ބޭންކު ހެދީ ވާދަވެރިކަން ބޮޑުކޮށް، އިންޓަރެސްޓް ކުޑަ ކުރަން
ރާއްޖޭގައި އިތުރު ބޭންކެއް ހެދުމުގެ މަގުސަދަކީ ބޭންކިން ދާއިރާގެ ވާދަވެރިކަން ބޮޑުކޮށް، އިންޓަރެސްޓް ރޭޓް ކުޑަ ކުރުމަށް ބާރު އަޅަން ކަމަށް ކޮމާޝަލް ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސް (ސީބީއެމް)ގެ އެއް ހިއްސާދާރު އަދި މަޝްހޫރު ވިޔަފާރިވެރިޔާ، ޗަމްޕާ ހުސެއިން އަފީފު މިއަދު ވިދާޅުވެއްޖެ އެވެ.
އަވަސް އަށް ދެއްވި ހާއްސަނ އިންޓަވިއެއްގައި ކްރައުން އެންޑް ޗަމްޕާ ރިސޯޓްސްގެ ޗެއާމަން އަފީފު ވިދާޅުވީ ބޭންކެއް ހެދުމުގެ ވިސްނުމަކީ އަފީފްގެ ބޭބެ، މަޝްހޫރު ވިޔަފާރިވެރިޔާ، މުހައްމަދު މޫސާ (އުއްޗު) ގެ ވިސްނުމެއް ކަމަށެވެ. އަފީފް ވިދާޅުވީ އެންމެ ފުރަތަމަ ރިސޯޓް ހަދަން މަސައްކަތް ކުރެއްވި އިރު އޭރު ރާއްޖޭގައި އިންޓަރެސްޓް ރޭޓް އުޅެނީ ވަރަށް ބޮޑު ކަމަށާއި އެކަމުގެ ސަބަބުން ވިޔަފާރި ފުޅާ ކުރަން ލޯނު ނެގުން އޮތީ ދަތިކަމަކަށް ވެފައި ކަމަށެވެ. އަދި ބޭންކެއް ހެދުމުގެ ހުވަފެން އައީ، މި ދާއިރާއަށް ވާދަވެރިކަން ގެނެސްގެން ލޯނު ފަދަ ފައިނޭންސް ލިބޭނެ އިންތިޒާމް ހަމަޖެއްސުމުގެ ވިސްނުމުގައި ކަމަށެވެ.
ބޭބެ، މުހައްމަދު މޫސާ، އުއްޗު ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސް ހެދުމުގެ މާކުރީގައި ގެންގުޅުނު ހިޔާލެއް މިއީ. އަޅުގަނޑުމެން އެންމެ ފުރަތަމަ [ޓޫރިޒަމް] ވިޔަފާރިއަށް އައިރު ބޭންކުގެ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓް އުޅެނީ 21-22 ޕަސެންޓުގައި. އެހެންވެ މި ހިޔާލުއައީ. މި އަށް ކޮމްޕެޓިޝަނެއް ދީގެން ނޫނީ އަޅުގަނޑަށް އެނގޭ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓް ކުޑަ ނުވާނެކަން، އަފީފު ވިދާޅުވި އެވެ.
ސީބީއެމް ހަދާފައިވަނީ ދުނިޔޭގެ އެކި ހިސާބުތަކުގައި 200 އެއްހާ ބްރާންޗު ހިންގާ، ސްރީ ލަންކާގެ ކޮމާޝަލް ބޭންކްގެ 55 ޕަސެންޓް ހިއްސާ އާއި ސީބީއެމްގައި ޓްރީ ޓޮޕްގެ 45 ޕަސެންޓް ހިއްސާ އޮންނަ ގޮތަށެވެ. މި ބޭންކް ހުޅުވާފައިވަނީ ގާތްގަނޑަކަށް 150 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ރައުސުލްމާލަކުންނެވެ.
އަފީފު ވިދާޅުވީ ބޭންކްތައް ގިނަވެ، ވާދަވެރިކަން ބޮޑުވާނަމަ އިންޓަރެސްޓް ރޭޓް ކުޑަ ކުރުމަށް އެހީއަކަށްވާނެ ކަމަށެވެ. އަދި ސީބީއެމްގެ މައިގަނޑު މަގުސަދަކީ ވެސް އެއީ ކަމަށް އަފީފު ވިދާޅުވި އެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެނގެނީ އެއް ބޭންކުން 11 ޕަސެންޓް ދީފައި، އެހެން ބޭންކެއް އެއަށް ވުރެ ދަށުން ދެންޏާ، ވިޔަފާރި ބޭނުންވާ ބޭންކުން އެއަށް ކުޑަ ކުރާނެކަން. މާކެޓުގެ ޑިމާންޑް އޮވެފައި، ނުދެވޭނެ ނަމަ ޖެހޭނީ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓް ކުޑަ ކުރަން، އަފީފު ވިދާޅުވި އެވެ.
އޭނާ ވިދާޅުވީ ބޭރުގެ ބޭންކެއް ރާއްޖެ އައުމުން މީގެން އެނގެނީ އިންވެސްޓާ ކޮންފިޑެންސް ކަމަށެވެ. އަދި
މިގޮތަށް ބޭންކެއް އައުމުން މިއީ އިންވެސްޓާ ކޮންފިޑެންސް ނޫން އެހެން އެއްޗެއް ނޫން. އަނެއްކާ މި ބޭންކްގެ އެއް ޕާޓްނަރަކީ ސްރީލަންކާގެ އެއްވަނަ ބޭންކް ގާތްގަނޑަކަށް. ދުނިޔޭގައި އެންމެ ރަނޅަށް ރޭޓިންދޭ ފުރަތަމަ 1000 ބޭންކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެއް ބޭންކް. މިކަން ވާތާ 10 އަހަރު ވެއްޖެ، އަފީފު ވިދާޅުވި އެވެ.
އަމީރު އަހުމަދު މަގުގައި ހުންނަ ހ. ފިލިގަސްދޮށުގޭގައި އޮފީސް ހުންނަ ސީބީއެމްއަކީ ހަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގައި ހުޅުވި ހަވަނަ ބޭންކެވެ.
150 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ރައުސްމާލަކާ އެކު ކޮމާޝަލް ބޭންކު ހުޅުވައިފި
ސަތޭކަ ފަންސާސް މިލިއަން ރުފިޔާގެ ރައުސްމާލަކާ އެކު، ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ އަމިއްލަ ބޭންކު ކަމަށް ވާ ކޮމާޝަލް ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސް (ސީބީއެމް) މިއަދު އިފްތިތާހުކޮށްފި އެވެ.
މަޝްހޫރު ވިޔަފާރިވެރިޔާ ޗަމްޕާ ހުސެއިން އަފީފްގެ ހިއްސާ އޮންނަ ޓްރީ ޓޮޕް އިންވެސްޓްމަންޓާއި ސްރީ ލަންކާގެ ކޮމާޝަލް ބޭންކު ގުޅިގެން ހުޅުވާ ބޭންކު އިފްތިތާހުކޮށް ދެއްވީ، ހޮޓެލް ޖެންގައި ކުރިއަށް ގެންދާ ރަސްމިއްޔާތެއްގައި ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީނެވެ.
މި ރަސްމިއްޔާތުގައި ޓްރީ ޓޮޕްގެ ޗެއާމަން ލާސް ޕެޓްރޭ ވިދާޅުވީ ސީބީއެމް އިން ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދުގައި މުހިއްމު ދައުރެއް އަދާ ކުރާނެ ކަމަށް އުއްމީދުކުރައްވާ ކަމަށެވެ. ހާއްސަކޮށް، ޑިޖިޓަލް ގައުމަކަށް ރާއްޖެ ބަދަލުވަމުން އަންނައިރު، ބޭންކިންގެ ދާއިރާ ވެސް އެ ގޮތަށް ބައްޓަންކުރުމުގައި އެ ބޭންކުން ވެސް ހިއްސާ ވާނެ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.
މިއަދު 11:00 ގައި ސީބިއެމްގެ ހިދުމަތް ފަށާއިރު ބޭންކިންގެ ހުރިހާ ހިދުމަތްތަކުގެ އިތުރުން ދެ އޭޓީއެމް އާއި ޑިޕޮޒިޓް މެޝިނެއްގެ ހިދުމަތް ލިބޭނެ އެވެ. އެ ބޭންކުން މޮބައިލް ބޭންކިންގެ އިތުރުން ވިސާ އަދި މާސްޓާ ކާޑު ދޫކުރަން ނިންމާފައި ވާއިރު، ވިޔަފާރިކުރާ ތަންތަނުގައި ކާޑު މެޝިން ބަހައްޓަން ވެސް ވަނީ ހަމަޖައްސާފަ އެވެ. މީގެ އިތުރުން، ހައުސިން ލޯނު، އަމިއްލަ ފަރާތްތަކަށް ދޫކުރާ ލޯނު އަދި ވިޔަފާރިތަކަށް ދޫކުރާ ލޯނު ވެސް ދޭން ނިންމާފައިވެ އެވެ.
އަމީރު އަހުމަދު މަގުގައި ހުންނަ ހ. ފިލިގަސްދޮށުގޭގައި މައި އޮފީސް ހުންނަ ސީބީއެމް އަކީ ރާއްޖޭގައި ހަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ހުޅުވާ ދެވަނަ ބޭންކެވެ. ރާއްޖޭގައި އެންމެ ފަހުން ހުޅުވީ 2011 ވަނަ އަހަރު މޯލްޑިވްސް އިސްލާމިކް ބޭންކް (އެމްއައިބީ) އެވެ.
ސީބީއެމްގައި ޓްރީ ޓޮޕްގެ 45 ޕަސެންޓް ހިއްސާ އޮންނައިރު، 55 ޕަސެންޓް ހިއްސާ ކޮންޓްރޯލް ކުރަނީ ލަންކާގެ އެންމެ ބޮޑު އަމިއްލަ ބޭންކު ކަމަށްވާ ކޮމާޝަލް ބޭންކުންނެވެ.
ރާއްޖޭގައި މިވަގުތު ހިންގަނީ ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސް (ބީއެމްއެލް) އަދި އެމްއައިބީގެ އިތުރުން ލަންކާގެ ގައުމީ ބޭންކް، ބޭންކް އޮފް ސިލޯން، ސްޓޭޓް ބޭންކް އޮފް އިންޑިއާ، ހަބީބް ބޭންކް، އެޗްއެސްބީސީ، މޮރިޝަސް ކޮމާޝަލް ބޭންކެވެ.
ދިވެހި އޮޑިޓު ފާމަކުން ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ބޭރުގެ ނެޓްވޯކަކާ ގުޅިއްޖެ
ރާއްޖޭގެ މަޝްހޫރު އޮޑިޓު ފާމެއް ކަމަށް ވާ އޭއެޗް އެންޑް އެސޯސިއޭޓްސް އިން ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް އެކައުންޓިން ނެޓްވޯކާ ގުޅި، ބޭރުގެ އެފަދަ ބަޔަކާ ގުޅުނު ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ފަރާތަށް ވެއްޖެ އެވެ.
ދުނިޔޭގެ 120 އަށް ވުރެ ގިނަ ގައުމެއްގެ ގާތްގަނޑަކަށް 200 އޮޑިޓް ފާމް ހިމެނޭ ކްރޯ ހޮވާތު އިންޓަނޭޝަނަލްއާ ގުޅުމާ އެކު، އޭއެޗް އެންޑް އެސޯސިއޭޓްސް ވަނީ ކްރޯވޭ ހޯވޮތު މޯލްޑިވްސްގެ ނަމަށް ބަދަލުކޮށްފަ އެވެ.
އެ ކުންފުނި ރީބްރޭންޑް ކުރުމަށް ރޭ ޗަމްޕާ ސެންޓްރަލް ހޮޓަލުގައި ބޭއްވި ރަސްމިއްޔާތުގައި މެނޭޖިން ޕާޓްނަރު ހަސަން މުހައްމަދު ވިދާޅުވީ އެ ކުންފުނީގެ ހިދުމަތްތައް ދެން ދޭނީ ކްރޯވޭ ހޯވޮތުގެ މިންގަނޑުތަކަށް ފެތޭ ގޮތަށް، އެ ފަރާތުގެ ފަންނީ އެހީތެރިކަމާ އެކު ކަމަށެވެ.
މީގެ ފަހުން އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސައްކަތްތަކުގެ ކޮލިޓީ އެޝުއަރެންސް ހަދައި ޗެކު ކުރަމުން ދާނެ ކްރޯވޭ ހޯވޮތު އިންޓަނޭޝަނަލް އިން، އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.
މާލޭގެ އިތުރުން ފުވައްމުލުގައި ވެސް އޮފީސް ހިންގާ ކްރޯވޭ ހޯވޮތު މޯލްޑިވްސް އަށް މޯލްޑިވްސް އިންލެންޑް ރެވެނިއު އޮތޯރިޓީ (މީރާ) އިން ވަނީ އޭ ކެޓަގަރީ ވެސް ދީފަ އެވެ. އޮޑިޓު ކުރުމާ ގުޅޭ ކަންކަމުގެ އިތުރަށް، އެކައުންޓިން އާއި ޓެކްސްގެ ކަންކަމުގައި އިރުޝާދު ދިނުމާއި އިންވެސްޓަރުންނަށް ލަފާ ދިނުން ފަދަ ގިނަ ހިދުމަތްތަކެއް އެ ފާމުން ދެ އެވެ.
ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބޮޑު އަދި އެންމެ މަގުބޫލް 10 އޮޑިޓު ފާމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކްރޯވޭ ހޯވޮތުގެ މެމްބަރަކަށް ވެވެނީ ވަކި ޝަރުތުތަކެއް ފުރިހަމަވާ ކުންފުނިތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހިދުމަތް ދޭ ގައުމެއްގެ ހާލަތު ރަނގަޅަށް އެނގުމާއި އެކަށީގެންވާ މިންވަރަކަށް ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވުން ހިމެނެ އެވެ.
ޓޫރިޒަމް އިންޑަސްޓްރީގެ ތަރައްގީއާ ބެހޭ މަޝްވަރާތަކެއް ފަށައިފި
ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމް ތަރައްގީކުރުމާ ބެހޭ ގޮތުން ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ އިސް ފަރާތްތައް ހިމެނޭ ގޮތަށް މަޝްވަރާ ބައްދަލުވުމެއް މިއަދު މާލޭގައި ފަށަައިފި އެވެ.
ޓޫރިޒަމް މިނިސްޓްރީން އިސް ނަގައިގެން ދަރުބާރުގޭގައި ކުރިޔަށް ގެންދާ ފޯރަމް އިފްތިތާހުކޮށް ދެއްވީ ޓޫރިޒަމް މިނިސްޓަރު މޫސާ ޒަމީރެވެ.
އެ ޖަލްސާގައި ވާހަކަދައްކަވަމުން މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވީ އެ ފޯރަމްގެ އެންމެ ބޮޑު ބޭނުމަކީ ޓޫރިޒަމް ތަރައްގީކުރުމަށް އިންޑަސްޓްރީގެ އިސް ފަރާތްތަކާއި ސަރުކާރާއއި ކަމާ ބެހޭ އެހެނިހެން ފަރާތްތައް ހިމެނޭ ގޮތަށް ބައްދަލުވެ މައުލޫމާތާއި ހިޔާލު އަދި ތަޖުރިބާ ހިއްސާކުރުން ކަމަށެވެ.
ޒަމީރު ވިދާޅުވީ އެ ފޯރަމް މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި އަލިއަޅުވާލާނީ ޓޫރިޒަމާ ގުޅުން ހުރި ތަފާތު ތިން ދާއިރާއަކާ ބެހޭ ގޮތުން ކަމަށެވެ. އެގޮތުން މަޝްވަރާކުރެވޭނީ ތިމާވެއްޓާއި ޒުވާނުން އަދި އިންސާނީ ވަސީލަތްތައް ތަރައްގީކުރުމާއި އޭވިއޭޝަން ދާއިރާއާ ބެހޭ ގޮތުން ކަމަށް މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވި އެވެ.
މި ފޯރަމްގައި ކަމާ ބެހޭ ދާއިރާތަކުގެ ބޭފުޅުން އެ ބޭފުޅުންނަށް ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތާއި ހިޔާލުދީ މަޝްވަރާކުރުން އޮންނާނެ. އަޅުގަނޑު އުއްމީދުކުރަނީ މި ފޯރަމުން ލިބޭ މައުލޫމާތުގެ އަލީ ޓޫރިޒަމް ދާއިރާ ތަރައްގީކުރުމަށް ބޭނުންވާ ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅުމަށް މުހިންމު މައުލޫމާތުތަކަށްވާނެ ކަމަށް، ޒަމީރު ވިދާޅުވި އެވެ.
މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވީ ޓޫރިޒަމް އިންޑަސްޓްރީ އަންނަނީ ވަރަށް ބާރަށް ކުރިއަރަމުން ކަމަށާއި ކުރިޔަށް އޮތް ފަސް އަހަރުގެ ތެރޭގައި އިތުރު ރިސޯޓްތަކެއް ހުޅުވޭނެ ކަމަށެވެ. އަދި އެއާއެކު ބައިނަލްއަގުވާމީ އިތުރު ބްރޭންޑްތައް ވެސް އަންނާނެ ކަމަށް ޒަމީރު ވިދާޅުވި އެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވޭ އެފަދަ ރިސޯޓްތައް ހުޅުވޭއިރު އެތަންތަނަށް ބޭނުންވާ މުވައްޒަފުންނަކީ ފުރިހަމައަށް ތަމްރީނުވެފައިވާ ބަޔަކަށް ހަދަން. އަޅުގަނޑުމެން މިދަނީ ޓިވެޓާއި އެޑިއުކޭޝަން މިނިސްޓްރީ ގުޅިގެން ޓޫރިޒަމް ދާއިރާ ހާއްސަކޮށްގެން މީހުން ތަމްރީނުކުރަމުން، މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވި އެވެ.
ޒަމީރު ވިދާޅުވީ ރަށްރަށުގައި ތިބި ޒުވާނުން ތަމްރީނުކުރުމަށް ބައެއް އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކާ އެކު ސޮއިކޮށްފައިވާ ކަމަށެވެ.
އެ ބައްދަލުވުމުގައި ޒަމީރު ވަނީ އިބްރާހިމް ނާސިރު އިންޓަނޭޝަނަލް އެއާޕޯޓް (އައިއެންއައިއޭ) ތަރައްގީކުރުމަށް ހިންގާ މަޝްރޫއާ ބެހޭ މައުލޫމާތު ވެސް ފޯރަމްގެ ބައިވެރިންނަށް ދެއްވައިފަ އެވެ. އެ މަޝްރޫއާ ބެހޭ ގޮތުން މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވީ އެއާޕޯޓް ތަރައްގީކޮށް ނިމުމުން ރާއްޖެ އަންނަ ޓޫރިސްޓުންގެ އަދަދު އިތުރުވެގެންދާނެ ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މިދަނީ އެ އެއާޕޯޓްގެ އިތުރުން ޓޫރިސްޓުންނަށް ފަސޭހައިން ދަތުރުކުރެވޭނެ ގޮތް ހެދުމަށް އިތުރު ޑޮމެސްޓިކް އެއާޕޯޓްތަކެއް ވެސް ތަރައްގީކުރަމުން، ޒަމީރު ވިދާޅުވި އެވެ.
ޓޫރިސްޓުންގެ އަދަދު އިތުރުކުރުމަށް އެކުލަވާލާ ޓޫރިޒަމް މާކެޓިން މާސްޓާ ޕްލޭނާ ބެހޭ ގޮތުން މިނިސްޓަރު ވިދާޅުވީ އެ މާސްޓަ ޕްލޭން އެކުލަވާލަނީ ރާއްޖެ އަންނަ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވާނެ ގޮތްތަކަކަށް ބަލައިގެން ކަމަށެވެ. އެގޮތުން މިހާރުގެ ޓޫރިޒަމް މާކެޓްގެ ހާލަތު އޮތްގޮތް ދެނެގަނެ، އިތުރު މާކެޓްތައް ހޯދުމަށް ކުރަން ޖެހޭ މަސައްކަތްތައް އަންނަ އަހަރު ފެށޭނެ ކަމަށް ވެސް ޒަމީރު ވިދާޅުވި އެވެ.
ބީއެމްއެލްގެ އިސްލާމިކް ބްރާންޗް ބުރާސްފަތި ދުވަހުގެ ރޭ ހުޅުވަނީ
ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސް (ބީއެމްއެލް)ގެ ފުރަތަމަ އިސްލާމިކް ބޭންކިން ބްރާންޗް އަންނަ ބުރާސްފަތި ދުވަހު ހުޅުވާ ގޮތަށް ހަމަޖައްސައިފި އެވެ.
އެ ބޭންކުގެ އޮފިޝަލް ވިދާޅުވީ އެ ބޭންކުން ހުޅުވާ ފުރަތަމަ އިސްލާމިކް ބޭންކު ބްރާންޗްގެ ހިދުމަތް އަންނަ އާދީއްތަ ދުވަހުން ފެށިގެން ކަސްޓަމަރުންނަށް ލިބެން ފަށާނެ ކަމަށެވެ. އަދި އެ ބްރާންޗުން ދޭނެ ހިދުމަތްތަކުގެ ތަފުސީލް ފަހުން ހާމަކުރާނެ ކަމަށް އެ އޮފިޝަލް ވިދާޅުވި އެވެ.
ބީއެމްއެލް އިން އިސްލާމިކް ބޭންކިންގެ ހިދުމަތް ދިނުމުގެ ގޮތުން އެ ބޭންކުގެ ހުރިހާ ބްރާންޗަކުން މިހާރު ވެސް ވަދިއާގެ ނަމުގައި ޕާސަނަލް އަދި ބިޒްނަސް އެކައުންޓް ކަސްޓަމަރުންނަށް ހުޅުވައިދެ އެވެ. އަދި އޭގެ އިތުރުން ބީއެމްއެލް އިސްލާމިކް ވިސާ ޑެބިޓް ކާޑް ގެ ނަމުގައި ކޭޝް ކާޑެއް ދޫކުރެ އެވެ.
އެ ބޭންކުގައި އިސްލާމިކް ބޭންކިންގެ ހިދުމަތާ ބެހޭ ގޮތުން ލަފާ ދިނުމަށް ރާއްޖެ އާއި ބޭރުގެ ދީނީ އިލްމުވެރިންތަކެއް ހިމެނޭ ޝަރީއާ އެޑްވައިޒަރީ ކޮމިޓީއެއް ވެސް އެކުލަވާލާފައިވެ އެވެ.
ކައުންސިލް އިންތިހާބުގައި ވޯޓުލާ މީހުންގެ ލިސްޓު އަންނަ ހަފްތާގައި އާންމުކުރަނީ
ލޯކަލް ކައުންސިލްތަކުގެ އިންތިހާބުގައި ވޯޓްލާ މީހުންގެ ދަފްތަރު އަންނަ ހަފްތާގައި އިއުލާން ކުރުމަށް އިލެކްޝަން ކޮމިޝަނުން ނިންމައިފިއެވެ.
ޓީވީއެމްގެ ރާއްޖެ މިއަދު ޕްރޮގްރާމުގައި ވާހަކަ ދައްކަވަމުން އިލެކްޝަން ކޮމިޝަންގެ މެމްބަރު އަހުމަދު އަކްރަމް ވިދާޅުވީ، ވޯޓުލާ މީހުންގެ ދަފްތަރު އަންނަ ހަފްތާގައި އިއުލާން ކުރުމަށް ނިންމާފައިވާއިރު އެއާއެކު ޝަކުވާތައް ހައްލުކުރަން ފަށާނެ ކަމަށެވެ.
ވޯޓްލާ މީހުންގެ ދަފްތަރުގައި އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނުހިމެނުމަށް ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރި ކަމަށާއި އެގޮތުން، މަރުވެފައިވާ މީހުންގެ ނަން އެ ލިސްޓުގައި ނުހިމެނޭގޮތަށް ހެދުމަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރިކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ މަގުސަދަކީ ފުރިހަމަ ވޯޓް ލާ މީހުންގެ ދަފްތަރަކާއެކު ވޯޓްލުން ކުރިއަށް ގެންދިއުން، އަކްރަމް ވިދާޅުވިއެވެ.
މިފަހަރު އިންތިހާބުގައި ބައިވެރިވާ ކެނޑިޑޭޓުންނާއި މޮނީޓަރުންގެ އިތުރުން އޮބްޒާވަރުންނަށް އޮންލައިންކޮށް ބައިވެރިވުމުގެ ފުރުސަތު ހުޅުވާލުމަށް ނިންމާފައިވާއިރު ރާއްޖޭގެ ތިން ސަރަހައްދެއްގައި އީވޯޓިން ނެގުމަށްވެސް ވަނީ ނިންމާފައެވެ.
މިފަހަރު ޖުމުލަ 259 ކައުންސިލަކުން 651 ކައުންސިލަރުން ހޮވުމަށް ވަނީ ނިންމާފައެވެ. އޭގެތެރޭގައި 179 ރަށު ކައުންސިލުން 561 ކައުންސިލަރުން އަދި 19 އަތޮޅު ކައުންސިލުން 57 ކައުންސިލަރުން ހޮވުމަށް ވަނީ ނިންމާފައެވެ. ފުވައްމުލަކާއެކު ތިން ސިޓީ ކައުންސިލަކުން 23 ކައުންސިލަރުން ހޮވުމަށްވެސް ވަނީ ނިންމާފައެވެ.
ލޯކަލް ކައުންސިލްތަކުގެ އިންތިހާބު ބޭއްވުމަށް ނިންމާފައިވަނީ އަންނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހުގެ 14 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.
ވިސާމާއި ލީވާން ފުލުހުންނަށް ހުރަސް އަޅަނިކޮށް ނުދެކެން: ހެކިން
ރާއްޖެ ޓީވީގެ ނޫސްވެރިޔާ މުހައްމަދު ވިސާމް އާއި ލީވާން އަލީ ނަސީރު ފުލުހުންނަށް ހުރަސް އަޅައި ފުލުހުންގެ ދައުރު އަދާކުރަން ދަތިކުރަނިކޮށް ނުފެންނަ ކަމަށް ދިފާއުގައި ހުށަހެޅި ހެކިން ބުނެފި އެވެ.
ދައުލަތުން، ވިސާމް އާއި ލީވާންގެ މައްޗަށް އުފުލި ދައުވާގައި ބުނެފައިވަނީ ނޮވެމްބަރު މަހުގެ ދެ ވަނަ ދުވަހުގެ ރޭ 7:45 އެހައިކަންހާއިރު، ފުލުހުންނާއި ސިފައިން މާލޭގައި ހިންގި ޚާއްސަ އޮޕަރޭޝަނެއްގައި މާފަންނު ސްޓޭޑިއަމް ސަރަހައްދު ބަންދުކޮށްފައި ވަނިކޮށް އިސްކަންދަރު ކޮށި ދޭއް ކައިރީގައި ތިބި މީހުން ދިޔުމަށް ފުލުހުން އެންގި ވަގުތު، ފުލުހުންގެ އަމުރަށް ނުކިޔަމަންތެރިވި މީހަކު ހައްޔަރުކުރަން އުޅެނިކޮށް ޕޮލިސް ކޯޕްރަލް މުހައްމަދު ޝާހީންގެ ގައިގައި ވިސާމް ފަހަތުން ބައްދާލުމަށްފަހު ފަހަތަށް ދަމާފަގެންފައިވާ ކަމަށެވެ.
އެމައްސަލައިގައި މިއަދު ބޭއްވި އަޑުއެހުމުގައި ދިފާއުގައި ހުށަހެޅި ތިން ހެކިންވެސް ބުނެފައި ވަނީ ފުލުހުންގެ ދައުރު އަދާކުރަން ވިސާމާއި ލީވާން މަސައްކަތް ކުރި ތަނެއް ނުފެންނަ ކަމަށެވެ. ދިފާއުގައި ހެކިބަސް ދީފައިވަނީ ރާއްޖެ ޓީވީގެ ސީއޯއޯ ހުސައިން ފިޔާޒު މޫސާ އާއި އެޓީވީގެ ދެ ނޫސްވެރިން ކަމަށްވާ ހުސައިން ފަރިޔާޒު އާއި މުރުޝީދު އަބްދުލް ހަކީމެވެ.
އެމައްސަލައިގައި މިރޭ ވަނީ ދައުލަތުގެ ފަރާތުން މައްސަލަަަ ސާބިތުކުރުމަށް ހުށަހެޅި ދެ ފުލުހެއްގެ ހެކިބަސްވެސް ނަގައިފައެވެ. ހެކިބަސް ދެމުން ދެ ފުލުހުންވެސް ބުނެފައިވަނީ ވިސާމް އާއި ލީވާން ފުލުހެއްގެ ގައިގައި އޮޅުލައިގަނެގެން އުޅުނުތަން ފެނުނު ކަމަށެވެ.
މައްސަލާގައި ހުށަހެޅި ހުރިހާ ހެކިންގެ ހެކިބަސް މިއަދު ވަނީ ނަގާ ނިންމާފައެވެ. އަދި ނޮވެމްބަރު މަހު ބާއްވާ އަޑުއެހުމުގައި އޮންނާނީ ހުލާސާ ބަޔާން އިއްވުން ކަމަށް އިސް ގާޒީ އަބްދުލް ބާރީ ޔޫސުފް ވިދާޅުވި އެވެ.
އައިއެންއައިއޭއަށް ދިމާވި ކަރަންޓުގެ މައްސަލަ ހައްލުކޮށްފި
އިބްރާހިމް ނާސިރު އިންޓަނޭޝަލް އެއާޕޯޓް (އައިއެންއައިއޭ) އަށް ދިމާވި ކަރަންޓުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރެވިއްޖެއެވެ.
އެމްއޭސީއެލްގެ މެނޭޖާ ކޯޕަރޭޓް ކޮމިއުނިކޭޝަން ހަސަން އަރީފް ސަން އަށް ވިދާޅުވީ، އެ އެއާޕޯޓަށް ދިމާވި ކަރަންޓުގެ މައްސަލަ ހައްލުކޮށް މުޅި އެއާޕޯޓަށް ކަރަންޓް ދީފައިވާ ކަމަށެވެ.
ކަރަންޓް ކެނޑެން މެދުވެރިވީ މައި އިންޖީނަކަށް ދިމާވި މައްސަލައެއްގެ ސަބަބުން ކަމަށާއި އެކަން ހައްލުކޮށްފައިވާ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
މިއަދު ހެނދުނުން ފެށިގެން އައިއެންއައިއޭގެ ބޮޑު ބަޔަކުން ކަރަންޓް ކެނޑުނުއިރު މިރެއާ ހަމައަށް ވެސް ދޭތެރެދޭތެރެއިން ދިޔައީ ކަރަންޓު ކެނޑެމުންނެވެ. ޑޮމެސްޓިކް ޓާމިނަލްގައި އޭރު ކަރަންޓް ނެތުމުން އެތެރޭގެ އުދުހުންތަކަށް ވަގުތީ ގޮތުން ބޭނުންކުރީ އިންޓަނޭޝަނަލް ޓާމިނަލްއެވެ.
ހަސަން ވިދާޅުވީ، ކަރަންޓު ކެނޑުނު ނަމަވެސް އެކަމާ ގުޅިގެން އެއްވެސް ފުލައިޓެއް ޑިލޭވެފައި ނުވާއިރު، އޮޕަރޭޝަނަށް އެއްވެސް މައްސަލައެއް ދިމާނުވާ ކަމަށެވެ.
އަހަރެން އުޅެނީ ގުރޭޑު ނުވައެއްގައެވެ.
އާދެ އަހަރެންގެ އުނަގަނޑާހަމައަށް ފައިބާ އިސްތަށިގަނޑު ވަރުގަދަވެފާ ބޯވެސްމެއެވެ.
އަހަރެންގެ ހަށިގަނޑުގެ މިންތައް ކަލޭމެން ބަލާލަން ބޭނުންވާނެ ކަންޔަގީނެވެ.
ތިރީސް އިންޗި ސައުވީސް އިންޗި އަށާވީސް އިންޗިއެވެ.
މޭގެ ވަށައިގެން ތިރީސް އިންޗިއެވެ.
އެހެންވީމާ އަހަރެންގެ އުރަމަތިވެސް މާކުޑައެއް ނޫނެއްނޫންހެއްޔެވެ.
އުނަގަނޑުގާ ސައުވީސް އިންޗި ހުރީ އަހަރެންނަކީ މާފަލަ ކުއްޖެއް ނޫންވީމައެވެ.
އަދި ކީއްހެއްޔެވެ.
މީހުން އެބުނާ ކަހަލަ ހިމަތޮޅި އަންހެންކުއްޖެކެވެ.
ކޮންމެގޮތެއްގައިވެސް އަހަރެންގެ ބުޑުމަތީގައި އަށާވީސް އިންޗި ހުރެއެވެ.
ދެން ކަލޭމެންކަހަލަ ހިތްކާފަރު މީހުން ހިތަށް އަރުވާނެ އެއްޗެއް އަރުވާށެވެ.
އެއްދުވަހަކު ލާނެތް ފިރިހެނަކު ބުނި އެއްޗެއް ބުނެދީފާނަމެވެ.
އެއީ އަހަރެން ސުކޫލަށް ދާން ދަނިކޮންނެވެ.
އެތާގައި ތިބީ ދެ ފިރިހެނުންނެވެ.
އަހަރެން ފަސްދިނީމާ އެތަނުން އެކަކު ބުނިއަޑު އަހަންނަށް އިވުނެވެ.
އެއޮށްދާ މަންޖެއެއް ނިކަންދެކިބަލާށެވެ. 
އެއޮށް ބުޑުކޮޅެއްތާ ދޯއެވެ.
ފިސާރި ޒާތްގަނޑު ބޮޑު ވާނެހެން ހީވެއެވެ.
އަހަރެން ވަރަށް ހިނިއައެވެ.
ފިރިހެނުން އެކަހަލަ އެއްޗެތި ބުނެލީމާ އަހަރެން ވަރަށް އުފާވެއެވެ.
އަހަރެން މާ ދޮން ނޫންނަމަވެސް އެވަރެޖު ގޮތެއްގައި ވިސްނާއިރު ކަޅުކުއްޖަކައްވެސް ނުވާނެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ހުރިހާވެސް ހިތާމައަކީ އަހަރެންގެ ކެސްތައް މަދުކަމެވެ. 
ފިނދުގާ ލޯލިގޯތަށް މަދުމަދުން ފަޅާފައި ހުރެއެވެ. 
ދައްތަގެ ފިނދުގައި އެހުންނަހެން ބޯކަޅު ޖަންގައްޔެންހެން އަހަރެންގެ ފިނދުންވެސް އިސްތަށިފަޅާނެ ނަމައޭ ހިތަށް އަރައެވެ. 
ދައްތަގެ ކިހިލިފަތް ދަށުގައިވެސް ވަރަށް ބައިވަރު އިސްތަށި ހުރެއެވެ. 
އެކަމަކު ކިހިލިފަތްދަށުގައި އިސްތަށި ފެޅީމާ އަހަންނަކަށް ރީއްޗެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ހަދާގޮތަކީ ފެންވަރަން ވަދެފާ ކިހިލިފަތްދްށުން އިސްތަށިތައް އުފުރަނީއެވެ. 
އެހެން ހެދީމާ ވަރަށް ނުފަޅައެވެ.
ދެން މިހާރު އަހަރެންނާ ބެހޭ ގޮތުން ކަލޭމެނަށް ހުރިހާ ވާހަކައެއް މި ކިޔާދެވުނީއެވެ.
އެކަމަކު އަދިވެސް އަހަރެން ބުނެދޭންވެގެން މިއުޅޭ ވާހަކަޔަކާ ހިސާބަކަށް ނުދެވެއެވެ.
އެވާހަކަޔަކީ އަހަރެން އެންމެ ފުރަތަމަ މީހަކާ މޮށުނު ގޮތުގެ ވާހަކައެވެ.
އުމުރުގެ މިހިސާބުގާ އަހަރެން މީހުނާ މޮށެން ފަށާފީމެވެ.
އަހަރެންނަށް ކަމުދަނީ އަހަރެނަށްވުރެ އުމުރުން ގިނަދުވަސްވެފާ ހިސާބަކަށް ތަޖުރިބާ ލިބިފައި ތިބޭ ފިރިހެނުންނެވެ.
ސުކޫލުގެ ފުރަތަމަކޮޅުގާ އަހަރެން ލޯބީގެ ދައުރެއްވެސް ކުޅެލީމެވެ.
ކޮންމެ އަމީނިއްޔާ ކުއްޖަކަށް މަޖީދިއްޔާއިން ލޯބިވެރިޔަކު ހުންނަ ފަދައިން އަހަރެންވެސް ހިތާވެގެން އުޅުނީ މަޖީދިއްޔާ ކުއްޖަކާއެވެ.
އޭނާގެ އުމުރުން ސޯޅައަހަރެވެ.       އިސްކޮޅު އަހަރެންނާ ދާދި އެއްވަރެވެ. 
ލޯބި ފެށިގެން އަހަރުދުވަސް ވީއިރުވެސް ކިސް ކޮށްލެވޭ ހިސާބަށްވެސް އަހަރުންގެ މިނިވަންކަން ތަރައްގީއެއް ނުވެއެވެ. 
ސަބަބަކީ މަދަރުސާއިން އޮންނަ ހިފެހެއްޓުމެއްކަމެއް ނުވަތަ މައިންބަފައިންގެ ބެލުން ބޮޑުކަމުން ވާގޮތެއްކަމެއް ނޫނީ އަމްޖަދުގެ ފިނޑިކަމުންވާ ގޮތެއް ނޫންކަމެއްވެސް ނޭންގެއެވެ.
އަހަރެންނަށް ބޮޑަށް ޔަގީންވަނީ ފަހުން މިބުނިގޮތް ވުމާއެވެ.
މިހެން މިބުނި ގޮތަކީ އަހަރެންނާއި އޭނާ ރޭގަނޑު ބާރަ ޖަހަންދެންވެސް އަހަރެންގެ ގޭގައި ތިބެމެވެ.
އެތަނަށް އެހެން މީހަކު ނުނިކުންނާނެއެވެ.
ދިހަގަޑިބައި އެހާކަންހާއިރު ދައްތައާއި ބޭބެވެސް ނިދާފާނެއެވެ.
ދެން ތިބޭނީ އަހަރެންނާއި އަމްޖަދު ހަމަ އެކަންޏެވެ.
އަހަރެންގެ ހިތް އޭނާގެ އަތްލުމަކަށް އޭނާގެ ލޯބިލޯބި ފިރުމުންތަކަކަށް އަދި ކިސްތަކަކަށް އެދި ކުދިކުދި ވާއިރުވެސް އޭނާ އިންނާނީ ސުކޫލުގެ ކޮންމެވެސް ފީކަޅާ ވާހަކައެއް ކިޔާދޭށެވެ.
އެއްރޭ އަހަރެންނަށް އެގޮތަށް ކެތް ނުކުރެވިގެން މަޑުމަޑުން އޭނާކައިރިއަށް ޖެހިލާފައި އޭނާގެ ކޮނޑުގައި އަހަރެން ބޯ އަޅާލާފީމެވެ. 
އަމްޖަދަށް ހީވީ އިލެކްޓުރިކު ސޮކެއް ލިބުނީ ހެންނެވެ.
ކުއްލިއަކަށް ހާސްވެގެން ތެޅިގެންފާ މީހަކު އަތުވެދާނޭ ކިޔާފާ ދުރަށް ޖެހިލާފިއެވެ.
އެރޭ ވަރަށް ލަދު ގަތެވެ.
އަދި އެހާމެ ރުޅިވެސް އައެވެ.
އޭގެ ފަހުން މިވީ ދޮޅު އަހަރުގެ ތެރޭގައި އަމްޖަދު އަހަރެންނާއި ކިސް ކޮށްލީ ހަމަ އެންމެ ދިހަ ފަހަރުއެވެ.
އެވަރުވެސް އަހަރެން ގުނައިގެން ބަލަމެވެ.
ކިސް ކުރުމުގެ އިތުރު އެއްވެސް އަމަލެއް ނުހިންގައެވެ.
ގިނަ ރޭރޭ އަހަރެން ނުކުންނަނީ ކިރުހިއްޕިވެސް ނާޅައެވެ.
އެއީވެސް އޭނާ އަހަރެންގެ ބުކާއި ކުޅެލާތޯއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް ނޭގިގެން އޭނާގެ އަތް އަހަރެންގެ ބުކުގާ ޖެހުނު ރޭވެސް ފާޑަކަށް ރަކިވެފާ މާފުކުރާށޭ ބުނީއެވެ.
ކޮން މާފެއް ކުރާކަށް ހެއްޔެވެ.
އަހަރެން މި އިނދެގެން ހަލާކުވަނީ އޭނާ އެތަންތާގައި ލޯބިކޮށް ނުލައިގެންނެވެ. 
ކޮންމެއަކަސް އެރޭގެ ފަހުން އަހަރެން އަމްޖަދުދެކެވެސް އަދި އެއުމުރުގެ އެހެން ހުރިހާ ޅަޒުވާނުން ދެކެވެސް ފޫހިވީއެވެ. 
އެއުމުރުގެ ހުރިހާ ޅަޒުވާނުންނޭ މިބުނީ ފޯރި ނަގަނަގާފާ މިއުޅޭ ސުކޫލު ކުދިންތަކުގެ ވާހަކައެވެ.
އަމްޖަދު ފެނުނީމާ ފުރަތަމަކޮޅު އެ ލިބޭ އުފަލާ ދަށްބަނޑަށް އަރާފައިވާ ބާރުގަނޑު މިހާރަކު އިހުސާސްއެއް ނުކުރެވެއެވެ.
ލޯތްބަކީ އެއްވެސް ތާކުންތާކުނުޖެހޭ އެއްޗެއްކަން މިހާރު ކަށަވަރު ވެއްޖެއެވެ. 
އުފަލެއް އަރާމެއް ނެތި ބައިސާތަކަށް މާފޮޅުވުން މިއީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ. 
ފިރިހެން ކުއްޖަކާ ރައްޓެހިވުމުގެ އެންމެބޮޑު މަގުސަދަކީވެސް އަހަރެމެންގެ ޖިންސާއި ތަފާތުވެފާ އެމީހުންގެ އެހުންނަ ގުނަވަންތަކުގެ އަރާމު ލިބުން ނޫންބާއެވެ.
އެހެންވީއިރު ކޮން ބައިސާތަކެއް ހެއްޔެވެ. 
ކީއްކުރަން ފޮޅުވާ މާތަކެއް ހެއްޔެވެ.
ފުރަތަމަވެސް ދެމީހުން ދެމީހުންނަށް ގަބޫލުވެ ލޯތްބޭ މިކިޔާ އެދުންވެރިކަމުގެ ހުޅުކޮޅު ރޯވުމުން ދެން އެވީ އަވަހަށް އެއުފާ ލިބިގަންނާކަށް ނޫންބާއެވެ.
ދުނިޔެއަކީ ފާލަމެކެވެ.
ގިނަ ގޮތްގޮތުން ގިނަކަންކަމުގާ ތަޖުރިބާ ހޯދާ ގިނަމީހުންނާ ގުޅިއުޅުން އެއީ އިންސާނީ ތަބީޢަތް ކަމުގާވާއިރު މިގޮތް މާރަނގަޅެވެ. 
ހުކުރު ދުވަހު އަހަރެން ބޭބެ ގޭގައި ހުރެލާފައި ގެއަށް އަންނަމުން އަމްޖަދުމެން ގެއަށް ވަދެއްޖައިމެވެ.
އެގޭގައި އުޅެނީ އަމްޖަދާއި އަމްޖަދުގެ ބޭބެ އަސްރަފާއި އަސްރަފުގެ އަންހެނުން ޝަރީފާއެވެ.
ދެން އެދެމަފިރިންގެ ހައަހަރަށްދާ ކުޑަ ފިރިހެން ކުއްޖެކެވެ.
އެ ދަރިފުޅު ފައިސަލް އަހަރެންދެކެ ވަރަށް ލޯބިވެއެވެ.
އަނެއްކޮޅުން އަސްރަފާއި ޝަރީފާވެސް ވަރަށް ހެވެ.
އަމްޖަދާއި އަހަރެންގެ ގުޅުން މިހާރު ދެމިއޮތުމުގެ ސިއްރަކީ މިއުފާވެރި އާއިލާއެވެ.
އަސްރަފަކީ އިސްކޮޅުން ދިގު ހިމަތޮޅި ޒުވާނެކެވެ.
އޭނާގެ އުމުރު އަހަރެން ލަފާ ކުރާ ގޮތުގައި ތިރީސް ބައްތިރީސް އަހަރު ވަރު ވެދާނެއެވެ. 
މޫނުމަތި ހިމަތޮޅި ވެފައި ހެޔޮވަރު ވަރެއްގެ މަތިމަހެއް ފަޅުވާފާ ހުރެއެވެ. 
މަތިމަހުގެ އިސްތަށިތައް މާ ބޯ ނޫން ނަމަވެސް ކަޅުކުލަ ގަދައެވެ. 
އަަޝްރަފް މީ އަހަރެން މިބުނާ ކަހަލަ ހިތްދަމައި ގަންނަ ގޮތް ތަކެއް އެކުލެވިގެންވާ މީހެކެވެ.
އެގެއަށް އަހަރެން ދާ ފަހަރު ފަހަރަށް ވެސް އަޝްރަފް އެކަނި ހުއްޓާ ދިމާވެއްޖެނަމަ ކޮންމެވެސް ލާނެތް ބަހެއް ބުނެ ލާނެއެވެ. 
މީނާ ވެސް މިހާރު ބޮޑު މީހެއްގެ ފާޑު ޖަހަން ފަށައިފި ދޯއެވެ. 
އަދި އަހަރެމެންނަށް މީހުނާ އިނދެވުންލެއް މާ އަވަހީއެވެ.
މިކަހަލަ ޖުމްލަތައް ވަށްބަހުން އަހަރެންނާ ދިމާއަށް ބުނެލާނެއެވެ. 
މިއަދު އާދެ ހުކުރު ދުވަހު ، އަހަރެން އެގެއަށް ވަދެ އަމްޖަދުގެ ކޮޓަރި އަށް ދިޔައިރު އެތާގައި އެއްވެސް މީހަކު ނެތެވެ. 
އެހެންވީމާ އަހަރެންވެސް ބަދިގެ ފަރާތް ބަލައިލީ ފައިސަލް ފެނޭތޯއެވެ. 
އެ ފަރާތުގައިވެސް މީހަކު ނެތެވެ. 
ދެން ދާންވެގެން ހިގައިގަތްތަނާ ގިފިލީގެ ދޮރު ހުޅުވާލާފައި އެނިކުތީ އަޝްރަފެވެ. 
އަހަރެން ފެނިފައި އަހަ ހަސީނާ ހެއްޔެވެ، މި ގަޑީގައި ކޮން ވަޑާމެއް ހެއްޔެވެ  އޭނާ އަހާލިއެވެ. 
މީ ބޭބެ ގެއަށް ގޮސް ލާފައި ދަމުން ޖައްސާލީއެވެ.
އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އަަޝްރަފް ހުރީ ތުވާއްޔެއް އަނދެގެންނެވެ. 
އޭނާ އެ ނިކުތީ ފެންވަރައިގެންނެވެ. 
ބޯވެސް ވަނީ ހޭވިފައެވެ. 
ހަށިގަނޑުގައި ހުރި ހަރު މަސްތައް ފެނުމުން އަހަރެން ނަށް ފާޑެއްގެ ބުނަން ނޭނގޭ ކަހަލަ ގޮތްތަކެއް ވާން ފަށައިފިއެވެ.
ފާޑަކަށް އެކަމާ ލަދުވެސް ގެންފިއެވެ.
މިއަދު ޝަރީފާއާއި ފައިސަލްވީ އޭނާގެ މަންމަ ގެއަށް ގޮހެވެ. 
އަަޝްރަފް ބުންޏެވެ.
ހިނގާށެވެ.
ގޭތެރޭގައި އިށީދެ ލާފައި ނޫނީ ދެން ގޮސްގެން ނުވާނެއެވެ. 
އަމްޖަދު ކޮބައިހެއްޔެވެ. 
އަހަރެން އަހާލީމެވެ. 
ބަލަ، ނުބުނޭ ހެއްޔެވެ. 
އޭނާ މިއަދު ގޮސް ވީ ހުޅުލޭ ގައެވެ. 
އަހަރެން ހީކުރިީ ކަލޭ ވެސް ގެންދާނެ ކަމަށެވެ. 
އަަޝްރަފް މިހެން ބުނެފައި ހިގައިގެންފިއެވެ. 
އަންނާށެވެ. 
އަަޝްރަފްގެ ފަހަތުން އަހަރެން ވެސް ގޭތެރެއަށް ވަދެއްޖައިމެވެ.
އޭނާ ހިނގާ ގޮސް މަޑުކޮށްލީ އޭނާގެ ކޮޓަރި ކައިރީގައެވެ. 
ދޮރު ހުޅުވާލާފައި އަހަރެން ވަންނަންވެސް މަޑުކޮށްލިއެވެ. 
އަހަރެން ކުޑަކޮށް ޖެހިލުން ވިއެވެ. 
ޖެހިލުންވީ އޭނާ އަހަރެން ނަށް ކަމެއް ކޮށް ފާނޭތީވެ ބިރަކުން ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގައިވާ ޚިޔާލު ތަކުގެ ސަބަބުން ގެންފައިވާ ލަދަކާއި ހެދިއެވެ. 
ވަންނާށެވެ. 
އަހަރެން ކަލެއަކަށް ކަމެއް ނުކުރާނަމެވެ. 
އޭނާ ލާނެތް ފާޑަކަށް ބުންޏެވެ. 
ނުވަންނަން މިއުޅެނީ ކަލޭ ކަމެއް ކޮށް ފާނޭތީއެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ޖެހިލުން ކުޑަ ކޮށް ލާފައި ބުނީމެވެ.
އަދި އަޝްރަފް ގެ ގައިގައި ޖެހޭ ނުޖެހޭ ހިސާބުން އެތެރެއަށް ދެމިގެންފީމެވެ. 
އެވަގުތު އަޝްރަފް ދޮރުފަތުގައި ހިފަހައްޓާފައިވާ އަތް ދޮރުފަތުން ނައްޓާލައި ތިރިކޮށްލުމުގެ ސަބަބުން އޭނާގެ އިނގިލިތަކުން އަހަރެންގެ ބުކުގައި ކޭއްތިލިއެވެ. 
އޯ  އޮ އައްދޯތް. 
ކުއްލިއަކަށް ޖެހިލާ ފައި އޭނާ ބުންޏެވެ. 
އެހާ ކުޑަ ކުޑަ ޖެހިލުމަކުންވެސް އަހަރެން ކިރުހިއްޕި ނާޅާ ހުރިކަން އޭނާ ދެނެގަތީއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ލަދެއް ނުގަނެ އެވެ. 
އެ އަޅާ ކަށް އަދި ނުޖެހޭ އަހަރެން ބުނީމެވެ.
އެއޯ ،ގައިމު ބޭރުން ފެންނަ އިރު މާކުޑައެއް ނޫނެވެ. 
އޭނާ މިހެން ބުނަމުން ހީލި އެވެ. 
އަހަރެން އެއްޗެކޭ ނުބުނަމެވެ. 
އަަޝްރަފް ދޮރު ލައްޕާލާފައި ހިގައި ގޮސް އެތާ ހުރި ގޮޑިއެއް ގެ މަތީގައި ހުރި ކުޅޭކުޅޭ ލޮޓަރެއް ނަގާ މޭޒުމަތީގައި ބެހެއްޓުމަށްފަހު އަހަރެން އިށީނުމަށް އެދެފިއެވެ. 
އަހަރެން  އިށީނީމެވެ. 
ކަލޭ ނުބަލާ އިންނާށެވެ. 
އަހަރެން ހެދުން ބަދަލު ކޮށްލާނަމެވެ.
އޭނާ ބުންޏެވެ.
 އެހެނެއްނުވާނެއެވެ. 
ބަލާނަމެވެ. 
އަހަރެން ވެސް އޭނާއަށް ވުރެ ދޮށި ވާންވެގެން ބުނީމެވެ. 
ހަމަ ލަދުގަންނަންޏާ ލަދުގަންނާނީ ކަލޭ އެވެ. 
މިހެން ބުނުމުން އޭނާ އަލަމާރި ހުޅުވާލާފައި އިސްތިރި ކޮށްފައިހުރި ގަމީހަކާއި ފަޓުލޫނެއް ނަގައިފިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ކުރިމަތީގައި އޭނާ ފަޓުލޫނު ލާއިރު އޭނާގެ ހީސި ފެންނާނެ ބާއެވެ.
މި ޚިޔާލު ހިތަށް ވަނުމާއިއެކު އަހަރެންގެ ހިތް އަވަސް ވާން ފަށައިފިއެވެ.
އަދި ނުބަލާން އިނަސް އަޝްރަފް އާއި ދިމާއަށް ވައްކަޅިން ބެލެން ފަށައިފިއެވެ.
އެތެރެހައްޓާއި އުނަގަޑުމައްޗާއި އެއްކޮށް ފާޑެއްގެ ފިތުމެއް އިޙްސާސް ކުރެވެން ފަށައިފިއެވެ. 
އަހަރެންގެ މޭމަތި ވެސް ހެދުމުގެ ތެރޭގައި ހުރެގެން ބޮޑުވާހެން ހީވާން ފަށައިފިއެވެ. 
އަދި އެއާއެކު އަހަރެންނަށް ކުއްލިއަކަށް ދެބުއް ގަޔާލާ ފިތާލެވިއްޖެއެވެ. 
އެހެން ހަދާލުމުން މާ ބޮޑަށް ހިތް ކާފަރު ވާން ފަށައިފިއެވެ. 
އަހަރެންނަކަށް އަދި މިވީހާ ތަނަށް ބޮޑު ފިރިހެނެއްގެ ޒަކަރު ފެނިފައެއް ނެތެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް ފޮތް ފޮތުން ފާޑު ފާޑުގެ ފޮޓޯ ތައް ދެކެމެވެ.
އަހަރެންގެ ހިތުގައި މިހާރު އުފެދޭ ސުވާލަކީ ފޮޓޯ ތަކުން މި ފެންނަހާ ރީތި ވަރުގަދަ ޒަކަރު ފިރިހެނުންނަށް ހަމަ ޙަޤީޤަތުގައި ވެސް ލިބިފައި ވޭބާވައެވެ.
ތިޔަ ކުރަނީ ކޮން ޚިޔާލެއް ހެއްޔެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އަޝްރަފް މިހެން ބުނުމުން އަހަރެން ސިއްސައިގެން ދިޔައެވެ. 
އަދި ކުރެވުނު ޚިޔާލުތަކާއި އެއްގޮތަށް އަހަރެންގެ ޙިއްސުތައް އަމަލު ކުރަން ފެށުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަހަރެންނަށް ފުރަތަމަ ކަޅި ވެސް އެއްލުނީ އަޝްރަފްގެ ކުރިމަތި ފަރާތަށެވެ. 
ހަމަ މިހެން ހަދާލުމުން އޭނާ ހޭންފަށައިފިއެވެ. 
ކަލޭ ތީ ހާދަ ހިތް ކާފަރު ކުއްޖެކެވެ. 
މިހެން ބުނެފައި އޭނާ އަހަރެން ނާއި ދިމާއަށް އަންނަން ފަށައިފިއެވެ. 
އަތުގައި އޮތް ގަމީހާއި ފަޓުލޫނު މޭޒުމަތީގައި ބޭއްވުމަށްފަހު އަހަރެންގެ ކުރިމައްޗަށް ހުއްޓިއްޖެއެވެ. 
އޭރު އަހަރެންގެ ހިތުގެ ހިނގުން އަވަސް ކަމުން ދެންމެދެންމެ ހަށިގަނޑުން ބޭރަށް ހިތް ފުންމާލަން އުޅޭ ކަހަލަ އެވެ. 
އަހަރެންގެ ފަރުޖުގެ ތެރޭގައި ތެތް ކަމެއް ވެސް އިޙްސާސް ވާން ފަށައިފިއެވެ. 
އަޝްރަފް މިހާރު ހުރީ ސީދާ އަހަރެންގެ ކުރިމަތީގައި އެވެ. 
އަހަރެން ކިރިޔާ ގުދުވެލިޔަސް އޭނާގެ ބަޑުގައި މޫނުޖެހޭ ހިސާބުގައެވެ. 
އޭނާގެ ގައިން ނައިޓްސް ކާސްޓިލްގެ ސައިބޯނި ވަހާއި ހަށިގަޑުގެ ވަސް އަހަރެން ނަށް ދުވައެވެ. 
އެ ވަސް ނޯށުގައި ޖެހުމާއި އެކު އިހަށް ވުރެވެސް ބޮޑަށް އަހަރެންގެ ހަށިގަނޑު ހޫނު ވެގެން ދިޔައެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ތުވާލީގެ އެއް ކަނުގައި ހިފާފައި އަރިމައްޗަށް ޖަހާފައިވާ ގޮށް މޮހާލުމާއިއެކު ތުވާލި ދަމައިގެންފީމެވެ. 
މާތްކަލާކޯ އެވެ.
އެއޮއް ފެނުނު އެއްޗެކެވެ. 
ގަދަ ކަޅުކުލައިގެ ވިނަބޮނޑިއެއް ތެރޭގައި އޮތް ދިގު ހަރުފައެއް ކަހަލަ އެއްޗެކެވެ. 
އަަޝްރަފްގެ ހީސި އޭނީ އެލިފައެވެ. 
އޭގެ ފުރަގަހުން އޭނާގެ ފޯއް ފެނެއެވެ. 
އެއޮތީ ކަލޭ ބަލާހިތުން ތިޔަ އުޅޭ އެއްޗެވެ. 
މިހާރު އެއޮތީ ނިދާފައެވެ. 
ކަލޭ އޭނާ ހޭލައްވާލާށެވެ. 
އަޝްރަފް ހެވިފައި ބުންޏެވެ. 
އަހަރެން އިނީ ބަސް ހުއްޓިފައެވެ. 
އަގައިން ކުޅު ހިކިއްޖެއެވެ. 
ކަޅި ޖަހާ ނުލާ ބެލުނީ ފަޚުރުވެރި ކަމާއެކު މަޑު ތަންމައްޗެއްގައި އޮށޯވެލައިގެން ނިދާފައި އޮތް އަޝްރަފްގެ ހީސި އަށެވެ. 
މަޑުމަޑުން އަހަރެންގެ އުގުގައި އޮތް އަހަރެންގެ އަތް އެއްވެސް އިޚްތިޔާރަކާނުލައި ހަރަކާތްތެރި ވާން ފަށައިފިއެވެ. 
އަޝްރަފް ގެ ލަޅި އާއި ދިމާއަށް މީހަކު ބަލާކަން އިގުނީ ކަންނޭންގެއެވެ. 
މަޑުމަޑުން އެސޮރު ހިލެން ފަށައިފިއެވެ. 
އަހަރެންގެ އަތް ވެސް މަޑުމަޑުން ގޮސް އަޝްރަފްގެ ފައިގެ ފަލަމަސްގަނޑުގައި ހިފަހައްޓާ ލެވިއްޖެއެވެ. 
އަދި ގައިގައި އަތް ކާއްތަމުން މަޑުމަޑުން މައްޗަށް ނަގަން ފަށައިފީމެވެ. 
އަހަރެންގެ އަތުގެ ކޮންމެ ޙަރަކާތަކާއެކު އަޝްރަފްގެ ލޯބި ލޯބި ހީސި ވެސް ބޮޑުވެއެވެ. 
މިހާރު ހަމަ ގައިމު ވެސް ރޫފަހެޔޮ ފަލަ މާޅޮސްކެޔޮ ވަކަކަށްވުރެ ކުޑައެއް ނުވާނެއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އަހަރެން އޭނާގެ ހީސީގައި ހިފައިފީމެވެ. 
އެވަގުތު އަހަންނަށް އެވީ ގޮތް އެއްގޮތަކަށް ވެސް ބުނެދޭ ކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އޭނާގެ ކެސް ތަކުގެ ތެރޭގައި އަހަރެންގެ މޫނު ފޮރުވައި ލެވިއްޖެއެވެ.
އެތަނުން ވެސް ދުވަނީ ނައިޓްސް ކާސްޓިލްގެ މަޑު މަޑު މީރު ވަހެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އަހަރެންގެ އެތެރެހަށި ފުރިގެން ގޮސް ގިސްލެވެން ފަށައިފިއެވެ. 
ވީ އުފަލެއް ގެ ބޮޑުކަމުން ކަމެއް ނުވަތަ އަޝްރަފް އަށް އަހަރެންގެ ޚިޔާލު ތަކުގާ އޮތް ލަދެއްގެ ބޮޑު ކަމުން ނޫން ކަމެއް ވެސް ނޭނގެއެވެ. 
އެކަން ވެސް ފުރަތަމަ ވިސްނައިގަތީ އަޝްރަފް އެވެ. 
ހަސީނާ އެވެ. 
ކަލޭ ތިޔަ ވަނީ މި ކަމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ބޭނުން ވެފައެވެ.
އޭނާ މަޑުމަޑުން ބުންޏެވެ. 
މިއަދު ތިޔަ އުފާ އަހަރެން ކަލެއަށް ހާސިލު ކޮށްދޭނަމެވެ. 
އަހަރެން ނަށް މާބޮޑަށް ގިސްލެވެން ފެށިއްޖެއެވެ. 
އެއާއެކު އޭނާގެ ކެސް ތަކާއި އަދި ހީސީގައި އަދި ފޯކުގައި ވަސްގަނެ ދޮން ދޭން ފަށައިފީމެވެ. 
މިހާރު ލަދުވެތި ކަމުގެ ކުޑަވެސް ކަންފުޅެއް ނެތެވެ. 
ފެށުނީއްސުރެ އަހަރެން ބޭނުންވަނީ މިކަންތައްކަން ޔަގީން ވެއްޖެއެވެ. 
އަދި ލަދުން އުޅުނީމާ މިކަން ވާނޭގޮތެއް ނެތްކަން ވެސް ކަށަވަރު ވެއްޖެއެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުމީ އަޝްރަފް އެވެ. 
އަމްޖަދެއް ނޫނެވެ. 
އަމްޖަދަކަށް އަހަރެންނަށް މިކަހަލަ އުފާތަކެއް ނުދެވޭނެއެވެ. 
އަޝްރަފް ކަހަލަ ތަޖުރިބާ ތަކެއް ލިބިފައި އެއް ނުވާނެއެވެ. 
އޯ.. އަޝްރަފް... އަޝްރަފް.. އަހަރެންނާއި މޮށެދޭށެވެ. 
އަހަރެން ސީދާ ބުނެލީމެވެ. 
ދެން އޭނާގެ ހީސީގެ މެދުގައި ހިފަހައްޓާ އެއޮއް ބޮޑު ހީސި އެކުގައި އަހަރެންގެ އަނގަޔަށް ލައިފީމެވެ. 
އެ ހީސި އަހަރެންނާ ވަކިވިޔަ ނުދޭން ވެގެންނެވެ. 
އެކުގައި ނަގާ ދިރުވައިލެވޭތޯއެވެ. 
މިހާރު އަހަރެންގެ ފުއި ދިޔާވެގެން ގޮސް ލައިގެން އިން ޖަނގިޔާ އެކުގައި ތެމިއްޖެއެވެ. 
އަދި ފައިގެ ދެ ފަލަމަސްގަނޑުގައި ވެސް ލޮނދި ތައް ހޭކެން ފަށައިފިއެވެ. 
އަޝްރަފް ގެ ދެއަތުން މަޑުމަޑުން އަހަރެންގެ ބުރިކަށި ފިރުމަން ފެށުމާއެކު އަހަރެންގެ ހެދުމުގެ ފުރަގަހުގައި އުނަގަޑާ ހަމައަށް ލާފައިވާ ޒިބު ގައި އޭނާގެ އަތް ޖެހިއްޖެއެވެ. 
ހަމަ އެއާއެކު މަޑުމަޑުން ޒިބު ތިރިއަށް ދަމާލައިފިއެވެ. 
ބުރަކަށިން އުނަގަޑާ ހަމައަށް އަހަރެންގެ ހެދުން ފޭވުމުން އޭނާގެ އަތް މަޑުމަޑުން އަހަރެންގެ ބުރިކަށީގައި ކާއްތަމުން ތިރިކުރަން ފަށައިފިއެވެ.
އަހަރެންގެ ހަށިގަނޑަށް ފާޑެއްގެ ހީލި ގަނޑެއް އަރައިގެން ފިއެވެ. 
މަޑުމަޑުން އޭނާގެ ދެއަތުން އަހަރެންގެ ބުކުގައި ފިރުމަން ފަށައިފިއެވެ. 
ދެން އަހަރެންނަށް ހީވީ މުޅި ހަށިގަނޑުގައި ހުޅު ރޯވިހެންނެވެ.
ކުއްލިއަކަށް އޭނާގެ ހީސި ބޮއިބޮއި އޮވެފައި އެކަންތައް ވެސް ހުއްޓާލެވިއްޖެއެވެ.
ދެން އަޝްރަފް އަހަރެންގެ ބުކުގައި ހިފާފައި މަޑުމަޑުން އަހަރެން ކޮޅަށް ނަގައިފިއެވެ. 
އަދި ނެގުމުގެ ތެރޭގައި އޭނާގެ އަތުގެ އަވަސް ޙަރަކާތަކާއެކު އަހަރެންގެ ހެދުން ދެ ކޮޑުން ނައްޓުވައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް އިސާހިތަކު ހެދުން ބިންމައްޗަށް ދޫކޮށްލައިފީމެވެ. 
މިހާރު ހުރީ ޖަނގިޔާ އާ ބެލްސު އެކަންޏެވެ. 
އަޝްރަފް ގެ ގަޔާލާ އަހަރެން ފިއްތާލިއެވެ. 
އޭނާގެ ހަށިގަނޑުގެ ހޫނުކަން އަހަރެންގެ އެތެރެހައްޓަށް ފޯރުވައިލިއެވެ. 
ހިނގާށެވެ. 
އަޝްރަފް މިހެން ބުނެފައި އަހަރެންގެ އަތުގައި ހިފައިގެން ގެންގޮސް އެނދުގައި ބައިންދައިފިއެވެ. 
ދެން އޭނާ އައިސް އެނދުމަތީގައި އިށީދެފައި އަހަރެން ނާއި ކިސް ކުރަން ފަށައިފިއެވެ.
ފުރަތަމަވެސް އޭނާ ހެދި ގޮތަކީ އޭނާގެ ދޫ އަހަރެންގެ އަނގަޔަށް ކޮށްޕާލީއެވެ. 
އޭނާގެ އެ ހޫނު ދޫ އަހަރެން އުފަލާއެކު ބޯންފެށީމެވެ.
އިރުކޮޅެއްވުމުން އޭނާގެ ދޫ ދަމައިގެންފިއެވެ.
ނުބުންޏެއްކަމަކު ދެން އެވީ ހަމަ އެ ހަރަކާތް އަހަރެން ގެންނަންކަން ޔަޤީންވެގެން އަހަރެންގެ ދޫ އޭނާގެ އަނގަޔަށް ލައިފީމެވެ.
އަސްތާ އަސްތާއެވެ.
ކިސް ކުރުމުގެ އުފަލާއި އަރާމު އަދި މި ފެންނަނީ ކިރިޔާއެވެ.
ދުވަހަކުވެސް އަހަރެންނަށް މިހާރު މިލިބޭ ފަދަ އުފަލަކާއި އަރާމެއް ކިސްއެއްގެ ސަބަބަކުން ލިބިފައެއްނެތެވެ.
އަހަރެންގެ ދެ އުރަމަތީގައި އަޝްރަފް މަޑުމަޑުން އަތް އުގުޅަން ފަށައިފިއެވެ.
ކިރުގެ ވައްގަޑު ހަރުވެގެން މައްޗަށް ނުކުމެފައި އިންނަކަން އަހަރެންނަށްވެސް އިގެއެވެ.
އަހަރެންގެ ބުކުގައި އަޝްރަފް ފިރުމަމުން ދާއިރު ކޮންމެ ފަހަރަކުވެސް ހުރިހާ ހިއްސުތައް އެކުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަހަރެންގެ ފަރުޖުތެރެ ދިޔާވެގެންގޮސް ބޭރަށް ފައިބަން ފަށައިފިއެވެ.
އަހަރެންގެ އަނގައިން އަޝްރަފްގެ އަނގަ ނައްޓާލައިފިއެވެ.
މަޑުމަޑުން ކޮލާއި ކަނދުރާގައި ވަސްގަންނަމުން ގެންދަން ފަށައިފިއެވެ.
އޭރު އޭނާގެ އެ ވަރުގަދަ ސޫ އަހަރެންގެ އަތުގެ ތެރޭގައި އޮވެގެން ތެޅޭ ކަހަލައެވެ.
އަހަރެންވެސް ބައެއް ފަަހަރު ހީސީގެ ކައްޕު ކެނޑި ހިސާބާއި ބޯގަނޑުގެ އޮމާން ހަމުގައި އިގިލިކުރިން ކާއްތާލަމެވެ.
އޭނާގެ ހީސިންވެސް ފާޑެއްގެ ލޮނދި އެއްޗެއް ފައިބައެވެ. 
އިރުކޮޅެއް ވިއްޔާ އިރުކޮޅަކަށް އެ ލޮނދިތައްވެސް ދަނީ ގިނަވަމުންނެވެ.
އަހަރެންގެ ކަރުގައި ވަސްގަންނަމުން އައިސް އަޝްރަފް މިހާރު އެއޮތީ އަހަރެންގެ ރޫފަ ރަގަޅު ދެ ކިރުގައި ބޯ އަޅާލައިގެންނެވެ. 
ކިރުގެ ވައްގަޑު އޭނީ އޭނާގެ ތުންފަތުގައި ޖެހޭ ހިސާބުގައެވެ. 
ކުއްލިޔަކަށް އޭނާ އަހަރެންގެ ކިރު ބޯން ފަށައިފިއެވެ.
ވައްގަޑުގައި ދެތުންފަތުން ހިފަހައްޓާފައި އެ ހޫނު ދުލުގެ ކުރިން ކާއްތާލިއެވެ.
އޯ އެހެރަ ވާގޮތެއް ބުނެދޭންވެސް ނޭންގެއެވެ.
މަޑުމަޑުން އަޝްރަފްގެ އަތް އަހަރެންގެ ބަޑުގައި ކާއްތަމުން ތިރިކުރަމުން ގެންގޮސް ބެލްސުގެ ދަށަށް ކޮއްޕާލައިފިއެވެ.
ބެލްސުގެ ދަށުން ޖަންގިޔާގެ ދާގަޑުގެ ދަށަށް އަތް ކޮށްޕާލައިފިއެވެ.
އަހަރެންގެ އެސް މަތީގައި އޭނާގެ އަތުން މަޑުމަޑުން ކާއްތަމުން ދާން ފަށައިފިއެވެ.
އެތާންގައި ފަޅާފައި އެހުރި ކެސްތައްވެސް ރީތިކޮށް ފިރުމާލަމުންނެވެ.
އޭނާގެ އިގިލިތައް އޯގާވެރިކަމާއެކު އެހެރަ ގެންގުޅޭ ލޯބިލޯބި ގޮތަކުން، އަހަރެންނަށް އުފަލުންގޮސް ހިތުގައިވާ ހުރިހާ ޝުކުރުވެރި ޖުމްލަތައް އޭނާގެ ކަންފަތް ކައިރީގައި ސިއްރު ސިއްރުން ބުނެދޭންވެސް ކިތަންމެ ފަހަރަކު ހިތަށް އެރިއެވެ.
އަޝްރަފްގެ ކޮންމެ ހަރަކާތަކުންވެސް އަހަރެންގެ ހިތް އުފަލުން ފުރިގެން ބަންޑުންދާ ކަހަލައެވެ.
އަހަރެންނަށް މިހާރު މިވަނީ އެދުންވެރިކަމުގެ ފަރުބަދައިގެ އެންމެ ކުރިޔަށް އެރިފައެވެ.
ދެން ލޯ މަރާލާފައި ފުންމާލަންވީއެވެ.
އެއީ އަހަރެންނަށް ލިބޭނެ އެންމެ ބޮޑު ނިއުމަތެވެ.
އެންމެ ބޮޑު އުފަލެވެ.
އަޝްރަފްގެ އިގިލިތައް މަޑުމަޑުން އަހަރެންގެ ފުއިގެ ރެނދު ތެރެއަށް ވަދެއްޖެއެވެ.
ފުރަތަމަވެސް އޭނާގެ އިގިލި ޖެހުނީ އަހަރެންގެ ކްލިޓޮރިސްގައެވެ.
އާއެކެވެ.
އެއީ ކުޅަދިއްޔެވެ.
ކުޅަދިލީގެ އެކިއެކި ވާހަކަތައް އަހަރެން ފޮތްފޮތުން ކިޔަމެވެ.
އެކަމަކު އެ ކުޑަކުޑަ މަސްކޮޅަކީ މިހާރު އަހަރެންނަށް މި ލިބޭ ފަދަ އަރާމެއް ލިބިދޭފަދަ ގުނަވަނެއް ކަމަކަށް އެއްގޮތަކަށްވެސް ކުރިއަކުން ހީއެއް ނުކުރަމެވެ.
އަޝްރަފް އެހެރަ ހަދާ ގޮތްގޮތުން އަހަރެންގެ ސިކުނޑި މުޅިން ހަދާން ނައްތާލައިފިއެވެ.
އޭނާގެ ހީސިން އަތް ދޫކޮށްލުމަށްފަހު ބާރަށް ބައްދައިގެންފީމެވެ.
އަދި އަހަރެންނަށް ލިބޭ އުފަލުން ލަދެއްނެތި ކުކުރުމާއެކު މާނޭވާ ލެވެންވެސް ފަށައިފިއެވެ.
އޯ އަޝްރަފް އަވަސް ކުރާށެވެ.
އަހަރެންނަކަށް ދެނެއް ކެތެއް ނުވާނެއެވެ.
އަހަރެންނާއި މޮށޭށެވެ.
އަހަރެން ވަރާލަދޭށެވެ.
މިއުފާވެރި ކަމާއެކު އަހަރެން، އޯ އޯ
އަޝްރަފް ތެދުވެއްޖެއެވެ.
ބެލްސާއި ޖަންގިޔާ ބާލާށެވެ.
އަހަރެންގެ ހިތާއި އަތް ތުރުތުރު އަޅާވަރުން ޖަންގިޔާއާއި ބެލްސް ބޭލުނީވެސް އިރުކޮޅަކުންނެވެ.
އެދު މަތީގައި އަހަރެން އޮށޯތުމުން އަޝްރަފް އަހަރެންގެ އުނަގަޑާއި ދިމާއިން ދެފަރާތަށް ދެފައި ބާލާފައި އެދުގައި ކުޑަ ކަކޫ ޖަހައިފިއެވެ.
އޭނާގެ އެވަރުގަދަ މުގުދަރު އިނީ ހަމަ ދިމާ ސީދަލަށެވެ.  
އަހަރެންވެސް ނޯވެވިގެން އަނެއްކާ ތެދުވެއްޖައިމެވެ.
އޭނާގެ ދެފައި ދޭތެރެއިން ތެދުވީމާ މިހާރު އޭނާގެ ހީސި އޭނީ އަހަރެންގެ ލޮލާއި ދިމާގައެވެ.
އެ ލޯބި ހީސީގެ ކޮޅުން ލޮނދިތައް ފައިބަފައިބަ ހުއްޓެވެ. 
އަހަރެންގެ ވައަތުން ހީސީގެ މެދުގައި ހިފާފައި ދުލުގެ ކުރިން އެލޮނދިތައް ސާފުކުރަން ފަށައިފީމެވެ.
އަދި ހީސީގެ ލޯވަޅަށް ދުލުގެ ކުރި ވައްދާލަންވެސް އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ.
ކަނާއަތް އޭރުވަނީ އޭނާގެ ދެ ފޯކާއި ދިމާލުގައެވެ.
މަޑުމަޑުން ފޯކުގައި އަތް އުގުޅަމުން އަހަރެން އަޝްރަފްގެ ހީސި ބޯން ފަށައިފީމެވެ.
އިރުކޮޅަކުން ގަދަކަމުން އަހަރެންގެ އަގައިގެ ތެރޭގައި އޮތް ހީސި ނެރުމަށްފަހު އެދުގައި ބާއްވައިފިއެވެ.
ދެން އޭނާވެސް ގުދުވެ އަހަރެންގެ ދެ ކިރު ދޭތެރޭގައި ވަސްގަންނަން ފެށިއެވެ.
މަޑުމަޑުން ކިރުގެ ވަށައިގެން ބޯން ފެށިއެވެ.
އަދި އެތަނުގައި އިރުކޮޅެއްވުމަށްފަހު ކަނާއަތް ފަރާތު ކިރުގެ ވައްގަޑު ބޯންފަށައިފިއެވެ.
އޭރު އަހަރެންގެ ފަރުޖުތެރެ ދިޔާވެގެން ފައިބާ ލޮނދިތައް ގޮދަޑިވެސް ތެންމަމުން ގެންދާކަން އަހަރެންނަށް އިހްސާސް ކުރެވެއެވެ.
ވައަތް ފަރާތު ކިރުގެ ވައްގަޑަށް އަޝްރަފްގެ އަތުން ފިތަން ފެށުމުން އަހަރެންނަށް އެހެރަ ވާން ފެށި ގޮތެއް ބުނެދޭންވެސް ނޭންގެއެވެ.
ކަނާއަތް ފަރާތު ވައްގަޑުން އަނގަ ނައްޓާލުމަށްފަހު މަޑުމަޑުން އަހަރެންގެ ބަނޑުގައި ވަސްގަންނަމުން ބޮމުން ، އަދި ދުލުން އެކި ގޮތްގޮތް ހަދަމުން އަޝްރަފް ތިރިއަށް ޖެހެން ފަށައިފިއެވެ.
އެހިސާބަށް ދިޔައިރު އަހަރެންނަށް އޮވެވެނީ ހަމަ ކިރިޔާއެވެ.
މަޑުމަޑުން އަހަރެންގެ ދެފައިވެސް ފޭކޮށްލެވިއްޖެއެވެ.
އަދި އަޝްރަފްގެ ބޮލުގައި ލޯބިން ފިރުމާލުމާއެކު މަޑުމަޑުން ކުކުރެންވެސް ފަށައިފިއެވެ.
އަހަރެންގެ ދަށްބަނޑާ ހަމައަށް ފޫޅުގައި ދޫކާއްތާލާފައި އެނާގެ އަނގަ މިހާރު ގޮސް އެ މަޑުކޮށްލީ ފުއިގެ މަތިން ކެސް ފަޅާފައި ހުރި ހިސާބުގައެވެ.
އާއެކެވެ.
އަހަރެންގެ ގައިމަތީގައެވެ.
އެތާގައި އޭނާ ދޫ ކޭއްތުމުގެ ބަދަލުގައި ދަތް އަޅަން ފެށީއެވެ.
އަނެއްކާ މިހެން ބުންޏަކަސް މާބާރަށް ތަދުވާ ވަރަކަށް ނޫނެވެ.
އެހެން ހަދަން ފެށުމުންވެސް އަހަރެންގެ އަނދަ އަނދާ ހުރި އަލިފާންގަޑަށް އިތުރު ދަރުތަކެއް އުކާލި ކަހަލައެވެ.
ކުއްލިޔަކަށް އަހަރެންގެ އަޝްރަފަށް ތުރުތުރެއް އަތުވެއްޖެއެވެ.
ސަބަބަކީ އަޝްރަފް އެގޮތަށް އޮވެފައި އޭނާގެ ދުލުން އަހަރެންގެ ކުޅަދިއްޔާ ކުޅެންފެށީއެވެ.
ދެން ހަމަ އިސާހިތަކު އޭނާ އަހަރެންގެ ފުއިގަނޑު އެކި ގޮތްގޮތަށް ބޯން ފަށައިފިއެވެ.
އެތަނުން ފައިބަ ފައިބާހުރި ހުރިހާ ލޮނދިތައް އޭނާ ބުޔެވެ.
ބައެއް ފަހަރަށް އޭނާގެ އެ ބޮޑު ދޫ އެކުގައި އަހަރެންގެ ފަރުޖުގެ ތެރެއަށް ވައްދާލާނެއެވެ.
ހީވަނީ އަލިފާން ދަރުބުރިއެއް އަރައިގެން ދާހެންނެވެ.
އެއިން ކޮންމެ ފަހަރަކު އަހަރެންނަށް ހީވަނީ މިއުޅެވެނީ އެހެން ދުނިޔެއެއްގައި ހެންނެވެ.
އަހަރެންގެ ކޮންޓްރޯލް މުޅިން ކެނޑިއްޖެއެވެ.
ހަމަ ބާރަށް މާނޭވާ ލުމާއެކު އަޑުގަދަކޮށް ކުކުރެން ފަށައިފިއެވެ.
އަދި އަވަސް ކުރުމަށް އެދި އާދޭސްވެސް ކުރެވެން ފަށައިފިއެވެ.
އަހަރެންގެ ފިނދުގައި ހުރި ހުރިހާ ލޮނދިތައް ބޮއެ ހުސްކޮށްގެން އަޝްރަފް ތެދުވެއްޖެއެވެ.
އޭނާގެ އަނގަ ފުއިން ނައްޓާލުމާއެކު އަނެއްކާވެސް ހަށިގަނޑުގެ އެތަންމިތާގައި ވަސްގަންނަން ފެށީއެވެ.
ހަމައެއާކު އަނެއްކާވެސް އަހަރެންގެ ހަށިގަޑުގެ އެތެރެ ފުރިގެން ފުއިންލާފައި ލޮނދިގަޑު ބޭރަށް ފައިބަން ފަށައިފިއެވެ.
މިހާރު އޭނާ އަހަރެންގެ ދެފައި މަޑުމަޑުން މައްޗަށް ނަގާ އޭނާގެ ކޮޑުގައި އަޅުވާލައިފިއެވެ.
އެހެން ހެދުމުން އަހަރެންގެ ފިނދު އެއިނީ މާރީއްޗަކަށް ހުޅުވި އޭނާގެ ހީސިއާއި އަމާޒުވެފައެވެ.
މަޑުމަޑުން އޭނާގެ ހީސީގެ ކޮޅު އަހަރެންގެ ފުއިގައި ޖައްސާލައިފިއެވެ.
ދެފަރާތަކުން ހާކާލާފައި އަދި މުޅި ރެނދުތެރޭގައި އޭނާގެ ބޯގަނޑު އުގުޅާލުމަށްފަހު އަނެއްކާވެސް ލޯވަޅާ ދިމާކޮށްލައިފިއެވެ.
އޭނާގެ ހަރަކާތްތައް ވަރަށްވެސް އޯގާތެރިއެވެ.
އަހަރެން އޮތީ ލޯ މަރާލައިގެންނެވެ.
ލިބިފައިވާ ޖިންސީ ވަރުގަދަ ހޫނެއްގެ ސަބަބުން ދުނިޔެމަތީގެ އެހެން ހުރިހާ ކަމެއް ހަނދާން ނެތިފައެވެ.
މަޑުމަޑުން އަޝްރަފްގެ އެހެރަ ފަލަ ޒަކަރު އެތެރެއަށް ކޮށްޕަން ފަށައިފިއެވެ.
މަޑުމަޑުން އެ ފަލަ ލަޓިގަޑު އެތެރަށް ދާން ފެށުމުން މާތް ކަލާކޯއެވެ. 
އަސްތާ އަސްތާއެވެ.
އެހެރަ ވާ ގޮތެވެ.
ކުއްލިޔަކަށް އަޝްރަފް މާ ބާރަށް އެތެރެއަށް ކޮށްޕާލައިފިއެވެ.
އެއާއެކު ތޫނު ތަދެއް އިހްސާސްވެގެން ދިޔައެވެ.
އެހެންނަމަވެސް އެހެރަވާ މަޖަލަކާއެކު އެއޮއްވާ ގޮތްތަކެވެ.
އަހަރެންގެ ސިކުޑި މުޅިން ހަދާން ނައްތާލައިފިއެވެ.
އަޝްރަފްގެ ގައިގައި ދަތް އަޅާ އޭނާގެ ހަށިގަޑުގައި ތަޅާވެސް ހެދެން ފަށައިފިއެވެ.
އަހަރެންނަށް ހީވަނީ މާ އުސް ތަނަކަށް އެރޭ ހެންނެވެ.
އަދި ތިރި ބަލާލީމާ ދެން އެވާ ގޮތްތައްވެސް މިހާރު ވާން ފަށައިފިއެވެ.
އަހަރެންނަށް އެ ވެރެނީއެވެ.
އެދުންވެރި ކަމުގެ ފުރިހަމަ އަރާމް ހާސިލް ވަނީއެވެ.
ފުއިގެ ދެ ފަރާތުން އަޝްރަފްގެ ހީސި ފިއްތާލައިފީމެވެ.
ލޮނދިތައް ހޯސްލާފައި އެނދު މައްޗަށް ފައިބަމުންދެއެވެ.
އަޝްރަފްގެ ހީސި މިހާރު ހީވަނީ ފުރިހަމަ ބާރާއިއެކު ހިނގަ ހިނގާހުރި ޕިސްޓަނެއް ހެންނެވެ.
ނެރެ ނެރެފައި ވައްދަނީއެވެ.
އިރު އިރުކޮޅުން ބުޑުދޮށާއި ޖެހެންދެންވެސް ކޮށްޕާލައެވެ.
ހީވަނީ އޭނާގެ ހީސީގެ ކޮޅު އަހަރެންގެ މޭ ދަށާއި ހިސާބަށް އަރައިގެން ދާހެންނެވެ.
އާހ...އޯހ...މައި ގޯޑް...
އެ ވެރެނީއެވެ. 
އެ ވެރެނީއެވެ. އޯހ.. 
އަޝްރަފް ހީސިން އެ ފޭބީ އަލިފާން ބާވައެވެ.
އަހަރެންގެ ފުއިގެ އެތެރެ މުޅިން ފިއްސާލި ކަހަލައެވެ.
މިހާރު އަހަރުމެން ދެމީހުންނަށްވެސް ތިބީ ހަށިގަޑުގެ ބާރު ހުސްވެ އެނދު މައްޗަށް ދެމިފައެވެ.
ފުރަތަމަ ހޭވެރިކަންވީ އަހަރެންނެވެ.
އެއީ އެސަކަރާތްގަނޑުގެ ބައިގަޑިއެއްހާއިރުވެސް ފަހުންނެވެ.
ހަމަ ހޭލެވުމާއެކު އަޝްރަފްގެ ވަޅޯވެފައިވާ ހީސީގައި ލޯތްބާއެކު އަތްލީމެވެ.
ހާދަ ލޯތްބެވެ.
އަހަރެންނަށް މިހުރިހާ އަރާމަކާއި އުފަލެއް މި ހޯދާދިނީ މި ލޯބިލޯބި މަސްކޮޅެވެ.
މަޑުމަޑުން ތެދުވެ ހީސި އަނގަޔަށް ލައިފީމެވެ.
އޭރު އަހަރެންގެ މަންޔާއި އޭނާގެ ލަޅިން އެހީސި ވަނީ ތެމި ފޯވެފައެވެ.
ހަމަ ހީސި ބޯން ފެށުމާއެކު އަނެއްކާ އެސޮރަށް ބާރު ލިބެން ފަށައިފިއެވެ.
އިރުކޮޅަކުން އަހަރެންގެ އަނގަ ފުރިގެން ބޭރަށް ނިކުންނަން ފަށައިފިއެވެ.
އޭނާގެ ހީސި ބޯން ފެށުމާއެކު އަހަންނަށްވެސް އަނެއްކާ އެދުންވެރިކަން އަންނަން ފަށައިފިއެވެ.
ކިރުގެ ވައްގަޑު ދުޅަވެ ހަރުވެއްޖެއެވެ.
ފަރުޖުގެ ތެރޭގައި ތެތް ކަމެއް އިހްސާސްވާން ފަށައިފިއެވެ.
ހަމަ އެއާއެކު އަޝްރަފްވެސް ހޭލައިފިއެވެ.
އަނެއްކާވެސް އަހަރުމެން ދެމީހުންގެ މެޗު ފެށިީއެވެ. 
ނިމުނީ ހަވީރު ފަހެއްވެސް ޖެހި ފަހުންނެވެ.
އެދުވަހުގެ ފަހުން އަހަރެންނަކީ މިކަމަށް ވަރަށް ޝައުގުވެރިކަން ހުންނަ އަންހެން ކުއްޖަކީމެވެ. 
މި ކިޔާދެވުނީ އަހަރެންގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުނު ގޮތުގެ ވާހަކައެވެ.
ނުވަތަ ބިކުރު ކަނޑާލެވުނު ގޮތުގެ ވާހަކައެވެ.
ހަސްފަތާލުގެ ކުޑަދޮރު
ދެ ފިރިހެނުން، އެހާމެ ބަލި ދެމީހުން، ތިބީ ހަސްފަތާލުގެ ކޮޓަރިއެއްގައެވެ.
އެތަނުން އެކަކުގެ ފުއްޕާމޭގައި ހެދިފައި ހުންނަ ފެން ބޭރުކުރަން މަގުފަހި ކުރުމުގެ ގޮތުން ކޮންމެ ދުވަހަކުވެސް އެއް ގަޑިއިރަށް އެނދުމަތީގައި ތެދުވެ އިށީންދެ އިންނަން ހުއްދަ އޮވެއެވެ.
އޭނާގެ އެނދު ހުންނަނީ އެ ކޮޓަރީގައި ހުންނަ ހަމައެކަނި ކުޑަދޮރު ކައިރީގައެވެ.
އަނެއް މީހާ ހުރިހާ ވަގުތެއްވެސް ހޭދަ ކުރަން ޖެހެނީ އެނދުން ނުތެދުވެއެވެ.
މި ދެ ފިރިހެނުން އެތައް ގަޑިއިރެއް ވަންދެން އެމީހުންގެ ވާހަކައިގައި ހޭދަކުރެއެވެ.
އެމީހުންގެ ގުޅުން ފެށުނީ އެކަކު އަނެކަކުގެ ބަލީގެ ވާހަކަ ހިއްސާކުރަމުންނެވެ.
އެކަމަކު އެންމެ ފަހުން އެމީހުންގެ ގުޅުން ބަދަހިވެގެން ގޮސް އަނބި ދަރިންނާއި އާއިލާގެ ވާހަކަތައްވެސް ހިއްސާ ކުރިއެވެ.
އެދެމީހުން އުޅުނު ގޭގޭގެ ވާހަކަތަކާއި، އަދާކުރި ވަޒީފާ ތަކާއި، އަސްކަރީ ޚިދުމަތުގައި އުޅުނު އިރުގެ ވާހަކަތަކެވެ.
އަދި އެމީހުން ޗުއްޓީ ހޭދަކުރަން ތިޔަ މަންޒިލް ތަކާއި އެެނޫންވެސް އަމިއްލަ ޒާތީ ވާހަކަތަކެވެ.
ކޮންމެ ދުވަހަކު މެންދުރު، ކުޑަދޮރާއި ކައިރި އެނދުގައި އޮންނަ މީހާ ތެދުވެ އެނދުގައި އިށީންދެ އިންނަ ވަގުތު ހޭދަކުރަނީ ކުޑަދޮރުން ބޭރުން ފެންނަ މަންޒަރުތައް އަނެއްމީހާއަށް ސިފަކޮށްދިނުމުގައިއެވެ.
އަނެއް އެނދުގައި އޮންނަ މީހާ މި އެއް ގަޑިއިރުގެ ވަގުތަށް ބަލަބަލާ އިންތިޒާރުކުރަން ފެށިއެވެ.
ބޭރުގައި ހިނގާ ކަންތައްތަކުގެ ޚަބަރު އިވުމުން، އެކަމަކީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ޚިޔާލީ ދުނިޔެ ތަރައްގީވެ ދިރިމުއް ލިއްބައިދޭ ކަމަކަށް ވިއެވެ.
މި ކުޑަދޮރުގެ ބޭރުން ފެންނަން އޮންނަނީ ވަރަށް ރީތި ކޯރެއް އޮންނަ ޕާކެކެވެ.
އަސްދޫނި ތައް ފެންގަޑުގައި ކުޅެ ހަދާއިރު ކުޑަކުދިން އެ ކޯރުގައި ކުދި ބޯޓު ދުއްވާ ހަދާ ކަމަށް އެމީހާ ކިޔައިދޭނެއެވެ.
ޒުވާން ލޯބިވެރިން އަތާއި އަތް ގުޅާލައިގެން ނަން ހުސްކޮށް އެކި ކުލަކުލައިގެ މާތަކުގެ ތެރެއިން ހިގާލަން ދެއެވެ.
އަދި ސަހަރުގެ ރީތި ހިއްގައިމު މަންޒަރު ދުރުން ފެންނަންވެސް އޮވެއެެވެ.
މިގޮތަށް ކުޑަދޮރާއި ކައިރި އެނދުގައި އިންނަ މީހާ މިވާހަކަތައް ތަފްސީލުކަމާއި އެކީ ކިޔައިދެމުން ދާއިރު، ކޮޓަރީގެ އަނެއް ފަރާތުގައި އޮންނަ މީހާ ލޯމަރާލައިގެން އޭނާގެ ސިނކުޑީގައި އެމަންޒަރުތައް ސިފަކުރަމުން ގެންދާނެއެވެ.
ކޮންމެ އައު ތަފްސީލީ ވާހަކައަކާއި އެކު އޭނާގެ ހިނިތުންވުން އިހުނަށްވުރެ އިތުރުވެގެން ދެއެވެ.
އެއްދުވަހަކު މެންދުރު ކުޑަދޮރު ކައިރީ އިންނަ މީހާ ، އެދިމާލުން ބޭން ކުޅިވަރު ކުޅެމުން ދާ ވާހަކަ ބުންޏެވެ.
އެކަމަކު އަނެއް މީހާއަށް އެ ކުޅިވަރުގެ އަޑާއި ފޯރި ނީވުން ކަމުގައި ވިޔަސް، އޭނާއަށް އެމަންޒަރު ފެންނަ ކަހަލައެވެ.
އޭނާގެ ސިކުޑީގެ ލޮލުން އެ މަންޒަރު އަނެއް މީހާ ކިޔައިދެމުން ގެންދިޔަ ގޮތަށް ތަސްވީރު ކުރެވެމުން ދިޔައެވެ.
ދުވަސްތަކާއި، ހަފްތާތަކާއި، މަސްތައް ހިނގަމުން ދިޔައިރު މިއީ ހަމަ ކޮންމެ ދުވަހެއްގެވެސް އާދަޔަކަށް ވެގެން ހިގައްޖެއެވެ.
ކުދި ކުދި ސަމާސަ ވާހަކަ ތަކާއި، ބޭރު ދުނިޔޭގެ މަންޒަރު ތައް ސިފަކުރުވަނިވި ގަޑިއިރެކެވެ.
އެއްދުވަހަކު ހެނދުނު، ދުވާލު ދަންފަޅީގެ ނަރުސް ކުއްޖާ ކޮޓަރިއަށް އެ ދެމީހުން ފެންވަރުވަން ފެން ހިފައިގެން އައި އިރު ފެނުނީ ނިދީގައި ހަމަ ހިމޭން ކަމާއެކު މިދުނިޔެ ދޫކޮށްފައިވާ ފުރާނަ ނެތް މަސްގަޑެވެ.
އޭނާ ވެސް އެކަމާ ދެރަވެ އެމީހާގެ ހަށިގަޑު އެތަނުން ގެންދިއުމަށް ހަސްފަތާލުގެ އެހީތެރިންނަށް ގޮވިއެވެ.
އެކަންތައްތައް ނިމި ހަމައަކަށް އެޅުމާއެކު އަނެއް އެނދުގައި އޮތް މީހާ ކުޑަދޮރު ކައިރިއަށް ބަދަލު ކޮށްދެވިދާނެތޯ އަހާލިއެވެ.
ނަރުސް ކުއްޖާ އުފަލާއި އެކު އެބަދަލު ގެނެސްދީފައި އެމީހާ ރަގަޅަށް ހަމަޖެހިލައިގެން އޮވެވޭނެ ގޮތް ތަނަވަސް ކޮށްދީފައި، ދެން ފެށީ ކޮޓަރިތެެރެ ތަރުތީބު ކުރާށެވެ.
މަޑުމަޑުން ތަދުތަކާއި އެކުވެސް މި ބަލިމީހާ އޭނާގެ އުޅަބޮށި އެނދުގައި ވިއްދާފައި ހަށިގަޑު މައްޗަށް ހިއްލާލީ އެހުރިހާ ދުވަހު އަޑުއަހަމުން ދިޔަ ހަޤީޤީ ބޭރު ދުނިޔޭގެ މަންޒަރު ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ދެކިލުމަށެވެ.
މަޑުމަޑުން ދަތިހާލުގައި ކުޑަދޮރުން ބޭރު ބަލައިލިއެވެ.
އެދިމާލުގައި ހުރީ ފާރެކެވެ.
މިތަން ފެނުމުން އޭނާ ސައްކު އުފެދި ކަންބޮޑުވެއްޖެއެވެ.
އޭނާ އިންތިޒާރު ކޮށްގެން ހުރީ އެނާގެ ރަހުމަތްތެރިޔާ ސިފަކޮށްދިން ޗާލު މަންޒަރުތައް ދުށުމަށެވެ.
އެ ޕާކާއި، ކޯރާއި، ދޫނިތަކާއި އަސްދޫނިތަކެވެ.
އެކަމަކު އެެއިން އެކައްޗެއްވެސް ކުޑަދޮރުން ބޭރުން ފެންނާކަށް ނެތެވެ.
ކުޑަކޮށް މިވީ ގޮތާއިމެދު ހިތްނުތަނަވަސް ވެފައި ހުރެ ނަރުސް ކުއްޖާ ގާތު އޭނާ އެހީ އަނެއް މީހާ އޭނާއަށް އެފަދަ ދޮގު ތަކެއް ހަދަންވީ ކޮން ސަބަބަކާ ހުރެތޯއެވެ.
އެމީހާ ކިޔައިދެމުން ދިޔަ ހިތްގައިމު އެއްވެސް މަންޒަރެއް އެތަނުން ފެންނަންނެތް ވާހަކައެވެ.
ފެންނަހާވެސް އެއްޗަކީ ހުތުރު އަޅި ކުލައިގެ ފާރެކެވެ.
އޭނާ އަހަރެންނަށް ދޮގު ހެދީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ.
އޭނާ ނުބުނޭ ހެއްޔެވެ؟ ނަރުސް އަހާލިއެވެ.
އޭނާއަކީ ލޯ އަނދިރި މީހެއް ކަމުން ތިބުނާ ފާރު އޭނާއަކަށް ނުފެންނާނެއެވެ.
އެކަމަކު އޭނާ ތިޔަ ބުނާ މަންޒަރުތައް ސިފަކުރީ ފަހަރުގައި އޭނާގެ ސިނކުޑީގައި ތަޞައްވަރު ކުރެވުނު މަންޒަރުތަކަށް ވެފައި އެކަން އެހެން ކުރީ ތިބާއަށް ހިތްވަރު ދިނުމުގެ ގޮތުން ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ.
އެނދުގައި އޮށޯވެލާފައި ހިންދަމާލުމަށްފަހު، އާނ، ތިކަމުގައި އޭނާ ކާމިޔާބުވި މިހެން އެމީހާ ބުނެލިއެވެ.
އަދި ވައި އަޑުން އަމިއްލަ ނަފްސަށް ބުނެލިއެވެ.
 ރަހުމަތްތެރިޔާ، ތިބާގެ ތިޔަ ހިތްގައިމު ދުނިޔެ އަހަރެންނާއި ހިއްސާ ކުރިކަމަށްޓަކައި ޝުކުރިއްޔާއެވެ.
  އަލުވި، ބިސް އަދި ކޮފީ ބީންސް
އެއްދުވަހަކު އަންހެން ދަރިއަކު އޭނާގެ ބައްފަ ގާތު ހަޔާތުގެ ނާކާމިޔާބީއާއި މެދު ޝަކުވާކުރިއެވެ.
އަދި އެހުރިހާ ކަމަކާއި ކުރިމަތިލާނެ ގޮތެއް ނުވިސްނޭ ވާހަކަ ބުންޏެވެ.
ދަތި އުދަގުލުގައި އަބަދުވެސް އުޅުމާއި ކަންކަމާ ހަނގުރާމަކޮށްކޮށް ވަރުބަލިވެއްޖެ ކަމަށް ބުންޏެވެ.
އެއްކަމެއް ހައްލުވާއިރު އަނެއް ކަމެއް އޮންނަނީ ކުރިމަތިވެފަ ކަހަލައެވެ.
އެކުއްޖާގެ ބައްޕަ އަކީ ބޮޑުކައްކާ އެއް ކަމުން، އޭނާ ގެންދިޔައީ ބަދިގެއަށެވެ.
ތިން ތެއްޔަށް ފެން އަޅާފައި ރޯކޮށްފައި ހުރި ތިން އުނދުނުގެ މައްޗަށް ތެލިތައް އުދިއެވެ.
ތިން ތެލީގައިވެސް ހުރި ފެން ކެކިގަތުމުން، އެކައްޗަށް އަލުވި، ދެވަނަ އެއްޗަށް ބިސް އަދި ތިންވަނަ އެއްޗަށް މުގުރާފައިހުރި ކޮފީ އެޅިއެވެ.
އެއްވެސް އެއްޗެއް ދަރިފުޅަށް ނުބުނެ އެތަކެތި ކެކެން ދޫކޮށްލައިގެން ހުރީއެވެ.
ކެތް މަދުވެފައި ހައިރާންކަންމަތީ ބައްޕަކުރަން އުޅޭ ކަމެއް ނޭންގިފައި އަންހެން ދަރިފުޅު ހުއްޓެވެ.
ވިއްސަކަށް މިނެޓު ފަހުން އޭނާ އުނދުންތައް ނިވާލިއެވެ.
އަލުވިތައް ތެލިން ނަގާ ބޯތައްޓެއްގެ ތެރޭގައި ބެހެއްޓިއެވެ.
ބިސްތައްވެސް ނަގާ ބޯތައްޓަކަށް ލިއެވެ.
ދެން އުނދުޅިއަކުން ކޮފީ ނަގާ ޖޯޑަކަށް އެޅިއެވެ.
އޭނާގެ ދަރިފުޅާ ދިމާއަށް އެބުރިލާފައި އެކުއްޖާ ގާތު އަހާލީ ތިޔަ ފެންނަނީ ކޮން އެއްޗެއް ހެއްޔޭއެވެ.
އަލުވި، ބިސް، އަދި ކޮފީއޭ އެކުއްޖާ އަވަސް އަވަހަށް ބުންޏެވެ.
ގާތުން ބަލާ އަދި އަލުވިތަކުގައި އަތްލާން އޭނާގެ ބައްޕަ ބުންޏެވެ.
އޭނާ އަތްލާފައި އެތަކެތި މަޑުވެފައި ހުރިކަން ފާހަގަ ކުރިއެވެ.
ދެން އެތަނުން ބިހެއް ނަގާ ތަޅާލުމަށް އެކުއްޖާ ގާތު ބައްޕަ އެދުނެވެ.
ބިހުގެ ތޮށިގަޑު ނައްޓާލާފައި ހަރުވެފައި އޮތް ބިހަށް ރަގަޅަށް ބަލައިލިއެވެ.
އެންމެ ފަހުން ކޮފީފޮދެއް ބޯލަން ބައްޕަ ބުންޏެވެ.
އޭގެ ތާޒާ މީރުވަހުގެ ސަބަބުން އެކުއްޖާގެ މޫނުމައްޗަށް ހިނިތުންވުމެއް ގެނުވިއެވެ.
ބައްޕާއޭ، މީގެ މާނައަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ.
އަލުވި، ބިސް އަދި ކޮފީ އެ ކުރިމަތިލީ ހަމަ އެއް މަރުހަލާއަކާއި ކަން، އެއީ ކެކިކެކި ހުރި ހޫނުފެނާއި ކުރިމަތިލުން ކަމުގައި ކިޔައިދޭން ފެށިއެެވެ.
އެކަމަކު އެއިން ކޮންމެ އެއްޗެއްވެސް ނެރުނީ ތަފާތު ނަތީޖާއެއް ކަމަށް ކިޔައިދިނެވެ.
އަލުވި ކެއްކި ފެން އެއްޗަށް ލުމުގެ ކުރިން ހަރުކޮށް، ވަރުގަދަކަންމަތީ އޮތް ނަމަވެސް، ކެެއްކި ފެން އެތީގައި މަޑުވެގެން ވަޅޯވެ ބާރު ދެރަވެގެން ދިޔައީއެވެ.
ކެކިކެކި ހުރި ފެނަށް ލުމުގެ ކުރިން ބިސް އޮތީ އެތެރެ ދިޔާކޮށް، އޭގެ ނާޒުކުކަންމަތީ ތުނި ތޮށިގަޑެއްގެ ތެރޭގައެވެ.
އެއަށްފަހު އެތެރެ މުޅިން ހަރު އެއްޗަކަށް ބަދަލުވެގެން ދިޔައީއެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް މުގުރި ކޮފީގައި އަމިއްލަވަންތަ ތަފާތު ގޮތެއް ހުއްޓެވެ.
ކެއްކި ފެނަށް އެޅުމާއިއެކު ފެންގަޑުގެ ކުލަ ބަދަލުކޮށްލާ، މުޅިން އައު އެއްޗެއް އުފެއްދީއެވެ.
މި މިސާލުތަކަށް ނިސްބަތް ކުރާނަމަ ދަރިފުޅު ތިޔައީ މިތަނުން ކޮން އެއްޗެއްތޯ އޭނާގެ ދަރިފުޅާއި ސުވާލުކުރިއެވެ.
ނުތަނަވަސްކަމާ އިމްތިހާނުތައް ދޮރުގައި ޓަކި ދިނީމާ އެކަންކަމާ ކުރިމަތި ލާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ.
ހަޔާތުގައި އަހަރުމެން ވަށައިގެން އެތައް ކަމެއް ހިގައެވެ.
އަދި އަހަރުމެނަށް ކަންކަމާއި ދިމާވެއެވެ.
އެކަމަކު ހަމައެކަނި މުހިއްމު ކަމަކީ އެފަދަ ކަންކަމުން އަހަރުމެންގެ ނަފްސަށް އަންނަ ބަދަލެވެ.
ވީމާ ދަރިފުޅު ތިޔައީ މިތަނުން ކޯޗެއް ހެއްޔެވެ.
އުފާވެރިކަން ތިބާ ގާތަށް އަންނަންދެން މަޑުނުކުރާށެވެ.
ވަރަށް ގިނަ މީހުން ވިސްނާ ގޮތުގައި ހަޔާތުގެ ލަނޑުދަޑި އަކީ އުފާވެރިކަން ހާސިލްވުމެވެ.
އެކަމަކު ތިބާ މަޑުކޮށްގެން ތިޔަ ހުންނަނީ އުފާވެރިކަން ތިބާ ގާތަށް އަންނަންދެން ކަމުގައި ވާނަމަ ބޮޑަށް ގާތީ އެކަން އެގޮތަށް ނުވުމާއެވެ.
ތިބާ އަމިއްލަ ނަފްސަށް ވިސްނައިދެނީ ހަޔާތް އުފާވެރިވެގެން ދާނީ ކައިވެނި ކުރީމާ ކަމުގައެވެ.
ރަހުނު ފައިސާ ދައްކާ ޚަލާސް ކުރެވުމުން ކަމުގައެވެ.
ތިބާއަށް ދަރިން ލިބުނީމާ ކަމުގައެވެ.
ހަފްތާ ބަންދު އައުމުން ކަމުގައެވެ.
ކުރިއަށް އޮތް އަވިދޭ މޫސުން ކަމުގައެވެ.
އެއީ ކޮންމެފަދަ ހުވަފެނެއް ކަމުގައި ވިނަމަވެސް، އެކަމަށް ވާސިލުވެވުމުން އުފާވެރިވާނެކަން ކަށަވަރު ކުރަނީއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް ދެރަކަމަކީ މިފަދަ ވިސްނުމަކީ އަނދަވަޅެކެވެ.
ތިބާއަށް އަބަދުވެސް އިތުރު އެއްޗެއް ހޯދަން ބޭނުންވެ، އަބަދުވެސް އުފާ ވާނޭ ވަގުތަކަށް ބަލަބަލައި ހުރެވެނީއެވެ.
އަދި މި އަނދަވަޅަށް ވެއްޓިއްޖެނަމަ، އެ ލަނޑުދަޑިއާއި ހިސާބަށް ދުވަހަކުވެސް ވާސިލެއް ނުވެވޭނެއެވެ.
ކައިވެނި ކުރެވުނީމާ ފަހަރުގައި ތިބާގެ ބައިވެރިޔާއަކީ ތަންކޮޅެއް އަސަރުގަދަ މިޒާޖެއްގެ ދުރުވިސްނޭ މީހަކަށް ވިނަމައޭ ހިތަށް އަރާފާނެއެވެ.
ތިބާއަށް ދަރިން ލިބުމަށްފަހު، އެކުދިންގެ ޅައުމުރަކީ އިމެއްގައި ހިފެހެއްޓޭ އެއްޗެއް ކަމަށް ވިސްނި އެކުދިން އަވަހަށް ބޮޑެތި ވުމަށް އެދި އިންތިޒާރު ކުރަމުން ގެންދެވިދާނެއެވެ.
ރަހުނު ފައިސާ ދައްކާ ނިމޭ ދުވަހު، މިހާރަށް ވުރެ ފެންވަރު ރަގަޅު ގެއެއް، މާ ރަަގަޅު އަވަށްޓެރިން ތިބި ވެއްޓެއް، އަދި މާ މިހާރަށް ވުރެ ރަގަޅު ކާރެއް ލިބުމަށް އެދެވެން ފަށާފާނެއެވެ.
ހަޔާތް ނިމިގެން ދާއިރު އުފާވެރިކަމަށް ވާސިލުވާން ބޭނުންވާ ލަނޑުދަޑި ލޯމަތިން ގެއްލިގެން ނުދިޔަނަމަވެސް، އެކަންކަން ދުވަހަކުވެސް ހާސިލު ނުވެ ހިގައިދާނެއެވެ.
އުފާވެރިން ވާންޖެހޭނީ ހަޔާތުގެ ލަނޑުދަޑި ކަމުގައެއްނޫން، ނަމަވެސް އެކަން ވާން ޖެހެނީ ތިބާގެ ހަޔާތުގައި އެކުލެވޭ އެއްޗެއް ކަމުގައެވެ.
އުފާވާން އޮތް ހަމައެކަނި ވަތުގަކީ މިއީއެވެ.
އެއީ ވިސްނުމުގެ ހާލަތެކެވެ.
ހާސިލް ކުރެވިފައިވާ އުއްމީދުތަކެއް ނުވަތަ އެއްކުރެވޭ ދުނިޔަވީ މުދާތަކެއް ނޫނެވެ.
އުފާވެރިކަން ހާސިލް ކުރަންޖެހޭ ވަގުތެއް މިހާރު މިވަތުގު ނޫނޫ ނެތެވެ.
ހަޔާތުގައި ގޮންޖެހުންތަކާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހޭނެކަން ޤަބޫލު ކުރަންޖެހެއެވެ.
އަދި ހުރިހާ ފަހަރަކު ހިތް އެދޭ ގޮތަށް ކަންކަން ނުވެ ހިގައިދާނެކަމުން، އުފާވެފައި ހުންނަންވީ މިހާރު މިވަގުތު ކަމުގައި ނިންމަންވީއެވެ.
ތިބާ އުއްމީދުކޮށްގެން ހުރިގޮތަށް ކަންކަން ނުވެއްޖެ ހާލަތެއްގައި އެކަމާ ވިސްނާ ފިކުރު ކުރުމުގެ ބަަދަލުގައި، އެ ތަޖުރިބާ ލިބުނުކަމަށްޓަކައި ޝުކުރުވެރި ވެލަންވީއެވެ.
މިއަދަށްވުރެ އުޖާލާ، އުފާވެރި އަދި މުއްސަދި މާދަމާއެއްގެ ހުވަފެންތައް ދުށުމުގެ ބަދަލުގައި، މިއަދަކީ ހުރިހާގޮތަކުންވެސް އެންމެ ފުރިހަމަ ހިތްގައިމު ވަގުތަށް ހަދަންވީއެވެ.
ލެވޭ ކޮންމެ ނޭވާއަކީ އަގުބޮޑު ޖަވާހިރެއްފަދަ އެއްޗެއް ކަމުގައި ދެކި، އެވަގުތުތައް އެކުގައި ހިއްސާކޮށްލަން ލިބޭ މީހުންގެ އަގުވަޒަން ކޮށްލަންވީއެވެ.
އަލްފްރެޑް ޑީ ސޫޒާ އެންމެ ފުރިހަމަކޮށް މިކަން ސިފަކުރަމުން ބުނެފައިވަނީ  ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން އަހަރެންނަށް ހީވެފައި އޮތީ ހަޔާތް ފެށެން މި ގާތް ވަނީ ކަމުގައި....ހަޤީގީ ހަޔާތް
އެކަމަކު އަބަދުވެސް ދާން ބޭނުންވާ ރާސްތާގައި ކޮންމެވެސް ހުރަހެއް ވެއެެވެ.
ފުރަތަމަ ކަޑައްތު ކުރަންޖެހޭ ކޮންމެސް މަރުހަލާއެއް، ނުނިމި އޮތް ކޮންމެވެސް މުހިއްމު ކަމެއް، ޚިދުމަތަކަށް އިންތިޒާރު ކުރަންޖެހޭ އިތުރު ވަގުތުތަކެއް ނުވަތަ އަދާ ކުރަންޖެހިފައި އޮތް ކޮންމެވެސް ދަރަންޏެކެވެ.
އެއަށް ފަހު ހަޔާތް ފެށިދާނެއެވެ.
އެންމެ ފަހުން އަހަރެންނަށް ފަހުމްވި ގޮތުގައި މި ގޮންޖެހުން ތަކަކީ ޚުދު އަހަރެންގެ ހަޔާތެވެ.
އޭނާގެ މި ވިސްނުމާއިމެދު ނަޒަރު ހިންގާލުމުން އަހަރެންނަށް އިގުނީ އުފާވެރިކަމަކީ ގަސްތުގައި ނިންމޭ ނިންމުމެއްކަމާއި އެ ނިންމުން އެގޮތަށް ނިންމަންވީ ވަގުތަކީ މިހާރު ކަމުގައިވެސް އަހަރެންނަށް ހެދިދާނެކަމެވެ.
އޭނާ އެބުނަނީކީ ހުވަފެން ދެކުމާއި، ލަނޑުދަޑިތަކެއް ބެހެއްޓުމާއި، އުއްމީދެއްގައި މަސައްކަތް ކުރުމަކީ ގޯސް ކަމެކޭއެއް ނޫނެވެ.
މުސްތަޤުބަލާއިމެދު ވިސްނުމާއި، އުއްމީދީ ކަންތައްތަކެއް ބެހެެއްޓުމަކީ އުފާވެރި އަދި ހިތްހަމަޖެހޭ ހަޔާތެއް އުޅުމަށް ކޮންމެހެންވެސް ޒަރޫރީ ކަަންކަމެވެ.
އުކުޅަކީ މުސްތަޤުބަލާއިމެދު ވިސްނާ ވިސްނުންތަކުގެ ހިޔަނި މިއަދުގެ އުފާވެރިކަމަށް އެޅުނަ ނުދިނުމާއި، މިއަދު ތިބާއަށް ލިބިފައިވާ ތަކެއްޗާއި ތިބާގެ ހަޔާތް ހިއްސާ ކުރެވޭ މީހުންގެ އަގުވަޒަންކޮށް އެކަމަށްޓަކައި ޝުކުރުވެރިވުމެވެ.
އުފާވެރިކަމަށް މަގެއް ނުވަނީ އެއީ އެ މަގަކީ އުފާވެރިކަން ކަމުގައި ވާތީއެވެ.
އެންމެ ފުރިހަމަ ހަޔާތުގެ ބައިވެރިޔާއާއި ބައްދަލުވޭތޯ، ނުވަތަ ކައިވެނި ކުރެވޭތޯ، ދަރިން ލިބޭތޯ، ރަހުނު ފައިސާ ދައްކާނިމޭތޯ އިންތިޒާރު ކުރުން ހުއްޓާލާށެވެ.
އުފާވެރިކަން ތިބާ ގާތަށް އަންނާނޭ ކަމަށް މަޑުކޮށްގެން ހުރުން ހުއްޓާލައި، އުފާވެފައި ހުންނަން ސާދާކަމާއެކީ ނިންމާށެވެ.
އެއީ ކޮންމެހެނެން މާ މޮޅު ލަނޑުދަޑިއެއް ނުވަތަ މަންޒިލެއް ނޫނެވެ.
އެއީ ދަތުރެއް އަދި ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިއެކެވެ.
ވީމާ މިއަދު މިގޮތަށް ކަންކުރެވޭތޯ ނޫޅޭންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟
ފައިސާ ބޭނުން ނުވާ މީހެއް ފަދައިން މަސައްކަތް ކުރާށެވެ.
ދުވަހަކުވެސް ހިތުގައި ނުޖެހޭ މީހެއް ފަދައިން ލޯބިވާށެވެ.
އަދި އެކަކުވެސް ބަލަން ނެތްކަމަށް ހީކޮށްގެން ނަށާ ފަދައިން ނަށާލާށެވެ.
ޑިމޮކުރަސީގެ ތިން ބާރު އެއްވަފައިވާ ކަމަށާއި އެތިންބާރުގައިވެސް ހިނގަނީ އެއް އަޑެއް ކަމަށް ޕީޕީއެމްގެ ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލް ގައްޔޫމް ވިދާޅުވެއްޖެއެވެ.
ޕީޕީއެމް އުފެއްދުމުގެ މަގުސަދަކީ ސަރުކާރާއި މަޖިލީހާއި ޝަރުއީ ދާއިރާ ކަމަށްވާ ތިން ބާރު ވަކިވަކި ބާރުތަކުގެ ގޮތުގައި ހިންގުން ކަމަށާއި ނަމަވެސް މިއަދު ފެނިގެން ދަނީ އެގޮތް ނޫން ކަމަށް އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
އެތިން ބާރު ވަތްކަކުން ނުހިނގާ، ތިން ބާރު މިއޮތީ މަސްހުނިވެފައި، ކޮންފަރާތަކުންކަމެއް ހިނގަނީ ކަމެއް ނޭންގެ، އެހެން ނަމަވެސް އެއް އަޑެއް އެހުރިހާ ބާރެއްގައި ހިނގަނީ، މައުމޫން ވިދާޅުވިއެވެ.
ގައުމުގެ ދަރަނި ކުޑަކުރުމަކީ ޕީޕީއެމްގެ މަގުސަދަކަށްވީ ނަމަވެސް އެކަން ނުވާ ކަމަށާއި އަދި ބޭރުގެ ނުފޫޒުތައް ރާއްޖޭގައި ދަނީ ގަދަވަމުން ކަމަށް މައުމޫން ވިދާޅުވިއެވެ.
ކޮރަޕްޝަން ދަށް ކުރެވޭތަނެއް ނުފެންނަ ކަމަށާއި ރާއްޖޭގެ ތާރީހުގައި ހިނގި އެންމެ ބޮޑު ކޮރަޕްޝަންގެ ހާދިސާ ކަމަށްވާ އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ހާދިސާ ހިނގިއިރު ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް އެކަން ނޭނގޭ ކަމަށްވެސް އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
ކޮރަޕްޝަންގެ ތުހުމަތުގައި ބައެއް މުއައްސަސާތަކުން ބޭފުޅުން ވަކިކުރިނަމަވެސް އޭގެ ކުޑަދުވަސްކޮޅެއްގެ ފަހުން އެއަށްވުރެ މަތީ މަގާމަކަށް އެބޭފުޅުން ހަމަޖައްސާ ކަމަށް ރައީސް މައުމޫން ވިދާޅުވިއެވެ.
އަދި ސަރުކާރު ޒިންމާދާރު ކުރުވަން މަސައްކަތް ނުކުރާއިރު ހަމަހަމަކަމަށް މަސައްކަތް ނުކުރާ ކަމަށްވެސް ރައީސް މައުމޫން ވިދާޅުވިއެވެ.
އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ ފަދައިން އެއްވެސް ހަމަހަމަ ކަމެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުލިބޭ. 
ކޮންމެވެސް ބާރުގަދަ ނުފޫޒު ގަދަ ފަރާތަކުން ފުރުސަތު ހޯދައި ގަންނަނީ. 
އާދައިގެ އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ހަމަހަމަ ފުރުސަތު ނުލިބޭ، މައުމޫން ވިދާޅުވިއެވެ.
ގޯސްކޮށް ހިނގި ކަންކަން އިސްލާހުކުރަން ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވި ކަމަށާއި ނަމަވެސް އެފުރުސަތު ނުލިބޭ ކަމަށް ރައީސް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަދި އިސްލާހުކުރަން އުޅޭ މީހުން އެމްޑީޕީ މީހުންގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ ސަރުކާރާއި ދެކޮޅުބައެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅަމުން އަންނަ ކަމަށް އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދަތުރުކުރާ ކޮންމެ ދިވެއްސަކަށް 500 ޑޮލަރުގެ ރޭޓުން ޑޮލަރު ވިއްކުމުގައި ފަސޭހަ ގޮތްތަކެއް ކަނޑައައެޅުމަށް ނިންމާފައިވާ ކަމަށް މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީ(އެމްއެމްއޭ) އިން ބުނެފި އެވެ.
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދަތުރުކުރާ ފަރާތް ތަކުން ދަތުރަށް ބޭނުންވާ ޑޮލަރު ގަތުމަށް ބެންކް ތަކުގެ ދިގު ކިޔޫތަކުގައި އެތައް ގަޑިއިރެއް ހޭދަ ކުރަންޖެހެއެވެ.
އެމްއެމްއޭގެ އިންފޮމޭޝަން އޮފިސަރު މަންސޫރު ޒުބައިރު ސަންއަށް ވިދާޅުވީ، އެކަމަށް ފަސޭހަ ގޮތެއް ހަމަޖެއްސުމަށް ބެންކުތަކާ އެކު މަޝްވަރާ ކުރަމުން އަންނަ ކަމަށެވެ. 
ތަފާތު ކަންކަން ކުރަން އެބަ މަޝްވަރާ ކުރެވޭ، އެކަމަކު އަދި އެއްވެސް ކަމެއް ފައިނަލެއް ނުވޭ، މަގުސަދަކީ ފަސޭހަ ގޮތެއް ހަމަޖެއްސުން، މަންސޫރު ވިދާޅުވި އެވެ.
އޭނާ ވިދާޅުވީ ޑޮލަރު ވިއްކާނެ ފަސޭހަ އުސޫލެއް ކަނޑައަޅައި ވަރަށް އަވަހަށް އެކަން އިއުލާން ކުރާނެ ކަމަށެވެ.
ރުފިޔާގެ އަގު ހިފެހެއްޓުމަށާއި އާންމުންގެ އަސާސީ ބޭނުންތައް ހަމަޖެއްސަން ދިމާވާ ދަތިތަކަށް ކޮންމެ ވެސް ލުޔެއް ހޯދައިދިނުމަށް ކޮންމެ ހަފްތާއަކު އެމްއެމްއޭ އިން ދަނީ ބޭންކްތައް މެދުވެރިކޮށް ހަތަރު މިލިއަން ޑޮލަރު ވިއްކަމުންނެވެ.
ސައިކަލް ޓެކްސީގެ ހިދުމަތްދޭ ކުންފުނިތަކާއި ޓެކްސީ ޑްރައިވަރުން އަމަލު ކުރަން ޖެހޭނެ ހަރުކަށި އުސޫލުތަކާއެކު ސައިކަލް ޓެކްސީގެ ގަވާއިދު އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓްރީން އިއްޔެ އާންމުކޮށްފި އެވެ.
ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިއުކުރި ގަވާއިދުގައި ބުނި ގޮތުގައި ރާއްޖޭގައި އަމަލުކުރާ ގާނޫނުތަކާއި ގަވާއިދުތަކުން ލާޒިމްކުރާ ހާލަތުގައި މަގުމަތީގައި ސައިކަލް ދުއްވަން ވާނީ ހެލްމެޓާއި އެހެނިހެން ސަލާމަތީ ސާމާނުތައް ހިފައިގެންނެވެ.
އަދި ހިދުމަތް ދޭ ވަގުތުތަކުގައި ހުންނަންވާނީ ވެސްޓެއް ލައިގެންނެވެ.
މީގެ އިތުރުން ސައިކަލު ޓެކްސީ ކުރާ ސެންޓަރަކީ ވިޔަފާރި ރަޖިސްޓްރީ ކުރުމުގެ ގާނޫނާ އެއްގޮތަށް ރަޖިސްޓްރީ ކޮށްގެން ހިންގާ ސެންޓަރަކަށް ވާން ޖެހޭނެ އެވެ.
އަދި ކޮންމެ ސެންޓަރަކަށް ވެސް ޓެކްސީ ކުރުމަށް ބޭނުން ކުރެވޭނީ 20 ސައިކަލު ކަމަށް ގަވާއިދުގައިވެ އެވެ.
މި ގަވާއިދު ގެޒެޓްކުރި އިރު، ސައިކަލް ޓެކްސީގެ ހިދުމަތް ދިނުމަށް ސަރުކާރުން ހުއްދަ ދިނީ ރައިޑް މޯލްޑިވްސް ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑާއި ވީލް އެމްވީ ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑަށެވެ.
ގަވާއިދު މިހާރު އޮތް ގޮތުން ސައިކަލް ޓެކްސީގެ ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރެވޭނީ 40 ސައިކަލެވެ.
ގަވާއިދުގައި ހިމެނޭ ބައެއް މުހިންމު ކަންކަން:
ކޮންމެ ދުވަހަކު 24 ގަޑިއިރު ހިދުމަތް ދޭން ވާނެ.
ކޮންމެ ދަތުރަކަށް ނެގޭނީ 10ރ.، އެއަށްވުރެ ދަށްކޮށް.
ޑްރައިވަރުން ކުރާ މަސައްކަތުގެ މައުލޫމާތު މިނިސްޓްރީއާ ހިއްސާކުރަން ޖެހޭ.
ގަވާއިދުގައި ބުނާ ގޮތުން ސައިކަލު ޓެކްސީ ކުރާ ޑްރައިވަރަކީ ޓެކްސީ ސެންޓަރެއްގައި ރަޖިސްޓްރީވެގެން ޓެކްސީ ކުރާ މީހަކަށް ވާން ޖެހޭނެ އެވެ.
ޑްރައިވަރުންގެ ގޮތުގައި ތިބެވޭނީ ދިވެހިންނަށް ކަން ފާހަގަކޮށް އެ ގަވާއިދުގައިވަނީ ޓެކްސީ އަކީ އެއްގަމު ދަތުރުފަތުރު ކުރުމުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ރެޖިސްޓްރީ ކޮށްފައިވާ އުޅަނދަކަށް ވާން ޖެހޭނެ ކަމަށެވެ.
ޓެކްސީ ޑްރައިވަރަކާ ބެހޭ ގޮތުން ހުށަހެޅިފައިވާ ޝަކުވާ އެ ޑްރައިވަރެއްގެ މައްޗަށް ސާބިތުވެއްޖެ ނަމަ، އެ ޑްރައިވަރު ކުރި އަމަލުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލާފައި ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ އިހްތިޔާރު މިނިސްޓްރީ އަށް ލިބިގެންވެ އެވެ.
އަދި ޑްރައިވަރާ ޓެކްސީ ސެންޓަރާ މެދު އަޅާނެ ފިޔަވަޅުތައް ގަވާއިދުގައި ވަނީ ހިމަނައިފަ އެވެ.
ޑްރައިވަރުގެ ލައިސެންސް ވަކި މުއްދަތަކަށް ސަސްޕެންޑް ކުރުން.
ޑްރައިވަރުގެ ލައިސެންސް ބާތިލް ކުރުން، ލައިސެންސް ދޫކުރެވޭނީ ފަސް އަހަރު ފަހުން.
ސެންޓަރާ މެދު ޝަކުވާ ހުށަހެޅިއްޖެ ނަމަ، 500ރ. އާއި 1000ރ. ދެމެދުގެ އަދަދަކުން ޖޫރިމަނާ.
ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުން ޓެކްސީގެ ޑްރައިވަރުން ފަސިންޖަރުންނާ މުއާމަލާތުކުރަންވާނީ އިހުތިރާމާ އެކު އެވެ.
ޓެކްސީ ކުރެވޭނީ ރެޖިސްޓްރީކޮށްފައިވާ ޓެކްސީ ސެންޓަރަކާ ގުޅިގެންނެވެ.
އަދި އެއްވެސް ދަތުރަކާ ހަވާލުވާނީ ޓެކްސީ ސެންޓަރަށް އެންގުމަށް ފަހު ކަމަށް ވެސް ގަވާއިދުގައިވެ އެވެ.
އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓްރީން މީގެ ކުރިން ބުނީ ގަވާއިދު އާންމުކުރާތާ ދެ ހަފުތާ ތެރޭގައި ސައިކަލް ޓެކްސީގެ ހިދުމަތް ފެށުމަށް ދެ ކުންފުންޏަށް އަންގާފައިވާނެ ކަމަށެވެ.
އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓްރީން ބުނި ގޮތުގައި ސައިކަލް ޓެކްސީގެ ސަބަބުން، މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުން އެއްތަނުން އަނެއް ތަނަށް ދަތުރުކުރުމުގައި ދިމާވާ ދަތިތަކަށް ހައްލެއް އަންނާނެ އެވެ.
އަދި ސައިކަލް ޓެކްސީތަކާ އެކު ވަޒީފާތަކެއް އުފެދޭނެ ކަމަށް ވެސް މިނިސްޓްރީން ބުންޏެވެ.
