. (Ge 5:5). Ci Injiil dañuy wax ci Aadama ci Lu 3:38; Ro 5:14-19; 1Ko 15:22,45; 1Tim 2:13,14; Yu 1:14. Nettalib Aadama feeñ na ci suraat 2:30-38; 3:33,59; 7:11,19-27; 17:61-62; 18:50; 19:58; 20:115-128. Nekk na ki Boroom bi jëkk a bind muy nit doon tamit Yónnent bi njëkk. Yàlla a ngi wax ci Alxuraan: \" Fàttalikul ba sa Boroom waxee Malaaka ya, ne leen: “Man dey damaa namm a def ci suuf si ag kilifa[kuutaay]. Ñu toontu ne ko : “Moo ndax dangay def ci suuf si koo xam ne daf ciy nekk di yàq, di tuur i dereet, te nun nu ngi lay sàbbaal, di la sant te di màggal sag sell ?"} +{"id": "1794", "contents": "Masedwaan gu Bëj-gànnaar, Republik bu (Republik bu Yugoslaawi bawoon di Masedwaan) : réew Tugal (Óróop)"} +{"id": "2337", "contents": "Ci làkku ibrë la tur wi jóge. Ci angale mooy Aram or Ram; Ci faranse mooy Admin Doomu Esrom la woon, di maamaatu Daawuda (1Ch 2:10; Ru 4:19). Benn ci maamaati Yeesu ci Luug la woon (Lu 3:33). Mooy Aram itam ci maamaati Yeesu ci Macë (Mc 1:3,4)."} +{"id": "2343", "contents": "Ci làkku ibrë (אחז) la tur wi jóge. Ci angale mooy Achaz or Ahaz; Ci faranse mooy Achaz Li dale ci Robowam, fukkeelu buur ak benn la woon ci Yuda. Doomu Yowatam la woon, di benn ci maamaati Yeesu ci Macë (Mc 1:9). Dañuy gis jalooreem ci 2Ki 15:38-16:20; 2Ch 27:9-28:27; Isa 7:1-25."} +{"id": "1824", "contents": "Eslowaaki (Republik bu Eslowaaki; sk: Slovenská republika) : réewu Tugal The Slovak Republic Government Office"} +{"id": "7890", "contents": "Farañse mooy làkk wa ñuy wax te juddoo ca Faraas"} +{"id": "3866", "contents": "Diiwaanu Kawlax benn la ci juroom-ñenti diiwaani Senegaal yi. Réewu-taax mu kawlax mooy péeyu diiwaan bi, te ëpp ci solo it. Mi ngi réye 16010 km2, am 1 066 375 ciy way-dëkk Mi ngi peggook: Diiwaanu Fatik (tunduw Gosaas) ci bëj-gànnaar ak diiwaanu Luga (tunduw Lingeer); Diiwaanu Tambaakundaa ci penku; réewum Gaambi ci bëj-saalum; Diiwaanu Fatik (tunduw Funjuñ ak wu Fatik) ci sowwu. Ba ñu defee tunduw Kafrin diiwaan ci 2008, diiwaan bi ñetti tund rekk la am: Tunduw Kawlax Tunduw Kungéel (mi judd ci 2006) Tunduw Ñooro bu Rip (en) Statistiques Geo Hive (fr) Région de Kaolack sur www.finances.gouv.sn (fr) La région aux Archives régionales du Sénégal (fr) Situation économique et sociale de la région de Kaolack (rapport officiel 2004)"} +{"id": "2328", "contents": "Ci angale mooy Abilene; Ci faranse mooy Abilène Diiwaan bu ndaw la woon, ci Siri ci diggante Libaŋ ak Damas. Diiwaan ba wër na dëkk bu tuddoon Abila. Abila sore woon na Damas ca sowu kaw lu tollu 29 kilomet. Bi Yeesu juddoo Lisañas moo ko yilifoon. Gannaaw loolu bokk na ci nguuru Erodd Agaripa II ba noppi ñu boole ko ak diiwaanu Siri. Ci Injiil dañuy wax ci Abilen ci Lu 3:1."} +{"id": "4292", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Wiyen : Moy péyu réewum Ótiris View from Upper Belvedere Burgtheater Musikverein Karlskirche Graben Fiaker Hofburg Palace of Schönbrunn Central cemetery"} +{"id": "7944", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Salamansa benn dekk-dëkkaan São Vicente ci yu penku yu dunu São Vicente, Kap Weer. Salamansa FC http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx http://www.ecaboverde.com/img1958.htm (en) http://mindelo.info/gal_salamansa.php (fr)"} +{"id": "2535", "contents": "Ci làkku yawut la tur wi jóge. Ci angale mooy Boanerges; Ci faranse mooy Boanergès Dàkkental la bi Yeesu joxoon Saag ak Yowaana, doomi Sebede yi. Tur wi dafa tekki \"Ñi aaytal ni dënnu gi\". Xanaa Saag ak Yowanna dañuy gaawa mer. Tur wi feeñ na ci Injiil ci Mk 3:17."} +{"id": "2571", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Xayma Xam-xamu suuf si ak jawwu ji Simi Pac Diisaayu yaram yi"} +{"id": "4506", "contents": "Garab Garab gàncax gu dëgër la, di am ab dàtt bu taawu ay banqaas yu firiku am i xob yuy faral di nëtëx. Xob yooyooy joxe ker gi. Garab yi gàncax lañu yoo xam ne dañoo man a gudd fan. Ñoom dañuy dund ay at yu bari. Amna ci yoy man nañoo dund lu ëpp fukki at, am ci yoy téemeeri at, ba am ci sax yu néew yuy àgg ba junniy at. Ci li ñu xayma, àdduna bi am na lu mat 60.000 ba 100.000i xeeti garab. Garab yi nag, fi ñu ëppe mooy ci àll bi, ci gott yi ak màndiŋ. Fa ngay fekk garab yu bari yu dajaloo. Waaye batay it garab yi man nañoo màgg ci feneen fu dul ab àll, niki ci biir dëkk yi, ba ci sax biir kër yi. Dañuy liggeey, liggeey bu am solo nag ci jokkalanteg càkkéef gi. (Jokkalante gi am ci yi ci àdduna bépp, nga xam ne ku ne aajewoo nga sa moroom.) Ndax dañuy muucu gaasub karbon bi doomu aadama yi génne di ko denc. Ba noppi di génne gaas ogsisen bi nga xam ne nit moom lay soxla ngir dund ."} +{"id": "2796", "contents": "Maamoor xam Sa Diine mooy Moor MBÀKKE Gànnaar, maanaam doomi Sëriñ Jiili Gànnaar, di ku yëngoom jëm ci yar ak jàngale. Taalif na lu bari ci wolof, firi ci it ay téere jële léen ci làkkuw araab, yooya nag yu ci ëpp yu diine lañu, woy na it lu sakkan ci wolof, yii woy firndé lañu ci, ku fonk wii làkk la, looloo ko bijj ci def wile taalif, sànki ci baat yu naroon a sànku, mu jëfandikoo arafi abajada ngir toftale leen, Yal na ko Yàlla gërëm, moom nag day faral di def ay waxtaan ci diine ak làkku wolof ci rajo (siwalukaay) Làmp FM Ubbite Arafu A Arafu B Arafu J Arafu D Arafu W Arafu y Arafu L Arafu M Arafu N Arafu F Arafu X Q Arafu R Arafu S Arafu T Ag Mottali"} +{"id": "4484", "contents": "Fajar : Guddi-> Fajar -> Njël -> Suba (bés)"} +{"id": "4490", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Diiwaanu Kafrin benn la ci 14 diiwaani Senegaal yi."} +{"id": "2874", "contents": "vide absolu"} +{"id": "8118", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Clube Sportivo (Klub/Club Sportif) Mindelense benn football club ci \"Campeonato Nacional de Futebol\" (Kap Weer) ci dekku Mindelo ci yu dunu São Vicente. Campeonato Nacional (Kap Weert): 1975/1976, 1976/1977, 1980/1981, 1987/1988, 1989/1990, 1991/1992, 1997/1998, 2010/2011, 2012/2013, 2013/2014, 2014/2015, 2015/2016, 2018-19 1. Liig - São Vicente: 49 1934?, 1938, 1939, 1942, 1943, 1946, 1947, 1950, 1951, 1952, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1962, 1966, 1968, 1969, 1970, 1971, 1974/75, 1975/76, 1976/77, 1977/78, 1978/79, 1979/80, 1980/81, 1981/82, 1987/88, 1988/89, 1989/90, 1991/92, 1992/93, 1993/94, 1995/96, 1996/97, 1997/98, 2005/06, 2008/09, 2010/11, 2012/13, 2014/15, 2015/16, 2017-18, 2018-19 Staad Adérito Sena (Estâdio Municipal Adérito Sena) Campeonato Nacional (Kap Weer) Alex (Aires Alex Marques) Nhambu Adérito Sena Sténio Toy Adão CS MIndelense - Ogol (pt) Silva, Luiz Andrade (1 Sulet 2015)."} +{"id": "8196", "contents": "Suuruur xeetu garab la gu bokku ci njabootug Fabaceae ñoñ Mimosoideae. Moo ngi cosaanoo ci Afrig sowwu jànt. Garab la gog day am ay dégg. Ab guddaayam man naa àgg ba 10i met. Garabug suuruur ay njariñam barina lool dees na jariñoo: bant bi, xas mi, ak ndox miy genne ci moom. Acacia seyal"} +{"id": "3345", "contents": "Maghreb mooy wàll gi gën a Féete penku ci bëj-gànnaaru Afrik, nekk ci diggante Géej gu diggu gi ci bëj-gànnaar ak tàkk gu Sahara'k gu Libi ci bëj-saalum ak Mbàmbulaanu Atlas ci penku. Ci araab al-Maghrib di tekki \"sowwugi\" (suuluway); li ko waral mooy féeteem ci wàllu penku suñ ko xoolee ak fa araab yi dëkk. Di safaanoo ak Machrek (fenkuwaay, sowu), maanaam penku ga araab yi dëkkee, li ko dalee Esipt ba Iraak. Bu jëkk Jezirat al Maghrib lañ ko tuddee woon, di tekki \"dun bi ci Penku\", ndax nañ gisee woon diwaan bi ca jamono ju yagg ja: li mu nekkoon ci diggante géej gi ak ndand féy-féy gi. Ci araab Maghreb day tekki tamit Marok. Ngir jaawale bañ ai am ci, marok el-Maghreb el-aqsa lañ koy woowee ci araab, di tekki “penku gu sori gi”. Di nañ ko wax tamit “suuluwaay gu araab”"} +{"id": "3354", "contents": "Sëriñ Tuubaa Xaadimu-rRasuul (Seex Aḥmad ibn Muḥammad ibn Ḥabiib Allaa 1853-19 sulet 1927) boroom xam-xamu diine bu jullit la bu di ab sëriñ te cosaanoo ci ag càllala gu doomi soxna. Mi ngi gane àdduna ci Mbàkke, ab dëkk bu maam maaram sancoon ca nguurug Bawol, maamaatam jooju mooy Maharam, walla Maaraam,mooy ki sanc Mbàkke Bawol, waxees na ne loolu ci atum Shaqdadin la di (1194 g / 1780 g.j ) . Waaye dëkkewu fa woon, da fa a bàyyi woon ab taawam Muhammudu Farimata, magi habiibullaah ju mu bokkalul nday. Moom nag sëñ Maaram mii daa desoon Jolof, fa la làqoo ñu denci ko fa, di ko siaare. Ñu koy woowe itam Xaadim Rasuul di Ñaari baati araab yuy wund Surgab yonent bi Muhammad (j.m). Mu bokk ci jëmm yi gën a fés te ëpp solo ci diiney Lislaam ci sowwu Afrig, ndax moom moo sos yoonu murit. Waa-réewam Seex Ahmadu Bamba lañu koy woowe ndax cofeel gu ñu am ci moom."} +{"id": "4539", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Njagatun : Lutjanus goreensis (jén - dundat yi) Askan (pop) : ? Réew : Kap Weer - Gaambi - Ginne - Ginne Bisaawóo - Gànnaar - Senegaal Melo : xonk Dayoo : 50cm - max 80 cm (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Njagatun\" (en) Fishbase : \"Lutjanus goreensis\""} +{"id": "4665", "contents": "lu ñuy yeewe di ci takke ak wën gu mbëj di jaar 1 corde 1"} +{"id": "4791", "contents": "The wise words spoken by the philosophical genius Ashley park."} +{"id": "8328", "contents": "Coqueluche, feebaru sëqët bu tar la, ñu koy faral di woowe sëqëtum100 fan, feebar la bu gaaw ci wàlle te benn doomu jàngoro (bakteri) moo koy joxe. Su lay sooga dal, dangay melni ku soj, sa bakkan di sotti ndox, sa yaram tàng ngay sëqët ndànk. Ci ayi-bis yi ci topp, sëqët mi dafay gëna tar. Nit ki su sëqëtee ba sëqët mi jéggi dayo, su nit ki noyyi dangay dégg muy riir. Sëqët mën na dem ba 100 fan, wala ba 10 ayi-bis. Nit ki mën na sëqët ba waccu, wala mu dam faaram, wala mu dem sax ba dootul amati benn njariñ. Su jàppee xale bu amagul at, du sëqët wala limuy sëqër du bari waaye nak mën na fatt seen noyyi ab diir. Diggante bi muy dug sa yaram ak bi muy feeñ mën na def juróom ñaar jàpp fukki fan. Feebar bi mën na dal ñi ñaqu ba noppi waaye ni muy feeñee du tar noonu. Doomu jàngoro (Bactérie) biy joxe coqueluche mooy Bordetella pertussis. Feebar la buy tasaaroo ci ngelaw li, di bawoo ci kiy sëqët, tisooli ki am feebar bi."} +{"id": "7551", "contents": "Novorossiysk (Новоросси́йск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 241 952 (2010)."} +{"id": "7641", "contents": "Kronstadt (Кронштадт) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 43 005 (2010)."} +{"id": "7659", "contents": "Ivanovo (Иваново) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 408 330 (2010)."} +{"id": "7695", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal São Filipe benn diiwaan ci yu nekk Fogo, Kap Weer. Achada Furna Achada Grande Atalaia Cabeça Fundão Campanas Baixo Chã das Caldeiras Corvo Curral Grande Vicente Dias Estância Roque Fajãzinha Figueira Pavão Fonte Aleixo Galinheiro Miguel Gonçalves Lagariça Lomba Monte Grande Patim Ponta Verde Relva Ribeira do Ilhéu Salto Santo António São Jorge Académica do Fogo Botafogo Spartak d'Aguadinha Vulcânicos FC Staad 5 Suliyet (5 de Julho) http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Sabrina Requedaz et Laurent Delucchi, « São Filipe », iCap-Vert, Éditions Olizane, Genève, 2011 (6e éd.), p. 147-152 (fr) ISBN 978-2-88086-394-4 http://www.sao-filipe.com/html/sao_filipe_en.html (en)"} +{"id": "5340", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Nuwaaksot (Nouakchott) : mooy pééyu réewum Gànnaar."} +{"id": "5829", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Niccolò di Bernardo dei Machiavelli (Nikoloo Makiawelli)(3 mee 1469 – 21 suwe 1527) ab bindkat, xeltukat, aji-politig ju Itaali la woon. Niki Leonardo Da Vinci, Machiavelli jàppe nañu ko kuy misaal dëgg-dëgg nitug yewwute. Bii tekki - ginnaaw ñu bari - di nanu xamal ci jëmm ji ak ci nitu mbind ki waaye du nu xamal ci ngérum machiaveli, mi dugg ci waxtaani bés yi di junj am xel mu yaa te ñaw waaye it di gaaw a ñaaw-xel, ami sikki-sakka ci lépp. Machiavelli jàppe nañu ko niki ki sos xam-xamu politig bu jamonoo bi."} +{"id": "3633", "contents": "Japon njëkk fukk ak juroom ñeenteelu xarnu g: Sapoŋ de wéyoon na diir bu yàgg, di beru ak a sori xayug Tugal gi, yam ci bobbam, doyloo aadaam, ba ci digg juroom ñeenteelu xarnu g, gii beru gu xay, ak deltu-ginnaaw gu mag raxoon na ci, ci wàllug koom-koom, rawati na ndefar. Waaye nag lii mu nekke woon, soppiku woon na ci ñaareelu xaajub fukk ak juroom ñeenteelu xarnu. Ci noonu mu tàmblee juge nànk-nànk ci réew mu deltu ginnaaw, dem ci réew mu jëm kanam ci wàll yii: koom-koom, caada, politig ak xare. Mu roye nag ci réewi Tugal yi, gisiinu canc ak yaatal ko, ci réew yi mu dendal, ngir wone ci dooley àddinaam ji mu yor, ci wàllug xeex gi ñuy def ngir teg loxo ay réew, sanc leen. Sapoŋ nag ak li muy yeex a jot ci xayug tugal gi lepp, boo ko dee xool ci réewi Asi yeneen yi - ndax dëppoo gi mu njëkk a def ak Aamerig ci wàllug joqalanteg yaxantu weesuwul atum 1854 g gii rekk - teewul mu tàmbli woon na jege nànk-nànk xayug Tugal gi, di ci jariñu, di ci niitu."} +{"id": "8604", "contents": "Royuwaay:Infobox Biographie2 Maam Yunus Jeŋ Maam Yunus Jeŋ (juddu 1939, faatu 2016) ab bindkat la bu dëkk Senegaal. Maam Yunus Jeŋ mu ngi juddoo Tiwaawon, ci Kayoor atum 1939. Waajuram wu góor a ngi cosaanoo Kayoor, waajuram wu jigeen moom, cosaanoo Ndar (See Luwi). Jàngalekat la woon mujj nekk njiitu lekool. Maam Yunus Jeŋ ci farañse ak wolof yépp la daan bind, moom mooy ki jëkk a bind ab téereb nettali ci wolof tudde ko Aawo bi. Téere boobu ñu ngi ko siiwal atum 1992 ci Dakaar, mu teg ci beneen téereb nettali bu tudd L'ombre en feu, ñu siiwal ko atum 1997. Àjjuma benn fan ci weeru awiril atum 2016 la génn àdduna ci këram, ci Dakaar. L'ombre en feu, Dakar, Les Nouvelles Éditions Africaines du Sénégal, 1997, 233 p. (ISBN 2-7236-1108-6). Aussi, très soutenue par sa fille aînée Ndeye Bogui Sow Camara à qui l'édition de ce livre tenait à cœur."} +{"id": "8610", "contents": "MBaaliya Kamara Royuwaay:Infobox Biographie2 Mbaaliya Kamara mu ngi juddu atum 1929, faatu fukki fan ak juroom-ñett ci weeru féewiriyee atum 1955 ci Tondon. Ab bañkat la woon buy xeex ngir Ginne moom boppam. Mu ngi juddu ci Poseya, ci goxu Dubréka. Ci njabootu baykat la bokk. Bi mu jëmee mag tuuti, la dugg ci kureelu pólotig gu tudd Rassemblement démocratique africain (RDA), ci wetu borom-këram, Cerno Kamara mi bokkoon ci ñi demoon ca ñaareelu xare àdduna ba. Way-dencante yi dëkk Tondon, foofee mu doon jiite kureelu jigeen ñi bokk ci RDA. Njiitu kàntoŋ ba, Almaami Dawit Silla tere fa yëngu-yënguy pàrti RDA. Juroom-ñett ak juroom-ñeenti fan ci weeru féewiriyee atum 1955, mu bokk ci ñiy nangu lempo yi. Ab jote am ci diggante dëkkandoo yi ci jamonoy laaj lempo yooyu, Silla daldi ne saraax ci kër kamara-kundaa yi. Mbaaliya ma mu fa fekkoon, nga xam ne dafa wannoon lor sax, moo jàmmaarloo ak moom, Silla dóor ko jaasi, ñu yóbbu ko lopitaal bu Konaakiri. Fukki fan ak benn ci weeru féewiriyee, liir bi juddu te andiwaalewul bakkan."} +{"id": "8616", "contents": "Maryaama Ba Royuwaay:Infobox Biographie2 Maryaama Ba mu ngi juddu fukki fan ak juroom-ñaar ci weeru awiril atum 1929, faatu fukki fan ak juroom-ñaar ci weeru ut atum 1981 ci Dakaar. Bindkat la woon. Ci ay téereem, Maryaama Ba dafay ŋàññ ñàkk a yemale gi am ci diggante góor ak jigeen te aju ci aaday Afirig. Mu ngi juddoo Dakaar atum 1929 ci njaboot gu am alal. Way-juram wu góor liggeeykatu nguur gi la woon. Ginnaaw bi way-juram wu jigeen faatoo, ci teel sax, ay maamam a wéyoon di ko yar. Ñooñu ñoo ko yar ci diiney lislaam. Way-juram wu góor, ñu doon ko wax Aamadu Ba mujj nekk jëwriñ ji yore wér-gu-yaram bi ci ngornamaŋ bu Senegaal atum 1952. Mu daldi dugg ci lekool farañse bi, nekk ku ci ràññeku lool ndax ay jallooreem. Bi mu amee sàrtikaa (certificat d'études primaires) ci fukki at ak ñeentam, la dem ca Lekool Normaal bu Tëngeej (Rufisque) atum 1943. Lekool boobu mu nga fa jóge atum 1947 ginnaaw bu mu fa amee lijaasab njàngale."} +{"id": "7905", "contents": "Ñamako xeet la ci xeeti garab yi nga xam ni seenug dund man naa yàgg lool. Ñu ngi koy fekk ci tundi Afrig. Garab la gog ay doomam dees koy jëfandikoo, ngir xeeti saf-safal. Dees na ko jëfandikoo it ngir neexal sëy. Ñamako bokkoon na ci njaay yi nga xam ni ñoo gënoon a dox ci yiñ daa dugal ca Afrig sowwu jant, ci jamonoy xarnub 18. Loolu sax moo tax ñu di ko woowe, \"côte du Poivre\" fële ca Gine. Aframomum melegueta"} +{"id": "6102", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Coronel Fabriciano : dëkku Breesil"} +{"id": "7923", "contents": "Caxat lawtan la, xeetu ñax guy law. Ñax la gu man a muñ bekkoor. Dees na fekk ca Afrig gu naaje gi: Senegaal, Kamerun, Keeñaa, Ugandaa, Ecoopi. Guddaayam danay àgg 20i met. Ag ndomaam di mat 10i sàntimet. Dafa nguuni-ngaana, te ag meññam daa yeex, ci njeexiitalu noor mbaa nawet bi lay faral di meññ. Fi muy sax fépp, xobam yi, meññeefam mu yees mi ak tóortóoram bi dees leen fay lekk ni ay lujum yu ñorut mbaa nu supp leen. Dees na ko xonte gàtt yi. Garab la guy faj tawat yu takku ci lim: góom, biir buy daw añs. Xobi ñaxum caxat Tóortóori ñaxum caxat Leptadenia hastata"} +{"id": "6129", "contents": "Toq yi (Tockus spp.) picc lañu ci néegu Bucerotidae. Tockus alboterminatus (Calao couronné) Tockus bradfieldi, Toqu Bradfield (Calao de Bradfield) Tockus fasciatus (Calao longibande) Tockus hemprichii, Toqu Hemprich (Calao de Hemprich) Tockus pallidirostris, Toqu sàll wu xoyyi (Calao à bec pâle) Tockus nasutus, Toqu sàll wu ñuul (Calao à bec noir) Tockus monteiri, Toqu Monteiro (Calao de Monteiro) Tockus erythrorhynchus, Toqu sàll wu xonq (Calao à bec rouge) Tockus leucomelas (Calao leucomèle) Tockus flavirostris, Toqu sàll wu màkka (Calao à bec jaune) Tockus deckeni, Toqu Decken (Calao de Decken) Tockus jacksoni, Toqu Jackson (Calao de Jackson) Tockus hartlaubi, Toqu Hartlaub (Calao de Hartlaub) Tockus camurus, Toq gu ndaw (Calao pygmée)"} +{"id": "6141", "contents": "Ci jëmm, ngóora gi mooy limu kàttan gi genn noste di jox geneen ci jenn jamono. Kon ngóora daf lay delloo ci kàttan gi nekk ci biir genn noste gi, dila xamal liggéey bi mu man def ci jenn jamono. Liggéey bi man naa gaaw te woyof, diis te yeex, walla boole ñaar yépp, gaaw te diis, boobaa dina laaj kàttan gu jéggi dayoo. Segam ngóora gi mooy liggéey ci jamono, lu liggéey bi di gën a diis jamono ji mu koy di gën a néew ngóora gi di gën a bari. P = lim Δ t → 0 Δ L Δ t = d L d t {\\displaystyle P=\\lim _{\\Delta t\\to 0}{\\frac {\\Delta L}{\\Delta t}}={\\frac {\\operatorname {d} L}{\\operatorname {d} t}}} 1 W a t t = 1 J 1 s {\\displaystyle 1\\ \\mathrm {Watt} ={\\frac {1\\ \\mathrm {J} }{1\\ \\mathrm {s} }}} W: Watt bennaanu nattu ngóora gi J: Joule di bennaanu nattu liggéey bi S: Saa di bennaanu nattu jamono ji."} +{"id": "6192", "contents": "Ab duusub sin, ci xayma, melokaanu genn xeetu solo la, di luy jëmmal coppiteeg menn mbir muy dem ci jamono. Mbir mi man naa nekk jenn doole, dawaan walla dendu mbëj, ab duusub mbëjbijjaakon, dees na ko jëfandikoo ci fànn yu bari. Màndarga bu ab duusub sin bi gën a fés mooy dayoob feeñte bi nga ciy jëmmal, ci saa-su-ne, soo jëlee ab diir, nga boole leen tus la lay jox. Soo xoolee nataal bi ci wet gi, di nga gis ne ñaari taxawaay yu solos sin bi yi ëpp, dañoo yam dayoo te safaanoo, koon seenug boole tus la. Ngir xam dayoo bi ci jenn jamono ji, mii mbindum xayma lees di jëfandikoo. y ( t ) = A ⋅ sin ( ω t + φ ) {\\displaystyle y(t)=A\\cdot \\sin(\\omega t+\\varphi )} Fi: A, dooneeTaxawaay bi, mooy dayoob solo si bi ëpp. ω, baraayu puxtal bi, moo nuy wax ni puxtal bi di soppeekoo ci jenn jamono, nu man cee xamee xélam, maanaam ni solo si di soppeekoo ci jamono, bennaanu nattam di radian ci saa (rad/s). φ wéq, moo nuy wax fi solo si di tambalee fi jamono doonee tus, t = 0, ci ban puxtal la tambalee."} +{"id": "6222", "contents": "Angolemi dëkku di Ciipër. Nitñii motnañu 212 (2006)."} +{"id": "7983", "contents": "Benteñe xeetu garab la gu bokk ci njabootu Bombacaceae ci nose gu yàgg ga, ci gu yees gi nag ci gog Malvaceae Garab gu am jëm la gog man na àgg ba 40i ci guddaay (ba sax 60i met ci guddaay ca Afrig). Ronam day liis, am i dég te ci yaatal wàqaasam day tàlleeku ba noppi raase. Tóortóoram 5 ba 9i xob lay am, yu wërmbalu lay doon te guddee nu day ni 10 ba 18i sàntimet. Foytéefam këmbaan guy lang, 10 ba 30i sàntimet moo di guddaayam. Màttum benteñe nekk na lu ñu bari xëntewoo ngir jariñoo ko ci anam yu wuute te bari. Garab gi Tóortóor yi Xob yi Dég i benteñe Doom bi Ceiba pentandra"} +{"id": "7989", "contents": "Mborosaan xeet la ci ci xeeti garab yi, mi ngi bokk ci njabootug \"Apocynaceae\", mi ngi cosaanoo fee ca Afrig, ci réewum Birmani, foofu dinañ fa fekk lu tolloog 78i garabi mborosaan. Guddayam man naa jàpp 150i met. Nataalu mborosaan Meññet mi Caralluma retrospiciens"} +{"id": "6465", "contents": "Pitax picc la ci néegu Columbidae."} +{"id": "8730", "contents": "Xare su santee B (xare b) mooy li farañse naan: armée; araab naan ko جيش, àngale di ko wax army. Niral: Lat-Joor takk na xare bu màgg ngir xeex ak tubaab bi. Xare bu santee G (xare g) xamal ne jëf la, mooy li farañse naan: guerre; araab naan ko حرب, àngale di ko wax war. Xare ga doxoon diggante jullit ña ak kéeféer ya ca Badar, jullit ña a daan."} +{"id": "8748", "contents": "Royuwaay:Sous-titre/TaxonRoyuwaay:Taxobox début Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox Royuwaay:Taxobox taxon Royuwaay:Taxobox répartition Royuwaay:Taxobox fin Boy gi"} +{"id": "6537", "contents": "Umar Kan (1932-2008) jangalekat la woon ak boroom xam-xam. Kooku, 1932 la gane adduna, ca Kanel, dëkk bu nekk ci tund wu Matam, di jéggé dexug Senegaal. Umar Kan moo doon jiite la Faculté des Lettres et sciences humaines bu daara ju kawe gu Seex Anta Joob bu Dakar. Dafa bokkoon ci ñu amoon xam-xam bu gëna mat ci cosaanu nguuru Fuuta Tooro, di dëkk bu am solo ci cosaanu tund wu dexug Senegaal, xam-xam boobu la yoroon tamit ci cosaanu lislaam ca Sowwu Afrig. Bind na ay teere yu bare ci tëriit yooyu, rawatina teere bi nit ñi gëna roy ci li muy bind, La première hégémonie peule. Le Fuuta Tooro de Koli Tengella à Almaami Abdul, juge ci benn teereem bu mu bindoon ca uniwersite waaye soppi ko, di woon Le Fuuta Tooro à l'époque almamale. Abdulaay Bacily, nekkoon na ndongoom. Jangalekat la woon, ci li ñu naan École des Bibliothécaires, archivistes et documentalistes (EBAD). Umar Kan, Tukkloor/Pël la woon, te gëstukat ak seetkat bu mag la woon ci lu jëme ci aadaak cosaanu askanu Senegaal."} +{"id": "8103", "contents": "Bëtu-Jaan garab la gu ëppe ci réew yi ci diggu àdduna bi, fu ci mel ni: Madagaskaar, Réewu Kóngo, Endonesi, Folorit... Garab la gog ab taxawaayam day àgg 8 ba 9i met. Ay xobam dañuy ràbbaloo defub dank. Ay doomam dañuy defum sàq, xonq coyy te dëgër lool ba noppi nangoo bari. ( sakkan) Bëtu-jaan bu tolloo ci di dëgër, dootul neex a sempi ndax reen yi dañuy law fu sori ci biir suuf si. Garabu bëtu-jaan nag amna ay lor: -Xoox yi dañoo am tooke. Benn xoox rekk boo ko ci yëyee man na laa faat. -ku kay jëfëndikoo day wàññi tooke gi. Dangay baxal xoox yi ak meew ba ñu bax nga weer leen ci naaj wi ba ñu wow. Waa pajum cosaan dañ koy jëfandikoo. Xob yi dees koy baxal di ko naan day faj soj ak woppi sëqat. Day yokk kàttanu góor ci néegu sëy. Dees na ko it jëfandikoo ci sëqal kawar. Xoox yi dees na ko def i per fecckat yi di ko takk ak a def ci seen i juŋ-juŋ."} +{"id": "7029", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Benedicta Boccoli(Milano, 11 Nowembar 1966) woy ju Itaali."} +{"id": "7239", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mindelo benn diiwaan ci yu bëj-gannar-sowwu yu dunu São Vicente, Kap Weer. Alto Mira Bela Vista Bom Sossego Centro Chã de Alecrim Fonte Cônego Lazareto Madeira (Ilha da Madeira) Passarão Ribeira Bote Waax bu Porto Grande (Porto Grande') Iniweersite Kap Weer - Mindelo (Liceu Velho) Jean Piaget Iniweersite Kap Weer - Mindelo Iniweersite Mindelo Académica Batuque FC GS Castilho FC Derby Falcōes do Norte CS Mindelense Sporting Farense Staad Adérito Sena Bana Bau Hermínia da Cruz Fortes B. Leza (Francisco Xavier da Cruz) Humberto Duarte Fonseca Cesária Évora Sérgio Ferreira Aguinaldo Fonseca Corsino Fortes Sergio Frusoni António Aurélio Gonçalves João Cleofas Martins Georgina Mello Luís de Montalvor Luís Ramos Morais Yolanda Morazzo Tito Paris Erin Pinheiro Rambé Onésimo Silveira Ovídio de Sousa Martins Fredson (Fredson Tavares), Carlos Veiga Lela Violão (Manuel Tomás da Cruz) http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Batuque FC - Ogol (pt) CS Mindelense (pt) http://www.mindelo.cv (en) (pt) Mindelo Infos (fr)"} +{"id": "8211", "contents": "Totaasoro xeet la ci xeeti acacia. Garab gi amna Senegaal, Kamerun, ba ca Réewu Diggu-Afrig. Totaasoro garab gu am ay dég te ndaw la, guddaayam man naa toll ci 8 jàpp 9i met. Ay xobam dañuy sew, seen guddaay man naa toll ci 3 jàpp 7i sàntimet. Garab gi mi ngi jebbi ci taw yi jëkk, walla lu ko jiitu tuuti. Garab gi dees na ko jëfandikoo ngir faj biir buy daw ak jafe-jafey mbàq, ak ku jaan màtt. Bantam dees na ko jëfandikoo ci liggéeyu tabax, di nañ ko def itam matt di ko taale, mbaa këriñ. Acacia dudgeoni"} +{"id": "8229", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Lameirão benn dekk-dëkkaan São Vicente ci yu dunu São Vicente, Kap Weer. Pé de Verde http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "8235", "contents": "Timmiñ-tammañ Gàñcaxug ñax la, di it borom juróomi xob yi bokk. Timmiñ-tammañ day law, ab taxawaayam di àgg ba 10i sàntimet jàpp 20i sàntimet . Ab lawaayam day àgg ba 100 Mt. Ab reenam day dëgër fa miy sax it day mel ni am tàgg ( dankalikoo). Day am am peet mu mboq rafet lool. Ci béreb bi féexlukaay yi lay ëppe ak ci tooli \"jardins\" yi. Ci jamono yi miy lawe nag mooy ci weeru suliyee jàpp nowambar ( Naweet). Ay reenam day yokk ag cawarte. Ab nàcc-nacc it boo ko ci defee day taxawal deret ji. Day faj it biir buy daw. Lawtan gi it daa nañ ko jëfandikoo di ko def ay takkun ngir di ci takk ngóob mi ci jamonay góob. Ñax mi daa am tooke gu bon ci jur gi ba tax na waru ñu koo lekk. Potentilla reptans"} +{"id": "8241", "contents": "Garab gii lañuy wax ci Wolof Yoos turu xam-xam wi moom lañuy wax (Agave sisalana) moom daf a bokk ci xeeti (Agaaf) yi bu ko defe dañuy jëfandikoo baatu (sisaal) ngir di ko ràññatle ak yaneen (Agaaf) yi ndax xeetu garab yu ñuy wax (Agaaf) daf a bari lool te ci xeetu garab yuy am ci wetu (Amerig) lay doon mu doon xeet yu bari moom nag ñu di ko ràññatle mu bokk ci njabootu (Agaaf) yi waaye ñu jël baatu (sisaal) ngir di ko ràññatle turu xam-xamam nag mooy (Agaaf sisallnaa) moom nag garab la goo xam ni ci xeeti (Agaafl yi la bokk kon baatu (Sisaal) lañuy jël di ko jëfandiko ngir ràññatle ko ak yaneen garab yi nga xam ne (Agaaf) lañ, Moom nag fimuy faral di sax réew yu ñuy tudde (Karayibil) fu de me ni (Panamaa) ak (Kubã) ak fu de me ni (Jamayg) réew yooyu fala baree lum fay sax leg lee ñu gis ko faneen waaye foofu la ëpp lum fay sax mi ngi faral it di sax ci barab yi nga xam ni dafa nooy te di faral di tàng foofu la ëpp lumuy sax kon ñi ngi koy faral di gis ci réewu (Karayibi) añs kom ni ma ko waxe."} +{"id": "8247", "contents": "Sanaar garab la guy ñoree ci tefes gi mi ngi gën a yaatoo ci géeju atlantig bi. Dalee ko ci Gànnaar ( Muritani) jàpp Àngolaa topp tefesug Amerig gu digg gi ba ci bëj-saalumu Amerig lu ci mel ne Beresil. Garab gi nag bant bu tooy te diis la yor ba noppi dëgër xaw a paalmaan. Bant bu jafee wowal la. Waaye bu demee ba wow nag day jafee damm ndax dëgër gim dëgër. Bu duggee cim ndox it man na faa yàgg lool te du yàqu ndax dëgër gi mu dëgër. Am xàncam mi ngi toll ci 12,5%. Ay xobam dañoo dëgër. Reen yu bari te dëgër la yor. Ab bantam man nañ cee defar gaal, kër (baraag) , ay jumtukaayu kër ( lal, Cempteŋ, toogu ak yu ni mel). Man na matt ak këriñ. Doom yi bees leen baxalee ba ñu bax ngir wàññi tooke gi manees na koo jëfandikoo ci jamonoy xiif. Xob yi walla reen yi dees koy xoromee lujum yi ak yu ni mel. Xànc mi daan na ñu ko jëfandikoo ngir wirgo wu xonq. saxaar siy jugge ci matt mi it day dàq i yoo."} +{"id": "8253", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Achada Furna benn dekk-dëkkaan Santa Catarina do Fogo ci yu bëj-saluumu yu dunu Fogo, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "8265", "contents": "Taab nu ngi koy faral di gis lu ci ëpp ci àllu Sayel bi, fi muy sax itam danuy seetlu ne suuf si day dëgër. Senegaal ba Kamerun ak Somali, amna ñu koy jàllale ci diggante réew yooyu. Boo deme Niseria it di nga koy faral di gis ci boori \"Sud-Ouest\". Taab garab la goo xam ne guddaay bi dina dem ba ay 12imeetar ci kaw. Te ay wànqaasam day am lu ci ëpp ay dég yu xaw a dëng. Loolu moo tax muy man a jàppanteek yeneen garab yiy nekk ci wetam. Ba laa man a sax dëgg nu nekk ci njeextalu noor bi walla ci biir nawet bi. Dina am ay xob, dina am ay meññeef. Garab gi nag day faj ay feebar yu bari, yu ci mel ne: biir buy daw, saan, day yokk cawarte, tegsi di ubbi biir ngir ngay man a lekk bu baax. Combretum Nigricans"} +{"id": "3274", "contents": "Imbraatóor gu Mali ba ci xarnub XII, xamalu nu ko woon lu bari. Ci li tegu ci atum 1150, la nu xam tur yu mel ne Hamana, Jigi Bilali(1175-1200) ak Musaa keyta di ko wax itam Allakoy (di tekki neex yalla). Mi ngi yamoon ci Mbàmbulaanu Atlas ci sowwoom, Dexu Niseer ci penkoom, tay ñuy yii réew: Mali, Senegaal, Gaambi, Ginne, Ginne Bisaawóo, Gànnaar, ak ab xaaj bu mag ci Kot diwaar. Ci boobu diiwaan (Sudaan) ag nguur gu ndaw judd woon na fa: Mandeŋ walla Mali (Malenke: nitu Mali). Ci li gën a siiw coosaanam, ay dëkk-dëkkaani mande yu bari yu nekkoon ci Kaw-Senegaal ak ci Kaw-Niseer. Traware yi nekkoon Dakadiyala, ci réewu Kri, ci wetu Nagasola, ci Kaw-Bakoy, Konte yi nekkoon Tabu, ca Doodugu (di tekki réewu Doo), Kamara yi ca Sibi, ca Siendugu, Keyta yi ca Nareena, ca Doodugu ak ca Doj yu Mandeŋ, nekk ci diggante Sigiri ak Kita."} +{"id": "3370", "contents": "Tugal benn la juroom ñaari gox yi nekk ci àdduna bi. Ay dig yu suufi Tugal yenn saa yi day indi ay werante, su ñu xoolee ni ko waa tugal ci seen bopp jappee, ci penku ci Asi la sës, ci sowwu mi ngi yem ci Mbàmbulaanu Atlas, ci bëj-gànnaar ci dottu bëj-gànnaar, géej gu diggu gi mooy koy yemale ci bëj-saalum. Liy indi werante bi mooy Risi ak Siipër ak Tirki, réew yi ci wàllu séwógaraafi dañ leen di boole ci Tugal te xaaj bu am solo ci seen suuf nekk ci Asi. Tay am na weneen gisiin ci ay digi Tugal. Waa Tugal yi Da ñuy jàpp ne"} +{"id": "3460", "contents": "Bëj-gànnaaru Aamerig ab gox la bu nekk ci Bëj-gànnaaru xaaju kol-kolu àdduna bi, féete, ci penku Mbàmbulaan gu Dal gi, ci sowwu Mbàmbulaanu Atlas, ci bëj-saalumu Géeju Dottub Bëj-gànnaar gi, ak ci Bëj-gànnaaru Aamerig gu bëj-saalumu. Mooy làccu bëj-gànnaar wu goxu Aamerig. Ci bii gox ñetti réew yu mag a fe: Kanadaa Meksik Réew yu Bennoo yu Aamerig Kanadaa • Meksik • Réew yu Bennoo yu Aamerig"} +{"id": "3526", "contents": "Nosukaay ab wuutuloxo bu mbëjfeppal la buy seggat ay xibaar yu ñu ko jox jaare ko ci ag noste gu xellu gu ñu tëral-jiital. Ci wàllu xibaarfeppal la ñu koy jëfandikoo. Français: ordinateur English: computer, di tekki waññikaay, ndax yi ñu ci njëkk a defar waññi rekk lañ doon def."} +{"id": "8313", "contents": "Làkk ci wax ci Almaañ"} +{"id": "8319", "contents": "Xët wii day dajale mbooleem tëriit walla jukki yu wuute ëmbiit te bokk tur. Tarrafal, Kap Weert: Tarrafal, dëkku ci yu dunu Santiago Tarrafal, dëkkaanu ci yu dunu Santiago Tarrafal (Ribeira Grande) - dunu Santo Antâo Tarrafal de Monte Trigo, dëkk-dekkanni ci yu dunu Santo Antão Tarrafal de São Nicolau"} +{"id": "3544", "contents": "SUNNAY JULLI Ay sunnaam 18 la, 1 liqaam 2 saar wi ci ginaaw faatiya (sunna sun feddali la) 3 taxaw gi gay taxaw di ko jàng (sunna sun feddali la) 4 birël fi mu ware 5 yalu fi mu ware 6 kàbbar bu dul bu njëkk bi 7 taaya ju njëkk 8 taaya ju mujj 9 julli gi ngay julli ci yonant bi ca taaya ju mujj ja 10 jataayub taaya ju njëkk ja 11 jataayub taaya ju mujj ja 12 li dolliku ci dal gi ngay dal 13 li dolliku ci sëlmël bi 14 birël sëlmëlub farata ba 15 delloo sëlmël Imaam 16 delloo ko ki ci sa wet 17xerawlug maamoom bu imam dee birël 18 am saatir bu dee imaam walla kenn ku beru,waaye kuy roy moom imaamam doy na ko saatir."} +{"id": "3550", "contents": "SUNNAY TIIM Sunnay tiim ñatt la : 1 toftale ga (mooy jiital li war a jiitu li ci war a top topp ci) 2 doorub ñaareel bi ngay door sa loxo ci suuf 3 masaa li top ci tikkujara yi. Na nga ba tiim nag tey jàpp,boo weree waxunu boo weredee walla nga am ngànt lu wér,kon bu boobaa nga man a tiim."} +{"id": "8409", "contents": "Texel mooy dunu réewum Olaand."} +{"id": "8451", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sporting Clube Bisaawóo/Sporting Clube Gine Bisaawóo (wu-portigee: Sporting Clube de Bisaawóo) benn football club ci \"Campeonato Nacional (Gine Bisaawóo)\" ci dekku Bisaawóo. Campeonato Nacional (Gine Bisaawóo): 13 1983, 1984, 1986, 1991, 1992, 1994, 1997, 1998, 2000, 2002, 2004, 2005, 2007 Staad 24 Sattumbar (Estâdio Nacional 24 de Setembro) Sporting Bisaawóo - Wiki Sporting/ (pt) Filiais, Resto do Mundo, Sporting CP, (pt) 9 Mei 2018 Staad Várzea - World Stadiums (en) Dalub Web Sporting Bisaawóo Sporting Bisaawóo - Soccerway https://web.archive.org/web/20150722005220/http://scoreshelf.com/ggbb/en/Sporting_Clube_Bissau"} +{"id": "8457", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Campo Baixo benn dekk-dëkkaan Brava ci yu sowwu yu dunu Brava, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Susanne Lipps, Oliver Breda: Reiseatlas Kapverdische Inseln. Hrsg.: Dumont. Dumont, Ostfildern 2005, ISBN 3-7701-5968-3, Dunu Brava, p. 153–156."} +{"id": "8499", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Monte Largo benn dekk-dëkkaan São Filipe ci yu bëj-saluumu yu dunu Fogo, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "8565", "contents": "Ay at ci gannaaw, setluwoon nanu ci aduna bi yep mbas mu tudd \"grippe\". Mbass yi ci doomu jangoro yu bayeko ci gripp u mala lanu jogge gannaaw banu nekke ci jawu ji ci ay mala yu melni picc wala ay \"mamifere\" yu am infection. Yennsaay doomu jangoro yu mala yi danuy soppeku nekk ay doomu jangoro yu nit gannaaw loolu walante am ci diggante nit ak nit. Infection \"zoonotiques\" lanu leen di woowe ndax ci mala lanu jogge. Wallu sorri wante nu gen ko xam ci sorri wante nit ak nit njariñam mooy mbass u gripp bu mel ni Korona du law torop.Sorri wante digaante nit ak nit mooy fexe baña jeggeyanto nit ku nek, nekk ci been weet bu dee dangeen di waxtan wala sax moytu dajalo ci yenn bereb yi di faral am mbolo say yo ko mene. Jeff Kwong fajj kat bu xam xamam macc ci wallu jangoro yu nit di am gannaaw infection mungi nekk ci benn dara ju mag ju nekk ci Toronto neena sorriwante bi mooy li nit yi wara def ngir mena mucc ci jangoro ji wante du berr nit ki."} +{"id": "8571", "contents": "Isifo esidaleka emoyeni siso nasiphi na isifo esibangelwa ziintsholongwane ezibhabha okanye ezihlala emoyeni nakwi zinto ezibhabhayo ixeshana. Izifo ezi loluhlobo uyakufumanisa ukuba zifumaneka kwizilwanyana kunye nasebantwini. Ezintsholongwane zizifo ngezifo ezosulela ngokuphefumla, ukuthetha, ukukhohlela, ukuthimla, ukufafazwa kwezinto ezingamanzi, kunye nayiphi na into ebangela kushiyeke izinto ezibhabhayo emoyeni. Amaxesha amaninzi izifo ezifumaneka emoyeni zibangela ukurhawuzelela okanye izilonda kwiimpumlo, umqala kunye nemiphunga, kubange ukukhohlela oko, umqala obuhlungu, kunye nezinye iimpawu ezibonakala kumzimba wonke. Izifo ezininzi ezixhaphakileyo ekuqwalaseleka ukuba zosuleleka ngokuhlala emoyeni ziquka ezi zilandelayo, kodwa zibe zingaphelelanga apha: coronavirus, measles morbillivirus, chickenpox virus; Mycobacterium tuberculosis, influenza virus, enterovirus, kunye ne-norovirus. Ezi zifo ziye zifune ukuba umntu ahlale eyedwa angadibani nabanye ngexesha lokunyangwa. Izifo ezidaleka emoyeni zibangelwa kukuhamba-hamba nokubhabha kweentsholongwane emoyeni. Unobangela wazo ke kukosuleleka kwezinto ngezinto, ukususela kwiincindi zomzimba zabantu nezilwanyana, okanye kwinkunkuma. Ezintsholongwane ziye zande ngokuba zihlale kuthuli okanye emoyeni othi abhabhe lee na lee ixesha elide. Umzekelo, ukuthimla kuhamba umgama omde, omlinganiso ubukhulu ngange bhasi, onothi ubangele kusuleleke isininzi sabantu. Ukuphefumla umoya oneentsholongwane kungabangela izilonda okanye ukurhawuzelela, kwaye kuchaphazele nendlela yokuphefumla komntu."} +{"id": "8577", "contents": "Ci wallu pajj saytu yaram mooy xool nit ki ban jangaro moo nek ci moom walla luy wone liko febaar. Saytu nit ki nak dafay lacc xam dembam ak li ci yaramam ndax ñu xam limu andal. Yennsaay, benn wala saytu yu berri dañu koy amal ci jamonoy gëstu pur xam yan xeet u feebar ñoo nekk ci yaramu nit ki. Lek lek itam saytu yaramu nit ku ñaak bakkanam ba pare mën nañu ko jappe kom saytu yaramu nit ki pur xam ban feebar moo nekk ci moom. Saytu yaramunit ki dafay faral di nekk lu jafe ndaxte mandargay doomu jangoro yu berri dañu jafe xam loolu. Ci missaal yaramu nit buy xonk jafe jafe la ci pajjkat yi xam mandargay ban feebar la. Pajum yoon ak saytu limu andal: Xam lu bari ci kuy faju, mana xam ay febaaru dembam,saytu yaramam and ak yenen xeet u saytu (buko jare lacte kimu jege ndax geuna xam). Saytu dafa melne xool beep xeet u febaar bu nekk ci nit. Saytu meunna doon pur xam mandarga bepp feebar bu nekk ci yaramu borom. Saytu ci wallu tontu yi,setlu, wala yenen xeet u jangat."} +{"id": "8595", "contents": "Royuwaay:Infobox Politicien Faatu Bom Bensudaa mu ngi juddu fanweeri fan ak benn ci weeru sãawiyee atum 1961 ci Bànjul. Laykat (awokaa) la bu dëkk Gàmbi nekk tamit toppekat bu mag bu ëttu àttekaayu àdduna bi (pólokirëer seneraal bu Cour pénale internationale (CPI) ) ginnaaw bu fa nekkee, diiru juroom-ñetti at, toppekat bi topp ci kow njiit la. Faatu Bensudaa mu ngi juddoo Bànjul. Waajuram wu góor ku njaboote la ndax am na ñaari jabar, am ak waajuru Faatu Bensudaa juroom-benni doom, am ak jeneen jabar ji juroom-ñaari doom. Waajuram wu góor nguur gi la doon liggeeyal, waajuram wu jigeen di liggeeye ci restoraŋub liise. Wax na ne, ci seen njaboot gi, góor ak jigeen yépp lañu doon ñaax ñu dem jàngi lekool. Kenn ci ay magam ? yu jigeen ab deppite la woon, am ci ku nekk jigeen ji jëkk a def surnaal ci tele bu Gàmbi, am ku ciy liggeey ci wenn tëralin wu jëm ci jigeen ñi te mbootayu xeet yi (Nations Unies) sumb ko. Faatu Bensudaa dafa teel a bëgg xeex ngir nit ñi jot seen àq ak yelleef, rawatina jigeen ñi, di dem di teeweji ay layoo."} +{"id": "3718", "contents": "Ba mu fa nekkee ba guddig gàmmug atum haksasin,di junni ak ñatti téeméer ak ñaar fukk ak juroom,di guddig àjjuma,la fa Sheex Ibra FAAL ñëw,tukke Ndar,indaale këyit wu juge ca tubaab ya di ko may mu dellu réewam Senegaal,murid boobu it dikk jàpple ko ci tuxu gi,mu tàmbalee waaj,di tàggu waa dëkk ba ,ba àjjuma ja dellusi,di fukk ak juroom ñeent ca weer wa,mu génn këram googa sóobu yoonu Ngaanjaar,maanaam Gaaya,dib dëkk bu nekk ci penku bëj-gànnaaru Dagana,dex gi romb na fa,ñooña sàkku ci moom mu julli ci seen jàkka ji nu doon yeesal ,ngir barkeelu ci,mu ànd ak seen imaam ja Muxtaar SOW, julli ñaari ràkkaa ci njëlbéenug yoor-yoor,jëggi dex gi dem dagana,nekk fa ba bisub gàwwu ñaar fukki fan ak juroom ñatt ci weer wi,mu dugg gaal ci tisbaar ji jëm Ndar. Jamono yi mu nekke woon Dagana,nganale gu nekk defal nanu ko ko fa,ci bëcëg gi, bu guddi masaan a jot,ñu daa indi ay làmp yu leer ci kanamu bóoli yi."} +{"id": "3790", "contents": "Xasida yi sërignbi bind laata 1324H Xasida yi sërignbi bind ganaaw 1324H Njangum xasida"} +{"id": "3820", "contents": "am Màkkaanum mbëjfeppal, di ko wax itam màkkaanum m-bataaxal, walla màkkaanum e-mail, am mbooloom ay araf la, muy teewal ab boyotu bataaxalub mbëjfeppal bu nekk ci ag mbaal (reseau) gu xibaarfeppal gu mel ne internet. Màkkaanum mbëjfeppal mooy tax ñu man a yónnee ab m-bataaxal (bataaxalub mbëjfeppal) kenn nit ci internet. Ci lu bari dañuy jaawatle màkkaanum mbëjfeppal ak màkkaanum web, mi nga xam ne du lenn lu dul am màkkaan mu dalub web. Te sax am na yeneen xeeti màkkaani internet. Kon liñu lay yónnee ci sa màkkaanum mbëjfeppal du ab bataaxal, ndax bataaxal dañ koy jàppe niki lu ñu bind ci këyit ak xalima. Bataaxalub mbëjfeppal la, su ñu ko gàttalee mu doon m-bataaxal (di ci jàng: miim-bataaxal)"} +{"id": "4240", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Warsaw mooy péeyu réewum Poloñ"} +{"id": "7750", "contents": "Hamamatsu benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 789.407. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "1828", "contents": "Esloweeni (Republik bu Esloweeni) : Réewum Tugal (Óróop)"} +{"id": "7762", "contents": ".gr mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Girees. Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1989. (en) IANA Whois Information (en) GRWeb.ICS.Forth.GR - The Official .gr Registry website of FORTH"} +{"id": "1888", "contents": "Guwaam : Dun (Géejpeek u Pacifik)"} +{"id": "1972", "contents": "Saint Vincent and the Grenadines : Dun (Géejpeek u Atlantik), réew"} +{"id": "2272", "contents": "Soxna mooy baat bu ñuy jox kilifa gu jigéen, bu doon góor la sëriñ lees di wax. Dees na tudde soxna itam ndayu nitug Yàlla gu ñu ràññee, ngir màggal ko, ci misaal : Soxna Maryaama (yaayu Yeesu iisaa). Dees na faral it di woowe soxna yeneen jigéen, ndax rekk séen jikko yu rafet walla rekk ngir wormaal gu ñu leen wormaal. ci gàttal soxna jigéen ju baax. Ñi ëpp bu ñu koy jëfandikoo jabar lañu ciy jublu Dees na wax it doomu soxna jublu ci Sëriñ, nitug Lislaam:kër doomi soxna yi,"} +{"id": "7876", "contents": "Gerte xeetu garab la gu bokk ci njabootu lujum yi. Mi ngi soqeekoo ca réewum metsig. Dees na ko bay ci gox yi gën a bari naaj ak taw, fu mel ni réewum Senegaal. Dees koy ràññee ci suul gimuy suul ay meññeefam. Gerte gàncax la gog at ba at lees koy bay su dee du mbayum dër. Xobam day nëtëx. Mi ngi toll ak 20i ba 90i sànti meetar ci guddaay. Meññeefam a ngi tollu ak 3i ba 5i sànti meetar. Garab la it gog dees koy bay ci suuf suñu ndiraag Endoy Aamerig ya woon kepp a ko doon bay ci àddina. Ginnaaw bi la ko way-noti Ispaañ yañu daa woowe: \"conquistador\" tasaare. Ca Peru gisoon nanu ci seeni jalaase maam ya ay peppi gerte. Noonu la gerte tàbbee ci kembaarug Afrig law bokk ci mbayu Senegaal. Dees na ci jële diwu gerte. Diw googu dees na ko jëfandikoo ngir togg ceeb ak yu ni mel ca Senegaal ak feneen. Dees na ci jële it tigadege. Joolaa yi ñu xereñ lañ ci liggeey boobu. Tigadege boobu dinañ koy boole ak cere ak yeneen. Kembaarug Afrig ak Aamerig nag ñoo ëpp luñ koy jëfandikoo ."} +{"id": "7894", "contents": "Saab-saab xeetu garab la gu bokk ci njabootug « Moringaceae », mi ngi bàyyikoo ci bëj-gannaaru End. Garab gu fés la leegi ci àddina bépp, te miin barab yi bari naaj. As ngarab la su gaaw a màgg te man a muñ bekkoor. Guddaayam danay àgg ba 10i met. Saab-saab garab guy gaaw a màgg la. Peeram danay àgg ba fukk baa 12i met, dàttam nag danay àgg ba 45i sàntimet, xàccam melo wu baam la te jege weex. Tóor-tóor bi daa am xet te nguuni-ngaana, danay am ba juroomi xob yu tolloowul. Wirgoom dafa mboq. Tóor-tóor bi guddaayam 1 la ba 2,5i sàntimet cib guddaay. Yaatuwaay bi 2i sàntimet la. Doom bi këmbaan la gu ñàtti-koñe te palmaan. Guddaayam 20 la ba 45i sàntimet. Xoox bi dafa wërmbalu. Saab-saab bari na pàcc yees ciy jëfandikoo: foytéef bi, xob wi, xoox bi su ñoree, diw bees ciy jële, tóor-tóor bi , reen yi. Saab-saab dees na ko jëfandikoo ci anam yu bari ci wàllug toggu ci àddina bépp. Manees na ko lekk nim bindoo."} +{"id": "7915", "contents": "Sanqaay xeet la ci xeeti garab yoo xam ne dañuy màgg ci fu am naaj, ñung kay fekk ci kémbaarug Afrig bu yaatu fa lool. Waaye itam, Waaye desu ko fekk fu mel ni: Nambi bi, ak Butsuwanaa, ak Afrig bët Saalum. Garab la gog man naa sax foo xam ne amul ndox. Baayima yu bari dan koy jëfëndikoo ngir di ci tabax seen i dëkkuwaay lu ci mel ni xeet i picc yi. Ay xóbam dana yor melo bu muloŋ , ci yaatu waay, manees na koo natt ci juróom-fukk, jàpp teeméer ak juróom-fukk ci ay milimeeter. Ay xóbam, danoo gaaw ci lool ci xeex biir buy daw, loolu moo tax mu bokk ci xeeti garab yi nga xam ne ci fajum cosaan. Ficus glumosa"} +{"id": "2438", "contents": "Téeree ngii di benn ci yi ñu gën a yër ci àdduna bi, mooy téere bees sellal ci lislaam, di fi jullit ñiy ball-loo seen yoon di Shariiha, ak ci sunna siy dundiinu Yónnent bi (jàmm yal na nekk ci moom), kon nag bu am solo la lool fi jullit ñi. Alxuraan: Alxuraan mooy téere bu sell bi ñeel jullit ñi, mooy balluwaay bu njëkk bi ñeel yoonal gu Lislaam gi, ci ginnaawam la Sunna di ñëwe. Li njëkk a wàcc ci Alxuraan it mooy laaya wi njëkk ci saaru Halaq muy : «Jàngal ci sa turu boroom bi bind (sàkk) » Alxuraan nag mooy waxi Yàlla ji mu wàcce ci Yonentaam ba Muhammad, Jibriil nag mooy ndawul Yàlla tey malaaka mi ko wàcce; ngir nag Yonent bi jottali ko nit ñépp,. Moom nag fa Yàlla dees koo bind ca àlluwa jees wattu ja (Lawhul Mahfuus), àlluwa jii nga xam ne Yàlla bind na ca lu nekk njëkk mu koy sàkk."} +{"id": "2456", "contents": "Ci angale mooy Blastus; Ci faranse mooy Blastus Bëkk-néegu buur ba Erodd Agaripa I la woon. Turam feeñ na ci Injiil ci Jëf 12:20."} +{"id": "2462", "contents": "Ci làkku yawut la tur wi jóge. Ci angale mooy Bartimaeus; Ci faranse mooy Bartimée Gumba ci dëkku Yeriko la woon, bi Yeesu gisloo woon. Man nga jàng ci Bartime ci Mk 10:46-52."} +{"id": "7924", "contents": "Bul garab la gu am ay xob yu tasaaroo ak peer buy gudd lool bu man a àgg ci fukk ak juroom ñatt ba ci ñaar fukk ak juroomi met ci njoolaay. Ci gëx bi di njëlbeenu peer bi dana yaatu ba àgg ci juroom benni met peer bi nag ci boppam man naa dem ba ci lu ëpp met ci xala ci yaatuwaay. Garab gi ay njariñam manees na cee faju man nañu koo jëfandikoo ci matt walla sax ñu di ko lekk. Ci wàllum paj xas mi man naa faj ay tànk yuy ruux walla tànk yu ab sedd di jàpp. Reen yi man nañu koo jëfandikoo ngir faj feebaru xel. Yu bari ci garab gi it man nañu koo jëfandikoo ngir faj tële ak faj bopp buy metti ngir faj ay picc ngir faj yaram wuy sol ndox ngir faj coona walla it nu man koo jëfandikoo ngir di ci faj i goom walla di ci faj i saan man na it yombal njurum jigéen maanaam jigéen juy wësin dena ko koy yombalal. Leneen ci ñariñ yi: Garab gi man nanoo jëfandikoo xas mi ngir defar ci ay basaŋ walla am ci matt mu ñuy togge."} +{"id": "2534", "contents": "Bosor – ci àngale mooy Beor, ci faranse mooy Bosor. Baayu Balaam la woon. Dañu ciy wax ci Injiil ci 2Pi 2:15."} +{"id": "7963", "contents": "Rëb-rëb gi xeetu garab la gu bokk ci njabootu Terminalia, Afrig gu sowu lees koy fekk. Rëb-rëb gi gàncax guy hàgg cig guddaay 2 ba 4i met la, mbaa garab guy hàgg cig guddaay 8 ba 12i met, te ronam day gàtt ba noppi am xànc mu baam. Ca Mali xobam dañ koy cuubee ndimo ngir mu am wirgo wu mboq. Terminalia avicennoides"} +{"id": "2594", "contents": "Doxalukaay bu mbëj, ab wuutuloxob mbëj la, boo xam ne kàttan giy duggu ci moom gu mbëj la te ga muy génne gu doolerandu la. Doxalukaay yu mbëj yi am nañu solo lool ci dundiinu jamono ju bees ji, te it dëgg la sax, ne limu doxalukaay yu mbëj yi nekk ci am réew dafay firndeel tolluwaayu jëm-kanamam. Maanaam yokkug limu doxalukaay yu mbëj yi ci am réew bokk na ci wonekaay yiy firndeel tolluwaayu yokkuteem ci wàllu xarala mu réew moomu. Ngir dëggal loolu, doy na xool ci jumtukaay yi nekk ci li ñu wër: ca saxaar ba ci watukaay ak yeneen ak yeneen, yi ngeen xam ne nit ku bees ki moo ngi koy jëfandikoo bu baax, man naa ni sax ñooy doxal sunug dund. Doxalukaay yu mbëj yi dañoo bari te wuute, am na doxalukaay bu dawaan bu wéy, doxalukaay bu dawaan bu safaanu moom mu séddaliku ci doxalukaay bu demandoo ak doxalukaay bu demandoodi,. Wëndeeluwaan Tekkaaralaan Toolu bijjaakon Bijjaakon Dawaanu mbëj bi day jaar ci ag lëmës gees wëndeel ci ab dogub weñ bi tudd tekkaaralaan bi."} +{"id": "8116", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Santa Luzia diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Armand d'Avezac and Eugène de Froberville, Îles de l'Afrique. L'univers : Histoire et description de tous les peuples, Firmin-Didot, Paris, 1848, p. 214 https://web.archive.org/web/20120224220525/http://www.areasprotegidas.cv/index.php?option=com_content&view=article&id=25&Itemid=11"} +{"id": "8212", "contents": "Këwsu garab la gu bokk ci njabootug moracées. Moo ngi bàyyikoo ci dëkki Asi yi. Garab la gog ci ay bot lañ koy jëmbët, ci réew yi xaw a tàng. Xeetu garab la gog bareetul ci foofu mu cosaanoo muy Asi. Këwsu garab gu mag la, day màgg màgg gu gaaw. Guddaayam mannaa toll ci 30 ba 40i Met. Xobam day nëtëx fu mu toll. Garab gi bu màggee day am ay doom. Doom yu ndaw yi seen guddaay 1 jàpp 2i sàntimet lay toll. Garab gi xob yu mag yi seen guddaay danay toll ci 10 jàpp 35i ci ay sàntimeet. Seen yaatuwaay moo ngi toll ci 5 jàpp 15i ci sàntimet. Garab yu ndaw yi seen xob mooy gën a gudd, Xob yi ñoo ngi màgge ci biir lu mel ni mbaxana. Mbaxana moomu day màgg ni xob di màgge. Bu demee ba xob wi mat, mbaxana mi day daal di rot. Garab gu bari ay reen la. Këwsu dees na ko jëfandikoo ngir rafetal ay barab. Xobi garabug Këwsu Car bi bàrtt bi Doom yi Doom yi batay Ficus elastica"} +{"id": "4597", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Kamerun am réewu diggu Afrig la, jëmmam dafa mel ne ab ñettikoñ, rëye na 475 442 km², 98,8% di suuf, 1,2% ndox la, di 42u réew mi ëpp ci àdduna bi, am na it 402 km ci tefes. Réewum Niseeriyaa moo ko féete sowwu, Mbàmbulaanug Atlas gi, Gineg yamoo gi, Gaboŋ ak Kongóo-Brasaawiil nekk ci bëj-saalumam, Réewum Diggu Afrig ak Cadd nekk ci penku, dexub Cadd bi ci bëj-gànnaar. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkinaa Faaso • Buruundi • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Bennoo yu Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Jibuti • Isipt • Eriitere • Ecoopi • Gaboŋ • Gaambi • Gana • Gine • Gine-Bisawóo • Gineg yamoo • Keeñaa • Lesoto • Liberiyaa • Libi • Madagaskaar • Marook • Malawi • Mali • Móoris • Gànnaar • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeriyaa • Ugandaa • Ruwandaa • Sahara gu Sowwu • Sao Tome-ak-Principe • Senegaal • Seysel • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Suwaasilaand • Tansani • Cadd • Togo • Tuniisi • Sambi • Simbaawe"} +{"id": "4663", "contents": "yabale tukkib xam-xam ci réew mu sori, mbaa mu jafe, walla tukkib nemmiku bu am solo mbaa mu xaw a yëngu;nit ak bagaas yi bokk ci tukki bii: ab yonne bu jëm dottub bëj-saalum émission expédition: Voyage scientifique dans un pays éloigné ou difficile, ou voyage touristique plus ou moins important ou mouvementé ; hommes et matériel participant à ce voyage : Expédition au pôle Sud."