ހުޅުމާލޭގައި މިއަދު ހިނގި އެކްސިޑެންޓެއްގައި ބިދޭސީއެއްގެ ފައި ބިނދިއްޖެއެވެ.
ފުލުހުންގެ މީޑިއާ އޮފިޝަލް ސަން އަށް ވިދާޅުވީ ހުޅުމާލޭ ހެޕީ މާކެޓް ފިހާރަ ކައިރީގައި ހިނގި އެ އެކްސިޑެންޓުގެ މައުލޫމާތު ފުލުހުންނަށް ލިބިފައި ވަނީ މިއަދު މެންދުރުފަހު 1:35 އެހައިކަންހާއިރު ކަމަށެވެ.
އެ އެކްސިޑެންޓުގައި އަނިޔާ ލިބުނު ބިދޭސީ މީހާގެ ފައެއްގެ ކުޑަހުޅުންމަތި ވަނީ ބިންދައިގެން ގޮސްފައެވެ.
އެމީހާ އަށް ހުޅުމާލެ ހޮސްޕިޓަލްގައި އަންނަނީ ފަރުވާ ދެމުންނެވެ.
ބަޔޮސްފިއާ ރިޒާވްގެ އޮފިޝަލަކު މިއަދު ސަން އަށް ވިދާޅުވީ، ދަރަވަންދޫން ފުރައިގެން މާލެ ދަނިކޮށް މިދިޔަ ހޯމަ ދުވަހު ހަނިފަރުގެ ދެކުނުން ދަރަވަންދޫއާ ދިމާލަށް އެރި ދޮށި ދޯނި 1 ނަމަކަށް ކިޔާ ދޯނި ފުން ކޮށްފައިވަނީ ރޭގެ ވަގުތެއްގައި ކަމަށެވެ.
ހަނިފަރު ފަރަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އަރާފައިއޮތް އެ ދޯނި ޓަގެއްގެ އެހީތެރިކަމުގައި ފުންކޮށް، މިހާރު އޮތީ ދަރަވަންދޫ ބަނދަރުގައެވެ.
ޔުނެސްކޯ އިން ބަޔޮސްފިއާއެއްގެ ގޮތުގައި 2009 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ބ. އަތޮޅު ކަނޑައަޅާފައިވާ އިރު، މުހިއްމު ތަންތަނުގެ ގޮތުގައި ބައެެއް ތަންތަން ކަނޑައަޅާފައިވެއެވެ.
އަދި އެއީ ރާއްޖެ އަންނަ ޓޫރިސްޓުންގެ މެދުގައި ވެސް މަގްބޫލް މަންޒިލެކެވެ.
އޮފިޝަލު ވިދާޅުވީ، އެ ދޯނި ފަރަށް އެރުމުން ލިބުނު ގެއްލުންތައް ބެލުމަށް ބަޔޮސްފިއާ ރިޒާވް އާއި އީޕީއޭ އިން ގުޅިގެން މާދަމާ އެ ސަރަހައްދަށް ފީނައިގެން ބަލާނެ ކަމަށެވެ.
އެތަނަށް ލިބުނު ގެއްލުމުގެ ކުޑަ ބޮޑުމިން ބަލައި އޮންނަ އުސޫލުން ދޯނީގެ ވެރިފަރާތުން ޖޫރިމަނާ ކުރާނެ ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވި އެވެ.
ދެކުނު އޭޝިއާ ސަރަހައްދަށް ހާއްސަ ކޮށްގެން ބާއްވާ ފަތުރުވެރިކަމުގެ އެންމެ ޝަރަފުވެރި އެވޯޑް ސައުތު އޭޝިއަން ޓްރެވަލް އެވޯޑްސް (ސަޓާ)ގެ ފަނޑިޔާރުކަން ނިމި، އެވޯޑު ދިނުމުގެ ރަސްމިއްޔާތައް މިވަނީ ތައްޔާރުވެފަ އެވެ.
މިއަހަރުގެ ސަޓާ އެވޯޑްސްގައި 10 ސެގްމަންޓަކުން، 39 ކެޓަގަރީ އަކުން އެވޯޑް ދޭނެ އެވެ.
ދެ ދުވަހުގެ ރިޓުރީޓެއްގެ ގޮތުގައި އަންނަ މަހުގެ 15 އަދި 16 ގައި ބާއްވަން ތައްޔާރުވަމުން އަންނަ ސަޓާގެ އެންމެ ހާއްސަ ރަސްމިއްޔާތަށް މަދު ދުވަސްކޮޅަކަށް ވެފައިވާއިރު، އެވޯޑަށް މީގެ އެތައް މަހެއް ކުރިން ވަނީ ތައްޔާރުވާން ފަށާފަ އެވެ.
އެވޯޑަށް ދުނިޔޭގެ މަޝްހޫރު ބްރޭންޑުތަކެއް:
ސަޓާ އެވޯޑަކީ އެތައް ގޮތަކުން ބެލި ނަމަވެސް ހާއްސަ އެވޯޑެކެވެ.
ސަރަހައްދީ ފެންވަރުގައި ދެމުން އަންނަ އެންމެ ޝަރަފްވެރި އެވޯޑުގެ އިތުރުން މިއީ އެ އެވޯޑަކަށް ދުނިޔޭގެ އެތައް މަޝްހޫރު ހޮޓެލް ޗެއިންތަކުން ބޭނުންވެފައިތިބި ހައިބަތު އެހާމެ ބޮޑު އެވޯޑެކެވެ.
މީގެ ފަސް މަސްކުރިން އެވޯޑަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ފުރުސަތު ހުޅުވާލުމުން އެވޯޑަށް ލިބުނު ތަރުހީބުން ވެސް އެކަން ސާބިތުކޮށްދެ އެވެ.
މިއަހަރުގެ ސަޓާ އެވޯޑަށް ދުނިޔޭގެ މަޝްހޫރު އެތައް ހޮޓެލް ޗެއިންތަކުން ވަނީ ވާދަކޮށްފަ އެވެ.
އޭގެ ތެރޭގައި ހައިޑްއަވޭ އާއި ޖުމެއިރާ، ޕާކް ހަޔަޓް، ކޮކޯ ކަލެކްޝަން، ވިލާ ގްރޫޕް، ސަން ސިޔާމް، އަދާރަން، ކޮންސްޓެންޓް، އެޓިކަން ސެޕްންސް އާއި ލީލާ ގްރޫޕުގެ އިތުރުން ކިންގްބެރީ، ތާޖް ސަމުންދްރާ، ކާސާ ކަލެކްޝަންފަދަ އެތައް ބްރޭންޑެއް ހިމެނެއެވެ.
ނަމަވެސް މިއަހަރުގެ އެވޯޑަށް 10 ސެގްމަންޓަކުން 39 ކެޓަގަރީ އަކުން އެވޯޑް ދޭން ނިންމާފައިވާތީ، ކުރިމަތިލި ފަރާތްތަކުގެ ތެރެއިން ވެސް އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ފަރާތްތައް ފުރާނައި، މިއަހަރުގެ ސަޓާ އެވޯޑަށް ނޮމިނޭވީ 273 ފަރާތެކެވެ.
އޮންލައިން ވޯޓިން އަށް ބޮޑު ތަރުހީބެއް:
ސަޓާ އެވޯޑްސް ދިނުމުގައި އެވޯޑަށް ނޮމިނޭޓްވި ފަރާތްތަކަށް އޮންލައިން ކޮށްނާއި ފަނޑިޔާރުންގެ ޓީމަކުން ވޯޓު ދޭއިރު ދޭނީ އޮންލައިންކޮށް ލިބޭ ވޯޓުގެ 50 ޕަސެންޓާއި ފަނޑިޔާރުގެ ފަރާތުން ބާކީ 50 ޕަސެންޓް މާކްސް އެވެ.
އެގޮތުން، ނޮމިނޭޓްވި ފަރާތްތަކަށް އޮންލައިންކޮށް ވޯޓު ދިނުމަށް މިދިޔަ އޮގަސްޓް މަހުގެ 15 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން މިމަހުގެ ފަސް ވަނަ ދުވަހުގެ ނިޔަލަށް ފުރުސަތު ހުޅުވާލިއިރު، އޮންލައިން ވޯޓިންއަށް ވެސް ވަނީ ބޮޑު ތަރުހީބެއް ލިބިފައެވެ.
ފަނޑިޔާރުކަން ކުރީ ތަޖުރިބާކާރު ފެނަލަކުން:
އެވޯޑެއްގެ ހައިބަތު ބޮޑުވަނީ އެވޯޑެއްގެ ކޮލިޓީންނެވެ.
އެކަމަށް ސާބިތުކޮށް ޔަގީންކުރުމަށް ތަޖުރިބާކާރު ފަނޑިޔާރުންގެ ޓީމަކުން އިންސާފުވެރި ފަނޑިޔާރުކަމެއް ކުރުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ.
އެގޮތުން ބަލާނަމަ ސަޓާ އެވޯޑުގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ޕެނަލަކީ ތަޖުރިބާގެ ގޮތުން ބެލި ނަމަވެސް މަޝްހޫރު ޕެނަލެކެވެ.
އެ ޕެނަލުގައި ރާއްޖެ އާއި އިންޑިއާ އަދި ލަންކާގެ ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ހިދުމަތް ކުރައްވާފައި ތިއްބެވި މާހިރުން ހިމެނެ އެވެ.
އެގޮތުން މިމަހުގެ 18 ވަނަ ދުވަހުން މިމަހުގެ 27 ވަނަ ދުވަހުގެ ނިޔަލަށް ސަޓާގެ ނޮމިނީސްއަށް ފަނޑިޔާރުކަންކުރިއިރު، ކޮންމެ ގައުމަކުން ވެސް އެވޯޑަށް ނޮމިނޭޓްވެފައިވާ ފަރާތްތަކަށް ފަނޑިޔާރުކަން ކޮށްފައިވަނީ އެ ގައުމަކަށް ސަޓާގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ޓީމުން ގޮސްގެންނެވެ.
އެވޯޑަށް ސަރަހައްދީ ބޮޑެތި ޖަމިއްޔާތަކުގެ އެއްބާރުލުން:
މިއަހަރުގެ ސަޓާ އެވޯޑަކީ އެތައް ގޮތަކުން ހާއްސަ ވެފައި، އެވޯޑަށް ނޮމިނޭޓްވެފައިވާ ދުނިޔޭގެ މަޝްހޫރު ބްރޭންޑްތަކުން ފެށިގެން އެވޯޑްސް އިންތިޒާމްކުރާ ފަރާތާއި އެވޯޑުގެ ޕާޓްނަރުންނަށް ބަލާލި ނަމަވެސް އެކަން ފާހަގަވެގެންދެ އެވެ. 
އެގޮތުން ސްރީ ލަންކާ ވިޔަފާރިވެރިންގެ ޖަމިއްޔާ، ކޮލަންބޯ ޗެމްބާ އޮފް ކޮމާސް އާ ގުޅިގެން މިއަހަރު ބާއްވާ ސަޓާ އެވޯޑްސް އިންތިޒާމްކުރަނީ ރާއްޖޭގެ މަޝްހޫރު އަދި ތަޖުރިބާކާރު އިވެންޓްސް މެނޭޖްމަންޓް ކުންފުނި، ހައިރައިޒް އިންނެވެ.
ފަތުރުވެރިކަމާއި ފަންނާނުންގެ ކުރިއެރުމަށް އެތައް ޝޯތަކެއް ބާއްވަމުން އަންނަ މަޝްހޫރު އެތައް ބްރޭންޑެއްގެ ފެށުން، ހައިރައިޒް ގެ ކޮންމެ އިވެންޓަކީ ވެސް ތަފާތު މޮޅު އިވެންޓެކެވެ.
އިވެންޓް އެންޑޯސް ކޮށްފައިވާ ސަރަހައްދީ ބޮޑެތި ޖަމިއްޔާތަކަށް ބަލާލާއިރު، ފެޑަރޭޝަން އޮފް ޗެމްބާ އޮފް ކޮމާސް އިން ލަންކާ އާއި ކޮންފެޑަރޭޝަން އޮފް ކްރެޑިޓެޑް ޓުއާ އޮޕަރޭޓާސް (ކެޓޯ) އިންޑިޔާ، އިން ބަލައިގެންފައިވާ ސަޓާ އެވޯޑުގެ ޕާޓްނަރުންގެ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ އެސޯސިއޭޝަން އޮފް ޓްރެވަލް އެޖެންޓްސް (އަޓާ) އާއި ލިވަބޯޑް އެސޯސިއޭޝަން އޮފް މޯލްޑިވްސް (ލޭމް) އާއި، އިންޑިޔާގެ، އެސޯސިއޭޝަން އޮފް ޓޫރިޒަމް ޓްރޭޑް އޮގަނައިޒޭޝަން (އޭޓީޓީއޯއައި) އާއި ކެރެލާ ހޮޓެލް ޖެނެރަލް މެނޭޖާސް ކްލަބް (ކޭއެޗްޖީއެމްސީ)ގެ އިތުރުން، އިންޑިއާގެ ތިން ވަނަ އަށް އެންމެ ބޮޑު ޓޫރިޒަމް ޖަމިއްޔާ އެސޯސިއޭޝަން އޮފް ޕްރޮފެޝަނަލް އިން ޓޫރިޒަމް (އޭޕީޓީ، އިންޑިޔާ) ބައިވެރިވެ އެވެ.
އަދި ދާދި ފަހުން، ރާއްޖޭގެ މޯލްޑިވްސް މާކެޓިން އެންޑް ޕީއާރު ކޯޕަރޭޝަން (އެމްއެމްޕީއާރުސީ) އިން ވެސް ވަނީ ސަޓާ އެވޯޑްސް އެންޑޯސްކޮށްފަ އެވެ.
ސްޕޮންސަރުންނާއެކު އެވޯޑަށް އިތުރު ފުރިހަމަ ކަމެއް:
ކޮންމެ ހަރަކާތެއްގެ ވެސް ބެލުންތެރިންނާ ހަމައަށް ގެނެސްދިނުމުގެ ފަހަތުގައި ހީވާގި ޓީމެއް ވާނެ އެވެ.
ޕާޓްނަރުންގެ އެހީތެރިކަމާ އެއްބާރުލުމާ ނުލައި އިވެންޓެއް ކާމިޔާބު ކަމާއެކު ނިންމާލުމަކީ އުދަނގޫ ކަމަކަށްވާނެ އެވެ.
މިއަހަރުގެ ސަޓާ އެވޯޑްސް އަށް އެތައް ފަރާތަކުން ވަނީ ޕާޓްނަރުންގެ ގޮތުގައި އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ނިންމާފަ އެވެ.
އޭގެ ތެރެއިން ވެސް އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް ޕާޓްނަރަކީ މިއަހަރުގެ އެވޯޑްސް ބާއްވާ 200 އަހަރުގެ ދިގު ތާރީހެއް އޮތް ސްރީ ލަންކާގެ މަޝްހޫރު ލަގްޒަރީ ހޮޓެލް، މައުންޓް ލެވީނިއާ އެވެ.
އެ ހޮޓަލުން ވަނީ ސަޓާ އެވޯޑްސް އަށް ލަންކާއަށްދާ މީހުންނަށް އެ ހޮޓަލުގައި ހުރުމަށް ހާއްސަ އަގުތަަކެއް ވެސް ކަނޑައަޅާފަ އެވެ.
އަދި ހޮސްޕިޓޭލިޓީ ޕާޓްނަރަކަށް ހަމަޖައްސާފައި ވަނީ ރާއްޖޭގެ ޗަމްޕާ ސެންޓަރަލް ހޮޓެލް އަދި އޮފިޝަލް ފޮޓޯގުރަފީ ޕާޓްނަރަކަށް ރާއްޖޭގެ މަޝްހޫރު ފޮޓޯގުރާފަރު މުހައްމަދު ޝާފީގެ ޑިޖިޓަލް ސްޓޫޑިއޯ ވަނީ ހަމަޖައްސާފައެވެ.
އޭގެ އިތުރުން، މިއަހަރުގެ ސަޓާ އެވޯޑްސް އަށް ހަމަޖައްސާފައިވާ ވަރުގަދަ މީޑިއާ ޕާޓްނަރުންގެ ތެރޭގައި އިވެންޓުގެ ރޭޑިއޯ ޕާޓްނަރަކަށް ލަންކާގެ މަޝްހޫރު އިނގިރޭސި ރޭޑިއޯ ޗެނަލެއް ކަމަށްވާ ރެޑް އެފްއެމް ހަމަޖައްސާފައިވާ އިރު، ޕްރިންޓް މީޑިއާ ޕާޓްނަރަކަށް ހަމަޖެއްސީ ސިލޯން ޓުޑޭ، އަދި ޓީވީ ޕާޓްނަރަކަށް ހަމަޖައްސާފައި ވަނީ ލަންކާގެ އަމިއްލަ ޓީވީ ކުންފުންޏެއް ކަމަށްވާ އާޓް އެވެ. 
އަދި އިވެންޓްސްގެ އޮންލައިން ނިއުސް މީޑިއާ ޕާޓްނަރުކަން ކުރާ ހަމައެކަނި ދިވެހި މީޑިއާ އަކީ ސަން އޮންލައިންއެވެ.
މީގެ އިތުރުން، ޓޫރިޒަމް އަދި ކޯޕަރޭޓް މީޑިއާސްގެ ގޮތުގައި އޭޝިއަން ޓްރެވަލާސް، އޭޝިއަން ޑައިވާ، އޭޝިއަން ޖިއޮގުރަފިކްގެ އިތުރުން ފުލޯޓިން އޭޝިއާ، މޯލްޑިވްސް.ނެތް.މެވީ އަދި ކޯޕަރޭޓް މޯލްޑިވްސް ހިމެނެ އެވެ.
އަންނަ މަހުގެ އެކަކުން ފެށިގެން މަސްވެރީންނަށް އެސްޓީއޯއިން ވިއްކާ ތެޔޮ އަގުހެޔޮ ކުރަން ސަރުކާރު ހިއްސާވާ ވިޔަފާރި ކުންފުނި، އެސްޓީއޯއިން ނިންމައިފި އެވެ.
އެ ނިންމުން ހާމަކުރީ ފިއުލް ސަޕްލައި މޯލްޑިވްސް (އެފްއެސްއެމް) ގެ ތެޔޮ އުފުލާ ފްލީޓަށް އިތުރުކުރި ތެޔޮ ބާޖުތައް ރަސްމީކޮށް އިފްތިތާހުކުރުމަށް މިއަދު ފުނަދޫގައި ބޭއްވި ރަސްމިއްޔާތެއްގައި އެސްޓީއޯގެ މެނޭޖިން ޑިރެކްޓަރު އަހުމަދު ޝަހީރެވެ.
ޝަހީރު ވިދާޅުވީ، މޯލްޑިވްސް އިންޑަސްޓްރިއަލް ފިޝަރީޒް ކޮމްޕެނީ (މިފްކޯ) އެސްޓީއޯގެ ދަށަށް ބަދަލުކުރުމަކީ އާއްމުންނަށް ލިބޭ ހިދުމަތްތައް ރަނގަޅުކޮށް މަސްވެރިކަމުގެ ސިނާއަތް އިތުރަށް ހަރުދަނާކުރުމަށް ސަރުކާރުން ނިންމި ވަރަށް މުހިއްމު ނިންމުމެއް ކަމަށެވެ.
އެގޮތުން، މަސްވެރިންނަށް އެސްޓީއޯއިން ވިއްކާ ތެލުގެ އަގު ހެޔޮކޮށް، ތެލަށް ބަދަލުތަކެއް ގެންނާނެ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.
ނަމަވެސް އެއީ ކޮން ބަދަލުތަކެއްކަން އެމްޑީ ޝަހީރު ހާމައެއްނުކުރައްވައެވެ.
މަސްވެރިންނަށް ވިއްކާ ތެލުގެ އަގަށް އެންމެ ފަހުން ބަދަލު ގެނައީ މިއަހަރުގެ މާޗް މަހުގެ ތެރޭގައި،  މިގޮތުން ވަކި ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި މިފްކޯ ހިންގިއިރު ގެނައި އެ ބަދަލާއެކު އޭރު 10.50 ރުފިޔާއަށް ވިއްކަމުންދިޔަ ޑީސަލް ލީޓަރަކުން ވަނީ 3.2 ރުފިޔާ ހެޔޮކޮށް، 7.30 ރުފިޔާއަށް ވިއްކާފައެވެ.
އެސްޓީއޯއިން ތެޔޮ ރައްކާކޮށް ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކަށް ފޯރުކޮށްދިނުން އަވަސް ކުރުމަށް އެސްޓީއޯ އިން މިއަދު ރަސްމީކޮށް ހިދުމަތަށް ނެރުނު ތިން ބާޖަކީ މިހާރު އެކުންފުނިން ބޭނުންކުރާ ބާޖުތަކަށް ވުރެ ބޮޑެތި ބާޖުތަކެކެވެ.
އެފްއެސްއެމް އިން ބުނި ގޮތުގައި، ހަންދި، މީމަސް އަދި މާތޮޅީގެ ނަން ދީފައިވާ އެ ތިން ބާޖަކީ މީގެ ދެ އަހަރު ކުރިން އެކުލަވާލި ސްޓްރެޓީޖިކް ޕްލޭންގެ ދަށުން ގެނައި ތިން ބާޖެވެ.
މާފަންނު ޓްރެކް ދަނޑު ސަރަހައްދުގައި އޮންނަ މާފަތްތަކުރުފާނު މަގު، ވަގުތީ ގޮތުން ދެކޮޅަށް ދުއްވޭ މަގަކަށް ހަދަން ނިންމާފައިވާ ކަމަށް ޓްރާސްޕޯޓް އޮތޯރިޓީން ބުނެފި އެވެ.
މާފަތްތަކުރުފާނު މަގަށް މިހާރު ވަދެވެނީ ހަމައެކަނި ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގުންނެވެ.
ޓްރާންސްޕޯޓް އޮތޯރިތީގެ ޗެއާމަން އަބްދުއް ރަޝީދު ނާފިޒު މިއަދު ވިދާޅުވީ، މާދަމައިން ފެށިގެން ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގުންނާއި އަމީނީމަގުން ވެސް މާފަތްތަކުރުފާނު މަގަށް ދުއްވާ އެއްޗެއްސަށް ވަދެ ނުކުމެވޭނެ ކަމަށެވެ.
ނާފިޒް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، އެގޮތަށް ހަމަޖައްސަން ނިންމެވީ، އެ ސަރަހައްދުގެ އެކި މަގުތައް ބަންދުކުރުމުގެ ސަބަބުން އެ ސަރަހައްދުގައި ދުއްވާ އެއްޗެހި ތޮއްޖެހި އާއްމުންނަށް ދަތިތަކާ ކުރިމަތިވާތީ އެވެ.
ދެކޮޅަށް ދުއްވާ މަގެއްގެ ގޮތުގައި މާދަމައިން ފެށިގެން މާފަތްތަކުރުފާނު މަގު ހަމަޖައްސާއިރު، އެ މަގުގައި ކުރިން ޕާކު ކޮށްފައި ހުރި އެއްގަމު އުޅަނދުތައް ފުލުހުންގެ އެހީތެރިކަމާއެކު ނަގާ، އަދި އެމަގަކީ ދެކޮޅަށް ދުއްވޭ މަގެއްގެ ގޮތުގައި އާއްމުންނަށް އެނގޭނެ ގޮތަށް، ނިޝާންތައް ހަރުކުރާނެ އެވެ.
ހުޅުމާލެއަށް މިހާރު ބަދަލުކުރަން ނިންމާފައިވާ ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގެ 25 ބުރީގެ އިމާރާތް އެޅުމަށް ކުރީން ހަމަޖެހިފައިވާ ސައިޓުގެ މަސައްކަތަށާއި، އެމްޑަބްލިއުއެސްސީގެ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރުމަށް އަމީނީމަގުން ވަދެ ނުކުމެވޭ ގޮތަށް ހުރި ބައެއް މަގުތައް ވަނީ ވަގުތީ ގޮތުން ބަންދުކޮށްފައެވެ.
އަދި އިންޑަސްޓްރިއަލް ވިލެޖު ތަރައްގީ ކުރުމަށް މޭރީބްރައުން ރެސްޓޯރަންޓުން ފެށިގެން ދެކުނަށް އޮންނަ ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގުގެ ބައެއްވެސް ވަނީ ބަންދުކޮށްފައެވެ.
ނާފިޒު ވިދާޅުވީ، ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގެ އިމާރާތަށް ބަންދުކޮށްފައި ހުރި މަގުތައް ހުޅުވުމުން، އަލުން މާފަތްތަކުރުފާނު މަގު އެއްކޮޅަށް ދުއްވޭ މަގަކަށް ބަދަލުކުރާނެ ކަމަށެވެ.
ފުލުހުންގެ އެކި ހަރަކާތްތައް ހިންގުމަށް ދީފައި އޮންނަ، ފޭދޫ ފިނޮޅުގައި ފަތުރުވެރިކަން ތަރައްގީ ކުރުމަށް ޓަކައި އެެ ރަށް ކުއްޔަށް ދޭން ނިންމައިފި އެވެ.
ފަތުރުވެރިކަމާބެހޭ ކަންކަމަށް ދޫކުރާނެ ރަށްރަށާއި ފަޅުތަކުގެ އަދަދާއި އެތަންތަނާބެހޭ މަޢުލޫމާތު ހިމެނޭ ގޮތަށް މި ދިޔަ މަހުގެ 27 ވަނަ ދުވަހު ޓޫރިޒަމް މިނިސްޓްރީން އާންމުކޮށްފައިވާ ލިސްޓުގައި ފޭދޫ ފިނޮޅު ހިމަނާފައިވާ އިރު އެ ރަށުގެ އިތުރުން އެ ލިސްޓުގައި 11 ރަށެއް ހިމެނެ އެވެ.
ހަތަރު ހެކްޓަރުގެ ފޭދޫ ފިނޮޅުގެ އަންދާޒާ ކުރެވޭ އެކުއިޝަން އަގެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައި ވަނީ 3.06 މިލިއަން ޑޮލަރު (47.18 މިލިއަން ރުފިޔާ)އެވެ.
ކުއްޔަށް ދިނުމަށް ނިންމާފައިވާ ދެ ފަޅު ހިމެނެނީ ކ. އަތޮޅުގައެވެ.
ފުލުހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި އޮންނަ ފޭދޫ ފިނޮޅަކީ، ސްކޫލް ކުދިންނަށް އެކި ކޭމްޕުތައް ބާއްވަމުން އަންނަ ރަށެކެވެ.
އަދި ފުރާވަރުގެ ކުދިންގެ އިސްލާހިއްޔާއެއް ވެސް އެ ރަށުގައި ހުރެ އެވެ.
އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓްރީން ބުނެފައިވާ ގޮތުން، އިންވެސްޓްމެންޓް ފޯރަމްގެ ގޯލްޑް ޕާޓްނަރެއްގެ ގޮތުގައި މޯލްޑިވްސް ޕޯޓްސް ލިމިޓެޑް ވަނީ 
ހާލު‮ ‬ކިހިނެއް
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަކީ “ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ” އެވެ. މީގެ ފަހުން މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި “ޤާނޫނުއަސާސީ” މި ނަމުން އިޝާރާތްކުރެވެނީ “ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ” އަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ލިބިގެންވާ، އިސްލާމީ އުޞޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކުރެވިފައިވާ، އަމިއްލަ ވެރިކަންކުރާ، ދީމިޤްރާޠީ، ޖުމްހޫރީ އަދި ޔުނިޓަރީ ދައުލަތެކެވެ. މި ދައުލަތުގެ ނަމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ. މީގެ ފަހުން މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި “ދިވެހިރާއްޖެ” މި ނަމުން އިޝާރާތްކުރެވެނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާއަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދަކީ، ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ދަމައިލެވޭ، ރާއްޖޭގެ އާކިޕެލަޖިކް ބޭސްލައިންތަކުގެތެރޭގައިވާ ބިމާއި، ޖައްވާއި، ކަނޑާއި، ކަނޑުގެ އަޑީގައިވާ ބިމާއި، މިބުނެވިދިޔަ ބޭސްލައިންތަކުން ފެށިގެން ބޭރުގައިވާ ރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދީ ކަނޑާއި، އެ ކަނޑުގެ އަޑީގައިވާ ބިމާއި، އެ ކަނޑާ ގުޅިފައިވާ ޖައްވެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ގެނެވޭނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ މަދުވެގެން ތިންބައިކުޅަ ދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްވާ ޤާނޫނަކުންނެވެ.
ދިވެހިދައުލަތުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ފެށިގެން އަންނަނީ ރައްޔިތުންގެ ކިބައިންނެވެ. އަދި މި ބާރުތައް ދެމިއޮންނާނީ ރައްޔިތުންގެ ކިބައިގައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާނޫނުހެދުމުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ލިބިގެންވަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީން ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވަނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށެވެ.
ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކަށެވެ.
ދިވެހިދައުލަތުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ހިންގާންވާނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.
(ހ) ތިރީގައި މިވާ މީހުންނަކީ ދިވެހިރައްޔިތުންނެވެ.  1. މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ދިވެހިރައްޔިތެއް ކަމުގައިވާ ކޮންމެ މީހެއް.  2. ދިވެހިރައްޔިތަކަށް އުފަން ކޮންމެ ދަރިއެއް.  3. ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ދިވެހިރައްޔިތަކަށްވެއްޖެ ކޮންމެ ބިދޭސީއެއް.  (ށ) ދިވެހިރައްޔިތެއްގެ ކިބައިން ދިވެހިރައްޔިތުކަން ނިގުޅައެއް ނުގަނެވޭނެއެވެ.  (ނ) ދިވެހިރައްޔިތުކަން ދޫކޮށްލަން އެދޭ ކޮންމެ މީހަކަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ދިވެހިރައްޔިތުކަން ދޫކޮށްލެވިދާނެއެވެ.  (ރ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި އެހެން އޮތްނަމަވެސް މުސްލިމަކަށް މެނުވީ ދިވެހިރައްޔިތަކަށް ނުވެވޭނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިދައުލަތުގެ ދީނަކީ އިސްލާމްދީނެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުގެމައިގަނޑު މަޞްދަރެކެވެ.  (ށ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފު އެއްވެސް ޤާނޫނެއް ނުހެދޭނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ބަހަކީ ދިވެހިބަހެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދިދަ އެކުލެވިގެންވަނީ ފެހިކުލައިގެ ދިގު އަކައެއްގެ މެދުގައި ހުންނަ ހުދު ހަނދުފަޅިއަކާއި، މި ފެހި ދިގު އަކައިގެ ބޭރުން ހުންނަ ރަތްކުލައިގެ ބޯޑަރެއްގެ މައްޗަށެވެ.  (ށ) ޤައުމީ ދިދައިގެ މިންތަކާއި، ކުލަ ކޯޑާއި، ހަނދުފަޅި ހުންނާންވާނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 3 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިއެވާ ގޮތަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފައިސާގެ ޔުނިޓަކީ، ރުފިޔާ އެވެ. މި ރުފިޔާ އެކުލެވިގެންވަނީ ސަތޭކަ ލާރީގެ މައްޗަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށަކީ މާލެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދުވަހަކީ ރަބީޢުލްއައްވަލް މަހުގެ އެއްވަނަ ދުވަހެވެ.
(ހ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެންމެހައި ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފު ނުވާނޭ ގޮތުގެމަތީން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވާކަން މި ޤާނޫނުއަސާސީ ކަށަވަރުކޮށްދެއެވެ. އަދި މިއިން އެއްވެސް ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފެހެއްޓޭނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްނުވާ ގޮތެއްގެމަތީން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުންނެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން ވެސް އެއިން ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސްމިންވަރެއް ހިފެހެއްޓޭނީ، މިނިވަން، ދީމިޤްރާޠީ މުޖްތަމަޢެއްގައި މިފަދަ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓިދާނެކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވޭ މިންވަރަކަށެވެ.  (ށ) އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލުތައް ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި، މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން ހިފެހެއްޓުމަކަށް މި މާއްދާގެ (ހ) ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.  (ނ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފަހައްޓައިފައިވަނީ މި މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީންތޯ ކަނޑައެޅުމުގައި ކޯޓުން އެ ކަމަކާ ގުޅޭ ހުރިހައި ކަންތައްތަކަށް ފުރިހަމައަށް ރިޢާޔަތްކުރާން ވާނެއެވެ. މީގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.  1. އެ ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއްގެ ޒާތާއި ބާވަތް.  2. އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓުމުގެ ބޭނުމާއި، މުހިންމުކަން.  3. އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފަހައްޓައިފައިވާ ގޮތާއި މިންވަރު.   4. އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓި ހިފެހެއްޓުމާ އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއްގެ މުހިންމުކަމާ ހުރި ގުޅުން.  5. އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފަހައްޓައިފައިވާ މިންވަރަށްވުރެ ކުޑަކޮށް ހިފަހައްޓައިގެން ބޭނުންވާ މަޤްޞަދު ޙާޞިލްކުރެވިދާނެތޯ.  6. އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފަހައްޓައިފައިވަނީ މި މާއްދާގެ (ށ) ގެދަށުން ނަމަ، އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ކޮންމެހެން ހިފަހައްޓާންޖެހޭތޯ.   (ރ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފަހައްޓައިފައިވަނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށްކަން ސާބިތުކޮށްދިނުމަކީ ދައުލަތުގެ ނުވަތަ އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓި ފަރާތެއްގެ ޒިންމާ އެކެވެ.
(ހ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން، މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެއްވެސް ގޮތަކުން ތަފާތުކުރުމެއްނެތި ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. މި ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ލިބުމުގައި، އެ މީހެއްގެ ނަސްލަށް، ނުވަތަ އުފަންވީ ޤައުމަށް، ނުވަތަ ކުލަޔަށް، ނުވަތަ ޖިންސަށް، ނުވަތަ ޢުމުރަށް، ނުވަތަ ޖިސްމާނީ ނުވަތަ ނަފްސާނީ ނުކުޅެދުންތެރިކަމަކަށް، ނުވަތަ އެ މީހެއްގެ ސިޔާސީ ނުވަތަ އެނޫންވެސް ވިސްނުމަކަށް، ނުވަތަ މާލީ ފުދުންތެރި ކަމަށް، ނުވަތަ ނިސްބަތްވާ ޢާއިލާއަށް ނުވަތަ އުފަންރަށަށް، ނުވަތަ މިނޫންވެސް ކަމަކަށް ބަލައި ތަފާތުކޮށްގެނެއްނުވާނެއެވެ.  (ށ) މުޖްތަމަޢުގެ ޢާންމު ޙާލަތަށްވުރެ ނިކަމެތިކަމެއް ލިބިފައިވާ މީހަކަށް، ނުވަތަ ބަޔަކަށް، ނުވަތަ އިޖްތިމާޢީ ގޮތުން ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަމެއް ލިބިދޭންޖެހޭ ބަޔަކަށް އެހީތެރިވެދިނުމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ރައްކާތެރިކަން ލިބިދިނުމަށްޓަކައި ކުރާ ކަންތައްތަކަކީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ތަފާތުކުރުމެއް ކަމުގައެއް ނުވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރުމާއި، މި ބާބުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ޙިމާޔަތްކޮށް، ކުރިއެރުވުމަކީ ދައުލަތުގެ ވާޖިބެކެވެ.
އިސްލާމީޝަރީޢަތުގައި ނުވަތަ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިގެން މަނާކޮށްފައިނުވާ ކޮންމެ ކަމެއްކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި ޤާނޫނަކުން ހުއްދަ ލިބިގެންމެނުވީ އެއްވެސް މީހަކު ކުރާ އެއްވެސް ކަމަކަށް ހަމަ އެކަކުވިޔަސް ހުރަސްއަޅައި ހުއްޓުވައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ޤާނޫނުގެ ކުރިމަތީގައި، އަދި އެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ޤާނޫނު ހިންގުމުގައި ކޮންމެ މީހަކީ ވެސް ހަމަހަމަވެގެންވާ މީހެކެވެ. އަދި ޤާނޫނުގެ ރައްކާތެރިކަމާއި، ޤާނޫނުން ލިބިދޭ މަންފާތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ލިބުމަކީ ހަމަ ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް ޙައްޤެކެވެ.
ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ދިރިހުރުމުގެ ޙައްޤާއި، އަމިއްލަ މިނިވަންކަމާއި، ނަފްސު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. ފަހެ، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ހަދައިފައިވާ ޤާނޫނަކާ އެއްގޮތަށް މެނުވީ އެއްވެސް މީހެއްގެ ކިބައިން، މިއިން ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ނިގުޅައިގަނެވިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤުދްރަތީ ތިމާވެށްޓާއި، ދިރޭތަކެތީގެ މުއްސަނދިކަމާއި، ޤުދްރަތީ ވަސީލަތްތަކާއި ރީތިކަން މިހާރުގެ ޖީލުތަކަށާއި އަންނާން އޮތް ޖީލުތަކުގެ މަންފާއަށްޓަކައި ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމަކީ ދައުލަތުގެ އަސާސީ ވާޖިބެކެވެ. އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ކުރިއެރުން ހޯދުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކަކީ ތިމާވެށި ޙިމާޔަތްކުރެވޭ، ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްޤީގެ އުޞޫލުތަކުގެ މަތީން ކުރެވޭ ކަންތައްތައް ކަމަށް ހެދުމަށާއި، މިފަދަ ޙަރަކާތްތަކުގެ ސަބަބުން ތިމާވެށި ތަޣައްޔަރުވިޔަ ނުދިނުމަށާއި، ދިރޭތަކެތީގެ ނަސްލެއް ނެތިގެން ދިޔަ ނުދިނުމަށާއި، ތިމާވެށި ހަލާކުވިޔަ ނުދިނުމަށާއި، ޤުދްރަތީ ވަސީލަތްތައް ބޭކާރުވިޔަ ނުދިނުމަށް ދައުލަތުން ބާރުއަޅާންވާނެއެވެ.
އަންނަނިވި ޙައްޤު ތަކަކީ ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވާ ޙައްޤުތަކެއް ކަމަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީން ކަނޑައަޅާ ހިނދު، ދައުލަތުގެ ތަނަވަސްކަމާއި، ކުޅަދާނަކަން ހުރި މިންވަރަކަށް އެ ޙައްޤުތައް ރައްޔިތުންނަށް ހޯދޭނޭ މަގު ތަނަވަސްކޮށްދިނުމަށް ދައުލަތުން މަސައްކަތް ކުރާންވާނެއެވެ.  (ހ) ރަނގަޅު ކާނާއާއި، ސާފު ފެން ފުދޭ މިންވަރަށް ލިބުން. (ށ) ފޭރާމާއި ހިޔާވަހިކަން ލިބުން. (ނ) ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ ޞިއްޙީ ޚިދުމަތްތައް ލިބުން. (ރ) ދިރިއުޅޭނޭ ސާފު އަދި ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅު މާޙައުލެއް ލިބުން. (ބ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޠަބީޢީ މުއްސަނދިކަމާއި، ދަތުރުފަތުރު ކުރުމުގެ ވަސީލަތްތަކާއި، ދައުލަތުގެ ޚަބަރު ފަތުރާ ވަސީލަތްތަކާއި، ހުރިހައި ބާވަތެއްގެ މުއާޞަލާތީ ޚިދުމަތްތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ބޭނުންކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބުން. (ޅ) މީހުން ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައިވެސް އެ ރަށަކާ އެކަށީގެންވާ މިންވަރުގެ ނަރުދަމާ ނިޒާމެއް ޤާއިމްވެފައިއޮތުން.  (ކ) މީހުން ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައިވެސް އެ ރަށަކާ އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ކަރަންޓުގެ ޚިދުމަތް ޤާއިމްވެފައިއޮތުން.
ކޮންމެ މީހެއްގެ ޒާތީ އަދި ޢާއިލީ ދިރިއުޅުމާއި، ގޮވަތި ގެދޮރާއި، އަނެކުންނާ ކުރާ ޒާތީ މުއާޞަލާތުތަކަކީ ޙުރުމަތްތެރިވެގެންވާ ކަންކަމާއި ތަންތަނެވެ. ހަމަ ކޮންމެމީހަކުމެ، އަނެކުންގެ މި ބުނެވުނު ޙައްޤުތަކަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތާންވާނެއެވެ.
(ހ) އެއްވެސް މީހަކު އަޅުވެތިކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެއްވެސް މީހަކު ލައްވައި މަޖުބޫރުން މަސައްކަތްކުރުވައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) ސިފައިންގެ އިލްޒާމީ ޚިދުމަތަށް ގޮވައިލުމާއި، ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތްތަކުގައްޔާއި ފަރުދުންގެ ފުރާނައާއި މުޖްތަމަޢުގެ ރައްކާތެރިކަން ގެއްލިދާނެފަދަ މުސީބާތެއް ދިމާވެއްޖެ ޙާލަތްތަކުގައި ޢާންމުޚިދުމަތަށް ގޮވައިލުމާއި، ކޯޓުގެ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކުރުމުގެ ގޮތުން މަސައްކަތްކުރާންޖެހުމަކީ މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ތަޢާރުޟްވާ ކަމެއް ނޫނެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީ ގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާހައި ހިނދަކު ޢުމުރުން އަށާރަ އަހަރުން މަތީގެ ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ އަންނަނިވި ޙައްޤުތައް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ހ) އިންތިޚާބުތަކުގައްޔާއި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުތަކުގައި ވޯޓުދިނުމުގެ ޙައްޤު. މިފަދަ ވޯޓުތަކަކީ ސިއްރު ވޯޓުތަކަކަށް ވާންވާނެއެވެ.  (ށ) އިންތިޚާބުތަކުގައި އެކިއެކި މަޤާމުތަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޙައްޤު. (ނ) އެ މީހަކު އަމިއްލައަށް، ނުވަތަ އެ މީހަކު މިނިވަންކަމާއެކު އިޚްތިޔާރުކުރާ މަންދޫބުން މެދުވެރިކޮށް ރައްޔިތުންގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު.
މިނިވަންކަމާއެކު ފިކުރުކުރުމާއި، އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފުނުވާ ގޮތެއްގެމަތީން އެމީހެއްގެ ބުއްދިއަށް ފެންނަ ގޮތްތަކާއި، ޚިޔާލުތައް ދުލާއި ޤަލަމުން އަދި މިނޫންވެސް ގޮތްގޮތަށް ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
ނޫސްވެރިކަން ކުރުމާއި، މުއާޞަލާތީ ވަސީލަތްތައް ބޭނުންކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. މީގެތެރޭގައި ޚަބަރާއި، މަޢުލޫމާތާއި، ފެންނަ ގޮތްތަކާއި، ޚިޔާލުތައް ފާޅުކުރުމާއި، ޝާއިޢުކުރުމާއި، ފެތުރުމުގެ މިނިވަންކަން ހިމެނެއެވެ. މިގޮތުން ޝާއިޢުކުރާ ނުވަތަ ފަތުރާ ނުވަތަ ފާޅުކުރާ މަޢުލޫމާތެއްގެ މަޞްދަރު ހާމަކުރުމަށް އެއްވެސް މީހަކަށް މަޖުބޫރުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
އުނގެނުމާއި، އުނގަންނައިދިނުމާއި، މަޢުލޫމާތު ހޯދުމާއި، މަޢުލޫމާތު ދިނުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
(ހ) ސިޔާސީ ޕާޓީ އުފައްދައި، ހިންގައި، ޕާޓީތަކުގެ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.   (ށ) ޖަމްޢިއްޔާތަކާއި ޖަމާޢަތްތައް ހެދުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ޙައްޤުތައް ހިމެނެއެވެ.  1. އިޤްތިޞާދީ، އިޖްތިމާޢީ، ތަޢުލީމީ، ޘަޤާފީ މަޤްޞަދުތަކަށްޓަކައި، ޖަމްޢިއްޔާ ނުވަތަ ޖަމާޢަތް އުފައްދައި، އެފަދަ ޖަމްޢިއްޔާތަކާއި ޖަމާޢަތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު.  2. މަސައްކަތްތެރީންގެ ޖަމްޢިއްޔާތައް އުފެއްދުމާއި، އެފަދަ ޖަމްޢިއްޔާތަކުން ހިންގާ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމާއި ނުވުމުގެ ޙައްޤު.
އިޙްތިޖާޖުކުރުމަށްޓަކައި ހަޅުތާލުކުރުމުގެގޮތުން މަސައްކަތް ހުއްޓައިލައިގެން ތިބުމުގެ ޙައްޤު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހުންނާއި އެނޫންވެސް މަސައްކަތްތެރީންނަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ދައުލަތުގެ ހުއްދައެއް ކުރީން ހޯދުމަކާނުލައި ސުލްޙަވެރިކަމާއެކު އެއްވެއުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
އެމީހެއްގެ ނަމާއި އަބުރު ރައްކާތެރިކުރެވިފައި އޮތުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
(ހ) ޤާނޫނުގައި ކައިވެނިކުރެވޭ ޢުމުރުކަމުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ޢުމުރުގެ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ކައިވެނިކުރުމާއި، ޢާއިލާ ޤާއިމްކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި ޢާއިލާއަކީ މުޖްތަމަޢުގެ ޠަބީޢީ އަދި އަސާސީ ބިންގާކަމަށް ވީހިނދު، ކޮންމެ ޢާއިލާއަކަށްމެ މުޖްތަމަޢާއި ދައުލަތުގެ ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން ލިބިދޭންވާނެއެވެ.  (ށ) ކައިވެންޏެއް ރޫޅިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި ދަރީން ތިބިނަމަ، އެ ދަރީންނަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން ލިބިދޭންވާނެއެވެ.
(ހ) ޢާއިލާގެ ފަރާތުންނާއި ޖަމާޢަތުގެ ފަރާތުންނާއި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ޚާއްޞަ އެހީތެރިކަމާއި ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން ލިބުމަކީ ކުޑަކުދީންނާއި ޅަފުރައިގެ ކުދީންނަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެކެވެ. އަދި ކުޑަކުދީންނާއި ޅަފުރައިގެ ކުދީންނަށް އެއްވެސްގޮތަކުން ހާނީއްކަކޮށް، ޖިންސީގޮތުން އަނިޔާކޮށް އެއްވެސްގޮތަކުން ތަފާތުކޮށް އެކަށީގެންނުވާ އިޤްތިޞާދީ، އިޖްތިމާޢީ ކަންތައްތަކުގައި ބައިވެރިކޮށް އެ މީހުންގެ ފުށުން ނާޖާއިޒް މަންފާތައް ޙާޞިލްކުރުމަށް ހަމަ އެކަކުވެސް މަސައްކަތްކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) ޢާއިލާގެ ފަރާތުންނާއި ޖަމާޢަތުގެ ފަރާތުންނާއި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ޚާއްޞަ އެހީތެރިކަމާއި ރައްކާތެރިކަން ލިބުމަކީ ޢުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންނާއި، ޚާއްޞައެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެކެވެ.
(ހ) އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ތަފާތުކުރުމެއް ނެތި އުނގެނުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ށ) ފަށާ ތަޢުލީމާއި މެދުމަދުރަސީ ތަޢުލީމު ދައުލަތުން ހިލޭ ފޯރުކޮށްދޭން ވާނެއެވެ. ކުދީންނަށް ފަށާ ތަޢުލީމާއި މެދުމަދުރަސީ ތަޢުލީމު ދިނުމަކީ އެ ކުދީންގެ މައިންބަފައިންނާއި ދައުލަތުގެ މައްޗަށް ލާޒިމް ކަމެކެވެ. އަދި މަތީ ތަޢުލީމު އުނގެނުމުގެ ފުރުޞަތު އެންމެހައި ރައްޔިތުންނަށް ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލެވިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.  (ނ) ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގެ ތެރެއިން އިސްލާމްދީނަށް ބޯލަނބައި ކިޔަމަންގަތުމަށް ބާރުއެޅުމަށާއި، އިސްލާމްދީނަށް ލޯބިޖެއްސުމަށާއި، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް އިޙްތިރާމް ކުރުމަށާއި، ޢާންމުކޮށް އެންމެންގެ މެދުގައި ޞުލްޙަމަސަލަސް ކަމާއި ރަހުމަތްތެރިކަން ބާއްވައިގެން އުޅުމުގެ މުހިންމުކަން އުނގަންނައިދީ، މިކަންކަން ކުރިއެރުވުމަށް ބާރުއަޅާންވާނެއެވެ.
(ހ) ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ އެ މީހަކު އިޚްތިޔާރުކުރާ ވަޒީފާއެއް އަދާކުރުމުގެ ނުވަތަ މަސައްކަތެއް ކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.  (ށ) ހަމަހަމަކަމާއެކު މުޢާމަލާތުކުރެވޭ، ރައްކާތެރި މާޙައުލެއްގައި މަސައްކަތްކުރުމާއި، ކުރާ މަސައްކަތާ އެކަށީގެންވާ އުޖޫރައެއް ލިބުމާއި، ކުރާ މަސައްކަތް އެއް މިންގަނޑަކުން ވަޒަންކުރެވި އެއް ނިސްބަތަކުން ހަމަހަމަކަމާއެކު އުޖޫރަ ލިބުމާއި، އެއް ހަމައަކުން ވަޒީފާގެ ކުރިއެރުން ލިބުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ނ) ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، މަސައްކަތްކުރާންޖެހޭ ވަގުތު ކަނޑައެޅިފައިވުމާއި، އަރާމުކުރުމާއި މުނިފޫހިފިލުވުމަށް ވަގުތު ލިބުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި ވަކި މުއްދަތަކަށް މުސާރައާއެކު ޗުއްޓީ ލިބުމުގެ ޙައްޤުވެސް ހިމެނެއެވެ.  (ރ) ކޮންމެ މީހަކަށްމެ އަރާމުކުރުމާއި މުނިފޫހިފިލުވުމަށް ވަގުތު ހޭދަކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ މި ޙައްޤު ލިބިދިނުމަށްޓަކައި، މަސައްކަތްކުރާންޖެހޭ އެންމެ ގިނަ ވަގުތެއް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ. އަދި އުޖޫރައާއެކު ލިބޭ ޗުއްޓީ ކަނޑައެޅިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
ދައުލަތުގެ ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޕެންޝަން ލިބުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.
(ހ) ޤައުމުގެ ޘަޤާފީ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމާއި، ފަންނީ އަދި އަދަބީ ކަންކަމުން މަންފާ ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ށ) ދައުލަތުގެ ތަނަވަސްކަމާއި ފޯރުންތެރިކަން ހުރި މިންވަރަކުން، ތަޢުލީމާއި، ޘަޤާފަތާއި، އަދަބިއްޔާތާއި، ފަންނުތައް ކުރިއެރުވުމަށް ދައުލަތުން މަސައްކަތް ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) މުދާ ހޯދުމާއި، މިލްކުކުރުމާއި، ވާރުތަކުރުމާއި، ދިނުމާއި، މުދަލުން މުޢާމަލާތުކުރުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ށ) މީސްމީހުންގެ މުދަލަކީ ނިގުޅައިގަނެގެންވާނޭ ތަކެއްޗެއް ނޫނެވެ. ފަހެ، ޢާންމުވެގެންވާ މަންފާއަކަށްޓަކައި، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތެއްގެމަތީން، އަދި އެކަމަށްޓަކައި ކޯޓަކުން ކުރާ ޙުކުމަކުން މެނުވީ އެއްވެސް މީހެއްގެ މުދަލެއް އެމީހެއްގެ ރުހުންނެތި ދައުލަތަށް ނަގައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި މީހެއްގެ މުދަލެއް ދައުލަތަށް ނަގާންވާނީ ކޯޓުން ކަނޑައަޅާ ޢަދުލުވެރި ބަދަލެއް އެ މުދަލެއްގެ ވެރިފަރާތަށް ދިނުމަށްފަހުގައެވެ.  (ނ) ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހޯދައިފައިވާ މުދަލާއި، ދުޝްމަނުންގެ މުދާ، ބަދަލު ދިނުމަކާ ނުލައި ދައުލަތަށް ނެގުމަށް ޙުކުމްކުރުމުގެ ބާރު ކޯޓުތަކަށް ލިބިދޭފަދަ ޤާނޫނެއް ހެދުމަކަށް މި މާއްދާގެ އެއްވެސް ބައެއް ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.  (ރ) މީހަކު ކުރި ކުށެއްގެ ބަދަލުގައި އެ މީހެއްގެ މުދާ ދައުލަތަށް ހިފައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމާއި، ރާއްޖެއަށް އެނބުރި އައުމާއި، ރާއްޖޭގައި ހުރުމާއި ރާއްޖޭގެ އެކި ތަންތަނަށް ދަތުރުފަތުރުކޮށް އުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ށ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައި ވަޒަންވެރިވުމާއި، އެއްރަށުން އަނެއް ރަށަށް ހިޖުރަކުރުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ނ) އެ ރަށެއްގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންނަށް ލިބޭ އެންމެހައި ޚިދުމަތްތަކާއި، އިމްތިޔާޒުތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ލިބުމުގެ ޙައްޤު އެ ރަށެއްގައި ވަޒަންވެރިވާ ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
(ހ) ކޮންމެ މީހެއްގެމެ މަދަނީ ޙައްޤުތަކާއި ވާޖިބުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި ނުވަތަ ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ މީހެއްގެ މައްޗަށް އުފުލުމުގައި، ޤާނޫނަކުން ޤާއިމްކޮށްފައިވާ މިނިވަން އަދި މުސްތަޤިއްލު ކޯޓެއްގައި ނުވަތަ ޓްރައިބިއުނަލެއްގައި އެކަށީގެންވާ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި، ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލެވިގެން ބާއްވާ، އަޑުއެހުމެއްގައި އިންޞާފުން ޝަރީޢަތްކުރެވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ށ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިންގާ އެންމެހައި ޝަރީޢަތްތައް ހިންގާންވާނީ ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު، ވަކިފަރާތަކަށް ނުޖެހި، ހާމަކަމާއެކުގައެވެ.  (ނ) ޝަރީޢަތްތައް ހިންގާންޖެހެނީ ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލައިގެން ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް ތިރީގައި ވާ ސަބަބުތަކުންކުރެ ސަބަބަކަށްޓަކައި، ދީމިޤްރާޠީ އުޞޫލުތަކާ ޚިލާފުނުވާނޭ ގޮތެއްގެމަތީން، ޝަރީޢަތެއް އެކުގައި، ނުވަތަ ޝަރީޢަތަކުން ބައެއް، ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިނުލައި ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގެ އިޚްތިޔާރު އެ ޝަރީޢަތެއް ކުރާ ފަނޑިޔާރަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  1. މުޖްތަމަޢުގެ އަޚްލާޤީ އުޞޫލުތައް ހިފެހެއްޓުން، ނުވަތަ މުޖްތަމަޢުގެ އަމަންއަމާންކަން ޤާއިމްކުރުން، ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ސަލާމަތަށް ބުރޫއެރިޔަ ނުދިނުން.  2. ހުށަހެޅިފައިވާ މައްސަލައެއްގައި ކުޑަކުދީންގެ މަޞްލަޙަތު ޙިމާޔަތްކުރުން، ނުވަތަ މީހަކު ކުރި ކުށެއްގެ ސަބަބުން އަނިޔާ ލިބިފައިވާ ފަރާތެއްގެ މަޞްލަޙަތު ރައްކާތެރިކުރުން.  3. ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލައިގެން ޝަރީޢަތް ހިންގައިފިނަމަ، ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމަށް އެޅިދާނެ ހުރަހަކުން މިންޖުވުން.  (ރ) މި މާއްދާގެ (ނ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ސަބަބުތަކުން ކުރެ ސަބަބަކަށްޓަކައި އެހެންގޮތަކަށް ކޯޓުން ކަނޑައަޅައިފައި ނުވާނަމަ، ކޯޓުތަކުން ނެރޭ ހުރިހައި އަމުރުތަކާއި ޙުކުމްތައް އިއްވާންވާނީ ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލެވިފައިވާ މަޖިލީހެއްގައެވެ. އަދި ހުޅުވައިލެވިގެން ބޭއްވޭ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލިސްތަކުން ނެރޭ ކޯޓުގެ އަމުރުތަކާއި ކުރާ ޙުކުމްތައް ބޭނުންވާ ފަރާތްތަކަށް ފެންނާން ހުންނާން ވާނެއެވެ.
(ހ) އިދާރީ ހިންގުމުގެ ދާއިރާއިން ކޮންމެ މީހަކާމެދުވެސް ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ޢަދުލު އިންޞާފުގެ ހަމަތަކާ އެއްގޮތަށް އެކަށީގެންވާ އަވަސް މިނެއްގައި ކަންކުރެވުމަކީ އެމީހަކަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެކެވެ.  (ށ) އިދާރީ ގޮތުން އަޅާ ފިޔަވަޅެއްގެ ސަބަބުން އެއްވެސް މީހެއްގެ ޙައްޤަކަށް އުނިކަމެއް ލިބިއްޖެ ކަމަށް ފެނިއްޖެނަމަ، އެ ފިޔަވަޅެއް އެޅި ސަބަބު ލިޔުމުން ލިބުމުގެ ޙައްޤު އެ މީހަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ނ) އިދާރީ ގޮތުން އަޅާ ފިޔަވަޅެއްގެ ސަބަބުން އެއްވެސް މީހެއްގެ ޙައްޤަކަށް ނުވަތަ އެއްވެސް ބައެއްގެ ޙައްޤަކަށް، ނުވަތަ މުޖްތަމަޢުގެ ޙައްޤަކަށް އުނިކަމެއް ލިބިއްޖެކަމަށް ފެނިއްޖެނަމަ، އެ ކަމެއް ކޯޓަށް ހުށަހެޅުމުގެ ޙައްޤު އެ މީހަކަށް ނުވަތަ އެ ބަޔަކަށް ނުވަތަ އެ ކަމުން ސީދާގޮތެއްގައި އަސަރު ފޯރައިފާނޭ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
ކުށްކުށުގައި ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހުންގެމައްޗަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ތަޙުޤީޤު ހިންގުމުގައްޔާއި، ޝަރީޢަތް ކުރުމުގައްޔާއި، ކުށް ސާބިތުވެގެން ޙުކުމް ތަންފީޛުކުރުމުގައި އެނޫން މީހެއްގެ ޤާނޫނީ ޙައްޤަކަށް ނުވަތަ ޤާނޫނީ ވާޖިބަކަށް ހުރަސް އަޅައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16 ވަނަ މާއްދާގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ޤާނޫނަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން މެނުވީ، އެއްވެސް މީހެއްގެ ގަޔަށް އަތްލައި، ހިފައި، ހައްޔަރުކޮށް، އަދި ބަންދުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ހައްޔަރު ކުރާ މީހާއަށް މީހަކު ކުށެއް ކުރަނިކޮށް ފެންނަ ހިނދެއްގައި، ނުވަތަ މީހަކު ކުށެއް ކޮށްފިކަމަށް، ނުވަތަ އެވަގުތަކު އެއުޅެނީ ކުށެއް ކުރާން ކަމަށް ބުއްދިއަށް ޤަބޫލުކުރެވޭފަދަ އެކަށީގެންވާ ސަބަބުތަކެއް ނުވަތަ ހެކިތަކެއް ހުރެގެން، ނުވަތަ ކޯޓުގެ އަމުރަކުން ހުއްދަލިބިގެން މެނުވީ، އެއްވެސް މީހަކު ހިފައި ހައްޔަރުކޮށް، ނުވަތަ ބަންދުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) އެކަށީގެންވާ ސަބަބެއްނެތި އެއްވެސް މީހެއްގެ ގަޔަށް އަތްލައި، ފާސްކޮށް، މީހެއްގެ އެއްޗެއް ގަދަކަމުން އަތުލައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) ގޮވަތި ގެދޮރާއި މީހުން ދިރިއުޅޭ ތަންތަނަކީ ޙުރުމަތްތެރިވެގެންވާ ތަންތަނެވެ. ވަގުތުން ފިޔަވަޅެއް ނާޅައިފިނަމަ މީހެއްގެ މުދަލަކަށް ނުވަތަ މީހަކަށް ލިބިދާނެ ނުރައްކާތެރި ގެއްލުމަކުން އެ މުދަލެއް ނުވަތަ އެ މީހަކު ސަލާމަތްކުރުމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ކޯޓުގެ އަމުރަކުން ހުއްދަ ލިބިގެން މެނުވީ އެއްވެސް މީހަކު ދިރިއުޅޭ ތަނަކަށް އެ މީހެއްގެ ނުރުހުމުގައި ވަދެގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ހައްޔަރުކުރެވޭ ހިނދު ނުވަތަ ބަންދުކުރެވޭ ހިނދު، ތިރީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީން އެ މީހަކާމެދު ޢަމަލުކުރެވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ހ) އެ މީހަކު ހައްޔަރުކުރެވުނު ސަބަބު ވަގުތުން އެ މީހަކަށް އަންގާންވާނެއެވެ. އަދި ގިނަވެގެން ސައުވީސް ގަޑިއިރުގެތެރޭގައި ހައްޔަރުކުރެވުނު ސަބަބު ލިޔުމުން އެ މީހަކަށް ދޭންވާނެއެވެ.  (ށ) ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން ހޯދުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވާކަން އެ މީހަކަށް އަންގާންވާނެއެވެ. އަދި ލަސްކުރުމެއް ނެތި ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން ހޯދައި، އެ މީހަކު އެ ހައްޔަރު ކުރެވުނު ނުވަތަ ބަންދުކުރެވުނު މައްސަލައެއް ނިމޭންދެން ޤާނޫނީ ވަކީލުގެ އެހީތެރިކަން ދެމެހެއްޓުމުގެ ފުރުޞަތު އެ މީހަކަށް ފަހިކޮށްދޭން ވާނެއެވެ. (ނ) ތިމާއަކީ ކާކުކަން އަންގައިދިނުން ފިޔަވައި އިތުރު އެހެން އެއްވެސް މަޢުލޫމާތެއް ނުދީ ހަނުހުރުމަކީ އެ މީހަކަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެއްކަން އެ މީހަކަށް އަންގައި، އެ ޙައްޤު ލިބިގަތުމުގެ ފުރުޞަތު އެ މީހަކަށް ދޭންވާނެއެވެ. (ރ) ކުށެއްގެ ތުހުމަތުގައި ބަންދުކޮށްފައިވާ މީހާ ބަންދުކޮށްފައި ވަނީ ޤާނޫނީ ހަމަތަކުގެ މަތީންތޯ ކަނޑައެޅުމަށް، އެ މީހަކު ހައްޔަރުކުރެވުނުތާ ގިނަވެގެން ސައުވީސް ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި، ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމައްޗަށް ހާޒިރުކުރާން ވާނެއެވެ. އަދި ޝަރުޠަކާއެކު ނުވަތަ ޝަރުޠަކާ ނުލައި އެ މީހަކު ދޫކޮށްލުމަށް، ނުވަތަ ބަންދުގައި ބެހެއްޓުމަށް އަމުރެއް ނެރުމުގެ ބާރު އެ ފަނޑިޔާރަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
އެ މީހަކާ މެދު ތުހުމަތުކުރެވިފައިވާ މައްސަލައެއްގެ ހެކި ފޮރުވުމަށް ނުވަތަ ހެކިބަސް ދޭން ހުރިމީހަކަށް ނުފޫޒެއް ފޯރުވުމަށް މަސައްކަތްކޮށްފާނެ ކަމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ކޯޓަށް ހާޒިރުނުވެދާނެ ކަމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ފިލައިފާނެ ކަމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ބަންދުން ދޫކޮށްލައިފިނަމަ މުޖްތަމަޢުގެ ސަލާމަތަށް ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވެދާނެ ކަމަށްޓަކައި މެނުވީ، އެއްވެސް މީހަކާ މެދު ޝަރީޢަތުން ޙުކުމްކުރުމުގެ ކުރީން އެ މީހަކު ބަންދުގައި ބަހައްޓައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ބަންދުން ދޫކޮށްލާ ހިނދު ކަފާލާތުގެ އުޞޫލުން ނުވަތަ ކޯޓުން ބޭނުންވާ ގޮތެއްގެ މަތީން ކޯޓަށް ހާޒިރުވާނޭކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ކަނޑައަޅާ އެހެން ޝަރުޠުތަކެއް ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ.
ކުށެއްކޮށްފިކަމަށް ތުހުމަތުކޮށް ތަޙުޤީޤުކުރާ ފަރާތަކަށް މައްސަލައެއް ހުށަހެޅުމުން ލަސްނުކޮށް އެ މައްސަލަ ތަޙުޤީޤުކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ. އަދި އެ ކުށެއް ކުރިކަމަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާއާ މެދު ދަޢުވާކުރާންޖެހޭ ކަމަށް ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލަށް ފެނިއްޖެނަމަ، ވީ އެންމެ އަވަހަކަށް ދަޢުވާ އުފުލާންވާނެއެވެ.
ކުށެއް ކުރިކަމުގެ ދަޢުވާ އުފުލިފައިވާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ:  (ހ) އެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ތުހުމަތުކުރެވިފައިވާ ކުށަކީ ކޮބައިކަން، އެ މީހަކަށް ރަނގަޅަށް ދޭހަވާނޭ ބަހަކުން، ލަސްނުކޮށް އަންގާންވާނެއެވެ.  (ށ) އެކަށީގެންވާ މުއްދަތެއްގެތެރޭގައި އެ މީހަކާމެދު ޝަރީޢަތްކޮށް ނިންމުމުގެ ޙައްޤުލިބިގެންވެއެވެ.  (ނ) ތިމާއާ ދެކޮޅަށް ޝަރީޢަތުގައި ބަޔާނެއް ނުދިނުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. (ރ) އެ މީހަކީ ޝަރީޢަތްކުރެވޭ ބަސް ނޭނގޭ މީހަކު ނަމަ، ނުވަތަ ބީރު މީހަކު ނަމަ، ނުވަތަ މަންމަނު މީހަކު ނަމަ، އެ މީހަކަށް ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ތަރުޖަމާނަކު ހޯދުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. (ބ) ކުށުން ބަރީއަވުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަށްޓަކައި އެކަށީގެންވާ ވަގުތާއި، އެކަށީގެންވާ ވަސީލަތްތައް ލިބޭންވާނެއެވެ. އަދި އެ މީހަކު އިޚްތިޔާރުކުރާ ޤާނޫނީ ވަކީލަކާ މަޝްވަރާކުރުމަށް ފުރުޞަތު ދޭންވާނެއެވެ. (ޅ) އެ މީހެއްގެ ހާޒިރުގައި ޝަރީޢަތް ކުރެވުމާއި، އެ މީހަކު އިޚްތިޔާރުކުރާ ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީގައި ކުށުން ބަރީއަވުމަށް މަސައްކަތްކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. (ކ) ދަޢުވާ ހުށަހަޅާ ފަރާތުން ޝަރީޢަތަށް ހާޒިރުކުރާ ހެކީންނާ ސުވާލުކުރުމާއި، އެ މީހަކު ބޭނުން ހެކީން ޝަރީޢަތަށް ހާޒިރުކޮށްދިނުމަށް ކޯޓުގައި އެދުމާއި، އެ ހެކީންނާ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހުގައި ސުވާލު ކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. (އ) އެ މީހަކު ކުށެއްކޮށްފިކަން، އެކަށީގެންވާ މިންވަރެއްގެ ޝައްކެއްނެތި، ޝަރީޢަތުގައި ސާބިތުނުކުރެވޭ ނަމަ އެ މީހަކީ ކުށެއް ނެތް މީހަކު ކަމުގައި ބެލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.
ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާ ބުއްދި ސަލާމަތުން ހުރެ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހުގައި ވާ އިޢުތިރާފު ފިޔަވައި، އެހެން އިޢުތިރާފުތަކަކީ ހެއްކެއްކަމުގައެއް ނުބެލެވޭނެއެވެ. މީހަކަށް މަޖުބޫރުކޮށްގެން ބަޔާން ހޯދުމާއި، ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހެކި ހޯދުމަކީ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ކޮށްގެން ވާނޭ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. އެގޮތަށް ހޯދާ ބަޔާންތަކާއި ހެކިތައް ޝަރީޢަތަށް ޤަބޫލުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީއަކަށް ބޭނުންވެއްޖެ ކޮންމެ ހިނދެއްގައި އެފަދަ އެހީ ހޯދައި ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.   (ށ) ޖިނާއީ ބޮޑެތި މައްސަލަތަކުގައި، ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާއަކީ ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން ހޯދޭ ފަދަ މާލީ ތަނަވަސްކަމެއް ނެތް މީހަކު ނަމަ، އޭނާއަށް ދައުލަތުން ޤާނޫނީ ވަކީލަކު ޢައްޔަން ކޮށްދޭން ވާނެއެވެ.
އެއްވެސް މީހަކަށް، ރަހުމުކުޑަ، ލާއިންސާނީ، އިހާނެތިކަމެއް ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އިންސާނީ ކަރާމާތް ގެއްލޭފަދަ އަދަބެއް އެއްވެސް މީހަކަށް ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެއްވެސް މީހަކަށް އަނިޔާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
މަދަނީ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން އަދާކުރާންޖެހޭ ޒިންމާއެއް އަދާނުކުރުމުގެ ސަބަބުން އެއްވެސް މީހަކު ހައްޔަރުކޮށް ނުވަތަ ބަންދުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައްޔާއި މަދަނީ މައްސަލަތަކުގައި އިއްވާ ޙުކުމްތަކާއި ނެރޭ ކޯޓުގެ އަމުރުތައް އިސްތިއުނާފަށް ހުށަހެޅުމުގެ ޙައްޤު، މައްސަލައާ ގުޅުންހުރި ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
ކޯޓެއްގެ ޙުކުމަކާ ގުޅިގެން، ނުވަތަ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ހައްޔަރުކުރެވިފައިވާ ނުވަތަ ބަންދުކުރެވިފައިވާ މީހުންނާއި އިޖްތިމާޢީ އެކިއެކި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ދައުލަތުން ބަލަހައްޓަމުން ގެންދާ މީހުންނާމެދު ޢަމަލުކުރާންވާނީ އިޙްތިރާމާއެކު އިންސާނުންނާ މުޢާމަލާތުކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ ގޮތަކަށެވެ. ފަހެ، ކޯޓެއްގެ ޙުކުމަކާ ގުޅިގެން، ނުވަތަ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ހައްޔަރުކުރެވިފައިވާ ނުވަތަ ބަންދުކުރެވިފައިވާ މީހުންނާއި، އިޖްތިމާޢީ އެކިއެކި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ދައުލަތުން ބަލަހައްޓަމުން ގެންދާ މީހުން، މި ބާބުގައި ބަޔާންވެގެންވާ އެއްވެސް ޙައްޤަކުން ނުވަތަ މިނިވަންކަމަކުން މަޙްރޫމްކުރެވޭނީ، އެ ކަމަކަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ މިންވަރަށެވެ.
ޤާނޫނީ ބާރެއް ނެތި ނުވަތަ ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް މީހަކު ހައްޔަރުކޮށްފިނަމަ ނުވަތަ ބަންދުކޮށްފިނަމަ އެކަމުގެ ބަދަލު އެ މީހަކަށް ލިބިދޭންވާނެއެވެ.
(ހ) ވަކި ކަމެއް ކުރުން، ނުވަތަ ވަކި ކަމެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލުން އެއީ ކުށެއް ކަމުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ނުވަތަ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައި ނެތީސް އެ ކަމެއް ކުރި މީހަކަށް ނުވަތަ އެ ކަމެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލި މީހަކަށް، އެ ކުރި ކަމަކާ ނުވަތަ ނުކޮށް ދޫކޮށްލި ކަމަކާ ގުޅުވައިގެން އަދަބު ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ކުށެއް ކުރިއިރު އެ ކުށަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ އަދަބަށް ވުރެ ބޮޑު އަދަބެއް އެ ކުށް ކުރި މީހަކަށް ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. ކުށެއްކުރުމާ، އެ ކުށެއް ކުރި މީހާއަށް ޙުކުމްކުރުމާ ދެމެދު، އެ ކުރި ކުށެއްގެ އަދަބަށް ޤާނޫނަށް ގެންނަ ބަދަލަކުން ލުޔެއް ދީފައިވާނަމަ، އެ މީހަކަށް ދޭންވާނީ ފަހުން ހެދުނު ޤާނޫނުގައިވާ އަދަބެވެ.  (ށ) ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނުގައި ޖިނާއީ ކުށެއްކަމަށް ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަމެއް ކުރާ މީހަކާމެދު ޝަރީޢަތްކުރުމާއި އަދަބުދިނުމަކަށް މި މާއްދާ ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.
(ހ) ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ މީހެއްގެ މައްޗަށް ސާބިތުނުވާކަމަށް ކޯޓަކުން ޙުކުމްކޮށްފިނަމަ، ދެވަނަ ފަހަރަށް ހަމަ އެ ކުށުގެ ނުވަތަ އެ ކުށުގެ ޢަމަލުން ފުރިހަމަވާ އެހެން ކުށެއްގެ ދަޢުވާ އެ މީހެއްގެ މައްޗަކަށް ނުއުފުލޭނެއެވެ. އަދި ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ މީހެއްގެ މައްޗަށް ސާބިތުވެއްޖެނަމަ، ދެވަނަ ފަހަރަށް ހަމަ އެ ކުށުގެ ނުވަތަ އެ ކުށުގެ ޢަމަލުން ފުރިހަމަވާ އެހެން ކުށެއްގެ ދަޢުވާ އެ މީހެއްގެ މައްޗަކަށް ނުއުފުލޭނެއެވެ.   (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުޞޫލުގެ ތެރޭގައި މައްސަލަ އިސްތިއުނާފުކުރުމެއް ނުހިމެނެއެވެ.
(ހ) ޤާނޫނުތަކާއި، ޤަވާޢިދުތަކާއި، ރައްޔިތުން އެމައްޗަށް ޢަމަލުކުރުމަށް ސަރުކާރުން އަންގާ އެންގުންތަކާއި، ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުތައް ޢާންމުންނަށް ލިބޭންހުންނާނޭ ގޮތަކަށް އިންތިޒާމުކޮށް، ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.   (ށ) ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނަކުން ބާރު ލިބިގެން ހަދާ ޤަވާޢިދެއްގެ ދަށުން ވިޔަސް އެއްވެސް މީހަކަށް އަދަބެއް ދޭންވާނީ، އެ ޤާނޫނެއް ނުވަތަ އެޤަވާޢިދަކީ ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކޮށްފައިވާ އެއްޗަކަށް ވާނަމައެވެ. އަދި މަނާ ކުރެވޭ ކަންތަކާއި، އެއިން ކަމެއް ކޮށްފި މީހަކަށް ދެވޭނޭ އަދަބު ސާފުކޮށް ބަޔާން ކޮށްފައި އޮވެގެންނެވެ.  (ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނެއްގައި ދައުލަތުގެ ސިއްރު ކަމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މަޢުލޫމާތު ފިޔަވައި ސަރުކާރުން ނިންމާ ނިންމުން ތަކާއި ކުރާ ކަންތައްތަކާ ބެހޭ އެންމެހައި މަޢުލޫމާތު ޢާންމުކޮށް ލިބޭން ހުންނާންވާނެއެވެ.   (ރ) ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ އެ މީހަކާ ބެހޭގޮތުން ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކުގައި ރައްކާކުރެވިފައިވާ އެންމެހައި މަޢުލޫމާތު ހޯދައި ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.
(ހ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވާ އެންމެހައި ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން އަންހެނުންނަށާއި ފިރިހެނުންނަށް ހަމަހަމަކަމާއެކު ލިބިގެންވެއެވެ.  (ށ) މި ބާބުގައި ވަކިވަކީން ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ކަނޑައެޅި، ބަޔާންކުރެވިފައިވުމަކީ މި ބާބުގައި ނުހިމެނޭ އެހެނިހެން ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ހޯދުމަށް ނުވަތަ ލިބިގަތުމަށް ހުރަސްއަޅާ ކަމެއް ނޫނެވެ.
އެއްވެސް ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނަކުން ބައެއް ވިޔަސް މި ބާބުގައި ބަޔާންވެގެންވާ އަސާސީ ޙައްޤަކާ ނުވަތަ މިނިވަންކަމަކާ ތަޢާރުޟްވާ ނަމަ، އެ ޤާނޫނެއް ނުވަތަ އެ ޤާނޫނަކުން އެ ޙައްޤަކާ ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމަކާ ތަޢާރުޟްވާ މިންވަރެއް ވާނީ ބާޠިލް އެއްޗަކަށެވެ.
ޤާނޫނަކުން ބާރުލިބިގެން މެނުވީ ދައުލަތުގެ އެއްވެސް މުވައްޒަފަކު، އެއްވެސް މީހަކަށް އަމުރެއް ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ޣައިރު ޤާނޫނީ އެއްވެސް އަމުރަކަށް ތަބާނުވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.
މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްވެސް ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް އެއްވެސް މީހެއްގެ ކިބައިން ނިގުޅައިގެންފިނަމަ، ނުވަތަ ހިފަހައްޓައިފިނަމަ، އިންޞާފުވެރި ޙައްލެއް ހޯދުމަށްޓަކައި އެ މައްސަލަ ކޯޓަށް ހުށަހެޅުމުގެ ޙައްޤު އެ މީހަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިނގަމުން އަންނަ އެންމެހައި ޤާނޫނުތަކާއި ޤަވާޢިދުތަކާއި ޤަރާރުތަކާއި އިޢުލާންތަކުގައި ބަޔާންވެފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން، މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމާ ތަޢާރުޟްވާ އެންމެހައި ކަންތައްތައް، މި ޤާނޫނުއަސާސީ އަށް ޢަމަލުކުރާން ފެށުމާއެކު ބާޠިލްވީއެވެ.
ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބޭ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމާއި، އެ މީހަކު އަދާކުރާންޖެހޭ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތަކަކީ ވަކިނުކުރެވޭނޭ ދެ އަސާސްކަމުގައިވީ ހިނދު، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ކުރުމަކީ ކޮންމެ ރައްޔިތެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތެކެވެ. އަދި އެ ވަގުތަކު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުޅޭ ކޮންމެ މީހަކުމެ އެ ކަންތައްތަކަށް އިޙްތިރާމްކުރާންވާނެއެވެ.   (ހ) އަނެކުންގެ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމަށް ރައްކާތެރިވެ އެ ޙައްޤުތަކަށާއި މިނިވަންކަމަށް އިޙްތިރާމްކުރުން. (ށ) އެންމެހައި މީސްތަކުންގެ މެދުގައްޔާއި ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައި އެކުވެރިކަމާއި، އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް އިޙްތިރާމްކުރުމުގެ ރޫޙު އާލާކުރުމާއި، އަނެކުންނާ ތިމާއާދެމެދު ހުންނަ ތަފާތުތައް ބަލައިގަތުމުގެ އުޞޫލު ދެމެހެއްޓުމަށް މަސައްކަތްކުރުން. (ނ) މުޖްތަމަޢުގެ ދުޅަހެޔޮކަމަށާއި ތަރައްޤީއަށްޓަކައި މަސައްކަތްކުރުން. (ރ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތާއި، ރައްޔިތުންގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި، އަމަންއަމާންކަމާއި، ރައްކާތެރިކަމާއި ޤައުމުގެ ޝަރަފް ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި މަސައްކަތްކުރުން. (ބ) ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުމާއި، ޤާނޫނުގެ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ އުޞޫލަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުން. (ޅ) އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފު ނުވާ ގޮތުގެމަތީން، ދީމިޤްރާޠީ އުޞޫލުތަކާއި ގޮތްތައް ކުރިއެރުވުން. (ކ) ދިވެހިދައުލަތުގެ ދީން ކަމުގައިވާ އިސްލާމްދީނާއި، ރާއްޖޭގެ ޘަޤާފަތާއި، މާދަރީ ބަހާއި، ޤައުމީ ތަރިކަ ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުން. (އ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތިމާވެށްޓާއި ދިރޭތަކެތީގެ ނަސްލުތަކާއި، ޤުދްރަތީ ރީތިކަމާއި، ވަސީލަތްތައް ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމާއެކު، ތިމާވެށި ނުސާފުވާ ފަދަ ޢަމަލުތަކާއި ޤުދްރަތީ ވެށި ހަލާކުވެގެންދާ ފަދަ ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިވުން. (ވ) ޤައުމީ ދިދަ އަށާއި، ދައުލަތުގެ ނިޝާނަށާއި، ޤައުމީސަލާމަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުން.
ކޯޓުތަކުންނާއި ޓްރައިބިއުނަލްތަކުން މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން މާނަކުރުމުގައްޔާއި ލިބިދިނުމުގައި، އިންސާނީ ޝަރަފާއި ހަމަހަމަކަމާއި މިނިވަންކަމަށް ބިނާކޮށް އުފެދިފައިވާ، ހުޅުވިގެންވާ ދީމިޤްރާޠީ މުޖްތަމަޢުތަކުން ޤަބޫލުކުރާ އުޞޫލުތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް އެ އުޞޫލުތައް ނަގަހައްޓާންވާނެއެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖެ ބައިވެރިވެފައިވާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކަށް ރިޢާޔަތްކުރާންވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްވެސް ޙައްޤަކަށް ނުވަތަ މިނިވަންކަމަކަށް އުނިކަމެއް ލިބޭނޭފަދަ ޢަމަލެއް ކުރުމުގެ، ނުވަތަ އެފަދަ ޢަމަލެއްގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު އެއްވެސް މީހަކަށް ނުވަތަ ޖަމާޢަތަކަށް ނުވަތަ ދައުލަތަށް ލިބޭނޭފަދަ ގޮތަކަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް މާއްދާއެއް މާނަކޮށް ނުވަތަ ތަރުޖަމާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާނޫނުހެދުމުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ލިބިގެންވަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވާ ޤާނޫނު ހެދުމުގެ ޢާންމު ބާރުތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމާއި ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރުވެސް އެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  1. މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތީން ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙުގެނައުން.  2. ބޭނުންވެއްޖެ ކޮންމެ ކަމަކާ ބެހޭގޮތުން، އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފުނުވާ ގޮތުގެމަތީން ޤާނޫނު ހެދުމާއި، ޤާނޫނަށް ބަދަލުގެނައުމާއި، ޤާނޫނު ބާޠިލްކުރުން.  3. ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރުގެ ފަރާތުން ކުރާ ކަންތައްތައް ހިނގާނުހިނގާ ގޮތް ބެލުމާއި ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު ޖަވާބުދާރީކުރުވުން. އަދި މިކަންކަން ކުރުމަށްޓަކައި ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ފިޔަވަޅުތައް އެޅުން.  4. ދައުލަތުގެ އަހަރީ ބަޖެޓާއި ސަޕްލިމެންޓަރީ ބަޖެޓް ފާސްކުރުން.  5. މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަންތަކާއި މުސްތަޤިއްލު މަޤާމުތަކާ ބެހޭގޮތުން ނިންމާންޖެހޭ ކަންތައްތައް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ނިންމުން.  6. ރައްޔިތުންނާ ގުޅޭ މުހިންމު ކަންތައްތަކުގައި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓު ނެގުން.  7. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އަދާކުރާން ޖެހޭނެކަމަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ނުވަތަ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މިނޫން ވެސް ވާޖިބުތައް އަދާކުރުން.  (ނ) އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފުވާ އެއްވެސް ޤާނޫނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ރ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށް ހުށަހަޅާ ކޮންމެ ހުށަހެޅުމެއް ޤަބޫލުކުރުމާއި، ފާސްނުކޮށް އަނބުރާ ފޮނުވައިލުމާއި، ބާޠިލްކުރުމާއި، އަދި މިފަދަ ކޮންމެ ހުށަހެޅުމަކަށް ބަދަލު ގެނައުމުގެ ބާރު އެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ބ) މީހަކު މަޤާމަކަށް އިސްކުރުމަށްޓަކައި ނުވަތަ މަޤާމަކުން ވަކިކުރުމަށްޓަކައި އެކަން ފާސްކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައިފި ނަމަ، އެ ހުށަހެޅުމެއް ފާސްކުރުމާއި ފާސްނުކޮށް ދޫކޮށްލުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ޢަދަދު ކަނޑައަޅާނީ އަންނަނިވި އުޞޫލުންނެވެ.   1. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ އާބާދީގެ ފުރަތަމަ ފަސްހާސް މީހަކަށް ނުވަތަ ފަސްހާސް މީހުން ހަމަނުވާ ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއަކަށް ދެމެންބަރުން.  2. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ އާބާދީ ފަސްހާހަށްވުރެ އިތުރުވާނަމަ، އާބާދީގެ ފުރަތަމަ ފަސްހާސް މީހުންނަށްވުރެ އިތުރުވާ ކޮންމެ ފަސްހާސް މީހަކަށް މެންބަރެއް.  (ށ) މި މާއްދާގެ ބޭނުމަށްޓަކައި އިދާރީ ދާއިރާކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، މި ޤާނޫނުއަސާސީ ތަޞްދީޤުކުރާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކުގެ ގޮތުގައި ބަލާ ވިހި އަތޮޅާއި މާލެއާއެކު ޖުމްލަ އެކާވީސް ދާއިރާއަށެވެ. އިދާރީ ދާއިރާތަކުގެ ތަފްޞީލް މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 2 ގައި އެވަނީއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 71 ވަނަ މާއްދާ ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުޞޫލާ ޚިލާފުނުވާނޭހެން، ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއަކުން ވަކި އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކެއް ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ. މިއިން ކޮންމެ އިންތިޚާބީ ދާއިރާއަކުން އިންތިޚާބުކުރާނީ އެއް މެންބަރެވެ.  (ށ) ކޮންމެ އިންތިޚާބީ ދާއިރާއެއްގައި ވާދަކުރާ މީހުންގެ ތެރެއިން އިންތިޚާބުވާނީ، އެ ދާއިރާއެއްގައި ވޯޓުދޭ ރައްޔިތުންގެ ސިއްރުވޯޓަކުން އެންމެ ގިނަ ވޯޓު ލިބޭ މީހެކެވެ.  (ނ) ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ހިމެނޭ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތައް ކަނޑައަޅާނޭ ގޮތާއި، އެ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކުގެ ސަރަޙައްދު ކަނޑައަޅާނޭ ގޮތް ޤާނޫނަކުން ބަޔާންކުރާންވާނެއެވެ. އަދި އިދާރީ ދާއިރާތަކުގެ އާބާދީ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކަކަށް ބެހުމުގައި އެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ހިމެނޭ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކުގެ އާބާދީ ވީއެންމެ ބޮޑަކަށް ހަމަހަމަކުރެވޭނޭ އުޞޫލެއް އެ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމަށް އިންތިޚާބުކުރެވޭ މީހެއްގައި އަންނަނިވި ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.   1. ދިވެހިރައްޔިތަކަށްވުން.  2. ބޭރުޤައުމެއްގެ ރައްޔިތަކަށް ނުވުން.  3. މުސްލިމަކު ކަމުގައިވުމާއި، ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ މީހަކުކަމުގައިވުން.  4. ޢުމުރުން އަށާރަ އަހަރު ފުރިފައިވުން.  5. ބުއްދި ހަމައަށް ހުރި މީހަކުކަމުގައިވުން.  (ށ) ބޭރުޤައުމެއްގެ ރައްޔިތަކު ދިވެހިރައްޔިތަކަށް ވެފައިވާ ނަމަ، އެ މީހަކަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމަށް ކުރިމަތިލެވޭނީ، އެ މީހަކު ދިވެހިރައްޔިތަކަށްވީތާ ފަސް އަހަރު ފުރުމަށްފަހުއެވެ. އަދި އެ މީހަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅެމުންދާ މީހަކު ކަމުގައި ވާންވާނެއެވެ.  (ނ) އަންނަނިވި ޙާލަތްތަކުންކުރެ ޙާލަތެއްގައިވާ މީހަކަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިޚާބުގައި ބައިވެރިއެއް ނުވެވޭނެއެވެ. އަދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހޮވިފައިވާ މެންބަރަކަށް އެފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ އެ މީހަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުން ވަކިވާނެއެވެ.  1. އަދާކުރާންޖެހޭ ސާބިތު ދަރަންޏެއް އޮތް މީހަކު ނަމަ، ޙުކުމާ އެއްގޮތަށް އެ ދަރަނި އަދާކުރަމުން ނުދާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.  2. ޖިނާއީ ކުށެއް ކުރިކަން ސާބިތުވެ ބާރަ މަސްދުވަހަށްވުރެ ދިގުމުއްދަތެއްގެ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކުރަމުންދާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.  3. ޖިނާއީ ކުށެއް ކުރިކަން ސާބިތުވެ ބާރަ މަސްދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ޙުކުމެއް ކުރެވިފައިވާ މީހަކު ނަމަ އެ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކޮށް ނިމުނުތާ، ނުވަތަ އެ ޙުކުމުން ކަނޑައެޅުނު އަދަބު މަޢާފްކުރެވުނުތާ ތިން އަހަރު ނުވާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.  4. ފަނޑިޔާރަކު ކަމުގައިވުން.  (ރ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ކަނޑައަޅައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާނަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު އެ މަޤާމުގައި ހުރެ އަންނަނިވި ވަޒީފާތަކުން ކުރެ ވަޒީފާއެއް އަދާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  1. ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަން.  2. ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރުކަމާއި، ވަޒީރުންގެ ނައިބުކަމާއި، ދައުލަތުގެ އެފެންވަރުގެ އެއްވެސް ވަޒީފާއެއް.   3. މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަނެއްގެ މެންބަރުކަން ނުވަތަ މުސްތަޤިއްލު މަޤާމެއް.   4. ސިވިލް ސަރވިސްގެ ވަޒީފާއެއް.  5. ސަރުކާރުގެ ނުވަތަ ސަރުކާރު ބައިވެރިވާ، ނުވަތަ ސަރުކާރުން ހިންގާ، ކުންފުންޏެއްގެ ވަޒީފާއެއް.  6. ސިފައިންގެ ވަޒީފާއެއް.  7. ފުލުހުންގެ ވަޒީފާއެއް.  8. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ ޙައިޘިއްޔަތުން އަދާކުރާންޖެހޭ ވަޒީފާއެއް ފިޔަވައި ދައުލަތުގެ އެހެން ވަޒީފާއެއް.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޝަރުޠު މީހެއްގައި ހަމަވޭތޯ ނުވަތަ މެންބަރަކު މަޤާމުން ވަކިކުރާންޖެހިއްޖެތޯ ބެލުމުގައި ނުވަތަ މެންބަރުކަމުގެ ގޮނޑިއެއް ހުސްވެއްޖެކަމާމެދު ޚިލާފެއް އުފެދިއްޖެނަމަ، އެ މައްސަލައެއް ބަލައި ގޮތެއް ކަނޑައަޅާނީ ސުޕްރީމްކޯޓުންނެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ޢަމަލުކުރާންވާނީ، ޤައުމީ މަޞްލަޙަތާއި ރައްޔިތުންގެ ލާބަޔާއި މަންފާއަށް އިސްކަންދީގެންނެވެ. އަދި އެއްވެސް މެންބަރަކު އެ މީހެއްގެ ނުވަތަ އެ މީހަކާ ޚާއްޞަ ގުޅުމެއް އޮތް އެހެން މީހެއްގެ ވެސް ޒާތީ މަޞްލަޙަތެއް ކުރިއެރުވުމަށް މަޤާމުގެ ބޭނުންކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން، އެބައިމީހުން އިންތިޚާބުވީ ދާއިރާތައް ތަމްސީލުކުރުމުގައި، މުޅި ޤައުމާއި ހުރިހައި ރައްޔިތުންގެ ލާބަޔާއި މަންފާއަށް ރިޢާޔަތްކުރާންވާނެއެވެ.
ކޮންމެ މެންބަރަކުމެ ކޮންމެ އަހަރަކު އެއްފަހަރު އެ މީހެއްގެ މިލްކިއްޔާތުގައިވާ މުދަލާއި ފައިސާގެ ހިސާބުތަކާއި، ވިޔަފާރީގެ މަޞްލަޙަތުތަކާއި، އަރަންޏާއި ދަރަނި ހާމަކޮށް ތައްޔާރުކުރާ ބަޔާނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އަމީންޢާންމަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ. އަދި މިގޮތުން ދޭ މަޢުލޫމާތުގައި އެ މީހަކު އަދާކުރާ އެހެން ވަޒީފާތަކާއި އެ ވަޒީފާތަކުގެ ޒިންމާތައް ހިމަނާންވާނެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު، މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، އެކަން ބަޔާންކޮށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ސިޓީއަކުން އެކަން ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވުމުގެ ސަބަބުން ހުސްވާ ގޮނޑިއަށް އެ ގޮނޑި ހުސްވި ތާރީޚުން ފެށިގެން ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މެންބަރަކު އިންތިޚާބު ކުރާން ވާނެއެވެ. ނަމަވެސް މެންބަރުކަމުގެ ގޮނޑި ހުސްވި ތާރީޚުން ފެށިގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކުރިއަށްއޮތް ޢާންމު އިންތިޚާބާ ދެމެދު އޮތީ ހަމަސްދުވަސް ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ކުރު މުއްދަތެއްކަމުގައި ވާނަމަ އެ ހުސްވި ގޮނޑިއަކަށް މެންބަރަކު އިންތިޚާބު ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރަކީ، މަޖިލިސް އިންތިޚާބު ކުރުމަށްފަހު، ފުރަތަމަ ޖަލްސާ ކުރާ ތާރީޚުން ފެށިގެން ފަސް އަހަރު ދުވަހެވެ. މި މުއްދަތު ހަމަވުމުން މަޖިލިސް އުވުނީއެވެ. ޢުމުރު ހަމަވެގެން މަޖިލިސް އުވުމާއެކު އަލަށް އިންތިޚާބުކުރާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާ ބާއްވާންވާނެއެވެ.   (ށ) ހިނގަމުންދާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރު ހަމަވުމުގެ ތިރީސް ދުވަސް ކުރީން އަލަށް އިންތިޚާބުކުރާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން އިންތިޚާބުކުރުމާއި، އެކަމާ ގުޅޭގޮތުން ކުރާންޖެހޭ އެހެނިހެން ކަންތައްތައް ކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ.
ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކޮށްފައިވާ ދަނޑިވަޅެއްގައި، ޢާންމު އިންތިޚާބެއް ބޭއްވުމަށް ދަތިވެއްޖެނަމަ، މަޖިލީހުގެ ޢުމުރު އެއް އަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އިތުރުކުރުމުގެ ޤަރާރެއް އެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރެވިދާނެއެވެ. މިފަދަ ޤަރާރެއް ފާސްވާނީ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަ ދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުންނެވެ. މިގޮތަށް މަޖިލީހުގެ މުއްދަތު އިތުރުކޮށްފައިވަނިކޮށް، ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށް ނެރުނު ޤަރާރު އުވައިލުމަށްފަހު ނުވަތަ އެ ޤަރާރުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް ފަސްދޮޅަސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތަކަށް ކުރިއަށް ގެންގޮސްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އެ ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ އާ މަޖިލީހަކަށް މެންބަރުން ހޮވުމުގެ ހުރިހައި ކަމެއްކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމަށް އިންތިޚާބުވާ މީހަކު، އެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމް ފުރާން ފެށުމުގެ ކުރީން އުއްތަމަފަނޑިޔާރުގެ ކުރިމަތީގައި ނުވަތަ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ކަނޑައަޅާ އެހެން ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމަތީގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއިކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ޢާންމު އިންތިޚާބަށްފަހު ބާއްވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާގައި އެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން އެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަކާއި ނައިބުރައީސެއް، އެ މަޖިލީހުގެ ސިއްރު ވޯޓަކުން އިންތިޚާބު ކުރާންވާނެއެވެ. މަޖިލީހުގެ ރައީސާއި ނައިބުރައީސް އިންތިޚާބުކުރެވެންދެން އެ ޖަލްސާގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ އެ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެތިބި މެންބަރުންގެތެރެއިން މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުގައި މެދުނުކެނޑި އެންމެ ގިނަދުވަސްވީ މެންބަރެކެވެ. މެންބަރުކަމުގައި މެދުނުކެނޑި އެންމެ ގިނަދުވަސްވީ ގިނަ މެންބަރުންތަކެއް ތިބި ނަމަ އެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ޢުމުރުން އެންމެ ދޮށީ މެންބަރެކެވެ.  (ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކުގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ އެ މަޖިލީހުގެ ރައީސެވެ. މަޖިލީހުގެ ރައީސް ހާޒިރު ނުވާނަމަ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ ނައިބުރައީސެވެ. ރައީސާއި ނައިބުރައީސް ހާޒިރު ނުވާނަމަ މަޖިލީހުގެ ޤަވާޢިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެ ޖަލްސާގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނޭ މީހަކު ކަނޑައަޅާނީ އެވެ.  (ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާ ދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސަށް ސިޓީއަކުން އެކަން ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސަށް ލިބުމުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް އެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާ ދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ސިޓީއަކުން އެކަން ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިބުމުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.  (ރ) އަންނަނިވި ޙާލަތްތަކުގައި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ނައިބުރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިވާނެއެވެ.  1. އެ މީހަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުން ވަކިވުން.  2. އެ މީހަކު މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވުން.   (ބ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ނައިބުރައީސް މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ހުށަހަޅާ ޤަރާރެއް މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުމުގެ ސާދަ ދުވަސް ކުރީން އެކަން އެ މަޖިލީހަށް އަންގާން ވާނެއެވެ.  (ޅ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ބަޙުޘެއް ހިނގާ، މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ރިޔާސަތު މަޖިލީހުގެ ރައީސް ބަލަހައްޓައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ބަޙުޘެއް ހިނގާ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ރިޔާސަތު މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް ބަލަހައްޓައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ކ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ނައިބުރައީސް މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ބަޙުޘެއް ހިނގާ، މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ބައިވެރިވުމާއި، އެމީހެއްގެ ދިފާޢުގައި ބަޙުޘްގައި ބައިވެރިވެ ވާހަކަދެއްކުމުގެ ޙައްޤު އެއިން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. ނަމަވެސް އެ މީހަކު މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ގޮތުން ނަގާ ވޯޓެއްގައި އެ މީހަކަށް ވޯޓެއް ނުދެވޭނެއެވެ.
ކޮންމެ އަހަރަކުމެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ތިން ދައުރު އޮންނާންވާނެއެވެ. މިއިން ކޮންމެ ދައުރެއްމެ ފަށާ ދުވަހާއި ނިންމާ ދުވަސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޤަވާޢިދުގައި ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތައް ޢާންމުކޮށް ބާއްވާންވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސްކުރާ ގޭގައެވެ.
ކޮންމެ އަހަރަކުމެ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ދައުރުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާގައި ޤައުމުގެ ޙާލަތު ބަޔާންކޮށްދީ އަދި ޤައުމުގެ ޙާލަތު އިތުރަށް ރަނގަޅު ކުރުމަށްޓަކައި ކުރާންޖެހޭކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފެންނަ ކަންތައްތަކުގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ރިޔާސީ ބަޔާނެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިއްވާންވާނެއެވެ.
(ހ) މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތުގައި މެނުވީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކާއި އެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީތަކުގެ ޖަލްސާތައް އޮންނާންވާނީ ޢާންމުންނަށް ހުޅުވައިލެވިފައެވެ.  (ށ) ޤައުމީ ސަލާމަތަށްޓަކައި ނުވަތަ، އަމަންޢާންމު ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއް ނުވަތަ ޖަލްސާއަކުން ބައެއް ނުވަތަ އެ މަޖިލީހުގެ ކޮމެޓީއެއްގެ ޖަލްސާއެއް ނުވަތަ ޖަލްސާއަކުން ބައެއް ސިއްރު ޖަލްސާއެއްގެ ގޮތުގައި ބޭއްވިދާނެއެވެ. މިފަދަ ސިއްރު ޖަލްސާއެއް ބާއްވާންވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެ ޖަލްސާއަކަށް ނުވަތަ ކޮމެޓީގެ އެ ޖަލްސާއަކަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން އެ ޖަލްސާއެއް ސިއްރު ޖަލްސާއެއްގެ ގޮތުގައި ބާއްވާން ފާސްކޮށްގެންނެވެ.  (ނ) މި މާއްދާގެ (ށ) އެހެން އޮތުމަކުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމެޓީއެއްގެ ޖަލްސާއެއް ނުވަތަ ޖަލްސާއަކުން ބައެއް ސިއްރު ޖަލްސާއެއްގެ ގޮތުގައި ބޭއްވުމާ ބެހޭ އިތުރު ސަބަބުތައް ޤަވާޢިދުގައި ކަނޑައެޅުމަކަށް ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ޤާނޫނީ ޢަދަދަކީ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ފަންސަވީސް އިންސައްތައެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާނަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ނިންމުމެއް ނިންމޭނީ އެ ޖަލްސާއަކަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުންނެވެ.  (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 86 ވަނަ މާއްދާ އެހެން އޮތްކަމުގައި ވިޔަސް ރައްޔިތުން އެމައްޗަށް ޢަމަލުކުރުން ލާޒިމްކުރާ އެއްވެސް ކަމެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށްޓަކައި ވޯޓަށް އަހާންވާނީ އެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ދެބައިކުޅައެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެންބަރުން އެ ވޯޓެއްނަގާ ޖަލްސާގައި ހާޒިރުވެތިބޭ ވަގުތެއްގައެވެ.  (ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާ މީހަކުމަޖިލީހުން ނިންމާ ނިންމުންތަކުގައި ވޯޓު ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ކަމަކާމެދު ނަގާ ވޯޓުގެ ފެންނަ ނުފެންނަ ޢަދަދު ހަމަހަމަވެއްޖެ ޙާލަތެއްގައި މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާ މީހަކު އޭނާއަށް ފެންނަ ކޮޅަކަށް ވޯޓު ދޭންވާނެއެވެ.  (ރ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ތިންބައިކުޅަދެބައިގެ ވޯޓުން ނުވަތަ ހަތަރުބައިކުޅަތިންބައިގެ ވޯޓުން ނިންމާންޖެހޭ ކަމެއް ނިންމުމުގައި، މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ނުވަތަ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާ މީހަކަށް ވޯޓު ދެވިދާނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުނުވާނޭ ގޮތުގެ މަތީން:  1. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިދާރީ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ހިންގުމާއި، މުވައްޒަފުން ލެއްވުމާއި، ވަކިކުރުމާއި މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަކަނޑައެޅުމާއި، މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކާ ބެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ. އަދި މި ކަންތައްތަކާ ގުޅޭ ޤަވާޢިދުތައް ހަދާނީ ވެސް އެ މަޖިލީހުންނެވެ.  2. ރައްޔިތުން ފުރިހަމައަށް ތަމްސީލުވާނޭ، އަދި އެބައިމީހުންގެ ފުރިހަމަ ބައިވެރިވުން ލިބޭނޭ ދީމިޤްރާޠީ އުޞޫލުތައް އެކުލެވޭނޭ، ޖަވާބުދާރީވާ، ހާމަކަންބޮޑު ގޮތަކަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް ހިންގުމަށް ބޭނުންވާނޭ ޤަވާޢިދުތަކާއި އުޞޫލުތައް އެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ. އެ ޤަވާޢިދުތަކުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ސުލޫކީ މިންގަނޑުތަކާއި، ހާޒިރީއާ ގުޅޭ އުޞޫލުތައް ހިމެނިދާނެއެވެ. އަދި މަޖިލީހުގެ ތިންބައިކުޅަދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްވެއްޖެ ނަމަ މެންބަރެއްގެ މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކެނޑޭނެ ގޮތްތައްވެސް ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ.  (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާހައި ހިނދަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެއްވެސް ކަމެއް ހިނގިގޮތުގެ ޞައްޙަކަން ބެލުމަށްޓަކައި އެއްވެސް ކޯޓަކަށް މައްސަލައެއް ހުށައެއް ނޭޅޭނެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ހިނގިގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދަފްތަރުގައި ލިޔެ، ޝާއިޢުކޮށް، ޢާންމުކޮށް ލިބޭން ހުންނާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި، ނުވަތަ އެމަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއެއްގައި މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ނުވަތަ އެނޫންވެސް މީހަކު އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފް ނުވާގޮތުގެމަތީން ދެއްކި ވާހަކައެއް ނުވަތަ ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުމެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ވޯޓް ދިނުމުގައި ޢަމަލުކުރި ގޮތެއްގެ ސަބަބުން، ކޯޓަކަށް އެމީހަކު ހާޒިރުކޮށް ނުވަތަ އެމީހަކާމެދު އެއްވެސް ތަޙުޤީޤެއް ހިންގައި ނުވަތަ ހައްޔަރުކޮށް ނުވަތަ ބަންދެއްކޮށް ނުވަތަ އެމީހަކާމެދު ދަޢުވާއެއްކޮށް ހަދައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ އުޞޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކާއި މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީތަކުގެ ބައްދަލަވުންތަކާބެހޭ ވާހަކަތައް ތެދުބަހުން ކަންހިނގި ގޮތުގެ ހަޤީޤަތް ނުގެއްލޭގޮތަށް ޝާއިޢުކުރާ ނުވަތަ ހާމަކުރާ މީހަކާ ދެކޮޅަށް ނުވަތަ އެފަދަ ވާހަކައެއް ދެއްކި މީހަކާމެދު އަދި އެފަދަ ވާހަކައެއް ޝާއިޢުކުރި ނޫސް މަޖައްލާއަކާމެދު އެއްވެސް ދަޢުވާއެއްކޮށް އަދި ފިޔަވަޅެއް އަޅައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވާ ކޮންމެ ބިލެއްމެ ފާސްވާތާ ހަތް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެ ބިލު ތަޞްދީޤު ކުރުމަށްޓަކައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފޮނުވާން ވާނެއެވެ. އަދި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް އެ ބިލު ލިބޭތާ ފަނަރަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ބިލު ތަޞްދީޤު ކުރާން ވާނެއެވެ. ނުވަތަ އެ ބިލާމެދު އަލުން ވިސްނުމަށް ނުވަތަ އެ ބިލަށް ގެންނާން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފެންނަ އިޞްލާޙަކާމެދު ވިސްނުމަށް އެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެ ބިލު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އަނބުރާ ފޮނުވާންވާނެއެވެ.  (ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަނބުރާ ފޮނުވާ ބިލަކާ މެދު އަލުން ވިސްނުމަށްފަހު، އެ ބިލަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނުގެނެސް، އެ ބިލު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްވެއްޖެނަމަ، އެ ބިލެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤު ކޮށް، ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.  (ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވެގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކުރުމަށް ފޮނުވާބިލެއް ތަޞްދީޤުކުރާން އޮންނަ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެ ބިލަކާމެދު އަލުން ވިސްނުމަށް ނުވަތަ އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އަނބުރާ ނުފޮނުވައިފިނަމަ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ ބިލު ތަޞްދީޤުކުރީ ކަމަށް ބަލައި، ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ބިލެއް ޤާނޫނަކަށްވާނީ، އެ ބިލެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކުރުމުންނެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކުރާ ކޮންމެ ބިލެއް، އެ ބިލެއް ތަޞްދީޤުކުރާ ދުވަހު ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ. އެ ޤާނޫނަކަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާނީ، އެ ޤާނޫނެއް ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރުމަށްފަހު، އެ ޤާނޫނެއްގައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.
(ހ) ދިވެހިދައުލަތުގެ ނަމުގައި، ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތުން ބައިވެރިވާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކަށް ޢަމަލުކުރާންވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި އެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށްފަހު، އެ މަޖިލީހުން ނިންމާގޮތުގެ މަތީންނެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި އެހެން އޮތްކަމުގައިވިޔަސް، ދިވެހިދައުލަތުން ބައިވެރިވާ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކުގެ މައްޗަށް ޢަމަލުކުރުމަށް ރައްޔިތުންނަށް ލާޒިމުވާނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.
ކަނޑައެޅޭ ވަކި ކަމެއް ކުރުމަށްޓަކައި، އެކިއެކި އަމުރުތައް ނެރުމާއި ޤަވާޢިދު ހެދުމާއި އެނޫންވެސް ޤާނޫނީ ބާރު އެކުލެވިގެންވާ އަމުރުތައް ނެރުމުގެ ބާރު ވަކި މީހަކަށް ނުވަތަ ވަކި މުއައްސަސާއަކަށް ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން ދިނުމުގެ އިޚްތިޔާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ. މީގެތެރޭގައި، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ވެސް ހިމެނެއެވެ.  (ހ) ޤާނޫނަކަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާނޭ ނުވަތަ ޢަމަލުކުރުން ހުއްޓައިލާނޭ ތާރީޚެއް ކަނޑައެޅުން. (ށ) ވަކި ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނެއްގެ ބައެއް ހިންގޭނީ ވަކިބައެއްގެ މައްޗަށްކަން ނުވަތަ ވަކި ސަރަޙައްދަކަށްކަން ކަނޑައެޅުން.
ޤާނޫނުގައި ކަން އޮތްގޮތާ މެދު އުފެދޭ މުހިންމު ސުވާލުތަކާ މެދު ނުވަތަ ޤާނޫނީގޮތުން ކަމެއް އޮތްގޮތާމެދު ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ލަފައަކަށް އެދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤަރާރަކުން ސުޕްރީމްކޯޓަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ. މިގޮތުން ހުށަހެޅޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ޤާނޫނުއަސާސީ މާނަކުރުމުގެ މައްސަލަތަކާއި ވަކި ޤާނޫނެއްގެ ޞައްޙަކަމާ މެދު އުފެދޭ ސުވާލުތައް ހިމެނެއެވެ. މިފަދަ ކަންކަމަށް ސުޕްރީމްކޯޓުން ދޭ ލަފާ ބިނާކޮށްފައިވާ ސަބަބުތައް ބަޔާންކުރުމާއެކު އެ ލަފާ ސުޕްރީމްކޯޓުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ފޮނުވާންވާނެއެވެ. އެ ލަފާ އޮންނާންވާނީ އިސްތިއުނާފު ކުރުމަށް ސުޕްރީމްކޯޓަށް ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތަކުގައި އެ ކޯޓުން ނެރޭ ޙުކުމްތަކާ އެއްފަދައިންނެވެ.
(ހ) ކޮންމެ މާލީ އަހަރެއް ފެށުމުގެކުރީން އެ އަހަރަކަށް ދައުލަތުން ހިނގާނޭކަމަށް ލަފާކުރާ ޚަރަދާއި، ދައުލަތަށް ލިބޭނޭކަމަށް ލަފާކުރާ އާމްދަނީގެ ހިސާބު ހިމެނޭ ބަޖެޓެއް، އަދި ވޭތުވެދިޔަ މާލީއަހަރު ދައުލަތުން ހިނގި ޚަރަދާއި، ދައުލަތަށް ލިބުނު އާމްދަނީގެ ހިސާބު މިނިސްޓަރ އޮފް ފިނޭންސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.  (ށ) މިނިސްޓަރ އޮފް ފިނޭންސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާ ބަޖެޓަށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ގެންނާން ފެންނަ އުނިއިތުރެއް ގެނެވިދާނެއެވެ. ނުވަތަ އުނިއިތުރެއް ނުގެނެސް ފާސް ކުރެވިދާނެއެވެ.  (ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ހުއްދަލިބިގެން މެނުވީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ބަޖެޓުގައިވާ މިންވަރަށްވުރެ ޚަރަދު އިތުރުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ބަޖެޓުގައި ވަކި ކަމަކަށް ޚަރަދެއްކުރުމަށް ކަނޑައަޅައިފައިވާނަމަ އެ ޚަރަދެއް ކުރާންވާނީ އެކަމަކަށް އެކަންޏެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ޤާނޫނެއްގައިވާ ގޮތުގެމަތީން މެނުވީ ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތުން އަންނަނިވި ކަންތައްތަކުންކުރެ ކަމެއް ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ހ) ދައުލަތުގެ މުދަލާއި ފައިސާ ޚަރަދުކުރުމާއި ހޭދަކުރުން. (ށ) ދައުލަތަށް އާމްދަނީއެއް ހޯދުމަށް އެއްވެސް ޓެކުހެއް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އެއްޗެއް ނެގުން. (ނ) ލޯނުގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ އެނޫންވެސް ގޮތަކުން މުދަލާއި ފައިސާ ހޯދުމާއި ޤަބޫލުކުރުން. (ރ) ދަރަނި އަދާކުރާނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަން ދައުލަތުގެ ނަމުގައި ދިނުން.
(ހ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ނުވަތަ ސަރުކާރުގެ އެހެންވެސް މަޤާމެއްގައި ހުރި މީހަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހާޒިރުވުމަށާއި، އެ މީހަކު އަދާކުރާންޖެހޭ ޒިންމާއާއި މަސްއޫލިއްޔަތާ ގުޅޭގޮތުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ ގޮތެއްގެމަތީން، އެ މީހަކާކުރެވޭ ސުވާލުތަކަށް ތެދުބަހުން ޖަވާބު ދިނުމަށާއި، އެ މީހަކު އަދާކުރާންޖެހޭ ޒިންމާތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާ ގުޅޭގޮތުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ބޭނުންވާ ކޮންމެ ލިޔުމެއް ހުށަހެޅުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އެ މީހަކަށް އެންގިދާނެއެވެ.  (ށ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ނުވަތަ ސަރުކާރުގެ އޮފީހެއްގެ ވެރިޔަކު އަދާކުރާ ވާޖިބުތަކާބެހޭގޮތުން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ ގޮތެއްގެމަތީން، އެ މީހަކާ ލިޔުމުން ނުވަތަ އަނގަބަހުން ސުވާލުކުރުމުގެ ޙައްޤު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮންމެ މެންބަރަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.  (ނ) މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންވެގެންވާ ފަދައިން ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކާ ނުވަތަ ސަރުކާރުގެ އެއްވެސް ފަރާތަކާ އެ މީހަކު އަދާކުރާ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާ ގުޅިގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ކުރާ ކޮންމެ ސުވާލަކަށް އެ މީހަކަށް އެނގިހުރި އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ތެދުބަހުން ޖަވާބު ދޭންވާނެއެވެ.  (ރ) މި މާއްދާގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީން ކުރާ ސުވާލުތަކާއި އެ ސުވާލުތަކަށް ދޭ ޖަވާބުތައް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެހެނިހެން ކަންތައްތައް ވެސް ޝާއިޢުކުރާ ފަދައިން ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރާން ވާނެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ނުވަތަ އެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކުން އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރު އެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ހ) ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ނުވަތަ އެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ހާޒިރުވެ، އެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ ގޮތެއްގެމަތީން ހެކިބަސް ދިނުމަށާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ބޭނުންވާ ކޮންމެ ލިޔުމެއް ހުށަހެޅުމަށް އެންގުން. މި މާއްދާގައި ބަޔާންވެގެންވާ ފަދައިން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކޮންމެ މީހަކާކުރާ ކޮންމެ ސުވާލަކަށްމެ އެ މީހަކަށް އެނގިހުރި އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ތެދުބަހުން ޖަވާބުދޭންވާނެއެވެ.   (ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ނުވަތަ އެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ހާޒިރުވުމަށް ވަކި މީހަކަށް ނުވަތަ ވަކި މުއައްސަސާއަކަށް އެންގުން.  (ނ) މުއައްސަސާތަކުންނާއި މީސްމީހުން ހުށަހަޅާ ޝަކުވާތަކާއި އިލްތިމާސްތަކާއި އެހެނިހެން ހުށަހެޅުންތައް ބަލައިގަތުން.
(ހ) އަންނަނިވި ޙާލަތްތަކުންކުރެ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެ ނަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤަރާރަކުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު މަޤާމުން ވަކިކުރެވިދާނެއެވެ.  1. އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ނުވަތަ ޤާނޫނުއަސާސީއާ ނުވަތަ ޤާނޫނަކާ ކަނޑައެޅިގެން ޚިލާފުވުން.  2. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމުގައި ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަޤާމުގައި ހުރެ ކުރުން އެކަށީގެންނުވާ ފަދަ ކަމެއްކުރުން.  3. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމުގައި ނާޤާބިލްވުން.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ޤަރާރެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މަދުވެގެން ތިންބައިކުޅަ އެއްބައި މެންބަރުން ސަބަބު ބަޔާންކޮށް، ސޮއިކޮށްފައިވާ ލިޔުމަކުންނެވެ.  (ނ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ހުށަހަޅާ ޤަރާރުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މައްސަލަ ތަޙުޤީޤްކޮށް ބެލުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކާ އެ މަޖިލީހުން ޙަވާލުކުރެވިދާނެއެވެ.  (ރ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ މައްސަލައަކާ މެދު މަޖިލީހުގައި ބަޙުޘް ފެށުމުގެ މަދުވެގެން ސާދަ ދުވަސް ކުރީން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް އެކަން އަންގާންވާނެއެވެ. އަދި އެ ބަޙުޘްގައި އަނގަބަހުންނާއި ލިޔުމުން އޭނާގެ ދިފާޢުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ޙައްޤު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި ޤާނޫނީ ވަކީލުން ބޭނުންކުރުމުގެ ޙައްޤު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަށް ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ބ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމުގެ މަޤާމުގައި ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަޤާމުގައި ހުރި މީހަކު އެ މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް މި މާއްދާގެ (ށ) ގައިވާގޮތުގެ މަތީން ހުށަހަޅާ ޤަރާރެއް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވާނީ އެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަ ދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުންނެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމުގައި ހުރި މީހަކު ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަޤާމުގައި ހުރި މީހަކު އެ މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފިނަމަ އެ މީހަކު މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.  (ޅ) ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު މަޤާމުން ވަކިކުރުމުގައި ޢަމަލުކުރާންވީ ގޮތްތަކާއި އުޞޫލުތައް ތަފްޞީލްކޮށް އެނގޭނޭގޮތަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ހިންގުމުގެ ޤަވާޢިދުގައި ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މަދުވެގެން ދިހަ މެންބަރުން، ސަބަބު ބަޔާންކޮށް، ސޮއިކޮށް ހުށަހަޅާ ހުށަހެޅުމަކުން ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ އިތުބާރު ނެތް ކަމުގެ ވޯޓެއް ނެގުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ހުށަހެޅުމަކާ މެދު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ބަޙުޘް ފެށުމުގެ ސާދަ ދުވަސް ކުރީން ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ އެ މެންބަރަކަށް އެ ކަން އަންގާންވާނެއެވެ. އަދި އެ ބަޙުޘްގައި އަނގަބަހުންނާއި ލިޔުމުން އޭނާގެ ދިފާޢުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ޙައްޤު އެ މެންބަރަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ނ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ އިތުބާރު ނެތްކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވެއްޖެކަމަށް ބެލޭނީ، މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު، އެ މެންބަރެއްގެ އިތުބާރު ނެތްކަމުގެ ހުށަހެޅުމަށް ލިބިއްޖެނަމައެވެ.   (ރ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ އިތުބާރު ނެތްކަމަށް ފާސްކޮށްފިނަމަ އެ މެންބަރަކު އޭނާގެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށާއި، ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބު ރައީސަށާއި ފަނޑިޔާރުންނަށާއި، މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަންތަކުގެ މެންބަރުންނަށާއި މުސްތަޤިއްލު މަޤާމްތަކަށް މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެއްވެސް މެންބަރަކު، ނުވަތަ އެއިން މެންބަރެއްގެ މެންބަރުކަމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމުގައި އެހީތެރިވެދޭ އެއްވެސް މުވައްޒަފަކު، މަޤާމުގެ ޙައިޘިއްޔަތުން އެއިން މީހަކަށް ލިބިފައިވާ މަޢުލޫމާތެއްގެ ނުވަތަ އެއިން މީހަކު އަދާކުރާ ވަޒީފާގެ ބޭނުން އަމިއްލައަށް ނާޖާއިޒް ފައިދާއެއް ނުވަތަ ނާޖާއިޒް މަންފާއެއް ޙާޞިލްކުރުމަށް ނުވަތަ އެހެން މީހަކަށް އެފަދަ ފައިދާއެއް ނުވަތަ މަންފާއެއް ހޯދައިދިނުމަށް ބޭނުންކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކާބެހޭ ކަންތައްތައް ހަމަޖައްސައި، ލިޔެކިޔުންތައް ބަލަހައްޓައި، އިދާރީ މަސައްކަތްތައް ރާވައި ހިންގުމަށާއި، މަޖިލީހުގެ ރައީސަށާއި މެންބަރުންނަށް އެ މީހުންގެ މަސައްކަތުގައި އެހީތެރިވުމަށް މަޖިލީހުގެ ޤަވާޢިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އެ މަޖިލީހުގެ އަމީންޢާންމުގެ މަޤާމަށް މީހަކު ޢައްޔަންކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ގެއާއި، އެ ގޭގެ ގޯތި ތެރެއާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދަށުން ހިނގާ އެންމެހައި ތަންތަނުގެ ސަލާމަތީ ކަންކަން ބަލަހައްޓާންވާނީ ދައުލަތުގެ ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުންނެވެ.   (ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށް ޙިމާޔަތާއި ރައްކާތެރިކަން ދިނުމަށް ދައުލަތުގެ ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުން މަސައްކަތް ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރުތައް ލިބިގެންވަނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށެވެ.  (ށ) ދައުލަތުގެ އެންމެމަތީ ވެރިޔަކީ، އަދި ސަރުކާރުގެ އެންމެމަތީ ވެރިޔަކީ، އަދި ސިފައިންގެ އެންމެ މަތީ ވެރިޔަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.  (ނ) ދައުލަތް ހިންގުމުގެ އެންމެހައި އުޞޫލުތައް ކަނޑައަޅާނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީން ކަމަށް ވީހިނދު، މި ޤާނޫނުއަސާސީ ދަމަހައްޓައި، ދިފާޢުކޮށް، ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުން މަތީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ދެމިހުންނާންވާނެއެވެ. އަދި ދައުލަތުގެ އެއްބައިވަންތަކަން ދަމަހައްޓާން މަސައްކަތް ކުރާންވާނެއެވެ.  (ރ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ވެރިކަން ހިންގާންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ ދައުރަކީ ފަސް އަހަރު ދުވަހެވެ. އަދި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމަށް އިންތިޚާބުކުރެވޭ އެއްވެސް މީހަކަށް ވިދިވިދިގެން ނުވަތަ އެނޫން ގޮތަކަށްވެސް ދެ ދައުރަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމެއް ނުފުރޭނެއެވެ.  (ށ) ހިނގަމުންދާ ރިޔާސީ ދައުރެއްގައި އެއްވެސް ސަބަބަކާ ހުރެ   ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމް ހުސްވެގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމުގެ މަޤާމާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު ޙަވާލު ވެއްޖެ ހިނދެއްގައި، މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ބޭނުމަށް، އެ ދައުރު ރިޔާސީ ދައުރެއްގެ ގޮތުގައި ގުނާނީ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު ޙަވާލުވީއިރު، އެ ރިޔާސީ ދައުރުގައި މަދުވެގެން ދެ އަހަރު ދުވަސް ބާކީ އޮތްނަމައެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިންތިޚާބުކުރާނީ ސީދާ ރައްޔިތުންގެ ސިއްރު ވޯޓަކުންނެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށް އިންތިޚާބުކުރެވޭ މީހެއްގައި އަންނަނިވި ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.  (ހ) ދިވެހި މަންމައަކާއި ދިވެހި ބައްޕައަކަށް އުފަން ދިވެހި ރައްޔިތަކު ކަމުގައިވުން އަދި ބޭރުޤައުމެއްގެ ރައްޔިތަކު ކަމުގައި ނުވުން. (ށ) މުސްލިމަކު ކަމުގައި ވުމާއި، ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ މީހަކު ކަމުގައިވުން. (ނ) ޢުމުރުން ތިރީސްފަސް އަހަރުވެފައިވާ މީހަކުކަމުގައިވުން. (ރ) ބުއްދި ހަމައަށްހުރި މީހަކު ކަމުގައިވުން. (ބ) އަދާކުރާންޖެހޭ ސާބިތު ދަރަންޏެއް އޮތް މީހަކު ނަމަ، އެ ދަރަނި ޚަލާޞްނުކޮށް ހުރި މީހަކު ކަމުގައި ނުވުން. (ޅ) ޖިނާއީ ކުށެއް ކުރިކަން ސާބިތުވެގެން ބާރަ މަސްދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ޙުކުމެއް ކުރެވިފައިވާ މީހަކު ނަމަ، އެ ޙުކުމް ތަންފީޛުކޮށް ނިމުނުތާ ނުވަތަ އެ ޙުކުމުން ކަނޑައެޅުނު އަދަބު މަޢާފްކުރެވުނުތާ ތިންއަހަރު ވެފައިވާ މީހަކު ކަމުގައިވުން. (ކ) މި މާއްދާގެ (ޅ) ގައި އެހެން އޮތްކަމުގައިވީ ނަމަވެސް އެ މީހަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ޙައްދު ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުށެއް ނުވަތަ މަކަރާ ޙީލަތް، ޓެކުން، ޚިޔާނާތުގެ ކުށެއް ކުރިކަން ޝަރީޢަތަށް ސާބިތުވެފައިވާ މީހެއްކަމުގައި ނުވުން.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކު ހޮވުމަށް އިންތިޚާބު ބާއްވާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމުގައި ހުރި މީހެއްގެ މަޤާމުގެ ދައުރު ހަމަވުމުގެ ސަތޭކަ ވިހި ދުވަހާއި ތިރީސް ދުވަހާ ދެމެދުގަ އެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމަށް މީހަކު އިންތިޚާބުވާނީ ވޯޓުދިން މީހުންގެ ފަންސާސް އިންސައްތައަށް ވުރެ ގިނަ ވޯޓު އެ މީހަކަށް ލިބިގެންނެވެ. ރިޔާސީ އިންތިޚާބަށް ކުރިމަތިލާ މީހުންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ކެންޑިޑޭޓަކަށް ފަންސާސް އިންސައްތައަށް ވުރެ ގިނަ ވޯޓު ނުލިބިއްޖެނަމަ އެ އިންތިޚާބު ބޭއްވުނުތާ އެކާވީސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އިންތިޚާބުގެ ދެވަނަ ބުރެއް ބާއްވާން ވާނެއެވެ. އިންތިޚާބުގެ ދެވަނަ ބުރުގައި ވާދަކުރާނީ އިންތިޚާބުގެ ފުރަތަމަ ބުރުގައި އެންމެ ގިނަ ވޯޓު ލިބުނު ދެ ކެންޑިޑޭޓުންނެވެ. އިންތިޚާބުގެ ފުރަތަމަ ބުރުގައި އެންމެގިނަ ވޯޓުލިބުނު ދެ ކެންޑިޑޭޓުންނަށް ވޯޓު ލިބުނީ އެއް ޢަދަދަކަށް ކަމުގައިވާނަމަ، އިންތިޚާބުގެ ދެވަނަ ބުރުގައި ވާދަކުރާނީ އެދެ ކެންޑިޑޭޓުން އެކަންޏެވެ. އިންތިޚާބުގެ ފުރަތަމަ ބުރުގައި ދެވަނައަށް އެންމެގިނަ ވޯޓު ލިބުނީ ދެ ކެންޑިޑޭޓަކަށް އެއް އަދަދަކަށް ކަމުގައިވާނަމަ، އިންތިޚާބުގެ ދެވަނަ ބުރުގައި ވާދަކުރާނީ ފުރަތަމަ ބުރުގައި އެންމެ ގިނަވޯޓު ލިބުނު ކެންޑިޑޭޓާއި ދެވަނައަށް އެންމެގިނަ ވޯޓުލިބުނު ދެ ކެންޑިޑޭޓުންނެވެ.  (ށ) އިންތިޚާބުގެ ދެވަނަ ބުރުގައި ވާދަކުރާ ދެ ކެންޑިޑޭޓުންގެ ތެރެއިން އެއް ކެންޑިޑޭޓަކު، އެއްވެސް ސަބަބަކާހުރެ އިންތިޚާބުން ވަކިވެއްޖެ ނަމަ އިންތިޚާބުގެ ފުރަތަމަ ބުރުގައި ތިންވަނައަށް އެންމެ ގިނަ ވޯޓު ލިބުނު ކެންޑިޑޭޓަށް އިންތިޚާބުގެ ދެވަނަ ބުރުގައި ވާދަ ކުރެވޭނެއެވެ.  (ނ) ރިޔާސީ އިންތިޚާބާ ބެހޭ ޤާނޫނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަށް އެހީތެރިވެދިނުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަކު ހުންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށް ކުރިމަތިލާ ކޮންމެ މީހަކުމެ، އޭނާއާ އެކުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަކަށް ހުންނާނޭ މީހެއްގެ ނަން ޢާންމުކޮށް އިޢުލާންކުރާންވާނެއެވެ.   (ނ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގައި ހުންނާންޖެހޭ ޝަރުޠުތަކަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގައި ހުންނާންޖެހޭ ޝަރުޠުތަކެވެ.  (ރ) އެއްވެސް ސަބަބަކާހުރެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމް   ހުސްވެއްޖެނަމަ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމާ ޙަވާލުވާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށް ކުރިމަތިލާ މީހެއްގައި ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަކަށް ހުންނާނޭކަމަށް އިޢުލާންކުރެވޭ މީހެއްގައި ހުންނާންޖެހޭ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާކަމާ މެދު، ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކު އިންތިޚާބު ކުރުމުގައި ދިމާވާ ކަމަކާމެދު، ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އޭނާގެ މަޤާމުން ދުރުކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ނިންމާ ނިންމުމަކާމެދު އެއްވެސް ޚިލާފެއް އުފެދިއްޖެނަމަ، އެ ކަމެއް ވަކި ގޮތަކަށް ނިންމުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވަނީ ހަމައެކަނި ސުޕްރީމްކޯޓަށެވެ. މިފަދަ ނިންމުމެއް ސުޕްރީމްކޯޓުން ނިންމާންވާނީ އެ ކޯޓުގައި ހިމެނޭ ހުރިހައި ފަނޑިޔާރުން ތިބެގެންނެވެ. އަދި އެ ގޮތުން އެ ކޯޓުން ނިންމާ ނިންމުމަކީ އެންމެ ފަހުގެ ނިންމުމެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށް އިންތިޚާބުވާ މީހަކު، އަދި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުކަމުގެ މަޤާމަށް ކަނޑައަޅައިފައިވާ މީހަކު، އެ މީހެއްގެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ނުވަތަ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު އެކަމަށް ކަނޑައަޅާ ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމަތީގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ އެ މީހެއްގެ މަޤާމުގެ ހުވައިކޮށް އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއިކުރާންވާނެއެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ބާރުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތު ކަމުގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ އެހެނިހެން މާއްދާތަކުގައްޔާއި ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ އިތުރުން ތިރީގައި މިވާ ކަންތައްތައްކުރުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއާ މި ޤާނޫނުއަސާސީން ޙަވާލުކޮށް، އެ ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީން ދެއެވެ.  (ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަންތައްތައް އިޚްލާސްތެރިކަމާއެކު ތަންފީޛުކޮށް، ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާތަކުންނާއި ރައްޔިތުން ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރުމަށް ބާރުއެޅުން. (ށ) ސަރުކާރުގެ އެންމެހައި އިދާރާތައް ގުޅިގެން ހިންގުންތެރިކަމާއެކު މަސައްކަތްކުރޭތޯބެލުން. (ނ) ޤާނޫނުގެ ވެރިކަން ކުރިއަރުވައި، އެންމެންގެ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ރައްކާތެރިކުރުން. (ރ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމާއި ސަރަޙައްދުގެ ރައްކާތެރިކަން ދެމެހެއްޓުމާއެކު ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޖްތަމަޢުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ސިޔާދަތަށް އިޙްތިރާމްކުރުން އިތުރުކުރުވުން. (ބ) ދައުލަތުގެ މައިގަނޑު ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައަޅައި އެ ސިޔާސަތުތައް ސަރުކާރުގެ ކަމާގުޅޭ އިދާރާތަކަށާއި މުއައްސަސާތަކަށް އަންގައި، އެ ތަންތަނަށް ބޭނުންވާ އިރުޝާދު ދިނުން. (ޅ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަށާއި، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމުގެ ވާޖިބު އަދާކުރުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާ މަޤާމުތަކަށް، މީހުން ޢައްޔަންކުރުމާއި، އެ މަޤާމުތަކުން މީހުން ވަކިކުރުމާއި، އެ މީހުންގެ އިސްތިޢުފާ ޤަބޫލުކުރުން.  (ކ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ރިޔާސަތު ބެލެހެއްޓުން. (އ) ހަނގުރާމަ ނުވަތަ ޞުލްޙަ އިޢުލާންކުރުމުގެ ޤަރާރު ނެރުމާއި އެފަދަ ޤަރާރުތައް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށްޓަކައި ވަގުތުން އެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުން. (ވ) ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީން ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުން.  (މ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޚާރިޖީ ސިޔާސަތު ކަނޑައަޅައި، ހިންގައި، އެ ސިޔާސަތު ހިނގާނުހިނގާ ގޮތް ބަލައި، ބޭރު ޤައުމުތަކާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޖަމްޢިއްޔާތަކާއެކު ގުޅުން ޤާއިމްކޮށް ދެމެހެއްޓުން. (ފ) 1. ބޭރު ޤައުމުތަކާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޖަމްޢިއްޔާތަކާއެކު ދިވެހިރާއްޖެއިން ވާ މުޢާހަދާތަކާއި އެއްބަސްވުންތަކުގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުން އެއްވެސް އިލްތިޒާމެއް އުފުލާން ނުޖެހޭބާވަތުގެ ޢާންމު އެއްބަސްވުންތަކުގައި ސޮއިކުރުން.  2. ބޭރު ޤައުމުތަކާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޖަމްޢިއްޔާތަކާއެކު ދިވެހިރާއްޖެއިން ވާ މުޢާހަދާތަކާއި އެއްބަސްވުންތަކުގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުން އެއްވެސް އިލްތިޒާމެއް އުފުލާން ޖެހޭބާވަތުގެ މުޢާހަދާތަކާއި އެނޫންވެސް އެއްބަސްވުންތަކުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުމާއެކު ސޮއިކޮށް، ތަޞްދީޤްކުރުން. (ދ) ބޭރުޤައުމުތަކަށާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޖަމްޢިއްޔާތަކަށް ރާއްޖެއިން ކަނޑައަޅާ ސަފީރުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މަޝްވަރާގެމަތީން ޢައްޔަންކުރުން. (ތ) ބޭރު ޤައުމުތަކަށާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޖަމްޢިއްޔާތަކަށް ރާއްޖެއިން ޢައްޔަންކޮށްފައިވާ ސަފީރުން އަނބުރާ ގެނައުމާއި މަޤާމުން ވަކިކުރުން. (ލ) ބޭރުޤައުމުތަކާއި އެނޫންވެސް ފަރާތްތަކުން ރާއްޖެއަށް ކަނޑައަޅާ ސަފީރުންގެ ފަތްކޮޅު ބަލައިގަތުމާއި އެ ސަފީރުން އަނބުރާ ގެންދިއުމުގެ ލިޔުން ބަލައިގަތުން. (ގ) އެކިއެކި ތަޙުޤީޤުތައް ކުރުމަށް ނުވަތަ ޤައުމީ މައްސަލަތަކުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލަފާދިނުމަށް އުފައްދާންޖެހޭ ވަގުތީ ކޮމިޝަންތައް އުފެއްދުން. (ޏ) ޤައުމީ މުހިންމު މައްސަލަތަކުގައި ރައްޔިތުންނަށް ފެންނަގޮތް ބެލުމަށް ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލުހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުނެގުން. (ސ) ޤައުމީ ބަންދު ދުވަސްތަކާއި ސަރުކާރު ބަންދު ދުވަސްތައް ކަނޑައެޅުން. (ޑ) އެކިފަރާތްތަކަށް، ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން، އިނާމާއި، ލަޤަބާއި، ޝަރަފާއި، ނިޝާނާއި، މެޑެލް ދިނުން. (ޒ) ޖިނާއީކުށްތަކުގައި ޙުކުމްކޮށްފައިވާ، އިސްތިއުނާފްކުރުމުގެ އިތުރު ފުރުޞަތެއް ނެތް މީހުންގެތެރެއިން، ވަކިވަކިފަރުދުންގެ ކުށަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން މަޢާފް ދިނުމާއި، އަދަބު ލުއިކޮށްދިނުން.  (ޓ) ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީން ޢަމަލުކުރުން ލާޒިމުކުރާ އުޞޫލުތަކަށް ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުން ތަބާވާކަން ކަށަވަރުކުރުން. (ޔ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ހުންނަ މީހަކު އަދާކުރާންޖެހޭ ކަމަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މިނޫންވެސް މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުން.