} +{"id": "4783", "contents": "écoles moyennes"} +{"id": "8248", "contents": "Jaxan-jaxan xeet la ci xeeti garab yi bokk ci ñoñ Prosopis. Ñi ngi koy fekk ci gox yi nekk diggante Afrig gu naaje jàpp Sahel. Garab guy àgg 12-20i met taxawaay la, jëmm ji daa jub xocc te muluŋ ba mat 1,10i met ci ndigg li, kaw gi daa ubbeeku am i xob yu sëgg te wirgoo nëtëx bu leer. Xasam mi daa am i paq yu sew te dëgër, nekk ci diggante baam ak ñuul. Li ci ëpp ci ñaareelu xaaju noor walla ca taw yu njëkk ci nawet lay meññ. Dinay faj yii: bëñ bu xomaat (walla bëñ buy metti), noyyikaay bu fatt, ay goom, deru yaram bu wopp, tawati gët. Dinay faj it metiitu biir, nopp, bopp ak biir buy dàw. Dinañ koy faral di jox jur gi. Dina faj emoroyitu jur gi. Fas, nag ak picc dinañ koy jëfandikoo (ñax). Bantam bu tolle ci mboqee jëm mboq bu xall, mucc ci gunóor ak sax yi. Manees na jëfandikoo bant bi ni bantu tabax (tabax kër), bant biy nekk ci jumtukaayu tabax yi."} +{"id": "8254", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Calabaceira benn dekk-dëkkaan Ribeira Grande de Santiago ci yu sowwu yu dunu Santiago, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "8260", "contents": "Sànceer, garab la guy faral di am ci diggu Afrig, réew yu mel ni keeñaa, Somali,Tansani jàpp Gànnaar ba Senegaal. Ci àll bi ak ci tefes gi lay faral di ñoree. Garab la gu man a sëq lool. Ay caram dañoo dëng, ab guddaayam man a toll ci 2i met jàpp 6i met. Ay doomam dees koy lekk. Reen bi boo ko nalee walla nga baxal ko man nga ko jëfandikoo ci wàll um paj yu bari, ( Gaana, Sifili, Gonoore, stomaa...). Sunguf si juge ci reen bi ak xànc mi day faj ay góom. Ay doomam dañuy faj tooke ak lu ci mel ne màtt-màttu jaan. ==Loraange yi== Giseesagu ci lor. Feretia apodanthera"} +{"id": "8266", "contents": "Xoriit ag garab la gog xob yi dañuy sew tey am mbaar muy gën a yaatu lu garab giy gën a màggat. Man naa njool ba ci 3i met ba ci 10i met. Peeru garab gi day dëng. Jafe-jafe yi ko daay yiy indil dagg yi nuy dagg ay xobam tax na garab gi bokk ci yu ñeme coono yi. Xoriit garab la guy sax ci àll, nu man koo jëfandikoo ci lu nuy lekk mbaa di ko fajoo Garab gi ci àll bu bariy garab lay dëkk, walla ci kaw dëkkuwaay yuy max, leeg-leeg ci peggu penkug Afrig. Garab man naa nangu ab sedd yuy am leeg-leeg. Waaye li mu gën a nangu mooy tàngoor, soxla na it suuf su tooy, te it àttan na aw wal(inondation). Lu jëm ci lu nuy lekk, xob yi dees koy togg boole ko ak supp mbaa ay pepp. Foytéefam day am caas bu weex bu nu man a lekk boole ak doom yi nu togg. Foytéefam bi man naa àgg ba ci 4-5i sàntimet ci xala. Xob yi man naa faj bopp buy meti."} +{"id": "8284", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Viana (Deserto de Viana): benn yay ci yu bëj-gannar yu Boa Vista, Kap Weer. Melosuufug kap weer http://www.areasprotegidas.gov.cv/images/stories/highslide/pn_Deserto_de_Viana.html (pt)"} +{"id": "8296", "contents": "Ñaqu BCG (Bacillus Calmette-Guérin) mooy lila gëna mëna aar ci tuberkuloos (TB). Sudee ci réew yi feebaru tuberkuloos wala ngaana bari, digle nañu ñu ñaq benn yoon xale biy sooga judd te amul benn feebar nga ñaq ko ci nimu gëna gaawe su juddoo. Sudee ci barab yi feebar bi bariwul, xale yi nekk ci barab bi ñu ko mëna amee ñoom la seen yaram di am ay matuwaayi moytu feebar bi, waaye su amee kuñu ñaaw njortu ndax amna feebar am déet, dañu koy saytu ba noppi faj ko. Mag ñi amul tuberkuloos te nekk ci barab bu feebar bi bari, seen yaram mën na defar ay matuwaay yu leen di aar ci feebar bi. Ñaqu BCG mën nala aaraale itam ci feebar yu melni ulseeru Buruli ak yenn feebari bacteri yu bokkul ak tuberkuloos. Rax ci dolli dina ñu koy faral di jëfandikoo ngir faj kanseeru naq. Yàggaayu kaaraange ñaq bi barina te wuute, waaye mën na yegg ba 20 at. Ci xale yi ñu ñaq, dina am 20% ci ñoom ñu dul am feebar bi, ñeneen ñi des itam suñu amee feebar bi itam, du leen mënal dara."} +{"id": "8332", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fundura benn dekk-dëkkaan Santa Catarina ci yu dunu Santiago, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "2389", "contents": "Ci angale ak ci faranse mooy Antipas. Toppkatu Yeesu bu jóge Pergam la woon, bi ñu reyoon ndax ngëmam ci Yeesu. Dañuy mana gis Antipas ci Pe 2:13."} +{"id": "5449", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Saa(s-) : 1/60 simili, 1/3600 waxtu"} +{"id": "5569", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ñay w: rab la ci rabi àll yi, bokk na ci rab yi gën a rëy ci àll bi,"} +{"id": "5611", "contents": "Ca Afrig, diine yi yagg nañu fa am. Diine yi am Afrig (yawut, kirist, lislaam), ñoo bokk cosaan. Ca jamono nguuru Kuus amoon, tey di nekk wa Sudaan, nit ñoo fa nekkoon, dañu daan nekk ca diine yu jekk am ca adduna, ci li taarixkat wonee. Ca diine boobu, nit yi dañu daan gëm benn Yalla. Li ñu wax monotheisme ci nasaran. Wa Misra tey di nekk Isipt, ba Sudan, diine boobu moo fa amoon. Ca diine boobu, yalla, mel ni lislaam, ay yu bare la amoon, tur bu nekk wonee benn jikko bu yalla. Ca tur yi amoon na: Ra, Amon, Atoum, Aton, etc. Taarixkat yi, ñu mel ni Seex Anta Joob, walla Sarwat Al Anis Al Assiouty, wonee nañu, diine yawut, kirist ak Lislaam, foofu (wa Misra) lañu cosaanoo. Ndax yonent yi ñu nekk ca diine yawut ak kirist, mel ni Ibrayima, Muusa, Issa, ca seen teree, biibël ak tora, deeni ne, jaar neen Misra, te foofu, jang nañu yu bare ci diine bu fa nekkoon."} +{"id": "2839", "contents": "ci frãse : combustion."} +{"id": "8353", "contents": "1. Liig - Santiago gu Sowwu (Primeira Divisão de Santiago Sul): football (Kap Weer). 2003 : CD Travadores 2004 : Académica da Praia 2005 : Sporting Clube da Praia 2006 : Sporting Clube da Praia 2007 : Sporting Clube da Praia 2008 : Sporting Clube da Praia 2009 : Académica da Praia 2010 : Sporting Clube da Praia 2011 : Boavista FC 2011-12 : Sporting Clube da Praia 2012-13 : Sporting Clube da Praia 2013-14 : Sporting Clube da Praia 2014-15 : Boavista FC 2015-16 : Desportivo da Praia 2016-17 : Sporting Clube da Praia 2017-18: Académica da Praia 2018-19 GDRC Celtic http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html \"Archived copy\". Archived from the original on 2015-09-24. Retrieved 2019-12-17. https://web.archive.org/web/20141231042035/http://fcf.cv/pt/index.php/competicoes/campeonato-nacional http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "8656", "contents": ".tw mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Taaywaan Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1989. (en) Informazioni Whois IANA (en) .TW Domain Name Registry"} +{"id": "8722", "contents": "Abuu Haamidil Xasaali / Gazali Royuwaay:Layu Lislaam Royuwaay:Ay xamle ci jëmmam Turam moo di Abuu Haamit Muhammat Gassaalii, di ab Saa-Tuus, Saa-Naysabuur, di ab suufiyànke, ténku ci ngiiru Saafihii ak pas-pasu Asharii, di kenn ci kàngami jamonoom, di ki gënoon a siiw ci woroom xam-xami jullit ñi ca xarnu juróomeel ba; atum gàddaay ga, (450g - 505g / 1058 ji - 1111 ji) mu nekkoon ku dégg Fiq ak Usuul ak xam-xam xelale (filosofi), doonoon ab suufiyànke ci wàllu tariixa, koju-Saafihii ci wàllu Fiq, ne woon ci ngiiru Asharii ci wàllu pas-pas, muy ki sos daaray Asharii ci xam-xamu wax, di kenn ci ñattiy ponkam ginnaaw Abul Hasan Al-Asharii, (te ñooy Baaqilaanii ak Juwaynii, ak Gassaalii). Ñu daa ko dàkkantalee ay dàkkantal yu bari ci dundam, ba ca gënoon a siiw di \"'''Layu Lislaam'''\", ak yeneen niki: Taaru Diine Ji, Layu Diine Ji, Aji-wubbej Xeet Wi, Barkeb Bindeef Yi, Imaamu Imaami Diine Ji, Teddug Xeet Wi."} +{"id": "8728", "contents": "Ibliis mooy ku ñu dàq ci yërmànde sunu Boroom, di ku ñu dàkku. (Yal na nu Yàlla musal ci moom, moom ak i ñoñam. bu ñu nee Ibliis rekk kilifag saytaane yi la ñu ci namm, moom mi féttérlu woon, lànk, moy ndigalal sunu Boroom, moom nag Ibliis ci jinne yi la bokk, jinne ñoom ñépp a ngi bàyyikoo ci Suumiyaa baayu jinne yi niki ni Aadama nekkee baayu nit ñi. Ibliis nag am na ay sóobare ci nit ni ak jinne (Saytaaney nit ñi ak saytaaney jinne yi). Ñom nag dañoo taxaw teww ngir lajjloo nit ak jinne ba ñu yonjax ci li tax seen Boroom bind leen, su ko defe ëllëg ñu ànd ak ñoom tàbbi sawara."} +{"id": "8557", "contents": "1. Liig - Sal (Primeira Divisão do Sal): football (Kap Weer). http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html#sal \"Archived copy\". Archived from the original on 2015-09-24. Retrieved 2020-06-16. https://web.archive.org/web/20150924011034/http://www.fcf.cv/pt/index.php/associacoes/sal http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html#sal Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "1682", "contents": "Andoor (Pirinsipóote bu Andoor; ca: Principat d'Andorra): réewum Tugal (Óróop) Pyrenees"} +{"id": "1694", "contents": "Bosni Hersegowin (Republik bu Bosni Hersegowin; bs: Bosna i Hercegovina): réewu Óróop"} +{"id": "5755", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Kampala mooy péeyu réewum Ugandaa."} +{"id": "1778", "contents": "Emitai (1971) Ousmane Sembène Senegaal (wo) - (fr) 103' Faat Kiné (2000) Ousmane Sembène Senegaal (fr) - (wo) 120' Fary l'anesse (1990) Mansour Sora Wade Senegaal (wo) 17' Franc, Le (1994) Djibril Diop Mambéty Senegaal, Suwis, Faraas (wo) 44' Garga M'Bosse (aka Cactus ...aka Kaktus) (1975) Mahama Traoré Senegaal, Suweed (wo) 80' Guelwaar (1992) Ousmane Sembène Faraas, Almaañ, Senegaal (fr) - (wo) 115' Haine de la fille, La (1996) Jean-Levi Mahamuohd Beljik (fr) - (wo) 87' Ramatou (aka Hyènes ...aka Hyenas) (1992) Djibril Diop Mambéty Senegaal (wo) 110' Jom (aka Dignity ...aka Jom ou L'histoire d'un peuple) (1982) Ababacar Samb-Makharam Senegaal, Almaañ (wo) 80' Karim (1971) Momar Thiam Senegaal (wo) 65' Karmen Geï (aka Karmen) (2002)"} +{"id": "1784", "contents": "Kirgistaan (Republik bu Kirgistaan)"} +{"id": "1796", "contents": "Malawi (Republik bu Malawi) : réewum Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1802", "contents": "Mikroneesi, Etaa yuñu Federe yu (Etaa yuñu Federe yu Mikroneesi)"} +{"id": "5941", "contents": "Dencukaay:Tamkharit.jpg Bisub Tamxarit Ak Bisub Tamñërit, Bisub Tamxarit di 9eelu fan ci weeru Tamxarit, bis la budi aw xew ci Jullit ñi, rawatina ñi ëpp ci sunnit yi, Siiha yi it dina ñu ko xewal ngir naqarlu, ray gees rayoon Useynu Sëtub Yonent bi (Jàmm ci ñoom) ca réewum Iraak, nees nako fa xumbal, ci àndandoo wàcc ci mbedd yi, di wone séni naqar, Ci julliti Senegaal yi, Baaxoos na toggi cere ca ngoon ga, ba ca guddi ga di guddig Fukkéelu fan ba, mu di guddi gu màgg ci lislaam ngir ay xew-xew aki ngënéel yu ci Yàlla jagleele, ku ca jàppu ba séll julli ñaari ràkkaa, ràkkaa bu ci ne nginnaaw faatiha nga tari saar wu la soob ci Alxuraan, boo noppee sàbbaal Yàlla lu la soob, julli ci Yonent bi (Xeewalug yàlla ci moom) lu la soob, te ñaan say aajo muslu ci balaa yoy at mi."} +{"id": "3583", "contents": "Polineesi benn la ci diwaan yi ñu seddatlee goxu Oseyaani. Bii seddatlin nga xam ne Kureelu Mbootaayu Xeet yi sax mooy la jëfandikoo suy seddatle àdduna bi ci ay Diwaan, gëstukat yi ñoom seddatle bu bees bi la ñu taamu, moo xaaj Oseyaani ci ñaari diwaan: Oseyaani gu jege ak Oseyaani gu sori yi Polineesi box. Diwaan bi dafa am meloow ñettkoñ Baatu Poloneesi waa faraas bii di Jules Dumont d'Uville moo ko sakk ci li jege atum 1830 (moo sakk itam baat yii di Melaneesi, Mikroneesi ak Maleesi), mi ngi jóge ci baati waa Geres yii di πολύς (bari) ak νησος (dun), maanaam dun yu bari. Diwaan bi ay dun yu baree fi ne, man nan cee lim: Awaai (USA) Duni Bennoo bi"} +{"id": "3589", "contents": "Diwaani dott yu àdduna bi ñooy barab yi ne ci li wër dott yi. Goxub Dottub Bëj-gànnaar dan koy jox tekki yu bari; da nuy wax ne mooy mbooleen suuf yi ne ci bëj-gànnaaru Mbegeb dott bu Bëj-gànnaar bi, walla suuf yi ne ci rëddu tus-wu-gaar wu 60° (60 aj) ci bëj-gànnaar. Goxub Dottub Bëj-saalum moom daanaka kenn du ko yemale ci Mbegeb dott bu Bëj-saalum da nuy wax ne mooy mbooleem suuf yi ne ci rëddu tus-wu-taxaw wu 60° (60 aj) ci bëj-saalum. Li ñuy gën a xammee diwaani dott yi ñooy seeniy jamono yuy nangoo sedd, li nuy wax klimaab dott. Diirub nawet naaj bi di na am 24 waxtu (li ñuy duppee naajub xaaju-guddi), diirub noor nak day lëndëm rekk sax-dàkk. Bari na nak ñi dëkk ci barabi dott bu bëj-gànnaar, waaye bu bëj-saalum kenn dëkku fa, lu ko moy am na ay sañc ngir ay gëstug xam-xam, ci wàll wi gën a f��ete suuf ndax lu mu gën a sedd."} +{"id": "6019", "contents": "Dencukaay:Sokhna diarra.jpg Soxna Mariyaama BUSO ñu dàkkantale ko ci jikko Jaaratu-l-Laah (dëkkandoob Yàlla bi) gane àdduna ci atum 1833 ci as ndëkk su tudd Gollere ca Fuuta, Génn àdduna ci atum 1866 ca poroxaan, di way-juru Sëriñ Tuubaa. Soxna Jaara BUSO mom Sëriñ Hamat BUSO (baayam) ak Soxna Asta Waalo MBÀKKE (yaayam), cosaano ci askanu Sëriif gog calale ga dem na ba ca Imaam Hasan mom Imaam Aliwu mom Abii Taalib ak Faatima mom Muhammad Yonentub Yàlla (jàmmi Yàlla ci ñoom), (*xoolal callale gi fii [1] ngir gàttal) Mu dondoo ci loolu ag cell akub Yar ba war ci doomi Soxna jële ko ci Waa-juram wu Jigéen Soxna Asta Waalo MBÀKKE doon ab Jàngalekatub Alxuraan ak xam-xamu diine di yare ci Lislaam rawatina ci Tassawuuf, mu juddu ci loolu Yaayam yar ko ci, Soxna Jaaratu-l-Laahi BUSO jànge na alxuraan ci aji/way-juram wu jigéen wu séll wa te sàmmu, te doon senn Soxna su ame taxawaay bu mat sëkk ci Lislaam ci jàngale ak yare, niki Sëriñ si, ba mokkal ko ci anam gu sell te sax, ci jamono yi muy am fukki at ak ñeente (14 i at) Aywaay! ak li dudam gi di gàtt lépp (33 i at) téewul bind na Alxuraan ñeenfukki yoon ci yoxoy boppam (40 i kaamil) ndax daa mujjoon di ab jàngalekatu Alxuraan ci Taaral mbind, Mu jàngal ko it xam-xamu diinéem niki jennal Yàlla (Tawhiid), Àttey Lislaam akuw yoonam (Fiq), Séllal ak jaamu ngir Yàlla dong (Tassawuuf), bamu wattu ko namu ware, mu yar ko it ci Lislaam, ci jàng alxuraan, ak jëfe ab xam-xamam, yar ko it ci ngor, muñ, nangu, ak jépp jikko jees taamu."} +{"id": "6145", "contents": "Mbëjtekkaaral ab bànqaasu jëmm la buy gëstu feeñte yi juddoo ci yani mbëj yu tekkaaral yi, ci lu gën a jub, mooy liy gëstu doole yi ab toolu mbëj bu tekkaaral (ci maanaa bu dul soppeeku) jañ ay yani mbëj yu taxaw. Àtteb Coulomb, di biy tax ñu man a xayma doole ji F ji benn yanu mbëj Q sàkk te sëf ko beeneen yan q bumu jegeel ak benn digal bi d. Mooy àtte bi ubbi gëstug yile feeñte, ginnaaw ñaareelu xaaju ati 1800 lees ndar-kepp léjmbët gi ak lees wax di yamaley maxwell, xam lépp lu ci laqu, jóge ci mbëjtekkaaral dem ci mbëjbijjaakon ngir gisiin wu gën a yaa ci feeñte yi. Jëmm Toolu mbëj Xiirtalug mbëjtekkaaral"} +{"id": "6199", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Osasco : dëkku Breesil https://web.archive.org/web/20080530101138/http://www.osascobrazil.com/ http://www.osasco.sp.gov.br"} +{"id": "1666", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Gànnaar (Republik bu Lislaamu bu Gànnaar) : réew Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "4780", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Diiwaani Senegaal yi ay xaaj yu yoriin yu Senegaal lañu. Fii mu nekk, séenub lim mi ngi ci 14, la ko dale ca ba ñu sosee diiwaanu diiwaanu Matam ca 2001, teg ci yeneen ñatti diiwaan yi ci 2008 : Kafrin ci digg bi, Keedugu ci bëj-saalum-penku bi ak Séeju ci bëj-saalum, ci Kaasamaas. yax bi péncum ndawi réew mi kàddu (woote) ci 1 fewrie 2008 [1] ay mboole-séen (walla ay mboolante) bu ñu tënkoo ci lim yu aliwa jii (lim yu ñu roowal (yu ñu mottali)) Royuwaay:PolitiqueSénégal Diiwaani Senegaal(Régions du Sénégal) Tundi Senegaal(Département du Sénégal) Ndiiwaani Sénégal (arrondissements du Sénégal) Dëkkaani ndiiwaan yu Senegaal(Communes d'arrondissement du Sénégal) Dëkkaan yu Senegaal (Communes du Sénégal) Gox-goxaan yu Senegaal( Communautés rurales du Sénégal) (fr) Ibrahima Diallo, Le droit des collectivités locales au Sénégal, Paris, L'Harmattan, 2007, 380 p."} +{"id": "1762", "contents": "Wiyetnaam (Republik Sosiaalist bu Wiyet Naam) : réewum Asi"} +{"id": "1798", "contents": "Malt (Republik bu Malt) : dunu + réewu Tugal"} +{"id": "7321", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Angela Cavagna (Genova, 6 suwe 1966) woy ju Itaali."} +{"id": "4864", "contents": "Diiwaan yi ay dog lañu séddaliinu Senegaal, 14 lañu. Fi mu nekk nii 14 lañu, ba ñu sosee Maatam ci 2001, teg ci sos yeneen ñatt ci 2008: Kafrin bokkoon ci diwaanu Kawlax, ak Kéedugu bokkoon ci Tambaakundaa ak Séeju gi bokkoon ci Siggcoor. Séddaliinu yoriinu Senegaal Tundi Senegaal Ndiiwaani Senegaal Dëkkaani ndiiwaani Senegaal Dëkkaani Senegaal Gox-goxaani Senegaal Dëkki Senegaal (fr) Ibrahima Diallo, Le droit des collectivités locales au Sénégal, Paris, L'Harmattan, 2007, 380 p. (ISBN 978-2-296-03770-0) (fr) Djibril Diop, Décentralisation et gouvernance locale au Sénégal. Quelle pertinence pour le développement local ?, Paris, L'Harmattan, 2006, 268 p. (ISBN 2-296-00862-3) (fr) Laurence Porgès, Bibliographie des régions du Sénégal, Dakar, Ministère du Plan, 1967, 705 p. (Thèse de 3e cycle publiée) (fr) Laurence Porgès, Bibliographie des régions du Sénégal. Complément pour la période des origines à 1965 et mise à jour 1966-1973, Paris, Mouton, 1977, 637 p."} +{"id": "2573", "contents": "Nit Kàllaama Yoon Koom-koom Taariix Xibaar Xeltu Diine Melosuuf"} +{"id": "2597", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Pac : baatu ndoktoor moo gën a neex paj te kenn du wax pac waaye paj"} +{"id": "2855", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fr : globe terrestre"} +{"id": "5002", "contents": "Dencukaay:Sëriñ Fallu Mbàkke.jpg Sëriñ Muhammadu Faliilu Mbàkke (dàkkantal: Sëriñ Fallu, Sëñ Fallu, Fàllu Galas, Alaaji Fàllu) gane àdduna ca Daaru Salaam (kërug jàmm) nekk ci tundu bawol ca réewum Senegaal ci 27 ndeyu-koor (rajab) atum 1305 ci gàddaay gi yamoo ak atum 1887/88. Mu tombe ak bis bi turandoom Sunu Sang Muhammad (jàmm i Yàlla ak xéewalam ci kawam) riñaanee ci ndingalal boroomam ànd ak sunu Sang Jibriil (jàmm ci moo) war daaba ju deesi woowe «Al-buraax», Ci rañaan googii la ko Yàlla sunu boroom joxee julliy joróom di ponk bi ëpp doole ci lislaam, waral ko ci mboolem jullit ñi, ak xeet i xam-xam yu mu fi sotti ngir nun ak ya ko ñeel ci ag jagle, Muy guddi gu màgg ci Lislaam, guddi gi nu xéewal gi dikkale juge fa Aji-Màgg gi. Sëriñ Fàllu Mbàkke génn na àdduna ci atum 1968 (dund 81 ciy at) ci ginnaaw bi mu nekke xalifab Sëriñ Tuubaa ci atum 1945 ba 1968."} +{"id": "5074", "contents": "Dencukaay:S Masamba.jpg Kii mooy rakki Sëriñ Tuubaa ji daa sotti li ëppoon ci xasidaam yi ginaaw bu ko Sëriñ bi bindee ba noppi, moo ko daan maas it"} +{"id": "5648", "contents": "Ecser ab dëkkaanu tunduw Pest la, bokk ci suufus Budapest. Am na 3.534 way-dëkk (2008) te bari ay saa-slowaki. Ecser a ngi nekk ci bëj-saalum-penku Budapest, ci wetu Naawuwaayu Budapest-Ferihegy. Peggook Maglód, Vecsés, Gyömrő ak Üllő. Yoonu weñ wu 120a (Budapest-Újszász-Szolnok) moo fay jaar."} +{"id": "8468", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sporting Clube Bisaawóo/Sporting Clube Gine Bisaawóo (wu-portigee: Sporting Clube de Bisaawóo) benn football club ci \"Campeonato Nacional (Gine Bisaawóo)\" ci dekku Bisaawóo. Campeonato Nacional (Gine Bisaawóo): 12 1977, 1978, 1980, 1981, 1982, 1988, 1989, 1990, 2010, 2015, 2017, 2018 Taça Nacional da Guiné Bissau: 7 1980, 1989, 1992, 2008, 2009, 2010, 2015 Staad 24 Sattumbar (Estâdio Nacional 24 de Setembro) http://www.slbenfica.pt/en-us/agora/noticias/2017_2018/07/fifa-felicita-benfica-de-bissau (pt) \"Guiné-Bissau: Sport Benfica e Bissau conquista Taça\". Record (pt). 2015. Gine-Bisaawóo - World Stadiums (en) Dalub Web Benfica Bisaawóo"} +{"id": "5170", "contents": "Pël genn giir la gu nekk Senegaal. Pël yi ci Sowwu Afrig, dañoo bokk ci waaso yi gën a bari gën a yaatu. Senegaal, Mali, Gànnaar, Gàmbi, Gine, Gine Bisaawóo, Niseer, Burkina Faso, Niseeria, Benin, Kot Diwaar, Kameroon, Réewum Diggu Afrig, ba Sudaan, ca réewum yii yépp Pël yi ña nga fa. Xeet woowu am nañu tur yu bari: Pël ci Wolof, ci Afrig mooy tur wi gën a siiw, Fula ca Mande ya, Fulani ca Naar ya, Fellata wala Fellan ca Sudaan. Ñoom ci seen bopp dañuy wax Pullo wala FulBe. Isipt mooy réew mi ñu bawoo. Pël ya ca Isipt ay nit ñu ñuul lañu nekkoon. Ba noppi, ay nit ñu weex, ñëw ca seenum réew juge Asi ak Tugal , bokk na ca xeet yooya: Scythe, Aryen, Phrygien, Hittite, askan yu bari yu ñuy tudde ay waa End-tugal (Indo-européen). Pël yu ñuul yi ak nit ñu weex ñi dañoo jaxaasoo woon."} +{"id": "5356", "contents": "maanaam mooy ña yor réew mà lanu yor moo tudd nguur (fr État)"} +{"id": "5434", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Furset : suti waañ"} +{"id": "1667", "contents": "Benin (Republik bu Benin) : réewu Afrig. Lii Ab Sémp rekk la man ga cee dugal sa loxo ndeem am ga ci xam-xam Bene aw rëdduw suuf wu sew la, nekk ci diggante yamoo gi ak Gëwéelub Sànkar bi. Rëddu tus-wu-gaar wu bene mi ngi ci diggante 6°30'bëj-g ak 12°30'bëj-g, tu-wu-taxawam moom mi ngi ci 1° P ak 3° 40'P. Ay digam ñoo ngi yem ci Togóo ci sowwu, yem ci Burkina-faso ak Niseer ci bëj-gànnaar, ci Niseeriyaa ci penku, janook mbàmbulaanug Atlas gi ci bëj-saalum. Mi ngi am yaatuwaay bu tollu ci 112.622 yu kaare. Bene ngi bawoo ca dexug Niseer gi ci bëj-gànnaar yem ci mbàmbulaanug Atlas ci bëj-saalum ci ag tallalug 700 km. Diggante bi gën a guddu ci réew mi 325 km la. Ngir Xóotal, yëral bii jukki ci Taariixu Bene. (en) ICJ Judgment over the Benin-Niger boundary dispute, 12 July 2005 [1] (en)"} +{"id": "5644", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Cig déggoo, Njëkk-taariix mooy jamono ju taariixu nit ji jiitu sosum mbind. Ak juddug mbind taariixkat yi am nañu ay wayndare yu leer te yaa yees man a sukkandiku ngir man a taxawal toftaloog xew-xew yi yiy biral digalub jamonoy taariix yi. Xaaj bu yaa bu taariixu nit njëkk sosug mbind, ci xayma, mi ngi door mat na 200 junni at, ba jëmm ji njëkk jees man a nattanleek nitu tay jii feeñee ci Afrig gu Bëj-saalum. Donte sax mat na 2 milioŋi at, benn xeetu nit bu doon dund ci wetu Dexu Viktori (war a doon tay jii ci diggante Ugandaa, Keeñaa, Tansani) moo njëkk a jëfandikooy jumtukaay ci noonu taariixu xarala door. Cig lawal, manees naa njort ne fala xalaat, fànn, xeltu ak xam-xam dooree. Sosug jumtukaayu liggéey bu njëkk man a tax nu jàpp ne nëkk-taariix a ngi door 2 milioŋi at ci ginnaaw, donte mbooloo yooyu maneesu leen jàppe niki nit ninu ko xamee tay, ci jëmm ak doxalin."} +{"id": "5650", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fànn, ci tekkeem gu yaa, dafa ëmb bépp yëngu-yëngu nit - muy lu kenn walla mbooloo di def - moom, su sukkandikoo ci gisiin yu xereñ, ñaw ak doxaliin wu bawoo cim njàng walla cig yàgg-jëf, mooy tax a man a biral genn kàllaama gu taaru gi. Ci fireem gu tay, fànn dees koo féetale ak man-gee jokkaley yëg-yëg, ba tax kàllaamay fànn, donte dañuy jokkaley bataaxal, taxul ñu doon dëgg-dëgg aw làkk, ndax taxawuñu ciw yoon wu ñépp ànd déggoo, xanaa kay safaan wa ku nekk ak sa gisiin walla déggiin. Pentuur Yatt Nataal Sinemaa Woy"} +{"id": "5776", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Luanda (bu njëkk São Paulo da Assunção de Loanda) ab dëkkub bëj-saalumu Afrig la, di itam péeyu réewum Angolaa. Féete ci tefesu Afrig gu mbàmbulaanug Atlas gi, Luanda mooy waax wi ëpp ci Angolaa gépp Limu nit ñi dëkk Luanda ci at yi: 1815 : Luanda amoon na 18 000 way-dëkk, 1900 : 20 000 1934 : 18 000 1940 : 61 000 1950 : 137 000 1975 : 600 000 (atum tembteg Angolaa) 1987 : 1 136 000 1991 : 2 000 000 (njeextalu xar ba) 2005 : 2 776 000 2008 : +6 000 000 way-dëkk 2009 : +7 000 000 way-dëkk"} +{"id": "5788", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Libarwil mooy péeyu réewum Gaboŋ."} +{"id": "1799", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Duni Marsaal (Republik bu Duni Marshall) : réewu Oseyaani Dencukaay:Marshall Island"} +{"id": "5968", "contents": "Yanu mbëj, ag jagle gu dàttu la ci wàll-wàllaani ab ne-ne, mooy tax seenug man a digaale ci ndimbalu tooli mbëjbijjaakon yi. Doole jiy judd ci googu digaale mooy sabab ag yëngu ci biir ne-ne bi, muy ab dawaanu mbëj. Bennaanu natt bu benn yan mooy Coulomb. Yan bi gën a ndaw bees man a natt mooy bi ab mbëjfepp di yanu, ñu koy faral di binde e = -1,602 10-19 c. Yanu mbëj am mbir mees di janeer la, du lees man gis ak bët, dafa di aw tur wees jox genn feeñte gi ngir man a faramface wenn xeetu doxiin wi, di njeexiitam. Yanu mbëj man naa am ñaari xar-kanam yu wuute, di yees jàppee yu \"dekkarle\" ; benn bi di bu baax (+) beneen bi di bu bon (-). Ñaari yan yu wuute (bu baax ak bu bon) dañuy bijjante, ñaar yu bokk (ñaar yu baax walla ñaar yu bon) dañuy bëmëxante. Yan yu bon yi lañuy faral a tudde ay mbëjfepp, yu baax yi di ay feppsaal ndax ñooy yiy nekk ci biir saalu xarefulwoon bi te kemu seen yan yam ak yu mbëjfepp yi te dekkarloo."} +{"id": "1943", "contents": "Poortorikoo Ab dun la bu nekk ci mbàmbulaanug Atlas gi te bokk ci Réew yu Bennoo yu Aamerig."} +{"id": "6514", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Bien Hoa ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 268 km², ci 2011 amoon na 800.000 way dëkk."} +{"id": "7640", "contents": "Priozersk (Приозе́рск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 18 933 (2010)."} +{"id": "2369", "contents": "Ci angale mooy amethyst; Ci faranse mooy améthyste Per bu yolet la, bu xawa yaraax ni marjaan (jamaa) walla butéelu weer. Dañu koy gis ci Injiil ci Pe 21:20."} +{"id": "7324", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal São Vicente diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Fateixa Flamengos Monte Calhau Monte Cara Monte Passarão Monte Verde Monte Viana Ponta João do Evora Praia de Salamansa (Tefesu Salamansa) Ribeira do Calhau Mindelo Baía das Gatas Calhau Lameirão Madeiral Ribeira de Julião Ribeira de Vinha Salamansa São Pedro Alexandre Alhinho Carlos Alhinho Leonel Almeida Dudu Araujo Bana Bau B. Leza Valter Borges Bela Duarte Dulce Almada Duarte Cesária Évora Fantcha Sérgio Ferreira Corsino Fortes Sergio Frusoni João Cleofas Martins Vasco Martins Georgina Mello Luís de Montalvor Luís Ramos Morais Yolanda Morazzo Tito Paris Erin Pinheiro Rambé Onésimo Silveira Ovídio de Sousa Martins Fredson (Fredson Tavares), Carlos Veiga Lela Violão (Manuel Tomás da Cruz) Porto Grande Iniweersite Kap Weer - São Vicente kaampus Académica Mindelo GD Amarantes Batuque FC (Batuki) GS Castilho FC Derby CS Mindelense Staad Adérito Sena http://www.saovicente.cv (en) (pt)"} +{"id": "7360", "contents": "Osaka benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 2.668.586. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7546", "contents": "Bronnitsy (Бро́нницы) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 21 102 (2010)."} +{"id": "3617", "contents": "Wàll yi xam-xam jëme kanam ci Tugal Xam-xam naat na te jëm-kanam ci Tugal, ci biir xarnu yii: bu fukk ak ñeent, fukk ak juroom ak fukk ak juroom benn g, loolu bokk ci li waral jëm-kanamug xam-xam gu mag gii Tugal gis tay ci jamonoom ju yees jii ñu nekk, nga xam ne ci la yewwuteg xam-xam juddoo ak gu ndefar ci Tugal, ak li topp ci loolu ci njariñ yoy du Tugal rekk la ñeel waaye àdduna bépp. Li taxoon xam-xam jëm kanam : Jëm-kanam gii xam-xam jëm kanam tay ci réewi Tugal gu sowwu gi, am na ay balluwaay yu wuute, yi ci ëpp solo di: (1) Tuxal xam-xami jullit ñi ak firi leen ci làkki Tugal yi te jariñu ci. (2) Ak feeñ gu ab lim xëy feeñ ci boroom xam-xami Tugal yi amoon ag cofeel ci gëstu yi aju ci xam-xam (3) Yokku gu yëngu-yëngug firi ak taalif yokkuwoon, rawati na bi ñu fentee móolukaay yi."} +{"id": "7934", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Palmeira benn dekk-dëkkaan Sal ci yu penku yu nekku Sal, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Viaje: Sal"} +{"id": "3701", "contents": "Goxub Afrig Gëstu gi aju ci ay way dëkkam: Lii mooy am-am yi fi nekk: Ø Diiwaan yu fatt yi ci ay way dëkk: yii diiwaan nag ñi ngi ci barab yi barim mbay, mbell ak klimaa bu méngoo, ci xuru Niil wu jege wi ak Delta ak ci barabi tefes yi ci bëj-gànnaaru Afrig, ak ci Laamaaru Ngéej yu Yamoo yi, ak ci tefesug sowwu Afrig, ak ci diiwaani bëj-saalum yi ak bëj-saalumu penku ci Afrig gu bëj-saalum gi. Ø Diiwaan yu diggdóomu yi cig dëkk: barab yii lu diggdóoomu te yam ci ag fatt ci wàllug dëkk moo fa nekk, maanaam ña fa dëkk bareewuñu noonu, moom nag ay yaatu-yaatoo fa nekk yu rëy ci ay sammuwaay, ci goxi Sudaan yu sowwu yi, dale ko ci dexug Senegaal gi ba ca ngéejus Càdd si, ak ci xuru Niil ci Sudaan ak ci Laamaaru Eccopi ak ci Sowwu Afrig ak bëj-saalumu mbalkam Kongoo. Ø Diiwaan yi bariwul ay way dëkk: ñooy tàkk yu bekkoor yi, niki : Tàkk gu mag gi, Tàkkug Kalahaari gi ak Tàkkug Somaali gi, ak itam gotti Yamoo yu fatt yu bari yi ay ngirowaay aki tawat, ci mbalkam Kongoo ak digg Afrig."} +{"id": "3713", "contents": "Sëñ bi,bi mu jotee ndigalul Yàlla ak Yonnant bi (j.y.m),Yonnant bi (j.y.m) jox ko kiiraay luy dox diganteem ak tubaab yi,te loolu wax na ko ci genn xasida:{ ku nu tànn ki,jàmm ak mucc yal nanu nekk ci moom,wutal ko kiiraay lu koy aar wëlif lor,ne ko doxal te bul ragal woru,}}, bi loolu amee mu genn ca këram ga mu sancoon Jolof ngir jàng ak jàngale,ci bisub gàwwu fukki fan ak juroom ñatt yu safar,ci atum junni ak ñatti téeméer ak fukk ak ñatt g. Ci jummaada saaniya walla sahbaan ci at mii,la sheex Bashiiru gane àdduna di doomi sëriñ bi,bi miy genn daje ak ki jiite mbooloom xare moomu genn moom itam juge wàllug Luga, ñu daje ca Jeewal ca ngoonug bis booba,sëñ Banji NJAAY,nee na ma - moom ci ñi àndoon ak Sëñ bi kerook la, ñu gënoon koo xam ci Banji Xuja - am na benn karaama bu feeñ Jeewal,mooy bi nu àggee Jeewal , danoo jeexaloon ndox,te foofa ndox bariwu fa,satalag Sëñ bi jeex,bi nu nekkee ci jaaxle googu nag,jenn waay ju yor ab baag bu fees dell ak ndox jege,nu wax ak moom xamul li nu koy wax,nu jox ko ab defukaay, mu duy ko ba mu fees ak ndox,nu naan,Sëñ bi jàpp,ndax moom daawul tiim,waa ja jàll,te déggunu aw làkkam,xamunu ci moom dara."} +{"id": "6503", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Nha Trang ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 251 km², ci 2010 amoon na 392.244 way dëkk. Nha Trang - Wikivoyage (en)"} +{"id": "6761", "contents": "Nicete Xavier Miessa (7 January 1933, Niterói – 20 Disambar 2020, Rio de Janeiro): Breesilian Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7091", "contents": "Duran Duran nak ci angale new wave buum. Simon Le Bon John Taylor Nick Rhodes Andy Taylor Roger Andrew Taylor"} +{"id": "7373", "contents": "Wu-ispaañ mooy làkk wa juddoo ca réewum Ispaañ."} +{"id": "3552", "contents": "ASAKA Asaka moom ñeenti farata la am : 1 yéene 2 matug at 3 matug nisaab 4 bañ koo joxe feneen te fi nga ne ku ko yayoo nekk fi. Am na ñatti teggiin nag yuy waralub yool : 1 nga ànd ceek teeyug bakkan 2 mu bañ a doon la gën mbaa la yées ci sa alal 3 joxe ko ci sutura ngir daw gistal."} +{"id": "3594", "contents": "Nguurug Tukulóor mi ngi sosu njëkk juroom ñeenteelu xarnu, njabootug Ogo Ja jiite ko, ci mujjantalug xarnu bu fukkeel la Waar Jaabi song ki mujjoon ci buuri njaboot googu, ray ko. Bu ko defee daal di jël nguur gi, ci noonu la geneen njaboot jote ci nguur gi, mooy gu Mana. Waar Jaabi dugg na ci lislaam, daal di jug def jiyaar ci kaw dëkkandoom yi dul jullit, ci noonu la nguurug Tukulóor xéye di nguur gi njëkk a dugg ci lislaam ci Senegaal. Tukulóor yi bokkoon nañu ci yaxantug wurus wi ak njaayum jaam yi, li ko waraloon it mooy dend gi ñu dendoon ak dexug Senegaal gi, ak nekk gi ñu nekkoon ci yoonu yaxantu wi. Mu nekkoon réew mu naat te am doole, waaye dafa rotoon ci ron teg loxo gu imbraatóor gu Gana, (ci xarnub fukk ak benn), ginnaaw bi mu rot ci gu Mali (ci xarnu bu fukk ak ñatt), rotati ci gu Jolof (ci xarnub fukk ak ñeent)."} +{"id": "4235", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sofiya mooy péeyu réewum Bulgaari NDK-front-view.jpg"} +{"id": "4241", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Bukarest mooy péyu réewum Romaani"} +{"id": "4253", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Stokolm (sv: Stockholm): mooy péyu réewum Suweed"} +{"id": "3624", "contents": "Canc nag dees na ko xamalee ci ne mooy teg loxo gi réewi ndefar (endustri) yu mag yi tegoon loxo mbiri koom-koom yi ak yu politig yeek aada ci réew yu bari ci yu amadi-doole yi ci àdduna bi. Rawati na yi ci di yu woomle ci wàllug mbay ak mbell. Looloo tax sanc - ci maanaam mii mu yor – du lenn lu dul luy yëngu ci nangu ak fëkk alali jàmbur ak ngacc dooley mbindeef yi ak jariñoo leen. Li sikk amul mooy sanc gi toppoon ci yewwuteg ndefar gi ci Tugal, rawati na ci ñaari xarnu yii di bu fukk ak juroom ñeent ak bu ñaar fukk, sanc gii de ay reenam tàlliku woon na di dem ba ca yëngu-yëngu yu wuññiy melosuuf yu Tugal yi nga xam ne dees leen di jàppe ñuy bunt bi ñu jaare bay dugg ci sanc gu yees gi Tugal doon def ci réewi àdduna bi. Li sabab sanc lu bari la te lënkaloo, ñu tudd ci yi ci ëpp solo yii: Màgg gu gaaw gi ba ëpp ci wàllug ndefar (industrie), ci lu bari ci réewi ndefar yu mag yi."} +{"id": "4511", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Khal / Joto : Pseudotolithus elongatus (dundat yi) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Khal\" (en) Fishbase : \"Pseudotolithus elongatus\""} +{"id": "4565", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Bene aw rëdduw suuf wu sew la, nekk ci diggante yamoo gi ak Gëwéelub Sànkar bi. Rëddu tus-wu-gaar wu bene mi ngi ci diggante 6°30'bëj-g ak 12°30'bëj-g, tu-wu-taxawam moom mi ngi ci 1° P ak 3° 40'P. Ay digam ñoo ngi yem ci Togóo ci sowwu, yem ci Burkina-faso ak Niseer ci bëj-gànnaar, ci Niseeriyaa ci penku, janook mbàmbulaanug Atlas gi ci bëj-saalum. Mi ngi am yaatuwaay gu tollu ci 112.622 yu kaare. Bene ngi bawoo ca dexub Niseer bi ci bëj-gànnaar yem ci mbàmbulaanug Atlas ci bëj-saalum ci ab tallalub 700 km. Diggante bi gëna guddu ci réew mi 325 km la. (en) ICJ Judgment over the Benin-Niger boundary dispute, 12 July 2005 [1] (en)"} +{"id": "4655", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ngaté bu digen : Diplodus vulgaris (jén - dundat yi) Askan (pop) : ? Réewu Afrig: Gànnaar - Senegaal Melo : dóomu taal Dayoo : 25cm (max : 45cm) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Ngaté bu digen\" (en) Fishbase : \"Diplodus vulgaris\""} +{"id": "7907", "contents": "Mbàccaar xeetu garab la gu bokk ci njabootu \"caesalpiniaceae\" walla \"fabaceae\". Tóortóoram daa xonq te taaru lool. Madagaskaar la bàyyikoo waaye leegi ci barab yi bari naaj ci àddina bépp dees na ko fa fekk nib garabu taaral. Ponkalu garab gii danay romb 15 met ci guddaay. Téeñam jëmmu fanq-naaj la yor. Tóortóoram 4i xob yu xonq la yor yuy xaw a tolloo ak 8 sàntimet, ak uw ñeenteel wu gën a rëy wuy nekk ci digg bi te yor wirgow xeex ak mboq. Mbàccaar si ronam day liis te leer. Mbàccaar bi melo ñebbe la xaw a yor te guddaayam di àgg 40 ba 60 sàntimet. Yaatuwaayam danay àgg 5 sàntimet te da day ëmb 10i xoox. Barab yi xaw a naaje la taamu, waaye danay muñ bekkoor, xorom. Bëggut suuf yi bane te tooy, suufus joor moo ko gënal. Garabu ker la baaxoo ci tool yi, bedd yi ak kër yi. Dees na ci yàtt gaal, dees na ci wutum màtt te di ci fajoo. Delonix regia"} +{"id": "7913", "contents": "Keŋ garab la gu gàtt gu man a toll ci 4 ba ci 7i met gën gaa bari. Garab gi day am ay car yu bari yoo xam ne suuf lañuy jóge jëm ci kaw mel ni lu wërngalu. Xobi garabu Keŋ leeg leeg dañuy wadd su dee barab bi mu nekk daa wow waaye su tooyee man nañoo bañ a wadd. Garabu keŋ bari nay njariñ lool. Ñu man koo jëfandikoo ci faj lu baree bari. Amna sax ñu ne bokk na ci garab yi ëpp njariñ ci lu nuy fajoo ci sunu tund yii, waaye it garab la gu bari ay loraange. Manees na cee defar tooke yu man a ray yenn mala yi niki jinax añs Garabu keŋ man naa dund ciy barab yu wuute niki ci àll bu bariy garab, mbaa ci barab bu bari ndox walla bu ko amul, mbaa ñu man koo fekk ci kaw dëkkuwaayu xorondom yi, mbaa melentaan. Keŋ ku ko fekk ci tool bu ñuy waaj a bay deesu ko dindi ndax njariñ yi mu man a amal suuf si. Flueggea virosa"} +{"id": "7937", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fajã de Água benn dekk-dëkkaan Brava ci yu penku yu sowwu yu dunu Brava, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7943", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal São Domingos benn dekk-dëkkaan São Salvador do Mundo ci yu dunu Santiago, Kap Weer. Os Garridos http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7949", "contents": "Darkase xeetu garab gu bokk ci njabootu Anacardiaceae. Ca Amerig gu naaje ga la bàyyikoo, te ci barab yu naaje yi lees koy baye ngir foytéefam. Garabu darkase danay àgg 12 ba 15i met ci guddaay. Buut bi di reenam bi ëpp solo danay àgg ci xóotaay bu sori ci suuf si. Pànguur yi di reeni wet yi danañuy àgg fu sori lool. Xobam wirgow nëtëx bu dër la yor. Danay àgg 10 ba 20i sàntimet ci guddaay ak 10 sàntimet ci yaatuwaay. Xobam wi puur ci noor lay feeñ. Daa gëtte am xet gu neex te day xëcc yamb yi, ci la lem di bàyyikoo. Doom bi ci njeexteelu noor lay mat. Bu ñoree day xonq mbaa mu mboq. Bu ñorul nag nëtëx. Am ub saal ca biir bu ñuy wax ndaamaraas mu bari ay njariñ lool. Doom bi dees na ci njar, dees na ci defar sàngara te dees na ci faju. Garab gi nag dees na ci jële am matt dees na ci faju. Anacardium occidentale Xob yi Tóor-tóor yi Foytéef bi Ëkk gi Xoox i doom bi"} +{"id": "7955", "contents": "Tabanaani xeetu gàncax la gu bokk ci njabootu Euphorbiaceaete bàyyikoo Meksig. Garabu tabanaani man naa àgg ba 8i sàntimet ci guddaay. Xobam day xonq. Doom bi danay ëmb lu toll ci 25% ci diw, jiwu bi nag 37% lay ëmb ci diw. Garab gi xet gu xasaw lay gilli. Nekkam tooke teewut ñu koy bay ngir diwam. Bokk na ci lees di defaree saabu Marsey. Xob yi Tóortóor bi Doom yi Xoox bi Jatropha curcas"} +{"id": "5039", "contents": "Dencukaay:Beeco Cuun.jpg Seex Beeco Cuun taalubeb S Saaliwu la, mu nekkoon kenn ci ñi daan liggéey ci yoriin wu Senegaal (administration sénégalaise), ku bari ñu aju ci moom la ciy murit, moom nag woote na ag ceexal gu bawoo ca S Saaliwu, waaye aw nit rawatina ci biir murit gi dañul di ko sikk ak a diiŋat"} +{"id": "5045", "contents": "Dencukaay:S Mourtada.jpg Góor Yàlla, jàmbaari Lislaam, taxawoon na ci tas lislaam ci àdduna bi bépp, moo waraloon foo ko fekk daa wul toog, mi ngi woon jamono ju nekk ci ab tukki mbaa muy door a wàcc te lepp dara du sababam lu dul taxaw ci baatu Yàlla bi di bu kawe, moo digle kër Sëñ Tuubaa yi ci biti, te lenn la ci jubluwul lu dul barabi lislaam yu jullit yi di man a daje ngir jaamu Yàlla ak dimbalante."} +{"id": "5123", "contents": "Weeri wolof, ci arminaatu gàddaay gi, walla bu jullit ñi mbaa bu Lislaam, ab arminaat bu weer la, buy sukkandiku ci doxiinu weer wi ngir xam ak natt weer wi. Jullit ñi danañu ko jëfandikoo ci bépp barab, rawati na ngir natt ak xam xew-xewi ak bisi diine yi. Ki ko sos nag mooy Omar Ubn Xattaab (g.m), daal di def gàddaayug Yonent bi (j.m) juge Màkka dem Madiina muy ab tàmbaleem, looloo waral deesi tudde ko arminaatub gàddaay gi. Ak doonte arminaat bi ci jamonoy jullit ñi lañu ko sos, teewul turi weer yi ak arminaatub weer ñu leen daa jëfandikoo lu jiitu Lislaam. Yenn ci réewi araab yi, mu ci mel ne Araabi Sawdit, moom ci nguur geek askan wi dañuy jëfandikoo arminaatub gàddaay gi niki arminaat bu kilifawu di ci taariixe ci bindante yiy am ci diggante liggéeyuwaayi nguur gi, waaye nag lu ci dul moom, askani araab yi ci des yépp arminaatu Garegori (bi dale ci juddug Yonent Yàlla Iisaa) lañuy gën a jëfandikoo.."} +{"id": "5411", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mboq : Melo (fr : jaune)"} +{"id": "8297", "contents": "Ñaqu rougeole (ŋas) mooy li lay musal ci rougeole. Sudee bi nga njëkkee ñaqu sa yaram defarul lu koy aar ci feebar bi, soo ñaquwaate rek feebar bi dootul mën dara ci yaw. Sudee dañu ñaq lu weesu 92% ci waa dëkk bi, mën nañu jàpp ni dëkk boobu feebar bi dufa feeñ; waaye mën na fa ñëwaat sudee limu ñiy ñaqu dafa dem ba wàññiku. Soo ñaqoo dinga mucc ci feebar bi ay at yu bari. Xama guñu bu baax ndax ndax kaaraangeg ñaq bi dafay wàññiku. Ñaq bi mën nala aar itam soo ko jëlee ci biir ñaari fan yi nga nekk ci barab bula feebar bi mëna dale. Ñaq bi du indil nit ki benn jafe-jafe, doonte danga am VIH. Mën nala xawa sonal tuuti waaye du yàg dara. Maanaam fi ñu la ko jam mën na saf tuuti wala sa yaram xawa tàng. Amul benn yokkute buy seetlu ci limu Seetlu nañu itam 3,5 jàpp 10 kaa anaphylaxie ci miliyoŋi nit ñuñu ñaq. Sudee lu jëm ci feebar Guillain-Barré, autisme ak biir buy metti (maladie intestinale inflammatoire) gisu ñu ci benn yokkute."} +{"id": "3554", "contents": "Faratay AJ Aj ñeenti farata la am : 1 yéenee aj 2 tawaaful ifaada 3 dox diggante safaa ak marwa 4 taxaw arafa."} +{"id": "3596", "contents": "Ci Kaw Gaambi ak Penku Senegaal Ay nguur yu bari toftaloo nanu ci dexug Gaambi gi, yi ci ëpp solo ñooy Ñaani ak Wuli. Ñoom nag ñi ngi leen taxawal ci xarnub fukk ak ñeent g.j, ay way gàddaay yu bàyyikoo ca imbratóor gu Mali gaa leen taxawaloon. Yii nguur nag ci ron waawug Jolof gu mag gi lañu nekkoon, ba kero ñuy nanguwaat séenug temb ci xarnub fukk ak juroom benn g.j . Nguur yii nag bokkoon nañu ci joqalanteg yaxantu gi ci anam gu sawar, looloo taxoon ñuy réew yu naat. Ci bëj-gànnaaru Wuli la nguuri Goy ak Kamera nekkoon, ki léen taxawaloon kilifa la woon gu bokkoon ci njabootug Baajli, mooy Salmaan Xaasa, mi nga xam ne jiite woon na ag nguur ci penku Senegaal. Ñaari nguur yii nag ba xarnub fukk ak juroom ñeent g.j, dañoo bennoo woon. Buur bi dàkkantalu Tunka la daan yore. Ci atum 1833 g.j, la ab xare tàkk ci seen diggante, ba moo waral ñu tàqalikoo. Goxub Gaambi gu kawe gi ak Senegaal gu penku gi séddaliku na doon ay nguur yu bari, waaye am na ci yu daawul weesu yaatuwaayu as ndëkk."} +{"id": "3668", "contents": "Séex Anta Jóob muŋi juddu ci 29 déçambar ci atum 1923 ci ceytu, faatu ci 7 féwrier ci atum 1986 ci Ndakaaru. Moom Sénégalais la, di bindakatt, gestu katt ak ku doone yeŋu ci walu polotik. Moom giirug dundam, dafa doone wane ŋiariñu Afrik rawatina dér bu ñul ci histoiru aduna bi. Ba tay amna ci Mbidam yu ñuy ŋañ, ba taxna du ñu kay faral di féssal, rawatina li mu binda ci walu Egypte ak ciossaanu kalaama wolof. Wayé Séex Anta Jóob bokk na ci ñi ñieka binda ci histoiru Afrik làata colonisationg. Séex Anta Jóob muŋi juddu ci 29 déçambar ci atum 1923 ci ceytu, ci diwaanu Bambeï, ci ŋiaaréem. Ci askane wu mag la soxékoo. Bi mu amé 23 att la dém farançe ŋir diaŋ physique akk chimie, wayé mu moudjé djublu ci histoire akk science sociales, rawatina ŋiaŋalém Gaston Bachelard akk bu Frédéric Juiot-Curie. Moome bokkul guiss guiss akk ñiy xalaate ni afrik amoul histoirou bopam. Ci atum 1951 la Séex Anta Jóob , ci dimbalu Marcel Giraule, wadjal thézou doctorat ci ñiangalé mu kawé ci université bu Paris."} +{"id": "7002", "contents": "Doole doole mani Amina yaax nako Doole doole mani Kay waay doole doole Mani amina yaax nako Maam khar suul na ba deem Mane sini ray na waaja Doole doole mani Doole doole mani Amina yaax nako Mame khar suul na ba dem Mani kaay waay doole doole Mani sini ray na waaja Aaya karka yimbe Aaya karka muñal Mbaa demo geej karka yimbe Sa baay booy def raw na ba dem Sa yaay booy jef na ba dem Mbaale karka muñal"} +{"id": "7254", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Espargos benn diiwaan ci yu dunu Sal, Kap Weer. Académico do Aeroporto Académica do Sal Juventude Staad Marcelo Leitão http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx http://www.espargos.cv (en) (pt)"} +{"id": "7326", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fanny Cadeo (Lavagna, 11 Satumbar 1970) woy ju Itaali."} +{"id": "7350", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Santo Antão diiwaan nekk ci yu Kap Weer. Cova Espadana Gudo de Cavaleiros Moroços Ribeira de Alto Mira Ribeira de Garça Cima Ribeira Grande Ribeira da Janela Ribeira do Paul Ribeira do Torre Torre Topo de Coroa Monte Trigo Wàlla-dex Paul Paul Porto Novo Ribeira Grande Porto Novo Pombas (Paúl) Ponta do Sol Ribeira Grande (Tarrafal) Alto Mira Bolonha Cabo da Ribeira Chã de Igreja Coculi Corda Eito Espadana Figueiras Fontainhas Garça de Cima Janela Lagoa Lajedos Lombo Branco Lombo de Santa Monte Trigo Morro Vento Norte Ribeira Alta Ribeira da Cruz Sinagoga Tarrafal de Monte Trigo Xoxo/Shoshoo/Coocoo Luís de Matos Monteiro da Fonseca António do Espírito Santo Fonseca Leão Lopes Gabriel Mariano Manuel de Novas Luís Romano de Madeira Melo Roberto Duarte Silva Antoninho Travadinha Liig Porto Novo: Académica do Porto Novo Inter Porto Novo Marítimo Porto Novo Sporting do Porto Novo Liig Ribeira Grande (Liig bej-gannar Santo Antão): Beira Mar UD Janela Paulense DC Rosariense Solpontense FC Staad João Serra - Ponta do Sol Staad gu Porto Novo Instituto Nacional de Estatística: [1] - Académica Porto Novo - dalub web (pt) http://www.santoantao.cv (en) (pt)"} +{"id": "7362", "contents": "Yokohama benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 3.697.894. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "8765", "contents": "Ganaw bamalen nuyo, tay dama indi wone bene sujet ci Jeux fortnite. jeux bou neex la bokhamné dagnoukoy joué ci adouna bi yeup. meun nagn ko jouer ci téléphone ak ci jumtukay you bess yeup. Fortnite rek ngay jouer souba ba ngoone té doko yeuk. man mom moy sama préférer ci yeup surtou soumakoy joué ci samsung. Mouy lou am solo ci sounou doundine, ndakh jouer ak dioumtoukay you kharalayi bokounagnou ci sounou dound té kéne meunoula dem bayiko. wayé parfois daniouy am touti diafé diafé ci installé ko ci android motakh maléne di indil fortnite apk fix nga khamné soléne amé probleme meun ngen ko dieufeundiko pour saafara diangoro bi. bokoy lijeunti ni ngay def da nga koy télécharger apk bi Nga installé ko So paré nga connectéwou ci sa compté epic légui meun nga joué. Bolene douugué cii site bi di astucesmobiles di nguéne guiss yéné mbir you am solo ci walou joué khalé ak mak di ngén fa fek tamit ay widéo. Bok naci lingueyy ndieug def moy connectéwou ci epic game pour kham foumou fété guinaw boci activé gps bi lid al mbokyi mo nékone dékaané bi ci waloiu joué yi di mak ak goné, khalé ak ndaw. niou joué lou nékha nékha nekh ba melni galace. li safouléne."} +{"id": "1026", "contents": "ANAFA (Mbootaay la ma jublu ci mbirum jàngale ak tàggat ñeel muskàllaaf) mi dalu Dakaar Senegaal, sóobu na ci liggéey bi jëm ci tekkib xelteef booloo-bokk, na ka SPIP (aw doxiinu ciiwal ci lënd-jokko Internet ngir gën a mën a saytu dalub jagal yi). ANAFA, ànd na ci ak benn MNJ (Mbootaay mu Nguur NGànkul) ca reéwum Kanadaa Alternatives, te fas yéene, ci lu yàggul, jagal ay sumb ci Wolof, Pular ak Màndey ci Wikipediyaa ak itam jokko ak bépp MNJ (ci Afriq mbaa feneen) yu farlu ci yëkëtiinu làkki Afirig ci Lënd-jokkoo bi."} +{"id": "7548", "contents": "Soltsy (Сольцы́) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 10 086 (2010)."} +{"id": "7554", "contents": "Omsk (Омск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 1 154 116 (2010)."} +{"id": "1722", "contents": "Jeoorji : réew Tugal / Asi Full information about (country) Georgia (english, german, russian, georgian)"} +{"id": "3752", "contents": "Angolaa mi ngi nekk ci diggante 4°22′ ak 18°03′ ci tus-wu-gaar wu bëj-saalum ak 11°41′ ak 24°05′ ci tus-wu-taxaw wu bëj-gànnaar. Am na 1 300 km ci tefe, réye 1 246 700 km² soo ci boolee Kabinda. Mi ngi fegoo ak Kongóo-Brasaawiil ci bëj-gànnaar, ak Kongóo-Kinshasa ci bëj-gànnaar-penku, ak Saambi ci bëj-saalum-penku, ak Namibi ci bëj-saalum, ak Mbàmbulaanug Atlas ci sowwu. Pegg gi mat na Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkinaa Faaso • Buruundi • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Bennoo yu Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Jibuti • Isipt • Eriitere • Ecoopi • Gaboŋ • Gaambi • Gana • Gine • Gine-Bisawóo • Gineg yamoo • Keeñaa • Lesoto • Liberiyaa • Libi • Madagaskaar • Marook • Malawi • Mali • Móoris • Gànnaar • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeriyaa • Ugandaa • Ruwandaa • Sahara gu Sowwu • Sao Tome-ak-Principe • Senegaal • Seysel • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Suwaasilaand • Tansani • Cadd • Togo • Tuniisi • Sambi • Simbaawe"} +{"id": "7674", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tarrafal de São Nicolau benn dëkku Tarrafal de São Nicolau ci yu nekk São Nicolau, Kap Weer. AJAT'SN FC Ultramarina de Tarrafal Staad Orlando Rodrigues - football http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx - FC Ultramarina (Tarrafal) - Soccerway"} +{"id": "7758", "contents": ".cv mooy barab bu tolluwaay bu njekk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Kap Weert. Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1996. (en) IANA Whois Information (en) title = ANAC.CV FAQ"} +{"id": "7800", "contents": "Mandiraja is a sub-district in Indonesia"} +{"id": "3804", "contents": "Tekkiy ñaari baat yi, yenn saa yi dañ leen di jaawatle. Ci maanaa, baat bu mujj bi, ci lu daj, mooy lépp lu ñuy xamal nit ki, ci bépp fànn (diine, ngor, teggin, xam-xam,añs). Baatu njàngale moom, ci wàllu boppam, day di rekk benn xeetu yariin, mooy xam-xam bi ñuy sukkadinkoo ngir taggat la ci lenn li, jàngal la lenn li. Kon njàngale benn xeetu yarin la bu ñu man a gis ci daara yu taaxe yi, fa nga xam ne ab sëriñ, bu taxaw janook ay ndongaam, di leen taggat ci xam-xam, jaare ko ciy kaddu walla ciy mbind. kon njàngale man naa tekki yar, waaye yar man naa bañ a doon njàngale. Baatukaay Jàngale wolof"} +{"id": "3860", "contents": "Kureelu temb bu Poortorikoo bi (ci Ispaañ:partido Indipendentista Puertorriqueño), ab kureelu politigu Poortorikoo la buy yëngu ngir Poortorikoo am tembteem. Benn la ci ñetti kureeli politig ya fa ëpp solo te di it ñaareel ba fa gëna yàgg. Gilberto Concepción de Gracia moo ko sos ci 20 kori 1946, ndax dafa jàppoon ne beneen kureel bii di Partido Popular Democrático dafa wàccoowul ak wareefam, maanaam laaj tembteeb seen réew."} +{"id": "7902", "contents": "Neb-neb garab la gu am i dég yu ñaw, guddaayam man naa dem ba 5i ba 20i met, ay xobam day sew. Garab gu bari ay ferñeet la, day faj gémmiñ guy xeeñ baxalal xob yi di ko galaxndikoo da koy faj, day dindi kadam itam. Xas mi day faj biir buy metti, walla muy daw, ba ci ilseer sax da koy faj. xasum neb-neb day faj ilseer, reen bi soo ko boolee ak reenu Xarañ walla reenu Tëmb day faj jigeen ju jaasir. Doom bi daa bariy ferñeet lool. Vachellia nilotica (Acacia nilotica)"} +{"id": "4212", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tus (fr : zéro) : 0"} +{"id": "2439", "contents": "Lire le média Wolof làkk la wu ñuy wax ci Gàmbi (Gàmbi Wolof), Gànnaar (Gànnaar Wolof), ak Senegaal (Senegaal Wolof). Mi ngi bokk nag moom wolof ci bànqaasub atlas bu làkki Kongóo yu kojug nit ñu ñuul ñi. Mbokkoo gi mu am ak làkku pël lu yàgg la. Am na it lumu séq ak yeneen làkk ci gox bi niki séeréer, joolaa ak basari. Bi ñu demee ba gis jëmm ja, muy ku sew, tuuti te xaw a wow, waaye di ku ñu muure ab taar, ci anam gu woyof te loyox, di ku ñu aare kàttan, sóob ko ci ag fonk-sa-bopp doonte ag neen la, solal ko yéerey yëgle ak jaral, te ma jëli loolu ca jafeem gaa jëli. Bi loolu amee, dama ne leen xanaa kay du kii ngeen ma doon wax? ñu ne ahakay, cis lëf, cig yéemu, ak ñàkk a xalaat ne dinaa sikk mukk ci moom, ma jug man, xajal leen foofa fépp. Ma ne nag waaw ku mel nii, ci li mu làmboo ciy melo, lu ko nit di doye ?"