(ހ) ސަރުކާރުން އުފައްދާން ބޭނުންވާ އެންމެހައި ވުޒާރާތަކާއި އެ ވުޒާރާތަކުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާތައް ކަނޑައެޅުމުގެ އިޚްތިޔާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި ސަރުކާރުން އުފައްދާ ވުޒާރާތަކާއި އެ ވުޒާރާތަކުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާތައް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ، އެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ސަރުކާރުން އުފައްދާ ވުޒާރާތަކާއި އެ ވުޒާރާތަކުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާތައް ކަނޑައަޅައިފައިވާ ގޮތާމެދު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ފެންނަ ޚިޔާލާއި މަޝްވަރާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ދެވިދާނެއެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ބާރުތަކުގެ ތެރެއިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޙަވާލުކުރާ ކަންކަން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު ކުރާން ވާނެއެވެ.  (ށ) އެއްވެސް ސަބަބަކާހުރެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އޭނާގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަށް ވަގުތީގޮތުން ޢުޛުރުވެރިވެއްޖެނަމަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް މުސާރައާއި އެހެނިހެން ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ހުންނަ މީހަކު އަދި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަކަށް ހުންނަ މީހަކު ސަރުކާރުގެ އެހެން މަޤާމެއް، އަދި ފައިދާއެއް ލިބޭފަދަ އެނޫންވެސް މަޤާމެއް ފުރައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ވިޔަފާރިއެއް ހިންގުމުގައި ޢަމަލީގޮތުން ބައިވެރިވެ، އާމްދަނީއެއް ހޯދުމަށް ފަންނީ މަސައްކަތްތަކެއްގައި ޝާމިލުވެ، އާމްދާނީއެއް ލިބޭފަދަ އެހެން އެއްވެސް މަސައްކަތެއްކޮށް، އެހެން އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ވަޒީފާއެއް އަދާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. ދައުލަތުގެ މުދަލާއި ބިން ގަނެ ނުވަތަ ކުއްޔަށް ހިފައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ދައުލަތާއި އެހެން އެއްވެސް ފަރާތަކާ ދެމެދު ކުރެވޭ މުޢާމަލާތެއްގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ހުންނަ މީހެއްގެ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަކަށް ހުންނަ މީހެއްގެ މާލީ އެއްވެސް މަޞްލަޙަތެއް ބާއްވައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކޮށްފައިވާ ނުވަތަ ވަޒީފާދީފައިވާ މީހަކު އެ މީހެއްގެ މަޤާމް، ނުވަތަ މަޤާމުގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ލިބޭ މަޢުލޫމާތު، ނާޖާއިޒު ގޮތެއްގައި އަމިއްލަ ފައިދާއަށް ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފައިދާއަށް ވިޔަސް ބޭނުންކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ކޮންމެ އަހަރަކުމެ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ، އޭނާގެ މިލްކިއްޔާތުގައިވާ މުދަލާއި ފައިސާގެ ހިސާބުތަކާއި، ވިޔަފާރީގެ މަޞްލަޙަތުތަކާއި، އަރަންޏާއި ދަރަނި ހާމަކޮށް ތައްޔާރުކުރާ ބަޔާނެއް އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އޭނާގެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިބުމުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.  (ށ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު އޭނާގެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު މަރުވެގެން، ނުވަތަ އިސްތިޢުފާދީގެން ނުވަތަ މަޤާމުން ދުރުކޮށްގެން ނުވަތަ އޭނާގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އޭނާއަށް އަދާނުކުރެވޭ ފަދަ ދާއިމީ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެގެން، ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމުގެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ސަބަބުން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުކަމުގެ މަޤާމް ހުސްވެއްޖެ ނަމަ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުކަމުގެ މުއްދަތުގެ ބާކީ އޮތް ދުވަސްތަކުގައި އެ މަޤާމް ފުރާނޭ މީހަކު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކުރާންވާނެއެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކުރާ މީހެއްގެ ނަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް އޭނާގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމަށް ވަގުތީގޮތުން ޢުޛުރުވެރިވެއްޖެކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވިއްޖެނަމަ، ސަބަބު ބަޔާންކޮށް އެކަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިޔުމަކުން އެންގުމަށްފަހު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބާ ޙަވާލުކުރާންވާނެއެވެ. އަދި، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އޭނާގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް އަލުން ޙަވާލުވާންވާނީ އެކަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިޔުމަކުން އެންގުމަށްފަހުގައެވެ.  (ށ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް އޭނާގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް ވަގުތީގޮތުން އަދާ ނުކުރެވޭފަދަ ޢުޛުރެއް ދިމާވާ ވަގުތު އެ ޢުޛުރުގެ ބާވަތުން އެކަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް އެންގެން ނެތް ހިނދެއްގައި، އެކަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް އަންގާނީ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ އަޣުލަބިއްޔަތުގެ ތާއީދާއެކު، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބެވެ. މިފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެ ހިނދެއްގައި، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް އޭނާގެ މަޤާމާ އަލުން ޙަވާލުވެވެންދެން، އެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ވަގުތީގޮތުން އަދާކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބެވެ. އަދި، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އޭނާގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް އަލުން ޙަވާލުވާންވާނީ އެކަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިޔުމަކުން އެންގުމަށްފަހުގައެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާނުކުރެވޭ ފަދަ ޙާލަތެއް ވަގުތީގޮތުން މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް މަސައްކަތާ އަލުން ޙަވާލުވެވެންދެން ވަގުތީގޮތުން އެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމަށް ޙަވާލުވާނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް އެކަމާ ޙަވާލުވެވެން ނެތްނަމަ އެކަމާ ޙަވާލުވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސަށް އެކަމާ ޙަވާލުވެވެން ނެތްނަމަ އެކަމާ ޙަވާލުވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤަރާރަކުން ހޮވާ އެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެކެވެ.  (ށ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބަށް، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ ވާޖިބުތައް އަދާކުރާން ހުރަސްއެޅޭފަދަ ދާއިމީ ޙާލަތެއް ކުރިމަތިވެގެން ނުވަތަ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާދީގެން ނުވަތަ މަޤާމުން ދުރުކުރުމުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ މަރުވެގެން އެ ދެމަޤާމް އެއްފަހަރާ ހުސްވެއްޖެނަމަ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުކަމުގެ މަޤާމަށް އަލުން މީހުން އިންތިޚާބުކުރެވެންދެން އެ ދެމަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް ވަގުތީގޮތުން އަދާކުރާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް އެކަމާ ޙަވާލުވެވެން ނެތްނަމަ އެކަމާ ޙަވާލުވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސަށް އެކަމާ ޙަވާލުވެވެން ނެތްނަމަ އެކަމާ ޙަވާލުވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤަރާރަކުން ހޮވާ އެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެކެވެ.  (ނ) ވަގުތީގޮތުންވިޔަސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމާ ޙަވާލުވެވޭނީ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށް އިންތިޚާބުކުރެވޭ މީހެއްގައި ހުންނާންވާނޭކަމަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާ މީހަކަށެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 124 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) ގައިވާ ފަދަ އެއްވެސް ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަޤާމް އެއްފަހަރާ ހުސްވެއްޖެނަމަ، އެ ދެމަޤާމް ހުސްވި ތާރީޚުން ފެށިގެން ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ރިޔާސީ އިންތިޚާބެއް ބާއްވައި، އެ ދެމަޤާމަށް މީހުން ހަމަޖައްސާންވާނެއެވެ.  (ށ) ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމަށާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަޤާމަށް އިންތިޚާބުކުރާ ދެމީހުންނަށްމެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމާ ޙަވާލުނުވެވޭ ފަދަ ދާއިމީ ޙާލަތެއް އެއްވެސް ސަބަބަކާހުރެ މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ، އެ ޙާލަތު މެދުވެރިވާ ދުވަހުން ފެށިގެން ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ރިޔާސީ އިންތިޚާބެއް ބާއްވައި، އެ ދެމަޤާމަށް މީހުން ހަމަޖައްސާން ވާނެއެވެ.  (ނ) އެއްވެސް ސަބަބެއް މެދުވެރިވެގެން ހިނގަމުންދާ ރިޔާސީ ދައުރެއްގެ ތެރޭގައި އަލުން ރިޔާސީ އިންތިޚާބެއް ބާއްވާންޖެހިގެން އިންތިޚާބެއް ބާއްވައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމަށާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަޤާމަށް އަލުން އިންތިޚާބުވި މީހުން މަޤާމުގައި ދެމިތިބޭނީ ބުނެވިދިޔަ ރިޔާސީ ދައުރުގެ ބާކީ އޮންނަ މުއްދަތަށެވެ. އަދި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 107 ވަނަ މާއްދާގެ ބޭނުމަށް އެމީހުންނާމެދު ޢަމަލު ކުރާނީ އެ މާއްދާގެ (ށ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ވަގުތީގޮތުން އަދާކުރާ ކޮންމެ މީހަކުމެ، މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެކުރީން އުއްތަމަފަނޑިޔާރުގެ ނުވަތަ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު އެކަމަށް ކަނޑައަޅާ ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމަތީގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ އެމީހެއްގެ މަޤާމުގެ ހުވައިކޮށް އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއިކުރާންވާނެއެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު މަޤާމުގައި ހުރެގެން ނުވަތަ އޭގެ ކުރީން ނަމަވެސް ޖިނާއީ ކުށެއް ކުރިކަމުގެ ތުހުމަތު އޭނާއާ މެދު ކުރެވިއްޖެނަމަ، އެކަމަކަށް އޭނާ ޖަވާބުދާރީވާން ވާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާ މެދު އެފަދަ ދަޢުވާއެއް ކުރާން ޖެހިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި، ހިނގަމުންދާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ ދައުރު ހަމަވާންދެން އެދަޢުވާއެއް ފަސްކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ފެންނަނަމަ، އެކަންބަޔާންކޮށް އެމަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤަރާރަކުން އެ ދަޢުވާއެއް ކުރުން ފަސްކުރެވިދާނެއެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމުގައި ހުރި މީހަކު، ކުށްވެރިނުވެ ޤާނޫނީ ހަމަތަކުގެ މަތީން އެ މަޤާމުން ވަކިވެއްޖެނަމަ، ދައުލަތުގެ އެންމެ މަތީ ވެރިކަން ކޮށްފައިވާ މީހަކަށް ދޭންޖެހޭ ޢިއްޒަތާއި ޤަދަރާއި އެކަށީގެންވާ ފަދަ ރައްކާތެރިކަމާއި މާލީ ޢިނާޔަތާއި އެހެނިހެން ޢިނާޔަތްތައް އެ މީހަކަށް ޙައްޤުވާނެއެވެ. މިގޮތުން ދެވޭ ރައްކާތެރިކަމާއި ޢިނާޔަތްތައް ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޙަވާލުކުރާ ކަންތައްތަކާއި މި ޤާނޫނުއަސާސީންނާއި ޤާނޫނުން ޙަވާލުކުރެވޭ ކަންތައްތައް ކުރުމަށްޓަކައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކުރާ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހެއް އޮންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް އެކުލެވިގެންވަނީ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބާއި، އެކިއެކި ވުޒާރާތައް ހިންގުމާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޙަވާލުކުރާ ވަޒީރުންނާއި، ބަންޑާރަނައިބުގެ މައްޗަށެވެ.  (ނ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު ފިޔަވައި، ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަށް ޢައްޔަންކުރާ އެހެން މެންބަރުން އެ މަޖިލީހަށް ޢައްޔަންކުރުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެމަޖިލީހުގެ ރުހުން ހޯދާންވާނެއެވެ.   (ރ) ވަޒީރުންގެމަޖިލީހަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކުރާ މީހުންގެ ނަންތައް، އެމީހުން ޢައްޔަންކުރެވޭ ދުވަހުން ފެށިގެން ހަތް ދުވަހުގެތެރޭގައި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރުހުން ހޯދުމަށްޓަކައި އެ މަޖިލީހަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.
(ހ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގައި އަންނަނިވި ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.   1. ދިވެހި ރައްޔިތަކަށްވުން. 2. ބޭރު ޤައުމެއްގެ ރައްޔިތަކަށްނުވުން. 3. މުސްލިމަކު ކަމުގައިވުމާއި، ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ މީހަކު ކަމުގައިވުން. 4. ޢުމުރުން ފަންސަވީސް އަހަރު ފުރިފައިވާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.  5. ބުއްދިހަމައަށްހުރި މީހަކު ކަމުގައިވުން.  (ށ) އަންނަނިވި ޙާލަތްތަކުންކުރެ ޙާލަތެއްގައިވާ މީހަކަށް ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކަށް ނުވެވޭނެއެވެ. އަދި ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކަށް އެފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ އެ މީހަކު ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުން ވަކިވާނެއެވެ.  1. ސާބިތު ދަރަންޏެއް އޮތް މީހަކު ނަމަ، ޙުކުމާ އެއްގޮތަށް އެ ދަރަނި އަދާކުރަމުންނުދާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.  2. ޖިނާއީ ކުށެއް ކުރިކަން ސާބިތުވެގެން ބާރަ މަސްދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ޙުކުމެއް ކުރެވިފައިވާ މީހަކުނަމަ، އެ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކޮށް ނިމުނުތާ، ނުވަތަ އެ ޙުކުމުން ކަނޑައެޅުނު އަދަބު މަޢާފްކުރެވުނުތާ ތިން އަހަރުނުވާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.
ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން އެ މީހުންގެ މަޤާމާ ޙަވާލުވާންވާނީ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ނުވަތަ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު އެކަމަށް ކަނޑައަޅާ ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމަތީގައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއިކުރުމަށްފަހުގައެވެ.
ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮންމެ މެންބަރަކުމެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނަށް ތަބާވެ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ މީހަކާ ޙަވާލުކުރާ އެންމެހައި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި ތެދުވެރިކަމާއެކު އަދާކުރާންވާނެއެވެ. މީގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.  (ހ) ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ޢާންމު ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް މަޝްވަރާދިނުމާއި، އެހީތެރިވެދިނުމާއި، ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ސަރުކާރު ހިންގުމުގެ ހުރިހައި ދާއިރާތަކެއްގައި ވެސް އެ ސިޔާސަތުތައް ތަންފީޛުކޮށް، ހިނގާނުހިނގާގޮތް ބެލުން.  (ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށް ސަރުކާރުން ހުށަހަޅާންވީ ބިލުތަކާއި އެނޫންވެސް ހުށަހެޅުންތައް ތައްޔާރުކުރުމުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލަފަޔާއި މަޝްވަރާދިނުން.  (ނ) ސަރުކާރުގެ މަސައްކަތްތައް ހިންގުމާއި، އެ މަސައްކަތްތައް މުރާޖަޢާކުރުމާއި، ވިލަރެސްކުރުން.  (ރ) އެ މީހެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުގެ ދާއިރާއާ ގުޅޭ ގޮތުން، އޮމާންކަމާއެކު ކަންތައްތައް ހިންގުމަށް ސަރުކާރާއި ދައުލަތުގެ އެހެން ބާރުތަކާ މެދު ބާއްވާންޖެހޭ ގުޅުންތައް ބާއްވައި އެ ގުޅުންތައް ދެމެހެއްޓުން.  (ބ) އެ މީހެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ދައުލަތުގެ އެންމެހައި މުދަލާއި ފައިސާ ހެޔޮގޮތުގައި ފަރުވާތެރިކަމާއެކު ބެލެހެއްޓުން.  (ޅ) ޤައުމީ އަދި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ކަންތައްތަކުގައި ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތު އެކަށައެޅުމުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލަފާދިނުމާއި، ސިޔާސީ، އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ގޮތުން ރާއްޖެ ތަރައްޤީ ކުރުމަށްޓަކައި ކުރާންޖެހޭ ކަންކަން މުރާޖަޢާކޮށް ވިލަރެސްކުރުން.  (ކ) ޤާނޫނުގެ ވެރިކަން ޙިމާޔަތްކޮށް ކުރިއެރުވުމާއި، ރައްޔިތުންގެ ސަލާމަތްތެރިކަން ދަމަހައްޓައި ރައްޔިތުންގެ ޢާންމު ފައިދާ ރައްކާތެރިކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.  (އ) ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅާ އެހެނިހެން މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުން.
(ހ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިސްކުރާ ބަންޑާރަނައިބަކު ހުންނާންވާނެއެވެ. ބަންޑާރަނައިބުގެ މަޤާމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިސްކުރާ މީހަކީ ޤާނޫނުގެ ދާއިރާއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭފަދަ ތަޢުލީމާއި ތަޖްރިބާހުރި، ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހަށް ޢައްޔަންކުރުމުގެ ޝަރުޠު ހަމަވާ މީހަކުކަމުގައި ވާންވާނެއެވެ. ބަންޑާރަނައިބަކީ ސަރުކާރަށް ޤާނޫނީ ލަފަޔާއި މަޝްވަރާދޭ މީހާއެވެ.   (ށ) ދައުލަތާ ގުޅުންހުރި ޤާނޫނީ އެންމެހައި ކަންކަމުގައި ސަރުކާރަށް ލަފާދިނުމާއި، ބަންޑާރަނައިބުގެ އޮފީހުން އަދާ ކުރުމަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ޤާނޫނީ އެންމެހައި ވާޖިބުތަކާއި ޤާނޫނުއަސާސީންނާއި ޤާނޫނުން އޭނާ އަދާކުރުމަށް ކަނޑައަޅާ އެންމެހައި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމަކީ ބަންޑާރަނައިބުގެ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަންކަމެވެ.  (ނ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެހައި ކޯޓުތަކަށް ހާޒިރުވެ ވާހަކަދެއްކުމުގެ ޙައްޤު ބަންޑާރަނައިބަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ގެ މަސްއޫލިއްޔަތު ކަމުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަންކަން ފިޔަވައި އެހެން ކަންކަމުގައި ކޯޓުތަކުގައި ދައުލަތް ތަމްސީލުކުރާނީ ބަންޑާރަނައިބު، ނުވަތަ އޭނާ ކަނޑައަޅާ މީހެކެވެ.  (ރ) މަދަނީ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއިން ސަރުކާރު ޝާމިލްނުވާ މައްސަލަތަކުގައި ވެސް، ދައުލަތުގެ މަޞްލަޙަތެއް ނުވަތަ ޢާންމު މަޞްލަޙަތެއް ހިމެނޭކަމަށް ބަންޑާރަނައިބަށް ފެނިއްޖެ ކޮންމެ މައްސަލައެއްގައި ކޯޓުގެ ހުއްދައާއެކު، އެ މައްސަލައެއް ހިނގާއިރު ބަންޑާރަނައިބަށް ކޯޓަށް ހާޒިރުވެ ވާހަކަދެއްކިދާނެއެވެ.  (ބ) ޤާނޫނުގެ ވެރިކަން ނަގަހައްޓައި، ޙިމާޔަތްކޮށް ކުރިއެރުވުމަށާއި ރައްޔިތުންގެ ސަލާމަތާއި، ރައްޔިތުންގެ މަންފާއާއި، ޢާންމު މިނިވަންކަން ދިފާޢުކުރުމަށް ބަންޑާރާނައިބު މަސައްކަތްކުރާން ވާނެއެވެ.  (ޅ) ބަންޑާރަނައިބުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާ ކުރުމުގައި އޭނާ ތަބާވާނީ ހަމައެކަނި ޤާނޫނުއަސާސީއަށާއި ޤާނޫނަށެވެ. އެއިންކަމެއްގައި އިތުރު އެއްވެސް މީހެއްގެ ނުވަތަ އިދާރާއެއްގެ ބާރެއް ނުވަތަ ނުފޫޒެއް އޭނާގެ މައްޗަކަށް ނުހިންގޭނެއެވެ.  (ކ) ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައި ޢަމަލުކުރާނޭ މައިގަނޑު ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައަޅައި އެ ސިޔާސަތުތައް ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލަށް އެންގުމުގެ ބާރު ބަންޑާރަނައިބަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
(ހ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނާ ޙަވާލުކުރެވޭ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް ހެޔޮގޮތުގައި އަދާކުރުމުގައި ވަކިވަކި މެންބަރުންނާއި މުޅި ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ޖަވާބުދާރީވުމުގެ އިތުރަށް، ޤާނޫނުއަސާސީގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ޖަވާބުދާރީވާންވާނެއެވެ.  (ށ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮންމެ މެންބަރަކުމެ، އެ މީހެއްގެ އިޚްތިޞާޞްގައިވާ އެންމެހައި ކަންތައްތަކާ ގުޅޭގޮތުން، ޞައްޙަ މަޢުލޫމާތު، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅަމުން ގެންދާންވާނެއެވެ. އަދި އެ މެންބަރެއްގެ އިޚްތިޞާޞްގައިވާ އެންމެހައި ކަންތައްތަކާ ގުޅޭގޮތުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ބޭނުންވެއްޖެ ކޮންމެ މަޢުލޫމާތެއް އެ މަޖިލީހަށް ދޭންވާނެއެވެ.
ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންނަށް މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
(ހ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ އެއްވެސް މެންބަރަކު ސަރުކާރުގެ އެހެން މަޤާމެއް، އަދި ފައިދާއެއް ލިބޭފަދަ އެނޫންވެސް މަޤާމެއް ފުރައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ވިޔަފާރިއެއް ހިންގުމުގައި ޢަމަލީގޮތުން ބައިވެރިވެ، އާމްދަނީއެއް ހޯދުމަށް ފަންނީ މަސައްކަތެއްގައި ޝާމިލުވެ، އާމްދަނީއެއް ލިބޭފަދަ އެހެން އެއްވެސް މަސައްކަތެއްކޮށް، އެހެން އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ވަޒީފާއެއް އަދާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. ދައުލަތުގެ މުދަލާއި ބިން ގަނެ ނުވަތަ ކުއްޔަށް ހިފައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ދައުލަތާއި އެހެން އެއްވެސް ފަރާތަކާ ދެމެދު ކުރެވޭ މުޢާމަލާތެއްގައި ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ އެއްވެސް މެންބަރަކު އެ މެންބަރެއްގެ މާލީ އެއްވެސް މަޞްލަޙަތެއް ބާއްވައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ އެއްވެސް މެންބަރަކު، މަޤާމުގެ ޙައިޘިއްޔަތުން އެއިން މީހަކަށް ލިބިފައިވާ މަޢުލޫމާތެއްގެ ނުވަތަ އެ މީހަކު އަދާކުރާ ވަޒީފާގެ ބޭނުން އަމިއްލައަށް ނާޖާއިޒް މަންފާއެއް ޙާޞިލްކުރުމަށް ނުވަތަ އެހެން މީހަކަށް އެފަދަ މަންފާއެއް ހޯދައިދިނުމަށް ބޭނުންކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު، މަޤާމުން ވަކިކުރާން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި، އެކަން ބަޔާންކޮށް އެ މެންބަރަކަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ފޮނުވާ ލިއުމަކުން، އެ މެންބަރަކު މަޤާމުން ވަކިކުރެވިދާނެއެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) އެހެން އޮތްކަމުގައި ވިޔަސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބު މަޤާމުން ވަކިކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިގެނެއް ނުވެއެވެ.
ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮންމެ މެންބަރަކުމެ، ކޮންމެ އަހަރަކު އެއްފަހަރު އެ މެންބަރެއްގެ މިލްކިއްޔާތުގައިވާ މުދަލާއި ފައިސާގެ ހިސާބުތަކާއި، ވިޔަފާރީގެ މަޞްލަޙަތުތަކާއި އަރަންޏާއި ދަރަނި ހާމަކޮށް ތައްޔާރުކުރާ ބަޔާނެއް އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.
ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު އޭނާގެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާތަކާއި، ޤާނޫނަކުން އުފައްދާ މުސްތަޤިއްލު އެހެން މުއައްސަސާތައް ފިޔަވައި، ސަރުކާރުން ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ޤާއިމްކުރާ ކޮންމެ އިދާރާއަކާއި ކޮންމެ މުއައްސަސާއަކާ މަސްއޫލުވާނޭ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ހުންނާންވާނެއެވެ. ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮންމެ މެންބަރަކުމެ އެ މެންބަރަކާ ޙަވާލުކުރެވޭ ކޮންމެ އިދާރާއެއްގެ ނުވަތަ ކޮންމެ މުއައްސަސާއެއްގެ ހިންގުމަށް ޒިންމާ އުފުލައި ޖަވާބުދާރީ ވާންވާނެއެވެ.
(ހ) ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ލިބިގެންވަނީ ސުޕްރީމްކޯޓަށާއި، ހައިކޯޓަށާއި، އަދި ޤާނޫނަކުން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ދަށުކޯޓު ތަކަށެވެ.  (ށ) ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތަކީ ސުޕްރީމްކޯޓެވެ. ސުޕްރީމްކޯޓުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތަކީ އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރެވެ. ސުޕްރީމްކޯޓުން ބަލާ ކޮންމެ މައްސަލައެއް ނިންމާންވާނީ އެ މައްސަލައެއް ބެލި ފަނޑިޔާރުންގެ މަޖިލީހުގެ އަޣުލަބިއްޔަތުންނެވެ.  (ނ) އަމިއްލަ ފަރުދަކު ވިޔަސް، ދައުލަތުގެ ކަމެއް ހިންގުމާ ޙަވާލުވެ ހުރި މީހަކު ވިޔަސް، ފަނޑިޔާރުންގެ މަސައްކަތާ ބެހި ނުފޫޒުފޯރުވައި ހަދައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ރ) ކޯޓުތަކުގެ މިނިވަންކަން ރައްކާތެރިކުރުމަށާއި، ކޯޓުތަކުގެ ހައިބަތާއި ޤަދަރު ޙިމާޔަތްކޮށްދީ، އެތަންތަނަކީ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ފަސޭހައިން މައްސަލަ ހުށަހެޅޭ، ވަކިފަރާތަކަށްނުޖެހި، ހަރުދަނާގޮތެއްގައި މަސައްކަތްކުރާ ތަންތަން ކަމަށް ހެދުމަށްޓަކައި، ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދުތަކުގެ ޛަރީޢާއިންނާއި އެހެނިހެން ގޮތްގޮތުންވެސް ދައުލަތުގެ އިދާރާތަކުންނާއި ދައުލަތުގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމާ ޙަވާލުވެތިބި އެންމެހައި މީހުން ކޯޓުތަކަށް އެހީތެރިވާންވާނެއެވެ.
ފަނޑިޔާރުންނަކީ މުސްތަޤިއްލު ބައެކެވެ. ފަނޑިޔާރުން ޢަމަލުކުރާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނަށެވެ. ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައި ވަކިގޮތަކަށް ކަނޑައަޅައިފައި ނުވާ ކަންކަން ނިންމުމުގައި އިސްލާމީޝަރީޢަތުގައި އެކަމެއް ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތަށް ފަނޑިޔާރުން ރިޢާޔަތް ކުރާންވާނެއެވެ. ފަނޑިޔާރުންގެ މަސައްކަތުގައި ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތަށް ކަންތައްތައް ނިންމާންވާނީ ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވެ، ވަކިފަރާތަކުން ދައްކައިފާނެ ބިރަކަށް ޖެހިލުންނުވެ، ތަޢައްޞުބުން އެއްކިބާވެ ތިބެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނަކުން ބައެއް ވިޔަސް ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުވޭތޯ ބެލުމާއި، އެފަދަ މައްސަލަތަކުގައި ގޮތެއް ނިންމުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވަނީ ހައިކޯޓަށާއި ސުޕްރީމްކޯޓަށެވެ.  (ށ) ކޮންމެ ކޯޓެއްގައިވިޔަސް، ބަލަމުންދާ މައްސަލައެއްގައި ޤާނޫނުއަސާސީ މާނަކުރާން ޖެހިއްޖެނަމަ އެ މައްސަލައަކާ ގުޅޭގޮތުން އެ ކޯޓަކުން ޤާނޫނުއަސާސީ މާނަކުރުމަކީ މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ތަޢާރުޟްވާކަމެއް ނޫނެވެ.  (ނ) ކޮންމެ ކޯޓަކަށްމެ އެ ކޯޓެއް ހިމެނޭ މަރުޙަލާއަށްވުރެ ދަށު މަރުޙަލާއެއްގެ ކޯޓަކުން ނިންމާ ނިންމުން ބަދަލުކުރުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވެއެވެ.  (ރ) މަތީ މަރުޙަލާގެ ކޯޓުތަކުން ނިންމާ ނިންމުންތަކަށް އެއަށްވުރެ ދަށު މަރުޙަލާގެ ކޯޓުތަކުން ތަބާވާންވާނެއެވެ.
ދުސްތޫރީ މައްސަލައެއް ބެލުމުގައި ކޮންމެ ކޯޓަކަށްމެ، އަންނަނިވި ކަންތައްތަކުގެތެރެއިން އެ ކޯޓެއްގެ އިޚްތިޞާޞްގެތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރު އެ ކޯޓަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ހ) ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނެއްގެ ބައެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދެއްގެ ބައެއް އަދި ކިއެއްތަ ދައުލަތުގެ އިދާރާއަކުން ނެރޭ އަމުރެއް ނުވަތަ އެއިން އިދާރާއެއްގެ މުވައްޒަފަކު ކުރާ ކަމެއް ނުވަތަ ނިންމައިފައިވާ ނިންމުމެއް ވިޔަސް ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުވާނަމަ އެ ޚިލާފުވާ މިންވަރު އެއީ ބާޠިލް އެއްޗެއް ނުވަތަ ބާޠިލް ކަމެއް ކަމުގައި ކަނޑައެޅުން.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ފަދަ ނިންމުމަކާ ގުޅިގެން ޢަދުލުވެރި އެހެނިހެން އަމުރުތައް ނެރުން. މީގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ވެސް ހިމެނެއެވެ.  1. ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްވާ ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފަށް ކޮށްފައިވާ ކަމެއްގެ ސަބަބުން މީހަކަށް ނުވަތަ ބަޔަކަށް ގެއްލުމެއް ލިބިފައިވާނަމަ އެ ގެއްލުމުގެ ޢަދުލުވެރި އިންޞާފުވެރި ބަދަލު ލިބިދިނުމަށްޓަކައި އަމުރުތައް ނެރުން. 2. ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްވާ ކަމަށް ކޯޓުން ނިންމައިފައިވާ ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދެއް ނުވަތަ ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުވާކަމަށް ކޯޓުން ނިންމައިފައިވާ ކަމެއް އިސްލާޙުކުރާންޖެހޭ އިދާރާއަކުން އެކަންކުރުމަށް ފުރުޞަތު ދިނުމަށްޓަކައި ކޯޓުން ކަނޑައަޅާ ޝަރުޠުތަކެއްގެމަތީން ވަކި މުއްދަތަކަށް ކޯޓުގެ އެ ނިންމުމަށް ޢަމަލުކުރުން ލަސްކުރުމުގެ އަމުރެއް ނެރުން.  (ނ) ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްވުމުގެ ސަބަބުން ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނެއްގެ ބައެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދެއްގެ ބައެއް ނުވަތަ ދައުލަތުގެ އިދާރާއަކުން ނެރުނު އަމުރެއް ނުވަތަ އެއިން އިދާރާއެއްގެ މުވައްޒަފަކު ކުރި ކަމެއް ނުވަތަ ނިންމި ނިންމުމެއް ބާޠިލްކަމަށް ނިންމައިފައިވާ ނިންމުމެއްގެ ސަބަބުން އޭގެ ކުރީން ހިނގައިފައިވާ އެއްވެސް ކަމެއް ބާޠިލް ނުވާނެކަމުގައި ކަނޑައެޅުން.
(ހ) ސުޕްރީމްކޯޓު އެކުލެވިގެންވާނީ އުއްތަމަފަނޑިޔާރާއި ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅާ ޢަދަދެއްގެ ފަނޑިޔާރުންގެ މައްޗަށެވެ. ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ޖުމްލަ ޢަދަދު ވާންވާނީ އޮނަހިރި ޢަދަދަކަށެވެ.   (ށ) ސުޕްރީމްކޯޓުން މައްސަލަތައް ބަލައި ނިންމާންވާނީ އޮނަހިރި ޢަދަދެއްގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ފަނޑިޔާރުންގެ މަޖިލީހަކުންނެވެ.  (ނ) ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނު މާނަކުރުމުގައި، އަދި ޝަރީޢަތުން ބަލާ އެނޫންވެސް މައްސަލަތަކުގައި ސުޕްރީމްކޯޓުން ނިންމާ ނިންމުމަކީ އެންމެފަހުގެ ނިންމުމެވެ.
(ހ) ހައިކޯޓު އެކުލެވިގެންވާނީ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅާ ޢަދަދެއްގެ ފަނޑިޔާރުންގެ މައްޗަށެވެ.  (ށ) ހައިކޯޓުން މައްސަލަތައް ބަލައި ނިންމާންވާނީ އޮނަހިރި ޢަދަދެއްގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ފަނޑިޔާރުންގެ މަޖިލީހަކުންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުއްތަމަފަނޑިޔާރަކު ހުންނާންވާނެއެވެ. އުއްތަމަފަނޑިޔާރުގެ މަޤާމަށް މީހަކު ޢައްޔަންކުރާނީ ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔާގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ. މިގޮތުން އުއްތަމަފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާ މީހަކު ކަނޑައަޅާނީ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މަޝްވަރާގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުމަށްފަހު މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން އެ ނަމެއް ފާސްވުމުންނެވެ.
(ހ) ސުޕްރީމްކޯޓުގެ އެންމެހައި ފަނޑިޔާރުން ޢައްޔަންކުރާނީ ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔާގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ. މިގޮތުން ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާ މީހުން ކަނޑައަޅާނީ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މަޝްވަރާގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުމަށްފަހު ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން އެ ނަންތަކެއް ފާސްވުމުންނެވެ.  (ށ) ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުން ފިޔަވައި އެހެނިހެން ފަނޑިޔާރުން ޢައްޔަންކުރާނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީ ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އުފައްދާ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުންނެވެ.  (ނ) ފަނޑިޔާރުންނަކީ ކަނޑައެޅޭ ވަކި މުއްދަތަކަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ ބައެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް ފަނޑިޔާރެއްގެ ޢުމުރުން ހަތްދިހަ އަހަރު ވުމުން އެ މީހަކު މަޤާމުން މުސްކުޅިކުރެވޭނެއެވެ.  (ރ) މި މާއްދާގެ (ނ) އެހެންއޮތުމަކުން، ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާ ތާރީޚުންފެށިގެން ފަނަރަ އަހަރުވާންދެން، ފަސް އަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތެއް ކަނޑައަޅައި ފަނޑިޔާރަކު ޢައްޔަންކުރުމަކަށް ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.
(ހ) ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނީ ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމަށް ބޭނުންވާ ފެންވަރަށް ތަޢުލީމާއި ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވުމާއެކު، ފަނޑިޔާރެއްގެ ވާޖިބާއި މަސްއޫލިއްޔަތު އުފުލޭފަދަ ޤާބިލް މީހުންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަކީ، އަޚްލާޤު ރަނގަޅު ބަޔަކަށް ވާންވާނެއެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޝަރުޠުތަކުގެ އިތުރުން ފަނޑިޔާރުންގައި އަންނަނިވި ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.   1. މުސްލިމަކު ކަމުގައިވުމާއި، ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ މީހަކު ކަމުގައިވުން. 2. ޢުމުރުން ފަންސަވީސް އަހަރު ފުރިފައިވާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.  3. އިސްލާމްދީނުގައި ޙައްދެއް ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުށެއް، ނުވަތަ ޚިޔާނާތުގެ ކުށެއް، ނުވަތަ ރިޝްވަތުގެ ކުށެއް ކުރިކަން ޝަރީޢަތަށް ސާބިތުވެފައިވާ މީހަކު ކަމުގައި ނުވުން. 4. ބުއްދި ހަމައަށް ހުރި މީހަކު ކަމުގައިވުން.  (ނ) ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާ ކޮންމެ މީހަކީ ޢުމުރުން ތިރީސް އަހަރު ވެފައިވުމާއެކު ފަނޑިޔާރުކަމުގައި ނުވަތަ ޤާނޫނީ ވަކީލުކަންކުރުމުގައި ނުވަތަ މި ދެކަމުގައި މަދުވެގެން ހަތްއަހަރު ދުވަހުގެ ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވުމާއެކު އިސްލާމީޝަރީޢަތް ނުވަތަ ޤާނޫނީ ދާއިރާއިން ޢިލްމު ލިބިފައިވާ މީހަކުކަމުގައި ވާންވާނެއެވެ.  (ރ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަނޑިޔާރުންނާބެހޭ ޤާނޫނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ.
ކޮންމެ ފަނޑިޔާރަކުމެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ފަނޑިޔާރުންގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއި ކުރާންވާނެއެވެ.
ކޮންމެ ފަނޑިޔާރަކީ ވެސް ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް އޭނާގެ ހުރިހައި ވަގުތެއް ތަޚްޞީޞްކުރާ މީހަކަށް ވާންވާނެއެވެ. ފަނޑިޔާރަކު އިތުރު އެހެން މަސައްކަތެއް ކުރާންވާނީ ފަނޑިޔާރުންނާ ބެހޭ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.
ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމާ އެކަށީގެންވާފަދަ މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ފަނޑިޔާރުންނަށް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
ކޮންމެ ފަނޑިޔާރަކުމެ، ކޮންމެ އަހަރަކު އެއްފަހަރު އެ މީހެއްގެ މިލްކިއްޔާތުގައިވާ މުދަލާއި ފައިސާގެ ހިސާބުތަކާއި، އަރަންޏާއި ދަރަނި ހާމަކޮށް ތައްޔާރުކުރާ ބަޔާނެއް ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.
(ހ) ފަނޑިޔާރުން ތަބާވާންޖެހޭ ސުލޫކީ މިންގަނޑުތަކާއި އުޞޫލުތަކުން ބޭރުނުވެ މަސައްކަތްކުރާހައި ހިނދަކު ފަނޑިޔާރަކު މަޤާމުން ވަކިކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) ފަނޑިޔާރަކު މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމަށް އެ މީހަކު ޤާބިލްނޫންކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމާ އެކަށީގެންނުވާ ފަދަ ޢަމަލެއް އެ ފަނޑިޔާރަކު ކޮށްފައިވާ ކަމަށް ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަށް ޤަބޫލުކުރެވިގެން އެ ފަނޑިޔާރަކު މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްވުމުންނެވެ.
ކޯޓުތަކުގެ އިޚްތިޞާޞް ކަނޑައެޅުމުގެ ޤާނޫނުތަކާއި، ކޯޓުތައް ހިންގުމުގެ ޤާނޫނުތަކާއި، ޝަރީޢަތްކުރުމާބެހޭ އިޖުރާއާތުގެ ޤާނޫނުތައް ހެދުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ޤާނޫނުތަކާ އެއްގޮތްވާގޮތުގެ މަތީން ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމަށްޓަކައި ކޯޓުތަކުން ކުރާ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ރައްކާތެރިކޮށް އިދާރީހިންގުމާބެހޭ ޤަވާޢިދު ހެދުމަކީ ކޯޓުތަކަށް ލިބިގެންވާ ބާރެކެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނެއް އޮންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ، މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާއެކެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރުގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި މީހުނާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާކޮންމެ ފަރާތެއްގެ މައްޗަށް ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ އިޚްތިޞާޞް ހިނގާނެއެވެ.  (ނ) ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން ހިންގާނީ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. އެ ޤާނޫނުގައި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި، ބާރުތަކާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާއާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ކިބައިގައި ހުންނާންވާނޭ ޝަރުޠުތަކާއި، ސުލޫކީ މިންގަނޑުތައް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން އެކުލެވިގެންވަނީ އަންނަނިވި މެންބަރުންގެ މައްޗަށެވެ:  (ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް. (ށ) ސުޕްރީމްކޯޓުގައި ހިމެނޭ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން، އެ ކޯޓުން އިންތިޚާބުކުރާ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ފިޔަވައި އެހެން ފަނޑިޔާރަކު. (ނ) ހައިކޯޓުގައި ހިމެނޭ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން، އެ ކޯޓުން އިންތިޚާބުކުރާ ފަނޑިޔާރަކު. (ރ) ދަށުކޯޓުތަކުގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން އެ ކޯޓުތަކުން އިންތިޚާބުކުރާ ފަނޑިޔާރަކު. (ބ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން އެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ މެންބަރަކު. (ޅ) ޢާންމުންގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ މީހަކު. (ކ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ރައީސް. (އ) ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކުރާ މީހަކު. (ވ) ބަންޑާރަނައިބު. (މ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާނޫނީ ވަކީލުކަން ކުރުމުގެ ހުއްދަލިބިފައިވާ ވަކީލުންގެ ތެރެއިން އެބައިމީހުން އިންތިޚާބުކުރާ ޤާނޫނީ ވަކީލަކު.
އަންނަނިވި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނާ ޙަވާލު ކުރެވިގެންވެއެވެ. އަދި އެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމުގެ ބާރު އެ ކޮމިޝަނަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ހ) އުއްތަމަފަނޑިޔާރާއި ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުން ފިޔަވައި އެހެން ފަނޑިޔާރުން ޢައްޔަންކުރުމާއި މަޤާމުގެ ކުރިއެރުން ދިނުމާއި، ބަދަލުކުރުމާއި، އުއްތަމަފަނޑިޔާރާއި ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުން ޢައްޔަންކުރުމުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް މަޝްވަރާ ދިނުން.  (ށ) ފަނޑިޔާރުންނާ ބެހޭގޮތުން އުފުލާ ޝަކުވާތައް ބެލުމާއި، އެ ފަރާތްތަކާމެދު އަޅާންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމާއި، މަޤާމުން ވަކިކުރާންޖެހޭ މީހުން ވަކިކުރުމަށް ހުށަހަޅާންޖެހޭ ފަރާތްތަކަށް އެފަދަ މީހުން މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ހުށަހެޅުން.  (ނ) ތިރީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ކަންތައްތަކާބެހޭ ޤަވާޢިދުތައް ހެދުން: 1. ފަނޑިޔާރުން ހޯދުމާއި ޢައްޔަންކުރުމާ ގުޅޭ އެންމެހައި ކަންކަން. 2. ފަނޑިޔާރުންގެ ސުލޫކީ މިންގަނޑު.  3. ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް ރަނގަޅަށް އަދާކުރުމަށްޓަކައި ހަމަޖައްސާންޖެހޭ ކަންތައްތައް.  (ރ) ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމުގައްޔާއި ކޯޓުތަކާގުޅޭ އެހެނިހެން ކަންތައްތަކުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލަފާދިނުން.   (ބ) މަތީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންކަމުގެ އިތުރުންވެސް މި ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުން ކޮމިޝަނާ ޙަވާލުކުރެވޭ އެންމެހައި ކަންކަން.
މި ބާބުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީން ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން އެކުލަވައިލުމުގެ މަސައްކަތްކުރާނީ ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔާގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.
ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ މީހަކު އެ މަޤާމުގައި ހުންނާނީ ތިރީގައި ބަޔާންވެގެންވާ މުއްދަތަށެވެ.  (ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 158 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ)، (ނ)، (ރ)، (ބ)، (ޅ)، (އ) އަދި (މ) ގެ ދަށުން ޢައްޔަންކުރެވޭ މީހަކު ނަމަ، ކޮމިޝަނުގައި އޭނާ އަށް ހުރެވޭނީ ފަސް އަހަރުގެ އެއް ދައުރަށެވެ. އަދި އެ ދައުރު ހަމަވުމުން، އެ މީހަކު އަލުން އެ ކޮމިޝަނަކަށް ޢައްޔަނެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.  (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 158 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ)، (ކ) އަދި (ވ) ގެ ދަށުން، ވަކި މަޤާމެއްގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ކޮމިޝަނުގައި ހިމެނޭ މީހަކު ނަމަ، އޭނާއަށް ކޮމިޝަނުގައި ހުރެވޭނީ އެ މަޤާމެއްގައި އޭނާ ދެމިހުރިހައި ދުވަހަކުއެވެ.
ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި މާއްދާގެ ދަށުން މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދެވޭނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 158 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ)، (ކ) އަދި (ވ) ގައި ބުނެފައިވާ މަޤާމުތަކުގައި ތިބޭ މީހުން ފިޔަވައި އެހެން މީހުންނަށެވެ.
ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ޖަލްސާއެއް ބޭއްވޭނީ އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެންބަރުން ހާޒިރުވެ ތިބެގެންނެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުން އެއްވެސް ކަމެއް ނިންމޭނީ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އެކަމަކަށް ލިބިގެންނެވެ.
ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ މީހުންގެ ތެރެއިން ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތުގެ ނުވަތަ ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރުގެ ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނުވަތަ މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަނެއްގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމެއްގައި ނެތް ކޮންމެ މީހަކަށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ ގޮތެއްގެ މަތީން މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ދެވިދާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 158 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ)، (ނ)، (ރ)، (ބ)، (ޅ)، (އ) އަދި (މ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ މީހުން އެ މަޤާމުން ވަކިކުރާނީ އެ މީހަކު އެ ކޮމިޝަނަށް ޢައްޔަންކުރި ފަރާތަކުންނެވެ. އަދި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 158 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ)، (ކ) އަދި (ވ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން، ވަކި މަޤާމެއްގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ޢައްޔަންކުރެވިފައިވާ މީހުން ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުން ވަކިވާނީ އެ މީހަކު އެ މަޤާމަކުން ވަކިވުމުންނެވެ.
ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގައި ހިމެނޭ ކޮންމެ މެންބަރަކުމެ އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއިކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނެއް އޮންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ، މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާއެކެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ނ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަން ހިންގާނީ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. އެ ޤާނޫނުގައި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި، ބާރުތަކާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާއާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ކިބައިގައި ހުންނާންވާނޭ ޝަރުޠުތަކާއި، ސުލޫކީ މިންގަނޑުތައް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
(ހ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގައި، ކޮމިޝަނުގެ ރައީސާއެކު މަދުވެގެން ފަސް މެންބަރުން ތިބޭންވާނެއެވެ.   (ށ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރުމަށްޓަކައި އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭ ނަންތަކުގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ، ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ ބަޔަކު އެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނީ، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރެވޭވަރުގެ ތަޢުލީމާއި ޤާބިލްކަން ހުރި މީހުންނެވެ. އަދި އެ މެންބަރުންނަކީ، އެ ކޮމިޝަނުގެ ވަޒީފާގެ އިތުރުން އެހެން ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ބަޔަކަށް ވެގެންނެއް ނުވާނެއެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ބާރުތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ.  (ހ) އިންތިޚާބުތަކާއި، ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުނެގުމަށް ކުރާންޖެހޭ ކަންތައްތައް ކުރުމާއި، އެ ކަންތައްތައް ހިންގުމާއި، ބެލެހެއްޓުމާއި، އެ ކަންތައްތަކަށް މަގުފަހި ކުރުމާއި އަދި އިންތިޚާބުތަކާއި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުތަކުގެ ކަންތައްތައް ހިނގަނީ އިންޞާފުވެރިކަމާއެކު، ބިރުވެރިކަމެއް، ބިރުދެއްކުމެއް، ތަޅާފޮޅުމެއް، ނުރަނގަޅު ނުފޫޒެއް، އަދި ކޮރަޕްޝަނެއް ނެތި މިނިވަންކަމާއެކު ރައްޔިތުންނަށް ވޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ފުރިހަމައަށް އަދާކުރެވޭ ގޮތަށްކަން ކަށަވަރުކުރުން.  (ށ) އިންތިޚާބުތަކާއި، ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުތަކުގައި، ވޯޓުދިނުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ރަޖިސްޓަރީ ތައްޔާރުކުރުމާއި، އެ ރަޖިސްޓަރީއަށް ގެންނާންޖެހޭ އުނިއިތުރު ގެނައުމާއި، ބެލެހެއްޓުމާއި، އިންތިޚާބުތަކާއި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލުހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓު ނެގުމާ ބެހޭގޮތުން ހަމަޖައްސާންޖެހޭ އެންމެހައި އިންތިޒާމްތައް ހަމަޖެއްސުން.  (ނ) ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އިންތިޚާބުތަކާއި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުތައް ނެގުމާއި އެ ވޯޓުތަކުގެ ނަތީޖާ އިޢުލާންކުރުން.   (ރ) އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކުގައި ތިބި ވޯޓު ދިނުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ރަޖިސްޓަރީތައް އެކުލަވައިލައި، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ މުއްދަތަށް އެ ރަޖިސްޓަރީތަކަށް ގެންނާންޖެހޭ އުނިއިތުރުގެނެސް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރަމުން ގެންދިޔުން.  (ބ) ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅާ އުޞޫލުތަކެއްގެ މަތީން ކޮންމެ އިންތިޚާބެއްގެ ކުރީން އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކުގެ ނަންތަކާއި، އިންތައް ކަނޑައަޅައި، ވަކިކޮށް، އެ ކަންކަމަށް ބަދަލުގެނެސް، މުރާޖަޢާކުރަމުން ގެންދިއުން. އަދި މި ކަންކަމަށް ގެނެވޭ ބަދަލުތައް ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރަމުން ގެންދިއުން.  (ޅ) ސިޔާސީ ޕާޓީތައް ރަޖިސްޓަރީކުރުމާއި، ސިޔާސީ ޕާޓީތަކާ ގުޅޭގޮތުން އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުން ކުރާންޖެހޭކަމަށް ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަންކަން ކުރުން.  (ކ) އިންތިޚާބުގެ ކަންތައްތައް ހިނގާނޭ ގޮތާއި، އިންތިޚާބުގެ މަޤްޞަދާ ގުޅޭގޮތުން މަޢުލޫމާތުދީ، ރައްޔިތުން ހޭލުންތެރިކުރުވުން.   (އ) މަތީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ އިތުރުންވެސް އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުން ކުރުމަށް ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅާ ކޮންމެ ކަމެއް ކުރުން.
(ހ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ ބެލުމުގެ ދަށުން ބާއްވާ އިންތިޚާބުތަކާއި، ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުތަކުގައި ނަގާނީ ސިއްރު ވޯޓެވެ.  (ށ) ކޮންމެ ވޯޓެއް ނަގައި ނިމުމާއެކު، ވޯޓުލާ ކޮންމެ މަރުކަޒެއްގައިމެ، އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުން އެ މަރުކަޒެއް ޙަވާލުކޮށްފައިވާ މީހަކު، ކުރިމަތިލީ ކެންޑިޑޭޓުން ނުވަތަ ކެންޑިޑޭޓުން ކަނޑައަޅާ މީހުން ތިބިނަމަ، އެ ބައެއްގެ ހާޒިރުގައި އަދި އެ ވޯޓެއް ގުނުމުގެ ކަންތައްތައް ބެލުމަށް ޤާނޫނު ހުއްދަކުރާ އެނޫންވެސް ބައެއްގެ ހާޒިރުގައި އެ މަރުކަޒެއްގެ ވޯޓު ގުނައި، ކޮންމެ ކެންޑިޑޭޓަކަށް އެ މަރުކަޒަކުން ލިބުނު ވޯޓުގެ ޢަދަދު ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލުހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓަށް ހުށަހެޅިފައިވާ ސުވާލަށް ލިބިފައިވާ ވޯޓުގެ ޢަދަދު ލިޔެ ބަލަހައްޓައި، އެ މަރުކަޒެއްގައި ނެގުނު ވޯޓުގެ ނަތީޖާ އެ މަރުކަޒެއްގައި އިޢުލާންކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ކޮންމެ އިންތިޚާބަކާ ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ކޮންމެ ޢާންމު ވޯޓަކާ ގުޅޭގޮތުން އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ ނިންމުމަކާމެދު، ނުވަތަ އިންތިޚާބެއްގެ ނަތީޖާއަކާމެދު، ނުވަތަ އިންތިޚާބާބެހޭ ކަމެއްގައި ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދާ ޚިލާފަށް ހިނގައިފައިވާ ކަމަށް އެ ފަރާތަކުން ޤަބޫލުކުރާ ކަމަކާމެދު ޝަކުވާއެއް އޮތްނަމަ އެ ޝަކުވާއަކާމެދު ގޮތެއް ނިންމައިދިނުން އެދި އެ ފަރާތަކުން ހައިކޯޓަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާފަދަ ޝަކުވާތަކާމެދު ޢަމަލުކުރާނޭ ގޮތް އިންތިޚާބާބެހޭ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރާނީ ފަސް އަހަރު ދުވަހުގެ އެއް ދައުރަށެވެ. ނަމަވެސް އެއިން މެންބަރެއްގެ މެންބަރުކަމުގެ މުއްދަތު ފަސްއަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އިތުރުކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރެވިދާނެއެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ ޖަލްސާއެއް ބޭއްވޭނީ އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ދެބައިކުޅައެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެންބަރުން ހާޒިރުވެ ތިބެގެންނެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުން އެއްވެސް ކަމެއް ނިންމޭނީ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އެކަމަކަށް ލިބިގެންނެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންނަށް މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު އެ މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވާފަދަ ޙާލަތެއްގައި، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި އެވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ހ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމާ އެކަށީގެން ނުވާފަދަ ކަމެއް ކުރިކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމު އަދާކުރުމަށް ޢުޛުރުވެރިވާފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް، ނުވަތަ މަޤާމު އަދާކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ނެތްކަމަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި؛  (ށ) މިމާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ފެނިގެން، އެ މެންބަރަކު އެ ކޮމިޝަނުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާ ކޮންމެ މީހަކުމެ އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއި ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނެއް އޮންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ، މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާއެކެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުން މަސައްކަތް ކުރާންވާނީ ނަތީޖާ ނެރެވޭ، އެކަށީގެންވާ ހަލުވިމިނެއްގައި މަސައްކަތްކުރާ އަދި ފަންނީ މިންގަނޑުތަކާއި ސުލޫކީ ހަމަތައް އޭގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައެއްގައި ހިފަހައްޓާ ސިވިލް ސަރވިސްއެއް ދެމެހެއްޓުމަށެވެ.  (ނ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން ހިންގާނީ ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. އެ ޤާނޫނުގައި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި، ބާރުތަކާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާއާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ކިބައިގައި ހުންނާންވާނޭ ޝަރުޠުތަކާއި، ސުލޫކީ މިންގަނޑުތައް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
(ހ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގައި ކޮމިޝަނުގެ ރައީސާއެކު، މަދުވެގެން ފަސް މެންބަރުން ތިބޭންވާނެއެވެ.   (ށ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރުމަށްޓަކައި ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭ ނަންތަކުގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ ބަޔަކު އެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނީ، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރެވޭވަރުގެ ތަޢުލީމާއި ޤާބިލްކަން ހުރި މީހުންނެވެ. އަދި އެ މެންބަރުންނަކީ، އެ ކޮމިޝަނުގެ ވަޒީފާގެ އިތުރުން އެހެން ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ބަޔަކަށް ވެގެންނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ބާރުތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ.  1. ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ އުޞޫލުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން ސިވިލް ސަރވިސް އަށް މީހުން ހޯދުމާއި، މީހުން ޢައްޔަންކުރުމާއި، މީހުންނަށް މަޤާމުގެ ކުރިއެރުން ދިނުމާއި، މީހުންގެ ވަޒީފާ ބަދަލުކުރުމާއި، މީހުން ވަޒީފާއިން ވަކި ކުރުން. 2. ސިވިލް ސަރވިސްގެ ހުރިހައި އިދާރާތަކެއް އިންތިޒާމްކުރުމާއި އެއް މިންގަނޑަކުން ހިންގުމުގެ އުޞޫލުތަކެއް ޤާއިމްކުރުން. 3. ސިވިލް ސަރވިސްގެ އެންމެހައި މަސައްކަތްތައް، އެކަށީގެންވާ ހަލުވި މިނެއްގައި ކުރުވޭނޭ އަދި ރަނގަޅު ނަތީޖާ ނެރެވޭނޭ ގޮތްތަކަށް މިންގަނޑުތަކާއި އުޞޫލުތައް ކަނޑައަޅައި ރޭވުން.  4. ވަޒީފާތަކަށް މީހުން ހޯދުމާއި، ޢައްޔަންކުރުމާއި، ބަދަލުކުރުމާއި، މަޤާމުގެ ކުރިއެރުން ދިނުމާއި، ވަޒީފާއިން ވަކިކުރުމުގައި ޢަމަލުކުރާނޭ އުޞޫލުތައް ކަނޑައެޅުން. 5. ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތްތަކާ ގުޅޭގޮތުން ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތަށާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް މަޢުލޫމާތު ދެމުން ގެންދިއުން. އެ މަޢުލޫމާތުތަކުގެ ތެރޭގައި، މުވައްޒަފުންނާ ބެހޭ ސިޔާސަތުތަކާއި، ކޮމިޝަނުގެ ހޯދުންތަކާއި، ކަންކަން ހިންގާންވީ ގޮތާއި، އެކި ކަންކަމާ ގުޅޭގޮތުން ކޮމިޝަނުންދޭ ލަފަޔާއި، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހަމަތަކާއި އުޞޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް ކަންކަން ކުރެވިފައިވާ މިންވަރު ހިމެނެއެވެ. 6. ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަށް ޤާނޫނުން ލިބިދޭ އިތުރު ބާރުތަކާއި ޙަވާލުކުރެވޭ އިތުރު މަސްއޫލިއްޔަތުތައް.  (ށ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމުގައްޔާއި އެ ކޮމިޝަނަށް ލިބިފައިވާ ބާރުތައް ބޭނުންކުރުމުގައި ދީމިޤްރާޠީ ހަމަތަކާއި އުޞޫލުތަކަށް ތަބާވާންވާނެއެވެ. މީގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ:  1. މަތީ ދަރަޖައެއްގެ ފަންނީ ހަމަތަކެއް ހިފަހައްޓައި، އެ ހަމަތައް ކުރިއެރުވުން.  2. އެކިއެކި ވަސީލަތްތައް ބޭނުންކުރުމުގައި ނަތީޖާ ނެރުމަށާއި، ބޭނުންކުރެވޭ ވަސީލަތްތަކުގެ ނިސްބަތުން އެދެވޭ ނަތީޖާ ނެރުމަށާއި، އިޤްތިޞާދުކުރުމަށް ބާރުއަޅައި އެ ކަންތައްތައް ކުރިއެރުވުން.  3. ޚިދުމަތް ދިނުމުގައި އިންޞާފާއި ހަމަހަމަކަމާއެކު، ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަވުމެއް ނެތި، ތަޢައްޞުބުން އެއްކިބާވުން.  4. ޢާންމުންގެ ބޭނުންތަކަށް ބުރަވެ، ސިޔާސަތު ކަނޑައެޅުމުގައި ޢާންމުން ބައިވެރިވުމަށް ހިތްވަރު ދިނުން.  5. ސިވިލް ސަރވިސްއަކީ ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ހުރިހައި ބާރުތަކަށާއި ޢާންމުންނަށް ޖަވާބުދާރީވާ ޚިދުމަތަކަށް ހެދުން.  6. ހާމަކަން ބޮޑުގޮތެއްގައި ކަންތައްތައް ކުރުމަށްޓަކައި، އެ ކަމެއްގެ ވަގުތުގައި، އެ ކަމަކާ ބެހޭ ޞައްޙަ މަޢުލޫމާތު ޢާންމުންނަށް ފަސޭހައިން ލިބިގަނެވޭ ގޮތަށް ފޯރުކޮށްދިނުން.  7. މުވައްޒަފުންގެ ޤާބިލިއްޔަތު އިތުރުކުރުމަށްޓަކައި އިންސާނީ ވަސީލަތްތައް ހެޔޮގޮތުގައި ބޭނުންކުރެވޭނޭ ނިޒާމެއް ހިންގައި، މުވައްޒަފުންގެ ފަންނީ ކުރިއެރުމަށް މަގުހޯދައިދިނުން.  8. ވަޒީފާ ދިނުމާއި މުވައްޒަފުންގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމުގެ އުޞޫލުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި ޤާބިލްކަމަށާއި، ކަނޑައަޅައިފައިވާ މިންގަނޑުތަކަކުން ވަޒަންކުރުމަށާއި، އިންޞާފުގެ މައްޗަށް ބުރަވުން.  9. ސިޔާސީ ވަކި ޕާޓީއަކަށް ނުވަތަ ވަކި ކަމަކަށް ތާއީދުކުރުމުގެ ނުވަތަ ނުކުރުމުގެ ސަބަބުން، ސިވިލް ސަރވިސްގެ އެއްވެސް މުވައްޒަފަކަށް ކަމެއް ފަހިކޮށް ނުވަތަ ކަމެއް ދަތިކޮށް ނުހެދުން.  10. ސިވިލް ސަރވިސްގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް މީހަކު އޭނާގެ މަޤާމް، ނުވަތަ މަޤާމުގެ ޙައިޘިއްޔަތުން އޭނާއަށް ލިބިފައިވާ އެއްވެސް މަޢުލޫމާތެއް، އޭނާގެ ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ޒާތީ މަންފާއަކަށްޓަކައި ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުން ނުކުރުން.
ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރާނީ ފަސް އަހަރު ދުވަހުގެ އެއް ދައުރަށެވެ. ނަމަވެސް އެއިން މެންބަރެއްގެ މެންބަރުކަމުގެ މުއްދަތު ފަސްއަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އިތުރުކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރެވިދާނެއެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ޖަލްސާއެއް ބޭއްވޭނީ އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ދެބައިކުޅައެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެންބަރުން ހާޒިރުވެ ތިބެގެންނެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުން އެއްވެސް ކަމެއް ނިންމޭނީ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އެކަމަކަށް ލިބިގެންނެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންނަށް މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު އެ މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވާފަދަ ޙާލަތެއްގައި، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި އެވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ހ) ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމާ އެކަށީގެން ނުވާފަދަ ކަމެއް ކުރިކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމް އަދާކުރުމަށް ޢުޛުރުވެރިވާފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް، ނުވަތަ މަޤާމް އަދާކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ނެތްކަމަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި؛ (ށ) މިމާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ފެނިގެން، އެ މެންބަރަކު އެ ކޮމިޝަނުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާ ކޮންމެ މީހަކުމެ އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއި ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނެއް އޮންނާންވާނެއެވެ.   (ށ) ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ، މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާއެކެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުން އިންސާނީ ޙައްޤުތައް ކުރިއެރުވުމުގައި މަސައްކަތް ކުރާންވާނީ އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ބުރަވުމެއްނެތި، ތަޢައްޞުބުން އެއްކިބާވެ ތިބެގެންނެވެ.  (ނ) ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަން ހިންގާނީ ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. އެ ޤާނޫނުގައި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި، ބާރުތަކާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާއާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ކިބައިގައި ހުންނާންވާނޭ ޝަރުޠުތަކާއި، ސުލޫކީ މިންގަނޑުތައް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
(ހ) ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގައި ކޮމިޝަނުގެ ރައީސާއެކު، މަދުވެގެން ފަސް މެންބަރުން ތިބޭންވާނެއެވެ.   (ށ) ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރުމަށްޓަކައި ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭ ނަންތަކުގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ ބަޔަކު އެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.
ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނީ އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރެވޭވަރުގެ ތަޢުލީމާއި ޤާބިލްކަން ހުރި މީހުންނެވެ. އަދި އެ މެންބަރުންނަކީ، އެ ކޮމިޝަނުގެ ވަޒީފާގެ އިތުރުން އެހެން ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ބަޔަކަށް ވެގެންނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ބާރުތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ.  1. އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް މީހުންގެ ހިތްތަކުގައި އިޙްތިރާމް އަށަގެންނެވުމަށް މަސައްކަތްކުރުން. 2. އިންސާނީ ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކުރުމާއި، ކުރިއެރުވުމާއި، އެ ޙައްޤުތައް ހޯދައިދިނުމަށް މަސައްކަތްކުރުން. 3. އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތާމިންވަރު ބަލައި ވަޒަންކުރުން.  (ށ) ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާ ކުރުމަށްޓަކައި، ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅާ ބާރުތަކެއް އެ ކޮމިޝަނަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.  1. އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތާމިންވަރު ތަޙުޤީޤުކޮށް އަންގާންޖެހޭ ފަރާތްތަކަށް އެންގުން. 2. އިންސާނީ ޙައްޤެއް ނިގުޅައިގެންފިނަމަ، ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އަޅާންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުން. 3. އިންސާނީ ހައްޤުތަކާ ގުޅޭ އެކިއެކި ދިރާސާތައް ކުރުމާއި އެ ޙައްޤުތަކާ ބެހޭ ގޮތުން ޢާންމު ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުވުން. 4. ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނަށް ޤާނޫނުން ލިބިދޭ އިތުރު ބާރުތަކާއި ޙަވާލުކުރެވޭ އިތުރު މަސްއޫލިއްޔަތުތައް.
ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރާނީ ފަސް އަހަރު ދުވަހުގެ އެއް ދައުރަށެވެ. ނަމަވެސް އެއިން މެންބަރެއްގެ މެންބަރުކަމުގެ މުއްދަތު ފަސްއަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އިތުރުކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރެވިދާނެއެވެ.
ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ ޖަލްސާއެއް ބޭއްވޭނީ އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ދެބައިކުޅައެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެންބަރުން ހާޒިރުވެ ތިބެގެންނެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުން އެއްވެސް ކަމެއް ނިންމޭނީ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އެކަމަކަށް ލިބިގެންނެވެ.
ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންނަށް މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު އެ މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވާފަދަ ޙާލަތެއްގައި، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި އެވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ހ) ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމާ އެކަށީގެން ނުވާފަދަ ކަމެއް ކުރިކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމް އަދާކުރުމަށް ޢުޛުރުވެރިވާފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް، ނުވަތަ މަޤާމް އަދާކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ނެތްކަމަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި؛  (ށ) މިމާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ފެނިގެން، އެމެންބަރަކު ކޮމިޝަނުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާ ކޮންމެ މީހަކުމެ އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއި ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނެއް އޮންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ، މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާއެކެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާގޮތުގެ މަތީންނެވެ. ދައުލަތުގެ އެންމެހައި ދާއިރާތަކުން ކޮރަޕްޝަން ނައްތައިލުމަށް އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުން ޖެހިލުންވުމެއްނެތި މަސައްކަތް ކުރާންވާނެއެވެ.  (ނ) އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަން ހިންގާނީ އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. އެ ޤާނޫނުގައި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި، ބާރުތަކާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާއާއި، އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ކިބައިގައި ހުންނާންވާނޭ ޝަރުޠުތަކާއި، ސުލޫކީ މިންގަނޑުތައް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.  (ރ) ކޮރަޕްޝަނަކީ ކޮބައިކަން އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
(ހ) އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގައި ކޮމިޝަނުގެ ރައީސާއެކު، މަދުވެގެން ފަސް މެންބަރުން ތިބޭންވާނެއެވެ.  (ށ) އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރުމަށްޓަކައި އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭ ނަންތަކުގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ ބަޔަކު އެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނީ، އެ ކޮމިޝަނުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރެވޭވަރުގެ ތަޢުލީމާއި ޤާބިލްކަން ހުރި މީހުންނެވެ. އަދި އެ މެންބަރުންނަކީ، އެ ކޮމިޝަނުގެ ވަޒީފާގެ އިތުރުން އެހެން ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ބަޔަކަށް ވެގެންނެއް ނުވާނެއެވެ.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ބާރުތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ.  (ހ) ކޮރަޕްޝަންގެ މައްސަލަތައް ބަލައި ތަޙުޤީޤު ކުރުން. މީގެތެރޭގައި، ކޮރަޕްޝަންގެ ޢަމަލެއް ކަމަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ ޢަމަލެއް އެއްވެސް ފަރާތަކުން ހިންގައިފިކަމުގެ ޝަކުވާއެއް ހުށަހަޅައިފިނަމަ ނުވަތަ މިނޫންގޮތަކުންވެސް މިފަދަ ކަމެއްގެ މަޢުލޫމާތު ލިބިއްޖެނަމަ، ނުވަތަ އެފަދަ ކަމެއްގެ މައްޗަށް ޝައްކުކުރެވިއްޖެނަމަ، އެ ކަމެއް ބަލައި ތަޙުޤީޤުކުރުން.  (ށ) ކޮމިޝަނުން ތަޙުޤީޤުކުރާ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން އެހެނިހެން އިދާރާތަކުން އިތުރަށް ބަލައި ސާފުކުރާންޖެހޭ ކަންތައްތައް އެ ފަރާތްތަކަށް ހުށަހަޅައި، ޝަރީޢަތަށް ހުށަހަޅާންޖެހޭކަމަށް ފެންނަ ކަންތައްތައް ޝަރީޢަތަށް ހުށަހެޅުމަށްޓަކައި ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލަށް ފޮނުވުން.  (ނ) ކޮރަޕްޝަން ހުއްޓުވުމަށްޓަކައި ދިރާސާތައްކޮށް، އަޅާންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތަކާ ބެހޭ ލަފާ ކަމާބެހޭ އިދާރާތަކަށް ދިނުން.  (ރ) ކޮރަޕްޝަނުގެ ގެއްލުމާއި ނުބައިކަމުގެ މައްޗަށް ޢާންމުން ހޭލުންތެރިކުރުވައި، ދައުލަތް ހިންގުމުގައި ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރިކަން ކުރިއެރުވުން.  (ބ) ކޮރަޕްޝަން ނައްތައިލުމަށްޓަކައި ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅައިފައިވާ އެހެނިހެން ކަންތައްތައްކުރުން.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރާނީ ފަސް އަހަރު ދުވަހުގެ އެއް ދައުރަށެވެ. ނަމަވެސް އެއިން މެންބަރެއްގެ މެންބަރުކަމުގެ މުއްދަތު ފަސްއަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އިތުރުކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރެވިދާނެއެވެ.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ ޖަލްސާއެއް ބޭއްވޭނީ އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ދެބައިކުޅައެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެންބަރުން ހާޒިރުވެ ތިބެގެންނެވެ. އަދި އެ ކޮމިޝަނުން އެއްވެސް ކަމެއް ނިންމޭނީ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އެކަމަކަށް ލިބިގެންނެވެ.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންނަށް މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު އެ މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވާފަދަ ޙާލަތެއްގައި، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި އެވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ހ) އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމާ އެކަށީގެން ނުވާފަދަ ކަމެއް ކުރިކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމް އަދާކުރުމަށް ޢުޛުރުވެރިވާފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް، ނުވަތަ މަޤާމް އަދާކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ނެތްކަމަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި؛  (ށ) މިމާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ފެނިގެން، އެ މެންބަރަކު އެ ކޮމިޝަނުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރުމުން އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.
އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާ ކޮންމެ މީހަކުމެ އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއި ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ މުސްތަޤިއްލު އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލެއް ހުންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.
ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް ކަމަށް ޢައްޔަންކުރުމަށްޓަކައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭ މީހުންގެ ތެރެއިން އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ މީހަކު، އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.
(ހ) އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްކަމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނީ، އެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރެވޭވަރުގެ ތަޢުލީމާއި ޤާބިލްކަން ހުރި މީހެކެވެ. އަދި އެ މީހަކީ، އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ ވަޒީފާގެ އިތުރުން އެހެން ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ މީހަކަށް ވެގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  (ށ) އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި، ބާރުތަކާއި އޭނާގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާ އާއި، އޭނާގެ ކިބައިގައި ހުންނާންވާނޭ ޝަރުޠުތަކާއި، ސުލޫކީ މިންގަނޑު ކަނޑައަޅާ ޤާނޫނެއް އޮންނާންވާނެއެވެ.
އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ބާރުތަކުގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ.   (ހ) އަންނަނިވި ތަންތަނުގެ އެކައުންޓްތަކާއި ހިސާބުތަކާއި މާލީހިންގުމާ ގުޅޭގޮތުން އޮޑިޓްކުރުމާއި ރިޕޯޓް ތައްޔާރުކޮށް ޝާއިޢުކުރުން.  1. ސަރުކާރުގެ އެންމެހައި ވުޒާރާތައް. 2. ސަރުކާރުގެ ވުޒާރާތަކުގެ ދަށުން ހިންގާ ޑިޕާޓްމަންޓްތައް. 3. ސަރުކާރުގެ އެހެނިހެން އިދާރާތަކާއި އޮފީސްތަކާއި ތަންތަން.  4. ޤާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރުގެ ދަށުން ހިނގާ އެންމެހައި އިދާރާތަކާއި އޮފީސްތައް. 5. ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގެ ދަށުން އުފެދިފައިވާ އެންމެހައި މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަންތަކާއި މުސްތަޤިއްލު މަޤާމުތަކުގެ އޮފީސްތަކާއި އެ ތަންތާނގެ ދަށުން ހިނގާ އެންމެހައި އިދާރާތަކާއި އޮފީސްތައް. 6. ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރުގެ ދަށުން ހިނގާ އެންމެހައި އިދާރާތަކާއި އޮފީސްތައް.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތަންތަނުގެ އިތުރުންވެސް އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް އޮޑިޓްކުރާންވާނެ ކަމަށް ޤާނޫނަކުން ކަނޑައަޅައިފި ކޮންމެ މުއައްސަސާއަކާއި އިދާރާއެއް އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް އޮޑިޓްކުރާންވާނެއެވެ.   (ނ) ޤާނޫނުން އެހެން ގޮތަކަށް ކަނޑަނާޅާހައި ހިނދަކު، އަންނަނިވި ތަންތަނުގެ އެކައުންޓްތަކާއި، ހިސާބުތަކާއި، މާލީހިންގުމާ ގުޅޭގޮތުން އޮޑިޓްކުރުމާއި އެ ކަންކަމާބެހޭ ރިޕޯޓް ތައްޔާރުކޮށް ޝާއިޢުކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  1. މައިގަނޑުގޮތެއްގައި ދައުލަތުގެ މުދަލާއި ފައިސާ ހޭދަކޮށްގެން ހިންގާ ކޮންމެ ތަނެއް. 2. އެ ވިޔަފާރިއެއްގައި ސަރުކާރުގެ ޙިއްޞާ އޮތް ކޮންމެ ވިޔަފާރިއެއް.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށާއި، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށާއި، ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅާ އެހެން ފަރާތްތަކަށް އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮޑިޓް ރިޕޯޓުތަކާއި އަހަރީ ރިޕޯޓުތައް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.
ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީސް އޮޑިޓްކުރާންވާނެއެވެ.
އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް ޢައްޔަންކުރާނީ ހަތް އަހަރު ދުވަހުގެ އެއް ދައުރަށެވެ. އަދި އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކޮށްގެން ފަސް އަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އޭނާގެ މަޤާމުގެ މުއްދަތު އިތުރުކުރެވިދާނެއެވެ.
އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.
އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް އެ މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވާފަދަ ޙާލަތެއްގައި، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި އެވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ހ) އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަޤާމާ އެކަށީގެން ނުވާފަދަ ކަމެއް ކުރިކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމް އަދާކުރުމަށް ޢުޛުރުވެރިވާފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމް އަދާކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ނެތްކަމަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި؛  (ށ) މިމާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ފެނިގެން، އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރުމުން އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލް އޭނާގެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.
އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާ މީހަކު އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއި ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަކިފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ މުސްތަޤިއްލު ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލެއް ހުންނާންވާނެއެވެ.  (ށ) ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާންވާނީ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ނ) ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލަކީ، އޭނާގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމުގައްޔާއި އޭނާއަށް ލިބިފައިވާ ބާރުތައް ބޭނުންކުރުމުގައި އެއްވެސް މީހަކު ނުވަތަ އެއްވެސް ފަރާތަކުން އަންގާ ގޮތަށް ކަންކަންކުރާ، އަދި އެއްވެސް މީހެއްގެ ނުވަތަ އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ނުފޫޒެއްގެ ދަށުގައިވާ މީހަކަށް ވެގެނެއް ނުވާނެއެވެ. ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރާންވާނީ އަދި ބާރުތައް ބޭނުންކުރާންވާނީ، އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ޖެހިލުންވުމެއްނެތި، ވަކިފަރާތަކަށް މަންފާއެއް ހޯދައިދިނުމެއްނެތި، ތަޢައްޞުބުން އެއްކިބާވެ ހުރެ ބަންޑާރަނައިބު ކަނޑައަޅާ މައިގަނޑު ސިޔާސަތުތަކާ އެއްގޮތަށެވެ. އަދި އޭނާގެ މަސައްކަތުގެ އަސާސް ބިނާކުރާންވާނީ ހަމަހަމަކަމާއި، ހާމަކަމާއި، ޖަވާބުދާރީވުމުގެ މައްޗަށެވެ.
ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ކަމަށް ޢައްޔަންކުރުމަށްޓަކައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭ މީހުންގެ ތެރެއިން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ މީހަކު، ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްކަމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނީ، އެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރެވޭވަރުގެ ތަޢުލީމާއި ޤާބިލްކަން ހުރި މީހެކެވެ. އަދި އެ މީހަކީ، ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ ވަޒީފާގެ އިތުރުން އެހެން ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ މީހަކަށް ވެގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ބާރުތަކުގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ.   (ހ) ޖިނާއީ ކުށްތަކާ ގުޅިގެން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކުރާ އެންމެހައި ދަޢުވާތަކާބެހޭ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުން.  (ށ) ތަޙުޤީޤުކުރާ އެކިއެކި އިދާރާތަކުން ހުށަހަޅާ ހެއްކާއި ޤަރީނާ ވަޒަންކޮށް، ދަޢުވާއެއް އުފުލާންޖެހޭކަން ނުވަތަ ނޫންކަން ކަނޑައެޅުން.  (ނ) ޖިނާއީ ކުށެއް ކޮށްފިކަމުގެ ތުހުމަތު ކުރެވިއްޖެ ކޮންމެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ކޯޓެއްގައިމެ ދަޢުވާ އުފުލުމުގެ ބާރު.  (ރ) ޖިނާއީ ކުށެއް ކަމަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ ޢަމަލުތަކާ ގުޅިގެން ބަލާ ބެލުންތަކާއި ހިންގާ ތަޙުޤީޤުތައް ބަލައި އެ ކަންކަން ހިންގަނީ ޤާނޫނާ އެއްގޮތަށްތޯ ބެލުން.  (ބ) ޝަރީޢަތަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅުމުގެ ކުރީގައި މީހަކު ހައްޔަރުކޮށް، ނުވަތަ ބަންދުކޮށް، ނުވަތަ މިނޫންވެސް ގޮތަކުން މީހެއްގެ މިނިވަންކަން ހިފެހެއްޓޭނޭ ޙާލަތްތަކާއި ޝަރުޠުތައް މުޠާލިޢާކުރުމާއި މުރާޖަޢާކުރަމުން ގެންދިއުމާއި، އެ އުޞޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރަމުންދޭތޯ ބެލުން.   (ޅ) ޖިނާއީ ކުށެއް ކަމަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ ޢަމަލެއް އެއްވެސް ފަރާތަކުން ހިންގައިފިކަމުގެ ޝަކުވާއެއް ހުށަހަޅައިފިނަމަ ނުވަތަ މިނޫންގޮތަކުންވެސް މިފަދަ ކަމެއްގެ މަޢުލޫމާތު ލިބިއްޖެ ހިނދެއްގައި، އެ ކަމެއް ތަޙުޤީޤުކުރުމުގެ އަމުރު ނެރުން ރަނގަޅުކަމަށް އޭނާއަށް ފެންނަ ކަންކަމުގައި އެ އަމުރު ނެރުން.  (ކ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނުން، ޖިނާއީ ދަޢުވާއެއް ކުރުމުގެ ބާރު ލިބިފައިވާ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ހިންގާން ފަށައިފައިވާ ޖިނާއީ ދަޢުވާއެއް ކުރިއަށް ގެންދިއުމާ ޙަވާލުވުމާއި، މިފަދަ ދަޢުވާތައް މުރާޖަޢާކޮށް، އަނބުރާ ގެންނާން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލަށް ފެނިއްޖެ ކޮންމެ ދަޢުވާއެއް ކޯޓުން ޙުކުމެއް އިއްވުމުގެ ކުރީގައި އަނބުރާ ގެނައުން.  (އ) ކުށެއްކުރިކަމަށް ތުހުމަތު ކުރެވިފައިވާ މީހަކާމެދު ދަޢުވާ އުފުލުމަށް ނުވަތަ ދަޢުވާ ނުއުފުލުމަށް ނިންމައިފައިވާ ނިންމުމެއް މުރާޖަޢާކޮށް އެ ނިންމުން ބަދަލުކުރުމާއި، ކޮށްފައިވާ ދަޢުވާއެއް އަނބުރާ ގެނައުން.  (ވ) ޖިނާއީ މައްސަލައަކާ ގުޅިގެން ކޯޓަކުން އިއްވާފައިވާ ޙުކުމެއް ނުވަތަ ނިންމައިފައިވާ ނިންމުމެއް އިސްތިއުނާފުކުރަން ހުށަހެޅުން.  (މ) ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައި ދަޢުވާކުރުމުގެ އެންމެހައި އުޞޫލުތައް ކަނޑައެޅުން.  (ފ) ޤާނޫނުއަސާސީގެ އެންމެހައި ހަމަތަކާއި، ޤާނޫނާއި، އެންމެހައި ފަރުދުންގެ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ނެގެހެއްޓުން.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމާއި އޭނާއަށް ލިބިދޭ ބާރުގެދަށުން ކަމެއް ހިންގުމުގައި އޭނާގެ އިރުޝާދުގެ ދަށުން އެ ކަމެއް ހިންގުން އޭނާގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާގައި ހިމެނޭ އެހެން މީހަކާ ނުވަތަ އެހެން ބަޔަކާ ޙަވާލުކުރެވިދާނެއެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ޢައްޔަންކުރާނީ ފަސް އަހަރު ދުވަހުގެ އެއް ދައުރަށެވެ. އަދި ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކޮށްގެން ފަސް އަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އޭނާގެ މަޤާމުގެ މުއްދަތު އިތުރުކުރެވިދާނެއެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، ސިޓީއަކުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ހުށަހަޅައި އެ ސިޓީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް ކަނޑައަޅާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް އެ މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވާފަދަ ޙާލަތެއްގައި، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި އެވާ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.  (ހ) ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަޤާމާ އެކަށީގެން ނުވާފަދަ ކަމެއް ކުރިކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމް އަދާކުރުމަށް ޢުޛުރުވެރިވާފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް، ނުވަތަ އެ މަޤާމް އަދާކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ނެތްކަމަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި؛  (ށ) މިމާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއަކަށް ފެނިގެން، ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރުމުން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް އޭނާގެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާ މީހަކު އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ ހުވައިކޮށް، އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއި ކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގާންވާނީ ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުންނެވެ.   (ށ) ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުން އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށްޓަކައި، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ގޮތުގެމަތީން އިދާރާތަކާއި، މަޤާމުތަކާއި ރަށުކައުންސިލްތަކާއި އަތޮޅުކައުންސިލްތަކާއި ސިޓީކައުންސިލްތައް އުފެއްދުމުގެ ބާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  (ނ) ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުން އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށްޓަކައި އުފައްދާ އިދާރާތަކާއި، މަޤާމުތަކާއި، ކައުންސިލްތަކުގެ ސިފަތަކާއި، އެފަރާތްތަކުގެ އިޚްތިޞާޞް ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
(ހ) އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށްޓަކައި އުފައްދާ ކައުންސިލްތަކުގައި ހިމެނެންވާނީ ހަމައެކަނި އެ ކައުންސިލް ނިސްބަތްވާ ސަރަޙައްދުގެ ރައްޔިތުން ދީމިޤްރާޠީ އުޞޫލުތަކުގެމަތީން، ސިއްރުވޯޓަކުން އިންތިޚާބުކުރާ މެންބަރުންނެވެ.  (ށ) އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށްޓަކައި އިންތިޚާބުކުރެވޭ ކައުންސިލްތަކުގެ ރައީސާއި ނައިބުރައީސް އިންތިޚާބުކުރާނީ، އެ ކައުންސިލެއްގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން އެ ކައުންސިލްގައި ހިމެނޭ މެންބަރުންގެ ސިއްރު ވޯޓަކުންނެވެ.  (ނ) އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށްޓަކައި އިންތިޚާބުކުރެވޭ ކައުންސިލްތަކުގެ ޢުމުރަކީ ދިގުވެގެން ތިން އަހަރެވެ.  (ރ) އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށްޓަކައި އުފައްދާ ކައުންސިލްތައް އިންތިޚާބުކުރުމާބެހޭ ޤާނޫނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ.  (ބ) އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށްޓަކައި އުފައްދާ ކައުންސިލްތަކުގެ އިންތިޚާބުތައް ހިންގައި ބަލަހައްޓާންވާނީ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުންނެވެ.
ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުން ކަންކަން ހިންގުމަށް އިންތިޚާބު ކުރެވޭ ކައުންސިލްތަކުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންކަން ހިމެނެއެވެ:  (ހ) ދީމިޤްރާޠީ އަދި ޖަވާބުދާރީވަނިވި އުޞޫލުތަކުގެމަތީން ކަންކަން ހިންގުން.  (ށ) އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި މުޖްތަމަޢުގެ ތަރައްޤީ އަށް ބާރުއެޅުން.  (ނ) ސިއްޙަތަށް ރަނގަޅު، ރައްކާތެރި، ދިރޭ ތަކެތީގެ މުއްސަނދިކަން ރައްކާތެރިކުރެވޭ ތިމާވެއްޓެއް ޤާއިމްކޮށްފައި ބޭއްވުމަށް ބާރުއެޅުން.  (ރ) ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅާ މިނޫންވެސް މަޤްޞަދުތައް ޙާޞިލްކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.
ލާމަރުކަޒީ އިދާރާތަކުން ހަދާ ޤަވާޢިދުތަކާއި ނިންމާ ނިންމުންތައް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނުތަކާއި، އެ ޤާނޫނުތަކުގެ ދަށުން ހެދޭ އެހެނިހެން ޤަވާޢިދުތަކުގެ އިމުން ބޭރުވެގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ލާމަރުކަޒީ އިދާރާތަކަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ދައުލަތުގެ ބަޖެޓްގައި ހިމަނައިގެން ފައިސާ ދޫކުރާންވާނެއެވެ. އަދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން ފައިސާ ހޯދުމުގެ ބާރު ލާމަރުކަޒީ އިދާރާތަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނުގެ ދާއިރާގެ ތެރޭގައި، މުދާ މިލްކު ކުރުމާއި ދަރަންޏަށް ޒިންމާ ވުމުގެ ބާރު ލާމަރުކަޒީ އިދާރާތަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުޅޭ އެންމެހައި މީހުންނަށް ޞުލްޙަވެރިކަމާއި އަމާންކަމާއި މިނިވަންކަމާއެކު އުޅެވޭނޭ މަގުތައް ތަނަވަސްކޮށް ފަހިކޮށްދިނުމަށްޓަކައި ސިފައިންނާއި ފުލުހުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކެއް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާއިމްކޮށްފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.
ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަމިއްލަ ވެރިކަން ރައްކާތެރިކޮށް، ސަރަޙައްދުގެ ރައްކާތެރިކަން ދަމަހައްޓައި، ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ދީމިޤްރާޠީ މުއައްސަސާތައް ޙިމާޔަތްކޮށް، ޤާނޫނު ދަމަހައްޓައި، ތަންފީޛުކޮށް، އަމަންއަމާންކަން ދަމަހައްޓައި، އަދި ކުއްލި ޙާލަތްތަކުގައި ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުން އެހީތެރިކަން ދޭންވާނެއެވެ.
ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުން މަސައްކަތް ކުރާންވާނީ އަދި އެ ތަންތަނުން ހިންގާ ހުރިހައި ކަމެއްމެ ހިންގާންވާނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ޖަވާބުދާރީވަނިވި ގޮތެއްގައެވެ. ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކަށް މި މާއްދާއިން ލާޒިމްކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޢަމަލުކުރަމުން ގެންދާކަން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަށަވަރުކުރާން ވާނެއެވެ.
(ހ) ސަލާމަތީ ކޮންމެ ޚިދުމަތެއް އިންތިޒާމުކޮށް ހިންގާނޭ އުޞޫލުތައް ބަޔާންކުރާ ޤާނޫނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ.  (ށ) ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުގެ މައްޗަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ބާރު ހިންގޭނެއެވެ.
ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތައް އިންތިޒާމުކޮށް ހިންގާންވާނީ އެއް ޚިދުމަތަކާއި އަނެއް ޚިދުމަތެއް ވަކިކުރެވިފައިވާ ދެ ޚިދުމަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތައް ހިނގާ ނުހިނގާގޮތް ބަލަމުން ގެންދިއުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއެއް އޮންނާން ވާނެއެވެ. މި ކޮމިޓީގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ހިމެނޭ ހުރިހައި ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުން މެންބަރުން ހިމަނާން ވާނެއެވެ.
ސަލާމަތީ ކޮންމެ ޚިދުމަތެއްމެ ހިންގާންވާނީ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ ބެލުމުގެ ދަށުންނެވެ. އެ ވަޒީރެއްގެ ބެލުމުގެ ދަށުން ހިނގާ ސަލާމަތީ ޚިދުމަތެއްގެ ކަންކަމާ ގުޅިގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އެ ވަޒީރަކު ޖަވާބުދާރީވާން ވާނެއެވެ.
(ހ) ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާއާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދާއި، ރައްޔިތުން ރައްކާތެރިކޮށް ޙިމާޔަތް ކުރުމެވެ.  (ށ) ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ހަނގުރާމަކުރުމަށް ނުވަތަ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ލަޝްކަރެއްގައި ސިފައިން ޙަރަކާތްތެރިވުމަށް ސިފައިންގެ އެންމެ އިސް ވެރިޔާގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ހުއްދައެއް ދީފިނަމަ، ނުވަތަ އަމުރެއް ކޮށްފިނަމަ އެކަން ލަސްނުކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ. ސިފައިން ޙަރަކާތްތެރިވުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ދިން ހުއްދަ (ބަލައިގަތުމާއި، އެ ހުއްދަ ބާޠިލްކުރުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މި ބާރުތައް ކޮންމެ ވަގުތަކުމެ ބޭނުންކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު އެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ފުލުހުންގެ ޚިދުމަތުގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދުތަކަކީ:  (ހ) މުޖްތަމަޢުގެ އަމަންއަމާންކަމާއި ރައްކާތެރިކަން ދެމެހެއްޓުން.  (ށ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުޅޭ އެންމެހައި މީހުން ޙިމާޔަތް ކޮށްދީ އެބައިމީހުންގެ މުދަލާއި ގެދޮރު ރައްކާތެރިކޮށްދިނުން.  (ނ) ޖިނާއީ ކުށްތައް ތަޙުޤީޤުކުރުމާއި، ހެކިތައް ރައްކާތެރިކޮށް ބެލެހެއްޓުމާއި، މައްސަލަތައް ޝަރީޢަތަށް ހުށަހެޅުމަށް ބޭނުންވާނޭ ތައްޔާރީތައް ކުރުން.  (ރ) ޤާނޫނު ނެގެހެއްޓުން.
އެއްވެސް ފަރާތަކުން ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް މީހަކަށް ޣައިރުޤާނޫނީ އަމުރެއް ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެފަދަ އެއްވެސް އަމުރަކަށް ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް މީހަކު ތަބާވެގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުގައި ހިމެނޭ މީހުން ޢަމަލުކުރާންވާނީ ފަރުދުންގެ މެދުގައްޔާއި ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައި ތަފާތުކުރުމެއްނެތި، ހަމަހަމަކަމާއެކު، އިސްލާމީ ރިވެތި އަޚްލާޤާއި އިންސާނީ ޝަރަފާއި މީހުންގެ ޤަދަރަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތައިގެންނެވެ.  (ށ) ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުގައި ހިމެނޭ މީހުން ސިޔާސީ އެއްވެސް ޙަރަކާތެއްގައި، ނުވަތަ ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގައި ނުވަތަ މަސައްކަތްތެރީންގެ ޖަމްޢިއްޔާއެއްގައި ބައިވެރިވެގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ދައުލަތުގެ މިލްކުގައިވާ ހުރިހައި މުދަލާއި، ތަންތަނާއި، ތަކެއްޗާއި، ފައިސާއަކީ، ދައުލަތުގެ ތަކެއްޗެވެ.  (ށ) ދައުލަތުގެ ބޭނުމަށް ހޯދާ އަދި ދައުލަތަށް ލިބޭ ހުރިހައި މުދަލާއި، ތަންތަނާއި، ތަކެއްޗާއި، ފައިސާއަކީ، ދައުލަތުގެ ތަކެއްޗެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެއްގަމާއި، ކަނޑާއި، ކަނޑުގައިވާ މަހާއި، ކަނޑުގެ އަޑީގެ ބިމާއި، އަދި މިތަންތާނގައި ޤުދްރަތީގޮތުން އުފެދިފައި ހުރިނަމަ ހުރި މަޢުދަނާއި، ތެލާއި، ގޭހާއި، އަދި މިނޫންވެސް ހުރިހައި އެއްޗެއް މިލްކުވެގެންވަނީ، ދިވެހިދައުލަތަށެވެ.  (ށ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަނޑުގައްޔާއި، ކަނޑުގެ އަޑީގެ ބިމުގައިވާ ދިރުންހުރި، އަދި ދިރުމެއްނެތް، ޠަބީޢީ، އަގުހުރި ހުރިހާ އެއްޗެއް މިލްކުވެގެންވަނީ، ދިވެހިދައުލަތަށެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގެ ތެރެއިން ހޮވާ ތަކެތީގެ ތެރެއިންނާއި، ކަނޑުގެ އަޑީގައިވާ ނުވަތަ ކަނޑުން ލަނގުވާ، ކަނޑުގައި އުފެދޭ ތަކެތި ފިޔަވައި، އެހެން ތަކެތީގެ ތެރެއިން ޤާނޫނީ މިލްކުވެރިޔަކު މަތިނުވާ ތަކެއްޗަކީ، ދައުލަތުގެ ތަކެއްޗެވެ.  (ށ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގެ ތެރެއިން ބިންކޮންނަނިކޮށް ފެންނަ ޤާނޫނީ މިލްކުވެރިޔަކުނުވާ ރަނާއި، ރިއްސާއި، އަދި މިނޫންވެސް އަގުހުރި މަޢުދަނާއި، ގަހަނާއާއި، ފައިސާއާއި، އާސާރީ ތަކެއްޗަކީ ދައުލަތުގެ ތަކެއްޗެވެ.
(ހ) ދައުލަތުގެ މިލްކުގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް އެއްޗެއް އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ދޭންވާނީ ނުވަތަ ވިއްކާންވާނީ ނުވަތަ ކުއްޔަށް ދޭންވާނީ ނުވަތަ ދޫކޮށްލާންވާނީ ނުވަތަ ރަހުނުކުރާންވާނީ ނުވަތަ ނައްތައިލާންވާނީ ނުވަތަ މިނޫންވެސް މިފަދަ ކަމަކާގުޅޭ އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރާންވާނީ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ށ) ދައުލަތުގެ މާލިއްޔާގައި ރިޒަރވްގެ ގޮތުގައި ބަހައްޓައިފައިވާ އެއްވެސް ފައިސާއެއް ނުވަތަ މުދަލެއް ނުވަތަ އެނޫންވެސް އެއްޗެއް ޚަރަދުކުރާންވާނީ އެކަމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކޮށްގެންނެވެ.
(ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގެ އެއްވެސް ބައެއް، ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ އެއްވެސް ފަރާތަކަށް މިލްކުކޮށެއް ނުދެވޭނެއެވެ.  (ށ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ބައެއް ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ކުއްޔަށް ނުވަތަ އެނޫންގޮތަކަށް ވެސް ދެވޭނީ އެންމެ ދިގުވެގެންނުވަދިހަނުވަ އަހަރުގެ މުއްދަތަކަށެވެ.   (ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްވެގެން މެނުވީ ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ފަރާތަކަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގެ އެއްވެސްބައެއް ޢަސްކަރީ ބޭނުމަކަށް ދީގެނެއްނުވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެހެން ފަރާތެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތެއް ކަމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތައްތައް ފިޔަވައި ދައުލަތުގެ ނަމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކުގައްޔާއި، ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ކޯޓުތަކުގައްޔާއި، އަދި މިނޫންވެސް ތަންތަނުގައި ދިވެހިދައުލަތުގެ ނަމުގައި ދަޢުވާކުރުމާއި، ދަޢުވާ ލިބިގަތުމުގެ ބާރު، ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ޤުދްރަތީ ކާރިޘާއެއް، ނުވަތަ ނުރައްކާތެރި ބަލިމަޑުކަމެއް، ނުވަތަ ހަނގުރާމައެއް، ނުވަތަ ޤައުމީ ސަލާމަތަށް ނުރައްކާވެދާނެ ފަދަ ކަމެއް ކުރިމަތިވެއްޖެ ނަމަ ނުވަތަ ބޭރުގެ ޙަމަލައެއް ކުރިމަތިވެދާނެކަމުގެ ބިރުހީވެއްޖެނަމަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ސަރަޙައްދެއްގައި، ނުވަތަ ކަނޑައެޅޭ ވަކި ސަރަޙައްދެއްގައި ނުވަތަ ސަރަޙައްދުތަކެއްގައި ތިރީސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމުގެ ބާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށްޓަކައި ނެރޭ ޤަރާރުގައި ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރާންޖެހުނު ސަބަބާއި، އެ ނުރައްކަލަކާ ގުޅިންގެން އަޅާންޖެހޭ އެންމެހައި ފިޔަވަޅުތައް ބަޔާންކުރާންވާނެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 2 ވަނަ ބާބުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެތެރެއިން ބައެއް ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ވަގުތީގޮތުން ހިފެހެއްޓުމާއި، ބައެއް ޤާނޫނުތަކަށް ޢަމަލުކުރުން ވަގުތީ ގޮތުން ހުއްޓައިލުން ހިމެނިދާނެއެވެ.
(ހ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތުގައި ފިޔަވަޅުތައް އަޅާންވާނީ މި މާއްދާއާ ޚިލާފުނުވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.  (ށ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތެއްގައިވެސް މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ އަންނަނިވި މާއްދާތަކުގައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ހިފަހައްޓައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.  1. 21 ވަނަ މާއްދާ (ދިރިހުރުމުގެ ޙައްޤު). 2. 25 ވަނަ މާއްދާ (އަޅުވެތިނުކުރުމާއި ގަދަކަމުން މަސައްކަތް ނުކުރުވުން). 3. 27 ވަނަ މާއްދާ (ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން).  4. 28 ވަނަ މާއްދާ (ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން). 5. 42 ވަނަ މާއްދާ (ޢަދުލުވެރިކަމާއި ހާމަކަމާއެކު ޝަރީޢަތްކުރުން). 6. 48 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) (ހައްޔަރުކުރެވޭ މީހުންނާއި ބަންދު ކުރެވޭ މީހުންގެ ޙައްޤުތައް). 7. 51 ވަނަ މާއްދާ (ކުށެއް ކުރިކަމުގެ ދަޢުވާ އުފުލިފައިވާ މީހުންގެ ޙައްޤުތައް). 8. 52 ވަނަ މާއްދާ (އިޢުތިރާފާއި، ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހޯދާ ހެކި). 9. 53 ވަނަ މާއްދާ (ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން). 10. 54 ވަނަ މާއްދާ (ލާއިންސާނީ އަދަބު ނުދިނުން). 11. 55 ވަނަ މާއްދާ (މަދަނީ މައްސަލަތަކުގައި ބަންދު ނުކުރުން). 12. 57 ވަނަ މާއްދާ (ބަންދުކުރެވިފައިވާ މީހުންނާ އިޙްތިރާމާއެކު މުޢާމަލާތުކުރުން). 13. 59 ވަނަ މާއްދާ (ޤާނޫނުގައި ކުށެއްކަމަށް ކަނޑައެޅިފައިނުވާ ކަމަކަށް ފަހުން ހަދާ ޤާނޫނަކުން އަދަބު ނުދިނުން). 14. 60 ވަނަ މާއްދާ (އެއް ކުށަކަށް ދެފަހަރަށް އަދަބު ނުދިނުން). 15. 62 ވަނަ މާއްދާ (އެހެނިހެން ޙައްޤުތައް ލިބިދިނުން). 16. 64 ވަނަ މާއްދާ (ޣައިރު ޤާނޫނީ އަމުރުތަކަށް ތަބާނުވުމުގެ ޙައްޤު).  (ނ) މި ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުތަކުން ލިބިދޭ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް ހިފަހައްޓާ ނަމަ އެކަން ކުރާންވާނީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތުގައި ކޮންމެހެން ހިފަހައްޓާން ޖެހިއްޖެ ޙައްޤެއް، ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް ކޮންމެހެން ހިފަހައްޓާން ޖެހިއްޖެ މިންވަރަކަށެވެ.  (ރ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތުގައި އަޅާ ފިޔަވަޅުތައް ވާންވާނީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން ޢަމަލުކުރުން ލާޒިމުކުރާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނުތަކުގައިވާ ގޮތުގެ މަތީން، ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތްތަކުގައި ޢަމަލުކުރާންޖެހޭ އުޞޫލުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން އަޅާ ފިޔަވަޅުތަކަކަށެވެ.
ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށް ނެރޭ ޤަރާރު، ލަސްވެގެން ތިން ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށް ނެރޭ ޤަރާރު ސާޅީސް އަށް ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ. އަދި ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރާ ވަގުތަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދައުރެއް ހިނގަމުންނުދާ ވަގުތެއް ނަމަ ބަންދު ދުވަސްތައް ވެސް ހިމަނައިގެން ސާދަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އެއްކޮށް އެ ޤަރާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށް އެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.  (ށ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ނެރެފައިވާ ޤަރާރާ ގުޅިގެން ކޮންމެ ވަގުތެއްގައިމެ، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.  1. ޤަރާރުގެ ވަކިބައެއް ނުވަތަ މުޅި ޤަރާރު އެކުގައި ފާސްކުރުން. 2. މުއްދަތު އިތުރުކުރެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު ތިރީސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް ޤަރާރުގެ މުއްދަތު އިތުރުކުރުން. 3. ޤަރާރު ބާޠިލްކުރުން.  (ނ) ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރާ ޤަރާރުގައިވާ މުއްދަތަށް ވުރެ ދިގު މުއްދަތަކަށް ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު ދެމެހެއްޓުމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި އެ ޤަރާރުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމުގެ ކުރީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި އެ މަޖިލީހުން އެ މުއްދަތު އިތުރުކުރާން ފާސްކުރާން ވާނެއެވެ.
ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރާ ޤަރާރުގެ ނުވަތަ އެ ޤަރާރުން ބައެއްގެ ޞައްޙަކަމާމެދު ނުވަތަ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތާ ގުޅިގެން ހަދާ ޤާނޫނަކާމެދު، ނުވަތަ ނެރޭ އަމުރަކާމެދު ސުވާލުއުފެދިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި އެ ކަމާމެދު ގޮތެއް ކަނޑައަޅާނީ ސުޕްރީމްކޯޓުންނެވެ.
ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށްޓަކައި ނެރޭ ޤަރާރުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމުން ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އެ ޤަރާރު ބާޠިލްކުރުމުން އެ ޤަރާރަށް ޢަމަލުކުރުމަށްޓަކައި ހަދައިފައިވާ އެންމެހައި ޤާނޫނުތަކާއި ނެރެފައިވާ އެންމެހައި އަމުރުތައް ބާޠިލްވާނެއެވެ.
ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެކަން އިޢުލާންކުރާންވާނެއެވެ.
ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙެއް ގެނެވޭނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ހަތަރުބައިކުޅަ ތިންބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުންނެވެ.
(ހ) ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙު ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ބިލެއް ޤާނޫނަކަށް ވާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ ބިލެއް ތަޞްދީޤު ކުރުމުންނެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) އެހެން އޮތްކަމުގައި ވިޔަސް މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ އަންނަނިވި މާއްދާތަކަށް އިޞްލާޙު ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ އެއްވެސް ބިލެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤު ކުރާންވާނީ އެ އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ރައްޔިތުން ރުހޭތޯ ބެލުމަށް ނަގާ ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓެއްގައި، އެ އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް، ވޯޓުދިން މީހުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު ލިބިއްޖެ ނަމައެވެ. އެ އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް، ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުގައި ވޯޓުދިން މީހުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު ނުލިބިއްޖެނަމަ އެ ބިލެއް ބާޠިލްވީއެވެ.   1. މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 2 ވަނަ ބާބު ކަމުގައިވާ “އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން” މި ބާބުގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް މާއްދާއެއް. 2. މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 79 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) (ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރު)  3. މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 107 ވަނަ މާއްދާ (ރިޔާސަތުގެ ދައުރު) އާއި 108 ވަނަ މާއްދާ (ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިންތިޚާބުކުރާ ގޮތް)
ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ބިލެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކުރުމަށްފަހު، އެ ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާނީ އެ ޤާނޫނު ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅައިފައިވާ ތާރީޚަކުން ފެށިގެންނެވެ.
(ހ) ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ބިލެއް ތަޞްދީޤުކުރާން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ނުފެންނަ ނަމަ، އެ ބިލު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފޮނުވާތާ ފަނަރަދުވަހުގެ ތެރޭގައި ސަބަބު ބަޔާންކޮށް އެކަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަންގާންވާނެއެވެ. ފަނަރަ ދުވަހުގެތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އެކަން ނާންގައިފިނަމަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ ބިލު ތަޞްދީޤުކުރީ ކަމުގައި ބަލާންވާނެއެވެ.  (ށ) ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ބިލެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤު ނުކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އެކަން އަންގައިފިނަމަ އެ ބިލަކަށް ރައްޔިތުންގެ ރުހުން އޮތްތޯ ބެލުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓެއް ނަގާންވާނެއެވެ.  (ނ) މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ނަގާ ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުގައި ވޯޓުދިން މީހުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އެ ބިލަކަށް ލިބިއްޖެނަމަ ފަނަރަ ދުވަހުގެތެރޭގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ ބިލު ތަޞްދީޤުކޮށް ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ބިލަކާމެދު ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުގައި ވޯޓުދިން މީހުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު އެ ބިލަކަށް ނުލިބިއްޖެނަމަ އެ ބިލެއް ބާޠިލްވީއެވެ.
ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ފާސްކުރާ ބިލެއްގައި، އެ ގެންނާންވީ އިޞްލާޙަކާއި އެ އިޞްލާޙަކާ ގުޅިގެން ކުރާންޖެހޭ ކަންތައްތައް ފިޔަވައި އިތުރު އެހެން އެއްވެސް ކަމެއް ހިމަނައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކޮށްފައިވާ ވަގުތެއްގައި، ޤާނޫނުއަސާސީ އަށް އެއްވެސް އިޞްލާޙެއް ގެނެސްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހަދާ އެންމެހައި ޤާނޫނުތައް ހަދާންވާނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ. މި ޤާނޫނުއަސާސީން ލާޒިމްކުރާ އެންމެހައި ކަންކަން ފުރިހަމަ ކުރާންވާނެއެވެ. މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުވާ ގޮތަށް ހަދާ ކޮންމެ ޤާނޫނެއް، ނުވަތަ ޤާނޫނަކުން ބައެއްވިޔަސް ވާނީ ބާޠިލް އެއްޗަކަށެވެ. އަދި އެފަދަ ޤާނޫނެއް، ނުވަތަ ޤާނޫނެއްގެ ބައެއްގެ ބާރެއް ނުހިނގާނެއެވެ. މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފަށް ކުރާ ކޮންމެ ކަމަކީ ބާޠިލް ކަމެކެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު އެ މައްޗަށް ޢަމަލުކުރެވެމުންދާ، މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްނުވާ އެންމެހައި ޤާނޫނުތަކަށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ބަދަލެއް ނުގެންނަހައި ހިނދަކު، ޢަމަލުކުރަމުން ގެންދާންވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފެށުމާއެކު، މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްވުމުގެ ސަބަބުން ޤާނޫނެއް އުވިގެން ދިޔަކަމުގައި ވިޔަސް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެހެންގޮތަކަށް ކަނޑައަޅައިފައި ނުވާހައި ހިނދަކު، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފެށުމުގެ ކުރީން، އެ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ލިބިފައިވާ ޙައްޤެއް ނުވަތަ ފުރިހަމަކުރާންޖެހޭ ޒިންމާއެއް ނުވަތަ ދީފައިވާ އަދަބެއް ބާޠިލެއް ނުވާނެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން ބާރުލިބިގެން ހަދާ ޤަވާޢިދަކީ ޤާނޫނުން ބާރު ލިބިފައިވާ، އަދި ޤާނޫނީ ބާރާއެކު ތަންފީޛުކުރެވޭނޭ އެއްޗެކެވެ. އަދި ރައްޔިތުން އެ މައްޗަށް ޢަމަލުކުރާންޖެހޭ އެންމެހައި ޤަވާޢިދުތަކަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން އެ ޤަވާޢިދުތައް ހެދުމުގެ ބާރު ލިބިގެން ހަދާ ޤަވާޢިދުތަކަކަށް ވާންވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ޢުމުރުތަކާއި، މުއްދަތުތަކާއި، ތާރީޚުތައް ބަލާނީ މީލާދީ ކަލަންޑަރުންނެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ހިމަނައިފައިވާ އެއްވެސް ސުރުޚީއަކީ އަދި އަރިމަތީސުރުޚީއަކީ އަދި ފިހުރިސްތަކީ ޤާނޫނުއަސާސީގެ ބައެއް ނޫނެވެ. ފިހުރިސްތާއި ސުރުޚީތައް ހިމަނައިފައި އެވަނީ ޙަވާލާދިނުމުގެ ފަސޭހައަކަށެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި، ލަފުޒެއް ނުވަތަ ޢިބާރާތެއް ހިމެނިފައިވާގޮތުން، އެހެން ގޮތަކަށް ކަނޑައެޅިގެން ދޭހަނުވާހައި ހިނދަކު:  “ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވުން” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، އެ ވޯޓެއް ނަގާ ވަގުތު، އެ ވޯޓެއް ނަގާ ޖަލްސާގައި ހާޒިރުވެ ތިބި މެންބަރުންގެ ތެރެއިން، ވޯޓުނެގި ކަމަކާ އެއްކޮޅަށް ނުވަތަ ދެ ކޮޅަށް ވޯޓު ދިނުމަށެވެ. ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މީހުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތު ބެލުމުގައި، ވަކި ކޮޅަކަށް ވޯޓު ނުދޭ މެންބަރުންނެއް ނުގުނޭނެއެވެ.  “ރައްޔިތެއް” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 9 ވަނަ މާއްދާގައި ދިވެހި ރައްޔިތެއް ކަމުގައި ބުނެފައިވާ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ.  “ކޯޓު” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ފަނޑިޔާރަކު އިނދެގެން ނުވަތަ ފަނޑިޔާރުންތަކެއް ތިބެގެން ޝަރީޢަތްކުރުމަށް ޤާނޫނުއަސާސީން، ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން، ޤާއިމްކޮށްފައިވާ ކޮންމެ ތަނަކަށެވެ.  “އިޚްތިޞާޞް” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، އެ ފަރާތެއްގެ ބާރުހިނގާ ދާއިރާއަށާއި ކަންކަމަށެވެ.  “އިންތިޚާބު” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުން އިދާރީ ދާއިރާތައް ހިންގުމަށް ހަދާ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޢާންމުކޮށް ރައްޔިތުން ވޯޓުލައިގެން، އެކިއެކި ކައުންސިލްތަކަށް މެންބަރުން ހޮވުމަށް ބާއްވާ އިންތިޚާބުތަކަށާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމަށް މީހުން ހޮވުމަށް ބާއްވާ ޢާންމު އިންތިޚާބުތަކަށާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމުގެ މަޤާމަށް މީހަކު ހޮވުމަށް ބާއްވާ ރިޔާސީ އިންތިޚާބުތަކަށެވެ. އިންތިޚާބުގެ މާނައިގައި މިއިން މަޤާމެއް ހުސްވެގެން ވަކި ގޮނޑިއަކަށް މެންބަރަކު އިންތިޚާބު ކުރުމަށް ބާއްވާ ބައި އިލެކްޝަންތައް ވެސް ހިމެނެއެވެ.  “އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލު” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ކީރިތި ޤުރްއާނާއި، މާތް ރަސޫލާގެ ސުންނަތުގައިވާ ކަންކަމުގެތެރެއިން، އެކަމެއްގެ ޞައްޙަކަމާމެދު ޚިލާފު އުފެދިފައިނުވާ ޝަރުޢީ އުޞޫލުތަކާއި މި ދެއަޞްލުން ދޭހަކޮށްދޭ އުޞޫލުތަކަށެވެ.  “އިސްލާމީ ޝަރީޢަތް” ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ، ކީރިތި ޤުރުއާނާއި، ސުންނަތުގައިވާ ޖިނާއީ، މަދަނީ، އަލްއަޙްވާލުއްޝަޚްޞިއްޔާ އާއި މިނޫންވެސް ކަންތައްތަކާ ގުޅިފައިވާ އަހްލުއްސުއްނަތި ވަލް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިން ބުރަވެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތަށެވެ.  “މީހެއް” ނުވަތަ “ފަރާތް” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ޠަބީޢީ ޝަޚްޞުތަކާއި ޤާނޫނީ ޝަޚްޞުތަކަށެވެ.  “މާލީ އެއްވެސް މަޞްލަޙަތެއް ބޭއްވުން” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، އެކަމަކުން އެމީހެއްގެ މުދާވެރިކަމަށް ނުވަތަ ފައިސާވެރިކަމަށް އިތުރު ތަނަވަސްކަމެއް ހޯދިދާނެ، ނުވަތަ އެ މީހެއްގެ މުދާވެރިކަން ނުވަތަ ފައިސާވެރިކަން ގެއްލުމަކުން ރައްކާތެރިވެވިދާނެ ކަމެއް ކުރުމަށެވެ.  “ފަނޑިޔާރުން” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ސުޕްރީމްކޯޓާއި، ހައިކޯޓާއި، ދަށުކޯޓުތަކުގައި ޝަރީޢަތްކުރުމަށްޓަކައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޢައްޔަންކުރާ މީހުންނަށެވެ.  “ދުސްތޫރީ މައްސަލަ” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ޤާނޫނުއަސާސީގެ މާއްދާއެއް ނުވަތަ މާއްދާއެއްގެ ބައެއްވިޔަސް މާނަކުރާން ޖެހިއްޖެނަމަ އެކަމުގައި ގޮތެއް ކަނޑައެޅުމަށްޓަކައި ބެލޭ މައްސަލަތަކާއި، ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނެއްގެ ބައެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދެއް ނުވަތަ ޤަވާޢިދުން ބައެއް ނުވަތަ ދައުލަތުގެ އިދާރާއަކުން ނެރޭ އަމުރެއް ނުވަތަ އެއިން އިދާރާއެއްގެ މުވައްޒަފަކު ކުރާ ކަމެއް ނުވަތަ ނިންމައިފައިވާ ނިންމުމެއްވިޔަސް ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުވޭތޯ ބަލައި، އެކަމުގައި ގޮތެއް ނިންމާންޖެހިއްޖެ ކޮންމެ މައްސަލައަކަށެވެ.  “ދުޝްމަން” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތަށް ނުވަތަ އިސްތިޤްލާލަށް ގެއްލުންވާފަދަ ޢަމަލެއް ކުރާ ބިދޭސީންނަށެވެ. “ދުޝްމަން” ގެ މާނައިގައި ރައްޔިތުންނެއް ނުހިމެނޭނެއެވެ.  “ޤާނޫނު” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަސްދީޤުކޮށްފައިވާ ޤާނޫނުތަކާއި، އެ ޤާނޫނުތަކުން ބާރުލިބިގެން، އެ ޤާނޫނުތަކުގެ އިމުގެ ތެރޭގައި ހަދާ ޤަވާޢިދުތަކަށެވެ.  “ޤައުމީ ސަލާމަތަށް ނުރައްކާވެދާނެ ފަދަ ކަމެއް ކުރިމަތިވުން” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތަށް ނުވަތަ އިސްތިޤްލާލަށް ނުވަތަ މީހުންގެ ޖިސްމާއި ފުރާނައަށް ނުވަތަ މުދަލަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ކުރިމަތި ވުމަށެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ޓެރަރިސްޓް ޙަމަލާތަކާއި، ހަތިޔާރު ބޭނުންކޮށްގެން ހިންގާ ޢުދުވާނީ ޙަރަކާތްތައް ހިމެނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ރައްޔިތުންނަށް ލިބިދޭ ޤާނޫނީ ޙައްޤުތައް ބޭނުން ކޮށްގެން އެކި ކަންކަމަށް ތާއީދު ކުރުމަށް ނުވަތަ އިންކާރު ކުރުމަށް ޤާނޫނާ ޚިލާފުނުވެ ހިންގާ ޞުލްޙަވެރި ޙަރަކާތްތަކެއް މީގެތެރޭގައި ނުހިމެނެއެވެ.  “ސަރަޙައްދުގެ ރައްކާތެރިކަން” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެހައި މީހުންނާއި ތަންތަނާއި ތަކެތީގެ ރައްކާތެރިކަމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދުގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް ބައެއް ދިވެހި ދައުލަތުގެ ބާރުގެ ދަށުން ނެއްޓިގެން ދިޔަ ނުދިނުމަށެވެ.  “ޓްރައިބިއުނަލް” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ދެފަރާތެއްގެ ދެމެދުގައި ނުވަތަ ގިނަ ފަރާތްތަކެއްގެ މެދުގައި ވަކިކަމަކާ ބެހޭގޮތުން ޚިލާފު އުފެދިފައިވާ ޙާލަތުގައި، އެކަމަކާމެދު ވަކިގޮތެއް ކަނޑައަޅައި ދިނުމަށްއެދި ހުށަހެޅުމުން، އެކަމަކާމެދު ވަކިގޮތެއް ކަނޑައެޅުމުގެ ބާރު ޤާނޫނުން ލިބިފައިވާ، އަދި ކޯޓެއްކަމުގައި ނުހިމެނޭ ކޮންމެ މުއައްސަސާއަކަށެވެ.  “ޓެކްސް” ނުވަތަ “ޓެކުހެއް” ކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، ދެވޭ ޚިދުމަތެއް ނުވަތަ ކޮށްދެވޭ ކަމަކާ ގުޅިގެން، ޤަވާޢިދާ އެއްގޮތްވާގޮތުގެ މަތީން ނަގާ އަގެއް، ފީއެއް ނުވަތަ ކުއްޔެއް ފިޔަވައި، ދައުލަތަށް އާމްދަނީ އެއް ހޯދުމުގެ ބޭނުމުގައި، ފަރުދެއްގެ އަތުން ނުވަތަ ޖަމާޢަތަކުން ނުވަތަ ޤާނޫނީ އެނޫންވެސް ޝަޚްޞަކުން، ސަރުކާރަށް ނެގޭ ކޮންމެ ފައިސާއަކަށެވެ.    (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީ ގައި މުފްރަދުކޮށް ގެނެސްފައިވާ ލަފުޒުތައް އެ ލަފުޒުތަކުގެ ޖަމްޢު މާނައިގައްޔާއި ޖަމްޢުކޮށް ގެނެސްފައިވާ ލަފުޒުތައް އެ ލަފުޒުތަކުގެ މުފްރަދު މާނައިގައި ބޭނުންކުރެވޭނެއެވެ.
މި ބާބުގައި، އެހެންގޮތަކަށް ކަނޑައެޅިގެން ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ:   (ހ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކަށް ޢަމަލުކުރެވޭނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އިންތިޚާބުކޮށް އެމީހުން މަޤާމާ ޙަވާލުވާންދެނެވެ.  (ށ) އިންތިޤާލީ މަރުޙަލާގައި ޢަމަލުކުރެވޭނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެކަމަކަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތަށެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާ ތާރީޚުން ފެށިގެން ތިރީސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި، މި ބާބުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ފަސް މެންބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނެއް ޢައްޔަންކުރާން ވާނެއެވެ.  (ށ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރާން ވާނީ އަންނަނިވި ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.  1. އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރުމަށްޓަކައި، ކޮންމެ ސިޔާސީ ޕާޓީއަކުން އެއް ނަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ. 2. ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުން ހުށަހަޅާ ނަންތަކުގެ ތެރެއިން އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަށް ޢައްޔަންކުރެވޭނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަ ދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ހޮވޭ ފަސް މީހެކެވެ. 3. މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ 2 ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ފަސް ނަން ފާސްނުވެއްޖެނަމަ، އެ މަދުވާ ޢަދަދަކަށް ނަން ހުށަހެޅުމުގެ ފުރުޞަތު ދޭންވާނީ ފާސްނުވި ނަމެއް ނުވަތަ ނަންތަކެއް ހުށަހެޅި ސިޔާސީ ޕާޓީއަށް ނުވަތަ ސިޔާސީ ޕާޓީތަކަށެވެ. 4. މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ 1 ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުން ހުށަހަޅާ މީހުންގެ ނަންތައް ފަސް ނަމަށްވުރެ މަދުވާނަމަ، އެ މަދުވާ ޢަދަދަކަށް ނަން ހުށަހެޅުމުގެ ފުރުޞަތު ސިޔާސީ ޕާޓީތަކަށް އަލުން ދޭންވާނެއެވެ. 5. އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ މެންބަރުން، އެ ކޮމިޝަނުގެ ރައީސަކަށް އެ ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން މީހަކު ޢައްޔަންކުރާންވާނެއެވެ. 6. މި ބާބުގެ ބޭނުމަށްޓަކައި ސިޔާސީ ޕާޓީ ކަމަށް ބުނެފައި އެވަނީ ރަޖިސްޓަރީވެފައިވާ ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުގެ ތެރެއިން އިންތިޚާބު ބާއްވައިގެން ޕާޓީގެ މަޤާމްތަކަށް މީހުން އިންތިޚާބުކޮށްފައިވާ ޕާޓީތަކަށެވެ.
މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމެއް އެއްވެސް ސަބަބަކާހުރެ ހުސްވެއްޖެނަމަ އެ މަޤާމަށް އަލުން މެންބަރަކު ޢައްޔަންކުރުމުގައި ޢަމަލުކުރާންވާނީ މި ބާބުގައި އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރުމަށް ކަނޑައަޅައިފައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.
(ހ) މި ބާބުގެ ދަށުން ޢައްޔަންކުރާ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުންގެ ކިބައިގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 169 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.  (ށ) އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރަކު އެއްވެސް ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ މެންބަރަކަށް ވެގެނެއްނުވާނެއެވެ.
މި ބާބުގެ ދަށުން ޢައްޔަންކުރާ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތަކީ މި ބާބުގެ ދަށުން ބާއްވާ އިންތިޚާބުތަކާ ބެހޭގޮތުން ކުރާންޖެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައްކޮށް، އެ އިންތިޚާބުތައް ބާއްވައި، އެ އިންތިޚާބުތަކުގެ ކަންތައްތައް ހިނގާނުހިނގާގޮތް ބަލައި، އެ އިންތިޚާބުތަކުގެ ނަތީޖާ އިޢުލާންކުރުމާއި، ސިޔާސީޕާޓީތަކާ ގުޅޭގޮތުން ކުރާންޖެހޭ ކަންތައްތައް ކުރުމާއި އަދި އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުން ކުރާންޖެހޭނޭ ކަމަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މިނޫންވެސް އެހެނިހެން ކަންތައްތައް އިންތިޤާލީ މަރުހަލާގައި ކުރާންޖެހޭ މިންވަރަށް ކުރުމެވެ.
މި ބާބުގެ ދަށުން ޢައްޔަންކުރާ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަން ދެމި އޮންނާނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ “ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް” މި ބާބުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އިންތިޚާބުކުރާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އިންތިޚާބުކޮށް، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ “މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަންތަކާއި މަޤާމްތައް” މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަން ޢައްޔަން ކުރާންދެންނެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާ ދުވަހުން ފެށިގެން ތިރީސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި މީހުން ހިމެނޭ ގޮތުގެމަތީން ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން ޤާއިމްކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ.  1. ސުޕްރީމްކޯޓުގައި ހިމެނޭ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން، އެ ކޯޓުން އިންތިޚާބުކުރާ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ފިޔަވައި އެހެން ފަނޑިޔާރަކު. 2. ހައިކޯޓުގައި ހިމެނޭ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން، އެ ކޯޓުން އިންތިޚާބުކުރާ ފަނޑިޔާރަކު. 3. ދަށުކޯޓުތަކުގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން އެ ކޯޓުތަކުން އިންތިޚާބުކުރާ ފަނޑިޔާރަކު. 4. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން އެމަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ މެންބަރަކު. 5. ޢާންމުންގެ ތެރެއިން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ މީހަކު. 6. ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ރައީސް. 7. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކުރާ މީހަކު. 8. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާނޫނީ ވަކީލުކަން ކުރުމުގެ ހުއްދަލިބިފައިވާ ވަކީލުންގެ ތެރެއިން އެބައިމީހުން އިންތިޚާބުކުރާ ޤާނޫނީ ވަކީލަކު.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި އެހެން އޮތްނަމަވެސް، ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގައި ހިމެނޭ ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރު، އެ ކޮމިޝަނަށް ޢައްޔަންކުރާނީ، މި ބާބުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ސުޕްރީމްކޯޓަށް ފަނޑިޔާރުން ޢައްޔަންކޮށް ނިމުމުންނެވެ.  (ނ) މިމާއްދާގެ ދަށުން ޤާއިމުކުރާ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން ދެމިއޮންނާނީ ދެން އިންތިޚާބުކުރެވޭ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިޚާބު ނިމިގެން މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން އެކުލަވައިލެވެންދެނެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތަކާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުން ނިމި އިސްތިއުނާފަށް ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތައް ބެލުމަށްޓަކައި ފަސް ފަނޑިޔާރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ސުޕްރީމްކޯޓެއް މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާ ތާރީޚުން ފެށިގެން ސާޅީސްފަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އުފައްދާންވާނެއެވެ.  (ށ) މި ބާބުގެ ދަށުން ސުޕްރީމްކޯޓު އުފެދި އުއްތަމަފަނޑިޔާރުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރާނޭ މީހަކު މިމާއްދާގެ (ނ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޢައްޔަން ކުރެވެންދެން ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމް ކުރުމުގެ އެންމެ އިސްފަރާތަކަށް ހުންނާނީ ހައިކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން އެ ފަނޑިޔާރުން ކަނޑައަޅާ ފަނޑިޔާރެކެވެ.  (ނ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެކުލަވައިލެވޭ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ ލަފާގެ މަތީން އާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 147 ވަނަ މާއްދާ ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާގޮތަށް އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ޢައްޔަންކުރެވެންދެން އެ މަޤާމްގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރާނީ މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ސުޕްރީމްކޯޓަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން އެ ފަނޑިޔާރުން ކަނޑައަޅާ ފަނޑިޔާރެކެވެ.  (ރ) މިޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް އިލްތިމާސަށް ހުށަހެޅި ނުނިމި ހުރި މައްސަލަތަކަކީ އެހިނދުން ފެށިގެން ސުޕްރީމްކޯޓަށް ހުށަހެޅި އެކޯޓުގައި ހުރި މައްސަލަތަކެއްކަމަށް ބެލެވޭނެއެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުން ނިމޭ މައްސަލަތައް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް އިލްތިމާސް ކުރުމުގެ ފުރުޞަތު އެހިނދުން ފެށިގެން ނިމުމަކަށް އަންނާނެއެވެ.  (ބ) މި ބާބުގެ ދަށުން އުފައްދާ ސުޕްރީމްކޯޓަށް އިސްތިއުނާފު ކުރުމާބެހޭ އުޞޫލުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި ތިރީގައިވާ މައްސަލަތައް އިސްތިއުނާފުކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ދޭންވާނެއެވެ.  1. ހައިކޯޓުން ނިމިފައިވާ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއިން މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާންފަށާ ތާރީޚާއި މި ބާބުގެ ދަށުން ސުޕްރީމްކޯޓު އުފައްދާ ތާރީޚާ ދެމެދު އިސްތިއުނާފު ކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ގެއްލިފައިވާ މައްސަލަތައް. 2. މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާންފަށާ ތާރީޚާއި މި ބާބުގެ ދަށުން ސުޕްރީމްކޯޓު އުފައްދާ ތާރީޚާ ދެމެދު ހައިކޯޓުން ނިންމައިފައިވާ މައްސަލަތައް.
(ހ) މި ބާބުގެ ދަށުން ޤާއިމްކުރާ ސުޕްރީމްކޯޓަށް ފަނޑިޔާރުން ޢައްޔަންކުރާނީ ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔާގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ. މިގޮތުން ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާ މީހުން ކަނޑައަޅާނީ، މި ބާބުގެ ދަށުން އުފައްދާ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މަޝްވަރާގެ މަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ނަންތައް ހުށަހެޅުމަށްފަހު އެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުދިން މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަ ދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން އެ ނަންތައް ފާސްވުމުންނެވެ.  (ށ) މި ބާބުގެ ދަށުން ޢައްޔަންކުރެވޭ ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރުންގެ ކިބައިގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 149 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 145 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންވެގެންވާ ސުޕްރީމްކޯޓު ޤާއިމްކުރެވެންދެން މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން އުފައްދާ ސުޕްރީމްކޯޓު ދެމި އޮންނާނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ތިބި ފަނޑިޔާރުންގެ ތެރެއިން އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ފިޔަވައި އެހެން ފަނޑިޔާރުން މި މާއްދާގެ ދަށުން ގޮތެއް ކަނޑައަޅަންދެން ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމުގައި ދެމިތިބޭނެއެވެ.  (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ތިބި ފަނޑިޔާރުންގެ ކިބައިގައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 149 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާކަން ނުވަތަ ނޫންކަން، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 157 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކުރާ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުން، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާތާ ގިނަވެގެން ދެ އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ.  (ނ) މި މާއްދާގެ (ށ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ބަލާބެލުމުގައި ފަނޑިޔާރެއްގެ މަޤާމުގައި ހުރި މީހެއްގެ ކިބައިގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 149 ވަނަ މާއްދާ ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޝަރުޠެއް ނުވަތަ ޝަރުޠުތަކެއް ފުރިހަމަނުވާކަމަށް ކަނޑައަޅައިފިނަމަ، އެ މީހަކު އެހިނދުން ފެށިގެން ފަނޑިޔާރުކަމުގެ މަޤާމުން ވަކިވާނެއެވެ.  (ރ) މި މާއްދާގެ (ށ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ބަލާބެލުމުގައި، ފަނޑިޔާރެއްގެ މަޤާމުގައި ހުރި މީހެއްގެ ކިބައިގައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 149 ވަނަ މާއްދާ ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާކަމަށް ކަނޑައަޅައިފިނަމަ، އެ މީހަކު މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ފަނޑިޔާރުކަމަށް ޢައްޔަންކުރާންވާނެއެވެ.  (ބ) މި މާއްދާގެ (ނ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން މަޤާމުން ވަކިވާވަކިވުން ފިޔަވައި، ފަނޑިޔާރަކު މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނީ ހަމައެކަނި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 154 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ހިނގަމުން އައި ކޯޓުތައް، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 141 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން އުފައްދާ ކޯޓުތައް އުފައްދާންދެން އެގޮތުގައި ދެމި ހުންނާނެއެވެ.
މި ބާބުގެ ދަށުން ޤާއިމްކުރާ ސުޕްރީމްކޯޓަށާއި، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ހިނގަމުންއައި ކޯޓުތަކަށް ހުށަހެޅި ނުނިމިހުރި މައްސަލަތަކަކީ، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އުފައްދާ ކޯޓުތަކަށް ހުށަހެޅި، އެ ކޯޓުތަކުގައި ހުރި މައްސަލަތަކެއްކަމަށް ބެލެވޭނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާ ތާރީޚުން ފެށިގެން ތިރީސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ޢައްޔަންކުރާން ވާނެއެވެ.   (ށ) މި ބާބުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ޢައްޔަންކޮށް އޭނާ މަޤާމާ ޙަވާލުވާންދެން މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރާނީ ބަންޑާރަނައިބެވެ. މިގޮތުގެމަތީން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަސްއޫލިއްޔަތު ބަންޑާރަނައިބަށް އަދާކުރެވޭނީ ގިނަވެގެން ތިރީސް ދުވަސް ވާންދެންނެވެ.  (ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަޤާމަށް މީހަކު ޢައްޔަންކުރާނީ ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔާގެ ޙައިޘިއްޔަތުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ. މިގޮތުން ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރާ މީހަކު ކަނޑައަޅާނީ، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާ ތާރީޚުން ފެށިގެން ފަނަރަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެ މީހެއްގެ ނަން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި އެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުދިން މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަ ދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން އެ ނަން ފާސްވުމުންނެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާ ތާރީޚުން ފެށިގެން ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނެއް އުފައްދާންވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އިންތިޚާބުކުރާ ފުރަތަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާ ބާއްވާތާ ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނާއި، އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނާއި، ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ޢައްޔަން ކުރާންވާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ޢަމަލުކުރަމުންދާ ޤާނޫނުތަކުގެ ތެރެއިން މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟް ނުވާ ޤާނޫނުތަކަށް ޢަމަލު ކުރެވެމުންދާނެއެވެ.
މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ފުރަތަމަ އިންތިޚާބުކުރެވޭ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިންތިޚާބުކުރެވޭ މީހުން، އެ މީހުންގެ މަޤާމުތަކާ ޙަވާލުވުމުގެ ކުރީން މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އެއްވެސް އިޞްލާޙެއް ގެނެސްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާނީ، މި ޤާނޫނުއަސާސީ ރައްޔިތުންގެ ޚާއްޞަ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކޮށް ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރުމުންނެވެ.  (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފެށުމުން 1998 ޖެނުއަރީ 1 ވަނަ ދުވަހު ޢަމަލުކުރާން ފަށާފައިވާ “ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ” އުވުނީއެވެ.  (ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި އެހެން އޮތްނަމަވެސް، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް އިންތިޚާބުކުރެވެންދެން މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކަށް ޢަމަލުކުރާންވާނީ މި ބާބުގައި ކަނޑައެޅިގެން ބަޔާންކޮށްފައިވާ  ގޮތަށެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހެއް ހޮވުމަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އޮންނަ ފުރަތަމަ އިންތިޚާބު ބާއްވައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެ މަޖިލީހަށް މެންބަރުން އިންތިޚާބުކޮށް އެ މީހުން މެންބަރުކަމާ ޙަވާލުވާންދެން، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާންފަށާއިރު އޮތް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް ދެމިއޮންނާނެއެވެ.  (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީ ތަޞްދީޤުކުރުމަށްފަހު ބާއްވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާގައި އެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން އެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަކާއި ނައިބުރައީސެއް، އެ މަޖިލީހުގެ ސިއްރު ވޯޓަކުން އިންތިޚާބު ކުރާންވާނެއެވެ. މަޖިލީހުގެ ރައީސާއި ނައިބުރައީސް އިންތިޚާބުކުރެވެންދެން އެ ޖަލްސާގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ އެ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެ ތިބި މެންބަރުންގެ ތެރެއިން މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުގައި މެދުނުކެނޑި އެންމެ ގިނަ ދުވަސްވީ މެންބަރެކެވެ. މެންބަރުކަމުގައި މެދުނުކެނޑި އެންމެ ގިނަ ދުވަސްވީ ގިނަ މެންބަރުންތަކެއް ތިބި ނަމަ އެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ޢުމުރުން އެންމެ ދޮށީ މެންބަރެކެވެ.  (ނ) މި ގާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އިންތިޚާބުކުރާ ފުރަތަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާ ބާއްވާ ތާރީޚާއި އިންތިޤާލީ މަރުޙަލާގައި އޮންނަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ގޮނޑިއެއް ހުސްވާ ތާރީޚާ ދެމެދު ހަމަސް ދުވަހުގެ މުއްދަތެއް އޮތްނަމަ އެ ގޮނޑިއަށް އަލުން މެންބަރަކު އިންތިޚާބުކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ކުރާންވާނެއެވެ.  1. މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އިންތިޚާބުތައް، މި ބާބުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ބޭއްވުމަށް މަގުފަހިކޮށްދިނުމުގެ ގޮތުން ކުރާންޖެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ކުރުން. 2. މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްވާ ޤާނޫނުތަކަކީ ކޮބައިތޯ ބަލައި އެ ޤާނޫނުތައް އިޞްލާޙުކުރުމަށް ނުވަތަ އުވައިލުމަށް ކުރާންޖެހޭ ކަންތައްތައް ކުރުން. 3. މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ހަދާންޖެހޭ ޤާނޫނުތައް ހަދައި ފާސްކުރުން. 4. ވެރިކަންހިންގުމުގެ ކަންތައްތަކާއި، ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ކަންތައްތަކާއި، ދުވަހުން ދުވަހަށް ކުރާންޖެހޭ އެނޫންވެސް ކަންތައްތައް ރަނގަޅަށް ހިންގުމަށްޓަކައި ހަދާންޖެހޭ ޤާނޫނުތައް ހެދުން.  (ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް މިހާތަނަށް ހުށަހެޅިފައިވާ މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްނުވާ ބިލުތަކާއި އެހެނިހެން މައްސަލަތަކާގުޅޭ މަސައްކަތްތައް އެ މަޖިލީހުން ކުރިއަށް ގެންދާންވާނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް މެންބަރުން ހޮވުމަށް ބާއްވާ ފުރަތަމަ އިންތިޚާބު 2009 ފެބްރުއަރީ 15 ވަނަ ދުވަހުގެ ކުރީން ބާއްވާންވާނެއެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އިންތިޚާބުކުރެވޭ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން އެ މީހުންގެ މަޤާމްގެ ހުވައިކޮށް އެ މަޤާމްތަކާ ޙަވާލުވުމަށްފަހު، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އިންތިޚާބުކުރާ ފުރަތަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާ 2009 މާރޗް 1 ވަނަ ދުވަހުގެ ކުރީން ބާއްވާންވާނެއެވެ.
(ހ) މި ބާބުގައި ވަކިގޮތަކަށް ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަންތައްތައް ފިޔަވައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާތާ އެންމެ ގިނަވެގެން ދެ އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތަށް މަޤާމްތަކަށް މީހުން އިންތިޚާބުކޮށް ނުވަތަ ޢައްޔަންކޮށް ނިންމައި، އަދި މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މުއައްސަސާތައް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް އުފައްދައި ނުވަތަ ޤާއިމްކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ.  (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެންމެހައި މަޤާމްތަކަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ނުވަތަ މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް މީހުން އިންތިޚާބުކޮށް ނުވަތަ ޢައްޔަންކޮށް ނިމެންދެން މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ޢައްޔަންކޮށްފައިވާ ނުވަތަ އިންތިޚާބުކޮށްފައިވާ މީހުން އެ މީހުންގެ މަޤާމްގައި ދެމިތިބޭނެއެވެ.  (ނ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މުއައްސަސާތައް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ނުވަތަ މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާގޮތަށް އުފެއްދެންދެން މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު އުފައްދާފައިވާ ނުވަތަ ޤާއިމްކޮށްފައިވާ އެފަދަ މުއައްސަސާތައް ދެމިހުންނާނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާތައް ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުން ހިންގުމަށްޓަކައި، މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކާއި ރަށު ކައުންސިލްތަކާއި ސިޓީ ކައުންސިލްތައް އިންތިޚާބުކުރުމަށް ބާއްވާ އިންތިޚާބު 2009 ޖުލައި 1 ވަނަ ދުވަހުގެ ކުރީން ބާއްވައި ނިންމާންވާނެއެވެ.
(ހ) ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތުންނާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނާއި ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރުންނާއި މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަންތަކުންނާއި މުސްތަޤިއްލު މަޤާމްތަކުގައި ތިބި މީހުންނާއި ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާ ތަކުންނާއި ދައުލަތުގެ މަޤާމްތަކާ ޙަވާލުވެ ތިބި މީހުންނާއި އެންމެހައި ރައްޔިތުން މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފެށުމާއެކު މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ އެންމެހައި ކަންތައްތަކަށް ފުރިހަމައަށް ކިޔަމަންވެ ޢަމަލުކުރާންވާނެއެވެ. ޤާނޫނެއް ހެދިފައި ނެތުމަކީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އަސާސީ ހައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމަށް ބުރުލެއް އަރާފަދަ ޢަމަލެއް ހުއްދަ ވާނޭކަމެއް ނޫނެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) އެހެންއޮތް ނަމަވެސް:   1. މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ޢަމަލުކުރަމުންދާ ޤާނޫނުތަކުގައިވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްވާ ކަންކަން ފާހަގަކޮށް، އެ ޤާނޫނުތައް އިޞްލާޙު ކުރެވެންދެން ނުވަތަ އުވައިލެވެންދެން ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތެއް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ. މިގޮތުން މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްވާ ޤާނޫނުތަކާއި ޤާނޫނުތަކުގެ ބައިތަކުގެ ލިސްޓެއް، މި ޤާނޫންއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާތާ ތިރީސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ވެރިކަން ހިންގާފަރާތުން ތައްޔާރުކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާން ވާނެއެވެ. އަދި އެ ޤާނޫނުތައް އިޞްލާޙުކުރާނެ ނުވަތަ އުވައިލާނެ މަރުޙަލާތައް މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާންފަށާތާ ނުވަދިހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ.  2. މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރުމަށްޓަކައި ހަދާންޖެހޭ ޤާނޫނުތައް ހަދައި އެ ޤާނޫނުތަކަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށަންދެން އެކަންކަމާގުޅޭގޮތުން ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތެއް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ. މިގޮތުން މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ހަދާންޖެހޭ ޤާނޫނުތަކުގެ ލިސްޓެއް، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާތާ ތިރީސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ވެރިކަން ހިންގާފަރާތުން ތައްޔާރުކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާން ވާނެއެވެ. އަދި އެ ޤާނޫނުތައް ހަދާ ޢަމަލުކުރާން ފަށާނެ މަރުހަލާތައް މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާތާ ނުވަދިހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާންވާނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އޮންނަ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ އިންތިޚާބު ބާއްވައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށް މީހަކު އިންތިޚާބުކޮށް އެ މީހަކު އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވާންދެން، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމުގައިހުރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އޭނާގެ މަޤާމުގައި ދެމިހުންނާނެއެވެ.   (ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އޮންނަ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ އިންތިޚާބު ބާއްވައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމަށް މީހަކު އިންތިޚާބުކޮށް އެ މީހަކު އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވާންދެން، މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާކަމުގެ މަޤާމުގައި ހުރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކޮށްފައިވާ ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް ދެމިއޮންނާނެއެވެ. އަދި އެ މަޖިލީހަށް ބަދަލުގެނައުމުގެ އިޚުތިޔާރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.   (ނ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އޮންނަ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ އިންތިޚާބަށްފަހު ޢައްޔަންކުރާ ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ހިމެނިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.
(ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ބާއްވާ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ އިންތިޚާބު 2008 އޮކްޓޯބަރ 10 ވަނަ ދުވަހުގެ ކުރީން ބާއްވައި ނިންމާންވާނެއެވެ.  (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީން އިންތިޚާބުކުރެވޭ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ 2008 ނޮވެމްބަރ 11ވަނަ ދުވަހު އޭނާގެ މަޤާމްގެ ހުވައިކޮށް އެ މަޤާމާ ޙަވާލުވާންވާނެއެވެ.
“އަހުރެން .......... (މީހާގެ ނަން) .......... އިސްލާމްދީނަށް ޙުރްމަތްތެރިކޮށް ހިތުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށާއި، ދިވެހި ޤައުމަށް އިޚްލާޞްތެރިވުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާގޮތުގެމަތީން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް، ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރި ކަމާއެކު، އަދާކުރުންމަތީ ދެމިހުރުމަށް މާތްﷲ ގަންދީ ހުވައިކުރަމެވެ.”
“އަހުރެން .......... (މީހާގެ ނަން) .......... އިސްލާމްދީނަށް ޙުރްމަތްތެރިކޮށް ހިތުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށާއި، ދިވެހި ޤައުމަށް އިޚްލާޞްތެރިވުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނައިބުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް، ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރި ކަމާއެކު، އަދާކުރުންމަތީ ދެމިހުރުމަށް މާތްﷲ ގަންދީ ހުވައިކުރަމެވެ.”
“އަހުރެން .......... (މީހާގެ ނަން) .......... އިސްލާމްދީނަށް ޙުރްމަތްތެރިކޮށް ހިތުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށާއި، ދިވެހި ޤައުމަށް އިޚްލާޞްތެރި ވުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަހުރެންނާ ޙަވާލުކުރާ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވަޒީރެއްގެ / ބަންޑާރަނައިބުގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް، ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރިކަމާއެކު، އަދާކުރުންމަތީ ދެމިހުރުމަށް މާތްﷲ ގަންދީ ހުވައިކުރަމެވެ.”
“އަހުރެން .......... (މީހާގެ ނަން) .......... އިސްލާމްދީނަށް ޙުރްމަތްތެރިކޮށް ހިތުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައް ދެމެހެއްޓުމަށާއި، ދިވެހި ޤައުމަށް އިޚްލާޞްތެރިވުމަށާއި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ ގޮތުން އަހުރެން އަދާކުރާންޖެހޭ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރިކަމާއެކު، އަދާކުރުންމަތީ ދެމިހުރުމަށް މާތްﷲ ގަންދީ ހުވައިކުރަމެވެ.”
“އަހުރެން .......... (މީހާގެ ނަން) .......... އިސްލާމްދީނަށް ޙުރްމަތްތެރިކޮށް ހިތުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނު ދަމަހައްޓައި، ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށާއި، އުއްތަމަފަނޑިޔާރުގެ / ފަނޑިޔާރެއްގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން، ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރި ކަމާއެކު، އަދާކުރުންމަތީ ދެމިހުރުމަށް މާތްﷲ ގަންދީ ހުވައިކުރަމެވެ.”
“އަހުރެން .......... (މީހާގެ ނަން) .......... އިސްލާމްދީނަށް ޙުރްމަތްތެރިކޮށް ހިތުމަށާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ރައްކާތެރި ވުމަށާއި، ދިވެހި ޤައުމަށް އިޚްލާޞްތެރިވުމަށާއި، އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ / ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ / އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ / ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ / ހިއުމަން ރައިޓްސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ/ ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ / އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުގެ މެންބަރުކަމުގެ ވާޖިބުތަކާއި މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން، ތެދުވެރިކަމާއި އަމާނާތްތެރި ކަމާއެކު، އަދާކުރުންމަތީ ދެމިހުރުމަށް މާތްﷲ ގަންދީ ހުވައިކުރަމެވެ.”
މާލެ (ވިލިނގިއްޔާއި ހުޅުމާލެ ހިމެނޭގޮތުން) ހއ ތިލަދުންމަތީ އުތުރުބުރި ހދ ތިލަދުންމަތީ ދެކުނުބުރި ށ މިލަދުންމަޑުލު އުތުރުބުރި ނ މިލަދުންމަޑުލު ދެކުނުބުރި ރ މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރި ބ މާޅޮސްމަޑުލު ދެކުނުބުރި ޅ ފާދިއްޕޮޅު ކ މާލެއަތޮޅު އއ އަރިއަތޮޅު އުތުރުބުރި އދ އަރިއަތޮޅު ދެކުނުބުރި ވ ފެލިދެއަތޮޅު މ މުލަކަތޮޅު ފ ނިލަންދެއަތޮޅު އުތުރުބުރި ދ ނިލަންދެއަތޮޅު ދެކުނުބުރި ތ ކޮޅުމަޑުލު ލ ހައްދުންމަތި ގއ ހުވަދުއަތޮޅު އުތުރުބުރި ގދ ހުވަދުއަތޮޅު ދެކުނުބުރި ޏ ފުވައްމުލައް ސ އައްޑުއަތޮޅު
ދިދަ
މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 12 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ފަދައިން ޤައުމީ ދިދަ އެކުލެވިގެންވަނީ ފެހިކުލައިގެ ދިގުއަކައެއްގެ މެދުގައި ހުންނަ ހުދު ހަނދުފަޅިއަކާއި މި ފެހި ދިގު އަކައިގެ ބޭރުން ހުންނަ ރަތްކުލައިގެ ބޯޑަރެއްގެ މައްޗަށެވެ.
ޤައުމީ ދިދައިގެ ފުޅާމިނަކީ އޭގެ ދިގުމިނުގެ 2/3 އެވެ. ރަތްކުލައިގެ ބޯޑަރުގެ ފުޅާމިނަކީ ދިދައިގެ ފުޅާމިނުގެ 1/4 އެވެ. ހަނދުފަޅީގެ އެތެރެއާއި ބޭރުފަރާތުގެ ރޭޑިއަސްއަކީ ފެހިބައިގެ ފުޅާމިނުގެ 1/3 އެވެ. ހަނދުފަޅި ހުންނާނީ ފެހިބައިގެ މެދުގައި ދިގަށް އެއްކޮޅުން އަނެއްކޮޅަށް ރޮނގެއްދަމައި އެ ރޮނގުގެ އެއްކޮޅަކުން 9/16 ން ވާ ނުކުތާއިން ބުރުފަޅިއެއް އަޅައި ހަމައެކޮޅުން ރޮނގުގެ 5/8 ން ވާ ނުކުތާއިން ބުރުފަޅިއެއް އަޅައިގެން ކުރަހައިފައެވެ. މި ދެބުރުފަޅި ގުޅޭއިރު ހުންނާނީ ހަނދުފަޅިއެއްގެ ސިފައިގައެވެ. ދިދަ ހަރުކުރެވިފައި ހުންނާންވާނީ ހަނދުފަޅީގެ ބޭރުކައިރި ދިދަދަނޑިއާވީ ފަރާތަށެވެ.
ފެހިކުލަ- ނައިލޯނު ދިދަފަހާ ފޮތިނަމަ ބްރިޓިޝް އެޑްމިރަލްޓީ ކަލަރކޯޑް ނަންބަރު 1143 T އެވެ. އެހެން ފޮއްޗެއްނަމަ ނަންބަރު T_817_A އެވެ.  ރަތްކުލަ- ނައިލޯނު ދިދަފަހާ ފޮތިނަމަ، ބްރިޓިޝް އެޑްމިރަލްޓީ ކަލަރކޯޑް ނަންބަރު 1144 T އެވެ. އެހެން ފޮއްޗެއްނަމަ ނަންބަރު T_818_A އެވެ.  ހުދުކުލަ- ނައިލޯނު ދިދަފަހާ ފޮތިނަމަ، ބްރިޓިޝް އެޑްމިރަލްޓީ ކަލަރކޯޑް ނަންބަރު 1145 T އެވެ. އެހެން ފޮއްޗެއްނަމަ ނަންބަރު T_819_A އެވެ.
ތައާރަފް: ޤައުމީ ޚިދުމަތުގައި
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަރައްޤީގެ އެކި މަރުޙަލާތަކުގައި 50 އަހަރަށް ވުރެ ދިގު މުއްދަތެއް އަޅުގަނޑު ހޭދަކުރީމެވެ.
ޤައުމީ ޚިދުމަތް ކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ފަށާފައިވަނީ ރަސްމީގޮތުން 1958 ވަނަ އަހަރުގަ އެވެ.
ޙަޤީގަތުގައި، ކޮޅުނބުގައި މޯލްޑިވިއަން ގަވަރންމަންޓް ޓްރޭޑިންގ ސެންޓަރ،އެމް. އެން.ޓީ.ސީ. ގެ އެޕްރެންޓިސް އެއްގެގޮތުގައި އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކުރަން ފަށާފައިވަނީ 1956ގައެވެ.
ރަސްމީގޮތުން އަޅުގަނޑު ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާއިން ވަކިވީ 2008 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
އެއީ ޓްރޭނީއެއްގެ ވަޒީފާއިން ފެށިގެން ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ކޮމަރޝަލް ސެކްރެޓެރީއެއްގެ މަޤާމުން ނާއިބުރައީސެއްގެ މަޤާމަށް ކުރިއެރި ދިގު ކެރިއަރއެއްގެ ނިމުމެވެ.
މި ވޭތުވެދިޔަ ފަންސާހަކަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ދެ ރައީސުންގެ ވެރިކަމުގެ އިރުޝާދުގެ ދަށުން އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ކުރީމެވެ.
1958 އިން 1978 އަށް ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އަދި ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް ނާޞިރާއި، 1978 އިން 2008 އަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމްގެ އަރިހުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ދިވެހި ޤައުމަށް ޚިދުމަތްކުރި އަހަރުތައް ވެގެންދިޔައީ ރާއްޖެއަށް ވަރަށް މުހިންމު ބަދަލުތަކެއް އަންނަމުންދިޔަ އަހަރުތަކަކަށެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރު ވެރިކަން ހިންގެވި ވިހި އަހަރާއި،
ރައީސް މައުމޫނު ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް ވެރިކަން ކުރެއްވި ތިރީސް އަހަރުގެ މުއްދަތާއި،
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިޒަމާނުގެ ފަތުރުވެރިކަން ތަޢާރަފްވެ ތަރައްޤީވުމާއި،
ސެޓެލައިޓް މެދުވެރިކޮށް  މުވާޞަލާތީ ގުޅުން ޤާއިމްކުރެވި ކުރިއަރައި،
ބައިނަލްއަޤްވާމީ އަދި ޤައުމީ ސިޔާސީ ހަލަބޮލިކަން ދިވެހިރާއްޖެ ދެކެމުން، ތަޙައްމަލު ކުރަމުން ދިޔަ އަހަރުތަކަކަށެވެ.
މި އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިނގާފައިވާ ޙާދިސާތައް ލިޔެފައި މިވަނީ، އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ މަޢުލޫމާތާއި ތަޖުރިބާގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށެވެ.
ދެވަނަ އެހެން ފަރާތެއްގެ ނުފޫޒެއް ނުވަތަ ބާރެއް މިކަމުގައި ފޯރާފައެއް ނުވާނެއެވެ.
މިހަނދާންތައް މިމޭރުމުން ލިއުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ބޭނުމަކީ، 
ފާއިތުވި މި އަހަރުތަކަކީ ދިވެހިރާއްޖެ ވަރަށް ހަލުއިކޮށް ތަރައްޤީވަމުން ކުރިއަރަމުން ދިޔަ ދުވަސްވަރަކަށް ވީކަމެވެ.
އޭރުގައި ކަންތައްތައް ހިނގައިދިޔަ ގޮތާއި، އެކަންކަންވީ ކިހިނެތްކަން މިހާރުގެ ޒަމާނީ ޖީލަށް ފަހުމްވެފައެއް ނުވެއެވެ.
ނަމަވެސް އެޒަމާނުގައި ބިނާކުރެވި ފަށައިގަނެވުނު ތަރައްޤީގެ ކަންކަމަކީ މިއަދުގެ ދިވެހިރާއްޖެ މިދެކޭ ތަރައްޤީގެ ބިންގާއެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ޙަޔާތުގެ ބޮޑުބައެއް ވޭތިކުރީ ސަރުކާރުގެ ޚާދިމެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރެއްވި ދެ ރައީސުންނާއި އަޅުގަނޑާއި ދެމެދު އޮތް 50 އަހަރުގެ ގާތް ގުޅުމެއްގެ ސަބަބުން،
ޤައުމުގެ ތަރައްޤީގެ 70 ނުވަތަ 80 އިންސައްތައިގައި އަޅުގަނޑު ވަރަށް ގާތުން ބައިވެރިވެ ޙިއްސާކޮށްފައިވާތީ
މި މައުލޫމާތު ޢާއްމުކޮށް ލިބޭނެގޮތް ހެދުމަކީ އަޅުގަނޑު ގެ ވާޖިބެއްކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެކޭތީއެވެ.
ވޭތުވެދިޔަ 50 އަހަރުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަންތައްތައް ހުރި ގޮތާއި ދިވެހިރާއްޖެ ކުރިއަރާފައިވާ މިންވަރާއި،
އަދި މިޒަމާނުގެ، ތަރައްޤީވެފައިވާ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖެ ކުރިއަރާފައިވާ ގޮތް، 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިހާރުގެ އަދި އަންނާން އޮތް ޖީލުތަކަށް ދޭހަވެ އެނގެންޖެހޭނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ދެކޭތީވެސްމެއެވެ.
ވަރަށް މަދު ފައިސާކޮޅެއްގެ ވަޞީލަތް އަތްމަތީގައި ހުރެގެން 
މިފަދަ ޙައިރާން ކުރުވަނިވި ތަރައްޤީއެއް ހާސިލްކުރުން ވީ އެހާ ފަސޭހަކަމަކަށް ނޫނެވެ.
އެކަންކަން ޙާޞިލް ކުރީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބުރަ މަސައްކަތުންނެވެ.
ބޭރުދަތުރުކުރާ ބޯޓުފަހަރާއި، މަސްވެރިކަމާއި އަދި ފަތުރުވެރިކަން ބިނާކޮށް، ކުރިއަރުވައިގެންނެވެ.
ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި، މި މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ނާކާމިޔާބުތަކަކާ ވެސް ކުރިމަތިލާން ޖެހުނެވެ.
1950 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރެއިން ފެށިގެން ހިނގާފައިވާ ދިވެހި ތާރީޚުގެ ޙާދިސާތަކަށް ފަސްއެނބުރި ބަލާލައި ދިރާސާ ކުރުމަށްފަހު، އިންސާފުކުރާނީ ފަހުގެ ޖީލުތަކުންނެވެ.
އެމީހުންގެ ވެރީންނާއި އަޅުގަނޑުމެން ފަދަ ދައުލަތުގެ ޚާދިމުން، އެކަށީގެންވާ ވަރެއްގެ މަސައްކަތެއް ކޮށްފައިވޭތޯއެވެ.
މިގޮތުން އިންސާފުކުރުމުގައި، އެއިރުގެ ޙާލަތަށް ބަލައިލުމަކީ ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި ވިސްނަންވާނެ ކަމެކެވެ.
މާޒީގެ ދުވަސްވަރުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އޮތީ މިއަދު ފެންނާން މިއޮތް ގޮތަށް ކަމަށް ފަހުގެ ޖީލުތަކުން ޤަބޫލުކުރުމަކީ، އަޅުގަނޑު އެދޭ ނުވަތަ ބޭނުން ގޮތެއް ނޫނެވެ.
އެެއީ އެކަން އޮތީ އެހެންނޫންކަމުންނެވެ. 
މިކަން ހަނދާނުގައި ބަހައްޓައިގެން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަންތައްތައް 1950 އާއި 1960 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ހުރިގޮތް ދައްކައިދޭ ބައެއް ފޮޓޯ މިފޮތުގައި އަޅުގަނޑު ހިމަނާފައިވާނެއެވެ.
އެހެން ޤައުމުތަކުގައި އެތައް ޤަރުނެއްގެ ތެރޭގައި ބަދަލު އަންނަ އައުމާއި ޚިލާފަށް،
 ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަރަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައިވަނީ ބައި ޤަރުނުގެ ތެރޭގައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިފައިވަނީ ރަސްކަމުގެ ކޮއިލުތެރެއިން ވާރުތަވެފައިވާ ޤަދީމީ ފިއުޑަލް ނިޒާމެއް ކަމުގައިވާތީ، ޖެހުނީ ހުރިހާ ކަމެއްގެ ބިންގާ އަޅައިގެން އަލުން ފަށާށެވެ.
1958 ވަނަ އަހަރު ސަރުކާރުގެ ޚިދުމަތް އަޅުގަނޑު ފެށިއިރު،
ދިވެހިރާއްޖެ އާއި ދުނިޔޭގެ އެހެން ޤައުމުތަކާ ދެމެދު ރަނގަޅު މުވާޞަލާތީ ގުޅުމެއް ނެތްކަމާއި، 
ރޭޑިއޯ، ޓީވީ، އަދި ވައިގެ ދަތުރުފަތުރުގެ ނިޒާމެއް ޤާއިމްވެފައި ނެތްކަން އެއީ މިހާރު ޤަބޫލު ކުރަންދަތި ކަންތައްތަކެކެވެ.
ބޭންކެއް ނެތެވެ.
ފަތުރުވެރިންނެއް ނެތެވެ.
ބޭރުފައިސާ ހޯދޭނެ ހަމައެކަނި ވަޞީލަތަކަށް އޮތީ ބޭރު ކަނޑުދަތުރު ކުރާ އުޅަނދުތަކެވެ.
މިކަން އޮންނަނީ ބޭނުންޖެހުނީމާ ވިއްކާލާ ހިކި މަސްކޮޅުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައެވެ.
މިއީ އެދުވަސްވަރުގައި ކަންހުރި ގޮތުގެ ޙަޤީޤަތެވެ.
އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚު ބަަދަލުކޮށްލުމުގައި މެދުވެރިވި ކަންތައްތަކެވެ.
އަޅުގަނޑު ލިޔެފައި މިވަނީ އެ ޙާދިސާތަކާއި އޭރުގެ ޙާލަތުތައް އަޅުގަނޑުގެ ހަދާނުގައި ހުރި މިންވަރަށެވެ.
އަޅުގަނޑު މިފޮތް ލިޔުނީ، އެއިރު ހިނގި ކަންތައްތައް ނުވަތަ ޚުދު އަޅުގަނޑު ކުރި ކަންތައްތައް ކުރީ ކީއްވެގެންކަން ލިޔެ އެއްޗެއް ސާބިތު ކުރާކަށްނޫނެވެ.
އަދި ކީއްތޯއެވެ.
މިފޮތް ލިޔުނީ ހަމަ އެކަނި އެކަންތައްތައް ހިނގިއިރު އެކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑު އުޅުނީތީއެވެ.
ހިނގައިދިޔަ ކަންތައްތަކަށް ފަސްއެނބުރި ބަލައިލާއިރު، ރަނގަޅު ނޫން ކަންތައްތަކެއް ހުރި ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ފެނެއެވެ.
އަދި ބައެއް ފަހަރު ވެރީންގެ ފަރާތުން ފޭލުވެފައި ހުރި ކަންތައްތައް ހުރި ކަންވެސް ފާހަގަކުރެވެ އެވެ.
ނަމަވެސް މިއީ އަޅުގަނޑު، އަޅުގަނޑުގެ ޤައުމަށް ކޮށްދީފައިވާ ޚިދުމަތުގެ ތާރީޚެވެ.
ރައީސް ނާޞިރަކީ، ހޯއްދަވާފައިވާ ކާމިޔާބުތަކާއި ކުރިއެރުންތައް އިޢުލާންކުރެއްވި ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ.
އެހެންކަމުން، އޭނާގެ ދައުރުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބިފައިވާ ކުރިއެރުމާ ބެހޭ މާގިނަ މައުލޫމާތެއް ޢާއްމުވެފައެއް ނުވެއެވެ.
އެއާއި ޚިލާފަށް، ރައީސް މައުމޫނަކީ ޕަބްލިކް ރިލޭޝަންސް ކުރިއަށް ނެރުއްވި ބޭފުޅެކެވެ.
ނަމަވެސް، އެމަނިކުފާނުގެ ރައީސްކަމުގެ 30 އަހަރުގެ ތެރޭގައި ހިނގައިފައިވާ މުހިންމު ޙާދިސާތަކާ ބެހިގެން، ފަރުދާގެ އަނެއް ފަރާތުގައި ހިނގައިފައިވާ ކަންތައްތައް ފާޅުވެފައެއް ނުވެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ސަރުކާރުގެ ޚިދުމަތުން ވަކިވަންދެން، ނާޞިރުގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައި، ދިވެހިރާއްޖެ ހިންގެވި ދުވަސްވަރާ މެދު ވިސްނާ ފިކުރުކޮށްލުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބުނެވެ.
އަދި މި ވެރިކަމުގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ހިނގައިފައިވާ މުހިންމު ކަންތައްތައް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގެ ޞަފްޙާތަކުން އުނިކުރެވިފައި ވާކަން ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
ޙަޤީޤަތަށް ދަންނަވަނީ ނަމަ، ރައީސްކަމުގެ ބުރަ ނާޞިރު އުފުއްލަވާފައި ވަނީ ޚުދު އެމަނިކުފާނު ގިނިކަންޏާއެވެ.
އެދުވަސްވަރު ދިވެހި ސަރުކާރުގައި ފައިސާ ހުރީ ވަރަށް މަދުންނެވެ.
އަދި ތަޢުލީމު ލިބިފައިވާ ހުނަރުވެރި އާބާދީއެއް ވެސް ބިނާކުރެވިފައެއް ނުމެނެތް މެއެވެ.
ނާޞިރުގެ ވެރިކަމުގެ ދައުރުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބެމުންދިޔަ ބޭރުފައިސާގެ 30 އިންސައްތަ ހޭދަކުރައްވާފައި ވަނީ، ތަޢުލީމަށްކަން،
ޚާއްޞަކޮށް ފަޤީރުންނަށް ތަޢުލީމު ފޯރުވައިދެއްވުމަށް ކަން، އެއީ ޢާއްމުކޮށް އެނގިފައިވާ ކަމެއްނޫނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚް ލިޔާއިރު، މިކަންކަން ތާރީޚީ ތަޞްވީރުގައި ހިމަނައިގެން ލިއުމަށް އަޅުގަނޑު ގޮވާލަމެވެ.
އެއްބަހަކުން ވާހަކަދައްކާ،އެއް އަކުރުތަކަކުން ލިޔާ،އެއް ދީނަކަށް ދިރިއުޅޭ ރާއްޖެފަދަ ކުޑަ ޤައުމެއްގައި،ކޮންމެ ދިވެއްސަކަށް ފަޚުރުވެރި ވެވޭނެ ތާރީޚެއް ރަނގަޅަށް ލިޔެވިފައި އޮންނާންވާނެ އެވެ.
ރައީސް ނާޞިރު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކޮށްދެއްވި ކަންތައްތައް ހޯދައި ބެލުމުގައި މިފޮތް ޙިއްޞާކޮށްދޭނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު އުއްމީދުކުރަމެވެ.
އެމަނިކުފާނަކީ ޢަމަލީ ގޮތުން އަމިއްލަ އަތްޕުޅުން ކަންކަން ކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.
ތަޢުލީމީ ނުވަތަ ތިއަރީގެ ލިއުންތެރި ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ.
އެމަނިކުފާނަކީ މީހުންނާ އެކަހެރި ބޭފުޅެއް ކަމުގައި ފެނިދާނެއެވެ.
އެމަނިކުފާނަކީ ރާއްޖޭގެ ޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރެއްވުމުގައި އެހެން ފަރާތްތަކަށް ވަރުގަދަ ބަހުގެ ޙަމަލާތައް ދެއްވުމުގެ ބަދަލުގައި، ޢަމަލީ ގޮތުން އެކަމަށް ވަޤުތު ހޭދަކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މިފޮތް ލިޔެ ނިންމާލެވުމުގެ ކުރިން އެމަނިކުފާނު ދުނިޔެ ދޫކުރެއްވިކަން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކުރަނީ ފުން ހިތާމައާއި އެކުގައެވެ.
އެކަމަކު އަޅުގަނޑުގެ އުސްތާޛެއްގެ ގޮތުން، މަގުދެއްކެވި ތަޖުރިބާކާރެއްގެ ގޮތުން، އަދި އަޅުގަނޑުގެ ވެރިޔާގެ ގޮތުން، އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނަށް ހިފެހެއްޓުމެއްނެތް ތަޢުރީފު ރައްދުކުރަމެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ޙާޞިލު ނުކުރެވޭނޭ ކަމަށް ހީވި ކަންތައްތައް ޙާޞިލު ކުރުމަށް އެމަނިކުފާނު ވެވަޑައިގަތީ އަޅުގަނޑަށް މަގުދައްކަވައިދެއްވި މުރައްބީއަކަށެވެ.
އެއީ ދުނިޔަވީ ކަންތައްތަކެއް ކުރުމުގައި އަޅުގަނޑަށް މަގުދައްކަވައިދެއްވި ރޫޙާނީ ވެރިޔާއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ ވަރަށް ފަޤީރު ރަސްކަމަކުން ފެށިގެން އައިސް، މިއަދު މިފެންނަ ތިޔާގިކަމާއި މަޝްހޫރުކަމާއި ހަމައަށް އައިސްފައި މިއޮތީ، 
އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ޒަޢާމަތުގެ ދަށުގައި ފެށްޓެވި މަސައްކަތްޕުޅުތަކުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުންނެވެ.
ރައީސް މައުމޫނު ޤައުމުގެ ކަންތައްތައް ބިނާކުރެއްވީ ނާޞިރު އެޅުއްވި ބިންގަލުގެ މައްޗަށެވެ.
މައުމޫނުގެ 30 އަހަރުގެ ޒަޢާމަތުގެ ދަށުގައި، ކަންތައްތަކުގައި އަޅުގަނޑު ބައިވެރިވެފައިވާ މިންވަރުވެސް މިފޮތުގައި ލިޔެފައިވާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު މިފޮތް ލިއުނީ ކިބުރުވެރިވެ އަމިއްލަ ނަފްސު މޮޅުކުރާކަށް ނޫނެވެ.
ކަމުގެ ޙަޤީޤަތް ހާމަ ކުރާށެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހިތުގައި ހިނގާ ދިރިހުރި ހަނދާންތައް ލިޔާށެވެ.
އަޅުގަޑުގެ ދިވެހި ޖީލުތަކަށް ވިސްނައިދޭން ބޭނުންވަނީ، ރާއްޖެ ފަޤީރު ނިކަމެތި ފިއުޑަލް ނިޒާމު (ރަސްކަމުގެ ކޮއިލުތެރެއިން ހުރިހާކަމެއް ހިންގަވާ ނިޒާމު) ގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައި ފަށައިގަނެ،
މިފޮތުގައި ބަޔާންކޮށްފައި މިވާ ފަންސާހަކަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ވަރަށް ކުލަގަދަ، ތިޔާގި މިނިވަން ޤައުމަކަށް ވީގޮތެވެ.
މި ފޮތުގައިވާ މުއްދަތަކީ، އެދުވަސްވަރުގައި ހިނގި މައިގަނޑު އިޖްތިމާޢީ އިޤްތިޞާދީ ޙާދިސާތައް ދައްކައިދޭ މުއްދަތެކެވެ.
ނަމަވެސް، ބައެއް ކަންތައްތައް ހިނގާފައިވަނީ އެތައް އަހަރެއްގެ ތެރޭގައެވެ.
އެހެންކަމުން، ވަޤުތުގެ ގޮތުން އެއްކަމެއް އަނެއް ކަމަކާ ފުށުއަރާފައި އޮވެދާނެއެވެ.
މި ވާހަކަ ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށްޓަކައި، ބައެއް އެހެން ދުވަސްވަރުގެ ވާހަކަ ލިޔެފައި ހުންނާނެއެވެ.
ކިތަންމެ ކުޑަގޮތެއްގައި ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުގެ ޤައުމުގެ ތަރައްޤީގައި ބައިވެރިވެ، މަސައްކަތް ކޮށްދެވިފައިވާތީ އަޅުގަނޑު ފަޚުރުވެރިވަމެވެ.
މި ހަނދާންތައް ލިޔުމުގައި އެއްވެސް މިންވަރަކަށް ވަންހަނާކޮށްފައެއް ނުވާނެވެ.
އެއީ ވަންހަނާކުރާނެ އެއްޗެއް ނެތަތީއެވެ.
މިއީ ޤައުމަކަށާއި އެޤައުމުގެ ވެރީންނަށް އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި، ކިޔަމަންތެރިކަމާ އެކު މަސައްކަތް ކުރި މީހެއްގެ ވާހަކައެވެ.
މި ވާހަކަ ހުށަހަޅާފައި މިވަނީ، އެހެން މީހުންނަށް މިއިން އެއްޗެއް ފަހުމްވެ، ދަސްވެ، އަދި ހިތްވަރު ލިބޭނެކަމުގެ އުންމީދުގައެވެ.
ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުތަކުގައި، އަޅުގަނޑުގެ ކެރިއަރގައި ވަރަށް ގިނަ ދިވެހީންނާއި ބިދޭސީންގެ އެއްބާރުލުމާއި، މަގުދެއްކުމާއި އެހީތެރިކަން ފޯރުވައިދީފައި ވެއެވެ.
އެފަރާތްތަކުގެ އެހީތެރިކަން ނުލިބުނު ނަމަ އަޅުގަނޑު ކުރި ކަންތައްތައް ޙާޞިލެއް ނުކުރެވުނީހެވެ.
އެފަރާތްތައް ގިނަކަމުން އެ ނަންތަކެއް ނުލިޔެވޭނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހިތުގެ އެންމެ ފުންމިނުން އެހުރިހާ ފަރާތްތަކަށް ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ.
މި ލޮގްފޮތުގައިވާ ހުރިހާ މައުލޫމާތެއް ފޯރުވައިދީފައި މިވަނީ އަޅުގަނޑެވެ.
އަދި، ލިޔެ، އެޑިޓްކޮށްފައި ވަނީ އަޅުގަނޑުގެ ބެލުމުގެ ދަށުންނެވެ.
ނަމަވެސް ބައެއް ދާއިރާތަކާބެހޭ ވާހަކަތައް ލިޔުމުގައި އަޅުގަނޑުގެ ބައެއް ގާތް އެކުވެރިން، ބައެއް މަޢުލޫމާތާއި ތާރީޚްތައް ދެއްވާފައިވެއެވެ.
މިފޮތްކިޔުމުގެ ޝައުޤްވެރިކަން އިތުރު ކުރުވުމަށްޓަކައި، ބައެއް ފޮޓޯ އިންޓަރނެޓުން ޑައުންލޯޑްކޮށް ހިމަނާފައި ވާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި، މިއީ ސަރުކާރުގެ ވެބްސައިޓްގައި ޢާއްމުކޮށްފައި ހުރި ފޮޓޯއެވެ.
މި ފޮޓޯތައް ނަގާފައިވާ ފަރާތްތަކަކީ ކޮބައިކަމެއް އަޅުގަޑަކަށް ނޭންގެއެވެ.
މި ފޮޓޯތައް ނެގި ފަރާތްތަކަށް ޙައްޤު ތަޢުރީފް އަޅުގަނޑު ރައްދުކުރަމެވެ.
މިފޮތް ލިޔެ ތައްޔާރުކުރުމުގައި އެހީތެރިވެދެއްވި އަޅުގަނޑުގެ ގާތް ރަޙްމަތްތެރީންނަށް މިންނެތް ޝުކުރު ރައްދުކުރަމެވެ.
މިދަންނަވާ ވަފާތެރި ރަޙްމަތްތެރި ބޭފުޅުންގެ ނަންފުޅުތައް ވަރަށް ޚާއްޞަ ޝުކުރަކާއި އެކު ފާހަގަކޮށްލަމެވެ.
އެ ބޭފުޅުންނަކީ އޮނަރަބްލް އިބްރާހީމް ރަޝީދު، ޢަބްދުއްސައްތާރު މޫސާ ދީދީ، އަޙްމަދު އާދަމް، އަލްމަރްޙޫމް ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ (އަޅުގަނޑުގެ ގާތް އެކުވެރިޔާ)،
އަދި އަލްމަރްޙޫމް ޙުސައިން މޫސާ ދީދީ (އެހީތެރިވުމަށް ތައްޔާރު!) އެވެ.
މިއީ، މިފޮތް، އަޅުގަނޑުގެ ޙަޔާތުގެ (މަސައްކަތްތެރިކަމުގެ) ދުވަހު ފޮތް، ލިޔެ ނިންމާލަމުން ދިޔައިރު، އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާނަށް އައި ބައެއް މަދު ނަންފުޅުތަކެވެ.
މިފޮތް ލިޔުމުގައި، މިސްޓަރ ރޮއިސްޓަން އެލިސް ވަރުބަލިކަމެއްނެތި ވެދެއްވި އެހީއަށް ވެސް އަޅުގަނޑު ހިތުގެ އަޑިން ޝުކުރު ރައްދުކުރަމެވެ.
ޢަލީ ޢުމަރު މަނިކު
ސިންގަޕޫރު، 2008
ފުރަތަމަ ބާބު
ކުރީގެ އަހަރުތައް، 1938 އިން 1947 އަށް
28 ޑިސެމްބަރުވީ ބުދަ ދުވަހު އަޅުގަނޑު ދުނިޔެއަށް އުފަންވީ 1938 ވަނަ އަހަރު އެއިރުގައި އޮތް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްކަމުގެ ވެރިރަށް މާލޭގައެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ ކޮލިގޭ ޢުމަރު މަނިކު (1906 އިން 1985 އަށް) އާއި އާމިނަތު ޙުސައިން ކަލޭފާނަށް (1917 އިން 2007 އަށް) އުފަންވި ދޮށީ ފިރިހެން ދަރިފުޅެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕައަކީ ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ.
އަދި އޮޑިފަހަރުގެ ވެރިއެއްވެސް މެއެވެ.
އާމްދަނީ ހޯއްދެވުމަށް ކުރެއްވި މަސައްކަތަކީ ރާއްޖެތެރޭގެ ރަށްރަށުން ގެންނަ ތަކެތި ބައްލަވައިގަނެ އެތަކެތި ވިއްކެވުމެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުގެ ފިރިހެން ކޮއްކޮމެންނާއި އަޅުގަނޑަށް ބައްޕަ ތަކުރާރުކޮށް ދެއްވި ނަސޭހަތުގެ ބަސްކޮޅެކެވެ.
ސިޔާސީ ކަންތަކާއި ނުބެހޭތި!
 ތިމާގެ މައްޗަށް އަމުރު ހިނގާ ވެރިއެއްގެ ގާތުގައި ކަންކުރަންވާ ގޮތް ނުކިޔާތި!
 އޭނާ ކުރުމަށް އަންގަވާ ކަމެއް، ވީ އެންމެ ރަނގަޅަށް ކުރާތި!
މަޖިލީހެއް ހިންގާ ގޮނޑީގައި ނުއިނުމަށްވެސް ބައްޕަ އަޅުގަނޑުގާތު ބުނުއްވިއެވެ.
މިއީ މިއަދާ ހަމައަށްވެސް އަޅުގަނޑު ކިޔަމަންވާ ނަސޭހަތުގެ ބަސްތަކެކެވެ.
ބައްޕަގެ ފަލްސަފާ އަކީ، އަޅުގަނޑުގެ މުޅި ޙަޔާތުގައި ދަތުރުކޮށްފައިވާ ގޮތެވެ.
ޅަފުރައިން ފެށިގެން އަޅުގަނޑަކީ ސަރުކާރުގެ ޚާދިމެކެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރަށް އަޅުގަނޑުގެ ތެދުވެރި، ވަފާތެރިކަމާއި، ވެރީންނަށް އޮތް ކިޔަމަންތެރިކަމަކީ، އަޅުގަނޑު ކުރި ހުރިހާ ކަމެއްގައި އެންމެ އިސްކަން ދިން އަސާސެވެ.
އަޅުގަނޑު ކުރަން ޖެހުނު ކޮންމެ ކަމެއް ކޮށްފައިވާނީ، އަޅުގަނޑުގެ ޒަމީރާ އެއްގޮތަށް، އަޅުގަނޑުގެ ޤާބިލްކަން ހުރި އެންމެ ރަނގަޅަކަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ގާތުން ލަފައަކަށް އައްސަވައިފިނަމަ ލަފާ އަރުވާފައިވާނީ އެކަމަކާ ބެހޭ ފުރިހަމަ ދިރާސާއެއް ކުރުމަށް ފަހުއެވެ.
އަދި އެ ބޭފުޅުންނަށް އަޅުގަނޑު އިޙްތިރާމް ކުރާ، އަދި ކުރި ބޭފުޅުންގެ ނިންމެވުންތައް ވާނީ ހެޔޮހިތުން ޤަބޫލު ކޮށްފައެވެ.
ޤައުމުގެ ތަރައްޤީގެ މައިދާނުގައި އަޅުގަނޑު އަދާކޮށްފައިވާ ދައުރު ފޮރުވިފައި އޮތުމަކީ، އަޅުގަނޑު އެންމެ އެދޭގޮތެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުގެ ވާޖިބެއްކަމުގައި ދެކެނީ، އަޅުގަޑުގެ ދަރީންނާއި، ދަރީންގެ ދަރީންނާއި، ހުރިހާ ދިވެހީންނަށް (މީގެތެރޭގައި އަދި އުފަންނުވާ ކުދިންވެސް ހިމަނާފައި)،
އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތް ދީފައިވާ، މަސްވެރިންނާއި ކުދި ވިޔަފާރިވެރީން އުޅޭ ކުޑަކުޑަ ޤައުމެއް ކަމުގައިވާ ފަޤީރު ދިވެހިރާއްޖެ،
ކުލަގަދަ، ތިޔާގި، އަދި މިނިވަން ޖުމްހޫރިއްޔަތަކަށް ބަދަލުކުރުމުގައި އަޅުގަނޑު އަދާކުރި ދައުރު އަންގައިދިނުމެވެ.
21 ވަނަ ޤަރުނު ކުރިއަށްދާއިރު،20 ވަނަ ޤަރުނުގެ މެދުތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެ ތަޙައްމަލުކުރަމުން ދިޔަ ދަތިތަކާއި ވޭން، ތަކެތީގެ މަދުކަމާއި ފަޤީރުކަން، ބަލިމަޑުކަމާއި ތަންދޮރުނުދަތުން،
އެކަނިވެރިކަމާއި އެކަހެރިކަން، ރޭވުންތަކާއި އިންޤިލާބު، އޮޅުވާލުމާއި، ކެހިވެރިކަން ފަދަ، އެތައް ކަމެއް ހަދާނުން ފުހެވިގެން ހިނގައިދާނެއެވެ.
ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުތަކުގައި، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައިސްފައިވާ ގިނަގުނަ ބަދަލުތަކެއްގެ ސަބަބުން މިއަދުގެ ދުނިޔޭގައި ދިވެހިރާއްޖެއިން މަސްއޫލު ދައުރެއް އަދާކުރަން ޖެހިފައިވެއެވެ.
މިދެންނެވި ބަދަލުތައް ގެނައުމުގައި އަޅުގަނޑު ބައިވެރިވެ ޙިއްޞާކުރެވިފައި ވަނީ ރޭވުމަކުންނޫނެވެ.
ޙާލަތު ނިޔާކުރި ގޮތުންނެވެ.
1938 ވަނަ އަހަރު އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖެއަށް އުފަންވީ ރަސްކަމުގެ ދުނިޔެއަކަށެވެ.
އަދި އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރީ ބާރުގެ ދަށުގައި، އަޅާނުލާ ދޫކޮށްލާފައިވާ، ޙިމާޔަތް ބޭނުންވެފައިވާ ޤައުއުމަކަށެވެ.
އަޅުގަނޑު މިހެން މިދެންނެވީ، އަޅުގަނޑުގެ ޙަޔާތަށް އެރި އޮޅުން ފެށިފައިވަނީ މިހާ ހިސާބުން ކަމަށް ވާތީއެވެ.
މި އޮޅުމާމެދު ފަހުން މީހުން ސުވާލުކުރަމުން ދިޔައެވެ.
އަޅުގަނޑު ދުނިޔެއަށް އުފަންވީ، 1938 ވަނަ އަހަރުގައި ބާވައެވެ؟
ނުވަތަ އަޅުގަނޑުގެ ޕާސްޕޯޓްގައި އޮތްގޮތަށް، 1934 ވަނަ އަހަރުގައި ބާވައެވެ؟
މި ޕާސްޕޯޓަކީ ވަރަށް ޙައިރާން ކުރުވަނިވި ލިޔުމެކެވެ.
އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި އިނގިރޭސި އިސްތިޢުމާރީ ވެރިކަމުގެ ފަހުކޮޅުގެ އަހަރުގެ ޤަދީމީ ހަނދާނެކެވެ.
1947 ވަނަ އަހަރު އިންޑިޔާ، އަދި 1948 ވަނަ އަހަރުގައި ސިލޯނު، އިނގިރޭސީންގެ އަތްދަށުން މިނިވަންކަން ހޯދިއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ޕާސްޕޯޓަކީ އެދުވަސްވަރުގެ އޮޅުންބޮޅުން ރަމްޒުކޮށްދޭ އެއްޗެކެވެ.
އެ ޕާސްޕޯޓް ދޫކޮށްފައިވަނީ، އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ މަހާރާނީގެ ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސިލޯނުގައި ހުންނަ ހައިކޮމިޝަނަރ 28 ޑިސެމްބަރ 1956 ވަނަ އަހަރުގައެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑަކީ އިނގިރޭސި ދައުލަތުގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތެއް ކަމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ.
އެ ޕާސްޕޯރޓް ބޭނުންކުރެވެނީ ކޮމަންވެލްތުގެ ޤައުމުތަކާއި، އެމެރިކާއާއި ޔޫރަޕްގައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އެއިރުގެ އިނގިރޭސި ކޮމަންވެލްތު، މިހާރުގެ ކޮމަންވެލްތު ދައުލަތްތަކުގެ، މެމްބަރެއް ނޫނެވެ.
އިނގިރޭސި ރަސްމީ އަތުލިޔުމުން، އެ ޕާސްޕޯޓްގެ މުއްދަތަކީ އެއް އަހަރު ކަމުގައި ލިޔެފައިވެއެވެ.
ހަމައެއާ އެކު، ރައްޔިތެއް ކަމުގެ އިތުރު ހެއްކާ ނުލައި ޕާސްޕޯޓްގެ މުއްދަތު އިތުރު ނުކުރެވޭނެ ކަމަށްވެސް ލިޔެފައިވެއެވެ.
1957 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހުގެ 18 ވަނަ ދުވަހު އެ ނޯޓުވަނީ ކެންސަލްކޮށްފައެވެ.
އެއީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ސިޓީއެއް ފެނިފައި ކަމަށް އެހެން ނޯޓެއްގައި ލިޔެ އިތުރުކޮށްފައިވާތީއެވެ.
ފެންނަ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑުގެ ރައްޔިތެއްކަމުގެ ޙައިސިއްޔަތާ މެދު ހިތްހަމަޖެހި ޕާސްޕޯޓުގެ މުއްދަތު 28 ޑިސެމްބަރ 1961 އާ ހަމައަށް އިތުރުކުރިއެވެ.
އެއަށްވުރެ އާދަޔާ ޚިލާފުކަމަކީ އެ ތާރީޚުގައި، 1957 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު 28 ވަނަ ދުވަހު، އަޅުގަނޑުގެ އުފަން ތާރީޚަށް އިޞްލާޙެއް ގެނައިކަމެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އުފަން ތާރީޚު އަޅުގަނޑުގެ ޕާސްޕޯޓްގައި ވަނީ 28 ޑިސެމްބަރ 1934 އަށް ބަދަލުކޮށްފައެވެ.
އިނގިރޭސި ދައުލަތުގެ ޚާދިމެއް ގަލަން ހިންގާލުމުން، ހަމަ އެންމެ ދުވަހެއްގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުގެ އުމުރު 19 އަހަރުން 23  އަހަރަށް ބަދަލުވެ، އަޅުގަނޑު ހަތަރު އަހަރު ދޮށިވީއެވެ.
އެއީ މި ބާބު ފެށުނުއިރު އަޅުގަނޑު އިޝާރާތްކޮށްފައިވާ އޮޅުމެވެ.
މިކަން މިހެންވުމަށް ދިމާވީ ކީއްވެގެންކަން ފަހުން އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނެމެވެ.
ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑު 1938ގައި އުފަންވިއިރު، ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ އާދަޔާ ޚިލާފު މަސްއަލަތަކަކީ،އެ ދުވަސްވަރުގެ ތަޞައްވަރަށް މުހިންމު ލިޔުންކޮޅެއް ކަމުން ހިމަނާލާފައި ވާނެއެވެ.
ރަސްމީ ހުރިހާ ލިޔުމެއް ލިޔެފައި ހުންނަނީ، އަތު ލިޔުމުން އަރަބި އަކުރުންނެވެ.
އުފަންވާ ކުދިންގެ ރަސްމީ ރަޖިސްޓްރީއެއް ނޯވެއެވެ.
އެތައް ޤަރުނަކުއްސުރެ ފެށިގެން ރަސްރަސްކަލުން ދޫކުރައްވާފައިވާ އާދަކާދަތައް އޭރުވެސް ދެމިއޮތެވެ.
މީލާދީން 16 ވަނަ ޤަރުނުގައި، މުޙައްމަދު ތަކުރުފާނާއި އޭނާގެ އެކުވެރި ބަޠަލުން 15 އަހަރު ވަންދެން ރާއްޖޭގައި ވެރިކަން ހިންގި ޕޯޗުގީޒުން ދިވެހި ފަސްގަނޑުން ބޭރުކޮށްލެއްވި ފަހުން،
ދިވެހި ރަސްރަސްކަލުން ވަނީ ދިވެހި މިނިވަންކަން ޙިމާޔަތްކުރައްވައި ބަލަހައްޓަވާފައެވެ.
އިންޑިޔާގެ މަލާބާރީންނާއި، ޕޯޗުގީޒުންނާއި، ހޮޅީން ވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތައް ފަތަޙަކުރަން ޢަދަދުކުރެވޭ ވަރަށްވުރެ ގިނަފަހަރު މަސައްކަތް ކޮށްފައެވެ.
ނަމަވެސް އެކަންވަނީ ކާމިޔާބު ނުވެފައެވެ.
19 ވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅުގައި، އިނގިރޭސީން ވަނީ އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ބާރުގަދަކޮށްފައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުތަކުގައި އިނގިރޭސީންގެ އުޅަނދުތައް އޮތުން ވީ ދިވެހިން ކަންބޮޑުވާ ކަމަކަށެވެ.
މިނިވަންކަން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި، ދިވެހި ރަސްރަސްކަލުން ދެކެވަޑައިގަތީ އިނގިރޭސީންނާ އެކުވެރި ގުޅުމެއް ބޭއްވުމަކީ އެންމެ ބުއްދިވެރި ގޮތް ކަމަށެވެ.
މިގޮތުން، 1834 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތައް ސަރވޭކުރުމުގެ ހުއްދަ އިނގިރޭސިންނަށް ދެވުނެވެ.
މިހާރުވެސް ބޭނުންކުރަމުން މިގެންދާ ބްރިޓިޝް އެޑްމިރެލްޓީ ޗާޓުތަކަކީ، އެދުވަސްވަރު ކޮމާންޑަރ އާރ. މޯރސްބީ (ދިވެހިން ކިޔާ ގޮތުގައި މޮރެސްބީ) ތައްޔާރުކުރެއްވި ޗާޓުތަކެކެވެ.
1887 ގައި، މަހާރާނީ ވިކްޓޯރިޔާގެ ފަރާތްޕުޅުން ސިލޯނުގައި ހުންނެވި ގަވަރނަރއާއި ދިވެހި ރަދުން މުޙައްމަދު މުޢީނުއްދީން (ދެވަނަ) އާއި ދެމެދު ސިޓީފުޅުތަކެއް ބަދަލުކުރެވުނެވެ.
މި ސިޓީފުޅުތައް ނިމުމަކަށްއައީ، 1887ގެ އެގްރީމެންޓްގެ ނަމުން ނަންދެވިފައިވާ ރަސްމީ އެއްބަސްވުމާއި ހަމައިންނެވެ.
މިކަމުގެ ބޭނުންފުޅަކަށް ރަދުންނަށްވީ، އެއިރު އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ބާރު ހިންގަމުންދިޔަ އިނގިރޭސީން، ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ބައިތިއްބެވުމެވެ.
މިގޮތުން މިއުފެދުނީ އެހާ ފަސޭހަ ގުޅުމެއް ނޫންކަމުގައި ވީނަމަވެސް، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައިވާ ދައުލަތަކަށް ވިއެވެ.
ނަމަވެސް ރަސްމީގޮތުން އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައިވާ ޤައުމަކަށް ނުވެއެވެ.
މި އެއްބަސްވުމުން ދިވެހި ދައުލަތް އިނގިރޭސީން ޤަބޫލުކުރިއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދާޚިލީ ކަންކަމާ ބެހުމުގެ ބާރެއް އިނގިރޭސީންނަކަށް ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ.
ނަމަވެސް ރާއްޖޭގެ ދާޚިލީ ކަންކަމުގެ ތެރެއަށް އެމީހުން ވަނުމަށް މަސައްކަތްކުރި ކަމަށްވެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އެއްވެސް އިރަކު ސިލޯނުގެ ބިމުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ޤައުމެއް ނޫނެވެ.
1887 ވަނަ އަހަރުގެ އެގްރީމެންޓްގައި، އިނގިރޭސި ރާނީގެ ރެޕްރެޒެންޓެޓިވްގެ ޙައިސިއްޔަތުން ސޮއިކުރައްވާފައި ވަނީ ސިލޯނުގެ ގަވަރނަރ އެވެ.
އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން، ހުރިހާ ކަންތައްތައް ކަނޑައެޅި ލިޔެވިފައި ހުރުމަށް ބާރުއެޅުމާއިވެސް އެކުގައި، 1932 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޤާނޫން އަސާސީ ލިޔެވުނެވެ.
އޭގެ ކުރިން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ހިނގަމުން އައީ ލިޔެވިފައިވާ ޤާނޫން އަސާސީއެއް ނެތިއެވެ.
ތާރީޚީ ލިޔުންތައް ދައްކާގޮތުން ވަރަށް ކުރީ ޒަމާނުއްސުރެ ފެށިގެން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކޮންމެވެސް މިންވަރަކަށް ޑިމޮކްރަސީއެއް އޮތެވެ.
ޓެކްސް ނެގުމާއި، ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރާއި، އާންމު ޚިދުމަތްތައް ފޯރުކުރުމާއި ޢަދްލު އިންޞާފް ހިންގުމުގެ ނިޒާމެއް ޤާއިމްވެފައި އޮތެވެ.
ރަދުންގެ ދައުރަކީ ޤާނޫނީ ގޮތުން އިސްކޮށްފައިވާ ރަސްކަމެއްގައި އެކަން އަދާކުރައްވާނޭ ގޮތަކާ ގާތް ދައުރެކެވެ.
ރަދުންނަށް އެކިކަންކަމުގައި މަޝްވަރާ އަރުވައި އެހީތެރިވުމަށް ތިން މަޖްލިސް އުފައްދާފައި އޮވެއެވެ.
އެއީ ރަސްކަމުގެ އިސް މަޖްލިސް، ރަސްކަމުގެ ދެވަނަ މަޖްލިސް، އަދި ރަސްކަމުގެ ތިންވަނަ މަޖްލިސްއެވެ.
ފުރަތަމަ މަޖްލިސްގައި ހިމެނިވަޑައިގަންނަވަނީ ބޮޑުންނެވެ.
މިބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި ދައުލަތުގެ އިސްވެރީންނާއި، ރަދުންގެ މަންމާފުޅާއި، މައިދާތާފުޅާއި، ދައިތާފުޅާއި، ކޮއްކޯފުޅާއި، ފަހަރި ދައިތާފުޅު ނުވަތަ ފަހަރި ކޮއްކޯފުޅުވެސް ހިމެނިވަޑައިގަންނަވަ އެވެ.
ދެވަނަ މަޖްލިސް އެކުލެވިގެންވަނީ، އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރާއި ހަތަރު އަވަށުގެ އަވަށުވެރީންނާއި، ދިފާޢީ އަދި ޢާއްމު މަސައްކަތްތަކާ ބެހޭ އިދާރާތަކާއި ޙަވާލުވެ ތިއްބެވި ބޭފުޅުންގެ މައްޗަށެވެ.
ތިންވަނަ މަޖްލިސްގައި ތިއްބަވަނީ، ކުރީގައި ދެންނެވި ދެ މަޖްލިސްގެ މެންބަރުންގެ އިތުރަށް، ބަޑީގެ ބޭކަލުންނާއި ހެވިކަމުގެ ބޭކަލުން ފަދަ، އެއަށްވުރެ ދަށު ފަންތީގެ ބޭކަލުންނެވެ.
މަޝްވަރާ މަޖްލިސް އާއި ބޮޑުން ގެންދަވަނީ ރަދުން ކުރައްވާ ހުރިހާ ކަންތައްތައް ބައްލަވަމުންނެވެ.
އެ މަޖްލިސްގެ ފަރާތުން ރަދުންވެސް ޙާޒިރުވެވަޑައިގެން އިންނަވާ މަޖްލިސްގެ ޖަލްސާތަކަށް އާންމުންގެ ޚިޔާލުތައް ހުށަހަޅުއްވާނެއެވެ.
ބޮޑެތި ކަންތައްތައް ނިންމެވުމަށް ބޭނުންވެއްޖެ ހިނދެއްގައި، މަޖްލިސްތަކުގެ އިޒުނައާއެކު ޢާއްމުކޮށް ކަންކުރާގޮތާ ޚިލާފަށް  ކަމެއް ރަދުން ނިންމަވާފާނެއެވެ.
އެފަދަ ކަމެއް ދެން ދިމާވެއްޖެ ނަމަ ކަންތައް ކުރާނެގޮތް މިހާހިސާބުން ކަނޑައެޅުނީއެވެ.
1932ގައި އެކުލަވާލެވުނު އާ ޤާނޫން އަސާސީ ބިނާވެފައިވަނީ، އެތައް ޤަރުނެއްގެ ކުރީއްސުރެ ފެށިގެން، ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ކަންތައް ރާއްޖޭގައި ހިނގަމުން އައި ގޮތާއި އާދަކާދައިގެ މައްޗަށެވެ.
1935 ވަނަ އަހަރު އައްސުލްޠާން ޙަސަން ނޫރައްދީން އިސްކަންދަރު (ދެވަނަ) އަކީ ބާރަހާސް ޖަޒީރާގެ ބިމާއި ކަނޑުގެ ރަދުންކަމާއި އަދި ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ރަދުން ކަމަށް އިސްކުރެވުނެވެ.
1943 ވަނަ އަހަރު އޭނާއަށް ޖެހިވަޑައިގަތީ ރަސްކަމުން ފައިބައިވަޑައިގަންނަވާށެވެ.
މިކަމުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ހިންގާ ޢާއިލާތަކުގެ މެދުގައި ހަމަނުޖެހުންތައް އުފެދުނެވެ.
އަލްމުންތަޚަބް ލިޢަރްޝިއްދައުލަތުލް މަޙަލްދީބިއްޔާ، ސުމުއްވުލްއަމީރު ޢަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރިކިލެގެފާނު (1873-1952) ،
ދިވެހި ދައުލަތުގެރަސްކަމަށް އިންތިޚާބު ކުރެވިފައިވާ ކަމަށް ކޮލިލެވުނީ 1945 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
ކޮލިލުމުގެ ކުރީން 26 އަހަރުދުވަހު އެ ކިލެގެފާނު ހުންނެވީ މާލީ ވަޒީރުކަމާއި ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމުގެ މަޤާމްގައެވެ.
ކޮލިލުމަށް ފަހުވެސް އެ ކިލެގެފާނު ހުންނެވީ މިޞްރުގައެވެ.
ރަސްކަމަށް އިސްވެވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ.
އެ ކިލެގެފާނު އަވަހާރަވީ 1952 ވަނަ އަހަރު ސިލޯނުގައެވެ.
އެ ކިލެގެފާނު އަވަހާރަވުމާ ގުޅިގެން، ޤާނޫން އަސާސީ (6 ވަނަ) އަށް ތަފާތު ބަދަލުތައް ގެނެވުނެވެ.
މިބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކަށް ނަމަވެސް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމެއް 1 ޖެނުއަރީ 1953 ގައި ތަޢާރަފް ކުރެވުނެވެ.
1945އިން 1953 އަށް ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމާއި،
އަލްމުންތަޚަބް ލިއަރްޝިއްދައުލަތުލް މަޙަލްދީބިއްޔާ ކަމުގެ މަޤާމުގައި ހުންނެވި ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު އަވަހާރަވުމާ ގުޅިގެން، 
މަޝްވަރާ މަޖްލިސްގެ ރައީސްކަމުގެ މަޤާމުގައި 21 ފެބްރުއަރީ 1952 އިން ފެށިގެން، ، 1 ޖެނުއަރީ  1953 ވަނަ ދުވަހާ ހަމައަށް ހުންނެވީ،
ދިވެހި ދައުލަތުގެ ރައީސް ކަމަށް އުމުރުފުޅަށް ޢައްޔަންކުރި، އަދި ފުރަތަމަ އަމުރު ވެރިޔާ ކަމުގެ މަޤާމުގެ ނަންފުޅު އެރުވުނު، 
އަތިރީގޭ ސުމުއްވުލް އަމީރު މުޙައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާކިލެގެފާނު (1910 އިން 1954 އަށް) އެވެ.
އެމަނިކުފާނު މަޤްބޫލު ވެވަޑައިގެންފައިވަނީ އަމީން ދީދީ ގެ ނަންފުޅުންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ރައީސްކަމުގެ މަޤާމަށް އިސްކުރެވުނީ އެކިލެގެފާނެވެ.
ޢާއްމުކޮށް ދިވެހީން ދެކެނީ، އެކިލެގެފާނަކީ މި ޒަމާނުގެ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ބައްޕަ ކަމުގައެވެ.
މިފަދައިން ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަކުރެވެނީ، އެ ކިލެގެފާނު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމު އިޞްލާޙު ކުރައްވައި، ދިވެހިބަހާއި އަދަބިއްޔާތު ކުރިއަރުއްވައި، 
އަދި މުޖްތަމަޢުގައި އަންހެނުންނަށް އިސް މަޤާމު ދެއްވުމަށް ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ.
ދެވަނަ ބާބު
ސޯސަން ވިލާ، 1948 އިން 1956 އަށް
އުމުރުން އަށް އަހަރުގެ ކުޑަކުއްޖެއްގެ ގޮތުގައި 1947 ވަނަ އަހަރު،
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ކަނޑުދަތުރުކުރާ އުޅަނދެއް ކަމުގައިވާ ފަތްޙުލް ބާރީ ގައި ،
ސިލޯނުގެ ވެރިރަށް ކޮޅުނބަށް ދިއުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖެއިން ފުރިއިރު، ކުރިން ދެންނެވި ކަންތައްތައް އޮތީ، މުސްތަޤްބަލްގައި ހިނގަންހުރި ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައެވެ.
އެދުވަސްވަރު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްއަކަށް ހުންނެވީ މުޙައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނެވެ.
އެ ކިލެގެފާނަކީ ރާއްޖެތެރެއާއި މާލޭގެ ތަޢުލީމު ކުރިއެރުއްވުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ސަމާލުކަމާއި އިސްކަން ދެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. 
ރާއްޖެތެރޭގެ ކުދިން މަދްރަސާއަށް ދާން ތިބުމަށްޓަކައި މާލޭގައި ބޯޑިންގ އެއް ޤާއިމް ކުރެއްވިއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ޚަރަދުގައި، އިނގިރޭސި ބަހުން ތަޢުލީމު ޙާޞިލު ކުރުމަށްޓަކައި މާލޭގެ މަދްރަސާތަކުން ހޮވާލެވުނު ދަރިވަރުންކޮޅެއް ސިލޯނަށް ފޮނުއްވިއެވެ.
މިއަދު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އިސް މަޤާމުތަކުގައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނަށް ވަނީ މި ޕްރޮގްރާމްގެ ދަށުން މަންފާ ލިބިވަޑައިގެންފައެވެ.
ރައީސް މައުމޫން (1937 އިން -) ވެސް މިބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނުނެވެ.
އަޅުގަނޑުވެސް ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރުމަށް ބައްޕަ ބޭނުންވެލެއްވިއެވެ.
ނަމަވެސް ކޮޅުނބަށް ދާން ހޮވުނު ކުދިންގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑެއް ނުހިމެނުނެވެ.
އެއިރުގެ ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ވަރަށް ފަޤީރު ޤައުމެކެވެ.
ޢާއްމު ދިވެއްސަކަށް ދުވާލަކު އެއް އިރު ކާންލިބެނީ ވެސް މަދު ފަހަރަކުއެވެ.
ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ 1945 ގައި ނިމުނުއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާބާދީ އޮތީ ގާތްގަނޑަކަށް 45,000 އަށް މަދުވެފައެވެ.
ގިނަމީހުންގެ ކެއުން ހުރީ ޞިއްޙީ ގޮތުން ހަށިގަނޑަށް ކާނާ ލިބެންވާ ވަރަށްވުރެ ދެރަކޮށެވެ.
ރާއްޖޭގައި ފެންވަރު ރަނގަޅު ކާބޯތަކެތި ވަރަށް ނުހެއްދެއެވެ.
އެތެރެކުރެވޭ މުދާވަނީ ވަރަށް މަދުވެފައެވެ.
ހަނޑޫ ވަނީ ރޭޝަން ކުރެވިފައެވެ.
ކާޑުގެ އުޞޫލުން ލިބޭގޮތަށް ހަމަޖެހިފައެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ ޅަފުރާގައި ވަރަށް ހިކި ކުއްޖެއްކަން އެއީ މިހާރު އަޅުގަނޑު ދެނެވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅުން ޙައިރާންފުޅު ވެވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމަކަށް ވެދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ ކުޑައިރު ވަރަށް ބަލިވެ އުޅުނު، ވަރަށް ހަށިގަނޑު ނިކަމެތިކޮށް ހުރި ކުއްޖަކަށް ވާތީ، އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕަ އެކަމާ ބެހޭގޮތުން މުޙައްމަދު އަމީނާއި ވާހަކަދެއްކެވިއެވެ.
އެކިލެގެފާނަކީ ބައްޕަ ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދެނެވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅަކަށް ވާތީއެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، މުޙައްމަދު އަމީން ހަމަޖައްސަވައިދެއްވީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އެހީގައި އަޅުގަނޑު ސިލޯނަށް ފޮނުއްވާށެވެ.
ކިޔަވާކަށް ނޫނެވެ.
ބޭސްފަރުވާ ކުރާށެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ ވަރަށް ކުޑަ ކުއްޖަކަށް ވާތީ، ބަލަހައްޓާނެ ފަރާތަކާއި ޙަވާލުކުރެއްވުމަށް ފަހު އަޅުގަނޑު ފޮނުއްވީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އޮފިޝަލުން ތިއްބަވާ ފްރެންކްފަރޓް ޕްލޭސް، 
ބަނބަލަޕިޓިޔާ، ކޮޅުނބު 4 އަށެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ބޭސްކުރުމަށް ތަފާތު އެތައް ޑޮކްޓަރުންގެ ގާތަށް ފޮނުއްވިއެވެ.
ޙާލު ރަނގަޅުވަމުން ދިޔަވަރަކަށް، ތަޢުލީމު ހޯދުމަށް އަޅުގަނޑުގެ ކަރުހިއްކުން ވަނީ އިތުރުވެފައެވެ.
އަޅުގަނޑު ބެލުމާއި ޙަވާލުކުރި މީހާއަށާ، ސަރުކާރުގެ ބޭފުޅުންނަށް މާބޮޑަށް އުނދަގޫފުޅު ކުރެވުނީވެސް ތޯއްޗެކެވެ!
ދެތިންމަހެއް ވޭތުވި ފަހުން އަޅުގަނޑުގެ ޙާލު ރަނގަޅުވެފައި ހުރުމާއި އެކު، ސިލޯނުގައި ކިޔަވަން މަޑުކުރުމަށް ބޭނުންވޭތޯ އަޅުގަނޑު ކުރެން އެއްސެވިއެވެ.
މިއީ ބައްޕަ އަޅުގަނޑަށް އެންމެ އެދިލައްވާ ކަންތައް ކަން އެނގޭތީ، އަދި އުނގެނުމަށް އަޅުގަނޑުގެ އޮތް އެދުމުގެ ބޮޑުކަމުން، އާދޭހޭ ދެންނެވީމެވެ.
1948 ވަނަ އަހަރު ބަނބަލަޕިޓިޔާގައި ހުންނަ ސޭންޓް ޕީޓަރސް ކޮލެޖްގެ ދަރިވަރެއްގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑު އެކޮލެޖަށް ވައްދަވައިފިއެވެ.
ފަށައިގަތީ ކިންޑަރގާރޓަން ގައެވެ.
ސޭންޓް ޕީޓަރސް އަކީ އެއިރުވެސް އަދި މިހާރުވެސް ރޯމަން ކެތަލިކް ސްކޫލެކެވެ.
އެދުވަސްވަރު ކިޔަވައިދެނީ ބިދޭސީ މުދައްރިސުންނެވެ.
ކިޔަވައިދެނީ އިނގިރޭސި ބަހުންނެވެ.
ގާތްގަނޑަކަށް ވިއްސަކަށް ދިވެހި ކުދިން އެދުވަސްވަރު އެ ކޮލެޖްގައި ކިޔަވަންއުޅުނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ނަސީބު ދިމާކުރި ގޮތުން އަޅުގަނޑުވީ ދިވެހި ސަރުކާރުން ކިޔަވައިދެއްވާ ދަރިވަރަކަށެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ކިޔެވުމާއި، ހުރުމާއި، ކެއުމުގެ ޚަރަދު ކުރައްވަނީ ދިވެހި ސަރުކާރުންނެވެ.
އެކަމަށް އަޅުގަނޑު ރާވާފައި ނުވިނަމަވެސް، ދިވެހި ސަރުކާރަށް އަޅުގަނޑު މިވަނީ ޚިދުމަތްކުރުމަށް އިރާދަފުޅުން ހަމަޖެހިފައެވެ.
އެއަހަރު، 1948 ވަނަ އަހަރު، އިނގިރޭސީންގެ އަތްދަށުން ސިލޯނަށް މިނިވަންކަން ލިބިއްޖެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަޤާމު ނުވަތަ ޙައިސިއްޔަތު ވަނީ ނުރުހުމާއި ނަފްރަތު އުފައްދަނިވި ގޮތަކަށް ވެފައެވެ.
1887 ވަނަ އަހަރުގެ އެއްބަސްވުމުގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެވަނީ މިނިވަން ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައެއް ނޫނެވެ.
ސިލޯނުގެ ބަޔަކަށް ނުވާތީ، ސިލޯނަށް މިނިވަންކަން ލިބުނު އިރު ދިވެހިރާއްޖެއަކަށް މިނިވަންކަމެއް ނުލިބެއެވެ.
ޙަޤީޤަތުގައި 1948 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންނާއި ވެރިންގެ ވިސްނުންފުޅުގައި މިނިވަންކަން ހޯއްދެވުމުގެ އެއްވެސް ޚިޔާލެއް އެއިރަކު ނެތެވެ.
ފުރިހަމަ އެކަހެރިކަން މަތީ، މަސްވެރިކަމާއި، ކުދިވިޔާފާރި ކޮށްލުން ފިޔަވައި އެހެންކަމެއް ކުރުމުގެ ފިކުރެއް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނެތެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކަށާއި ކައިރީގައިވާ ޤައުމުތަކަށް ދަތުރުކުރަނީ އޮޑިދޯނިފަހަރު، ބައްތެލީގައްޔާއި ބުންބާ ބަނގަލާ ބޯޓުފަހަރުގައި އެވެ.
ދަތުރުފަތުރު ބިނާވެފައިވަނީ، ވައި ހުރި ގޮތެއްގެ މައްޗަށެވެ.
އިރުއުތުރުން ވައިޖެހޭ މޫސުމުގައި ދިވެހިރާއްޖެއިން ސިލޯނަށް ދާން ތިންދުވަސް ވަރު ވެދާނެއެވެ.
ހަމަ މިދަތުރުކުރުމަށް ހުޅަނގުދެކުނުން ވައިޖެހޭ މޫސުމުގައި، ވިހި ތިރީސް ދުވަސް ވެސް ވެދާނެއެވެ.
އެއީ ވަޔާއި މޫސުމަށް ބިނާކޮށް އުޅަނދު އެކި ގޮތްގޮތަށް ދުއްވަންޖެހޭތީއެވެ.
ރާއްޖޭގައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތީ ޚިދުމަތެއް ޤާއިމް ކުރެވިފައެއް ނެތެވެ.
ބޭރު ދުނިޔެއާއި ގުޅަނީ ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމައިގެ ތަރިކައެއް ކަމުގައިވާ މޯސް ކޯޑް ބޭނުން ކޮށްގެންނެވެ.
މާލޭގައި މަދު ޢަދަދެއްގެ ރޭޑިއޯ ސެޓް ހުއްޓެވެ.
އަދި އެއަށްވުރެ މަދު ޢަދަދެއްގެ އެއްގަމުގައި ދުއްވާ އެއްޗެހި ހުއްޓެވެ.
ދުއްވަން އޮތީ ވެލީގެ މަގުމަގެވެ.
މީހުން ދިރިއުޅެމުން ގެންދިޔައީ، ކުދި ގޯތިގޯތީގައި، އުވަޔާއި ގަލުންނާއި ދަނޑިފަނުން ހަދާފައިވާ ކުދިކުދި ގެތަކުގައެވެ.
ލިބިދެވޭ ތަޢުލީމަކީ އެންމެ އަސާސީ ފެންވަރުގައި ފޯރުވައިދެވޭ އެއްޗެކެވެ.
އިސްލާމް ދީން ކިޔަވައިދެނީ މެދު ކެޑެމުން އަދި މައުލޫމާތު ކުޑަގޮތަކަށެވެ.
ކެއުމަކީ އެކި ވައްތަރަށް ތައްޔާރުކުރާ ކަނޑުމަހެވެ.
ރާއްޖޭން ބޭރުން ގެންނަ ހަނޑޫކޮޅެއް ބައެއް ފަހަރު ލިބިދާނެއެވެ.
1948 ވަނަ އަހަރު ސިލޯނަށް މިނިވަންކަން ލިބުން ލިޔެވިފައިވާ ފަދައިން، މުޅި ރާއްޖެ އަބަދަށް ބަދަލު ކުރައްވާނެ މީހަކަށް އަޅުގަނޑު ތަޢާރަފްވުން ވެސް ވަނީ، އިރާދައިގައި ލިޔެވިފައެވެ.
އަޅުގަނޑު ފޮނުއްވީ ސޯސަންވިލާ އަށެވެ.
އެއީ ދިވެހި ކިޔަވާކުދިން ކޮޅުނބުގައި ބައިތިއްބެވުމަށް ބޯޑިންގއަކަށް ބޭނުން ކުރައްވަން މުޙައްމަދު އަމީން ބައްލަވައިގެންފައިވާ ގެއެކެވެ.
އެތާނގައި އަޅުގަނޑު ބެހެއްޓެވީ، ތަނުގެ އާދަކާދައިގެ މަތީން އިސް ދަރިވަރަކާ އެކު އެއް ކޮޓަރީގައެވެ.
އެ އިސްދަރިވަރަކީ އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ (1926 - 2008).
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމާއި ރައީސްކަން ކުރެއްވި އެބޭފުޅާގެ ހަނދާންތައް، 
އެދުވަސްވަރާއި އަދި ފަހުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދަސްވި ބޭފުޅާ އާއި ދެމެދު، މާބޮޑު ތަފާތެއް ފާހަގަކުރެވިފައެއް ނެތެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރު އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ 2 ސެޕްޓެމްބަރ 1926 ގައެވެ.
އެހެންކަމުން  އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑަށް ވުރެ 12 އަހަރު ދޮށިފުޅެވެ.
ޢުމުރުފުޅުން 20 ގެ އަހަރުތަކުގެ ޒުވާން ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައިވެސް، އޭނާގެ އުޅުއްވުމުގެ ކަންތައްތައް ހުރީ ޤަވާއިދުތަކެއްގެ މަތީންނެވެ.
1948 ވަނަ އަހަރު އަލަށް އައި ދަރިވަރުން، އިސްދަރިވަރުންގެ ކޮޓަރިތަކަށް ބަހާލި ދުވަސް އަދިވެސް އަޅުގަނޑުގެ ހަދާނުގައި އެބަހުއްޓެވެ.
އަޅުގަނޑު ގެންދިޔައީ ނާޞިރުގެ ކޮޓަރިކޮޅަށެވެ.
ވަކި ކުއްޖަކު ވަކި ކޮޓަރިއަކަށް ހަމަޖައްސައިގެން ބެހީއެއް ނޫނެވެ.
އިރުކޮޅެއް ވަންދެން ބަސްފުޅެއް ވިދާޅުނުވެ އަޅުގަނޑާ ދިމާއަށް ކަޅިޖައްސަވާނުލައްވާ ބައްލަވަން ހުންނެވިއެވެ.
އެއަށްފަހު ކޮޓަރީގެ ޤަވާއިދުތައް އަޅުގަނޑަށް ވިދާޅުވެދެއްވިއެވެ.
އެނދު ތަންމަތިއެޅުމަށާއި، އަންނައުނު ރީތިކޮށް ފަތްޖަހާފައި ބެހެއްޓުމަށާއި، ބޫޓު ޕޮލިޝްކުރުމަށާއި ފުރަތަމަ ރަނގަބީލު ޖެހުމާ އެކު ތެދުވަންޖެހޭނެ ކަމަށާއި މިފަދަ އެތައް ކަމެކެވެ.
ނާޞިރާއި މުޢާމަލާތު ކުރުމުގައި އިސްދަރިވަރަކަށް އަދާކުރަންޖެހޭ އިޙްތިރާމް، ނާޞިރަށް އަޅުގަނޑު އަދާކުރަންޖެހުނެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑާ މުޢާމަލާތު ކުރެއްވުން ބެހެއްޓެވި ގޮތުން ދޭހަވީ،މިނޫން އެހެން ގޮތެއް ވުމަށް ވިސްނާވަޑައިގެންފައި ނުވާކަމެވެ.
އިނގިރޭސި ޕަބްލިކް މަދްރަސާތަކުގައި ކަންތައްތައް ހިނގާގޮތާ ޚިލާފަށް، ނާޞިރުގެ އެއްވެސް ކަމެއް ކޮށްދިނުމަކަށް އަޅުގަނޑަކަށް މަޖްބޫރުވެފައެއް ނުވެއެވެ.
ނާޞިރަކީ ގޮތުގައި ހުންނަވާ، ސީދަލަށް ޢަމަލުތައް ހުންނަ ބޭފުޅެކެވެ.
ސޯސަންވިލާގައި ދެ އަހަރު ދުވަހު ނާޞިރާ އެއް ކޮޓަރީގައި އަޅުގަނޑު ހުރީމެވެ.
އެކަމުގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުމެންގެ މެދުގައި ވަރުގަދަ ގުޅުމެއް އޮވެދާނެއެވެ.
ނަމަވެސް މިހެން މިކަން އޮތް ކަމަކަށް އަޅުގަނޑަކަށް އިޙްސާސެއް ނުވެއެވެ.
އޭނާ ގައިކޮޅާވާ ކަމެއް ކޮށްފިނަމަ ތަޢުރީފް ކުރެއްވުމަކީ ނާޞިރުގެ ކިބައިގައިވާ ކަމެއްނޫނެވެ.
ރަނގަޅަށް ކަމެއްކޮށް ނިންމާލުމަކުން ބުރަކަށީގައި ފިރުމައެއް ނުލައްވާނެއެވެ.
ސޯސަންވިލާ އަކީ އަޅުގަނޑުގެ ޙަޔާތުގައި ވަރަށް މުހިންމު ތަނެކެވެ.
އެތާނގައި ހުރި ކޮންމެ ދިވެހި ކުއްޖަކަށްވެސް އެ އިޙްސާސް ކުރެވޭނެއެވެ.
އެތާނގައި ތިބެވޭގޮތް ވުމަކީ ލިބުނު ތަޢުލީމެކެވެ.
އޭގެ ޒާތުގައި އެއީ ޔުނިވަރސިޓީއެކެވެ.
ދިރިއުޅުން ތަރައްޤީކޮށް ކުރިއަށްދިޔުމަށް ޝައުޤުވެރިކަން ހުރި އެތާ ތިބި ކޮންމެ ޒުވާން ދިވެއްސަކަށް އެއީ އެކުދިންގެ ގެއެވެ.
އެތަނާ ޙަވާލުވެ ހުރީ، ސެއިންޓް ޕީޓަރޒް ކޮލެޖްގައި ކިޔަވައިދޭ ސްރީލަންކާ ޓީޗަރެއް ކަމުގައިވާ އެޑްވަރޑް ޑަޔަސްއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ގޭގައި ހަދަންޖެހޭ ފިލާވަޅުތައް ހެދީ ސޯސަން ވިލާގައެވެ.
ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު، ސެއިންޓް ޕީޓަރޒްގެ އެހެން ޓީޗަރެއް ކަމުގައިވާ ޖޯން ރައިޓްގެ އިރުޝާދުގެ ދަށުން ކޮންމެ ދުވަހަކު އިރުއޮއްސި 6:30 އިން 8:00 އަށެވެ.
(މުހައްމަދު އަމީން ކިޔަވާވިދާޅުވެފައި ވަނީ ސެއިންޓް ޖޯސެފް ކޮލެޖުންނެވެ).
ސެއިންޓް ޕީޓަރޒްއަކީ އެ ކޮލެޖަށް ވަންނަން ދަރިވަރުން ތައްޔާރު ކޮށްދޭ ސްކޫލެކެވެ.
އެެހާގިނަ ދިވެހި ކުދިން  އެތަނަށް ފޮނުއްވި ސަބަބަކީ އެއީ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ޤަބޫލު ކުރަނީ މުހައްމަދު އަމީން، ސެއިންޓް ޕީޓަރޒްގެ ރެކްޓަރއަށް އެހީ ދެއްވާފައި ވާނެ ކަމަށެވެ.
އެހާކުރީގައި މުހައްމަދު އަމީން ސޯސަންވިލާ ބައްލަވައިގަތުމުގެ ވިސްނުންފުޅާ މެދު އަޅުގަނޑު ޙައިރާންވިއެވެ.
ސޯސަންވިލާ އަކީ އެއްބުރިއަށް އަޅާފައިހުރި ކޮލޯނިއަލް (އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރީ ވެރިކަމުގައި ޢިމާރާތްކުރާ ވައްތަރުގެ) ގެއެކެވެ.
ދައުލަތުގައި ހުރީ ވަރަށް މަދު ފައިސާކޮޅެކެވެ.
ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބިމެއް ބައްލަވައިގަތް ގަތުމަކީ ބޭނުންތެރި ކަމެއް ކަމަށް ދެކިވަޑައިގަތެވެ.
އެއީ މެލްބަރން އެވެނިއު، ބަނބަލަޕިޓިޔަ، ކޮޅުނބުގައި ހުންނަވާ ދިވެހި ސަފީރުގެ އޮފީސް އަދި ގެކޮޅެވެ.
ފަހުން އެތާ ހުރީ ދިވެހި އެމްބެސީ އެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ ކޮމަންވެލްތުގެ މެންބަރަކަށް ވުމުން، އެތަން ބަދަލުވީ ހައިކޮމިޝަން ގެ ޢިމާރާތަށެވެ.
މުޙައްމަދު އަމީނުގެ އީޖާދުތަކާއި ބަދަލުތައް ހުރިހާ ދިވެހިން ގާތުގައި މަޤްބޫލު ކަންތައްތަކަކަށް ނުވިއެވެ.
މިހެންކަމުން 1953 ވަނަ އަހަރުގެ އޯގަސްޓްމަހު، އެކިލެގެފާނު ދޫނިދޫއަށް އަރުވާލިއެވެ.
ދޫނިދޫގައި ހުންނަވާފައި އެނބުރި މާލެވަޑައިގަތުމަށް އޭނާއަށް ތާއީދުކުރާ ބައިވެރީންނާއި އެކު މަސައްކަތްކުރެއްވިއެވެ.
މިކަންތައް ވީ ނާކާމިޔާބެވެ.
މިކަމާވިދިގެން ހިނގި ހަމަނުޖެހުންތަކުގައި، އެކިލެގެފާނަށް ރައްޔިތުންގެ އަނިޔާ ލިބިވަޑައިގަތެވެ.
އެކިލެގެފާނު އަވަހާރަވީ 1954 ގެ ޖެނުއަރީގައި ހަށިކޮޅަށް ލިބިވަޑައިގަތް އަނިޔާތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ.
އެ ކިލެގެފާނުގެ ހަށިކޮޅު ފަސްދާނުލެވިފައިވަނީ ވިހަމަނާފުށި (މިހާރުގެ ޓުއަރިސްޓް ރިސޯރޓް ކުރުނބާ) ގައެވެ.
ކުރު މުއްދަތެއްގައި ޖުމްހޫރިއްޔަތަކަށް އޮތުމަށް ފަހު،
11 މާރޗް 1954 ގައި އަލުން ރަސްކަމެއް ޤާއިމް ކުރުމުން،
ރަސްކަމަށް އިސްކުރެވުނީ އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ފަރީދުލް އައްވަލް އެވެ.
1953 ވަނަ އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރު މަހުން ފެށިގެން، 1954 ވަނަ އަހަރުގެ މާރޗް މަހާއި ހަމައަށް
ދައުލަތް ހިންގެވުމާ ޙަވާލުވެވަޑައިގަތީ ސުމުއްވުލްއަމީރު އިބްރާހީމް ފާމުލަދޭރިކިލެގެފާނެވެ.
އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ ނުވަތަ އިބްރާހީމް ފާމުލަދޭރިކިލެގެފާނު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ މަޤާމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގަތީ 11 މާރޗް 1956 ގައެވެ.
މުހިންމު ދެ ވުޒާރާކަމުގައިވާ ދާޚިލީ އަދި ދިފާޢީ ވުޒާރާ އާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގަތީ އެކިލެގެފާނުގެ ނާއިބުގެ ގޮތުން އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީއެވެ. 
1954 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހު، އަޅުގަނޑާއިއެކު ސޯސަންވިލާގައި އެއް ކޮޓަރީގައި ހުންނެވި އީބްރާހީމް ނާޞިރު، ވަޒީރުންގެ މަޖްލިސް ގެ މެންބަރަކަށް ޢައްޔަން ކުރެވުނެވެ.
1956 ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫން މަހު، ނާޞިރު އަމަން ޢާއްމުގެ ވަޒީރު ކަމުގައި ހަމަޖެހުނެވެ.
އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީ  އާލާސްކަންފުޅާވެގެން ސިލޯނަށް ވަޑައިގަތުމުން، 
1956 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ މަހު، ނާޞިރު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ ނާއިބު ކަމުގެ މަޤާމަށް އިސްކުރެވުނެވެ.
ވިދިގެން އައި އަހަރު، އުމުރުފުޅުން 31 އަހަރުފުޅުގައި އެމަނިކުފާނު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމުގެ މަޤާމަށް އިސްކުރެވިއްޖެއެވެ.
އަޅުގަނޑު މިހުރިހާ ވާހަކައެއް މިތާނގައި މި ނަކަލު ކުރަނީ، އެތަކެއް ސަބަބަކަށްޓަކައެވެ.
އެއްސަބަކީ އަޅުގަނޑުގެ ކެރިއަރއަށް އެބޭފުޅުންގެ އެނގިވަޑައިގަތުމާއި އެކު ނުވަތަ ނެތި ނަމަވެސް، ކޮންމެވެސް އަސަރެއް ފޯރުފައިވާ ބޭފުޅުންކޮޅެއް ތަޢާރަފް ކުރުމަށްޓަކައެވެ.
އަނެއް ސަބަބަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެއިރު އޮތް ރަސްކަމުގެ ޤަދީމީ ނިޒާމަށް އަލިއަޅުވައި ބަލައިލުމެވެ.
އީކުއޭޓަރ ހުރަސްކޮށް އައްޑު އަތޮޅު ގަމުގައި އިނގިރޭސީން އުފައްދާފައި އޮތް އެއަރބޭސް، ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމަ ނިމުމާއެކު ވަނީ ދޫކޮށްލާފައެވެ.
ގަމުގައި އޮތް ރޮޔަލް އެއަރ ފޯރސް ބޭސް އަނބުރާ ރާއްޖެއަށް ދިނީ 1956 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
ނަތީޖާއަކަށް ވީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް ބާރުތައް ވަރަށް ދުރަށް އަސަރުކުރުވަނިވި ގޮތެއްގައި ބަދަލުވެގެންދިޔުމެވެ.
(ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވުމަށް ފަހު،  1976 ވަނަ އަހަރުގައި ގަން އަނބުރާ ދިވެހި ބިމަށް ލިބުމުގައި އަޅުގަނޑު އަދާކުރި ދައުރެއްވެސް ވާނެވެ.)
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން އިނގިރޭސިންގެ ޙިމާޔަތަށް ވަދާޢުގެ ސަލާމްކުރީ 1965 ވަނަ އަހަރު އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ޒަޢާމަތުގެ ދަށުގައެވެ.
ނަމަވެސް އިނގިރޭސި ވައިގެ ސިފައިންގެ ބޭސް ގަމުގައި ޤާއިމްވެފައި އޮތެވެ.
ޤައުމުގެ އިސް ވެރިޔާގެ މަޤާމް އަދާކުރައްވަމުން ގެންދެވީ، އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ފަރީދު (1901 އިން 1969 އަށް) އެވެ.
1965 ވަނަ އަހަރުގެ 1 އެޕްރީލްގައި ނެގުނު ޢާއްމު ވޯޓެއްގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ދެވަނަ ފަހަރަށް ދިވެހި ރަސްކަން އުވާލެވުނެވެ.
1968 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރ މަހުގެ 11 ވަނަ ދުވަހު، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ޖުމްހޫރިއްޔާއެއް ކަމަށް ހަމަޖެހުނެވެ.
ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމްގައި ހުންނެވީ ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު އެވެ.
1950 ގެ އަހަރުތަކުގެ މެދުތެރޭ އަހަރުތަކުގައި، މުސްތަޤްބަލްގައި ކަންތައް ހިނގާނޭ ގޮތް އެކަކަށްވެސް ތަޞައްވަރު ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕައަކީ މީސްމީހުންނާއި މުޢާމަލާތު ކުރެއްވުމުގެ ރަނގަޅު އަދަބުތައް ދެނެލައްވާ ބޭކަލެވެ.
މަދްރަސީ ދައުރުގައި، އުމުރުން ގާތްގަނޑަކަށް 15 އަހަރުގައި، މާލެއަށް ކުރި ޒިޔާރަތެއްގައި، އަޅުގަނޑު އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ އަރިހަށް ދިޔައީމެވެ.
އެއިރު ނާޞިރު ވަނީ ސިޔާސީ މައިދާނަށް ނިކުމެވަޑައިގެންފައެވެ.
އެކަމަކާ އަޅުގަނޑު ޙައިރާނެއް ނުވަމެވެ.
އެއީ އެމަނިކުފާނަކީ ވެރިކަންކުރަމުން އައިސްފައިވާ ޢާއިލާއެއްގެ ބޭފުޅެކެވެ.
އެމަނިކުފާނަކީ އެދުވަސްވަރު ވަޒީރުންގެ މަޖްލިސްގެ މެންބަރެއް ނޫނެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރާއި ބައްދަލުކޮށްލުމަށް އަޅުގަނޑު ދިޔުމަކީ އަޅުގަނޑު ބައްޕަގެ ޚިޔާލެކެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑު ސޯސަންވިލާގައި ދެ އަހަރެއްހާ ދުވަހު ނާޞިރާ އެއްކޮޓަރީގައި ހުރެފައިވާތީއެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ބެހޭގޮތުން ބައްޕައާއި ވާހަކަދައްކަވާފައި ވާތީ،
އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް އިޙްތިރާމްގެ ޒިޔާރަތެއް ކުރުމަށް ހަމަޖެއްސެވީ ބައްޕައެވެ.
އެ ބައްދަލުވުމަކީ ހަމަ އެކަނި އިޙްތިރާމް ގެ ޒިޔާރަތެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ހަނދާންވާ ގޮތުން އެއީ ވަރަށް ކުޑަ ވަޤުތުކޮޅެއްގެ ބައްދަލުވުމެކެވެ.
1954 ގައި މާލެއަށް އަޅުގަނޑުކުރި ދަތުރުގައި،
މާލެ އައުމަށްފަހު އަޅުގަނޑު ނިންމީ،
މަދްރަސާގެ ދަރިވަރެއްގެ ގޮތުގައި ހުރުމުގެ ބަދަލުގައި، މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ދާއިރާއަށް ނުކުތުމަށެވެ.
އޭރު އަޅުގަނޑު އުޅެނީ ނުވަވަނަ ކްލާހުގައެވެ.
މާލެއާއި ކޮޅުނބާ ދެމެދުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ ގިނަ ކައްޕިތާނުންނާއި ވެރީންނަކީ ބައްޕަ ދެނެލައްވާ މީހުންނެވެ.
ކޮޅުނބުގައި ބަނދަރު ކުރާއިރު، ބައެއްފަހަރު އަޅުގަނޑު އެމީހުންނާ ބައްދަލުކުރަމެވެ.
ބައެއްފަހަރު އަޅުގަނޑު ހޯދަން އެމީހުން ސޯސަންވިލާއަށް އާދެއެވެ.
އެމީހުން ކޮޅުނބުގައި ކުރަން ބޭނުންވާ ބައެއް ކަންތައް،
މިސާލަކަށް ތަންތަން ބަލައިލަން ދިއުމާއި، ކުދިކުދި ތަކެތި ހޯދައިދިނުން ފަދަ ބައެއް ކަންތައް ކޮށްދެމެވެ.
އެމީހުންނަށް އަޅުގަނޑު އެހީވެދޭހިތްވެއެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު އަޅުގަނޑަށް ޕޮކެޓްމަނީ ލިބެއެވެ.
މޯލްޑިވްސް ނެޝަނަލް ޓްރޭޑިންގ ކޯޕަރޭޝަން ގެ ފަރާތުން ރާއްޖެއާ ބެހޭ ކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓެވުމާ ޙަވާލުވެވަޑައިގެން ހުންނެވި ޝަމްސުއްދީން ޙިލްމީ ވެސް ހުންނެވީ ސޯސަންވިލާގައެވެ.
ބައެއް ހޮނިހިރު ދުވަހު އަޅުގަނޑާއި ބައެއް އެހެން ދަރިވަރުން އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ސޯސަންވިލާއިން ފޯޓަށް (ކޮޅުނބުގެ މެދުތެރެއަށް) ކާރުގައި ދަމެވެ.
ބާޒާރުކޮށްލުމަށާއި ޓައުނުގައި މަޖާކޮށްލުމަށެވެ.
އެއަށްފަހު ބިރިޔާނީ ކާލުމަށް ޕިލާވޫސްއަށް ޖައްސާލަމެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ މައިއޮފީހުގައި މަސައްކަތް ކުރާތަން އަޅުގަނޑު ބަލަމެވެ.
މިއީ ބަލަން އަޅުގަނޑު ވަރަށް ޝައުޤު ވެރި ވާ ތަނެކެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް، ދިވެހި ސަރުކާރަށް ބަދަލުތަކެއް އައިސް، އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމާއި، އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ ނާއިބު ކަމުގެ މަޤާމާ،
ޙަވާލު ވެވަޑައިގަތުމާ ގުޅިގެން، ކުރެވިދާނެ ކަންތައްތައް ތަޞައްވަރު ކުރެވުމުންނެވެ.
ބޯޓުފަހަރުގެ ކައްޕިތާނުންނަށް އެހީތެރިވެދިނުމަށް ލެވުނު ހިތްވަރުގެ ސަބަބުން ލިބުނު މިނިވަންކަމާ ގުޅިގެން،
އަޅުގަނޑުވެސް ވިޔަފާރިކުރުމުގެ ދާއިރާއަށް ވަނުމުގެ އިޙްސާސް ކުރެވެން ފަށައިފިއެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕަވެސް ކުރައްވާ މަސައްކަތެވެ.
މިއީ މުޙައްމަދު އަމީން ވަކިކުރިތާ އަހަރެއްހާ ދުވަސް ފަހުން ހިނގި ކަންތައްތަކެވެ.
ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވި އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީ އާއި އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ އަކީ އަޅުގަނޑު ދަންނަ ދެ ބޭފުޅުންނެވެ.
އެއީ ކޮޅުނބުގައި ތިއްބެވިއިރު، ސޯސަންވިލާއަށް ވަޑައިގަންނަވާ ދެ ބޭފުޅުންނެވެ.
ސޯސަންވިލާއަކީ ކޮޅުނބުގައި ތިބޭ ދިވެހީން ބައްދަލުކޮށް ރާއްޖޭގައި ހިނގާ ޙާދިސާތަކާ މެދު ވާހަކަދައްކައި، މުސްތަޤްބަލާ މެދު ރާވާހަދަން އެއްވާތަނެވެ. 
ސޯސަންވިލާއަކީ ކަންތައްތަކަށް ވަރަށް ޝައުގުވެރި ކުރުވަނިވި،
އަދި އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި ވަރަށް އުފާވެރި ހަނދާންތަކަކާއި ގުޅިފައިވާ ތަނެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ހިމެނިފައިވާނީ އަޅުގަނޑުގެ އުމުރުފުރައިގެ ވަރަށް ހިތްވަރުގަދަ ކުދިންގެ ތެރޭގައެވެ.
(އެއިރު އަޅުގަނޑުގެ ޢުމުރަކީ އެންމެ 15 އަހަރެވެ).
އެއީ އެ އުމުރުގައި ކިޔެވުން ހުއްޓާލައި، މަސައްކަތްކުރުމުގެ މައިދާނަށް ނުކުތުމަށް ނިންމީތީއެވެ.
އެދުވަސްވަރު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ސަފީރަކަށް ކޮޅުނބުގައި ހުންނެވީ،
 ކުރިން ސޯސަންވިލާގައި ހުންނެވި މުޙައްމަދު ޒަކީއެވެ.
އެއިރުވެސް މުޙައްމަދު ޒަކީ ސޯސަންވިލާއަށް ކުޅިވަރު ކުޅުއްވަން ވަޑައިގެން އުޅުއްވައެވެ.
އަޅުގަނޑު ކިޔެވުން ހުއްޓާލުމަށް ފަހު، މަސައްކަތްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ވާހަކަ ޒަކީ އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވީ،
އެމަނިކުފާނުގެ ބޮޑުބޭބެ ކަމުގައިވާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީގެ އަރިހަށް ގެންދަވާނެ ކަމަށެވެ.  
އީބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީ އެއިރު ހުންނެވީ، ނަރސިންގ ހޯމް އެއްގައި ބޭސްފަރުވާ ކުރައްވާށެވެ. 
ޒަކީ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން، އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް ގެންދެވިއެވެ.
ކިޔެވުން ހުއްޓާލާފައި މަސައްކަތަށް ތަމްރީންވާން ބޭނުންވާ ވާހަކަ އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ.
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ، އަޅުގަނޑުގެ އެދުމަށް އާނ ނުވަތަ ނޫން ބަސްފުޅު އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕަކުރެން އައްސަވާފައި މެނުވީ ވިދާޅުނުވާނެ ކަމަށެވެ.
އެމަނިކުފާނު ވަރަށް ރަނގަޅަށް އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕަ ދެނެވަޑައިގަންނަވައެވެ.
ބައްޕައަށް ސިޓީއެއް ފޮނުއްވާނެ ކަމަށާއި،
ޖަވާބެއް ލިބުމަށް ހަތަރުފަސް ހަފްތާވަރު ވެދާނެކަމަށް ވެސް އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
ތިން ހަފްތާފަހުން، ޒަކީ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ބައްޕަގެ ޖަވާބެއް ލިބިވަޑައިގެންފި ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
އެހެންވެ، އަނެއްކާވުސް އިބްރާހިމް މުޙައްމަދު ދީދީގެ އަރިހަށް އަޅުގަނޑު ގެންދެވިއެވެ.
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ، ބައްޕަގެ ޖަވާބުގައި ވަނީ އަޅުގަނޑު ކިޔަވަން ބޭނުން ނުވާކަމަށް ވާނަމަ،
އެކަމާ ދޭތެރޭ ބައްޕައަށް ކުރެއްވޭނެ ކަމެއް ނެތްކަމަށެވެ.
ބައްޕަގެ ދެކޮޅު ހެއްދެވުމެއްނެތެވެ.
އިބްރާހިމް ދީދީ އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕައަށް ވަރަށް އިޙްތިރާމް ކުރައްވައެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު ކުރަން ބޭނުންވަނީ ކޮން ކަމެއްތޯ އެއްސެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ ބައްޕަ ފަދައިން ވިޔަފާރިކުރަން އަޅުގަނޑު ބޭނުން ކަމަށެވެ.
ހިނިތުންވެވަޑައިގެންފައި އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ އެހެންކަމަށް ވަންޏާ ތަމްރީން ކުރަން ފޮނުވާނީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އަށެވެ.
އަދި އެކަން ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވުމަށް ޒަކީ އަރިހުގައި ވިދާޅުވިއެވެ.
މާޒީއަށް ވިސްނާލާއިރު، އަޅުގަނޑު ޙައިރާންވާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
ކޮޅުނބުގައި އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުކުރި ބައްޕަގެ ރައްޓެހި ވިޔަފާރިވެރިންނާއި ބޯޓުފަހަރުގެ ވެރިންގެ ފަރާތުން ބައްޕައަށް އޮންނާނީ އަޅުގަނޑާ ބެހޭގޮތުން ރިޕޯރޓް ލިބިލައްވާފައެވެ.
ވިޔަފާރިކުރުމަށް އަޅުގަނޑުގެ ޝައުގުވެރިކަން ހުރި މިންވަރާއި،
ބައްޕަގެ ރައްޓެހިންނަށް އެހީވާވަރު ބައްޕައަށް އޮންނާނީ އެމީހުންގެ ފަރާތުން އިވިލައްވާފައެވެ.
ބައްޕަ ހުންނެވީ، އަޅުގަނޑު ޙާޞިލުކުރަން ބޭނުންވާ އަމާޒާއި ހަމައަށް ދިއުމުގެ މަގުފަހި ކޮށްދެއްވައި އެކަމަށް އެހީތެރިވެދެއްވޭނެ މަޤާމެއްގައެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އުމުރުން އެހާތަނަށް 16 އަހަރުފުރި، އަދި ނުވަ ވަނަ ކްލާހުގައި އުޅެފައިވަނީ ހަމަ އެކަނި ތިން މަސްދުވަހު ކަމަށްވީ ނަމަވެސް،
1955 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅުގައި، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އަށް ތަމްރީންކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ފޮނުވުމަށް ނިންމުނެވެ.
ފުރަތަމަ ދިމާވި މަސްއަލައަކީ، އަޅުގަނޑުގެ އަތުގައި އެއްވެސް ލިޔެކިޔުމެއް ނެތްކަމެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮންނަނީ މައިންބަފައިންގެ އަތުގައި ގެންގުޅޭ، ޢަރަބިބަހުން އޮންނަ އުފަންދުވަހުގެ ރެކޯރޑެކެވެ.
އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ކުރުމަށާއި ޕާސްޕޯރޓް ހެއްދުމަށްޓަކައި، އަޅުގަނޑުގެ އުފަންދުވަސް އެނގޭނެ ރަސްމީ ލިޔުމެއް ބޭނުންވެއެވެ.
އެލިޔުން ލިބޭވަރުވީ އެއް އަހަރު ފަހުން، 1956  ވަނަ  އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ މަހުގައެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އުފަން ތާރީޚަށްވާ 1938 ވަނަ އަހަރުގެ ބަދަލުގައި،  1934 ވަނަ އަހަރު ކަމުގައި ލިޔެވުނީ އޮޅުމަކުން ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ.
ނުވަތަ މަސައްކަތް ކުރަންވާ އުމުރަށްވުރެ އަޅުގަނޑު ހަގުކަމުން، ޤަޞްދުގައި އަޅުގަނޑުގެ އުމުރު އޮޅުވާލަން ކަމަށްވެސް ވެދާނެއެވެ.
މިއިން އެއްވެސް ކަމަކާ އެދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑު ފިކުރެއް ނުކުރަމެވެ. 
މަސައްކަތްކުރުމުގެ ޙަޔާތް ފެށޭތީ އަޅުގަނޑު ހުރީ އުފަލުންނެވެ. 
ތިންވަނަ ބާބު
ކަންކުރަންވާ ގޮތް ދަސްކުރުން، 1956
ކޮޅުނބުތެރެއަށް މިއަދު ދޫކޮށްލެވޭ ފިރިހެންކުއްޖަކު،
އިސްކޮޅު ނުކައިގެން އުޅުމުގެ ނުރައްކާ، 1956 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރިއަށްވުރެ އަދި މާ ބޮޑުވާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ގެއާއި، ބައްޕައާއި ދުރުގައި ހުރިކަމުގައި ވިއަސް،
ބައްޕަގެ ނުފޫޒް ހުރިހާ ދިމާއަކުން އަޅުގަނޑަށް ފޯރައެވެ. 
އަޅުގަނޑާ ގުޅާނެ ފޯނު ނެތް ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް،
ބައްޕައަށް އަޅުގަނޑާ ބެހޭ ހުރިހާ ޚަބަރެއް ލިބިލައްވާނެކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ.
އެ ޖަމާއަތަކީ ވަރަށް ގާތްކޮށްއުޅޭ ޖަމާއަތެކެވެ. 
ކަމެއް ޖެހިއްޖެ ހިނދެއްގައި އެކަކު އަނެކަކަށް އެހީތެރިވެދޭ ބައެކެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ޢުމުރުގެ ޅަކަމާއި ތަޖުރިބާ މަދުކަމާއިވެސް އެކު، އަސާސީ ފެންވަރެއްގެ ތަޢުލީމަކާއެކު،
އެހާ ޅައުމުރުގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށް ނުކުތުމަށް ނިންމި ނިންމުމުގެ ބޮޑުކަމާމެދު ރަނގަޅަށް ވިސްނާލާކަށް ނޭނގެއެވެ.
މަތީ ފެންވަރުގެ ޑިގްރީއަށް ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރުމުގެ ފައިދާ ލިބިފައވާ މިއަދުގެ ޒުވާނުންނަށް،
ފޮތުން ހުރިހާ ތިއަރީ ދަސްކޮށްފައިވާ އިރު،
ޢަމަލީ ގޮތުން ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ތަޖްރިބާ ނެތުމުން،ކުރިއެރުމަށް ޙަޤީޤަތުގައި ހުރަސްތަކެއް ދިމާވެއެވެ.
ބައްޕަ ފަޚްރުވެރި ކުރުވަން ބޭނުންނަމަ،
ވަރަށް އަވަހަށް ކަންތައްތައް ދަސްކުރަންޖެހޭނެ ކަން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ.
ބައްޕަ ހުންނަވާނީ އަޅުގަނޑު އެހާ އަވަހަށް ތަޢުލީމު އުނގެނުން ހުއްޓާލުމާ ދޭތެރޭ ޝައްކުތަކެއްގެ މަތީގައި ކަމަށް ވާނެތީ،
ބައްޕަ ހިތްހަމަޖެހިނުލައްވާ، ދެރަވެނުލައްވާ ގޮތަކަށް ކަންތައްތައް ކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ބޭނުންވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގައި ތަމްރީންދިނުމަށް ނަގާފައިވަނީ އަޅުގަނޑުގައި ދަސްކުރުމަށް ހުރި ޝައުޤުވެރިކަން ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ކަމެއްގެ އެހީއެއް އަޅުގަނޑަށް ނެތިއެވެ.
އެއިރު އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަލާމަތީ ވަލެވެ.
އެއީ 1967 ގައި މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓަޑް (އެމް. އެސް. އެލް.) އާއި އެކުވުމުގެ ކުރިން،
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޭރުގެ ކަނޑުދަތުރުފަތުރާއި ވިޔަފާރީގެ ބޭނުންތައް ފުއްދައިދިން ތަނެވެ.
މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ކޮމްޕެނީގެ ފެށުން ގުޅިފައިވަނީ،
އަލްމުންތަޚަބް ލިޢަރުޝިއްދައުލަތުލް މަޙަލްދީބިއްޔާ އަބްދުލް މަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނުގެ ދުވަސްވަރު،
1948 ވަނަ އަހަރަށް ވުރެ ކުރިންނެވެ.
މި ކުންފުންޏަކީ އަޅުގަނޑާ ވަރަށް ގާތުން ގުޅިފައިވާ ކުންފުންޏެކެވެ.
މިޞްރުގައި ދިރިއުޅުއްވަމުން ގެންދެވި ދިވެހި ތަޚުތަށް އިންތިޚާބު ކުރެވިފައިވާ ޢަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރިކިލެގެފާނު،
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އޭޖެންޓެއްގެ ގޮތުގައި،
ކޮޅުނބުގެ ބޭންކްސްހޯލް ސްޓްރީޓްގައި އޮފީސް ހުރި ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ، ޕީ. ބީ. އުމްބިޗީ އެންޑް ކޮންޕެނީ ޢައްޔަން ކުރެއްވިއެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރު ގުޅިގެން ހިނގާ ހުރިހާ ފައިސާގެ މުޢާމަލާތުކުރުން ޙަވާލު ވެފައިވަނީ މިކުންފުންޏާއެވެ.
އެދުވަސްވަރު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ މިލްކުވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ދެ ނާކޮޅު އޮތެވެ.
އެއީ އަތިއްޔަތުއް ރަޙްމާން އާއި ފަތުޙުލްބާރީ އެވެ.
އަދި އޭގެ އިތުރަށް ބުންބާބޯޓު ކިޔާ ވައްތަރުގެ ދެ ގަނޑެތި، ދަރުމަ އާއި އުތީމު އޮތެވެ.
ފަހުން އިންޖީނު އަޅާފައިވާ މަސްބޯޓު ހަޔަސިންތު ސަރުކާރުން ބައްލަވައިގަތެވެ.
މުދާ އުފުލުމަށްޓަކައި މި ބޯޓަށް ބަދަލުގެނެވުނެވެ.
400 ވަރަކަށް ގޯނި މިބޯޓުގައި އުފުލެއެވެ.
ދޭތެރެއަކުން އެހެން ކަނޑުމަތީ އުޅަނދެއް ރާއްޖެއަށް އުރުނެވެ.
އެ ބޯޓަށް ނަންދިނީ އަދަރަންފަރު ގެ ނަމުންނެވެ. 
(މިވާހަކަ ފަހުން ދަންނަވާނަމެވެ). 
ޕީ. ބީ. އުންބިޗީ އެންޑް ކޮންޕެނީ އަކީ، ކޮޗިންގެ ކޮޔާ އަޚުންގެ ކުންފުންޏެކެވެ.
ކުންފުނި ހިންގަނީ ކެރަލާގައި ހުންނަ ޙަސަން ކޮޔާ އެވެ.
ކޮޅުނބުގައި ކުންފުނި ބަލަހައްޓަނީ މާމުކާ ކިޔާ މީހެކެވެ.