} +{"id": "2511", "contents": "Bérab fu Yonent Yàlla Yaxya doon sóobe nit ñi ci ndox ci gannaaw dexu Yurdan, maanaam ci penku dex ga (Yow 1:28). Foofu la Yaxya sóobe Yeesu ca ndox itam. Bu yàgg xamatuñu tembe fan la dëkk bi nekkoon. Waaye seetkati cosaan yaakaar nañu ne fekk nañu bereb ba ca penku dexu Yurdan ca atum 1995. Berab ba Wadi al-Xarar la tudd. Am na fa ay bëti ndox, ak benn làquwaay fu ñu yaakaar ne Yaxya daan na fanaan. Su fekkee ne danga nekkoon ca dëkku Yeriko manoon nga gis berab ba. Ñoom ñi gas ci suuf ngir seet naka la nit ñi dëkke ca yeneen jamono yu fekk nañu ca bereb ba ay tabax, ay jàngu, ay làquwaay fu nit ñi doon dëkk, ak ay sanguwaay. Taalibe Yeesu yi doon nañu ajji ngir siyaaraji ca xarnu yu jëkk yi gannaaw jamono Kirist."} +{"id": "4476", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ñatt : 3"} +{"id": "4364", "contents": "Premier League: football (Angale, Nguur-Yu-Bennoo). 1992-1993: Manchester United 1993-1994: Manchester United 1994-1995: Blackburn Rovers 1995-1996: Manchester United 1996-1997: Manchester United 1997-1998: Arsenal 1998-1999: Manchester United 1999-2000: Manchester United 2000-2001: Manchester United 2001-2002: Arsenal 2002-2003: Manchester United 2003-2004: Arsenal 2004-2005: Chelsea 2005-2006: Chelsea 2006-2007: Manchester United 2007-2008: Manchester United 2008-2009: Manchester United 2009-2010: Chelsea 2010-2011: Manchester United 2011-2012: Manchester City 2012-2013: Manchester United 2013-2014: Manchester City 2014-2015: Chelsea 2015-2016: Leicester 2016-2017: Chelsea 2017-2018: Manchester City 2018-2019: Manchester City http://www.rsssf.com/tablese/engchamp.html http://www.rsssf.com/tablese/engchamp.html Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "2841", "contents": "Gàncax (la : plante) Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "2847", "contents": "fr : Processus métallurgique"} +{"id": "7968", "contents": "Kàdd garab la gees di fekk ci gox yu naaje yi niki ca Senegaal, ca Afrig la bàyyikoo. Kàdd garab la gog ay caram ak i wànqaasam yéppay am i dég. Njoolaayam man naa àgg ba ci 30i met, xalaam man na àgg ba ci 2i met. Reenu garab gi man naa dugg ba ci 15i met ci biir suuf. Ci jamonoy maral, xasu garab gi day soppi wirgo teg ci di xolleeku. Garabu kàdd daa am dund gu wuute ak yeneen i garab yi des yépp ndax moom kepp mooy garab gu ay xobam di ruus nawet ak a sëq ci jamonoy lolli. Loolu nag li ko waral mooy ngir mu man a dund cig maral ak ci barab yu ñàkk ndox. Kàdd garab gu am njariñ la fii ci tund Sahel rawatina ci lu jëm ci wutum lem ndax ci jamonoy nawet ay tóortóoram man nañu dundal yamb yi ngir ñu man a am lem bu doy. Leneen ci ay njariñam, fóyteefu garabu kàdd di Àdd lu am solo la ci dundug jur. Faidherbia albida Acacia albida la tuddoon Wàll:Garab"} +{"id": "2460", "contents": "Ci làkku yawut la tur wi jóge. Ci angale mooy Barsabas; Ci faranse mooy Barsabbas Ñaari nit ñoo bokk dàkkental bi: Yuusufa ku bokkoon ci ñaari nit ñi ndawi Kirist ya tuddoon ngir wuutu Yudaa Iskariyo (Jëf 1:15-26). Turam feeñ na ci Jëf 1:23. Yudd, benn njiit ci mbooloo ñi gëm ci Yerusalem. Jëf 15:22."} +{"id": "4566", "contents": "Maa ngi Tàmbali samay wax ak jëf ci turu Yàlla miy kiy boroom yërmande ju yaa ji ci adduna ak ju ñu jagleele ji ca allaaxiraa. Yal na Yàlla dolli xéewal ak mucc ci suñu sang Muhammad ak ci ñoñam aki saabaam ci anam gu sax Yàlla doy na ñu, moom de wéeruwaay wu baax la (wu mat a wéer say mbir, joyal ko ko). Jëf yaa ngi ci yéene yi, ku nekk it la nga yéeneey sag pay Bokk na ci hikam (sagesse) : ku sàkku mbir de bu ca saxee am ko. Ku fëgg bunt it boo fa saxee ubbilees la Bokk na ci hikma bat ay: ku tëyye boppam wëlif neen yi (caaxaan yi ) limees ko mu bokk ci boroom xel yi. Bokk na ci ba leegi: ku dul merloo boppam du begloo boroomam. Bokk na ci ba tay : ku def la ko soob dajeek la ko naqari. Bokk na ci: ku taqook jiyaar ak bakkanam, texe fa biir bàmmeelam . Bokk na ci : ku topp Yonnant bi, am gën ji la mu ñaan."} +{"id": "4674", "contents": "Xarey jóoñe yu jamono ju diggu ji, nekkoon nañu di ay aj aki siyaareji yu ñu ngànnaayal, paab bee leen daa woote, ngarmi gu Tugal gi di leen jàppale ci alal, di leen kapparal, te di leen jëfloo, bu ko defee, ñu sóobu ci ay jiyaar yu nasaraan. yonnee yu xare, yu nasaraan yii, ñi ngi léen daa wootee ci turu goreel Quds (Sorisalem), gi waa Tirki tegaloon loxo Araabi Faatima yi, ci atum 1078"} +{"id": "4281", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Baxa : melo (fr : bleu)"} +{"id": "4794", "contents": "Ag Dóox (golfe): fu suuf dugge ci mbeex mi (géej gi), di safaanub bopp(cape) (ci melolosuuf) di fi mbeex mi dugge ci suuf ci Ab Dóox - ca cosaanam (28 xarnu)- li muy wund : yaatu-yaatu bu melosuuf bu ab Dóox yor (njiitul xare) Un duché (en latin : ducatus) désignait à son origine (au VIII siècle) le ressort de commandement d'un duc (en latin : dux, ducis) ou chef militaire. Les ducs francs étaient ainsi des comtes chargés d'un important pouvoir militaire. Parfois, des duchés ont été élevés à un rang supérieur par l'empereur germanique, soit en grand-duché comme le Luxembourg, soit en archiduché pour l'Autriche"} +{"id": "4341", "contents": ""} +{"id": "4962", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Lourdes dëkku Faraas. Nitñii motnañu 15 808 (2008)."} +{"id": "3615", "contents": "Yëngu-yëngu yi jugoon di safaan (di kontar) Jàngu bu Paab bi Yëngu-yëngu gu yéwenal diine ji ci Tugal : Yëngu-yëngu gu yéwénal gu diine ci Tugal, mooy googu doon am ci Tugal ci xarnub fukk ak juroom benn g, ngir setal Jàngu bu katolig bi ci li ci taqoon ci ay ñaawtéefi pas-pas ak yu jikko, na ñu ko daa defe mooy jéem a delluwaat ci njàggaley Injiil yi. Li waraloon « yéwénal » gi : Ak li Jàngu bi di nekk nguurug ruu lépp - ci li ko njëkk a tax a jug - téewul ànd ak li jamono di gën a yàgg, mu jot a àgg ci ŋëpp - ci loxob weñ - nguurug diine gi ak gu politig gi, maanaam, mu tëye tëyiin wu metti te tar, ñaari nguur yii di gu diine gi ak gu adduna gi. Ci loolu la mujje di dooley politig, ju diine, ju koom-koom, ju mboolaay ak ju aada ci mboolaay yu Tugal yu katolig yi ci jamono yu diggu yi."} +{"id": "5004", "contents": "Ki njëkka doon xalifa, wuutu fi baayam Sëriñ Tuubaa ca yan bu diis ba Dencukaay:Sëñ Moodu Mustafaa.jpg Dencukaay:Muhammadu Mustatafaa.jpg"} +{"id": "5022", "contents": "Dencukaay:Benn Baay Faal.jpg Ca la ñu ca xamoon ku daan jàmbaare la daan doon ci toolub lislaam bi, di liggéey di joxe ngir sémbi yoon wi man a jëm kanam, ak doonte bari na ci ñoom ñoñ duñu julli, duñu woor, waaye teewul bu ñu doon laal diiney lislaam ñooy njëkk a jug ngir aar ko, kon daal man nañu leen a tudde dofi lislaam, walla yu murit, bari na lu ñu leen man a jame waaye it lu ñu leen man a tagge. Kenn ci ñi gën a siiw ci taalubey Bamba yi mooy Seex Ibraayma Faal. Bàyyi na fi ay dongo yu ñuy wooye Baay Faal yiy wottee seenug ñàkk a julli ak woor, liggéey bi ñuy def ci seen loxo ak yalwaan , looloo tax yeneen jullit ni ñoom di leen jam tey naqarlu seeni jëf. Seen njañ yi ñu yore ak seen létt yi yobbe na leen way nemmeekusi yi (touristes) di leen jaawale aki rastamen ."} +{"id": "5172", "contents": "Tukkloor genn giir la gu nekk Senegaal. Ñoom ci seen bopp, Halpulaar lañu tudd. Nguuru Fuuta-Tooro mooy seen i dëkk, li moo tax dañuy wax tamit FuutaŋkooBe / Fuutaŋke (ku dëkk ca Fuuta). Ñoom dexug Niil lañu juge, ca dëkk ba ñu tuddee Nubi / Kuus, di nekk tay ca réewu Sudaan. Foofu dañoo bokkoon ak Séeréer yi. Pël yi nekkoon wàllu tukkloor ñoo nekkoon sammkat. Boobu baatu tukkloor ñëwaguloon. Ñoom ñépp dañoo mujj a gaddaay, ba agsi dexug Senegaal. Suuf si ñu agsi ba noppi, ay Sooninke ak ay naar agsi nañu fa tamit. Moo tax tay képp kuy dem ca Fuuta Tooro, xeet yooyu yépp ngay fekk. Turu Tukkloor ci lakk tubaab la juge, tukkloor lañu doon wax, ndax tur woowu nañu daan tudde seen dëkk (Tekuruur). Tukkloor mooy ku dëkk Tekruur. Am na ñu ne, wolof yi ñoo sos baat bi. Tukkloor yi Pulaar mooy seeni lakk, lislaam mooy seen diine. Tukkloor yi dañoo teel a dugg ci lislaam ca jamonoy imbraatoor gu Gana. Sooninke yi ñoo leen duggal ca lislaam."} +{"id": "8586", "contents": "Royuwaay:Infobox Biographie2 Maryaama Ba mu ngi juddu fukki fan ak juroom-ñaar ci weeru awiril atum 1929, faatu fukki fan ak juroom-ñaar ci weeru ut atum 1981 ci Dakaar. Bindkat la woon. Ci ay téereem, Maryaama Ba dafay ŋàññ ñàkk a yemale gi am ci diggante góor ak jigeen te aju ci aaday Afirig. Une si longue lettre, Abidjan, Nouvelles éditions africaines, 1979 (ISBN 2-7236-0430-6) ; réédition, Paris, Le Serpent à plumes, coll. « Motif » no 137, 2001 (ISBN 2-84261-289-2) Un chant écarlate, Abidjan, Nouvelles éditions africaines, 1981 (ISBN 2-7236-0826-3) (en) Ada Uzoamaka Azodo (dir.), Emerging perspectives on Mariama Bâ : postcolonialism, feminism, and postmodernism, Asmara, Trenton, NJ, Africa World Press, 2003, 483 p. (ISBN 978-1-592-21027-5) (en) Faustine Boateng, At the Crossroads: Adolescence in the Novels of Mariama Bâ, Aminata Sow Fall, Ken Bugul and Khadi Fall, Howard University, septembre 1995 (en) Wanjiku Mukabi Kabira, A letter to Mariama Ba, University of Nairobi Press, Nairobi, 2005, 34 p."} +{"id": "5781", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Brasawil mooy péeyu réewum Kongóo. Làkk yees fay wax ñooy Lingala ak munukutuba|"} +{"id": "3094", "contents": "Bii mooy teereb Irwaaun nadiim min hathbi hubil xadiim, di ci maanaa nàndalug aji naanaale ji(ki ngay toogal di naan) ci ndox mu neexum sopp jëwrinu yonant bi , di xam-xamu jaloore bu nu gàttal mu ñeel nag ki bëgg a am ab xam-xam ci dundug sëriñ Ahmadu Bamba yal na yàlla dolli gërëmam ci moom ,te jariñ ñu ci,amiin. Ki ko taalif it di ku xeebu ku aajowoo ndimbalul boroomam ak yermaandeem,tey yaakaar ci moom mu jéggal ko ay bàkkaaram,te làqal ko ay ayibam,yi feeñ ak yi nëbbu,fii ak fan jëm,di Muhammadul Amiin JOOP doomi sheex Ahmadu JOOP mu dagana,yal na leen yàlla boole jéggal. Di it taalibeb sëriñ Tuubaa, yal na ko yàlla gërëm te jariñ ñu ci moom,amiin. Maa ngi ñaan yàlla mu musal ma ci saytaane mu nu jam mi,di tàmblee nag samay wax ak jëf ci turam wu tedd wi,moom mi yor yërmaande ju yaatu ji matale mbindeefam yi ci àdduna,te di ko jagleel ñi ko soob ca àllaaxira,yal na yàlla dolli mucc ak xeewal ci sunu sang,Muhammad,ak ñoñam aki saabaam."} +{"id": "3118", "contents": "Jolof moo doonoon nguur ngi gënnoo na mag ci Senegaal ci jamono yooyu. Mi ngi sosu ci xarnub XIV ba Nguuru Mali gu mag ga saayee, rawati na la feete woon ca sowam. Ba nguuru Jolof taxawee, jëloon na melokaanu nguur yi ko jiitu woon, waaye bàyyi woon na fa melokaanu càmm ak màng ga xewoon ci jamono. Dencukaay:Guuri senegaal.jpg Ki ñu ne moo sos nguur googu mooy Njaa Jaan Njaay. Mooy doomu araab la bu ñuy wax Abaabakar ak Lingèer ab Tukulòor bu tudd Faatimata Sall. Moom, Njaa Jaan Njaay, def na ci réew mi liggéey yu réy. Bokk na ci def wolof yi ñuy benn, teg réew mi ci yoonu nguur gu leer. Samp nguuru Waalo ba mu dëgër, mu dal di koy jox rakkam. Sos nguuru Jolof gu mag ga ba mu yegg fa gën a kawe mu door a wàcce boppam. Looloo tax ña ko wuutu ñoo mottali liggéeyam ci xarnub XIV, waaye jotu ñoo moytu taste gu gaaw ca nguur gu mag ga. Boo seetloo turi buur yu njëkk yi ci nguur gu mag gi di nga leen fekk ñekk fukk doŋŋ. Seen péey nekkoon na Céŋŋ ca jamonoy Njaa Jaan Njaay."} +{"id": "8271", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Boavista Futebol Clube da Praia benn football club ci \"Campeonato Nacional de Futebol\" (Kap Weer) ci dekku Praia ci yu dunu Santiago. Staad Várzea (Estâdio da 'Várzea') Campeonato Nacional (Kap Weert): 1963, 1987, 1995, 2010 Liig Santiago/1. Liig - Santiago: 1962/63, 1975/76, 1986/87, 1992/93, 1994/95 1. Liig - Santiago gu bëj-saluumu: 2 2011/12, 2014/15 Campeonato Nacional (Kap Weer) Babanco Moía Mané Nilson Tavares Boavista FC Praia - Soccerway (en) Boavista Praia - Scoreshelf (en) Staad Várzea - World Stadiums (en) Boavista FC Praia - Facebook (pt) Boavista FC Praia - Soccerway (en) Boavista Praia - Scoreshelf (en)"} +{"id": "8289", "contents": "Tuberkiloos (TB) feebar la buy wàlle, te li koy faral di joxe mooy doomu jàngaor bi tuddu Mycobacterium tuberculosis (MTB). Cër bi tuberkuloos di ngëna jàpp mooy dënn bi, waaye mën na dem ba laalaale yeneen cër ci yaramu nit ki. Barina lu muy dal nit te du feeñ, loolu lañuy woowe tuberkuloos bu nëbbatu. Lu tollu 10% feebar yiy nelaw yaramu nit ki, dañuy dem ba daaneel nit ki, suñu ko fajul, mën na dem ba faat ki mu dal. Beneen tuburkuloos bi nelawul moom dafay wane boppam, kumu dal dangay am sëqët mu tar àndaale ak lumbi deret, yaram wu tàng, ñaqu guddi, ak yaram wuy jeex di dem. Di nañu koy faral di woowe feebaru \"ŋacci\" ndax limuy ŋacci sa yaram. Amna yeneen anam yu muy feeñee su laalee yeneen cër yi. Tuberkuloos dafay tasaaroo ci ngelaw li, suede tuberkuloos bu tar moo la jàpp, soo sëqëtee wala nga tifli wala nga wax, wala nga tissooli mën nga ko wàlle. Nit ñi feebar bi di nelaw ci seen yaram du ñu wàlle feebar bi."} +{"id": "3538", "contents": "NI NUY GËME BIS BU MUJJ BA,yal nanu yàlla fegal ay tiitaangeem ) Ni ngay gëme bis bii mooy nga dëggal ko,te dëggal lepp li mu ëmb,niki wisaareg teere ya,ku ci ne dees na ko won ay jëfam ci teere,ak pang ma,muy dajale gi niy dajale nit ñi,ak balaas bi, muy balaas bi niy mandaxee jëfi jaam yi,ak déegub yonant bi (j.y.m),ak ajjana ak sawara,ak siraat(aw yoon la wu deesi romb),ak romb gin ciy romb,ak hisaab(mooy seet gi niy seet jëfi nit ñi) ak rammug yonant bi (j.y.m) ak mbugal(yal nanu ci yàlla musal). Hisaab nag luy tar la ca boobale bis,ndax dees na hisaab nit ki ci lu gën a tuuti fepp suuf cib tuutaay. Fayyantoo itam dana fa am,ndax lu waay daa jay moroomam fii, teg ko cig ëpp doole,bu yawmal-xiyaamee dees na jox aji neew ji doole, doole muy fayyu ci ki ko daa neewal doole,niki xar mi am bejjan te daa daan mi amul bejjan,bu bis baa,da niy jox aji ñakk jiy bejjan bejjani mi ko daa daan muy fayyu,loolu lepp maandute ga fay am lay wone."} +{"id": "8337", "contents": "Bissawóo (wu-portigee: Bissau) mooy péyu réewum Gine Bisaawóo. Waax bu Bisaawóo (Porto de Bissau) Sporting Bisaawóo (Sporting Clube de Bissau) SC Portos de Bissau (SK Waaxi bu Bisaawóo) Sport Bissau e Benfica (Benfica gu Bisaawóo) UDIB Staad 24 Sattumbar (Estádio Nacional 24 de Setembro)"} +{"id": "3556", "contents": "NI NGAY FAYE LI LA FAAT CI GINNAAW IMAAM Lu war la ci maamoom mu fay li ko faat ci ginaaw imaam.Suba waxtoom a ngi tàmblee ca dëgg-dëggi fajar ba bu tàmblee leer,bu la cib ràkkaa faatee jugal ci lu dul kàbbar jàng faatiya’akuw saar cig birël te bul xunoot. Waxtuw tisbaar tàmblee ca sawaal ba ca mujjug taxawaay ba,bu la cib ràkka faatee jugal ci lu dul kàbbar ,jàng faatiya’akuw saar cig yalu jekki,taaya , sëlmël.Boo ci ñàkkee nag ñaari ràkkaa jugal te kàbbar te jàng faatiya’akuw saar cig yalu,te bul toog da ngay jug def beneen, julli gi mat. Bu la ci ñatt rawee nag jugal te bul kàbbar,nga jàng faatiya’akuw saar te yalu leen,nga jekki, taaya,jug def beneen ràkkaa,bu ànd ak faatiya’akuw saar te doo toog,da ngay defaat beneen ràkka rekk cig yalu bu ànd ak faatiya dong,mu jeex. Waxtuw tàkkusaan a ngi tàmblee ci matug taxawaay bu njëkk ba,ba ca waxtuw gel wa (mooy bu jamono tàmblee mel ne lu mboq)."} +{"id": "3568", "contents": "Ngir xam taariixu Senegaal, taariixkat yi am nañu ay gongikuwaay yu bari : gongikuwaay yu gimiñ, yooyu nag yu bari lañu waaye soxla nañu ay gëstu yu xóot, ndax dañuy faral di jaxase diggante dëgg ak léeb (mythe). Ak jeexiit yi, ñoom nag bariwuñu te lu tas la, ak gongikuwaay yu mbind yi, ñoom it yu néew lañu, ndax askan yi dëkke woon Senegaal ca jooja jamono xamuñu woon mbind. Senegaal nag suuf su ñuy gàddaaye génn la ak su ñuy gàddaaye jëm. Aw askanam, diirub ay xarnu, dañoo nekk ci diggante sax ak laxas. Senegaal nag taxawal na ay séqoo yu am solo ak aw askanam ak itam réew yi mu feggool. Daa na jëflante ci wàllug yaxantu ak gox yu sori yi. Loolu lépp nag tax na ba réew mi am aada ju cosaanu. Nguur gi njëkk ci Senegaal ñi ngi ko taxawal ci lu tollook juroom ñaareelu xarnu g.j, man naa am sax mu jiitu loolu. Nguur yooyu nag amuñu woon doole lu dul ci ñaari xarnu yii, bu fukk ak ñatt ak bu fukk ak ñeent, maanaam ci jamonoy imbraatóor yu ñuul yi (yu nit ku ñuul yi), gu Gana, Mali ak Songaay."} +{"id": "3646", "contents": "Saaru Maryaama Màkka la wàcc 99 laaya la (1) K. H. Y. Saad [Lii] fàttali sa yërmande Boroom la ca jaamam ba Sàkkariyaa. (2) Ba mu ñaanee Boroomam ndànk (3) Ne ko : \"Sama Boroom ! néew naa doole, te sama bopp weex na tàll ak bejjaaw. Te masuma laa ñaan be sooy. (4) Te am naa am tiit ci njaboot gi sama ginnaaw, te sama soxna dafa jërméel. Kon nag yal na nga ma may kuutaay gu bawoo ci yaw (5) Gu may donn, tey donn njabootu Yànqooba, te sama Boroom yal na nga ko def muy ku ñu gërëm !\" (6) Yaw Sàkkariyaa noo ngi lay bégale doom ju góor ju tudd Yaxyaa, kenn masu koo tudd. (7) Mu ne : \" Sama Boroom nu may ame doom, te sama soxna jërméel, te ma màgget be kumur\". (8) Mu ne : \"Noonu la. Sa Boroom nee na : loolu yomb na Ma, te nag Maa la bindoon, te doo woon dara\"."} +{"id": "3658", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Alseeri doon na réew mu bariy doj. Ci bëj-gànnaar gi, boo jàppee penku jëm sowwu gépp ab càllaleeb ay doj ñoo fa ne, am na it wàll gu bari ci tàkkug Sahara gi. Ñi ngi koy boole ci Bëj-gànnaaru Afrig, di 11u réew mi gën a réy ci àdduna bi. réeyaayam toll ci 2 381 741 km², ma na 998 km ci tefes. Ci bëj-saalum mi ngi feggook Mali, ak Gànnaar, ak Niseer, ci penku mi ngi taqalook Tiniisi, ci sowwu Nguuru Marook, ci bëj-gànnaar mi ngi yem ci Géej gu Diggu gi. Pegg gi mu amal ak yenee réew yi toll na ci 6 343 km."} +{"id": "3676", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dottub Bëj-gànnaar daa am ñaari tekki ci benn bi ab tomb la (ci la nuy wax ci bii jukki), ci beneen bi ab gox la, Dottub Bëj-gànnaar. Dottub Bëj-gànnaar mooy cat li gën a féete Bëj-gànnaar ci àdduna bi. Suuf si ñaari cat la am ñu Dottub Bëj-saalum Goxub Dottub Bëj-gànnaar Goxub Dottub Bëj-saalum Dottub bëj-gànnaar Dal buy wax doot bi ci kàllaama wa angalteer"} +{"id": "3712", "contents": "Sëñ baa ngi sanc Jolof - ci li ma sëñ Mbàkke BUSO nettali - bi mu nekkee Tuubaa,ba nit ñi bari fa,magi donga yi denc ay soxna,dëkk yi woon ci wet gi, ñu ci bari tuxusi fi woon ak seeni ñoñ, ñi sëñ bi jugoon ngir yar leen tàmblee jaxasoo’k ñeneen ñi,nos gi sëñ bi nosoon mbir yi,am lu ci tàmblee yàqqu,mooy bëgg gi mu bëggoon a ber ñiy jàng cig wàll, ñay ligéey,ca geneen wàll, ñiy ligeey ak ñiy jàng jaxasoo gi naqari ko,rawati na jaxasoo gi niy def ak ñeneen ñi,nga boole ci loolu ,aj gi mu bëggoon a defi ak siyaare ji Yonnant bi (j.y.m),te bëggoon koo bëgg,ba daa ko wax ñenn ci ñi ko jege woon. Kenn ci sunu moroomi naari Daymaan yi,di Muhammad doomi Hamdil Abhami nettali na ma ne:Sëñ bi nee na ko ca at mooma ca Tuubaa,ndax bëgg ngaa aji?"} +{"id": "8607", "contents": "Juma Jeŋ Jaxate soskatu ñawin la bu dëkk Senegaal, juddoo Tëngeej (Rifisk), ñetti fan ci weeru desàmbar atum 1947. Moom ci boppam moo jiite bérebu liggeeyukaayam bi mu tudde Shalimar Couture, bokk na ci ñi muy ñawal, njiiti réewu Afirig yu bare ak seeni soxna. Atum 2012, la bett askan wi ne dafay nekk ab way-wotelu ci wotey njiitu réew yi. Mu mujj ci nekk ndàdde ci sumbug wote bu jëkk bi, ndax téemeer boo jël, tus kos fukk ak ñaar (0,12%) rekk la amoon ci ñi wote ñépp. Atum 2013 la ko woykatu Kóngoo bi Koffi Olomidé sargale woyam wi mu tudde Festival. Mu dellu amaat lu ni mel atum 2013, ndax Fally Ipupa sargale na ko aw woyam. Jukki bi ñu jëfandikoo ngir bind bile « Diouma Dieng Diakhaté : La couturière aux doigts de fée », in « Femmes au Sénégal », Les Cahiers de l'Alternance (Dakar), Partenariat Fondation Konrad Adenauer et Centre d'études des sciences et techniques de l'information (CESTI), no 10, décembre 2006, p."} +{"id": "8619", "contents": "Royuwaay:Infobox Biographie2 Xew- xewi dundu Maymuna Kan Jamono ju mu juddoo: fukki fan ak ñett ci weeru mars atum junni ak juróom ñeent teemeer ak fanweer ak juróom ñaar ca Ndakaaru Jamono ju mu faatoo: benn bés ci weeru mars ci atum ñaari junni ak fukki fan ak juróom ñeent (amoon juróom ñetti fukki at ak benn ba muy faatu) ca Pari Turam: Maymuna Ndongo Réewam: senegaal Yëngu-yëngoom: jigeen juy def politig, àttekat la Turu jëkkëram: Mamadu Ture Maymuna Kan a ngi juddu fukki fan ak ñaar ci weeru mars atum junni ak juróom-ñeent- téemeer ak fanweeer ak ñaar ca Ndakaar(Senegaal) (1). Mu ngi génn àdduna benn fan ci weeru mars ci atum ñaar junni ak jukk ak juróom- ñeent ca Pari (farãs) (2) . Bokkoon na ci àttekat yu mag ci rééw mi. Loolu terewu ko takk ndombal tànk ba doon ministar. Maymuna Kan nekkoon na óditëer ci ëttub àtte bu mag bi. Nekkoon na itam ki nu toftal ci porokirëeru ndakaaru. Doonoon na déeyaakoon ci ëttu àtteb àttewaat ca ndakaaru(3)."} +{"id": "8625", "contents": "Royuwaay:Infobox Organisation Royuwaay:Organisations supranationales africainesMbootaayu koom-koom u réew i Afrig sowu jant ab kuréel la gu dox diggante ay gornamaa, ñu taxawal ko 28i fan i mee atum 1975. Mooy kureel gi gëna raññiku ci lëkkële yéngu yéngu réew yi féete Afrig sowu jant (MKRASJ). Li ko taxa jog, mooy jëflante ak dugalante ngir mana taxawal ag bennoo ci wàallu koom ak xaalis. Ci atum 1990 lees ko doleele wàllu saytu kaaraange gi ci diwaan bi, ak ECOMOG gi ñu taxawal, mu di ag kureel u soldaar guy wàllu. Ca atum 1999 nak lañ ko saxal dàkk. Tey jii, 15i réew ñoo bokk ci MKRASJ. Ci atum 2017 allalu réew yooyu ca bokk àggoon na ci lu toll ci 565i tamñareet ciy dolaar u Amrig. Doonte bamu sosoo koom-koom rekka ko yitteeloon, MKRASJ dafa gaaw jublu ci luy saytu jàmm ak lu koy dëgëral. Loolu sax doon lu manula ñàkk ci bu ñu bëggee taxawal am mbootaay mu dëgër. Ginaaw loolu, MKRASJ farlu na ci tabax ci diwaan bi ay jumtukaay ci wàllu dem ak dikk ak jokkookaay yi."} +{"id": "8637", "contents": "'' ' Daaru Gay' '' Dëkk la boo xam ne, moo ngi bokk ci goxub ( Cees) tundu ( Kajoor) Sëriñ Maxtaar Gay moo ko sañc ci atum junni ak juróom ñenti téereem ak fukk ak juróom ñent 1919 ginnaaw bi mu ci amee ndigalul Maam Cerno Faati Boroom Daarul Muhti. Mu nekk dëkkub diine ak lislaam, Sëriñ Maxtaar Gay nekkoon fa boolewoon liggéey, jaamu Yàlla, jàng ak jàngle, ak yar njaboot gi. Daaru Gay nag li ëpp ca askan wa dañuy yëngutu ci wàllu bay ak yaxantu."} +{"id": "8649", "contents": ".ru mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Riisi Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1994. (en) Informazioni Whois IANA (en) .RU Domain Name Registry"} +{"id": "8655", "contents": ".sc mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Seysel Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1997. (en) Informazioni Whois IANA (en) .SC Domain Name Registry"} +{"id": "8709", "contents": "Mboor Ak Diine (Fàttalitul) ba sa Boroom waxee Malaaka ya ne leen : “Man de maa ngi sàkk mbindéef ci banan. + Suma ko móolee ba ëf ci Sama Ruu, na ngeen daldi rot, sujóotal ko”. + Malaaka ya yépp daldi sujóot, + ba mu des Ibliis moom dafa rëy-rëylu bokk ca yéefar ya. + (Yàlla) daldi ne : “yaw Ibliis, lan moo la tere nga sujóot ci lii ma bind ci samay yoxo ? Dangay rëy-rëylu walla dangaa bokk ci ña kawe ? ” + “[Ibliis,] tontu ne ko : maa ko gën ndax yaa ngi ma bind ci safara moom nga bind ko ci ban”. + (Yàlla) ne ko : “Génnal ca biti, dàkku naa la ; + te Samam rëbb dal na la ba baa saa di taxaw”. + “[Ibliis,] ne ko : yaw sama Boroom, muñal ma, ba bisub dekkiwaat ba”. + (Yàlla) ne ko : “may Nanu la dig boobu, + ba ca bisub waxtu wu ñu xam wa (Bis Pénc ba)”."} +{"id": "8721", "contents": "Abuu Haamidil Xasaali (Gazali)"} +{"id": "8727", "contents": "Saytaane|Séytaane:Ibliis '''Saytaane''' (ar : الشيطان ; fr : Satin/Diable; en : Evil) Ibliis mooy tekki ku ñu dàq ci yërmànde sunu Boroom, di ku ñu dàkku. (Yal na nu Yàlla musal ci moom moom ak i ñoñam. bu ñu nee Ibliis rekk kilifag saytaane yi la ñu ci namm, moom mi féttérlu woon, lànk, moy ndigalal sunu Boroom, moom nag Ibliis ci jinne yi la bokk, jinne ñoom ñépp a ngi bàyyikoo ci Suumiyaa baayu jinne yi niki ni Aadama nekkee baayu nit ñi. Ibliis nag am na ay sóobare ci nit ni ak jinne (Saytaaney nit ñi ak saytaaney jinne yi). Ñom nag dañoo taxaw teww ngir lajjloo nit ak jinne ba ñu yonjax ci li tax seen Boroom bind leen, su ko defe ëllëg ñu ànd ak ñoom tàbbi sawara."} +{"id": "8733", "contents": "Malaaka, ay bindeefi sunu Boroom yu mu teral la, binde leen ci leeram, manuñoo moy seen Boroom (noonu la leen binde), seen i tolluwaay ak seen i melo wuute; dañoo am i laaf wuute lim ba, ku ne ak na muy jaamoo Yàlla, duñu ay góor walla jigéen, duñu lekk duñu naan, walla kon sàbbal seen Boroom ak sellal ko mooy seen lekk ak naan. Gëm Malaaka yi mooy ñaareelu ponki ngëm ci jullit bi. Islaam jàngale na lu bari ci Malaaka yi, ñuy ñu ñu selle fi jullit yi. Jaamu Yàlla rekk ay seen yitte, te duñu ko moy mukk, jullit bi war dàq lépp lu yellul ci ñoom (luy dàqonte ak sellam jullit bi waru koo gëm), ku ne ak yiite ga nga war a dox. NI NUY GËME MALAAKA YI (yal na Yàlla dolli xeewal ak mucc ci ñoom) Malaaka yi ñoom nga gëm leen mooy nga dëggal te am koolute ci ne ñoom kat ñu am lañu, te ñu ñu musal ciy bàkkaar lañu, (duñu moy Yàlla), duñu xayta (duñu tuur dugub) duñu saw it, ñu sunu Boroom laabal lañu."} +{"id": "8751", "contents": "Maki Sàll, mi ngi judd ci 11 desambar 1961 ca Fatik, ab nitu Càmmu Senegaal la. Mooy njiitu réewum Senegaal dale atum 2012. Mi ngi bokkoon ci làngug politig gu PDS, doonoon ci ñi doon jàpple Abdulaay Wàdd ci palug njiitu réew mu Senegaal ci atum 2000. Ci ginnaaw bi doon na fi jëwrinu Mbéll yi, Yasara gi ak Jafaan yi dale 2002 ba 2003, doonoon fi jëwrinu Biir réew meek gox-goxaan yi dale 2003 ba 2004, Jëwrin ju njëkk 2004 ba 2007, ginnaaw bi njiital Ngomlaan gu Senegaal dale 2007 ba 2008. Ci 2008, ginnaaw ay jàppante yu mu amoon ak njiitu réew ma woon Abdulaay Wàdd la génn PDS dem sos APR, làngug boppam gi koy yóbb ci ndam li mu am ci palug njiitu réew mu 2012. Cig palam ci 2012 la taxawal Plan Sénégal Émergent di xalaat bi liggéeyam ngir suqalu Senegaal sukkandiku. Soloos xalaat boobu mi ngi sukkandiku ci tabaxi jumtukaay (ay yoon, naawuwaay aki waax, ...), taxawal ag Ndefar guy man a jox liggéey waa-réew mi, suqalu càmm geek mbay mi. Ci atum 2019 lañ ko falaat ginnaaw palug njiitu réew mi amoon ca at mooma."} +{"id": "8763", "contents": "The Carpenters bi Diiwaan yu Bennoo pop buum. Richard Carpenter Karen Carpenter"} +{"id": "7756", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ribeira Grande benn dëkku Ribeira Grande concelho ci yu bẽj-gannar yu dunu Santo Antão, Kap Weer. Beira-Mar Rosariense Roberto Duarte Silva Manuel de Novas José Luís de Jesus http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "1946", "contents": "Mbàmbulaanu Atlas moo nekk ci diggante Afrig ak Aamerig."} +{"id": "1882", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal United States Minor Outlying Islands"} +{"id": "4255", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tirana mooy péyu réewum Albaani."} +{"id": "1906", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dùn : Dun (Nguur-Yu-Bennoo)"} +{"id": "4333", "contents": "Shaytaane day wëtt ci xol wudd la am - wattu ko bul ko wàcc muy war di ku lëm Dafay woreek a wèddilooy werenteloo - di wàjji ngëm di wònni mbas mbas du welu Wor ko te wòdd xol bi ngëm waaru bu wér - sotti ci waame tudd Yàlla xol bi wér Weeral sa wañsu diine def say warugar - bu ngëm gi woos ni waddbéer wu gar ya wër Werante wottee ko lu war, lu wóor itam - na wuutu wor te worma wecci wane tam Nga weex sa xol wèkki ca luy wòllimiku - te bàyyi weeje it welal tayle ba ko Te wòlli nag wëlli kañaan’ak weli rëy - wetañ yu ñëw weñ ko te wetti far ko ray Te wacc weerante te wéer fa wòllare - wareef akug wegeel te wicc njàqare Te wërsëgoo wiiri wakiirlu wis ca way - te xol bi weex nga wattu waŋi wuute wéy Te waggar it sa bopp tey waaru bu wér - te bul di wëndëng wa wogul wàqi te war Di waaj di walli weddi bakkan’ak loram - te wéer ko bul weng ci moom ak ci wujjam Di waslu àq woor ci caaxaan aki nar - wekku ci Yàlla def ko waay jëf la la war Te fònku waxtu xam ne daa wund lu rëy - te bul di wuññi awra bul di wóoyu ay Na ngay woyof te bul di wex ci kenn tam - ku dul ku bon te fònk worma tey xalam This is funny."} +{"id": "2338", "contents": "Ci làkku ibrë la tur wi jóge. Ci angale mooy Aram or Ram; Ci faranse mooy Aram Doomu Esrom la woon, di maamaatu Daawuda (1Ch 2:10; Ru 4:19). Naka noonu, bokk na ci maamaati Yeesu ci Macë (Mc 1:3,4). Aram mooy ki ñu tudd Admin itam ci maamaati Yeesu ci Luug (Lu 3:33)."} +{"id": "7897", "contents": "Xewar xeetu garab la gu bokk ci njabootug « Sapindaceae ». Moo ngi tasaaroo ca Afrig ci réew yii: Senegaal, Eritere, Ecopi, Somali, Sudaan, Keeñaa, Tansani, Ugàndaa, Kamerun, Réewum Diggu-Afrig, Gaboŋ, Kóngoo, Bene, Kodiwaar, Gàmbi, Gana, Gine, Gine bisaawóo, Niseer, Niseeryaa ,Tógoo, Àngolaa, Mosàmbig, Madagaskaar. Amna it ca Asi gu bari naaj ga: Bangalades, Butaan, End, Nepaal, Siri-lànka, Kàmbots, Lawos, Birmani,Taylànd, Wiyet-naam, Endonesi, Maleesi, Papuwaasi Gine Gu yees ak Filipiin. Xewar garab la guy toll ci 6i met ci guddaay. Ay xobam day nëtëx. Lepisanthes senegalensis (Aphania senegalensis) farañse: Cerisier du Cayor"} +{"id": "2374", "contents": "Ci làkku ibrë (אָמֵן) la baat bi jóge. Amiin mooy ni ñu koy waxe is làkku araab (آمين). Ci angale ak ci faranse mooy Amen. Baat bi dafay tekki 'Na ame ni nga ko waxe.' Ci Injiil dañu koy gis ci Mc 6:13; Ro 1:25; 9:5; 11:36; 15:33; 16:24,27; 1Ko 14:16; 2Ko 1:20; Gal 1:5; 6:18; Ef 3:21; Fb 4:20; 1Tim 1:17; 6:16; 2Tim 4:18; Yt 13:21; 1Pi 4:11; 5:11; Yu 1:25; Pe 1:6,7; 3:14; 5:14; 7:12; 19:4; 22:20."} +{"id": "2380", "contents": "Ci làkku ibrë la tur wi jóge. Ci angale mooy Annas; Ci faranse mooy Hanne ou Anne Saraxalekat bu mag ba la woon. Kiriñus, boroom réewu Siri moo ko fal saraxalekat ci at 6 walla 7 g.K.. Waaye Garatus, boroom réewu Yude, folli na ko ci at 15 g.K.. Mu fal ci palaasam Ismayel ba noppi Elasar doomu Anas, ba noppi Simoä, ba noppi Kayif ci at 18 g.K.. Waaye gannaaw bi ñu ko follee, baatam dafa weyoon di am sañ-sañ bu bare. Naka noonu Anas ak Kayif bokkoon nañu ci liggéeyu saraxalekat bu mag ba ca jamano ji Kirist liggéeyoon. Kayif takk na doomu Anas. Dañuy gis Anas ci Injiil ci Lu 3:2; Yow 18:13,24; Jëf 4:6; 5:17-18, 27-28."} +{"id": "2392", "contents": "Ci angale mooy (Forum of) Appius; Ci faranse mooy (Forum d')Appius Benn dëkk ci réewu Itali la woon, bu amoon ja bu mag. Nekkoon na lu tollu 40 kilomet ci bëj-saalumu Room ci yoon wu mag wa tudd Yoonu Appien (Via Appienne). Dañu koy gis ci Jëf 28:15."} +{"id": "2398", "contents": "Ci angale mooy Arabia; Ci faranse mooy Arabie Ci jamano Injiil ji, diiwaanu Arabi moo fare woon penku ak bëj-saalumu réewu Yude, maanaam wàllu bëj-saalumu réewu Yordani (Jordanie) ak wàllu bëj-gànnaaru Arabi sawuditt (Arabie saoudite). Nekkul woon lu ñuy wax diiwaanu Arabi tey jii, maanaam lépp lu nekk ci diggante Géej gu Xonq ak Géeju Pers (golfe Persique). Man nañu fekk tur wi ci Gal 1:17; 4:25."} +{"id": "7933", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Preguiça benn dekk-dëkkaan Ribeira Brava ci yu bëj-saluumu yu dunu São Nicolau, Kap Weer. 2000: 465 2010: 567 http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7939", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Pombas (Paul) benn dëkku Paul ci yu nekk Santo Antão, Kap Weer. Paulense DC http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Paulense - The Final Ball (en) Paulense - Ogol (pt) Carlos Ferrão, Estudos sobre a Ilha de Santo Antão, Imprensa Nacional, Lisboa, 1898 (pt) García, Jesús (2009) El mundo a tu aire: Cabo Verde. Edic. Gaesa, Madrid, ISBN 978-84-8023-685-0 http://www.ecaboverde.com/cat26.htm"} +{"id": "7951", "contents": "Séng di Acacia raddiana garab la gu fekk baax ca weti saara dees na ko fekk it ca réewi gànnaar. Garab gi nag day yékkatiku ba ca kaw door a mbaar foofu ay xobam. Peer bi day jóg, taawu ay wànqaas yu téen, door a baar foofu ay xob yu rankaloo mu mel ni am mbaar. Tóortóor yi nag, dañuy dajaloo di focc def ay dank yu ndaw yu weex te mel ni lu mboq. Foytéefam nag, nit du ko faral di lekk waaye mala yi bëgg nañu ko lool. Séng dees na ko jëmbat ngir xeex ag tàkk (deseer). Bépp bërëb bees ragal tàkk gi agsi fa, bees fa jëmbatee ay séng moo gën a gaaw ci kar tàkk ga ba du fa yegsi. Ndax moom daa man a muñ am ndox lool, te itam ci suuf yu dëgër yi la ëpp lu miy sax, rawatina suufu Afrig yi jege Saara. Séng dees ciy defar diw, ak asib, te asib boobu di bawoo ci séng baax na ci jabet, te itam day wàccee yéegug dereet gu ëpp ci yaram. Séng daal lu am solo ci réewi Afrig yi féete Saara."} +{"id": "7957", "contents": "Sàngol ag lawtan la guy law ci kaw i garab, garab la nag goo xam ne lu ëpp ci mbayam cig paj la jëm. Garab gi ci bërëb yu xaw a af yi, yu yaatu yi lay man a nekk walla ci àll boo xam ne ay garab yu sew ñoo fa am. Leeg-leeg it man naa nekk ci bërëb bu am ker walla it mu topp dex gi. Garab la guy yéeg ci yeneeni garab yuñ man a fekk leeg-leeg ci suuf su nooy walla ci suuf su nuy noppal. Li ëpp ci li ñiy jëfandikoo garab gi cig paj bokk na ci wàcce tàngooru yaram moo xam it tàngooru yaram wuy dem ak ay ñëw la walla pajum sibiru doonte sax ci réew mu mel ni End garab gi bokkul ci ñaar fukki garab ak juroom yi ñu taamu ngir faj sibiru. Leneen li ci topp ci li ñiy faj ci garab gi mooy pëyiis mbaa gaana mbaa feebaru sifilis. Garab gi bokk na ci yi ñiy jëfandikoo ngir yokk ngóora. Cocculus pendulus"} +{"id": "7969", "contents": "Ngigis xeetu garab la guy ne ci sahel bi ci réew yu mel ni Senegaal, Gànnaar... Ngigis, as ngarab la gog ay xobam xob yu xaw a dëgër lay doon te xaw a yaatu te am njariñ lool, melow garab gi nag man naa àgg 3i met ba 15i met ci njoolaay. Garab la gu bari fu ñu ko man a fekk nu man koo bay cib àll. Garab gi man na joxe ay ñam mbaa ay garab yuñ man di fajoo. Foytéefam day jariñ ci wàllu togg. Ci wàllum paj nag, garabu ngigis xob yi ak bant yi ak reen yi yépp a am njariñ. Bu nu tàmbalee ci xob yi, dees koy yëy, ndox moo mu muy genne lanuy muucu mooy faj biir buy metti walla sëqët walla ku jaan màtt. Bu nu fabee xob yi lakk ko bamu def dóom, danay faj góomu ku jaan màttoon dana koy wowal ngir mu gaaw a wér it. Reen yi man nanu koo jëfandikoo ci jigeen joo xam ne mbaaxam day yàgg, dana faj itam linuy wax \"emorasi\" muy yaram wuy nàcce ci biir dana musal it ci ëmb buy yàqu, dana faj it sëqët su yàgg, dana faj it soj walla coonay yaram."} +{"id": "7981", "contents": "Wereg xeetu garab gu bàyyikoo Afrig te bokk ci njabootu fabacées. Gudaay: 3 ba 6i met. Xànc: melow baam la yore. Doom bi: -Daa tàcc -5 ba 7,5i sàntimet ci guddaay. -1,7 ba 2,5i sàntimet -5 ba 6i xoox yu baam-nëtëx lay ëmb. - Dees koy fajoo. - Dees koy jëfandikoo ci aniin - Dees koy lekk. tóortóori wereg xobi wereg yu wow xob yi Daakaaney wereg Senegalia senegal"} +{"id": "7987", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Salto benn dekk-dëkkaan Mosteiros ci yu penku yu dunu Fogo, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "8005", "contents": "Sawat gi ci njabootug Combretaceae la bokk. Bari na lool ca màndiŋ yu Senegaal, Gànnaar, Niseeriya ba Ecoopi ak Ugandaa. Garab gu neewi xob la, gàjj la guy àgg 1 ba 3i met. Xasam day ñuul bu garab gi gone, buy mag nag day baam. Soloom siiw na wàllu faj ci Afrig gu soww, reenam day faj mettitu biir, xobam dees koy baxal ngir faj febaaru sawukaay. Xobi garabug sawat Tóor-tóorub garabug sawat Meññeefi garabug sawat Combrerum aculeatum"} +{"id": "8101", "contents": "Tàng-tar garabu yomb xeet la ci garab yiy law ñu leen di bay at ba at te ñuy meññ. Foytéefam dees koy jëfandikoo cig wowam ci lu toll ci lu nit manul xayma cig yàgg, ak réew i Àddina bi yépp ak di ci defar ay jëfekaay yu bari mbaa ci lu neew nu koy lekk niki lujum. Yomb garab guy sax at ba at la, di law ci suuf walla ci kaw,am ay car yu gudd teg si di laxasoo. Xob yi dañuy juwwaloo, wërngëlu, lemu teg si nooy ci laal. Foytéefam day am ay melokaan yu wuute, mel ni xala walla mu gudd . Leeg-leeg day niru ag (buteel) am benn wàll gu yaatu ak beneen bu xaw a gudd. Foytéef bi man naa àgg ba ci benn met... walla mu ëpp ko ci guddaay. Kog gi ko wër su wowee day mujj dëgër ba mel ni bant. Garabu Yomb mi ngi cosaanoo ci tund yu xala yi dénd i Afrig ak Asii waaye kenn xamul fan la dëgg-dëgg ndax fu nekk lañu ko mujj fekk ci Àddina ndax daa mujj doon mómeelu xeeti doomu Aadama gépp, ñu di ko jëfandikoo ci seen i tukki teg si ñoŋal ko."} +{"id": "7978", "contents": "Suuna xeet la ci xeeti garab yi mi ngi bokk ci njabootug buwaasiis ñu di ko bay ngir ay doomam yi nga xam ni dañuy tàkk. garab la gog moom lañuy gën a bay ci xeeti garab yi. ==Melo wi== Garab la gog guddaayam man naa àgg 1 jëm 3 ba 4i met, ay doomam dañuy yor melo wu xaw a weex, walla xaw a mboq, walla xawa baam te niru ak ay fer. ===Solo si== Garab gu ñuy bay la lool te bari ay njariñ fële ca End ak Pakistaŋ, ca Sahel ak Afrig ci yenn barab yi. Ay doomam dañu koy jëfandikoo ni Ceeb ñu di ko tàngal bamu ñor te it dañu koy soppi di ko def Fariñ; boo demee ci yenn réewi Afrig yi am na ñu ko fay soppi am ñoll. Fële ca Órob garab la gog dañu koy jox mala yi ñu di ko jëfandiko. Buy tàmbali Buy tàmbalee ami doom Nataalu doom yi Doom yi di meññeef mi Toolub suuna Pennisetum glaucum"} +{"id": "8227", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Estádio da Várzea benn staad ci ye dekku Praia ci yu dunu Santiago ci Kap Weert. Académica - Praia ADESBA (AD Bairro) - Bairro Craveiro Lopes - Praia Boavista FC - Praia Celtic - Achadinha de Baixo - Praia Sporting Clube - Praia CD Travadores - Praia Vitória FC - Praia Staad ci 2007 Staad ci 2010 Campeonato Nacional (Kap Weer) Estádio da Várzea - World Stadiums (en) Académica da Praia (pt) AD Bairro (pt) Sporting Clube da Praia (en) (pt) Fussballtempel - Staad Kap Weert (de) Estádio da Várzea - Stadium Database Estádio da Várzea - World Stadiums Estádio da Várzea - World Stadia"} +{"id": "4501", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Xaj : dundat yi"} +{"id": "4513", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fötö / Tunnun : Pseudotolithus typus (dundat yi) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Fötö\" (en) Fishbase : \"Pseudotolithus typus\""} +{"id": "8104", "contents": "Garanaat xeet la ci xeeti garab yi nga xam ni dañuy am fóoyteef, mi ngi bokk ci njabootug Lythracées . Cosaanam ma nga nekk fële ca Asi ñu di ko bay ci kémbaar yu bari, fi muy sax nag mooy fu xaw a am aw naaj. Garab gu ndaw lay doon, guddaayam man naa jàpp 6i met. Man naa dund 200i at, waaye li ëpp ci limiy jur mi ngi koy jur ci 20i atam ju njëkk yi. Ay Tóortóoram, dañuy yor melo wu xaw a xonq, 3i sentimet la baaxoo di gudde, ñatti yoon rekk lay meññ ci at mi, weeru Ut ak Me . Melow foytéefu \"Garanaat\" ñoo ngi sukkandikoo ci nimuy matee, maanaam yenn saay mu yor melo wu weex, walla wu xoq, walla wu mboq. Doonte man naa dund ci suuf su xaw a wow waaye du tee garab gi suuf su xaw a tooy la bëgg ngir mu man a jur ay foytéefam ni mu ware. Garanaat garab la gog manees na cee defar ay jar doom bi dees koy lekk ay tóortóoram manees na cee xeex yenn wopp yu mel ni Aasm."} +{"id": "4567", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Botswana li ëpp ci suufam mi ngi ci tàkku Kalahari gi. Mi ngi nekk ci Bëj-saalumu Afrig, ci bëj-gànnaaru réewum Afrig gu Bëj-saalum. Ay xammekaayu melosuufam ñooy: 22° Bëj-g 24° Bëj-s. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkinaa Faaso • Buruundi • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Bennoo yu Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Jibuti • Isipt • Eriitere • Ecoopi • Gaboŋ • Gaambi • Gana • Gine • Gine-Bisawóo • Gineg yamoo • Keeñaa • Lesoto • Liberiyaa • Libi • Madagaskaar • Marook • Malawi • Mali • Móoris • Gànnaar • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeriyaa • Ugandaa • Ruwandaa • Sahara gu Sowwu • Sao Tome-ak-Principe • Senegaal • Seysel • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Suwaasilaand • Tansani • Cadd • Togo • Tuniisi • Sambi • Simbaawe"} +{"id": "8236", "contents": "Ndaybarga , garab la goo xam ne du rëy waaye day sëq taxawaayam nag man naa dem ba juróomi met. Moom nag ci barab yi nga xam ne taw bi xawu faa bari lool lay meññ. Barab yooyu bu ñu xaymaa li muy taw ci at mi du ëpp 500 milimet ci taw . Ndaybarga garab la goo xam ne ay xobam xobu lëmm lay doon du ay xob yu sew, ay wànqaasam da ñuy rénki doon lu lunk maanaam: da ñuy dëng wànqaas yu ndaw yiy door a jebbi da ñuy am lu mel ni ay kawari muus. Ndaybarga am na ñaari xeet. Moom nag mi ngi sax ci réew yu bari fii ci Afrig fu mel ni Kongo, Ruwandaa , Sudaan, Ugandaa , Keeñaa. Bu nawet bi di waaj a tàmbali walla buy waaj a jeex lay tóortóor maanaam cooroon ak lolli. Fu mel ni Keeñaa wax na ñu ne bu noor bi jotee moom rekk mooy doon garab gi nga xam ne day am ay xob yu naat yu nëtëx ba tax na jur gi moom rekk la ñuy lekk ci waxtu woowu. Moom nag xob yi ak reen yi ak xas mi lépp a am njariñ."} +{"id": "8242", "contents": "Xeex garab la gog mi bokk ci njabootug Rhizophoraceae, bari na ca Gine gu digg. Garab gu ndaw la gog reen yi day law ci suuf. Xob yi dañuy jàkkarloo. Doom biy sax ci garab day wërbalu te toll ci 3i sàntimet. Fi muy ëpp di sax day am ndox, ak ndox mu am cafka xorom, walla ci wetu dex. Bant biy juge ci garab gi day dëgër te diis moo tax ñu koy jëfandikoo ci wallu liggeeyu bant. Xob yi dinan faral di ko fajee gaana, lakk-lakk ak taab. Rhizophora racemosa"} +{"id": "5029", "contents": "Dencukaay:Maam Seex.jpg Làmp Fall, Baay Faal bu mag bi, jàmbaar ju raw gaynde Kenn ci ñi gën a siiw ci taalubey Bamba yi mooy Seex Ibraayma Faal. Bàyyi na fi ay dongo yu ñuy wooye Baay Faal yiy wottee seenug ñàkk a julli ak woor, liggéey bi ñuy def ci seen loxo ak yalwaan , looloo tax yeneen jullit ni ñoom di leen jam tey naqarlu seeni jëf. Seen njañ yi ñu yore ak seen létt yi yobbe na leen way nemmeekusi yi (touristes) di leen jaawale aki rastamen. Jëf yii nag yu ci ëpp du yu bawoo ca Maam Seex, moom kay day yu bawoo ci seen bopp, li leen jur di am njaxas mu ag dëddu àdduna ak ginaawal ko ak yëngu bu bari bi ñu taqool ba duñu talati seen bopp ñu far ba seeni kawar noonu duñu leen topptoo, duñu leen tal. Maam Seex nag nekkoon na di ku dëggu te liggéeyal lislaam lu réy, waaye ñàkk a jullit gi ñu bari firee nañu ko ci ne daa amoon ngànt, ndax daa meloon ne ku àndul woon ak sagoom, booy xool it ci ni mu daa waxe mbaa mu koy jëfe lépp da daa wund loolu, mu mel ne ku sóobu la woon ba sóobu gi yobbu ko ci mu nekkoon di ku àndadi akum xelam te loolu lislaam boole na ko ci sart yiy tee julli di war."} +{"id": "5053", "contents": "Dencukaay:S Basiiru.jpg Kenn ci doomi S Tuubaa yu am yi ag jeexiital te àgguñu ci di xalifa, ku amoon xam-xam, mooy ki bind téere bu am solo bii di ab delluwaay ci yoon wi, di \"Minanul Baaqiil Qadiim\" ku ci bagga xootal na xool Sëriñ Basiiru Mbàkke ci situ wikimouridia.org"} +{"id": "2341", "contents": "Ci angale ak ci faranse mooy Agrippa. Buur Erodd Markus Yulyus Agaripa II bokkoon na ci juróomi buur ya tudd Erodd. Baayam itam Agaripa la tuddoon, mooy sëtu Erodd bu mag ba. Ci 27 g.K. la juddu. Yónni nañu ko Room ngir mu jàng. Ci 44 g.K., bi mu amee daanaka 16 at, baayam gaañu na. Ci 48 g.K. Erodd bu jóge Calkis (Chalcis), magu baayam dee na itam. Buur Këlódd Sesaar moo ko faloon buuru diiwaan yi baayam bu ndaw yilifoon, ba noppi ci 53 g.K. dolli ko ak yi maamam Filib ak Lisañas yilifoon. Mu nguuru ci Yude 48 ba 66 g.K.. Dafa séy ak rakkam Berenis (ñu bokk ndey ak baay). Dëj nañu Pool ci kanamam (Jëf 25:13-26:32) bi Agaripa amee daanaka 30 at te sooga jóge woon Room ngir sampu ci Yerusalem ak Sesare. Ci 65 g.K. Agaripa mënul noot yengu-yengu Yawut yi. Ci xeex bi mujj am, xare Room tas na réew mi ba dara desu ci 70 g.K.. Ci 75 g.K. nguuru Room may na Agaripa mu yilif wàll ci Siri."} +{"id": "2353", "contents": "Ci angale mooy Aquila; Ci faranse mooy Aquilas Benn Yawut ak toppkatu Yeesu la woon, ma nga juddu woon Pont ci Asi Minër. Jabaram, Pirsil la tuddoon. Defarkatu tànt la woon ni Pool. Nawle ak Pool la, ci liggéeyu Boroom bi, te dafa amoon mbooloom ñi gëm ma doon daje ci seen kër ci Room. Dañuy jàng ci Akilas ci Jëf 18:2-3,18-19,26; Ro 16:3-5; 1Ko 16:19; 2Tim 4:19."} +{"id": "8362", "contents": "jollasu telephone, phone téléphone, phone"} +{"id": "2407", "contents": "Ci làkku ibrë (אַרְפַּכְשַׁד / אַרְפַּכְשָׁד) la tur wi jóge. Ci angale mooy Arpachshad; Ci faranse mooy Arphaxad Doomu Sem ak sëtu Nóoyin la woon. Juddoom fekk na mbënn ma weesu ba teg ñaari at (Ge 11:10-13). Kenn ci maamaati Yeesu yi ci Luug la woon (Lu 3:36)."} +{"id": "2455", "contents": "Ci angale mooy Balak; Ci faranse mooy Balak Balag, buur ci jamonoy yonent Yàlla Musaa la woon. Moo yilifoon waa Mowab. Fey na Balaam, ngir mu rëbbal ko bànni Israyil. Man nañu jàng ci jalooreem ci Nu 22:1-24:25. Injiil moo wax ci moom ci Pe 2:14."} +{"id": "8464", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Académica da Praia benn football club ci \"Campeonato Nacional de Futebol\" (Kap Weer) ci dekku Praia ci yu dunu Santiago. Campeonato Nacional (Kap Weert): 1965, 2018 Liig Santiago/1. Liig - Santiago: 1965, 1968, 1989 1. Liig - Santiago gu bëj-saluumu: 2004, 2009, 2017-18 Staad Várzea (Estâdio da 'Várzea') Campeonato Nacional (Kap Weer) Luis Bastos Caló \"Futebol Santiago Sul: Campeonato Regional Época 2014-15 Arranca A 05 De Dezembro\". Criolosport. Direcção Geral da Marinha e Portos (DGMP) (pt) ,8 Oktobaar 201 Staad Várzea - World Stadiums (en) Dalub Web gu Académica da Praia"} +{"id": "8317", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Futebol Clube de Derby benn football club ci \"Campeonato Nacional de Futebol\" (Kap Weer) ci dekku Mindelo ci yu dunu São Vicente. Campeonato Nacional (Kap Weert):3 1983/84, 1999/2000, 2004/05 1. Liig - São Vicente: 9 1982/83, 1983/84, 1984/85, 1985/86, 1999/00, 2000/01, 2004/05, 2007/08, 2013/14 Staad Adérito Sena (Estâdio Municipal Adérito Sena) Colega Tubola FC Derby's continental tournaments - Scoreshelf (en) http://de.soccerway.com/venues/cape-verde-islands/estadio-aderito-sena/ Staad Adérito Sena] - Soccerway Staad Adérito Sena - World Stadiums (en)"} +{"id": "8329", "contents": "Ñaqu sëqët su tar (coqueluche) mooy li mëna aar nit ki ci feebaru coqueluche. ñaari xeetu ñaqu coqueluche ñoo am: biy am selil bi yépp ak bi ko dul am. ñaq biy am selil bi yépp amna kaaraange gu yegg ba ci 78% waaye ñaq bi amul selil bi amna diggante 71 jàpp 85% ci kaaraange. Kaaraange ñaq bi dafay wàññeeku, li ko dalee 2 ba 10% at mu nekk, waaye bi kaaraange ñaq bi amul selil bi mooy gëna gaawa wàññeeku. Suko jigéen ju ëmb jëlee dafay aaraale liir bi ci biiram. Gis nañu ni ñaq bi musal lu ëpp genn-wàllu milion ciy nit ñumu naroon faat ci 2002. Waa Mbootaayu Wergi-yaram ci Àdduna bi (OMS) ak waa Kuréel giy Saytu ak Fàggu ci Feebar yi (CDCP) dañu digle ñu ñaq xale yépp ci anti-coqueluche te ñu boole ko ci ñaq yi ñuy faral di def. Nit ñiVIH/SIDA bokk nañu ci ñi ko wara jël. Xale war nañu ko jël ñatti yoon, di tàmbali suñu amee juróom-benni ayi-bis."} +{"id": "8335", "contents": "Konakri mooy péyu réewum Gine."} +{"id": "2869", "contents": "Yolom-jawwu : stratosphère"} +{"id": "3097", "contents": "Ahuuthu billaahi minash shaytaanir rajiimi wa inniya uhiithuhaa bika wathuriyyatahaa minash shaytaanir rajiimi rabbi,ahuuthu bika min hamazaatish shayaatiini wa ahuuthu bika rabbi ayyahduruuni. Maa ngi tàmblee ci turu yàlla, miy yaatali xeewalam ci àddina te di ko jagleele ca alaaxira. Yal na yàlla mu kawe mi dolli xeewal ci sunu sang ,sunu kilifa, Muhammad,ak ñoñam aki saabaam,ak mucc ak barke bob dana ci wommate kepp ku jàng teere bii, yobb ko ca àjjanaam ja mu dig ña ko ragal,aamiin yaarabal haalamiin. Ahmadu mi dul dañ di sant boroomam, di jaamub yàlla,tey ligéeyal yonant bi (j.y.m) nee na : ag cant ñeel na yàlla mii di rafetal ci samag wàll,rafetal gu tooll ne rafetalug ku musla dañ di rafetal.Maang koy sant ndax kat moo tabe ci indil nu tawhiid (muy wéetal yàlla),ak ñaari mbokkam yooyu di lislaam ak lihsaan,te ñooy sunnas yonant bi(j.y.m),xeewal ak mucc gu sax na ne ca xaritam ba,soppeem ba,Ahmad,ak ñoñam ak saabaam yu gëm, yu jullite,yu tedd,yuy rafetal yi."} +{"id": "5821", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tunis (ci araab تونس ) mooy dëkk bi ëpp ci Tiniisi, mooy péeyu réew ma dale 20 sattumbar 1159 (di 5 koor 554 ci arminaatu jullit ñi). Nekk ci bëj-gànnaaru réew mi , ci dóoxub Tunis bi ko tàqaleek déegub Tunis bi. Ña fa dëkk waa-tunis lees leen di woowee, ci suuf su yaa la tëdd man ngaa daw 30 km laa ngay àgg ca anéer ba."