ފަހުން އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ ޗެއަރމަން ކަމާ ޙަވާލުވި ޕީ. އެމް. ނަޔަރ އަކީ،
އެއިރު އެ ކުންފުނީގެ ފައިސާ ބަލަހައްޓާ މީހެކެވެ.
ނުވަތަ އެކައުންޓަންޓް އެކެވެ.
އަލްމުންތަޚަބް ޢަބްދުލް މަޖީދު ދީދި އެކި ފަހަރު މަތިން ޕީ. ބީ. އުންބިޗީ އެންޑް ކޮންޕެނީއަށް ޒިޔާރަތްކުރައްވައި ކަންތައްތަކުގެ ތަފްޞީލު ބައްލަވައެވެ.
ކުންފުނީގެ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރޭގައި، ކޮމިޝަންގެ އުޞޫލުން ސަރުކާރުގެ ފައިސާ ޙަވާލުކުރުން ހިމެނުނެވެ.
ސިލޯނުގައި މޯލްޑިވް ފިޝް ކިޔާ ހިކި ކަނޑުމަހާއި،
ރާއްޖޭން ގެންނަ އެހެން ބާވަތް ބާވަތުގެ މަސް ވިއްކުމާއި ޙަވާލުވެފައި ވަނީ މިކުންފުންޏާއެވެ.
ދިވެހި ހިކި ކަނޑުމަސް ޙަވާލުކުރަނީ، ދެ ސަރުކާރުގެ ދެމެދު ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން، ސިލޯން ފުޑް ކޮމިޝަނަރ އާއެވެ.
އެހެން ބާވަތުގެ މަހާއި، ފަރުމަހުގެ ޗިޕްސް އާއި ކަށިކުނޑި، ޢާއްމުގޮތެއްގައި ވިއްކަނީ ބާޒާރުގައެވެ.
ކޮޅުނބުގެ 25 މެލްބަރން އެވެނިއުގައި ހުންނަ ދިވެހި ރެޕްރެޒެންޓެޓިވްގެ އޮފީހުގެ ކޮންމެ މަހަކު ހިނގާ ޚަރަދާއި،
ސަރުކާރު މުވައްޒަފުންނާއި ޒިޔާރަތްކުރައްވާ ބޭފުޅުންނާއި،
ޢިމާރާތް ބެލެހެއްޓުމާއި، ސޯސަންވިލާ ހިންގުމާއި،
ޢަބްދުލްމަޖީދު ދީދީ އަންގަވައިގެން، 
ނުވަތަ އެއިރުގެ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް މުޙައްމަދު އަމީން މެދުވެރި ކުރައްވައިގެން އަންގަވާ ފައިސާ،
ދޫކުރަނީ އުންބިޗީ ކުންފުނިންނެވެ.
މަސްވިއްކައިގެން ލިބޭފައިސާގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، 
ސަރުކާރު ސްޓޯރު (ދިވެހިސަރުކާރުގެ ބޮޑު އިސްޓޯރު) އަށް މުދާ ފޮނުވަނީވެސް އެ ކުންފުނިންނެވެ.
ސިލޯނުގައި ހުންނަ ދިވެހި އޭޖަންޓަކީ އޭ. ސީ. އެމް. ހާޝިމް އެވެ.
ދިވެހި ރަދުންގެ ފަރާތްޕުޅުން ސިލޯނުގައި ހުންނަވާ އިނގިރޭސި ގަވަރނަރއަށް ވެދުންކުރަން ޖެހޭ ޖިޒީ  ކޮންމެ އަހަރަކު ދިވެހިރާއްޖެއިން ފޮނުއްވައެވެ.
މިކަމަށް ވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅެއްގެ އަރިއަހުގައި، މި ތަކެތި ހިއްޕަވައިގެން ދުރުވުމަކީ ހާޝިމްގެ ވާޖިބެކެވެ.
ސިލޯނު ސަރުކާރުން ހާޝިމަށް މުދަލިޔާރު ގެ ލަޤަބު ދީފައިވެއެވެ.
ޖިޒީ އެރުވުން އޮންނަނީ ކުލަގަދަ ރަސްމިއްޔާތެއްގައެވެ.
އެންމެ ފަހުން ޖިޒީ ފޮނުއްވީ 1947 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރ މަހުގައެވެ.
މަހާއި އެހެނިހެން ތަކެތި ހިފައިގެން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުން ސީދާ ކޮޅުނބަށް އަންނަ އޮޑިފަހަރުގެ ކަންތައް ބެލެހެއްޓެވުމަކީވެސް ހާޝިމްގެ ކަމެކެވެ.
ވައި ހުންނަ ގޮތުން ބައެއް ފަހަރު މި އޮޑިފަހަރު ބެހިގެން ގާއްޔަށް ދެއެވެ.
ދިވެހި ހިކިކަނޑުމަސް ފުޑް ކޮމިޝަނަރ އާއި ޙަވާލުކޮށް، އަގު ހޯދުމަކީ ހާޝިމްއާއި ގާލީގައި ހުންނަ އޭޖަންޓްގެ މަސްއޫލިއްޔަތެކެވެ.
މިއީ އަހަރަކު އެއްފަހަރު ހިނގާ މުޢާމަލާތެކެވެ.
މުދަލުގެ ވެރީން އާންމުކޮށް އޮޑިފަހަރުގައި ދަތުރުކުރެއެވެ.
އެމީހުން ބޭނުންވާ މުދާ ކޮޅުނބުން ގަތުމަށް ފަހު، އޮޑިބަރުކޮށްގެން އަނބުރާ ރާއްޖެއަށް ދަތުރުކުރެއެވެ. 
މިކަންތައްތައް ހިންގަނީ ކޮމިޝަންގެ އުޞޫލަށް ބިނާކޮށް ކޮޅުނބާއި ގާލީގައި ތިބޭ އޭޖަންޓުންނެވެ. 
1946 ނުވަތަ 1947 ވަނަ އަހަރު، ދިވެހީންކޮޅެއް މޯލްޑިވިއަން ޓްރޭޑިންގ ކޮންޕެނީ (އެމް. ޓީ. ސީ.) ކިޔާ ކުންފުންޏެއް ސިލޯނުގައި ރަޖިސްޓްރީކުރިއެވެ.
އެއީ އުންބިޗީ އެންޑް ކޮންޕެނީގެ ދެ މުވައްޒަފުން ބައިވެރިވެގެން އުފެއްދި ކުންފުންޏެކެވެ.
އޭގެތެރެއިން އެކަކު، ޕީ. އެމް. ނަޔަރ އުންބިޗީއިން ވަކިވިއެވެ.
އަނެކަކު، ސީ. ޕީ. އޭ. ނަޔަރ އުންބިޗީ އެންޑް ކޮންޕެނީގެ ވަޒީފާގައި ދެމިހުރީއެވެ.
އެ މީހުން އޭޖަންޓް ހާޝިމާއި އަދި ކަނޑި ދޮންމަނިކާއި، ނަޚްދާ ޙަސަން ކަލޭފާނާއި ގުޅިގެން ރާއްޖެއަށް ވިޔަފާރިމުދާ އެތެރެކޮށް،ބޭރުކުރާ އޭޖެންސީ އެއްގެ ގޮތުގައި އެމް.ޓީ. ސީ. ހިންގިއެވެ.
މި އޭޖަންސީ އާ ބެހޭ މައުލޫމާތު މުޙައްމަދު އަމީނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ބާރުގެ ދަށުގައިކޮޅުނބުގައި ކުރާ ވިޔަފާރި އޭޖަންސީ ބެހެއްޓުމަށް ބޭނުންފުޅުވެފައި ވާވަރުން، 
1948 ވަނަ އަހަރު އެމަނިކުފާނު އެމް. ޓީ. ސީ. ގެ ޙިއްސާ ދާރުންނާއި ވާހަކަފުޅުދެއްކެވިއެވެ.
ނަތީޖާއަކަށްވީ، މޯލްޑިވިއަން ނެޝަނަލް ޓްރޭޑިންގ ކޯރޕަރޭޝަން (ކޮލޮމްބޯ) އުފެދުމެވެ.
އެމް. ޓީ. ސީ. މިކުންފުންޏާއި އެއްކޮށްލެއްވީއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މޯލްޑިވިއަން ނެޝަނަލް ޓްރޭޑިންގ ކޯޕަރޭޝަން (މާލެ) ހޯލްޑިންގްސް އުފެއްދެވީ،
މޯލްޑިވިއަން ނެޝަނަލް ޓްރޭޑިންގ ކޯޕަރޭޝަން (ސިލޯން) ލިމިޓަޑްގެ 75 އިންސައްތަ ޙިއްޞާގެ ވެރި ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ބާކީ،  25 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ އޮތީ އެމް. ޓީ. ސީ. ގެ ޙިއްޞާދާރުންގެ އަތުގައެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. (ސިލޯން) ގެ ޗެއަރމަންއަކަށް އައްޔަން ކުރީ ސީ. ޕީ. އޭ. ނަޔަރ އެވެ.
ޕީ. އެމް. ނަޔަރ އަކީ މެނެޖިންގ ޑިރެކްޓަރއެވެ.
އަދި އޭ. ސީ. އެމް. ހާޝިމު ވީ ޑިރެކްޓަރ އަށެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. (މާލެ) ހޯލްޑިންގްސްގެ ކަންތައްތައް ހިންގާ ބެލެހެއްޓުމުގެ ޕަވަރ އޮފް އެޓާރނީ ކަން  ވަނީ ނަޔަރ އާ ޙަވާލު ކުރައްވާފައެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. (ސިލޯން) އުފެއްދުމާއި ގުޅިގެން އުންބިޗީ އެންޑް ކޮންޕެނީ އިން ހިންގަމުންގެންދިޔަ ވިޔަފާރި މަޑުމަޑުން އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. (ސިލޯން) އާއި ޙަވާލުކޮށްފިއެވެ.
އަމިއްލަ ފަރުދުންގެ އަތުގައިވާ 25 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ، ފަހުން ދިވެހި ސަރުކާރަށް ބައްލަވައިގަތީއެވެ.
އެހެންކަމުން އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. (ސިލޯން) އަކީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. (މާލެ) ގެ ސަބްސިޑިއަރީއެއް ކަމަށް ވީއެވެ.
މިދުވަސްވަރު، ބޯރާ ވިޔަފާރިވެރީން ވަރަށް ޙަރަކާތްތެރިކޮށް ވިޔަފާރިކުރިއެވެ.
މިއީ އިންޑިއާއިން މާލެ އައިސްއުޅުނު ގާތްގަނޑަކަށް ތިރީހަކަށް މީހުންގެ ޖަމާއަތެކެވެ.
ބުންބާގެ ބޯރާ ވިޔަފާރިވެރީން މާލޭގައި ވިޔަފާރިކުރުމަށް ފިހާރަތަކާއި ގުދަންތައް ހަދާފައި ވަނީ 1857 ވަނަ އަހަރު އެއިރު އިންނެވި ރަދުންނާއި ވެރީން ދެއްވި ދަޢުވަތަކަށެވެ.
މިއީ އެދުވަސްވަރު މާލޭގައި ނެތް ކަންކަމެވެ.
ފާއިތުވި މިދުވަސްތަކުގެ ތެރޭގައި، ބޭރުގެ ވިޔަފާރި އޮތީ އެމީހުންގެ އަތްމަތީގައެވެ.
އެމީހުން ކޮޅުނބަށް މަހުގެ ބާވަތްތައް ބޭރުކުރަން ފެށިއެވެ.
އަދި އާންމުކޮށް ކަޅުބިލަމަހާއި ކަންނެލި މަސް ފަދަ ބައެއް ބާވަތްތައް ކޯޕަރެޓިވް ހޯލްސޭލް އެސްޓެބްލިޝްމަންޓަށް ރައްދުކޮށް، ބައެއް ބާވަތްތައް ސީދާ ވިޔަފާރި މާރުކޭޓުގައި ވިއްކިއެވެ. 
ދަތުރުކުރާ ގާތްގަނޑަކަށް އަށެއްކަ އުޅަނދުގެ ފްލީޓެއް އެމީހުން ގެންގުޅުނެވެ.
ކޯޕަރެޓިވް ހޯލްސޭލް އެސްޓެބްލިޝްމަންޓެއް 1949 ވަނަ އަހަރު ސިލޯނުގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖްލިސްގައި ފާސްކުރި ޤަރާރަކުން އުފެއްދިއެވެ.
އެއީ ސިލޯނު ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އަމިއްލަ ފަރާތްތަކާއި ވާދަކޮށް، ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ ތަކެތި އެތެރެކޮށް، ބޭރުކޮށް، 
އަދި ޢާއްމުންނަށް ހެޔޮ އަގުގައި މުދާ ވިއްކާ ފިހާރަތަކުން ލިބޭނެ އިންތިޒާމް ހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރާއި ވޯރާ ވިޔަފާރިވެރީންނާ ދެމެދު ކޮމަރޝަލް އެއްބަސްވުމެއް އޮތެވެ.
އެއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެއިރުލިބޭ އާމްދަނީ އިން ޤައުމަށް ބޭނުންވާ ކާބޯތަކެއްޗާއި، ބޭނުން އެހެން ތަކެތި ގަތުމަށާއި، ބޭރުގެ ޚަރަދުތައް ކުރުމަށް ނުފުދޭތީއެވެ.
އެހެންކަމުން ބޯރާ ވިޔަފާރިވެރީން ކާބޯތަކެތި ގެނައުމަށް ލޯނު ދޫކުރެއެވެ.
މިއީ މަހުގެ ޝިޕްމަންޓުން އަދާކުރާގޮތަށް ކުރިއަށް ދޫކުރާ އެއްޗެކެވެ.
ރިޔަލުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރަކީ، ޤަވާއިދުން މުދާ ގެނައުމުގައި ބޭނުންކުރުމަށް އެކަށީގެންނުވާ އެއްޗެއްކަން 1950 ހާތާނގައި ސާފުވެގެން ދިޔައެވެ.
ޤައުމު ވަނީ އަނގަޔާއި އަތް ދިމާނުކުރެވޭފަދަ ޙަލާތެއްގައެވެ.
ކަނޑުދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރު ޖެހެނީ، ކޮޅުނބާއި މާލެއާއި ދެމެދު މޫސުމާއި ވައިޖެހޭ ގޮތަށް ބަލައިގެން ދަތުރުކުރާށެވެ.
އެހެންކަމުން ދަތުރު ލަސްވެ އަދި ބައެއް ފަހަރު ގަދަ އޮއިވަރުގައި ޖެހި، އިންޑިޔާގެ ބައެއް ބަނދަރަށް ބެހިގެންވެސް ދެއެވެ. 
މި ހުރިހައި ސަބަބަކަށްޓަކައި އިންޖީނު އެޅި އުޅަނދުފަހަރު ހޯދުމަކީ ރާއްޖެއަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވެއްޖެ ކަމެކެވެ. 
ނަމަވެސް ރަނގަޅު އުޅަނދެއް ހުސްކޮށް އޮއްވާ ލިބުމަކީ ދަތިކަމެކެވެ.
އެގޮތަކީ، އެ އުޅަނދުފަހަރު ވަނީ ވަކި ޤަވާޢިދަކުން ވިޔަފާރިދަތުރަށް ހިފާފައެވެ.
އިންޑިޔާގެ އައްސޭރިފަށުގެ ޝިޕިންގ އޮންނަނީ މިބޯޓުފަހަރުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވެފައެވެ.
ރޭލާއި ލޮރީ ގެ ޚިދްމަތް އޮންނަނީ ވަރަށް ކުޑަކޮށެވެ.
މިހެންކަމުން މުދަލާއި ކާބޯތަކެތި އުފުލުން ބިނާވެފައި އޮންނަނީ، ކޯސްޓަލް ޝިޕިންގ ގެ މައްޗަށެވެ.
އިންޑިޔާ ގެ މަދު ކުންފުނިތަކަކުން، އިންޑިޔާގެ އައްސޭރިފަށުގައި ދުއްވާ 400 ޓަނާ 1,000 ޓަނާއި ދެމެދުގެ ބޯޓުފަހަރު ރާއްޖެއަށް މުދާ އުފުލުމަށް ބައެއްފަހަރު ޗާޓަރުކުރެއެވެ.
އިންޑިޔާގެ ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ ތެރެއިން ރިޓަޔަރކޮށްފައިވާ ކޮމާންޑަރ ގިލް އާއި ، ކުރީގެ ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ އޮފިސަރ، ލެފްޓަނަންޓް ކޮމާންޑަރ ގުރްދާސް ޗާދާ އާއި،
1950 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅުގައި، މުޙައްމަދު އަމީނާއި ބައްދަލުވެވަޑައިގަތެވެ.
ވަރަށް ފަހުން ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ ތެރެއިން ވަކިވެފައިވާތީ، އެދެމީހުންގެ އަތުގައި ފައިސާގެ ވަޞީލަތްތަކެއް ނެތެވެ.
ނަމަވެސް އިންޑިޔާ ސަރުކާރާ ގުޅުން އޮތެވެ.
މި މީހުން،  250000 އިންޑިޔާ ރުފިޔާގެ އިންވެސްޓްމަންޓެއް ކުރެއްވުމަށް މުޙައްމަދު އަމީންއާ ވާހަކަދައްކައިގެން، ގިލް އަމީން ޝިޕިންގ ކޮންޕެނީ ލިމިޓަޑް ކިޔާ ކުންފުންޏެއް ހެދިއެވެ.
ޙިއްޞާތައް އޮތްގޮތް ކަނޑައެޅިގެން ހަނދާނުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ނުދެންނެވުނު ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، 
އަޅުގަނޑު ހިތުން އެއީ 70/30 ނުވަތަ 60/40 ގެ މައްޗަށް ގިލް ގްރޫޕްގެ މައިގަނޑު ޙިއްޞާ އޮންނަ ގޮތަށާއި ދެން އޮތް ބައި ދިވެހި ސަރުކާރަށް އޮންނަ ގޮތަށެވެ.
ބޯޓުދެލި އަޅައިގެން ދުއްވާ ދެ ބޯޓު އެކުންފުނިން ގަތެވެ.
އެތަނުން އެކައްޗަކީ ކުރީގައި އިންޑިޔާގެ ކަނޑުގެ ސިފައިން ބޭނުންކުރި ޓަގު ބޯޓެކެވެ.
މީތި ބަދަލުކުރީ އެއް ފަލްކާގައި މުދާ އުފުލާ މާގްރެޓް ރޯޒް ކިޔާ ބޯޓަކަށެވެ.
އަނެއްބޯޓަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 900 ޓަނުގެ ބޯޓެކެވެ.
މިއީ ދާއަޅައިގެން މަސްހިފާ ބޯޓެކެވެ.
އެ ބޯޓު ބަދަލުކުރީ މުދާއުފުލާ ބޯޓެއް ކަމުގައިވާ ޝީލާ މާގްރެޓް އަށެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، މުޙައްމަދު އަމީން މިކުންފުނީގައި އިންވެސްޓް ކުރެއްވީ، 
މާލެއަށް މުދާ އުފުލުމަށް ބޭނުން ބައެއް ފަހަރު މި ބޯޓުތައް ލިބޭނޭ ގޮތަށް ހަމަޖެއްސުމާ މެދު މިސްޓަރ ގިލް އާއި ވަރަށް ސާފުކޮށް ވާހަކަދެކެވި އެއްބަސް ވެވިގެންނެވެ.
ނަމަވެސް ޙިއްޞާދާރުންގެ ގިނަ ބަޔަކަށް ފެނުނީ މާލެއަށް މުދާ އުފުލުމަށްވުރެ އިންޑިޔާ ކަނޑުގެ އެހެން ތަންތަނަށް މުދާ އުފުލުމަށެވެ.
މިކަން މިހެންވީ މުޙައްމަދު އަމީން މިކަމާ ތަކުރާރުކޮށް އިންކާރުކުރައްވަމުން ގެންދަވަނިކޮށެވެ.
މި ދެއުޅަނދު ދަތުރުކުރީ ކުފުރާ ހިފައިގެން ސިލޯނާއި އިންޑިޔާ އަށެވެ.
އިންޑިޔާގެ އައްސޭރިފަށު ކަނޑުތަކުގައި ދަތުރުކުރުމަށް ފަހު އަނބުރާ ސިލޯނަށެވެ.
އެދުވަސްވަރު އިންޑިޔާއަށް ޤަވާޢިދުން ކުފުރާ އާއި ރަބަރު ގެންދެއެވެ.
އަނބުރާ ގެންނަ މުދަލަކީ ބުންބާފިޔާ އާއި ހަވާދުގެ ތަފާތު ބާވަތްތަކެވެ.
މިބޯޓުތައް މާލެ އަންނަނީ ޙާލަކުން ފަހަރަކު ކަމަށްވާތީ، 
މި ކަމާ ގުޅިގެން މުޙައްމަދު އަމީންއާއި ކޮމާންޑަރ ގިލް އާއި ޗާދާ އާއި ދެމެދުގައި ހިސާބަކަށް ހަމަނުޖެހުންތައް އުފެދުނެވެ.
1953 ވަނަ އަހަރު މުޙައްމަދު އަމީން ވެރިކަމުން ދުރުކުރެވުނު ފަހުން،
އާ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ، 
މި ކުންފުނީގެ ރައުސުލްމާލަށް މުޙައްމަދު އަމީން ދައްކަވާފައިވާ 250,000 އިންޑިޔާ ރުފިޔާ އަނބުރާ ލިބޭތޯ ވަރަށް މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވިއެވެ.
މިކަން ޙާޞިލް ކުރެވުނީ މެސަރޒް ސީ. ޕީ. އޭ. ނަޔަރ އާއި، ޕީ. އެމް. ނަޔަރގެ އެހީއާއެކުގައެވެ.
އެމީހުންނަކީ ކޮޅުނބުގައި ތިބޭ ގިލް އަމީން ޝިޕިންގ ކޮންޕެނީގެ އޭޖަންޓުން ކަމުގައި ވާތީއެވެ.
ކޮންމެ ފަހަރަކު އެ ދެބޯޓު ކޮޅުނބުގައި ބަނދަރުކުރުމުން،
މުދާ އުފުލުމުން ލިބޭ އަގުން ކުޑަ މިންވަރެއް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ރައުސުލްމާލު އަނބުރާ ދެއްކުމަށްޓަކައި ބަހައްޓައެވެ.
(މިގޮތަށް ހަދައިގެން 1950 ގެ އަހަރުތައް ނިމުނުއިރު، އެ ފައިސާ އަނބުރާ ލިބިއްޖެއެވެ).
އަޅުގަނޑު އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އާއި ގުޅުމުގެ ކުރިން، ދިވެހި ބޯޓުފަހަރުގެ ދަތުރުފަތުރުގެ ތާރީޚުގައި އަދި އިތުރު ޙާދިސާއެއް ހިނގިއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ ރަސްކަމަކުން ޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ބަދަލުވުމަށް ފަހު،  
1956 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ މަހުގެ 15 ވަނަ ދުވަހު، ވަޒީރުލްއައުޒަމް އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ އާއި އިނގިރޭސީންނާ ދެމެދު،
ރާއްޖޭގެ އެންމެ ދެކުނުގައިވާ އައްޑޫ އަތޮޅުގެ ގަން އިނގިރޭސީން ކުއްޔަށް ހިފުމާމެދު ޕްރެލިމިނަރީ އެއްބަސް ވުމެއްގައި ސޮއިކުރެވުނެވެ.
(ގަމުގެ ވާހަކަ ފަހުން ލިޔާނަމެވެ).
ގަން ކުއްޔަށް ދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކުރެއްވި އިރު، 
މުދާ އުފުލާ ކުޑަ ބޯޓެއް (އޮގްޒިލަރީ ސްކޫނަރ)  މާލެއާ ކޮޅުނބާ ދެމެދު ދަތުރުކުރުމަށް ދިނުމަށް، އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ އެދިވަޑައިގަތެވެ.
އޭނާ ޚިޔާލުފުޅުކުރެއްވި ގޮތަކީ، ވައި ހުރި ގޮތެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، ބޯޓުގައި އެއްކޮޅު ދަތުރު ރިޔަލުގައި ކުރާށެވެ.
އަނެއްކޮޅު ދަތުރުގައި އިންޖީނު ބޭނުންކުރާށެވެ.
މިގޮތުން ތެލުގެ ޚަރަދުކުޑަވެ، ރަނގަޅު ކޮޅަށް ވައިބަދަލުވާންދެން ތިބެން ޖެހުމުން ގެއްލޭ ވަޤުތު ސަލާމަތްކުރެވޭނެތީއެވެ.
އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން މިފަދަ ބޯޓެއް ފެނޭތޯ ބައްލަވައިގެންއެފަދަ ބޯޓެއް ޔޫރަޕުން ފެނިވަޑައިގަތެވެ.
މިބޯޓަށްކީ އަތިއްޔަތުއް ރަޙްމާން އެވެ.
(އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އިން ކުރިން ގެންގުޅުނު މިނަންކިޔާ ބޯޓު ވަނީ ވިއްކާލާފައެވެ).
މިބޯޓަށް ޑީސަލް ތެޔޮ ބަރުކޮށްގެން ގެންދިޔައީ ގަމަށް ބާލާށެވެ.
ރާވާފައިއޮތީ ގަން ހެދުމުގެ މަސައްކަތުގައި ތެޔޮ ބޭނުންކުރާށެވެ.
އޭގެ ފަހުން ބޯޓު ދިޔައީ ކޮޅުނބަށެވެ. 
އިނގިރޭސީންނާ އެކު ސޮއިކުރެއްވި ގަމާ ބެހޭ ހެޑްސް އޮފް އެގްރީމެންޓް އަކީ، އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އަކަށް ހުނަނަވައިގެން ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅެކެވެ.
އޭގެ އަހަރެއްހާ ދުވަސް ފަހުން، އިބްރާހީމް ނާޞިރު ވެރިކަމާ ޙަވާލު ވެވަޑައިގަތުމުން އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީއަށް ލިބިވަޑައިގެންފައިވާ ބާރު ކުޑަވިއެވެ.
އެވަޤުތުން ފެށިގެން، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ./މާލެ ގެ އޭޖަންޓް ކަމުގައިވާ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ./ކޮޅުނބަށް އިބްރާހީމް ނާޞިރު އެންގެވީ، އެބޯޓަށް އެއްވެސް މުދަލެއް ބަރުނުކުރުމަށެވެ.
އެހެނީ ނާޞިރު ދެކެވަޑައިގެންނެވި ގޮތުގައި، އިނގިރޭސީންނާ އެކުގައި ވެފައިވަނީ އެމަނިކުފާނު ޤަބޫލުފުޅު ނުކުރައްވާ ޙީލަތްތެރި އެއްބަސްވުމެކެވެ.
އަދި އެބޯޓަކީ އެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ހޯދާފައިވާ ބޯޓެކެވެ. 
އެހެންކަމުން ދިވެހި ސަރުކާރުން މި ބޯޓު ބަލައިގަންނަން ދެކޮޅުހެދިއެވެ.
އަދި މި ބޯޓު ފަހުންވަނީ އިގިރޭސި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ބޭއްވި ނީލަމެއްގައި ވިއްކާލެވިފައެވެ.
ހަތަރުވަނަ ބާބު 
އެޕްރެންޓިސް، 1956 އިން 1958 އަށް
މިކަންކަން އަޅުގަނޑަށް ސާފުވީ، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގައި މަސައްކަތް ދަސްކުރަން އުޅުމުގެ ތެރޭގައެވެ.
78 ރެކްލެމޭޝަން ރޯޑް، ކޮޅުނބުގެ މަތީބުރީގައި ހުރި އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ މައިއޮފީހަށް ވަނުމުން،
ކުންފުނީގެ މެނޭޖިންގ ޑިރެކްޓަރ މިސްޓަރ ޕީ. އެމް. ނަޔަރ އޭނާގެ މޭޒާ ޖެހިގެން ހުރި މޭޒުދޮށުގައި އިށީނުމަށް ބުނުއްވިއެވެ.
ބައްޕަ އަޅުގަނޑަށް މާކުރީގައި ދެއްވާފައިވާ ނަޞޭޙަތް އެވަޤުތު އަޅުގަނޑު ހަދާންވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަރަށް އަދަބުވެރިކަމާ އެކު ނަންގަތީ، އެމޭޒުދޮށުގައި އިށީންނާނީ އަޅުގަނޑު އެކަމަށް ކުފޫހަމަވީމާ ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ފުރަތަމަ ކަންތައްތައް ދަސްކުރަންވާނީ އެންމެ ތިރިން ފެށިގެންނެވެ.
މި އޮފީހަކީ، ޑަޗް މީހުންގެ އިސްތިޢުމާރީ ދުވަސްވަރުގައި، ފިހާރައާ ގެއާ އެކުގައި އަޅާފައި ހުންނަ ވައްތަރުގެ ޢިމާރާތެކެވެ.
ތިރީ ފަންގިފިލާ އެއީ ފިހާރައެވެ.
މަތީ ފަންގިފިލައަކީ ގެއެވެ.
މައިއޮފީސް ހުންނަނީ މަތީބުރީގައެވެ.
ތިރީބުރި ބޭނުން ކުރަނީ ހިކިމަސް ބަހައްޓާ ގުދަނަކަށާއި، ބަނދަރުމަތީގެ (ވޯރފް) ސްޓާފް މަސައްކަތްކުރާ ތަނަކަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އިންނަން ބޭނުންވީ ތިރީބުރީގައި، މުދާއުފުލާ، ބޯޓަށް އަރުވާ/ ބާލާ މީހުންނާއި،ވޯރފް ކާތިބުންނާއި،ކަސްޓަމް ބްރޯކަރުންނާއި، ފަޅުވެރީން މަސައްކަތްކުރާ ތަން ފެންނަ ހިސާބުގައެވެ.
އޮފީހު މޭޒެއްގެ ދޮށުގައި އިނދެގެން، މީހުން ކަންތައްތައް ކުރާގޮތް ދަހެއް ނުކުރެވޭނެކަން އެއިރުވެސް އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ.
އަޅުގަނޑު ބޭނުންވީ، މުދާ އެރުވުމާއި ބޭލުމުގައި ހިމެނޭ ހުރިހާ ކަމަކާއި، ބޯޓުފަހަރުގެ އޭޖަންސީއެއްގެ ހުރިހާ މަސައްކަތެއް ދަސްކުރާށެވެ.
އެހެންކަމުން މުދާ އެރުވުމާއި ބޭލުމުގައި އުޅޭ ކާތިބުންގެ ގާތުގައި ތިރީގައި އަޅުގަނޑު އިށީންނާނެ ގޮނޑިއެއް ހޯދައިގެން، ބަލައި، އަޑުއަހައި، ސުވާލުކޮށްހަދައިގެން ކަންކަން ދަސްކުރީމެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ މުދާ އެތެރެކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަނީ ބޭރުގެ ކޮންޓްރެކްޓަރެކެވެ.
އޮފީހުގެ ތިރީބުރީގައި ތިބެނީ މި ކޮންޓްރެކްޓަރ ގެ ވޯރފް ކާތިބުންނެވެ.
މި މީހުންގެ އިސް މީހަކަށް ހުރީ، މަދަރްސާހިބް ކިޔާ ސިލޯނު މުސްލިމެކެވެ.
އޭނާގެ ކާބަފައިންނަކީ ބޯޓުފަހަރުން މުދާ ބާލައިދޭ ބައެކެވެ.
އަދި މީނާވެސް ކުރަމުންގެންދިޔައި މި ޢާއިލީ މަސައްކަތެވެ.
އޭނާގެ އެހީތެރިންގެ ގޮތުގައި ތިބި 4 ސިލޯނު މުސްލިމުންނަކީ ވެސް، ކާބަފައިންގެ ޒަމާނުއްސުރެ އެތައް ޖީލެއް، ބޯޓުފަހަރުން މުދާ ބޭރުކޮށް ރައްދުކުރުމުގައި އުޅެފައިވާ މީހުންނެވެ.
ފެންނަފެނުމުގައި މި މަސައްކަތަކީ މި މީހުން އެކަނި ކުރާ ކަމެކެވެ. 
މޮނޮޕޮލީއެކެވެ.
ކައިރީގައި ހުރި ސައި ފިހާރަ އަކުން ސައިތަށްޓެއް ބައެއް ފަހަރު ދީ، އަދި އެކިފަހަރު ފައިސާކޮޅެއް ދީ ހަދައިގެން އަޅުގަނޑާއި މީނާއާ ރައްޓެހިކަން އުފެދުނެވެ.
ވަރަށް އަވަހަށް އޭނާގެ ފުރިހަމަ އިތުބާރު އަޅުގަނޑަށް ލިބިއްޖެއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެއްވެސް އެއްޗެއް ދަސްކޮށް ނުދިނުމަށް މަތީ ފަންގިފިލާގައި ތިބި މީހުން މީނާއަށް ވަނީ އަންގާފައި ކަމަށް މީނާ ބުންޏެވެ.
މިއީ ކިހާ ވަރެއްގެ ޙަޤީޤަތެއް ކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށް އެއިރަކު ނޭނގެއެވެ.
މަތީގައި ތިބެނީ މެނޭޖިންގ ޑިރެކްޓަރ ޕީ. އެމް. ނަޔަރ އާއި އެކައުންޓަންޓް ސީ. ޕީ. އޭ. ނަޔަރއެވެ.
އަޅުގަނޑު ފަދަ، މަސައްކަތް ދަސްކުރުމުގައި ތަމްރީން ލިބުމަށް ގުޅިފައި ހުރި މީހަކަށް މިގޮތަށް ކަންތައް ކުރުމަކީ، އާދަޔާޚިލާފު ގޮތެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސް ކުރެވުނެވެ.
މި މީހުންނާއި ރައްޓެހިވަންދެން، އަޅުގަނޑަކީ އެތަނަށް ބޭނުންނުވާ މީހެއް ކަމުގެ އިޙްސާސްތައް އަޅުގަނޑަށް ކުރެވުނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އާ ރަޙްމަތްތެރިޔާ މަދަރްސާހިބްއާއި އެކު، މުދާ ނެރުމުގައި ހިމެނޭ ކަސްޓަމްގެ މުދާ އެތެރެކުރާ ފޯމް ފުރުމާއި، 
ކަސްޓަމް އޮފިސަރުން މުދަލުގެ އަގުތައް ބަލައި އެކަށައެޅުމާއި، ޑިއުޓީ ދެއްކުމުގެ ހުރިހާ ކަމެއް ރަނގަޅަށް ދަސްކުރީމެވެ.
މި ކަންތައް ކުރުމާބެހޭ ހުރިހާ ފިޔަވަޅެއް ލިޔެފައި އޮތް ލުއިފޮތެއް ސަރުކާރު ސްޓޭޝަނަރ އިން ގަންނަން ލިބޭކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގިގެން އަޅުގަނޑު އެފޮތް ގަތީމެވެ.
މިފޮތަކީ އެއިން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް އެހީތެރިކަން ލިބުނު ފޮތެކެވެ.
ކަސްޓަމުން މުދަލުގެ އަގު ވަޒަންކޮށް އެންޓްރީތައް ބެލުމުގައިވަނީ ފާހަގަކުރެވޭ ވަރަށް ދޫދީފައެވެ.
(ސިލޯނުގައި އެއިރު އޮންނަނީ ޖެނެރަލް އެގްރީމަންޓް އޮން ޓްރޭޑް އެންޑް ޓެރިފްސް، ގެޓް، ގެ ޤަވާއިދެވެ).
އެއް ދުވަހަކު، އަޅުގަނޑަށް މި މަސައްކަތް ހިނގާގޮތް ދަސްކޮށްދޭން، މަދަރްސާހިބް ލައްވާ އެއްބަސް ކުރެވުނެވެ.
އޭނާ އިމްޕޯރޓް އެންޓްރީ ފޯމް ފުރުމަށް ފަހު، ކަސްޓަމްގެ ލޯންގ ރޫމްގައި (ދިގު ކޮޓަރީގައި) ހުރި ފުރަތަމަ ކައުންޓަރަށް ހުށަހަޅައިފިއެވެ.
ދިގު ކޮޓަރިއަކީ ތަންތަންކޮޅުން ހުލުވާލާފައި ހުންނަ ދިގު ކައުންޓަރެއް ހުންނަ ކޮޓަރިއެކެވެ.
ފޯމާ ބެހޭގޮތުން ސުވާލު ކުރުމަށް ފަހު، ތިންވަނަ ކައުންޓަރަށް ފޮނުވައިފިއެވެ.
ކުށެއް އޮތްނަމަ އެކަމެއް ރަނގަޅުކުރުމަށް ފަހު އަލުން ހުށަހެޅުމުން، މިފަހަރު 5 ވަނަ ކައުންޓަރުން ވަރަށް ކުޑަ ސުވާލަކަށް ފަހު ދޫކޮށްފިއެވެ.
މިއީ ހަމަ ގަސްތުގައި އެމީހުން ކުރާ ޖެއްސުމެއް ކަމަށް މަަދަރްސާހިބް އަޅުގަޑު ގާތު ބުންޏެވެ.
އެއީ ފަތްޖަހާފައި އޮތް އިމްޕޯރޓް ޑިއުޓީ ފޯމުގެ ތެރެއަށް އެއްވެސް ފައިސާއެއް ލާފައި ނެތުމުންނެވެ.
އެންޓްރީ އަނބުރާ ގެނައުމަށް ފަހު، އޭނާ ފޯމް އަލުން ފުރައިފިއެވެ.
ފޯމް ފަތްޖަހާލާފައި އޭގެ ތެރެއަށް 100 ރުޕީސް( މިހާރުގެ އަގުންނަމަ 5000 ރުޕީސް) ލައިފިއެވެ.
އަނެއްކާވެސް ފުރަތަމަ ކައުންޓަރަށް ލައިފިއެވެ.
އަދި ރަގަޅަށް ބަލަން ހުންނަން ބުންޏެވެ.
މުޅިން ފާސްވެ، ސްޓޭމްޕް ޖަހާފައިވާ ފޯމެއް އެންމެ ފަހު ކައުންޓަރުން ބައިގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި ލިބޭނެ ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.
އެކަންވީ ހަމަ އެހެންނެވެ.
އަދި އެއްވެސް އުނދަގުލަކާ ނުލައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް މުދާ ބޭރު ކުރެވިއްޖެއެވެ.
ފެންނަފެނުމަށް އެފޯމް އަނބުރާ ރައްދު ނުކުރާނެ ވަރުގެ ފަރުވާ އެއް ކޮށްފައި ހުށަހެޅުނީއެވެ.
އަނެއްދުވަހު، އަޅުގަނޑުގެ އާ އުސްތާޛު،  މި ކުޅިވަރުގެ އެންމެ ދަތި އަދި އުނދަގޫ ކަންތައްގަނޑު ދައްކައިދޭނެ ކަމަށް ބުންޏެވެ.
ފޮތިތަކެއްގެ ފޯމް ފުރާފައި ހުށަހެޅިއެވެ.
އަދި ފޯމް ގެ ތެރެއަށް 50 ރުޕީސް ލިއެވެ.
ހުރިހާ ކަމެއްވެސް ރަގަޅަށް ދަނީ ކަމަށް ބެލީމެވެ. 
އެކަމަކު ކުއްލިއަކަށް މުދާ ބަލާ ފާސްކުރާ ކައުންޓަރުން ފޯމް ބޭރުކޮށްލިއެވެ.
ދެވުނު ފައިސާކޮޅު މަދުވީއެވެ.
މުދަލާ ބެހޭގޮތުން މައްސަލައެއް ސާފުކުރަން ޖެހިފައިވާތީ، އެ މުދާ ބަލަން ޖެހުނެވެ.
މިކަން ކުރުމަށްޓަކައި ޖެހެނީ، މުދާ ބޯޓުން ބާލައިގެން ގެންގޮސްފައިވާ ގުދަނުން ގެންނާށެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް ޖެހެނީ އެފޮތި ހުރި ޕެކެޖް ވަކިކޮށް ސާމްޕްލް ގުދަނަށް ގެންދާށެވެ.
ކަސްޓަމްގެ އަގުބަލާ މީހާ ފޯމްގައި ޖަހާފައިވަނީ، އެކަށީގެންވާ އަގެއްތޯ ބަލައި ޗެކް ކުރާނެއެވެ.
ގަދަ އަވީގައި އެއް ގުދަނުން އަނެއް ގުދަނަށް، އަތްގާޑިޔަލެއްގައި ޕެކެޖެއް ގެންދިއުމަކީ ވަރުބަލިކުރުވާ ކަމެކެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް އެކަން ކުރަންޖެހެއެވެ.
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެން އެކަން ކުރީމު އެވެ.
އަގުބަލާ އޮފިސަރ އަގު ބެލުމަށް ފަހު، ފޯމުގައި ލިޔެފައި ވަނީ ރަނގަޅު އަގު ކަމުގައި ފާސްކޮށްފިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޖެހުނީ، ޑެލިވަރ ކުރުމަށްޓަކައި އަނެއްކާވެސް އިމްޕޯރޓް ފޯމް ފާސްކުރުމަށް ހުށަހަޅާށެވެ.
މުދާ އެތެރެކުރާ ފަރާތްތަކުން މުދާ ކަސްޓަމުން ބަލައި ފާސްކުރުމުގެ ދަތި، އުނދަގޫ މަސައްކަތް ކުރުމަށް ވުރެ، 100 ރުފިޔާ ޚަރަދު ކުރުމަށް ނިންމާ ނިންމުން ދެނެގަތުމަކީ ފަސޭހަކަމެކެވެ.
މަދަރްސާހިބްގެ އެހީއާ އެކު އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ކުރަމުން ދިޔަ ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑަށް އިތުރު ތަޢުލީމް ބޭނުންވާކަން ވިސްނުނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ މަސައްކަތަށް އެހީތެރިވެދޭނެ ޢަމަލީ މާއްދާތަކެވެ.
މިހެންވެ ކާތިބުންނާއި އެމީހުން ގުޅައިގެން މަސައްކަތްކުރާ ވިޔަފާރިވެރިން ކުރަމުން ގެންދާ މަސައްކަތް ބެލުމަށްފަހު، 
ވެއްލަވައްތެ، ކޮޅުނބު 6 ގައި ހުންނަ ސެވޯއި ސިނަމާ ކައިރީގައި ހުރި ކޮލޮމްބޯ ޕޮލިޓެކްނިކްގައި އަޅުގަނޑު ބައިވެރިވެއްޖައީމެވެ.
ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަވީރު 5 ޖަހާއިރު އޮފީހުން ނިމިގެން ބަހެއްގައި އަޅުގަނޑު ދަނީ ޕޮލިޓެކްނިކަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ބައިވެރިވި މާއްދާތަކަކީ، ބުކް ކީޕިންގ (ހިސާބު ބެލެހެއްޓުން)، ކޮމާރސް އަދި ޓައިޕްކުރުމެވެ.
ވަރަށް އަވަހަށް ޓައިޕް ކުރަން ދަސްވެ، ވިޔަފާރީގެ މުޢާމަލާތްތައް ދޭހަވާން ފަށައިފިއެވެ.
އިންޓަރމީޑިއަޓް ފެންވަރާ ހަމައަށް ބުކް ކީޕިންގ ގައި ބައިވެރިވެ އަޅުގަނޑު ފާސްވެއްޖެއެވެ.
މިކަންވީ ވަރަށް ބޭނުންތެރި ކަމަކަށެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ވަރަށް އަވަހަށް އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ ހިސާބު ފޮތްތަކުގައި ލިޔެ ބެލެހެއްޓުމުގެ ޗާންސް އަޅުގަނޑަށް ލިބިއްޖެއެވެ.
ދަސްކުރި އެއްޗެހި އަޅުގަނޑަށް ބޭނުން ކުރެވެއެވެ.
އަޅުގަނޑު އަބަދުވެސް ފޮތްކިޔާހިތްވެއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެއްކޮޅުން އަނެއްކޮޅަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ހިތުދަސްކުރި ފޮތެއް އަދިވެސް ހަދާން އެބަހުއްޓެވެ.
އެފޮތުގެ ނަމަކީ ހައި ރޯޑްސް އޮފް ލިޓްރެޗަރ އެވެ.
ކޮޅުނބު ބަނދަރުން އިންޑިއާއަށް ފުރާ ބޯޓުފަހަރުގެ ފުރުވާލުމުގެ ކަންތައް ވަރަށް އަވަހަށް އަޅުގަނޑު ކުރަން ފަށައިފީމެވެ.
އެ ދުވަސްވަރު ކޮޅުނބުގައި ބޯޓުފަހަރު ކައިރިކުރާ މަގަތު ފާލަމެއް ނޯވެއެވެ.
މުދާ ބަރުކުރުމާއި ބޭލުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަނީ މުދާބާލާ ބަނޑަށް އަރުވައިގެންނެވެ.
ބަނދަރުން ބޭރަށް ފުރުމުގެ ހުއްދަ، އެންމެ ފަހު ބަނޑު ބަރުކުރުމުގެ ކުރިއަކުން ނުލިބެއެވެ.
ޢާއްމު އުޅަނދަކަށް މުދާ ބަރުކުރުމަށް ގާތްގަނޑަކަށް ހަތަރު ފަސް ދުވަސް ހޭދަވެއެވެ.
އެއީ ރެއާދުވާލުގެ މަސައްކަތްކޮށް އަށެއްކަ ނުވަތަ ދިހަ ވަރަކަށް ދަންފަޅިއެވެ.
ދަސްކުރާ އެޕްރެންޓިސް އެއްގެ ގޮތުން، ތަނުގެ ލިޔެކިޔުންތަކަށް ވާގޮތް ބެލުމަކީ އަޅުގަނޑު ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ.
އެއީ ކަސްޓަމް ކަރުދާސްތައް، ލައިޓަރ ރަސީދުތަކާ (ބޯޓުގެ ނޯޓްތަކާ) އެކު، ކައްޕިތާނަށް ދީފައިވާ ބިލް އޮފް ލޭޑިންގެ ނަކަލު އޮންނާނީ އެތަން މިތަނަށް އުކާލާފައެވެ.
ގިނަފަހަރަށް ފުރުވާލުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަނީ ރޭގަނޑުއެވެ.
މި ގަޑީގައި ކަސްޓަމްގެ މުދާ ބޭރުކުރާ ބައިގެ ޑިޔުޓީ އޮފިސަރު ހުންނާނީ، ކަށަވަރުވެގެން ވާގޮތުގައި، ރާބޮއި އަމަލު ވެގެންނެވެ.
ނުވަތަ އޮންނާނީ ބިތްދޮށު ކޮޓަރީގައި ނިދާފައެވެ.
ހުރިހާ ލިއެކިޔުމެއް އެއްކޮށް، އެކްސްޕޯރޓް މުނިފާހާ އަޅައިކިޔުމަށް ފަހު، 
ރޭގަނޑުގެ ޑިއުޓީ އޮފިސަރު ހޭލެއްވުމަށް އަޅުގަނޑު ޢާއްމުކޮށް ދަނީ، އޭނާ ހިތްހަމަޖައްސަން، ސައިތަށްޓެއް ހިފައިގެންނެވެ.
އޭނާ ކަސްޓަމް އޮފިސަރގެ ތައްގަނޑު ހިފައިގެން އައިސް، ހުރިހާ އެއްޗެއް ޤަވާއިދުން ހުރިކަމަށް ހުވާ ކުރާށޭ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ބުނާނެއެވެ.
އިތުރަށް މައްސަލަތަކެއް ނުޖައްސާ މުދާ ބޭރުކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދޭ ފޯމަށް ކަޅިއެއް ހިންގާލުމަށް ފަހު، ތައްގަނޑުޖަހައި ސޮއިކޮށްލާނެއެވެ.
ދެން އަޅުގަނޑު ފަލިޖަހާ ކުޑަ އުޅަނދެއްގައި ގޮސް ބޯޓުގެ ކައްޕިތާނު އަތަށް ފުރުމުގެ ހުއްދަ ރައްދު ކުރަނީއެވެ.
އެހިސާބަށް ދާއިރު ވަރަށް ވަރުބަލިވެފައިވީ ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުގެ މަސައްކަތް ނިމުނީއެއް ނޫނެވެ.
ބޯޓުގެ ވެރިފަރާތަށް ފޮނުވަންވާ މާސްޓަރޒް ކޭބަލްގެ ކޮޕީއެއް ލިބެންދެން އަޅުގަނޑު މަޑުކޮށްގެން ހުންނަން ޖެހެއެވެ.
ދެން ބޯޓުގައި ފަލި ޖަހާފައި އެއްގަމަށް އަރަނީއެވެ. 
އެއަށް ފަހު، ހިނގާފައި ދާންޖެހެނީ ސެންޓްރަލް ޓެލެގްރާފް އޮފީހަށެވެ.
ކޭބަލް ފޮނުވުމަށްޓަކައެވެ.
އަޅުގަނޑު ހުންނަ ސޯސަން ވިލާއަށް ދެވޭނެ ބަހެއް ނެގޭނީ މިހުރިހާ ކަމެއް ނިންމުމަށް ފަހުގައެވެ.
އެތަކެއް މަސްދުވަސް ވަންދެން، ޕޮލިޓެކްނިކް ގައްޔާއި އަޅުގަނޑުގެ އޮފީހުގެ އުސްތާޒުންގެ ދަށުގައި ފިލާވަޅުތައް ލިބުމަށް ފަހު ،
ކަންތައްތައްވާ ގޮތާއި އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ހިންގުމުގައި ހިމެނޭ ކަންތައްތައް ދޭހަވަމުންދާކަން އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސް ކުރެވެން ފެށިއެވެ.
އެންމެ ތިރީ ފަންގިފިލާގައި މަސައްކަތްކުރި އެތަކެއް މަސްދުވަހާއި، ދަސްކުރަން ބޭނުންވި އެއްޗެހި ދަސްވުމުން، އަޅުގަނޑު މީހަކަށް ވިއެވެ.
1956 ވަނަ އަހަރު އަޅުގަނޑު ނަޔަރގެ ގާތަށް ގޮސް، މަތީ ފަންގިފިލާގެ މޭޒުދޮށުގައި އިނދެގެން ކަންތައްތައް ކުރަން އޭނާ ބޭނުންނަމަ، މިހާރު މިހިރީ ތައްޔާރަށް ކަމަށް ބުނީމެވެ.
އެއިރު، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ އެތެރޭގެ މަސައްކަތާއި ބޭރުގެ މަސައްކަތްތައް ހިނގާ ގޮތް އަޅުގަނޑަށް އޮތީ ވަރަށް ބޮޑަށް ދަސްވެފައެވެ.
ނަޔަރަށް ވުރެވެސް ރަނގަޅަށް އެނގެއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ އެޕްރެންޓިސްއަކަށް ވަންއިރު، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އިން އުޅަނދުފަހަރު ޗާޓަރކުރަން ފަށައިފިއެވެ.
މީގެ ތެރެއިން އެއް އުޅަނދަކީ ކޮޗިންގެ އެމްބެސެޑަރ ސްޓީމްޝިޕިންގ ކުންފުނީގެ އެފިޖިނީއެވެ.
މިއީ ކޮމާންޑަރ ކޮލިސް ހިންގާ ކުންފުންޏެކެވެ.
ކަކިނާޑާއިން ހަނޑޫ ބަރުކޮށްގެން މި ބޯޓު ބައެއް ފަހަރު މާލެ އާދެއެވެ.
ކޮމާންޑަރ ކޮލިސް ޕީ. އެމް. ނަޔަރ އަށް ތަޢާރަފް ކޮށްދިނީ ގިލް އަމީން ކުންފުނީގެ އުޅަނދުފަހަރުގެ މާސްޓަރ އަކަށް ހުރި ކައްޕިތާނު އާރ. އެސް. އޯޓްލީ އެވެ.
ޗާޓަރކުރުމުގެ އަގުތައް ބޮޑުވެ ޙައްދުން ނެއްޓުމުން، އަޞްލަށް ރުޖޫޢަވެ މަސްއަލަ ޖެހިއްޖެއެވެ.
މިކަން މިހެންވީ ދިވެހިރާއްޖެ އޮތީ، ކޮމާންޑަރ ކޮލިސްގެ ބޯޓުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވެ އެނޫން އެހެންގޮތެއް ނެތިގެންކަމަށް އޭނާއަށް ވިސްނުމުން ކަމަކަށްވެސް ވެދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެޕްރެންޓިސްކަމުގެ ހުއްދަ ލިބިގެން މަސައްކަތް ކުރިއިރު މަސްވެރިކަން ރަނގަޅުވެއްޖެއެވެ.
އަދި ސިލޯނު ސަރުކާރަށް ގަންނަ މަހުގެ އަގު މައްޗަށް ހިނގައްޖެއެވެ.
ސިލޯނުގެ ފެންވަރަށް ބަލާއިރު، މާރކަންޓައިލް ބޭންކްގެ ޓާރންއަރައުންޑް ވަރަށް ބޮޑުވެއްޖެއެވެ.
މި އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، ބޭންކްގެ ކޭޝިއަރުންނާއި ޝްރޮފް އާއި އަޅުގަނޑާ ދެމެދު ވަރަށް ގުޅުން ބޮޑުވެއްޖެއެވެ.
ޝްރޮފް އަކީ ވަރަށް ބާރުގަދަ މީހެކެވެ.
ބޭންކް މެނޭޖަރާއި ވިޔަފާރިކުރާ ނުވަތަ ދަރަންޏަށް ފައިސާނަގާ ފަރާތާއި ދެމެދު ގުޅުން ހިންގާ ފަރާތަކީ މީނާއެވެ.
ބިމުގެ ވަރަށް ގިނަ މޯގޭޖުތަކުގެ ޑިޕޮޒިޓްތައް މީނާ ބޭންކުގައި ބަހައްޓާފައި ވެއެވެ.
ބޭންކްގެ ފަރާތުން ލޯނުދޫކުރުން ބިނާވެފައިވަނީ ޝްރޮފް ކުޅޭ ދައުރުގެ މައްޗަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނާއި މީނާ އާއި ދެމެދު އޮތް ރަނގަޅު ގުޅުމުގެ ސަބަބުން، ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަޤުތީ ލޯނެއް ލިބުނެވެ.
އެއީ 500,000 ސިލޯނު ރުފިޔާގެ  ލޯނެކެވެ.
މަސްވިއްކައިގެން ފައިސާ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތަށް ލިބުމުގެ ކުރިން މާލެއަށް ކާބޯތަކެތި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފޮނުވެއެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރިއަށް އެޅުނު ވަރަށް ބޮޑު ފިޔަވަޅެކެވެ.
އަދި މިކަމުން ދިވެހިރާއްޖެ އޮތް ޙާލަތަށް ވަރަށްބޮޑު ލުޔެއް ލިބުނެވެ.
މިފަދަ ލޯނުތަކާއި ކުރިއަށް ފައިސާލިބުން އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުން، އަޅުގަނޑުމެންގެ ތަރައްޤީގެ ދުވެލި ހަލުވި ވިއެވެ.
ވިޔަފާރިކުރާ ފަރާތެއް ކަމުގައިވާ، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އާއި ސެންޓްރަލް ބޭންކް އެކްސްޗޭންޖް ކޮންޓްރޯލް ޑިޕާރޓްމަންޓް އާއި ދެމެދުގައި، ޓްރޭޑަރޒް އެކައުންޓެއް ހިންގަމުންގެންދިޔައެވެ.
މިކަން މިހެންވުމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ، 1950 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، ވިޔަފާރި އޮތީ ކޮންސައިންމަންޓްގެ ބިންގަލެއްގެ މަތީގައި ކަމުންނާއި،
މިކަން ހިފަހައްޓަނީ، ލަންޑަންގައި އޮންނަ ސައިފަތް ނީލަމުގައި ވިއްކުމަށް ފޮނުވާ ސިލޯނު ސައިފަތުގެ ކޮންސައިންމަންޓްތަކުން ކަމަށްވާތީއެވެ.
ސައިފަތް ދަނޑުތަކުގެ ވެރިފަރާތާއި ހިންގާފަރާތަކީ އިނގިރޭސީންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރި، ކޮންސައިންމަންޓް އެކައުންޓިންގ ގައި ހިމެނިފައިވާތީ (އޭރު ބޭންކިންގ ޗެނެލްތައް ނެތް) ،
އެކްސްޗޭންޖް ކޮންޓްރޯލް ބޯރޑްގެ ޖީ ގޮތްޕާއި ސީދާ ގުޅައިގެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ.
މަހުގެ ކޮންސައިންމަންޓެއް ލިބުމުން، ސީ. ޑަބްލިޔު. އީ. އަށް ފޫޑް ކޮމިޝަނަރ ގެ ފަރާތުން ރައްދުކުރަމެވެ.
ޕޭމަންޓް ސެޓްފިކެޓްއާއި އެކު، ޗެކަކުން ސީ. ޑަބްލިޔު. އީ. އިން ފައިސާ ދައްކައެވެ.
ޖީ ގޮތްޕަށް ފޮނުވުމުން، ސެޓްފިކެޓްގައި އޮންނަ ޢަދަދު ވިޔަފާރި އެކައުންޓަށް ޖަމާކުރެއެވެ.
އެއްވެސް އެއްޗެއް ބޯޓަކުން ފޮނުވާނަމަ، ނުވަތަ ފައިސާ ދައްކާނަމަ، އެކްސްޗޭންޖް ކޮމިޝަނަރގެ ހުއްދަ ކުރިން ނަގަން ޖެހެއެވެ.
ފޮނުވާ މުދަލުގެ އަގު ނުވަތަ ދައްކާ ފައިސާ، ވިޔަފާރި އެކައުންޓުން އުނިކުރާނެއެވެ.
ހިސާބުތައް ހެދުމަށްފަހު، ހަތް ދުވަހާއި ސާދަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެކައުންޓްގެ ބާކީގައި ހުރި ޢަދަދާމެދު އެއްބަސްވަމެވެ.
ޖީ ގޮފީގެ އޮފިސަރުންނާއި އަޅުގަނޑުމެންނާއި ދެމެދު ރަޙްމަތްތެރިކަމުގެ ރަނގަޅު ގުޅުމެއް އުފެދިފައިވެއެވެ.
މާރކަންޓައިލް ބޭންކުން ލިބުނު ދަރަނީގެ ވަޞީލަތުގެ (އޯވަރ ޑްރާފްޓް) ބޭނުން ކުރުމަށްޓަކައި، ވިޔަފާރި އެކައުންޓްގައި އަރަނި ބާކީއެއް އޮންނަންޖެހެއެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެން އުޅެންޖެހިފައިވާ ފަގީރު އަތުން އަނގަޔަށް ޙާލަތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ޓްރޭޑަރޒް އެކައުންޓް ގިނައިން އޮންނަނީ ދަރަނީގައެވެ.
ކަންމިހެން އޮތުމާއެކު އެ އެކައުންޓްގައި އަރަނި ބާކީއެއް ބޭއްވުމަށްޓަކައި ބޮޑު ދަރަންޏެއް ނުވަތަ އެތައް ކުދިކުދި ދަރަނިތަކެއް ޓްރޭޑަރޒް އެކައުންޓުން އުނިކުރަން ޖެހުނެވެ.
މިގޮތުން އަޅުގަނޑުމެން މުދާ ބޭރުކުރާއިރު އާއި، ބޯޓުފަހަރު ގަންނައިރު އޯވަރޑްރާފްޓްގެ ބޭނުން ކުރެވުނެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އިން ގެންދިޔައީ ޖަރުމަނާއި ސިލޯނު ގުޅިގެން އުފައްދާފައިވާ ކުންފުންޏަކުން ކުއްޔަށް ބޯޓުފަހަރު ހިފަމުންނެވެ.
އެ ކުންފުނީގައި އޮންނަނީ ތިން ބޯޓެވެ.
އެއީ މެކްސް އާރލްޓް، ހޯރޝްޓް އާރލްޓް އަދި ހޫގޯ އާލްޓް އެވެ.
ކޮޅުނބުގައި އީސްޓަރން ސްޓާރލައިން ކިޔާ ކުންފުންޏަކުން ގެންގުޅޭ ދެ ބޯޓުއޮތެވެ.
މި ދެބޯޓަކީ ސްޓާރލައިން ޓްރޭޑަރ އާއި ސްޓާރލައިން އެންޓަރޕްރައިސް އެވެ.
ބައެއް ފަހަރު މާލެއަށް މުދާ ފޮނުވުމަށް މިދެބޯޓުވެސް ބޭނުންކުރީމެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ އެޕްރެންޓިސްއަކަށް އަޅުގަނޑު ހުރި ދުވަސްވަރު، ބަރުމާއިން ރާއްޖެއަށް ހަނޑޫ އެތެރެކުރަން ފަށައިފިއެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް މެކްސް އާރލްޓް ބޭނުންކުރީމެވެ.
މިދުވަސްވަރު ޔޫރަޕްގެ ޝިޕިންގ މާރކެޓް ތަންކޮޅެއް ދަށަށް ޖެހިލާފައި ކަމަށް ވުމުން، އަޅުގަނޑުމެން 6 މަސްދުވަހުގެ މުއްދަތަށް އަޖުމަ ބަލައިލުމަށް، ޔޫރަޕުން ބޯޓެއް ޗާރޓަރ ކުރީމެވެ.
އިތުރު 6 މަސް ދުވަހަށް ޗާރޓަރުކުރުމުގެ ފުރުސަތުވެސް އޮންނަގޮތަށެވެ.
އެލިޒަބެތު ބޯޔީ ކިޔާ މި އުޅަނދަކީ1955 ވަނަ އަހަރު ބަނދެފައިވާ 3,000 މެޓްރިކް ޓަން ހިކިބަރުދަނުގެ (ޑީ. ޑަބްލިޔޫ) އުޅަނދެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނާއި ހަމައަށް ބޯޓު ގެނައީ ސީދާ ބޯޓުޔާޑުން ކޮޅުނބަށް ފުރަތަމަ ފަހަރު ލިބި، އަދި ދެވަނަ ފަހަރު ދިގުމުއްދަތަށް ވެސް ލިބޭގޮތަށެވެ.
މެކްސް އާރލްޓުން އަޅުގަނޑުމެން މާލެއިން ކޮޅުނބަށް، ކޮއްޗޭއަށް، ސޫތުކުޅިއަށް، އެއަށްފަހު ރަންގޫނަށް ގޮސް އެނބުރި ކޮޅުނބަށާއި މާލެއަށް ވަށައިގެން ބުރުޖަހާ ގޮތަށް ފަށައިގަތީމެވެ.
މިބޯޓުން ގާތްގަނޑަކަށް 800 މެޓްރިކް ޓަނުގެ މުދާ އުފުލެއެވެ.
މިބޯޓު ކުއްޔަށްހިފީ، ކުރިންވެސް ބުނިހެން ވަށައިގެން ބުރުޖަހާގޮތަށެވެ.
އެލިޒަބެތު ބޯޔީ ކުއްޔަށް ހިފާފައިވާ ގޮތަށް ދުވަހު ކުއްޔަކަށް ދުވާލަކަށް 110 އިނގިރޭސި ޕައުންޑަކަށް ނޫނެވެ.
ރަންގޫނުން ހަނޑުލުގެ ބައި ޝިޕްމަންޓެއް މާލެ ގެނެސް، ބާކީ ހުރި ބައި ގޯންޏަށް އަޅައި އަދި ކޮޅުނބަށް މުގާއި ހައިވަކަރު ގެންނަމެވެ.
ކޮއްޗޭއިން، ހިއްކި ޑިނގާއާއި ބޮނބިނަރު އަރުވައި ބަރުކޮށްގެން، އެއާއި ސޫތުކުޅިން އަރުވާ އުއި (ޔާރން) ބަރުމާއަށް އުފުލީމެވެ.
ބަރުމާގެ މުދާ ކޮންޓްރޯލްކުރަނީ، ބަރުމާގެ ޤައުމީ ޝިޕިންގ ކުންފުނިކަމުގައިވާ ފައިވް ސްޓާރލައިން އިންނެވެ.
މިއީ ހޮވާފައިވާ (ނޮމިނޭޓް ކޮށްފައިވާ) މުދަލެވެ.
އަދި މި ހަމަޖައްސަނީ، ބަރުމާގެ ހަނޑުލުގެ ވިޔަފާރީގައި އެންމެ އިސްކޮށް ޙަރަކާތްތެރިވާ ގަންޖީޕްރޭމްޖީ އެންޑް ކޮންޕެނީގެ ކޭ. އެމް. މެހްތާ މެދުވެރިކޮށެވެ.
މިއީ 1957 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
ރީޓެއިނަރ އާއި ކޮމިޝަން ލިބޭ ގޮތަށް، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވެއްގެ ގޮތުގައި މެހްތާ ޚިދުމަތްކުރަން ފެށިއެވެ.
އެލިޒަބަތު ބޯޔީ އެއް އަހަރު ދުވަހު ޗާޓަރަށް ގެންގުޅުނީމެވެ.
އަދި 1500 ހިކި ބަރުދަން ޓަނުގެ ސްޓީމަރ (ބޯޓުދެލިން ދުއްވާ) ނޯރޑިކް ކުއީން ކިޔާ ބޯޓެއް ގަނެ، އެއަށް މޯލްޑިވްސްޓާރގެ ނަން ދިނީމެވެ.
މި ދެބޯޓުންވެސް މާލެ އިން، ކޮޅުނބާއި އިންޑިޔާ އާއި ރަންގޫނާއި ދެމެދު ވިޔަފާރި ދަތުރުކުރީމެވެ.
ޔޫރަޕްގެ ޗާޓަރު މާރުކޭޓު ރަނގަޅުވާން ފެށުމާއި ގުޅިގެން، އެލިޒަބަތު ބޯޔީ އަނބުރާ ޔޫރަޕަށް ދިޔުމަށް ދޫކުރުމަށްފަހު (11,000 ހިކި ބަރުދަން ޓަނުގެ މޯލްޑިވް ކްރެސެންޓް ހޯދީމެވެ.
މިބޯޓު ގަތީ 10,000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑަށެވެ.
މި ބޯޓަކީ ބޯޓުދެލި އަންދައިގެން ދުއްވާ ބޯޓެކެވެ.
މި ބޯޓުގެ އިންޖީނު ކަޅުތެޔޮ އަންދައިގެން ދުއްވާގޮތަށް ބަދަލުކުރުމަށް އިތުރު 30,000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑް ޚަރަދުވިއެވެ.
މި އުޅަނދު ތަކުންނާއި އެލިޒަބެތު ބޯޔީއިން ލިބުނު ފްރެއިޓް ޗާރޖުން އަޅުގަޑުމެންގެ މަސައްކަތް ފުޅާ ކުރެވިގެންދިޔައެވެ.
އަދި މަހުގެ ބާވަތްތައް ވިއްކައިގެން ލިބޭ ފައިސާލިބުމުގެ ކުރިންވެސް މާލެއަށް ކާބޯތަކެތި ފޮނުވެން ފެއްޓިއެވެ.
މި އުޅަނދުތަކުގެ ބޭނުން ހިފައިގެން މަޑުމަޑުން ފައިސާ އެއްކުރަމުންގޮސް މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓެޑް(އެމް.އެސް.އެލް)އަށް ފަންޑު ކުރެވޭ ވަރުވިއެވެ.
އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގައި 1967 ގައި ރަޖިސްޓްރީ ކުރެވުނެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގައި އެޕްރެންޓިސްއަކަށް އުޅުނު ދެ އަހަރުގެ ތެރޭގައި، އަޅުގަނޑުގެ މަސައްކަތް ދަސްކުރީމެވެ.
ސިލޯނުގައި ހުންނަ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ސަފީރު އޮފީހުގެ ކޮމާރޝަލް ސެކްރެޓަރީއެއްގެ މަޤާމަށް އިސްކުރުމުންވެސް އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ދަސްކުރަމުން ގެންދިޔައީމެވެ.
ސަރުކާރުގައި އުޅުނު ދުވަސްވަރު، އަޅުގަނޑުގެ ޚިދްމަތުގެ ރެކޯރޑް ކާޑު ނަންބަރު 00002 ގައި ވަނީ، ރަސްމީ ގޮތުން އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ފަށާފައިވަނީ 18 ޖުލައި1958 ގައި ކަމަށެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގައި މަސައްކަތްކުރި އަހަރުތައް އެއީ ސަރުކާރު މަސައްކަތް ކަމުގައި ބައްލަވާފައި ނުވާތީ އަޅުނގަނޑުގެ ޕެންޝަންގެ މުއްދަތަކަށް އެ އަހަރުތަކެއް ނުގުނެއެވެ. 
އެހެންކަމަށް ވީނަމަވެސް އެ ދެ އަހަރުގެ ތެރޭގައި، އަޅުގަނޑަށް ދަސްވި އެއްޗިއްސަކީ އަޅުގަނޑުގެ ޤައުމަށް ކޮށްދިނުމަށް އިރާދާގައި އޮތް ކަންތައްތަކުގައި އަގުނުކުރެވޭނޭ ފިލާވަޅުތަކެކެވެ.
ފަސްވަނަ ބާބު 
ކޮމާރޝަލް ސެކްރެޓަރީ، 1958 އިން 1959 އަށް
އަޅުގަނޑު ކުރިން ދަންނަވާފައިވާ ސިޔާސީ ހަލަބޮލިކަން ރާއްޖެއަށް އައީ، އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީގެ ނިންމެވުމަކާ ގުޅިގެންނެވެ. 
އެއީ އެއްވެސް ފަރާތަކާއި މަޝްވާރާކުރެއްވުމަކާއި އަމިއްލަފުޅަށް އައްޑު އަތޮޅު ގަން އިނގިރޭސި ސަރުކާރަށް ކުއްޔަށްދެއްވުމަށް ނިންމެވުމުންނެވެ.
މިއީ ރައްޔިތުންގެ މަޖްލިސުންނާއި ވަޒީރުންގެ މަޖްލިސުން އެންމެހާ މެންބަރުން އިޢުތިރާޒު ކުރެއްވި ކަމެކެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، އިބްރާހީމް ޢަލީ ދީދީ އަށް މަޖްބޫރުވެވަޑައިގަތީ އިސްތިޢުފާ ދެއްވާށެވެ.
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ ނާއިބުގެ މަޤާމުގައި ހުންނެވި އިބްރާހީމް ނާޞިރު 1957 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު މަހު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ގެ މަޤާމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގަތެވެ.
އެއިރު އެމަނިކުފާނުގެ އުމުރުފުޅަކީ 31 އަހަރުފުޅެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އުމުރަކީ 18 އަހަރެވެ.
ނަމަވެސް އޭގެ ކުޑަދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން އަޅުގަނޑުގެ 19 ވަނަ އުފަންދުވަސް ކޮޅުނބުގައި ފާހަގަކުރީމެވެ.
އެދުވަސްވަރު ކޮޅުނބުގައި ހުންނެވި ދިވެހި ސަފީރަކީ އަޙްމަދު ޙިލްމީ ދީދީ އެވެ.
އަޅުގަނޑު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ކޮމާރޝަލް ސެކްރެޓަރީއަކަށް ރަސްމީ ގޮތުން ޢައްޔަން ކުރައްވާފައި ވީ ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ކުރަނީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގައެވެ.
ކޮންމެ ދުވަހަކު ހެނދުނު އެއް ގަޑިއިރު އަދި ހަވީރު ބައިގަޑިއިރަށް އަޅުގަނޑު މެލްބާރން އެވެނިއުގައި ހުންނަ ސަފީރު އޮފީހަށް ދާންޖެހެއެވެ.
އެއީ މެސެޖްތައް ބަލައި، ސަފީރު އޮފީހަށް ގަންނަންޖެހޭ އެއްޗެހި ގަތުމުގެ ކަންތައް ރޭވުން ފަދަ ކަންތައްތައް ކުރުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އެ މަޤާމަށް ޢައްޔަންކުރި އިރު، ރަސްމީ ގޮތުން އަޅުގަނޑުގެ ޢުމުރަކީ 23 އަހަރު ކަމަށް އޮވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ވިސްނުމުގައިވެސް އަޅުގަނޑަކީ އެޢުމުރުގެ މީހެކެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ އަދި ރަނގަޅަށް ނުކަނޑައި ނުވަތަ އޮފު ނުކޮށްހުރި އަލިމަހެއް ކަމަށް ބެލެވިފައިވެއެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ ވަރުގަދަ އަދި ގޮތްދޫނުކުރާ މީހެއްކަމަށް ވަނީ ވެފައެވެ.
އެއީ ބޯޓުފަހަރުގައި އުޅޭ ބޯޓުގެ ފަޅުވެރިންނާއި، ސްޓެވެޑޯރ އިންނާއި، ބަނދަރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ޙީލަތްތެރި އޮފިސަރުންނާއި މުޢާމަލާތްކުރަން ޖެހިފައި ވުމުންނެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގައި އުފުލަން ޖެހުނު މަސްއޫލިއްޔަތުގެ ސަބަބުންވެސް އަޅުގަނޑުގެ ހުރީ ޢުމުރަށްވުރެ ދޮށީ ވިސްނުމެކެވެ.
1958 ވަނަ އަހަރު، އެއް ދުވަހަކު ގާތްގަނޑަކަށް ހަވީރު 5.30 އެހައިކަށްހާއިރު، އަޅުގަނޑު ސަފީރު އޮފީހަށް ވަދެލީމެވެ.
ވަޔަރލެސް އޮފިސަރ އެއިރު އެތާ ހުއްޓެވެ.
(އެއިރުވެސް ދިވެހިރާއްޖެއާ ގުޅަނީ މޯރސް ކޯޑް ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ.)
އޭނާ ގާތުގައި ކަންތައްތައް ކިހިނެއްތޯ އަހާލީމެވެ.
އޭނާ އަޅުގަނޑުގާތު ބުނީ، ޓްރޭޑް ކޮމިޝަނަރގެ އަރިހަށް އޮތް އަވަސް މެސެޖްއެއް އެބައޮތް ކަމަށެވެ.
އެއީ މަޢުލޫމާތުކޮޅެއް ބޭނުންވެގެން ފޮނުވާފައިވާ މެސެޖްއެކެވެ.
އޭނާ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ބުނީ، މާލޭގެ ވަޔަރލެސް އޮޕަރޭޓަރ މި މެސެޖްގެ މަތިން ތަކުރާރުކޮށް ހަނދާންކޮށްދެމުން އެބަ ގެންދާކަމަށެވެ.
ނަމަވެސް ޓްރޭޑް ކޮމިޝަނަރ އެދުވަހަށް މަސައްކަތް ނިންމަވާލެއްވުމަށް ފަހު ވަޑައިގެންފައިވާތީ، އޭނާއަށް މިކަމުގައި ކުރެވޭނެ އެއްވެސް ކަމެއްނެތް ކަމުގައި އޭނާ ބުންޏެވެ.
އަޅުގަނޑު އޮފީހުގައި ހުއްޓާ ރޭޑިއޯއަށް ކޮންމެވެސް ދިރުމެއް އަތުވެއްޖެއެވެ.
މޯރސްކޯޑު އީތަރގައި ތެޅެމުންދާ އަޑު މެސެޖްގެ އަވަސްކަން ދޭހަކޮށްދެއެވެ.
އެއީ ސީދާ ނާޞިރުގެ މެސެޖެކެވެ.
ވަޤުތުން އެ މަޢުލޫމާތު ބޭނުންފުޅުވެގެންނެވެ.
ވަޔަރލެސް އޮޕަރޭޓަރ، ޓްރޭޑް ކަމިޝަނަރ ވަޑައިގެން ނެތް ވާހަކައާއި، އަޅުގަނޑު އެވަގުތު އޮފީހުގައި ހުރި ވާހަކަ ޖަވާބުގައި ދެންނެވިއެވެ.
ޖަވާބު ވަރަށްކުރެވެ.
މޯރސް ކޯޑުގެ ދެތިން އަޑުކޮޅެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ފޯނުގެ އަތްގަނޑު ހިއްލާލުމަށްފަހު ދެތިން ކޯލު ގުޅާލައިގެން ބޭނުންވި މައުލޫމާތު ހޯދީމެވެ.
(އެއީ އެއްޗެހިތަކެއްގެ އަގު ބެއްލެވުމަށެވެ).
ނޯޓުފޮތެއްގައި ލިޔެލުމަށް ފަހު މެސެޖް ފޮނުވާލުމަށް އޮޕަރޭޓަރ އަތަށް ދިނީމެވެ.
ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން އަނެއްކާވެސް މައުލޫމާތުކޮޅެއް ބޭނުންފުޅު ވެގެން މެސެޖެއް އައެވެ.
މިފަހަރު މެސެޖް އޮތީ އަޅުގަނޑަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އެ މެސެޖްގައި އަންގަވާފައިވާ ކަންތައް ކުރީމެވެ.
ފަހުން އެކަމުގެ މަތިން ހަނދާނެއްވެސް ނެތެވެ.
ނަމަވެސް ނާޞިރު ހަނދުމަފުޅު ހުރީތާއެވެ!
މައުލޫމާތު ހޯއްދެވުމަށް ފޮނުއްވާ ހުރިހާ މެސެޖް ހުންނަނީ ޓްރޭޑް ކޮމިޝަނަރގެ ބަދަލުގައި އަޅުގަނޑަށް އެޑްރެސް ކުރައްވާފައެވެ.
މިކަމުން އަޅުގަނޑަށް ކުޑަކޮށް އުނދަގޫވެ ލަދުގަންނަ ގޮތްވިއެވެ.
އަދި ސަފީރު ކުރައްވަން ޖެހޭ ކަންތައްތަކާ އެއްވެސް ޙާލަތެއްގައި ބެހޭކަށް އަޅުގަނޑު ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ.
ނަމަވެސް، އަމުރު އަންނަނީ އެންމެ މަތިންކަމަށް ވާތީ އަޅުގަނޑަކަށް ބަހެއް ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ.
ނާޞިރަކީ މީހުންގެ ފަރާތުން ކުށްކުރުން އެއްގޮތަކަށްވެސް ތަޙައްމަލް ނުކުރައްވާ ބޭފުޅެއްކަން ވަރަށް އަވަހަށް އަޅުގަނޑަށް ދަސްވެއްޖެއެވެ.
އެމަނިކުފާނު ބޭނުންފުޅު ވާނީ ޞައްޙަ މައުލޫމާތެވެ.
އެމަނިކުފާނަކީ ވަރަށް ތޫނު އަދި ކަންތައްތައް ނިންމެވުމުގައި ކުޅަދާނަ ބޭފުޅެކެވެ.
އަދި އެމަނިކުފާނަށް މަޝްވާރާ އަރުވާ މީހުންވެސް، އެމީހުން ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތަކާއި އެއްޗެއް ރަނގަޅަށް ދަތުން ނޫން ގޮތެއް ޤަބޫލުފުޅެއް ނުކުރައްވާނެއެވެ.
ވީމާ އަޅުގަނޑު މިގޮތަށް ކަންތައްތައް ކުރީމެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑު ކުރާ ކޮންމެ ކަމެއް ކުރަނީ ޝައުޤުވެރިކަމާއި އެކު ކަމަށްވެފައި، ޖަވާބުތައް އެނގެންވެސް ބޭނުންވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑު ކުރާ މަސައްކަތުގެ ބާވަތުން، ކޮޅުނބުގައި މުދާދޫކުރާ ސަޕްލަޔަރުންނާއި އެހެން މީހުންގެ ވިއުގައެއް އަޅުގަނޑަށް ވަނީ ޤާއިމް ކުރެވިފައެވެ.
އަދި ކޮޅުނބުގައި ދިވެހިރާއްޖެއާއި ގުޅިގެން ހިނގާ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތައް އަޅުގަނޑަށް ފުދޭވަރަކަށް އެނގެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މަންފާކުރާނެ ގޮތަށް ޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރާނެ ކިތަންމެ ދާއިރާތަކެއް އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހުންނަ ޝައުގުވެރިކަމާ މެދު ނާޞިރު އުފާފުޅުވާ ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސްކުރެވުނެވެ.
އެ ދުވަސްވަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާބާދީއަކީ 80,000 އެވެ.
އަދި އަހަރެއްގެ މައްޗަށް ލިބޭ އާމްދަނީ އަކީ 2.5 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ ތަރައްޤީ ކުރެއްވުމަށް ނާޞިރުގެ ވަރަށް ގިނަ ޚިޔާލުފުޅުތައް ހުއްޓެވެ.
އަދި މާލޭގައި ރަނގަޅު ބަނދަރެއް އޮތުމަކީ އެންމެ ފުރަތަމަ ބޭނުންވާ ކަންތައްކަން އެމަނިކުފާނު ދެނެވަޑައިގަތެވެ.
އެދުވަސްވަރު ބޯޓުފަހަރު އޮންނަނީ ގޮނޑުދޮށުގައި ނުވަތަ ތަންކޮޅެއް ދުރުގައި އަޅާފައެވެ.
އެތެރޭ ބަނދަރު ހެދުމަށް ދިރާސާއެއް ކުރުމަށްޓަކައި މާލެ އައިސްހުރި އިނގިރޭސި އިންޖިނޭރަކާ ގުޅައިގެން މަސައްކަތްކުރުމަށް އަޅުގަނޑަށް އެންގެވިއެވެ.
މިއީ ހަމައެކަނި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޙާލަތު ބަލައިލުމަށް ލިބުނު ފުރުޞަތެއް ނޫނެވެ.
އަދި ހިނގައިދިޔަ ކަންތަކަށް ވިސްނާއިރު، ﷲ ގެ ނިންމެވުމަކީ މީހަކަށް އެނގޭނެ އެއްޗެއް ނޫން ކަމުގެ ދަލީލެކެވެ.
މިހެން މިދެންނެވީ މީހެއްގެ ޙަޔާތުގައި ދިމާވެދާ އަނެކާ އަކީ، ބައެއްފަހަރު އެމީހެއްގެ މުސްތަޤްބަލް ބައްޓަންކުރުމުގައި އެހީތެރި ވެދޭނެ ފަރާތަކަށް ވެދެއެވެ.
ޚުދު އިބްރާހީމް ނާޞިރާއި އެއްކޮޓަރީގައި ސޯސަން ވިލާ ގައި ހުންނަން ޖެހުމާ ގުޅިގެން އަޅުގަނޑަށް މިކަން ވަނީ ތަޖްރިބާކުރެވިފައެވެ.
އިނގިރޭސި އިންޖިނޭރާ އެކު ވާހަކަދެއްކުމަށް އަޅުގަނޑު މާލެއަށް ދަތުރުކުރީމެވެ.
މިކަމާމެދު އިތުރަކަށް ނުވިސްނަމެވެ.
އެތަކެއް އަހަރު ފަހުން، ހަމަ އެ އިންޖިނޭރާ އަޅުގަނޑާ ހޮންގކޮންގުން ދިމާވިއެވެ.
އަދި އޭނާއަކީ އަޅުގަނޑުގެ ޙަޔާތުގައި މުހިންމު ދައުރެއް ކުޅުނު މީހަކަށްވިއެވެ.
ވާހަކަދައްކައިގެން ނުވަތަ މަޝްވަރާކޮށްގެން ކަންކަމަށް ޙައްލު ހޯދުމަކީ، އަޅުގަނޑުގެ ޅަފުރާގައި ދަސްކޮށްފައިވާ ފަދައިން ފަސޭހަ ނުވަތަ ސާދާކަމެއް ނޫނެވެ.
ތިމާއާ އެކު ވާހަކަދައްކަންޖެހޭ އަނެއް ފަރާތަކީ އިތުބާރުކުރެވޭ ފަރާތެއްކަން ދަތުމަކީ އެކަމުގައި އެހީތެރިވެދޭނެ ކަމެކެވެ.
ކުރިން އިޝާރާތްކޮށްފައިވާ އިންޖިނޭރާ އެކު އަޅުގަނޑަށް ކުރެވިފައިވާ ތަޖްރިބާތައް ވަރަށް ބޮޑު އެހީއަކަށްވިއެވެ.
ވިދިގެން އައި އަހަރު (1959 ވަނަ އަހަރު)، ވާހަކަދެއްކުމުގެ ހުނަރުވެރިކަން ދަތުމުގެ މުހިންމުކަން އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވިއެވެ.
ނާޞިރުގެ ނާއިބު އިބްރާހީމް ރަޝީދުގެ އަރިހުގައި މަސްވެރިކަމާބެހޭ މަޝްވަރާތަކެއްގައި ބައިވެރިވުމަށް އަޅުގަނޑަށް ޓޯކިޔޯއަށް ދާން ޖެހުނެވެ.
ކޮޅުނބުގައި މަސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ބައެއް ފަރާތްތައް އަޅުގަނޑު ދަންނަމެވެ.
އަޅުގަނޑުގައި ވަނީ ކަންތައްތައް ހޯދައި ޢިލްމު އުގެނުމުގެ އާދަ ހިފާފައެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ މީހުންނާ ބައްދަލުކުރާހިތްވާ މީހަކީމެވެ.
އަދި މީހުންގެ ސިކުނޑި ކޮނެގެން ލިބޭ މަޢުލޫމާތެއް، ފަހުން ބޭނުންކުރެވިދާނެ ކަމަށް، ހޯދަން ބޭނުންވާ މީހެއްވެސްމެއެވެ.
ޓޯކިޔޯއަށް ދާން ޖެހިދާނެ ވާހަކަ އިވުމާއެކު، މަސްވެރިކަމުގެ ޞިނާޢަތާ ގުޅޭ ގޮތުން ލިބެންހުރި ހުރިހާ މައުލޫމާތު އަޅުގަނޑު ހޯދީމެވެ.
އަދި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބޭނުންވަނީ ކޮންކޮން ކަމެއްކަން ދެނެގަތީމެވެ.
ދަސްވި ނުވަތަ ދޭހަވި އެއްޗެހި އަޅުގަނޑު ދައްކާ ވާހަކަތަކުގައި ހިމެނުމައްޓަކައެވެ.
ދެފަރާތުން އެއްބަސްވުމަކަށް އައުމަށްޓަކައި ވާހަކަދެއްކުމަށް ވަކި ހުނަރުތަކަކާއި، ޢިލްމާއި،ޢަމަލީ ތަޖްރިބާ ބޭނުން ވީނަމަވެސް،މިކަމުގައި ވަކި ޚާއްޞަ އުކުޅުތަކެއް ގެންގުޅުން ވަރަށް މުހިންމެވެ.
އަޅުގަނޑު ވިސްނި ގޮތުގައި، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކިތަންމެ ކުޑަ ނަމަވެސް މިނިވަން މުސްތަޤިއްލު ޤައުމެކެވެ.
ވިޔަފާރި ހިންގުމުގައި ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރަން ޖެހުނު ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، ރާއްޖެއަކީ ވިޔަފާރި ކުންފުންޏެއް ނޫނެވެ.
މިނިވަން މުސްތަޤިއްލު ޤައުމެއްގެ ޙައިސިއްޔަތުގެ މަންފާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިގެންވެއެވެ.
މިގޮތުން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބާރު ބޭނުންކުރެވި، ނުވަތަ ބޭނުންކޮށްގެން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފަހިވާ ގޮތަށް ވާހަކަތައް ކުރިއަށް ގެންދެވިދާނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތެއް ހޯދައިދިނުމަށް އަޅުގަނޑުވަރަށް ބޭނުންވިއެވެ.
ރާއްޖެއާ މެދު ހުންނަ ވަރުގަދަ ޖަޒްބާތެއްގެ ސަބަބުންނެވެ.
ޤައުމަށްޓަކައި އެކަންޏެއްނޫނެވެ.
އާޚިރު ނަތީޖާގެ ގޮތުން، އަގުހުރި ކަންތައްތަކެއް ޙާޞިލްކުރުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ޤައުމަށްޓަކައި ކުރި އެއްވެސްކަމެއްގައި ޒާތީ ނުވަތަ އަމިއްލަ މަންފާއެއް ކުރާނެ ގޮތަކަށް ކަންކަން ކޮށްފައެއް ނުވާނެއެވެ.
ކަންކޮށްފައިވާނީ މިނިވަން މުސްތަޤިއްލު ޤައުމެއްގެ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޙައްޤު އެއްޗެއް ހޯދުމަށެވެ.
މިގޮތަކީ 21 ވަނަ ޤަރުނުގެ ޒުވާނުން ޙައިރާންކުރުވަނިވި ކަމަކަށް ވެދާނެއެވެ.
އެއީ މައިންބަފައިން ނުވަތަ ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އެ ކުދިންގެ ހުރިހާ ބޭނުންތައް ފުރިހަމަކޮށް ފޯރުވައިދޭތީއެވެ.
އެ ޒުވާނުންނަކަށް ދިވެހިރާއްޖެ ކުރީގައި އޮތް ފަޤީރު ޙާލަތެއް ނުވިސްނޭނެއެވެ.
އަދި ކާމިޔާބާއެކު ޤައުމު ތަރައްޤީވެ، ކުރިއަރާފައި މިވަނީ، ވޭތުވެދިޔަ ފަންސާހަކަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ކަމެއްވެސް ނޭނގޭނެއެވެ.
1970 ގެ އަހަރުތައްހާ ކައިރި މާޒީއެއްގައިވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެންމެ ބޭންކެއްވެސް ނެތި އޮތް ދުވަސްވަރެއް ހިތަކަށް ނުގެނެވޭނެއެވެ.
ޤައުމުގެ ކުރިއެރުން އޮތީ، ފުރުޞަތެއް އޮތްކަން ފެނި، އެކަން ދެނެގަނެ، އެކަމާއިމެދު ކަމެއްކުރި ފަރުދުންގެ އަތްމަތީގައެވެ.
ކުރިއަށް ދިޔުމުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޖެހުނީ، ގަދަކަމުން ކޮއްޕައިގެން، ކޮންމެ އިންޗިއެއްވެސް ހޯދާށެވެ.
ކާމިޔާބުނުވުމަކީ ނެތްކަމެއް ކަމުގައި ބަލައިގެން ކުރިއަށްދާށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ވެރިއަކަށް ހުންނެވި ނާޞިރަކީ އެފަދަ ބޭފުޅެކެވެ.
އާ ޚިޔާލުތައް އަޑުއައްސަވާ ބޭފުޅެކެވެ.
އެ ޚިޔާލުތަކަށް އަމަލީ ސިފަގެންނެވުމަށް ބިރުފުޅުގެންވަޑައިނުގަންނަވާ ބޭފުޅެކެވެ.
މިގޮތަށް ކަން ކުރުމުގައި އެމަނިކުފާނާއި އެކު ބައިވެރިވުމަކީ، އަޅުގަނޑަށް ފެނުނު ގޮތުގައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ވާޖިބެކެވެ.
ޤައުމަށް ފާގަތިކަން ހޯދުމުގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނު ކާމިޔާބީ މިއަދުގެ ޒުވާނުންދެކޭ ފަސޭހަ ފައިސާ ކަމަށް ވުމަކީ އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނިގޮތާ މުޅިން ޚިލާފު ކަމެކެވެ.
އަދި ޤައުމުގެ ކުރިއެރުން ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޖީލުގެ މީހުންގައި އަށަގެންފައިވާ ޤައުމީ ވާޖިބާ މުޅިން ތަފާތު ކަމެކެވެ.
އެދުވަސްވަރުގެ މުސާރަތައް ނުހަނު ކުޑަކަމާއެކު، ސިވިލް ސާރވަންޓުންނަށް އެހެން ވަޒީފާ އަދާ ކުރެވެއެވެ.
ޙަޤީޤަތުގައި ދިރިއުޅުމުގެ ޒަރޫރީ ބޭނުންތައް ފުއްދުމަށްޓަކައި، ސަރުކާރުގެ މުވައްޒަފުންނަށް ދެވަނަ ވަޒީފާއެއް އަދާކުރަންޖެހެއެވެ.
މަސައްކަތްކުރާ ގަޑިތަކަކީ ހެދުނު 7.30 އިން މެންދުރު 12 އަށާއި، މެންދުރުފަހު 2 އިން 4 އަށެވެ.
އެހެންކަމުން ފުދޭވަރަަކަށް ހުސް ވަގުތު އޮވެއެވެ.
އަމިއްލަ މަސައްކަތްކުރާ ތަންތަނުގައި (މެންދުރުފަހަށް މެދުކަނޑާލުމަށް ފަހު) ހަވީރު 6 ޖަހާއިރު އޮފީސް ހުޅުވުމަކީ އާންމު ކަމެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ފަދަ އެއިރުގެ ޒުވާނުންގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ސުލޫކީ މިންގަނޑެއް އޮވެއެވެ.
މިއީ މިއަދުގެ ޒުވާނުންގައި އަށަގެންފައިނުވާ ކަމެކެވެ.
ދިވެހި ކަނޑުތަކުގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ ވާހަކަތައް ދެއްކުމަށްޓަކައި، އޭނާގެ ނާއިބުގެ އަރިހުގައި ޖަޕާނަށް ދިއުމަށް ނާޞިރު އެންގެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހުރިހާ ހުސް ވަޤުތެއް ހޭދަކުރީ، އެކަމާގުޅޭ މައުލޫމާތުތައް ހޯދުމުގައެވެ.
މަސްއަލާ އާއި މެދު ފުރިހަމައަށް ވާހަކަދައްކައި ދިވެހިރާއްޖެއަށާއި އަޅުގަނޑުމެންނާ އެކު މަސައްކަތްކުރާ ޖަޕާނުގެ ބައިވެރީންނަށްވެސް ފައިދާވާ ގޮތަށް އެއްބަސްވާންޖެހެއެވެ.
މިދުވަސްވަރުވެސް ދިވެހިރާއްޖެ އޮތީ އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައި ކަމަށް ވާތީ، ޚާރިޖީ ހުރިހާކަމެއް ކުރަނީ އިނގިރޭސީންނެވެ.
މިހެންކަމުން ދިވެހި ސަރުކާރާއި އެހެން ސަރުކާރަކާއި ދެމެދު، އެއްވެސް މުއާމަލާތެއް ކޮށް އެއްބަސްވުމެއް ވެވޭނީ އިނގިރޭސީންގެ ހުއްދަ ލިބިގެންނެވެ.
ޓޯކިޔޯގައި ޖަޕާނުގެ މުއައްސަސާއެއް ކަމުގައިވާ ފިޝަރީޒް ޑިޕާރޓްމެންޓްގެ ދަށުން ހިންގާ ފިޝަރީޒް އޭޖަންސީ އާއި ބައްދަލުކުރުމަށް، ޖަޕާނު ސަރުކާރުން ހަމަޖައްސަވައިދެއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދިވެހި ކަނޑުތަކުގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމާ ބެހޭގޮތުން ރިސާރޗް ކޮށްފައި ވީނަމަވެސް، ޖަޕާނު މީހުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނަންވެސް އަހާފައި ނުވާކަމީ ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ.
ހަމައެއާއެކު، ޖަޕާނު ސަރުކާރުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެއްވެސް އެހީއެއް ދޭކަށް ރާވާފައެއްނުވެއެވެ.
އެއީ އެމީހުންގެ ހުރިހާ އެހީއެއް އަމާޒުވެފައި އޮތީ ސްރީލަންކާ އާ ދިމާއަށް ކަމަށް ވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މަސްވެރިކަމާބެހޭ މަސްއަލާ ހުށަހެޅި ގޮތުން، ޖަޕާނު ސަރުކާރުން ޝައުޤުވެރިވީ ކަންވެސް ނޭނގެއެވެ.
ޖަޕާނު ސަރުކާރުގެ ދެ ތަޖްރިބާކާރުން ދިވެހިރާއްޖެ ބަލައިލުމަށް ފޮނުވުމަށް އެއްބަސްވިއެވެ.
އެއް ތަޖްރިބާކާރުގެ ޚަރަދުތައް ޖަޕާނު ސަރުކާރުން ދޭގޮތަށާއި، އަނެކަކުގެ ޚަރަދުތައް ދިވެހި ސަރުކާރުން ދޭ ގޮތަށެވެ.
ތަޖްރިބާކާރުންގެ ރިޕޯޓްގައި އެކަން ކުރިއަށް ގެންދިއުން ރަނގަޅު ކަމަށް ބުނެފައިވާ ނަމަ، އެކަންތައް އިތުރަށް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ޖަޕާނު ސަރުކާރުން އެއްބަސްވިއެވެ.
އެމީހުންގެ ރިސަރޗް ބޯޓު ފުޖިމާރޫ އެދުވަސްވަރު އޮތީ ސްރީ ލަންކާ އަށް އައިހެވެ.
އެދަތުރުގައި އެ ބޯޓު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފޮނުވުމަށްވެސް ޖަޕާނު ސަރުކާރުން އެއްބަސްވިއެވެ.
އެ ދެ ތަޖްރިބާކާރުންނަކީ ޖަޕާނު ސަރުކާރުން ސްޕޮންސަރ ކުރި ޝިއިޖީ އާއި، ދިވެހި ސަރުކާރުން ސްޕޮންސަރކުރި ސަޓޯއެވެ.
އެމީހުންގެ މި ޒިޔާރަތުގައި އެ ދެމީހުން އުތުރުގެ އަތޮޅުތަކަށް ކުރި ދަތުރުގައި އަޅުގަނޑު ބައިވެރިވީމެވެ.
ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކަށް ވެސް ދަތުރުކުރިއެވެ.
ޖަޕާނު ސަރުކާރުން ސްޕޮންސަރ ކުރި ތަޖްރިބާކާރު ބޭނުންވީ ދޮށީގެ މަސްވެރިކަމާއި، ވަދުނަނުގެ މަސްވެރިކަމުގެ އެކްސްޕެރިމެންޓް ދިވެހި ކަނޑުގައި ކުރުމަށެވެ.
މި ދެ ބޭނުމަށް ފުދިދާނެ، ލަކުޑިން ބަނދެފައިވާ ޖަޕާނުގެ ބޯޓެއް އަޅުގަނޑުމެން ގަތީމެވެ.
މިބޯޓަކީ މުލަޓް އެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް ސަޓޯއާއި އެހެން އިންޖިނޭރެއް އަޅުގަނޑުމެން ކުއްޔަށްހިފީއެވެ.
އަދި އެ ބޯޓުގައި ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް މަސްވެރިކަން ކުރިއެވެ.
ހިތާމައަކީ އެ ބޯޓު ފަރަކަށް އަރައިގެން އެ މަޝްރޫޢު ދޫކޮށްލަން ޖެހުނުކަމެވެ.
ނަމަވެސް، އެ ދެ ތަޖްރިބާކާރުންގެ ރިޕޯޓުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދޮށީގެ މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް، އާ ފައިބަރގްލާސް ބޯޓެއް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ދިނެވެ.
މިއީ އެކަމަށް ފަރުމާ ކޮށްފައިވާ، ލޯޕޭޒް ނަމަކަށް ކިޔުނު ބޯޓެކެވެ.
ދެން ކުރިމަތިވީ މީހުންގެ މަސްއަލައެކެވެ.
ރަށްރަށުގެ މީހުންގެ ވިސްނުން ހުރީ ވަރަށް މުސްކުޅި އާދަކާދަތަކެއްގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައެވެ.
އެހެންކަމުން އެމީހުންގެ ގެދޮރު ދޫކޮށް ދެތިން ރެއަށްވެސް ކަނޑުމައްޗަށް ބޯޓެއްގައި ދިޔުމަށް ތިބީ ތައްޔާރަކަށް ނޫނެވެ.
ނަމަވެސް ރާއްޖޭގައި ބަނދެފައިވާ ބޯޓުތަކަކީ، ދޮށީގެ މަސްވެރިކަމަށް ރަނގަޅު އުޅަނދުފަހަރެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް، މަސްވެރިންނަށް ފަތިހު މަހަށްގޮސް ހަމަ އެދުވަހު އެނބުރި ރަށަށް އާދެވޭތީއެވެ.
ބޭނުންވަނީ އެމީހުން ބާނާ އިތުރުމަސް ބޭރުކުރާނެ އިތުބާރުހުރި މާރުކޭޓެކެވެ.
ދިވެހި އާބާދީ ދިރިއުޅެމުން ގެންދިޔައީ، މަސްވެރިކަމުންނާއި އެއިރުގައި އޮތް އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ކުޑަ ޞިނާޢަތަކުން ލިބުނު އާމްދަނީއަކުންނެވެ.
1950 އާއި 1960 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، ފަތުރުވެރިކަމަކީ ބޭރުފައިސާ ލިބިދާނެ ވަޞީލަތެއް ކަމަށް ހިތަށްވެސް ގެނެވިފައެއް ނެތެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަތުރުފަތުރު އޮންނަނީ، މާލެއާއި ސިލޯނާ ދެމެދު ދެކޮޅު ދަތުރު ކުރާގޮތަށެވެ.
އަހަރަކު އެއްފަހަރު އިންޑިޔާއަށް ދަތުރެއް ކޮށްފާނެއެވެ.
ކަން މިހެން އޮއްވާ، ދިވެހި ސަރުކާރާއި ސިލޯނު ސަރުކާރާ ދެމެދު އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރެވުނެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ސިލޯނުން ވަކި ޢަދަދަކަށް މަސްގަތުމަށް އެއްބަސް ވެވުނެވެ.
އަދި އޭގެ ބަދަލުގެ ގޮތުގައި ސިލޯނު ސަރުކާރުން ހަނޑުލާއި ހަކުރާއި ފުށާ އަދި އެހެން އަސާސީ ކާބޯތަކެތި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ގެނައުމުގެ ހުއްދަދެއްވިއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިތަކެތި ސިލޯނުން ވިއްކަނީ އެމީހުން ގަންނަ އަގަށްވުރެ ތިނެއް އިންސައްތަ ބޮޑުކޮށެވެ.
ފައިސާ ދެއްކުމުން ގުދަންކުރުމަކާ ނުލާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ތަކެތި ލިބެއެވެ.
ހަކުރު ލިބެނީ މެނިންގ މާރުކޭޓުންނެވެ.
ހަނޑުލާއި ފުށް ލިބެނީ  ޗާމަރޒް މާރުކޭޓުންނެވެ.
އުފުލުމާ އެހެނިހެން ޚަރަދުތައް ކުރަންޖެހެނީ އަޅުގަނޑުމެންނެވެ.
މިހެންކަމުން ދެފަރާތަށް ހިނގާ ވިޔަފާރިއެއް ޤާއިމް ވެއްޖެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ހިކި ކަނޑުމަސް (އުންބަލަކަޑަ) ކޮޅުނބަށް ގެނެސްގެން ، ހަނޑޫ، ހަކުރު، ފުށް އަދި ބައެއް އެހެން މުދާ މާލެއަށް ގެންދަމެވެ.
މިގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ފުދުންތެރިކަން އެއިރު އޮތެވެ.
ނަމަވެސް ކުރިއަކަށް ނުދެއެވެ.
މިފުދުންތެރިކަމުގެ ދަށުގައި ހެދިބޮޑުވެ ކަންތައްތައް ރަނގަޅު ވުމުގެ ފުރުސަތެއް ނެތެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރަނގަޅު މަސްވެރިކަމުގެ މޫސުމެއް ކަމުގައިވާ ނަމަ ޙާލަތު ގޯސްވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނާއި ސިލޯނާ ދެމެދު ސޮއިކޮށްފައިވާ އެގްރީމެންޓްގެ ދަށުން ސިލޯނަށް މަސް އެކްސްޕޯރޓް ކުރެވެނީ ވަކި އަދަދަކަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ކިތަންމެ ވަރަކަށް މަސް އިތުރުވެފައި އަދި އެ މަސް ބޭރުކުރަން ބޭނުންވި ނަމަވެސް، ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުއޯޓާ އަށްވުރެ އިތުރަށް މަސް އެކްސްޕޯރޓެއް ނުކުރެވެއެވެ.
ޙައްލަކީ ދެސަރުކާރުގެ ދެމެދުގައި އިތުރަށް ވާހަކަ ދެއްކުމެވެ.
މީގެ ސަބަބުން މަސްއަލަ ހަމަޖެހުމަށް ގިނަ ވަގުތު ހޭދަވިއެވެ.
އާޚިރު ނަތީޖާއަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގެއްލުންވުމެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ވަރަށް ގިނަ މަސް ހުރުމާއެކު، އެ ބޭރުކުރާނެ މާރުކޭޓެއް ތައްޔާރުވެފައި ނެތުމުންނެވެ.
މަސްވެރިން ބާނާފައިވާ މަސް ބޭރުކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ކުރިން އިޝާރާތްކޮށްފައިވާ ޙައްލު ހޯދިދާނެ ގޮތެއް ދުވަސްތަކަކަށް ފަހު ކުރިމަތި ވެއްޖެއެވެ.
މިކަން ފެށުނީވެސް އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި އެހީއަކަށް އެދިވަޑައިގެން ނާޞިރު ފާޅުކުރެއްވި ޚިޔާލުފުޅަކާއި ގުޅިގެންނެވެ.
ނާޞިރު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމަކަށް ވެވަޑައިގެންނެވި އިރު، މާލޭގެ އާބާދީއަކީ 30,000 މީހުންނެވެ.
އެމީހުން ހަވީރުކޮޅު ފޫހިފިލުވާލަން ކުރާނެ އެއްވެސްކަމެއް ނެތެވެ.
ނާޞިރަކީ ޓެކްނޮލޮޖީއަށް ވަރަށް ޝައުޤުވެރި ވެވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅެކެވެ.
އަދި ރޭގަނޑު މީހުން ކުރާނެ ކަމެއް ބޭއްވެވުމަށްޓަކައި ބައިސްކޯފުގެއެއް ހުޅުއްވަން ބޭނުންފުޅުވިއެވެ.
މި ޚިޔާލުފުޅަކީ އަޅުގަނޑަށް މުޅިން ބީރައްޓެހި ޚިޔާލުފުޅަކަށް ވީނަމަވެސް އަޅުގަނޑު ރިސާރޗް ހެދުމަށްފަހު، ނާޞިރު ވިދާޅުވި ކަންތައް ކުރުމައިގެން ކުރިއަށް ދިޔައީމެވެ.
މިއީ މަސްވެރިކަމަށް ދިމާވެގެން އުޅޭ މައްސަލަ ޙައްލު ކުރުމަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިން ޚިޔާލުފުޅަކަށް ވާތީ، މިކަމުގެ ފެށުން މިހިސާބުގައި ގެނައުމަކީ އައުލާ ކަމެއް ކަމުގައި ދެކެމެވެ.
ފިލްމް ދެއްކުމުގެ ކަންތައް އަޅުގަނޑު ފަށައިގަތީ، ބޮމްބޭގައި ހުންނަ ފިލްމް ލައިބްރަރީއަކުން 16 މިލިމީޓަރުގެ ފިލްމް ކުއްޔަށް ހިފައިގެންނެވެ.
މިއީ ހިންދީ ބަހުން ހަދާފައިވާ ފިލްމްތަކެކެވެ.
މިއީ ވިޔަފާރީގެ ގޮތުގައި ދައްކަން ހަދާފައިވާ ފިލްމްތަކެކެވެ.
ނަމަވެސް މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަރަށް މަޤްބޫލު އެއްޗެއްކަން ވަރަށް އަވަހަށް އެނގިއްޖެއެވެ.
މާލޭގައި ފިލްމް ބަލާ މީހުން ގިނަ ވައްތަރުގެ ހިންދީ ފިލްމް ބަލަން ބޭނުންވެފައިވާލެއް ބޮޑުކަމުން، މާލޭ ސިނަމާ ކުންފުނި ކިޔާ ޕަބްލިކް ކުންފުންޏެއް ރެޖިސްޓްރީ ކުރެއްވިއެވެ.
1959 ވަނަ އަހަރު ހުޅުވި އޮލިމްޕަސް ކިޔާ ބައިސްކޯފުގެ ހެދީ އެކުންފުނީގެ ފަރާތުންނެވެ.
އެދުވަސްވަރު މިފަދަ ބޮޑެތި މަޝްރޫޢުތަކުގައި އިންވެސްޓް ކުރާނެ މުއްސަނދިންނެއް ނެތެވެ.
މިފަދަ ކަމެއް ކުރުމުގެ ޤާބިލިއްޔަތު ހުރީ ހަމައެކަނި ސަރުކާރުގެ ކިބައިގައެވެ.
ނަމަވެސް ނާޞިރު ދެކެވަޑައިގަތީ ސަރުކާރުން ބައިސްކޯފްދައްކާ ގެއެއް ހިންގުމުގެ ވިޔަފާރިކުރުމަކީ ރަނގަޅު ކަމެއް ނޫން ކަމުގައެވެ.ނަމަވެސް މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ ޙަރަކާތެއް އޮތުމަށް ނިންމެވީއެވެ.
މިއީ މަސްއަލަ ޙައްލު ކުރަންޖެހޭ ހިނދު އެކަމަށް ނާޞިރު ޢަމަލު ކުރައްވާ ގޮތުގެ އިތުރު މިސާލެކެވެ.
ބައިސްކޯފްބަލާގެ ހެދުމަށް ފަހު، އެތާގައި ދައްކާނޭ 35 މިލިމީޓަރުގެ ފިލްމު ހޯދުމަކީ ދިމާވި އަނެއް މަސްއަލައެވެ.
މާލޭގައި ފިލްމު ދެއްކުމަށްޓަކައި އިންޑިޔާގެ ފިލްމް ދޫކުރާ އެއްވެސް މީހަކު ހުރީ މާހެޔޮ އަގެއްގައި ފިލްމް ދޫކުރާކަށް ނޫނެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެވެން އޮތީ ހަމަ އެންމެ 200 ރުފިޔާ ކަމުންނެވެ.
ސިލޯނުގައި އަޅުގަނޑު ހުރީ ކޮމަރޝަލް ސެކްރެޓަރީގެ މަޤާމުގައި ކަމަށް ވާތީ، އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ މަސައްކަތް ކުރުމަށް ހުސްވަގުތު ލިބެއެވެ.
އެހެން ކަމުން ލިބޭ ހުސްވަގުތުތަކުގައި ކުރާ މަސައްކަތެއްގެ ގޮތުގައި ފިލްމު އެތެރެކުރަން ފެށީމެވެ.
މިގޮތުން ލިބޭ ކުލިން، އިންޑިޔާގެ ފިލްމް އުފައްދާ އަދި ފިލްމް ދޫކުރާ ފަރާތްތަކަށް މި މަޝްރޫޢު އާއިގެން ކުރިއަށް ދިއުމަށް އެކަށީގެންވާ ފައިދާއެއް ލިބެއެވެ.
ސިލޯނުގައި ފިލްމް ދެއްކުމުގެ ހުއްދަ ނެގިއިރު، އެ ހުއްދައިގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެ ވެސް ހިމެނުމަށް އަޅުގަނޑު ވަރަށް ފަރުވާ ތެރިވީމެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު ފިލްމްތައް ފުރަތަމަ މާލެއަށް ފޮނުވަން އިސްކަން ދެމެވެ.
އެއީ އެންމެފަހުގެ އިންޑިޔާ ފިލްމް ފުރަތަމަ ދައްކަނީ މާލޭގައި ކަމަށް ވުމަށްޓަކައެވެ.
މިދުވަސްވަރު، އެދުވަސްވަރާއި ޚިލާފަށް ހިންދީ ފިލްމް ސިލޯނަށް ގެނައުން ވަނީ ހިފަހައްޓާފައެއް ނޫނެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު އިންޑިޔާގެ ފިލްމް އެތެރެކުރާ މީހުންނާއި ރައްޓެހިކަމުން، އެމީހުން ތިބެނީ އުފަލާއެކު އެހީތެރިވުމަށް ތައްޔާރަށެވެ.
ބުންބާއިން ފިލްމް ގެނައުމަށް ވާދަވެރިކަން އޮވެއެވެ.
އެހެންކަމުން މި ވާދަވެރިކަން ފޫއަޅުވާލުމަށްޓަކައި ބުމްބާގައި އަޅުގަނޑު ވިއުގައެއް ޤާއިމް ކުރީމެވެ.
ފިލްމް އެކްސްޗޭންޖްގައި އަޅުގަނޑު ބްރޯކަރުން ބައިތިއްބައި، އެމީހުން އެންމެފަހުން ނެރޭ ފިލްމްތަކުގެ މަޢުލޫމާތު އަޅުގަނޑަށް ފޮނުވައެވެ.
އެއީ އިންޑިޔާގެ ފިލްމީ ދާއިރާގެ ރިޕޯޓް ކޮންމެ ދުވަހަކު އަޅުގަނޑަށް ލިބި، މި ގޮތުން ފިލްމެއްގެ ކާމިޔާބާއިމެދު ޚުދު އަޅުގަނޑު އިންސާފް ކުރުމަށެވެ.
މި މަސައްކަތުގައި އުޅުމުން ރަނގަޅު ފިލްމް އުފައްދަމުންދާ ބައެއް ފިލްމް ޕްރޮޑިއުސަރުންނާއި ޑިރެކްޓަރުން އަޅުގަނޑަށް ދަސްވެ، އަދި ގަންނާނެ އެއްޗަކާ ބެހޭ ޚިޔާލެއް ލިބެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ގަންނަނީ ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަކި ޢަދަދަކަށް ފައިސާ ދައްކާގޮތަށެވެ.
ވަރަށް ކުޑަ ޑިޕޮޒިޓެއް ދެއްކުމުން ފިލްމް ލިބެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިންދީ ފިލްމު މަޤްބޫލް ވެފައިވާއިރު، ސިލޯނުގައި، ސިންގަޅަ ބަހުގެ ދާއިރާއަށް އަމާޒުކޮށްގެން އަޅުގަނޑު ފަށައިގަތީމެވެ.
އެއީ ހިންދީ ފިލްމަށް ސިންގަޅަބަހުން އަޑު އެޅުމެވެ.
މިކަން މާ ކާމިޔާބެއްނުވިއެވެ.
ސަބަބަކީ ތުންފަތުގެ ހަރަކާތްތަކާއި ބަސްތަކާ ދިމާނުވުމެވެ.
މިމަސައްކަތް ކުރުމަށްޓަކައި ތަފާތު މުއައްސަސާއެއް އަޅުގަނޑު އުފެއްދީމެވެ.
ވަކި އޮފީހަކާއި މުވައްޒަފުންނާއެކު، މި މަސައްކަތް ކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ސްރީ ފިލްމްސް ކިޔާ ކުންފުންޏެއް ރެޖިސްޓްރީކުރީމެވެ.
އެއިރު ސިންގަޅަ ބަހުން އަޑުއެޅި ބައެއް ފިލްމްތަކުގެ ހަނދާން މިއަދުވެސް އެބަހުއްޓެވެ.  
ދެތިން އަހަރެއްގެ ފަހުން މަސްވެރިކަމުގެ ޞިނާޢާތު ކުރިއެރުވުމަށްޓަކައި ޚިޔާލުތައް ލިބުނީ އެއިރު އަޅުގަނޑު ފެށި މިކުޑަކުޑަ މަސައްކަތުގެ ސަބަބުންނެވެ.
 ހަވަނަ ބާބު 
ދެކުނުގެ ބަޣާވާތް،  1959 އިން 1963 އަށް
ތިޔާގިކަމުގެ ދިހައަހަރު ކަމުގައި ވީ 1960 ގެ އަހަރުތަކަށް އަލިވިލުނީ، ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުގައި ބަޣާވަތެއް ފެށި އަދި ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ރަށެއްގައިހެން ހަމަނުޖެހުމުގެ މޫސުމެއް އުފެދުމުންނެވެ.
އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމަ ނިމުމާގުޅިގެން އައި ދަތި ދުވަސްވަރު ފާއިތުވެ، ވަރަށް އުފާވެރިކަމާއި އެކު  1950 ގެ ކާރުބާރު ބޮޑު ލަންޑަނެއް އުފަންވިއެވެ.
އެމެރިކާގައި މި ދިހައަހަރު ވެގެންދިޔައީ ވަރަށް ލޭ އޮހޮރުވުން ގިނަ  އަހަރުތަކަކަށެވެ.
ދޮނާއި ކަޅު މީހުންގެ ދެކޮޅުވެރިކަމުގެ މުޒާހަރާތަކާއި، ރައީސް ކެނެޑީ އާއި، މާރޓިން ލޫތަރ ކިންގ، އަދި ރޮބަރޓް ކެނެޑީވެސް އަވަހާރަކޮށްލުން ހިނގައިދިޔައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ މި ދިހަ އަހަރު ފަށައިގަތީ ރަސްކަމެއް ކުރަމުން އަންނަ މުޅިން އެކަހެރި ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
މަސްވެރިކަމުގެ ވަރަށް ކުޑަ ޞިނާޢަތަކާއި އަމިއްލަ ކުދި ވިޔަފާރިކޮޅެއްގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވެ، ކިރިޔަކިރިޔާ ދިރިއުޅެވެމުންދާ، ޤައުމެކެވެ.
އަދި ރަނގަޅު ޚިޔާލުތަކެއްގެ ވެރި ވަޒީރުލްއަޢުޒަމަކު ހިންގަވަމުންދާ ވަރަށް ކުޑަކުޑަ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ލިބުނީ 26 ޖުލައި 1965 ގައެވެ.
އަދި އެ ދިހަ އަހަރު ނިންމާލީ މިނިވަން ޖުމްހޫރިއްޔާއެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަ އެ މަނިކުފާނު ރައީސްކަމުގެ މަޤާމްގައި ހުންނަވައިގެންނެވެ.
އެ ދިހައަހަރަކީ ޤައުމް ވަރަށް މަޑުމަޑުން ތަރައްޤީވަމުން އައި ދުވަސްވަރެކެވެ.
21 ވަނަ ޤަރުނުގެ، މިޒަމާނުގެ ތިޔާގި، ފާގަތި ދުވަސްވަރުގެ ބިންގާ އެޅުނީ އެދުވަސްވަރު އެވެ.
އެއީ އެކަންތައްތަކުގައި އުޅުނު މީހުންނަށްވެސް، އަޅުގަނޑުމެން ކުރަމުން މިގެންދަނީ، އަދި އެހީތެރިވެވެމުން މި ގެންދެވެނީ ކޮންކަމެއްގައި ކަމެއް އެނގިފައިވީހެނެއް ހިއެއް ނުވެއެވެ.
1959 ވަނަ އަހަރު ހާތާނގައި، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަނީ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރާއި ތަޢުލީމީ ފެންވަރު ރަނގަޅުވެ، މަސްވެރިކަން ކުރިއަރައި އަދި ކަނޑުދަތުރު ކުރާ ބޯޓުފަހަރު އިތުރުވެފައެވެ.
ތަޢުލީމީ ކަންތައްތައް ރަނގަޅު ކުރެއްވުމަށް އެޅުއްވި ފިޔަވަޅުތަކުގެ ނަތީޖާއަކީ، ރާއްޖޭގައި ތަޢުލީމު ދެވިފައިވާ ދިވެހީންނަށް އިނގިރޭސި ބަހުން ފަރިތަކޮށް ވާހަކަދައްކަން އެނގުމެވެ.
އަދި ވިޔަފާރީގެ މުޢާމަލާތްތައް ފަސޭހަކަމާއެކު ހިންގުމެވެ.
1960 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި މުވާޞަލާތީ ޓެކްނޮޖީގެ ޒަމާން އައުމާ ވިދިގެން، އިނގިރޭސި ބަހަކީ ދުނިޔޭގެ މުވާޞަލާތީ ބަސްކަމުގައި ވެގެން ހިނގައިދާނެ ކަމަކަށް އެނގިފައެއް ނުވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ އެކަހެރިކަމާއި ގަމުގެ މައްސަލާގައި ، އިނގިރޭސީންނާއި ދެމެދު އޮތީ އުނދަގޫ ގުޅުމެކެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، އިނގިރޭސި ބަސް ދޫކޮށް، ހަމަ އެކަނި ދިވެހިބަހުން ހުރިހާ ކަމެއް ހިންގަން ނިންމި ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެން އެއްވެސް ބަދުނާމެއް ނުކުރެވުނީހެވެ.
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ ގޮތުގައި، ނާޞިރަކީ، ޙަޤީޤަތް ޤަބޫލުކުރައްވާ ބޭފުޅެކެވެ.
އެމަނިކުފާނު، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިނގިރޭސި ބަހުން ކިޔަވައިދިނުން ތަޢާރަފްކުރެއްވިއެވެ.
ހަމަ އެއާއި އެކު، ފެންވަރު ރަނގަޅު، ތަޖްރިބާ ހުރި ޓީޗަރުން، ސިލޯނުން ލިބޭގޮތް ވުމުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކިޔަވައިދިނުމުގެ ވަޒީފާތަކަށް އެ މީހުން ގެންނެވިއެވެ.
އެއީ ދެ ޤައުމުގެ ތަޢުލީމީ ސިޔާސަތަށް ގެނައި ބަދަލަކާ ގުޅިގެންނެވެ.
އިނގިރޭސި ބަހުގެ އަގު ވަޒަންކުރައްވައި، އެބަހުން ކިޔަވައިދިނުމުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވާނީ ފައިދާކަން އެމަނިކުފާނު ދެނެވަޑައިގަތެވެ.
ސިލޯނާ އަޅުގަނޑުމެނާ ދެމެދު އަބަދުވެސް އޮންނަނީ އުނދަގޫ ގުޅުމެކެވެ.
ޒަމާނުއްސުރެ ސިލޯނު މީހުން ދެކެމުންއައީ ދިވެހިންނަކީ ދަށް ބައެއް ކަމަށެވެ.
ނަމަވެސް، ސިލޯނަށް ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިންވެސްޓް ކުރުމުގެ ފައިދާ މިހާރު ފެނުނުކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެރަށުގެ ވިޔަފާރިވެރީން މިކަމުގައި ބައިވެރިވީ މާފަހުންނެވެ.
ސިލޯނު މީހުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް މަސައްކަތްކުރަން އައެވެ.
އަދި ބައެއް މީހުންނަށް އަމިއްލަ ގެދޮރާއި ދުރުގައި، އާ ޘަޤާފަތެއްގައި އުޅެންޖެހުމުން، އުނދަގޫތަކެއް ތަޙައްމަލު ކުރަންޖެހުނެވެ.
އަދި ބައެއް މީހުންނާއި ދޭތެރޭ ދިވެހީން އިހާނެތިކޮށް ކަންތައް ކޮށްފައިވެސް އެބަހުއްޓެވެ.
1960 ގެ އަހަރުތައް ފެށުނުއިރު، ސިލޯނު ސަރުކާރުން ވައަތުފިޔައިގެ ޙިމާޔަތްތެރި ވިސްނުން ގެންގުޅުމުގެ ސަބަބުން، ދިވެހި ރާއްޖެއަށް ދަތިތަކެއް އިޙްސާސްކުރަން ޖެހުނެވެ.
އަޅުގަނޑު އެ ދިހަ އަހަރު ހުންނަން ހަމަޖެހިފައިއޮތީ ސިލޯނުގައި ކަމަށް ވުމުން، މިކަން އަޅުގަނޑަށް ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަވިއެވެ. 
އެއިރު 1970 ގެ އަހަރު ތަކުގެ ތެރޭގައި ސިލޯނުގައި އޮތް ބަންޑާރަނާޔަކަ ސަރުކާރުން ގެންގުޅުނީ ނޭއްގާނި ގޮތެކެވެ.
މި ސަބަބަށްޓަކައި އަޅުގަޑަށް ޖެހުނީ ކޮޅުނބު ދޫކޮށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޭރުގެ ވިޔަފާރި ޙަރަކާތްތަކުގެ މައި މަރުކަޒު އެހެން ޤައުމަކަށް ބަދަލު ކުރާށެވެ.
ފަހުން މިފޮތުގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވާފައި ވާނޭ ފަދައިންނެވެ.
1950ގެ އަހަރުތައް ނިމިގެން ދިޔައީ ވަރަށް ނާކާމިޔާބު ގޮތެއްގައެވެ.
ރާއްޖޭގެ ދެކުނުގެ އައްޑު އަތޮޅު ގަން، އިނގިރޭސީން ކުއްޔަށް ހިފުމާއި ބެހޭ އާ އެގްރީމަންޓާއި މެދު އުފެދުނު މަސްއަލަ އާއި ކުރިމަތިވުމުންނެވެ.
އެއީ، އެކަމަކާ ހުރެ 1957ގައި އިބްރާހީމް ނާޞިރު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމުގެ މަޤާމަށް ހަމަޖެހުނު، އައްޑު އަތޮޅާއި ބެހޭގޮތުން ފުރަތަމަ ވެވުނު އެގްރީމެންޓާ ދެބަސްވުމުގެ މަސްއަލައެވެ.
ނާޞިރު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމުގެ މަޤާމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގެންނެވި އިރު، އިނގިރޭސީން ގަމުގައި ތަފާތު ޢިމާރާތްތައް އަޅަން ފަށައިފިއެވެ.
މި ފައިދާހުރި ކޮންޓްރެކްޓް ދީފައިވަނީ ކޮސްޓޭން ކިޔާ އިނގިރޭސި ކުންފުންޏަކަށެވެ.
ނާޞިރު ބާރުއަޅުއްވައި އެދިވަޑައިގަތީ، އިނގިރޭސީން ފުރަތަމަ ކޮށްފައިވާ އެގްރީމަންޓާއި މެދު އަލުން ވާހަކަދެއްކުމަށެވެ.
އެއީ އަހަރަކު 2,000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑަށް، 100 އަހަރަށް ގަން ކުއްޔަށް ހިފުމަށް ކުރެވިފައިވާ އެގްރީމެންޓެވެ.
މި މަސްއަލައިގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ އިމާރާތުގެ މަސައްކަތް ލަސްވުމާއި، އެކަމާއި ގުޅިގެން އިނގިރޭސީންނަށް ވީ ދައްޗާއި، މަސައްކަތުގައި އުޅުނު އިނގިރޭސި ކުންފުނިތަކަށް ލިބުނު ގެއްލުމެވެ.
އިނގިރޭސި ސަރުކާރުންނާއި މަސައްކަތްކުރުމަށް ޙަވާލުވި ފަރާތްތަކުން ބޭނުންވީ، ވީހާ އަވަހަކަށް އެމަސްއަލަ ޙައްލު ކުރުމަށެވެ.
އެއީ ގަމާއި ޙަވާލުވެފައި އޮތުމާއި އެކު، ލަސްވުމުން ލިބޭނޭ ގެއްލުން އެމީހުންނަށް ބޮޑުވާނެތީއެވެ.
18 އަހަރު ފަހުން، އިނގިރޭސިން ގަން ދޫކޮށް ފޭބުމަށްޓަކައި، ކުރީގެ އެގްރީމެންޓް ބާޠިލުކުރިއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެކަމުގައި ޢަމަލީގޮތުން ބައިވެރިވުމާއި ގުޅިގެން، އެ މަސްއަލަ ހިނގާފައިވާ ގޮތުގެ ތަފްޞީލު އަޅުގަނޑަށް އެނގުނެވެ.
އެއީ ގަން ކުއްޔަށް ދިނުމުގެ ކަންތައްތައް ހިނގިއިރު އަޅުގަނޑު ހުރީ ދިވެހިރާއްޖެއަކު ނޫނެވެ.
ސިލޯނުގައެވެ.
ފެންނަފެނުމަށް އިނގިރޭސީން ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުގައި ހިތްހަމަނުޖެހި ތިބި މީހުންނާއި ގުޅިގެން ބަޣާވާތް ހިންގަން އުޅުނެވެ.
ހަމަ އެކަނި އައްޑު އަތޮޅަކު ނޫނެވެ. 
ހުވަދު އަތޮޅާއި ފުވައްމުލަކުގައި ދެކޮޅުވެރިކަން މަޑުމަޑުން ކެކެންފަށައިފި އެވެ.
އިނގިރޭސީންގެ މަޝްރޫޢުތަކުގައި މަސައްކަތްކުރާ ދިވެހިންނަށް ލިބޭ މުސާރަ އެމީހުނަށް ނުދޭކަމަށް ކިޔަންފަށައިފިއެވެ.
ޙަޤީޤަތަކީ މަސައްކަތްކުރާ މީހުންނަށް މުސާރަ ދިނެވެ. 
ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުސާރަތަކާއި އެއްވަރަށެވެ.
އައްޑު އަތޮޅު މީހުން ބޭނުންވަނީ އެމީހުންގެ ހިކިމަސް ސީދާ ސިލޯނަށް ބޭރުކޮށް، އެމީހުންނަށް ބޭނުންވާ ކާބޯތަކެތި ގަނެ، މާލެ މެދުވެރި ނުކޮށް ވިޔަފާރި ހިންގާށެވެ.
ނާޞިރުގެ އަމުރުފުޅުގެ ދަށުގައިވާ ދިވެހި ސަރުކާރުން އެންގެވީ، ހުރިހައި ދެކުނުގެ އަތޮޅުތައްވެސް ހިމެނޭ ގޮތަށް ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ވިޔަފާރިއެއް ކުރަންވާނީ މާލެ މެދުވެރިކޮށްގެން ކަމަށެވެ.
މޭޖަރ ޑަބްލިޔު. ޑަބްލިޔު. ފިލިޕްސް އަކީ، ދޫނީގެ ޙަރަކާތްތައް ބަލަން، މަޝްހޫރު، އަދި ދޫންޏާއި ބެހޭ އެތައްފޮތެއް ލިޔެފައިވާ މީހެކެވެ.
މީނާ ފާޅުގައި އެނގޭގޮތުގައި، އިނގިރޭސީންގެ ހުއްދައާއި އެކު އައްޑުއަތޮޅުގެ ފޯނާ އާއި ފްލޯރާ ބެލުމުގެ ނަމުގައި އައެވެ.
އެހެންނަމަވެސް އޭނާ އައުމުގެ މައި މަޤްޞަދަކީ، ގަމާއި އައްޑު އަތޮޅުގައި ބަޣާވާތެއް ހިންގުމެވެ.
މީނާއަށް މިކަން ކުރެވުނީ ޒަމާނުއްސުރެ އައްޑު އަތޮޅާއި ވެރިރަށް މާލެއާއި ދެމެދު އޮންނަ ދެކޮޅުވެރި ޙާލަތަށް ބިނާކޮށް އެ އިޙްސާސްތަކާއި ކުޅެގެންނެވެ.