} +{"id": "3343", "contents": "Bejjenu Afrik moo ngi nekk ci Penku Afrik. Mooy cat li mel ne ab ñattkoñ. Jibuti Eritere Ecoopi Somali Michael Hodd, East Africa Handbook, 7th Edition, (Passport Books: 2002), p. 21 Encyclopaedia Britannica, inc, Jacob E. Safra, The New Encyclopaedia Britannica, (Encyclopaedia Britannica: 2002), p.61"} +{"id": "1808", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mosaambik (Republik bu Mosaambik) : réewu Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "4330", "contents": "Ku bëgg nay bëgg lu baax bañ lu bonam - te am bañum-rus ma te xeeñtu aw banam Te néewi mbóorante te doon ku xuuyi mbéey - setal sa mbóoki xol te nàmp batti péey ŋoyal ca mbicci kaw ga bul jàpp ci pet - moyal barastikook a bàyyi bul di xét Te rendi say mbamb ca pòttox ya te boy - jam ko ca baljat ya te bèccingal ko wéy Te ñàkk paal ku dul ci Yàlla miy boroom - te sàkku bëbbalam , ñeme’g péete ci moom Te buddi say mbémpeñi xol te buddi bóot - sol ca ngënéel ba lépp pendal aki mbóot Te néewi bébbant nde moodi pëppi jëf - di pindi pax yu feese pert bu’ñ la këf Defal bërët te binni ngir yéem sa ayib - sàkku pexem faj ko te pasteefu te jub Defal sa jëf yi pàkkutéef wëlif poñat - lu dee gi bette bette berndeele ko mat Mbewte nga bërgal ko potoxlu pèkki mbég - Génn ci mballi bërjëlug bakkane rik Mbémburi xol di yéene nay mbèll mu set - te banki jëf peek ko te mbaayàlla poñat Berul te bul topp mbaboor mi deel beres - lu bon ci ag mbëbëstënam ci foo ko gis Bul ca deseb batt , faral béel ci lu baax - te bul ca bar sa mbir na bir ci fonk baax Te dagg pàcci panka buural sa kañaan - te daal di buur jëm ci boroom bi daw safaan Te fob sa baag yoor ko ci mbalka mom ngënéel - tanq ca naan te wàcc mbóori xiila-xaal"} +{"id": "4336", "contents": "Arafu m Maandul te man yaw ci sag maas bul di mànke mukk it () bul def sa màndiŋ1 mi muy ab miinuwaay2 tubayul Xeebal masëy wa te muurloo waame moo ami may () sa fit bu muy màcc jëm cig maax lu mànke nga ful Bul mëdd may, yeete nang koy sante Yàlla bu wér () te say wax ak say jëf it nay màndaxoo matalal Bul makk-makkal sa bakkan nang ko miinali yar () bul mer te bul metti, màbbal moy te muñ lu la dal Metlànk far ko mu def menteñ ne meŋ ne mes () nga muure ko’g dëgg gàttal say mebët di jagal Tey muñ mettiit moom la Yàllay méngaleek musalam () bul mel ne maaka ma cig bañ-tàng dund saxul Mokkal te màggal, sa jëf bul màggal it matalal () bul yàq nig max te bul def makk màmm gënul 1 Àll bu sori 2Dëkkuwaay Tawub wick-wiccal Ñawka lu tëlee dagg: ag ñawadi Nëbb Nay dëppoo, màndaxe mooy tollale gi nuy def ay balăs bu ñuy peese Neexal ak a nbb-nabbee Man a nax ak man a baab Ne mes;naaxsaay Mbaxana mu ñu ràbbe bant ngir feg aw naaj Ne cell"} +{"id": "4342", "contents": "Arafu T Toroxlul te tuub tey topp Yàlla te teet tereem () te teey tabe tey tàggat bakkan beek a daw pexeem Toŋal ko te tóngook moom te tëkku ko bul ko tëy () toroxlu ci Yàlla’akug tëyam sàkku yërmandéem Te bul toog te bul jëf it ci maa tey mu tund lool () na tandu te bul teeŋal ku të tukku tuskareem Tegul yaw ci kaw yoon wii taxañ bulk o teggi tam () te bul taga-témbéekug tàyyeel ak lu deesi yéem Te daw tabarondum digg njolloor mi ngay taseel () mu teggilook’ay tàbbiloo teeni tappaleem Fegug Yàlla moo gën gën ji tunkaar akiy tata () nangay tàbbi kaaraangeem te bul génn bul ko jéem Te taafenteloo nag aw turam foofu man di dem () te ngay tos sa xel ba’m saf ku dul yaw nga far ko tiim Nga totti sa xol ba’m set ci tër ak tilim-tilim () te muñ tiis akiy tar-tar ba gis tërgënub taneem Te daw tañaxook tànjang ci mbir moo xalaatagul () te daw tumurànkeg xam nangay tabb cig wuteem Nangay tànn say àndaale tey tànnu taaru jëf () te tàmmal sa làmmiñ wax ju yiw mbaa nga far ne xiim Te tooke sa bànneex far ko tiiñal te tanc ko () tëjjal ko tàbbal ko ciy pexeem Nangay tembareel say mbir sa jëf takku am njariñ () nga lal tesarantag muñ te bul tayle gor ci keem Te ngay bàyyi tiisanteek a teefonke ak tërëf () te taataar toroxlul nag ka deesul gis’ag tëleem Te tapp ca xéewal yee te jug tepp-tepp yii () te tàggooki tër ak taq tey fob teraanga leem Wonante ginnaaw ragal Ñaaw ñaaw gu ëpp bari Yanu; sëf; gàddu Wéy te dem Tabarond:màggat Ay bali fett walla defukaayam Fegukaayu bali fetal; fort ci fr maanaam fi soldaar si di làqu di fa aaroo cib xare Tuddoo ak sukkandikoo fiime fóot Jeexiitu aw mettiit nekkoon Tànjang ci mbir tëb tëb tàbbi ci Dëkk ak sax ci dara baax Posone Lakkal witt Tas ci diggante bu xat Wéradig tànk la guy tee man a dox, fas lay faral a dal Jampal Tesaranta: ag basaŋ Kee : Xaalis ak wurus Xëccoo Jaaykatu xar, mu jublu ci werante fakastalu Saaraan As taa-taa su ndaw"} +{"id": "8617", "contents": "Akisi Kuwaame Royuwaay:Infobox Biographie2 Akisi Kuwaame (borom-këram sant Lebahi) mu ngi juddu benn fan ci weeru sãawiyee atum 1955 ci Singrobo (Casale, Kódiwaar). Moom mooy jigeen ji jëkk a nekk seneraal ci làrme bu Kódiwaar . Moo nekk njiitu wér-gu-yaram bi ak ndimbalu askan li ci larme bi. Seneraal Kuwaame Akisi mu ngi tàmbali am njàngam ci Singrobo, bi mu fa jógee, mu dem Agnibilékrou ci ag mbootaayu katolig. Bi mu jàllee ba war a wéy ci njàng mu digg-dóomu mi, lañu ko yóbbu ca liise Sainte-Marie, ginnaaw bu mu paree foofu, mu dem jàngi paj ci daara yu kowe yi. Fukki fan ci weeru sãawiyee atum 1981 la dem làrme, fekk mu ngi ci juroomeelu atam ci njàngum kër doktoor mi, ci iniwersite bu Abijãa. Diggante sulet ba septàmbar 1981, mu ngi doon def benn tàggatu bu boole ñépp ci lekoolu takk-der bu Kódiwaar ci Buwaake. Ñaar-fukki fan ak ñett ci weeru suyee (juin) atum 1983, mu wone teesam bi mu bind ba pare. Diggante suyee (juin) ba sulet atum 1983, mu delluwaat ca lekoolu takk-der ya nekk Kódiwaar ngir def fa tàggatub ófisiyee."} +{"id": "7249", "contents": "53°38′N 15°37′E / 53.633, 15.617 Łobez ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Poloñ. Mi ngi yaatoo 12,8 km², ci 2019 amoon na 10.066 way dëkk. www.lobez.pl BIP Łobez Łobez - You Tube Polska w liczbach w oparciu o dane GUS, 2019."} +{"id": "8102", "contents": "Karite xeet la ci ñoñ vitellaria mi ngi bokk ci njabootug Sapotaceae ñu ngi koy fekk mu yaatu lool ci àllub Afrig sowwu jant bi ak diggu Afrig . \"Karite\" ñi ngi koy woowe ba tay \"siri\" ca Bàmbara fële ca Mali loolu moo waral turu àngale wi \"Shea tree\" Boo demee ci yenn goxi Afrig ñu ngi ko fay woowe \"Tànga\" walla \"Tama\". Garab la gog day am ay xob guddaayam man naa jàpp 10 ba 16 ci ay met, du am ay xob li feeg amul fukk ak juróom-ñatt ci ay at, Ci boobu nag ci lay tàmbalee di am ay xob yoo xam ni dañuy yor melowu nëtëx bam am téemeeri at, garab la gog man naa dund ñaari xarnu. Yaatuwaay peram manees na koo jàpp ci 1,5i met. Ay foytéefam dañuy yor melo wu weex, amug xet , di génn ci jamonoy lolli maanaam ci diggante nowàmbar, saawiyee. Ci ay foytéefam dañu fay fekk lem ngir ne yamb yi dañu koo bëgg lool. Garab la gog day màgg ci àll bi ngir nag ñu doon wax dëgg-dëgg \"karite\" fàww mu am fukki at ak juróom nga xam ne booba lay génne ay xobam yu jëkk."} +{"id": "8198", "contents": "Tojj Garab la gog ci barab yu wow yi la ëppe ak ci digg Afrig ( Tógoo, Sudaan, Eritere, Senegaal, Tansani, Càdd... ) ak \"penku-digg\" , \"Asi gu naaje\" ak ci barab yi néewub taw. Ab guddaayam day àgg ba 10i met. Ay xobbam day man a yàgg lool (gudd fan). Ci ndox yu taa yi lay saxe. Tojj day gudd lool, te njobaxtal la mel ni lu wërnbalu, am i cat. Am xàncam day yor melow baam, day nooy, mel ni waasintóor yu jën. Tojj day bari ay wànqaas yu ndaw, Xob yi da ñuy tegaloo, nooy it, am i gaañu-gaañu. Tojj xet gu neex la am. Doom bi day tuuti te wex xàtt. Am na ñuy jëfandiko doom bi ak ug wexam. Xob yi it dees na ko def ci ñam. Xob yi dees na ko wal def ko sunguf di ci saafara ay jàngoro yu ci mel ni safoodi lekk. Day fajj it ag coono. Xanc mi day faj góom. Xob yi it day faj biir buy daw, buy metti ak sibbiru te day yokk ngóora ak jàngoroy sëy."} +{"id": "8204", "contents": "Siddeem bukki xeetu garab gu bokk ci njabootug Rhamnacées. Moo ngi coosaanoo Lo ci réew yu naaje yi. Siddeem bukki garab guy am i dég, ak i doom yu nuy woowee siddeem bukki. Garab gu dëgër lay doon ci jamonoy noor. Am xasam day ñagas am ay pàq, wànqaas yi yaatu, ëppante te am i dég. Xobam yi seen wirgo day wuute. Doom bi dees na ko jëfandikoo ci togg, dees na ko lekk noonu it. Foytéef bi barina ay ferñeent lool. Ziziphus mucronata"} +{"id": "8216", "contents": "Dédd genn xeet la ci xeeti garab yi, mi ngi bokk ci njabootug Fabacées, mi ngi fekk baax ci Afrig gu ron-saharaa Garab gii melow ñax gu sëq gu law ci guddaayu garab lay yor. Yenn saa yi nag melow as ngarab su dàttam di àgg 20 ba 30i sàntimet ak 3 ba 5i met ci guddaay lay yor. Daa bariy dég, yu ay car ak reeni xobam tiye. Seen ug guddaay danay àgg ba 8i milimet. Doomam day tàcc, di yore melow puur, xonq mbaa baam tey àgg cig natt 6 ba 10i sàntimet ci guddaay ngir 1 ba 1,5 sàntimet ci yaatuwaay. Ci tënk 6 ba 8i saal yu tàcc, yu nëtëx mbaa xuun lay ëmb. Dédd gi deef na ko jëfandikoo nig garabu paju cosaan. Tóortóoram meññ lem. Màttam danay jariñ ci defarug jumtukaay yu wuute (tum, fett...). Wàqaasam dees na ko feteñe. Xobi garabug Dédd Dàtt bi Xob yi ak meññeef mi Tóortóoram Senegalia ataxacantha acacia ataxacantha"} +{"id": "8234", "contents": "AJ MÀKKA Bind bu jëkk Nu fas yéenee jàngale aj ak ajiin yi, nu tàmbalee ko nii: Xeeti ajiin yi ñatt lañu: ▪︎Ifraad : (li muy tekki mooy bennal, wéetal, aj rekk a tax nga jug), su dee ci waa Senegaal ñu armale ca armalu (miixa) ba ñuy wax Zul Hulayfa (Biiru Hali), di jumaa ju nekk ca wetu Madiina, ngir def faratay aj. Soo noppee ci mbooleem jëfi aj ji aki jaamoom, dinga man a def sunnas Umra, su boobaa jënd gàtt du la war, di ko ray ci bisub iid gi (hadyu) 2eelu bind ▪︎Ajug xéewu (tamattuh): Mooy nga armale ca armalu ba ci yéeney jëkk a def sunnas Umra. Soo noppee ci def jëfi Umra, nga summiku (ci sa yérey armal), sol yére yi nga baaxoo woon. Ci juroom-ñatteelu fan ci weeru tabaski (zul hijja), ca suba sa, ca ngay armale ca Màkka ci yéene def faratay Aj, ànd ak ajkat yi dem Munaa ngir def jaamuy aj yi ba ñu jeex."} +{"id": "8240", "contents": "Rand garab gu ndaw lay, mi ngi bokk ci njabootug Fabaceae, cosaanoo Afrig, dees koy fekk ci gox yi nga xam ni suuf si day xaw a wow fu mel ni Sahel gi. Garab la gog guddaayam li ci ëpp 1i met la doy jàpp 3i met, yenn saay man naa àgg 8i met, day niru garab gu am ay dég, te fekk ci dëgg-dëgg ay car yu amul xob la, ay xobam dañuy yor melo wu nëtëx. Ay doomam njokkub lujum lay doon. Garab la gog dees koy jëmbat ngir rafetal. Bauhinia rufescens"} +{"id": "3023", "contents": "mooy xam ni yaram yi mel ak seen dëgg-dëgg ci lu dul ag laalante gu fisig walla simig gu jonjoo(direct)ak yaram yii, fi nu ko gënee doxale ci jamono jii nag mooy : nataali jawwu yi nuy far a defe ci satalit yi, walla yi nuy far a def di jëfandikoo ay fafal-naaw. noppeegul هو معرفة ماهية الأجسام دون التمساس الفيزيائي أو الكيميائي المباشر مع هذه الأجسام ومن أهم وأكثر تطبيقاته في الوقت الحالي هو الصور الفضائية التي يتم التقاطها عن طريق الأقمار الاصطناعية أو الصور الجوية \"باستخدام الطائرات\" يتم معالجة هذه الصور باستخدام برامج معالجة خاصة لأهداف متعددة منها : جيولوجية: الكشف عن النفط,المياه,المعادن,الفلزات,الفوالق,متابعة التشوهات الجيولوجية... زراعية : وجود الأمراض عند النباتات, معرفة أنواع النباتات في منطقة معينة... علم الجليديات: متابعة حركة الكتل الجليدية وذوبانها."} +{"id": "5408", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tene m : rab (dundat yi)"} +{"id": "5414", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Wure ~ awale"} +{"id": "5450", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Gaal : moto ndox"} +{"id": "8282", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal São Miguel benn dëkkaanu ci yu dunu Santiago, Kap Weer. Calheta de São Miguel Achada Monte Casa Branca Chã de Ponta Cutelo Gomes Espinho Branco Gongon Igreja Machado Mato Correia Monte Bode Monte Pousada Palha Carga Pedra Barro Pedra Serrado Pilão Cão (Santiago Pingo Chuva Ponta Verde Principa; (Ribeira Principal) Ribeira Milho Ribeireta Tagarra Varanda Veneza Xaxaa (Xaxa) Desportivo da Calheta Flor Jovem AJAC http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx http://www.ams.cv/index.php?option=com_content&task=view&id=34&Itemid=53 https://web.archive.org/web/20191118235639/http://www.anmcv.com/Munic%C3%ADpios/S%C3%A3oMiguel.aspx"} +{"id": "8300", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Alto Mira benn dekk-dëkkaan Porto Novo ci yu bëj-gannar-sowwu yu dunu Santo Antão, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx «Santo Antão: Agricultores de Alto Mira querem apoio do MDR para compensar estragos nas culturas» Inforpress CV. Praia. 9 satumbar 2015"} +{"id": "8312", "contents": "Xaalisu Diiwaan yu Bennoo"} +{"id": "8450", "contents": "Campeonato Nacional: football (Gine Bisaawóo). 1975 : CF Os Balantas (Mansôa) 1976 : União Desportiva Internacional (Bisaawóo) 1977 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1978 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1980 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1981 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1982 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1983 : Sporting Bisaawóo 1984 : Sporting Bisaawóo 1985 : União Desportiva Internacional (Bisaawóo) 1986 : Sporting Bisaawóo 1986–87 : Sporting Bafataa 1987–88 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1988–89 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1989–90 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 1990–91 : Sporting Bisaawóo 1991–92 : Sporting Bisaawóo 1993 : SK Waaxi bu Bisaawóo (SC Portos de Bissau) 1993–94 : Sporting Bisaawóo 1996 : ADR Desportivo Mansabaa 1997 : Sporting Bisaawóo 1998 : Sporting Bisaawóo 2000 : Sporting Bisaawóo 2001 : no championship 2002 : Sporting Bisaawôo 2002–03 : União Desportiva Internacional (Bisaawóo) 2003–04 : Sporting Bisaawóo 2004–05 : Sporting Bisaawóóo 2005–06 : CF Os Balantas (Mansôa) 2006–07 : Sporting Bisaawóo 2007–08 : Sporting Bafataa 2008–09 : CF Os Balantas (Mansôa) 2009–10 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 2010–11 : AK Bisoraa 2013 : CF Os Balantas (Mansôa) 2014 : Nuno Tristão FC (Buula) 2015 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóo) 2016–17 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóóo) 2017–18 : Sport Bissau e Benfica (Bisaawóóo) 2018–19 : União Desportiva Internacional (Bisaawóo) http://www.rsssf.com/tablesk/kaapvchamp.html RSSSF competition history/Histoire de competition, RSSSF] (en) http://footforpeoples.ucoz.org/index/guinea_bissau_league_teams/0-315 http://www.rsssf.com/tablesg/gbischamp.html Bii jukki ab junj rekk la."} +{"id": "8456", "contents": "Mbàqnoos g garab la ci xeeti garab yi"} +{"id": "5732", "contents": " Gaambi"} +{"id": "5762", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mamudsu mooy péeyu Mayot mi bokk ci Faraas."} +{"id": "8504", "contents": "Sëriif Muhammed Aali Aydara (Chérif Mohamed Aly Aïdara) mi ngi judd atum 1959 ca Daaru Hijratu (dëkk bu baayam sancoom, Sëriif Ahasan Aydara). Doomi Maymuna Jaw (moom soxna si doom ci Sëydu Jaw nekkoon seef de kantoŋ) ak Sëriif Alhasan Aydara, cosaanoo Gànnaar, bokk ci askanu Laxlal (Laghlal) ñu gën koo xam ci Ahlu sëriif laxlal di càllalag Sëriif Mulaay Idriisa, mi sos nguurug Idriisa yi, càllala gu dem ba ci Asan doomi Aali ak Faatima doomi Yónnent Yàlla Muhammed ak (JNCM). Moo nag doomi Senegaal ak Gànnaar la. Doon na wax ak a binde làkku yu bari niki Àngale, Araab, Farãse, Pël, ak Wolof. Kilifa diine ci dayoom, Sëriif Mohammed Aali Aydara mooy soskat ak njaatigel Mbootaayu IMI ak it rajo \"Mozdahir FM\" ci Ndakaaru ak rajo \"Zahra FM\" ca Koldaa. Sëriif Mohammed Aali Aydara mooy xalifab mboolem Siyit \"Mozdahir\" yi nekk ci Afrig ak ci àddina si. Bind na ci fànn yu bari yu ci mel ne xam-xamu Islaam, dundug Yónnent Muhammed (jàmm ak ngëneel ci moom) ak 12i imaam yu mat sëkk yu kër Yónnent bi, Ahlul bayti (jàmm ak ngëneel ci ñoom)."} +{"id": "5978", "contents": "Dëgërluwiin walla Dëgërluwiin gu mbëj mooy ni ab wommatukaayu mbëj jikkowoo di jéem a bañ ay yani mbëj di ko jàll, di dëgërlu. Ci dëgërluwiinu ab jumtukaay lanuy man a xamee nu ndëgërloom toll. Dëgërluwiin wi ρ bennaanu nattam mooy ohm x meetar [Ω x m], dafa aju ci ni wommatukaay bi bindoo (dijjaayam, guddaayam) waaye li ko lonkale ak Ndëgërlu gi R mooy mile mbind: ρ = R S l {\\displaystyle \\rho ={{RS} \\over l}} ρ mooy Dëgërluwiin wi ñu koy natte ohm x meetar [Ω x m]; R mooy ndëgërlu gu benn dogu jumtukaay boo jël ñu koy natte ohm [Ω]; l mooy guddaayu jumtukaay bi dawaan bi di jaar ñu koy natte meetar; S mooy dijjaayu jumtukaay bi ñu koy natte meetar kaare [m2]."} +{"id": "6008", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Jullit mooy ku topp Diiney Lislaam, sartees nako ci nangu te wax ni «Maangi Seere ni amul jenn Yàlla ju dul Yàlla (Allaa); Te maangi seere ni Muhammad ndawul Yàlla la» ñu koy wax Baati Seere yi Ginnaaw wax jooju, sartees ci kawam, mu Gëm Yàlla moomu ca namu ware, gëm ni amul ndey, amul Baay, Amul fumu yamle, Amul kumuy bokkaaleel, amul ab tàmbali, amul ab dayo, Mooy degg, Mooy gis, te day jàpp, Déggam googu ak gisam gi aki meloom yépp, Darra nduroowu ci ak niko leneen di defe, Gisug lépp, ak déggug lépp, moongi aju ci moom, nduroo wul ak darra, Darra nduru wu ko, Darra umbu ko, teewe na lune, moo Sos lépp, Moo bind nit ak Jinne, Moo sàkk dénd bi, Lu am moom la neex, ak lépp li ci aju ci gëm ko... fii Gëm Yonent yépp ci lu dul ag xàjjale, Gëm amug Malaaka yi doonte gisu léen, Gëm ëllëg bisu pénc ba, Gëm Dogal bi ni lu am rekk mooko dogale noona, Gëm Téere yi mu wàcce woon yépp ca ñu jëkk ña ak ñu mujj ñi, te gëm ni Alxuraan rekk moo ci di Téere buy wéy ba fimne, nangu li Yàlla wax ci Alxuraan lépp, nangu it Hadiisi Yonent bi Muhammad, Nangu Julliy Juróom bis bu ne, nangu joxe Azaka ndeem war na ci Alalam, nangu Woor, nangu Haj aw yoon ci sag dund ndeem man nga AJ"} +{"id": "8720", "contents": "XUDAR /Xadir /Xidir, mooy jëmm ji QAlxuraan di tudd ci saaru Xunti ma mu nekk ca benn boroom xam-xam, waaye indiwul turam"} +{"id": "6128", "contents": "Xolaxol (Lamprotornis caudatus) picc la ci néegu Sturnidae."} +{"id": "6488", "contents": "Seex Ahmadou Moukhtar ñiou gueen ko Xamé ci Sëñ Afia Mbàaké mogui Fégn Jaamano ci aatou 1871 faa Porokhane Wadiouram Bou Goor ŋi Toudou Maame Mor Anta Saalli Mbàaké ibn Maame Balla Mbàaké Wadiouram Bou Jigéen ŋi Maame Aïssatou Mbàaké ñou gueen ko xamé ci tuurou Maame Anta Njaay Mbàaké Bintou Maame Ibrahima Awa Niaŋŋ Ibn Maame Marame Raak ñou Goor yi ak ñou Jigéen ñimou Bokaal Wadiour bou Jigéen: Sëñ Mbacké Anta Maame Seex Anta Mbàaké Borom Darû Salam Soxna Faty Anta Mbàaké,mbii juur Sëñ Mor Faty Touré Soxna Anta Saali Mbàaké,mbii juur Soxna Faty Mbaàké Soukhraa Dooumou Baayam yii: Seex Ahmadou Bamba Mbàaké Xadimoul Rassul Maame Thierno Birahim Mbàaké Borom Darû Moukhti Sëriñe Massamba Mbàaké Sëriñe Seex Thioro Mbàaké Sëriñe Balla Thioro Mbàaké Seex ABsa Mbàaké Soxna Rokhaya Mbàaké,mbi juur Sëriñe Balla Bousso Soxna Astou Mbàaké ,mbi juur Sëriñe Masaayer Sylla Soxna Khari Mbàaké,mbi juur Sëriñe Modou Bousso Guede Soxna Coumba Taïba Mbàaké ,mbi juur Sëriñe Haidra Soxna Aminata Mbàaké,mbi juur Soxna Aminata Lô Soxna Fati Mbàaké,mbi juur Sëriñe Modou Xabane Mbàaké Dendey Wadiouram Bou Goor Sëñ Maame Mor Anta salli mokeu jangal Alxuran ak taalif ñi Sëñ Touba njeuk déf Diot na Jaar ci Sëñ Mbacké Bousso ngir doléll Jaŋŋam Sëriñe Touba itamm Jangall nako itam yaarr nako itam Sëriñe Ibrahima Mbàaké Ibn Sëñ Mor Dothie néna: \"Bii Sëñ Maame Mor Anta Salli Watié ligééy,Maagam jii Sëñ Touba mokeu taxawou laata mo déém Gabon."} +{"id": "7034", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Bochotnica ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Poloñ. Mi ngi ne ci diggante Puławy ak Lublino, ci wetu Opole Lubelskie, ci dexu Bystra. Mi ngi yaatoo 20 km², ci 2010 amoon na 1.500 way dëkk."} +{"id": "1769", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tiniisi (Republik bu Tiniisi) : réewum Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "5824", "contents": ".ac mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Asensio Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1997 (en) Informazioni Whois IANA (en) .AC Domain Name Registry"} +{"id": "5986", "contents": "Dëgërlukaay ab xeetu jumtukaayu mbëj la bu am solo lool ndax ay jëfandikoom yu bari te wuute ci defari masini mbëj ak yu mbëjfeppal. Naka-jekk ab dëgërlukaay dafay soppi kàttanug mbëj mu doon kàttanug tàngoor gu dawaanu mbëj jaaree ci biiram. Ci yamale gees duppee àtteb ohm lees di man a xaymaa ndëgërlu gu dëgërlukaay bi. Kàttanu mbëj gi dëgërlukaay bi di soppi kàttanu tàngoor mi ngi aju ci dayoob ndëgërloom (walla ci man a wommatam), ci dawaan bi ak ci dend bi. V = R ⋅ I {\\displaystyle V={R\\cdot I}} V di dend bi, I dawaan bi, R ndëgërlu gi walla: I = G ⋅ V {\\displaystyle I={G\\cdot V}} G di wommat gi Waaye yii yamale duñu bàyyiwaale xel ci ne ndëgërlu gu Dëgërlukaay bi dafay soppi ci coppiteg tàngoor gi, dafay yokku su yokkoo, moo tax ñu koy woowee ndëgërlu gu xalaat, su fekkee dañu koy bàyyiwaale xel ndëgërlu gu dëgg lañu koy wax."} +{"id": "6118", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Al Bayda ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Libi. Mi ngi yaatoo 155,54 km², ci 2010 amoon na 250.000 way dëkk."} +{"id": "1955", "contents": "Moo nekk ci diggante Afrik ak Asi ak Òstraali ak dottub bëj-saalum"} +{"id": "2524", "contents": "Ci angale mooy Bethphage; Ci faranse mooy Bethphagé Benn dëkk bu ndaw la woon, ci tundu Oliw ya ci yoonu Yeriko diggante Yerusalem ak Betani. Sorewul Betani. Dañu ciy wax ci Injiil ci Mc 21:1; Mk 11:1; Lu 19:29."} +{"id": "6772", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Niccolò Cusano University - Unicusano ab university Rom, Itaali."} +{"id": "7556", "contents": "Stavropol (Ставрополь) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 398 539 (2010)."} +{"id": "7000", "contents": "ANA LAN MOOY MOOM SA BOPPU? Li as cëslaay buma bëgga seddoo ak aji jàng ji fi ci Jàngu bi saytu Kalaama Wolof (Akaademi Wolof). Ci sama biir waxtaan ak sama amdi-jam yi ma neka ndool, ken si gnoom dafa fa sulli yoon waxtaan bu ajju ci moomsa-bopp (liberte). Loolu mooma jox yëg-yëgu bind wax ji. Bi ëmbitu xalaat (concept): “moomsa-boppu” dafa lëntt, rax ci dolli neexuta tënkk ci anam yu léer, yu mucci ci wérenté. Waaye, manees na jappu ne, moom sa bopp mooy « meum-meum ak sagn-sagnu tànn wala bagna tànn ». wante nit ki du mana aag ci lii fileeg amul momeel bu matalè ci yaramam ak xellam. So gnu beggee léeral wax ji, nanu addu ne, moom sa boppu dafa lallu ci gniati kènu : tolloo (egalite), garange (securite), ak meunal sa boppu (independance). Ci biir seetlu, xell du mana nangu am moomeel ci sa bopp bu amul sakett, manam yamukaay. Ndax domu adam du mala."} +{"id": "3557", "contents": "LIHSAAN (rafetal) Lihsaan mooy nga jaamu yàlla di ko teewlu ba mel ni da nga koy gis,ci lepp li ngay def,te mu wóor la ne boo ko gisul it moom mi ngi lay gis.Kon na ngeen koy fuglu. Bu ngeen bëggee àgg ci martaba yu kawe yi,na ngeen di jëfe ndénkaane bile: maa ngi leen di denk xam-xam,ak kersa,ak sant yàlla ak sellal,ak tabe,ak noppeek lewet booy xamlu, ak muñ ak ragal yàlla ak degg-degglu maanaa yi,na ngeen di farlu ci top aji yërëme ji, fu ngeen man a ne te sori noonoo,bu leen baril wax aki nelaw, na ngeen di teet luy waral yaq, di moytu ngistal,fu ngeen man a ne,ak rëy ak mbañeel, tey sàkkug leer,maa ngi leen di denk ag dëggu, ak wakkiirlu ci yàlla,ak toraxlu ak neewi mebët,denk naa leen bariy teggiin,loolu da na waralub yool,barib xam-xam ci lu duli teggiin ay akub coona rekk lay waral."} +{"id": "3599", "contents": "Lat Joor Joob mi ngi juddoo ca Kër Amadu Yala, atum 1842 g.j, Saaxewar Soxna Mbay Jóob mooy baayam, lingeer Ngoone Latiir Faal di ndayam.Lat joor a ngi Meenoo ci neegi gèej Dencukaay:Lat joor joor.gif Lat joor waxambaane wu jàmbaare la woon, wu amoonug dogu, mu bokkoon ci ñu mag ñi daa jàmmaarlook sancaan yi ci goxub Afrig, mu nekkoon di kenn ci ñi ci gën a jàmbaare, gën cee fés, kenn melul ni moom ci bëgg rèewam ak askanam. Amoon na fit wow kenn du ko doyadil, daawul tiit ak lu man a xew. Nekkoon na njiitul xare lu mag, di aji politig ju ñaw, ju di boroomug jommal. Ci atum 1862 g.j, la ñu fal Latjoor Dammeel ca Kajoor. Ci atum 1864 g.j, la ko Federb daane ginaaw xareb Loro, teg loxo ca Kajoor, Ca la Lat joor deme Siin gir sakk o lëkkëloo ak Buur Siin Kumba Ndòofeen Juuf ngir xeeq Tubaab yi waaya Buur Siin daa gantal ci ndigëlu Federb."} +{"id": "3605", "contents": "Porofesëer Awa Mari Kol (borom këram sant Sekk) mu ngi juddu benn fan ci weeru mee atum 1951, nekk ab doktoor di tamit way-polotig ci Senegaal. Ab gëstu la buy gëstu li ëpp ci \"SIDA\" bi nga xam ne, siiwal na ci ay jukki yu bare. Nekkoon na kilifag deppàrtemaa ca \"ONUSIDA\"ca \"Genève\" diggante 1996 ba 2001. Diggante 2001 ba 2003 ak 2012 ba 2017, moo nekkoon jëwriñ ji yore wér-gu-yaram bi ci Senegaal. Fukki fan ak benn ci weeru septàmbar 2017 ba léegi, jëwriñu nguur la (ministar detaa) ci wetu Njiitu repibilig bu Senegaal. Am na borom-kër, am ñeenti doom."} +{"id": "7790", "contents": "Alaaji Alieu Ibraayma Cham Juuf a ngi judd ci 22 Oktoobar 1924 ca Banjul, Gàmbi, faatu ci 2 Awril 2011 ca kerr am Bakau, Gàmbi. Alieu Ibraayma Cham Juuf ñu gen ko xame Cham Juuf, bind kat bu maak la won ci mbiir cossanie Senegambia (Senegaal ak Gàmbi). Rawati na yit, daf dan xex tubaab yi pul Afrig, rawati na Afrig gu ñuul am seen bopp. Cham Juuf maamam ya nga askan no Siin ak Saalum ci xeetu Séeréer. Buur ba Jolof Alburi Njaay ak Buur Siin Kumba Ndóofeen Famak Juuf maami Cham Juuf leng ñu. Gambia, Land of our heritage The history of the Banjul Mosque Senegambia, The land of our heritage The history of the Bushell. Origin of The Gambia Chamber of Commerce & Industries Getting to know The Gambia Reviving a culture that had refused to die (1995) The calendar of historical events in The Gambia, 1455–1995 (1995) The Research Committee of Mbootaayi Xamxami Wolof The Centenary of Muhammedan School, 1903–2003. The First School Built by Muslim Community in Bathurst. A Memory Lane. The lives of the Great Islamic Scholars and Religious leaders of Senegambia."} +{"id": "7796", "contents": "Roog (mba Roog Seen) moi tuuri Yalla ci baati Séeréer ak Diiney Séeréer (A ƭat Roog)."} +{"id": "7850", "contents": "Sahaaba yi: ñooy ñi àndoon ak yonente bi(yal na ko Yàlla dolliy xéewal ak mucc) jamonoonte ak moom te gëm ko. Abuu Bakar"} +{"id": "7880", "contents": "Ndiir xeetu ñax la gu bokk ci njabootu \"Cyperaceae\". Ndiir ñax la gog ab guddaayam day toll ci diggante 25 ba 40i sànti meetar. Ay xobam dafa sew di gudde 5 ba 10i mm te tàllalu di niru ab jubb. Peeram dafa taxaw, liis te am i pàcc yu ñatti-koñe. Doom bi ci reen yi lay meññ. Ndiir bi day xaw a wurmbalu, yor wirgo wu jege mboq, ab deram ñagas. Ëmb na lu xaw a tollu ak 50% ci gilisit( sakaroos ak amido), 22% ci lipit ak 6 ba 7 poroteyin. Dees na ko jaay ci ja bi. Ca Senegaal dees koy lekk noonu mbaa soppi ko diw. Amna ñu koy soppi njar niki waa-espaañ. Amna it ñu koy jëfandikoo nib fiirukaayu jën niki waa-àngalteer. Meññeef mi Tóortóoru ñaxum ndiir Meññeef yi ci reen yi lay meññ Cyperus esculentus"} +{"id": "7898", "contents": "Dëkku Liberewiil"} +{"id": "7910", "contents": "Dibbtóon (pos ca Saalum) as ngarab su ndaw la su man a toll ci juroom benni met. Xobi dibbtóon day xaw a dëgër. Ay wàqaasam day laxasoo di am car yu ndaw yuy am i dég. Garabu dibbtóon manees na koo góob ci àll ngir jëfandikoo ko cim paj. Garabu dibbtóon man nañu koo fekk ci kembaaru Afrig li ko dale Seneegal ba Ecopi, Ugandaa, Keeñaa, bëj-saalumu Namibi Botswaana mbaa ca Mosàmbik, gàncax la gu man a màgg ci suuf su nanguwul, ci suuf su wow mbaa su am i xeer wala suuf suy taa nawet. Doomub dibbtóon deesu ko lekk, ay xobam it noonu. Waaye reen yi buñu ko baxalee man naa faj tooy ak coono. Leeg-leeg ñu toggaalee ko ak laax mbaa ruy ngir faj yaram wu tàng. Bantu garabu dibbtóon manees na koo lakk ngir am xeetu sunguf su ñuy defare saabu. Doom bi manees na cee cuub. Gardenia ternifolia"} +{"id": "5783", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Kinshasa mooy péeyu réewum Kongóo-Kinshasa."} +{"id": "5807", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Rabat (di الرباط ar-Ribat ci araab) mooy péeyu Nguurug Marok, mooy ñaareelu dëkk bi ëppi nit ca nguur ga. Mi ngi nekk ci wetu tefesu mbàmbulaanug Atlas gi. Ca jamono-ju-yàgg ja lañu fa tambalee dëkk. Ñoo ngi ko sos, dëgg-dëgg, ci 1150."} +{"id": "5837", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Niels Bohr: jëmm nit. Albert Einstein Jëmm"} +{"id": "7964", "contents": "Xott-biteel gi xeetu garab la gu bokk ci ñoñ Eucalyptus. Óstraali la bàyyikoo. Guddaayuy 20i met lay yore, waaye man nay hàgg ba 45i met. Xàncam day dijj (3i sàntimet), woyof, te yor i gàkk gàkk yu xonq, yu baam, yu nëtëx ak yu weex. Saawiyee ba suye lay meññ ci barab yu naaje ya. Ronam bu tàbbe cig dex, dëkkuwaay la ñeel yenn jën yi. Dees kor kerloo te di ko fajoo it. Xobu xott-biteel Ay tóortóoram Doom yi Ëkkug xott-biteel Eucalyptus camaldulensis Farañse: gommier rouge/ des rivieres"} +{"id": "7970", "contents": "Xël xeetu garab la gu bokk ci njabootu Moraceae. Xël man nay hàgg ba 40i met ci guddaay. Ficus platyphylla Araab: التّين Farañse: figuier"} +{"id": "7988", "contents": "Sëriñ Móodu Lóo Dagana Sëriñ Mbay JAXATE Sëriñ Maalig Basin Si Sëriñ Muusaa KA"} +{"id": "8006", "contents": "Sawat gi ci ñoñ Combretum la bokk. Bari na lool ca mànding yu Afrig. Garab gu neewi xob la, gàjj la guy àgg 1 ba 3i met. Xasam day ñuul bu garab gi gone, buy mag nag day baam. Soloom siiw na wàllu faj ci Afrig gu soww. Meññat mi Combrerum aculeatum"} +{"id": "2782", "contents": "Taariixu àdduna bu bees bi te jamonoo Ag jiital Teeree ngi nii buy gàttal yoonu xam, ndax li nga daa lijjantee xam ciy fan ak cib coona, moom la lay xamal ciy waxtu, ci lu dulub coona. Muy bu nu def ngir feeñal ci baat ak waxiin yiy war a wuutu yu fraanse yu bari yu nuy teg ci barabi yu wolof yi, te kat fekk na wolof amoon leen mbaa mu manoon leen a am, te nu jàpp ne manunoo doylu wëlif leen. Ma yaakaar ne bu nu bëggee yombal dëgg, lu mu metti, metti, danoo war a wut ay kunaked babies in my asshole utlaay ñeel baati doxandeem yii bëgg a ruur sunu làkk wi, te nag yombug xam-xam mi ngi ci nga koy jàng mel ni jàngoo, kon lu tax muy français? Ginaaw du lu moy ab jumtukaay ngir xam, ngir déggante, waxante, te ma gis ne bu dee ci ay wolof seen làkk, lay gën a nekke jumtukaay boobu. Lii ak leneen lu bari, moo ma yobbu ci di xalaat ci di binde ci wolof, te ba yeneen kàllaama yi, ginaaw bindaluma ku leen moy."} +{"id": "5631", "contents": "Waxtaani Sëriñ Maalig Basin Si , njariñ, yare, laabire, yeete, ak waare Mbirum àdduna loo ci rëyal ba woote ko mu diis ba doo ko àttan Donga buy tërbiyawu moongi melni mbuus muñ duyi leer/ndox bu jegee jigeen manga cay jami ràbb muy seeb, bu ko laalee mu bëtt tuuru Kilifa balaa war a digle day def balaa war a tere day ba Liy yàq kilifa, ñàkk njariñ, ñàkk a jëf. Lepp looy santaane na fekk nga manal ko sa bopp ba su ñu gàntoo yit nga defal ko sa bopp, ngir nit ñi ku léen yaakaar ñu wor la. Liy yàq kilifa, yatt la: 1. Lu mu xam wax ko; 2.Luñ ko wax, mu waxaat ko; 3. Lu mu mer, xul ko. Ku la jaay yatt (3), jënde ko yatt (3): 1. Ku la jaay xam-xam, jënde ko maandu, mu ne ndax as gor bu maanduwul du teree moy Yàlla; 2. Ku la jaayub juddu, jënde ko ngor, ngir juddu bu rafet du teree dem kaso;"} +{"id": "5667", "contents": "Ci xam-xamu nosukaay nosteg doxiin, ci tënk ND (operating system walla OS ci wu-angalteer), mooy mbooleem tëriin yiy yor, saytu lëkkaloo gu jumtukaayu nosukaay bi (tappaan yi, xel mi...) ak tëriin yi nga ciy jëfandikoo. Naka-jekk nosteg doxiin gi mooy tax jëfandikukat bi man di jot ci ëmbiit li nekk ci nosukaay bi jaarale ko cib jokkalekaay (muy ay njunj walla mbind yooy cuq mu lay won li nekk ci biiram). Yitteem bu njëkk mooy tax ba jëfandikukat bi, muy nit walla leneen, man di jokkalook nosukaay bi. Dañoo am ay cër yu cëslaay yu, daanaka, nosteg doxiin yépp bokk, waaye terewul am yooy fekk ci yenn yi rekk, moo tax ñu gënante: Saalub noste gi: di mbooloom ay tëriin yu ndaw yu lëkkaloo ci seen biir, lëkkaloo itam ak jumtukaayu nosukaay bi. Mooy liy njëkk a ubbeeku su nosukaay bi di takk, di it, man nanoo wax, wàll wi ëpp solo. Moo tax ñuy man a def liggéey yu njëkk ci ndoorteelu takk gi, tax ñuy man a jot ci tappaan bu dëgër bi, ci dencukaay yu noste yi."} +{"id": "8592", "contents": "Royuwaay:HomonRoyuwaay:Infobox Politicien Karolin Fay Jóob mu ngi juddu fukki fan ak benn ci weeru sulet atum 1923 ca Funjuñ, faatu ñaar-fukki fan ak juroom-ñeent ci weeru sulet atum 1992 ci Dakaar. Moom mooy jigeen ji jëkk a nekk ndawu réew (deppite), nekk it jigeenu ji jëkk a nekk jëwriñ ci Senegaal. Moo doonoon soxnay Demba Jóob mi ñu bóomoon atum 1967. Karolin Fay Jóob mu ngi juddoo Funjuñ (Fatig, bokkoon ci Afrig sowu jant gi doon wéy ci waawu Frãas (Afrique Occidantale française) fukki fan ak benn ci weeru sulet atum 1923. Doom la woon ci Luwi Jéen Fay, xam-xamam màccoon ci mbirum waññi (kontaabilite), bokkoon ci SFIO, nekkoon tamit kenn ci soskati Bloc démocratique sénégalais. Way-juram wu jigeen mu ngi tuddoon Faatim Jóob soqeekoo ci Mañ Jóob Mbaaco bu Waalo. Njàng mu suufe mi, mu ngi ko defe seen dëkk laata muy jàngeeji lekool Albeer Saró bi nekk tey lekool Bert Móbeer. Mu daldi am ndam ci joŋanteb dugg lekool normaal bu xale yu jigeen yi bu Afrig sowu jant gi doon wéy ci waawu Frãas (Afrique Occidantale française), nekk ca Tëngeej (Rufisque)Foofee la génne ak ab lijaasa atum 1945 ginnaaw bu mu jëlee ñetteel ci joŋante ba."} +{"id": "3645", "contents": "Saaru Xunti ma Makka La Wacc 105 Laaya la. (1) Maa ngi sant Yàlla mi wàcce ca jaamam ba téere ba te dara dëngu ca. (2) Mu jub xocc ngir mu xuppe ci mbugal mu metti muy bawoo fa moom ngir mu begal way-gëm yiy def ay yiw ne am nañu yool yu rafet. (3) Ca la ñuy sax dàkk. (4) Ngir it mu jàjj ña naan Yàlla am na doom. (5) Amuñu ca benn xam-xam waxatuma la séeni Baay. kàddu gu rëy a ngook gu génne ca séeni gëmmiñ. Waxuñu lu dul aw fen. (6) Boo demee yaa ngi alag sa bopp ci topp ci séen gannaaw ak u naqar ngir li ñu ñakk a gëm wax jii. (7) Nun dey def nanu li nekk ci kaw suuf mu koy taaral. Ngir nu nattu léen kan ci ñoom a gën a rafet jëf. (8) Te nun noo def la ca kowam mu dib dénd bu wow kohh. (9) Ndax yaakaar nga ni gaay xunti ma ak (seén xaj ba nekk nañu di lu yéemé ci sunnu kéemtaan?"} +{"id": "3711", "contents": "Moom sëñ bi,bi waajur wiy dund, nanguwutoon a taxaw mbaa muy taxawal dara,moom daal ci moom rekk la toppoon ,mel ne néew bu nuy sang, fu nu ko jëmewul du fa jëm. Bi mu làqoo nag,mu des ca ligéeyam ba mu ko bàyyee woon at ak lu topp. ña fa nekkoon it ciy dongo jàng rekk a leen fa bàyyi woon, du leneen,moom itam ab jàngalekat rekk la woon,waaye loolu teewul woon mu doonoon ku daan yёr (jàng) lu bari téerey Gaa ña (gaa ñi bu ñu ko waxee ñaare mooy magi tasawwuf yi) . Yàlla defoon muy ku sopp beru ak wër ni ko ñu baax ñi (ñoñ tasawwuf ) soppe woon. Mu daa indi ay anam yu wuute ci seeni waxiin, di leeral seeni maanaa yu làqu, di yëg seeni làmmiñ. Noonu la nekke woon – ci yooyu yëg-yëg ak yittewoo suufiyu yu mag yu njëkk ya, ak a gëstu séeni wax aki mbind – ba mujj himma ju kawe ji (himma ci lun man a firi mooy yitte) dikkal ko, muur ko, yёkkati ko, yëngal ko,dalal ko, mu mujj moomatul boppam manatul a def lu dul woo nit ñi ci anam gu woyof jëme ci mbiram moomu (muy tasawwuf ak ab yëg-yëgam)."} +{"id": "3727", "contents": "Niiruw jant cig njort, mooy niiruw gil wi nga xam ne ca la sunu nosteeg jant juddoo. Bii xalaat-jiital(hipothèse) kii di Emmanuel Kant mooy ki ko njëkk a biral ci atum 1755, jàppoon na ne niir wi day wëndeelu ndank-ndank ci boppam, di gën di danku ak di tàcc ci sababu bijj (gravité) gi, dem ba nekk ay biddiw walla ay àdduna. Pierre-Simon Laplace it ci atum 1796 biraloon na gisiin wu ni mel."} +{"id": "3775", "contents": "mooy balluwaay bi yoon yi di génne moom yoonal nag doole la joj péncum ndawi réew mee koy ame mooy barab biy yoonal génne jox àtte gi maanaam letaa (nguur gi) ngir mu tënku ci. Mbooleem yoon yi (les lois) ndawi réew yee koy kàddu maanaam “woote” ngir mu dem ca dooley wéyal ja àtte gi ame ngir mu doxal ko"} +{"id": "7537", "contents": "Pyatigorsk (Пятиго́рск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 142 511 (2010)."} +{"id": "7555", "contents": "Dubna (Дубна́) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 70 663 (2010)."} +{"id": "7639", "contents": "Gdov (Гдов) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 4 379 (2010)."} +{"id": "1771", "contents": "Tonga (Ruwaayom bu Tonga) : réewu Oseyaani."} +{"id": "1831", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tugal mooy wàll wi féete penku goxub Tugalasi, ci baax dees koy jàppe niki benn ci juroom-benn walla juroom-ñaari goxi àdduna bi. Gox baa gi digu ci sowwu ci mbàmbulaanug Atlas gi, ci bëj-gànnaar ci dottub Bëj-gànnaar bi, yem ci géej gu Diggu gi ci bëj-saalum. Ay digam ci penku dese nañoo leer, dinay faral di jur ay werante; li ko waral mooy ni mu taqalook goxub Asi. Waa-Islaand jàppees na leen ni waa-tugal (donte féeteem ci degalub Tugal-Aamerig), ak mbooleem dun yi ci géej gu Diggu gi, Sipër mi gën a jur coow, ci wàllu melosuuf. Riisi ak Tirki ñi am li ëpp ci seen suuf ca Asi, waaye day ni rekk li ëpp ci seen taariix réewi gox bi lañu ko bokkal. Ngir xóotal: Melosuufug Tugal Tugal a ngi yaatoo 10 392 855 km² (fukki junni-junni ak ñetti-fukki-junni ak juroom-ñent-fukk ak ñaar ak juroom-ñetti-téeméer ak juroom-fukk ak juroom)."} +{"id": "1858", "contents": "Virgin Islands, U.S. (Virgin Islands of the United States)"} +{"id": "7828", "contents": "Alquraanul Kariim Kaamilub Alquraan bi Kaamil bi mi ngi doon téemeeri saar ak fukk ak ñeent ,saar yooyu mooy yii di ñëw 1-Saaru Faatiha 2-saaru baqara 3-saaru aali-himraan 4-saaru nisaayi 5-saaru maayida 6-saaru lanhaam 7-saaru lahraaf 8-saaru lanfaal 9-saaru Tawba 10-saaru yuunus 11-saaru huud 12-saaru yuusuf 13-saaru rahdi 14-saari Ibraahiim 15-saaru hijjri 16-saaru nahli 17-saaru Lisraa 18-saaru kahfi 19-saaru Maryam 20-saaru Taahee 21-saaru Lanbiyaa 22-saaru hajji 23-saaru muuminuuna 24-saaru nuuri 25-saaru furqaani 26-saaru suharaa 27-saaru namli 28-saaru xasasi 29-saaru hankabuuti 30-saaru ruumi 31-saaru luqmaani 32-saaru sajjda 33-saaru lahsaabi 34-saaru sabayi 35-saaru faatiri 36-saaru yaasiin 37-saaru saaffaati 38-saaru saadd 39-saaru sumari 40-saaru xaafiri 41-saaru fussilati 42-saaru Suuree 43-saaru suxrufi 44-saaru duxaani 45-saaru jaasiya 46-Saaru lahqaafi 47-saaru muhammad 48-saaru fathi 49-saaru hujjraati 50-saaru majiid 51-saaru saariyaati 52-saaru tuuri 53-saaru najjmi 54-saaru saahati 55-saaru rahmaani 56-saaru waaqihati 57-saaru hadiidi 58-saaru mujaadalati 59-saaru hasri 60-saaru mumtahanati 61-saaru saffi 62-saaru jumhati 63-saaru munaafiquuna 64-saaru taxaabuni 65-saaru talaaqi 66-saaru tahriimi 67-saaru mulki 68-saaru qalami 69-saaru haaqati 70-saaru mahaariji 71-saaru nuuhi 72-saaru jinni 73-saaru mussammil 74-saaru muddassir 75-saaru qiyaamati 76-saaru linsaani 77-saaru mursalaati 78-saaru nabayi 79-saaru naasihaati 80-saaru lahmee 81-saaru takwiiri 82-saaru linfitaari 83-saaru mutaffifiina 84-saaru linsqaaqi 85-saaru buruuji 86-saaru taariqi 87-saaru lahlee 88-saaru xaasiya 89-saaru fajri 90-saaru baladi 91-saaru samsi 92-saaru layli 93-saaru duhee 94-saaru sarhi 95-saaru tiini 96-saaru halaqi 97-saaru qadri 98-saaru bayyinati 99-saaru silsaali 100-saaru haadiyaati 101-saaru qaarihati 102-saaru takaasuri 103-saaru hasri 104-saaru humasati 105-saaru fiili 106-saaru quraysin 107-saaru maahuuni 108-saaru kawsari 109-saaru kaafiruuna 110-saaru nasri 111-saaru masadi 112-saaru lixlaasi 113-saaru falaqi 114-saaru naasi [1] PDF"} +{"id": "2092", "contents": "Mbuug ak Way Mbuug nag mooy Misig (fr musique en music) mbuug nag ñu bari xamuñu baat bi ci wolof ba tax na misig rekk lañu koy wax ndax daa bokk ci baat yi nga xam ne ñépp a ko bokk niki lu mel ni widewo(video). WAY, baatu way mi ngi juge ci nit ku way maanaam nit ku yeww li tax ñu tudde nit kookii waykat dafa way ba man a sos ay wax mbaa ay nose yoo xam ne nit ñi mu nekkal bàyyiwuñu ci xel mbaa sax xamuñu ko woon, kon moo leen gën a way ba tax muy way kon ku ñuy tudde waykat dafa war a doon kuy yeete Ay Mbuugkat ci Senegaal Didier Awadi Foumalade Touré Kunda Ismaël Lô Ndiaga Mbaye Youssou N'Dour Ay nosekat/Taalifkat ci Senegaal Seriñ Muusaa KA Sñ Sàmba Jaara Mbay Sëriñ Mbay Jaxate Mamoor Xam Sa Diine"} +{"id": "2792", "contents": "Ag jiital Teeree ngi nii buy gàttal yoonu xam, ndax li nga daa lijjantee xam ciy fan ak cib coona, moom la lay xamal ciy waxtu, ci lu dulub coona. Muy bu nu def ngir feeñal ci baat ak waxiin yiy war a wuutu yu fraanse yu bari yu nuy teg ci barabi yu wolof yi, te kat fekk na wolof amoon leen mbaa mu manoon leen a am, te nu jàpp ne manunoo doylu wëlif leen. Ma yaakaar ne bu nu bëggee yombal dëgg, lu mu metti, metti, danoo war a wut ay kuutlaay ñeel baati doxandeem yii bëgg a ruur sunu làkk wi, te nag yombug xam-xam mi ngi ci nga koy jàng mel ni jàngoo, kon lu tax muy français? Ginaaw du lu moy ab jumtukaay ngir xam, ngir déggante, waxante, te ma gis ne bu dee ci ay wolof seen làkk, lay gën a nekke jumtukaay boobu. Lii ak leneen lu bari, moo ma yobbu ci di xalaat ci di binde ci wolof, te ba yeneen kàllaama yi, ginaaw bindaluma ku leen moy."} +{"id": "2840", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Rab (farãse: animal) : Dundat yi"} +{"id": "2852", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Jum (en : rocket)"} +{"id": "7553", "contents": "Kazan (Каза́нь) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 1 143 535 (2010)."} +{"id": "7643", "contents": "Porkhov (По́рхов) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 10 608 (2010)."} +{"id": "4343", "contents": "Ag mottali : Laa yéene woon a indi fii nag la mate () te mooy wolof ya sànku woon ba tëe jote Ma jug dabaatalaat ko ngir mu dekkiwaat () te suuxataat reen ya ba xob ya seqiwaat Ba meññatam ma ñor njariñ la daj fu ne () ku nekk mos ca kotttéef la daj ku ne Ñu bokk fëx ku des ginnaaw jéem a dabe () te daw ba roppi népp nag te buñ rabe Mu dooni mbég ci népp tey ag ségëre () te xel yi dal ba xol yi dootul fér-féri Yaraax yaraaxam yi itam fatt taraj () ba ab poroxndoll du des bu lenn xaj Ba sun cosaan xajam-xajam ya set wesal () layaat ko seggaat ko ba tër dootu ca des Ñu rat ko nag ba dóotu dàngang jawali () ci ndànd-fayfayug keneen bay lëjali Ne nit amul lu dul cosaanam ak ngëmam () cosaan la it làkk a ca jiitu nañ ko gëm Ku wàcc sab andati and boo dem it () fekk boroom ca kaw ne déjj day ku mat Ndegam dangaa waññiku delsi ci sa bos () fekk keneen toog ca dangay ku xel ma des Kon maa ngi woo népp ñu bokk takkuwaat () te fonk suñ làkk wi buñ ko sànniwaat Nit bu nitee du dem ci tool bàyyi sasam () di bay sasuw keneen ba booyaluw sasam Dafay fexee lippiku népp bay sasam () bu sottalee bayal keneen di ndimbalam Dafay jariñ nit kit e bañ koo jariñoo () balaa jariñ nit ki nanig ba jariñu Ñu ñaan ci Yàlla miy boroom mu boole ko () ci jëf yu yiw ya suñ xel it mu dolli ko Te def ci woy wi barke xiirtal nu ci way () ci fonk suñ làkk wi népp bokk wéy Ba tax manul a jot yeneen làkk yi cig jëm-kanam Seqi: jebbi Wattiit; lu nu watt Daw teeyadi Mbégte Diggante yu dara nekkul Bën-bën bu xaw a yaatu yeew Rëcc ak màmm Waññil keneen aw sasam ginnaaw bi nga bayee saw sas ba noppi Xasaayit gi Sax ci mbir, way ci deŋ"} +{"id": "4379", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ndox (fr : eau) : Yolaakon"} +{"id": "4469", "contents": "Àllarba / Alarba : bés ñent (ayubés)"} +{"id": "3648", "contents": "Arminaat seddatlinu taariix(date) yi la ci jenn jamono. Doon na ag noste gu waa Isipt yu yàgg ya sàkkoon ngir séddatle ak a nos jamono ji ci ay diir. Ca ndoorte la dañu koo sàkkoon ngir man a dëppale yenn feeñte yu saytubiddiw ak yu gëstubiddiw ak jamono ja ñuy amee. Doon nañu ko jëfandikoo it ngir natt seeni bési xumbéeli diine. Ci taariix arminaat yépp a cëslaayu ci ay bennte(unite) yu dénd yu seen diir aju ciy feeñtey saytubiddiw. Daanaka ci xay yépp, coppite gi ci bés ak guddi moo doonoon bennte bi ñuy natte at yi. Wëndéelug Suuf si doon li waral safaanu googu, te njël gi du amandoo ci barab yi ne ci kol-kolu suuf si . Soo xoolee Senegaal ak Faraas bokkuñuy waxtu, Faraas a ñuy rawee ñaari waxtu su dee nawet la, benn waxtu su dee noor la . Li demiinu weer doon lu yomb a may-bët, moo tax mu doon ab jumtukaay ngir natt jamono ji. Arminaatu jullit ñi moon weer wi lay topp , waaye arminaatu geregori moom jant bi lay topp. Mooy mbooleem jamono yi, at doon na diir bu gudd."} +{"id": "3696", "contents": "Kureelu Mbootaayu Xeet yi ndawi réew yu mag yi, yu ci mel ni Nguur-Yu-Bennoo , Diiwaan-yu-Bennoo yu Aamerig, Bennog Sofyet, Faraas ak Siin, danoo daje woon ci Wasington peeyub Amerig ci wenn waxtaan atum 1933g, ginaaw bi as lëf ci ndam tàmblee feeñ ñeel reewi tapoo yi . Ci noonu nu gëstu woon nan lanu fiy sose ag mbootaay gu adduna guy yëngu ci saxal ponki jàmm ci adduna bi, jële fi xeex yi, amal fi maandute ak yamoo ci diggante mbooleem reew yi, ak rafetal nekkiinu mboolaayu r;ew yi, ci koom-koom, mboolaay, aada ak wér. Bi loolu jàllee nu def benn dajeb waxtaan bu àdduna bi ci dëkku San Fransisco ci 25 awril atum 1945, ngir rëdd fa ag kollëre ñeel ag mbootaayug xeet gu yees gu fiy wuutu kureelu xeet yi. Ndawi lu tollook juroom fukk ak benni reew teewe nanu ko, nangu it ci nu def kollëreg mbootaayu xeet yi, ak xaatim ko ci 26/06/1945g."} +{"id": "8195", "contents": "Narab garab la gog dees koy fekk ci tund sahel ba Sudaan, Senegaal jëm Kamerun ak yenn gox i Afrig yi, garab la gog dafa bëgg suuf su xaw a tooy. Garab la gog day am ay dég sëq lool guddaayam manees na ko natt ci 10 jàpp 20 ci ay met. Yaatuwaayam dees na ko natt ci 80i sàntimet. Am xasam day leer yor melo wu baam. Taw yu jëkk yi ci la garab gi tàmbali di am ay xob. Foytéefam day am ay doom yoy bu demee ba nekk mag, da na man a làmboo ak 5 jàpp 9 ci ay doom. Garab la gog dees koy jëfandikoo ni fiime ngir dekkilaat suuf si. Boo demee ci pajum cosaan garab la gog day faj metiitu biir. Garabu matt la it. Acacia polyacantha"} +{"id": "8201", "contents": "Peex xeetu garab la gu bokk ci njabootu Bignoiaceae te bàyyikoo Afrig gu naaje. As ngarab la su am i tóortóor yu yor melow puur te dajaloo ciw car. Jur gi dañ ciy xéewaloo. Stereospermum kunthianum"} +{"id": "8207", "contents": "Garabu lawbe, mbaa dundul, mbaa guy-jéeri noo ngi koy fekk ci xalag sowwu jantu Afrig niki Senegaal jëm diggu Afrig, dalee Gine ba Gana, jaare Niseriya jëm bëj-saalumu Càdd. Ag ñeme conoom tax na mu man a dund ci àll bu wow, fu naatul lool ak fuy am naaj. Garab gi dina man a dund itam ci barab bu am i xeer ndax buutam ni mu man a denccee ndox noonu la ko man a muucoo. Lawbe gi garab la gu am ay xob yu ndaw. Njoolaayam dina dem ci li ëpp ci 10 ba ci 25i met. Ci Sahel nag néew na li muy weesu 6i met. Peeru garab gi day am i dég rawatina bu garab giy màgg, xas mi woyof. Garabu Lawbe dëgg-dëgg garab gu man lu bari la, di joxe ay garabu paj, ñam wu nuy lekk, diw, matt, añs. Ñoo ngi koy bay ci Afrig sowwu jant. Garab gi mi ngi tóortóor ak a meññ li ko dalee ci juroom benneelu atam, moo ngi aju ci nekkiinam. Ci li ëpp mi ngi meññ ci noor."} +{"id": "8237", "contents": "Dungidég garab la gog mi ngi bokk ci njabootug Fagara Zanthoxyloide. Cosaan laa nga ca Senegaal ak Kamerun. Garab la guy sax ci wetu géej ak fuy am ndox. Dungidég garab la gu bari njariñ. Garab la guy faj jàngoroy biir, jàngoroy dënn añs... Xob yi, xàncam yi ak reen yi dinay faj tawati mbàq guy metti (estomaa), tawati góom i biir ak biti, soj, biir buy daw, emoroyit, ak yeneen. Manees na ko soccoo, dinay wàññi daŋaru bëñ buy meti ak it di ko faj. Dinay yombal dawug dereet ji. Reen yi bari garab yees koy def ci wàllu faj, rawatina ca Burkinaa Fasóo, ca Gana, ca Niseria, ca Mali ak ca Kodiwaar. Fagara Zanthoxyloide"} +{"id": "8243", "contents": "Dugóor xeet la ci xeeti garab yi, mi ngi bokk ci njabootug Annonaceae. Mi ngi sax ci tund yi nga xam ne suuf si day xaw a wow walla ci barab yi nga xam ne day xaw a tooy. Garab la gog guddaayam man naa àgg 6i met. Ab xasam day yor melo wu baam daal di liis, ci nawet bi lay faral di meññ. Ay xobam day yor melo yu bari bokk na ci baxa, daal di muluŋ, guddaayam man àgg 7-17i sentimet. Ay fóoyteefam day liis daa di muloŋ, yor melo wu mboq walla puur. Dugóor garab la gog dees koy lekk, saa-afrig yi bëgg nañu ko, ndax dafa neex lool, tey it bari na lu miy faj. Xobi dugóor Dugóor bu ñooradi Dugóor bi Annona senegalensis"} +{"id": "8261", "contents": "Jalambaan as ngarab la su am ay xop yu sew yu toll ci ñeent ak xaaj, ba ci juróom-ñaar ak xaaj, ci ay met waaye néew na lool lu muy yegg fukki met ak juróom. Garab gi noo ngi koy fekk lu ci ëpp ci àll bi di ko jëfandikoo ci wàllug paj walla ci ay jumtuwaay. Bantu jalambaan bokk na ci li ëpp dayo ci liy jóge ci Afrig boole ko ak ay jumtuwaay yu bari yu nu ci man a jële. Bokk na ci it yi ñu gën a jox cër gën koo yittewoo ci wàllug yattum bant ci wàllum defar ay jumtuwaay yu jëm ci wàllu misig ñu di ko jaay ci àdduna bébb ci lu ndaw waaye ci njëk lu kawe. Dëkkuwaayam garabu jalambaan man nañu koo fekk ci gox yu bari ak ci dundiin wu wuute man nañu koo fekk ci suuf su wow walla suuf su xaw a tooy dana ñu ko fekk it fu am i xeer waaye fi ëpp ci fi ñu koy fekk mooy cib àll ci àll boo xamentani lu ëpp ci garab ya séeni xop day sew walla fu jége géej."} +{"id": "5573", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Jinax j: rab la ci rab yi dëkk ak nit ñi...."} +{"id": "5597", "contents": "Disambar mooy fukk ak ñaareelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Turam ma ngi jóge ci latin december, jóge ci decem (fukk), ndax moo nekkoon fukkeelu weer ci arminaatu waa-rom bu jamono ju yàgg ja."} +{"id": "1713", "contents": "Koloombi (Republik bu Koloombi) : réew Aamerig"} +{"id": "6306", "contents": "Confucius (Royuwaay:Zh, or Royuwaay:Zh), literally \"Master Kong\", (traditionally 28 September 551 BC – 479 BC) was a Chinese thinker and social philosopher of the Spring and Autumn Period. The philosophy of Confucius emphasized personal and governmental morality, correctness of social relationships, justice and sincerity. These values gained prominence in China over other doctrines, such as Legalism (Royuwaay:Lang) or Taoism (Royuwaay:Lang) during the Han Dynasty (206 BC – AD 220). Confucius' thoughts have been developed into a system of philosophy known as Confucianism (Royuwaay:Lang). More commonly abbreviated to Royuwaay:Zh; see Names section \"Confucius (Stanford Encyclopedia of Philosophy)\". Plato.stanford.edu. Retrieved 2010-11-07. Royuwaay:Harvnb Royuwaay:Harvnb Royuwaay:Citation needed Royuwaay:HarvnbRoyuwaay:Citation needed"} +{"id": "6324", "contents": "Weenus Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "6510", "contents": "Yoro Booli Jaw (Yoro Jaw), taarixkat la woon ca cosaanu Senegaal, gane adduna 1847, te dee ca atum 1919. Bokk naa ci ñu jëkk nettali cossanu wolof yi, ci kallamu nasaraan, ca Senegaal. Ci wallu taarix, ci liggeeyam lañu gëna sukkandiku ngir faramfacce cossanu wolof yi. Yoro Jaw, Waalo la juge woon, juddu ci dëkk bu ñu naan Xuuma, dëkk bi di musa nekk peeyu Waalo. Yoro Jaw, géer la woon, bokk ci xeet yi Brak (buuru Waalo) waroon juge ngir mëna falu. Ñeeti negg ñoo yoroon Waalo, géer yi bokk ci, ci seen meen. Amoon naa Tejeek yi (Yoro Jaw, ci la bokk), ñoom seen maam di ay Pël, amoon naa Joos yi, seen maam di ay Séeréer, ak Loogar yi, seen maam di ay Naar. Ci geñoom, ci ñu sant Jaw la bokkoon, askan woowu baawo ci Jaa Ogo yi. Baayam mooy Fara Penda Majaw Xoor Jaw, yaayam di Booli Mbooj. Bi mu nekke xale, yoobu neen ko ci li ñu wax l'ecole des otages, ci wolof mooy daara ji ñu denc jaam yi."} +{"id": "3710", "contents": "Sëriñ baa ngi gane àdduna - ci li nu wax - ci atum junni ak ñaat téeméer ak juroom ñaar fukk (1270 g / 1853 g.j). Am ñu ne atum junni ak ñaat téeméer ak juroom ñaar fukk ak ñaar (1272g / 1855 g.j) ca kër waajuram wu góor ca Mbàkke Bawal ,mu nekk leegi ca wetu yoonu saxaar ga. Boroom xam-xam bu mag bi nuy wax Alhaaji Hamidin doomi Usmaan Alfuutiyu Altilriyu nee na: (( sëriñ baa ngi gane àdduna moom mi sunnawoo sunnas yonnant bi,ci atum (sharaha),muy 1270g làqu atum (shumoos) muy 1346 g te booba mi ngi am juroom ñaar fukki at ak ñeent mel niy jant (cig leer). Am ñu ne juroom ñaar fukk ak ñaar. Ci guddig àllarba, ci ñaar fukki fani muharram)). Moom sëriñ bi, bi mu ganee àdduna aji juram ju jigéen ju tedd ja a ko yoroon ba mu mat a jàngi. Mu tudoon nag Amadu doomi Muhammad doomi Habiibullaah, doomi Muhammadul Kabiir, mom Habiiballaah mu njëkk ma, doomi Muhammadul Xayri,."