ހަމަމިކަހަލަ ކަމެއް ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައިވެސް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ހިނގިއެވެ.
އެދުވަސްވަރު ވެސް އައްޑުއަތޮޅު މީހުން ބަޣާވާތުގެ ވާހަކަ ދެއްކިއެވެ.
ނަމަވެސް ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން އެއްވެސް ކަމެއް ނުހިނގީކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ.
ފެންނަފެނުމަށް މޭޖަރ ފިލިޕްސް ބަޣާވާތުގެ ތަޞައްވަރު ކުރަހައިދީ އަދި އެކަންކުރާނޭ ގޮތުގެ ތަފްޞީލީ މަސައްކަތްވެސް ކުރިއެވެ.
ކުރީފަހަރު ގެންނަން އުޅުނު ބަޣާވަތުގައިވެސް ބައިވެރިވި، އައްޑު އަތޮޅުގެ ތަޢުލީމީ، އަދި އިނގިރޭސި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ ޢަބްދުﷲ ޢަފީފްއަކީ ބަޣާވާތުގެ ވެރިޔާ ކަމުގައި ހަމަޖެއްސިއެވެ.
އޭނާއަކީ އައްޑު އަތޮޅުގައި އަދި ކީއްތޯ، މުޅި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ސިޔާސީ އެދުންވެރިކަން އޮތް މީހެކެވެ.
އެހެންކަމުން، މިއީ އިނގިރޭސީން ހިންގަން މި އުޅުނު ކުޅިގަނޑުގައި ގެންގުޅެން އެންމެ އެކަށީގެންވާ މީހާއެވެ.
1959 ވަނަ އަހަރު އަތޮޅު އޮފީހެއް އަންދާލައި، ދިވެހި ޤައުމީ ދިދަ ވީދާލިއެވެ.
އައްޑު އަތޮޅުގެ ރައްޔިތުން ޢަފީފުގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ދިވެހިރާއްޖެއާއި ވަކިވެ، މިނިވަން ވެރިކަމެއް ޤާއިމްކުރީ ކަމަށް އިޢުލާނުކުރިއެވެ.
އަދި މާލޭގައި އޮތް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އަމުރަކަށް ނުވަތަ ސިޔާސަތާއި އެއްގޮތަކަށް އެއްވެސްކަމެއް ނުކުރިއެވެ.
އައްޑޫގައި މަސައްކަތްކުރާ މީހުންނަށް އޮންނަ އުޖޫރަ ސީދާ އިނގިރޭސީންގެ އަތުން އެމީހުން އަތުލާން ފެށިއެވެ.
އެމީހުންގެ އުފެއްދުންތައް ސިލޯނަށް ސީދާ ބޭރުކުރާން ފެށިއެވެ.
ފަހުން، ޖެހިގެން އޮތް ހުވަދު އަތޮޅާއި ފުވައްމުލަކުގެ މީހުން މި ބަޣާވާތުގައި ބައިވެރިވިއެވެ.
1959 ވަނަ އަހަރުގެ މާރޗް މަހު، އިނގިރޭސި ނޫސްތަކުގައި، ޔުނައިޓެޑް ސުވަދީވަ އައިލަންޑްސް އުފެއްދުން ކުލަގަދަކޮށް ފާހަގަކުރިއެވެ.
އެއީ ގަމުގައި އެމީހުން (އިނގިރޭސީން) ޖަހާހާ ބެރަކަށް ނަށާނެ ސަރުކާރެއް އޮތުމުން ލިބޭނޭ ފައިދާތައް ފެނިގެންނެވެ.
މިއީ އާދަޔާއި ޚިލާފް އަދި ފާޅުގައި 1887 ވަނަ އަހަރު ވެވިފައިވާ އެއްބަސްވުމާއި ޚިލާފު ޢަމަލެކެވެ.
އިނގިރޭސި ވިލާތަށް އޮތީ ދިވެހިރާއްޖެ ޙިމާޔަތްކުރުމެވެ.
ދިވެހި ރާއްޖެ ބައިބަޔަށް ކޮށާ ފޮތިފޮތި ކުރާކަށް ނޫނެވެ. 
ބާޣީން އެމީހުންގެ ވެރިކަން ޤާއިމްކުރީ އިނގިރޭސީންގެ ފުރިހަމަ ރުހުމާއި އެކުގައެވެ.
އިނގިރޭސީން ބޭނުންވީ ގަން އެމީހުންގެ ނުފޫޒުގެ ދަށަށް ގެންނާށެވެ.
އަދި މި އުފެއްދި ޙާލަތުގެ ސަބަބުން ކުރިން ހުންނެވި ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އާއި އެކު، އަމިއްލައަށް ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމުގައިވާ ގޮތަށް، ގަން ކުއްޔަށް ދެއްވުމަށް ނާޞިރަށް މަޖްބޫރުކުރާށެވެ.
ކޮޅުނބުން ސީދާ ގަމަށް މުދާ ގެނައުމުގެ ޚިދްމަތް ޤާއިމް ކުރިއެވެ.
(ކަސްޓަމް ޤަވާއިދުގައި އޮންނަ ގޮތަށް މާލެއަށް ނުގެނެސް) މިކަންކުރީ މޫސާޖީ އެންޑް ކޮންޕެނީ ކިޔާ ބޯރާ ވިޔަފާރިއެއް އެމީހުންގެ އޭޖަންޓަކަށް ހަމަޖައްސައިގެންނެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް އިނގިރޭސީންނަށް ވެދެވެން އޮތް ހުރިހާ އެހީތަކެއް ފޯރުކޮށްދިނެވެ.
އަދި ގަމުގައި ސިފައިންގެ ހުރިހާ އިންސްޓަލޭޝަންތައް ހެދުމައިގެން މާލޭގައި އޮތް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އުނދަގުލަކާއި ނުލައި ކޮސްޓެއިންސް އިން ކުރިއަށް ގެންދެވޭނެތީއެވެ.
1959 ވަނަ އަހަރު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން، އެލިޒަބަތު ބޯޔީ ނަމަކަށް ކިޔާ ބޯޓު ކާބޯތަކެއްޗާއި ސިފައިން ގޮވައިގެން ފުވައްމުަލަކަށް ފޮނުވިއެވެ.
އެއީ ދައްޕަރު މޫސާ މަނިކުގެ ކޮމާންޑްގެ ދަށުގައި، އަދި މަދަނީ ލިއޭސޯން އޮފިސަރަކަށް ޢަބްދުލްމަޖީދު މާހިރު ހުންނަވައިގެނެވެ.
ސިފައިންގެ ކޮމާންޑަރާއި ލިއޭސޯން އޮފިސަރއާއި ދެބޭފުޅުން ރައްޔިތުންނަށް އެމީހުންގެ އެ މޮޔަ ޚިޔާލު ދޫކޮށް، އަމާން ދިނުމަށް ނަސޭހަތް ދެއްވިއެވެ.
މިނިވަންކަމަށް ކުރާ ދަޢުވާ ދޫކޮށްލުމަށް ފަހު، ކާބޯ ތަކެއްޗާއި ޙަވާލުވުމަށް އަންނާން އެންގެވިއެވެ. 
ރަށުގެ މީހުން އިޖާބަދިނީ ބޯޓަށް ގައު އުކުމުންނެވެ.
މިކަން ކުރުމުން، ސިފައިން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ވައިގެތެރެއަށް ބަޑި ޖެއްސެވެ.
މިކަމުން މަޝްރަޙު ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް މައިތިރިވީ ނަމަވެސް ރައްޔިތުން އަމާނެއް ނުދިނެވެ.
ދައްޕަރު މޫސާ މަނިކު ނިންމެވީ، ޙަމަލާއާއިގެން ކުރިއަށް ނުގޮސް މާލެ ދުރުވުމަށެވެ.
އޭނާ އެރަށުން އެނބުރި މާލެ ދުރުވުމަށްފަހު، މަޤާމުން އިސްތިއުފާ ދެއްވިއެވެ.
އޭގެ ފަހުން ބާޣީންނާއި ދެކޮޅަށް އާ ޙަމަލާއެއް ތައްޔާރުކުރެވުނެވެ.
މިކަމަށް ބޭނުންވާ އެހީތެރިކަން ހޯއްދެވުމަށް، ކޮޅުނބަށާއި އިންޑިޔާ އަށާއި މިޞްރަށް ސަރުކާރުގެ މަތީ ފެންވަރުގެ ވަފްދެއް ފޮނުއްވިއެވެ.
މި ވަފްދުގައި ހިމެނިވަޑައިގަތީ އިބްރާހީމް ޝިހާބު، މުޙައްމަދު ޒަކީ، ޝައިޚް އިބްރާހީމް ރުޝްދީ، ފާރޫޤް އިސްމާޢީލް އާއި ޙަސަން ޒަރީރެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ސަފީރަކަށް ކޮޅުނބުގައި އެއިރު ހުންނެވީ އަޙްމަދު ޒަކީ އެވެ.
ވަފްދު އިންޑިޔާއަށް ވަޑައިގަތީ ޕްރައިމް މިނިސްޓަރ ނެހްރޫ އާއި ބައްދަލު ކުރައްވާށެވެ.
ނަމުގައި ސިޔާސީ އެހީ ހޯއްދެވުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، ޕްރައިމް މިނިސްޓަރ ނެހްރޫ އާއި މިޞްރުގެ ރައީސް ނާޞިރާއި ދެ ބޭފުޅުންމެ އިނގިރޭސީންނާއި ކުރިމަތިނުލެއްވުމަށް އެންގެވިއެވެ.
ނަމަވެސް މިޞްރުން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ހަތިޔާރުދިނުމަށް ވަޢުދުވިއެވެ.
އެހަތިޔާރު ބަލާ އަޅުގަނޑުމެންގެ ދެ ބޯޓު ސުއޭޒް ކެނެލަށް ފޮނުވައިގެންވެސް އެ ހަތިޔާރެއް ނުލިބުނެވެ.
ސްރީލަންކާއަށް ޒިޔާރަތްކުރި ދިވެހި ޓީމް ފާރޫޤް އިސްމާއިލް އަދި ހަސަން ޒަރީރު ހަތިޔާރު ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރިއެވެ.
މަދު އަދަދެއްގެ ބާ، އުވާލެވިފައިވާ އަދި މިހާރު ނުއުފައްދާ ހަތިޔާރުކޮޅަކާއި މަހަށްދާ އުޅަނދެއް ލިބުނެވެ.
އެއީ ހަނގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރު ބަނދެފައިވާ (އެމް. ވީ. އެފް.) މޯޓަރައިޒްޑް ފިޝިންގ ވެސެލްއެކެވެ.
އެ ބޯޓު އެއިރުވީ ޖަފްނާގައެވެ.
އެތަނުން އެ ބޯޓު ކޮޅުނބަށް ގެނައެވެ.
ރާވާފައިވަނީ އެ ބޯޓު ބޭނުންކޮށްގެން ހުވަދޫ އަނބުރާ ހޯދާށެވެ.
އާރމީޒް ނުވަތަ ސޮންސްބީކް ކިޔާ ބޯޓެއް ވަނީ މި އުޅަނދު ކަފުޖަހައިގެން ގެނައުމުގައި އެހީތެރިވުމަށް ހަމަޖެހިފައެވެ.
ނަސީބުދެރަކަމުން އެ ބޯޓު ދިޔަވާންފަށައިފިއެވެ.
ދެން ޖެހުނީ ކަފުޖަހައިގެން ގެނައުން ހުއްޓާލާށެވެ.
އަދި ދޭތިމެ އަނބުރާ ކޮޅުނބަށް ދިޔައީއެވެ.
އެ އުޅަނދު ޓާއޯސް ބޯޓުޔާޑަށް ގެންގޮސް އަލުން ހަދައި، އިންޖީނުވެސް އެޅިއެވެ.
އެބޯޓުގެ ނަމަކަށް ދިނީ އެރީނާ އެވެ.
އަދި އަލުން ރިފިޓް ކުރުމަށްފަހު، އަމިއްލަ ބާރުގައި މާލެއަށް ދަތުރުކުރިއެވެ.
އަދި އެތަކެއް އަހަރުވަންދެން ޕޯޓް ކޮމިޝަނުން އެ ބޯޓު ބޭނުންކުރިއެވެ. 
މިކަންތައްތައް ހިނގަމުން ދިޔައިރު، ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ނާޞިރާއި އިނގިރޭސި ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް އާ ދެމެދު ވާހަކަތައް ކުރިއަށްދެއެވެ.
ދެކުނުގެ ބަޣާވާތް ހުއްޓުވައިލުމަށްޓަކައި ހަތިޔާރު ހޯއްދެވުމަށް ފޮނުއްވި މަންދޫބުންނަށް އެކަން ކާމިޔާބު ނުވި ވާހަކަ، 1959 ވަނަ އަހަރު ނާޞިރު އަޅުގަނޑަށް އެންގެވިއެވެ.
ލިބިވަޑައިގަންނަވާފައި އޮތީ 35,000 ރުފިޔާއަށް އެއްޗެއްގެ މަގުން ބައްލަވައިގެންފައިވާ ބާ ތިން ފިސްތޯލައެވެ.
ހުވަދު އަތޮޅާއި އައްޑު އަތޮޅު އަނބުރާ ސަރުކާރުގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގެންނެވުމަށް ނާޞިރު ހުންނެވީ ގޮތް ދޫނުކުރައްވާނޭ ގަދަ ހިތްވަރެއްގައެވެ.
ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ކަންތައްގަނޑުގެ ޙާލަތު ދިރާސާކުރުމަށް ފަހު، ޤާނޫނާއި އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން ޤަވާޢިދުން ހަތިޔާރު ހޯދިދާނެކަން އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އެމަނިކުފާނުގެ ކުރު ޖަވާބަކީ، އެއީ ވާނެކަމެއް ނޫނެވެ.
އިނގިރޭސީން އެކަމަށް ހުރަސް އަޅާނެތީއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީ، ކޮންމެ ޤައުމެއްގައިވެސް މަދަނީ ހަމަޖެހުމާއި، ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދުތައް ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި ޕޮލީސްފޯހެއް އޮންނަންޖެހޭނެ ކަމަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ނަމެއްގައި އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައިވާ ޤައުމަކަށް ވާތީ، އިސްތިސްނާ ވެގެން ނުވާނެކަމަށެވެ.
ޕޮލިސްފޯސްއަކުން ޢާއްމުކޮށް ގެންގުޅޭ ހަތިޔާރު ހޯދުމުގެ ޙައްޤު ދިވެހިރާއްޖެއަށް އޮންނާނެއެވެ.
ބޭނުންވާ ތަކެތީގެ ލިސްޓެއް ދެއްވުމަށް އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ.
އަދި ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ ހުއްދަ ލިޔުމަކުން ދެއްވުމަށް ވެސް ދެންނެވީމެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާން ރަނގަޅުކަމުގައިވާ ނަމަ އެއީ:
100 ރައިފަލް، ހަނގުރާމައިގައި ގެންގުޅެ ރިކޮންޑިޝަންކޮށް އިތުރުވެފައިވާ، ޓައިޕް 03
10ސްޓަރލިންގ ސަބް- މެޝިން ގަން (3000 ކާރޓްރިޖް އާއި އެކު)
3 ވިކަރޒް މެޝިން ގަން
5 އާ ފިސްތޯލަ
200 ކަރުނަގޭސް ފުޅި
10,000 އުންޑަ
ކޮވެންޓްރީ ގެ ލެނަރޑް ހަންޓް އެކްސްޕޯރޓް ކޮމްޕެނީ ލިމިޓަޑް އަށް، ހަތިޔާރު ގަނެ ކޮޅުނބު މަގުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފޮނުވުމުގެ ހުއްދަ ދެވުނެވެ.
އެއީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ހުންނަ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. / ކޮޅުނބުގެ އެއްޗެހި ގަންނަ އޭޖަންޓެވެ. 
އިނގިރޭސި ވިލާތުން މިތަކެތި ބޭރުކުރުމުގެ ހުއްދަ އޮވެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވުޒާރަތުލް ޚާރިޖިއްޔާގެ އެހީއާއި އެކު، ކޮޅުނބު މެދުވެރިކޮށް ރާއްޖެއަށް ކަނޑުމަގުން މިތަކެތި ފޮނުވުމުގެ ހުއްދަ ސިލޯނުގެ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކުން ދެއްވިއެވެ.
ފުލުހުންގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައި އެތަކެތި އަދަރަންފަރަށް ބަދަލުކޮށް މާލެއަށް ފޮނުވާލީއެވެ.
މިހުރިހާ އެއްޗެއްގެ އަގަކީ 3,000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑްއެވެ.
1959 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހު، ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކަށް ދަތުރުފުޅު ކުރެއްވިއެވެ.
އެއީ ދިވެހި ސަރުކާރާއި ދައުލަތުގެ ބާރުގެ ދަށަށް ހުވަދު އަތޮޅާއި އައްޑުއަތޮޅު އަނބުރާ ގެންނެވުމަށްޓަކައެވެ.
މިފަހަރު އެމަނިކުފާނުގެ ދަތުރުފުޅުގައި ގެންދެވީ ދިވެހި ބޯޓު މޯލްޑިވް ސްޓާރ އެވެ.
ބޯޓުގެ ފަޅުވެރިންގެ ގޮތުގައި ތިބީ ދިވެހިންނެވެ.
މަދު އިންޑިޔާ އޮފިސަރުންކޮޅެއް ވެސް ތިއްބެވެ.
މާލޭގެ ޢާންމުންގެ ތެރެއިން ވޮލަންޓިއަރކުރި ގިނަ ބަޔަކުވެސް މިދަތުރުގައި ބައިވެރިވެގެން ދިއުމަށް ބޭނުންވިއެވެ.
ސިފައިންގެ ފައުޖެއްވެސް ދިޔައެވެ.
ހަނޑުލާއި ބައެއް އެހެނިހެން ކާބޯތަކެތިވެސް މި އުޅަނދުގައި ގެންދިޔައެވެ.
ނާޞިރު އަދި އެމަނިކުފާނުގެ ބައެއް ކެބިނެޓް ވަޒީރުން ދަތުރުފުޅު ކުރެއްވީ ސިލްވަރކްރެސްޓް ނަމަކަށް ކިޔާ ކުޑަ ދޯންޏެއްގައެވެ.
އެެއީ އެމަނިކުފާނުގެ ރަސްމީ އުޅަނދުކޮޅެވެ.
އޭރު ދެކުނުގެ ރަށެއްގައި ޚާއްސަ ހަނގުރާމަ މަތީ ތަމްރީނު ދެވިގެން ތައްޔާރު ކުރެވިފައިވާ ފައުޖެއް އޮތެވެ.
އަދި މި ފައުޖާއެކު ކުރީބައިގައި ބޮޑު ވަޒީރު ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމާ އެއްގޮތަށް ގުޅުނެވެ.
ސިލްވަރ ކްރެސްޓް ގެ ފަހަތުގައި ކަފު ޖަހާފައި މަސްދޯންޏެއްގައި މި ހަނގުރާމަވެރިން ހުވަދު އަތޮޅު ތިނަދޫއަށް ގެންދިޔައެވެ.
އަމިއްލައަށް ހަދާފައިވާ ލޮންސިއާއި، ލަކުޑިބުރިއާއި ގައުފަދަ ތަކެތި ހަތިޔާރުގެ ގޮތުގައި ހިފައިގެން ތިބި ރައްޔިތުން މި ބޯޓުގެ ފަޅުވެރިންނާއި ދެކޮޅުވެރިކަމާއެކު ކުރިމަތިލިޔެވެ.
ބޮޑު ވަޒީރު ނާޞިރު މި ފައުޖައިގެން ކުރިއަށް ވަޑައިގަތެވެ.
އަދި އެހެލާފައި އޮތް މަސްދޯންޏެއްގައި ހުޅު ޖަހައި އަންދާލިއެވެ.
މެގަފޯނުގެ ޒަރީޢާއިން، ރައްޔިތުންނަށް އަމާންދިނުމަށް އެންގެވިއެވެ.
އެކަމަކު ރައްޔިތުން އަމާންދޭން ދެކޮޅު ހަދައި އެމީހުން އަތުގައި ހުރި ގަލާއި ލޮންސިތައް އުކަންފެށިއެވެ.
އެ ވަގުތު އިންޒާރުގެ ބަޑި ވައިގެ ތެރެއަށް ޖެހުމަށް ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ.
އަނެއްކާވެސް މެގަފޯނުގެ ޒަރީޢާއިން، ރައްޔިތުންނަށް އަމާންދީ ހުދުދިދައެއް ހިފައިގެން، މޫދަށް ފޭބުމަށް އެންގެވިއެވެ.
މިއިންޒާރުގެ ބަސްފުޅު އަޑުއަހައި ރައްޔިތުން އަމާންދިނެވެ.
މި ކުރިމަތިލުމުގައި ބަޑިއެއްގެ ވަޒަން އަރައިގެން ތިން މީހަކު މަރުވިއެވެ.
ހަމަނުޖެހުން ނިމުމަށް ފަހު، އޭގެ ދެ ދުވަސްފަހުން، 18 ޖުލައި 1959 ވީ ހުކުރު ދުވަހު ނާޞިރު މޯލްޑިވް ސްޓާރގައި މާލެ ވަޑައިގަތެވެ.
ހިނގަމުންދިޔަ ކަންތައްތައް ގާތުން ބަލަމުންދިޔަ އިނގިރޭސީން، ގަމުގައި އެމީހުންގެ ދިފާޢު ވަރުގަދަ ކުރިއެވެ.
އެއީ ނާޞިރު ދެން ވަޑައިގަންނަވާނެ މަންޒިލަކީ އައްޑު އަތޮޅުކަމަށް ބަލައިގެންނެވެ.
1959 ވަނަ އަހަރުގެ އޯގަސްޓްމަހުގެ 7 ވަނަ ދުވަހު، އިނގިރޭސި ސިފައިންގެ 100 މީހުން ސިންގަޕޫރުން ގަމަށް ވައިގެ މަގުން އުފުލިއެވެ.
ހަމަ އެދުވަހު، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ތިނަދޫގައި ހިންގި ޢުދުވާނީ ޙަމަލާއިންގިނަ ޢަދަދެއްގެ މީހުން މަރުވިކަމަށް އިނގިރޭސި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ބުނެ ދެކޮޅުހެދިއެވެ.
އިނގިރޭސި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސިލޯނުގައި ހުންނަވާ ހައި ކޮމިޝަނަރ މެދުވެރިކޮށް، އިތުރަށް އިންޒާރުދިނެވެ.
އިތުރު ޙަމަލާތައް ހިނގައިފިނަމަ، އައްޑޫގައި ހުރި އިނގިރޭސީންގެ ޢިމާރާތްތަކާއި މުދާ ޙިމާޔަތްކުރުމުގެ ގޮތުން އަޅަންޖެހޭ ސަލާމަތީ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވާކަމަށް ބުނެއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުން އެކަމާ ދެކޮޅުހެއްދެވުމާއި ގުޅިގެން، އޭގެ އެއްދުވަސް ފަހުން 14 އޯގަސްޓް ގައި، ސިންގަޕޫރުން ގެނައި ސިފައިން އަނބުރާ ގެންދިޔައެވެ.
ކޮޅުނބުގައި ހުންނަވާ ދިވެހި ސަފީރަކީ އަޙްމަދު ޙިލްމީއެވެ.
ގަމަށް އިނގިރޭސީންގެ ސިފައިން އިތުރުކުރުމާ ބެހޭގޮތުން، އެކަމާ ދެކޮޅުހައްދަވާ ކަމުގެ ނޯޓް ސިލޯނުގައި ހުންނަވާ އިނގިރޭސި ހައި ކޮމިޝަނަރއަށް ޙިލްމީ ދެއްވިއެވެ.
އޭނާ ދެއްވި ބަޔާނެއްގައި ވިދާޅުވީ، ހަނގުރާމަވެރި ސިފައިން ގެނައުމުގެ ޙަރަކާތަކީ، އެއްވެސް ޙާލެއްގައި އިޚްލާޞްތެރި ކަމެއް ދިވެހިރާއްޖެއާއި މެދު އޮވެގެން ކުރިކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ.
ހުވަދު އަތޮޅު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ބާރުގެ ދަށަށް އައެވެ.
އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިޔާއަށް ވާނެކަމަށް ހުރި ޢަބްދުﷲ ޢަފީފް އަކަށް، މުޅި ދިވެހިރާއްޖޭގެ މައްޗަށް ވެރިވެގަތުމުގެ އެދުން ޙާޞިލެއް ނުވިއެވެ.
ހުވަދޫ ބަޣާވާތުގެ އަޑީގައި ތިބި ވެރީން މާލެ އަށް ގެނެސް ކޯޓުގައި ޝަރީޢަތް ހިންގުމަށްފަހު، ބައެއް މީހުން ޖަލަށްލައި އަދި ބައެއް މީހުން އަރުވާލެވުނެވެ.
ތާރީޚްގެ ނޯޓެއްގެ ގޮތުން، ދެކުނުން ކުށްވެރިންނާއި، ހިލޭސާބަހަށް ދިޔަމީހުން ގޮވައިގެން މޯލްޑިވްސް ސްޓާރ އެނބުރި މާލެއައެވެ.
އެއަށްފަހު ވަޒީރުންނާއި އޮފިޝަލުން ގޮވައިގެން މޯލްޑިވް ސްޓާރ ދިޔައީ ކޮޅުނބަށެވެ.
ގާތްގަނޑަކަށް ދެބައިކުޅަ އެއްބައިހާ ތަނަށް ދިޔަތަނާ އެއިން ތެޔޮ ހުސްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެނަށް ޖެހުނީ އެތަނަށް އެހެން އުޅަނދެއް ފޮނުވާށެވެ.
އެހެންކަމުން ސްޓާރލައިން އެންޓަރޕްރައިސް ސިލޯނު ދިދައިގެ ދަށުގައި ގޮސް، މޯލްޑިވް ސްޓާރ ކަފުޖަހައިގެން ކޮޅުނބަށް ގެންދިޔައީއެވެ.
އާންމުކޮށް ދެދުވަހުން ކުރެވޭ މިދަތުރު ކުރުމަށް 8 ދުވަސް ހޭދަވިއެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ދެކުނުގެ އަތޮޅުތައް ފަތަޙަކުރުމަށް ދިޔަ މި ބޯޓުގައި ތިބި އެންމެނަށް އިތުރު ތަކްލީފުތަކެއް އުފުލަން ޖެހުނީއެވެ. 
އިނގިރޭސީން ގެންގުޅޭ ބައި ބައި ކޮށްގެން ވެރިކަން ހިންގުމުގެ އުކުޅުތަކަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަސައްކަތް ނުކުރެވޭނެ ގޮތެއްކަން އެންމެފަހުން އިނގިރޭސީންނަށް ވިސްނިއްޖެއެވެ.
14 ފެބްރުއަރީ 1960 ގައި، އިނގިރޭސީންނާއި އެކު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން، އެގްރީމެންޓެއްގައި ސޮއިކުރެވުނެވެ.
އެއީ ގަމާއި އަދި އައްޑު އަތޮޅުގެ ރަށެއް ކަމުގައިވާ ހިތަދޫގެ ވަކި ހިސާބެއް ކަމުގައިވާ މާމެންދޫ، އިނގިރޭސި މިލިޓަރީ ބޭނުންކުރުމަށްޓަކައި ދޫކުރުމަށެވެ. 
މިއެގްރީމެންޓްގެ ކަމާބެހޭ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައި ވަނީ،
ގަން ކިޔާ ރަށާއި، އެރަށާއި ގުޅިގެން އޮތް ހިތަދޫގެ މާމެންދޫން ފާހަގަކޮށްފައިވާ 110 އޭކަރުގެ ބިމާއި،
އަދި އައްޑުއަތޮޅުގެ ވަށައިގެންވާ ފަޅާއި، އަދި އެފަޅާ ގުޅިގެންވާ ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު، 
ދިވެހިރާއްޖެއާއި ކޮމަންވެލްތު ދިފާޢުކުރުމަށްޓަކައި، އެއްވެސް ހިފެހެއްޓުމެއްނެތި (ޝަރުތަކާއި ނުލައި) އެހެން ފަރާތަކަށް ބޭނުން ނުކުރެވޭނެ ކަން ބަޔާންކޮށް، 
(ހަމަ އެކަނި އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން ބޭނުން ކުރުމަށްޓަކައި) 1956 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ މަހުގެ ފަނަރަވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން،
ތިރީސް އަހަރު ދުވަހުގެ މުއްދަތަކަށް، ހިލޭ ހަދިޔާއެއްގެ ގޮތުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އިނގިރޭސި ސަރުކާރާއި ޙަވާލުކޮށްދީފީމެވެ.
މިބަޔާނުގައިވާ އެއްވެސް ކަމަކުން ރާއްޖޭގެ މަހާރަދުންގެ ރަސްކަމުގެ އަމުރުފުޅުގެ ދަށުގައިވާ ރާއްޖޭގެ މިސަރަޙައްދުގެ އިސްތިޤްލާލަށް އެއްވެސް އުނިކަމެއް އައިސްގެން ނުވާނެއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުން ހިލޭ ދެއްވި ހަދިޔާ ގެ ދީލަތިކަމުގެ ބަދަލުގައި، މިކޮޅަށް ލިބުނީ ،
100,00 އިނގިރޭސި ޕައުންޑް ގެ ހިލޭއެހީ އަކާއި، ކުރިއަށް އޮތް ފަސް އަހަރުގެ ތެރޭގައި 750,000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑް އެވެ.
މި ޢަދަދަކީ މާލޭގެ ފުރަތަމަ ހޮސްޕިޓަލް ކަމުގައިވާ ގަވަރމަންޓް ހޮސްޕިޓަލް އިނގިރޭސީން ބިނާކުރުމަށާއި ގޯލްޑަން ރޭ ކިޔާ އެންބިއުލޭންސް ބޯޓް ގަތުމުގެ އަގެވެ.
މިނިވަންކަން ލިބުމުގެ އެއްބަސްވުމުގައި ނުވަތަ އެގްރީމެންޓްގައި ސޮއިކުރުމުގެ ކުރިންވެސް، 1963 ގެ ސެޕްޓެމްބަރ 9 ގައިއިނގިރޭސީންނާ އެކު އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރެވުނެވެ.
އެ އެއްބަސްވުމުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސޮއިކުރެއްވީ އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ.
އިގިރޭސީންގެ ފަރާތުން ސޮއިކުރެއްވީ ކޮމަންވެލްތު ރިލޭޝަންސް އޮފީހާއި ބެހޭ ވަޒީރު ޑަންކަން ސޭންޑްސް އެވެ.
ސޮއިކުރެއްވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު އޮތީ ދާރުލްޢުލޫމްގައެވެ.
(މިއީ މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލް ހޯލްއެވެ).
(26 ޖުލައި 1965 ގައި ސޮއިކުރި ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިނިވަންކަން ލިބުނު އެގްރީމެންޓްގައި ކުރިން މިދެންނެވި އެގްރީމެންޓްގެ ވާހަކަ ހިމެނިފައިވާނެއެވެ.
އަދި އެއްވެސް ކުއްޔަކާއި ނުލައި 15 ޑިސެމްބަރ 1986 އާއި ހަމައަށް އިނގިރޭސީންނަށް އައްޑު އަތޮޅު ގަން ބޭނުންކުރެވޭނެކަން ޔަޤީންކޮށްދީފައިވެއެވެ.)
މިއީ ޢަބްދުﷲ ޢަފީފް އިސްވެހުރެ ހިންގި ބަޣާވާތުގެ ނިމުމެއްނޫނެވެ.
ޖޫން 1960 ގައި ނާޞިރު އޭނާއަށް މަޢާފް ދެއްވުމުންވެސް އެކަމެއް އޭނާ ޤަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ.
މީގެ އެއް މަސްދުވަސް ފަހުންނެވެ.
އިނގިރޭސި ދައުލަތުގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްގެ ގޮތުގައި، ހަމްފްރީ އޯގަސްޓަސް އާރތިންގޓަން ޑޭވީ، މާލެ ކައިރީގައި އޮންނަ ރަށެއް ކަމުގައިވާ ދޫނިދޫގައި އުޅުއްވަން ފެށްޓެވިއެވެ.
1961 ވަނަ އަހަރު މޭ މަހު، ދެކުނުގެ ބަޣާވާތުގެ މަސްއަލައަށް ޙައްލެއް ހޯދުމަށްޓަކައި، އާރތިންގޓަން ޑޭވީ އައްޑު އަތޮޅަށް ވަޑައިގަތެވެ.
ނަމަވެސް މީނާ ވަޑައިގަތުމުން ޙާލަތު އިތުރަށް ގޯސްވީއެވެ.
އެއީ ހުވަދު އަތޮޅާއި ފުވައްމުލަކުގެ ރައްޔިތުން ވެސް ބަޣާވާތުގައި ބައިވެރިވީއެވެ.
1961 ވަނަ އަހަރު އައްޑު އަތޮޅު މީހުން ބޭނުންވާ ކަންތައްތަކެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖްލީހަށް ހުށަހެޅުމުން، މަޖްލިހުން ޤަބޫލުނުކުރެއްވީއެވެ.
އަދި ބަޣާވާތް ހުއްޓުވުމުގެ ހުއްދަ ނާޞިރަށް މަޖްލިހުން އެރުވީއެވެ.
1962 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހު، އެމަނިކުފާނު ހުވަދޫގައި މިކަން ކުރެއްވިއެވެ.
1963 ސެޕްޓެމްބަރ މަހާ ޖެހެންދެން އައްޑޫގައި ބަޣާވާތް ދެމިއޮތެވެ.
1 ނޮވެމްބަރު 1963 ގައި، ފުވައްމުލަކު ބަޣާވާތް ހުއްޓާލައި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ވެރިކަން ޤަބޫލުކުރިއެވެ.
އައްޑޫ ބަޣާވާތް މުޅީން ނިމުމާއިއެކު، އެއަތޮޅުގެ އަތޮޅުވެރިޔާއާއި އަތޮޅު ކޮމިޓީ އިސްކުރީ 1964 ވަނަ އަހަރުގެ ޖަނަވަރީ މަހުގެ 4 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.
މިހާ ހިސާބަށް ދިޔައިރު، އިނގިރޭސީން ބޭނުންވާ ސްޓޭޖިންގ ޕޯސްޓް ގެ އިމާރާތްތައް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައި އޮތުމާއިއެކު، ގަމާއި ބެހޭ އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކޮށް،
އަދި ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިނިވަންކަން ދިނުމާބެހޭ ވާހަކަތައް ކުރިއަށްދާތީ، ބަޣާވާތުގެ ކަންތައް ހުލިވެއްޖެއެވެ.
އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތް ދީގެން ޢަބްދުﷲ ޢަފީފާއި އޭނާގެ ޢާއިލާ އިނގިރޭސި އިސްތިޢުމާރީ ބާރުގެ ދަށުގައިވާ ޤައުމެއްކަމަށްވާ ސީޝެލްސްއަށް އަމާންކަމާއިއެކު ގެންދިޔައެވެ.
29 ސެޕްޓެމްބަރ 1963 ވީ އާދީއްތަ ދުވަހު، ޢަފީފް، އިނގިރޭސި މަނަވަރު  އެޗް. އެމް. އެސް. ލޮކްލޮމޮންޑް އަށް އެރިއެވެ.
މިމަނަވަރު ގަމުގެ ބަނދަރުން 30 ސެޕްޓެމްބްރ 1963 ވީ ހޯމަ ދުވަހު ފުރައިގެން ސީޝެލްސް އަށް ދެވުނީ 4 އޮކްޓޯބަރ 1963 ވީ ހުކުރު ދުވަހުއެވެ.
އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ އިނގިރޭސި ހައި ކޮމިޝަންއަށް، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އިނގިރޭސީން ދޭން ބުނެފައިވާ އެހީއަކާއި ގުޅޭ މަޝްވަރާތަކެއް ކުރުމަށް ދާންޖެހުނެވެ.
އެދުވަހަކީ ޢަފީފު އިނގިރޭސީންގެ ސިފައިންގެ ހަނގުރާމަމަތީ މަނަވަރުގައި ގަމުން ސީޝެލްސްއަށް ފޮނުވާލި ދުވަހެވެ. 
ހައި ކޮމިޝަންގެ ފުރަތަމަ ސެކްރެޓަރީ ޕީޓަރ މޫން، އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލު ކުރައްވައި، އެހީއާއި ބެހޭ މަޝްވަރާތައް ކުރެއްވިއެވެ.
މި ބައްދަލުވުން ނިމުމުން، އަޅުގަނޑު އަޑުއަހަން ޝައުޤުވެރި ވެދާނެ ބައެއް މައުލޫމާތު އޭނާއަށް ލިބިފައި އެބަހުރިކަމަށް ޑިޕްލޮމެޓް ވިދާޅުވިއެވެ.
އޭނާގެ ގަޑި ބައްލަވައިލެއްވުމަށް ފަހު، މި ވަޤުތު ޢަބްދުﷲ ޢަފީފް ވަނީ ސީޝެލްސް އަށް ދަތުރުކުރުމުގެ މަގުމަތީގައި މިހެން އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑާއި ދިމާއަށް ބައްލަވައިލެއްވުމަށް ފަހު، ވަރަށް ސާފު މެސެޖެއް ދެއްވާގޮތަކަށް، މިނޫން އެހެން ޙައްލެއް އެބައޮތްތޯ؟ އައްސަވާލެއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ޖަވާބު އެރުވީ މިހެންނެވެ:
ނޫން! އަޅުގަނޑަކަށް ހިއެއް ނުވޭ.
އެއީ ތިޔަ ބޭފުޅުންނަކަށް ޢަފީފް ދިވެހި ސަރުކާރަކާއި ޙަވާލެއް ނުވެސް ކުރެއްވޭނެ އަދި ނުވެސް ކުރައްވާނެ.
މޫން، މި ސިއްރު މައުލޫމާތު ދިނުމުގެ މައިގަނޑު ބޭނުމަކީ، އަޅުގަނޑު އެވާހަކަ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ނާޞިރު އަރިހުގައި ދަންނަވާނެކަން އޭނާއަށް އެނގުމެވެ.
އަޅުގަނޑު އެ ވާހަކަ ނާޞިރު އަރިހު ދެންނެވުމުން، އާނ!
މިވަގުތު ޢަފީފް މިކަންތައް ހިނގާ ތަނާ ދުރުކުރުން ނޫން ގޮތެއް ނެތް ކަމަށް މަޑުމަޑުން ވިދާޅުވިއެވެ.
ދުވަސްތަކެއް ފާއިތު ވީ ފަހުން، ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޙައިސިއްޔަތުން ނާޞިރު ޢަފީފަށް މަޢާފް ދެއްވިއެވެ.
އޭގެ ފަހުން ޢަފީފް މާލެއަށާއި އައްޑުއަށް ވަޑައިގެން އުޅުއްވިއެވެ.
ނަމަވެސް ދިރިއުޅުއްވާކަށް ވަޑައެއްނުގަނެއެވެ.
އޭނާ ސީޝެލްސް އަށް ވަޑައިގެންނެވުމަށް ފަހު، އަވަހާރަވީ 1993 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހުގައެވެ.
އެެއީ ބޭރު ކުރެވުނުތާ 30 އަހަރު ފަހުންނެވެ.
އޭނާގެ ދަރިފަސްކޮޅު ސީޝެލްސްގައި އެބަ އޮތެވެ.
އޭގެތެރެއިން ބައެއް ބޭފުޅުން އުޅުއްވަނީ ސީޝެލްސް ސަރުކާރުގެ މަޤާމްތަކުގައެވެ.
ވަނަ ބާބު   7
ހަލަބޮލި ދުވަސްވަރެއް، 1962
ދެކުނުގެ ބަޣާވާތް ހިނގަމުން ދިޔައިރު އަޅުގަނޑު އުޅުނީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ކަންތައް ކުރިއެރުވުމުގެ ކަންތަކުގައި އަވަދިނެތި ކޮޅުނބުގައެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުން ވަނީ، ލިބެންހުރި ވަޒީފާތަކަށް ބޭނުންވާ މީހުން ބިނާކުރުމަށް އެންމެ މަތީ އިސްކަން ދެއްވާފައެވެ.
ޒުވާން ދެ ދިވެހިން ކަމުގައިވާ އަޙްމަދު އާދަމް އާއި ޙުސައިން މޫސާ ވަނީ މިކަމަށް ހޮވިވަޑައިގަނެގެން، ދިވެހީންނާ އެކުގައި ސޯސަންވިލާ ގައެވެ.
އެ ދެ ބޭފުޅުންނަކީ ވޯކަރޒްގެ މެރީން (ކަނޑު ދަތުރުކުރާ ބޯޓުފަހަރުގެ) އެންޖިނިއަރ އެޕްރެންޓިސުންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގައި ދުވަސްކޮޅަކު އެ ދެ ބޭފުޅުން ދަތުރުކުރެއްވިއެވެ.
ވޯކަރޒް އެންޑް ސަންސް 1850 ގެ އަހަރުތަކުގައި ޖޯން ވޯކަރ ކިޔާ އިންޖިނޭރެއް ކެންޑީގައި ޤާއިމްކުރިއެވެ.
ވޯކަރ އެންޑް ގްރެއިގް އަކީ 1854 ވަނަ އަހަރު ވޯކަރ އެންޑް ސަންސްގެ ގޮތްޕެއްގެ ގޮތުގައި ފެށުނު ތަނެކެވެ.
މި ކުންފުންޏަކީ ސައިފަތް ފެކްޓަރީގައި ބޭނުންކުރާ މެޝިނަރީ ހެދުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ ބައެކެވެ.
ވޯކަރޒް އަކީ ސިލޯނުގައި ހުރި އެންމެބޮޑު އެއް ވިޔަފާރި މުއައްސަސާއެވެ.
މިއަދު ވޯކަރޒްގެ 90 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ އޮންނަނީ މެލޭޝިޔާގެ ލިސްޓެޑް ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ އެމް. ޓީ. ޑީ. ކެޕިޓަލް ބީ. އެޗް. ޑީ. ގެ އަތްމަތީގައެވެ.
އަޙްމަދު އާދަމް އާއި ޙުސައިން މޫސާ، އައި. އެލް. އޯ. ގެ ފަރާތުން ލިބުނު ސްކޮލަރޝިޕްއެއްގެ ދަށުން ބަރުމާގެ ރަންގޫންގައި ހުރި އެމީހުންގެ ތަމްރީން ދޭ ސްކޫލްއަށް ވަޑައިގަތެވެ.
މި މުއައްސަސާގެ ޢަމަލީ މަސައްކަތް ކުރަނީ، މަރާމާތު ކުރުމަށް އެހެލާފައިވާ (ސްލިޕްވޭ އަށް) އިރަވަޑީ މެރީން ކްރާފްޓްގައެވެ.
އިރަވަޑީ އަކީ ވަރަށް ބޮޑު ކޯރަކަށް ވާތީ، ވަރަށް ގިނަ އުޅަނދުފަހަރު ހަދާ މަރާމާތުކުރުމަށް އެތަން ބޭނުންވެއެވެ.
މި ތަނަކީ މި ބޭފުޅުން ތަމްރީން ކުރުމަށްޓަކައި ވަރަށް ރަނގަޅު ޙާލަތެއްގައި އޮތް ތަނެއްމެއެވެ.
ތަމްރީން ނިމުމަށްފަހު ކޮޅުނބަށް އެނބުރި ވަޑައިގެން، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ ބޯޓުފަހަރުގައި މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ.
1960 ވަނަ އަހަރު ދިވެހި ސަރުކާރުން ބޭނުންފުޅުވެގެން މާލޭގައި ދެވޭ ކަރަންޓްގެ ޚިދުމަތް ރަނގަޅު ކުރުމަށްޓަކައި އަޙްމަދު އާދަމް އެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާ ޙަވާލުވެވަޑައިގަތީއެވެ.
މިކަމުގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށް ނާޞިރު އަޅުގަނޑަށް އެންގެވިއެވެ.
އެދުވަސްވަރު މާލެއަށް ކަރަންޓް ފޯރުވައިދޭން ލިބެނީ ގާތްގަނޑަކަށް 60 އާއި 80 ވަރަކަށް ކިލޯވޮޓުގެ ކަރަންޓެވެ.
މިކަމުގައި ލޯނު ނުވަތަ ކްރެޑިޓްގެ މަގުން އެހީތެރިވެދެވިދާނެ ޖާގައެއް، އޮތްތޯ ބެލުމަށް، ކޮޅުނބުގެ ހެރިސަން ލިސްޓަރ އެންޖިނިއަރިންގ ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑް އާއި މަޝްވަރާކުރީމެވެ.
އެއީ އިގިރޭސި ވިލާތުގެ ހެރިސަން ލިސްޓަރގެ ކުންފުންޏެކެވެ. 
މާލޭގައި އެއިރު ބޭނުންކުރަނީ ހަމައެކަނި ލިސްޓަރ ޑީސަލް އިންޖީނެވެ.
ބްރައުން އެންޑް ކޮންޕެނީއާއި ވެސް ކޮޅުނބުގައި އަޅުގަނޑު ވާހަކަދެއްކީމެވެ.
ބްރައުން އެންޑް ކޮންޕެނީ އަކީ 1875 ވަނަ އަހަރު ސިލޯނުގައި ޤާއިމްކުރި ތަނެކެވެ.
މިކުންފުނިން ޢާއްމު ގޮތެއްގައި ކުރަނީ ސައިފަތް ދަނޑުތަކާއި އާންމު އޭޖަންސީ މަސައްކަތެވެ.
އެންމެ ގިނައިން މި މީހުންނަށް ފައިސާ ލިބެނީ، އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ހަދާފައިވާ ރަސްޓަން- ހޯރންބީ އިންޖީނުގެ އޭޖަންޓްކަން މި މީހުންގެ އަތްމަތީގައި އޮތުމުންނެވެ.
މިވައްތަރުގެ އިންޖީނުގެ ބޭނުން އެއިރު ވަރަށް ބޮޑެވެ.
އަދި ސިލޯނުގެ ވަރަށް ގިނަ އެސްޓޭޓްތަކުގައި ބޭނުންކުރަނީ އާރ. އެންޑް އެޗް. އިންޖީނެވެ.
ސިލޯނަށް މިނިވަންކަން ލިބުމަށްފަހު، މި ކުންފުނީގެ މެނެޖްމަންޓް ވަނީ ސިލޯނު މީހުންގެ އަތްމަތީގައެވެ.
އަދި އޭގެ ފަހުން ގްރޫޕެއްގެ ގޮތުގައި ކުންފުނި ފުޅާވެގެން ހިނގައްޖެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެހީވުމަށް ބްރައުންސް ޝައުޤުވެރިވިއެވެ.
225 ކޭވީގެ ދެ އާރ. އެންޑް އެޗް. ޖެނެރޭޓަރ އާއި ސްވިޗާއި ބެހޭތަކެއްޗާއި ،
މާލެ އަށް ކަރަންޓް ދޫކުރުމަށް ބޭނުންވާ 3,000 ކޭ. ވީ. ގެ، މަތިން ނުވަތަ ބިމުގެ އަޑިން ކަރަންޓް ދޫކުރާ ނިޒާމަކަށް ބޭނުންވާ ޓްރާންސްފޯރމަރާއި،
އެއާއި ގުޅޭ ސާމާނު ގަތުމަށް އެއްބަސްވެވުނެވެ.
މި ޕެކެޖްގެތެރޭގައި، އާރ. އެންޑް އެޗް. ގައާއި ސްވިޗް ގިޔަރ ހަދާ ފެކްޓަރީތަކުގައި އެއް އިންޖިނޭރު ތަމްރީންކުރުމަށް އެއްބަސްވެވުނެވެ.
އާ ސާމާނު ލިބެންދެން، މަހަކަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުއްޔަކަށް މާލޭގެ އިންޖީނުގެ ހިންގުމަށް ބްރައުންސްއާއި އެކު އެއްބަސް ވެވުނެވެ. 
އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ތަމްރީންކުރުމަށް އަޙްމަދު އާދަމް ހޮވުނެވެ.
މި ތަމްރީންގެ މުއްދަތަކީ ގާތްގަނޑަކަށްދެއަހަރުދުވަހެވެ.
ތަކެތި ލިބުނީ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އަގު ދައްކާގޮތަށެވެ.
މުޅި މާލެއަށް ކަރަންޓު ލިބޭ ގޮތަށް ކަރަންޓް ދޫކުރުމުގެ ނިޒާމު ޤާއިމް ކުރެވުނެވެ.
މި މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، މާލޭގެ އިންޖީނުގޭގައި މަސައްކަތްކުރުމުގައި، ސިލޯނުން އައިސްތިބި ބްރައުންސްގެ މުވައްޒަފުން ފަރުވާ ކުޑަކުރަންފެށިއެވެ.
އެއާއެކު ވަރަށް ގިނަގިނައިން މާލެއިން ކަރަންޓް ދެއެވެ.
އަދި ގަސްތުގައި ގެއްލުންވާގޮތަށްވެސް ކުދިކުދި ކަންތައްތައް ކުރަމުންދިޔައެވެ.
މިހާ ހިސާބަށް ކަންތައް ދިއުމުން ނާޞިރު މިކަމާ ދޭތެރޭ ފިޔަވަޅުއަޅުއްވައި އަޅުގަނޑު ގާތުގައި، ޖެއްސުންކުރާ ބްރައުންސްގެ މުވައްޒަފުންނާ ވާހަކަދެއްކުމަށް އެންގެވިއެވެ.
އެކަން ޙައްލުކުރުމުގެ ގޮތުން އެމުވައްޒަފުން ވަޒީފާއިން ވަކިކުރީއެވެ.
އިންޖީނުގެ ހިންގުމާއި ބެހޭ މަސައްކަތް ޢަލީ ދީދީ އާއި ޙަވާލުކުރެވުނެވެ.
އަދި 1967 ގައި އުފެދުނު މިތަން މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލައިން (އެމް. އެސް. އެލް.) ގެ ޔުނިޓެއް ކަމުގައި ހަމަޖެހުނެވެ.
ޢަލީ ދީދީ އިންޖީނުގެ ހަމަޔަކަށް އެޅުއްވިއެވެ.
އަޙްމަދު އާދަމް ތަމްރީނު ލިބިލައްވައި ނިމިގެން ޢަލީ ދީދީ އާއި ބައިވެރިވެލެއްވި އެވެ.
މަޑުމަޑުން އިންޖީނުގެ ހިންގުމުގެ ކަންތަކާއި ހަވާލުވެލައްވައި، އިންޖީނުގެ ރަނގަޅަށް ހިންގެވިއެވެ.
އަޙްމަދު އާދަމްގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން، އިންޖީނުގޭގެ މުވައްޒަފުން، ކަރަންޓުގެ މަސައްކަތާއި ޑިސްޓްރިބިއުޝަން ނިޒާމްގެ މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔައެވެ.
މީގެ ތެރޭގައި ކޭބަލް ވަޅުލުންވެސް ހިމެނުނެވެ.
(އަޙްމަދު އާދަމް 1980 ވަނަ އަހަރު ރިޓަޔަރ ކުރެއްވުމާއި ހަމައަށް އެތަން ހިންގެވިއެވެ.)
ޙުސައިން މޫސާ ބޯޓުދަތުރު ކުރައްވަމުން ގެންދެވިއެވެ.
ޗީފް އެންޖިނިއަރ އަކަށް ވެވަޑައިގަތެވެ.
އޭނާއަކީ ވަރަށް ބުރަކޮށް މަސައްކަތްކުރެއްވި، ތޫނު، މީހުންނާ ރައްޓެހި މިޒާޖެއްގެ ބޭފުޅެކެވެ. 
އޭނާ ބޯޓުދަތުރުކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތުން އިސްތިޢުފާދެއްވީ 1980 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
ނަމަވެސް، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ހުނަރުވެރި އިންސާނީ ވަޞީލަތް ތަރައްޤީކުރުމުގެ މަސައްކަތުގައި އެތަކެއް އަހަރު ވަންދެން ބައިވެރިވެވަޑައިގަންނަވަމުން ގެންދެވިއެވެ.
1960 ގެ ކުރީކޮޅުގެ އަހަރުތަކަކީ ހަލަބޮލި ދުވަސްތަކެކެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖައްވުގައި ޔަޤީންކަމެއް އޮތް ދުވަސްތަކެކެވެ.
ދިވެހީން އެމީހުންގެ މަންޒިލް މަޤްޞޫދުގެ ވެރިން ކަމުގައި ވާން އުޅެނީކަމުގެ ޔަޤީންކަމެވެ.
މިނިވަންކަން ލިބިދާނޭ ވާހަކަ ޖައްވުގައި ވިހުރުވޭތީ ދެކެވޭ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ.
އެއަށްވުރެ ޢަމަލީ އާދައިގެ ކަންކަމުގެ ވާހަކައެވެ.
މިސާލަކަށް، ވިޔަފާރީގެ ކަންތައްތައް ފުޅާވަމުން ދިއުމެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރު ކުރިން ވަނީ އާދަކާދައާއި އެއްގޮތަށް، ރަސްމީ ވިޔަފާރީގެ ކަންތައްތަކަށް އަމިއްލަ ވިޔަފާރިވެރިންގެ މަސައްކަތުން ކުރިއެރުން ލިބޭގޮތާމެދު ހިތްހަމަޖެހިގެންނެވެ.
ނަމަވެސް، އަމިއްލަ ވިޔަފާރިތައް ވަނީ އިންޑިޔާގެ ހުޅަނގު އައްސޭރީގެ ކުޗްމަންޑްވީ ޕޯރުބަންދަރު ގެ ވިޔަފާރިވެރި ޖަމާއަތެއް ކަމުގައި ވާ ވޯރާއިންގެ އަތްމަތީގައެވެ.
އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން އެމީހުންގެ ތިރީހަކަށް މީހުންގެ މައްޗައް އެކުލެވޭ ޖަމާއަތެއް މާލޭގައި ވަޒަންވެރިވެގެން އުޅުނެވެ.
މުދާ ގަނޑުކޮށް ވިއްކުމާއި ވަކިވަކިން ވިއްކުމާއި މުދާ އެތެރެކުރުމާއި ބޭރުކުރުމުގެ ވިޔަފާރީގެ 75 އިންސައްތަ ވަނީ އެމީހުންގެ އަތްމައްޗަށް ގެނެސްފައެވެ.
މާލެއާއި ކޮޅުނބާއި އިންޑިޔާއާއި ދޭތެރޭގައި ދަތުރުކުރާ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ އުޅަނދުފަހަރު ހުއްޓެވެ.
1962 ވަނަ އަހަރުގެ އޯގަސްޓް މަހު، ވިޔަފާރިކުރުން ހުއްޓާލުމަށްފަހު އެމީހުން ދިވެހިރާއްޖެއިން ފުރުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން އެންގެވިއެވެ.
ބައެއް މީހުން ރާއްޖެ ދޫކޮށް ދިޔައެވެ.
ބައެއް މީހުން އެމީހުންގެ ވިޔަފާރި ދިވެހީންގެ ނަމުގައި ކުރިއެވެ.
ފެންނަ ފެނުމަށް ވިޔަފާރިކުރަނީ ދިވެހިންނެވެ.
އެކަން ވަނީ އެހެނެއްނޫނެވެ.
ބޯރާއިން، ދިވެހިން ބޭނުންކުރަނީ ނިވާފަތްގަނޑަކަށެވެ.
ސަރުކާރަށް މިކަން ދޭހަވެވަޑައިގަތުމުން، ވޯރާ ވިޔަފާރިވެރިންގެ ހުރިހާ ފައިސާއެއް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ބޮޑު އިސްޓޯރަށް ޖަމާކުރުމަށް  އެންގެވިއެވެ.
އެއީ އެމް. ޖީ. ބީ. އެސް. ގައި ބެހެއްޓުމަށްޓަކައެވެ.
އެއިރު އެއީ ސަރުކާރުގެ ވިޔަފާރި ގޮތްޕެކެވެ.
އަދި ދައުލަތުގެ ޚަޒާނާވެސް މެއެވެ.
އެއިރަކު ރާއްޖޭގައި ބޭންކެއް ނުހުރެއެވެ.
މިގޮތުގެ މަތީން 1960 ގެ އަހަރުތައް ނިމުނުއިރު ގާތްގަނޑަކަށް 3,500,000 ރުފިޔާ އެމް. ޖީ. ބީ. އެސް. ގައި އެމީހުން ބެހެއްޓިއެވެ.
ބޮޑެތި ވިޔަފާރިވެރީން އެމީހުންގެ ވިޔަފާރިތައް ބަންދުކުރުމަށް ފަހު، އެމީހުންގެ އެހެން ވިޔަފާރިތައް ހުރި ކޮޅުނބަށާއި އިންޑިޔާއަށް ދިޔައެވެ.
ކުދި ވިޔަފާރިވެރިން މިކޮޅުގައި ތިބީއެވެ.
އަދި އެމީހުން މާލޭގައި ތިބުމުގައި ހިނގާ ޚަރަދުތަކަށް ކަނޑައެޅިފއިވާ އަދަދެއްގެ ފައިސާ އެމް. ޖީ. ބީ. އެސް. އިން ދޫކުރެއެވެ.
މި ވިޔަފާރިވެރީން ޣައިރު ޤާނޫނީ ގޮތުން، ދިވެހި ވިޔަފާރިވެރީންނަށް ފައިސާ ދަރަންޏަށް ދޫކުރުން ފަދަ ކަންތައް ކުޑަ ގޮތަކަށް ކޮށްއުޅުނެވެ.
ދިވެހި ވިޔަފާރިވެރިންނަކީ ފަޤީރު އަދި މާބޮޑު ރައުސުލްމާލެއް ނެތި ވިޔަފާރިކުރާ ބައެކެވެ.
އެހެންކަމުން ވަރަށް މަދު މީހަކަށް މެނުވީ، މުދާ އެތެރެކުރުމާއި ބޭރުކުރުމާއި އަދި މުދާ ވިއްކުމުގައި، ފާހަގަކުރެވޭ ކާމިޔާބަކާއި އެކުގައެއް ނޫޅެވުނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއިން އަނބުރާ އިންޑިޔާއަށް ދިޔަ މީހުން، އެމީހުނަށް ނިހާޔަތައް ފައިދާ ލިބެމުންދިޔަ ވިޔަފާރި ދޫކޮށްދާން އެންގުމުން، އެވާހަކަ ނުދައްކައި މަޑަކުން ނުތިބެއެވެ.
އެމީހުންގެ ދޮކޮޅުހެދުންތަކުން، އިންޑިޔާގެ އެންމެ މަތީ ފަރާތްތަކާއި ހަމައަށް އެވާހަކަ ގެންދިޔައެވެ.
އެ މަސްއަލަ ބޯރާ ޖަމާއަތުގެ ބޭކަލެއް ކަމުގައިވާ އިންޑިޔާގެ ނާއިބް ރައީސް، ޒާކިރު ޙުސައިން އުފުއްލެވިއެވެ.
މި މަސްއަލަ ބަލައި ތަހުޤީޤުކުރުމަށް އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ ޕްރެޒިޑެންޝަލް ސެކްރެޓަރީ، މިސްޓަރ ގަންޑެވިއާ އާއި ޙަވާލުކުރެވުނެވެ.
އޭނާއަކީ ކުރިން ސިލޯނުގައި ހުރި އިންޑިޔާގެ ހައި ކޮމިޝަނަރ ކަމަށް ވީތީ، މިކަންތައްގަނޑު ރަނގަޅަށް އެނގިވަޑައިގަނެއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ކޮޅުނބުގައި ހުންނެވި ސަފީރަކީ އަޙްމަދު ޒަކީއެވެ.
ގަންޑެވިއާ އާއި ބައްދަލުކުރެއްވުމަށް ޒަކީއަށް ދެންނެވުނެވެ.
އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި އެ ބައްދަލުވުމަށް ދިއުމަށް ޒަކީ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވިއެވެ.
އެ ބައްދަލުވުމަކީ މާ ޑިޕްލޮމެޓިކް ބައްދަލުވުމެއް ނޫނެވެ.
ގަންޑެވިއާގެ ވާހަކަ ހުރީ ވަރަށް ސީދަލަށެވެ.
އަދި އޭނާގެ އަޑުވެސް ހުރީ ވަރަށް ބާރަށް އަދި ގަދަކޮށެވެ.
އޭނާ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އިންޑިޔާގެ ރައްޔިތުންގެ މުދާ ހިފަހައްޓާފައި ހުރި ކަމަށާއި، އަދި ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރުކުރިޔަ ނުދިން ކަމަށްބުނެ، ދިވެހި ސަރުކާރު ބަދުނާމުކުރިއެވެ.
މި މަސްއަލަ އަވަހަށް ޙައްލު ކުރަންޖެހޭނެ ކަމަށާއި، މިހެން ނުވެއްޖެ ނަމަ ދެ ސަރުކާރުގެ ދެމެދުގައި އޮތް ގުޅުމަށް ބުރޫއަރާފާނެ ކަމަށް ވެސް އޭނާ އިންޒާރު ދިނެވެ.
ޒަކީ މިވާހަކަ މާލެއަށް ނާޞިރަށް އެންގެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި، ދިވެހި ސަރުކާރުން ޖަވާބުދެއްވީ އެބުނާ ފައިސާއެއް ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރިކަމުގެ ހެއްކެއް ނެތް ކަމަށެވެ.
ބޯރާ ވިޔަފާރިވެރިން ރާއްޖެއަށް އައީ ކުޑަ ރައުސުލްމާލުކޮޅެއް ހިފައިގެންކަން ޤަބޫލުކުރެވުނު ނަމަވެސް، 
އެމީހުންގެ މުއްސަނދިކަން ހޯދާފައިވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެމީހުން ތިބި ތިރީހަކަށް ނުވަތަ ސާޅީހަކަށް އަހަރުތެރޭގައި ކަމަށެވެ.
އަހަރަކަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަކި ވަރަކަށް އެމީހުންގެ ޑިޕޮޒިޓްތައް ބޭރު ކުރަމުންގޮސް،20 އަހަރުގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެކަން ނިންމެވުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން އެއްބަސްވެވަޑައިގަތެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބޭންކިންގ ނިޒާމެއް ނެތުމުން، ބޭރުކުރުމަށް ނިންމީ މުދަލުންނެވެ.
ބޯރާ ވިޔަފާރިވެރިންނަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަކި ދިވެހި މުދާތަކެއް މާރުކޭޓުން ގަނެގެން، އިންޑިޔާއަށް ނުވަތަ ކޮޅުނބަށް ބޭރުކުރުމުގެ ހުއްދަ ދެވުނެވެ.
މާރުކޭޓުގެ އަގަށްވާ ފައިސާ، އެމް. ޖީ. ބީ. އެސް. ގައި ހުރި ޑިޕޮޒިޓްތަކުން ދޫކުރެވޭނެއެވެ.
ވޯރާ ވިޔަފާރިވެރިންނަށް މި ޖަވާބުގެ މާނަ ދޭހަވިއެވެ.
އަދި އެމް. ޖީ. ބީ. އެސް. ގައި ހިފެހެއްޓިފައިވާ 3.5 މިލިއަން ރުފިޔާ ނެގުމަށް ވަރަށް ދިގު މުއްދަތެއްގައި ތިބުމަށް ބުނަނީކަން އެނގުނެވެ.
އެކަން ޙައްލުކުރުމަށް 10 އަހަރު ހޭދަވިއެވެ.
އަދި އެކަން ކުރަންޖެހުނީ އަޅުގަނޑަށެވެ.
މިހެންދިމާވީ ކުރިއަށްވުރެ ރަނގަޅު ޙައްލެއް ނާޞިރު ބޭނުންފުޅުވީމައެވެ.
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި ވިދާޅުވީ، އެމީހުންނާއި ވަކިވަކިން ވާހަކަދައްކާށެވެ.
އަދި ފުރަތަމަ ބޮޑެތި ވިޔަފާރިކުރާ އެކަކާ، ނުވަތަ ދެ މީހަކާ ހިސާބުން ފެށުމަށެވެ.
މިކަމުގެ ފަހަތުގައިވާ ޚިޔާލަކީ، މި މީހުންނާއި ވާހަކަދައްކައިގެން، އިންޑިޔާ އެއް ރުފިޔާއަކީ ދިވެހި ފަސް ރުފިޔާގެ ރޭޓުން ހަމަޖެއްސުމަށް ވާހަކަދެއްކުމެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އެއަގަށް ހުރިހާ ފައިސާ ދޫކޮށް، ޤާނޫނީ ހުރިހާ ކަމެއް ހަމަޖައްސާ ގޮތަށެވެ.
މި ޙައްލު ހޯދައިދެވުނީ 1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅުގައެވެ.
ތަންކޮޅެއް ކުރީގެ ކަމެއް، އަހަރު ތަރުތީބަށް ވުރެ އިސްކޮށް އަޅުގަނޑު މިލިއުނީ، ކުރަންޖެހުނު ވިޔަފާރިތަކާއި ބެހޭ ތަފާތު ކަންތައްތައް، އެތައް އަހަރަކަށް ދެމިގެން ދިޔަކަން ފާހަކޮށްލާށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެންމެ ފުރަތަމަ ވާހަކަދައްކައި ނިންމާލީ، އެމް. ޖީ. ބީ. އެސް. ގައި އެންމެ ގިނަ ފައިސާ ހުރި އެކަކު ކަމުގައިވާ އެމް. އެސް. ޙިޒްބަތުﷲ ބާއީގެ މަސްއަލައެވެ.
މިކަންވީ ވަރަށް އުނދަގޫ ކަމަކަށެވެ.
ނަމަވެސް އެއްބަސްވުމަކާއި ހަމައަށް ވާޞިލް ވެވުމުން، އެއާއި އެއްގޮތަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން ޢަމަލު ކުރައްވާނެ ކަމުގެ ކޮންމެވެސް ޔަގީންކަމެއް އަޅުގަނޑަށް އޮތެވެ.
މަދު އަދަދަކަށް ފައިސާ ހިފެހެއްޓިފައިހުރި އިންޑިޔާގެ ކުޗްމަންޑްވީ ޕޯރުބަންދަރުގައި އުޅޭ ބައެއް ފަރާތްތަކާއި ގުޅައިގެން ކުރިއަށް ގެންދިޔައީމެވެ.
އެއީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ އޭޖަންޓް ކަމުގައިވާ އަކްބަރ ޢަލީ ވަލީޖީ އެންޑް ސަންސް މެދުވެރިކޮށެވެ.
ވާހަކަތައް ކުރިއަށްދިޔައީ ވަރަށް ލަސްލަހުންނެވެ.
1975 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް ދިޔައިރު، ހިފަހައްޓާފައިވާ ހުރިހާ ފައިސާއެއް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގަނެވިއްޖެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން 3.5 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ދަރަނި ގަތުމަށް،  70000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑް ހޭދަކުރީމެވެ.
އެއީ ކޮންމެ އިނގިރޭސި ޕައުންޑަކަށް 50 ދިވެހި ރުފިޔާގެ ރޭޓުންނެވެ.
ބޯރާ ވިޔަފާރިވެރިންގެ ޝަކުވާތައް ހައްލުކުރެވިއްޖެއެވެ. 
އިންޑިޔާ ސަރުކާރަށް އަރައިގެން އުޅުނު އޮޅުން ސާފުކުރެވިއްޖެއެވެ.
އެންމެ ބޮޑު ކަމަކީ، ދިވެހި ސަރުކާރަށް އުނދަގުލަކަށް ވެފައިވާ ކަމެއް ކޮށް ނިންމާލެވުނު ކަމެވެ.
ވަނަ ބާބު   8
މުވާޞަލާތު، 1962 އިން 1964 އަށް
ނާޞިރުގެ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ކަމުގެ ކުރީކޮޅުގައި، އަޅުގަނޑާއި ދެ ކަމެއް ޙަވާލުކުރެއްވިއެވެ.
އެދެކަމުގެ ވާހަކަ މިތާނގައި ލިޔުނު ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އަޅުގަނޑު އެ ތާރީޚްތަކެއް ހަނދާނެއްނެތެވެ.
ނާޞިރު އަމިއްލަ އަތްޕުޅުން ކަންތައްތައް ކުރެއްވުމުގައި ތަފްޞީލަށް ބައްލަވާ ވަރާއި، 
ދިވެހިންގެ ޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރެއްވުމަށް އާ ޚިޔާލުތައް ބޭނުންކުރައްވައިގެން ކަންތައްތައް ކުރެއްވުމަށް ބެހެއްޓެވި ޝައުޤުވެރިކަން މިކަމުން ދޭހަވާނެއެވެ.
ފުރަތަމަ ކަމަކީ ކެނެޑާގެ ކުންފުންޏަކުން އިހިނަގައިގެން ސިލޯނު މެދުވެރިކޮށް ރަނގަޅު ރޭވުމެއްގެ ދަށުން އެ ޔޫރަޕަށް ބޭރުކުރުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރަށް ހުށަހެޅި މަޝްރޫޢެކެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެންގެވީ އެމީހުންނާއި ވާހަކަދައްކައިގެން އިންސާފުވެރި ގޮތަކަށް އެކަން ގެންދިއުމަށެވެ.
މިކަން ކުރުމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަން ޙިމާޔަތް ކުރުމަށާއި ތިލަ ހިސާބުތަކުގައި އުޅޭ މަސްތަކަށް އުނދަގުލެއް ނުވާނެގޮތަކާއި މެދު  ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދިނުމަށް އެންގެވިއެވެ.
ސަބަބަކީ ދިވެހި މަސްވެރިން ދޮށީގެ މަސްވެރިކަން ކުރުމުގައި، އެމަށް ރެހި  ބޭނުން ކުރާތީއެވެ.
ދެފަރާތުން ވާހަކަ ދެއްކުމަށްފަހު، ދިވެހި ސަރުކާރަށް ކުރިއަށް ފައިސާދީ، އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރިއެވެ.
ކެނެޑާގެ އިންވެސްޓަރުން، ކެނެޑާއާއި ސްރީލަންކާގެ ތަޖްރިބާކާރުން ފޮނުވިއެވެ.
މީގެ ތެރޭގައި ސްރީލަންކާގެ މަޝްހޫރު، އަދި އިޙްތިރާމް ލިބިގެންވާ ފީނުންތެރިޔާ ރޮޑްނީ ޖޮންކްލާސް ހިމެނުނެވެ.
ކެނެޑާއާއި ސްރީ ލަންކާގެ މީހުންގެ ދެމެދުގައި މަސްއަލަ ޖެހިގެން މަޝްރޫޢު ހުއްޓުމަކަށް އައީއެވެ.
ދެވަނަ މަޝްރޫއު މާ ކާމިޔާބެވެ.
ނިޔު ޔޯރކްގައި ތިބި ޔަހޫދީ ދެބެން، މެންފްރެޑް ލީމަން އާއި އެރިކް ލީމަންގެ އިންޓަރ ގަވަރންމެންޓް ފިލޭޓަލިކް އޭޖަންސީގެ ފަރާތުން ދިވެހި ސަރުކާރަށް ސިޓީއެއް ލިއުނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ ފިޔަވައި ދުނިޔޭގެ އެހެން ހުރިހާ ޤައުމެއްގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސްޓޭމްޕް ވިއްކުމަށް އެދިގެންނެވެ.
އެމީހުންގެ މިއެދުމުގެ ފަހަތުގައި ވާ ސަބަބު ހޯދުމުން އެނގުނީ، ދުނިޔޭގެ އެކި ތަންތާގައި ހޮބީއެއްގެ ގޮތުގައި ސްޓޭމްޕް އެއްކުރުމުގެ ބޭނުން އިތުރުވަމުން ދާކަމެވެ.
އިސްތިއުމާރީ ބާރުތަކުގެ ދަށުން ވަރަށް ގިނަ ޤައުމުތައް މިނިވަންވަމުން ދިއުމާއެކު، ސީދާ އެ ޤައުމުތަކުން ސްޓޭމްޕް ނެރެން ފަށާތީއެވެ. 
މީގެ ގިނަ ސްޓޭމްޕްތަކަކީ މިނިވަންކަން ލިބުން ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުން ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ސްޓޭމްޕްއެވެ.
ބައެއް ސްޓޭމްޕްއަކީ ކަނޑައެޅިގެން ވަކި ކަމެއް ރަމްޒުކޮށްދޭ ތަކެއްޗެވެ.
ބައެއް ސްޓޭމްޕްތަކަކީ ވަކި ޝިއާރުތަކެއް ހިމެނޭ ސްޓޭމްޕް އެވެ.
އަދި  ވަކި މުނާސަބާތައް ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުން ވެސް ސްޓޭމްޕް ހަދާފައިވެއެވެ.
ސްޓޭމްޕް އެއްކުރުމަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް އަމާޒުކޮށް ސްޓޭމްޕް ވިއްކުމަކީ ވަރަށް ރަނގަޅު ވިޔަފާރިއަކަށް އޮތީ ވެފައެވެ.
އަދި ލީމަން ބްރަދަރޒްގެ އިންޓަރ ގަވަރންމެންޓަލް ފިލޭޓަލިކް އޭޖަންސީ އަކީ ވަރަށް ގިނަ ޤައުމުތަކުގެ ސްޓޭމްޕް ނެރުން ކޮންޓްރޯލް ކުރާ ބައެކެވެ.
މިކަމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނަސީބު ހުރިގޮތެއް ބަލައިލުމަށް ނިންމުނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ނަމެއްގައި އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައިވާ ޤައުމަކަށް ވާތީ، އިނގިރޭސީންގެ ހުއްދައާއި ނުލައި އެއްވެސް ދިފާޢީ ނުވަތަ ޚާރިޖީ ކަމެއް ޢާއްމުކޮށް ނުހިންގެއެވެ.
ދިފާއީ އަދި ޚާރިޖީ ކަންކަން އޮންނަނީ އިނގިރޭސީންގެ އަތްމަތީއެވެ.
މިއިން އެއްވެސް ކަމަކަށް ނުބަލައި، ލީމަން ދެބެއިންގެ ގާތުގައި އަޅުގަނޑުމެންނާއި ބައްދަލުކުރުމަށް ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް އެއް ފޮނުވުމަށް ބުނީމެވެ.
އެހެންކަމުން މިސްޓަރ މެންފްރެޑް ލީމަން، ވައިގެ މަގުން ކޮޅުނބަށް އައެވެ.
އޭނާއާއި ވާހަކަދެއްކުމަށް އަޅުނގަޑު ޢައްޔަން ކުރެއްވިއެވެ.
ވާހަކަތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔައީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަފީރު އޮފީސް މެދުވެރިކުރައްވައި ވަޔަރލެސް މެސެޖްގެ ޒަރީޢާއިން ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ނާޞިރުގެ ލަފާފުޅާއި އެކުގައެވެ.
ވަރަށް އަވަހަށް ވާހަކަ ނިމި، އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކޮށް މަސައްކަތް ހިނގައިގެންފިއެވެ.
ވަރަށް ކުލަގަދަ އަދި ރީތިކޮށް ޑިޒައިންކޮށްފައިވާ އަށެއްކަ ނުވަތަ ބާރަވަރަކަށް އިޝޫ ފުރަތަމަ ދެތިން އަހަރުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެއިން ނެރުނެވެ.
އެއީ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ކަންތައްތައް ފާހަގަކުރުމަށް ނެރެވުނު ސްޓޭމްޕްތަކެކެވެ.
މިއީ ސްޓޭމްޕް އެއްކުރާ ބޭރު ޤައުމުތަކުގެ މީހުންނަށް އާ އެއްޗަކަށް ވިއެވެ.
ނަތީޖާއަކަށްވީ ސްޓޭމްޕް އެއްކުރާ މީހުންގެ ތެރޭގައި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސްޓޭމްޕްތައް މަޤްބޫލުވެގެންދިޔުމެވެ.
މިކަމުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެކަށީގެންވާ ވަރެއްގެ ބޭރުފައިސާގެ އާމްދަނީއެއް ލިބުނެވެ.
އަދި ފަރސްޓް ޑޭ ކަވަރާއި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ފާހަގަކުރެވޭ މުނާސަބާތަކާއި، ތާރީޚީ ޙާދިސާތައް ރަމްޒުކޮށްދޭ ސްޓޭމްޕްތައް ނެރެވުނެވެ.
އައި. ޖީ. ޕީ. އޭ. އާއި އެކު ސޮއިކުރެވުނު އެއްބަސްވުން އަދިވެސް ނުހުއްޓި ކުރިއަށް އެބަދެއެވެ.
ނަމަވެސް އެއްބަސްވުމުގެ ބައެއް މާއްދާތަކަށް ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ބަދަލުތަކެއް ގެނެވިފައި ހުރެދާނެއެވެ.
މިވާހަކަތަކުގައި، އެއިރު އެކަން ދޭހަނުވި ނަމަވެސް، ތަންކޮޅެއް ލުއިކޮށް ދިޔަކަމެއް ހިނގިއެވެ.
މެންފްރެޑް ލީމަން ބުރާސްފަތި ދުވަހެއްގެ މެންދުރު ކޮޅުނބަށް އައިސް ހުރީ ގްރޭންޑް އޯރިއެންޓަލް ހޮޓެލްގައެވެ.
އަނެއް ދުވަހަކީ ހުކުރު ދުވަހަށް ވެފައި ދިވެހީން މަސައްކަތް ނުކުރާ ދުވަހެއް ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، 
ލީމަން އަކީ ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅޭމީހެއް ކަމަށްވާތީ، ވީހާ އަވަހަކަށް ކަންތައްތައް ނިންމުމަށް ބޭނުންވާތީ، އަޅުގަނޑު އޭނާއާއި އެކު ހުކުރު ދުވަހު ވާހަކަތައް ކުރިއަށްގެންދަން ފަށައިފީމެވެ. 
އޭނާއާއި އެއްބަސްވެ އަދި އަނެއްދުވަހު އެންމެ ރަނގަޅު، އަހަރެމެންގެ ވާހަކަތައް މާދަމާ ކުރިއަށް ގެންދާނީ ކަމަށް ބުނީމެވެ.
އޭނާ މަޢާފާއިއެކު ބުނީ ހޮނިހިރު ދުވަހު އޭނާއަކަށް އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލެއް ނުކުރެވޭނެ ކަމަށެވެ.
އެހެން ކަމުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ވާހަކަތައް ނިންމާލެވުނީ ސިލޯނުގައި ބަންދު ދުވަހެއް ކަމަށްވާ އާދީއްތަ ދުވަހުއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ފަހުން އެނގުނު ގޮތުގައި، ހޮނިހިރު ދުވަހަކީ ޔަހޫދީންގެ ސަބަތު (ދީނީގޮތުން މުހިންމު) ދުވަސް ކަމުން، އެ ދުވަހު އޭނާ ވާހަކަތައް ކުރިއަށް ނުގެންދިޔައީ އެވެ.
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ނާޞިރަކީ ވަރަށް ތޫނު ބޭފުޅެކެވެ.
އަދި ވަރަށް މޮޅު ޓެކްނިކަލް ވިސްނުންފުޅެއް ގެންގުޅުއްވާ ބޭފުޅެއްމެއެވެ.
ވަރަށް ގިނަ ވަޤުތު އެމަނިކުފާނު ހޭދަކުރައްވަނީ މެކޭނިކަލް އަދި ކަރަންޓް ސާމާނާއި ކުޅުއްވުމުގަ އެވެ.
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ ދައުރުގެ ކުރީކޮޅު އެމަނިކުފާނު އުޅުއްވީ އަތިރީމާފަންނުގޭގައެވެ.
އެގޭގެ ބިއްދޮށު ފަރާތުގައި އޮންނަ ފެންޑާއެއް އެމަނިކުފާނު ބޭނުންފުޅުކުރެއްވީ ވަރކްޝޮޕް އަކަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ އެއްވެސް މުވާޞަލާތީ އެއްޗެއް އެއްލާލަން ޖެހިއްޖެނަމަ އެ އެއްޗެއް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފޮނުވުމަށް ނާޞިރު އަންގަވާފައިވާ ދާއިމީ ދެންނެވުމެއް އޮވެއެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރަށް ވަރަށް ބޮޑު ނަސީބެކެވެ.
ސަބަބަކީ އަޅުގަނޑުމެން ގެންގުޅޭ އެއްވެސް މުވާޞަލާތީ އެއްޗަކީ ކޮޅުނބަށް ނުވަތަ އިންޑިޔާއަށް ދޫކޮށްލެވޭ ނުވަތަ އެއްލާލެވޭ އެއްޗެއް ނޫނެވެ.
އެދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑުމެން ދޫކޮށްލަންޖެހެނީ، ފުލްމާރ ޓްރާންސްމިޓަރއާއި ގާރޑިއަން ރިސީވަރގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ފުލްމާރ ރޭޑިއޯ ޓެލެފޯނީ ސާމާނެވެ.
1962 ވަނަ އަހަރު މިދެންނެވި ސާމާނާއި ޓްރާންސްމިޓަރ އާއި ރިސީވަރ،
ސަރުކާރުގެ މުވާޞަލަތާއި ބެހޭ އޮފީސް ކަމުގައިވާ ވަޔަރލެސް އޮފީހުން މިދެންނެވި ވަރކްޝޮޕް އަށް ގެންދެވުނެވެ.
ނާޞިރުގެ އެހީތެރިއަކަށް ހުންނެވީ މައިޒާން އަޙްމަދު މަނިކެވެ.
ބޭނުންނުކޮށް ހުރި ވެސްޓްރެކްސް ޓްރާންސްމިޓަރ އެއް (ޓެލެކްސްއިން ގުޅުމަށް އެތެރެކޮށްފައިވާ) މި ވަރކްޝޮޕް އަށް ތަޢާރަފްކުރެވުނެވެ.
އެއީ ބްރޯޑްކާސްޓްކުރާ ޓްރާންސްމިޓަރ އަކަށް ބަދަލު ކުރުމަށެވެ.
ނ. ތ. އަޙްމަދު ދީދީ މިތާނގެ އިތުރު އެހީތެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ފަހުން ހިމެނިވަޑައިގަތެވެ.
މި ދެ އެހީތެރިން މެކެނިކުންނާއި އިންޖިނޭރުން ގެ ގޮތުގައި ބައްލަވައިގެން، ނާޞިރު މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވިއެވެ.
ވަރކްޝޮޕްގައި މި ސާމަނު އެކި ގޮތްގޮތަށް ބައްލަވައި ބަދަލުކުރައްވައިގެން، އަޑު ފޮނުވައިދޭ އެއްޗަކަށް ބަދަލުކުރައްވާށެވެ.
އެމަނިކުފާނުގެ ފެންޑާއިން، ނާޞިރު ސީދާ ބޭނުންފުޅު ކުރެއްވުމަށްޓަކައި، ނުވަތަ މާލޭގެ ވަޔަރލެސް އޮފީސް މެދުވެރިކޮށް ކޮޅުނބާ ގުޅޭނެ ވަޔަރލެސް ޓްރާންސްމިޓަރެއް ހުރެއެވެ.
އަތިރީމާފަންނުގޭގެ ފެންޑާއިން ނާޞިރާ ބައްދަލުކުރަމަށް އަޅުގަނޑަށް ވަނީ އާދަވެފައެވެ.
ކުރިން ދެންނެވި ޓްރާންސްމިޓަރގެ މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވުމުގައި، އެމަނިކުފާނުގެ ދެ އެހީތެރީންނާއި އެކު ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅުއްވަނިކޮށް އަޅުގަނޑު އެއްފަހަރަކު ދިޔައީމެވެ.
ހިނިފުޅުވަޑުއްވާލައްވާފައި ނާޞިރު ވިދާޅުވީ، އެމަނިކުފާނު މި އުޅުއްވަނީ މި ޓްރާންސްމިޓަރު އަޑުފޮނުވައިދޭ އެއްޗަކަށް ބަދަލުކުރައްވައި، މިއުޒިކާއި ވާހަކަދައްކާ އަޑު ރޭޑިޔޯއިން ފޮނުއްވުމަށެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އެކަން ކާމިޔާބުކުރެއްވިއެވެ.
ފަހުން އެ ސެޓް މަސައްކަތް ކުރާތަން އަޅުގަނޑު ދުށީމެވެ.
އޭގެ ދެތިން ހަފްތާއެއްހާ ދުވަސް ފަހުން އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތް ކުރީމެވެ.
ޝޯރޓް ވޭވް އަދި މީޑިއަމް ވޭވް ފްރީކުއަންސީގައި ރަނގަޅަށް ރޭޑިޔޯއިން ޓްރާންސްމިޓް ކުރަން ފެށުމާއި މެދު މަޝްވަރާކުރެވުނެވެ.
އެ ޒަމާނުގައި އެފް.އެމް ބޭނުމެއް ނުކުރެއެވެ.
ނާޞިރު ބޭނުންފުޅުވަނީ މުޅި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ކަންކޮޅުތަކަށް އަޑު ފޮނުވޭ ވަރުގެ އަޞްލު ޓްރާންސްމިޓަރެއް އެތެރެކުރައްވަން ނުވަތަ ހައްދަވާށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ދައްކަމުން ގެންދިޔައީ،  300 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ރޭޑިއަސް އެއްގެ ދުރުމިނުގެ ވާހަކައެވެ.
ނަސީބަކުން ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ރަށްތައް ހުންނަނީ އެހެން ޤައުމުތަކާއި ޚިލާފަށް ފަރުބަދަ ނެތި، އެއް އުސްމިނެއްގައެވެ. 
މިމަސައްކަތް ކުރުމަށްޓަކައި ރޭޑިއޯގެ މަސައްކަތް ދަންނަ ރަނގަޅު ޓެކްނިކަލް އިންޖިނޭރަކާއި ވަރކްޝޮޕެއް ހެދުމަށް ބޭނުންވާނެ ސާމާނު ގެނައުމުގެ ވާހަކަވެސް ދެކެވުނެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި މި ވަޒީފާ ހަވާލުކުރެއްވުމުން މި މަޝްރޫޢު އާއިގެން ކުރިއަށްދާން ފަށައިފީމެވެ.
އިނގިރޭސިވިލާތުގެ މާރކޯނީ މެރިންގެ ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ އޭޖަންޓްކަން ކުރަނީ ކުއީންސް ރޭޑިޔޯ އިންނެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގައި ފުރަތަމަ ގެންގުޅުނު ފްލީޓްގައި ހުރީ މާރކޯނީ ރޭޑީޔޯ ސާމާނެވެ.
1950 އާއި 1960 ގެ އަހަރުތަކުގައި އެންމެ ކުރި އަރާފައި ވަނީ އޯޝަންސްޕޭން 7 ގެ ޓްރާންސްމިޓަރއާއި އެޓްލާންޓާ ރިސީވަރ އާއި އެކުގައި ބޭނުންކުރުމެވެ.
މިސާމާނަކީ އައި. ޓީ. ޔޫ. އިން ކަނޑުމަތީގެ ވަޔަރލެސް ޓްރާންސްމިޝަންއަށް ބޭނުންކުރުމަށް ހުއްދަ ދީފައިވާ ތަކެއްޗެކެވެ.
ކޮޅުނބު އޭޖަންޓްގެ ގާތުގައި މަސައްކަތްކުރާ ކުއިންޓަން ވިކްރަމަސިންގހަ ކިޔާ ޗީފް އިންޖިނޭރެއް ހުއްޓެވެ.
އޭނާއަކީ އަޅުގަނޑު ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ދަންނަ މީހެކެވެ.
އެއީ އައި. އެމް. އޯ. ގެ ފަރާތުން ހުއްދަ ދޫކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން އަޅުގަނޑުމެންގެ ކަނޑުމަތީގައި ބޭނުންކުރާ ރޭޑިޔޯ ސާމާނު ސަރވިސްކޮށްދެނީ ކުއީންސް އިން ކަމަށްވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، މީނާއަކީ ވަޒީފާއާއި މެދު ވަރަށް ފޫހިވެފައި ހުރި، އެހާމެ ތޫނު އަދި މަޢުލޫމާތު މުއްސަނދި ރޭޑިޔޯ އިންޖިނޭރެކެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޓަނެއް ޤާއިމްކުރުމާއި ބެހޭގޮތުން އޭނާ ދެކޭގޮތާއި،އަދި އެފަދަ ކަމެއް ކުރުމުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ހުރިތޯ، އޭނާގެ ގާތުން އަޅުގަނޑު އޮޅުންފިލުވީމެވެ.
އޭނާ އެކަމަށް ޝައުޤުވެރިވެ ކުރިއަށް ދިއުމަށް ހުރީ ތައްޔާރަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަރަށް ޖޯޝާއިއެކު މާލެގޮސް، ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި މި މައުޟޫއާއި ބެހޭގޮތުން ވާހަކަދެއްކީމެވެ.
ވިކްރަމަސިންގހަ މާލެއަށް އައުމަށް ދައުވަތު ދެވުނެވެ.
އޭނާ އައީ ގޭގައި ހަދާފައިވާ ކުޑަ ޓްރާންސްމިޓަރއެއް ހިފައިގެންނެވެ.
ނާޞިރުގެ ވަރކްޝޮޕް ގައި މި ޓްރާންސްމިޓަރ ބޭނުންފުޅުކުރެއްވިއެވެ. 
ނާޞިރު ހިތްޕުޅުހަމަޖެހޭ ވަރަށް ޓެސްޓްކޮށް ނިމުމުން12 މާރޗް 1964 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް މާލޭ ސިނަކޯ ރޭޑިޔޯ ފަށައިގަތެވެ.
90 މީޓަރ ބޭނޑްގައި މިޔުޒިކާއި އަޑު ދުރަށް ފޮނުވަން ފެށިއެވެ.
ސިގްނަލް ލިބެނީ، މޫސުން ހުންނަ ގޮތެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، 70 އިން ފެށިގެން 100 މޭލުގެ ދުރުމިނަށެވެ.
އެންމެ ފުރަތަމަ މިކަމާއި ބެހޭ ހުރިހާ ސާމާނެއް ބެހެއްޓިފައި ވަނީ ފެންޑާމަތީ ވަރކްޝޮޕްގައެވެ. 
ނާޞިރުގެ އެހީތެރީންގެ ޓީމަށް އިންޖިނޭރުންނާއި މެކެނިކުން ޝަބްނަމީ އިސްމާޢީލް ދީދީ، ޢަބްދުﷲ ޚަލީލް، ކޮނޑޭ ޢަލީމަނިކު އަދި ޢަބްދުﷲ ޒުބައިރު އިތުރު ކުރެއްވިއެވެ.
ޓްރާންސްމިޝަންގެ ކަންތައް ކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ އެއްޗެހީގެ ފެންވަރު ރަނގަޅު ކުރުމަށްޓަކައި، 
ނާޞިރު ބޭނުންފުޅުވީ ވިކްރަމަސިންގހަ ދާއިމީކޮށް ހުންނަ އިންޖިނޭރެއްގެ ގޮތުގައި މާލޭގައި ހުންނާށެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަރަށް ތަފްޞީލުކޮށް ތިރީގައި މިވާ ގޮތުގެ މަތިން އޭނާއަށް މި ޚިޔާފުޅުތައް ކިޔައިދިނީމެވެ.
ރޭޑިޔޯ ޓްރާންސްމިޝަން އެއް ހަދައި/ފެބްރިކޭޓް ކޮށް، އައި.ޓީ.ޔޫ. އިން މިސަރަޙައްދަށް ހުއްދަ ދޫކޮށްފައިވާ އެމް. ޑަބްލިޔު./އެޗް. އެފް. ފްރީކުއަންސީ ބޭންޑްގައި މަސައްކަތްކުރާ ގޮތަށް ހެދުން.
މި ޓްރާންސްމިޓަރއަކީ މުޅި ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިތުރަށް، ސްރީ ލަންކާއާއި ދެކުނު އިންޑިޔާއަށް ވެސް އަޑު ފޮނުވޭވަރުގެ އެއްޗަކަށް ހެދުން. 
ދިވެހި ސަރުކާރުން އޭނާއަށް ވަޒީފާ ދެއްވާނެއެވެ.
މާލޭގައި ހުރުމާއި، ދިރިއުޅުމަށް އެލަވަންސް އަކާއި މުސާރަ ދެއްވާނެއެވެ.
މަސައްކަތްކުރާ ތަނަކީ އަތިރީމާފަންނުގެއެވެ.
އެތާނގައި މިހާރުތިބި މުވައްޒަފުންގެ އެހީތެރިކަން ލިބޭނެއެވެ.
އޭނާގެ އަމިއްލަ ޓެކްނިކަލް އެހީތެރިއެއް ސްރީލަންކާއިން ގެނައުމަށް އޭނާ އެދުނެވެ.
މީގެ އިތުރުން މީނާގެ އަންހެނުން މީނާގެ ގާތަށް މާލެއަށް ގެނެސްދިނުމުގެ އިންތިޒާމް ހަމަޖައްސައިދިނުމަށް ވެސް އެދުނެވެ.
މިއީ މީނާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުރެގެން އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސައްކަތް ކޮށްދިނުމަށްޓަކައި ރަނގަޅު ހުށަހެޅުންތަކެކެވެ.
އޭނާއަކީ ސިލޯނުގެ މުވާޞަލާތީ އަދި ރޭޑިޔޯ ކޮމިއުނިކޭޝަން ޑިޕާރޓްމަންޓްގައި މަސައްކަތްކޮށްފައިވާ މީހެކެވެ.
އަދި ހޭމް ރޭޑިޔޯ އަށް ވަރަށް ފޯރި ހުރި މީހެއްވެސްމެއެވެ.
ކޮޅުނބުގެ ހޭމް ރޭޑިޔޯ ކްލަބްގެ އެންމެ އިސް އެކެކެވެ.
މަތީ މަޤާމެއްގައި ހުރިކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، އޭނާ ހުންނަނީ މަސައްކަތާއި ދޭތެރޭ ފޫހިވެފައެވެ.
އެއީ ބްރޯޑްކާސްޓިންގ ކޮމިއުނިކޭޝަންގެ ދާއިރާގައި އިތުރަށް ދިރާސާކޮށް/ތަޙްލީލްކޮށް ނުހެދޭތީއެވެ.
އެއީ ސިލޯނު ބްރޯޑްކާސްޓިންގ އެކްޓްގެ ސަބަބުން އޮތް ހުރަސްތަކެކެވެ.
ހުރިހާ ކަމެއް ހަމަޖެހި ކުރު މެމޯއެއްގައި ސޮއިކުރުމަށް ފަހު އޭނާ އަޅުގަނޑުމެންނާއި ގުޅިއްޖެއެވެ.
ބަދަލުތައް ގެނެސްފައިވާ ފުލްމަރ/ގާރޑިއަން ޓްރާންސްމިޓިންގ ސާމާނު އޭނާ ބެލިއެވެ.
އަދި އަމާޒުކޮށްފައިވާ ލަނޑުދަނޑި ޙާޞިލުކުރެވޭނެ ދިވެހިން އެބަތިބިކަން އެނާއަށް އެނގުނެވެ.
މިހާރު ހުރި ސަމާނު ބޭނުންކޮށްގެން މުޅި ޤައުމަށް އަޑު ނުފޮނުވޭނެތީ، ނާޞިރުގެ އެދިވަޑައިގަތުމުގެ މަތިން ،
ޔޫރަޕުން ނުވަތަ އެމެރިކާއިން އާ ނުވަތަ ބޭނުންކޮށްފައިވާ ޓްރާންސްމިޝަން ސާމާނު ގަތުމަށްޓަކައި މައުލޫމާތު އަޅުގަނޑު ހޯދީމެވެ.
ނަމަވެސް މި ސާމާނުގެ އަގުތައް ބޮޑުވެފައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ބަޖެޓަށް ވުރެ މާމައްޗެވެ.
ވިކްރަމަސިންގހަ ހުށަހެޅީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ޑީލަރުން އަތުން ހަނގުރާމައިގައި އިތުރުވެފައިވާ މުވާޞަލާތީ ސާމާނު ގަތުމަށެވެ.
އެދުވަސްވަރު، ހަނގުރާމައިގައި އިތުރުވެފައިވާ ތަކެތި ގަތުމަށް އެކްސްޕޯރޓް މާރުކޭޓެއް އޮތެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ މިއީ ނުރަގަޅު ޚިޔާލެއް ނޫންކަމަށެވެ.
އެހެންކަމުން މިގޮތަށް މިކަން ކުރުން ރަނގަޅުވާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ކަމަށް ދެންނެވުމުން ނާޞިރު އެކަމަށް ހުއްދަދެއްވިއެވެ.
މާރުކޭޓުގެ ކަންތައް ބަލައި، ބޭނުންވާ ތަކެތީގެ އަގު ލިސްޓެއް، މިކޮޅުން ބަލައިހުއްދަ ދިނުމަށް ހުށަހަޅަން، އަޅުގަނޑުމެންގެ އޭޖޭންޓްގެ ގާތަށް، ވިކްރަމަސިންގހަ ފޮނުވުނެވެ.
އެއީ އިގިރޭސިވިލާތަށެވެ.
އޭނާ މާރުކޭޓުތައް ބެލިއެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް ލިވަރޕޫލް/ކޮވެންޓްރީ ހިސާބުގަނޑެވެ.
އަދި ބޭނުން އެއްޗެހި ހޮވައި، އަދި އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވާ އެއްޗެހި ޚިޔާރުކުރެވޭހައި ހެޔޮ އަގުގައި ހުރި އުކާލާ ސާމާނުތަކެއް ލިބުނެވެ.
މިތަކެތި ގަނެގެން މާލެއަށް ކަނޑުމަގުން ފޮނުވާލީއެވެ.
ދޮޅުމަހެއް ނުވަތަ ދެމަހެއްހާ ދުވަސް ފަހުން މިތަކެތި މާލެއަށްލިބުނެވެ.
ވަރަށް ފޯރިއާއިއެކު މަސައްކަތް ފަށައި، ދެ ޓްރާންސްމިޓަރ ހަދާ ނިމިއްޖެއެވެ.
މާލޭގެ ލޮނުޒިޔާރަތްކޮޅުގައި އާ ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަން އެއް ހެދުނެވެ.
ވަރަށް ބޮޑު އޭރިއަލް ނިޒާމެއް ވެސް ހެދުނެވެ.
ޓްރާންސްމިޓަރތައް އާ ސްޓޭޝަނަށް ގެންގޮސް ހަރުކުރެވުނެވެ.
ޓެސްޓްތައް ކުރުމަށްފަހު ޓްރާންސްމިޝަން ފެށުނެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށާއި ދެކުނު އިންޑިޔާގެ ބަޔަކަށް ވަރަށް ސާފުކޮށް ސިގްނަލް ލިބުނެވެ.
މިތަން ފަހުން ބަދަލުވީ މޯލްޑިވްސް ބްރޯޑްކާސްޓިންގ ސަރވިސަސް/ރޭޑިޔޯ މޯލްޑިވްސް – ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަނަށެވެ.
ވިކްރަމަސިންގހަ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން މާލޭގައި މަސައްކަތްކުރުމަށް ފަހު، އޭނާގެ ޞިއްޙީ ޙާލު ހުރިގޮތުން އެނބުރި ކޮޅުނބަށް ދިޔައީއެވެ.
އެއަރޕޯރޓް ހެދިފަހުން ވިކްރަމަސިންގހަ ޕްރޮޑަކްޝަން އިންޖިނޭރަކަށް ހުރެގެން، 
ބާވެފައިހުރި ކަނޑުމަތީގެ މުވާޞަލާތީ ސާމާނާއި އިނގިރޭސި ވިލާތުން ގަތް އުކާލަންވެފައި ހުރި ސާމާނު ބޭނުންކޮށްގެން، ތިރީގައި މިދަންނަވާ ޓްރާންސްމިޝަން/ރިސީވިންގ ތަކެތި ހެދިއެވެ:
ފުރަތަމަ ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓުގެ މިޞްރާބު ދައްކާ ބީކަން (ބައްތި).
ހުޅުލޭގެ ކަންޓްރޯލް ޓަވަރ އާއި މަތިންދާބޯޓާ މުވާޞަލާތު ކުރާ އެކްވިޕްމަންޓް.
ސިނެކޯ ރޭޑިޔޯ އިން ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަވީރު 4.30 އިން 5.30 އަށް ސަރުކާރުގެ އިޢުލާނުތައް ފޮނުވައެވެ.
ވަރކްޝޮޕް ގެ އިންޖިނޭރުން މިތަކެތި ހެދީ ،
ބާވެފައިވާ ޕައި/އާރ. ޓީ. ސެޓް އައުޓްޕުޓް ޕަވަރ 10 ވޮޓަށް ބަދަލުތަކެއް ގެނެސް ކަނޑުމަތީގައި ޙާލުގައި ޖެހުމުން ބޭނުންކުރާ 2182 ކިލޯހަރޓްޒް ގެ ފްރީކުއެންސީ ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ.
ބްރޯޑްކާސްޓްތަކުގައި ހިމެނެނީ ދިވެހި އަދި އިނގިރޭސި ޚަބަރާއި، ދިވެހި، ހިންދުސްތާނު އަދި އިނގިރޭސި މިޔުޒިކެވެ.
1967 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށްވެސް ބްރޯޑްކާސްޓިންގ ޓްރާންސްމިޓަރ އާއި އަޑު މިކްސަރ ފަދަ އެހެން އެއްޗެހި ހަދަމުން ގެންދިޔައީ އަތިރީމާފަންނުގޭ ވަރކްޝޮޕް ގައެވެ.
އެންޓެނާ ދަނޑި ހަދަނީ ކަނބުރުގޭ ގައި ހުންނަ ކަނދިލި ދޮހޮއްތު ގެ ވަރކްޝޮޕް ގައި އޭނާގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުންނާއި، 
އިންޖީނުގޭގައި ހުންނަ އެންޖިނިއަރިންގ ވަރކްޝޮޕްގައި އަޙްމަދު އާދަމުގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުންނެވެ.
މިހާ ހިސާބަށް ދިޔައިރު، އެއަރޕޯރޓް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް އޮތީ ފެށިފައެވެ.
އެހެންކަމުން އެޗް. އެފް. ނުވަތަ ވީ. އެޗް. އެފް. ސެޓާއި ބީކަން ފަދަ ތަކެތިވެސް ހަދަމުން ގެންދިޔައީ އަތިރީމާފަންނުގޭގެ ވަރކްޝޮޕް ގައެވެ.
ހަމަ ވިކްރަމަސިންގހަ އާއި އޭނާގެ އެހީތެރިންގެ އެއްބާރުލުމާއި އެކުއެވެ.
މީގެ އިތުރަށް، ވަޔަރލެސް އޮފީސް ގެ ހުރިހާ ސާމާނާއި، ޓެލެފޯނު އެކްސްޗޭންޖާއި ބާއިސްކޯފް ދައްކާގޭގެ ހުރިހާ ސާމާނެއް މަރާމާތުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަނީ ވެސް މި ޓީމުންނެވެ.
މަތިންދާބޯޓާއި ގުޅުމަށް ބޭނުން ކުރާ އެޗް. އެފް. ޓްރާނސްމިޓަރ އެދުވަސްވަރު ހުންނަނީ ކުރީގެ ކަސްޓަމްގެ އިމާރާތް އަދި އޭރުގެ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ އޮފީހުގައި، ބަހައްޓާފައެވެ.
ބީކަން ޓްރާންސްމީޓަރ ހުންނަނީ ބަނޑޭރިގޭ (އަމަން ޢާއްމު) ގައި ބަހައްޓާފައެވެ.
ރޭޑިޔޯ ޓްރާންސްމިޝަން އާއި ބެހޭގޮތުން، އާދައާއި ޚިލާފް ކަމެއް ހިނގިއެވެ.
އެމެރިކާގެ ކުންފުންޏަކުން، ދެކުނު އިންޑިޔާގެ ބައެއް ހިސާބުތަކަށް އޭރިއަލް އަމާޒުކޮށްގެން، އެމީހުން ދޭ އެއްޗެހި ފޮނުވައި ދީފާނަންތޯ އޮޅުންފިލުވުމަށް ސިޓީއެއް ފޮނުވިއެވެ.
ފޮނުވައިދޭންވީ އެއްޗެހި ކޮންމެ ހަފްތާއަކުން ޕޯސްޓް މެދުވެރިކޮށް މިކޮޅަށް ލިބޭގޮތަށެވެ.
އެމީހުން ބޭނުންކުރާ ވަގުތަށް ބިނާކޮށް އެކަށީގެންވާ ރަނގަޅު އަގެއް ހުށަހެޅިއެވެ.
ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަންއަށް ލިބެނީ، ބައެއް ޢާންމު ވިޔަފާރި އިޝްތިހާރުތަކުން ވަންނަ ވަރަށް ކުޑަކުޑަ އާމްދަނީ އަކަށް ވާތީ އެމީހުންގެ ހުށަހެޅުމަށް އަޅުގަނޑުމެން މަރުޙަބާ ކީމުއެވެ.
ނާޞިރު މިކަމަށް ހުއްދަދެއްވައި، މި ވިޔަފާރިފެށުނީ ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަންއަށް އަބަދުވެސް ކުރިއަށް ފައިސާ ލިބޭގޮތަށެވެ.
އެތައް ޒަމާނެއް ފާއިތުވީ ފަހުން، 1978 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުން ނާޞިރު ވަކިވެވަޑަގެން، މައުމޫން ވެރިކަމާއި ހަވާލުވެވަޑައިގަތް ފަހުން،
ދިވެހި ސަރުކާރަށް އެނގިވަޑައިގަތީ، މާލޭގެ ރޭޑިޔޯ މެދުވެރިކޮށް ދެކުނު އިންޑިޔާއަށް ޕޭން އެމެރިކާއިން ފޮނުވަމުން ގެންދަނީ، ނަޞާރާ ދީން ފެތުރުމާއި ބެހޭ އެއްޗެހިތަކެއް ކަމެވެ.
އެހެންކަމުން ދިވެހި ސަރުކާރުން މިކަން ހުއްޓުވުމަށް ނިންމަވައި، ބްރޯޑްކާސްޓް ކޮށްދިނުން ކެންސަލް ކުރައްވައިފިއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަން ފެށިގެން މި ހިނގައިދިޔަ ޒަމާނުގެ ތެރޭގައި، މިތަން ވަނީ ވަރަށް މަތީ ދަރަޖައަކަށް ބޭރުގެ އެހީއާއި އެކު ކުރިއަރާފައެވެ.
މައިގަނޑުގޮތެއްގައި އޮސްޓްރޭލިޔާ ސަރުކާރުގެ އެހީގައެވެ.
9 ވަނަ ބާބު
އެއަރޕޯރޓާއި މިނިވަންކަން، 1964 އިން 1965 އަށް
ރަސްމީ ގޮތުން އަޅުގަނޑު ސްރީލަންކާގައި ހުރި ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، 1964 ވަނަ އަހަރު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ނާޞިރު، އަޅުގަނޑު މާލެއަށް އައުމަށް އެންގެވިއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަރައްޤީއާއި މުއްސަނދިކަން އިތުރުވުމުގެ އެންމެ މުހިންމު ވަޞީލަތެއް ކަމުގައި މެދުވެރިވި އެއަރޕޯރޓް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ހިންގުމުގެ ކަންތަކާއި ޙަވާލުވުމަށްޓަކައެވެ.
އެއިރު، މާލެއާ ކައިރީގައި އޮތް ހުޅުލޭގައި، މަތިންދާބޯޓު ޖައްސާ އެއަރސްޓރިޕްއެއް އޮތެވެ.
މިތަން ހަދައިފައިވަނީ، 1961 ވަނަ އަހަރު އިނގިރޭސީންނެވެ.
އެއީ 1956 ވަނަ އަހަރު، އިނގިރޭސިންނަށް އައްޑު އަތޮޅު ގަން ކުއްޔަށް ދިނުމާއި ގުޅިގެންނެވެ.
ގަމުގައި އޮތް އެއަރޕޯރޓް ހަދާފައިވަނީ، 1942 ވަނަ  އަހަރު އިނގިރޭސިންގެ ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ ފްލީޓްގެ ވައިގެ ގޮފިންނެވެ.
1957 ވަނަ އަހަރު މިތަން އިނގިރޭސީންގެ ވައިގެ ސިފައިންނާއި ޙަވާލުކުރެވުނެވެ.
އެއީ އިނގިރޭސިވިލާތާއި ދުރު އިރުމައްޗާއި ދޭތެރޭ ކުރާ ދެކޮޅު ދަތުރުގައި ޖައްސާ ސްޓޭޖިންގ ޕޯސްޓް އެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ހުޅުލޭގައި ހަދާފައި މިވާ އެއަރސްޓްރިޕް އަކީ، ހަނގުރާމަ ނިމި އަމާންވީ ފަހުން އައްޑު އަތޮޅު ފިޔަވައި ރާއްޖޭގައި ހެދި ފުރަތަމަ އެއަރސްޓްރިޕްއެވެ.
އެއިރު ހުޅުލޭގައި މީހުން އުޅެއެވެ.
އަދި ހުޅުލެއަކީ ރަސްރަސްކަލުން އަރާމުކުރައްވަން ވަޑައިގަންނަވާ ރަށެވެ.
ހުޅުލޭގައި ދިރިއުޅެމުންދިޔަ މީހުން މާލޭގައި ވަޒަންވެރި ކުރުވައި، ހުރިހާ ރުއްގަސް ކެނޑީއެވެ.
ވަކި ހިސާބެއް އެއްވަރަށް އޮމާންކޮށް، މަތީފަށަލައިގައި ލޯވަޅުއަޅާފައިވާ ސްޓީލް ޝީޓް އަޅައި ބިންގަނޑުގައި ހަރުލެއްވީއެވެ.
އާރ. އޭ. އެފުން  ދުއްވާ ކުދި މަތިންދާބޯޓު މިރަންވޭއަށް ޖައްސައި، ގަމުގައި އޮތް އެއަރސްޓްރިޕް އާއި ދެމެދުގައި އޮތް ގުޅުމަކަށް މިތަން ވިއެވެ.
ޚާއްޞަ އިންތިޒާމެއްގެ ދަށުން، ގަމާއި ކޮޅުނބާއި ދެމެދު މި ބޯޓުތަކުގައި މަދަނީ މީހުން ބައެއްފަހަރު އުފުލައެވެ.
ބައެއް ފަހަރު ސްރީލަންކާގެ ވައިގެ ސިފައިންގެ ހަތަރު އިންޖީނުލީ މަތިންދާބޯޓު ޗާޓަރަށް މިތަނަށް އާދެއެވެ.
ޖުލައި 1960 އިން ފެށިގެން އިނގިރޭސީންގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް ކަމަށްވާ ހަމްފްރީ އާރތިންގޓަން ޑޭވީ، މާލޭ ކައިރީގައިވާ ދޫނިދޫގައި ހުންނަވައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޚާރިޖީ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓަނީ އިނގިރޭސީން ކަމަށްވާތީ އޭނާއަކީ އިނގިރޭސީންގެ ގަވަރުނަރެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރާ މީހެއްނޫނަސް،
އޭނާއަކީ އިނގިރޭސީންގެ (ކުއޭސައި) އެމްބެސެޑަރ އެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރާ މީހެކެވެ.
އޭނާއަކީ ދިވެހި ސަރުކާރާއި ބެހޭ ކަންތައްތަކުގައި އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން މެދުވެރިވެގެން ވާހަކަދައްކާ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް އެވެ.
މިފަދަ ކަންކަމުގެ ތެރޭގައި މިނިވަންކަން ދިނުންވެސް ހިމެނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދާޚިލީ ކަންތައްތަކާއި ބެހެން ފެށުމުން، ހަމްފްރީ އާރތިންގޓަން ޑޭވީގެ މަޤްބޫލުކަންވަނީ ކުޑަވެފައެވެ.
އޭނާ ދިވެހިރާއްޖެއިން ދިޔައީ 1964 ވަނަ އަހަރު އެވެ.
1973 އިން 1989 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް އޭނާ ހުރީ ކިންގްޑަމް އޮފް ޓޮންގާ ގައި އިނގިރޭސި އެމްބެސެޑަރ ކަމުގައެވެ.
އެއަރސްޓްރިޕްއެއް އޮތުމާއި އެކު ދިވެހި ސަރުކާރުން ބޭނުންފުޅުވީ ހަމަ އެކަނި އާރ. އޭ. އެފް. ގެ މަތިންދާބޯޓު ޖެއްސުމުގެ ބަދަލުގައި، 
މަދަނީ މީހުން އުފުލާ އެހެން މަތިންދާބޯޓު ވެސް ޖައްސާށެވެ.
މިކަމާއި ގުޅޭ ގޮތުން އެއަރ ސިލޯނާއި، ސްރީ ލަންކާ އެއަރފޯރސްގެ ވިޔަފާރި ގޮތްޕާއިވާހަކަ ދެކެވުނެވެ. 
އެއީ އެފަރާތުގެ ކުޑަ ދެ ބޯޓު ކަމުގައިވާ ހެރަން އާއި ރައިލީ އަދި ފަހުން ކޮންވެއަރ 300 ގެ ބޯޓުގެ ދަތުރު ހުޅުލެއަށް ފެށުމާއި ބެހޭގޮތުންނެވެ.
އެއަރ ސިލޯނާއި އެކު އެވްރޯ 748 އެއަރކްރާފްޓެއްގެ ދަތުރުތައް ހަމަޖެއްސުމުގެ މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ގެންދެވުނެވެ.
އާރތިންގޓަން ޑޭވީ، އިނގިރޭސީންގެ ރެޕްރެޒެންޓެޓިވް މިކަމާ ދެކޮޅުހެދިއެވެ.
އެފަދަ މަތިންދާބޯޓެއް ޖައްސަން އެ ރަންވޭ ރައްކާތެރިނޫން ކަމަށް ބުނަމުންނެވެ.
އެހެންނަމަވެސް މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ގޮސް، އަޖުމަ ބެލުމުގެ ގޮތުން ކޮޅުނބުން އެވްރޯ ފްލައިޓެއް ޓެސްޓް ކުރުމަށް ހުޅުލޭގައި ޖެއްސުމަށް ހަމަޖެހުނެވެ.
ބޯޓުޖެއްސުމަށް އައިސް، އެއަރސްޓްރިޕް ކައިރީގައިބުރު އަޅާލިއިރު، އާރތިންގޓަން ޑޭވީ، ދޫނިދޫގައި ހުއްޓެވެ.
އަދި ރަތް ފްލެއަރ ވަޔަށް ފޮނުވައިގެން ޕައިލެޓުންނަށް ބޯޓު ނުޖައްސަން އެންގުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް މަސައްކަތް ކުރި ހަނދާން އަޅުގަނޑު އެބަހުއްޓެވެ.
ޕައިލެޓުންގެ ނުވަތަ ދިވެހިންގެ ޢަޒުމަކަށް މިކަމުން އެއްވެސް ބުރުލެއް ނާރައި މަސްއަލައެއް ނުޖެހި ޓެސްޓް ފްލައިޓްތައް ޖައްސާ އަދި އަނބުރާ ދިޔައެވެ.
އާރތިންގޓަން ޑޭވީ ވެސް 1964 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހު ދިވެހިރާއްޖެއިން ހިނގައްޖެއެވެ.
އޭނާއަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުރި އެންމެ ފަހުގެ (އަދި އެންމެ ފުރަތަމަ) އިނގިރޭސީންގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްއެވެ.
މިނިވަންވުމަށްޓަކައި ދިވެހިން އަޅަން އުޅުނު މި އިތުރު ފިޔަވަޅާއި މެދު، މިފަހަރު މިނިވަން ދަތުރުފަތުރު ޤާއިމްކުރުމަށް ކުރި މަސައްކަތަށް އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން ދެއްކީ ދެކޮޅުވެރިކަމެވެ.
ނަތީޖާއަކަށްވީ، ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި، އަމިއްލަ ރަންވޭއަކާއި އެއަރޕޯރޓެއް ހުޅުލޭގައި ހެދުމުގެ ޤައުމީ ޙަރަކާތެއް ޢަމަލީ ގޮތުން ހިންގުމެވެ.
ފައިސާ އެއްކޮށް އަދި މި މަޝްރޫޢަށް ޢާއްމުންގެ ހަދިޔާތައް ލިބުމާއިއެކު، ހިލޭ ސާބަހަށް މަސައްކަތްކުރަން ވަރަށް ގިނަ މީހުން ތިބީ ތައްޔާރަށެވެ.
ޢާއްމުންގެ ފަރާތުން ލިބުނީ ވަރަށް ޙައިރާން ކުރުވަނިވި ތަރުޙީބެކެވެ.
ސިލޯނު ސަރުކާރާއި ދިވެހި ސަރުކާރާ ދެމެދުގައިވީ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން، ޓެކްނިކަލް އެހީތެރިކަން ލިބުނީ ކޮޅުނބުގެ ޕަބްލިކް ވަރކްސް ޑިޕާރޓްމެންޓުންނެވެ.
މިކަމަށް ބޭނުންވާ ގާ މުގުރާ މެޝިނާއި، ރޯލަރާއި، ތާރުކައްކާ ތަކެއްޗާއި އަދި މަސައްކަތް ބެލެހެއްޓުމަށްޓަކައި ސިވިލް އެންޖިނިއަރުން ވެސް ސިލޯނުން ފޮނުވިއެވެ.
ގާނެގީ ކައިރީގައި ހުރި ފަރުތަކުންނެވެ.
އަދި ބިޓުމެން ހޫނުކުރުމަށްޓަކައި ދަރު ގެނައީ ދުރުގައިވާ ރަށްރަށުންނެވެ.
މަސައްކަތް ފެށުނީ 1 މޭ 1964 ގައެވެ.
އަމިއްލަ އެއަރޕޯރޓެއް ހެދުމުގެ ޚިޔާލަށް ޢަމަލީ ސިފަ އަންނަން ފެށިތަނާ، ނާޞިރު އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވާފައި، އެއަރޕޯރޓްގެ ކަންތައްތަކާ ޙަވާލުމަށް މާލެއައުމަށް އެންގެވިއެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް ބޭރާއި ގުޅޭކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ރަސްމީގޮތުން ކޮޅުނބުގައި ހުރިކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، އެކަމާ އެއްބަސްވުން ނޫންގޮތެއްނެތެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އަޅުގަނޑު އެއްގޮތަކަށްވެސް މަސައްކަތްކޮށްފައި ނުވުމާއި އެކު، ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ނުތަނަވަސްކަމެއް އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސްކުރެވުނެވެ.
އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބުގައި ހުރެގެން މަސައްކަތް ކުރިއިރު، ދިވެހި ސަރުކާރާއިއެކު މަސައްކަތްކުރުމުގެ ތަޖްރިބާ ވަނީ ލިބިފައެވެ.
ދިވެހި ސިވިލް ސަރވިސްގެ މަސައްކަތްތަކާއި ކަންކަންކުރުމުގެ ގޮތް ނުވަތަ ބިއުރޮކްރަސީ ގެ ވައްޓަފާޅި އެއް އަޅުގަނޑަކަށް ނޭނގެއެވެ.
އަޅުގަނޑާއިއެކު މަސައްކަތް ކުރާނޭ މީހުންގައި ހިންގުމުގެ ޤާބިލިއްޔަތު ހުންނާނެ މިންވަރެއް ނުވިސްނެއެވެ.
ކަންތައްތައް ކުރުމުގައި އަޅުގަނޑުގައި ހުންނަ މިނިވަންކަމާއި ހަރުކަށިކަމަކީ ދިވެހިން މަސައްކަތްކުރުމުގައި ގެންގުޅޭ ކަންފަސޭހަ އާދަކާދައާ ނުގުޅޭނެ ކަންކަމެވެ.
ނާޞިރާއި އެކު އެމަނިކުފާނުގެ އޮފީހުގައި އޮތް ބައްދަލުވުމުގެ ޚާއްޞަކަން ފާހަގަކުރެވުނުލެއް ބޮޑުކަމުން، އަދިވެސް އެކަން އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާނުގައި އެބަހުއްޓެވެ.
ނާޞިރު، އެއަރޕޯރޓްގެ ކަންތައް ހިންގުމާއި ޙަވާލުވުމަށް އަޅުގަނޑަށް އެންގެވިއިރު، އެމަނިކުފާނުގެ ނާއިބު އިބްރާހީމް ރަޝީދު އެތާނގައި އިންނެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ދަށުން މަސައްކަތް ކުރާނެ ޤާބިލް ބަޔަކު ބޭނުންވާނެ ކަމަށް ދެންނެވީމެވެ.
އިބްރާހީމް ރަޝީދު އެ ބައްދަލުވުމުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަތުމުގެ ބޭނުންފުޅަކީ އެއީ ކަމުގައި ނާޞިރު ވިދާޅުވިއެވެ. 
ރަޝީދު މަސައްކަތްޕުޅު ކުރައްވަނީ އާންމުކޮށް ވުޒާރަތުއްދާޚިލިއްޔާގައެވެ.
އަދި ބައެއް ފަހަރު އަޅުގަނޑު އެތަނަށް އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް ވާނީ ޒިޔާރަތް ކޮށްފައެވެ.
ބައެއް ފަހަރު އަޅުގަނޑުގެ ޙާޒިރުގައި، އެ ވުޒާރާގެ ދަށުގައިވާ ރަށްރަށާ ބެހޭގޮތުން އެމަނިކުފާނުގެ ސެކްރެޓަރީންނާއި މަޝްވަރާކުރައްވައެވެ.
އަޅުގަނޑު ކުރި ޒިޔާރަތެއްގައި މަޢުލޫމާތު ހުރި ހުޝިޔާރު އަދި މަސައްކަތްތެރި، ޤާބިލް ސެކްރެޓަރީއެއް އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
އެއިރު އަޅުގަނޑަކަށް އޭނާގެ ނަމެއް ނޭނގެއެވެ.
އަޅުގަނޑު، އާ ވަޒީފާއާއި ޙަވާލުވުމަށް ފަހު، ރަޝީދުގެ އަރިހުން އެހީތެރިކަން ހޯދުމަށް އަންގަވާފައިވާތީ، 
އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އޮފީހުން ދުށް ސެކްރެޓަރީ ދޫކޮށް ދެއްވިދާނެތޯ އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުން އެދުނީމެވެ.
އެ ސެކްރެޓަރީއަކީ ޢަބްދުﷲ ޙަމީދު ކަމުގައި ނާޞިރު އަރިހު ރަޝީދު ވިދާޅުވިއެވެ.
އެކަމަށް އެއްބަސްވެވަޑައިގެން ޢަބްދުﷲ ޙަމީދު އަޅުގަނޑުގެ އެދުމަށް އެއަރޕޯރޓްގެ މަސައްކަތަށް ދޫކުރެއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ޢަބްދުﷲ ޙަމީދާ ބައްދަލު ކުރުމަށްފަހު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހިންގުމުގެ ދާއިރާ އަޅުގަނޑަށް ނޭނގޭ ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ކަންކަމުގައި ކުރިއަށްދާން ޖެހޭނީ ޙަމީދުގެ ފުރިހަމަ އެހީތެރިކަމާއި އެކުގައި ކަމަށް ދެންނެވުމުން، އަޅުގަނޑު ދެންނެވި އެއްޗެއްގެ މާނަ ވަޤުތުން ދޭހަވެވަޑައިގެންފިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ ހިންގުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާނެ ރަނގަޅު ޓީމެއް އެއްކުރެއްވުމަށެވެ.
އަދި އެޓީމް އެ މަޝްރޫޢު ގެ ކަންތައްތަކަށް ދޫކޮށްދެއްވުމަށް ރަޝީދު އަރިހު ދަންނަވާނެ ވާހަކަ ވިދާޅުވިއެވެ.
ހުޅުލޭ އެއަރޕޯރޓް ޕްރޮޖެކްޓް އުނިޓް ކިޔާ ޔުނިޓެއް އުފައްދައި، އަދި އެ ޓީމުގައި މަސައްކަތް ކުރާން ޙަމީދު ހުށަހެޅުއްވި އެންމެންގެ ޚިދުމަތް މަޝްރޫޢުގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމުގައި ލިބުނެވެ.
ހުޅުލެއަށް ބަދަލުވެ، އޮޑިހަރުގެއެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ އޮފީސް ޤާއިމްކޮށް، އެއަރޕޯރޓް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ރާވަން ފަށައިފީމެވެ.
މި މަޝްރޫއު ހިންގުމަށްޓަކައި އަމިއްލަ ފަރުދުންގެ ފައިސާގެ އެހީއާއި ސަރުކާރުން ދައްކަވާ އަގުގެ ގޮތުގައި ފައިސާ ލިބެމުން ދިޔައެވެ.
ރަނގަޅަށް ފައިސާ ބެލެހެއްޓުމުގެ ކަންތައްތަކާއި މެދު އަޅުގަނޑު ވަރަށް ކަންބޮޑުވިއެވެ.
ފައިސާގެ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުމަށް އަޅުގަނޑު ދަންނަ އަދި އިތުބާރުކުރާ އޯޑިޓް އޮފީހުގެ ފަންނީ މީހެއް ހޯދީމެވެ.
އަދި އަމިއްލަ މަސައްކަތެއްގެ ގޮތުގައި ހަފްތާއަކު އެއްފަހަރު އެކައުންޓް ފޮތްތައް އޯޑިޓްކޮށްދިނުމަށް ހަމަޖެއްސީމެވެ.
އެއީ މިގޮތުން އޯޑިޓް އޮފީހަށް ފަހުން ބޭނުންފުޅުވާނެ މައުލޫމާތު، ރަނގަޅު އޯޑިޓިންގ ޕްރޮސީޖަރއެއްގެ ދަށުން ލިބެން ނުހުންނާނެތީއެވެ.
ހިލޭސާބަހަށް މަސައްކަތްކުރާނެ ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ބައިބަޔަށް ލިބެން ފެށިއެވެ.
ޕޯރޓް ކޮމިޝަންއާއި ޝިޕިންގ ޑިޕާރޓްމަންޓް ފަދަ ޔުނިޓްތަކުގައި ވަރަށް ވާދަވެރި ރޫޙެއް އުފެދި މަސައްކަތްކުރިއަށް ދިޔައެވެ.
މިއެންމެންގެ މަސައްކަތުގެ އަގު ވަޒަންކުރުމުގައި ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމާއި އެކު ހަމަހަމަ ވާންޖެހުނެވެ.
ހިލޭ ސާބަހަށް މަސައްކަތްކުރުމަށް މަދްރަސާތަކުންނާއި، މާލޭގެ ހަތަރު އަވަށުންނާއި، މާލެ ކައިރީ ރަށްރަށުންވެސް ބައިބަޔަށް މީހުން އައެވެ.
މިއީ ރޭވުމަކާއިނުލައި އަމިއްލައަށް ހިލޭސާބަހަށް މަސައްކަތް ކުރަން އައި މީހުންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ އެއަރޕޯރޓެއް ހެދުމުގެ ހިތްވަރާއި އަޒުމް އެއީ އިނގިރޭސީންނަށް ހުއްޓާނުލެވޭނެ ކަމެއްކަން އެންގުމަށްޓަކައި ކަމަށްވެސް ވެދާނެއެވެ.
ވެލި ނަގާނެ ބޮޑެތި މެޝިންތައް ނެތް ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސައްކަތުގެ ހިންމަތުން އެހާ އަވަހަށް މަސައްކަތް ކުރިއަށް ދާތަން ފެންނަމުން އައިކަމީ، ވަރަށް ބޮޑު އުފަލެކެވެ.
ކޮޅުނބުން އައި އިންޖިނޭރުން އަންގާފައިވަނީ ބިން ކޮނެ ސާފުކުރާއިރު، ދެ ފޫޓު ނުވަތަ ތިން ފޫޓަށް ކޮންނަންވާނެ ކަމަށެވެ.
އެއީ ގަސްތަކުގެ، އަދި ޚާއްޞަކޮށް ރުއްތަކުގެ މޫތައް އެތަނުން ނެގުމަށް ބޭނުންވާތީއެވެ.
ރުއްރުކުގެ މޫ ހުރިނަމަ އެތަކެތި ފީވުމުގެ ސަބަބުން، ބިންގަނޑު ގަނބައި، ރަންވޭގެ މަތި އެގޮތްމިގޮތަށް އަޑިގުޑަން ވެދާނެތީއެވެ.
ކޮނެ ނިމުމަށްފަހު، ޖެހުނީ އަތުން ވެލި ފުރާނައި އިތުރަށް މޫ ހުރިތޯ ބަލައި، އެ ނަގާށެވެ.
މިވެލި އަލުން ހަ އިންޗިއަށް އެޅިއެވެ.
އަދި ވިބްރޯ ކޮންމްޕެކްޝަން އާއި ރޯލަރ ބޭނުންކޮށްގެން ފަސްގަނޑު ބާރުކުރީއެވެ.
އަތުން އެ މަސައްކަތްކުރަން ޖެހުނީތީ، މިކަން ކުރުމަށް ވަރަށް ގިނަ ވަގުތު ހޭދަވިއެވެ.
މި މަސައްކަތްކުރީ ހިލޭ ސާބަހަށް މަސައްކަތްކުރި މީހުންނެވެ.
ވަރަށް އާދައިގެ ތަކެތި ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ.
އެތަނުން އެއްޗެހި ދުރަށް ގެންދަނީ ގޯންޏަށް އަޅައިގެންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ލޮރީއެއް ނުވަތަ ކޮޅުވެއްޓިއެއް ނެތެވެ.
އޮތީ ވަރަށް ބާވެފައި އޮތް ހަތަރު މެސީ ފަރގަސަން  ޓްރެކްޓަރާއި ޓްރޭލަރއެވެ.
އެ ޓްރެކްޓަރުތައް އަބަދު އޮންނަނީ މަރާމާތުކުރަން ޖެހިފައެވެ.