} +{"id": "3776", "contents": "wéyal mooy ponk bi xaw a ëpp solo ci ñatti ponk yooyu, ndax moom njiitul réew mee koy ame, walla jëwrin ju njëkk ji bu dee nosteg péncu réew (regime parlamentaire), mooy doxal réew mi di tënku ci yoon yi bàyyikoo ci dooley yoonal ji, bu ko defee yoon di ko fuglu (controler)."} +{"id": "3800", "contents": "Internet (di jàng in-ter-net, jóge ci baatu latin bii di inter=diggante ak bu wu-angalteer bii di net=lënd) moom lañu jàppe niki lënd gi gën a rëy ci àdduna bi, te boole ay junni-junniy nosukaay lëkkale leen ci seen biir. Mi ngi judd ci ati juroom-benn fukku yi niki ab sémb bu kuréel gi yor kaaraange ca Diiwaan yu Bennoo yi ngir sos ag lonkoo ci seen diggante, ci njeextal xare bu sedd bi lañu ci yaatal ñeneen ñu dul yëngu ci kaaraange rekk, lëkkale daara yu kawe yi gën a mag, ci lu njëkk, ba yàgg mu àgg ci yenn liggéeyuwaay yi, ci noonu lu muy gën di dem di gën a yaa ba àgg tay ci sunu kër yi. Internet man nanu koo jàppee niki ag lonkoo gu xellu te fasu teg ci, cëslaayu ci fànni jumtukaay ak xeeti lonkante gu ne, lëkkale leen ci seen biir. Jumtukaay yiy lonku ci internet lees di wax host(di tekki gan ci wolof) walla end system (nosteg njeexte ci wolof), mbir miy jokkale host yi la ñuy wax lëkkalekaay."} +{"id": "1800", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Móoris (Republik bu Móoris) : réew Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "7872", "contents": "Lëng xeetu garab la gu bokk ci njabootu \"lamiaceae\" ak ci ñoñ \"Vitex\". Bari na lool ci Afrig gu diggu gi,ca komoor ak ca Rewño. Mbind mii jukki la bu ñeel meññiit mi. Man ngaa bokk ak nit ñi say xalaat ci jagal ko. Meloom day ñuul, peppam dees koy lekk. Meññeef mi, ci nëtëx lay doore, ñor digante mee ba noowàmbar, daal di ñuul te saf suukar. Guddaayu garab gi ci diggante yaar ba yatti meetar lay toll. Afrig la am ak bàmbulaan Endo. Ci dunu Rewño it dees na ko fa fekk. Vitex doniana"} +{"id": "2391", "contents": "Ci angale mooy Apelles; Ci faranse mooy Apellès Benn toppkatu Yeesu ca Room la woon. Turam feeñ na ci Injiil ci Ro 16:10."} +{"id": "1896", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Pari mooy péeyu rééwum Faraas. Nitñii motnañu 2 187 526 (2017). Notre Dame Sainte Chapelle St. Etienne du Mont Seine, Pont Saint-Michel Place de la Concorde Au p'tit Grec à la Rue Mouffetard Sacré-Cœur Vue depuis Montmartre"} +{"id": "4278", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Xonq : melo (fr : rouge)"} +{"id": "4332", "contents": "Na ngay dëgër ni déjj far jéggi dayo - te doon ku dëjjarle di dàkku mbamb ya Ba mel ne mbëtti deg ya mbaa mel ne ndëfëñ - du jàmbatub dagg ni dëññ mbaa wetañ Te bul di aw ndóol wu dëféenu fàww rek - saxal di dàllu bul di dallu mukk nag Bul di dijooti ndàmm sonn a koy maye - faral di dànna bob du déjjatuy moyi Dëtëm ndoxum ndam ma mu neex ci ndenqaleeñ - nga nòyyi ndeemeexi ngënéel sa diine feeñ Dat ga di dòtti yaw nga des, dér , darale - ni ku ñu dòtt tey ku dërkiis të file Di dëflu ciw tiis te nga ndarkepp sa mbir - dëxëñ sa ndaaf te ndàmbe mbeg akiy naqar Te bul di diis ba faf di ndaari des ginaaw - na ngay doronke dund gii doylu la teew Te bul di dàññi mel ne kuy das defarul - déeyaale ak détti denéer yuy dexi xol Te doylu yaw doonte ne dóor-dóor nga ame - dàggiku ndeem dooj nga am it bul ko gëme Te dànd dollenki bakkan, daw ko bu wóor - te bul di dandal it sa xol bu xel mi dar Te dàngañal te moytu detteelu itam - ca kàmbi diiŋat ya te daw dee du xalam Demal ca dex ga bàyyi déeg yi daa doyul - te digg-dóomu nag ci lépp bul ëppal Te bul di ndeetet lu di tan-tanlu itam - saxal di tan te bul dagook a ndiigu tam Na dëgg doon sa nding looy dunde dadam - ta bay sa dooñu diine bul di dooji tam Te bul di doore mukk diisool ci lu ne - da nay teree daanu di tee diig ci lu ne Xamal ne Yàlla day dënéerlu képp nit - nang ko ba xel dàggiku ngir teg na la bët"} +{"id": "4280", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Wert walla nëtëx: melo (fr : vert)"} +{"id": "2376", "contents": "Ci làkku ibrë (אמון) la tur wi jóge. Ci angale mooy Amon; Ci faranse mooy Amon Tàmbalee ci Robowam fukkeelu buur ak ñeent ci réewu Yuda la woon, di maamaatu Yeesu ci Macë (Mc 1:10). Man nañu gëstu jalooreem ci 2Ki 21:18-26; 2Ch 33:21-25."} +{"id": "4340", "contents": "Arafu R Rayal sa rëy gi rendi reewandeek ragal () te roy rafet-rafet yi réccu ràggi xol Raxas sa réeri xol ba roppi gépp raw () te roof ca rus Yàlla te rembatal ko yiw Te rëcc saytaane raxal fiir ga mu yor () te rat ko rinkil ko du ruur génnati far Te bum la rambaaji defal rukk ci moom () ratt daŋar ja rekki mbooleemi naram Te rënk gëm ca róok te bul raf ba mu rot () te rikk bum la xoqutal ba tax nga rët Bakkan bi ruuj ko rijji reen ya riije ko () te rëq ndiggam la te ray ko robi ko Adduna rusloo ko te raaf rëddi faram () te bul di ruusaanu ak’ay ronni yëfam Tey raju bànneex di ko rog, ràññiku moom () raggal téram ba ba mu set rësal pexeem Sa noon yi buñ ree bu ci kenn rëcc tam () na seeni reefu ne ci yaw bu leen yërëm Na seen dereet yi riix ci suuf si rungleen () te ràngleen lu rëy te metti rombleen Nangay rañaan di jàggi ruur di daw fu rëb () di tuubi rëcc-rëcc roñ ca yiw ya ŋëb Te riggalal ngënéel ci xol bi yu’ñ ca riim () te bul di reggal it sa kàddu dee ko riim Te bul di ràppal ak a reesal lu lewul () doonte lu ras nga am te am rooy rafetal Te bul di rannamtalu ngir rëbb ci wor () ngir jëfi ku’ñ rëbb la daw ko jiitu far Fees bay tuuru yeew Tànk yu rinki mooy yu wóom ya jegee tànk ya soree jàkk xool bu baax Dindi;summi Mooy Yàlla ci séeréer, bu ko wolof waxee li mu ci jublu mooy dégéj ba gën a sori gajj Buddi; sulli Daggate far Diibal ay tànk ngir bëgg dara Rog Raju : sàcc xibaar Digub dee maanaam jotug waxtuw dee Taq Boole mbooloo jiital gàll ak yan song Daaneel ci suuf Feesalal Sësale Reggal kàddu: diisal ko Wax wax ju suufe te teey Yéré yu tàlliwul Cere ju amul ñeex Wax wax ju neex"} +{"id": "4482", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Juróom ñent : 9"} +{"id": "7962", "contents": "Salaan garab la gog mi ngi bokk ci njabootug aforbiyaas cosaanoo ca penku Afrig. Garab la gog ñu ngi koy fekk mu yaatu lool ci tund Afrig. ==Melo wi== Garab gu yamamaay lay doon goo xam ni ci guddaayam day jàpp, yaari met. Ay bànqaasam dëgërul lool. Daa gaaw a jooy lool it. Soo ko daggee day génne meen mu weex niki poftan. Ag keram nag, mbëtt yi ak jaan yi bëgg nañu ko lool, ba dañuy faral di gas ci ag ronam lu bari. Xetug ay xobam nag neexul. Bu dee ca Senegaal, ku dugg neegub góor di ab njulli daa ñu la ko faral di wutal. ==Solo si== Garab la gog manees na koo jëfandikoo cim paj ak ci yeneen ak yeneen. Xobi salaan Euphorbia balsamifera"} +{"id": "2454", "contents": "Ci làkku ibrë (בִּלְעָם) la tur wi jóge. Ci angale mooy Balaam; Ci faranse mooy Balaam Ku mbubboo turu yonent la woon, te fexe woon a rëbb bànni Israyil, ngir sàkku alal ca jamano Musaa. Bokkul woon ci Yawut yi. Gisaanekat la woon itam. Dafa digal buuru Mowab Balag, ñu jéema boole waa Israyil ak jaamu xërëm. Loolu moo tax Israyil rey nañu ko. Man nañu jàng ci jalooreem ci Nu 22:1-24:25; 31:8; De 23:4-5; Jos 13.22; 24:9-10 Injiil moo wax ci Balaam ci 2Pi 2:15; Yu 1:11; Pe 2:14."} +{"id": "7986", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal São Jorge dos Órgãos benn dekk-dëkkaan São Lourenço dos Órgãos ci yu dunu Santiago, Kap Weer. Tomé Varela da Silva http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx \"Discurso PM, Dr. José Maria Pereira Neves, na Cerimónia de Inauguração da Universidade de Santiago\", Assomada,16 fewriee 2009"} +{"id": "2814", "contents": "Du ñàkk mas ngéen a gis ay gaal yu mag ñuy tëmb ci kaw géej: te kat ci weñ lañu leen liggéeye te weñ du feey, loolu man nga cee xam dara soo jëlee ab pont mbaa lenn ci weñ tàbbal ko ci ndox. kon am na jenn doole juy safaananteek diisaayu gaal yooyu, te ñooy tax ba ñuy des ci kaw ndox mi di tëmb. Bu ngéen ci bëggee xamal seen bopp dara, jëlléen loxo ngéen nuural ko ci mbalkam ndox, bu ko defee ngéen yolomal séen loxo te xool, dingéen gis ne am na jenn doole juy jañ loxo bi te di ko tëmbloowaat. yii ak yeneen seetlu yu ni mel ñooy wone ci anam gu leer jikko ju daj ji nga xam ne nekkul rekk ci ndox, waaye nekk na ci yeneen yolaakon yi ak gaas yi,ñu duppee ko Dalub Archimède, moom Archimède nag benn boroom xam-xam bu Gres bu yàgg la"} +{"id": "4508", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ndiané : Pentanemus quinquarius (dundat yi) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Ndiané\" (en) Fishbase : \"Pentanemus quinquarius\""} +{"id": "3012", "contents": "Doolerandu mooy xam-xam biy gëstu lepp lu ñeel wuutuloxo yi, doxalkat, ndaamar, ci gattal, lepp luy jur walla di yòbb ab jalaxu, doole, ag soppeeku. Da nuy wax tamit doolerandu gu daj, doolerandug ndaamar, taggat-yaram gu doolerandu, doolerandug gaal, doolerandug asamaan, doolerandub kàttan-ferñent… ci taariix, doolerandu mooy boole, gi Newton def; jëmm ak gëstubidiw. Kon su nu ko xoole ci wallu taariix jëmm walla fisiyaa ci doolerandu la joge. Ci sunu besu tay yi, day lu noppale, ci daara yu kawe yi, ne atte doolerandu yi ci jëmm la ñu joge. Doolerandu ab banxaas la ci xam-xam yiy gëstu jalaxu yi ak soppeekuy neen yi, ci lu tukkee ci doole jiy man a indi googu jalaxu walla googu coppiku. Man nan koo xoolee ni ag wàll ci xam-xamu jëmm. Kon aajoom mooy leeral, xalaatjiitalu jalaxug neen yu tekkaaral yi, ak yaram yu asamaan si walla jëmm yuy dund (dun-doolerandu) ëbb na tamit: Doolerandu gu yàgg ga, ni ko it gu newton, moo ñeel njangat gu imbiku (njangatum jalaxu yi te bañ a bayyi xel ca ngérte la), njangatu demin yu tekkaaral ak yuy yëngu, muy demiin gu wayaymbir (doolerandu gu tomb) walla demin gu lëj (doolerandu gu daj)."} +{"id": "3348", "contents": "Isipt gu yàgg ga nekkoon na réew mu woomle, mu ami suuf yu naat, yu nangu mbay, ngir dexam gu mag googu di (Niil), am na it ay mbelli wurus ak xànjar ak weñ ak jamaa. Moo nga tambalee woon ca peggu Sudaan jëm ca géej gu diggu ca bëj-gànnaaram. Isipt bu njëkk dafa séddaliku woon ay xaaj. Ci jamonoy 3200 nj.j(njëkk judd gi) lañu bennal xaaj yii, mu mujj nag di nguur gu dëgër, buur bu tudd Firhawna jiite ko, ay foŋsaneer di ko jàppale yu man a bind man a jàng. Bindkat ya dañu daa jëfandikoo li nuy wax mbindum Yirogliif, ñoom nag bindkat yooyu lañu féetale woon war a jottali ndigali buur bi, ak dajale galag yi (juuti yi) ak taxawal yoon. Ñoñam it siiwoon na ñu ci yaxantu ak réew yi ñu digool, ci gaal yi daa jaar ci Niil. Waa Isipt am nañu xay gu cosaanu, ñu nekkoon ñu daa gëm ay yàlla yu bari, daan leen melale ci bindu nit ku am boppub bàyyima., yàlla ju ci mel ne Amoon Ra (yàllay jant ji) benn la ci ak Isis (yàllay weer wi) , nga xam ne Firhawna it yàlla lanu ko jàppe woon."} +{"id": "3897", "contents": "Diiwaanu Tàmbaakundaa mi ngi nekk ci penku réew mi, benn la ci 14 diiwaan yu Senegaal yi, di it bi ci ëpp ci rëyaay. Dëkku Tàmbakundaa mooy péeyub diiwaan bi. am na 605 695 ciy way-dëkk te yaatoo 59 602 km² . Diiwaan baa ngi digoo ak: Diiwaanu Maatam ak bu Luga ci bëj-gànnaaram; Diiwaanu Kawlax ak bu Koldaa ak réewum Gàmbi ci sowwam; Réewum Gine ci bëj-saalumam; Dexug Senegaal gi, fi mu janook réewum Mali, ci penkoom; Ginnaaw bi, bi ñu defee Tunduw Kéedugu Diiwaan bu mat sëkk ci 2008, Péncum Réewum Senegaal la ngi ko def ci 1 diggi-gammu ci 2008, diiwaan bi ñaari Tund rekk la am: Tunduw Bakkel Tunduw Tambaakundaa (en)Statistiques Geo Hive (fr)Conseil régional de Tambacounda (fr)Situation économique régionale de Tambacounda, édition 2005 (juin 2006)"} +{"id": "8244", "contents": "'\"Ngonaake\"' xeet la ci xeeti garabi dicotylédones, mi ngi bokk ci njabootug Fabaceae, ci njabootaatu Momosoideae, mi ngi cosaanoo penku Afrig ak sowu Asi, garab yu ndaw lay doon, dañuy sax fof suuf si day wow walla fu bari suuf lool. \"'Ngonaake\"' garab gu ndaw lay doon guddaayam man naa jàpp ñaar-fukki 20i Met, yaatuwaayu peeram dees koy natt ci 60i Met. Am xasam day yor melo wu ñuul di am ay xar-xar yoy day am ay dég. Fóoyteefam day guus. Dinay sax foo xam ne daa bari suuf lool. Garab la gog bari na ay njariñ lool, manees na cee dundal jur gi, man naa faj, manees na jël am peeram... Garab la gog manees na koo jël di taaral kër walla mbedd. Acacia nilotica"} +{"id": "8286", "contents": "Royuwaay:Infobox drug Ñaqu rougeole (ŋas) mooy li lay musal ci rougeole. Sudee bi nga njëkkee ñaqu sa yaram defarul lu koy aar ci feebar bi, soo ñaquwaate rek feebar bi dootul mën dara ci yaw. Sudee dañu ñaq lu weesu 92% ci waa dëkk bi, mën nañu jàpp ni dëkk boobu feebar bi dufa feeñ; waaye mën na fa ñëwaat sudee limu ñiy ñaqu dafa dem ba wàññiku. Soo ñaqoo dinga mucc ci feebar bi ay at yu bari. Xama guñu bu baax ndax ndax kaaraangeg ñaq bi dafay wàññiku. Ñaq bi mën nala aar itam soo ko jëlee ci biir ñaari fan yi nga nekk ci barab bula feebar bi mëna dalee. Ñaq bi du indil nit ki benn jafe-jafe, doonte danga am VIH. Mën nala xawa sonal tuuti waaye du yàg dara. Maanaam fi ñu la ko jam mën na saf tuuti wala sa yaram xawa tàng. Amul benn yokkute buy seetlu ci limu Seetlu nañu itam 3,5 jàpp 10 kaa anaphylaxie ci miliyoŋi nit ñuñu ñaq. Sudee lu jëm ci feebar Guillain-Barré, autisme ak biir buy metti (maladie intestinale inflammatoire) gisu ñu ci benn yokkute."} +{"id": "4908", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Yolet : melo"} +{"id": "8292", "contents": "Royuwaay:Infobox medical condition (new)Meningite ay metit yu tar la yuy jàpp cër yiy aar yuuru nit ki, ak doqam, te ñu koy gëna woowe meninge. Ni muy gëna feeñee ci nit mooy yaram wu tàng, mettitu bopp ak ndong lu bañ. Yenn say mu feeñee neeneen, lu ci melni xel mu jaxasoo ak ñàkka xàmme yenn mbir, waccu, bëggul leeraay ak xumbaay. Neneen lay feeñee ci xale yi, lu ci melni gaawa mer, tayeel, wala baña lekk. Su tàmbalee feeñ ci yaram wi, mën na wane ban xeetu Meningite la nit ki am; ci misaal, Meningite bi bacterie meningococcal mën ànd ak yeneen xeetu feeñal ci deru nit ki. Wiris, bacteria wala yeneen doomi jàngoro mën nañu jàpp wall yu bari ci yaram wi, garab yi itam mën nañu ko waaye bariwul. Meningite mën faat doomu aadama ndax li muy yàq dafa jege your gi ak moelle epiñeer; moo tax, su dale nit ki dañu ko wara gaaw faj. Suñu jamee (Une ponction lombaire) nit ki ci yaram lañuy mëna xam ndax amna Meningite am déet."} +{"id": "8298", "contents": "Tuberkiloos (TB) feebar la buy wàlle, te li koy faral di joxe mooy doomu jàngaor bi tuddu Mycobacterium tuberculosis (MTB). Cër bi tuberkuloos di ngëna jàpp mooy dënn bi, waaye mën na dem ba laalaale yeneen cër ci yaramu nit ki. Barina lu muy dal nit te du feeñ, loolu lañuy woowe tuberkuloos bu nëbbatu. Lu tollu 10% feebar yiy nelaw yaramu nit ki, dañuy dem ba daaneel nit ki, suñu ko fajul, mën na dem ba faat ki mu dal. Beneen tuburkuloos bi nelawul moom dafay wane boppam, kumu dal dangay am sëqët mu tar àndaale ak lumbi deret, yaram wu tàng, ñaqu guddi, ak yaram wuy jeex di dem. Di nañu koy faral di woowe feebaru \"ŋacci\" ndax limuy ŋacci sa yaram. Amna yeneen anam yu muy feeñee su laalee yeneen cër yi. Tuberkuloos dafay tasaaroo ci ngelaw li, suede tuberkuloos bu tar moo la jàpp, soo sëqëtee wala nga tifli wala nga wax, wala nga tissooli mën nga ko wàlle. Nit ñi feebar bi di nelaw ci seen yaram du ñu wàlle feebar bi."} +{"id": "5007", "contents": "Mooy ñeenteelu xalifa ginaaw S Abdul Ahad Dencukaay:S Abdu Xaadir.jpg Dencukaay:Sëñ A Xaadir.jpg"} +{"id": "5169", "contents": "Wolof genn giir la gu nekk Senegaal. Wolof ñoo ëpp ci waaso yi ci Senegaal. Maami wolof yi Isipt lañu bawoo. Séeréer si, Pël yi, Sooninke yi, Tekuruur yi (Tukuloor), ak Sara yi juge nguuru Bagirmi ca réewum Cadd. Wolof yi ca xeet ya lañu juge. Xeet ya yépp danoo jaxasoo, ca yoonu Imbraatoor gu Ghana, ca dëkk bi nu tuddé Jolof. Wolof mooy ñu bawoo Jolof, Waa-Lof (ay gaa yu juge Lof) walla Waa-Laf (ñoñ Laf), di nekk tay Wolof. Seex Anta Joob, Walaf la doon wax. Noonu la xeetu Wolof judoo. Tur wii nuy wax Jolof, benn Soose bu tundoon Jolof Mbeng moo ko joxoon dëkk ba. Ca cosaan dañu ne Jolof Mbeng ak njabootam ñoo fa njëkkoon a dëkk. Ba noppi Amadu Abuubakar ñëw fa, moom baayam Naaru Murabituun la woon, turam di Abu Bakr Ben Omar, ca cosaan danu daa wax Abu Dardaayi, yaayam Tukuloor la woon, turam di Fatumata Sàll doomu Lam-Tooro (Lamanu Tooro) ca Tekuruur. Amadu, Baayam jenn jàmbaar ju Saraxule moo ko ray, booba nag la Fatumata seeti jeneen jëkër."} +{"id": "5409", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Nguri : gunóor (rab)"} +{"id": "5433", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Waañ : xaajo Kër"} +{"id": "8466", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal S.L. Benfica (wu-portigee: Sport Lisboa e Benfica (Sport Lisboon gu Benfica (Benfika?))) benn football club ci \"Primeira Liga\" (Portugaal) ci dekku Lisbon ci diwaanu Lisboon. Primeira Liga, Portugaal: 37 1935–36, 1936–37, 1937–38, 1941–42, 1942–43, 1944–45, 1949–50, 1954–55, 1956–57, 1959–60, 1960–61, 1962–63, 1963–64, 1964–65, 1966–67, 1967–68, 1968–69, 1970–71, 1971–72, 1972–73, 1974–75, 1975–76, 1976–77, 1980–81, 1982–83, 1983–84, 1986–86, 1988–89, 1990–91, 1993–94, 2004–05, 2009–10, 2013–14, 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2018–19 Staadi Woyof/SL Benfica (Estâdio Sport Lisboa e Benfica, Estâdio da Luz) Primeira Liga http://www.pfutebol.com/team_profiles/Benfica.htm Fundação - SL Benfica.pt (pt) Estàdio da Luz (Staadi Woyof) - World Stadiums (en) S.L. Benfica - Dalub web (en) (pt)"} +{"id": "7749", "contents": "Fukuoka benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 1.550.626. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7779", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mosteiros benn dekk-dëkkaani ci yu dunu Fogo, Kap Weer. Achada Grande Atalaia Corvo Cova Feijoa Cutelo Alto Fajãzinha Feijoal Mosteiros Mosteiros Tras (or Murro) Pai António Queimada Guincho Queimada Tras Relva Ribeira do Ilhéu Rocha Fora Sumbango Cutelinho FC Nô Pintcha dos Mosteiros Júlio Correia Jose de Pala Beto De Canda http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Michel Lesourd (dir.), « Cova Figueira », Le Cap-Vert, Éd. du Jaguar, Paris, 2006, p. 142 (fr) ISBN 978-2-86950-408-0 Pitt Reitmeier & Luceta Fortes Cabo Verde, Kapverdische Insel, Reise Know-How Verlag Peter Rump GmbH, Bielefeld, 5. Oplaag, 2009, ISBN 978-3-8317-1771-2 Sabrina Requedaz, Laurent Delucchi, « São Filipe », iCap-Vert, Éditions Olizane, Genève, 2011 (6e éd.), p. 152 (fr) ISBN 978-2-88086-394-4 Map of Fogo Brava 1:60.000, Attila-Bertalen-Kartenverlag, Karlsruhe, 2002, ISBN 3-934262-03-1 http://www.cmmost.cv/ http://www.mosteiros.com/ Victor M. Heilweil, Stephen B. Gingerich, L. Niel Plummer, Ingrid M. Verstraeten, « Groundwater Resources of Mosteiros Basin, Island of Fogo, Cape Verde, West Africa », U.S. Geological Survey Fact Sheet 2010-3069, 3 p."} +{"id": "7797", "contents": "Diiney Séeréer (mba A ƭat Roog ci baati Séeréer), moi diiney Séeréer bu njëkk. Ay Ceddo lañu woon. Tay nag dugg nañu lislaam (yoonu murit), walla diiney nasaraan ca Siin (Joal-Fadiouth). Nasaraanalkat yi yu tubaab yi ñoo leen dugal ci diine jooju. Am na Séeréer ñu barry ñu tey ci diiney A ƭat Roog. Roog moi Yalla ci baati Séeréer. Gravrand, Henry, \"Pangool\", p 216 American Society of African Culture: African forum, Volumes 3-4. American Society of African Culture., 1967. p. 85 Becker, Charles: Vestiges historiques, trémoins matériels du passé clans les pays sereer, Dakar. 1993. CNRS - ORS TO M Berg, Elizabeth L.: & Wan, Ruth, Cultures of the World: Senegal, Benchmark Books (NY), 2009, p.144, ISBN 978-0-7614-4481-7 Biblical Archaeology Society: Bible review, Volumes 18-19. Published by: Biblical Archaeology Society, 2002. ISBN 0-9677901-0-7 Bressers, Hans & Rosenbaum, Walter A.: Achieving sustainable development: the challenge of governance across social scales, Greenwood Publishing Group, 2003, p. 151, ISBN 0-275-97802-8."} +{"id": "5634", "contents": "Rakkaati-gammu ci araab jumaadal uulaa جمادى الأولى), njëkk Lislaam nag (jumaadaa xamsa) lees ko tudde woon, lu tax nag ñu tudde ko ko? ndax daa nekkoon ci sedd bi bi ñu ko koy tudde, nga xam ne ne ndox mi da daan way (jumaada) mi ngi jóge ci \"jamada\" giy tekki way, maanaam ndox mi da ci daan way di def ay donji yuur (galaas) ngir ag sedd. Mooy juroomeelu weer ci at mi, di itam ñaareelu weer gannaaw gàmmu gi."} +{"id": "5784", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Malabo mooy péeyu réewum Gineg yamoo, mi ngi féete ci bëj-gànnaaru dunub Bioko. làkk wees gën di jëfandikoo ca dëkk ba mooy wu-espaañ ak wu-gineg-yamoo. Malabo ci jamono yi weesu jotoon naa am yeenen tur: 1827 ba 1846: Clarence City (tur bi ko waa-angalteer joxoon) ; 1846 ba 1973 : Santa Isabel (tur bi ko waa-espaañ joxoon) ; 1973: Malabo (tur bi ko waa-Gineg-yamoo jox)."} +{"id": "7845", "contents": "=\">Njuumte ci waxeef wi: xaaruñufiwoon <° Njuumte ci waxeef wi: xaaruñufiwoon <′ Njuumte ci waxeef wi: xaaruñufiwoon <″ Njuumteg mbindiin: màndarga \";\" ken xamu ko. Njuumte ci waxeef wi: xaaruñufiwoon <° Njuumte ci waxeef wi: xaaruñufiwoon <′ Njuumte ci waxeef wi: xaaruñufiwoon <″ Njuumte ci waxeef wi: xaaruñufiwoon >= / 47.22;0.06, Littérature sénégalaise Limu bindkati Senegaal yi : Tasukaayi xibaar yu Senegaal : Médias au Sénégal Taarixu jigeen ci Senegaal : Histoire des femmes au Sénégal Royuwaay:Autorité « Annette Mbaye d'Erneville : L'éclaireuse », in « Femmes au Sénégal », Les Cahiers de l'Alternance (Dakar), Partenariat Fondation Konrad Adenauer et Centre d'études des sciences et techniques de l'information (CESTI), no 10, décembre 2006, p."} +{"id": "4486", "contents": "Njël : Guddi-> Fajar -> Njël -> Suba (bés)"} +{"id": "4492", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Diiwaanu Séeju benn la ci 14 diiwaani Senegaal yi."} +{"id": "8719", "contents": "XUDAR /Xadir /Xidir Xudar, mooy jëmm ji Alxuraan di nettali ci Saaru Xunt Ma {65. Ñu daje ak ab jaam ci sama jaam yi boo xam ne may Nanu ko yërmaande lu jóge ci Nun, te jàngal Nanu ko xam-xam bu bàyyikoo ci Nun.} [Saar 18 : Xunt Ma], Muusaa toppoon ko ca dajewaayu ñaari geej ya {66. Muusaa ne ko : “Ndax ma topp la ci kaw nga jàngal ma ci lu xamaleef na la ko ci luy gindee [ak xamle] ? ”.} [Saar 18 : Xunt Ma]. Wuute nañu ci ne ndax ab Yónnent la am déet, am ñu nitu Yàlla la woon, ba moo tax jullit ñi sunu tuddee turam teg ci (HS) (Halayhis Salaam/ yal jàmm ne fa moom). Sahaaba bii di Ibnu Mashuut nee na moom (Xudar) lañu namm ci laaya:{40. Ka ame woon xam-xamu Téere ba ne ko : “Mën naa la koo indil ba la ngaa xef”. [Ne ko mingi nii] , ba ko Suleymaan gisee ci kanamam, dafa wax ne : “Lii dey ngënéelul sama Boroom bi la."} +{"id": "8731", "contents": "Xare bu santee G (xare g) xamal ne jëf la, mooy li farañse naan: guerre; araab naan ko حرب, àngale di ko wax war. Xare ga doxoon diggante jullit ña ak kéeféer ya ca Badar (xare badar), jullit ña a daan. Xare su santee B (xare b) mooy li farañse naan: armée; araab naan ko جيش, àngale di ko wax army Niral: Lat-Joor takk na xare bu màgg ngir xeex ak tubaab bi."} +{"id": "6259", "contents": "Laax aw ñam la wees di togge ndox, sunguf su dugubi suuna ci li gën a bari, moo xam sees araw la mbaa muy sanqal, moom nag ci toggi Senegaal yi la bokk, lekk gu yolom lay doon te ndoxe, deesi jaxase kook soow ci li ëpp."} +{"id": "6523", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Phan Thiet ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 206 km², ci 2011 amoon na 350.000 way dëkk."} +{"id": "1684", "contents": "Argentiin (Republik bu Argentiin) : réewu Aamerig"} +{"id": "1690", "contents": "Barbados (Republik Popileer bu Banglaades)"} +{"id": "1708", "contents": "Bermuda"} +{"id": "1732", "contents": "Jibuti (Réewum Jibuti) : réew Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "7243", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ci angale mooy Corinth; Ci faranse mooy Corinthe Korent benn diiwaan ci yu Girees. Dóox gu Korent Korenti (Korinthia) Tarazimaak (angale: Thrasymachus, faranse: Thrasymaque) https://web.archive.org/web/20121111223328/http://www.corinth.gr/ (el) (en) http://www.korinthia.gr (el) (en)"} +{"id": "4664", "contents": "nangu dara, teg loxo, jël réception"} +{"id": "4796", "contents": "Nosteg galag (Wu-faraas:système fiscal)"} +{"id": "7309", "contents": "Maad a Sinig Ama Juuf Njeelane Faye Juuf buur la won ca Siin (1825 - 1853). Mamaam ya Seereer lenge woon ak Gelwaar. \"Maad a Sinig\" moy \"Buur Siin\" ci làkki Seereer. Ama Juuf nak kerr Semu Njeke la joge ca waali Njuufeen. Siin Saalum Seereer Juuf"} +{"id": "4826", "contents": "Bennoo gu Almaañ Almaañ njëkk xarey Napoleon yi, dafa séddaliku woon ci lu jege ñatti téemeer ak juroom benn fukki diiwaan(360 diiwaan), yépp it ci ron imbraatóor gu Otris lañu nekkoon, walla li ñuy tudde Imbraatóor gu Rom gu sell gi. Almaañ gépp it genn nguur rekk a fa nekkoon gu mag te temb, mooy gu Brusiya. Nguur googu nag jëmoon na kanam, te ag yewwuteem fés, ci jamonoy buuram ba tuddoon Fredrick mu mag mi (Great Fredrick) (1740 -1786 g), mooy ki ko defoon muy nguur gu dëgër te am doole. Bu ko defee waa Almaañ yépp wëlbati seeni gët jëme ci nguur gii, ngir bëgg ag bennoo. Napoleon ak xarekatam ya xuusoon nañu ci diiwaani Almaañ yi, teg leen loxo. Daal di jawali ca nguurug Brusiya, gi nga xam ne jàmmaarloo woon na’ak ñoom cig njàmmaar ak fit, waaye Napoleon moom mujj na ko noot, te gañe ko ci mujj gi, ca xareb Yena ba, atum 1806g, daal di teg loxo péeyam ba Berlin."} +{"id": "4916", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ñent, ñeent : 4"} +{"id": "4958", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Oiapoque : dëkku Breesil"} +{"id": "5000", "contents": "Mooy ñatteelu xalifa ginaaw Sëriñ Fallu Bu ñu dee naw sunu réew mi ci Demokarasi (démocratie)ak wax sa xalaat ci feex (liberté), kii di S Adbu Lahat ku ci jeego ay jeego yu réy la, ku ci bay aw waar la. Bu kenn fatte ba muy wax Sengoor kàcc nga, te wéeruwul woon booba ci ku dul Yàlla, te fasoon yeene du wax lu dul dëgg, te booba njiitul Afrig lu kenn ñemee wax lu jege loolu amul. Loola bokk ci li nooyal njiit yi ci Senegal, sos ag màndaxoo (équilibre) ci sunu reew mi, tax it njiit lu fi nekkati yëg ne kenn a ngi fi kok du may kenn muy ame nguur gu joyu (pouvoir absolu) ci reew mi. Bari na lool ay taxawaay yu amal njariñ réew mi ci wàllug demokaraasi (démocratie), kafte (liberté) ak àq ak yelleefu doomu aadama. Ku mel ne moom aki jëfam ñoo suuxat Senegaal gii nu am tay, bu ko kenn féetale Seŋoor aki gaayam (way politig yi) ak doonte seen loxo gennu ci! Dencukaay:Sëriñ Abdul Ahad Mbàkke.jpg"} +{"id": "5024", "contents": "Dencukaay:Maam Cerno Biraayim.jpg Rakki Sëriñ bi ji la, ju mu bokkal benn baay, te di ab taalubeem bu ko nanguloon te gëm ko, bokkoon ciy kàngamam, man nañu ne mooy ki toppoon ci moom ciy jamonoom, ndax bi Sëriñ bi di dem ca tukkib géejam ba moom la wuutaloon ca ginaawam ca njaboot ga, mu jiite lepp"} +{"id": "5036", "contents": "Dencukaay:Liggeey ca Xelkoom.jpg Dencukaay:Xelkoom.jpg Jenn la ci daara yi Sëriñ Saaliwu sancoon ngir liggéey ak jaamu Yàlla, moom nag mi ngi sosoo ci 15 daara yu ñu defar ci anam gu xereñ, tali yi xotti ko, indees fa ndox, ñu fay bay lu sakkan ci gerte ak dugub ak yeneeni mbay ngir ag sukkandiku gu poppu ci wàllug mbay ak xam."} +{"id": "8264", "contents": "Béegile Garab gii di béegile : turu xam-xamam di ( cordia senegalesi ) mu bokk ci njbootu \"borazina cea\" di sax ci dëkk yi nga xam ne taw bi da faa yem a maay , ak foo xam ne it taw bi da faa bari lool ,fu mel ni Afrig torópikaal , maanaam ay Sengaal, Gambi , Kodiwaar , Gana , Kamerun . Béegile ; garab la goo xam ni gudaayam di na àgg ci juróom ñaar walla juróom ñatti meetar ci kaw. ay wànqaasam boo ci gis rekk muj ga maanaam cat la day lunk , dàtt bi it man naa rëy ba egg ci juroom-benn-fukki meetar 60i ci ag wëram , ker gi man naa dem ba egg ci 25i meetar ci yaatuwaay , ndax moom day sëq lool . Moom nag garab la gog Tubaab yi bindu ñu ci lu bari boo xoolee di na ñu la wan ntaal bi wax ci tuuti waaye du doon lu bari , maanaam daal dafa mel ni gëstoogu ñu ci . Ay bantam di nañu ko def matt ngir di ko xambe , batay garab gi di nañu koy taarale kër ndax naataayam dafa rafet."} +{"id": "5504", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Saara : yay Afrig"} +{"id": "5630", "contents": ""} +{"id": "5636", "contents": "Ndeyi-koor,(ci araab rajab رجب ) moom nag ci weer yi am worma la bokk. Tuddees na ko nag Rajab ci araab, ngir ne ci weer woowu dees ci daa wéer ngànnaay yi, nocci ñawka yi wëlif xeej yi, daawuñu ci xeex, dees na wax (rajaba) maanaam taxawlu na wëlif xeex bi. Mooy juroom-ñaareelu weer ci at mi, di itam ñaareelu weer laataa koor gi. Ci lees di màggal juddug [Sëriñ Muhammadu Faliilu Mbàkke| Sëriñ Faalu Mbàkke] ca Senegaal di ko wax Kazu Rajab (27bis ci rajab). (en)Islamic-Western Calendar Converter (Based on the Arithmetical or Tabular Calendar) (en)The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia"} +{"id": "5158", "contents": "Ceddo, jàmbaaru nguuru Senegaal la doonon bu jëkk, ci cosaanu Senegal. Nguuru: Kajoor, Bawal, Jolof, Waalo, Fuuta, Siin ak Saalum, Galam, lanu dekke woon. Seeni col nekkoon na mbubb ak téere yu bari ci seen kaw, njañ ak létt lañu daa am, jaaro ak takkaay yu bari it ñu ràngoo leen. Def nañu lépp, xare ba sonn, ngir tubaab man a bàyyi réewum Senegaal. Demba waar Sàll, Farba Kaba, Dammeel Lat Joor Ngóone Latiir Jóop ci ceddo yi lañu woon. Baatu Ceddo, yaatu na. Geer yi (walla garmi), ak ku nekkoon doomi buur, Ceddo lañu ko daan woo. Yemul ci jammbaar yi rekk. Ci Pël yi ak Tukkloor yi, dañu daan joxe turu Ceddo (walla Sebbe su de dañu bare), ñu nekkoon buur. Séeréer yi tamit, Ceddo yi, doomi buur lañu woon (bino maad ci seen lakk). Ci Senegaal fepp, bu jëkk, Ceddo yi ñoo daan yor nguur yi, ñoo gënoon fete kaw, ci nos gi."} +{"id": "5828", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Las Palmasu Kanaari gu Mag ab dëkkaanu Tunduw las Palamas la, di itam péeyam teg ci nekk benn ci ñaari péeyi Duni Kanaari yi (réewum Ispaañ) beneen bi di Santa Cruz wu Tenerif tuxalug man-man gi ñeenti at yu ne lees koy amal. Mi ngi nekk ci bëj-gànnaar-penku Kanaari gu Mag mooy dëkk bi fa ëpp, tëdd ci suufus 10 km. 1991= 354 877 1996= 355 563 2001= 354 863 2004= 376 953 2005= 378 628"} +{"id": "5942", "contents": "Feppsaal (deesi ko wax ci fr : Proton)(as wàll-wàllaan la su sëfoo yanu mbëj bu baax(+) su man a féex ciy yëngoom walla mu taq cib saalu xarefulwoon . Ki ñuy wax ne moo ko wuññi mooy Ernest Rutherford, donte jëmmaan bu waa-almaañ bi Eugene Goldstein njoortoon na ag nekkam njëkk ngir manoon a dëggal ay gëstoom. Dayoob yanu mbëjam tollook bu mbëjfepp, waaye ak màndarga gu wuute: 1,602 × 10-19 coulomb. Lefam tuuti la rombee 1800 yoon bu mbëjfepp (daanaka 1836) te xawa tollook bu feppmaandu: feppsaal a ngi am lef gu toll ci 1,6726231 × 10-27 kg (9,3828 × 102 MmV). Feppsaal yeek feppmaandu yeey ñaari wàll-wàllaan yi cëroo xarefulwoon bi, ñoom ñaar ci saal bi lañu nekk, mbëjfepp yi ci xarefulwoon lañu leen boole waaye taquñu ci dañuy nekk di ko wër. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "5954", "contents": "Toolu bijjaakoon, ci jëmm, ag feeñte la gu màndargaloo ab taraay ak ab jubluwaay bu jenn doole, jees duppee Dooley Lorentz, ju judd ci doxub ay yani mbëj. Toolu bijjaakon, moom ak toolu mbëj ñooy ñaari cëri toolu mbëjbijjaakon di li banqaasu jëmm bi di mbëjbijjaakon di faramface. Soo boolee ay duusi ab toolu mbëj ak yu ab toolu bijjaakon dañuy man a baawaan ci barab bi ak ci lu ëpp ci ne-ne yi. Yii xeeti duus lees di wax duusi mbëjbijjaakon te leer gi nuy gis bokk na ci yenn ci anam yi mu ñuy feeñoo. Maxwell moo fexe ba boole mbëj ak bijjaakon, ci nii, mu jur ag noste gu ñeenti yamale (Yamaleg Maxwell) yuy lëkkale seen ñaari tool yi. Bu njëkk ñaari tool yi dañu leen doon tàqale ngir gëstu, faramfacce, seen feeñte yu wuute. Albert Einstein moo wone, ni tooli mbëj ak tooli bijjaakon doonee ñaari anami feeñiin yu benn feeñte; ni ab xoolkat man a gisee jenn doole ju bijjaakon, ci jenn jamono ji, beneen xoolkat buy daw di gisee jenn doole ju mbëjtekkaaral, di liñuy duppee gisiin wu ajoo."} +{"id": "8552", "contents": "Ceeb u jën di lekk gu siiw ca Senegaal, ñu ëpp ca aw askanam di ko jëfëndikoo waxtuw añ."} +{"id": "8600", "contents": "Penda Mbow Penda Mbow mu ngi juddu atum 1955. Borom xam-xam bu xam-xamam màcc ci taarix la, muy ab bañkat. Nekkoon na fi jëwriñ ji yore caada ak cosaan ay weer atum 2001. Jàngalekatu taarix la ci Iniwersite Seex Anta Jóob bu Dakaar nekk itam njiitu genn mbootaayu njuddu-réew. Penda Mbow mu ngi juddu ci weeru mee atum 1955. Atum 1986 la am ab doktoraa ci tarixu jamono ji farañse tudde moyeenaas (histoire médiévale) ca iniwersite bu Porowãas (Provence) ci ab teesu ñetteelu fànn bi mu bind ci « Nguuru takk-der gu askanu mameluke ci ni ko téereb nattu suuf bu Ibn al-Ji’an ñu dendale ko ak li am Farãas ngir xam li ñu niroole ak li ñu wuute » (L’aristocratie militaire mameluke d’après le cadastre d'Ibn al-Ji'an : éléments de comparaison avec la France. Ñaar-fukki fan ak ñaar ci weeru mee atum 2011, mu am Piri Sãa Póol II ngir jàmm ji, ab raaya bu Watikãa di joxe te kilifag làbbe gii gi Mgr Luis Mariano Montemayor tegoon ci ay yoxoom. Atum 2017 ba léegi, mu ngi ci buumu sëy, borom-këram a ngi tudd Saaliw Mbay."} +{"id": "6020", "contents": "mbëbijjaan ab cëru xaralaymbëj la buy jur ab toolu bijjaakon su ñu jaaralee ab dawaanu mbëj ci biiram. Naka-jekk dafay am ab saal (ag weñ lay nekk) di fi ñuy lëmës wëñug përëg gi, walla beneen xeetu wommatukaayu mbëj, di fi dawaan gi di jaar. Man naa nekk dawaan bu safaanu walla bu wéy. Bari na fu ñu koy jëfandikoo, Fu mel ne ci doxalukaay yu mbëj ngir juddal ab toolu bijjaakon ci wëndeeluwaan bi; Dees na ko jëfandikoo ngir defi liggéey, ngir yëkkati ay weñ; ngir defari tëjukaayu bunt, su ñu jaarale dawaan bi mu jur ab tool jenn doole juddaale ca téye liy tax ba bunt bi du ubbeeku, su dawaan bi deñee mu ba ko ñu man koo ubbi. mbëjbijjaakon bijjaakon bijjaan"} +{"id": "8768", "contents": "ABBA bi Suweed pop buum. Agnetha Fältskog Anni-Frid Lyngstad Benny Andersson Björn Ulvaeus"} +{"id": "6380", "contents": "Tequixquiac (es. Tequixquiac) béne municipality Meksik."} +{"id": "5572", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Gar: gaynde gu màggat, rab la ci rabi àll yi...."} +{"id": "5638", "contents": "Kori (ci araab شَوّال), ci la jullit ñiy wori ci seenug koor, mi ngi tudd nag ci araab \"Sawaal\" ngir ne sawaal day tekki ci araab ag jeex akug ñàkk meew, te ci weer woowu seen naaga yi (giléem yu jiggéen yi) dañu ci daan jeex, ñàkk ci meew. Mooy fukkeelu weer ci at mi, di itam weer wi njëkk gannaaw koor gi. Ci lees di korite muy bis bees di dog koor di màggal bis ba ngir gunge weer wu tedd wi wey."} +{"id": "3509", "contents": "mangi bëgg lol ci jotaay gi ngenë ñu baxe"} +{"id": "1703", "contents": "Bulgaari (България) (Republik bu Bulgaari) : Tugal (Óróop) Nikolai Giaurov Anna-Maria Ravnopolska-Dean"} +{"id": "7298", "contents": "Xiibon wala xale bu xiibon mu ngi bawoo ci lekk loo xam ni amul wala bariwul ay ferñent wala ñu bari ci bay indi loraange ci wérgi-yaramu nit ki. Mbir yiñ mën a woowe ferñent ñooy: kalori yi, proteyin, karbo-idrate yi, witaamin wala ndox miy suuxat sa yarams. Loolu lañuy faral di woowee lekk gu doyul nga xamni ay kaloreem ak proteyinam duñu doy ferñent yu ndaw yi; waaye, dafa ànd itam ak ferñeent yu ëpp. Sudee nit ki amul lekk gu doy ci diirub ëmb bi wala laata muy am ñaari at, loolu mën na ko jural jafe-jafey xel ak ñàkk a mag. Ñàkk a lekk gu tar, ñu koy woowe xiif bu tar, mën na indi jafe-jafe yu ci melni: gàttaay, sewaay, tàyyel, tànk ak biir buy newwi. Dina am itam tawat gu leen di faral di jural soj. Ni ñàkkug ferñent di faral di feeñee ngi aju ci ferñent yu ndaw yiñ ñàkk. Liy faral di indi xiibon mooy ñàkk a am lekk gu baax te doy gu jàppandi. Li mën a waral mooy dund gu seer dóol."} +{"id": "7322", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Santiago diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Praia Ribeira Grande de Santiago Santa Catarina Santa Cruz São Domingos São Lourenço dos Órgãos São Miguel São Salvador do Mundo Tarrafal Praia Assomada Calheta de São Miguel Cidade Velha (Ribeira Grande do Santiago) Pedra Badejo São Domingos Tarrafal Achada Baixo Achada Baleia Achada Biscainho Achada Falcão Achada Fazenda Achada Lem Achada Longueira Achada Loura Arribada Banana (Wolof: Banaana) Boa Entrada Gil Bispo Calabaceira Chaminé Chão Bom Chão de Tanque Dacabalaio Espinho Branco Faveta Figueira das Naus Fonteana Fonte Lima Fundura Lagoa Longueira Mancholi Mato Raia Massapé Milho Branco Moia Moia Nora Ôrgãos Pilao Cão de São Miguel Picos (Achada Igreja) Poilão Ponta Verde Portal Porto Gouveia Porto Mosquito Porto Rincão (Ribeira) Principal Ribeira da Barca Ribeira da Prata Ribeirão Chiquinho Salineiro Vila Sambaia Santa Ana São Francisco São Jorge dos Órgãos São Lourenço do Santiago São Miguel São Pedro da Calheta Serra da Malagueta (Serra) João Teves Rui Vaz Xexé (Sheshe) Football: 1."} +{"id": "1967", "contents": "Svalbard and Jan Mayen (Noorwees)"} +{"id": "2536", "contents": "Ci làkku ibrë (בועז) la tur wi jóge. Ci angale mooy Boaz; Ci faranse mooy Boaz Boroom alal ak beykat ci dëkku Betleyem la woon. Dafa takkoon jenn jigéenu Mowab, ji tudd Ruut. Jot na Ruut ndax jëkkëram mbokkam la woon te faatu na bala mu am doom. Ci kaw seeni yoon, su fekkee ne am na genn góor gu faatu te bàyyiwul doom, mbokkam mu gëna jege war na donn jabaram. Seen taaw bu goor dina donn ci goor ki faatu woon. Bowas mbokk mu jege jëkkëru Ruut la woon. Doom bi ñu jur mooy maamu Daawuda. Man nañu koy jàng ci Ru 1:1-4:22. Naka noonu Bowas bokkoon na ci maamaati Yeesu, ni ñu koy gise ci Macë ak ci Luug (Mc 1:5; Lu 3:32)."} +{"id": "7664", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Brava diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Nova Sintra Tomé Barras (Tomé Barraz) Cachaço Campo Baixo Cova Joana Cova Rodela Fajã de Água Furna Lem Mato Mato Grande João da Noli Nossa Senhora do Monte Santa Bárbara Tantum Vinagre Viriato de Barros Marcelino Manuel da Graca Nilton Fernandes Artur Augusto da Silva Eugénio Tavares Académica Brava Morabeza - Nossa Senhora do Monte Nô Pintcha Sporting Brava Instituto Nacional de Estatística: [1] \"Archived copy\". Archived from the original on 2014-02-22. Retrieved 2017-02-14. http://www.anmcv.org/portugues/membro.php?id=vraba http://www.caboverde.com/ilhas/ybrav-en.htm (en) (pt)"} +{"id": "7676", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tarrafal benn dëkku Tarrafal ci yu bëj-gannar-sowwu yu dunu Santiago, Kap Weer. Amabox Barcelona Beira-Mar Tarrafal Estrela dos Amadores Real Júnior Varandinha Staad Maangi/Mangue (Staad Tarrafal) Pedro Celestino SIlva Soares Silvino Lopes Évora Mário Lúcio Sousa http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7748", "contents": "Dencukaay:SendaiTop.png Sendai benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 1.063.103 (2013). Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7754", "contents": ".tr mooy barab bu tolluwaay bu njekk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Tirki. Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1990. (en) IANA Whois Information (en) NIC.TR - The Official Registry Website of Turkey Network Information Center - TR NIC"} +{"id": "7778", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Cova Figueira benn diiwaan ci yu dun Fogo, Kap Weer. Desportivo de Cova Figueora Baxada http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Michel Lesourd (dir.), « Cova Figueira », Le Cap-Vert, Éd. du Jaguar, Paris, 2006, p. 141 (fr) ISBN 978-2-86950-408-0 Município de Santa Catarina. Ilha do Fogo. Plano director municipal : Caracterização e diagnóstico (fr) (maars 2010, 120 p.)"} +{"id": "2393", "contents": "Ci angale mooy Apollonia; Ci faranse mooy Apollonie Benn dëkk ci diiwaanu Maseduwan la woon, ci wetu géej ga tudd Géeju Ese (Mer Egée). Nekkoon na ci diggante dëkki Filib ak Tesalonig ci yoonu wu mag wa tudd Yoonu Eŋaca (Via Egnatia), wi jaaroon ci diggante Asi Minër ak Itali. Man nañu gis turu dëkk bi ci Injiil ci Jëf 17:1."} +{"id": "2405", "contents": "Ci angale mooy Archippus; Ci faranse mooy Archippe Benn toppkatu Yeesu ci Kolos la woon. Man nañu gis turam ci Injiil ci Kol 4:17; Fm 1:2."} +{"id": "5639", "contents": "Diggi-tabaski,( ci araab \"sil-qihda\" ذو القعد, moom nag ci weer yees wormaal la bokk: tuddees na ko noonu ci araab ngir ne \"qahada\" ci araab giy tekki jekki la baat bi juge, li ko waral nag di jekki gi ñu ci daan def wëlif xeex, wëlif it ñax, daawuñu ci laxas ngir sàmmi, daawuñu ci xeex, ngir wormaal ko, araamal ci xeex. Mooy fukk ak benneelu weer ci at mi, di ñetteelu weer gannaaw koor gi, di itam weer wi Tabaski toftal ."} +{"id": "7684", "contents": "Xi'an (西安市) dëkku di Siin. Nitñii motnañu 8 705 600 (2015)."} +{"id": "3893", "contents": "Diiwaanu Ndar benn la ci 14 diwaani senegaal yi, moo gën a féete bëj-gànnaar ci réew mépp. Moo feggook réewum Gànnaar, ci guddaayu dig gi mu am ak Senegaal gépp ba fi dexub Senegaal bi di àgge ci mbàmbulaanug Atlas gi. Démbu Ndar Géej Bès dafa am feebar buy walle bi mabboon seen gox bi nu doon woowe Ndar, samppu woon si diggante ñaari dëkk yu tudd Biyer ak Geber. Ñaari dekk yi ñi ngi nekkoon si joor gi. Ba loola xewee, la waa dëkk ba fabu gaddaay ag seeni gaal, xoti dex di dem, ba teersi fi tay nuy wax Dunu Ndar. Li taxon kon mo di ne danoo beggoon mucci si musi ak balaa bile naroon a raafal seen ñoñ. Turu ndar wu jekk wi lanu toxal indi ko si dunu wi si dig ndox ngir maggale ko seen dëkku maam ba nu jóge, ngi itam ba ña fatte fa nu bayyikoo. Lii ga man see jànge ni tur si dëkk ak si lu mu man a doon, dafa war a mandarga cosaan, lukko moy, nit ki man naa dem ba fatte fu mu soqe koo."} +{"id": "4193", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Madrid : mooy péeyu rééwum Ispaañ. Tugal"} +{"id": "3606", "contents": "Ndajem Berlin mi ngi am ci 15 diggi tabaski 1884 au 26 diggi gamu 1885. Réewi Tugal yi tàmbali nañu di sanc Afrik, maanaam di ko koloniise, ay réeroo nag daal di tàmbalee am ci seen biir ñoom waa Tugal yi, yoy xaw na leen a yobbu ci ay xare, loolu mooy li xewoon ca Isipt atum 1869 g.j, ndax kat Faraas ak Angalteer, ku ci nekk daa bëggoon a teg loxo ci yonalub Suwes. Ca Tiniisi, Faraas ak Itaali xat-xatloo nañ fa ngir jéem faa teg tànk. Ci mbalkam Kongóo (bassin du Congo), (diggu yaxantu bu mag bi) ag xëccoo amoon na fa ci diggante Faraas, Portugaal ak Buurub Beljik ngir féetewoo ko. Ngir tee xare am, njiitul Almaañ li di Bismark daa woo woon kilifay réewi Tugal yi cim ndaje ca Berlin. Réew yii nag ñooy : Faraas, Angalteer, Beljik, Almaañ, Poortugaal, Ispaañ ak Itaali… Liggéeyu ndaje mi nag wéy na ñatti weer (la ko dale ca diggi tabaski 1884 ba diggi gamu 1885 g.j)."} +{"id": "8561", "contents": "Veliko Tarnovo mooy péeyu réewum Bulgaari(1185-1393)."} +{"id": "7661", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ribeira Brava' benn dëkku Ribeira Brava ci yu nekk São Nicolau, Kap Weer. SC Atlético Desportivo Ribeira Brava Amândio Cabral Amílcar Spencer Lopes http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx (fr) Sabrina Requedaz et Laurent Delucchi, \"Vila da Ribeira Brava\", Cap-Vert, Éditions Olizane, Genève, 2011 (6e éd.), p. 182-184 ISBN 978-2-88086-394-4"} +{"id": "3098", "contents": "Bii jukki bu am solo la, ñu def ko ci cawarte gi murit yi ame ci wàllug fàggu ak koom-koom, ñi ngi ko jële ca yëglekaay gu siw googu di The Economist, di genn këyitu xibaar gu gore guy génn ayu bis gu nekk, te adduna bepp xam ko, muy wax nag ci mbiri adduna bi bepp, moom nag mi ngi njëkk a génn ci satumbar 1843.Economist Newspaper Limited (Filiale de Pearson) ca London moo ko génne. Li ñu ci gën di wax nag mooy koom-koomu adduna bi, politig, jëflante, xaalis, xam-xam, xarala ak fànn (art). Lim bu ci génn, di nanu ci defar lu ëpp milyoŋ, te 80% ba ca biti Angalteer lanu leen di jaaye-ji. Yëglekaay gi tas na ci lu tollook 1.138.118 ciy yax ci xaaj bu njëkk bi ci atum 2006, ci li gëstug bureau of circulations wax, di jumtukaayub natt bu nekk ca Angalteer. 53% ci ñiy jënd yëglekaay bii ak di ko yër ay waa Amerig lanu, 14% ay waa Angalteer, 19% di ñu dëkke Tugal gu goxe gi (continentale)."} +{"id": "8573", "contents": "Ni mbass mii di COVID-19 gaawee tass ci adduna bi tax na koom koomu dekk yu bari di daanu tek ci nit ñu bari ñu ngi feebar di dee.Am në nak efoor bu bari bu ñuy def ngir bañ coronavirus bi baña law, tek ci itam bañ COVID-19 bi indi yenneen galangkoor ci wergu yaramu nit ki. Ci jamono bi nga xamante ni ñi sen xel macc ci jangaro bi ñu ngi jëfëndiko ay xarala ngir facc ñi feebar ak wut ay ñaqq yu baax ngir faagaagal feebar bi,ñun itam mën nañu tax ba feebar bi du law. Fagaru boobu nak mën nañu ko def te duñu waññi dara,dafay war ñu sanze suñu doxolin suko defee ñu aar suñu bopp ci feebar bi,aar suñu jaboot ak suñu penc ci jangaro bi di rayee. Ci bataaxal bi dinañu xool bu baax nan lañuy raxasee ay loxo ak yeneeni yoon ngir setal say loxo-ci kaw nga def ko nimu waree- mën tax ba yeen salte yiy nek ci loxo dula mën gaañ. Di nañu xool itam yeen jafe jafe yi yeen penc yi am ngir matale."} +{"id": "3392", "contents": "Kembaarug Afrig / Goxub Afrig moom benn la ci goxi Àdduna Ju Yàgg ja, moom nag ab joor bu réy ci jéeri la, géej xottiwu ko (jaarul ci biiram) du caagéenug dóox (golfe). Moom nag mi ngi nekk walla mi ngi féete ci xaajub kol-kol bu penku bi. Gox bi nag mi ngi tallaliku ci diggante ñaari rëddi gaar yii : 37º ci tus-wu-taxaw wu bëj-gànnaar ak 35º ci tus-wu-gaar wu bëj-saalum. Bu ko defee rëddu yamoo wi jaar ci diggam, daal di koy séddale ñaari xaaj: benn xaaj bi di bu bëj-gànnaar, nekk nag ci xaaju kol-kol bu bëj-gànnaar bi, beneen bi di bu bëj-saalum, féete ci xaaju kol-kol bu bëj-saalum bi. Ci noonu gëwéelub sànkar moom ñëw romb ca genn wàllam gu bëj-gànnaar ga, gëwéelub tef ñëw jaar ca geneen wàll gu bëj-saalum ga. Bu ko defee rëddu Grinits (rëddu tus-wu-taxaw wi ) romb ca catam lu sowwu la."} +{"id": "3530", "contents": "Géej gu Diggu mooy géej gi ne ci diggante goxu Afrik ak bu Tugal ak bu Asi. Guddaayam di 2,51 milyioŋ ciy km² te yaatuwaayam toll ci 3700 km. Ci sowwu mi ngi yem ci Mbàmbulaanu Atlas, ci penku ci Géeju Marmara ak Géej gu Ñuul gi. Yenn saa yi Géeju Marmara dees koy boole ci Géej gu Diggu gi, waaye Géej gu Ñuul gi moom dees koy tàqale ak moom. Géej gu Diggu gi dees koo seddatle ci ñaari mbalka*. Mi njëkk mooy Géej gu Diggu gu sowwu gi, yam ci yoonal* gu Sisil. Meneen mi mooy Géej gu Diggu gu penku gi. Yoonal: canal Mbalka: bassin"} +{"id": "3536", "contents": "NI NUY GËME TEEREY ASAMAAN YI Ni ngay gëme teere yi mooy nga dëggal ne wacce gi leen yàlla wacce lu wér la,te lepp lu ne ci teere yooyu ag dëgg la gu deesul sikk.Seenub lim nag teemer ak ñeent la. Fukk yi nu wacce leen ci yonant yàlla Aadama (j.y.m), juroom fukk yi nu wacce leen ci yonant yalla Sihsa(doomi yonant yalla Aadama), fanweer yi nu wacce leen ci yonant yàlla Idriisa,fukk yi nu wacce leen ci yonant yàlla Ibraahiima miy xaritub yàlla bi(j.y.m). Bu ko defee Tawreet ñeel Muusa(j.y.m),Injiil ñeel Hiisaa,saboor Davood (j.y.m)Alxuraan jii nag wacci ci sunu sang bi Muhammad yonant bi tëjj yonant gi,yal na yàlla dolli mucc ak xeewal ci moom,ak ci ñoom ñepp"} +{"id": "8315", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Manchester City F.C. (Manchester City Football Club) benn football club ci \"Premier League\" (Angale - Nguur-Yu-Bennoo) ci dekku Manchester. Premier League: 2011-12, 2013-14, 2017-18, 2018-19 Staad Dëkku Manchester/Staad City of Manchester Premier League Staad City of Manchester (Staad Dëkku Manchester) - World Stadiums (en) Manchester City F.C. - Dalub web (en)"} +{"id": "6240", "contents": "Njéeréer yii, sii toflin gunoor yi dundée ganciax, lanu bokk, bokkat sii toflin Orthoptera, tée nukooy woyé Caelifera. Ci séen jefiin lan léén di ranée, yii njéeréer yunuy waw locuste bunuy tolo sii grégariaptes (manaam bunuy tolu ii liime bubaré lunuy woyé grégaire). Ci lanuy nékk gunoor yuy yax gancax. Sii yatu waay yax-yax bunuy déff ci Afrik, yénénn sayi, si boor soow Tugal. Amna tamit,xétu soxunt yuy sen mélocane nuro akk soxunt maag ni aay Criquet pélerin sii bétt Amerique Equatorial, yoo xamantané sénii yax-yax outéna akk njéeréer. Dañi aam ay deg-deg yu gatt té sédéelé ci kaw ba ci suf,sen laaf yu gudu ak yu gaat,té béen bunék,akk façon wayinem.Leg-leg sakh dañléen di diawatlé ak suñu toflin.Dañu rañé ñarr façon njéeréer (Acididae) akk ay njéeréer yu gatt (Tridactilydae). Ci sen biir xéel,amna ay siditt akk aay siditt ci sen biir yu takliko akk yénéen siditt wayé bu nékk akk sa paco( métamère).Xéel njéeréer ci wéet xoor lañ kooy rañé(hyponeurien).Sen dréet dina daaw béep ci sen yaram,manam ci xool-bi be, ci yénénn siditu yaram-bi,waé tamit, fépp ci ruxu-roxanyi sén yaram."} +{"id": "8591", "contents": "Royuwaay:Infobox Politicien Lingeer Ndate Yàlla Mbóoj,am nu koy woowee Ndete Yàlla, mu ngi juddu atum junni ak ñetti téemeer ak fukk, génne àddina atum junni ak juróom ñetti téemeer ak juróom benn fukk. Nekkoon na buur bu jigeen bu mag ca réewum waalo, réew mi féetewoon ca bët-gannaar penku Senegaal. Afrique Histoire U.S., Volume 3, Afrique histoire U.S. (1985), p. 32 Barry, Boubacar, Senegambia and the Atlantic Slave Trade (ed: David Anderson, and Carolyn Brown ; trans: Ayi Kwei Armah ; con: David Anderson, American Council of Learned Societies, Carolyn Brown, University of Michigan. Digital Library Production Service, Christopher Clapham, Michael Gomez, Patrick Manning, David Robinson, Leonardo A. Villalon), Cambridge University Press (1998), p. 182, (ISBN 9780521592260)"} +{"id": "1893", "contents": "Seerbi : Tugal"} +{"id": "1983", "contents": "Kom-kom :mooy xam-xam biy leeral lu aju ci wutiinu alal, tey li nga am ci alal, sa koom-koom man naa tekki sa alal, lépp nag lu aju ci yëngu gu nit di def ngir am dara loolu ci xam-xamu koom-koom lay bokk, moo xam mbay la mba yaxantu mbaa liggéeyu xarala(fr : économie ; en : economics) = koom-koom"} +{"id": "8747", "contents": "Ag boy mi ngi bokk ci rabu àll yi"} +{"id": "2313", "contents": "Cosaan baati Seereer-Safen la. Moo teki \"début\" / \"origine\" / \"commencé\" ci làkki Seereer. Ci xëtt wi, see fas tekki . Sama weerukay ci walu xam-xam moodi jangat-nit . Bile baat, manko tëggé ci (anthropologie), manaam anthro=nit ak pologie=jangat. Cosaan, aada, ak luñuubaaxo daño fasoo. Waayé, ci sama gis-gis, cosaan moy r, manaam fu aw askan bayee koo. Bilep firi daa ajju si walug bërëp (espace). Cosaan, mana firi batay luñu donnu ci makk ñi. Kon ci tënkk, cosaan, moy reenu askan, lunġa länkalee , di luñu baaxo def, loolu moo lay jox \"culture\" wala mu xeltu ko ta mu jem ci walu dundam, man nañ jappé \"culture\". Kon, suma suka ndikoo ci lii ma fessäl. Cosaan nak, ci walu xeltu, baat bu jaxaso la. Gëstukat , dalee ko ci jamano yu yàg ya, kon luy walbatiku. Nittu jamano boo jel, dañu tànn ci seen cosaan ay lëffin. Rax ci dooli, dañuy fen. Waaye timit, nguuruk reew munek war jôkaar ."