ދުވާލު މަސައްކަތްކުރުމުގައި ބޭނުންކޮށްފައި، ރޭގަނޑު މަރާމާތުކުރަނީއެވެ.
މަރާމާތު ކުރަންޖެހެނީ މާލޭ އިންޖީނުގޭ ވަރކްޝޮޕްގައެވެ.
އެއީ ވެލްޑިންގއާއި މެޝިންކުރާ ސާމާނު ހުންނަނީ އެތާނގައި ކަމަށް ވާތީއެވެ.
ވަރަށް މުހިންމު އެއްކަމެއް ރާވަން އުނދަގޫވިއެވެ.
އެއީ ހުޅުލެ އުފެދިފައި އޮތީ އިރުމަތީ ފަރާތުގައި ކުޅިއެއް ހެދިފައި ފެން ހަރުލާ ގޮތަށެވެ.
މިތަން ފުރިފައި އޮތީ ގަސްތަކުންނެވެ.
އަޑީގައި އޮތީ ފެނާއި ކިސަޑު ހަރުލާފައެވެ.
މި ކުޅީގައި މަސް އުޅޭތީ، މަސްކާ ވައްތަރުގެ ބޮޑެތި ދޫނިތައް އައިސް އެނތާގައި ތިބެއެވެ.
އެހެންކަމުން، ހިލޭ ސާބަހަށް މަސައްކަތްކުރާ މީހުން މިތަން ހިއްކުމުގެ މަސައްކަތް ކުރާހިތްނުވާނެ ކަމާއި، އަދި މިއީ އެމީހުންނަށް ނުކުރެވޭ ވަރުގެ ކަމެއްކަން ކަނޑައެޅިގެން އެނގެއެވެ.
ވީމާ އެމީހުން އެހިސާބަށް ދިއުމުގެ ކުރިން އެކަން ކުރެވޭނެ ގޮތެއް އަޅުގަނޑުމެން ހޯދަން ޖެހުނެވެ.
ފުރަތަމަ ޖެހުނީ މިކުޅީގެ ފުންމިން ބަލާށެވެ.
ވަރަށް ހިތްވަރުގަދަ ދިވެއްސެއް ކަމުގައިވާ ކުނޑި އަލީ ސަލީމާ މިކަން ކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ވާހަކަދައްކައި އެއްބަސް ކުރުވުނެވެ.
އޭނާއަށް އެހީތެރިވުމަށް ތުއްތުގެ ދޮހޮއްތު އާއި އިތުރު ބަޔަކާއި އެކު، މި ފެންގަނޑަށް އެރުމަށް އެއްބަސްވެއްޖެއެވެ.
އުނަގަނޑުގައި ރޯނުގަނޑެއް ބައްދައި، އޭނާގެ އިސްކޮޅަށް ވުރެ ފުންވާނަމަ ދަމާ ނެގުމަށް ދެފަރާތުން ހިފެހެއްޓީއެވެ.
އޭނާ ގާތްގަނޑަކަށް ހަތަރު ފޫޓުހާތަނަށް އެތަނަށް އަޑިއަށް ދިޔައެވެ.
އިންޖިނޭރުން ގަދައަޅައި ބުނަމުން ގެންދިޔައީ، އެތަނުގައި ހުރި ރުއްގަސް ފަދަ އެއްޗެހި، ވީ އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ނަގައި، ކަށިވެލިއަޅައި އެތަން ފުރާލަންވާނެ ކަމަށެވެ.
ނަސީބަކުން ހުޅުލޭގެ އުތުރުފަރާތުގައި ކަށިވެލި އަރާ ދިމާއެއް އޮވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ރޭވީ މަސައްކަތު މީހުން ބޭނުންކޮށްގެން މަށަންދަތިން ގަހުގެ މޫ ފަދަ ތަކެއްޗާއި އެނޫންވެސް އެފަދަ ތަކެތި ކުޅިއާއި ދިމާއިން ނަގައި ސާފުކުރުމަށެވެ.
ދުވަހުގެ މަސައްކަތް ނިންމުމަށްފަހު، ހިލޭސާބަހަށް މަސައްކަތްކުރާ މީހުން 25 ޓްރެކްޓަރ ފުރެންދެން ކަށިވެލި ގެންގޮސް އެފެންގަނޑު އޮތްތަނަށް އަޅައި ފުރަންފަށައިފިއެވެ.
އެތައް ދުވަހެއްވަންދެން މިމަސައްކަތް ދެމިގެންދިޔައެވެ.
ހިލޭސާބަހަށް މަސައްކަތްކުރާ މީހުންނަށް މި ކިސަޑު ފެންގަނޑާއި ހަމައަށް އާދެވުނު އިރު، ފަސްގަނޑު ވަނީ ފެންގަނޑަށް ވުރެ އުސްކުރެވިފައެވެ. 
ހުޅުލެ ކައިރީގައި އޮތް ގާދޫ ކިޔާ ކުޑަކުޑަ ރަށެއް ވަނީ، އެރަށާ ހުޅުލެއާ ދެމެދު އޮތް މޫދު ހިއްކައިގެން ހުޅުލެއާ ގުޅާފައެވެ.
އޭގެ 40 އަހަރު ފަހުން އުފެއްދި ހުޅުމާލޭގެ ޕްރޯޓޯޓައިޕްއަކަށް ނުވަތަ ނަމޫނާއަކަށް މިމަސައްކަތް ބެލިދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހޯދުނު ނުވަތަ ލިބުނު ތަކެތި ބޭނުންކޮށްގެން، ކޮންޓްރޯލް ޓަވަރެއް ހެދީމެވެ.
ދެ އަހަރު ދުވަސްފަހުން، މަޝްރޫޢު ނިމި 12 އޭޕްރީލް 1966 ގައި އެއަރޕޯރޓް ހުޅުވިއްޖެއެވެ.
ފުރަތަމަ ކޮމާރޝަލް ބޯޓަކަށް އެތާނގައި ޖެއްސީ އެވްރޯ މަތިންދާބޯޓެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އެއިރު އެޅި ބިޓުމިން ބޭނުންކޮށްގެން 15 އަހަރު ދުވަސްވަންދެން އެއަރޕޯރޓް ބޭނުންކުރިއެވެ.
ކޮންމެ ދުވަހަކު އިންޑިއަން އެއަރލައިންސްގެ ބޯއިންގ 737 ގެ ދެ ފްލައިޓްއާއި، ޤަވާޢިދުން އެއަރ ސިލޯނުގެ އެވްރޯ ފްލައިޓް ޖައްސަމުން ދިޔައެވެ.
އަދި ހަމައެހެންމެ ސްރީލަންކާ އެއަރފޯސް އާއި އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ ކޮންވެޔަރ މަތިންދާބޯޓު 1966 އިން 1981 އަށް، އެއަރޕޯރޓް ބޭނުންކުރިއެވެ.
މިނިވަންކަން ހޯދުމުގެ ޙަރަކާތުގެ ތެރޭގައި، އެއަރޕޯރޓް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ފެށިގެން ކުރިއަށް ދަނިކޮށް، ބޯރާ ވިޔަފާރި ވެރިންގެ މަސްއަލާތައް ފެންމަތިވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޒަމާންވީ މިތުރު (ނުވަތަ ހަތުރު) އާރތިންގޓަން ޑޭވީ އެއިރުވެސް މަޝްވަރާތަކުގައި ބައިވެރިވެއެވެ.
އޭނާ ރާއްޖޭގައި ނެތް ނަމަވެސް އޭނާއަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކަނޑައަޅާފައި ހުންނަ އިނގިރޭސި ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްއެވެ.
1960 ވަނަ އަހަރު ގަން ކުއްޔަށްދިނުމާއި ބެހޭ ވާހަކަތަކުގައިވެސް މިނިވަންކަމާއި ބެހޭ މަޢުޟޫޢު ހިމެނިފައިވެއެވެ.
އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ކޮމަންވެލްތްގެ ގުޅުމާއި ބެހޭ ވަޒީރު، ޑަންކަން ސޭންޑީޒް 1963 ވަނަ އަހަރު މާލެއަށް ވަޑައިގަތެވެ.
އޭނާ ދެއްކެވި ވާހަކަތައް އޮތީ، މަޝްވަރާކޮށްގެން މިނިވަންކަމަށް މަގުފަހިވާ ގޮތަށެވެ.
މިއީ، 1887 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތް ލިބިފައިވާ ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެހުނު އެއްބަސްވުމާއި ގުޅިގެންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ނަމުގައި ރަސްކަމެއް އެއިރު އޮތް ޤައުމެކެވެ.
ނަމަވެސް، 1964 ވަނަ އަހަރު، ޤާނޫނު އަސާސީ އަށް ގެނެވުނު ބަދަލަކާއި ގުޅިގެން، ދައުލަތުގެ ހުރިހާ ބާރެއްވަނީ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ އަތްޕުޅުމަތީގައެވެ.
މިނިވަން ކަމާއި ބެހޭ އެންމެ ފަހުގެ އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކުރެއްވީ 1965 ވަނަ އަހަރު ކޮޅުނބުގައެވެ.
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ނާޞިރާއި، ސިލޯނުގައި ހުންނެވި އިނގިރޭސި ހައި ކޮމިޝަނަރ ސަރ މައިކަލް ވޯކަރއާއި ދެބޭފުޅުންނެވެ.
މިނިވަންކަމާއި ހަމައަށް އާދެވުނީ 26 ޖުލައި 1965 ގައެވެ.
އެދުވަސްވަރު ޓައިމްސް އޮފް ލަންޑަން ނޫހުގައި ލިޔެފައި ވެއެވެ.
މިރަށްތަކަށް ވަނީ ޓެކްނިކަލް ގޮތުން މިނިވަންކަން ލިބިފައި ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، 
ބައިބައިވެފައިވާ މިދައުލަތަކީ އެއްވެސް އިރެއްގައި އިނގިރޭސީންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތް ތަނަކަށް ނުވާތީ، 
މިޤައުމުން ކޮމަންވެލްތުގެ ނުވަތަ އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުގެ(އ.ދ.ގެ) މެންބަރަކަށް ވާން އެދޭނެކަމަކަށް ހިއެއް ނުވެއެވެ.
އޭގެ ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން ދިވެހިރާއްޖެ، އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުގެ(އ.ދ.ގެ) މެމްބަރަކަށްވެ، މީގެ ސަބަބުން އެހެން ކުދި ޤައުމުތަކަށް ވެސް މެންބަރުކަން ހޯދުމުގެ މަގު ފަހިވިއެވެ.
10 ވަނަ ބާބު
މިނިވަންކަން ލިބުމަށްފަހު ޝިޕިންގްގެ ވިޔަފާރި، 1965 - 1967
އެއަރޕޯރޓްގެ މަސައްކަތް ހިނގަމުން ދަނިކޮށް، ބިޓުމިން/ތާރު ހިފައިގެން އައި ބޯޓެއް ކަމުގައިވާ ސިޓީ އޮފް ވިކްޓޯރިޔާ ފަރަށް އަރައިފިއެވެ.
މި ބޯޓު ފުންކުރީ ދިވެހީންނެވެ. 
ބޯޓު މަރާމާތުކުރުމުގެ އަގެއްގެ ގޮތުގައި އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން 40,000 ޕައުންޑް ދިނެވެ.
ބުންބާގެ މަޒޯގޮއަންގެ ޑޮކްގައި މަރާމާތުކުރުމަށް ފަހު، އެ ބޯޓަށް ދިއްފުށި މާދޫ ގެ ނަމުން ނަންދެވުނެވެ.
އެއީ މި ބޯޓު އުރުނު ފަރުގެ ނަމެވެ.
މިއީ ދިވެހި ދިދައިގެ ދަށުގައި ރަޖިސްޓްރީކުރެވުނު ފުރަތަމަ ބޯޓެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ ދެ ބޯޓު ކަމުގައިވާ މޯލްޑިވް ސްޓާރ އާއި މޯލްޑިވް ކްރެސެންޓް އޮންނަނީ ލަންޑަންގައި އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ދިދައިގެ ދަށުން ރެޖިސްޓްރީކޮށްފައެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ./ކޮޅުނބުގެ ދެ ބޯޓުގެ ގޮތުގައެވެ.
މިކަން މިގޮތަށް ކުރެވުނީ ސިލޯނަކީ ކުރިން އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރީ ބާރުގެ ދަށުގައިއޮތް ޤައުމަކަށް ވީތީއެވެ.
މި ދުވަސްކޮޅުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގެ ފަރަކަށް އަރައިގެން، އަޅުގަނޑުމެން ފުންކުރި ބޯރާ ވިޔަފާރިވެރިންގެ ބަނގަލާބޯޓެއް ވެސް ލިބުނެވެ.
މިބޯޓު ބަރުކޮށްފައި ހުރި މުދަލަކީ، ގޯންޏަށް އަޅާފައިހުރި ގޫޑުހަކުރެވެ.
މިއީ އިންޑިޔާގެ ކުޗްގެ ޕޯރުބަންދަރުގައި އަޅައިފައި އޮއްވާ ކެނޑިގެން، ފަޅުވެރިންނާ ނުލައި އޮޔާއެކުގައި އައިސް ރާއްޖެއަށް އުރުނު ރިޔަލުގައި ދުއްވާ ބަނގަލާބޯޓެކެވެ.
މި ބޯޓު ފެނުނީ ރާއްޖޭގެ ފަރެއް ކަމުގައިވާ ހދ. އަތޮޅުގެ އަދަރަންފަރަށް އުރިފައި ހުއްޓައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހީވީ މިއީ ﷲ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިންވަރުކުރެއްވި ރަހުމަތެއް ކަމަށެވެ.
މި ލިބުނު ބަނގަލާބޯޓަކީ ރިޔަލުގައި ދަތުރުކުރާ އުޅަނދެކެވެ.
އަދި އިންޑިޔާގެ ގުޖުރާތުގައި މައި އޮފީސް ހުންނަ ބޯރާ ވިޔަފާރި ވެރިއެއް ކަމުގައިވާ ޔުސުފުއަލީ ގުލާމް ޙުސައިންގެ ބަނގަލާބޯޓު ސަލާމަތި ކަހަލަ ދެވަނަ ބޯޓެވެ.
މި ބޯޓު ފުންކޮށްގެން މާލެ ގެނެވި، ކަނޑާއި ބެހޭ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ދިވެހި ސަރުކާރުގެ މިލްކަކަށް ވީއެވެ.
މި ބޯޓަށް ދިން ނަމަކީ އަދަރަންފަރު އެވެ.
ދަތުރުކުރާ ބޯޓެއްގެ ގޮތުގައި ދުވަސްތަކެއް ވަންދެނަ އަދަރަންފަރު ބޭނުން ކުރުމަށްފަހު، ބުންބާގެ މަޒޯގޮއަން ޑޮކްސްގައި މި ބޯޓުގައި ލިސްޓަރ ބްލެކްސްޓޯން އިންޖީނެއް އެޅީމެވެ.
މި ކަމަށް ގާތްގަނޑަކަށް 40,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ޚަރަދުވިއެވެ.
މި ބޯޓުގައްޔާއި އަދި ދިއްފުށިމާދޫ ގައި އިންޖީނުއެޅުމަށް އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ އެހީއެއް ދިނެވެ.
އަދަރަންފަރު ދަތުރުކުރީ މާލެއާއި ކޮޅުނބާއި ދެމެދުގައި ތަފާތު ބާވަތުގެ މުދާ އުފުލުމަށެވެ.
ބައެއް ފަހަރު ހަކުރާއި ފުށް އުފުލިއެވެ.
ހަނޑުލެއް ނުއުފުލައެވެ.
ދިއްފުށިމާދޫ ގުޅުނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ގަލްފްގެ ވިޔަފާރި ދަތުރުތަކާއިއެވެ.
މިބޯޓުގައި އަލިފާން ރޯވެގެން އެނދުމާއި ހަމައަށެވެ.
އަދަރަންފަރު ދަތުރުކުރަމުން ގެންދިޔައީ، މާލެއާ ކޮޅުނބާ، ކޮޅުނބާ މާލެ އާއި ދެމެދުއެވެ.
ރާއްޖެއަށް ގެންނަ ހަނޑޫ ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ މުދަލެއް އުފުލަނީ މި ބޯޓުގައެވެ.
ދިވެހިންގެ ބޭނުމަށް ކަރާސީނު ތެލާއި ޑީސަލްވެސް އުފުލަނީ މިބޯޓުގައެވެ.
އެދުވަސްވަރު، ކަރާސީނުތެޔޮ ހުންނަނީ ހަތަރު ގެލަނުގެ ޑަބިޔަލަށް އަޅާފައެވެ.
ކޮންމެ ދެ ޑަބިޔަލެއް ހުންނަނީ ތެޔޮ މަނު ކިޔާ ލަކުޑިފޮށިގަނޑެއްގައި ބަންދުކޮށްފައެވެ.
ވަރަށް ގިނަފަހަރު ޑަބިޔާ ދޯދިޔާކޮށް ހަދާފައިވާތީ އާއި، ލަކުޑި ފޮށިގަނޑު ހެދުމަށް ޖަހާ މޮހޮރުގެ ސަބަބުން ތެޔޮ ލީކުވެއެވެ.
ބައެއް ފަހަރު ގެންނަ ތެލުގެ 10 އިންސައްތަ އަށް ވުރެ ބޮޑަށް ގެއްލުންވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރު ކޮޅުނބާއި، އިންޑިޔާއާއި، މެދު އިރުމައްޗާއި ދެމެދު ގިނަގިނައިން ދަތުރުކުރަން ފެށިއެވެ.
އެހެންކަމުން 45 ގެލަނުގެ ހުސްފީފާ، އޭގައިވާ ދިޔާ އެއްޗެހި ބޭނުންކޮށް ނިމުމުން ލިބޭގޮތް ވިއެވެ.
މީގެ ހުސްފީފާ އެކަށީގެންވާ އަދަދަކަށް  ކޮޅުނބަށް ދޫކޮށްލުމުން، އުކާލާ މުދަލުގެ ގޮތުގައި ކަސްޓަމަށް ކުޑަ ޑިއުޓީއެއް ދެއްކުމުން ކަސްޓަމުން ދޫކުރެއެވެ.
އެދުވަސްވަރު ކަރާސީނުތެލާއި ޑީސަލް ދޫކުރަނީ ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ޝެލް ކުންފުނިންނެވެ.
ޝެލް ކުންފުނީގެ ފީފާ ސާފުކުރާ ޔާޑުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ފީފާތައް ސާފުކޮށްދިނުމަށް އެމީހުންނާއި ވާހަކަދައްކައިގެން ހަމަޖެއްސުނެވެ.
މި ފީފާތަކަށް ކަރާސީނު ތެލާއި ޑީސަލް އެޅުމަށްފަހު މާލެއަށް ކުރިން ފޮނުވަމުން ގެންދިޔަ ހަތަރު ގެލަނުގެ ޑަބިޔަލުގެ ބަދަލުގައި ފޮނުވަން ފެށީއެވެ.
މިގޮތަށް ތެޔޮ ފޮނުވަން ފެށުމުން،ތެޔޮ ލީކުވުމުގެ ސަބަބުން ކުރިން ލިބެމުން ދިޔަ ގެއްލުން ހުއްޓުވުނީއެވެ.
ތެޔޮ ޑަބިޔާ ގެނައުމުގެ ބަދަލުގައި 45 ގެލަނުގެ ފީފާއަށް ބަދަލުކުރުމުން، ރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރިވެރިން އެކަމަކަށް މަރުހަބާއެއް ނުކިޔައެވެ.
އެއީ އާދަވެގެން އުފުލަމުން ގެންދިޔަ ޑަބިލޔަލަށް ވުރެ ފީފާތައް ބަރުވުމުން އެއް ތަނުން އަނެއް ތަނަށް އުފުލަން އުދަނގޫވާތީއެވެ.
ފީފާ ގަންނަ މީހުން އޮޑީގައި ވަލެއް އައްސައިގެން، ފީފާ ކަފުޖަހައިގެން ކަނޑުގައި ގެންދަނީއެވެ.
އެއަށްފަހު އަތިރިމައްޗަށް ނުވަތަ ގޮނޑުދޮށަށް ފީފާ ބީއްސާލުމަށް ފަހު، ފީފާގައި ހުންނަ ތެޔޮ ވިއްކަނީއެވެ. 
ހުސްފީފާ އަނބުރާ މާލެ ގެންނަނީއެވެ.
މިގޮތުން އަނބުރާ ގެންނަ ފީފާ ހުންނަނީ ގެނައުމުގެ ތެރޭގައި ބަނޑިވެ، އަދި ލޮނުވަޔަށް ހާމަވުމުގެ ސަބަބުން ދަބަރުޖަހާފައެވެ.
ހުސްފީފާތައް އަބުރާ ފޮނުވަނީ ކޮޅުނބަށެވެ.
އެއީ ސާފުކުރުމަށާއި އަލުން ތެޔޮ އެޅުމަށެވެ.
މި ފީފާތައް ދެތިން ހަތަރުފަހަރު ބޭނުންކުރުމަށް ފަހު އުކާލަނީއެވެ.
މިގޮތުން ތެޔޮ މަނު ގެނައުން ހުއްޓާލައި އަދި ލީކްވުމުގެ ސަބަބުން ވަމުންދިޔަ ގެއްލުންވެސް ހުއްޓުނީއެވެ.
ދެން އެޅި ފިޔަވަޅަކީ އަދަރަންފަރު ގައި ބޮޑެތި ތާނގީ ހަރުކުރީއެވެ.
އެއި ކަރާސީނު ތެލާއި ޑީސަލް ކޮޅުނބުގައި ބައުޒަރގައި ގެންނަނީއެވެ.
އަދި މާލެއަށް އަންނަ ހުރިހާ އުޅަނދުފަހަރުގެ އޭޖަންޓުންނާއި ސްޓެވެޑޯރއިން ކަމުގައިވާ ޝިޕިންގ ޑިޕާރޓްމެންޓްގެ ބަނޑުގައި އުފުލައި ބޯޓުގައި ހަރުކުރި ތާނގީތަކަށް އަޅަނީއެވެ.
ތެލަކީ އަލިފާނުގެ ޙާދިސާތައް ހިނގުން ވަރަށް ގާތް އެއްޗަކަށް ވާތީ، އެއީ ވަރަށް ނުރައްކާތެރި އެއްޗެކެވެ.
ގެންނަ ތެޔޮ އެންމެ ފުރަތަމަ ބަހައްޓާފައި ހުންނަނީ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ އޮފީހާއި ޖެހިގެން ހުންނަ ކުރީގެ ކަސްޓަމް އިމާރާތުގައި ހުރި ތެޔޮ ތާނގީ ފާރމް ގައެވެ.
15,000 ގެލަނާއި، 20000 ގެލަނު އެޅޭ، ސިލިންޑަރުގެ ސިފައަށް ހުރި ތިން ތާނގީ ކޮޅުނބުގައި ހެދުމަށް ފަހު، މާލެ ގެނެސް ތާނގީ ފާރމް ގައި ބެހެއްޓުނެވެ.
އަދަރަންފަރުން ބާލާ ތެޔޮ، ތާނގީތައް ހުރި ތަނަށް ގެނައުމަށް ފަހު، ތާނގިތަކަށް ތެޔޮ ޕަންޕްކުރަނީ އެވެ.
ތެޔޮ ވަގަށް ނެގިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައާއި އަދި އަލިފާނުގެ ޙާދިސާއެއް ހިނގިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައި، ތެޔޮ ތާނގީތަކުގެ ކައިރީގައި 24 ގަޑިއިރު ސިފައިން ފޯރިމަރައެވެ.
މި ބޮޑެތި ތާނގީތަކުން 45 ގެލަނުގެ ފީފާތަކަށް ތެޔޮ އެޅުމަށްފަހު ރަށްރަށަށް ތެޔޮ ގެންދިޔުން ހިނގަމުންދިޔައެވެ.
ކޮންމެމަހަކު 25 ނުވަތަ 30 ހުސް ފީފާ މާލެއަށް ގެނެވެއެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގައި ބޭނުންކުރާ ތެޔޮ ހުސްވީމާ ލިބޭ ފީފާތަކެވެ.
އަދި މިކަމުގެ ސަބަބުން ރާއްޖެތެރޭގެ ރަށްރަށަށް ތެޔޮ ގެންދަން ލިބޭ ފީފާތަކުގެ ތެރެއަށް މިބައި އިތުރުވެއެވެ.
ފަހުން، ތެޔޮ ތާނގީތައް ހުރި ތަނުން އިންޖީނުގެއަށް ހޮޅި އެޅުނެވެ.
އަދި އިންޖީނުގޭގައި ހުންނަ ތެޔޮ ތާނގީތަކަށް، ކަރަންޓް ޖެނެރޭޓަރުތަކުގައި ބޭނުންކުރުމަށް، ތެޔޮ ޕަންޕް ކުރަން ފެށުނެވެ.
އޭރުގެ ބޭނުންތަކަށް ފުދޭވަރަށް، ވަރަށް ކުޑަ އަގެއްގައި، އެއްވެސް މަސްއަލައެއް ދިމާނުވެ، ތެޔޮ ފޯރުވައިދިނުމުގެ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރެވި އޮމާން ކަމާއިއެކު ހިނގަމުންދިޔައެވެ.
ތެލުގެ ބޭނުން އިތުރުވެގެން ދިއުމުން، ތެޔޮ ތާނގީތައް މާލޭގެ ހުޅަނގު ފަރާތުގައި އަލަށް ހިއްކި ބިމަށް ބަދަލުކުރެވުނެވެ.
އިތުރު ތާނގީތައްވެސް ހަރުކުރެވުނެވެ.
އެންމެފަހުން ތާނގީތައް ފުނަދުއަށް ބަދަލު ކުރެވުނީއެވެ.
އައްޑު އަތޮޅު ގަމުގައި އާރ. އޭ. އެފުން ބޭނުންކޮށްފައިވާ 1,500 ޓަނުގެ ގެއްލުންލިބިފައިވާ ތިން ތާނގީ ރޫޅާލެވުނެވެ.
އަދި އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބޯޓުފަހަރުގައި ކަފުޖަހައިގެން މާލެ ގެނެސް މަރާމާތުކުރުމަށް ފަހު، އަލުން ރާވައި ފުނަދޫގައި ބެހެއްޓީއެވެ.
ފުނަދޫގައި ވަނީ އިތުރު މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވިފައެވެ.
ފުނަދޫގައި ޓޭންކް ފާރމް ވަށައިގެން ވަނީ ރީޓެއިނިންގ ފާރެއް ލެވިފައެވެ.
މިއީ ތާނގީތަކުން ކިތަންމެ ކުޑަނަމަވެސް ތެޔޮފޮދެއް ލީކްވެގެން މޫދަށް ދިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައެވެ.
ފުނަދޫ އަދިވެސް ބޭނުންކުރެވެނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތެޔޮ ބަހައްޓާ ރަށް ނުވަތަ ތެޔޮ ޓަރމިނަލްގެ ގޮތުގައެވެ.
އިނގިރޭސި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގެ މަސައްކަތަށް މަދުމިންވަރެއްގެ އެހީ ފޯރުކޮށްދީފައިވެއެވެ.
މާލެ އާއި ކޮޅުނބާއި ދެމެދުގައި ބޭނުންކުރުމަށް 500 ޑީ. ޑަބްލިޔޫ. ޓަން ގެ ބޯޓެއް، އަދަރަންފަރާއި އުތީމުގެ ބަދަލުގައި ހޯދުމަށް އަޅުގަނޑުމެން އެދުނީމުއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކަނޑުގެ ދަތުރުފަތުރާއި ބެހޭ ޤަވާއިދުތަކެއް އެކަށައެޅިފައެއް ނުވެއެވެ.
އަދި ދިވެހިރާއްޖެ އަކީ އައި. އެމް. އޯ. (އިންޓަރނެޝަނަލް މެރިޓައިމް އޯގަނައިޒޭޝަން) ގެ މެންބަރަކަށް ނުވާތީ، ދިވެހި ދިދައިގެ ދަށުގައި ބޯޓެއް ރެޖިސްޓަރީއެއް ނުކުރެވެއެވެ.
އިނގިރޭސީން ހުށަހެޅީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ކުންފުންޏެއް ހަދައި، ބޯޓު އިނގިރޭސި ދިދައިގެ ދަށުގައި ރެޖިސްޓްރީ ކުރުމަށެވެ.
މި ބޭނުމަށްޓަކައި މޯލްޑިވްސް އިންވެސްޓްމަންޓް ލިމިޓެޑް ކިޔާ ކުންފުންޏެއް އިނގިރޭސިވިލާތުގައި އުފެއްދުނެވެ.
މި ކުންފުންޏަކީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ 100 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ އޮތް ކުންފުންޏެކެވެ.
އަދި އެކައުންޓިން ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ ޓަރކުއޯންޑް ޔަންގްސް އެންޑް ކޮންޕެނީ އަކީ  މިކުންފުނީގެ ސެކްރެޓަރީ އަދި އޮޑިޓަރުން ކަމުގައި އައްޔަން ކުރެވުނެވެ.
މޮންޑާރާ ކިޔާ ބޯޓެއް ގަނެ، އެއަށް މޯލްޑިވް މެރިނަރ ގެ ނަން ދެވުނެވެ.
އަދި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން، 1967 ވަނަ އަހަރު އަލަށް އުފެއްދުނު މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓަޑް (އެމް. އެސް. އެލް.) އަށް ދެއްވިއެވެ.
ހަމަ މިއާއިއެކު 3,000 ޓަނުގެ އެހެން އުޅަނދެއް،މޯލްޑިވް މޭއިލް އިނގިރޭސި ސަރުކާރުގެ އެހީގެ ދަށުން ގަނެ، އެމް. އެސް. އެލް. އާއި ހިންގުން ޙަވާލުކުރެވުނެވެ.
މި ދެބޯޓަކީ މޯލްޑިވްސް އިންވެސްޓްމަންޓް ލިމިޓަޑްގެ މިލްކުވެރިކަމުގެ ދަށުގައިވާ ދެ ބޯޓެވެ.
އަދި ދަތުރުކުރަނީ އިނގިރޭސި ދިދައިގެ ދަށުގައެވެ.
މޯލްޑިވް މޭއިލްގައި އަލިފާން ރޯވެ އަނދައިގެން ފެތުނީއެވެ.
މި ބޯޓުގެ އަގު އިންޝޫރަންސުން ލިބުނެވެ.
މޯލްޑިވް މެރިނަރ އެތަކެއް އަހަރު ދުއްވުމަށްފަހު ކަރާޗީއަށް ކަފުޖަހައިގެން ގެންނަނިކޮށް 1980 ވަނަ އަހަރު އަޑިއަށް ދިޔައީ އެވެ.
މިއީ އިންޝުއަރ ކޮށްފައިވާ ބޯޓެއް ނޫނެވެ.
އެހެން ޤައުމުތަކާ މުޢާމަލާތު ކުރުމުގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޙަރަކާތް ނުކުރެވޭ ފަދަ ގޮތަކަށް އެޅުވިފައިވާ ކަސްތަޅަކަށް އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތް ވެފައިވާތާ އެތައް ދުވަހެއް ވެއްޖެއެވެ.
1965 ވަނަ އަހަރު މިނިވަންކަން ލިބުނު އިރު، އަޅުނގަނޑު ހުންނަނީ ކޮޅުނބުގައެވެ.
އަޅުނގަޑުގެ މަޤާމަކީ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ގެ އޮފީހުގެ ޚާއްޞަ ވަކީލުކަމެވެ.
އެއީ ނާޞިރު އުފެއްދެވި މަޤާމެކެވެ.
އެެއީ ކޮޅުނބުގައި ހުރި އޮފީސް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައި ކޮމިޝަން އަށް މިހާރު ބަދަލުވެފައި ވާތީއެވެ.
އަދި މި އޮފީހުގެ ފަސޭހަތައް ބޭނުންކޮށްގެން، އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެކިއެކި ޚާއްޞަ މަޝްރޫއުތަކުގެ މަސައްކަތް ކުރުމަށްޓަކައެވެ.
އެމަޤާމުގައި އަޅުގަނޑު ހުރީ 18 ޑިސެމްބަރ 1961 އިން ފެށިގެން 27 ނޮވެމްބަރ 1967 އާއި ހަމައަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިނިވަންކަން ލިބުމަށް ފަހު، ހިނގި ކުރީކޮޅުގެ އަހަރުތަކުގައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިތިބުމަށް އަޅުގަނޑު ވަރަށް ބުރަކޮށް ކޮޅުނބުގައި މަސައްކަތްކުރީމެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހުވަފެނުން ވެސް ފެނިފައިނުވާ ވަރުގެ ތިޔާގިކަން ލިބުނެވެ.
މޯލްޑިވްސް ނެޝަނަލް ޓްރޭޑިންގ ކޯރޕަރޭޝަން (ސިލޯން) ލިމިޓަޑް (އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. / ކޮލޮމްބޯ އުފެއްދި ވާހަކަ އަޅުގަނޑު ކުރީގައި ދަންނަވާފައިވާނެއެވެ.
މިއީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ./ މާލެގެ 75 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ އޮތް ކުންފުންޏެކެވެ.
އަދި ފަހުން އެމް. އެން. ޓީ. ސީ./ މާލެ މެދުވެރިކުރައްވައިގެން، ދިވެހި ސަރުކާރުން މި ކުންފުނީގެ 100 އިންސައްތަ ހޯއްދެވިއެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. (ސިލޯން) ލިމިޓަޑް އިން 1959 ވަނަ އަހަރު މޯލްޑިވް ކްރެސެންޓް ގަތެވެ.
އަދި އެބޯޓު މޯލްޑިވް ސްޓާރ އާ އެއްގޮތަށް އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ރެޖިސްޓްރީ ކުރި ވާހަކަ އަޅުގަނޑު ވާނީ ކުރީގެ ބާބެއްގައި ދަންނަވާފައެވެ.
އެއީ ސިލޯނަކީ ކުރިން އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރީ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތް ރަށަކަށް ވާތީ އާއި، ކޮމަންވެލްތުގެ މެންބަރަކަށް ވާތީއެވެ.
އެހެންކަމުން ސިލޯނު ކުންފުންޏެއްގެ މިލްކުވެރިކަމުގެ ދަށުގައި، އިނގިރޭސި ދިދައިގެ ދަށުގައި ދުއްވިދާނެއެވެ.
މި ބޯޓު ސިލޯނުގެ މިލްކުވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ގަތް މައިގަނޑު ސަބަބަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކަނޑު ދަތުރުކުރުމާއި ބެހޭ އެއްވެސް ޤާނޫނެއް، ޤަވާއިދެއް ނުވަތަ އުޞޫލުތަކެއް ހެދިފައިނުވުމެވެ.
ސިލޯނުގައި ވެސް އެދުވަސްވަރު ބޯޓު ރެޖިސްޓްރީ ކުރުމާއި ބެހޭ ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދު ހެދިފައިނުވާތީ، އިނގިރޭސި ދިދައިގެ ދަށުގައި ރެޖިސްޓްރީ ކުރަނީއެވެ.
ސިލޯނު ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. / ކޮލޮމްބޯ ގެ ފަރާތުން ބޯޓުދަތުރުގެ ކަންތައް އިތުރަށް ފުޅާކުރިއަކަ ނުދިނެވެ.
އެއީ ސިލޯނުގެ ޤައުމީ ޝިޕިންގ ކުންފުންޏެއް ހަދާތީއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިނިވަންކަން ލިބުމާއި ގުޅިގެން، ދިވެހި ދިދައިގެ ދަށުގައި ބޯޓުފަހަރު ރެޖިސްޓްރީކުރަން ނިންމީމެވެ.
ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ކަނޑު ދަތުރުކުރާ އުޅަނދުތަކާއި ބެހޭ އަސާސީ ޤާނޫނުތަކެއް މިހާހިސާބަށް އާދެވުނުއިރު ހެދިފައި ހުރުމުންނެވެ.
މިކަމުގެ ނަތީޖާއަކީ، 1967 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހުގެ 9 ވަނަ ދުވަހު އާ ކުންފުންޏެއް މާލޭގައި ރަޖިސްޓްރީ ކުރުމެވެ.
މި ކުންފުންޏަކީ މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓަޑް ( އެމް. އެސް. އެލް.) އެވެ.
މިކުންފުނި އުފެދުނުއިރު ސަރުކާރުން އެއްވެސް އެހީ އެއް ނުވަތަ ރައުސުލްމާލަށް ފައިސާއެއް ދެއްވާފައެއް ނުވެއެވެ.
މިވިޔަފާރީގެ މޭސްތިރިއަކީ އަޅުގަނޑު ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ބައްޕަ ބުނުއްވާފައިވާ ފަދައިން އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ޗެއަރމަން ނުވަތަ މެނޭޖިންގ ޑިރެކްޓަރުކަން އަޅުގަނޑު ޤަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑަކީ ޑިރެކްޓަރ އަދި ހިންގުމާއި ޙަވާލުވެ ހުރި އޮފިސަރ އިން ޗާރޖް އެވެ.
މިހާރު މިނިވަން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ބޯޓުފަހަރު ގެންގުޅެން ޖެހުނީ މަޖުބޫރުވެގެން ނުވަތަ ޙާލަތު ނިޔާކުރި ގޮތުންނެވެ.
މިކަންވީ ވަރަށް ކާމިޔާބު ކަމަށެވެ.
ކާމިޔާބުވީ ވަރުން، ދިވެހިރާއްޖެ އެކަހެރިވެފައި އޮތުމުން ސަލާމަތްކޮށްދިނީ މި ކުންފުނީގެ ފަރާތުންނެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ދާއިރާގެ ދަތުރުތައް، ދެކުނު އޭޝިޔާއިން މެދު އިރުމައްޗަށް، އަދި ދެކުނު އިރުމަތީ އޭޝިޔާއާއި ހަމައަށް އޮތެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ މި ބޯޓުފަހަރު އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ތަރައްޤީގައި މައިގަނޑު ދައުރެއް އަދާކުރިއެވެ.
މިކުންފުނީގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދަކީ، މާލެއަށް މުދާ އުފުލުމުގެ ކަންކަން ކޮށްދިނުމެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ޝިޕިންގ އަކީ އާމްދަނީ ހޯދުމަށް ވިސްނާފައިވާ ކަމެއް ނޫނެވެ.
މިއީ ހަމައެކަނި ކާބޯތަކެއްޗާއި އެހެނިހެން މުދާ، ދަ ޓައިމްސް އިން ބުނެފައިވާ ބައި ބައި ވެފައިވާ ދައުލަތް އަށް ގެނެސްދިނުމުގެ މަގު ހުޅުވާފައި ބޭއްވުމަށް ދެވުނު ޚިދުމަތެކެވެ.
ބޭރު ބޯޓުފަހަރުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ ގެނެސްދިނުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަމެއް ނެތެވެ.
ދެ ކޮޅަށްމެ އުފުލަން ލިބޭނެ މުދަލުގެ މަދުކަމުންނެވެ.
ބޮލަކަށް ޖެހޭ އާމްދަނީ ވެސް ވަރަށް ކުޑައެވެ. 
އަހަރަކު ގާތްގަނޑަކަށް 20 ނުވަތަ 30 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
ވަރަށް ކުދި ރަށްތަކަށް ވެފައި، ބޭނުންތައްވެސް މަދުކަމުގައި ވާތީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ ގެނައުމަކީ ފައިދާއެއް ވާނެ ވިޔަފާރި އަކަށް ނުވާތީއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރަށާއި އަޅުގަނޑަށް ވެސް މިކަން އެނގެއެވެ.
ނަމަވެސް މިހުރިހާ ދަތިތަކުގެ ތެރޭގައިވެސް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބޭނުންވާ މުދާ ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ގެންނަންޖެހެއެވެ.
އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. / ކޮޅުނބު ގައި އަޅުގަނޑު ކުރަމުންގެންދާ ބޯޓުފަހަރު ޗާރޓަރަށް ދިނުމުގެ މަސައްކަތުން ލިބޭ އާމްދަނީގެ ބޭނުންކޮށްގެން އިތުރު ބޯޓު ގަންނަން ޖެހެއެވެ.
މި ކުންފުނީގެ މިލްކުވެރިކަމުގެ ދަށުގައިވާ މޯލްޑިވް ސްޓާރ ގެ މިލްކުވެރިކަން އެމް. އެސް. އެލް. އަށް ބަދަލު ކުރީމެވެ.
މި ބަދަލުކުރުމުން ނޭޝަނަލް ޙިއްޞާގެ ރައުސުލްމާލަށް 153,790 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ލިބުނެވެ.
މިއީ ވަރަށް ކާމިޔާބު ޝިޕިންގ ލައިނެއްގެ ފެށުމެވެ.
އަދި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ޚަޒާނާއިން އެންމެ ލާރިއެއްވެސް އެމް. އެސް. އެލް. އަށް ލިބިފައި ނުވާނެކަން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ފަޚުރުވެރިކަމާއިއެކު ދެންނެވިދާނެއެވެ.
މީގެ އިތުރުން، ދިވެހި ޚަޒާނާއަށް އެމް. އެސް.އެލް. އިން ދިން އެހީއާއި، އަދި އިތުބާރުކުރެވޭ މުދާ ގެނައުމުގެ ޚިދުމަތަކީ ދިވެހި ޤައުމަށް މި ލިބުނު ކާމިޔާބުގެ ސަބަބޭ ދެންނެވިދާނެއެވެ.
މިއީ ހަނދާންނެތޭ ކަންކަމެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް ފަހުގެ ޖީލުތަކުންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަދި ނުއުފަންނަ ދަރީންނަށް ފާގަތި މުސްތަޤްބަލެއް ހޯދައިދިނުމަށް އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ދަތީގައި މަސައްކަތްކުރަމުން ގެންދިޔައިރު، އެ ޖީލުތައް އަދި ދިރިއެއް ނެތެވެ.
ކައިރި މާޒީގައި މި ވޭތުވި އަހަރުތަކުގައި އެމް. އެސް. އެލް. އާއި ދިމާއަށް ވަރަށް ގިނަ ފާޑުކިއުންތައް އަމާޒުވަމުން އެބަދެއެވެ.
އެއީ ރާއްޖެއަށް އެންމެ ބޭނުންޖެހުނު ދުވަސްވަރު ލިބެމުން ދިޔަ އާމްދަނީ ނުވަތަ ފައިސާ ހޯދުމުގައި ޙަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔަ ބޮޑު އަދި ކާމިޔާބު ޝިޕިންގ ލައިން ކަމުގައި މިހާރު ނުވާތީއެވެ.
1960 ގެ އަހަރުތަކުގައި ބޯޓުދެލި އަންދައިގެން ދުއްވި ބޯޓުފަހަރު ވަނީ، އިންޖީނު އެޅި އުޅަނދުފަހަރަށް ބަދަލުވެފައެވެ.
އަގުތައް ވަރަށް މައްޗެވެ.
ތަރައްޤީވެފައިވާ ޤައުމުތަކުން އިންޝޫރަންސް ވަނީ މަތިކޮށްފައެވެ.
އަދި ބާ ބޯޓުފަހަރު ހޯދުމަށް އިޞްލާޙު ކޮށްފައިވާ ޤަވާއިދުތައް ވަނީ އުވާލެވިފައެވެ.
މިކަން މިހެންވީ، ހުޅަނގުގެ ޤައުމުތަކުން އިރުމަތީގެ ޤައުމުތަކާއި އިންސާނީ ވަޞީލަތުގެ (މަސައްކަތުގެ) އަގުތަކުގައި ވާދަވެރި ނުވެވޭތީ، އެހެން ގޮތަކުން ކުރިއެރުމެއް ހޯދުމަށެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އޮތީ އަގުބޮޑު ބޯޓުފަހަރު ގަނެވޭ ފަދަ ޙާލަތެއްގައެއް ނޫނެވެ.
އެއިރު އަޅުގަނޑުމެންގެ އުދަރެސް ވަރަށް ހަންޏެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ވަޞީލަތްތައް މަދެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ބަޔަކު ދަންނަ ޤައުމެއް ނޫނެވެ.
އަދި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފައިސާގެ މާރުކޭޓުގެ ބޭންކަކުން ދަރަންޏަށް ފައިސާނެގުމުގެ ފުރުޞަތެއް ނެތެވެ.
ޒަމާނީ ތަނަކަށް ހެދުމަށް ފުޅާކުރުމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ގިނަ ހުރަސްތަކަކާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހެއެވެ.
ފައިސާގެ، ނުވަތަ ކްރެޑިޓަށް (ދަރަންޏަށް) މާރުކޭޓެއް ނެތެވެ.
މިހެން ކަންކަން ހުރިނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެން ގެންދިޔައީ މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ.
ކުޑަ ދެ އުޅަނދުން ފަށައިގަތް މަސައްކަތް (މޯލްޑިވް ސްޓާރ އާއި މޯލްޑިވް ކްރެސެންޓް) ބޮޑު ޤައުމީ ޝިޕިންގ ލައިން އަކަށް އެމް. އެސް. އެލް. ވިއެވެ.
15 އަހަރުގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އަމިއްލަ 40 އުޅަނދު އެކުލެވިގެންވިއެވެ.
އެމް، އެސް. އެލް. ގެ ހިންގުން ފުޅާކުރީ، ކުންފުނިން ލިބުނު ފައިދާއިންނާއި ދަރަނީގެ ގޮތުގައި ހޯދި ފައިސާއިންނެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރަކުން ނޫނެވެ.
ކުންފުންޏަށް ލިބުނު އެންމެބޮޑު ފައިދާ، 7.443 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު، ލިބިފައިވަނީ 1980 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
11 ވަނަ ބާބު
އިންސާނީ ވަޞީލަތް، 1967
އަޅުގަނޑު އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ހިންގުމާއި، އަދި ފައިސާ ހޯދުމުގެ ކަންތައްތައް ހަމަޖެއްސުމުގައި، ހުރިހާކަމެއް ކުރަމުން ގެންދިޔައިމެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ޞިނާޢަތު ކުރިއެރުވުމުގެ އެންމެ މުހިންމު ސަބަބަކަށްވީ، މި ބޯޓުފަހަރުގައި މަސައްކަތްކުރި ދިވެހި ފަޅުވެރިންނެވެ. 
ދިވެހީން ދިރިއުޅެނީ ކަނޑާއި އެކުގައި ކަމަށްވެފައި، އެމީހުން އުފަންވަނީ ވެސް ކަނޑުމަތީގައި އުޅޭ މީހުންގެ ގޮތުގައެވެ.
އެހެންކަމުން، ދިވެހިން މިކަމުގައި ބައިވެރި ނުކުރެވުނު ނަމަ، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ މަސައްކަތެއް ކާމިޔާބެއް ނުވީހެވެ. 
ފެށުނު އިރު، ރިޓައަރކޮށްފައިވާ ބަންގާޅުގެ އިންޖީނު ފަޅުވެރިންނާއި، ތަޖުރިބާލިބިފައިވާ ބިދޭސީ ކަނޑުދަތުރުކުރާ މީހުންނަށް ވަޒީފާދީގެން ގެންގުޅުނެވެ.
ނަމަވެސް، ބިދޭސީން ގާތުން މަސައްކަތް ދަސްކޮށްގެން، ކަންތައްތައް ރަނގަޅު އަދި ރަނގަޅު ނޫން އިރު، އެމް. އެސް. އެލް. ގެނބިގެންދިޔަނުދީ ފެންމަތީގައި ހިފެހެއްޓީ ހަމަ ދިވެހީންނެވެ. 
މިފަދަ ވަފާތެރިކަމާއި ސެލްފް ޑިސިޕްލިން ހުންނަ އެހެން ޤައުމެއްގެ ބަޔަކު އަޅުގަނޑެއް ނުދެކެމެވެ.
މިހެން ކަމާއެކު، ދިވެއްސަކީ ކޮބާ؟
މި ސުވާލު އަޅުގަނޑަށް ކުރަންޖެހެއެވެ.
ކޮންމެ ދިވެއްސަކީ އެހެން އެއްވެސް ޤައުމެއްގައި ވާހަކަނުދައްކާ ބަހެއް ކަމުގައިވާ ދިވެހިބަހުން ވާހަކަދެއްކުމުގެ އަމިއްލަވަންތަ ކަމުން، އަނެއް ދިވެއްސަކާ ގުޅިފައިވާ މީހެކެވެ. 
ދިވެހި ބަހަކީ އެތަކެއް ޒަމާނުއްސުރެ ބަދަލުތައް އަންނަމުން އައިސް، އިއާދަ ވެފައިވާ ބެހެކެވެ.
އެއީ އެހެން ސަޤާފަތްތަކުގެ ބަސްބަހުން ލަފްޒުތައް ލިބިގަނެ، އެ ލަފްޒުތައް އަޅުގަނޑުމެންގެ ރަށްރަށުގެ ވެށްޓަށް ބައްޓަންވެވިގެންނެވެ.  
ކޮންމެ ދިވެއްސަކު އުފަންވެ، ބޮޑުވަނީ ވަށައިގެން ކަނޑުއޮންނަ ރަށެއްގައެވެ. 
އަދި މިކަނޑުތަކުގައި ދަތުރުކޮށްއުޅުމުގެ މިނިވަންކަމާއި، ރަށްތަކުގައި ބަންދުވެގެން ތިބުމުގެ މިނިވަންކަންވެސް ލިބިގެންވެއެވެ.
މައިގަނޑު ގުޅުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ދީނެވެ. 
މީލާދީން 12 ވަނަ ޤަރުނުން ފެށިގެން، ހުރިހާ ދިވެހިންނަކީ މުސްލިމުންނެވެ.
ބަހާއި، ދީނާއި، ރަށުގެ ވެށްޓަކީ، އުފަންވުމުން ފެށިގެން ދިވެއްސަކު ބައްޓަންކުރާ ކަންކަމެވެ. 
އޭނާއަކީ އޭނާގެ އީމާންތެރިކަމުގެ ބަރަކާތުންނާއި، ޠަބަޢީ ގޮތުން، ތޫނު، ގަދައަށް މަސައްކަތްކުރާ މީހެކެވެ. 
އޭނާއަކީ އެއްޗެހި ދަސްކުރުމަށް ޝައުގުވެރި އަދި ދަސްކުރާހިތްވާ ވެސް މީހެކެވެ. 
އޭނާއަކީ ސިއްރުވެރިއެއް ވެސް މެއެވެ. 
އޭނާ ކުރަން ރާވާފައިވާ ކަންތައްތަކާއިގެން، އަމިއްލަ ނަފްސު އިޝްތިހާރުނުކޮށް ކުރިއަށްދާނެއެވެ. 
އޭނާ ވަރަށް ގިނަ އެއްޗެހި ދަންނާނެއެވެ. 
ނަމަވެސް ބަސް މަދުވާނެއެވެ. 
ދިވެއްސަކު ވަރަށް އަވަހަށް އެއްޗެހި ދަސްކުރާނެއެވެ. 
އެހާމެ އަވަހަށް އާ ޓެކްނޮލޮޖީ ދަސްކޮށް، އެއަށް އަހުލުވެރިވެއެވެ.
އަދި އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސާއި އޭނާގެ ދިރިއުޅުން އާރާސްތު ކުރުމަށްޓަކައި، އެތައް ޤުރުބާނީތަކެއް ވުމަށްވެސް ހުންނާނީ ތައްޔާރުވެގެންނެވެ.
ދިވެއްސަކީ ޠަބަޢީގޮތުން އަމިއްލަ ފުދުންތެރިކަން ގެންގުޅޭ މީހެކެވެ. 
ބޭނުންވާ ތަކެތި އަމިއްލައަށް ހޯދާ މީހެކެވެ. 
އަދި ދިވެއްސަކަށް ވީތީ ފަޚްރުވެރިވެ ހިތްހަމަޖެހިފައިވާ މީހެކެވެ. 
އޭނާއާއި ދޭތެރޭ އިންސާފުވެރިކޮށް ކަންތައްތައް ކޮށް އޭނާއަށް އިޙްތިރާމް ކުރާނަމަ، ޢާއްމުކޮށް މީހުންގާތުގައި ކަންކަމާކިޔާ މީހެއް ނުމެނޫންމެވެ. 
ދުނިޔޭގައި އޮތީ އެންމެ ދިވެހިރާއްޖެއެއް ކަން ދަނެ، އޭނާގެ ޤައުމަށް ވަފާތެރިވާނެއެވެ. 
ކިތަންމެ ދުރުގައި ހުރި ކަމުގައި ވީނަމަވެހެވެ. 
ދިވެއްސަކީ ވަފާތެރިއެކެވެ. 
މަސައްކަތްތެރިއެކެވެ. 
ދިވެއްސަކީ އޭނާއަށް ރަޙްމަތްތެރިކަން ހުށަހަޅާ ބީދައަކުން ރަޙްމަތްތެރިކަން ބަހައްޓާ މީހެކެވެ. 
އޭނާއަކީ މަޢާފު ކުރާމީހެކެވެ. 
ނަމަވެސް އޭނާއާ ދޭތެރޭ ނާއިންސާފުވެރި ވެއްޖެނަމަ އެކަމެއް ހަނދާންނެތޭ މީހެއްނޫނެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކާސްޓްގެ (އުފަންވާ ދަރަޖަ) ނިޒާމު ނޯންނާތީ، އޭނާ އަނެއް ދިވެއްސަކަށް އިޙްތިރާމްކުރާނީ އިޙްތިރާމް ޙައްޤުވާ އަނެކާއަށެވެ.
ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމަ، ދިވެއްސެއްގައި ކަމަށް ކަމޭހިތުމާއި އިތުބާރު ހުރެއެވެ.
ދިވެހި ތަރައްޤީގެ ބާނީން ކަމުގައިވަނީ، ދިވެހި ފަޅުވެރިންނާއި، އަޅުގަނޑާ އެކުގައި މަސައްކަތްކުރި ބައިވެރިންނެވެ.
އެ ކަމޭހިތުމާއި އިތުބާރު ނެތްނަމަ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޝިޕިންގ އާއި، މަސްވެރިކަމާއި، ފަތުރުވެރިކަމުގެ ވިޔަފާރި، ކާމިޔާބާއެކު ނުކުރެވުނީހެވެ.
20 ވަނަ ޤަރުނުގެ މެދުތެރޭގައި، ދިވެހީން ގުޅިގެން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ދިރުމާއި، ފާގަތިކަމާއި، މުއްސަދިކަން ހޯދައިދިނުމުގެ މަސައްކަތް ނުކުރިނަމަ، މިއަދަކު ދިވެހިރާއްޖެއެއް ނުއޮތީހެވެ.
މިހާހިސާބުން، އެންމެ ކުރީގެ ދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑާއެކު މަސައްކަތްކުރެއްވި އެންމެހާ ފަރާތްތަކަށް މުބާރަކްބާދު ދަންނަވަމެވެ.
ބޯޓުދަތުރުކުރި މީހުން، އިންޖިނޭރުންނާއި ކެޑޭޓުން، ވޯރފްގައި މަސަތްކުރި މީހުންނާއި ކޮމޮޑޯރުން، މިއެންމެންވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދިރުމުގައި އަދި ދިރިއޮތުމުގައި ވަރަށް އެހީތެރިވެ ދިނެވެ. 
މިހުރިހާ ފަރާތްތަކުންވެސް ދިވެހި ބޯޓުފަހަރުގެ ދަތުރުތައް ކުރިއެރުވުމަށް ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ. 
ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ޢަލީ ޙުސެއިން ދީދީ އާއި، ޙުސެއިން މޫސާ އާއި އަޙްމަދު އާދަމް ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ.
އެއީ ހުރިހާކަމަކީ ވެސް ކުރެވޭނެކަންތައް ކަމުގެ ރޫޙާއި، ޑިސިޕްލިން އާއި، ކުޅަދާނަކަމާއި، ލީޑަރޝިޕް ދައްކަވައިދެއްވި ބޭފުޅުންކޮޅެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ކުރިންވެސް ލިޔެފައިވާނޭ ފަދައިން، އެމް، އެސް. އެލް. ގެ ޙަރަކާތްތައް ހިންގަމުން ގެންދިޔައީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ./ކޮޅުނބު މެދުވެރިކޮށް ކޮޅުނބުންނެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އިން ބޯޓު ފުރަތަމަ ޗާރޓަރުކުރީއެވެ. 
އެއަށްފަހު ދެ ބޯޓުގަތީއެވެ. 
މިހާހިސާބަށް ދިޔައިރު، އިތުރު ބޯޓުގަތުމަކަށް ސިލޯނު ސަރުކާރުން ހުއްދައެއް ނުކުރި އެވެ. 
އެއީ އެމީހުން ސިލޯން ޝިޕިންގ ކޯރޕޮރޭޝަން ކިޔާ ކުންފުނި ވަރަށް އަވަހަށް އުފައްދާތީއެވެ. 
ނަމަވެސް، މިހެންގޮސް މިކަން ކުރުމަށް އަށް އަހަރު ހޭދަވިއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އުފެދުނީ 1967 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހު، ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ ގެ ޤަރާރަކުންނެވެ.
ދިވެހި ދިދައިގެ ދަށުން ރަޖިސްޓްރީ ކުރި ފުރަތަމަ އުޅަނދަކީ ދިއްފުށި މާދޫ އެވެ. 
އެއީ ކުރީގައި ހޮންގކޮންގ ގެ ދިދައިގެ ދަށުން ރެޖިސްޓްރީ ކޮށްފައިވާ ސިޓީ އޮފް ވިކްޓޯރިއާ އެވެ. 
ކުރިންވެސް ދަންނަވާފައިވާނޭ ފަދައިން، އެއީ ފަރަކަށް އަރާފައި ހުއްޓާ، ދިވެހީން ފުންކޮށް، އިނގިރޭސީންގެ އެހީއާއެކު މަރާމާތުކޮށްފައިވާ ބޯޓެކެވެ. 
އެ ބޯޓު ރެޖިސްޓްރީކުރީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވިޔަފާރިކުރާ އުޅަނދުފަހަރު ރަޖިސްޓްރީ ކުރުމަށް ހަދާފައި ހުރި ޤާނޫނުތަކާއި ޤަވާއިދުތަކުގެ ދަށުންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އެއިރު އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުގެ (އ.ދ.) މެންބަރެއް ނޫނެވެ.
އެހެންކަމުން ކަނޑު ދަތުރުފަތުރާ ބެހޭ އ.ދ. ގެ އޭޖަންސީއެއް ކަމުގައިވާ އިންޓަރނެޝަނަލް މެރިޓައިމް ކޮންސަލްޓެޓިވް އޯރގަނައިޒޭޝަން ގެ ޤާނޫނުތަކެއް ބޭނުމެއް ނުކުރެވެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ދިއްފުށި މާދޫ މަރާމާތުކޮށްފައި ވަނީ ބޮމްބޭގައި ކަމަށްވުމާއެކު، އިންޑިޔާގެ ސަރުކާރުގެ ސަރވެޔަރުން ބޯޓުގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ސަލާމަތީ ސެޓްފިކެޓް ވަނީ ދީފައެވެ. 
އަދި އިމްކޯގެ ހުރިހާ ޤަވާއިދުތަކާ އެއްގޮތަށް، ބޯޓުގެ ކަންތައްތައް ހުރިކަމުގެ އެންޑޯރސްމަންޓެއްވެސް ވަނީ ދީފައެވެ. 
މީގެ ސަބަބުން ސަރަޙައްދީ ކަނޑުތަކުގައި ދަތުރުކުރުމުގެ ހުއްދަވަނީ މި ބޯޓަށް ލިބިފައެވެ.
އެދުވަސްވަރު، ބޯޓުދެލިން ދުއްވާ 1,500/2,500 ޑީ. ޑަބްލިޔު. ޓަނު ބަރުދަނުގެ 15 ނުވަތަ 20 އަހަރުވެފައިވާ ބޯޓުތައް ވަރަށް އަގުހެވެވެ.
ރަނގަޅު ފެންވަރެއްގެ އުޅަނދެއް ގާތްގަނޑަކަށް 75,000 އާއި 100,000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑާ ދެމެދުގެ އަގަކަށް ލިބެއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގައި ފައިސާ ހުރުމާއެކު، އަޅުގަނޑުމެން 1,500/3,000 ޑީ. ޑަބްލިޔު. ޓަނުގެ ބަރުދަނާ ދެމެދުގެ ކުދި ބޯޓު ގަތީމުއެވެ.
ފަހުން، އިންޖީނު އަޅާފައި ހުރި، އަދި ބޭނުންވެއްޖެ ހިނދެއްގައި ބޯޓުދެލިންވެސް ދުއްވޭ ވައްތަރުގެ ބޯޓު އަޅުގަނޑުމެން ގަތީމެވެ.
މޯލްޑިވް އެކްސްޕްލޯރަރ އަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގަނެވުނު ވަރަށް މުހިންމު ބޯޓެކެވެ. 
އެއީ ބްރޮކްލް ބޭންކްސްގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ކުރިން އެހެން ނަމެއް ކިޔާފައިވާ ބޯޓެކެވެ. 
އެއީ ބޯޓުދެލިން ދުއްވާ ޓަރބައިން އިންޖީނެއް އަޅާފައިވާ ބޯޓެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މި ބޯޓުގަތުމަށް ފަހު، ބްރޮކްލް ބޭންކްސް އަށް ޗާރޓަރކޮށް، އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި އެމީހުންނާ ޙަވާލުކުރީއެވެ.
އަދި އިރުމަތީގައި ދުއްވި އެމީހުންގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ތެރޭގައި ހިމެނި، ކަލްކަތާގައި އެމީހުންގެ ޗާރޓަރު ނިމި، އަޅުގަނޑުމެންނާއި އަލުން ހަވާލުކުރީ ކޮޅުނބުގައެވެ. 
މިބޯޓު ވަރަށް ރަނގަޅު ފައިދާއެއްގައި ސިލޯނު ޝިޕިންގ ކޯޕޮރަޝަން އަށް ވިއްކީއެވެ!
ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ އެކި ގޮތްގޮތުން ފޯރުވައިދެއްވި އެހީ މިހާހިސާބުން ފާހަގަކޮށްލުމަކީ އައުލާ ކަމެއް ކަމުގައި ދެކެމެވެ.
ކޮޅުނބުގައި އޭނާ އުޅުއްވީ، ދިވެހި ހޮސްޓަލް ކަމުގައިވާ ސޯސަން ވިލާ ގައެވެ. 
އޭނާގެ އެދިވަޑައިގަތުމަކީ ބޯޓުފަހަރުގެ އިންޖިނޭރަކަށް ވެވަޑައިގަތުމެވެ. 
އޭނާގެ ޢަމަލީ ތަމްރީނު ހެއްދެވީ، ކޮޅުނބުގެ ވޯކަރޒް އެންޖިނިއަރޒް ގައެވެ. 
އަދި ތިއަރީގެ ބައި ހެއްދެވީ ސިލޯނު ޓެކްނިކަލް ކޮލެޖްގައެވެ.
1953ގައި، މުޙައްމަދު އަމީނުގެ ސަރުކާރާއި ދެކޮޅަށް މާލޭގައި ހިނގަމުންދިޔަ ދެކޮޅުވެރިކަމާއެކު، ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ އަށް އެވަޤުތު ބުއްދިވެރި ކަމަކަށްވީ މާލެއާއި ދުރުގައި ހުންނެވުމެވެ.
އެހެންކަމުން އޭނާ ޔޫރަޕަށް ވަޑައިގެން، ބޯޓުފަހަރު ގެންގުޅޭ ޖަރުމަނު މީހަކު ގާތުގައި މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ. 
ފަހުން، ނާޞިރު ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އަކަށް ވެވަޑައިގަތުމުން، ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ މާލެ ވަޑައިގަތުމުގެ ހުއްދައަށް އެދިވަޑައިގަތެވެ. 
އެއާއެކު މިހުއްދަ ލިބިވަޑައިގަތެވެ. 
އަދި އެމް. އެސް. އެލް. އާއި ގުޅިވަޑައިގަތެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޝިޕިންގް ލައިން ގަދައަށް ހިނގައިގަތުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުނީ އެހާ ހިސާބުންނެވެ.
ސޯސަންވިލާގައި އެއްޗެހި މަރާމާތުކުރާ ތަނެއް އަޅުގަނޑުމެން ހެދީމުއެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަރާމާތުކުރުމުގެ ޚަރަދު ވަރަށް ކުޑަކުރެވުނެވެ. 
ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ އަކީ ޒުވާން ދިވެހި ކުދިންކޮޅެއް އެންޖިނިއަރިންގ ދަސްކުރުމަށާއި އަދި ކެރިއަރެއްގެ ގޮތުގައި ޚިޔާރު ކުރުމަށް ޝައުޤުވެރި ކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.
އަދި ވޯކަރޒް އެންޖިނިއަރިންގ އާއި ސިލޯނު ޓެކްނިކަލް ކޮލެޖްގެ ތަމްރީންތަކުގައި އެކުދިން ބައިވެރިކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. 
އަދި އިންޑިޔާގެ ބޯޓުފަހަރުގެ އެންޖިނިއަރިންގ ކޮލެޖެއް ކަމުގައިވާ މަޒަގޮއަން ޑޮކްސް ގައި ވެސް ގިނަ އަދަދެއްގެ ދިވެހި ކުދިން ތަމްރީނު ކުރުމަށް އޭނާ ހަމަޖައްސަވައިދެއްވިއެވެ.
ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ، ބޯޓުފަހަރުގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށް ފަޅުވެރިން ރަނގަޅަށް  ތަރުބިއްޔަތު ކުރައްވައި ތަމްރީން ކުރެއްވިއެވެ. 
ވަރަށް އުނދަގޫ މަރާމާމާތުތަކާއި ބޯޓުފަހަރު އެހެލުމުގެ ކަންތައްވެސް އޭނާ ކުރެއްވިއެވެ. 
މިގޮތުންވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ގިނަ ޚަރަދުތައް ކުޑަކުރެވުނެވެ. 
އޭނާއަކީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އެއް ތަނބެވެ. 
އަދި އެކަމުގައި އޭނާގެ ވަގުތާއި ހުނަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނުލިބުނުނަމަ، އެހާ ހަލުވި ދުވެއްޔެއްގައި އެކަން ކުރިއަރައި އަދި އެހާ ރަނގަޅު ނަތީޖާތަކެއް ޙާސިލެއް ނުކުރެވުނީހެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ ދަންނަން ފެށީއްސުރެ، އޭނާ އަކީ ދެގޮތެއްނުވާ ތެދުވެރި ސީދާ އިތުބާރުކުރެވޭ ބޭފުޅެކެވެ.
އެންމެހާ އުނދަގޫ މަސައްކަތްތައް ކުރެއްވުމަށް އަބަދުވެސް ހުންނަވަނީ ތައްޔާރަށެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ޓައިފޮއިޑް ޖެހިގެން ކިރިޔާ މަރުނުވާ ވަރުގައި އޮތް އިރު، އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި އެހީވެވަޑައިގަންނަވަން ހުންނެވިއެވެ.
އެއީ ވަރުގަދަ ސުލޫކީ މިންގަނޑެއްގައި ހުންނެވި، އަދި ހަރުދަނާ އުޞޫލުތަކެއް ގެންގުޅުއްވި ބޭފުޅެކެވެ. 
ޚިދުމަތް ކުރެއްވުމަށް އަބަދުވެސް ހުންނަވަނީ ތައްޔާރަށެވެ. 
އަމިއްލަ ފައިދާ ހޯއްދެވުމަށް ނުވަތަ ނަމެއް ލިބިވަޑައިގަތުމަކަށް ވިސްނާވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ.  
އޭނާއަކީ އަޅުގަނޑުގެ އާއިލާއަށް މިސާލެއް ނެތް ފަދަ ބޭފުޅެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަރީން އިންތިހާއަށް ލޯބިވާ، އެކުދިންނަށް ނަމޫނާއެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެފަދަ މީހަކަށް ބޭނުންވި ހިނދުގައި އޭނާއަކީ ދިވެހި ބަޠަލެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ދަރަނިވެރިވާ ވަރަށް ގިނަ ފަރާތްތަކެއް ވެއެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑު މަސައްކަތް ފަށައިގަތްތާ އެންމެ ކުރީގެ އަހަރުތަކުގައި އަޅުގަނޑަށް ވެދިން އެހީއަކަށް ނޫނެވެ. 
އޭގެ އިތުރަށް ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެ ފަރާތްތަކުން ކޮށްދިން ކަންތައްތަކަށްޓަކައެވެ. 
1963 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 1970 ގެ ފަހު އަހަރުތަކާއި ހަމައަށް، ކޮޅުނބުގައި އެހީވެދިން ފަރާތްތަކަށް ޚާއްޞަކޮށް ޝުކުރުވެރި ވަމެވެ.
އޭގެތެރޭގައި، ޕީ. އެމް. ނަޔަރ، ވީ. ވީ. ނަޔަރ، އަޖްވަދު ހާޝިމް، ބޮބީ ދަރްމަކާން، އޭ. ޢެލް. އީ. ޕެރޭރާ، ކޭ. ކޭ. އާރ. ނަޔަރ، އަދި ސީ. ޕީ. އޭ. ނަޔަރ އަޅުގަނޑު ފާހަގަކޮށްލަމެވެ.
ވީ. ވީ. ނަޔަރ (ވީވީ) އަކީ ޕީ. އެމް. ނަޔަރގެ ޅިޔަނެވެ. 
އެމީހުން ކޮޅުނބުގައި އުޅެނީ އެއްގެއެއްގައެވެ. 
ވީ. ވީ. ގެއިން އޮފީހަށް އައިސް އަދި ގެއަށް ދަނީ ޕީ. އެމް. ނަޔަރ އާއި އެކުގައެވެ. 
އެ ދެމީހުން ބަނބަލަޕިޓިޔާގައި ހުންނަ އަޅުގަނޑުގެ ގެއަށް އައިސް ދަނީ އަޅުގަނޑު ގޮވައިގެންނެވެ. 
ދުއްވާފައި އަންނައިރު އަޅުގަނޑުމެން އަބަދުވެސް ވާހަކަދައްކަމުއެވެ. 
އެވާހަކަތަކުން ބޯޓު ދަތުރުފަހަރާ ބެހޭގޮތުން ވީ. ވީ. އަށް ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތާ މެދު އަޅުގަނޑު ޙައިރާންކުރުވައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ އޮފީހާ ކައިރީގައިވާ ޢިމާރާތެއްގައި އޭނާގެ އަމިއްލަ އޭޖަންސީ ހިންގައެވެ. 
ބައެއް ދުވަސްދުވަހުގެ މެންދުރުފަހު އަޅުގަނޑުމެންގެ އޮފީހުގައި އެހީތެރިވެދޭން އައުމަށް، އެއްދުވަހަކު އަޅުގަނޑު ދައުވަތު ދިނީމެވެ. 
އޭނާ އެކަމަށް އެއްބަސްވިއެވެ. 
އޭނާއަށް ލިބިފައިވާ ފުޅާދާއިރާގެ ތަޖްރިބާއާއި އޭނާގެ އިނގިރޭސި ބަހުގެ ކުޅަދާނަކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އެހީތެރިވެދިނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ މުދާއުފުލުމުގެ މަސައްކަތާއި ބޯޓު ޗާރޓަރު ކުރުމުގެ ފައިދާހުރި މަސައްކަތުގައި އޭނާގެ ސަބަބުން ވާހަކަތައް ކުރިއަށް ގެންދެވުނެވެ.  
އޭނާގެ މި ހިތްވަރު އަބަދުވެސް އަޅުގަނޑު ހަނދާން ކުރާނަމެވެ. 
އޭނާ ރިޓަޔަރ ކުރުމަށް ފަހު އިންޑިޔާގެ މަލާބާރުގެ އައްސޭރި ރަށެއް ކަމުގައިވާ އެލެއްޕޭއަށް ގޮސް ރަނގަޅު ދިރިއުޅުމެއް އުޅުނެވެ. 
އެތަކެއް އަހަރުވަންދެން އަޅުގަނޑުމެން ސިޓީ ބިޓީގެ ޒަރީއާއިން ގުޅުން ބޭއްވީމުއެވެ.
ބޮބީ ދަރުމަކާން އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އާއި ގުޅުނީ އެކައުންޓަންޓެއްގެ ގޮތުގައެވެ. 
ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި، އެކައުންޓްގެ މަސައްކަތަށް އޭނާގެ މޮޅުކަން ދައްކާލިއެވެ.
އަދި ސިލޯނު ސަރުކާރުގެ ތަފާތު އޮފީސްތަކުގެ މީހުންނާ ޑިޕްލޮމެޓިކް ގޮތަށް ވާހަކަދައްކަން އޭނާގެ ކުޅަދާނަކަން ވަރަށް އަވަހަށް ފެނުނެވެ. 
އޭނާއަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނު ވަރަށް ރަނގަޅު މުވައްޒަފެކެވެ. 
އަދި ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުގެ ވަރަށް ގާތް އެކުވެރިއަކަށް އޭނާވިއެވެ. 
މިހާރު އޭނާ އުޅެނީ އިޓަލީގައެވެ. 
މިހާރު ދުނިޔެ ދޫކޮށްފައިވާ އޭ. އެލް. އީ. ޕެރޭރާއަކީ ކޮޅުނބުގެ ބަނދަރުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސައްކަތްތައް ރަނގަޅަށް ހިންގުމުގައި ވަރަށް ޚާއްޞަ އެހީތަކެއް ފޯރުކޮށްދިން މީހެކެވެ. 
އެހެން މީހުނަށް ކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން ލިބިފައިނުވާ ކިތަންމެ ކަމެއް މީނާ ކުރިއެވެ. 
ހުރިހާ ކަމެއް މީނާ ކުރަމުންގެންދިޔައީ ވަރަށް އުފާވެރި މޫނަކާ އެކު އެހާމެ ވަފާތެރިކަމާ އެކުގައެވެ.
އަލް މަރްހޫމް އަޖްވަދު ހާޝިމް އަކީ އެމް. ޓީ. ސީ. އާއި އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. އުފެއްދި ޑިރެކްޓަރެއް ކަމުގައިވާ އަލްމަރްޙޫމް ހާޝިމްގެ ދަރިއެކެވެ. 
އަޖްވަދަކީ ޖިއްދާއާ ކޮޅުނބާއި ދޭތެރޭ އަޅުގަނޑުމެންގެ ސައިފަތުގެ ވިޔަފާރި ކުރިއަށްގެންދިޔަ ފަރާތެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިކަމުގައި ލިބުނު ކާމިޔާބަކީ އޭނާގެ ދުރު ވިސްނުމާއި ފިކުރުގެ ނަތީޖާއެވެ.
އޭނާއަކީ ވަރަށް އިޚްލާޞްތެރި ރަޙްމަތްތެރިއެކެވެ. 
އޭނާއަކީ މަތީ ފެންވަރަށް ކިޔަވާފައިވާ ޤާނޫނީ ވަކީލެކެވެ. 
އަދި ވާހަކަދައްކާލާ ހިތްވާ ކަހަލަ މީހެކެވެ. 
ވަރަށް ޒުވާން އުމުރުގައި އަންބަކާއި ޅަކުދިންކޮޅަކާއި ދޫކޮށް ދުނިޔެއާ ވަކިވީއެވެ. 
އޭނާގެ ކުދިންކޮޅު މަތީ ތަޢުލީމު ޙާޞިލު ކުރުމަށްފަހު، ދިރިއުޅެމުން ދަނީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު އަބަދުވެސް ތަކުރާރުކޮށް، ގަދައަޅައި ބާރުލައި ބުނަމުން މިގެންދަނީ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބޯޓުދަތުރާއި އެހެން މަޝްރޫޢުތައް ކާމިޔާބާއި އެކު ކުރިއަށް ގެންދެވުނީ، 
އެތައް ބައެއްގެ ތެދުވެރިކަމާއި ވަފާތެރިކަމާއި ތޫނުކަމާއި، ކަންކަމަށް ކަމޭހިތުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުންނެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ދުނިޔޭގައި ތިބި، އަދި ހަމަ އެހެންމެ، މިއަދު ވަކިވެފައިވާ މުވައްޒަފުންނަށް އިޙްތިރާމާއި. ހެޔޮއެދުމާއި، ހެޔޮދުއާ ރައްދުކުރަމެވެ.
ހަމައެހެންމެ އޭޖަންޓުންނަށާއި، ސަޕްލައި ކޮށްދިން ފަރާތްތަކަށާއި، އެކި ގޮތްގޮތުން ގުޅުން އޮތް ހުރިހާ ފަރާތްތަކަށްވެސް މެއެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މިމަސައްކަތް ކާމިޔާބު ކުރުމުގައި އެ ފަރާތްތަކުގެ އެއްބާރުލުމާއި އެހީތެރިކަން ވަޒަންކުރާ ޙާލުގައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މަސައްކަތް ފަށައިގަތް އިރު، އަތުގައި އޮތީ ބޯޓުދެލި އަންދައިގެން ދުއްވާ ދެތިން ބޯޓެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ހުރީ ވަރަށް މަދު އަދަދެއްގެ ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ ދެތިން މެޝިނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޖެހުނީ ފަޅުވެރިން ކުރިން ގެންގުޅެމުންއައި ކުރީގެ ގޮތްތަކުން، އާ މެޝިންތައް ބޭނުންކުރާ ގޮތްތަކަށް ބަދަލު ކުރާށެވެ. 
ބޯޓުދަތުރުކުރާ ދިވެހީން ތަމްރީނު ކުރާނެ ގޮތްތަކާއި، އެކަންކުރާނެ ތަޖްރިބާކާރުން ހޯދުމާ މެދު ވިސްނަންޖެހުނެވެ.
މިކަން އަޅުގަނޑުމެން ކުރީ، އިރުމަތީ ޕާކިސްތާނުގައި ރިޓަޔަރކޮށްފައި ތިބި އިންޖީނު ކްރޫން ހޯދައިގެންނެވެ. 
އެދުވަސްވަރުގެ ބޯޓުދަތުރުކުރުމުގެ ކަންތައްތައް ހުރިގޮތުން، ތަމްރީނުލިބިފައިތިބި މިފަދަ ފަޅުވެރިން ހޯދަން ފަސޭހަވިއެވެ.
ޔޫރަޕްގެ ބޯޓުފަހަރުގެ އޮޕަރޭޓަރުން، ޚާއްޞަކޮށް އިނގިރޭސީން، އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ފަޅުވެރިން، ބުންބާ، ކަލްކަޓާ އަދި ޗިޓަގޮންގގައި ބައިތިއްބާފައި ތިބެއެވެ. 
މި ރޮސްޓަރުތަކުން ފަލްކާގައާއި އަދި އިންޖީނު ކޮޓަރީގައި މަސައްކަތްކުރާ މީހުން ހޮވައެވެ. 
އެމީހުން މަސައްކަތްކުރީ ހިންދޫ މީހުން ފަލްކާގައި ބައިތިއްބާފައި، މުސްލިމުން އިންޖީނު ކޮޓަރީގައި ބައިތިއްބުމަށެވެ.
އެމީހުންގެ ބޯޓުފަހަރު އިންޑިޔާގެ ހުޅަނގު އައްސޭރިއަށް ދަތުރުކޮށްފިނަމަ، ބުންބާއަކީ ފަޅުވެރިން ބަދަލުކުރާ ބަނދަރެވެ.
އިންޑިޔާގެ އިރުމަތީ އައްސޭރިއަށް ދަތުރުކުރާނަމަ ފަޅުވެރިން ބަދަލުކުރާ ބަނދަރަކީ ޗިޓަގޮންގ ނުވަތަ ކަލްކަތާއެވެ.
މި ބޯޓުފަހަރުގެ ވެރި ފަރާތްތަކުން، ޔޫރަޕާއި އިންޑިޔާއާއި / މެދުއިރުމައްޗާއި ދެމެދުގައި ކޮންފަރަންސް ލައިން ޚިދްމަތެއް ޤާއިމްކުރިއެވެ.
އަދި އިންޑިޔާއާއި މެދުއިރުމައްޗާއި ދެމެދު އޮންނަ ހުރިހާ މައިގަނޑު ބަނދަރެއްގައި ބޯޓުތައް ޖައްސައެވެ. 
މިގޮތުން ބޭރަށް ދަތުރުކުރުމުގެ ޚިދުމަތުގައި އިންޑިޔާގެ ހުޅަނގު އައްސޭރިއާއި ޕާކިސްތާނާއި، ޢަރަބި އަދި ފާރިސީ ގަލްފްގެ ބަނދަރުތަކުގައި މަޑުކުރެއެވެ. 
އިރުމަތީ އައްސޭރީގެ ޚިދުމަތުގައި ހިމެނެނީ ކަލްކަތާއާއި އިރުމަތީ ޕާކިސްތާނުގެ ޗިޓަގޮންގ އާއި ކުލްނާއެވެ.
އެމީހުންގެ ކުންފުނީގެ ޤަވާއިދުން، ފަޅުވެރީން 55 އަހަރުވުމުން، ނުވަތަ ދަތުރުކުރެވޭ ވަރު ނުވުމުން ރިޓޔަރކުރަންޖެހެއެވެ.
މި ސިޔާސަތުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ރިޓަޔަރކޮށްފައިވާ ވަރަށް ތަޖްރިބާކާރު، ހުނަރުވެރި، ބަޔަކު ޗިޓަގޮންގގައި ކަމެއް ނުކޮށް ތިބެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޗިޓަގޮންގއަށް ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްއަކު ފޮނުވައިގެން ރިޓަޔަރކޮށްފައިވާ ހައެއްކަ އިންޖިނޭރުން ހޯދީމެވެ.
މިމީހުންނަށް އަޅުގަނޑުމެން ޕާކިސްތާނުގެ ޕާސްޕޯޓް ހޯދައިދިނީމެވެ. 
(އިންޑިޔާގެ ޕާސްޕޯޓް އޮންނަ މީހުން ކޮޅުނބަށް އައުމަށް ވީސާ ބޭނުންވި ނަމަވެސް ޕާކިސްތާނު މީހުންނަކަށް ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ).
އަޅުގަނޑުމެން އެމީހުން ޗިޓަގޮންގުން ފެށިގެން ކަރާޗީ އަށް، އީސްޓް ވެސްޓް ޕާކިސްތާން ޕެސެންޖަރ ސަރވިސް ގައި (ޕާކިސްތާނުގެ ދިދައިގެ ދަށުގައި) ދަތުރުކުރުމަށް ހަމަޖެއްސީމެވެ. 
މި އުޅަނދުފަހަރު ކޮޅުނބުގައި ބަންކަރުކުރަން ހުއްޓަންޖެހެއެވެ. 
ކޮޅުނބުގައި އެމީހުން އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ބޯޓުފަހަރަށް ބަދަލުކުރީމެވެ.
މީގެ ތެރެއިން ކޮންމެ މީހަކާއެކު ތަމްރީނުކުރުމަށް ދެ ދިވެހީން އަޅުގަނޑުމެން ހަމަޖެއްސީމުއެވެ. 
ބައެއް ފަހަރަށް ހަތަރު މީހުންވެސް ހަމަޖައްސަމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހިން ތަމްރީނުކުރަމުން ގެންދިޔަ ހުރިހާ ދުވަސްވަރަކު ވެސް ތިބީ، އިރުމަތީ ޕާކިސްތާނު މީހުންނެވެ.
ދިވެހީންނަކީ ވަރަށް ތޫނު، އަވަހަށް އެއްޗެހި ދަސްކުރާ، އަދި ވަރަށް މަސައްކަތްތެރި ބައެކެވެ. 
ހަމައެއާއެކު، ރިޓަޔަރކޮށްފައިވާ އިންޖިނޭރުންނަކީ ތަމްރީނު ދިނުމުގައި ވަރަށް ކުޅަދާނަ ބައެކެވެ. 
ފަލްކާމަތީގައި ފަލްކާގެ ފަޅުވެރިން ތަމްރީނުކުރުމަކީ އުނދަގޫކަމަކަށް ނުވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ އުޅަނދުފަހަރުގައި ތަޖްރިބާ ލިބިފައިވާ ދުވަސްވީ ފަޅުވެރިންގެ ދަށުގައި، ބޯޓުފަހަރުގައި ދަތުރުކުރަން އަލަށް ބައިވެރިވި ރާއްޖެތެރޭގެ މަސްވެރިން ތަމްރީނުކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ. 
މި ތަމްރީނުތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހީންނަށް ހުނަރުތަކެއް ލިބެމުންދިޔައެވެ.
އެލެކްޓްރިޝަނުންނާއި، ވެލްޑަރުންނާއި، ރޭޑިއޯ އޮފިސަރުންނާއި، ޕަރސަރުންނާއި، ނިޔަމިކަމުގެ އޮފިސަރުން ކޮޅުނބުގައި އަޅުގަނޑުމެން ތަމްރީންކުރަމުން ގެންދިޔައިމެވެ. 
އަދި ޒުވާން ދިވެހީން، ސިންގަޕޫރުގައްޔާއި ބުންބާގައި، އިންޖިނޭރުކަމާއި ނެވިގޭޝަން (ނިޔަމިކަން) ދަސްކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އިން ތަމްރީނުދީފައިވާ ދިވެހީން އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގައި ބިދޭސީންގެ ބަދަލުގައި ވަޒީފާ އަދާކުރަމުން ދިޔައެވެ.
އަދި އެހެނިހެން ބޯޓުފަހަރުގެ ވަޒީފާވެސް ހޯދަމުން ގެންދިޔައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސައްކަތް ފުޅާކުރުމަށްޓަކައި، ތަމްރީނު ލިބިފައިވާ މީހުން ހޯދުމުގައި އެއްވެސް ދަތިކަމެއް ދިމައެއްނުވެއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އެންމެ ފަހި ދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑުމެން ގާތްގަނޑަކަށް 2,000 ދިވެހީން ވަޒީފާގައި ގެންގުޅުނީމެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް، ގައި ވަޒީފާ ފަށައިގެން ކުރިއަށް ގޮސް، މިއަދު ބައިނަލްއަޤްވާމީ ބޯޓުފަހަރުގައި މަސައްކަތްކުރަމުންދާ ފަރާތްތައް އެބަތިއްބެވެ.
އެމީހުން ޤައުމަށް އެތައް މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ބޭރުފައިސާ ފޮނުވަމުން އެބަގެންދެއެވެ.
1960 ގެ އަހަރުތަކުގައި އެމް. އެސް. އެލް. އަށް ބޯޓުފަހަރު ގަނެ އިތުރުކުރުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތެވެ.
އެއީ ވަރަށް ހެޔޮއަގުގައި މުދާ އުފުލާ ކުދި ބޯޓުފަހަރު ގަންނަން ލިބުމުންނެވެ. 
1941 އާއި 1945 އާއި ދެމެދުގައި، އެމެރިކާގައި މައިގަނޑުގޮތެއްގައި ބަންނަމުން ދިޔަ ލިބަރޓީ ކްލާސް ބޯޓުފަހަރާއި،
ޔޫރަޕްގައި ބަންނަމުންދިޔަ ލައިނަރު ކިޔާ ވައްތަރުގެ އުޅަނދުތަކަކީ ވެސް މިފަދައިން އެތައް ބަނދަރަކަށް މުދާ އުފުލިދާނެ އުޅަނދުފަހަރެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އަށް މިބާވަތުގެ ބޯޓުފަހަރު ހެޔޮ އަގުގައި ގަންނަން ލިބުނީ ވެސް ބޯޓުފަހަރަށް ކޮންޓޭނަރ އުފުލުމަށްޓަކައި ގެނެވުނު ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. 
އަދި މިދެންނެވި ބޯޓުފަހަރަށް އޮތް ބޭނުން ކުޑަވުމާ ވެސް އެކުގައެވެ. 
މި ބޯޓުފަހަރަކީ ބްރިޖްގެ ކުރިމަތީގައި ތިން ފަލުކާއާއި، ފަހަތުގައި ދެފަލުކާ ހުންނަ ބޯޓުފަހަރެވެ. 
ސުއޭޒް ކެނޭލް 1956 ގައި ބަންދުކުރިއެވެ.
ތެލުގެ އަގު ބޮޑުވެ، ރަތް ކަނޑުގައި އޮންނަ އަދަނު، ޖިއްދާ، އަޤަބާ، ސޫދާނު ފަދަ ޤައުމުތަކާއި، ބަނދަރުތަކާއި، ފާރިސީ ގަލްފު ތަރައްޤީވެ ކުރިއެރިއެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ކުދި ބޯޓުފަހަރުގެ  ބޭނުން ފުރިހަމައަށް ހިފުމަށް ރަނގަޅު ފުރުސަތުތަކެއް ލިބިގެންދިޔައެވެ.
ނަމަވެސް އެމް. އެސް. އެލް. އަށް، އުދަނގޫ ދުވަސްވަރެއްގެ ވިލާގަނޑަކާ އޮތީ ކުރިމަތިވެފައެވެ. 
އެއީ މުދާއުފުލާ ކޮންޓޭނަރުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވެ، ބޯޓުފަހަރުގެ މަސައްކަތް ދަށަށް ދިއުމުންނެވެ.
12 ވަނަ ބާބު
މަސްވެރިކަމާއި ފަތުރުވެރިކަން، 1967 – 1973
27 ނޮވެމްބަރ 1967 އިން ފެށިގެން 6 އެޕްރީލް 1975 އަށް އަޅުގަނޑަކީ މިނިސްޓްރީ އޮފް ފޮރިން އެފެއަރޒް ގެ ދަށުން ސިލޯނުގައި ހުންނަ ވިޔަފާރިއާ ބެހޭ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްއެވެ.
މިދުވަސްވަރަކީ އެތައް މަސްއަލަތަކެއްގެ ތެރޭގައި އުޅެން ދިމާވެފައި އޮތް ދުވަސްވަރެކެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ކުދި ރަށްތައް ތަރައްޤީކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރަމުން ދިޔައިރު، ސްރީލަންކާގައި އޮތީ ސިޔާސީ ހުރަސްއެޅުންތައް ގިނަގުނަވެފައެވެ.
ކޮޅުނބުގައި ހުންނަން ދިމާވެފައިވުމާއި އަދި ދަތުރުތައް ކުރަން ޖެހިފައިވުމުގެ ސަބަބުން، ދިވެހި ސިޔާސީ މަސްރަޙުގެ ހަލަބޮލިކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށް އެނގިފައެއް ނުވެއެވެ. 
ނާޞިރު އެއްގޮތަކަށްވެސް ސިޔާސީ ކަންތައްތަކުގެ ވާހަކަފުޅެއް އަޅުގަނޑަކާ ނުދައްކަވައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ވާހަކަ މުޅިންވެސް ބިނާވެފައިވަނީ، ވިޔަފާރި ނުވަތަ އިޤްތިޞާދީ ކަންތައްތަކުގެ މައްޗަށެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑަށް ކަމުދާގޮތެވެ. 
އަޅުގަނޑަކީ ވިޔަފާރީގެ މީހެކެވެ. 
ސިޔާސީ މީހެއްނޫނެވެ. 
ނާޞިރު އަޅުގަނޑުގާތުގައި ބައެއް މަޢުލޫމާތު ހޯދުމަށް ވިދާޅުވެއެވެ. 
މިސާލަކަށް ދަންނަވާނަމަ، ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި ހަނޑޫ ނުވަތަ ހަކުރުގެ އަގު ފަދަ ތަކެއްޗާބެހޭ މަޢުލޫމާތެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެ މަނިކުފާނަށް ބޭނުންފުޅުވާ މަޢުލޫމާތު ފޮނުވަމެވެ. 
އެ އަގުތައް ރަނގަޅަށް ދިރާސާކުރެއްވުމަށް ފަހު، އަޅުގަނޑަށް ކަން ކުރަންވީ ގޮތުގެ އިރުޝާދު ދެއްވާނެއެވެ.
ގިނަ ފަހަރަށް މިގޮތުން އަންގަވާ އެއްޗެއް ދެފޮޅުވަތަށްވުރެ ދިގެއް ނުވާނެއެވެ. 
އެކަން އަންގަވާ ގޮތަށް ކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ ވާޖިބެވެ. 
ކަންތައް މިގޮތަށް ހުރުމާއެކު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ވެށްޓާއި ކަންކަން ހިނގަމުން ދިޔަގޮތް އެއީ އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ ތަޖްރިބާ އާއި މަޢުލޫމާތުގެ ބޭރުން ހިނގަމުންދިޔަ ކަންތައްތަކެވެ.
1968 ވަނަ އަހަރުގެ އެޕްރީލް މަހު، ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް ރަސްކަން އުވާލުމަށްޓަކައި، ރައްޔިތުންނަށް ފެންނަ ނުފެންނަ ވޯޓެއް ނެގިއެވެ.
11 ނޮވެމްބަރ 1968 ވަނަ އަހަރުގައި އިބްރާހީމް ނާޞިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމަށް އިސްކުރެވުނެވެ.
އެއީ މިހާރު ޖުމްހޫރީ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރަމުން އަންނަ ދުވަހެވެ.
މި ދިހައަހަރު ފެށުނު އިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގެ ދިރިއުޅުމުގެ ޙާލަތު ފަސޭހައެއްނޫނެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަސްވަނަ މިނިވަން ދުވަހުގެ މުނާސަބާގައި، 1970 ގައި ލަންކާގެ ނޫހެއްކަމުގައިވާ ޓައިމްސް އޮފް ސިލޯނުގެ ރިޕޯޓް ލިޔެފައިވަނީ، ވަރަށް މަލާމާތުގެ ރާގެއްގައެވެ.
އޭގައި ލިޔެފައިވަނީ ދިވެއްސަކީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ކަންކަން ފިޔަވައި އެހެންކަމަކާ ނުބެހޭ މީހެކެވެ. 
އަދި އޭނާއާ ދިމާލަށް ރައްދުކުރާ މަލާމާތުގެ ބަސްތަކާއި އަޅާނުލާ މީހެކެވެ. 
އޭނާއަކީ އޭނާއާ ދިމާއަށް ފުރައްސާރައިގެ ބަސްތައް ރައްދުވީ ނަމަވެސް، ޠަބަޢީ ގޮތުން ޖަދަލު ނުކުރާ މީހެކެވެ. 
ދުނިޔޭގައި ދިރިއުޅޭ ދުވަސްތަކުގައި އޭނާ ކުރާނެ މާ މުހިންމު އެހެން ކަންތައްތަކެއް ހުރި މީހެކެވެ. 
އެހެންކަމާއެކު، އޭނާއާ ދިމާއަށް ރައްދުވާ ހުރިހާ އެއްޗަކަށް ބީރު ކަންފަތެއްދޭ މީހެކެވެ.
ލިޔުންތެރިޔާ ގަޞްދުގައި ނުވަތަ ގަޞްދުގައި ނޫން ނަމަވެސް ބުނަމުން އެ ގެންދަނީ ، ދިވެހި ރަށްތަކުގެ ޖައްވުގައި ނަގަމުން  އައި ޝައްކާއި ބިރުވެރިކަމުގެ ވިލާތަކުގެ ވާހަކައެވެ.
1970 ގެ އަހަރުތަކަކީ އެކަކު އަނެކަކަށް ޝައްކުގެ ނަޒަރުން އާއިލާތަކުގެ ތެރޭގައިވެސް ބަލަމުންއައި ދުވަސްވަރެކެވެ.
ވަރަށް ކުޑަކުޑަ އެއްޗަކާ ބެހޭގޮތުން، މިސާލަކަށް ހަނޑުލުގެ އަގާ ބެހޭގޮތުން ބުނެވޭ އެއްޗަކުންވެސް މީހަކު ސަރުކާރާ ދެކޮޅު ހަދަނީ ކަމަށް ބެލެވިދާނެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިފަދަ ބިރުވެރި ދުވަސްވަރެއް ތަޙައްމަލު ކުރަމުން އެކަކު އަނެކަކުގެ މައްޗަށް އިތުބާރު ނުކޮށް ޝައްކުގެ ނަޒަރަކުން ދެކެމުން ދިޔައެވެ.
އިއްތިފާޤުން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުއްސަނދިކަމާއި ތިޔާގިކަމަށް ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ދެމިހުންނަ އަސަރެއް ކުރުމަކީ، ދެވަނަ ވިސްނުމަކުން ބަލާއިރު ޙައިރާންކުރުވަނިވި ކަމެކެވެ.
ފުރަތަމަ ކަމަކީ، 23 އަހަރު ދުވަހު ކިޔަވާވިދާޅުވެ އަދި ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ކިޔަވައިދެއްވުމަށްފަހު 1971 ވަނަ އަހަރުގައި، މައުމޫނު ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް މާލެވަޑައިގަތުމެވެ.
އޭނާ ވެވަޑައިގަތީ ޓީޗަރަކަށެވެ. 
ދެން، އެއަރޕޯޓް ހެދުމުގައި އަޅުގަނޑާއިއެކު މަސައްކަތް ކުރެއްވި، މައުމޫނުގެ ކޮއްކޮ، ޢަބްދުﷲ ޙަމީދު، އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ކެބިނެޓް ސެކްރެޓަރީގެ މަޤާމަށް އިސްކުރެއްވުމެވެ. 
މައުމޫނަކީ ވަރަށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ނާޞިރަށް ފާހަގަކުރެއްވުނު ބޭފުޅަކަށްވީ ކަމީ ޙައިރާން ކުރުވަނިވި ކަމެއް ނޫނެވެ.
ނަމަވެސް މައުމޫނުގެ ބައޮގްރަފީގައި ވާގޮތުން، މިއީ މައުމޫން ކަންބޮޑުވެވަޑައިގަތް ކަމެކެވެ.
އެއީ މައުމޫނަކީ ކިޔަވާވިދާޅުވަން މިޞުރުގައި އުޅުއްވި އިރު، ނާޞިރު، އިޒްރާއީލް އާއި ދޭތެރޭ ބާއްވަވާ ގުޅުމާ ބެހޭގޮތުން، ފާޅުގައި ފާޑުވިދާޅުވަމުން ގެންދެވި ބޭފުޅުކަށް ވީމައެވެ.
ނަމަވެސް، މައުމޫނު އިސްލާމްދީނަށް ދެއްވާ ޙުރުމަތާއި އިޙްތިރާމްގެ ވާހަކަ ނާޞިރު އައްސަވައިގެން، ހުކުރު މިސްކިތުގައި ކިޔާ ހުކުރު ޚުތުބާ ލިއުއްވުން މައުމޫނާ ޙަވާލުކުރެއްވިއެވެ.
1972 ވަނަ އަހަރު މައުމޫނު ސަރުކާރުގެ ޝިޕިންގ ޑިޕާޓްމަންޓްގެ މެނޭޖަރކަމުގެ މަޤާމަށް އައްޔަންކުރެއްވި އެވެ.
މީގެ ސަބަބުން އެމް. އެސް. އެލް. ގައި އަޅުގަނޑުމެން ކުރަމުން އައި މަސައްކަތުގެ ފުރިހަމަ މަޢުލޫމާތު މައުމޫނަށް އޮޅުންފިލާވަޑައިގަތެވެ. 
ދެން އޮތް އަނެއް ކަންތައް ގުޅެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައިނާރު ކަމުގައިވާ މަސްވެރިކަމާއެވެ.
1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅަކީ ވަކިން ޚާއްސަގޮތެއްގައި މަސްވެރިކަމަށް ރަނގަޅު ދުވަސްވަރެކެވެ.
1972 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ އެއްބޯޓު ކަމުގައިވާ އަދަރަންފަރުގައި 2,500 ބަސްތާގެ ހިކި ކަނޑުމަސް ހިފައިގެން ކޮޅުނބުގައި ބަނދަރުކޮށްފައި އޮތެވެ.
އަދި މޯލްޑިވް ސްޓާރ ގައި 4,000 އަށް ވުރެ ގިނަ ބަސްތާ ހިކިމަސް ކޮޅުނބުގައި ބަނދަރުކޮށްފައި އޮތެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް މި މުދަލެއް ނުބޭލުނެވެ. 
އެއީ މަސް އެތެރެ ކުރުމަށް ލިބިފައިވާ ކުއޯޓާއަށް ވުރެ އިތުރުވެފައި ވީތީއެވެ.
ސިލޯނުގައި އެދުވަސްވަރު ހުންނެވި ދިވެހި ސަފީރަކީ ޙުސައިން ޢަލީ ދީދީއެވެ. 
ދެވަނަ ފަހަރު ސިލޯނުގެ ބޮޑުވަޒީރުކަމުގެ މަޤާމަށް 1970 ވަނަ އަހަރު ހޮވިވަޑައިގެންފައިވާ މިސިޒް ބަންޑާރަނާޔަކަގެ އެޕޮއިންޓްމަންޓެއް އެމަނިކުފާނަށް ލިބިވަޑައިގަތެވެ.
ހުސައިން ޢަލި ދީދީ އަރިހުގައި އަޅުގަނޑު ދިއުމަށް އެދިވަޑައިގަތެވެ. 
މި ބައްދަލުވުމަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކިހާވަރެއްގެ ކަމަކަށް ވެގެން ހިނގައިދާނެ ކަމެއްކަން ކުޑަކޮށްވެސް އޭރަކު ހިތަކަށް ތަޞައްވަރެއް ނުކުރެވެއެވެ. 
މި ބައްދަލުވުން ބޭއްވީ ބޮޑުވަޒީރުގެ ރަސްމީ ގެކޮޅު ޓެމްޕްލް ޓްރީޒް ގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އެތަނަށް ދިއުމުން، ބޮޑުވަޒީރުގެ ސެކްރެޓެރީ ރަތުވައްތަ އަޅުގަނޑުމެން ބޮޑުކޮޓަރީގައި ތިބުމަށް އެދުނެވެ.
ބަންޑާރަނާޔަކަ އެތާނގެ ނުހަނު ރީތި ސިޑިބަރިން ތިރިއަށް ފައިބާވަޑައިގަންނަވަމުން، އޭނާ މަޖްލިހަށް ހޮވާފައިވާ ސަރަހައްދަށް ވަޑައިގެންނެވި ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ޙައިރާންވިއެވެ. 
އެހިސާބުގަނޑުގައި ކުދިން ބޯނެ ކިރު ނުލިބިގެން ރޯ ވާހަކަ ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަދި މިކަން މިހެން އޮތްއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހިކި ކަނޑުމަސް ސިލޯނަށް ގަންނާނީ ކިހިނެއްހޭ، އޭނާ ބާރުލައްވާފައި ވިދާޅުވިއެވެ. 
ސިލޯނުގައި ދިވެހި މަހަކީ އަގުބޮޑު އެއްޗަކަށް ވުމާއެކު، އެ ގަނެވޭނީ ހަމައެކަނި މުއްސަނދިންނަށް ކަމަށާއި އެއީވެސް ކޮންމެހެން ބޭނުން އެއްޗެއް ނޫންކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.ސިލޯނުން ދިވެހި ހިކި ކަނޑުމަސް ގަންނާނެކަމަށް ނުބަލާށެވެ. 
އަދި ކޮންމެ އަހަރަކު ރާއްޖެއިން އެތެރެކުރާ މަސް 15 އިންސައްތަ މަދުކުރުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރުގައި ދަންނަވާށެވެ.
އަދި އޭގެ ހަ އަހަރު ފަހުން، ދިވެހި ހިކި ކަނޑުމަސް ވިއްކުމަށް އެހެން ގޮތެއް ހޯދުމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ. 
މި ޚަބަރަކީ އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ސިއްސުވާލި ޚަބަރެކެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަސާސީ ބޭނުންތަކަށް ތަކެތި ހޯދަނީ ސިލޯނުގެ މަހުގެ ކުއޯޓާއަށެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަދައްކައިގެން، ކޮޅުނބުގެ ބަނދަރުގައި އެވަގުތު އޮތް މަހުގެ ދެ ޝިޕްމަންޓް ދޫކޮށްދެއްވުމަށް ބަންޑާރަނާޔަކަ އެއްބަސް ވެވަޑައިގަތެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެ ބައްދަލުވުމަށް ފަހު މާލެ އައީ ވަރަށް ކަންބޮޑުވެފައި ހުރެގެންނެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސްވެރިކަމުގެ ޞިނާޢަތަކީ ފައިދާ ހުރި އެއްޗަކަށް ހެދުމުގެ ބޭނުންތެރިކަމުގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ.
އެއީ ދިވެހިންގެ އަސާސީ ބޭނުމަށް ގަންނަންޖެހޭ ތަކެތި ނުލިބިއްޖެނަމަ،ރައްޔިތުން ބަނޑަށްޖެހިދާނެކަމުގެ ބިރު ބޮޑުކަމުންނެވެ.
އަޅުގަނޑު މާލޭގައި ގޭގައި ހުއްޓާ، ސިލޯނުގެ މީހެއް ކަމުގައިވާ އާނަންދަ ޑި ސިލްވާ އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުކުރުމަށް އައެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަނީ ކުރިން އޭނާއާ ބައްދަލުވެފައެވެ. 
އެއީ ސިލޯނުގައި މަސްވެރިކަމުގެ މަސައްކަތުގައި ޙަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔަ ޖޭ. ސީ. ފަރނާންޑޯ އާ އެކުގައެވެ. 
ޖަޕާނު މީހުންނާއެކު ނިޕޯން ފިޝިންގ ކޯފަރޭޝަން ލަންކާގައި އުފެއްދީ ޖޭ. ސީ. ފަރނާންޑޯ އެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންކުރަމުން ގެންދިޔައީ ލޯންގ ލައިނަރޒްއެވެ. 
އާނަންދަ ޑި ސިލްވާ އަކީ އެމީހުންގެ މެނޭޖަރ އެވެ.
އޭނާއަކީ ކޮލޮމްބޯ ޕްލޭން ފައިނޭންސިންގ ގެދަށުން ލޯންގ ލައިނަރ އުފައްދަމުންގެންދިޔަ ޓާއޯސް ލިމިޓަޑްގެ ޙިއްޞާދާރެއްވެސް މެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އާނަންދަ ޑި ސިލްވާ ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދަންނަމެވެ. 
ރާއްޖެއިން ގެންދާ ހިކިމަސް ސިލޯނަށް އެތެރެކުރުން މަދުކުރުމުގެ ކަންތަކާ ބެހޭގޮތުން އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުކުރުމަށް އޭނާ އައީއެވެ. 
ޑި ސިލްވާ އަކީ އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ދަތުރުކުރާ ގިނަ ޖަޕާނު ބޯޓުފަހަރުގެ އޭޖަންޓެވެ. 
މި ބޯޓުފަހަރަކީ ކޮޅުނބުގައި މުދަލާއި ފެނާއި ބަންކަރކުރުމަށް ބަނދަރުކުރާ އެއްޗިއްސެވެ. 
ރޯމަސް ފިނިކޮށް ގަނޑުކުރަން ވިއްކުމަށް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ޝައުޤުވެރި ވާނެތޯ އަޅުގަނޑު ކުރެން ޑި ސިލްވާ އެއްސެވެ. 
ކުރިން އަޅުގަނޑުމެން ޙަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔައީ، ހަމައެކަނި ހިކި ކަނޑުމަހުގެ ވިޔަފާރިކުރުމަށެވެ. 
މި ޚިޔާލަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މުޅިން އާ ކަމެކެވެ. 
އޭނާ ބުނީ މިކަމަށް ޖަޕާނުގެ މަރުބޭނި ކޯޕަރޭޝަނުން ޝައުޤުވެރިވާ ކަމަށާއި މި މަސައްކަތް ކުރާނީ އެމީހުންގެ ސަބްސިޑިއަރީ ޖަޕާނުގެ ހޯކޯ ފިޝިންގ ކޯޕަރޭޝަނުން ކަމަށެވެ. 
މި ޚިޔާލަކީ ރަނގަޅަށް ފަރުމާކޮށް ހިންގައިފިނަމަ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރުކާރަށާއި މަސްވެރިންނަށް ރަނގަޅު ކަމަކަށް ވާނެކަން އަޅުގަނޑަށް ޔަޤީންވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނާޞިރާ އެޕޮއިންޓްމަންޓަކަށް އެދުނީމެވެ. 
އަދި ވެގެން އުޅޭގޮތުގެ ފުރިހަމަ ތަފްޞީލު ދެންނެވީމެވެ. 
އެއީ ބަންޑާރަނާޔަކައާއި އެކު ކުރެވުނު މަޝްވަރާތަކާއި އޭނާގެ އިންޒާރާއި، ޑި ސިލްވާގެ ހުށަހެޅުމާއި އެކުގައެވެ.
ނާޞިރު މިކަމަށް ވަރަށް ތަރުޙީބު ދެއްވިއެވެ. 
އަދި ހަމަ ވަޤުތުން ކުރިއަށްދިއުމަށް ބޭނުންފުޅުވިއެވެ. 
ހޯކޯ ފިޝިންގ ކުންފުންޏާ އެކު ބޭއްވުނު މަޝްވަރާތަކަށް ސްޓޭޓް ޓްރޭޑިންގ އޯގަނައިޒޭޝަން (އެސް. ޓީ. އޯ.) ގެ އޮފިޝަލުން ގެނެވުނެވެ. 
ހޯކޯ ގެ ފަރާތުން އުތުރުގެ އަތޮޅުގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމަށް ނިންމިއެވެ. 
އެއީ ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކަށް ވުރެ މަސްވެރިކަން ތިޔާގި ވަނީ އުތުރުގައި ކަމަށްވާތީއެވެ. 
ނާޞިރާއި މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް އަދި ސްޓޭޓް ޓްރޭޑިންގ އޯގަނައިޒޭޝަން ހިންގެވުމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގެން ހުންނެވި ޢަބްދުއްސައްތާރު މޫސާ ދީދީ އާއި އަޅުގަނޑު، 
އަދި ސެކްރެޓަރީއެއްގެ ގޮތުގައި އިލްޔާސް އިބްރާހީމްއާ އެކު ވެވުނު ބައްދަލުވުމުގެ މަތިން އަޅުގަނޑު އަދިވެސް ހަނދާން އެބަހުއްޓެވެ. 
އެއީ މި މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދިމުގެ ރޭވުންތަކާ ބެހޭ ބައްދަލުވުމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މި މަސައްކަތް ހިންގާނެ ފޯމިއުލާއެއް ބޭނުންވިއެވެ. 
އެއީ ހިންގާނެ ގޮތާއި، މަސްކިރާނެ ގޮތާއި، ކިރާ މަހަށް މަސްވެރިންނަށް އަގުދޭނެ ގޮތެވެ. 
ޢަބްދުއްސައްތާރު ހުށަހެޅުއްވީ، މަސްގަންނަ ކޮންމެ ހޯކޯ ބޯޓެއްގައި ރާއްޖޭގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްއެއް ބަހައްޓާށެވެ. 
އޭނާ ބޯޓަށް ކިރާ މަހުގެ ބަރުދަން ބެލުމަށްފަހު ރަސީދެއް އޮޑިވެރިޔާއަށް ދިނުމުން، އޮޑިވެރިޔާ ގޮސް މި ރަސީދު ކަތީބަށް ނުވަތަ އަތޮޅުވެރިޔާއަށް ދިނުމުން ފައިސާ ދޫކުރާގޮތަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިކަމާ ދެކޮޅުހެދީމެވެ.
އެއީ މިކަހަލަ ވަށައިގެން އެނބުރޭ ގޮތަކަށް މިކަން ކުރެވޭނެކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލު ނުކުރެވޭތީ އެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ ބޯޓުދަތުކުރާ މީހުންގެ މުސާރައިގެ ކަންކަން ހިނގާ ގޮތުގެ، ޚާއްޞަކޮށް އަދަންފަރުގެ މުސާރަތައް ދިނުމުގެ ތަޖްރިބާ ލިބިފައިވާ މީހަކީމެވެ. 
ބައެއް ފަހަރަށް ފަޅުވެރިންނަށް މުސާރަ ނުލިބޭ ވާހަކަ އިވެއެވެ. 
ނަމަވެސް މިކަމުގެ ޝަކުވާއެއް އުފުލާފައެއް ނުވެއެވެ. 
މިކަމުން އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވީ، މިކަންކަން ހިނގުމުގައި މެދުވެރިންގެ ނުވަތަ ތަގުންގެ ދައުރެއް އޮންނަ ކަމަށާއި،
އަދި މިފަދަ މީސްމީހުން ފައިސާ ދޫކުރުމުގެ ނިޒާމް ކޮންޓްރޯލްކޮށްފާނެ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޢަބްދުއްސައްތާރު އަރިހުގައި ދެންނެވީ، މިއީ ކާމިޔާބުކަމަކަށް ހަދަން ބޭނުންނަމަ މަސްވެރިންނަށް އެމީހުން ކިރުވާ މަހުގެ އަގު ހަމަ އެ ދުވަހަކު ދެވެންވާނެ ކަމަށެވެ. 
ތާރީޚްގެ އާ ޞަފްހާއެއް މިގޮތުން ލިޔެވިގެންދާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ.
އެއީ މަސްވެރިޔާ (އުފެއްދުންތެރިޔާ) އެމީހާ ބާނާ މަސް (އޭނާގެ އުފެއްދުން) ހަމަ ކިރުވާއިރަށް ފައިސާ ލިބޭނެތީއެވެ.
މިއީ މީގެ ކުރިން ދިވެހި އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ޙަޔާތުގައި އަދި ހިނގާފައި ނުވާކަމެކެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑުގެ މި ޚިޔާލާމެދު ވިސްނާވަޑައިގަތެވެ. 
އަދި ގަމުގެ ދަގަނޑު ތިޖޫރީގެ ވައްކަމުގެ މަސްއަލައާއި ބެހޭގޮތުން އެއްޗެއް އެނގިފައިވޭ ތޯ އެއްސެވިއެވެ. 
އެކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިއެއް ނުވެއޭ ދެންނެވީމެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ދެން ވިދާޅުވީ، މުސާރައާއި އެހެނިހެން ޚަރަދުތައް ކުރުމަށް ހުރި ދައުލަތުގެ ފައިސާ، ތިޖޫރީގައި ތަޅުލާފައި ބަހައްޓާފައި ހުއްޓައި، ތިޖޫރީ ފަޅާލިކަމަށެވެ.
އަދި 300,000 ރުފިޔާ ވަގަށް ނެގީ ކަމުގައެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑުގެ ޚިޔާލާމެދު ވަރަށް ފިކުރުފުޅު ބޮޑުވެފައި ހުންނެވިކަން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑު ގެ ހުށަހެޅުމާއި އެއްގޮތަށް ދައުލަތުގެ ފައިސާއިން މިފަދަ ކަމެއް ކުރައްވަން،  ނާޞިރު ހުންނެވީ ތައްޔާރަކަށް ނޫނެވެ. 
އެއަށްފަހު އެއްސެވީ، ކަލޭ، އަލި މަނިކު ތިޔަހުރީ މިމަސައްކަތަށް  500,000 ރުފިޔާގެ ގެއްލުމެއް ވެއްޖެނަމަ އެ ޒިންމާ ބޮލުގައި އަޅަން ތައްޔާރަށްހޭ؟
އަދި މިފަދަ އަދަދެއްގެ ވައްކަމެއް ހިނގައިފިނަމަ އެލިބޭ ގެއްލުން ފޫބައްދާނެ ކަމުގެ ގަރަންޓީ އެއް ދީފާނަންހޭ؟ މިހެންނެވެ.
މިމަސްއަލައާއި މެދު އަޅުގަނޑު ވިސްނަމުން ގެންދިޔައިރު، ކޮޓަރިތެރޭގައި އޮތީ ނުތަނަސް ކަމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނާޞިރާ އެކުގައި އަމިއްލަ ގޮތުން ފިލްމް ގެނެސްގެން އޮލިމްޕަހުގައި ދެއްކުމުގައި ޙިއްޞާވެގެން މަސައްކަތް ހިންގިކަން ކުރީގައި ވާނީ ލިއެފައެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި މި މަސައްކަތުން ލިބޭ އެއްޗެއް އޮތީ ކޮންމެ މީހަކަށް 50 އިންސައްތަ ލިބޭގޮތަށެވެ.
ނާޞިރަކީ އެ ކުންފުނީގެ ކަންތައްތައް ހިންގެވުމާ ހަވާލުވެވަޑައިގެން ހުންނެވި ބޭފުޅާ ކަމަށް ވެފައި އަޅުގަނޑަށް އެތަނުން ލިބޭ އެއްޗެއްވިއަސް ހުރީ އެމަނިކުފާނުގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުގައެވެ.
ވޭތުވެގެންދިޔަ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، އަޅުގަނޑުމެން އެތެރެކުރަމުން ގެންދިޔަ ފިލްމްތަކުގެ މަޤްބޫލުކަމުން މިކަމުގެ ފައިދާ ވަރަށް ބޮޑުވިއެވެ.
ނާޞިރުގެ އަތްޕުޅުގައި އަޅުގަނޑުގެ 400,000 ނުވަތަ 500,000 ރުފިޔާ ހުންނާނެއެވެ.
މިފައިސާއަކީ އަޅުގަނޑު އޮފީހުގެ ގަޑިން ބޭރުގައި ހިންދީ ފިލްމު އެތެރެ ކުރުމުގެ ވިޔަފާރީގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ލިބުނު އެއްޗެކެވެ.  
މި މޭރުމުން ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ޗެލެންޖްކުރެއްވި އިރު، އަޅުގަނޑުމެން ދެ މީހުންނަށް ވެސް މިފައިސާ އެބަހުރިކަން އެނގެއެވެ. 
މިކަމަކީ، މިގޮތަށް ކޮށްފިނަމަ، ކަމާ ބެހޭ ހުރިހާ ފަރާތަކަށްވެސް މިންނެތް ގެއްލުންތަކެއް ލިބިދާނެ ކަމެކެވެ. 
ނާޞިރުވެސް ހިމެނިވަޑައިގެންނެވެ. 
މި މަޝްރޫއު ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް އަޅުގަނޑު ބޭނުންވެފައިވާ ވަރުގެ ބޮޑުކަމުން، އަޅުގަޑު ގޮތެއް ނިންމީއެވެ.
އަޅުގަނޑު ހުށަހަޅާފައިވާ ގޮތުގެ މަތިން ކަންކުރުމުން ލިބިދާނެ ހުރިހާ ފައިސާގެ ގެއްލުން އަޅުގަނޑު ބޮލުގައި އަޅައި އެކަމާ ޙަވާލުވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީ މިހެންނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ ނާޞިރުގެ އަތްޕުޅުގައި ހުރި އަޅުގަނޑުގެ ފައިސާ މިކަމުގެ ގެރަންޓީއަކަށް ކަނޑައަޅުއްވާށެވެ.
އަދި މިކަމުގައި އަޅުގަނޑުގެ ޝަރުޠެއް އެބައޮތް ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އެއީ މި މަސައްކަތް ހިންގެވުމަށްޓަކައި ސަރުކާރުގައި ތިބި އިތުބާރުހުރި މީހުންނާއިއެކު ކުރިއަށް ގެންދެވުމަށެވެ.
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ، ކަމަށް ބޭނުންވާ ހުނަރުވެރި، އިންސާނީ ވަޞީލަތް ވަނީ އެމަނިކުފާނުގެ ބާރުދަށުގައި ނޫން ކަމަށާއި ޢަބްދުއްސައްތާރާއި ގުޅައިގެން އެކަން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޢަބްދުއްސައްތާރާއި ދިމާއަށް އެނބުރި، ރަނގަޅު މީހުން ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވުމަށް ދެންނެވީމެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ދެތިން ނަމެއް ހުށަހެޅުއްވިއެވެ. 
އޭގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑު ދަންނަ އަދި ހިތްހަމަޖެހޭ ދެފަރާތަކީ، ސިންގަޕޫރު މަނިކުފާނާއި އަލި ކަލޭފާނު ކުޑަތުއްތުއެވެ.
ސިންގަޕޫރު މަނިކުފާނަކީ ސިލޯނުގައި ހުރި ދިވެހި ސަފީރު އޮފީހުގެ ފައިސާ ބަލަހައްޓާ އެކައުންޓެންޓެއްގެ ވަޒީފާ އެތައް އަހަރަކު އަދާކުރައްވާފައިވާ ބޭފުޅެކެވެ.
އަދި އަލި ކަލޭފާނު ކުޑަތުއްތު އަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަރަބި އަދި ޤުރްއާން ކިޔަވައިދެއްވި މުދައްރިސެވެ. 
މިގޮތުން، އެސް. ޓީ. އޯ. ގައި މަސައްކަތް ކުރައްވަމުންގެންދެވި ޒުވާނުންގެ އިޚްލާޞްތެރި ޚިދްމަތް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނެވެ.
އޭގެ ތެރޭގައި އަންބަރީ އަބްދުއްސައްތާރާއި، އިސްމާއީލް ޝަފީޤާއި، އިސްމާޢީލް އިބްރާހީމް ހިމެނެއެވެ. 
ޖަޕާނުގެ މަރުބޭނީ ކުންފުންޏާއި އެގްރީމަންޓް ކުރެވުނީ، 6 އެޕްރީލް 1972 ގައެވެ.
މަސައްކަތް ވަރަށް އޮމާންކަމާއެކު ކުރިއަށް ދިޔައެވެ. 
ލިއެކިޔުން އޮޅުވައެއް ނުލައެވެ. 
މަސްވެރިންނާއި މަސްއަލައެއް ނުޖެހެއެވެ.  
ނަތިޖާއަކީ ދިވެހި މަސްވެރިކަމުގެ ޞިނާޢަތު ކުރިއެރުމާއި ރަށްރަށުގެ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށް ފާހަގަކުރެވޭ ވަރުގެ ހެޔޮ ބަދަލުތަކެއް އައުމެވެ.  
މިކަމުން ފެޅި ގޮތްޕެއް ކަމުގައިވާ، މަސްދޯނިފަހަރުގައި އިންޖީނު އެޅުމުގެ މަސައްކަތް 1974 ވަނަ އަހަރު ރަސްމީ ގޮތުން ފެށުނު ފަހުން، ވަރަށް ހަލުވިކަމާއިއެކު ކުރިއަށްދިޔައެވެ.
އިންޖީނުއެޅި އޮޑިފަހަރު ރަށްރަށާއި މަސްވެރިކަން ކުރާ ކަނޑުތަކާ ދެމެދުގައި ވަރަށް އަވަހަށް ދަތުރުކުރެއެވެ. 
އެއާޚިލާފަށް ރިޔާނެގި ދޯނިފަހަރަށް ޖެހެނީ އޮޔާއި ވައި ހުރި ގޮތެއްގެ މައްޗަށް ދަތުރު ބިނާކުރާށެވެ.
އިންޖީނުއެޅި ދޯނިފަހަރު ދުވަލާކު ދެފަހަރު ނުވަތަ ތިން ފަހަރު މަސްބާނާ ކަނޑަށް ގޮސް އައިސް އުޅެއެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން މަސްވެރިންގެ އާމްދަނީ އިތުރުވެ އަދި ދިރިއުޅުމުގެ ޙާލަތަށް ހެޔޮ ބަދަލުތަކެއް އައެވެ.  
ފުރަތަމަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ޖަޕާނު ކުންފުނީގެ ފަރާތުން 7,000 ޓަނުގެ މަސްގަތެވެ.
20 އަހަރު ފަހުން މި މަޝްރޫއު ހުއްޓުމަކަށް އައި އިރު، އަހަރަކު 30,000 ޓަނުގެ މަސް ގަނެއެވެ.
މި މަޝްރޫއު ފެށުނުތާ ތިން އަހަރު ފަހުން، ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކުރެއްވި އެވެ. 
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ، ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މަސްކިރާ ބޯޓުފަހަރަށް ކާޑުގެ ބާވަތްތަކާއި ފައިސާ ގެންދިއުމުގެ އަގަށް ގާތްގަނޑަކަށް 16,000 ރުފިޔާ ޚަރަދުވާ ކަމަށެވެ.
އަދި މިއީ އެކަށީގެންވާ ވަރަށްވުރެ މާ މަތީ ހޭދައެއް ކަމަށެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ބޭނުންފުޅުވީ މަސްވެރިންނަށް އަގު ދިނުމަށް ކޮންމެވެސް އެހެން ގޮތެއް ހޯދުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީ، ދިވެހީންނަކީ ކިރާ މެޝިންގެ ކަށި ކިޔަން އެނގޭ ބައެއް ކަމަށެވެ.
އަދި ކިލޯގްރާމް ރާތަލަށް ބަދަލުކުރަން ދަންނަ ބައެއް ކަމަށާއި، އަދި ގިނަ މީހުންގެ އަތުގައި ޖީބު ކަލްކިއުލޭޓަރ އޮންނަ ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ޚިޔާލު އެރުވީ ދިވެހި ސަރުކާރުން މަރުބޭނީ އަކީ މަސްވެރިންނަށް ފައިސާދޭން ކަނޑައަޅާ އެޖެންޓު ކަމުގައި ހެދުމަށެވެ.
އެހެންކަމުން ސީދާ ޖަޕާނު މީހުން މަސްވެރިންނަށް އަގުދިނުމުގެ ކަންތައް ކުރިއަށް ގެންދެވިދާނެ ކަމަށެވެ.
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ ބޭންކް ގެރެންޓީއެއް ނުވަތަ ލެޓަރ އޮފް ކްރެޑިޓް އެއް މަރުބޭނީގެ ފަރާތުން ދީފިނަމަ، މިކޮޅުން ދިވެހި ފައިސާ އެމީހުނަށް ލިބޭނެގޮތެއް ހަމަޖައްސަވައިދެއްވިދާނެ ކަމުގައެވެ.
މަރުބޭނީގެ ފަރާތުން މިކަމަށް އެއްބަސްވާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ.
ނަމަވެސް ދެން އަޅުގަނޑާ ކުރިމަތިވީ އިޝިކަވާ (މަރުބޭނީގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް) މިކަމާއި އެއްބަސްކުރުވުމުގެ ބުރަ މަސައްކަތެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިކަން އޭނާއަށް ހުށަހެޅުމުން އޭނާ އެކަމާ ވަރަށް ހިތްހަމަނުޖެހި ފުރަތަމަ ދެކޮޅުހެދީއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނީ އޭނާ އަށް އާދޭސްކޮށް އަދި މިހާ ހިސާބަށް އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނުޖެހި ކާމިޔާބާ އެކު ކުރިއަށްދެވުނު ވާހަކަދައްކައިގެން އޭނާ އެއްބަސްކުރުވާށެވެ. 
ޖަޕާނާއި ދިވެހިރާއްޖެއާއި މަސްވެރިކަމުގެ ޞިނާޢަތަށްވެސް މިކަމުގެ މަންފާ ދަނީ ލިބެމުންނެވެ. 
އިތުބާރު ވަނީ ޤާއިމް ކުރެވިފައެވެ. 
އަދި ޖަޕާނާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދު އެއްވެސް ދެބަސްވުމެއް ނެތެވެ. 
އެއްފަރާތުން އަނެއްފަރާތުގެ އިޙްސާސްތައް ދެނެގަނެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭނާގެ ގާތުން އެދުނީ އަޅުގަނޑު އެކަމަށް އެދޭތީ، ތިން މަސްދުވަހުގެ އަޖުމަބެލުމުގެ މުއްދަތެއް މިކަމަށް ދިނުމަށެވެ.
އެންމެ ފަހުން އޭނާ މިގޮތަށް އެއްބަސްވެ، މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދިޔައެވެ. 
އަދި ރަނގަޅަށް އެކަން ކުރެވުނުވެސް މެއެވެ.
1980 ވަނަ އަހަރު، މަރުބޭނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޕްރޮޖެކްޓް ހުއްޓާލަންދެން ވެސް މި ނިޒާމު ކުރިއަށް ގެންދިޔައެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ ފައިސާ ގެރަންޓީއަކަށް ދީގެން، މި މަސައްކަތް ކުރަމުން ގެންދިމުގެ ގެއްލުން ލިބިދާނެކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑު ދިވެހީންނަށް އިތުބާރުކުރަމެވެ.
އަދި މިނިޒާމު ހިނގާނެކަމުގެ ޔަޤީންކަން އަޅުގަނޑަށް އޮތެވެ.
އަޅުގަނޑު ލައްވާ މިކަހަލަ، ގޮތްބަލާފައި ނުވާ ކަމެއް ކުރެއްވުމުގައި އަޅުގަނޑަށް ހިތްވަރުދެއްވުމަކީ ނާޞިރުގެ ޠަބީއަތުގައިވާ ކަމެކޭ ދެންނެވިދާނެއެވެ.
އަދި ދެތިން އަހަރު ފަހުން، އޭނާގެ ސާބިތުކަން މަތީ އިތުބާރާއިއެކު ހުންނަވާ ނުގުޑާ ޢަޒުމް، ޙައްޤަކާއި ނުލާ އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބުގެ ޖަލަކަށް ލުމުން ސަލާމަތް ކޮށްދެއްވުމުން ދޭހަކޮށްދެއެވެ.
އިންޓަރނެޓްގެ ކޮންމެވެސް ސައިޓެއްގައި، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެއްޗެހި ކިޔާ މަލާމާތްކުރާ ލިއުމެއްގައި، އަޅުގަނޑަކީ ވަގު ވިޔަފާރިވެރިއެއް / ސްމަގްލަރއެއް ކަމުގައި ލިޔެފައިވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ މަޤާމުގެ ގޮތުން މިކަހަލަ ބައެއް ނަންތައް ނުވަތަ ޢިބާރާތްތައް އަޅުގަނޑަށް ރައްދުވުމަކީ މާ ޙައިރާންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ.
އެއީ ކަންކަން ނުވަތަ ޙާދިސާތައް ހިނގައިފައިވާ ގޮތުގެ ތަފްޞީލުތައް ބައެއް ފަރާތްތަކަށް ދޭހަނުވާތީ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެއްވެސް ޙާލަތެއްގައި ވަގުވިޔަފާރިކޮށްފައި ނުވަތަ ޚިޔާނާތްތެރިވެފައެއް ނޯންނާނެއެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު ކިރިޔާ ޖަލަށް ފޮނުވާނުލީ، އަޅުގަނޑުގެ ތެދުވެރި، ނަމަވެސް އެއިރުގެ ޅަ، ތަޖްރިބާ މަދު ވިސްނުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
އޭގެ 35 އަހަރު ފަހުންވެސް، އެ ޙާދިސާގެ ބިރުވެރިކަން އަޅުގަނޑުގެ ހިތުން ފުހެވިގެން ނުދެއެވެ.