} +{"id": "7638", "contents": "Pskov (Псков) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 203 279 (2010)."} +{"id": "7644", "contents": "Vysotsk (Высо́цк) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 1 244 (2010)."} +{"id": "7662", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ottawa mooy péeyu rééwum Kanadaa. Nitñii motnañu 883 391 (2011)."} +{"id": "1752", "contents": "Israayil (Etaa bu Israayil) : réewu Asi"} +{"id": "1782", "contents": "Kongóo (Gàwu Kongóo) : Réewum Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "3798", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Breinigerberg ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Almaañ. Mi ngi yaatoo 4 km², ci 2005 amoon na 971 way dëkk. Breinigerberg {de} Breinig + Breinigerberg {de}"} +{"id": "7860", "contents": "Xaadiriya: wenn yoon la ci yooni Tasawwuf yi, te tënku ci sunna. Ñu ngi koy askanale ci genn góor-Yàlla guñuy wax sëriñ Abdul xaadir Aljaylaanii(471h- 561h), ñiy topp yoon woowu nag tasaaroo nañu ci gox yu bari niki Saam, Iraã, Isibt ak la féete penku ca Afrig. Yoon la woo xam ne ay jéegoom gudd na lool ci tasaare Lislaam ci goxi Afrig yi ak Asi, ba mëdd gëm-gëmu nasaraan ci fu bari ci Àdduna bi."} +{"id": "3894", "contents": "Diwaanu Luga benn la ci 14 diwaani Senegaal yi. Mooy diwaan bi ëppi pegg ci Sengaal Gépp, moom dafa diggu. Am na 677533 ciy way-dëkk, te yaatoo 29188km2 Diiwaanu Luga ngi peggook: Diiwaanu Ndar, ci bëj-gànnaaram Diiwaanu Maatam ci penkoom Diiwaanu Cees, bu Jurbel; bu Fatik, bu Kawlax ak bu Tambaakundaa ci bëj-saalumam Mbàmbulaanug Atlas gi ci sowwam Tunduw Kebemeer Tunduw Lingeer Tunduw Luga (fr) Fatou Diop, « Le travail comme représentation et pratique quotidienne dans la région de Louga », in Elisabetta Benenati et al. (sous la direction de), Lavoro, genere e sviluppo locale in Mali e in Senegal, Turin, L’Harmattan Italia, 2002 (fr) Diop Fatou Diop (sous la coordination de), Les nouvelles formes d’émigration dans la région de Louga, Rapport de recherche « Tukki liggéey la », Coopération Inter-Universitaire Turin-Sahel (Université de Turin-Italie/Université Gaston Berger Saint-Louis, Sénégal), 2003 (fr) Moustapha Sar, Louga et sa région (Sénégal)."} +{"id": "7926", "contents": "Sexaw ci njaboot gu yaa gog \"combrétacées\" gi tënk ñaxi yi ci àll ak mànding. Sexaw xeetu garab gu sëkk, man àgg 4 ba 5i met. Tóortóoram daa tuuti te weex, ba noppi dajaloo te am i dég. Foytéefam daa wow te yor ay xeeti laaf yuy àgg ba 1,5 sàntimet ci guddaay, ak 1,5 sàntimet ci yaatuwaay. Sexaw ci réewi sahel gi lay sax: Senegaal, Mali, Niseer, Burkinaa, Gine konaakri/Bisaawóo. Sexaw ràññees na mbaxam ci reesal ak ci moytu ag mbëfër. Ca Senegaal xob yi dañ ko fas ak i xëddee di ko jaay ngir defarug dute mbaa ndékki. Combretum micranthum Araab: Farañse: kinkeliba"} +{"id": "7938", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Furna benn dekk-dëkkaan Brava ci yu bëj-gannar-penku yu dunu Brava, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx https://web.archive.org/web/20200803212204/http://furnaschool.com/ (en) http://portfocus.com/cape_verde/porto_furna/index.html (en)"} +{"id": "2382", "contents": "38°18′N 31°11′E / 38.3, 31.183 Ancos mooy benn dëkk ci wetu diiwaanu Pisidi, fu Pisidi digalook diiwaanu Firisi. Ci dëgg-dëgg ci diiwaanu Firisi la bokkoon waaye ba tey faraloon nañu ko tudd Ancos ci Pisidi. Gentam sorewul dëkk bu tudd tey jii Yalwacc (Yalvaç) ci Tirki (Turquie). Ancos nekkoon ca kaw benn tund wu ndaw bu nekkoon ca kaw benn palato bu yaatu te naat. Tund wu ndaw wa moom itam palato la woon, wu am dénd lu tollook 300 ektaar. Benn boor nekkoon 15 meetar ca kaw jooru palato ba. Waaye beneen boor nekkoon mbartal mu kenn mënul yéeg 60 meetar ca kaw joor ja. Naka noonu dafa mel ni tata te yomb na aar. Nekkoon na itam ca yoon wi mag wi waa Room tabaxoon wi jàll Asi Minér penku ba sowu diggante dëkku Tars ak dëkku Efes, wu tudd 'Yoonu Sebasëtë'. Nguuru Selësid (maanaan waa Siri, ñi donnoon wàllu nguuru Geres) moo ko sampoon daanaka 300 at lu jiitu jamono Kirist, ngir teg fa xare ba, Bëggoon nañu aar nguur ga ca xeetu Pisidi wu nekkoon ca tund ya ca sudd, tamit am ndogal ca lépp lu jaar ca yoonu jaaykat ya wu mag wu jaaroon Asi Minër penku ba sowu."} +{"id": "4430", "contents": ""} +{"id": "4466", "contents": "Altine : bés ñaar (ayubés)"} +{"id": "8004", "contents": "Saar garab la gog guddaay gu yam la yor. Mi ngi bokk ci njabootug Anacardiacées. Garab gi peer bu ndaw la yor, day màgg jëm ci kaw, guddaayam man naa àgg ba 10 met. Garab gu bari lool ay witaamin la. Danay meññ benn fooytéef bu dëgër, ñuul te neex lool. -Ay foytéefam dees koy lekk ak di ci defar yenn xeeti njar yi. -Garabu ber manees na ko jëfandiko ngir doxal yenn daamar yi. -Garab la gog bari na jàngoro yu muy faj, bokk na ci sibbiru."} +{"id": "8106", "contents": "Werlaay garab la gu man a gudd fan lool. Fi mu ëppe mooy ci réewi Afrik yu tàng yi fu ci mel ni Senegaal, Muritani, Sudaã, Somali Ba sax ci réewi araab yi ak réewum Endonesi. suuf su saf-sàpp te am ban ak poto-poto lay ñore Garab gu ndaw la. Taxawaay bi 2i met du ko weesu. Ay caram dañuy àgg it ba 2i met. Ay doomam dees koy watt di lekk. Xob yi ak reen yi dees koy jëfëndikoo ci wàllum pàj lu ci lu mel ni biir buy daw ak mbàq gu am góom ( estoma). Gisuñu benn loraangeem. Tóortóoru Werlaay Xob yi Abutilon pannosum ."} +{"id": "4556", "contents": "Disc jokey (ñu koy wax itam DJ, di jàng \"dijéy\"), mooy kiy teg woy yi ci xew yi ak ci feccuwaay yi, jagleel ko benn mbooloo. DJ bi ab béglookat la, mooy kiy yor li ñeel woy yi ñuy teg cib barab, (mooy tànn woy yi, waaye it day bàyyi-xel ci mbooloo mi)"} +{"id": "3825", "contents": "Bés bi mooy diir bi jant bi di fenk ba ba muy sàngu; diggante ñaari guddi, jamono bi ceeñeeri jant bi di leeral asamaan si. Mi ngi door xaajaguddi, guddaayam a ngir aju ci jamonoy at ji nga ne ak tus-wu-gaar wi nga toll. Bés bi man naa mat 6 weer ca dotti Suuf si. Bési ayubés bi ñooy: altine, talaata, alarba, alxamis, ajjuma, gaawu ak dibéer."} +{"id": "3855", "contents": "Diiwaanu Fatik benn la ci diiwaani Senegaal yi. Ci bëj-gànnaar ak ci bëj-gànnaar-peku, diiwaanu Cees, Jurbel ak Luga ñoo ko wër, ci bëj-saalumam Gaambi la taqalool, mbàmbulaanug Atlas gee ko féete sowwu. Xeetu klimaam mooy bu sudaan-sahel. te yii Ñooy ay tundam: Fatik Funjuñ Gosaas Digi diiwaan bi yu tay jii, ñi ngi leen tëral ci àtteb 84-22 bu 22 diggi-gamu 1984. Laataa-loolu mi ngi bokkoon ci diiwaan bu yaa ba woon, di Siin-Saalum. Am na 613 000 ciy way dëkk te yaatoo 7 930 km2 (en) Statistiques Geo Hive (fr) Situation économique et sociale de la région de Fatick - Édition 2004 (rapport du Ministère de l'économie et des finances, août 2005)"} +{"id": "3369", "contents": "Sudan (jóge ci ab baatu araab bilâd as-sûdân \"dëkkuwaayu ñu ñuul ñi\", benn ci la diiwaani Afrik yi, tàmbalee ca penku Afrik ba ca sowwu Afrik, ci bëj-saalumu Sahel, tàmbalee ca Mali ba réewum Sudaan ci penku Afrik. Diiwaan bi mooy ëpp taw ci Sahel, mbay mi fa la gën a neexe. Ci bëj-saalumu Sudaan àllub Yemoo fa am."} +{"id": "3471", "contents": "Baat bi man naa tekki lu bari: Diiwaani Senegaal"} +{"id": "3537", "contents": "NI NUY GËME YONANT YI,mucc ak xeewal yàlla na nekk ci ñoom) Ni ngay gëme yonant yi (j.y.ñ) mooy nga dëggal leen,te dëggal li nu indi jële ci seen boroom.Te nga gëm ne itam dëggu ak wóor ak jotal lu war ci ñoom la.Fen nag ak wor ak nëbb dëgg dafa araam ci ñoom. Gaar-gaar bu dul ayibal tey dal nit da na leen dal,niki tawat, waaye bu mu doon juy foñloo,maanaam juy tax nit ñi di leen daw,niki ngaana nga xam ni day wàlle,ak yu mel ni ñoom,ñoom tawat yooyu danoo wormaal yonant yi,dun leen dal. Waaye nag jaay ak jënd,ak denc (am soxna) ak lu ni mel ci lepp lu yàlla daganal,bun ko defee du leen dolli lu dul yoolub yàlla seen boroom. Liy wone ne ñoom ñu dëggu lanu te yàllaa leen yonni,mooy kiimaan yi leen yàlla di wàcceel ,di ci wone ne moo leen yonni,mu mel ni (ñoom kiimaan yi)daniy wax ak nit ñi naan leen jii waay de lu mu wax, mbaa mu def ko yàllaa ko ko diggal."} +{"id": "3543", "contents": "FARATAY JULLI Faratay julli fukk ak juroom la, ci li faqiih bii di Hawfii wax. Ñooy yii: 1 yeene 2 kàbbarub armal ba 3 taxaw ngir kàbbar ko 4 jàng faatiya 5 taxaw ngir jàng ko 6 rukoo 7 siggi ca rukoo ba 8 sujood 9 siggi ca sujood ba 10 yeenee roy imaam boo ko amee ca njëlbeen ga 11 toftale gi 12 dal gi 13 yamoo gi 14 sëlmël bi 15 jataayub sëlmël bi tàmblee ca alifug al gi ba ca miimug kum gi."} +{"id": "3549", "contents": "FARATAY TIIM Faratay tiim juroom ñatt la: 1 yeene 2 pakk bu lab 3 gaaw 4 door gi ngay njëkk a door say loxo ci suuf 5 masaa sa kanam 6 masaa sa tikkujara 7 jokkale ko ak julli gi 8 defe ko ci biir waxtu wi,ndax du baax bu jotul."} +{"id": "4896", "contents": "Lii mooy limub njiitl réewum Senegaal la ko dale ca ba mu tembee ca Faraas 4 Awril 1960."} +{"id": "7335", "contents": "Royuwaay:Infobox Université ' Iniwersite Gaston Berger mooy Daara ju kawe ji nekk diwaanu Ndar ci réewum Senegaal. Léewópóol Sedaar Seŋoor moo amal tegum xeer bu jënk ci wàllum taxawaay iniwersite wi ci 14 sãwiye 1975. Taxawaayam mu ngi aju ci sart Royuwaay:N° bu 2 sãwiye 1990, iniwersite wu Ndar mu ngi teeru limu ndongo wu njënk (600)ci 17 Desàmbar 1990 ci yoonu négandi. Mu ngi jot gëddam ci ndogalu Royuwaay:N° bu 10 sulet 1996 ak tur bu bees jóge ci ndogalu Royuwaay:N° bu 4 desàmbar 1996. Ku ñu ko duppe Gaston Berger, nekk na ab kàngam ci wàllum xeltu, di doomu Senegaal ak Farãs, juddo Ndar-Géej. Di baayu Maurice Béjart. Diggànte iniwersite ak Ndar toll na ci fukki (10) km. Boo jóge Risaartool jëmsi Ndar di nga séen wërngalu kàggu gu mag bi. Iniwersite dafa fekk boole ñaari dëkk : Sanaar Pël ak Sanaar Wolof. Loolu tax na ndongo yi di ko woowe yenn saay Sanaar. Itam kërub internetu ndogo daara yi« http://www.Sunusanar.com » la ñu ko tudde."} +{"id": "7359", "contents": "Nagoya benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 2.283.289. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "8340", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tarrafal benn dëkkaanu ci yu bëj-gannar yu dunu Santiago, Kap Weer. Picos (Achada Igreja) Aboboreiro Achada Leitão Babosa Burbur (Burbuur) Covão Grande Degredo Djéu Faveta Jalalo Ramos Junco Leitão Grande Leitãozinho Manhanga Mato Fortes Mato Limão Pico Freire Picos Acima Pico Vermelho Purgueira Rebelo Acima São Lourenço FC http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx https://web.archive.org/web/20100130144223/http://www.ams.cv/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=32 http://www.ams.cv/index.php?option=com_content&task=view&id=30&Itemid=54 https://web.archive.org/web/20191118235513/http://www.anmcv.com/Munic%C3%ADpios/S%C3%A3oSalvadordoMundo.aspx"} +{"id": "2854", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal fr : force musculaire"} +{"id": "2872", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Biti-jawwu : exosphere"} +{"id": "5799", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tripoli (di طرابلس tarabilus ci araab) mooy péeyu réewum Libi. Turu dëkk baa ngi tekki «ñetti dëkk yi», ndax limu jóge ci booloog ñetti dëkk yii di Oea, Leptis ak Sabrata. Mi ngi féete ci bëj-gànnaar-sowwu réew mi, taq ci tàkk gi, ci dogub suuf bu kekke, féetek Géej gu Diggu gi ci geneen wàll"} +{"id": "5358", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Maanaam yaatuwaayu réew mà waaye maneesukoo jëfëndikoo ci réew mu xat (wu-faraas : superficie, wu-angalteer : area)."} +{"id": "5370", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Moroni mooy péeyu Bennoob Komoor yi, baat baa ngi jóge ci araab موروني"} +{"id": "5418", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Junni : 1000"} +{"id": "5556", "contents": "Weeru Samwie mooy weer wi njëkk ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Baat baa ngi jóge ci latin januarius, ngir maggale ko yàllay waa-rom ja: Janus (yàllay bunt yi). Ca jamono ju yàgg ja, moo nekkoon fukk ak benneelu weer ci arminaatu waa-rom."} +{"id": "5568", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Golo : rab la ci rabi àll bi"} +{"id": "7815", "contents": "Feebaru tëlbëti bu amul app Feebaru tëlbëti bu amul app mooy benn feebaru xelboo xam ne nit ñi dañuy am soxlaa xoolaat mbir yi ay yooni yoon, di leen di def yenn yëngu yëngu yi ay yooni yoon (ñu koy woowe \"aada\"), walla am yenn ci xalaat yi di ñëwaat ay yoon (ñu leen di woowe \"tëlbëti\"). Nit ñi dañuy am jafe jafe wotu seeni xalaat walla seen yëngu yëngu lu yagg. Yëngu yëngu yi ñuy gëna gis ñooyraxasu, woññi mbir yi, ak di seet ndax ab buntu tëju na walla. Ñenn ñi dañuy am jafe jafe sanni ay mbir ci biti. Yëngu yëngu yii dañuy faraldi am lu baree bare ba nga xamantane nit ki ci boppam dundu bés bu nekk dafay metti. Dafay faraldi lu ëpp benn waxtu bés bu nekk. Mag ñu bare dañuy gis ne nekkin yooyu du tekkiwuñu dara. Mënin bi dafa ànd ak ay tik, feebaru ku jaq, ak njàjan bu yoqu ci wallu xaru. Li koy indi waxuñu ko. Gis nañu ne am na yenn ndono falkat yi ak ñaar yéppay seex yu niróó ñoom la gëna laal ay seex yi niróówul."} +{"id": "5832", "contents": "Muurum Koor di ci wu-araab “زكاة الفطر/Zakaatul Fitr” farata la ci bépp jullit bu di boroom xel, mag walla ndaw, góor walla jigéen, ab jaam walla gor, ngir waxtaan (Hadiis) wi nu Abdulaah mom (Ibn) Omar (gërëmul Yàlla ci ñoom) dikke ne: «Yonentub Yàlla (jàmm i Yàlla ci moom) farataal na ci nun muurum koor ci wéeru koor, saa ci tàndarma walla bele, muy ab jaam walla gor, jigéen walla góor, mag walla ndaw ci jullit ñi» (Buxaari 2/579, Muslim, Tirmiidhi, Abuu Daawuud, Nasaaï ak Ibn Maaja) Ku ko weddi ab yéefar la, ku ko bàyyi te tay ko te tëlewu ko ab saay-saay la, bu ko tuubul ba dee ag payam sawara la. Ku ko deful it du ko wàcc ba mukk ci dëppook boroom xam-xam yi, doonte bu julli gi weesoo yoolum sarax ngay am."} +{"id": "7881", "contents": "Gerte tubaab xeetu garab la gu bokk ci njabootu \"Cambretaceae\". Mi ngi soqeekoo ci réewum Gine. Barab yi bari naaj ak taw lay faral di sax. Gerte tubaab garab la gog mi ngi toll ci 9 ba 25i met ci guddaay. Ci jamonoy noor, ay xobam dañuy joxe wirgo wu palmaan lu jëkk ñuy wadd. Meññeefam nëtex lay tàmbalee, su jegee ñor day puur. Su ñoree dëgg nag day palmaan. Manees na koo lekk noonu. Manees na koo jëfandikoo it ci xeetu togg yu wuute. Xooxam dees na ci sos ay fowukaay niki ay gaal yu daw Terminalia catappa"} +{"id": "7887", "contents": "Guyug Afrig bokk na ci juróom ñàtti guy yi ñu gën a xam, mi ngi bokk ci njabootug Bombacacees. Guy garab la gog dañu koo fonk lool ci aada ak cosaan, ñi ngi koy fekk ci barab yi am naaj fu ci mel ni réewum Senegaal ak Ginne. Guy, garab la gog peeram da fa yaatu lool man a denc ndox mu bari, loolu moo tax ñu di ko woowe grabug butéel. Ci guddaay mi ngi toll ci ñaar-fukk jàpp ñaar-fukk ak juróomi ñay ci yaatuwaay mi ngi toll ci juróom jàpp juróom ñaari ñay. Bokk na ci garab yi nga xam ne day jël reenam dugal ko ci biir suuf ngir wuti ndox mum dunde. Guy garab la gog manut a dékku ngelaw lu tar lool. Satamànna mooy xobi guy yu ndaw yi. Moom nag dees koy jëfandikoo bu baax ci yenn barab yi. Dees koy watt di ko def laalo di ko boole ak cere. Jur gi it bëgg nañu ko lool. Guy nag nawet kepp lay sëq am i xob, waaye yeneen jamono yi du am dara. Fu mel ni Kaasamaas nag, ca Senegaal, dees na fa fekk guy yoo xam ni at mi yépo dañuy sëq."} +{"id": "8622", "contents": "Royuwaay:Voir homonymesBañkatu Ndeer te nu gën ko xame bañkatu jigeeni Ndeer wala talaatay Ndeer nekk na fànn guy màndargal wala misaal bu wone xeex bañ a doon njaam gi amoon ci xew-xewu démb senegaal.. Ana lu xew? Benn bésub talaata ci weeru nowàmbar atum junni ak juróom- ñetti téemeer ak fukk ak juróom-ñeent la nit ñi dëkkoon Ndeer (Ndeer doon suuf si buur yilif, naatoon lool ca Waalo) fippu ci caay-caayu jaaykatu njaam yi jóge ca Marog te seen njiit doonoon Amar Ulda Moxtaar. Naar yooyoo ngi bokk ci giiri tarsas doon laamaan bi jokku ci buur ak tukulëer yu jóge bët-gànnaaru Senegaal Fànn googu, taarix nettali na ko. Li muy metti yépp waa dëkk ba wone nanu ci seen jàmbaar. Am nañu ci woy wu dul fey mukk. Nit ña xare nañu fa, jaay fa seen bàkkan, mu gënal leen doon jaam. Naar yi jóge bëj-gànnaar réew mi doon nañu song péeyub Waalo ci ndoorteelu fukki xarnu ak juróom-ñeent."} +{"id": "8628", "contents": "Marie Samuwel Njaay (mba Marie Samuel Njie) woye kat i Gàmbi bu maak la won ci jamano 1950s ak 1960s, rawati na yit ci woy i Cosaan. Marie Samuwel Njaay maamam ya nga askan no Siin ak Saalum ci xeetu Séeréer ak Jolof xeetu Wolof. Mo juur woy kat ya Paps Touray ak Efri Mbye, mbukak Alaaji Alieu Ibraayma Cham Juuf maam, ci wali Njuufeen ak Njaayeen. Falola, Toyin (Ph.D); Jean-Jacques, Daniel; Africa: An Encyclopedia of Culture and Society [3 volumes]: An Encyclopedia of Culture and Society. ABC-CLIO (2015), p. 514, ISBN 9781598846669 (15-08-2020) [1] The Standard , The Gambia at 50: Fifty prominent Gambians who helped to shape the nation (23-02-2015) [2] The Point (the Gambia), Tribute to Paps Touray 2009 (19-05-2009) archive (15-08-2020) The Daily Observer [in] AllAfrica: Gambia: Gems of the Gambia (13-07-2016) [3] (15-08-2020) The Daily Observer [in] AllAfrica, Gambia: Tribute to the King Paps Touray's - Birthday Sixth December."} +{"id": "8652", "contents": ".sn mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Senegaal Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1993. (en) Informazioni Whois IANA (en) .SN Domain Name Registry"} +{"id": "8718", "contents": "Xudar walla Xidr mbaa Xadr XUDAR /Xadir /Xidir Xudar, mooy jëmm ji Alxuraan di nettali ci Saaru Xunt Ma {65. Ñu daje ak ab jaam ci sama jaam yi boo xam ne may Nanu ko yërmaande lu jóge ci Nun, te jàngal Nanu ko xam-xam bu bàyyikoo ci Nun.} [Saar 18 : Xunt Ma], Muusaa toppoon ko ca dajewaayu ñaari geej ya {66. Muusaa ne ko : “Ndax ma topp la ci kaw nga jàngal ma ci lu xamaleef na la ko ci luy gindee [ak xamle] ? ”.} [Saar 18 : Xunt Ma]. Wuute nañu ci ne ndax ab Yónnent la am déet, am ñu nitu Yàlla la woon, ba moo tax jullit ñi sunu tuddee turam teg ci (HS) (Halayhis Salaam/ yal jàmm ne fa moom). Sahaaba bii di Ibnu Mashuut nee na moom (Xudar) lañu namm ci laaya:{40. Ka ame woon xam-xamu Téere ba ne ko : “Mën naa la koo indil ba la ngaa xef”. [Ne ko mingi nii] , ba ko Suleymaan gisee ci kanamam, dafa wax ne : “Lii dey ngënéelul sama Boroom bi la."} +{"id": "8001", "contents": "Mbind mu weng'Xorompolle ((Ay njariñ)) Xorompolle: garab la gu baax gu am solo boo ko dëbbee ba mu mokk nga def bis bu ne ba la ngaa lekk dara nga jël ci genn wall gudd gu ndaw nga boole ko meew dangay tàngal ndox mi nag door koo jaxase ak moom soo ko dee def bis bu set baa na ci diir muy metti ak taasyoo ak ilseer ak feebar yu bari yuy dal nit raw Kon de ndekete seetaan kuy def lum wërtë def baaxul Kon seetaan kat yi wuyyuleen!a ti na feebaru biir rawatina jabet!"} +{"id": "8097", "contents": "Mantaalis garab la gog ay xobam day sew teg ci dëgar. Am ay wànqaas yu tegaloo ci melokaan wu yomb a ràññee, man a àgg ci fukk ba ci ñaar-fukk i met... ci njoolaay. Mbayum garab gi ajuwul ci lenn luñuy jëfandikoo ci wàllug foytéef waaye man nanu koo jëfandikoo cig paj walla cuub. Dees koy jëfandikoo it leeg-leeg ci jëmbat i garab ndax garab gi keram day yaatu lool te it garab gi bu màggee day rafetal bërëb. Ci cosaanam, moom garab gi mi ngi cosaanoo réew mu ñuy wax (Madagaskaar). Noo ngi fekk garab gi ci lu ëpp ci àll bu kawewut lool, ci suuf su nangu. Cig mbayam nag garab gi man naa dund ci sunu tund wii nga xamente ni du tooy lool, te it du wow lool ak màggam it doon lu gaaw ci barab yi nga xam ni du tàng lool te it du sedd lool te it li ko ciy gënal mooy ay taw yoo xamente nii du bari lool waaye it bu baree itam man na koo dékku. Dana soxla it muy nekk fu am jant day gën a gaawal ak màggam."} +{"id": "6597", "contents": "sididi xassaide la bo khamni serigne touba mo ka binde komme ni niou kay wakhee khassidatou sididi"} +{"id": "6729", "contents": "Krushynka dëkk ci Ukreen. Mi ngi yaatoo 2,16 km², ci 2001 amoon na 347 way dëkk. Крушинка на сайті Верховної Ради України Погода в селі Крушинка село Крушинка (сайт Української конфедерації журналістів). БІЛОЦЕРКІВСЬКА ДОРОГА One of the wells Krushynka Us Mountain Little lake Shkilnyi"} +{"id": "6969", "contents": "Siligo ca réewum Itaali."} +{"id": "8109", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal São Pedro benn dekk-dëkkaan São Vicente ci yu penku yu dunu São Vicente, Kap Weer. Praia de São Pedro http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx http://mindelo.info/gal_spedro.php (fr)"} +{"id": "8199", "contents": "Ngol garab gu ndaw lay doon, gu bokk ci njabootug Fabaceae. Mi ngi yaatu lool ci tund Sahel wi ak Sahara ci Afrig ak ci réewi araab yi. Garab gu ndaw lay doon, xaw a gudd, am xasam day liis, ay xobam guddaayam manees na koo natt ci (5-8 sentimet), ay tóortóoram day mboq. Xopi garabu ngol dees koy jëfandikoo ngir dundaleko ak jur garab gi itam leeg-leeg dana am ay tooke garab gu man a sëq lool la manees na cee wut dund ub gëleem ak xar yi ak bëy yi. Yamb yi it di nañu soxla tóor-tóori garab gi ngir man caa defar lem bant garabu ngol di nañu ko jëfandikoo ci defar këriñ man na matt lool itam xas mi man nañu cee defar buum ndox mi it dana génne daakaande waaye daakaande ji leeg-leeg du baax lool manees na cee defarn foroote itam boo jëlee xop yi dëbb ko jaxase ko man na foroote. Xobi ak dégi garabug ngol Tóortóorum garabug ngol Acacia ehrenbergiana"} +{"id": "7299", "contents": "Biir bu daw wala Jaare mooy ngay dem wanag gën gaa néew ñatti yoon ci bis te li ngay génne ginaaw kër yi dafay ndoxe. Yenn saa mu jàpp la ay fan, te loolu mën na tax sa yaram ñàkk ndox. Su yaramu nit ñàkkee ndox deram dootul nooy te it mën a soppiku. Mën nga dem ba dootoo saw lu bari, sab der furi, sa xol di tëf-tëfi, te sam xel dootul dox ni mu waree wala say jëf yeex, su demee ba gën a tar. Ginaaw kër yu tooy te bañ a ndoxe mën dal liir yiy nàmp, waaye, loolu du dara. Li koy gën a faral di joxe mooy jàngoro yiy jàpp butit yi te di bawoo ci ab wiris, bakteri, parasit, wala feebar bu ñuy woowe gastroenteritis. Yooyu jàngoroo ngi faral di bawoo ci ndox wala ñam wu am doomu jàngoro ji, wala ku am jàngoro ji wàll la ko. Mën nañu ni ñàtti xeeti biir bu daw ñoo am: biir bu daw bu yàggul, biir bu daw bu ànd deret bu yàggul, ak biy weesoo ñaari ayi-bis, muy biir bu daw bu yàgg."} +{"id": "7323", "contents": "Ab duus wala wanag mooy xeetu wanag wi nit ñi di bàyyi seeni ginaaw kër ci pax muñ gas ci suuf. Duus yooyu duñu soxla sotti ndox wala duñu soxla ludul benn ba ñatti liitaru ndox ngir jàllale neefere yi. Sudee niñu ko tabaxee baax na, ñu koy toppatoo bu baax, mën na tax ba yenn feebar yiy bawoo ci neeferey nit nefere yi ci mbedd mi wàññiku bu baax. Dina wàññi li weñ yi di jëlee ciy doomu-jàngoro yiy bawoo ci neefere di leen yóbbu ci lekk yi. Yooyu doomu-jàngoro ñooy gën a faral di indi feebaru biir bu daw ak feebaru saan. Feebaru biir bu daw faat na lu tollu ci 0.7 miliyoŋ ciy xale yu amagul juróomi at ci atum 2011 ak 250 miliyoŋ ciy fan yuñ jàngul. Xeetu duus yooyu ñoo gën a yomb ngir tàxale nit ñi ak seeni ginaaw kër. Booy tabax xeetu duus boobu war nga def ñatti mbir: gas am pax, wut kubéer gooy teg ci kawam te wutal ko bën-bën bu xawa yaatu, ak mbañ gàcce. Pax mi war na am gën gaa néew 3 meetar (10 feet) ci xóotaay ak 1 m (3.2 feet) ci jameetar."} +{"id": "1753", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Itaali (Pénc mu Itaali; it: Italia, Repubblica Italiana) réewum Tugal (Óróop) Itaali men la ci réew yi nek ci Bëj-saalumu tugal, ngir xootal Taarixu Itaali xoolal Fii Itaali laata a Napoleon di ko teg loxo, di ko nangu, nekkutoon réew mu ñu bennal , nekkutoon it di mu am ag temb, moom kay daa seddaliku woon, doon fukki xaaj ak ñaar, yu doon topp ak a nekk ci ron kiliftéefug ay nostey politig yu wuute: nosteg nguur ca Savoia, Piemonte, Napoli, ak nosteg pénc ca Venezia ak Geneva, ak ag àtte gu paab ca Rom, ak gu Dóox ca Toskaana ak Parma, ak xaaj yoo xam ne dañoo nekkoon ci waawug imbraatóor gu Otris gi, ñooy Milano ak Lombardia. Piemonte nag moo nekkoon nekkteg politig gi gënoon a dëgër, te ëppoon doole ci nekkte yooyu. Ña ëppoon ca njiit ya yilifoon nekkte yooyu, ay diktaatóor lañu woon, rawati na ñi ci waa Otris jiite woon, cig jonjoo mbaa cig jonjoodi ."} +{"id": "7657", "contents": "Voronezh (Воро́неж) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 1 032 895 (2010)."} +{"id": "7693", "contents": "Roubaix benn dëkku Faraas, mi ngi féete ci bëj-gànnaaru réew. Mi ngi yaatoo 13,23 km², ci 2013 amoon na 95 866 way-dëkk. Dalub dëkkaan ba (fr)"} +{"id": "7747", "contents": "Sagamihara benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 720.986. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7771", "contents": "Edirne benn dëkku di Tirki. Nitñii motnañu 165.979. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "3895", "contents": "Diiwaanu Siggcoor benn la ci 14 diiwaani Senegaal yi, mooy wàllu Kaasamaas wi féete penku. am na 437986 ciy way-dëkk te yaatoo 7 339 km² Diiwaan bi ci ñetti Tund lañ ko xaaj : Tunduw Biñoona Tunduw Usuy Tunduw Siggcoor (fr) Répertoire des villages : région de Ziguinchor, Dakar, Ministère de l'Économie, des Finances et du Plan, Direction de la Prévision et de la Statistique, 1992, 31 p. (résultats du recensement de 1988) (en)Statistiques Geo Hive (fr)Présentation de la région de Ziguinchor (site de l'Inspection académique de Ziguinchor)"} +{"id": "1846", "contents": "Nowel Ci bu jekk, xeetu Wolof yii maggaluwoon bësu nowel. Waaye leegi ak comercialization du lépp. Yeeneen nit ni ci Ndakaaru ak yeeneen dëkk yu mag yi dañuy maaye ay cadeew ak di def lamp yu rafet ci seen kër. Li ci genn bari ci Wolof yii du nu ay catoliq walla talibe Insa, kon dunuy fonk bësu nowel. Ci sunu jamanoo dañuy tambali di am ay talibe Insa. Te noom noo jël bësu nowel ngir maggal judug Insa (ki nu wax nee Yeesu Krist ci faranse). Seen maggal mingi aaw ci ay woy, ak i ñaan ak lekkando."} +{"id": "1837", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Afrig Aamerig Asi Tugal Oseyaani"} +{"id": "1952", "contents": "Sahara Oksidantaal : Afrig (bëj-gànnar) Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1958", "contents": "Norfolk Island : Dun (Géejpeek u Pacifik)"} +{"id": "1948", "contents": "Tuvalu : réew, dun (Géejpeek u Pacifik)"} +{"id": "1982", "contents": "Xaralay Xibaar ak Jokkoo (XXJ) walla Xaralay Xibaar ak Jokkoo yu Yees yi, ci wu-angalteer Information and Communication Technology, ci wu-faraas Nouvelles technologies de l'information et de la communication, moo ëmb mbooleem xarala yees jëfandikoo ngir yor ak jokkale ay xibaar. Yitteem mooy sos ay noste yuy yor ay xibaar, yor seenug suqaliku, seenug dencu, seenug jokkale, ak seenug kaaraange. Yombul joxe ci ab tekki bu daj ndax amul benn tekki bu ñépp ànd déggoo. Ñi ciy liggéey raññee nañu leen niki ñu seen xam-xam daj, dañoo nekk ñuy xam lépp lu laal: mbëjfeppal, xam-xamu nosukaay, jokkoosoryante. Xam-xamu nosukaay Internet mbëjfeppal"} +{"id": "1921", "contents": "Turkumenistaan : réew (Asi)"} +{"id": "1945", "contents": "Republik Dominikee : réew, dun (Géejpeek u Atlantik)"} +{"id": "7852", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Janela benn dekk-dëkkaan Paul ci yu penku yu dunu Santo Antão, Kap Weer. Antoninho Travadinha UD Janela (União Desportiva da Janela) Janela (Kap Weer) - WikiMapia (en), (fr) Musique du Cap Vert: Travadinha - Mindelo Infos (fr) http://www.ecaboverde.com/cat44.htm?l=cabo-verde (en) (pt)"} +{"id": "2402", "contents": "Ci angale mooy Aristarchus; Ci faranse mooy Aristarque Benn toppkatu Yeesu mi dëkkoon Tesalonig la woon, ànd na ak Pool ci liggéeyam. Aristàrk moo feeñ ci Injiil ci Jëf 19:29; 20:3-5; 27:2; Kol 4:10-11; Fm 1:24."} +{"id": "2404", "contents": "Ci angale mooy Archelaus; Ci faranse mooy Archélaüs Erodd Arkelawus, doomu Erodd bu mag ba, moo falu woon ci diiwaani Yude, Samari ak Idume (Idumée) 4 j.K. nguuru ba 6 g.K.. Yaayam Maltas (Malthrace) la tudd. Arkelawus ak Erodd Antipas ñoo bokkoon ndey ak baay. Yawut yi ak waa Samari yi jiiñ na ko kor ci kanamu buuru Room ndax coxoram. Buur bi Ogust Sesaar moo ko fuñ ci diiwaanu Gool (Gaule), maanaam Farans, ci 6 g.K.. Gannaaw loolu def nañu Yude diiwaan ci suuf nguuru Room, te jawriñ yi buuru Room fal yilifoon fa. Jabaram Mariyamënë (Mariamne), doomu Aristobul la, ki mu fase ngir takk Galafira (Glaphyra), jëtunu Alegsàndar (Alexandre), magam. Man nañu gis tur wi ci Mc 2:22."} +{"id": "2089", "contents": "Kàllaama (fr : langue ; en : language) wu-angalteer araab wu-ispaañ wu-faraas wolof Ñi ngi tàmbali sunuy wax ak jëf ci turu Yàlla(t.s) miy Rahmaan, di kiy boroom yërmaande ju yaatu ji ñu jagleel mbooleem mbindéef yi, tey Rahiim, di ki yor yërmaande ji mu'y jagleel ña nangu'g jaamoom. Di julli nag te'y sëlmal ci sunu sang, sangu'b ñu jiitu ñi ak ñu mujj ñi, aki ñoñam aki saabaam, ak aji liggéeyalam jii di sëriñ Tuubaa, ak xeetam wépp. Sunu wax ji dañu ko'y tàmblee cib aaya'b alxuraan, ñu ci'y tegtaloo li làkk ëmb, yor ko ci'y njariñ, ci gépp wàll, ci sunu dund gi. Sunu boroom nee na ci alxuraanam ju tedd ji:(( Wa hallama Aadamal asmaa kullahaa, thiumma haradahum halal malaayikati, fa xaala anbiuunii bi asmaayi haaulaayi in kuntum saadixiin)) di maanaa : Yàlla (t.s) jangal Aadama tur ya yépp, bi mu noppee, jël mbir yooyee won leen malaayika yi, ne leen wax leen ma seeni tur, bu ngéen léen xamee? ñu ne ko tudd nanu sa'g sell, amuñu benn xam-xam boo ñu xamalul,bu ñu xam, yaw yaa'y ku xam ki, te'y ku xereñ , ku am hikma ki."} +{"id": "2329", "contents": "Ci làkku ibrë la tur wi jóge. Ci angale mooy Abijah or Abia; Ci faranse mooy Abia Ci Injiil dañuy gis ñaari nit ñi bokk tur Abiya. Ñaareelu buur ci Yuda, mooy doomu Robowam. Ñetti at la nguuru ci Yerusalem. Bind nañu ay jalooreem ci 1Ki 14:31-15:8; 2Ch 11:20-22; 12:16-14:1. Bokk na ci maamaati Yeesu yi ñu bind ci Mc 1:7. Kenn ki soqikoo ci Aaroona (1Ch 24:10). Daawuda fal na askanu Aaroona ngir ñu toppatoo liggéeyu këru Yàlla. Mu xàjjale leen ba ñu nekk 24 kër. Kër gu nekk toppatoo nañu ñaari ayu-bés at bu nekk. Sakariya, baayu yonent Yàlla Yaxya bokkoon na ci askanu Abiya (Lu 1:5)."} +{"id": "2335", "contents": "Ci làkku ibrë la tur wi jóge. Ci angale mooy Addi; Ci faranse mooy Addi Benn ci maamaati Yeesu ci Luug la woon (Lu 3:28)."} +{"id": "5161", "contents": "Tekuruur moo doonoon benn nguur ca bej gannaaru Senegaal. Xeet yu bari tase nañu fa, juge Isipt: Séeréer si, Pël, Sooninke, Naar yi. Leeegi Tekuruur, Fuuta-tooro la tudd. Koli Tenŋela Bah, denyankobe bi, moo ko jox tuur wi. Ca nguur ga, Tukuloor ak Pël ñoo fa ëpp ba tay, waaye Séeréer si ñoo fa jëkk a nekk, ak Pël. Buur yu bari ñoo yoroon nguur ga: Jaa-Ogo yi ci yoonu imbratooru Gana. Ñoom ay tëgg lañu woon. Bokk ci Pël yi. Manna yi. Ca Penku lañu fekke baax (nguuru jaara / kingi), sant Ñaxate, bokk ci sooninke yi. Tondiyoo yi. Ñoom ay Séeréer lañu woon. Lam-Termess, Lam-Taga, ak Lam-toro yi. Ci ñu nekke buur, Jolof moo doon uuf dëkk bi, di fi teg ay Farba (Farba Walwalde, Farba Njum, etc). Deeniyankooɓe yi, yu Koly tenŋela Bah, Sebee lañu woon, Sebbe mooy Ceddo. Almaami yu Torodo yi. Sulaymaan Baal ak Abdul Xaadir Kan, ñoo dàq deeniyankooɓe yi ci atum 1776. Ay jullit lañu woon."} +{"id": "5377", "contents": "maanaam dello gi tubaab yi dello réewi jambur yi ñu yoroon te moomu ñuko."} +{"id": "8398", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Estádio Marcelo Leitão benn staad ci yu penku ye dekku Espargos ci yu dunu Sal ci Kap Weert. Académica do Sal Académico do Aeroporto Juventude (Sal) Campeonato Nacional (Kap Weer) 1. Liig - Sal \"Estádio Marcelo Leitão\", A Semana (pt), 12 novembaar 2005 \"Sal: Marcelo Leitão vai receber pista de tartan\", A Semana (pt), 5 awril 2010 Académica do Sal (pt)"} +{"id": "8410", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Garça de Cima benn dekk-dëkkaan Ribeira Grande ci yu dunu Santo Antão, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "2461", "contents": "Ci làkku ibrë תולמי-בר; Ci làkku yawut la tur wi jóge. Ci angale mooy Bartholomew; Ci faranse mooy Barthélemy Benn ci fukki taalibe Yeesu ak ñaar la woon. Am na ñi xalaat ne Bartelemi ak Nataneel (Yow 1:45-51) kenn nit la. Bartelemi feeñ na ci aaya yi ci Injiil: Mc 10:3; Mk 3:18; Lu 6:14; Jëf 1:13."} +{"id": "2497", "contents": "Ci làkku ibrë (בָּרָק) la tur wi jóge. Ci angale mooy Barak; Ci faranse mooy Barak ou Barac Njiitu xarekatu bànni Israyil ci jamano Debora ji la woon, lu tollu 1.100 at j.K.. Man nañu jàng ci jalooreem ci Jud 4:1-5:31. Ci Injiil dinga fekk turam ci Yt 11:32."} +{"id": "2527", "contents": "Ci làkku ibrë בית לחם la tur wi jóge. Ci angale mooy Bethlehem; Ci faranse mooy Bethléhem Dëkk bu ndaw la woon, lu tollu 9 kilomet ci bëj-saalumu Yerusalem. Dëkku Daawuda la. Foofu la Yeesu juddoo. Dañu ciy wax ci Injiil ci Mc 2:1,5,6,8,16; Lu 2:4,6,15; Yow 7:42."} +{"id": "2533", "contents": "Ci angale mooy Bithynia; Ci faranse mooy Bithynie Diiwaanu nguuru Room ci Asi Minër la woon. Tey jii bokk na ci réewu Tirki (Turquie). Dañu ciy wax ci Injiil ci Jëf 16:7; 1Pi 1:1."} +{"id": "2569", "contents": "Mooy xam-xam gi'y gëstu lepp lu jëm ci wallu mbëj"} +{"id": "5617", "contents": "Waxtaani Sëriñ Tuuba, xaajub ñaaréel bi Ag jiitël alaaji mbakke xaadimul xadiimi mooko dajale fii ngir bëgg muriit yépp jariñu ci, yàl nako Yàlla nangu ci barkeb Sëriñ Tuubaa te békloo ko ci àdduna ak allaaxira aamiin. Ahoozu billaahi minash shaytaanir rajiim, wa inniya uhiizuhaa bika wa zurriyatihaa minash shaytaanir rajiim, rabbi ahuuzu bika min hamazaatish shayaatiini wa uhoozu bika rabbi ay uahdhuruun. Waxtaani Sëriñ Tuuba قادله الله مااختارله Sëriñ Tuubaa -Qaada lahuu Al-Laahu maa Axtaara Lahuu- Néena: Boo bëggée jàng Alxuraan Nanga ci yéene \"Génn ci lépp lula sunu Boroom tànnalul; Ak dugg ci mboolem limu la tànnal. Boo dee jàng ak Xasida ci sama Xasida yi, Man nga cee yéene lula neex, Kon danga ko am, Bu fekkee ci yima def ginnaaw bima jugee jolof la walla ca at mama fa jugée, Waayé Xasaayid ya ko jiitu moom déedéet\", Bu dee Wirdu, nanga ci yéene Yàlla jariñ la ci Àdduna ak Allaaxira, ci lu dul Lor, Ak jege Yàlla ak Yonent bi (Jàmmi Yàlla mu kawe ma ci kawam, ci aw ñoñam aki àndandoom ak mucc) jege gu lay jariñ te dula lor, Boo dee Naafila nanga yéene Dundal Sunnas Yonent bi (Jàmmi Yàlla mu kawe ma ci kawam, ci aw ñoñam aki àndandoom ak mucc) Saar yu gàtt yi, yu la ci neex jàng, (Wér na lool) Sëriñ bi Néena: Ku bëgg Yàlla jox ko limu bëgg ci Àdduna Ak Allaaxira, Nay toppi ndigëlam, Ku bëgg a toppi ndigëlam nay yéene, Ndax yéene moo koy Wommat jëmé ko ci [Ag] Topp."} +{"id": "5635", "contents": "Maami-koor, (ci araab jumaadal aaxira جمادى الأخيرة), njëkk Lislaam (jumaadaa sitta ) lañu ko tudde woon, moom nag turam woowu mi ngi ko jële ci fiiroo gi mu defoon ak sedd bi, tur wa daal di koy topp (way). Mooy juroom-benneelu weer ci at mi, di itam ñetteelu weer laataa koor gi. (en)Islamic-Western Calendar Converter (Based on the Arithmetical or Tabular Calendar) (en)The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia"} +{"id": "5647", "contents": "Xam ngéen ne nite (l’humanité) mi ngi juddoo Afrig, tàqalikoog nit ak dundat (animal) mi ngi ame fii ci Afrig, loolu kenn sikkatu ko.Xew-xew bu am solo bii mi ngi am booba ak leegi toll na ci 5 milyoŋ ak juroom benn téeméeri junniy at (5600000 ciy at), Afrig ngay man a fekk mbooleem xeeti nitu pax (homme fossile), loolu doo ko gis ci beneen gox (continent). Ñaari xeet yii di \"Australopithèque robuste\" , \"Australopithèque gracile\" , \"l'homo alibis\" , \"l'homo erectus\" , \"l'homme de néandertal\" maanaam homo sapiens bu yàgg ba, ak \"l'homo sapiens sapiens\" maanaan nit ku yewwu ñaari yoon, ni ko tur wi indee, niki yaw ak man, xeet wu mujj wii mi ngi juddoo Afrig booba ak leegi tollu na ci 120000 at, nite gii mi ngi juddoo ci ron rëddu yamoo wi (l'équateur), ci ron rëddu gaar (latitude)wu Kéeñaa, maanaam ci ron rëddu gaar wow, jañug ceññeeri yu jéggi-yolet yi (flux de radiation ultra violet)dafaa tar ba bépp cér mbaa yaram wu juddoo ci rëddu gaar wii, fàwwu mu nekk di lees cuub (pigmenté) te ñuul, doonul woon jàppadi ci nite gu njëkk ga muy man a dund bees ko cuubutoon, ginnaaw dénd bi moom (la nature) du sos dara cig neen, kon cuub daa ame liggéeyub aar yaram wi, da koy aar wëliif ceññeer yu jéggi-yolet yi nga xam ne doon na yàq ci anam gu mat mbooleem pukus (cellule) yu yaram wi."} +{"id": "1706", "contents": "Banglaades : réewum Asi"} +{"id": "5791", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sao Tome mooy turu dun bi ëpp ci Sao Tome ak Principe, di itam péeyu réew mi. Mi ngi féete ci tefesu bëj-gànnaaru dun."} +{"id": "5809", "contents": "Planoise mooy péeyu rééwum Franche-Comté (Faraas). Nitñii motnañu 20.700 (1999). Jakka Al-Fath"} +{"id": "3121", "contents": "Mooy fukk ak ñeenteelu buur ca nguuru Jolof gu mag ga. Su fekkee daanug Lat Joor feeñ na ci taxawaayu jàmbaar yi ci kanamu tubaab bi, loolu terewul Alburi Njaay jël ndondol bañ ak fukki loxoom. Alburi tax na tubaab bi fattewul Lat joor. Looloo tax tubaab bi doon ko xoolee bëtu mbañeel ci fat gi mu fatoon Lat Joor. Ñoñantal gu metti gi tubaab biy teg waa réew mi te Alburi manu koo faj moo taxoon mu génn rèew mi dem fekki Aamadu Taal doomu Sayxu Omar Taal ca Kolomina. Foofa la àndeek moom jàmmaarloo ak tubaab bi, ci luy dayob njàmbaar ba ci 1893 la Alburi daanu ci Doosu, baatam ni Poto! wikbaatukaay am na xët wu tudd: Alburi Njaay"} +{"id": "8575", "contents": "Doomu jangaro bu nit menul tek bet la ci kaw nga jeffandiko jumtukaay bu lay may nga gis ko.Men na jural nit ki infection ba tax mu am feebar. Pathogen itam men nanu ko mengale ak lu mel ni \"germs\" wala yennsay \"parasite\" ndax microb yuy dund lanuy dunde. Pathogen yi nit yi genna xam \" virus\" la ak \" bacterie\". Feebar yi pathogen menna joxe ci missaal Korona lanuy woowe feebar yuy wale. Baat u \"infection\" mooy beep tewaay u jangoro bo xamantani liko juur mooy ay \"pathogen\" ak nuniu menna tol nak wante daniuy jeffandiko bat bi lu ci epp pur men wax ci \" infection\" bo xamantani \"clinic\" yi gis naniu ko. Wante yennsay mu andi ay jaxaso, wante ci benneen wal, nit yi nek di yengatu ci wallu wer gu yaram danuy faral di wax baat u nootel su fekkantani microb yiy joxe jangoro nekk naniu ci yaramu nit ki wante nit ki wanewul benn feebar. Mandargay \"infection\" yi men nan len xaaj ci niaari pacc: bi feeñ ci nit ki ak bi nga xamantane ci clinic lanu ko menna gisse gannaw banu amale saytu."} +{"id": "3535", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal NI NUY GËME MALAAKA YI (yal na yàlla dolli xeewal ak mucc ci ñoom) Malaaka yi ñoom nga gëm leen mooy nga dëggal te am koolute ci ne ñoom kat ñu am lanu,te ñu nu musal ciy bàkkaar lanu,(dun moy yàlla),dunu xayta (dunu puup) dunu saw it,ñu sunu boroom laabal lanu. Dunu lekk dunu naan –jàmm yal na sax ci ñoom - ñoom daal jaam yu yàlla teral lanu ba fàww,ken du ci moy yàlla,ku ci ne li ko yàlla digal rekk lay def.Ci leer la leen yàlla binde. Sàbbaal seen boroom mooy seenug naan,sellal ko mooy seenug lekk."} +{"id": "3541", "contents": "LAAB) Laab moom lu war la,ci alxuran ak sunna ak dajeg boroom xam-xam yi. Ku ko bàyyi ci lu dul ngànt lu xel nangu,dees koy ray rayug gëtën,gu dul gu yéefër, ndaxte julli du mat mukk lu dul dafa ànd ak lab kon ag waram lu wér la. BUNT 1 Li aju ci laab Cours 1 : Njariñul laab ci Islaam Laab nag 2 xeet la : 1- Laab ci sa jëmm 2- Laab ci li la wër te mooy say yere wala ci barab bi ngay jaamoo Yalla Li ñu bëgga jànggale fii nag mooy laab ci sa jëmm, te loolu ni ñu ko mana defee mooy 3 yii : 1- Jàpp 2- Sangu farata 3- Tiim Am na jëf yoo xam ne maneesu lee na def te yoroo njàpp, lu mel ni : - Julli - Laal kaamil u Alxuraan - Tawaaf (wër kaaba gi) Kon 3 yii kepp ku ko leen bëgga def fàww nga laab ba noppi. Laab googu nag soo ko bëggee def da ngay jàpp bu fekkee da ngaa wara jàpp wala nga sangu farata bu fekkee da ngaa wara sangu farata."} +{"id": "5983", "contents": "Wommat wu mbëj ab tur bees jox benn feeñteb jëmm bi la ngir mu teewal nangu gu ab wommatukaay dawaanu mbëj jàll ko. Wommat wi dafa aju ci wommatiin wi. Wommat wi G mooy safaanu ndëgërlu gi R. G = R − 1 {\\displaystyle G=R^{-1}\\;} Bennanu natt bu wommat wi mooy siemens (s). 1 S = 1 Ω − 1 {\\displaystyle 1\\mathrm {\\ S} =1\\mathrm {\\ \\Omega } ^{-1}} Ω {\\displaystyle \\Omega } di ohm moom lañuy nattee ndëgërlu gu mbëj gi. Ci yamale gi ci suuf la digaaleem ak Ndëgërlu gi gën a feeñee. G = 1 R = I V {\\displaystyle G={\\frac {1}{R}}={\\frac {I}{V}}\\,} G mooy wommat wi, R mooy Ndëgërlu gi, I dawaan bi, V dend bi. mbëj Ndëgërlu gu mbëj Wommatiinu mbëj"} +{"id": "3595", "contents": "Ci xarnub fukk ak juroom Bawol nguur su ndaw la woon su toppoon Jolof gu mag gi, bu ko defee, ag njaboot gu amug jegeñaale ak buuri Kajoor yi daa ko jiite. Bu jëkk, nguur googu, ay socé ak ay séeréer, ñoo ko yoroon. Am na ñu ne sax, baat bu ñu tudde dëkk boobu tey, di Bawol, ci kallama socé yi ñu fa nekkoon la joge, di tekki lii wolof tudd dex. Ndax Bawol, been dex la woon foofu ci lu dooga am. Boobu jamono, Bawol, amoon na ndox mu bare. Ci cosaan, dañu ne, Bawol, ku fa jëkka nekk buur, XAAYAMAGAAN moo doon turam. XAAYAMAGAAN, ci lakku socé yi la soqeekoo, mooy: buuru gaalam. Ñoom, socé yi fa nekkoon jamono boobu, seen mamm, Mande lañu baawo. Ba paré, séeréer yi ñëw. Ñoom, fuuta tooro lañu joge woon, gadday ba Bawol, ndax jiyaar ji muraabituun defoon foofu. Ba ñu agsi Bawol, ci ubbite, dañu daan dekkando ak socé, sooga leen daq. Ba loolu ame, ñu elif dëkk boobu."} +{"id": "3613", "contents": "Yewwute wuññi yu juxraaf yi Yëngu-yëngu yi jugoon di kontar Egliis bu paab bi Jëm kanam gu xam-xam ak yewwute gu endustri Wàll yi xam-xam jëme kanam ci Tugal Yewwute gu endustri : li mu jagoo – ay màndargaam – li mu fi indi Yëngu-yënguy politig yu mag yi ci adduna bi Jeqiku walla fipp ga amoon ca Fraans Yëngu-yëngu yi aju ci “xeetu” walla fonk sa xeet (nationalisme) ci Tugal, ci xarnub fukk ak juroom ñeent g Bennoo gu Almaañ Sanc gu yees gi Réewi sancaan yi Ñaawteefi sanc Yëngu-yëngu yu ag nasaraanal ak ay wi mu àndal Ñaari xarey adduna yi, bu njëkk bi ak bu ñaareel bi Mbootaay yu àdduna yi Réew yi def ay dank Fipp gi xam-xam amal ci Elektron Teg loxo jawwu ji (walla xareb jawwu ji) Ni Japon jëme kanam"} +{"id": "4504", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Jasaan : Pristis pectinata (dundat yi) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Diassan\" (en) Fishbase : \"Pristis pectinata\""} +{"id": "4570", "contents": "Waxi Seex Anta Joob ju aju làkk Làmmiñ ak jamono Làmmiñ wi ngànnaay la, paaka la, balay ñaw nga daas ko;làmmiñ wu ñu jariñoowul, mi ngi mel ne paaka bu xumaag. Tubaab yi bi ñu fi ñëwee, réew mépp dañu koo yore ci seen làmmiñu bopp.Moo taxoon ba sunu làmmiñ yi des ginnaaw.Li la daan tax a jëm kanam, li la daan tax a am loo dundale sag anjaboot ci weneen làmmiñ nga daan jaar am ko...Loolu moo taxoon ñu sàggane sunu làmmiñ yii.Waaye du caagéenu dañu cee manul woon a waxe li ñu bëgg a wax... Dangeen di xam ne aw làmmiñ, jëfandikukaay la boo xam ne lu am xel dem ci àdduna aw làmmiñ man na koo tudd, am xel ay gàtt, aw làmmiñ gàtt!Waaye lu am xel man a jëm ci àdduna rekk, aw làmmiñ man na koo tudd;aw làmmiñ gàttul. Nit kiy wax nag fi xelam yam, fi jàngam yam, fi gis-gisu àddunaam yam, foofu rekk la ay waxam man a yam... Waaye boo demee ba sam xel gis leneen rekk, làmmiñ dina ko tudd."} +{"id": "4654", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ngaté yénnö : Diplodus cervinus (dieun - dundat yi) Askan (pop) : ? Réewu Afrig: Gaambi - Gànnaar - Senegaal Melo : dóomu taal Dayoo : 30cm (max : 60cm) (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Ngaté yénnö\" (en) Fishbase : \"Diplodus cervinus\""} +{"id": "6553", "contents": "Saltige, benn tur la, ci cosaanu Séeréer yi ak Pël, bu ñuy woowee boroom xam xam yi. Saltige, ci lakku bambara (bamanakan) la juge. Ci bambara, noonu lañu ko xajalee: Sila (mooy yoon wi) Tigi (mooy njiit bi). Kon, Silatigi, ca njeelbeen, mooy kepp kuy jiite yoon wi. Ci seereer yi, Saltige bi, mooy kuy yoree mbirum xam xam yi. Ñoo yoree mbirum paj ak gisaan, ci askan wi. Gëdd bu mag lañu yoroon, ndax ñoom a tax ñu mënoon wuti safaara ci lu demoon ci wallu bey mi, nawet gi, ak yeneen coono yi askan wi jankoontel. Dañoo dendoon lool nguur gi (Siin-Saalum), buuri seereer yi, di leen yegle ak di leen digal lu bare, ngir buuri yoree nguur gi ci añam yu rafet, reew mi jem kanam te am jamm. Ci seereer yi, nekk Saltige, ndono la. Lebu yi ñu xam ni, seen maam, ay seereer lañu woon ci lu ëpp, ba tey, am nañu tamit seen Saltige, di bokk ci mbootaayu ñooñu nekk ca kaw askanu Lebu, Seriñ Ndakaaru bi moo leen jiite."} +{"id": "6607", "contents": "Oblaznytsia dëkk ci Ukreen. Mi ngi yaatoo 1,412 km², ci 2001 amoon na 288 way dëkk. Облазниця на сайті Верховної Ради України Погода в селі Облазниця Obłaźnica w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII (Netrebka – Perepiat) z 1886 r."} +{"id": "6991", "contents": "The Doors bi Diiwaan yu Bennoo rock buum. Jim Morrison Ray Manzarek Robby Krieger John Densmore"} +{"id": "4790", "contents": "gët mbooloo la, bennaan bi mooy bët: cér bi ñuy gise, waaye day tekki it (agents secrets), ndax sa gët yi nga boyal ci biir nit ñeek mboolaay gi, ngir ñu xam li fi xew, nga xame ko ci ñoom, dees na ko wax it yëddukat"} +{"id": "4834", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Baatukaay : [[]] http://www.chez.com/afroweb/frm_wofr.htm http://www.lexilogos.com/wolof_dictionnaire.htm"} +{"id": "4846", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sompat : Pomadasys perotaei (jén - rab) Askan (pop) : ? Réewu Afrig: Kap Weer - Gaambi - Ginne - Ginne Bisaawóo - Gànnaar - Senegaal Melo : (fr : gris blanchâtre à reflets argentés) Dayoo : 25cm (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Sompat\" (en) Fishbase : \"Pomadasys perotaei\""} +{"id": "7363", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sal diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Buracona Calhetinha Monte Grande Monte Leão Morrinho Pedra de Lume Serra Negra Ponta do Norte do Sal Ponte Sul Terra Boa Espargos Terra Boa Palmeira Pedra de Lume Santa Maria Hermínia da Cruz Fortes Ildo Lobo Mirri Lobo Maria Alice Héldon Ramos Ruben Sança Football: 1. Liig - Sal Académico do Aeroporto Académica do Sal FC Juventude GD Palmeira (Santa Maria) SC Santa Maria SC Verdun-Pedra de Lume Staad Marcelo Leitão - Espargos Staad Djiduca - Santa Maria Instituto Nacional de Estatística: [1] Académico do Sal (pt) http://www.sal.cv (en) (pt)"} +{"id": "8108", "contents": "Waax xeetu garab la gu bokk ci njabootu Poaceae ak ci njabootaatu Bambusoideae, Afrig gu naaje la bàyyikoo. Man àgg ba 10i met ci guddaay ak 10i sàntimet ci yaatuwaayu dàtt. Xobam danay àgg ci guddaay 1 ba 2i sàntimet. Doom danay àgg ci guddaay 10 ba 15i milimet. Dees na ko jëfandikoo ci defarug alkol, ñoll ak duu. Waax ci xeeti tabaxukaay yi la bokk. Oxytenanthera abyssinica"} +{"id": "4876", "contents": "magnétisme fr: xeet la ci juddalkaayu mbëj"} +{"id": "4900", "contents": "Dëkkaani ndiiwaani yi, ci Senegaal, ay dog lañu ci séddaliinu yoriinu réew mi. ci 2007 lim bu toll 43 lañu. Yokkug nit ñi dëkk ci Ndakaaru moo dem ba àgg ci benn dayoo bi, ba tax genn kilifag dëkk rekk manatu koo yor, tax sosug geneen nekkte gu gën a suufe waroon. Kon lii moo tax ci 1996 ñu séddale tunduw Ndakaaru ci 43 dëkkaani ndiiwaan, ni dëkk bu Paris. 43 Dëkkaani ndiiwaani yi dañu leen séddale ci 4 tund yi: Ndakaaru: 19 Pikin: 16 Géejawaay: 5 Tëngéej: 3 Cees: 3 Séddaliinu yoriinu Senegaal Diiwaani Senegaal Tundi Senegaal Ndiiwaani Senegaal Dëkkaani Senegaal Gox-goxaani Senegaal (fr) Ibrahima Diallo, Le droit des collectivités locales au Sénégal, Paris, L'Harmattan, 2007, 380 p. (ISBN 978-2-296-03770-0) (fr) Djibril Diop, Décentralisation et gouvernance locale au Sénégal. Quelle pertinence pour le développement local ?, Paris, L'Harmattan, 2006, 268 p. (ISBN 2-296-00862-3) (fr)Décret n° 2002-174 fixant la composition des conseils municipaux des communes d'arrondissement des villes de Dakar, Pikine, Guédiawaye et Rufisque (fr)Décret n° 2002-175 déterminant le nombre de conseillers de la ville par commune d’arrondissement dans la région de Dakar"} +{"id": "2879", "contents": "Wërlaay gi di ci tubaab (environnemt) mooy dénd bi maanaam (nature bi) ak li ci nekk ciy way dund ak yu dundul, ci gàttal daal adduna bi nu wër ci kaw suuf si. Xam-xamu wërlaay mooy biy jéem a indi ay tontu ci yenn laaj yi aju ci nan la dénd biy jëfe ak a jëflanteek way nekk yiy dund ak yeneen way nekk yi, walla nan lay jëflanteek digg bi ko wër moo xam digg bu kimya la (simi) walla bu dénd (nature). Digg bii moom lanuy tudde “Noste gu wërlaay”. Looloo waral nuy gis noste gu wërlaay muy luy ame ci ay way nekk yuy dund ak yu dee walla yu way. Xam-xamu wërlaay mooy jàng ak gëstu way nekk yiy dund ak séenug séqoo ak li leen wër ak jeexiital gi nuy def ci sunug séqoo ak suuf si. Nosteg wërlaay mooy mbooleem jëfka (facteurs) yu dundul ak mboolaay (société) yiy dund yu xeet yi nekk ci benn gox walla barab. Dénd bi day wëndéel mbir yi mu jëfandikoo woon ngir delloo leen ñu mujjaat di mbir yu am solo ak njariñ."} +{"id": "8258", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Sporting Clube da Praia benn football club ci \"Campeonato Nacional de Futebol\" (Kap Weer) ci dekku Praia ci yu dunu Santiago. Campeonato Nacional (Kap Weert): 1961, 1969, 1985, 1991, 1997, 2002, 2006, 2007, 2008, 2009, 2012 Liig Santiago/1. Liig - Santiago: 1961, 1964, 1969, 1971, 1974, 1977, 1978, 1984, 1985, 1988, 1991, 1997, 1998, 2002 1. Liig - Santiago gu bëj-saluumu: 2002, 2005, 2006, 2007, 2008, 2010, 2012, 2013, 2014, 2017 Staad Várzea (Estâdio da 'Várzea') Campeonato Nacional (Kap Weer) Dário (Furtado) Piguita Sporting Clube da Praia - Wiki Sporting/ (pt) Sporting Clube da Praia - Ogol (pt) Staad Várzea - World Stadiums (en) Dalub Web Sporting Praia"} +{"id": "3113", "contents": "\"Yewwute\" gu Tugal gi, baat la buy tekki, ci maanaa mu taariix mi mu yore, yëngu-yëngu gu dekkal ak yeesal, walla dundal xay gu Tugal gu yàgg ga, gu Geres ga ak Rom. Rawati na ci wàlli njàggat, fànn ak tabaxin. Yëngu-yëngu googu nag mi ngi tàmbali ci xarnu bu fukk ak juroom ginaaw juddu gu yonnant Yàlla Isaa (XVu xarnu balla Isaa), ba ci bu fukk ak juroom ñaar (XVII), mu sos fi nag ay coppite yu xóot ci wàllug aada, dundin, mboolaay, politig ak koom-koom. Kon daal, \"yewwute\" gii amoon ca jamono yooya ca Tugal, li muy wund mooy ag tuxu juge ca jamono ju diggu ja (mu'y jamono'y \"ag laman\" walla ag cang) dem ci jamono ju yees ji (di ju jëm-kanam gu xam-xam ak xarala). Sabab yi jur yewwute gii yu bari lañu, waaye nanu ci indi ñatt yi ci ëpp solo rekk, ñooy : Jeexiital gi xay gu lislaam gi def ci yewwute gii, Feeñug dëkk yu mag yi ci Tugal Neew-doole gu jàngu bu Paab bi neewoon doole, ak tas gi mu faroon tas."} +{"id": "3353", "contents": "Ci xarnub fukk ak juroom g.j, waa Tugal yi amal nañu ay wuññi (decouverte) yu bari yoo xam ne soppi nanu seenug dund, yi ëppoon solo ci wuññi yooyu ñooy wuññig moolukaay (imprimerie), ki ko def di Gutenberg ci atum 1450 g.j . Bu njëkk téere yi ci loxo lanu leen daan binde te loolu daa na soxla waxtu wu baree bari, looloo waraloon téere yi seer te néew. Móolukaay nag mi ngi daan ame ci ay bind (forme) yu ñu liggéeye ci weñ, bind bu nekk daa na taxaw taxawaayu aw araf. Bu ko defee ñu raŋale bind yii nga xam ne ñooy defar jumla (phrase) yi ñu soxla, bu loolu jàllee, daa ji door a ñëw, jaar ci seen kaw, njëkk ñu leen di móol ciw këyit. Bu ko defee ñu jël benn yax bi( copie bi) def ci ay xët yu bari, ci noonu lañuy defare ab téere."} +{"id": "2542", "contents": "Ci angale mooy Thyatira; Ci faranse mooy Thyatire Ca jamono Injiil dëkk la woon, ci diiwaanu nguuru Room bu tudd Asi, maanaam ci sowu réew bi tudd tey jii Tirki. Tey jii Akhisasar la tudd. Dafa nekkoon ci yoon diggante Pergam ak Sàrd, ci dig bi nekkoon diggante diiwaani Misi and Lidi. Dëkk ba siiw na ndax cuub bi ñu fa defaroon. Ca jamono ju njëkku mbooloom ñi gëm Kirist amoon na fa mbooloo bu am solo. Naka noonu gis nañu ne mooy benn ci 7 mbooloom bi ñu bind ci Peeñu ma. Dañu ciy wax ci Catir ci Injiil ci Jëf 16:14; Pe 1:11; 2:18,24."} +{"id": "3546", "contents": "SUNNAY NJÀPP Sunnay njàpp moom itam juroom ñatt la,ci li imaamul Hawfii wax :1 raxas say loxo ca tàmbli ga 2 galaxndiku 3 saraxndiku 4 fiiru 5 masaa sa ñaari nopp 6 tooyalaat say loxo bala ngaa masaa say nopp 7 boo masaa sa bopp ba ci doq gi,delloosi gi nga koy delloosi 8 toftale gi."} +{"id": "7385", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal São Nicolau diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Ribeira Brava Tarrafal de São Nicolau 'Ribeira Brava Tarrafal de São Nicolau Belém Cabeçalinho Cachaço Caleijão Carriçal Carvoeiros Covoada Estância de Brás Fajã de Baixo Hortelã Juncalinho Morro Brás Praia Branca Preguiça Queimadas Ribeira Funda Ribeira Prata Amândio Cabral Teófilo Chantre Baltasar Lopes da Silva Armando Zeferino Soares AJAT'SN SC Atlético Desportivo Ribeira Branca FC Ultramarina FC Talho Instituto Nacional de Estatística: [1] h*https://web.archive.org/web/20050124120901/http://anmcv.org/ http://www.caboverde.com/ilhas/ysnic-it.htm (en) (pt)"} +{"id": "7391", "contents": "Port Stanley mooy péeyu rééwum Dunu Falkland. Nitñii motnañu 2 121 (2012). Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "7403", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Boa Vista diiwaan dunu ci yu Kap Weer. Sal Rei Bofarreira Cabeça dos Tarafes Curral Velho Espingueira Estância de Baixo Fundo das Figueiras João Galego Povoação Velha Rabil Viana (Deserto de Viana) - yay Germano Almeida Daniel Damásio Ascensão Filipe Aristides Lima Aristides Pereira Académica Operária - Sal Rei Onze Estrelas Sport Sal Rei Club Sporting Boa Vista Instituto Nacional de Estatística: [1] https://web.archive.org/web/20110927134512/http://www.anmcv.org/portugues/membro.php?id=boavista http://www.caboverde.com/ilhas/ybvis-en.htm (en) (pt)"} +{"id": "7493", "contents": "Major League Soccer aabakat wexxa kupe ganglgeng mekka Diiwaan yu Bennoo. Major League Soccer am dese ñaar-fukk morom."} +{"id": "7529", "contents": "Murmansk (Му́рманск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 307 257 (2010)."} +{"id": "7667", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Nova Sintra benn dëkku Boa Vista ci yu nekku Boa Vista, Kap Weer. Académica Brava Benfica Brava Sporting Brava Eugénio Tavares"} +{"id": "7673", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Pedra Badejo benn dëkku Santa Cruz ci yu penku yu dunu Santiago, Kap Weer. Benfica de Santa Cruz Desportivo de Santa Cruz Scorpion Vermelho Lito (Cláudio Zélito Fonseca Fernandes Aguiar) Djaniny Elida Almeida http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx"} +{"id": "7679", "contents": "Shenzhen (深圳市) dëkku di Siin. Nitñii motnañu 11 908 400 (2016)."} +{"id": "7811", "contents": "Royuwaay:Feebaru dorogewu Royuwaay:Dorogewu bu ëpp Feebaru dorogewu, tamit ñu xame ko ni Dorogewu bu ëpp, benn yoonu dorogewu la boo xam ne kiy dorogewu dafay jël dorog bu bare walla niki melo yi bees ci moom walla yu keneen, te melokaanu dorogewu bu joge ci feebar. Ay piri yu wute ci wallu ëppal ci dorog yi ñungi leen di jëfandikoo ci fann yépp ci wér gu yaram, ak ci wallu yoonu tëjaate. Ci yenn fand yi ci ñaawteef walla nekkin yu àndulak lu nit ñi di def mungi nekk bu fekkee nit ki dafa dorogewu, te bu yaggee nekkinam dafay soppeeku ci nit ñi dina mëna am itam. Dooleeku ci gaañ sa bopp, nit ñi, ak sa xel, dorogewu mën itam indi ay tëj yu joge ci ñaawteef, su fukkee sax dañu wute wekku ci yoonu rééw mu nekk. Dorog yi ñungi leen di boole lu ci ëpp ak baat bii ni: sangara, yambaa, barbiturates, benzodiazepines, cocaine, methaqualone, opioids ak yenn yuy wuutu amphetamine."} +{"id": "4535", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Thiékem / Sikket mbàw : Galeoides decadactylus (jén - rab) Askan (pop) : ? Réew : Kap Weer - Gaambi - Ginne - Ginne Bisaawóo - Gànnaar - Senegaal Melo : toubab Dayoo : 12 - 40 cm (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Thiékem\" (en) Fishbase : \"Galeoides decadactylus\""} +{"id": "7853", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Pedra de Lume benn dekk-dëkkaan Sal ci yu penku yu dunu Sal, Kap Weer. http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Pedra de Lume (pt) Pedra Lume é berço da História da ilha do Sal, RTC, 24 Maars 2012 (pt) Pedra de Lume, RTC, 24 Maars 2012 (pt)"} +{"id": "7889", "contents": "Itaaliyee mooy làkk wa ñuy wax te juddoo ca Itaali. Berloco 2018 Raffaele, Simone (2010). Enciclopedia dell'italiano. Treccani. Berloco, Fabrizio (2018). The Big Book of Italian Verbs: 900 Fully Conjugated Verbs in All Tenses. With IPA Transcription, 2nd Edition. Lengu. ISBN 9788894034813. Palermo, Massimo (2015). Linguistica italiana. Il Mulino. ISBN 9788815258847."} +{"id": "7895", "contents": "Xaal genn xeetu ñax la. Mi ngi bokk ci njabootug \"cucurbitacées\" te cosaanoo Afrig gu sowwu jant. Xaal ñam wu xonq la yor, Ay foytéefam buñu matee dëgg diisaayam danay àgg 5 jàpp 20i kilo. Foytéef bi daa mbege te xaw a muluŋ. Xaal garab la guy sax at ba at (nawet lay sax). Ronam ( peer ak dàtt) danay àgg ba 3i met ci guddayam. Xobam cig yaatal day ñatti-koñe. Xaal, doom bi dafa neex lool, léppam dees koy jëfandikoo. Ñamam dees kox lekk. Xoliit yi nag dees na ko jox rab yi mbaa def ci cere. Citrullus lanatus Araab: البطيخ Español: sandía Itaali: Anguria/cocomero Tirk: Karpuz Portige: Melancia Àngale: Watermelon Almaa: Wassermelone Kabiil: Tadellaεt Endo: Tarbuz Faaris/persã: خربوز/kharbuz Sapone: スイカ?( Suika)"} +{"id": "4871", "contents": "Jeqiku gi xam-xam amal ci Elektron : Xamale lan mooy “ Elektron” : Elektron moom yaram su sew la lool, moom daal gën na a ndawe ay milyoŋi yoon, yeneen yaram yi nga man a gise ci bët rekk, bu ñu rafleel. Moom sax manoo koo gise ci fésalukaay yu mbëjfeppal(electronique) yu bees yi am leegi. Li ko waral mooy boo jëloon ay bilyoŋi Elektron dajale leen, du nu toll ne boppu puso. Elektron nag nekk na ci bépp ne-ne bu Yàlla sàkk, moom nag mooy peek fepp wi, moom nag foo ko fekk da koy wër ngir xëcc gi ko fepp wiy xëcc. Elektron ni muy wëre fepp wi - booy xool - day mel ne ni kawkab yi di wëre jant bi. Elektron nag day yanu ay cëfkay mbëj yuy bañ ,fepp wi di yor ay cëfkay mbëj yuy wuyyu walla nangu. Xam nañu ne xam-xamu mbëj moom xam-xam la bu ñu xame bu yàgg ci ki ñuy wax Taalis, di woon boroom xam-xamu Geres."} +{"id": "4877", "contents": "lu tuuti te xeebu ci yaram, deesi wax ko ci fr particule,"} +{"id": "4889", "contents": "Mandabi dip filmi ci Wolof bou Ousmane Sembène bokhamni dathiye netali: jen way jo khame mi da am jarbaatam bouko yoone manda nguir mou jokhko ndayam legui ay soxnam tekko allal ju bari ba tambale lep luune ndekkete yoo mandabek thiowli jounii ak niari temeer rek la ndekeyoo amouloup dentite boumou ko jeulije. makhouradia gueye isseu niang"} +{"id": "8111", "contents": "Xarañ garab gog moo ngi cosaanoo fii ci Afrig, te bokk ci njabootug Capparacées. Garab la gog dees na ko fekk ca: Mosàmbig, Botsuwaanaa, Namibi, Senegaal ak Madagaskaar. Garab la gog peeram dafa am ay dég. Ay foytéefam dañiy lang ci kaw ab peeram. Yaatuwaayam moo ngi tollu ci 40i met jàpp 50. Aw meloow day xaw a weex buy tàmbali ñor, bu demee ba ñor meloom wi day gel. Garab la gu bari lu miy faj lool, day faj biir buy daw. Dees na ko jëfandikoo it ngir rafetal yenn barab yi, dees na ko sàkketee it. Leeg leeg foytéefam dees na ko lekk. Meññetum garabu Xarañ Xob yi ñam wi Tóortóoram Capparis tomentosa"} +{"id": "3708", "contents": "Jiitalug aji firi ji: Li ma tax a jug, jëme ma ci def bile ligéey, te ma jàppe ko muy bu am njariñ, mooy, benn: jortu ne, ci def gi, ñi ngi ligéeyal Sëriñ bi, waaye it xeet wi . Ndax jël lu mel ni jaar-jaari Sëriñ Tuubaa, ak li mu làmboo ciy njariñ, nga tas ko, teg ko ci fu loxol ku nekk àgg,yombal ko ba ku jug man koo xam, man koo dégg , man cee jariñu, ca anam ga mu gën a yombe, gënnee leere, te yaakaar naa ne def ko ci wolof , ñeel wolof yi,ci anam yiy yombal la, tey leeral . Lu mel ne lii de yaakaar naa ne amul lu ko gën di ligéeyal Sëriñ bi,waaye ag ligéeyal sa xeet it mi ngi ci, ndax ag dundal la, ñeel saw làmmiñ, te gis naa ne lu waay man a xame ci làkk, ak wu mu man a doon, ci sa wos, lay gën a dugge,lay gën a tooge,lay gën a nekke, luy dund ak yaw, ci lay doone kenn ci yaw, ngay, yaw itam, kenn ci moom, ngéen di benn bu dul ñaar, gis naa ne bokk na ci li ñiy rawe, di rawe; di jànge ci seeni làkk, di ci waxe, di ci xalaate, te di ci jokkoo."} +{"id": "3714", "contents": "Bi nu xëyee - sëñ beey wax - muy bisub àjjuma,di bis bi njëkk ci rabiihus saanii,lanu yeeg ca gaal ga,gaal gi yendu,fanaan,am mbooloo ci murid yi dikkal nanu ma ca digg gaal ga,di jooy,bokk na ci mbooloo moomu,sheex Ibra FAAL,moo ca magoon,Sëñ ba’a ngi ciy wax ak ci gaal gi,nana: {{Yàlla xamal na ma ci gaal gi,ne maay jëwrini Yonant bi )) ((Gaal gu fees googu ak mbooloo, yendu na fanaan )) ((Muritam bu amub nattu boobu dikkal na ko ca gaalam gu nu duy ga )) ((Murid ba tàggoo, dellu ca dun ba, ànd ak xol bu naqari}}. Mu jublu ci muritam boobu,sheex Ibra FAAL,ci loolu la jiitoo woon ñépp."} +{"id": "3720", "contents": "Tëj: Ñu tëje ko ci waxtaane lenn ci li ko Yàlla may ciy xéewal yu kawe njort, ginaaw bi Yàlla sooyalee seen ñatti pexe ya,muy ray ak tëj gu sax,ak tumbrànkeel gu sax . Bokk na ci li ko Yàlla xéewalee ci safaanub ñatt yooyu - Sëñ bi nee na - def gi mu def ati tumbrànkeem di lu juge ci nattub yonnant yi ak seeni balaa,yi leen seeni noon daa teg,mi ngi wax ci loolu: ((bokk na ci xarbaaxi Yonnant bu nu gënal bi,yal na xéewali aji kawe jiy gënale nekk ci moom) (bokk na ci xarbaaxam yooyu:nekkug sama ati tumbrànke gi di lu nu génnee ci jamono ju jàll ) (ñu niroole ko ak la xewoon ca diggante yonnant ya ak ña nga xam ne ñoom ñépp ay kàccoor lanu) (yal na xeewal ak mucc sax ci ñoom,ni Yàlla dàqe ak lëndëm ci yonni gi mu leen yonni) (ag kéemtaan dey feeñ na ci sama tumbrànke gi,ni mu feeñe woon ci Yonnant bi moom mi gindee) (loolu mooy ñi sabablu woon tumrànke gi de) (ñee nañu ñi ko sababluwutoon ci noon yi,te Yàlla notal na ma leen )"} +{"id": "3854", "contents": "Diiwaanu Jurbel benn la ci diiwaani Senegaal yi. Amul benn ubbeeku ci géej gi. Mi ngi yem ci diiwaani Cees ak bu Fatik ci bëj-gànnaaram, ci bëj-saalumam ci diiwaani Cees ak bu Fatik, ci penkoom ci diiwaani Fatik ak bu Luga, ci sowwam ci diiwaanu Cees. Am na lu tollu ci 1 049 954 ciy way dëkk te yaatoo 4 359 km2 Diiwaan bi mi ngi nekk tembe fa nguuru bawol ga nekkoon. Bambey Jurbel Mbakke (fr)Ibrahima Dieng, L'action des services sanitaires dans la région de Diourbel, Dakar, École nationale d'Administration, 1968, 151 p. (fr)J. Gard et Raymond Mauny, « Découverte de tumulus dans la région de Diourbel (Sénégal) », Notes Africaines, IFAN, Dakar, IFAN, 1961, n° 89, p. 10-11 (fr)Ismaïla Lo, « La région de Diourbel », Sénégal d'Aujourd'hui, n° 16, 1970, p. 23-30 (fr)Diwaanu Jurbel ci dalub gnuur gi www.finances.gouv.sn (fr)Statistiques Geo Hive"} +{"id": "2373", "contents": "Aminadab – Ci làkku ibrë (עמינדב|Aminadav) la tur wi jóge. Ci àngale mooy Amminadab or Aminadab, ci faranse mooy Aminadab. Baayu jabaru Aaroona, Eliseba la woon (Ex 6:23), di maamaatu Daawuda ak Yeesu. Bokk na ci maamaati Yeesu yi ñu gis ci Macë ak ci Luug (Mc 1:4; Lu 3:33)."} +{"id": "1860", "contents": "Koore, Republik Popileer Demokaraatik bu (Republik Popileer Demokaraatik bu Koore) : réewum Asi"} +{"id": "1890", "contents": "Moŋgooli : réew Asi"} +{"id": "7920", "contents": "Ngeer xeetu gàncax la gu bokk ci njabootu \"combretaceae\". Wenn la ci xeetam. Ngeer ngàjj la gu man a àgg ba 3i met. Bari lool ci Saara bi, ci sowwu jantub Afrig, fu ci mel ni Senegaal. Garab gu yam lay doon te firiku. Di xaw a tolloo ak salaan. Ngeer garabu paj la, bokk na ci yi ñu gën a taamu ca Sowwu Afrig. Dees na ko fa jëfandikoo ngir faj xeetu wopp yu bari te wuute. Jëfandikoom danay xaw a niru ak gog kenkelibaa, te ñoom ñaar lees faral di boole, ngir faj tawatu soj, tàngooru yaram ak jafe-jafey nokki. Xob yu wex yi lees faral di jëfandikoo. Dees na ko boole ak rat it ngir faj ci soj. Ndox mi muy ëmb, da koy tàbbal ci suuf si yeneen garab yi jariñoo ko. Kon ba ko cib tool làmboo nay njariñ. Tóortóori garabug ngeer Tóortóoru garabug ngeer Meññeefi garabug ngeer Guiera senegalensis [1]"} +{"id": "4196", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Zurich (Almaañu : Zürich) : Dëkk Suwis"} +{"id": "4338", "contents": "Arafu F Fegul te fog te foogu tey ku fendi far () ci lépp luy fëkke te am fulla ju far Te fuglu fàwwu Yàlla tey fàggu bisam () ba mujj tey farlu ba feesaluw fanam Te femm bakkan bi te fàndaañu te fëx () ba fagg bul fipp ba far tàbbi ci pax Te bul di féttéerlu ba fiirook sa bakkan () facanteel ak moom te far ak Yàlla ba fen Fépp fu saytaane ñëwee nga fénati () te xam ne lépp lu’m la wax day fenati Yàlla ku fiir la kon faral féete fa moom () adduna daa fuytu te ag sax du jikkoom Te fiir la guy ferngali fàdd lay fexe () ku ci ne fóox sa tànk far ñàkk pexe Nga rët sa faalanqe gi fettax ne falañ () te fekk fomb wéy nga fande nib fariñ Nga fande fii ak fële feccikul ca teel () lépp lu lay musal ca fiir googa fexeel Sa faayda firndéel ko ci fonkug fagaru () fab jiwu fit te dem ca tooli xol faru Faxas sa fuuy gi tey fésal sa yéene nag () te ful sa jëf mu feese yiw nga falu nag Fodoŋ sa bakkan bi te folli ag palam () te fecci kóllareem ga fas nag sa kanam Faramlikug tenq ga bu’m la fif ba tax () nga far ko kon nga fuuti fequl te nga fëx Firincikul ca buum ga felli teel a fog () fenam ya buñ la fàbbi fippal takku nag Fobul te fas yéene mu foñ la foñ ko it () te bul ko faale it na fàndaañu ba rët Cig follikoom ngay falu fàwwu fëll it () ca maas ga formànko ci coona fës ci sut Bañ a nelaw guddi Xel mu ñor akug mag artu Dox te solo dàll Fënd ak sonn Lànk ag topp Tàqalikool ak moom Dummóoyu ngir soof gu la mbir soof neex Ndëgg-sërëx Kubéer gu àggut joggi Nga tiit Liy tëb ak a dal ci put gi boo tiitee Aw daanuwiin Ñàng ga Xëcc Nga ànd ak moom dagg daw wëlbati Mere ak won ginnaaw"} +{"id": "4380", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Safara S (fr : feu) Li wuutale Safara si ak sawara wi nag; safara mooy taal safara, lépp lu ñuy kos muy tàkk ngir ñu man koo taale rekk safara la, bu dee lu tuuti liy def xuyy ne xamaj daldi fay loolu fer-ñent la. Bu tàkkee ba jàpp di bér-béri sawara la. Kon sawara wi moo gën a yaatu safara si."} +{"id": "4392", "contents": "Sëriñ Muhammadu Mustafaa Mbàkke , dale 1927 ba 1945 Sëriñ Muhammadu Falilu Mbàkke , dale 1945 ba 1968 Sëriñ Abdul Ahad Mbàkke , dale 1968 ba 1989 S��riñ Abdu Xaadir Mbàkke , moom ag ayam weesuwul 11 weer dale 1989 ba 1990 Sëriñ Saaliwu , mi ngi gane àdduna 1915), di xalifa dale 1990, làqu ci guddig 28 jëm 29 desambar 2007 Sëriñ Basiiru Sëriñ Suhaybu Mbàkke Seex Muhammadu Murtalaa Mbàkke Dencukaay:Ñabootug Sëriñ Tuubaa.jpg Ñooñu ñoo di ay xalifaam, dees na indi ñeneen ñi"} +{"id": "4464", "contents": "Ayubés : 7 bés = altine, talaata, alarba, alxamis, ajjuma, gaawu ak dibéer."} +{"id": "7950", "contents": "Soobaan di Sapindus saponaria garab la gu am xob yu xaw a tal, yor taxawaay bu yam rëyul ndawul. Ma nga fekk baax ca Amarig. Xeetu turam wii di Sapindus nag, mi ngi jóge ci latin di tekki saabub endo. Garab gu yamamaay la guddaayam war a àgg ci 10i met. Ay xobam di xob yu sew te xaw a gudd cat yu bëñe. Guddaayam war a àgg ci 30 cm. Am ay rëdd ci biir xob wi yu sew. Meññeef di nekk ci poqi car yi. Foytéef bi wirgo mboq lay yor. Ag ndombaam di àgg 4 cm. Day am ci biir benn pepp bu ñuul. Doom Oktoobar lay ñor, waaye yenn saa yi mu des ci garab gi ba noor. Ci waxtuw noor lay gën a meññ. Sapindus saponaria"} +{"id": "3015", "contents": "Xët wii day dajale mbooleem tëriit walla jukki yu wuute ëmbiit te bokk tur. Yoon moom lanuy wax ci tubaab (justice) dees na wax it yoon jublu ci li nuy wax (loi)walla (code) yoon tam dina tekki fi nit di jaar, dees na ci jublu it lu nosu maanaam tegu na ci yoon. Yoon nag it ci nosteg penc (systeme republicuain) benn la ci ponk yi àtte gi (l'etat) di tegu di ci doxe, ponk yooyu ñaare ñatt lañu yoon: fii bu ñu ko waxee mooy doole jiy àtte tooñaange yi di tege ci yoon, ci biiram lañuy fekk ëtt yeek àttekaay yi ak xaali yi ak layalkat yi ak lépp li ci aju yoonal wéyal"} +{"id": "2412", "contents": "Ci làkku ibrë (אָשֵׁר) la tur wi jóge. Ci angale mooy Asher; Ci faranse mooy Asser Benn ci giiri bànni Israyil la woon, ñi soqikoo ci Aser, mi doon juróom-ñetteelu doomu Yanqóoba bu góor. Giiru Aser moo feeñ ci Injiil ci Lu 2:36; Pe 7:6."} +{"id": "3093", "contents": "Seex Ahmadu Bamba Téere Irwaun Nadiim ci Sëriñ Tuubaa Téere Tasawudus sixaar Ab jukki ci liggéey ci murit Daaray Sëriñ Tuubaa Waa kër Sëriñ Tuubaa Seexi sëriñ Tuubaa yi"} +{"id": "3105", "contents": "Jëmm “fii muy tekki physique” baat la bob ci gereg mooy φυσικη maanaam «fisikus» di ci wolof“kojug dénd”,moom nag mi ngi juge ci reenub φύσις «dénd». Kon «jëmm» mooy xam-xamu dénd. La ko dale ca kawaarig yi nga xam ne nu ñu tuuteewul amul ba ci nekk(àdduna)gu màgg gu tàlleeku gii,xam-xamu jëmm liy liggéeyam mooy jéem a tëgg ay àtte walla ay yoon yu matematig yuy àtte àdduna bii di bu ne-ne bu dénd,ak lambutu xóot-xóoti ne-ne ak dëgg-dëggi jikkoom ak way toggale(composants)yu mag yi ko toggale, ak doole yu dàttu (fondamental)yi nga xam ne yaram yu ndaw yi dinañu koy joqalanteek yaram yu ne-ne yi, nga boole ci njuréefi doole yii."} +{"id": "8220", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Old Trafford benn staad ci football club Manchester United ci ye dekku Manchester, Angale, Nguur-Yu-Bennoo). Old Trafford ci fewriye 2010 Premier League Old Trafford - World Stadiums (en) Manchester United Official Website https://web.archive.org/web/20070713220631/http://www.uefa-archiv.de/manchester.html"} +{"id": "8232", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Baía das Gatas benn dekk-dëkkaan São Vicente ci yu penku yu dunu São Vicente, Kap Weer. Baía das Gatas http://www.ine.cv/censo/censo2010.aspx Michel Lesourd, \"Baía das Gatas\", Le Cap-Vert, Jaguar Publishers, Paris, 2006, p. 211 ISBN 978-2-86950-408-0 Festival da Baia das Gatas (fr) https://www.facebook.com/SoncentLiKeTerra"} +{"id": "8238", "contents": "Sam xeet la xeeti garab , mi ngi bokk ci njabootug Fabaceae, dees koy fekk ci goxi Sahel gi ak ca Sudaan. Garab la gog fi muy sax day bari suuf lool walla xeer ñu ngi koy fekk ci réew yii: réewum Bene, Burkinaa Faaso, Kodiwaar, Gine, Gine Bisaawóo, Mali, Niseer, Niseryaa, Senegaal, Siraa Leyoon, Togóo, Càdd, Sudaan. Mi ngi bokk ci garabu matt yi, te bari dég day yor xas yu bari, nuroo ak garab gu ndaw guddaayam man naa jàpp ñenti met jëm kaw. Bokk na ci garab yi nga xam ne dañuy laxasu, ci loolu nag guddaayam man naa àgg ci fukki met ak juróom . Moom dees koy watt ngir di ko jox baahima yi ñu koy jëfandikoo walla ñu ciy fajoo, batay it ñu ciy defar matt Ay doomam manees na ko jëfandikoo niki xeeti (acacia) yi am yépp dañuy tàkk te dañuy dundal. Ay xobam dees koy tàngal bamu tàng di ko jëfandikoo ngir di ci faj biir buy metti ak yu ni mel moom it ba tay dees koy jëfandikoo ngir wàññi ci daŋaru jaan."} +{"id": "4590", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Banda : Plectorhinchus mediterraneus (jén - dundat yi) Askan (pop) : ? Réew : Kap Weer - Ginne Bisaawóo - G��nnaar Melo : gris violacé Dayoo : 60cm - max 80 cm (fr) Informations et connaissances sur les milieux côtiers et marins ouest africains : \"Banda\" (en) Fishbase : \"Plectorhinchus mediterraneus\""} +{"id": "4656", "contents": "Yooyu yennat lañu ci ay lëkkalekaay ci njàngum wolof: http://www.chez.com/afroweb/wolof.htm http://www.chez.com/afroweb/wolo_frm.htm https://web.archive.org/web/20080724082256/http://www.aventuresland.com/toutlewolof/ http://www.lexilogos.com/wolof_dictionnaire.htm http://www.wolofonline.com/#course http://books.google.fr/books?id=XfVEyi8CeNAC&pg=PA149&lpg=PA149&dq=leemu+wolof&source=web&ots=6LLOy6RGio&sig=8RXWmL0xCnWYyZ4iSW4jJlOIQkQ&hl=fr&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result#PPA146,M1"} +{"id": "4257", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Saarayego mooy péyu réewum Bosni."} +{"id": "4293", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Burusel Moy péyu réewum Beljik"} +{"id": "4299", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Baku Mooy péyu réewum Aserbayjaan"} +{"id": "4800", "contents": "mbaxanam buur couronne crown"} +{"id": "4878", "contents": "Njabootug lepton yi mi ngi ame ci Elektron yi, Muon yi, Tauon yi, neutrinos yu boppam yi ak seeni safaan-yaram (antiparticule). Baatub « lepton » mi ngi bawoo ci baatub Geres biy tekki « lu woyof » biy jublu ci wf gi doyodig jóor (faible masse) gu lepton bi ñu njëkk a wuññi, Elektron bi, bu ñu leen nattee ci nukleon yi ( nucléons)."} +{"id": "4473", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Àjjuma : bés juróom benn (ayubés)"} +{"id": "4968", "contents": "Dencukaay:Sëriñ Tuubaa.jpg Yoonu murit walla Muriidulaa ni ko ñenn ñi di waxe, wenn yoon wu am solo la wu tasawuf, muy moom tasawuf benn bànqaas bu mbóotu (mystique) ci lislaam , mi ngi nekk nag rawati na ci Senegaal ak Gàmbi. Muy lu ñu sos ci ndoortel XXeelu xarnu, ki ko def di Seex Ahmadu Bamba, yoonu murit nekk na tay yoon wi gën a am ag jeexiital ci Senegaal, bu ñu waxul ci Afrig gu sowwu gi Murit yi tam ñi ngi jëf lu am solo ci wàllug koom-koom ak politig . Njiitul réew mi Abdulaay Wàdd, mi ñu fal ci 2000, mooy njiitul Senegaal lu murit li njëkk a am . Aaday murit (walla ju yoonu murit)lu jeexiitalu ci caaday Afrig la, rawatina ju wolof. Yitte ak fulla ji yoon wi jox liggéey tax na ba mu man a suuxatu bu baax ci wàllug koom-koom ci Afrig, te tax na it ba mu man a tas bu baax ci dëkk yu mag yi ci Tugal ak Diiwaan yu Bennoo yi."} +{"id": "5997", "contents": "Dendu mbëj, ci biir ab toolu mbëj, lañuy faramfacce niki liggéey bi mu laaj gir man a jële ab yanu mbëj (1 Coulomb) ci ab tomb yóbb ko ci beneen. Dendu mbëj dañu koy jaawale ak wuuteeg aj gu ñaari tombi ag ndombo gu mbëj, su fekkee toolu mbëj bi duy soppeeku (maanaam dayoom sax) dañuy wuute wante su fekkee dafay soppi dayoom ci benn diir bu nekk wuuteeg aj gi kenn dootu ko man a natt ba tax dañu koy yamale ak dend bi. Su dawaanu mbëj dee liy natt walug yan yi, dendu mbëj mooy natt kàttan giy yóbb yan yi. Njunj bees koy jëmmalee mooy U walla yenn saa yi V te bennaanu nattam di volt [v]. Nbombo yi ñuy séddalee kàttanu mbëj dañu leen xaajale ciy wàll sukkandiku ci seen dayoo: dend bu kawe, dend bu diggu, dend bu suufe, dend bu suufe lool. mbëj toolu mbëj Dawaanu mbëj"} +{"id": "6009", "contents": "Nit daa mas di laaj ci jamono ju nekk: fan la àdduna su daytaluwul sii juge ?, fan la jëme ? nan la àtte yiy wattu ag màndaqoom (son équilibre) akug nosoom (son ordre)di doxe. La ko dale ci ay xarnu, boroom xam-xam yi def nañu ay gëstu ci lu aju ci tëriit loolu (sujet boobu), ñu àgg ci génne am mbooloom ay gisiin (théories). Xalaat bi notoon ci xarnub fukk ak juroom ñeent moo doonoon àdduna bi de am mbooloom ne-ne (matiere) la, yu yor dayo bu amul yamu, yu fi nekkoon naka jekk, tey yu fi dul jug it ba fàwwu. Gis-gis bii nga xam ne mooy cëslaayu xeltu gu ngérum ne-ne (philosophie matérialiste) da daan dàq ak a weddi amug aji sàkk ji (Yàlla), ba noppi di saxal ne àdduna bi amul ab tàmbali, te amul it ab yamu. Ngérum ne-ne (le matérialisme), nosteg xalaat la (système de pensée), guy jàppe ne-ne ne mooy genn nekk gu joyu (le seul être absolu) gi fi am, ci noste gii, lenn lu dul ne-ne amul."} +{"id": "7911", "contents": "Kullu-kullu turu xam-xam wi di morus Mesozygia. Jëmmam taxu koo rëy noonu. Nu koy faral di gis ci àllu Afrig yu ëpp ndox yi. Xob ya ak meññeef ya dinañu dundal guereza, unsinge colobe mi nuy gis lu ëpp ca Afrig Sowwu jant ak gu diggu gi. Yenn saa yi nag nu def ko matt di ko jaay. Jamono jii garab gi bari na lool Ngogo, ca kër-Mala boobu nu naan Kibale ca Ugàndaa, mu nekk lu \"chimpanze\" yi du dunde bis bu ne. Pericopsis laxiflora"} +{"id": "6144", "contents": "ci jëmm, kàttanug imbiku, mooy kàttan gi menn mbir di soloo suy yëngu. Mooy liggéey bees laaj ngir man a jëlee wenn yaram wi cig tekkaaralam doxal ko, muy daw walla di wëndeelu. Ngir man a natt kàttanu wenn yaram wi faww nu xam dayoom m ak xél v yi muy daw. K = 1 2 m v 2 {\\displaystyle {\\frac {1}{2}}\\,m\\,v^{2}}"} +{"id": "6180", "contents": "Wéñumeññet xetu wén buy dunde màngo ak yeneen meññet (Tephritidae). Wayé dafa bari aay xét wéñ (Bactrocera invadens, Bactrocera cucurbitae, Ceratitis cosyra, Ceratitis capitata ak yeneen, ak yeneen). Xet wéñ yoyu sow diante thii Afrik la eupéh. Nuñuy rañé méññet bu aam wéñ sii birreum: daay am ay beut-beut yu sèwu yuko weurr. Wéñ yu djigèn yi ñothi bayii sénii doom. Dom yoyu di dundé ñaam bi ci biir,bañu magg. Dirru ay faan, mu nék ay nènn. Nénu yoyu laay domii dundé ci birreum bañu maag, mu soga gènn nékaat aayi wéñ. Digunté ñant ba fukii faan,bu goor bi ak bu djigèn bi andatt. Sénii dundiin nonu lañ kooy diappo."} +{"id": "6186", "contents": "Şalom (de l'hébreu Shalom, ce qui signifie à la fois Bonjour et Paix) est un hebdomadaire juif de Turquie, publié en langue turque avec une page en judéo-espagnol (parfois appelé aussi ladino) depuis le 29 octobre 1947 à Istanbul. Son fondateur a été le journaliste Avram Leyon qui avait travaillé au quotidien \"Cumhuriyet\". Son directeur est İvo Molinas. Son rédacteur en chef est Yakup Barokas. L'hebdomadaire est tiré à 5.000 exemplaires (à la première moitié de l'année 2005) et paraît les mercredis. Après mars 2005 on lui a attaché un supplément écrit tout entier en judéo-espagnol, \"Al Almenser\" (\"L'Aurore\"). Aki Yerushalayim, revue culturelle intégralement rédigée en judéo-espagnol. La Luz de Israel, périodique judéo-espagnol d'Israël. Royuwaay:Tu Site officiel (es) Site officiel Royuwaay:Portail"} +{"id": "6147", "contents": "kariim jóob 25 sàttunmbar 2010/waxtu 11:28 Alikànte Espaañ. waaw lii ngeen wax dëgg la ndaxte sama ñatti maam rekk la lañ ma limal ñeentel ba dem sudaan ak caadd sama maam jótumaa dundak moom waaye baayu tax wax na ma ne sama maam migi juddu ca Atum 1854 ca Dëkk bu ñuy wax walaji ca waalu dexga la ne koon mingi tudoon mañaŋ omar . ana kan mooy baayam omar Jóob mooy baayam omar a ngi juddu 1264 ca Atum gàddaay ga maanaam Axiraa ci ati Islaam ca fuuta Dëkk bu ñuy wax Goolore . Omar Ahmmidu julde wala jumde mooy baayam mingi juddu 1203 ca gàddaay ga axiraa ca fuñuy wax Màddina Alnuubiya fisuudaniya ."} +{"id": "6231", "contents": "Xët wii day dajale mbooleem tëriit walla jukki yu wuute ëmbiit te bokk tur. Mboolaay baat la bu dage ci \"mbooloo\", moom nag di ci wu faraas \"société\" mooy dundiinu mbooloo mi aw nekkiinam tey ag nosteem ak aw nosuwiinam, maanaam ni muy nose biiram ak aw dundiinam ak lëkkaloo gu ay céram (ses membres)akug róofoom. Moom nag dina taxawe baat niki: Mboolaay (société):Kureelu mbootaayu xeet yi de, ak li mu def lépp ci liggéey yu jëm ci saxal jàmm ci àdduna bi ci biir fukki at yu njëkk yi, ak li mu fi def ci liggéey yu am njariñ ci wàllug mboolaay walla aji melal (adjective)niki: Mboolaay (social):Jataayub koom-koom ak mboolaay"} +{"id": "6435", "contents": "Lawbe, benn lang la. Ci xeetu Pël lañu bokk. Li ñu wuute ak yeneen Pël yi, mooy bant bi ñu liggeey. Senegaal ak Mali lañu gëna nekk. Lawbe walla labbo (su de kenn la), ci kallama pulaar la joge. Ci seen lakk, mooy li ñu tudde ruuj ci wolof. Am na ay Lawbe ñu leen woo laana/laaɗe, mooy gaal ci wolof. Ndaxte, seen liggeey, mooy tabax ay gaal, ak yeneeni jumtukaay ñu jefandikoo ci wallu ndox mi ak napp gi. Ci wettu dex lañu daan dëkk, ak mool yi (subalɓe ci pulaar). Ku leen jitte, Kalmbaan lañu ko dakkantal. Yeneen Lawbe yi, dañu leen tudd gorworo / worworɓe. Ñoom, bant lañu liggeey, waaye deeñi dëkk ci tukki, ngiir jaay li ñu def (leget, gënn, bolde, alluwa...). Ku leen jitte, maalaw mooy dakkantalam. Xam xam yu mat lañu am ci wallu gancax, ba di ci mëna faj. Xeetu Lawbe yaatu na. Am na ci ñoom, deeñi woy, ndax dañu daan jegge buur yi. Ñoom ñooy lawbe gumbala wala Kontimpaaji."} +{"id": "7995", "contents": "Wén gi xeetu garab la gu bokk ci ñoñ Pterocarpus ak ci njabootu Fabaceae. Ci Sahel gi lay meññ ci Afrig. Mattam nekk na lu nit ñi xëntewoo. Garabi wén Pterocarpus erinaceus Farañse: véne (wén)"} +{"id": "6501", "contents": "Laman, walla lamaan, benn tur la, ñu ko daan joxe ñu yorewoon suuf si, ci jamono ju yagg ya, ca Senegaal. Taarixkat yi, mel ni Seex Anta Jóob, walla Abubakry Muusa Laam, wone nañu, baat boobu, ci Isipt gu yàgg ga la juge. Foofu, baat bi di laman, leppuy jemewoon ci suuf si la tekkiwoon (suuf si ci boppam, walla lu doon jem ci wallu bay). Séeréer yi ak Pël yi, ñu xam ne ca dexug Nil lañu cosaano, fu amoon Isipt gu yàgg ga, ñoo indi tur bi di Laman, ca Senegaal. Ba ñu agsi Senegaal, ci ñoom, laman moo doonoon ku yore suuf si, buur bi. Li yepp, ba indi LAM bi buur bi takkoon ci loxoom, ngir wone ne, moo moom suuf si. Nguuru Waalo, Fuuta-Tooro, Jolof, Kajoor, Siin-Saalum, Bawol, foofu yepp, ay Laman moo fa jëkkoon nekk, di yore seen nguur. Ca cosaan, dañu fattaliku LAMAN JAW, LAMAN NGOM ak JOLOF MBEŊ ñu nekkon ca Waalo ak Jolof, bokkoon ci Seereer yi ak Pel yi, ñu nekkoon fa ay jamono yu yagg sooga Njaajaan Njaay ñow."} +{"id": "8772", "contents": "Selena Gomez (ci baati Seereer : Selena Marie Gomez) Buur Siin la woon toggoon ci jal bi ca atum 1992."} +{"id": "1695", "contents": "Botswana (Republik bu Botswana) : réewu Afrig. Lii Ab sémp rekk la man ga cee dugal sa loxo ndeex am ga ci xam-xam Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "7958", "contents": "Xaalu tubaab garab la gu bàyyikoo ca Afrig gu naaje ga, ci njabootu \"curcurbitacées\" la bokk. Bul ko jaawale ak xaal. Xaalu tubaab xeetu ñax la guy caram di law lool bay àgg 3i met. Yenn xeet yi day law cig raam yeneen yi di law cig yéeg. Xob yu góor ak yu jigeen lay meññandoo. Doom bi day wërmbalu mbaa mu muluŋ teg ci dijj. Day saf suukar lool bu ñoree. Doom bi dees na ko nal defar ci njar. Maneef na ko lekk nim bindoo it. Xaalu tubaab gi (garab gi) Xaalu tubaab bi (doom bi) Jiwu/xoox Tóor-tóor bi Cucumis melo Araab: بطيخ/شمّام Farañse: melon"} +{"id": "8000", "contents": "Màngo garab la gu cosaanoo \"Asi\", bokk ci njabootug Anacardiaceae, bari na lees koy jëmbat ci réew yu tàng yi ndax ay doomam. Moom màngo ak tàndarma bokk nañu ci garab yi gën a yàgg. Araab yi ñoo ko indi Afrig ci fukk ak juróom-benneelu xarnu. Màngo nag man naa sax fu bari waaye ci xur la gëne. Ñemewul taw ci jamono yi muy jebbee. Màngo garab gu mag lay doon guddaayam day àgg ba ci 20 ba 25i met. Xas mi daa ratax ay doomam day mat 500 ngaraam ba ci ñaari kilo ak genn wàll. Saalu doom bi dafa sew te tàppndaar Xobi màngo dees na ko jëfandikoo ngir wattu feebar yu tukkee ci jam-jam walla dagg-dagg. Meññeef mi lu bari ay ferñent la, te it moom màngo lu baax ci \"kãseer\" la ak néew dereet. Te it màngo dana dimbalee ci yeex a màgget ngir ferñet yi mu làmboo. Bokk na ciy ngëneelam day xeex feebaru noyyi, day reesal ñam di xeex seere. Saal bi lu baax la ci saan danga koy baxal di ci naan booy lekk."} +{"id": "7538", "contents": "Tiksi (Ти́кси) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 5 063 (2010)."} +{"id": "7634", "contents": "Nakhodka (Находка) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 159 719 (2010)."} +{"id": "7681", "contents": "Guangzhou (广州市) dëkku di Siin. Nitñii motnañu 14 043 500 (2016)."} +{"id": "7837", "contents": "Daaray Sëriñ Moor Jóob Ndar"} +{"id": "7682", "contents": "Tianjin (天津市) dëkku di Siin. Nitñii motnañu 15 469 500 (2015)."} +{"id": "7903", "contents": "Dambal garab gu siiw la ci ne Senegaal la bàyyikoo waaye dees na ko gis ci yaneeni barab ci Afrig. Garab la guy àgg 10 ba 15i met. Xobam dafa wërmbalu tóor-tóoram juróomi xob la am. Guddi day gilli xet gu xasaw, day ndiiraan foytéef bu lax. Xetam day xàcc njugub yiy ñëw sabab ag saxam. Danay meññi ay foytéef yu dijj te baam ba noppi di lang. Foytéefam siiw na ci ne nit du ko lekk waaye ca gox yamuy sax dees nako lekk ci lu dul togg. Ginnaaw ag lekkam baa ag taaralam, dees na ko jëfandikoo ci taaral deru jigeen, dees na ci génnee it diw dees na ci faje it, dana faj ñatti xeetu kaaseer: kaasseeru ween, kaaseeru res, kaaseeru suufu nit. Kigelia africana"} +{"id": "5591", "contents": "Sattumbar mooy juroom-ñeenteelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Turam ma ngi jóge ci latin september, jóge ci septem (juroom-ñaar), moo nekkoon juroom-ñaareelu weer ci arminaatu waa-rom bu jamono ju yàgg ja."} +{"id": "1742", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ginne Bisaawóo (Republi bu Ginne Bisaawóo) : Réewum Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi��• Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1760", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Saambi (Republik bu Saambi) : réewu Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1766", "contents": "Uruguwaay (Republik bu Peeŋku bu Uruguwaay) : réewu Bëj-saalumu Aamerig. Official website"} +{"id": "1709", "contents": "Kanadaa : réew Aamerig"} +{"id": "2501", "contents": "Ci làkku ibrë (בִּנְיָמִין) la tur wi jóge. Ci angale mooy Benjamin; Ci faranse mooy Benjamin Caatu Yanqóoba la woon, moom mi sos giir ci bànni Israyil, mu jàpp ci Yude, ba réew ma xàjjalikoo. Sóol mi doon buur bu jëkk ci Israyil, ca la bokk. Gis nañu tur wi ci Injiil ci Jëf 13:21; Ro 11:1; Fb 3:5; Pe 7:8."} +{"id": "2543", "contents": "Ci làkku ibrë (דָּוִד) la tur wi jóge. Daawuda mooy ni ñu ko waxe ci Lislaam. Ci angale mooy David; Ci faranse mooy David. Moo doon buur bu mag ci bànni Israyil, di yonent bu bind lu bare ci Sabóor. Man nga jàng ci jalooreem ci Kàddug Yàlla gi ci 1Sa 16:1-30:31; 2Sa 1:1-24:25; 1Ki 1:1-2:10; 1Ch 3:1-9; 10:13-11:19; 12:1-23:32; 28:1-29:30. Benn ci maamaati Yeesu ci Macë ak ci Luug. Ci Injiil Daawuda moo feeñ ci aaya yii: Mc 1:6,17; 12:3; 22:42,43,45; Mk 2:25,26; 11:10; 12:36,37; Lu 1:27,32,69; 2:4,11; 3:31,32; 6:3; 20:42,44; Yow 7:42; Jëf 1:16; 2:25,29; 4:25; 7:45; 13:22,34,36; 15:16; Ro 1:3; 4:6; 11:9; 2Tim 2:8; Yt 4:7; 11:32; Pe 3:7; 5:5; 22:16. Turu Kirist la, muy wone ne, ci lu jëm ci juddoom wàcc na ci yonent Yàlla Daawuda, di wone it ne, Almasi bi la. Sëtu Daawuda moo feeñ 15 yoon ci Injiil ci aaya yi: Mc 1:1,20; 9:27; 12:23; 15:22; 20:30,31; 21:9,15; Mk 10:47,48; 12:35; Lu 18:38,39; 20:41."} +{"id": "1853", "contents": "Singapoor (Pénc mu Singapoor) : réewu Asi"} +{"id": "1871", "contents": "Maleesi : réew Asi"} +{"id": "2849", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Yolaakon (wu-faraas : liquide) Ndox"} +{"id": "1892", "contents": "Romaani (ro: Romania): réew Tugal (Óróop) http://www.mediasinfo.ro/wp-content/uploads/documente/rez_recensamant_part_2011.pdf http://www.insse.ro/cms/files%5Cstatistici%5Ccomunicate%5CRPL%5CInformare_1nov2011.pdf"} +{"id": "1904", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Limu Réewi àddina si (fr): Pays (en): Country Royuwaay:Ar: دولة"} +{"id": "7685", "contents": "Shenyang (沈阳市) dëkku di Siin. Nitñii motnañu 8 106 171 (2010)."} +{"id": "2090", "contents": "Nataal : foto Babacar Touré Mandémory"} +{"id": "2336", "contents": "Ci angale mooy Adriatic; Ci faranse mooy Adriatique Géej la, ci diggante dunu Kereet ak dunu Sisil (Sisile). Tey jii géej ga mingi tudd Géeju Iyoniyeen (Mer Ionienne). Bokkul ak li ñu wax Adiratig tey ji. Adiratig tey mooy géej ga nekk ci diggante Itaali ak Yugosalawi (Yougoslavie). Ci Injiil dañuy wax ci Adiratig ci Jëf 27:27."} +{"id": "2342", "contents": "Ci làkku ibrë (הָגָר) la tur wi jóge. Ajara moo ni ñu waxe tur wi ci Lislaam. Ci angale mooy Hagar; Ci faranse mooy Agar Jaamu Saarata la woon, ñu mayoon ko Yonent Yàlla Ibraayma ni jabar, mu am ci Ismayla. Misra la bawoo. Man nañu jàng jalooreem ci Ge 16:1-16; 21:9-21. Ci Injiil dañuy wax ci Ajara ci Gal 4:24,25."} +{"id": "2408", "contents": "Ci angale mooy Artemas; Ci faranse mooy Artémas Xaritu Pool la woon. Turam feeñ na ci Injiil ci Tit 3:12."} +{"id": "7342", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fogo diiwaan dunu ci yu Kap Weer. São Filipe Cova Figueira Mosteiros Mosteiros Santa Catarina do Fogo São Filipe Achada Furna Achada Grande Atalaia Cabeça Fundão Campanas Baixo Chã das Caldeiras Corvo Curral Grande Vicente Dias Estância Roque Fajãzinha Figueira Pavão Fonte Aleixo Galinheiro Miguel Gonçalves Lagariça Lomba Monte Grande Monte Largo Patim Ponta Verde Relva Ribeira do Ilhéu Salto Santo António São Jorge Tinteira Waax Vale (Wàllaa-dex) de Cavaleiros Académica do Fogo Botafogo FC Desportivo de Cova Figueira Cutelinho FC Nô Pintcha dos Mosteiros Parque Real FC - Cova Figueira Spartak d'Aguadinha Valência FC - As Hortas Vulcânicos FC Staad 5 Suliyet Botafogo FC de Cabo Verde - Facebook (pt) http://www.fogo.cv (en) (pt)"} +{"id": "7979", "contents": "Sénki garab la gu fekk baax fii fi Afrig guddayam day toll ci 4 ba 7i Met garab la gu siiw, amna Asi, Óstraali ak réewi Karayib yi. Ay xobam dañoo sew yaram wi daa baam, te itam dañiy janoo toll ci 5 ba 15i sàntimet. Meññeef mi day nekk ciy xolliit yu mboq walla yu xuun di am 4 ba 5i doom. Garab gi mi ngi jebbi ci ñaareelu xaaju noor bi. Ay reenam dees na ko fajoo ci yax yuy metti ak gone guy waccu, ba tay reen yi bees ko jaxasee ak xob yi day dindi kadam. Bantam dafa dëgër te ñeme max te itam dees na ci liggéey ay njëfendaay. Bantam itam neex naa togge te man këriñ lu baax! Reen bu tooy bi bees ko dëbbee tay ko ci bëñ buy metti da koy faj. Ngir faj \"estomaa\" góomu biir dangay jël ŋëbub xob yi ak i reen boole leen baxal ci liitaru ndox bàyyi ko bam sedd nga segg ko di ci naan benn kaas saa yoo lekkee ba noppi. Xob yi Tàmbalig meññat mi Meññat mi Tóortóor bi Dichrostachys glomerata"} +{"id": "7985", "contents": "Sëriis garab gu bàyyikoo Madagaskaar la. Ci njabootu Phyllanthaceae la bokk. Doomam dees koy lekk, day wex. Xobam rënd la ci toggi yenn réew yi Tóortóori sëriis Meññat mi Xob yi Ëkk gi Phyllanthus acidus Farañse: girembellier"} +{"id": "8105", "contents": "Xoos xeetu garab la bu bokk ci njabootu Rubiaceae ak ci ñoñ Mitragyna. Afrig gu Sowwu ak gu digg lay nekk. Guddaayam danay àgg 8 ba 10i met. Xobam ci guddaay day àgg 6 ba 9i sàntimet, ci yaatuwaay 3,5 ba 5 sàntimet. Melow xol la yore. Tóotóoram day weex te am xet gu tar. Yaatuwaayam 2 ba 2,5i met la. Cari foytéefam day yàgg ak ñoom lool. Xoos garab gees di jëfandikoo la ci pajum cosaam ngir faj xeeti tawat yu wuute. Mitragyna inermis"} +{"id": "8217", "contents": "Màmbeyaa gi garab la guy nekk ci gox yu naaje yi, ci njabootug Moraceae la bokk. Xobam yu yeesam day xonq, bu saxee nag nëtëx. Xobi garabug màmbeyaa Ficus umbellata"} +{"id": "3014", "contents": "Kàttan mooy man a def dara (sos ag soppi), kàttan nag am na ay melo yu bari, yi ci ëpp solo ñi ngi feeñe ci tàngoor ak leer. Ci biir “xam-xami dénd yi” (science naturelle) kàttan man na fee jël ay melokaan yu wuute : “kàttanug tàngoor”, “kàttanug kimyaa (simi)”, “kàttanug mbëj”, “kàttanug ceññeer”, “kàttanug saal (nucleaire)” ak ci mujjantal gi “kàttanug mbëjbijjaakon (éléctromagnétique)” añs. Xeeti kàttan yii ñaare dees leen di séddale ci: “kàttan guy yëngu ak “kàttan gu nëbbu” te kat am na yenn kàttan yoy dëppoowunook séddale gii, lu ci mel ni: “leer gi”, ak yeneen yoy man nanoo nekk am njaxas mu tukkee ci ñaari kàttan yi, guy yëngu gi ak gu nëbbu gi."} +{"id": "8331", "contents": "Coqueluche, feebaru sëqët bu tar la, ñu koy faral di woowe sëqëtum100 fan, feebar la bu gaaw ci wàlle te benn doomu jàngoro (bakteri) moo koy joxe. Su lay sooga dal, dangay melni ku soj, sa bakkan di sotti ndox, sa yaram tàng ngay sëqët ndànk. Ci ayi-bis yi ci topp, sëqët mi dafay gëna tar. Nit ki su sëqëtee ba sëqët mi jéggi dayo, su nit ki noyyi dangay dégg muy riir. Sëqët mën na dem ba 100 fan, wala ba 10 ayi-bis. Nit ki mën na sëqët ba waccu, wala mu dam faaram, wala mu dem sax ba dootul amati benn njariñ. Su jàppee xale bu amagul at, du sëqët wala limuy sëqër du bari waaye nak mën na fatt seen noyyi ab diir. Diggante bi muy dug sa yaram ak bi muy feeñ mën na def juróom ñaar jàpp fukki fan. Feebar bi mën na dal ñi ñaqu ba noppi waaye ni muy feeñee du tar noonu. Doomu jàngoro (Bactérie) biy joxe coqueluche mooy Bordetella pertussis. Feebar la buy tasaaroo ci ngelaw li, di bawoo ci kiy sëqët, tisooli ki am feebar bi."} +{"id": "8343", "contents": "Melosuufug Kap Weert Mbàmbulaan gu Atlas Boa Vista Ilhéu de Sal Rei Brava Ilhéu Grande Fogo Maio Sal Ilhéu Rabo de Junco Santiago Ilhéu de Santa Maria Santa Luzia Ilhéu Branco Ilhéu Raso Santo Antão São Nicolau São Vicente Ilhéu dos Pássaros Brava Maio Mosteiros - Fogo Paul - Santo Antão Porto Novo - Santo Antão Praia - Santiago Ribeira Brava - São Nicolau Ribeira Grande de Santiago Ribeira Grande - Santo Antão Sal Santa Catarina - Santiago Santa Catarina do Fogo Santa Cruz - Santiago São Domingos - Santiago São Lourenço dos Órgãos - Santiago São Miguel - Santiago São Salvador do Mundo - Santiago São Filipe - Fogo Tarrafal - Santiago Tarrafal de São Nicolau Assomada - Santiago Cidade Velha - Santiago Espargos - Sal Mindelo - São Vicente Porto Novo - Santo Antão Praia - Santiago Rabil - Boa Vista Ribeira Brava - São Nicolau Ribeira Grande - Santo Antão Salamansa - São Vicente Sal Rei - Boa Vista Santa Maria - Sal São Filipe - Fogo São Miguel - Santiago Cidade do Maio (Vila do Maio) - Maio Cidade Nova Sintra (Vila Nova Sintra) - Brava Cagarra - Santo Antão Faveta - Santiago Poilâo - Santiago Salineiro - Santiago Viana (Deserto de Viana)"} +{"id": "2332", "contents": "Adaramit (Ἀτραμύττιον) – Ci angale mooy Adramyttium; ci faranse mooy Adramyttion. Benn dëkku ak teeru la woon, ci diiwaanu nguuru Room bu tuddoon Misi. Tey jii mooy dëkk bu tudd Edremit ca réewu Tirki. Waaye ci dëgg-dëgg, ci bérabu dëkk bi tudd tey jii Karatash la nekkoon. Ma nga fare woon dun bu tuddoon Lesbos. Ci jamano Injiil ji nekk na ci diggante dëkku Torowas ak dëkku Pergam. Ci Injiil dañuy wax ci Adaramit ci Jëf 27:2."} +{"id": "2386", "contents": "Ci angale mooy Andrew; Ci faranse mooy André Benn ci fukki taalibe Yeesu ya ak ñaar la woon, di rakku Simoä Piyeer. Ñu bokk ndey ak baay. Nappkat bu bawoo ca dëkk bu tudd Betsayda ca diiwaanu Galile la woon. Bala mu topp ci Yeesu nekkoon na taalibe Yaxya. Dañuy gis Andare ci Injiil ci Mc 4:18-20; 10:2; Mk 1:16-18,29; 3:18; 13:3,4; Lu 6:14; Yow 1:35-44; 6:8-9; 12:20-22; Jëf 1:13."} +{"id": "2410", "contents": "Ci làkku ibrë (אָסָא) la tur wi jóge. Ci angale mooy Asa; Ci faranse mooy Asaf Doomu Abiya la woon. Li dale ci Robowam ñetteelu buur ci Yuda la woon. Dafa nguuru lu tollu 41 at ci diggante 913 j.K. ba 873 j.K.. Man nañu jàng ci jalooreem ci 1Ki 15:8-24; 2Ch 14:1-16:14. Benn ci maamaati Yeesu ci Macë la woon (Mc 1:7,8)."} +{"id": "2500", "contents": "Ci làkku ibrë בְּלִיַּ֫עַל la tur wi jóge. Ci angale mooy Belial; Ci faranse mooy Bélial Weneen turu Ibliis walla Seytaane la. Man nga ko gis ci Injiil ci 2Ko 6:15."} +{"id": "2512", "contents": "Ci làkku yawut la tur wi jóge. Ci angale mooy Bethesda; Ci faranse mooy Béthesda Turu benn sangewaay ci Yerusalem la woon, ca wetu benn ci bunti dëkk ba, maanaam ca Buntu xar ya. Gas nañu ko daanaka 8 xarnu lu jiitu jamono Kirist (2Roi 18:17; Isa 7:3; 36:2). Daanaka 3 xarnu lu jiitu jamono Kirist gas nañu naareelu sangewaay. Daan nañu sang xar yi foofu laata ñu rendi woon leen ngir ab sarax ca këru Yàlla ga. Gannaaw ga gëm nañu ne ndoxum man na faj ña lafan. Dañu ciy wax ci Injiil ci Yow 5:2."} +{"id": "3046", "contents": "Boo gëstoo kartu adduna bi bu baax dinga ca gis dëgg yii : - Kaw kol-kolub suuf si mi ngi ame ci jéeri ji ak ndox mi, bu ko defee jéeri ji yóbb ci benn ñeenteel, maanaam bu doon ñeenti xaaj la benn bi, ndox mi moom yóbb ci ñatti ñeenteel . - Jéeri nag mi ngi ame ci juroom benni gox walla kontinã ( ci lu dul goxub dott (pole) bu bëj-saalum bi nga xam ne kenn dëkkewu ko ngir jawwu ak dénd bu méngoodi ba), juroom benni gox yii danu leen a toftale kem ni nu yaatoo : 1 – Goxub Asi : moo ëpp ci gox yi, ab tolluwaayam toll ci benn ñaareel 44 milyoŋi kilomet yu kaare , way dëkk ya tollu ci 2200 milyoŋ ciy nit. 2 – Goxub Afrig : ab tolluwaayam di benn ñeenteel 30 milyoŋ ciy kilomet yu kaare , way dëkk ya tollu ci 350 milyoŋ ciy nit. 3 – Goxub Amerig gu bëj-gànnaar gi: ab tolluwaayam tollu ci benn ñeenteel 24 milyoŋi kilomet yu kaare, way dëkk ya tollu ci 270 milyoŋi nit."} +{"id": "3352", "contents": "Waa Tugal yi ci tefesug Afrig gi : Yaxantug ñatti koñ yi : Ci lu tollook juróom ñatteelu xarnu g.j, jaayees na ay jaam yu waa Afrig ci ay yaxantukat yu daa def yaxantug tàkk gi, ak gu tefes gi ci tefesug mbàmbulaan gu End gi (ocean indien). Jaam yi jógewoon nañu nguuri Sowwu Afrig: nguuri Senegaal, Gana, Niseeria, Kamerun, Gaboŋ, nguurug Kongóo, nguurug Ndongo ak yeneen nguuri Angolaa. Ñu màng jaam yooyu yobbu leen ca Afrig gu bëj-gànnaar ga (naar yi), fa la ñu leen jaayaat, ngir ñu doon fay mbindaan aki surga aki soldaar. Gii yaxantu moom lañuy woowe njaayum jaam yi. Njaayum jaam yi gën naa yaatu bi xarnub fukk ak juroom benn tàmbalee g.j : Waa Tugal yi dañoo aajowoo woon ay loxo yuy liggéey ngir jariñoo mbell yeek suuf yi ñu moom ci Amerig. Looloo taxoon ñu gaawoon dem ca tefesug Afrig gi ngir jëndi ay jam. Ginnaaw nag jaam ya nekkoon ca tefes ga doyuñu woon, ñoom waa Tugal yi dañoo yabaloon ay ñu leen wuutu ñu Afrig ngir ñu gëstujil leen ay way néew-doole ci biir gox bi."} +{"id": "3484", "contents": "Ron-goxu End mi ngi nekk ci bëj-saalumu Asi. Ay réewam: Banglaades Butaan Biirmaani (ci lu bari Bëj-saalum-penku Asi la ñu koy boole.) End Maldiif Nepaal Pakistaan Siri Laanka Rëy gi mu rëy ak ni mu beroo moo tax ñu def ko ron-gon, li fa réewu End gën a yaa mo tax ñu gox ko turam."} +{"id": "3508", "contents": "Bëj-saalumu Tugal ab diwaan la ci goxu Tugal. Tekkib baat bi nak di na faral di indi ay werante, ba tax na am na ay tekki yu bari. Ci lu ëpp da ñuy wax naa Ispaañ, Itaali, Girees, ñooy réew yi ci bokk, daanaka ci lu daj réew yépp yi nekk ci Géej gu Diggu gi. Bëj-saalumu Faraas ci lu bari da ñu ko ciy boole. Ci séwógaraafi da ñu naa Bëj-saalumu Tugal mooy xaaj bi gën a féete Bëj-saalum ci goxu bi; bii tekki nak da fa ajoo, ba tax na sax amuli pegg yu leer. Càllaleeb doj bu Alpi moom la ñuy téewee ni ab pegg buy seddatle Itaali ak li des ci Tugal, doon liy xaajatle ñaaru Tugal yi Portugaal Ispaañ Andoor Faraas Itaali Korwaasi Girees Albaani Bosni Hersegowin Montenegro Réewum Maseduwaan Seerbi Esloweeni Ciipër Malt"} +{"id": "3598", "contents": "Nguuri Pël yi, Ca jamono yu yàgg ya li ëppoon ci giirug Pël ay sàmm yu daa màng lañu woon, di tuxu ci seen bëgg-bëgg ngir wër ndox ak ñax, ñu nekkoon di ñu tasoon ci gox yu bari ci sowwu Afrig, la ko dale ca dexug Senegaal ba ca ngéejus Càdd (lac du Tchad). Ci diggante xarnub fukk ak juroom ak bu fukk ak juroom ñeent g.j, giir gii def na fi ay fipp yu lislaam yu bari yu waral ñu taxawal ñatti nguur ci Senegaal : Fuuta Tooro - Bundu - Fuuta Jalon. Ci mujjug xarnub fukk ak juroom g.j, am mbooloo ci way gàddaay yu Foolaan yi génne nañu Fuuta Jalon dem Fuuta Tooro, Koli Tingala jiite leen, moo tegoon loxo Fuuta Tooro ci atum 1512 g.j, daal di taxawal nguurug Fuuta Tooro. Ci atum 1770 g.j, la Sulaymaan Baal def ag jeqiku gu lislaam mooy gi soppi Fuuta def ko nguur gu lislaam Almaami Abdu Buukar jiite ko, mooy ki jiyaaroon kontar ay dëkkandoom : Waalo - Taraasa - Kajoor, la ko dale ca 1790 ba 1804 g.j, waaye dañu koo mujj dàq."} +{"id": "3616", "contents": "Jëm-kanamug xam-xam Jeexiitalu gu waa-Tugal defoon ci yooni gëstu yu xam-xam yu jullit ñi. Lefi (wàlli) jëm kanamu xam-xam ci Tugal. Yewwuteg ndefar: ay jagleem – ay màndargaam – ay ngérteem (ses résultats) Jeexiitalu gi waa-Orob defoon ci yooni gëstu yu xam-xam yu jullit ñi: Jamono ji xam-xam néewe lool te amadi xiima ci Tugal, ci jamono ju diggu ji, di (ju ag laman), moom xam-xam nekkoon na ci mbooleem réewi jullit ñi di lu naat, te meññi. Xay gu lislaam gi di woon gi gënoon a kawe ca booba, ngir coona bi boroom xam-xami jullit ñi daa génne ak’a daj ci dundal ko, ak ngir soññe gi nguurug lislaam gi daa soññee ak’a jàmbaarloo ci xam-xam ak boroom xam-xam yi. Bi waa Orob yi dee ñu yittewoodi xam-xami Gres yi ak yu leen moy, fekkoon na jullit ñi ñoom ñu nekkoon ñu xam-xami xay yu yàgg ya ñoroon, ñu taxawoon ci firi leen ci araab: xay yooyu di yu Gres, Faaris End, rawati na ci Paj, Saytubiddiw, Xayma ak yeneen yi."} +{"id": "3796", "contents": "Xëtu web wenn la ci Xëti World Wide Web bi, doon lu ñu sakk ngir ay nemmeekukat man kaa yër ci ndimbalu ab joowukaay. Aw xëtu web day am ab màkkaanu web bu muy àndal ngir ñu man kaa ubbi ci joowukaay bi. Ci jëmmam dëgg, Xëtu web, day nekk ab mbooloom ay mbind, ay nataal aki riir, ci gattal lépp lu gisu walla déggu. Fànn yi ñu man a saytoo aw xëtu web bari nañu: man ngaa bind ci banqaasu màkkaan yu joowukaay bi màkkaanu webam, walla nga topp ab lëkkalekaay bu nekkoon ci weneen xët. Li ëpp ci joowukaay yi ñu gën a jëfandikoo dees la koy won cib wonekaayub nosukaay jaare ko cib palanteer bu mu lay tijjil, tax it manees koo móol. Làkkiin wu HTML mooy cëslaay gi ñu sukkandiku ngir sos xëti web yi, ba tax saytu gi man a am ak jumtukaay yu wuute: dayob wonekaay bu ne, móolukaay yi, añs. Cig xereñ, aw xëtu web dafa cëruwoo ne-ne yu wuute yi ne ci World Wide Web bi. Ci lu daj ne-ne bi ci njëkk ab jukki bu ñu bind ci làkkiinu xibaarfeppal gu HTML."} +{"id": "3856", "contents": "Duggalal fii mbind mi ñu daytalul."} +{"id": "3904", "contents": "Gëwéel yi ñaari rëdd lañu yu dëppook yamoo gi: gëwéelub Tef tollu ci 23°24' wu tus-wu-gaar wu bëj-gànnaar gi ak gëwéelub Sànkar tollu ci 23°27' wu tus-wu-gaar wu bëj-saalum. di nañu woowe it gëwéel diiwaan yi ne ci li wër rëdd yooyule (di faral di wax dëkk ci gëwéel yi). Ci li jege yamoo gi, di nañu faral di gis klimaa bu ànd ak tàngoor wu tar ak taw bu bari ci at mi mépp: di ko wax klimaab yamoo. Waaye, ci li jege gëwéel yi (Tef mbaa Sànkar), ci at mi noor ak nawet rekk a ci am, kon wàcciit yi (taw yi) day wuute ci jamonoy at mi, ba daanaka at mépp ay tàng, di li ñuy wax klimaab gëwéel. Waaye nag jàpp nañu ne it ngelaw yiy upp ak duusi géej yi ak rëyaayu diiwaan bi am nañu ay jeexiital yu solowu ci klimaay diiwaan yi, ba tax na su nu seetloo yenn diiwaan yi, doonte nekk nañu ci wetu ab gëwéel, amuñu klimaab gëwéel (ci misaal diggu Óstraali walla bu Sahara, nga xamne amuñu nawet) ak yenn diiwaan yu am klimaab gëwéel te nekkuñu ci lu jege gëwéel yi( lu mel ne réewum Keeñaa, nekk ci yamoo gi te li ëpp ci suufam klimaab gëwéel la am)."} +{"id": "4300", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tibilisi Mooy péyu réewum Jeoorji"} +{"id": "4390", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mburu (fr : pain)"} +{"id": "4474", "contents": "Gaawu / Aseer : bés juróom ñaar (ayubés)"} +{"id": "4498", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ngéej : as ngéej mooy lu mel ne géej te tuuti."} +{"id": "8746", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ag till mala bu nekk ci àll bi la"} +{"id": "8778", "contents": "The Beatles bi angale rock buum. John Lennon Paul McCartney George Harrison Ringo Starr"} +{"id": "1685", "contents": "Armeeni (Republik bu Armeeni) : réewu Óróop"} +{"id": "6198", "contents": "Njeexitu joule mooy tur wees jox feeñte gees di gis saa su dawaanu mbëj jaare cib wommatukaayu mbëj, muy juddug ag tàngoor. Kemu tangoor gee ngi aju ci taraayu dawaan bi. Baat bi jóge ci James Prescott Joule di ab jëmmaan bu waa-angalteer, di ki doon gëstu feeñte gi ci wetu ati 1860. Ci xayma manees naa bind lii: P = V I {\\displaystyle P=VI\\!} Fa: P doonee ngóora gi V doonee dend bi I doonee dawaan bi (di dayoob mbëjfepp yiy jaar ci wommattukaay bi ci saa su nekkk) Ci ab dëgërlukaay ngóora gi manees na koo natte niki: P = I 2 R = V 2 R {\\displaystyle P=I^{2}R={\\frac {V^{2}}{R}}} Fa R doonee ndëgërlu gu ndombo gi. Feeñte gi li muy jur mooy ñakkug kàttan ci biir wommatukaay, di soppaliku tangoor. Kon xamees na ne doon na mbir mees war a tuutal lunu man, rawatina ci bu ñuy séddale kàttanu mbëj mi. lees man a def ba wàññi ñakkug kàttan googu mooy dijjal wommatukaay bi walla waññi dawaan biy jàll ci biiram."} +{"id": "7996", "contents": "Paftan gi garabu tóotóor la gu bokk ci njabootu Apocynaceae. Garab gu yam la, man na àgg ba 3i met. Doomam day wërbalu te duuf. Moom ak xob wi wirgo wu nëtëx lañuy yore. Tóortóor bi day weex. Garab gi day nacc di génne meen mu bari. Garab gu am solo la ci wàllu paj. Tóortóoru paftan Xob yi Doomu paftan Doom yi bu matagul Calotropis procera"} +{"id": "5442", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Iyon-jawwsu : Suuf < Fatt-jawwu < Yolom-jawwu < Biti-jawwu < Iyon-jawwsu"} +{"id": "5571", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dàngin: golo gu mag, rab la ci rabi àll yi...."} +{"id": "8197", "contents": "Wëttéen garab gu ndaw lay doon mi ngi bokk ci njabootug Malvacées Wëttéen garab la gog day màgg sax ci yenn gox yi nga xam ne day am naaj te suuf si xaw a wow. \"Wëttéen\" garabu ñax la gog man naa dund ay 10i at. Guddaayam dees koy natt ci 10i met waaye buñu koy bay dañ koy gàttal ci ñaari met ngir yombal jël giñuy jël Wëtteen wi. Tóor-tóoram dañuy génn ci ñaari pàcc, gog day weex ak pàcci gog day mboq te yor genn xet bees ràññeef lool. Ci noonu ci lay amee lu mel ni mbaxana bob day dëgër, bob day màgg daa di ubbeeku daa di bàyyi doomi wëtteen yi ñu génn ci doom yooyu ci la fiibar bi di génnee nga xam ne moom lañuy jëfandikoo. Te wëttéen yi bari nañ lool waaye bi ci ëpp liñuy jëfandikoo mooy bi ñuy woowe Gossyium hirsutum Ngir bay Wëttéen danuy soxlawoo ab diir bu xaw a yàgg. Fu bari naaj, dees na jàpp diir bi ci 520i fan yoo xam ne danu koy suuxat ngir màggal ko ba noppi nga as ndiir ngir mu wow, as sos doo ko nàndal ngir may Wëttéen wi mu xaw a wow."} +{"id": "1687", "contents": "Aserbayjaan (Republik bu Aserbayjaan) : réewum Tugal / Asi"} +{"id": "5767", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Wiktooriya mooy péeyu réewum Seysel, mooy dëkk bi ëpp way-dëkk ci dun bi"} +{"id": "4286", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Lisbon (Lisboa) moy péyu réewum Portugaal."} +{"id": "7334", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Barbara Chiappini (Piacenza, 2 Nowembar 1974) woy ju Itaali."} +{"id": "4256", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Andorra la Vella mooy péyu réewum Andoor"} +{"id": "5098", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Lire le média Kiswahili, walla làkku suwayli aw làkk la wees di wax ci anam gu yaatu ci Penku Afrig gi. Ci Suwayli turu làkk wi mooy Kiswahili. Moom nag aw làkk wu Bantu la. Suwayli nag dees na ko wax ci gox bu yaatu ci Afrig, la ko dale ca bëj-saalumu Somaali ba ca bëj-gànnaaru Mosambik ak Keeñaa gépp. Lu tollook juroomi milyoŋ yu muy seen làkk wu njëkk a ngi fi (yu muy seen làkk wi ñu nàmp), ak juroom fukki milyoŋ ciy nit yu muy seen ñaareelu làkk (làkk wu ñu jàng). Suwayli mujj na di làkk wow nit ñi man nañu ciy jokkoo ci penku Afrig ak barab yi ko wër. Suwayli tàmbali naa nekk làkk wees di wax ci Sansibaar, benn dun ci Tansaani. Suwayli làkk wu kilifawu la (officiel) ca Tansani ak Keeñaa. Moom nag làkk wu jeexiitalu la ci yeneen làkk yu bari niki wu araab."} +{"id": "8654", "contents": ".jp mooy barab bu tolluwaay bu njëkk bu réew (ccTLD) bees jagleel dunu Sapoŋ Moo ngi njëkk dugg ci net bi 1989. (en) Informazioni Whois IANA (en) .JP Domain Name Registry"} +{"id": "4483", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Fukk : 10"} +{"id": "4481", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Juróom ñett : 8"} +{"id": "1731", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dunu Buwet : dunu mbàmbulaanug Atlas"} +{"id": "4480", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Juróom ñaar : 7"} +{"id": "4479", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Juróom benn : 6"} +{"id": "4478", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Juroom : 5"} +{"id": "4475", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ñaar : 2"} +{"id": "1875", "contents": "Cocos (Keeling) Islands"} +{"id": "1729", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ecoopi (Réewum Ecoopi) : réew Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "8744", "contents": "Rab wii moo tudd barale ci wolof"} +{"id": "1974", "contents": "South Georgia and the South Sandwich Islands : Dun"} +{"id": "2400", "contents": "Ci angale mooy Areopagus; Ci faranse mooy Aréopage Bérab ci biir dëkku Aten la, bu nekk ci kaw wenn tundu xeex wu kawe. Amoon na ay siis yi ñu defare woon doj ngir kureelu dëkk ba manoon faa daje. Indi nañu Pool foofu ngir mu waareji (Jëf 17:18-34). Tur wi moo feeñ ci Injiil ci Jëf 17:19,22,34."} +{"id": "6957", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ba Đồn ab dëkku-kaw la ca bëj-saalum-penkug Wiyetnaam. Mi ngi yaatoo 163,1828 km², ci 2013 amoon na 121.988 way dëkk."} +{"id": "6450", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Rafael Correa : njiitull Ekwadoor yi (2007-2013)."} +{"id": "1874", "contents": "Christmas Island : dun"} +{"id": "4248", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Reykiyawik (is: Reykjavík) mooy péyu réewum Islaand."} +{"id": "1790", "contents": "Liechtenstein (Pirinsipóote bu Liechtenstein) : réew Tugal (Óróop)"} +{"id": "1719", "contents": "Ciipër (Republik bu Ciipër; el: Κύπρος, Κυπριακή Δημοκρατία; tr: Kıbrıs, Kıbrıs Cumhuriyeti): Réewu Tugal + Dun"} +{"id": "1970", "contents": "Reiñõo : dun (Géejpeek u Indian)"} +{"id": "1775", "contents": "Taajikistaan (Republik bu Taajikistaan)"} +{"id": "4378", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Asamaan (fr : ciel)"} +{"id": "3485", "contents": "Penku gu Sori mooy barab bi nga xam ne moo ëmb yenn réew yu Bëj-saalum-penku Asi, ak yenn diwaani Siin, ak Ooŋ Koŋ, ak Singapoor, ak Réewum Maleesi, ak dunu Taaywaan. Ci diwaan bii di nan fa gis ay réew yu wuute, ca wàllu koom ak xarala. Ci genn wàll di nan fa gis Taywaan ak Koom-koomam gu naat, ak dunu Hoŋ Koŋ aky taaxikawam yi gën a kawe ci àdduna bi, ak. Ci geneen wàll, ay réew yu seen koom-koom cëslaayu, ba tay, ci mbéy, waa kaw gi nekk ci coona. Limbari yi joxe nañ ay lim yuy firndeel ni Ooŋ Koŋ jiitoo ci Koom ak ci Xaral ci àdduna bi."} +{"id": "7093", "contents": "RMF FM beg istasiony rajo Poloñ, nëkk dëkk Kraków. Site Web de RMF FM"} +{"id": "1851", "contents": "Siraa Leyoon (Republik bu Siraa Leyoon) Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "4741", "contents": "Xoolal beneen jukki bi tudd Dottub Bëj-gànnaar Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Goxub Dottub Bëj-gànnaar bi mooy gox bi wër dottub Dottub Bëj-gànnaar bi. Bii Diwaan ëmb na Mbàmbulaan gu Bëj-gànnaar gi ak yenn xaaj ci Riisi, Alaskaa, Kanadaa, Groenlaand, Islaand, Noorwees. Dottub Bëj-gànnaar bi amul рктык etik Āketikamas maketku tiklaka mukmus Dottub Bëj-gànnaar bi amul ."} +{"id": "1737", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Réewum Gineg yamoo : réew Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "1923", "contents": "Mbàmbulaan Gu-Dal gi moo ngi nekk ci diggante goxub Aamerig ak bu Asi."} +{"id": "1716", "contents": "Kodiwaar Réewum Kodiwaar (Côte d'Ivoire) : réewum Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "5354", "contents": "Njëkk-xaymà : maanaam li gay njëkka dugal bala gay dugal xayma(numero)yi (fr Indicatif téléphonique)"} +{"id": "3333", "contents": "Ag kembaar / ab gox baat la buy tekki ab yaa-yaa wu suuf wu rëy te tegu ci kol-kolu àdduna si. Cig déggoo barab bu ñuy woowee kembaar dañu ciy boolee tamit dun yi ko jege, maanaam yu soriwul tefes yi, lu mel ne Madagaskaar ni mu bokkee ci kembaaru Afrig, ndax moom la gën a jege ni Asi. Ci xam-xam, xaaj bu àdduna bi, bu beru rek gox nga, ci tekki bu yaatu, kon sunu sukkandikoo ci loolu dun yépp ay gox la ñu, ndaxte da ñoo beru, dañ ni cundum ci ndox mi. Baatu gox amul benn tekki rekk. Looloo tax daanaka barab boo dem ci àdduna bi am na ay limi gox. Ci lu daj man nañoo jàpp ne mooy ab yaa-yaa wu suuf wu réy wu am ay yemu yu am solo,(mbàmbulaan, doj, ndand féy-féy... Donte ñu bari da ñoo jàpp ne ñent walla juroomi gox a am waaye di nan far di ci téye juroom walla juroom ñaar. Ñaar yi ci tàqaloo ñooy Tugal ak Asi, di ko woowee Tugalasi, Bëj-saalumu Aamerig ak Bëj-gànnaaru Aamerig danuy faral di leen di jàppee ñaari gox, suñu booloo nekk Aamerig."} +{"id": "3469", "contents": "Diggu Asi benn la ci diwaan yi ñu sedatlee goxu Asi. Cig déggoo mi ngi tambalee ci Géeju Kaspio ba ca bëj-gànnaar-sowwu gu Siin. Kasakistaan Kirgistaan Tajikistaan Turkumenistaan Usbekistaan Sori géej, doon it diwaan bu man a sedd. Ci wàllu bëj-gànnaar, li ko dalee ci Volta ba ci Mongooli, jaare ko ci Kasakistaan, ab kekk la def bu ay sàmmkat dëkkee. Am na ñaari tàkk bu Taklamakaan ak bu Gobi. Ab càllaley doj moo nekk ci bëj-saalum-penku Diggu Asi, ñooy sax doj yi gën a kawe ci àdduna bi, doju Pamir, doju Hindi Kush, doju Himalaya. Ca doj yooyu la dex yi leen di dimbali ci mbéy mi di ballee. Li ëpp ci diwaan bi ñakk na lool taw. Afganistaan"} +{"id": "4666", "contents": "Ceññeer-mbej: Ceññeer-mbej day wund feeñte yiy saytu sosu ak tasug duus yu mbejbijjaakon yu néew kàttan yi. Moom nag (Ceññeer-mbej)mooy cëslaayu mbooleem xarala yu jokkoo yiy sukkandiku ci duus yu mbejbijjaakon yi. radioélectricité La radioélectricité: désigne les phénomènes qui régissent la formation et la propagation des ondes électromagnétiques de faible énergie. Elle est le fondement de toutes les techniques de communication ayant pour support les ondes électromagnétiques."} +{"id": "2416", "contents": "36°54′N 30°41′E / 36.9, 30.683 Ci angale mooy Attalia; Ci faranse mooy Attalie Dëkk la woon, di teeru bu gëna am solo ci diiwaanu Pamfili fa diiwaan bi digalook diiwaanu Lisi. Tey jii Antalya ci réewu Turki (Turquie) la. Man nañu koy gis ci Injiil ci Jëf 14:25."} +{"id": "8612", "contents": "Royuwaay:Infobox Personnalité politique Elen Jonson Sërliif mu ngi juddu ñaar-fukki fan ak juroom-ñeent ci weeru oktoobar atum 1938 ca Morowiyaa (Liberyaa), doon jigeenu nguur ju Liberyaa, nekk fa njiitu réew, dale ko fukki fan ak juroom-benn ci weeru sãawiyee atum 2006 ba ñaar-fukki fan ak ñaar ci weeru sãawiyee atum 2018. Borom xam-xamu koom-koom la bu jànge Etaasini (USA), moom mooy jigeen ji jëkk a falu njiitu réew ci déndu Afirig bi.. Atum 2011, kenn la woon ci ñi jël neexalu jàmm bi, ñu tudde ko prix Nobel de la paix. Ñaar ci ay maamam, ñu ngi juddoo Liberiyaa. Way-juram wu góor, Jahmal Karney nga xam ne ag njaboot gu dëkk Liberiyaa te cosaanoo Amerig moo ko doomoo woon, lekool bu ñu naan College of West Africa ci Morowiyaa la ame woon lijaasa, daara joojee, iniwersite làbbe yi la. Ab laykat (awokaa) la woon. Bokk na ci maamam, Hilary R. W. Johnson, njiitu réewu Liberiyaa bu fa juddoo bu jëkk. Li waral deram bu xees bi mooy ne dafa am maam ju góor ju bokk ak yaayam te dëkk Almaañ."} +{"id": "7655", "contents": "Ulyanovsk (Ульяновск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 613 786 (2010)."} +{"id": "6929", "contents": "Queen bi angale rock buum. Freddie Mercury Brian May Roger Taylor John Deacon"} +{"id": "7600", "contents": "Beijing (北京市) mooy péeyu réewum Siin. Nitñii motnañu 21 700 000 (2015). Beijing"} +{"id": "5586", "contents": "Waxset mooy juroom-ñetteelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Turam ma ngi jóge ci Augustus, ngir màggalee ko ko moom mi nekkoon buuru Rom ci 8 nj. j. Isaa. laataa moom moo nekkoon juroom-benneelu weer ci arminaatu waa-rom bu jamono ju yàgg ja."} +{"id": "5437", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mbaam : rab"} +{"id": "5769", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mogadisu mooy péeyu réewum Somali."} +{"id": "4295", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Luksambuur mooy péyu réewum Luksambuur."} +{"id": "4287", "contents": "San Maarino : Moy péyu réewum San Marino"} +{"id": "4296", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Monaako (Monaco) mooy péeyu nguurug Monaako."} +{"id": "4261", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Waleta mooy péyu réewum Malt"} +{"id": "3127", "contents": "Ci wàllu xay Kajoor moo doonoon seetub Senegaal. Dammeel moo nekkoon ca kaw di seddale ay ndomboy tànk. Kajoor mooy kàdd ab garab gu nekk Senegaal ak joor, suuf si. Moo jur baat boobu kajoor ci wolof. Ñi jëkka yor suufi kajoor, ay séeréer lañu woon, ñu doonoon ay lamaan te sant JAAÑ. Ba pare, xeetu wagadu ak jafunu, soqi ci sooninké yi, jóge ca penku, ñoo sos meeni jëkka ilif nguuru gi, ak ñu sant FAAL. Gàddaay moo leen tax ñëw Kajoor. Kon ñooñu mujj nekk Dammeel Kajoor, ay doxandéem lañu nekkoon ca réew moomu ca njëlbéen. Dammeel mooy damm, ndax ku jëkka jël dakkantal boobu, di Decce Fu Njogu FAAL, dañu naan damm na li Kajoor seqante woon ak Jolof, ndax Jolof moo nangu woon Kajoor. Li mu def a tax Kajoor jël yoonam te yore boppam. Loolu, ca jamono Lele Fuli Fak NJAAY nekkoon buur-ba Jolof la xeewe. Buur-ba boobu moo tase ci xare ak doomu Decce Fu njogu, di Amari Ngone Sobel FAAL, ca benn dëkk bu ñu naan DANKI. Ca xare boobu Kajoor jël yoonam, te damm li ko Jolof nangu woon."} +{"id": "7053", "contents": "Jàngoroy Ebola ñu gënoon koo xamee ci Jàngoroy yaram-wu-tàng ju Ebola jenn xeetu jangoro la juy dal nit walla yenn bàyyima yi te doomu-jàngoro bu ebola di ko joxe. Xàmmeekaayu jangoro ji mi ngi tàmbalee feeñ ci diggante ñaari fan ba ñetti ayubés ginnaaw bi la doomu-jàngoro bi duggee, ngay ame yaram-wu-tàng, put guy metti, sidit yuy metti ak bopp buy metti. Ginnaw feeñte yu njëkk yii, naka-jekk, yi ciy topp ñooy, xel-muy-teey, waccu ak biir-buy-daw. Su ñu àggee fii ci jàngoro ji, ñenn nit ñi dañuy tàmbalee am ay nàcc-nàcc yu man a nekk ci biir yaram wi walla ci biti. Repp gee dee ci nit ñi ko amee dina àgg ci dayoo bu réy. Jàngoro ji manees na koo jël ci boo laalee dereet walla wal-walaan yu yaramu ab bàyyima (golo walla njugup) walla nit ñu ko am. Ba tay jii jàppees na ne maneesul a wàllante jàngoro ji jaare ko ci ngelaw li ci ab barab. Ginnaaw bi ko kenn nit jële, jàngoro ji man naa tas jaare ci moom."} +{"id": "1679", "contents": "Afganistaan (Etaa Islaamik u Taraansisoŋ bu Afganistaan) : Asi"} +{"id": "3016", "contents": "Koom-koom walla cawarteg koom-koom (activité économique):(làkku grees wu yàgg wa : οἰκονομία, « yor ag kër walla saytu ko »« di οἶκος (kër ci ni ñu ko xame)ak (νέμω yor walla saytu(administrer)) mooy cawarteg nit giy feeñ ci liggéey ak jóox (produire) ak séddale ak joqalante (echange) ak jëfandikoo njuddéef yi (les produits) njëfte yi (le services). Koom-koom nag ni ngi koy jànge ci xam-xami koom-koom yi, day sukkandiku nag ci gisiin yu koom-koom (théories économiques). Dees na wax it ci koom-koom niki tolluwaayu koom-koom bu jamono bu am réew walla bu ab gox (zone), maanaam ag nekkam ci gëwéelub koom-koom yi."} +{"id": "7597", "contents": "Veliky Novgorod (Вели́кий Но́вгород) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 218 717 (2010)."} +{"id": "1779", "contents": "Olaand (Nguur gu Olaand - Aantiy bu Olaand) : réewum Tugal (Óróop). Olaand nekk ci Sowwu Tugal."} +{"id": "4242", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mosku (Москва́) mooy péeyu réewum Riisi."} +{"id": "1964", "contents": "Saint Pierre ak Miquelon : dun (Géejpeek u Atlantik)"} +{"id": "2843", "contents": "air (fr) air (en)"} +{"id": "2865", "contents": "atmosfeer"} +{"id": "5162", "contents": "Saraxule walla sooninke, wenn xeet la, ci askanu Mande la bokk. Am naa yeneen tur ñu leen tudd: Wangara, Tubakai, Aswanik. Sooninke, mooy ku juge Sooni / Sunu. Sooni (walla Sunu) benn dëkk la ca Isipt, ñu ko gëna raññe ci tur wi di Aswan. Maamu sooninke yi, dekk boobu lañu baawo, moo tax ñu yore tur wi Sooni-nke. Yugo Xasse Diŋa Siise: Diŋa Siise walla Diŋa Xoore, ci cosaan, bokk na ci maamu sooninke yi. Kooku moo juge woon Sooni/Sunu, te ñow ba sowu jantu afrig (Senegaal, Mali,Gànnaar). Ca jamono Isipt gu yàgg ga la woon, ci mujjam. Bi mu agsi foofu ak gangooram, moo sos imbratoor gi bu ñu naan GANA walla WAGADU. Saraxule ñoo fi jëkk a dugg ci Lislaam, ci réewum Senegaal, Xeet woowu ñoo jur Jula yi. Jiitu nañu Wolof yi ca Kajoor ak Bawal Séeréer si ca Siin ak Saalum, foofu fépp ñoo fi njëkk a nekk. Imbraatóoru Gana moo ko tabax, ak nguuru Gajaga, nguuru Jara. Seeni buur Tunka lees leen di dàkkantale."} +{"id": "1734", "contents": "Timkr-Leste (Republic Demokaraatik bu Timor-Leste)"} +{"id": "3674", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mbàmbulaan gu Bëj-gànnaar gi yaatuwaayam toll na ci 14 090 000 km², looloo waral muy mbàmbulaan gi gën a tuuti ci àdduna bi. Moo ëmb mbooleem géej yi ne ci li wër dottub Bëj-gànnaar bi ak yi ne ci Bëj-gànnaar gu Tugal, gu Aamerig ak gu Asi. Mi ngi taqalo ak mbàmbulaanug Atlas jaare ko ci géejug Barents ak gu Dal gi."} +{"id": "1917", "contents": "Banjul : mooy péeyu rééwum Gaambi. Nitñii motnañu 31 301 (2013)."} +{"id": "1850", "contents": "Saw Tome ak Preesip (Republik Demokaraatik bu Saw Tome ak Preesip) : réew Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "4207", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Rom mooy péeyu rééwum Itaali."} +{"id": "3561", "contents": "Sowwu Tugal benn la ci diwaani Tugal yi, waaye tekki gi ñu ko jox taxu kaa jub. da ñuy jàpp ne mi ngi toll ci diggante Mbàmbulaanu Atlas yem ci peggu Bëj-saalumu Tugal ak Penku Tugal. Waaye ci lu ëpp da ñuy boole Diggu Tugal ak Bëj-gànnaaru Tugal ci Sowwu Tugal. Soo nee waa sowwu dafa mel tugal gépp ngay wax, ba mu des gu penku. Kon ay peggi Sowwu Tugal leerul Gis-gis yi ñuy jàppee sowwu tugal da fay wuute. Almaañ Andoor Ótriis Beljik Danmaark Ispaañ Finlaand Faraas Girees irlaand Islaand Itaali Liechtenstein Luksembuur Malt Noorwees Olaand Portugaal Nguur-Yu-Bennoo San Marino Suwis Suweed Batikan Bii gisin moo ngi judd ci ñaari dank (bu sowwu ak bu penku) yi juddoo ci xare bu sedd bi. Sunu xoolee ni ko Kureelu Mbootaayu Xeet yi j��ppe réew yi fa ne ñooy Faraas, Almaañ, Beljik,..."} +{"id": "7818", "contents": "Xaru mooy nga am yééne ray sa bopp. feebaru naqar gu metti ku dara saful, Feebaru \"bipolaire\", Feebaru \"schizophrénie\", feebari nekkin, ak feebaru dorogewu - boole ci naan gu bari gi ak jëfandikoo garabu benzodiazepine - yi yépp luy indi xaru la Ñenn ci ñi di xaru dafa am ay jëf yu ñu dooleelndax stress joge cijafe-jafe xaalis, jafe-jafe nekkin ak nit ñi nekkin ci diggante ay nit, walla tiital Ñi mësa jééma xaru dañu nekk ñoo xamantane ngir ñu jéémaata xaru lu yomb la. Fagaru ngir waññi xarujéégo yi ñooy nééwal yoon yi di indi xaru - lu mel ni ay fetal, dorog, ak poson; faj feebaru xel yi ak dorogekat yi; yéglekaay yi nettali bu xaru amee, te yoq koom-koomi nit ñi. Su fekkee sax ay nimero yu nit ñi mëne woote saa yu nekk su ñu amee jafe-jafe bare nañu, wóórul ne am nañu njëriñ. Yi ñu gën di gis fasoŋu xaruda ñu wute ci diggante rééw yi, te mungi bokk ci benn wall ci ay pexe yu wóór yu ñu tërël."} +{"id": "8465", "contents": "Primeira Liga: football (Portugaal). 1934–35: Porto 1935–36: Benfica 1936–37: Benfica 1937–38: Benfica 1938–39: Porto 1939–40: Porto 1940–41: Sporting CP 1941–42: Benfica 1942–43: Benfica 1943–44: Sporting CP 1944–45: Benfica 1945–46: Belenenses 1946–47: Sporting CP 1947–48: Sporting CP 1948–49: Sporting CP 1949–50: Benfica 1950–51: Sporting CP 1951–52: Sporting CP 1952–53: Sporting CP 1953–54: Sporting CP 1954–55: Benfica 1955–56: Porto 1956–57: Benfica 1957–58: Sporting CP 1958–59: Porto 1959–60: Benfica 1960–61: Benfica 1961–62: Sporting CP 1962–63: Benfica 1963–64: Benfica 1964–65: Benfica 1965–66: Sporting CP 1966–67: Benfica 1967–68: Benfica 1968–69: Benfica 1969–70: Sporting CP 1970–71: Benfica 1971–72: Benfica 1972–73: Benfica 1973–74: Sporting CP 1974–75: Benfica 1975–76: Benfica 1976–77: Benfica 1977–78: Porto 1978–79: Porto 1979–80: Sporting CP 1980–81\" Benfica 1981–82: Sporting CP 1982–83: Benfica 1983–84: Benfica 1984–85: Porto 1985–86: Porto 1986–87: Benfica 1987–88: Porto 1988–89: Benfica 1989–90: Porto 1990–91: Benfica 1991–92: Porto 1992–93: Porto 1993–94: Benfica 1994–95: Porto 1995–96: Porto 1996–97: Porto 1997–98: Porto 1998–99: Porto 1999–2000: Sporting CP 2000–01: Boavista 2001–02: Sporting CP 2002–03: Porto 2003–04: Porto 2004–05: Benfica 2005–06: Porto 2006–07: Porto 2007–08: Porto 2008–09: Porto 2009–10: Benfica 2010–11: Porto 2011–12: Porto 2012–13: Porto 2013–14: Benfica 2014–15: Benfica 2015–16: Benfica 2016–17: Benfica 2017–18: Porto 2018–19: Benfica Football http://www.rsssf.com/tablesp/portchamp.html http://www.lpfp.pt http://www.uefa.com/memberassociations/association=por/domesticleague/index.html http://www.lpfp.pt/documentacao/pages/regulamentos.aspx (pt) http://www.lpfp.pt/liga_zon_sagres/pages/estatisticas.aspx (pt) http://www.rsssf.com/tablesp/portchamp.html http://www.sofascore.com/standings/football/portugal/primeira-liga/52"} +{"id": "3048", "contents": "Wuutuloxo walla masin mbooloom ay cër la, yu am lu bon-bon benn bu man a yëngu, yees lëkkale ngir jublu ci mu def jenn jëf ji jees tëral-jëkk, kon muy lu man a def liggéey bu nit dul man, ndax xéj-na dafa laaj jenn doole ji walla mu koy war a defe ci wërlaay gu nit manuta dund. Xeeti wuutuloxo yi bari nañu te itam dañu leen defar ngir njariñ yu wuute: ci misaal, wuutuloxo bu mbëj, wuutuloxo bu mbay, wuutuloxo bu yóbbte ak yëkkati, ak yeneen. Jëfandikoo gu wuutuloxo yi dimbali na nit ñi ba ñu man a def liggéey yoo xam ne weesu nañu dooleem, kàttanam. Bu dul woon wuutuloxo yi, nit ci dundiinu nit ñu njëkk ña lay des ba tay, te du am nenn numu man a def ba jëm-kanam. Kon wuutuloxo day tekki bepp jumtukaay buy yokk sa doole, di wàññi sa coono, te di gaawal aka gënal sa liggéey. wikbaatukaay am na xët wu tudd: Wuutuloxo"} +{"id": "1664", "contents": ""} +{"id": "4550", "contents": "Rap xeetu woy la, bokk ci yëngu-yëngub caada bii di hip-hop tambali ci ndoorteelu ati 1970 ca Réew yi Bennoo yi, ci biir askanu waa-aamerig yu ñuul yi . Am na ñu ne aji-rap bii di Joe Tex moo sos baat bi. Ci njëlbeen MC yi,(masters of ceremony, njiitu xew mi)liggéeyam moo doonoon jàppale DJ bi, wàll wi ñu doon rap la ñu doon woowee MCing. break dancing, DJing, MCing ak graffiti yi, ñooy ñenti ponku yi caaday hip-hop dàttu. Rap niki lépp lu bokk ci caadaay hip-hop dafa ëmb lu bari: xew, fo, ñaxtu... Seeni mbind, ak seeni kàddu dañuy soppiku topp jamono. Mbind yi dañuy wax ci li nit ñi di dund bés bu ne: politig, koom, diine, mbëgéel,... Bari nañ gangoori rap yu seeni mbidd fees aki ñaxtu, ay kaas. Li gëna fés ci seeni mbind, te yenn saa yi ñakk-kersa lool, ñi ngi leen jëmale ci way-politig yi, takk-der yi, yoon,..."} +{"id": "1758", "contents": "Kuwet (Etaa bu Kuwet) : réewu Asi"} +{"id": "8773", "contents": "Billie Eilish (2001)"} +{"id": "1754", "contents": "Jordaani (Ruwaayom Aasemi bu Jordaani) Jordaani"} +{"id": "2576", "contents": "Xaralaymbëj Mooy xeetu xam-xam giy gëstu lépp lu jëm ci wàllug mbëj, ay jëfandikuwiinam ak ay seddalewiinam. bu njëkk dañoo foogoon ne mbëj ag wal la rekk guy dem, gu man a nekk gu baax(+) walla gu bon(-). Waaye ci ndimalu ay woroom xam-xam yu mel ne Hertz, Helmholtz, Maxwell, Heaviside, Alessandro Volta ak ñeneen ñu bari, ci lees dem ba gën a nànd, xam mbir mi. Lu mel ne yamaleb maxwell biy faramfàce tëdiinu yani mbëj yi ( feppsaal ak mbëjfepp yiy wuute ci seen jublug yanub mbëj) walla toolu mbëjbijjaakon ba ca juddoo. Ci gàttal, ci noonu lañu tambalee gis yenn ci ay jëfandiku yu mbëj: Doxalukaay bu mbëj, soppalikaay aki niitu... Tay xaralaymbëj moo yor wàllu sàkk ay wuutuloxoy mbëj ak ay buumi séddalekaayu kàttanug mbëj Ay faramface ak ay àtte yi lal xaralaymbëj. yamaleb maxwell yi, ñooy àtte yu am-solo yu ñeel mbëjbijjaakon, ci la yeneen yi soqeekoo. àtteb ohm(om) yiy faramface ndëgërlu gu mbëj gi àtteb Faraday-Neumann-Lenz mooy faramface xiirtalug mbëjbijjaakon njeexitu joule mooy leeral ni kàttanu mbëj di soppeekoo nekk tangoor ngir njeexitu ndëgërlu gi. àtteb Kirchhoff(kiirkof) mooy leeral jëflante bi nekk ci diggante dawaan ak dend ci ag ndombo."} +{"id": "3527", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Mbëjfeppal, di ci wu-faraas \"électronique\", \"إلكترونيات\" ci araab, ab banqaasu jëmm la buy saytu, gëstu, jumtukaay yu mbëj yi seen dox wékku ci walug ay mbëjfepp. Ci maanaa, baat bi tay dafay tekki mbooleem lees xam di ko jëfe ak di ko xalaat muy tax a man a xalaat ak a nekkal jumtukaay yuy dox ak mbëj. Li mbëjfeppal di amal mooy ay ndomboy mbëjfeppal yu ñuy defar ak cër yu bari yees di lëkkale ci ndimbalu ay wëñ, naka-jekk wëñi mbéll, yu dawaanu mbëj di jaar ci seen biir. Mbëjfeppal ak xaralaymbëj nekk nañu ñaari banqaasi jëmm yu jegeente, seenug wuute mi ngi ci seen solo: su xaralaymbëj yoree li ñeel jóox dawaanu mbëj, seenug jokkale ak defari wuutuloxo yu mbëj, Mbëjfeppal moom, li ko yitteel mooy jëfandikoo mbëj ngir man cee weccee ay xibaar. wikbaatukaay am na xët wu tudd: Mbëjfeppal"} +{"id": "1848", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Filipiin (Republik bu Filipiin) : Réewum Asi"} +{"id": "5404", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Gaynde g : dundat yi, Gaynde mooy buuru àll ba"} +{"id": "7526", "contents": "Arkhangelsk (Арха́нгельск) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 348 783 (2010)."} +{"id": "5080", "contents": "'Lislaam jenn diiney asamaan (monothéiste) la (walla ju jenn yàlla), ju Muhammad (j.m) doon woote ca Dunu Araab ba (arabie) ca VIIeelu xarnu, Moom nag jenn la ci ñatti diine yees di wooye (diine yu ibraayma) yi, ñooy (diiney yahood, nasaraan ak Lislaam). Ñi ko gëm ñu leen di wooye ay \"Jullit\", mu bawoo ci baatub julli biy wund nangul Yàlla (t.s) di dégg ay ndigalam, ndax kooy julli ngir moom di ko jaamu nangul nga ko te ronu cig ronam, baatub jullit nag ci araab mooy (Muslim) giy tekki \"aji jébbalu\", aji nangul Yàlla, ndax jullit bi naafequl day déggal Yàlla, wéetal ko, ronu ci ron keppaaram, tënku cig nosteem, raggu cig bokkaaleem, dañtalu ci ñoñam (ñoñ bokkaale). Loolu nag ag bayliku gu mag la gu tukkee ci nit ñeel Yàlla, féete ci moom, jox ko boppam ci lépp lu muy def."} +{"id": "3726", "contents": "Suuf si (junj: ), mooy ñetteelu àdduna bi gën a jege jant bi, moom nag man nan koo woowee \"Suuf si\" walla \"Àdduna bi\", walla \"Àddunaay Suuf\" walla \"Àdduna ju Baxa\". Suuf si nag bari na ay mindeef yu fi dëkk, nit ci la bokk, ci li nu xam fii rekk la ag dund am. cig xayma, boroom-xam-xam yi nee nañ, Àddunaay Suuf, mi ngi sosu am na 4,57 miliyaari at, te ag dund mi ngi juddu ci kawam ci diirub benn miliyaar ciy at. Moom nag jawwam soppikuna ci anam bu waral wërlaayam doon guy dundeef man a juddoo. Kaw Suuf gu biti gi nag dafa séddatleku ci ay doj yu dëgër yu bari, di yëngu ci lu bari ci kawam ba leegi mat na miliyoŋi at. Daanaka 70% ci kaw Suuf si ay mbàmbulaani ndoxu xorom a ko muur, li ci des di ay gox aki dun. Ndox mu yollaakon mi ñu jàppee ne mooy yor dund, ci ni ñu ko xamee, Suuf si rekk mooy àdduna bi ñu gisagum bu ko am ci kawam."} +{"id": "5792", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Alse walla الجزائر ci araabi alseeri mooy péeyu réewum Alseeri, féete ci bëj-gànnaaru réew mi janook Géej gu Diggu gi. Mooy itam dëkk bi gën a mag ca réew ma"} +{"id": "1814", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Nijeer (Republik bu Nijeer) : Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana ��� Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "2499", "contents": "Ci làkku ibrë בעל זבוב; Ci làkku yawut la tur wi jóge. Ci angale mooy Beelzebub; Ci faranse mooy Béelzébul Yàlla ju araam la, ji waa Filisti doon jaamu ci dëkku Ekron. Yeesu moo ko tuddewoon buuru rab yi. Am na ñi xalaat ne weneen turu Ibliis la, ñeneen ñi xalaat ne meneen xel mu bon mu am kàttan ci suufu Ibliis. Man nañu gis tur wi ci Mc 10:25; 12:24,27; Mk 3:22; Lu 11:15,18,19."} +{"id": "6161", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Hebe Camargo (8 Maars 1929, Taubaté): Breesilian"} +{"id": "1751", "contents": "Iraak (Republik bu Iraak) : Réew Asi"} +{"id": "1880", "contents": "Gwiyaani Faraañse : Faraas"} +{"id": "1759", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Simbaabwee (Republik bu Simbaabwee) : réewum Afrig. Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "3649", "contents": "Saytubiddiw mooy xam-xam biy xool aka saytu biddiw yi, di jéem a faramface ak a leeral seen melokaan ci jëmm ak ci simi, seenug magg ak seen cosaan. Doon na xam-xam bu am lu ëpp 6 000 at, ay cosaani saytubiddiw jiitu na jomono ju yàgg ja. Te ñu bañ koo jaawale ak gëstubiddiw Taariixkat yi nee nañu saytubiddiw mooy xam-xam bi gën a yàgg ci àdduna bi. Xay yu njëlbeenu yi sax amoon nañu ci ay xam-xam. Xam-xamu saytu-bidiw bokk na ci xam-xam yu njëkk yi am ci fajarug nite, moom xam-xam la buy yittewoo fuglu ak jàng xew-xew yiy xew ci bitib kol-kol bu suuf si ak ci muuraay gu jawwoom gi. Mooy it xam-xam biy joxe xibaar yi aju ci feeñte (phenomene)yu bidiw yi. Saytu-bidiw mooy gëstu tàmbalig yaram yi ñu man a fuglu ci asamaan si (biti suuf si), ak séenug jëm-kanam ak séeni jagle yu jëmm (walla fisiyaa) ak yu kimyaa, ak xew-xew yi ñuy àndal. Français:astronomie English:astronomy"} +{"id": "8780", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Lubotin (uk: Люботин) dëkku ci Ukreen. Mi ngi yaatoo 31,1 km². Nitñii motnañu 20 887 (2019). Стрілець В. В. Люботин: Історико-краєзнавчий нарис. — Харків: Торсинг,2002. — 400с. Стрілець В. Календар ювілейних та пам’ятних дат м. Люботина на 2008 рік. — Люботин, ІВЦ ЛММК, 2008. — 20с. Стрелец В. Люботинская дистанция пути: История и современность. — Харьков, 2008. — 154с. Стрілець В. Внесок Григорія Томашевського в історію м. Люботина // Літературно-художній альманах «Пролісок». — вип. 3. — Харків: Вид-во «Титул», 2006. — с.175-180. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.67 Dalu lubotin"} +{"id": "4383", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Faraañse, mooy làkk wa juddoo ca réewum Faraas."} +{"id": "4238", "contents": "Budapest mooy péyu réewum Oonguri Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "1912", "contents": "Géej am mbalka mu mag la mu ndoxum xorom nekk te sës ci gox yi, mbàmbulaan yi ñoo leen di lëkkale. Peggu ndox ak suuf la ñuy woowee tefes. Mbàmbulaan gu Dal gi Géeju Bering Géeju Sapon Mbàmbulaanu Atlas Géeju Karayib yi Géej gu Bëj-gànnaar Géej gu Diggu gi Géej gu Xonq gi"} +{"id": "2093", "contents": "Xayma yi ay xamuwaay la ñu yuy tabaxu ciy xalaat-jiital, ci ay fook naa, yu aju cig xellu. Doon na itam xam-xam biy seet aka biral ay xamteef, di itam ki leen di jangale. Xayma Mbaye Faye, Nanu Xayma : Mathématiques modernes en langue nationale wolof à l’usage des opérateurs en alphabétisation, des élèves et des enseignants alphabétisés en wolof, 2006. Institut des langues nationales, Baatalu xayma, nasaraan ak wolof / Lexique des mathématiques, français-wolof, Nouakchott (Gànnaar), 1997. wikbaatukaay am na xët wu tudd: Xayma"} +{"id": "1889", "contents": "Kongóo, Republik Demokaraatik bu : réewu Afrig Afrig gu Bëj-saalum • Alseeri • Angolaa • Bene • Botswana • Burkina Faso • Buruundi • Cadd • Ecoopi • Eritere • Eswatini • Gaambi • Gaboŋ • Gana • Gànnaar • Ginne • Ginne Bisaawóo • Ginne gu Yemoo • Isipt • Jibuti • Kamerun • Kap Weer • Réewum Diggu Afrig • Keeñaa • Komoor • Kongóo-Brasaawiil • Kongóo-Kinshasa • Kot Diwaar • Lesoto • Libeeria • Libi • Madagaskaar • Malawi • Mali • Marook • Móoris • Mosambik • Namibi • Niseer • Niseeria • Ruwandaa • Saambi • Sahara gu Sowwu • Sao Tome ak Principe • Senegaal • Seysel • Simbaawee • Siraa Leyoon • Somali • Sudaan • Sudaan gu Bëj-saalum • Tansani • Togóo • Tiniisi • Ugandaa"} +{"id": "7867", "contents": "Banaana foytéef la gu bawoo ci garabu banaana. Banaana yi ay foytéef lañu yoo xam ne yu ci ëpp duñu am pepp bawoo ci ay xeet yu nit ñi di jëfandikoo. Yennat ci banaana yi nga xam ne nit a koy ji, amnañu ay pepp. Banaana yi yu ci ëpp dañuy mboq am ay tupp-tupp. Banaana pàcc bu am solo la ci lekkug yenn gox yi. Fu ci mel ni Ugaandaa miy génne lu ëpp juroom-fukki mbir ci banaana. Cosaanu tur wi nag, lu ëpp ci woroom xam-xami gongikubaat yi ñoo ngi ko delloo ci làkku Wolof ne fa la ko yeneen làkk yépp jële. Ba naa na. Amna ñu ne dafa am foyteef bu tuddoon NA te xaw a mel ni moom, bi banaana feeñee nag te gën koo neex, ñu ne: Ba naa na , maanaam bàyyi naa na. Xobu garabug banaana Tóortóoru garabug banaana Meññeefi garabug banaana Musa acuminata"} +{"id": "7092", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ronald Wilson Reagan (1911-2004): njiitull Diiwaan yu Bennoo yi (1981-1989)."} +{"id": "3268", "contents": "Diggu Afrig (di wax tamit Afrigu yamoo) doon ab xaaju Goxub Afrig bu nekk ci diggante ndand féy-féy gu Sahara ci bëj-gànnaar ak ndand fey-fey gu Kalahari ci bëj-saalum; ci penku mi ngi yem ci peggi dexu Rift ca Ecoopi, ci sowu ci mbàmbulaanu Atlas. Su nu sukkandikoo ci sedatley àdduna bi Mbootaayu Réew(MR) yi def, Diggu Afrik benn la ci diwaan yi ñu sedatlee Afrig. Juroom ñenti Réew yi ci nekk: Angoolaa Réewu Diggu Afrig Kongòo Cadd Kameroon Réewu Kongòo Gaboŋ Ginne gu Yemoo Sao Tome ak Principe Ci biiram di nga fa fekk barabu Afrig yi nga xam ne mandiŋ nga fa am, fekk fa réew yi am klimab ndand féy-féy, ay réew yu am ci allub yemoo bi, yu tàq ci dexu Niseer ak wu Kongòo. Doju Kamerun (4070m), doju Ruwenzori (5119m), doju Elgon (4321m), doju Keeñaa (5200m), doju Kilimangiaro (5895m, di doj bi gën a kawe ci Afrig) ñooy doj yi nekk ci Diggu Afrig. Doon na diwaan bu bariy nit."} +{"id": "1803", "contents": "Moldaawi, Republik bu (Republik bu Moldaawi; ro: Republica Moldova) : réew Tugal (Óróop)"} +{"id": "5593", "contents": "Oktoobar mooy fukkeelu weer ci arminaatu Gregori ak ci bu Suul. Turam ma ngi jóge ci latin october, jóge ci octo (juroom-ñett), moo nekkoon juroom-ñetteelu weer ci arminaatu waa-rom bu jamono ju yàgg ja."} +{"id": "2453", "contents": "32°32′11″N 44°25′15″E / 32.53639, 44.42083 Ci làkku ibrë (בבל) la tur wi jóge ci Biibal. Ci angale mooy Babylon; Ci faranse mooy Babylone Ni ñu jëfandikoo Babilon ci Injiil mooy ñett. Babilon dëkku penku la woon, di péeyug réewu Kalde, maanaam Irak. Ci dexu Efraat la nekkoon, lu tollu 80 kilomet ci bëj-saalumu dëkku Bagadad (Bagdad). Fa la bànni Israyil nekke jaam ca 566-536 at lu jiitu Kirist. Mc 1:11,12,17; Jëf 7:43 Léeg-léeg xanaa ñu misaale ko dëkku Room, ak it nguur, giy bëreek Yàlla ci muju jamono yi. Pe 14:8; 16:19; 17:5; 18:2,10,21,24 Benn yoon ci 1Pi 5:13 mu nekk wax ju làqu ju misaale ko benn dëkk: xanaa Babilon walla Room walla benn tata nguur Room ci dexu Niil gi fu dëkku Kayro (Cairo) nekk tey jii."} +{"id": "5640", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Tabaski, (ci araab \"sul-hajja\" ذو الحج), tuddees na ko noonu ngir ne mooy boroom aj gi, ci la araab yi daan aji Màkka, ci la tabaski gi it nekk, moom nag bokk na ci weer yees wormaal . Mooy weer wi mujj ci at mi. Ci lees di aj màkka,(ab ponk la ci lislaam war na jullit bu ko man), Ci lees di Tabaski (rayi xar, bëy, nag, galeem, jokkug bokk, baloonte àq, jullig bër, ak yuni mel...) (en)Islamic-Western Calendar Converter (Based on the Arithmetical or Tabular Calendar) (en)The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia"} +{"id": "1973", "contents": "Imaarati Araab yu Bennoo : réew Asi"} +{"id": "5446", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal At (m-) = 12 weer = 365 bés (365 fan)"} +{"id": "3655", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Afrig gu Bëj-saalum mooy réew mi gën a féete Bëj-saalum ci goxu Afrig, mi ngi bokk ci diwaanu Bëj-saalumu Afrig. ci Bëj-saalum klimaa bu mel ne Gu Diggu gi la am, ci li wër Kap, ci bëj-gànnaar nag klimaab gëweel la am. réew mi am na 47 556 900 ciy way dëkk. Ñetti dëkk yi fa gën a réy ñooy Kap mi am 2 984 100 ciy way dëkk, Duurbaan 2 531 300 ciy way dëkk, Johannesburg 1 975 500 ciy way dëkk ak Pretoriya, di péyam, am lu tollook 1 473 800 ciy way dëkk (yii lim nak ca 2004 lawoon). Réyaayam toll ci 1 219 912 km², di 33° réew ci réyaay ci àdduna bi. Am tefes gu guddee 2 798 km. Mi ngi feggool ak Botswana, Lesoto, Mosambik, Namibi, Eswatini, Simbaawee, réew yii yépp nag ci bëj-gànnaaram la ñu ne. Pegg gi ne ci seen diggante nag toll na ci 4 862 km."} +{"id": "3027", "contents": "Xeltu baat la bu nu doge ci « filasofia », muy baat bu cosaanoo ci làkkuw gereg, maanaa mi mu yor ci baat yi di « sopp hikma » loolu di (xel mu rafet ;sagesse ci Fr), ba ci laaj rekk ne « lan mooy xeltu ? » dees koy jàppe ab laaj bu di kojug xeltu bu nu man a yendu di ci dàggasante. Lii benn la ci màndargay xeltu yu dëgg-dëgg yi ak jeng gi mu def jëm ci laaju ak defi gëstu ci lepp lu mu man a doon te jéem a xam dëgg-dëggam aki màndargaam aki àtteem. Lii lépp a tax nag xeltu di xam-xam bu yaatu te bari ay ñall, laal daanaka ci xam-xam yépp, walla ci mbooleem wàlli dund. Waaye loolu lépp téewul muy xam-xam bu wéet ci boppam wëlif yeneen xam-xam yeek jagoo yi (specialisation). Xeltu leeg-leeg ñu melal ko ci ne mooy “xalaat ci xalaat” maanaam xalaat ci jëmmi xalaat, cib déndam ak ci settantal, dees na ko melal it ci ne mooy jéem a indi ay tontu ci laaj yi am gi di indi ak nekk gi (l’existence)."} +{"id": "3350", "contents": "Imbraatóor gu Gana gi mag ci yu Afrig yi taariixkat yi mas a xam mooy : gu Gana. Li ñu jot a xam ci taariixam ñi ngi koy sante gëstuy boroom xam-xami jeexiit yi, ak nettaliy gimiñ yi, ak mbindi tukkikati naar yi. Gana mi ngi sosu ci ñeenteelu xarnu g.j., jamono jooja it nguur gu ndaw la woon gu ñu daa woowe Ogaadoo. Ci juroom ñatteelu xarnu g.j., la ab xareem (son armée) jugoon song ay suuf yu yaatu, yu nekk ci diggante dexug Senegaal ak Nijeer, ci noonu la Gana wëlbatikoo di imbraatóor gu mag gu teg loxo ci dëkk yi mu feggool… Imbraatóor gi nekkoon na di gu naat : ay suuf yu nangu mbay ak sàmm, mu daa bokk ci yaxantug tàkk gi (gi nu daa defe ci tàkk gi) ak njaayum wurus mi, moom imbraatóor gi amoon na ay mbelli wurus yu bari yoy ki ko daa topptoo mooy Kayaamagana, maanaam njiitul wurus li : waa jii da daan nekk njiit lu dëgër, lu ñu wormaal, luy àtte cig maandute te daan samp foŋsaneer yi."} +{"id": "8766", "contents": "Interlingue - Làkk li (= articul ) li table - taabal table - (= 1 table / = 1 taabal ) démb ji - Preterite/ + -(e)t: yo amat"} +{"id": "1825", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Araabi Sawdit (Ruwaayom bu Araabi Sawdit) : réewu Asi"} +{"id": "5673", "contents": "Ci xam-xamu nosukaay tëriinuw nosukaay walla tëriin kepp , am mbooloom ay càkkuteef la gees binde ci genn kàllaama gi gu ab nosukaay war a jëfe . Di ag càllalay càkkuteef gu xellu te nosu, mbooloom ay cantaane yuy indi saafara ci yenn xeeti jafe-jafe. Aw tëriin wees bind cig kàllaamag masin, wu ab nosukaay man a doxal dees na ko wax itam tëriin wu doxalu walla tëriin wu ñaarñaaloo. Aw tëriin wees bind ci kàllaama gu assembly walla ci tëriin wu tolluwaayam kawe, nosukaay bi dafay jëfandikoob boolekaay walla ab tekkikaay ngir man koo doxal, dees na ko wax tëriin wu gongikuwaay. Saa yoo yëngalee janax ji walla nga bind ak sa arafukaay, nosukaay bi ab santaane bees ko jox la jëfe, santaane yu jóge ci benn walla ay tëriin. Santaane yooyu ñooy di déglu bë jëfandikukat bi te di leen jëfe: ubbi ab dencukaay, bind, xayma, seet añs. Jëfekaay bi mooy wàll wi nekk ci nosukaay bi biy jëfe càkkuteef yi nekk ciw tëriin. Jëfiin wi mooy yoon wi nosukaay bi di jaar, jéego ci jéego, ngir jëfe càkkuteef yi. Kiy bind aw tëriin lees di woowee ab tëralkat"} +{"id": "1924", "contents": "Heard Island and McDonald Islands : Dun [[Wàll::Dun]]"} +{"id": "2409", "contents": "Ci angale mooy Diana; Ci faranse mooy Artémis Artemis mooy turu jenn yàlla ju araam ju jigéen ci làkku gereg. Ci làkku waa room Diyana la tuddoon. Ñaari yàlla yu araam bokkoon nañu tur Artemis. Benn mooy li ñu gis ci Injiil, maanaam yàllay Efes (Jëf 19:23-41). Beneen yàllay gereg la woon ki ñu foog ne jigéenu yàlla ju araam ja tudd Apolo. Diine Artemisu Efes niroo na diine Astarte, yàllay waa Sidon. Tur wi feeñ na ci Injiil ci Jëf 19:24,27,28,34,35."} +{"id": "1743", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Guyaana (Republik bu Guyaana) : réewum Aamerig"} +{"id": "1692", "contents": "Butaan (Ruwaayom bu Butaan)."} +{"id": "2980", "contents": "Paj walla ndoktoor mooy xam–xam biy yittewoo faj nit, di ci nasaraan “medecine”"} +{"id": "1712", "contents": "Siin (Republik Popileer bu Ciin) : réewum Asi Qin Shi Huang"} +{"id": "4243", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Baratislawa mooy péyu réewum Eslowaaki"} +{"id": "8717", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Guillermo Lasso : njiitull Ekwadoor yi (2021–2025)."} +{"id": "7886", "contents": "Lingoom garab la gu bokk ci njabootu \"rutacées\". Dees na ko faral di bay ci barab yi bari naaj. Garab la gog ay xobam dafay faral di wéy cig sax ci at mépp. Danay dund lu tollu ak 50 ba 80i at. Ay tóor-tóoram day weex. Doom bi nag dafay muluŋ te cat la sew. Guddaayam di nay àgg ci 7 ba 12i sàntimet. Wirgoom cig ñàkk a ñor nëtëx la, cig ñor nag mboq la. Ndox mi mu ëmb, cafka gi dafay sëcc(wex). Doom bi day ëmbaale ay xoox. Lingoom bari na nees koy jëfandikoo. Dees na ci génnee njar mbaa ndollenu njar. Citrus limon"} +{"id": "4254", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Londar mooy péyu Nguur-Yu-Bennoo yi"} +{"id": "7533", "contents": "Astrakhan (Астрахань) dëkku di Riisi. Nitñii motnañu 520 339 (2010)."} +{"id": "2324", "contents": "Ci làkku ibrë (אַהֲרֹן) la tur wi jóge. Aaroona mooy ni ñu ko waxe ci Lislaam. Ci angale ak ci faranse mooy Aaron. Magu yonent Yàlla Musaa la woon, ñu bokk ndey ak baay. Ñetti at la Aaroona mage Musaa. Baayam, Amram la tudd te yaayam Yokebedd (Ex 6:20). Amoon na ñeenti doom yu góor ci jabaram, Eliseba. Ñooy Nadab ak Abiyu ak Elasar ak Itamar (Ex 6:23). Aaroona amoona benn rakk bu jigeen, mingi tudd Mariyaama, doomu ndeyu Aaroona ak Musaa (Ex. 15:20). Mariyaam bii, bokkul ak yaayu Yeesu Krist. Ba Musaa demee ci kanamu Firawna Aaroona dafa àndoon ak moom ngir nekk yonentam (Ex 7:1). Yàlla tànn na ko, mu jëkka doon saraxalekat bu mag ba ci biir bànni Israyil. Moom moo sàkkaloon bànni Israyil benn xërëm bi xaaroon Musaa ca tundu Sinayi. Ñu tëgglu aw sëllu, muy xërëm, ñu di ko tuuru, di bànneexu ci seeni jëfi loxo (Ex 32:1-28). At, ya Aaroona dundoon, 123 la. Ci kaw tund wi ñu wax Xor la faatu (Nu 33:39)."} +{"id": "2325", "contents": "Ci làkku ibrë (אבדון) la tur wi jóge. Ci angale mooy Abaddon; Ci faranse mooy Abaddon Turu malaakam kàmb gu xóot gi la, ci làkku ibrë bi ñu sotti ci làkku gereg. Tur wi ci gereg mooy Apolyon. Dafa tekki 'yàqkat'. Dafay wax ci buuru njéeréer yi ñu gis ci téere Peeñu ma ci Injiil (Pe 9:1-12). Lu ëpp ci boroom xam-xam Injiil yi xalaat nañu ne ci Ibliis lay wax. Ci Injiil dañuy gis Abadon ci Pe 9:11."} +{"id": "1021", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Ndakaaru (Dakar) Nekkoon reewu Afrig gu sowwu gu Faraas (ASF, walla AOF ci FR), Ndakaaru fimne mooy reewum Barug Senegaal akit goxub Ndakaaru, tolluwaayam ci péeteg sowwu bu Afrig, ci jegeem Daanaka-dun bu Kap-Wert, waral na sancug notaakon yu jëkk yi, Akit yaxantu ak Àdduna bu bees bi, te ame na peetewaayu ngëneel ci jëflanteg cosaani Saa-Afrig yi ak Saa-Tugal yi. Fa lees Taxawalee woon Xumbalu Àddina bu fànni ñuule (jaam yu ñuul) bu njëkk bi ci xalaatu Leopool Sedaar Sengoor atum 1966, Dëkk bii mooy toogu bu Këru-gëstu bu dàttu bu Afirg gu ñuule (KDAN, walla IFAN ci FR) akit bu Bànk bu diggu bu guuri Afrig gu sowwu (BDGAS walla BCEAO ci FR)"} +{"id": "3728", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Nosteg jant bi, ci xam-xamu saytubiddiw, mooy nosteg sunuy jawwu, li ko toggale di ab biddiw, jant bi ak mboolel yëfi asamaan yuy warangiku ci li ko wër ; juróom-ñatti jawwu yees firndeel ak seen 175 weer yu nu xam, juróomu jawwuy dàtt yi, ak miliyaari yaram yu ndaw yi (bokk ci yooyu jawwu yu ndaw yi ak pëndi diggante jawwu yi). Nosteg jant bi mingi bokk ci galaksi bi tudd Yoon wu Meewe Jawwu yi nekk ci nosteg jant bi ñooy: Merkuur, Weenus, Suuf, Maas, Seres, Yupiter, Saturn, Uraanus, Neptuun, Eris, Pluton, Haomea, Makemake, Goŋgoŋ, Koawar ak Órkus."} +{"id": "5826", "contents": "Duni Kanaari yi (ci wu-ispaañ Islas Canarias) ay dun lañu yu bokk ci goxu Afrig, féete ci bëj-gànnaar-sowwu Afrig nekk ci mbàmbulaanu Atlas, te bokk ci réewum Ispaañ. Ñoo ngo ko Séddale ci ñaari tund Santa Cruz gu Tenerif ak Las Palmas. Turu duni Kanaari ngi jëlee turam ci latin Canariae Insulae (duni xaj yi); tur wi ci Kanaari gu Mag rekk lees ko doon jëfandikoo (\"Canaria Insula\"). Di bàyyikoo ci xaji àll yu mag (\"canes\") yu nemmeekukat yu njëkk yi wuññi woon ca dun ba. (es) Nguurug Kanaari (es) Péncum réew mu Kanaari"} +{"id": "7917", "contents": "Naruhito : Njiitu Réew Sapoŋ."} +{"id": "5353", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Turu Way-Dëkk : maanaam ña dëkk ca réew mà ci (Fr Gentilé) lañ koy wax"} +{"id": "1830", "contents": "Kataar (Etaa bu Kataar) : réew Asi."} +{"id": "4879", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal lepton : yaram su cosaanu la su woyof, su dul dékku ay defante yu dëgër (interactions fortes)"} +{"id": "7358", "contents": "Kyoto benn dëkku di Sapoŋ. Nitñii motnañu 1.474.570. Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal"} +{"id": "5795", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Xayra (ci araab لقاهرة Al-Qāhira) mooy péeyu réewum Isipt, mooy dëkk bi ëpp nit ca goxub Afrig. Donte Al-Qāhira mooy tura dëkk waaye, lu bari, dees na ko wax itam, ci araabi waa-isipt, misr di Isipt ci araab."} +{"id": "3607", "contents": "Ñaareelu Xareb Àdduna bi ab xare la woon bu laaloon àdduna bi. Mi tàkk ci bi Almaañ ak Itaali ak Imbratóor gu Sapoŋ bëggee noot àdduna bi ci diggante 1914-1918 g.j. Ñaari réew yii mu ci nekk daw na wuti ndimbal ci li ëpp ci réew yi mu defal ay tappoo. Bu ko defee yàggul dara lu bari ci réewi àdduna bi duggsi ci. Faraas sàkku woon na ci mbooleem ay sancoom ñu jàppale ko ci xeex bi, te jox koy nit. Jot naa dajale - ci ndimbalul Blees Jaañ - am mbooloom xare mu mag, mu xeex ci wetu Faraas lank sancuy Almaañ yi, ñu nangu ci Togóo ak Kamerun ak wàllug sowwu gi ci bëj-saalumu Afrik ak Tanganika (Tansani ci jii jamono). Ci atum 1939 g.j, la ab xare tàkkaat bu bees bu tàllaliku ba daj Tugal ak mbooleem réewi àdduna bi. Hitler njiitul Almaañ li daa gëmoon ne réewam mooy mi gën a kawe ci àdduna bi, kon yi ci des yépp dañoo war a toroxlu ciy tànkam, Itaali nag ak Sapoŋ dañoo àndoon ak moom ci loolu. Waaye réewi demokaraasi yi dañu koo lankoon."} +{"id": "3829", "contents": "Pullaar aw làkk la wu ñuy wax daanaka ci 20 réewi Afrig gu sowwu ak gu diggu, Dale ko ca pegi dexu Senegaal ba ci gu Niil, waaso yu pël, tukulóor ak yu lawbe ñooy ñi koy làkk. Ci cosaan pël yi ay sàmmkat lañu, waaye tay daanaka xeeti liggéey yépp lañuy def: yaxantu, béy, njëwrin, añs. Ci pullaar yi nekk Senegaal ak Gànnaar, ñi koy làkk lañuy wax ay \"haalpulaar'en\" (\"haalpulaar\" su dee kenn), baat baa ngi jóge ci \"Haalde\" di firi \"wax\". \"Haalpulaar'en\" yi ci pegu dexu senegaal ay pël lañu jàppe seen bopp donte yenn saa yi dañuy am weneen làkk. Ni ko Amadu Ampaate Ba waxe, \"Haalpulaar'en\" yi duñu aw waaso, waaye am mbooloom ay waaso yu bokk dëkke dex gi, tànn pullaar niki làkk wu njëkk, làkk wu ñépp bokk di wax, di ci jokkoo. Pullaar di nañu ko wax itam pël, pular walla fufulde, ci waa faraas pël lañuy wax di baat bu ñu abbee ci wolof."} +{"id": "5679", "contents": "Bii jukki ab junj rekk la. Man nga cee duggal sa loxo suqali ko ndeem am nga ci xam-xam ci anam yi Wikipedia taxawal Dencukaay:ASPNETlogo.png ASP.net misaalum xëtu ASP.aspx / ASP.asp <%@ Page Language=\"C#\" %>