އެ ޙާދިސާގެ ތަފްސީލު ލިޔުމުގެ ކުރިން، ދިވެހިރާއްޖެއާއި ލަންކާއާ ދެމެދުގައި، 1970 ގެ އަހަރުތަކުގައި އޮތް ގުޅުމާއިމެދު ވިސްނާލަންޖެހެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ތަފާތު މަޝްރޫއުތަކުގެ ކަންތައްތަކުގައި މާލެއަށް އަންނަމުންދިޔަ ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑަކީ ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ދިވެހި ވިޔަފާރިއާ ބެހޭ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް އެވެ.
އެހެންކަމުން، ދިރިއުޅެމުންގެންދިޔައީ، ގޯލް ރޯޑް ގެ އަތިރިމަތީ ފަރާތުގައި، ބަނބަލަޕިޓިޔާގެ ފްރެންކްފަރޓް ޕްލޭސްގައެވެ.
1972 ވަނަ އަހަރުގެ މާރޗް މަހުގެ ތެރޭގައި، ރަނގަޅު ރޭވުމެއްގެ ދަށުން، ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފުރަތަމަ ފަތުރުވެރި ގްރޫޕް އަތުވެއްޖެއެވެ.
މިކަން ވެގެންދިޔައީ ވަރަށް ޙައިރާން ކުރުވަނިވި، ޤަބޫލުކުރަންދަތި ތަރައްޤީގެ އަވަދިނެތް މަސައްކަތްތަކެއްގެ ފެށުމަކަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފަތުރުވެރިކަން އައުމާއި، އަދި އެއާއި ވިދިގެން އައި ތަރައްޤީގެ މަރުޙަލާތަކަކީ އެނގި، ފެނިދެނިވެގެންވާ ކަންތައްތަކެކެވެ.
އެންމެ ފުރަތަމަ އައި ގްރޫޕް ތިބީ މާލޭގެ އެކި ގޭގޭގައެވެ. 
އަދި މާލެ ކައިރީގައިވާ ފަޅު ރަށްރަށަށް ޒިޔާރަތްކޮށް ފީނައި މަޑަޖަހައިގެން މަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ (ސްޕިއަރފިޝިންގ) ހަރަކާތްތައް ހިންގިއެވެ.
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ވިހަމަނާފުށި ވަނީ ފަތުރުވެރިން ތިބޭ ރަށަކަށް ތަރައްޤީކޮށް، އަދި ކުރުނބާ ވިލެޖްގެ ނަމުން ނަންދެވިފައެވެ. 
މަޑަޖަހައިގެން މަސްހިފުން މިހާރު ވަނީ މަނާކުރެވިފައެވެ.
މިރަށަކީ އިބްރާހީމް ރަޝީދު ވަރުވާއަށް ލިއުއްވާފައިވާ ރަށެކެވެ. 
އަދި މިރަށަކީ އެންމެ ފުރަތަމަ ތަރައްޤީކުރި ޓުއަރިސްޓް ރިސޯރޓެވެ. 
މިކަން ކުރުމުގައި ޙިއްޞާދާރުންނަކީ، އަޙްމަދު ނަސީމާއި އަޅުގަނޑުގެ ކޮއްކޮ މުޙައްމަދު ޢުމަރު މަނިކާއި، އަދި ޖޯރޖް ކޯބިން ކިޔާ އިޓަލީ މީހެކެވެ. 
އެ ރަށުގައި ހުރީ ގާތްގަނޑަކަށް 20 ކޮޓަރި އާއި 40 އެނދެވެ.
މި ރަށަކީ ދިވެހި ޓުއަރިސްޓް ރިސޯރޓްތަކުގެ ފެށުން ކަމުގައިވާ ބޮޑު ހޮޓާ ކުރުނބާ ދިވެހިރާއްޖެއެވެ. 
ރައީސް ނާޞިރަށް ފަތުރުވެރިކަމުގެ މުހިންމުކަން ވަޤުތުން ވިސްނިވަޑައިގެން، ސަރުކާރުން މި ވިޔަފާރީގައި ބައިވެރި ވެވަޑައިގަތުމަށް ބޭނުންފުޅުވިއެވެ. 
ޚުދު އެ މަނިކުފާނުވެސް މިކަމުގައި ކްރެސެންޓް ޓޫރިސް އޭޖަންސީ (ސީ. ޓީ. އޭ.) ކިޔާ ކުންފުންޏެއް ހައްދަވައިގެން މަސައްކަތް ފެށްޓެވިއެވެ.
ފަތުރުވެރިކަމުގެ މަސައްކަތް ތަރައްޤީ ކުރުމަށްޓަކައި، އަޅުގަނޑުވެސް ހިމެނޭ ކޮމިޓީއެއް ނާޞިރު އެކުލަވާލެއްވިއެވެ. 
މިކޮމިޓީގެ މެންޑޭޓްއަކީ، މި އާ މަސައްކަތަށް، 600 އެނދުގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ގޮތަށް ރަށްތަކެއް ތަރައްޤީކުރުމެވެ.
މިގޮތުން ތަރައްޤީ ކުރުމަށް، ބަނޑޮސް، ފުރަނަފުށި، ފަރުކޮޅުފުށި، ބަރޮސް، ވިލިނގިލި، މީރުފެންފުށި، ވެލައްސަރު، މި ރަށްތައް ހޮވުނެއެވެ. 
ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ގެނައުމަށްޓަކައި، ބޭރުފައިސާ ދިނީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުންނެވެ. 
ބޭނުންވާ ހުރިހާ ތަކެއްޗެއް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ސިންގަޕޫރުން އެތެރެކުރީ، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބޯޓުފަހަރުގައެވެ. 
ބޭނުންވާ ތަކެތީގެ ލިސްޓެއް އަޅުގަނޑުގެ އަތަށް ލިބުމުން، އަވަހަށް އެތަކެތި ހޯދާފައި ފޮނުވުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ ވާޖިބެކެވެ. 
މި ހަ ރަށުގެ މަސައްކަތްތައް ތަފާތު އަމިއްލަ ކޮންޓްރެކްޓަރުން މެދުވެރިކޮށް ހިނގަމުންދިޔައެވެ. 
ކޮޓަރިތައް ހުރީ ވަރަށް ސާދާ ކޮށެވެ. 
މިހާރު މިފެންނަ ބޮޑެތި ފަރުނީޗަރ ލައިގެން ފުރިހަމަކޮށް، އެއަރކޮންޑިޝަންކޮށް ހަދާފައެއް ނޫނެވެ. 
އެކޮޓަރިތަކުގައި ހުރީ، ސިމެންތިޖެހި ތަޅުމާއި، ސިމެންތި ޓިނުގެ ފަންގިފިލާ އާއި ދެބައިކުޅައެއްބައިގައި ތަށިމުށިޖަހާފައި ހުރި ފާޚާނާއެވެ. 
ފެންވެރުމަށާއި އެއްޗެހި ދޮވުމަށް ބޭނުންކުރަނީ ބިމުންނަގާ ލޮނު، ކިލަނބު ފެނެވެ.  
ބުއިމަށްޓަކައި ތާނގީއަށް ވާރޭފެން ނަގައެވެ.
ހައިރާންކުރުވީ، މި ސާދާކަން އެދުވަސްވަރު ޒިޔާރަތް ކުރި ފަތުރުވެރިންނަށް ކަމުދިޔަކަމެވެ.
އެމީހުންގެ ޗުއްޓީ މި ރަށްތަކުގައި ހޭދަކޮށްލުމަށް ހުރި ޝައުގުވެރިކަމުން ތުންތުން މަތިން އެވާހަކަތައް ފެތުރުނެވެ.
މި ސިނާއަތް ހަލުވިކަމާއެކު ކުރިއެރުމަށް އެހީތެރިކަމަކަށް ވިއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނީ މަސައްކަތް ފަށައިގަތުމުގެ ބާރަކަށް ވާށެވެ. 
މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔައީ އަމިއްލަ ފަރާތްތަކުންނެވެ. 
ނަމަވެސް ކޮޅުނބުގެ ވޯކަރޒް ޓުއަރޒްގެ އިމްޕެޓްއާއި އެކު އަޅުގަނޑު ޔޫރަޕަށް ދަތުރުކުރީމެވެ. 
އެއީ މިކަމާމެދު ޓުއަރ އޮޕަރޭޓަރުންގެ ޝައުޤުވެރިކަން އިތުރުކުރާށެވެ.  
ފުރަތަމަ ކުރި މި ދަތުރުގައި، އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ގިނަ ރަށްތަކަށް ދަތުރުކުރީމެވެ. 
އޭގެތެރޭގައި އިޓަލީ، ޖަރުމަނީ، ޑެންމާރކް، ސްވިޓްޒަރލޭންޑް، ސްވީޑަން އަދި އިނގިރޭސި ވިލާތް ހިމެނުނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ދަތުރުކުރީ ރޭލުގައެވެ. 
އަދި އަތުގައި ތިން ސޫޓްކޭސް ފުރެންދެން، އަޅުގަނޑުމެން ފަށައިގަތް ހަ ރިސޯރޓްގެ އަގުތަކާއި އަދި އެހެން މައުލޫމާތު ހުރި ލުއިފޮތް ގެންދިޔައީމެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ އާއި ބެހޭ އެއްޗެއް އެނގެނީ ވަރަށް މަދު ބަޔަކަށެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުމެންނާއި ބައްދަލުވި އޭޖަންޓުންގެ ތެރެއިން ފަސް އިންސައްތަ އެއްހާ ބަޔަކަށްވެސް ދިވެހި ރާއްޖެއަކީ އޮންނަ ތަނެއްކަންވެސް ނޭނގެއެވެ. 
ނަމަވެސް އަހަރު ނިމުނު އިރު، ސްވީޑަން، ޑެންމާރކް އަދި އިޓަލީއިން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ފަތުރުވެރިން ޒިޔާރަތްކޮށްފައިވެއެވެ.
އަދި ސަރުކާރަށް ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ސީދާ އާމްދަނީ އެއް ލިބެން ފެށިއެވެ.
އެއީ މި ރަށްތަކުގެ ކުލިންނާއި އަދި އެނދު ޓެކްސްގެ ޒަރީއާއިންނެވެ. 
ވަރަށް އަވަސް މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި މަސްވެރިކަމުން ލިބޭ އާމްދަނީއާއި އެއްވަރުވެ، އަދި ވަރަށް އަވަހަށް އެއަށްވުރެ އިތުރަށް މި ޞިނާޢަތުން އާމްދަނީ ލިބެންފަށައިފިއެވެ.
ފުރަތަމަ ފަށައިގަތްއިރު، ކަންކަން ހާސިލްކުރަން މަސައްކަތް ކުރި އިރު، ފަތުރުވެރިކަން އެންމެ ރަގަޅަކަށް ނުހިންގެއެވެ.
ސަބަބަކީ އެންމެންވެސް ދިޔައީ ވަޒީފާގައި މަސައްކަތް ދަސްކުރުމުގެ މަރުހަލާ ތަޖުރިބާކުރަމުން ކަމަށްވީތީއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް މިއަދު މިކަންވަނީ ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި ރަސްމީ ސިނާއަތަކަށްވެ ދުނިޔޭގެ ކަންކޮޅުތަކުން އެތައް ބަޔަކަށް ހިތްހަމަޖެހުން ލިއްބައިދޭ ކަމަކަށް ވެފައެވެ.
ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތުން ލިބޭނެ ފައިދާ އަންދާޒާވެސް ކޮށްނުލެވޭހާ ބޮޑެވެ.  
އަޅުގަނޑުގެ އެއްބަނޑުއެއްބަފާ ހުރިހާ އަޚުން މަސައްކަތް ކުރަމުން ގެންދިޔައީ، އަމިއްލަ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާގައެވެ. 
އަދި މިއެންމެންގެ ހުނަރުވެރިކަން އެއްކޮށްލައިގެން ޔުނިވަރސަލް އެންޓަރޕްރައިޒަސް އުފެއްދިއެވެ. 
މިއީ މިހާރު، ކުރުނބާ ވިލެޖް ވެސް ހިމެނޭގޮތަށް، ވަރަށް މަޤްބޫލު ގިނަ ރިސޯރޓްތަކެއް، ހިންގަމުންގެންދާ ކުންފުންޏެކެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑަކީ އެކުންފުންޏާއި ޒާތީ ގުޅުމެއް އޮންނަ، އަދި ޓުއަރިޒަމާ ވެސް ގުޅިފައިވާ މީހެއް ނޫނެވެ. 
ޓުއަރިޒަމް ފެށުނުއިރު، ރަށުގެ ސިޔާސީ މަސްރަޙަކީ މާ މުހިންމު ކަމެއް ނޫނެވެ. 
މިދެންނެވީ މިއަދު ކިރިޔާ ލޮޅުމެއް އަރާއިރަށް ޚަބަރުފަތުރާ ވަޞީލަތްތަކުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަންތައްތަކަށް އަމާޒުކުރާ ސަމާލުކަމާ އަޅާ ބަލާއިރުގައެވެ.
1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، ބައެއް ދާޚިލީ މަސްއަލަތަކާ ކުރިމަތިވީ ނަމަވެސް، އެއިން ކަމަކުން ޓުއަރިޒަމްގެ ތަރައްޤީއަކަށް އެއްވެސް ހުރަހެއް ނޭޅެއެވެ.
ރައީސް ނާޞިރު އާލާސްކަންފުޅާވެ، ޤައުމު ހިންގުމުގެ ކަންތައްތައް ދުވަހުން ދުވަހަށް ކުރެއްވުމަށް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ދަތިފުޅުވާން ފަށައިފިއެވެ. 
އަދި ވަޒީރުލްއަޢުޒަމެއް އިސްކުރުމަށް ޤާނޫން އަސާސީ އިޞްލާޙު ކުރެއްވުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖްލީހަށް ހުށަހެޅުއްވިއެވެ.
މިކަން ނިންމުން އޮތީ ރައްޔިތުންގެ މަޖްލިސްގެ ތަޅުމުގައެވެ.
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ މަޤާމަށް ހޮވުނީ އަޙްމަދު ޒަކީ އެވެ. 
ސަރުކާރުގެ ދުވަހުން ދުވަހަށް ހިންގުމުގެ މަސައްކަތްޕުޅާ ޒަކީ ޙަވާލުވެވަޑައިގަތް ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ހުރިހާ ކަމެއް ހިނގަނީ ނާޞިރުގެ ދަށުންނެވެ. 
އެދުވަސްވަރު، ސިޔާސީ ކަންތައްތަކާއި ދައުލަތް ހިންގުމުގެ ކަންތައްތަކަށް ޝައުޤުވެރިކަން ހުރި ފަރާތްތަކަށް، ރާއްޖޭގެ މާޙައުލުގައި ބަނަކަމާއި ކަންބޮޑުވުން އެކުލެވިފައި އޮތެވެ.
މައުމޫނު ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް ވެސް، 1973 ވަނަ އަހަރު ބަންދުކުރެވި، ހަތަރު އަހަރުގެ މުއްދަތަކައް އަރުވާލެވުނެވެ.
ނަމަވެސް، 1973 ވަނަ އަހަރު، އާ ދައުރަކަށް ރައީސްކަމުގެ މަޤާމަށް ނާޞިރު ހޮވިވަޑައިގަތެވެ.
މިކަމާ ގުޅިގެން ދެއްވި ޢަފޫޢާއްމެއްގައި،1973 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހު މައުމޫން ދޫކޮށްލެއްވިއެވެ.
އަދި ވަރަށް އަވަސް މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އެމަނިކުފާނަށް ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަންސް ޑިޕާރޓްމަންޓްގެ ވަކީލުގެ މަޤާމު ލިބިވަޑައިގަތެވެ.
13 ވަނަ ބާބު
ތަން ބަދަލުވުން، 1973 އިން 1975 އަށް
1970 ވަނަ އަހަރު ކޮޅުނބުގެ މަސްރަޙް މާ ރަނގަޅެއްނޫނެވެ.
އެކަމުގެ ހެއްކަކީ ސްރީލަންކާ ގެ ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ގެންނަމުން ގެންދިޔަ ސޯޝަލިސްޓް ސިޔާސަތުތަކެވެ. 
މީގެ ސަބަބުން އަސަރުކުރީ ހަމަ އެކަނި ސްރީ ލަންކާގެ މީހުނަކަށް ނޫނެވެ(ސްރީ ލަންކާ މިއީ 1972ގެ ފަހުން ސިލޯނަށް ކިޔާ ނަމެވެ.)
ދިވެހީންނަށް ވެސް އަސަރުކުރަމުން ދިޔައެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން، އެމް. އެސް. އެލް. ހިންގަވާ ޤައުމު ބަދަލުކުރެއްވުމާއި، އަދި ވިޔަފާރީގެ ޙަރަކާތްތައް ހިންގަވާނެ ތަނަކާ މެދު ވިސްނާވަޑައިގަންނަވަން ފަށްޓަވައިފިއެވެ.
އަޅުގަނޑާ ބެހޭ ކަމެއް ހިނގީ ވެސް މިދުވަސްވަރުއެވެ. 
އަދި މިކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެންނާއި ސިލޯނުގެ ސަރުކާރާއި ދެމެދު އޮތް ގުޅުމަށް އަންނަމުންދިޔަ ދަތި ބަދަލުތައް ފާހަގަވެގެންދިޔަ ކަމެކެވެ.
އަޅުގަނޑު 1961 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އުޅެނީ ކޮޅުނބުގައެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު އަދާކުރާ ވަޒީފާގެ ސަބަބުން ވަރަށް ގިނަގިނައިން ދިވެހިރާއްޖެ އާއި އިންޑިޔާ އާއި ދުރު އިރުމައްޗަށް ދަތުރުކުރަން ޖެހެއެވެ. 
އެދުވަސްވަރަކީ ސްރީ ލަންކާގައި އުޅޭ މީހުންނަށް ކްރެޑިޓް ކާޑު ލިބޭ ޒަމާނެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންކަމަށް ވުމާއެކު، ދަތުރުތަކުގައި ގިނަ އަދަދެއްގެ ނަގުދު ފައިސާ ގެންގުޅުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ އާދައެކެވެ. 
ބޭރުދަތުރުތަކުގެ ޚަރަދުތަކަށް ގާތްގަނޑަކަށް 5,000 އާއި 8,000 އާއި ދެމެދުގެ އަދަދެއްގެ އެމެރިކާ ޑޮލަރު އަތުގައި ހުންނާނެއެވެ.
ޓުއަރިޒަމް ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައިސް، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ މަސައްކަތް ފުޅާވެގެންދިޔައެވެ.
އަދި 1973 ވަނަ އަހަރު ރައީސް ކަމުގެ މަޤާމަށް ނާޞިރު އިންތިޚާބު ވެވަޑައިގަތެވެ.
މި ކަންކަމާ ގުޅިގެން ތަކުރާރުކޮށް އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް އަޅުގަނޑު ދަތުރުކުރަމުން ގެންދިޔައީމެވެ.
އަދި، ސަރުކާރަށް ހޯދަންޖެހޭ ތަފާތު ތަކެތި ގަނެ، ޢާންމު ވިޔަފާރީގެ ކަންތައްތައްވެސް ހިންގަމުން ގެންދިއައިމެވެ.
1974 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ކުރި އެއް ދަތުރެއްގައި، މާލެއިން ކޮޅުނބަށް ދަތުރުކުރިއިރު، އަޅުގަނޑުގެ އަތުގައި ގާތްގަނޑަކަށް 7,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ނަގުދު ފައިސާ ހުއްޓެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އަތުގައި އޮތީ ޑިޕްލޮމެޓިކް ޕާސްޕޯރޓެކެވެ. 
ނަމަވެސް، އެދުވަސްވަރު ކޮންމެ މީހަކުވެސް އެތައް ފޯމުތަކެއް އެއަރޕޯރޓްގައި ފުރަންޖެހެއެވެ. 
އެއީ އެމީހެއްގެ އަތުގައި ކޮޅުނބަށް ގެންނަ ބޭރުފައިސާ ކަސްޓަމަށް ޑިކްލެއަރ ކުރާށެވެ. 
އަޅުގަނޑަކީ މިކަމުން އިސްތިސްނާވެފައިވާ މީހެއްނޫނެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަރަށް ފަސޭހަކަމާއެކު ކަސްޓަމުން ނުކުމެގެން ގޮސް ކޮޅުނބަށް ކާރުގައި ދަތުރުކުރަންފެށީމެވެ.
ދުއްވާފައި ދަނިކޮށް ބިރުވެރިކަމާއިއެކު، އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށްއެރީ، މި އާދެވެނީ ކަސްޓަމަށް ފައިސާ ޑިކްލެއަރ ނުކޮށްކަމެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑު އަތުގައި އޮތް 7,000  އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
މިކަން އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާނުން ކައްސާލީއެވެ. 
އެއީ ޢާންމުކޮށް ކުއްލި ޚަރަދަށް އަތުގައި ހުންނަ ނަގުދު ފައިސާއެވެ.
އެދުވަސްވަރުގެ އެ ނުރައްކާތެރި މާޙައުލުގައި ކަސްޓަމަށް ޑިކްލެއަރނުކޮށް ފައިސާ ގެންގުޅުމަކީ ވަރަށް ބޮޑު ކުށެކެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ވިސްނާލުމަކާއި ނުލައި، މިކުރެވުނު ކުށުގެ ސަބަބުން ވަރަށް ކަންބޮޑުވެ، އަދި ވަޤުތުން މިކަން ރިޕޯރޓްކުރުމަށް އަޒުމް ކަނޑައެޅީމެވެ. 
އަޅުގަނޑާ އެކު އެވަޤުތު އިނީ، އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް ޖޯސޮފް ވީރަކޮޑި އެވެ. 
ވަޒީފާގެ ގޮތުން، ކޮޅުނބުގެ ކަސްޓަމްގެ މުވައްޒަފުން އޭނާ ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދަނެއެވެ. 
ކާރު އަނބުރާލުމަށް ފަހު ސީދާ އެއަރޕޯރޓަށް ދިއުމަށް އަޅުގަނޑު އެންގީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ކަސްޓަމް އޮފީހަށްގޮސް، ވެގެން އުޅޭގޮތް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ބަޔާނެއް ދިނުމަށް އެމީހުން އެދުނެވެ.
އަޅުގަނޑު ގާތުގައި އެމީހުން ބުނީ މިކަމާއި މެދު އެމީހުނަށް ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނެތް ކަމަށާއި، ގޮތެއް ނިންމޭނީ ހަމައެކަނި ޗީފް ކަސްޓަމް ކަލެކްޓަރ (ބެގެޖް އޮފިސް) އަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ދެން ބުނީ، ގަވަރނަރ ޖެނެރަލްގެ ގެކޮޅުގެ ކުރިމަތީގައި ހުރި ކަސްޓަމްގެ މައި އޮފީހަށް ދިއުމަށެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ވީރަކޮޑިއާއި އަޖްވަދު ހާޝިމް އަޅުގަނޑާއެކުގައި ކަސްޓަމްގެ މައިއޮފީހަށް ދިޔައެވެ. 
ކަސްޓަމްގެ ޗީފް އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކޮށް ސުވާލުކުރިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ފުރިހަމައަށް ޖަވާބުދިނީމެވެ. 
ކަންތައް ހިނގިގޮތުގެ ފުރިހަމަ ތަފްޞީލު ދީ އަދި އަޅުގަނޑު ހަނދާންވި ހިސާބުން އެފައިސާ ޑިކްލެއަރކުރުމަށް އެނބުރި އެއަރޕޯރޓަށް އައި ހިސާބަށެވެ.  
އަޅުގަނޑު ވަގަށް ފައިސާ އެތެރެކުރުމުގެ ތުހުމަތުކޮށް، އެ އޮފިސަރ އޭނާގެ ރިޕޯޓް ތައްޔާރުކުރިއެވެ. 
އެދުވަސްވަރު، ފީލިކްސް ޑަޔަސް ބަންޑާރަނާޔަކަގެ ދަށުގައި ބޭރުފައިސާ ވަގަށް އެތެރެކުރުމުގެ މައްސަލަތައް ބަލާ ސީ. އައި. ޑީ. ގެ ޚާއްޞަ ޔުނިޓެއް އުފައްދާފައި އޮތެވެ. 
ބޭރުފައިސާ ގެންގުޅުން އޮތީ މަނާކޮށްފައެވެ. 
އަދި އެދުވަސްވަރުގެ ލަންކާގެ މިނވަންކަން ކުޑަ މާޙައުލުގައި، މިގޮތުން ފައިސާ ގެންގުޅުމަކީ އިންތިހާ ދަރަޖައިގެ ހުތުރު ކަމެކެވެ.
ސީ. އައި. ޑީ. ގެ މި ޔުނިޓަކީ ވަރަށް ބިރުވެރި އަދި ހަތަރުވަނަ ފަންގިފިލާގެ އަނިޔާކުރާ ޔުނިޓް ގެ ނަމުން މަޝްހޫރުވެފައިވާ ތަނެކެވެ. 
އެހެންކިޔަނީ މި ޔުނިޓުން ތަޙްޤީޤްތައް ހިންގާގޮތުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށްފައެވެ.
ކަސްޓަމް އޮފިސަރ، ސީ. އައި. ޑީ. އޮފިސަރަށް ގޮވާލުމަށް ފަހު، މަނިކަކީ މިހާރު ކަލޭގެ މީހެއް ކަމަށް ބުނެ، އޭނާގެ ރިޕޯޓް ހަވާލުކުރުމުން އަޅުގަނޑު ސިއްސައިގެންދިޔައެވެ.
އޭނާއާއި އެކުގައި އަޅުގަނޑު އައުމަށް ސީ. އައި. ޑީ. އޮފިސަރ އެންގިއެވެ. 
ވަކާލާތުކުރުމުގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ޤާނޫނީ ވަކީލެއް ކަމުގައިވާ ހާޝިމް އަޅުގަނޑާއި ވާހަކަދައްކަން ބޭނުން ކަމަށް ބުންޏެވެ. 
ޖަވާބަކީ  އޭނާ މިހާރު އެހެރީ އަހަރުމެންގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ކަމަށްވާތީ، އޭނާއާއި ސީދާ ވާހަކައެއް ނުދެއްކޭނެ، އަދި ވާހަކަދެއްކޭނީ އަހަރުމެން މެދުވެރިކޮށް ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެން ގެންދިޔައީ ސީ. އައި. ޑީ. އޮފީހަށެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ބަލާ، ފާސްކޮށް އަޅުގަނޑުގެ ހުރިހާ ލިޔެކިއުމެއް، ޕާސްޕޯރޓާއިއެކު އަތުލުމަށްފަހު، ދެން ގެންދިޔައީ ފްރެންކްފަރޓް ޕްލޭސްގައި ހުރި އަޅުގަނޑުގެ ގެއަށެވެ. 
އެގޭގެ ހުރިހާ ކޮޓރިތައް ބަލައި ފާސްކުރިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ކޮޓަރިއަށް ވަދެ އަލަމާރިތައް ހުޅުވާ ބެލިއެވެ. 
އަޅުގަނޑާއި އަޅުގަނޑުގެ އަންހެނުންގެ ލިޔެކިޔުންތައް އަތުލިއެވެ. 
މި ލިޔެކިޔުންތަކަކީ ދިވެހިބަހުން ހުރި އަމިއްލަ ސިޓީ ފަދަ ތަކެއްޗެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ މަންމަ އެދުވަސްވަރު އިންނެވީ ކޮޅުނބުގައެވެ.
އަދި ހިނގަމުން މިދިޔަ ކަންތައްތަކާއިމެދު އިންނެވީ ވަރަށް ފިކުރު ބޮޑުވެފައެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް، ވެގެން މިއުޅޭގޮތެއް އަޅުގަނޑުމެން އެކަކަށްވެސް ނޭނގޭތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެން ގެންދިޔައީ އެމް. އެން. ޓީ. ސީ. ގެ އޮފީހަށެވެ. 
އަދި އެތާނގެ ހުރިހާ އަލަމާރިތަކާއި ވަތްގަނޑުތައް ބަލައި ފާސްކުރިއެވެ.
މިއަދުގެ ސްރީލަންކާގައި މިއޮތް ތަންކޮޅެއް މިނިވަން މާޙައުލުގައި، އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވި ފަދަ ކަމެއް ހިނގާފާނެކަމަށް ޤަބޫލުކުރުމަކީ ދަތިކަމަކަށްވާނެވެ. 
ސްރީ ލަންކާ އޭރު އޮތީ މިސިޒް ސިރިމާވޯ ބަންޑާރަނާޔަކަގެ ބާރުގެ ދަށުގައެވެ. 
ހިނގަމުން ދިޔައީ، ކޮމިއުނިސްޓް ފަލްސަފާއަކާއި އެއްކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. 
ބޭރުފައިސާ އާއި ބެހޭ ވަރަށް ހަރުކަށި ގާނޫނުތައް ހަދާފައިހުއްޓެވެ. 
ބޭރުގެ މުދާ އެތެރެކުރުން ވެސް ވަނީ މަނާކޮށްފައެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ މައްސަލަ ޖެހުނު ދުވަހުގެ މެންދުރުފަހު، ރައީސް ނާޞިރު ކޮޅުނބަށް ވަޑައިގަތެވެ. 
އަދި ދިވެހި އެމްބެސެޑަރ ޙުސައިން ޢަލީ ދީދީ އަޅުގަނޑުގެ މަސްއަލަ ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. 
އެންމެ ފުރަތަމަވެސް ނާޞިރު ގަވަރނަރ ޖެނެރަލް ވިލިއަމް ގޯޕައްލާވައާ ގުޅުއްވައި، އަޅުގަނޑު ދޫކުރުމަށް އެދިވަޑައިގަތެވެ.
ނާޞިރު އަރިހުގައި ވަރަށް އަވަސް ދަތުރުފުޅެއްގައި އަޅުގަނޑު އޮތީ ސިންގަޕޫރަށް ދާން ހަމަޖެހިފައެވެ. 
ގަވަރނަރ ޖެނެރަލް ގޯޕައްލާވަ، ބޮޑުވަޒީރު ބަންޑާރަނާޔަކައާއި ގުޅުއްވައި، އަދި އެއަށްފަހު ފީލިކްސް ޑަޔަސް ބަންޑާރަނާޔަކަ އާއި ވެސް ގުޅުއްވިއެވެ. 
ނަތީޖާއަކަށް ވީ، ސީ. އައި. ޑީ. ގެ މުވައްޒަފުން އަޅުގަނޑުގެ އޮފީސް ބަލައި ފާސްކުރަމުން ގެންދަނިކޮށް، އައީ އެމީހުންގެ ވެރިމީހާ ޓައިރެލް ގުނަތިލަކަގެ ފޯނުކޯލެކެވެ. 
އަދި އެއްފަރާތުން ދެއްކި ވާހަކަ އަޅުގަނޑަށް އިވުނެވެ. 
އެމީހުން ރިޕޯރޓްކުރީ، ގެއިންނާއި އޮފީހުން އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުފެނުނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެން ގެންދިޔައީ ހަތަރުވަނަ ފަންގިފިލާގައި ހުންނަ ސީ. އައި. ޑީ. ގެ، ބިރުވެރިކަމަށް މަޝްހޫރު އޮފީހަށެވެ. 
ސީ. އައި. ޑީ. ގެ އޮފިސަރެއް އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި ބުނީ އަޅުގަނޑު ވީއްލުމަށް އަމުރު އަތުވެއްޖެ ކަމަށެވެ. 
އޭނާ އަޅުގަނޑު އަތުން އަތުލި ތަކެތީގެ ތަފްޞީލީ ލިއުމެއް ތައްޔާރުކޮށް، އަދި 7,000 ޑޮލަރުވެސް އެ ލިސްޓްގައި ހިމެނިއެވެ.
އަދި، އަޅުގަނޑާއި އިތުރު ސުވާލުކުރުމަށްޓަކައި، ސިންގަޕޫރުން އެނބުރި އައިސް ޙާޒިރުވުމަށް އެންގިއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެ ދެ ލިއުމުގައި ސޮއިކުރީމެވެ. 
އަދި ހުރިހާ ތަކެތި އެއޮފިސަރުގެ އަތުގައި ބެހެއްޓީމެވެ. 
އަދި އޮފިސަރު ގާތުގައި ބުނީމެވެ. 
 ސްރީ ލަންކާގެ މަސްއަލަ އަކީ އެކަކަށްވެސް އިތުބާރުނުކުރެމެވެ. 
އަހަރެން މި ޤައުމަކަށް 7,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ވަގަށް އެތެރެކުރާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ.
އަހަރެން ލަންޑަނަށް ފޯނެއް ކޮށްލުމުން، ހަމަ ވަޤުތުން 250,000 އިނގިރޭސި ޕައުންޑް މިތަނަށް ގެނެވިދާނެވެ.
ދެން އަޅުގަނޑު ދިޔައީ ދިވެހި ސަފީރު އޮފީހަށެވެ. 
އެތާނގައި އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުކުރައްވަން ނާޞިރު ހުންނެވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެމަނިކުފާނު ފެނުމުންނާއި، އަދި ކޮށްދެއްވި ކަންތައް ވިސްނުމުން، ނުރޮވުނީ ކިރިޔާއެވެ.
އަދި ވީގޮތް އަޅުގަޑު ކައިރިން އެއްސެވިއެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި ވިދާޅުވީ، އަނެއް ދުވަހުގެ ސްވިސް އެއަރ ފްލައިޓުން ސިންގަޕޫރަށް އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ފުރުމަށެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ވަރަށް ފުން ވިސްނުންފުޅެއްގައި ހުންނެވި ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވިއެވެ. 
ހިނގައިދިޔަ ކަންތަކާ ދޭތެރޭ އެއްވެސް އެއްޗެއް ވިދާޅެއް ނުވެއެވެ.
ރައީސް ނާޞިރު ސިންގަޕޫރަށް ޞިއްޙީ ފަރުވާއަކަށް ފުރައިވަޑައިގަތުމަށް ވަނީ ހަމަޖެހިފައެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ހުންނެވީ ހަޔަޓް ހޮޓެލް ގައެވެ. 
އަޅުގަނޑާއި އެމަނިކުފާނުގެ އަމިއްލަފުޅު މުވައްޒަފުންވެސް ތިބީ މިހޮޓަލުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ކޮޓަރިތަކަށް ޗެކްއިން ކޮށް ހަމަޖެހިލިތަނާ، ނާޞިރުގެ ސެކްރެޓަރީ އިލްޔާސް އިބްރާހީމް އަޅުގަނޑާއި ކޮޓަރީ ފޯނުން ގުޅުއްވިއެވެ.
އޭނާ ބުނުއްވީ ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކުރައްވަން ބޭނުންފުޅުވާ ކަމަށާއި އަޅުގަނޑުގެ ޕާސްޕޯރޓް ހިފައިގެން އައުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ ސުއީޓަށް ހަމަ ވަޤުތުން ދިޔައިމެވެ.
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑުގެ ޕާސްޕޯޓު ނެންގުވުމަށްފަހު އެއަށް ބައްލަވާލެއްވިއެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑު ކުރެން އެއްސެވީ، މީ ކޮންއެއްޗެއްކަން އެނގޭތަ؟
ޖަވާބުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ  ތީ އަޅުގަނޑުގެ ޕާސްޕޯރޓް އެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ ނޫނޭ! މީ ޑިޕްލޮމެޓިކް ޕާސްޕޯރޓެއް. 
ޑިޕްލޮމެޓެއްގެ ގޮތުގައި ސްރީލަންކާއަށް ވަނުމުގެ ހުއްދަ ދިނުމަށްފަހު، ސްރީލަންކާގެ ކަސްޓަމްސްއަކަށް ވެސް، އަދި ސީ. އައި. ޑީ. އަކަށްވެސް ކަލޭގެ ގައަކު އަތެއް ނުލެވޭނެ. 
ޕާސްޕޯރޓްގައި ޖަހާފައިވާ ވިސާގައި ވެސް މިއޮތީ އެހެން.
އެމަނިކުފާނު ދެން ވިދާޅުވި ބަސްފުޅުން، އަޅުގަނޑާއި ދޭތެރޭގައި އެމަނިކުފާނުގެ އޮތް ޔަޤީންކަމާއި އިތުބާރު އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ. 
ސްރީ ލަންކާގެ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަކާއި ކަލޭ ޙަވާލެއް ނުކުރާނަން.
އަޅުގަނޑަށްވީ އެންމެ ރަނގަޅަކަށް، އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ލަންކާގެ ކަމާބެހޭފަރާތްތައް ހިތްހަމަނުޖެހޭ ގޮތަށް ކަންތައްތައް ކުރުން ރަނގަޅު ނުވާނެކަމަށް ދެންނެވީމެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިތިބުން ބިނާވެފައިވަނީ ސްރީލަންކާގެ މައްޗަށާއި އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ވިޔަފާރިވެސް އޮތީ އެނތާގައި ކަމުންނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސް ގަންނަނީ އެމީހުންނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބޭނުންވާ ކާބޯތަކެއްޗާއި އަސާސީ އެހެންނިހެން މުދާވެސް ހޯދަނީ، ދެ ސަރުކާރުގެ ދެމެދުގައި އޮންނަ ބާޓަރ ނިޒާމެއްގެ މައްޗަށެވެ.
ޖަވާބުގައި ރައީސް ނާޞިރު ވިދާޅުވީ، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކިތަންމެ ކުޑަ އަދި ނިކަމެތި ޤައުމެއް ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، އަހަރެމެންނަކީ އަމިއްލަ މިނިވަންކަމާއި އިސްތިޤްލާލެއް އޮތް ޤައުމެކެވެ. 
އަދި އަހަރެމެންގެ އެއްވެސް ރައްޔިތަކަށް މިގޮތަށް ކަންކަން ކުރުމަކީ އަހަރެން ޤަބޫލުކުރާނެ ކަމެއްނޫނެވެ.
އަހަރެމެންގެ ޤައުމީ ޙައިސިއްޔަތާއި ދަރަޖަ އަހަރުމެން ހިފަހައްޓަން ޖެހޭނެ. މިހެންނެވެ.
އެއަށްފަހު، އެމަނިކުފާނުގެ ސެކްރެޓަރީގެ ގާތުގައި ވިދާޅުވީ، ދެ މިނިސްޓަރުން ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގަތުމަށް ރައީސް އޮފީހުން ހަމަޖެއްސުމަށެވެ.
އެއީ އަޙްމަދު ޙިލްމީއާއި ޢަބްދުއްސައްތާރު މޫސާ ދީދީ، ކުރީގައި ސްރީ ލަންކާގައި އަދި އ. ދ./އެމެރިކާގައި އެމްބެސެޑަރކަން ކުރައްވާފައިވާ ދެ ބޭފުޅުންނެވެ. 
ޙިލްމީއަކީ ވަރަށް ހަރުކަށިކޮށް ވާހަކަދައްކަވާ އަދި އަވަހަށް ކަންތައްތައް ނިންމަވާ ބޭފުޅެކެވެ. 
ޢަބްދުއްސައްތާރަކީ ވަރަށް މަޑުމައިތިރި، ޑިޕްލޮމެޓެއްގައި ހުންނަނަޖެހޭ ސިފަތައް ހުރި ބޭފުޅެކެވެ.
ޖެހިގެންއައި ދުވަހު ހަވީރު، ދެ މިނިސްޓަރުންމެ ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. 
ތިއްބެވީ ހަޔަޓް ހޮޓެލްގައެވެ. 
އެ ދެ ބޭފުޅުންނާއި، އިލްޔާސް އާއި، އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ ސުއީޓަށް އައުމަށް ރައީސް އެންގެވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ކޮޅުނބުގައި ކުރިމަތިވެގެން އުޅޭ މަސްއަލަ އޮޅުންފިލުއްވައިދެއްވައި އަޅުގަނޑުގެ ޕާސްޕޯޓް ދެއްކެވިއެވެ.  
އެއަށް ފަހު ވިދާޅުވީ ތިމަން މަނިކުފާނު ގަވަރނަރ ޖެނެރަލް އަށް، އަހަރެން، ޢަލިމަނިކު ކޮޅުނބަށް އަނބުރާ ފޮނުވާނަން ކަމުގެ ޔަޤީންކަން ދެއްވާފައިވާނޭ ކަމަށެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އިތުރަށް ވިދާޅުވީ، ކަން ހިނގިގޮތް އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވާފައިވާ ކަމަށެވެ.
އަދި ޕާސްޕޯޓް ބެއްލެވުމަށް ފަހު، ކަސްޓަމަކަށް ނުވަތަ ސީ. އައި. ޑީ. އަކަށްވެސް އަޅުގަނޑު ހައްޔަރުކޮށް، ހިފަހައްޓައި ނުހެދޭނެ ކަމަށެވެ.
އޭނާ އަކީ ސްރި ލަންކާއަށް ޑިޕލޮމެޓެއްގެ ގޮތުގައި ވަންނަން ހުއްދަ ދެވިފައިވާ މީހެއް، އަދި އޭނާގެ ވިސާގައި އެހެން ލިޔެފައި ވެސް އެބައޮތް. 
އަދި މީގެ އިތުރުން ވިދާޅުވީ އެހެން ކަމުން، ޢަލިމަނިކު އެމީހުންނާއި ޙަވާލު ނުކުރުމަށް އަހަރެން ނިންމައިފިން މިހެންނެވެ.
އެއަށްފަހު އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ، ދެ ވަޒީރުން ކޮޅުނބަށް ވަޑައިގެން ބޮޑުވަޒީރާއި ބައްދަލުކުރައްވައި، މި މެސެޖް މިހެން ދެއްވުމަށެވެ. 
އަދި އިތުރަށް ވިދާޅުވީ، ސްރީ ލަންކާގެ ފަރާތުން މިކަމަށް އެއްބަސްނުވެއްޖެ ނަމަ، އަހަރެން މިހުރީ ސްރީ ލަންކާ އާއި ހުރިހާ ގުޅުމެއް ކަނޑާލުމަށް ތައްޔާރަށް ކަމުގައެވެ.
އެމަނިކުފާނުގެ މި ނިންމެވުމަށް ދެ ވަޒީރުންވެސް އެއްބަސްވެވަޑައިގަތެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނާޞިރު އަރިހުގައި ދަންނަވާފައިވާ ގޮތަށް، ކަން ހިނގިގޮތް މިދެ ބޭފުޅުންގެ އަރިހުގައިވެސް ދެންނެވީމެވެ. 
ޖެހިގެންއައި ދުވަހު ދެ ވަޒީރުން ކޮޅުނބަށް ފުރާވަޑައިގަތެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސް އޮފީހުން، ބޮޑުވަޒީރު ބަންޑާރަނާޔަކަ އާއި އެޕޮއިންޓްމަންޓެއް ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. 
ސްރީ ލަންކާގެ ޚާރިޖީ ވުޒާރާގެ ޕަރމަނެންޓް ސެކްރެޓަރީ އެން. ކިޔޫ. ޑައަސް ވެސް އެ ބައްދަލުވުމުގައި ބައިވެރިވިއެވެ. 
ދެ ވަޒީރުބޭފުޅުން ބޮޑުވަޒީރާއި ބައްދަލުކުރައްވައި މިމަސްއަލައިގައި ނާޞިރުގެ ނިންމެވުން ދެންނެވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ސްރީލަންކާއަށް ނުދިއުމަށް ނާޞިރު އެންގެވިއެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން، އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރަށް ފުރަން ޖެހިއްޖެ ނަމަ، އެންމެ ފުރަތަމަ ޖެހެނީ ދެ އިންޖީނުލީ ޕައިޕަރ މަތިންދާބޯޓެއްގައި އައްޑު އަތޮޅު ގަމަށް ދާށެވެ.
ދެން ގަމުން ސިންގަޕޫރަށް އާރ. އޭ. އެފް. ބޯޓެއްގައި ދާށެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ މަސައްކަތް ހިންގާ ތަން ކަމުގައިވާ ކޮޅުނބަށް އަޅުގަނޑަށް އެނބުރި އާދެވުނީ ހައެއްކަ މަސްދުވަސް ފަހުންނެވެ.
މިދުވަސްވަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އަކަށް ހުންނެވީ އަހްމަދު ޒަކީ އެވެ. 
އެ މަނިކުފާނު ކޮޅުނބުގައި ހުންނަވައިގެން، ދިވެހި ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް ކަން އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން ކުރައްވާފައިވެއެވެ.
އެހެންކަމުން، ސްރީ ލަންކާގެ ވަރަށް ގިނަ ވަޒީރުންނާއި އެމަނިކުފާނު ވަރަށް ރައްޓެހިފުޅެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުން މި މަސްއަލަ ޙައްލު ކުރެއްވުމަށްޓަކައި އެން. ކިޔޫ. ޑަޔަސް، ޒަކީގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތްކުރެއްވިއެވެ. 
އިއްތިފާޤުން ބޮޑުވަޒީރު ބަންޑާރަނާޔަކަ އާއި އޭނާގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރާއި އަދި ޑަޔަސް، ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް ޒަކީގެ މެހެމާނުންގެ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޒިޔާރަތްކުރެއްވިއެވެ. 
އެ ބޭފުޅުންގެ ޝަރަފުގައި އޮތް ރިސެޕްޝަނަކަށް ދިއުމަށް އަޅުގަނޑަށް އެންގިއެވެ.
ބަންޑާރަނާޔަކަ އާއި ޑަޔަސް އަޅުގަނޑާ ވާހަކަދެއްކެވިއެވެ. 
އަދި އެ ޙާދިސާގެ މަތިން ހަނދާން ނައްތާލުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އިޙްތިރާމާއެކު ސްރީ ލަންކާ އަށް ޒިޔާރަތްކޮށް، އައިސް ގޮސް އުޅުމުގެ ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ކަލެއަށް ލިބިގެން ވޭ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
މިދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑުމެން މަސައްކަތްކުރަމުން ދިޔައީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ހިންގުމުގެ މަޒުކަޒު ސިލޯނުން ބަދަލުކުރުމަށެވެ. 
މިއީ އެތައް ކަމެއްގެ ނަތީޖާއެވެ. 
އެތަނުން އެއްކަމަކީ ސްރީ ލަންކާގައި،  1973/1974 ގައި އެމީހުންގެ ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ބޯޓު ދަތުރުކުރާ ކުންފުންޏެއް ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމެވެ.
އަދި ފްރެއިޓް ބިއުރޯ ކިޔާ ތަނެއްވެސް އުފެއްދިއެވެ. 
މިގޮތުން ސްރީލަންކާ އަށް މުދާ އެތެރެކުރުމާއި، އަދި ބޭރުކުރުމުގެ ހުރިހާ ކަމެއް މިތަނުގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގެނައެވެ.
ސްރީލަންކާގެ ފަރާތުން ޔުނައިޓަޑް ނޭޝަންސްގެ ކޮންފެރެންސް އޮން ޓްރޭޑް އެންޑް ޑިވެލޮޕްމަންޓް (އަންކްޓަޑް) ގެ ޗެޕްޓަރުގެ ދަށުން، ބާރުގެ ބޭނުންކުރިއެވެ.
ސްރީ ލަންކާ އަށް އެތެރެކޮށް، އަދި ބޭރުކުރެވޭ ހުރިހާ މުދަލެއް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގެ ބޮޑުބަޔަކީ، އެމީހުންނަށް ލިބިދޭ ބާރެއް ނުވަތަ ހުއްދައެކެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް އޮންނަ އެއްޗެއްވެސް ޖެހެނީ އެމީހުން ހޮވާ އުޅަނދުފަހަރުގައި އުފުލާށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙަރަކާތްތައް ހިންގުމުގެ ޖާގަ ނެތުމަކީ ވެސް، އަޅުގަނޑުމެން އެތަނުން ބަދަލުވާން ދިމާވި ސަބަބެކެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ މައިގަނޑު ފިކުރަކީ ބޯޓު ދަތުރުފަހަރެވެ. 
އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ލައިފްލައިން ނުވަތަ ސަލާމަތީ ވާ، ބަންދު ނުކޮށް ހުޅުވިފައި އޮތުމެވެ. 
ކޮންޓޭނަރ އުފުލާ ބޯޓުފަހަރު ތަޢާރަފްކުރުމާ ގުޅިގެން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކޮޅުނބާއި ފާރިސީ ގަލްފުން  މުދާ އުފުލަން ލިބޭ މިންވަރު މަދުވާން ފަށައިފިއެވެ.
ފެންނަ ފެނުމަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ދަތުރުތައް ފުޅާވަމުން ދިޔަ ދިޔުމަށް ހުއްޓުން އެރީއެވެ. 
އިންޑިޔާއިން ގަލްފަށާއި ރަތް ކަނޑަށް އުފުލާ މުދާވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް މަދުވިއެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން އެމް. އެސް. އެލް. ބިނާ ކުރުމަށްވެސް އަސަރުކުރިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ކުންފުނީގެ ކުރިއެރުން ހޯދުމަށް ލޭންދޭނަކަށް ފައިސާ އެއް ނުނަގަމެވެ. 
ހުރިހާ އެއްޗެއް ގަތީ ނަގުދު ފައިސާ އަށެވެ.
1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޕާކިސްތާނުގެ އޭޖަންޓުން ކަމުގައިވާ ކަރާޗީގެ ޗަންޑޫ ބްރަދަރޒްގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންނާއި ބައްދަލުކުރިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އެމީހުންނާއި ބައިވެރިވެގެން ބައެއް ކުންފުނި އުފައްދައި އަދި އެމީހުން ފައިނޭންސް ކޮށްގެން ބައެއް ބޯޓު ގަނެފައި ވާނެއެވެ. 
މި މީހުންނާއި ގުޅިގެން ހައެއްކަ އަހަރު މަސައްކަތްކުރީމެވެ.
ބޯޓުދަތުރުގެ ކުޅިވަރު ދަނީ ދުވަހުން ދުވަހަށް ބަދަލުވަމުންނެވެ. 
ކޮންޓޭނަރގެ ކުޅިގަނޑު ތަފާތު ދައުރުތައް އަދާކުރިއެވެ. 
ފުރަތަމަ އޮތީ ޔޫނިޓައިޒްޑް ކާގޯ އެވެ. 
ދެން މުދާ އަރުވާފައި ބޯޓުގެ ވަތުގައި ބާޖް ބަހައްޓައިގެން އުފުލުން، އަދި އެމެރިކާއިން ތަޢާރަފް ކުރި ލޭޝް ބާޖް ނިޒާމެވެ.
އެންމެ ފަހުން ކޮންޓޭނަރގައި މުދާ އުފުލުމަކީ ޚިޔާރު ކުރެވުނު ގޮތް ކަމުގައި ހަމަޖެހި، އެކި ކުންފުނިތަކުން ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ކޮންޓޭނަރތައް ބޭނުންކުރަން ފެށިއެވެ.
ބައެއް ފަރާތްތަކުން އެއް ފަލްކާގެ ބޯޓުފަހަރު ކޮންޓޭނަރ އުފުލުމަށް ބަދަލުކުރިއެވެ. 
ބައެއް ކުންފުނިން އަލަށް ބޯޓު ބަނީއެވެ. 
މިހުރިހާ ކަމަކީ ވަރަށް ޚަރަދުބޮޑު ކަންކަމެވެ. 
ވަރަށް ބޮޑު ރައުސުލްމާލެއް ބޭނުންވި ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، އެދުވަސްވަރު ލިބޭ ފައިދާ ވެސް އެހާބޮޑެވެ. 
ހިތާމަޔަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ރައުސުލްމާލު ވަރަށް ކުޑަ ބަޔަކަށް ވުމުން، މި ތަރައްޤީތައް ގެނައުމުގެ ފައިސާގެ ތަނަވަސްކަމެއް ނެތެވެ.
އަދި އެއިރުވެސް ފައިނޭންސް އާއި ބެހޭ މާގިނަ މައުލޫމާތުތަކެއް ލިބިފައިނުވުމެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަކަށް ކޮންޓޭނަރގައި މުދާ އުފުލޭކަށް ނެތެވެ. 
އެއީ މުދާ ބަރުކޮށް، މުދާ ބޭލޭނޭ އިންތިޒާމްތައް ހަމަޖެހިފައި ނެތުމުންނެވެ. 
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެން ކޮންޓެއިނަރ ބޯޓުފަހަރު ގަތުމަކަށް މާ ބޮޑު ޝައުޤުވެރިކަމެއް ނެތެވެ. 
ބޮޑެތި ބޯޓުފަހަރުން ކުދި އެއްޗިއްސަށް ބަދަލުކޮށްގެން، ޓްރޭމްޕް ކުރެވޭތޯވެސް އަޅުގަނޑު ބެލީމެވެ. 
މިކަންކުރީ 17 އަހަރާއި 20 އަހަރާ ދެމެދުގެ ބޯޓުފަހަރު ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ.
އެދުވަސްވަރު ބޯޓުފަހަރުގެ މާރުކޭޓަށް އިންޤިލާބު އަންނަމުންދިޔައެވެ. 
މާރުކޭޓުގެ ތިޔާގި ދުވަސްވަރު މަދުވަމުން ދިޔުމާއިއެކު، މާރުކޭޓުގެ ތަދު ދުވަސްވަރު އިތުރުވަމުން ދިޔައެވެ.
އެންމެފަހުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޖެހުނީ ދޫކޮށްލާށެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އަޅުގަނޑުމެން އުފެއްދި މައިގަނޑު މަޤްޞަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޙާޞިލްވިއެވެ. 
އެއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ އުފުލާނެ އިތުބާރުހުރި ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރުމެވެ. 
މިކަންވަނީ ކުރެވިފައެވެ. 
އަދި މިކަން ކުރިއަށް ދާނެއެވެ. 
ނަމަވެސް،  1980ގެ އަހަރުތައް ނިމުނުއިރު، ދިވެހި ސަރުކާރަށް ރަނގަޅު އާމްދަނީއެއް ހޯދައިދޭ ވަޞީލަތެއްގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރު ލާއިޤެއްނޫނެވެ.
1974 ވަނަ އަހަރު އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ހިންގުން ބުންބާއަށް ބަދަލުކުރުމަށް ހަމަޖެއްސީމެވެ.
އަދި އިންޑިޔާގެ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަރުޙަބާކިޔެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހިތްވަރުދިނުމުގެ ގޮތުން، އިންޑިޔާގެ ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ވަރަށް ގިނަ ލުއިފަސޭހަތަކާއި، ބައެއް ޤާނޫނީ ޤަވާޢިދުތަކުން އިސްތިސްނާތައް ފޯރުވައިދެއްވިއެވެ.
ސްރީލަންކާގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރިމަތިވަމުންދިޔަ އުނދަގޫ ޙާލަތާ އަޅާބަލާފައި މިއައީ ވަރަށް ބޮޑު ބަދަލެކެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ހީވާގޮތުގައި އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ހުރިހާ ކަމެއް ކޮޅުނބުން ބުންބާއަށް އަޅުގަނޑު ބަދަލުކުރިކަން ސްރީ ލަންކާ ސަރުކާރުގެ ކަމާއި ބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ނޭނގިއެއް ނޯންނާނެއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އަކީ ބުންބާއާއި ގަލްފާ ދެމެދު މުދާއުފުލާ މައިގަނޑު އޮޕަރޭޓަރކަމުގައި ވެއްޖެއެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އަކީ ދަނޑުވެރިކަމުގެ މުދާ، ސްރީލަންކާއިން ރަތްކަނޑުގެ ބަނދަރުތައް، އަދަނު، ޖިއްދާ، ޢަޤަބާ، ޕޯރޓް ސޫދާނު، އަސަބް، އަދި މަސާވާ އަށް އުފުލާ ފަރާތް ކަމުގައިވިއެވެ. 
ޢަރަބި އަދި ފާރިސީ ގަލްފްގެ ބަނދަރުތައް ކަމުގައިވާ ދުބާއީ، ކުވައިތު، އީރާން، ޢިރާޤް، ދައްމާން،  ދޯހާ ފަދަ ތަންތަން ވެސް މީގައި ހިމެނުނެވެ. 
މިއީ ދެފަރާތަށްވެސް މޮޅުގޮތެވެ. 
އެއީ، ގެންދެވޭ ސައިފަތް ވަރަށް ތާޒާކަމާއި އެކު މާރުކޭޓުތަކަށް ބޭނުންވާތީ، ވިޔަފާރިވެރީން ބޭނުންވެފައިވަނީ އަވަސް ދަތުރުތަކެކެވެ.
1956 ވަނަ އަހަރު ސުއޭޒް ކެނޭލް ބަންދުކުރިއެވެ.
މިކަމާ ގުޅިގެން ކޮންފަރެންސް ލައިން ބޯޓުފަހަރުން ރަތްކަނޑުގެ ބަނދަރުތަކަށާއި ޢަރަބި އަދި ފާރިސީ ގަލްފަށް ޚިދްމަތްދިނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ވަނީގެއްލިފައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ތިބީ، ކޮންމެ ފަނަރަ ދުވަހަކުން ދަތުރެއް ކޮށްދިނުމަށެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އާއި އެކު އެމީހުންނަށް ވަރަށް އަވަސް މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި މުދާ ލިބެއެވެ. 
އެނބުރި އަންނަ ދަތުރުގައި، އަޅުގަނޑުމެން މުދާ ބަރުކުރަނީ އަސާބް، މަސާވާއާއި އަދަން، އަދި ގްވަދޫރް، ޕާސްނީ، އޮރުމަރާ، ކަރާޗީ އާއި ބުންބާ އިންނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ އޮފީހުގެ ވިއުގައެއް، ސްރީ ލަންކާ، އިންޑިޔާ، ޕާކިސްތާނު، އިނގިރޭސި ވިލާތް، އަދި ސިންގަޕޫރުގައި ޤާއިމް ކުރެވިފައިވެއެވެ. 
ސިންގަޕޫރު ފަހުން ހަމަޖެހުނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައި މަރުކަޒު ކަމުގައެވެ.
1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، ޔުނިޓައިޒްކުރުމާއި ކޮންޓެއިނަރ ޝިޕިންގ ތަޢާރަފްކުރުމާ ގުޅިގެން، ކުރިން ހިންގަމުންދިޔަ މުދާ އުފުލުމުގެ ކަންތައްތައް މަޑުމަޑުން ދޫކޮށްލަން ފަށައިފިއެވެ.
ބޯޓުފަހަރުގައި މުދާ އުފުލުމާއި، ބޭލުމާއި މިކަންކަން ހިންގުމުގެ ނިޒާމަށްވެސް ބަދަލު އަންނަންފަށައިފިއެވެ. 
ބޯޓުތަކަށް ބަދަލު ގެނެސް، އަދި އާ ބޯޓުފަހަރު ގަންނަން ޖެހިއްޖެއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް، ބޯޓުފަހަރު ގެންގުޅުމަކީ ވަރަށް ބޮޑު ރައުސުލްމާލެއް އޮންނަންޖެހޭ ވިޔަފާރިއަކަށް ވެއްޖެއެވެ. 
ހިތާމަޔަކީ، މިއީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ދާއިރާ ނޫންކަމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ އުފުލުމެވެ. 
އަދި ބައެއް ސަރަޙައްދީ ބަނދަރުތަކަށް ވެސް މިކަން ކުރުމެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގައި އެހާބޮޑު ރައުސުލްމާލެއް ނުވަތަ އެފަދަ ފައިނޭންސެއް ދޭނެ އިންވެސްޓަރުންނެއް ނެތެވެ. 
އަދި ބޮޑު އަދަދެއްގެ ފައިސާގެ މުޢާމަލާއެއްގައި ވާދަވެރިވުމުގެ ލަޔާޤަތާއި ޤާބިލިއްޔަތެއް ނެތެވެ.
1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، ކޮންޓެއިނަރ އާއި ސެމިކޮންޓެއިނަރ އުޅަނދުފަހަރު މުދާ އުފުލުމުގެ މަސައްކަތުގައި ގިނަވިއެވެ.
އަދި ދަތުރުގައި ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތަކަށް ހޭދަވާ ވަޤުތު ވަރަށްބޮޑަށް އަވަސްވިއެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އިން ބޭނުންކުރަމުން ދިޔަ ގިނަ ޓްރޭމްޕް އުޅަނދުފަހަރުން ފައިދާނުވާން ފަށައިފިއެވެ. 
މަދު އަދަދެއްގެ މުދާ ތަފާތު ބަދަރުތަކަށް ބައިބަޔަށް އުފުލުމަކީ ފައިދާ ކުރުވަނިވި ކަމަކަށް ނުވިއެވެ.
އަދި 1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ މެދުތެރޭގައި އެމް. އެސް. އެލް. ގައި ގެންގުޅެމުން އައި ބޯޓުފަހަރު ފައިދާ ހުރިގޮތެއްގައި ބޭނުންކުރެވޭނެ މުއްދަތު ހަމަވާން ގާތްވެއްޖެއެވެ.
މީގެ އިތުރަށް، ރަތް ކަނޑާއި ފާރިސީ ގަލްފް ސަރަޙައްދުގެ ބަނދަރުތައް ރަނގަޅަށް ތަރައްޤީކޮށް، އެމީހުންގެ މުދާ ކޮންޓެއިނަރ އުޅަނދުފަހަރުގައި އުފުލަންފަށައިފިއެވެ.
އަދި މީގެ ސަބަބުން އެމީހުންގެ މުދާ ދައުރުވާ މުއްދަތުވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް އަވަސްވެއްޖެއެވެ.
މިކަންކަން އަދި ނުހިނގަނީސް، ބުންބާގައި އަޅުގަނޑު އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އޮފީސް ޤާއިމްކުރިތާ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއް ވީތަނާ، ރައީސް ނާޞިރު ޞިއްޙީ ފަރުވާއަކަށް ކޮޅުނބަށް ވަޑައިގަތެވެ. 
އެމަނިކުފާނާ ކޮޅުނބުން ބައްދަލުކުރަން އަންނާން އަޅުގަނޑަށް އެންގެވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެއިރު ހުރީ ބުންބާގައި އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ކަންތައްތައް ހަމަޖެއްސުމުގެ މަސައްކަތުގައި ކަމަށްވީ ނަމަވެސް ކޮޅުނބަށް އަންނަން އެންގެވުމާއިއެކު، އަޅުގަނޑު އަތުވެއްޖައީމެވެ. 
މިއީ ފައިސާގެ ޙާދިސާ ހިނގިފަހުން އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބަށް އެނބުރިދިޔަ ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ.
ކޮޅުނބުގެ ވައިގެ ބަނދަރުން އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކުރެއްވީ، ދިވެހި ސަރުކާރުން ކޮޅުނބުގައި ހުންނަވާ ސަފީރާއި ކޮޅުނބުގެ ޕްރޮޓޮކޯލް މުވައްޒަފުންނެވެ. 
ރައީސް ނާޞިރު ހުންނެވީ އެއަރޕޯރޓުން ބޭރުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑު އިމިގްރޭޝަނުން އެއްވެސް މަސްއަލައެއް ނުޖެހި، ބޭރަށް ނުކުމެ ވަރަށް ހިތްހަމަޖެހުމާއި އެކު ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި ކާރުކޮޅުގައި ކޮޅުނބަށް ދިއުމުގެ ދަތުރު ފެށީމެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑަށް ކޮޅުނބުގައި ދިމާވި ހިތާމަވެރި ޙާދިސާގެ ނިމުމެވެ. 
ނަމަވެސް ކުޑަކަމެއް އިތުރަށް ދިމާވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެ ދަތުރުގައި ހުރީ، ދިވެހި ސަފީރު އޮފީހުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑާ އެޕޮއިންޓްމަންޓެއް ހެދުމަށްފަހު، ސީ. އައި. ޑީ. އޮފިސަރެއް އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުކުރަން އައެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑު އަތުން ކުރިން އަތުލި ލިޔެކިޔުންތައް ޙަވާލުކުރާށެވެ. 
އޭނާ ހުރިހާ އެއްޗެއް ޙަވާލު ކުރިއެވެ.  
7,000 ޑޮލަރު ފިޔަވައެވެ.
7,000 ޑޮލަރަށް ވީ ކިހިނެއްތަ؟
އަޅުގަނޑު އަހާލީމެވެ. 
އެއަކަށް އެއްވެސް ޖަވާބެއް ނުލިބުނެވެ.
އަޅުގަނޑު އަދި ބުނެލީމެވެ. 
ސްރީ ލަންކާއިން ބޭރު ފައިސާ ބޭނުންވާކަން އަހަރެން ދަންނަމެވެ. 
އެހެންކަމަށް ވުމާއިއެކު، އެ ފައިސާ އަނބުރާ ލިބޭނެކަމަށް އަހަރެން ހީކޮށްގެން ނުވާނެ އެވެ.
ރައީސް ނާޞިރު ޙައްޤުގެ މަގުގައި، ޖެހިލުންވެވަޑައިގަތުމެއް ނެތި، ހުއްޓިވަޑައިގެން ހުންނެވި ފިޔަޅުފުޅުގެ ސަބަބުން އަޅުގަޑު ސަލާމަތްވީއެވެ.
ނޫންނަމަ، އަޅުގަނޑަކީ ވަގުވިޔަފާރި ކުރާ ކުއްވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ކޮޅުނބުގައި ޖަލަށް ފޮނުވާލީހެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް މިދަތި ޙާދިސާ އާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހުނީ އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ ތެދުވެރިކަމުންނެވެ. 
އަދި މިކަމުން މިންޖުވެވުނީ ރައީސް ނާޞިރުގެ ތެދުވެރި އެހީތެރިކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
14 ވަނަ ބާބު
އަނެއްކާވެސް ގަން، 1975 އިން 1976 އަށް
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުދަރެސް ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ފުޅާކުރުމުގެ މަސައްކަތް އަޅުގަނޑު ކުރަމުންގެންދިޔައިރު، މާލޭގައި ދިރިއުޅުމުގެ ކަންތައްތައް ދިޔައީ ދަތިވަމުންނެވެ. 
ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި ތަކެތީގެ އަގު ބޮޑުވަމުންދިޔުމުގެ ނަތީޖާއަކީ، ޢާއްމު ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ހަނޑޫ، ހަކުރު ފަދަ ބަނޑުފުރާނަ މުއްތި ކުރާނެ ތަކެތި ދިޔައީ އަގު ބޮޑުވަމުންނެވެ. 
(އެއީ އެދުވަސްވަރުގެ ތެލުގެ އަގަށް އަންނަމުން ދިޔަ ބަދަލުތަކާއި ގުޅިގެންނެވެ.)
ޢާއްމުކޮށް ކަންކަމާއި ނުބެހި މަޑުމަޑުން ހުންނަ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށްވަނީ، ހަތަރު އުދަރެސް ފެނުޖެހޭ ހިސާބަށް ގޮސްފައެވެ.
13 ޖޫން 1974 ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހު، ކާބޯތަކެތީގެ އަގު އުފުލެމުން ދިޔުމާއި، މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންގެ މިނިވަންކަމަށް ހުރަސްއެޅިފައި ވާތީ، މިކަންކަމާ ދެކޮޅަށް ބަޔަކު އެއްވިއެވެ.
ފެންނަ ފެނުމަށް މިކަން ހީވީ، އެއްވެސް ޤަޞްދެއް ނުވަތަ ރޭވުމަކާއި ނުލައި ރައީސް މަޤާމުން ދުރުކުރުމަށް ގެންނަން އުޅުނު އިންޤިލާބެއް ހެންނެވެ.
މިކަމާ ނާޞިރު ކޯފާއިސްކުރެއްވިއެވެ.
މީހުންތައް ކަންޓްރޯލް ކުރުމަށްޓަކައި، ސިފައިން ވައިގެ ތެރެއަށް ބަޑިޖެހުމަށް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ. 
ނަސީބަކުން ބަޑިޖެހުމަކުން މީހަކަށް ގެއްލުމެއް ނުލިބެއެވެ. 
އަދި ވަރަށް އަވަހަށް މީހުން ކަންޓްރޯލް ވެއްޖެއެވެ. 
ރައީސް ނާޞިރާއި އަދި ކެބިނެޓްގެ ބޭފުޅުން އެތަނަށް ވަޑައިގެންނެވިއިރު، ހަމަނުޖެހުން ވަނީ ނިމުމަކަށް އައިސްފައެވެ. 
ނަމަވެސް ފަހުން އިވުނު ގޮތުގައި، މިކަމުގެ ފަހަތުގައި ބައެއްގެ ރޭވުންތަކެއް އޮތުމަކީ ވަރަށް އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ.
އެތައް ބަޔަކު ބަންދު ކުރެވުނެވެ. 
މިގޮތުން ހައްޔަރުކުރެވުނު ފަރާތްތަކުގެ ތެރޭގައި، މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް ވެސް ހިމެނިވަޑައިގަތެވެ. 
މައުމޫނު ޖަލަށް ލެވުނީ ތަޙުޤީޤެއް ކުރުމެއް ނެތިއެވެ. 
50 ދުވަސް ފަހުން މައުމޫން ޖަލު ބަންދުން ދޫކޮށްލައްވައި، ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އޮފީހުގެ ވަކީލެއްގެ މަޤާމަށް ހަމަޖެއްސެވިއެވެ.
މިއީ ވަރަށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ ވަޒީފާއެކެވެ. 
ސަބަބަކީ، 1975 ވަނަ އަހަރުގެ މާރޗް މަހުގެ ތެރޭގައި، ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އަޙްމަދު ޒަކީ ވެސް އަރުވާލެވުނީތީއެވެ.
އެމަނިކުފާނު ފުރަތަމަ ހުންނެވީ ދޫނިދޫގައެވެ.
އޭގެ ފަހުން ފުވައްމުލަކުގައެވެ.
ސަރުކާރުގެ މަޤާމުތަކަށް ނާޞިރު ބަދަލުތަކެއް ގެންނެވިއެވެ. 
އޭގެ ތެރޭގައި، ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނާއިބުންގެ ފަސް މަޤާމު އުފެއްދެވިއެވެ. 
މިފަސް މަޤާމުގެ ތެރެއިން އެއް މަޤާމަށް އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސުވުމަކީ އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ސިހުން ލިބުނު ކަމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެމަޤާމުގެ ކުރިއެރުން ދެއްވީ ކީއްވެގެންތޯ ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ. 
ޖަވާބުގައި ވިދާޅުވީ އެމަނިކުފާނަކީ ކަންތައްތަކާއި މެދު މަޝްވަރާކުރައްވާ ނުވަތަ ލަފާ އައްސަވާ ބޭފުޅެއް ނޫންކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް މަޖްބޫރުވީ މިކަން ޤަބޫލުކުރާށެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ މައިގަނޑު މަސައްކަތަކީ، ބޯޓުފަހަރާއި ވިޔަފާރިކަމަށްވީ ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑާ ވަރަށް ގިނަ ޚާއްޞަ މަސައްކަތްތައް ޙަވާލުވިއެވެ. 
މީގެ ތެރެއިން އެއްކަމަކީ، 
އެތައް ކަންތައްތަކެއް އެކުގައި ކުރިމަތިވުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ބޭރު ޤައުމުތަކުގައި ހިންގަންޖެހޭ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމަށް، 
މިހާރު އޮތް ގޮތަށްވުރެ ރަނގަޅު ގޮތަކާއި ތަނެއް ހޯދަން ވެއްޖެކަމަށް ނާޞިރު ނިންމެވި ނިންމެވުމެވެ.
1940 ގެ އަހަރުތަކުން ފެށިގެން، ދިވެހިރާއްޖެއާއި ބެހޭ ބޭރުގެ ހުރިހާ ކަމެއް ހިންގަމުން ދިޔައީ ކޮޅުނބުގައެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ކޮޅުނބުގައި ދިމާވި ޙާދިސާ އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޭރުގެ ވިޔަފާރި އޮފީސް ކޮޅުނބުން ބަދަލުކުރުމަށް މުޅިން ނިންމަންޖެހުނު އެއްސަބަބު ކަމުގައިވުން ވެސް އެކަށީގެންވެއެވެ. 
ހަމަ މިއާއިއެކު، އަޅުގަނޑުމެން ކޮޅުނބުގައި މަސައްކަތްކުރަން ޖެހިފައިވާ މާޙައުލުގައި، ޙިމާޔަތްތެރި އުޞޫލުތަކެއް ގެންގުޅެންފަށައި، މަސައްކަތްކުރުމުގެ ދާއިރާ ވަރަށް ހަނިކޮށްފައިވެއެވެ.
މިކަންކަން ކުރުމައްޓަކައި ހަދާފައިވާ ދޯދިޔާ ޤަވާޢިދުތަކާއި، އެކަން ތަންފީޒުކުރަމުން ދިޔަ ގޮތާއި، މިފަދަ ދަތި ޙުދޫދެއްގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަސައްކަތްކުރުން އޮތީ ދަތިވެފައެވެ.
ޢަމަލީ ނަޒަރަކުން ބަލާނަމަ، ބާޒާރު އޮތީ ހުސްވެފައެވެ.
އަދި އަލުން ބޭރުކުރާނެ އެއްވެސް މުދަލެއް ނެތެވެ.
ޓުއަރިޒަމްގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބިދާނެ ކުރިއެރުން ނާޞިރަށް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ތަޞައްވަރު ކުރެއްވުނެވެ.
އަދި ވީހާވެސް ހަލުވިކޮށް ޢަމަލީ ފިޔަވަޅު އަޅައި، މިކަން ތަރައްޤީކުރުމުގެ މުހިންމުކަން ވިސްނިވަޑައިގަތެވެ.
މިކަމުގައި ސްރީ ލަންކާގެ ފަރާތުން އެއްވެސް އެއްބާރުލުމެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުލިބެއެވެ.
ލަންކާއިން ގެންދިޔައީ އެމީހުން އެތެރެކުރާމުދާ މަދު ކުރަމުންނެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑަށް އިރުޝާދުދެއްވީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ވިޔަފާރި ޙަރަކާތްތައް ހިންގާނެ އެހެން ތަނެއް ހޯދުމަށެވެ.
މިހެންކަމުން އަވަށްޓެރި ޤައުމުތައް، އިންޑިޔާ، ޕާކިސްތާނު، މެލޭޝިޔާ، ތައިލޭންޑް އަދި ސިންގަޕޫރަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ އާ މަރުކަޒު ޤާއިމްކުރާނެ ޤައުމެއް ހޯދުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު ދަތުރުކުރީމެވެ.
ކުރިންވެސް ދަންނަވާފައިވާނޭ ފަދައިން، އެއިރު އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ކަންތައް ހިންގާ މަރުކަޒެއްގެ ގޮތުގައި ބުންބާ ވަނީ ޚިޔާރުކޮށްފައެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެއްވަމުންގެންދެވި ޚާއްޞަ އެހީތަކަށްޓަކައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޭރުގެ ވިޔަފާރީގެ މަރުކަޒު ހިންގަން އަޅުގަނޑު ޚިޔާރުކުރާ ތަނަކީ ސިންގަޕޫރު ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ނާޞިރަށް ދެންނެވީމެވެ. 
އެކަން އެގޮތަށް އަޅުގަނޑު ޚިޔާރުކުރީ ކީއްވެތޯ ނާޞިރު އެއްސެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ، ސިންގަޕޫރަކީ ސުޕަރމާރކެޓެއް ކަމަށެވެ.
އެއީ ކިތަންމެ މަދު މިންވަރެއްގެ އެތިކޮޅެއް އިމްޕޯރޓް ކުރުމަށް ގަތުމަކީވެސް ފަސޭހަ ކަމަކަށް ވެފައި، އަދި ވިޔަފާރި ކުރުމަށް އެމީހުން ޝައުޤުވެރިވާ ވަރުންނެވެ. 
ޤާނޫނީ އިމުގެ ތެރޭގައި މަސައްކަތްކުރަން ފަސޭހަވެފައި، ބޭރުފައިސާގެ ކޮންޓްރޯލް ނެތުމުންނެވެ. 
އަދި ބޯޓުފަހަރު ބޭނުންކުރާނެ ވަރަށް ރަނގަޅު، ކަނޑުގެ ވިޔަފާރި ބަނދަރެއް އޮތުމުންވެސްމެއެވެ. 
ނާޞިރު މިކަމާ އެއްބަސް ވެވަޑައިގަތުމުން މިކަން ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގެ އިންތިޒާމުތައް ހަމަޖައްސަން އަޅުގަނޑު ފަށައިފީމެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ވިޔަފާރި އޮފީހެއް ޤާއިމް ކުރުމަށްޓަކައި ސިންގަޕޫރު ސަރުކާރުގެ ފަރާތްތަކާއި ވާހަކަދައްކާށެވެ. 
ސިންގަޕޫރު ސަރުކާރުން ބިދޭސީންނަށް މަސައްކަތްކުރުމުގެ ވިސާ ދޫކުރުން އޮންނަނީ، އެދުވަސްވަރުގައި ވެސް ވަރަށް ހަރުކަށިކޮށެވެ. 
ވިސާ ދޫކުރަނީ ވަރަށް ތަޢުލީމީ އަދި ހުނަރުވެރި މީހުންނަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ގާތުގައި މިފަދަ މީހުންނެއް ނެތެވެ.
ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖެއާއި ދޭތެރޭގައި ރަނގަޅު ގުޅުމެއް އުފެއްދުމުގެ ބޭނުންތެރިކަން ވަޒަންކުރެއްވިއެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޖުމްލަ މުވައްޒަފުންގެ 10 އިންސައްތައަށް ވުރެ އިތުރުނުވާ ވަރަށް، ދިވެހި މުވައްޒަފުން ގެންގުޅުން އެންމެ ރަނގަޅު ކަމުގައި ހަމަޖައްސަވައިދެއްވިއެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ދެ ޤައުމުގެ ދެމެދުގައި ފެށުނު ނުރަސްމީ ނަމަވެސް ވަރަށް ކާމިޔާބު ގުޅުމެކެވެ.
އަދި ސިންގަޕޫރާއި އަޅުގަނޑުމެންނާއި ދެމެދު 1975 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ވިޔަފާރީގެ ގުޅުން ފެށިއްޖެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޅަފަތުގައިވާ ޓުއަރިޒަމްގެ ޞިނާޢަތަށް އެހީތެރިވުމަށް ކްރެޑިޓް ދީހެދުމަށް ސިންގަޕޫރުން ޙަރަކާތްތެރިވީ ލަސް ދުވެއްޔެއްގައެއް ނޫނެވެ. 
އަދި ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުތަކުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ޞިނާޢަތު ކާމިޔާބުވުމުގައި އެމީހުންގެ ބައިވެރިވުން ވަރަށް ބޮޑަށް ޙިއްޞާކުރެއެވެ.
ސްރީ ލަންކާ އިން އަޅުގަނޑުމެންނާއި ދޭތެރޭ ޢަމަލުކުރި ގޮތާ ތަފާތު ގޮތަކަށް އެ ސަރުކާރުން ކަންތައްތައް ކުރިނަމަ، އަޅުގަނޑުމެން ސިންގަޕޫރަކަށް ބަދަލެއް ނުވީސް ކަންނޭނގެއެވެ. 
ނަމަވެސް ސިންގަޕޫރުގެ ކުރިއެރުމާއި، ޢުމްރާނީ ތަރައްޤީއާއި އަދި ޤައުމު ހިންގުމުގެ މައިދާނުގައި ގެންގުޅޭ ޢަމަލީ ގޮތް ފެނުމުން، އަޅުގަނޑުމެން ސިންގަޕޫރަށް ބަދަލުވީތީ އުފާކުރަމެވެ.
ނާޞިރުގެ ނާއިބެއް ނުވަތަ ނާއިބު ރައީސެއްގެ މަޤާމުގައި އަޅުގަނޑު ހުރީ، 6 އެޕްރީލް 1975 އިން ފެށިގެން، 14 ޖެނުއަރީ 1977 އަށެވެ.
އެ ދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑު، ކުވައިތު، ލިބިޔާ އަދި އީރާންގެ ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސްވެރީންނާއި ބައްދަލުކުރުމަށް ރަސްމީ ގޮތުން ދިޔައިމެވެ. 
މިގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑު ހަނދާންވަނީ ކުވައިތަށް ކުރި ދަތުރެވެ. 
އެއިރުގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރުގެ ނާއިބު އަދި ފަހުން ޚާރިޖީ ވަޒީރު، ފަތުޙުﷲ ޖަމީލު އަޅުގަނޑާއި އެކުގައި ދަތުރުކުރެއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ކުވައިތުގެ އަމީރާއި ބައްދަލުކުރިއިރު ތަރުޖަމާނެއްވެސް ހުއްޓެވެ. 
ޢާއްމު މަރުޙަބާތަކަށް ފަހު، އަޅުގަނޑު ތަރުޖަމާނު މެދުވެރިކޮށް އިނގިރޭސި ބަހުން އަމީރުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީ، ފަތުޙުﷲ  އަކީ ޤާހިރާގެ އަލްއަޒްހަރު ޔުނިވަރސިޓީގެ ދަރިވަރެއް ކަމަށެވެ.
އަދި ފަރިތަކޮށް ޢަރަބިބަހުން ވާހަކަދައްކަވަން ދެނެވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށެވެ. 
އަމީރު، ފަތުޙުﷲ އާއި ޢަރަބިބަހުން ސުވާލުކުރެއްވުމަށް ފަހު، އަޅުގަނޑުގާތުގައި ވިދާޅުވީ ޚުދު އަމީރަށް ވުރެ ފަރިތަކޮށް ޢަރަބިބަހުން ފަތުޙުﷲ ވާހަކަފުޅުދައްކަވާ ކަމަށެވެ. 
އަދި ތަރުޖަމާނު އެތަނުން ދިއުމަށް އަމީރު އެންގެވިއެވެ. 
ފަތުޙުﷲ ބެއިންދެވީ އަމީރުގެ އަރިހުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އެދުނު އެހީ - އަޅުގަނޑުމެންގެ ވައިގެ ބަނދަރު ބޮޑުކުރުމުގެ މަޝްރޫއަށް ފައިސާގެ އެހީ – ކުވައިތުން ދެއްވިއެވެ.
އެންމެނަށްހެން ޙައިރާންކަން ލިބުނު ކަމެއްގެ ގޮތުގައި، ނާޞިރު، ސްރީ ލަންކާގައި ހުންނަ ދިވެހި ސަފީރު އޮފީހުގެ، ސަފީރުގެ ނާއިބުކަމުގެ މަޤާމަށް މައުމޫނު ޢައްޔަން ކުރެއްވިއެވެ. 
ކޮޅުނބުގައި މައުމޫނު ހުންނެވީ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކުއެވެ. 
އެއީ ސްރީ ލަންކާގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަންތައްތަކާއި ބެހޭތީ ކަމަށް ވިދާޅުވެ، ނާޞިރު ސްރީ ލަންކާ ސަރުކާރާއި މެދު ކެތްތެރިކަން ކުޑަވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ.
އަދި ގުޅުން ކަނޑުއްވާލައްވައި ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ދިވެހި އެމްބެސީ ބަންދުކުރެއްވިއެވެ. 
ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކަށް ނިޔު ޔޯރކްގައި ހުންނަ އ. ދ. ގެ ދިވެހި މިޝަނަށް މައުމޫން ފޮނުއްވިއެވެ.
މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް، އެމަނިކުފާނު އަލަށް އިސްކުރެވުނު މަޤާމުކަމުގައިވާ މިނިސްޓަރ އޮފް ޓްރާންސްޕޯރޓާ ޙަވާލު ވެވަޑައިގަތެވެ.
އޭރުއްސުރެ އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ މަސައްކަތްޕުޅާއި ގުޅިފައިވެއެވެ. 
އެއީ ޝިޕިންގ ނުވަތަ ބޯޓުފަހަރުގެ މަސައްކަތް ވެސް އެތާނގައި ހިމެނިފައިވާތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރަނގަޅު ގުޅުމެއްގެ ދަށުން އެކީގައި މަސައްކަތްކުރެވުނެވެ. 
މި މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލު ކުރައްވާފައި، އަޅުގަނޑުގެ ޤާބިލިއްޔަތު ތަންނުދޭ މަސްއޫލިއްޔަތެއް އަޅުގަނޑާ ޙަވާލުކުރެއްވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑަކީ ޑިޕްލޮމެޓެއް ނޫނެވެ. 
ކަންކަން ޢަމަލީ ގޮތުން ކުރާމީހެކެވެ. 
ނަމަވެސް، ނާޞިރުގެ ނިންމެވުން ޤަބޫލުކުރުން ނޫންގޮތެއް ނެތެވެ.
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑުގެ އަތަށް ތިން ފައިލް ދެއްވިއެވެ. 
އެފައިލްތަކުގައި ވަނީ ތަފާތު ލިޔެކިޔުމާއި، އަދި ވަރަށް ވަރުގަދަ ކޮމިޓީއެއްގެ ޔައުމިއްޔާއެވެ. 
އެއީ، ޝިހާބާއި، ޙިލްމީ އާއިއެކު އިނގިރޭސި ނެގޯޝިއޭޓަރުން، ގަމުގެ މައްސަލައާއި ގުޅޭގޮތުން ބޭއްވި ބައްދަލުވުންތަކުގެ ޔައުމިއްޔާ އެވެ. 
އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން ވަނީ 1976 ވަނަ އަހަރުގައި ގަމުން ފައިބާނެ ކަމުގެ ނޯޓިސް ނުވަތަ އިންޒާރު، ދިވެހި ސަރުކާރަށް ދީފައެވެ.
އެއީ 1986 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް ތިބުމަށް ސޮއިކޮށްފައިވާ އެއްބަސްވުމާއި ޚިލާފަށެވެ.
އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި އެދުވަސްވަރު އޮތީ ލޭބަރ ސަރުކާރެކެވެ. 
އަދި އެސަރުކާރުން ނިންމާފައިވަނީ، އެމީހުންގެ ޚަރަދުތައް ކުޑަކުރުމުގެ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން، ސުއޭޒްގެ އިރުމަތީގައިވާ ރަށްރަށުގައި ހުރި އަސްކަރީ ތަންތަނުން އެމީހުން ފޭބުމަށް ނިންމާފައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޮމިޓީގެ ފަރާތުން އެކަށީގެންވާ ބަދަލެއް ހޯދުމުގައި، އެއްވެސް ކުރިމަގެއް ވަނީ ނުފެނިފައެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުން ދެކިވަޑައިގަތް ގޮތުގައި، އިނގިރޭސީން ގަމުން ފޭބުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ވަޒީފާތައް ގެއްލޭނެއެވެ.
އަދި މަސައްކަތްތެރީން ވިއްސިވިހާލިވެގެން ދިއުމަށް މެދުވެރިވާނެތީ، އެކަމަށް އެކަށީގެންވާ މާލީ ބަދަލެއް ލިބެންޖެހޭނެ އެވެ.
މިގޮތަށް މިކަން ނިންމެވީ މިދަންނަވާ ސަބަބަށްޓަކައެވެ. 
އިނގިރޭސީން އައްޑު އަތޮޅު ގަމުގައި އަސްކަރީ މަރުކަޒު ބިނާކުރުމުގެ ކުރީގައި، އެހިސާބުގަނޑުގެ މީހުން އާމްދަނީ ހޯދަމުން ދިޔައީ މަސްވެރިކަން ކޮށްގެންނެވެ. 
މަސްވެރިކަން ދޫކޮށް، އެމީހުން އިނގިރޭސީންގެ ގާތުގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާތާ ވިހި އަހަރު ވެއްޖެއެވެ. 
އެމީހުންގެ މަސްއޮޑިފަހަރު ވަނީ ވިއްކާލައިފައި ނުވަތަ ދޫކޮށްލާފައެވެ. 
މިހާރު އައްޑު އަތޮޅަކު ފުޅާދާއިރާއެއްގައި މަސްވެރިކަމެއް ނުކުރެއެވެ. 
އަސްކަރީ މަރުކަޒު ބަންދުކުރުމުން ވަޒީފާތައް ގެއްލި، މަސައްކަތްތެރިން ޖެހޭނީ، އެހެން މަސައްކަތް ކުރުމަށް އަލުން ހާނައި ނުވަތަ ތައްޔާރުކުރާށެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގައި މިފަދަ ކަމެއް ކުރުމުގެ ފުދުންތެރިކަމެއް ނެތެވެ. 
އަދި އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން މާލީ ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައި ދިނުމަށް ދިވެހި ދައުލަތުން ހުށަހަޅާފައިވަނީ ތިން މިލިއަން ޕައުންޑެވެ. 
އިނގިރޭސީން ބުނީ، އެމީހުންގެ އަސްކަރީ މަރުކަޒެއް ނުވަތަ ޕޯސްޓެއް ބަންދު ކުރާއިރު މާލީ ބަދަލު ދިނުމަކީ ކުރާކަމެއް ނޫން ކަމަށާއި، އެފަދަ އުޞޫލުތަކެއްވެސް ހަމަޖެހިފައި ނުވާ ކަމަށެވެ. 
މަޝްވަރާތައް ވަނީހުއްޓިފައެވެ. 
އަދި މަސްއަލަވަނީ ގޮތެއް ނުނިމި ހުއްޓުމަކަށް އައިސްފައެވެ.
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ، އިނގިރޭސީން ވަނީ ދެ މަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެމީހުންގެ އަސްކަރީ މަރުކަޒު ބަންދުކޮށް ފައިބާނެ ކަމަށް ނޯޓިސްދީފައެވެ. 
އެއީ ކުރަމުންގެންދާ މަޝްވަރާތަކުގެ ރަސްމީ އެއްބަސްވުމަކާ ހަމައަށް ވާޞިލު ވެވުނުކަމަށް ވިއަސް އަދި ނުވެވުނު ކަމަށް ވީނަމަވެހެވެ. 
އޭގެ އިތުރަށް އެމީހުންގެ ހުރިހާ ސާމާނާއި މެޝިންފަދަ ތަކެތި ގަމުންނާއި ހިތަދޫން ބާލާނެ ކަމުގައިވެސް ސަރުކާރުގައި ވަނީ ދަންނަވާފައެވެ. 
ނާޞިރު ހުންނެވީ، ދެކޮޅުވެރިކަމާއި ނުލައި އިނގިރޭސީން ގަމުން ފޭބުމާއި ބެހޭ އެއްބަސްވުމަކާ ހަމައަށް ވާޞިލު ނުވެވުނީތީ ހިތްޕުޅު ހަމަނުޖެހިފައެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ދެން ވިދާޅުވީ، ގަމުން އިނގިރޭސީން ފޭބުމާއިމެދު އިންކާރު ނުކުރައްވާ ކަމަށާއި، އެހެން ނަމަވެސް އެއްވެސް އެއްޗެއް ގަމުން އެމީހުންނަށް ނުގެންދެވޭނެ ކަމަށެވެ. 
ބޭނުންތެރި ނުވަތަ ބޭނުމެއް ކުރެވިދާނެ އެއްވެސް އެއްޗެއް އިނގިރޭސީން ގެންގޮސްގެން ނުވާނެކަމަށް، ކަނޑައެޅިގެން އަޅުގަނޑުގާތުގައި އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޙްމަދު އާދަމްއާ މުއުމިނާ ޙަލީމް އަޅުގަނޑާއެކު ގަމަށް ވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމުގައި ވެސް ނާޞިރު ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޙްމަދު އާދަމް ދުރުވަނީ އިންޖީނުގެ ބައްލަވާށެވެ. 
މުއުމިނާ ވަޑައިގަންނަވަނީ ހޮސްޕިޓަލްގެ ކަންތައްތައް ބައްލަވަން ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. 
ފުރަތަމަވެސް އަޅުގަނޑު ހިތަށްއެރީ، ކުރަން އަނެއްކާ މިޖެހެނީ ކޮންފަދަ ކަމެއްބާވައެވެ؟ 
އަޅުގަނޑު ނާޞިރު އަރިހުގައި ދެންނެވީ ގަމުގެ މަސްއަލަ ދިރާސާކުރުމަށްޓަކައި ފައިލްތައް ބަލައިލަން ބޭނުން ކަމަށެވެ. 
އެކަމަށް އެއްބަސް ވެވަޑައިގެން، ފައިލްތައް ބެލުމަށް އަޅުގަނޑަށް ދެ ގަޑިއިރު ދެއްވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ފައިލްތައް ހިފައިގެން ދިޔައީ ގެއަށެވެ. 
ފައިލްތައް ބަލައިލުމަށް އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައިވަނީ ވަރަށް ކުޑަ ވަގުތުކޮޅެކެވެ. 
ނަމަވެސް ކަން ހިނގަމުން ދާގޮތާއި މެދު ޚިޔާލެއް ލިބި، އަދި ކުރަން ހަދާނެ ގޮތެއް ރާވާލުމުގެ ފުރުޞަތު ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ލިބުނެވެ. 
ދެގަޑިއިރު ފަހުން، ނާޞިރުގެ ގެކޮޅު ކަމުގައިވާ ވެލާނާގެއަށް އަޅުގަނޑު އަނބުރާ ދިޔައިމެވެ. 
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ އަނެއް ދުވަހުގެ ހެދުނު އަޅުގަނޑުމެން ގޮވައިގެން ގަމަށް ދާން ޕައިޕަރ ސެނެކާ މަތިންދާބޯޓެއް ތައްޔާރަށް އޮންނާނެ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެއްބަސްވީމެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑާއި އެކު ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ ވަޑައިގަންނަވަން ބޭނުން ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އެމަނިކުފާނުގެ ސެކްރެޓަރީ އިލްޔާސް އަށް ނާޞިރު އެންގެވީ، ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ އަރިހުގައި އަޅުގަނޑާއި އެކު ގަމަށް ވަޑައިގަތުމަށް އަޅުގަނޑު ބޭނުންވާ ކަމަށް ދެންނެވުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ގެ ޕާމްކޯރޓްއަށް ދިޔައިރު، ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ ހުންނެވީ ޕާމްކޯރޓްގައެވެ.
ދިމާވެގެން މިއުޅޭ މުހިންމު ކަމަކީ ކޮބައިތޯ އޭނާ އެއްސެވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ފައިލްތައް ދެއްކުމަށްފަހު މަސްއަލައިގެ ޚުލާޞާއެއް ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑާއި އެކު އޭނާ ވަޑައިގަތުމަށް ބޭނުންވަނީ، އާރ. އޭ. އެފް. ގައި މަސައްކަތް ކުރައްވާފައި ވުމާއިއެކު އޭނާ އިނގިރޭސީން ދެނެވަޑައިގަންނަވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އިނގިރޭސީންނާއި ބައްދަލުކުރާއިރު މަސްއަލަ ހޫނު ވެދާނެކަމަށް ހީވާކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ރުޅިގަދަވެ، ވަރުގަދަ ކަމާއިއިކު ވާހަކަދައްކައި، އަދި ރުޅިއައިސްގެން، އެ ބައްދަލުވުމުން އަޅުގަނޑު ނުކުމެގެންދާން ޖެހިދާނެ ކަމުގައިވެސް ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބޭނުންވަނީ، އަލީ ޙުސައިން ދީދީ ޖަލްސާގައި އިންނަވައިގެން އިނގިރޭސީން މައިތިރި ކުރައްވައި، ދެވަނަ ފަހަރަށް އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކުރުމަށް ހަމަޖައްސަވާށެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ރޭވުމަކީ މިއެވެ. 
މިގޮތުން ކުޑަ ފުރުޞަތެއް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިދާނެ ކަމަށާއި، މިކަމުން ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ގެއްލުންތަކެއް ކުރިމަތިވެދާނެ ނަމަވެސް، މިގޮތަށް ކަންކުރަން ޖެހިދާނެކަމަށް ދެންނެވީމެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު އަޅުގަނޑުމެން ގަމަށް ދިޔައިމެވެ. 
އެތަނުން އަޅުގަނޑުމެންނާއި ކޮމާންޑިންގ އޮފިސަރު ބައްދަލުކުރުމަށް ފަހު، އަޅުގަނޑުމެން ތިބުމަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ތަނަށް ގެންދެވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ މެންދުރު ކެއުން އޮތީ ކޮމާންޑިންގ އޮފިސަރުގެ މެހެމާނުންގެ ގޮތުގައި، އިސް މުވައްޒަފުންގެ މެސް ގައެވެ. 
އިނގިރޭސީންގެ ނެގޯޝިއޭޓް ކުރާ ޓީމް އަޅުގަނޑުމެންނާއި އެކު ކެއުމުގައި ބައިވެރިވި އެވެ. 
އަދި ބައްދަލުވުން ބާއްވަން ހަމަޖެއްސީ އެދުވަހުގެ މެންދުރުފަހުގެ ދޭއް ޖަހާއިރަށެވެ. 
އަޅަގަނޑުމެންގެ ފަރާތުން ބައިވެރިވީ ހަތަރު މީހުންނެވެ. 
އެއީ، އަލީ ޙުސައިން ދީދީ، މުއުމިނާ، އަޙްމަދު އާދަމް އަދި އަޅުގަނޑެވެ. 
އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން 7 މީހުން ބައިވެރިވިއެވެ.
އެމީހުން ތަމްސީލް ކުރީ ޑިފެންސް، ޕަބްލިކް އެކައުންޓިންގ، ސިވިލް ސަރވިސް، އާރ. އޭ. އެފް. ފަދަ ތަންތަނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރަނގަޅަށް އިޙްތިރާމް އަދާނުކުރެވެނީސް އިނގިރޭސީން ފަށައިގެންފިއެވެ. 
ވަޒީރުންގެ ކޮމިޓީތަކާއި ބައްދަލުކުރި ކުރުމުގައި އުފެދިފައި ހުރި ނުރުހުންތައް ބައްދަލުވުމުގެ ތަޅުމަށް އޮއްސާލައިފިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކެތްތެރިކަމާއިއެކު އަޑުއެހީމެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ބުނީ އަޅުގަނޑަކީ ވަރަށް އާދައިގެ ފެންވަރެއްގެ ވިޔަފާރިވެރިއެއް ކަމަށާއި ދައުލަތުގެ ޚާދިމެއް ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ ސީޔާސީ ރޭވުންތެރިއެއް ޑިޕްލޮމެޓެއް ނުވަތަ ވަޒީރެއް ނޫންކަމަށް ބުނީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ބުނީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑާއި ޙަވާލުކުރައްވާފައި ވަނީ، ދިމާވެގެން މިއުޅޭ މަސްއަލަ ދެކޮޅުވެރިކަމަކާއި ނުލައި، ރަޙްމަތްތެރި މާޙައުލެއްގައި ޙައްލު ކުރާށެވެ. 
މިގޮތަށް ކަންކުރުމަށް އެމީހުން ތައްޔާރަށް ނެތްނަމަ އެއްވެސް ކުރިއެރުމެއް މި ބައްދަލުވުމުގެ ސަބަބުން ނުލިބޭނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ބުނީމެވެ. 
އަނެއްކާވެސް އެމީހުންނަށް ދިމާވި އުނދަގޫތަކުގެ ވާހަކަ ފަށައިފިއެވެ. 
ގެއްލުނު ވަގުތާއި މިފަދަ އެތައް ކަމެކެވެ. 
މިހާހިސާބުން ވަރަށް އަދަބާއިޚިލާފަށް އަޅުގަނޑު އެމީހުންގެ ވާހަކަ މެދު ކަނޑާލައިފީމެވެ. 
އަދި ރުޅިއައިކަމަށް ހަދައިފީމެވެ. 
މިއީ އެމީހުން ދެކޭގޮތް ކަމުގައިވާނަމަ، އަޅުގަނޑު މި ބައްދަލުވުން ދޫކޮށް މާލެއަށްދަނީ ކަމަށް ބުނެފީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ގޮނޑި ފަހަތަށް ކޮއްޕާލާފައި، އަލީ ޙުސައިން ދީދީއަށް އަވަސް ކަޅިއެއް އެއްލުމަށް ފަހު އެ ބައްދަލުވުމުން ނިކުމެގެން ހިނގައްޖައީމެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ކޮޓަރިއަށް ގޮސް ކެތްތެރިކަމާއިއެކު މަޑުކުރީމެވެ. 
ގާތްގަނޑަކަށް ބައިގަޑިއެއް ހާއިރު ފަހުން، އަލީ ޙުސައިން ދީދި އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވާފައި އެނބުރި ބައްދަލުވުމަށް އައުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެނބުރި ދިޔައިމެވެ. 
އެއިރު އިނގިރޭސީން ތިބީ މައިތިރިވެ އަޅުގަނޑު ދައްކާ ވާހަކަ އަޑުއެހުމަށް ތައްޔާރުވެގެންނެވެ. 
ވިޔަފާރިވެރިއެއްގެ ޙައިސިއްޔަތުން އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތް ބުނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބުނީ ގަމުގައި މިހާރު ހުރި ތަކެއްޗަކީ 20 އަހަރު ވެފައިވާ ބާ ތަކެއްޗެވެ.
އަދި މިތަކެތި އަނބުރާ ޔޫރަޕަށް ގެންދިއުމުގެ ޚަރަދަކީ ބޭކާރު ކުރެވޭ ދައުލަތުގެ ފައިސާއެވެ. 
އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ޙަރަކާތްތެރިވުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަމެއް އިނގިރޭސީންގެ މިހާރަކު ނެތެވެ. 
ދެން ހުރި އަސްކަރީ މަރުކަޒުތައް ހުރީ، ފާރިސީ ގަލްފްގެ މަސީރާގައްޔާއި، ސައިޕްރަސްގައްޔާއި އަދި ލަންޑަންގައެވެ. 
ގަމުގައި ދަބަރު ތަޅަންވެފައިހުރި ބާ މުދަލަކީ އެ މަރުކަޒު ތަކަށް ބޭނުން އެއްޗެއް ނޫނެވެ.
ގަމުގައި 20 އަހަރު ވަންދެން މަސައްކަތްކުރި މީހުން މިހާރު ވަނީ މަސްވެރިކަން ކުރާގޮތް ހަނދާންނެތިފައެވެ.
އެމީހުންގެ މަސްދޯނިފަހަރެއް ވެސް ނުމެނެތްމެއެވެ. 
އިނގިރޭސީންގެ ގާތުގައި މަސައްކަތްކުރި 20 އަހަރު ދުވަހުގެ މުއްދަތުގައި، އެމީހުނަށް ލިބެމުން ދިޔައީ ދުވާލަކަށް ތިން ޕައުންޑެވެ.
އިނގިރޭސީން ވަނީ މި މީހުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިއާއި ފެންވަރު ބަދަލު ކުރުވާފައެވެ. 
އަސްކަރީ މަރުކަޒު ބަންދުކުރުމުން މި އެންމެންގެ ވަޒީފާތައް ގެއްލޭނެއެވެ. 
އެމީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށް ވަރަށް ގިނަ އުނދަގޫތަކަކާއި ކުރިމަތި ވާނެއެވެ. 
އެހެން ކަމުން އެކަށީގެންވާ މާލީ ބަދަލެއް ނުވަތަ ވަޒީފާއިން ވަކިކުރާއިރު ދޭ އިނާޔަތަކީ ވަރަށް މުހިންމު އެއްޗަކަށް ވާނެއެވެ.  
އިނގިރޭސި ޓީމުންވެސް ވަނީ މި ބައްދަލުވުމަށް ތައްޔާރުވެފައެވެ. 
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑު މިކަމުގައި ހުރި ގޮތުގެ ސަބަބުން މިހާރު ތިބީ، ވާހަކަދައްކައިގެން އެއްބަސްވުމަކަށް އައުމަށްޓަކައި ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ދޫދިނުމަށް ތައްޔާރުވެގެންނެވެ. 
އެމީހުން ބުނީ އެމީހުންގެ އަސްކަރީ މަރުކަޒެއް ބަންދުކުރުމުން ވަޒީފާ ގެއްލޭ މީހުނަށް ޢިނާޔަތް ދިނުމަކީ އާރ. އޭ. އެފުން ކަންކުރާ އުޞޫލެއް ނޫން ކަމުގައެވެ. 
ނަމަވެސް ދިވެހި ސަރުކާރަށް ކުރިއަށް އޮތް ތިން އަހަރު އިނގިރޭސީން ދެމުން އަންނަ އެހީ އިތުރުކުރަން ވިސްނާނެ ކަމަށެވެ. 
އަދި މި އެހީ އިން އައްޑު އަތޮޅުގެ މީހުންނަށް އަލުން ވަޒީފާ އަދާކުރުމަށް ތަމްރީންދީ، އަދި ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުގެ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް ބޭނުން ކުރެވޭނެއެވެ. 
އަދި ސަލާމަތީ ސާމާނު ފިޔަވައި އެހެން ތަކެތި ނުގެންދިއުމަށް ވެސް އެމީހުން އެއްބަސްވިއެވެ.
ބައްދަލުވުން ނިމުނީ އުފާވެރި ގޮތަކަށެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުމެން ރަނގަޅު ރޭގަނޑުގެ ކެއުމަކަށް އިންސާފުކުރުމަށް ފަހު އަނެއް ދުވަހު މާލެ އަތުވެއްޖައީމެވެ.
ނާޞިރު ވަނީ ގަމުގެ ހުރިހާ މަސްއޫލިއްޔަތެއް ކަނޑައެޅިގެން އަޅުގަނޑާއި ޙަވާލުކުރައްވަން ނިންމަވާފައެވެ. 
ގަމާއި ޙަވާލުވުމުގެ ކަންތައްތައް ރާވަން އަޅުގަނޑު ގާތުގައި އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. 
ބައެއް ސާމާނު ރަނގަޅަށް ބަލަހައްޓައި އަދި ބައެއް ސާމާނު ރޫޅާލުމަށްފަހު ކަނޑުމަގުން މާލެއަށް ފޮނުވަން އެންގެވިއެވެ. 
މިމަސައްކަތް ކުރައްވަން ޙަވާލުކުރެއްވީ ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ އާއި އެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުފަހަރުން މިމަސައްކަތްކުރުމަށް ޓީމެއް ހޮއްވެވިއެވެ.
މިމުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑު ގާތްގަނޑަކަށް ހަތަރު ފަހަރު މާލެއާއި އައްޑުއާއި ދެމެދުގައި ދަތުރުކުރީމެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑަށް އެންގެވީ، އެންމެފަހުގެ ފޭބުމުގެ އަދި ގަން ޙަވާލު ކުރުމުގެ މުނާސަބާގައި ބައިވެރިވުމަށެވެ.
އެކަން އަޅުގަނޑު ކުރީމެވެ.
އަދި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ގަމާއި ޙަވާލުވީމެވެ. 
ގަން ޙަވާލުކުރުމަށް ފަހު، ގަމާއިބެހޭ ކަންތައް ނިމުނީ ކަމަށް ހިތައި، ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި ގަމާއި ޙަވާލުވި ވާހަކަ ދެންނެވީމެވެ. 
ނާޞިރުގެ މޭޒުކޮޅުމަތީގައ އޮތް ފައިލެއް ނެގުމަށް ވިދާޅުވުމުން އަޅުގަނޑު ޙައިރާންވިއެވެ. 
އަދި އެފައިލްގައިވާ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިނިވަންކަން ދިނުމާ ބެހޭ އެއްބަސްވުން އޮތް ހިސާބަށް ފައިލް ބަލައިލުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.  
މި އެއްބަސްވުމުގެ މާއްދާއެއްގެ ވާހަކަ ނާޞިރު ވިދާޅުވިއެވެ.
އެއީ އިނގިރޭސީން ބޭނުންވެއްޖެ ކޮންމެ ހިނދެއްގައި އެމީހުންގެ ކޮމަންވެލްތު ޙިމާޔަތް ކުރުމަށްޓަކައި ގަމުގައި އޮތް މަތިންދާބޯޓު ޖައްސާ ބަނދަރު ބޭނުން ކުރެވިދާނެކަމަށް އޮންނަ ކަމަށެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރާ ގުޅުމަކާއި ނުލައި، ނުވަތަ އަންގާލުމުގެ އިޙްތިރާމްވެސް އަދާނުކޮށް، ނުވަތަ ހުއްދަވެސް ނުނަގާ މިކަން ކުރެވިދާނެ ކަމަށް އެބައޮތް ކަމަށެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑުގާތުގައި ވިދާޅުވީ އެމަނިކުފާނުގެ ޚިޔާލުފުޅުގައި އައްޑު އަތޮޅުގެ ގަމުން، އާރ. އޭ. އެފް. ފޭބި ހިސާބުން، އެމީހުންނަށް އޮތް މި ޙައްޤު ގެއްލުނީ ކަމަށެވެ. 
ނާޞިރު ބޭނުންފުޅުވީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އިނގިރޭސި ސަރުކާރަށް ފޮނުވާނެ ސިޓީއެއްގެ ދެލިކޮޕީ ތައްޔާރުކުރުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ އަޅުގަނޑުގައި އެވަރުގެ ކަމެއް ކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން ނެތް ކަމަށާއި އެކަން ކުރުމުގައި ޤާނޫނީ އެހީތެރިކަން ބޭނުންވާނެ ކަމަށެވެ. 
މިކަމަށް އެމަނިކުފާނު އެއްބަސްވެވަޑައިގަތެވެ.
އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބަށް ގޮސް، އަޅުގަނޑުގެ ރަޙްމަތްތެރިއެއް ކަމަށްވާ ސޭމް ކަދިރަގަމާ،ކިޔޫ. ސީ. އާއި ގުޅައިފީމެވެ. 
އޭނާ އެއިރުވީ އެޕްރީލްގެ ޗުއްޓީއަށް ނުވަރަ އެލިޔައަށް ގޮހެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭނާއާއި ބައްދަލުކުރުމަށް އެތަނަށް ގޮސް، ދިމާވެގެން އުޅޭ މަސްއަލައާއި މެދު އޭނާއާއި މަޝްވަރާކުރީމެވެ. 
އޭނާ އެކަމާގުޅޭ ސިޓީ ޑްރާފްޓް ކޮށްދިނުމުން، ވަޔަރލެސްގެ ޒަރީޢާއިން ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ދިވެހި އެމްބެސީ މެދުވެރިކޮށް މާލެއަށް އެސިޓީ ފޮނުވުމަށް ފަހު، އަޅުގަނޑު ދިޔައީ ސިންގަޕޫރަށެވެ.
ދެތިން ހަފްތާ ވޭތުވި ފަހުން، އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން ޖަވާބު ދީފިކަމަށާއި، އެކަމަކު އަޅުގަނޑުމެން ނިންމާފާއިވާގޮތާ އެއްބަސް ނުވާ ކަމަށް، ނާޞިރު އަޅުގަނޑަށް އެންގެވިއެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންވަނީ މަސްއަލައާއި ގުޅޭގޮތުން ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްއަކާ ބައްދަލުކުރާށެވެ. 
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ އެކަން ކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ފޮނުއްވުމަށް ނިންމަވައިފައިވާ ކަމުގައެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ މަސައްކަތާއި ހެދި، އެވަގުތަކީ އަޅުގަނޑަށް ދަތި ވަގުތަކަށް ވާތީ، އަޅުގަނޑު ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅޭ ދުވަސްވަރެއް ކަމުގައި ނާޞިރު އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ، ކޮންމެހެން އަވަސްއަރާ ވަޑައިގެން އެމަނިކުފާނު އެކަމާއި ނުއުޅުއްވާ ކަމަށާއި، އަޅުގަނޑު އިނގިރޭސި ވިލާތަށް ދާ ދަތުރެއްގައި އެމީހުންނާއި ބައްދަލުކުރެވިދާނެ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެއިރު ގާތްގަނޑަކަށް އަހަރަކު ހަތަރު ފަހަރު އިނގިރޭސި ވިލާތަށް ދަމެވެ. 
ދެމަހެއްހާ ދުވަސްފަހުން ބޯޓުފަހަރާއި ގުޅޭކަމެއްގައި އިނގިރޭސި ވިލާތަށް ދިޔައިމެވެ.
އަޅުގަނޑު އެތާއުޅޭ ކަމާއި ތިން ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުގެ މަސައްކަތް ނިމޭނެ ވާހަކަ ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ހުރި ހޮޓަލާއި ގުޅޭ ތަފްޞީލު އެރުވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭގެ އަނެއް ދުވަހު ހަވީރު ބޯޓުފަހަރާއި ގުޅޭ ބައްދަލުވުންތައް ނިންމާލާފައި ހޮޓަލަށް އައީމެވެ.
އައި އިރު، އިނގިރޭސި ޑިފެންސް މިނިސްޓްރީގެ ސިޓީއެއް ހޮޓަލަށް ފޮނުވާފައި އޮތީމައި ޙައިރާންވިއެވެ.
އޭގައި އޮތީ، އަނެއް ދުވަހުގެ މެންދުރުގެ ކެއުމަށް އެކެއް ޖަހާއިރަށް ޙާޒިރުވާން އޮތް ދައުވަތެކެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މިއީ ކޮންކަމެއްކަން އެނގޭތީ، އަދި މި މީހުން މި ގެންގުޅޭ އަދަބުވެރިގޮތުގެ މައްޗަށް ފިކުރުކޮށް، މަސްއަލައިގައި އަޅުގަނޑު ޚިޔާރުކުރާނެ މަޤާމާ ދޭތެރޭގައި ވިސްނާލީމެވެ. 
އަޅުގަނޑާއި ހޮޓަލުން ބައްދަލުކުރެއްވީ، ޚުދު އިނގިރޭސި ދިފާއީ ސެކްރެޓެރީ ރޯއި މޭސަން އެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ދިފާއި ވުޒާރާއަށް ގޮސް، މާނައެއް ނެތް ބޭކާރު ވާހަކަތަކެއް ދެއްކުމުގައި ވަގުތުތަކެއް ހޭދަވިއެވެ. 
އެއަށްފަހު ލަންޑަންގެ ހުޅަނގު ކޮޅު (ވެސްޓް އެންޑް) ގައި ހުރި ކުޑަ ރެސްޓްރޯންޓަކަށް މެންދުރުގެ ކެއުމަށް ދިޔައިމެވެ. 
މޭސަންއާއި އެކު އެހީތެރިއަކު ދިޔައެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހުރީ އެކަންޏެވެ.
ކައި ނިމުމުން ކޮފީގެނައުމަށްފަހު، އަޅުގަނޑުމެން މަޝްވަރާކުރަން އޮތް މައްސަލައެއް އެބައޮތް ކަމަށް މަޑުމައިތިރި އަޑަކުން މޭސަން ވިދާޅުވިއެވެ. 
ގަމުގެ މަސްއަލައެވެ. 
އޭނާ ވިދާޅުވީ ކީރިތި މަހާރާނީގެ ސަރުކާރަކުން އާރ. އޭ. އެފުން ގަން ބޭނުންކުރުމާ ބެހޭގޮތުން ދިވެހި ސަރުކާރުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތާއި އެއްބަސްވެ ވަޑައިނުގަންނަވާ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭނާއަށް ކަންތައްތައް އޮޅުންފިލުވައިދިނީ ތިރީގައި މިދަންނަވާގޮތަށެވެ. 
އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ފަރާތުން، އިންޑިޔާ،  ޕާކިސްތާނު، ސްރީ ލަންކާ، އަދި ހޮންގކޮންގ ފިޔަވައި ދުރުއިރުމައްޗާ ދޭތެރޭވެސް އެއްވެސް ޝައުޤުވެރިކަމެއް ނެތެވެ.
ހޮންގކޮންގ އަށް އަސްކަރީ މީހުން އުފުލާކަށް ގަމެއް ބޭނުމެއް ނުވާނެއެވެ.
އެއިރު އިނގިރޭސި ވިލާތް، ނިއުޒީލަނޑް، އޮސްޓްރޭލިޔާ،  ސިންގަޕޫރ، މެލޭޝިޔާ، ބްރޫނައި މި ހަ ބާރުގެ އެއްބަސްވުމެއް ވުޖޫދަށް އައިސްފައިވެއެވެ.
އަސްކަރީ މީހުން އުފުލަނީ ވީސީ - 10 ގެ މަތިންދާބޯޓުން އިނގިރޭސި ވިލާތުން ސިންގަޕޫރަށް، ދެން އޮސްޓްރޭލިޔާ އަށެވެ.
ގަމުގައި ބޯޓަށް ތެޔޮއަޅަން މަޑުކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
އަދި ހޮންގކޮންގ އަކީ ޗައިނާއިން ބޭނުންވި ހިނދެއްގައި އަތުލެވޭނެ ރަށެކެވެ.
އިނގިރޭސީންނަކަށް އެކަމެއް ނުހުއްޓުވޭނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެން ބުނީ، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ މިހާރު މިނިވަން، އަމިއްލަ އިސްތިޤްލާލެއް އޮތް ޤައުމެއް ކަމަށެވެ. 
އަދި މިގޮތުން ޙައްޤު އިޙްތިރާމް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބެންވާނެއެވެ. 
އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން ގެންގުޅޭ ނަޒަރުން އަޅުގަނޑު ވިސްނާފައިވާތީ، މޭސަން އާއި ކުރިމަތިވެފައި މިވާ ޙާލަތުވެސް ވަޒަންކުރެވުނެވެ. 
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑު ގޮތެއް ހުށަހެޅީމެވެ. 
ނިދާފައި ތިބި ކުއްތާތައް އެގޮތަށް ތިއްބަ ދޭށެވެ އަޅުގަނޑު ބުނީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ އޭނާއަށް އިނގިރޭސި ހައުސް އޮފް ކޮމަންސް އަށް، ގަމުގެ މައްސަލައާއި މެދު ވާހަކަދެކެވިފައިވާކަން ބަޔާންކުރާށެވެ.
އަދި ކީރިތި މަހާރާނީގެ ސަރުކާރުން ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް ދެކޭގޮތާއި އެއްބަސް ނުވާކަން ފާޅުކޮށްފައިވާނެ ކަމަށް ބަޔާނެއް އިއްވާށެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ބުނެފައިވާ ސަބަބުތަކަށްޓަކައި އިނގިރޭސި ސަރުކާރުގެ ހުށަހެޅުމަށް އަޅުގަނޑުމެން އެއްބަސްނުވާކަން އަޅުގަނޑު ބަޔާންކުރާނަމެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ ވަގުތު ފާއިތުވަމުން ދިޔަވަރަކަށް މަސްއަލާއަށް ޙައްލު އަންނަމުންދާނެ ކަމަށެވެ. 
ކޮމަންވެލްތުގެ ޙިމާޔަތަށްޓަކައި ގަން ބޭނުންކުރުމަށް ނުޖެހޭނެ ކަމަށް އުންމީދުކޮށް، އަދި އެކަމަށް އެދި ދުޢާކުރަމުން ގެންދަމެވެ. 
މޭސަން އަށް އަޅުގަނޑު ބުނިވާހަކަ ވިސްނުނެވެ. 
އަދި އެއީ ރަނގަޅު ޚިޔާލެއް ކަމުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. 
މިމަސްއަލަ މިއަދާއި ހަމައަށްވެސް މިގޮތުގައި އޮތީއެވެ. 
މިކަމުގެ އަސަރުތައް ވަގުތު ފާއިތުވުމުގެ ސަބަބުން ވަނީ ހުލިވެފައެވެ.
އިނގިރޭސީން ގަމުން ފޭބިއިރު، އެކި ރޮނގުން އެކަށީގެންވާ ހުނަރުވެރިކަން ލިބިފައިވާ ތަޖްރިބާކާރު ދިވެހީން ތިއްބެވެ. 
މި ތަޖްރިބާކާރު ދިވެހީން ލިބުނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޓުއަރިޒަމްގެ ޞިނާޢަތު ބިނާކުރުމުގެ ފެށުމުގެ ތެރޭގައެވެ.
އެހެންކަމަށް ވުމުން، ހުނަރުވެރި ހުރިހާ އެންމެނަށްވެސް މި އާ ޞިނާޢަތު ބިނާކުރުމަގައި ބައިވެރިވެ ވަޒީފާ ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތުތައް ލިބުނެވެ.
15 ވަނަ ބާބު
މުވާޞަލާތީ ގުޅުން، 1974 އިން 1978 އަށް
ރާއްޖޭގެ މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތަކުގައި އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުން ފެށިފައިވަނީ 1974 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
އެއީ އިންޑިޔާގެ އޯވަރސީޒް ކޮމިޔުނިކޭޝަން ސަރވިސް (އޯ. ސީ. އެސް.) އާއި މަޝްވަރާކުރުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ފޮނުއްވި ވަފްދުގެ ވެރިޔާގެ ޙައިސިއްޔަތުންނެވެ. 
އޯ. ސީ. އެސް. އާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަންސް ޑިޕާރޓްމަންޓް (ޓީ. ސީ. ޑީ.) އާއި ދެމެދު ޓެލެޕްރިންޓަރ ލިންކެއް ޤާއިމްކުރެވުނެވެ.
އަދި މި ގުޅުމުގެ ސަބަބުން ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ދިވެހިރާއްޖެއާއި ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކާއި ދެމެދު ޓެލެކްސްގެ ޒަރީޢާއިން ގުޅުން އުފެދުނެވެ. 
މީގެ ކުރިން ގުޅިފައިވަނީ ހަމައެކަނި ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ދިވެހި ސަފީރު އޮފީހާއި  ޓީ. ސީ. ޑީ. އާއެވެ. 
އެއީ މި ދެތާނގައި ބެހެއްޓިފައިވާ ކޮލިންސް ޓްރާންސީވަރ މެދުވެރިކޮށެވެ. 
މި ގުޅުން ބޭނުންކުރަނީ ހަމަ އެކަނި ދިވެހި ސަރުކާރުންނެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ބޭރުގެ ސަފީރު އޮފީސްތަކަށް ފޮނުއްވާ މެސެޖްތަކާއި،
އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ޓްރޭޑް އޮފީހަށް ފޮނުއްވާ މެސެޖްތައް ޓީ. ސީ. ޑީ. ގެ އޮޕަރޭޓަރުން ކިޔައިދެނީ، ނުވަތަ މޯރސް ކޯޑް ބޭނުންކޮށްގެން ފޮނުވަނީއެވެ. 
ސަފީރު އޮފީހުގެ އޮޕަރޭޓަރުން ލިޔެ، ގެންދަންވީ ތަންތަނުގެ އެޑްރެސް ޖެހުމަށްފަހު މެސެންޖަރުން މެދުވެރިކޮށް އެތަނަކަށް ފޮނުވަނީ އެވެ. 
އެތަންތަނުންނާއި ދިވެހި ޓްރޭޑް އޮފީހުން ދިވެހި ސަރުކާރަށް ފޮނުވާ މެސެޖް ވެސް ފޮނުވަނީ ހަމަ މި ބީދައިންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޓުއަރިޒަމް ތަޢާރަފްވެ، 1972 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅުގައި ފުރަތަމަ ޓުއަރިސްޓް ގްރޫޕް މާލެއައެވެ.
މިކަމާ ގުޅިގެން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޓުއަރިޒަމްގެ ޞިނާޢަތު ރަނގަޅުގޮތެއްގައި ބިނާކުރުމަށްޓަކައި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތީ ގުޅުން އަވަހަށް ޤާއިމް ކުރުމުގެ މުހިންމުކަން ވަރަށް ބޮޑުވިއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ކަންތައްތައް ކޮޅުނބުން ބުންބާއަށް ބަދަލުވެ، ސަރުކާރާއި ގުޅާނެ ގޮތެއް ހޯދުމަށްވެސް ވަނީ ބޭނުންވެފައެވެ. 
މި މަސްއަލަ، އިންޑިޔާގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވެދެއްވާ އެހީގެ ތެރޭގައި ތާވަލް ކުރެވުނެވެ. 
އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ މަތީ ފެންވަރެއްގެ ވަފުދެއް ދިވެހި ސަރުކާރާއި މަޝްވަރާކުރެއްވުމަށް ވަޑައިގަތެވެ. 
ވަފުދުގެ ވެރިއަކަށް ހުންނެވީ އޯވަރސީޒް ކޮމިއުނިކޭޝަންސް ސަރވިސްގެ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލް މިސްޓަރ ޕީ. ޖީ. ޑެމްލަރ އެވެ. 
މި ޓީމާއި މަޝްވަރާކުރުމަށް ހަމަޖެހުނު ދިވެހި ޓީމުގެ ވެރިއަކަށް ހުރީ އަޅުގަނޑެވެ. 
މި މަޝްވަރާތަކުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އެކުލަވާލެވުނު މަޝްރޫއެއްގެ ދަށުން،  1974 ވަނަ އަހަރު ބޮމްބޭ/މާލެ މުވާޞަލާތީ ގުޅުން އުފެދުނެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މެރީން ޑްރައިވް 54 ނަންބަރުގައި ރިސީވިންގ ސްޓޭޝަނެއް ދެތިން މަހެއްހައި ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޤާއިމްކުރިއެވެ.
އެއީ އިންޑިޔާގެ ތިން އިންޖިނޭރުންގެ އިރުޝާދުގެ ދަށުންނެވެ. 
މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓެޑަކީ މި ލިންކް ބޭނުންކުރަން ފެށި އެންމެ ފުރަތަމަ ކަސްޓަމަރެވެ. 
އަދި މި ގުޅުން އެންމެ ގިނައިން ބޭނުންކުރާ ފަރާތްކަމުގައިވިއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ބޮމްބޭ/މާލެ ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަން ޓެލެޕްރިންޓަރ ލިންކާއި އެހެނިހެން މުވާޞަލާތީ ފެސިލިޓީތައް، ވަނީ ބޭނުންތަކަށް މަދުވެފައެވެ.
ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަފީރު އޮފީހުގައި ހުރި ވަޔަރލެސް ލިންކް ވެސް ހިމަނައިގެން، 
އަދި މާލޭގައި ހުރި ކުޑަ އޮޓޮމެޓިކް އެކްސްޗޭންޖާއި އެކުވެސް އެވެ.
މިތަކެތި ވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތަރައްޤީއަށް، ޚާއްޞަކޮށް ޓުއަރިޒަމްގެ ތަރައްޤީގެ ބޭނުންތަކަށް މަދުވެފައެވެ.
ޓުއަރިސްޓުންގެ ގޮތުގައި އަންނަ މެހެމާނުން ތިބޭނެ އެތައް ރިސޯރޓްތަކެއް އަޅުގަނޑުމެން ހެދީމެވެ.
އެކަމަކު އެމީހުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޗުއްޓީގެ ގޮތުގައި ހޭދަކުރާ ދުވަސްކޮޅު، އެމީހުން މުވާޞަލާތީ ގުޅުން އޮތުމަށް ބޭނުންވާނެ މިންވަރާމެދު އަޅުގަނޑުމެން މާބޮޑަކަށް ވިސްނާފައެއްނެތެވެ.
ބޭރުގެ ޤައުމުތަކަށް، އެކަކު އަނެކަކާއި ސީދާ ގުޅުމަކީ އަޅުގަނޑުމެން އަޑުއަހާފައިވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
ޙަޤީޤަތަކަށްވުން ވަރަށް ދުރުގައި ވާކަމެއްވެސްމެއެވެ.
އާޞިނާޢަތެއްގެ ގޮތުގައި ޓުއަރިޒަމްގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ (ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ އަސާސީ އޮނިގަނޑު) އަށް ތަފާތު ބޭނުންތައް ޖެހެންފަށައިފިއެވެ.
މެހެމާނުން ތިބޭނެ ތަންތަން އަޅުގަނޑުމެން ހަދަމުން ގެންދިޔައިރު، ކުޑަކުޑަ އޮޓޮމެޓިކް އެކްސްޗޭންޖެއް މާލޭގައި ބެހެއްޓުން ފިޔަވައި މުވާޞަލާތީ ގުޅުމާއިމެދު ވިސްނާލާފައެއް ނެތެވެ.
ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ އަޅުގަނޑުމެންގެ އެމްބެސީއާއި ދިވެހި ސަރުކާރާއި ދެމެދުގައި ގުޅުން ހިންގަނީ އަދިވެސް ވަޔަރލެސްގެ ޒަރީޢާއިންނެވެ.
މާލޭގައި އެމް. އެސް. އެލް. އާއި އެމް. އެސް. އެލް. ބުންބާ އާއި ދެމެދު ގުޅުން ހިންގަނީ އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ އެހީގައި ދެއްވާފައިވާ ޚާއްޞަ އެޗް. އެފް. ޓެލެކްސް ގުޅުމަކުންނެވެ.
1976 ވަނަ އަހަރު އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމުގައި އަޅުގަނޑު ހުންނަ ޤައުމު ކަމުގައިވާ ސިންގަޕޫރުން މާލެ އައިސް އުޅެނިކޮންނެވެ.
ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކުރެއްވުމަށް ބޭނުންފުޅުވެގެން އަންގަވައިފިއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ދެއްކެވީ، ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ދިވެހި ސަފީރު އޮފީސް މެދުވެރިކޮށް ހުށަހަޅާފައިވާ ލުއިފޮތެކެވެ.
އެއީ ނިޕޮން އިލެކްޓްރިކް ކުންފުނީ (އެން. އީ. ސީ.) ގެ ފަރާތުނ، އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް ގެންދެވޭ ކަހަލަ އާރތު ސެޓެލައިޓް ސްޓޭޝަން ޑިޝް އަކާއި ބެހޭ ފޮތެކެވެ.
އަދި މިކަހަލަ އާރތު ސްޓޭޝަނެއް ރާއްޖޭގައި ބަހައްޓަވަން ބޭނުންފުޅުވާ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
މީގެ ކުރިން މިކަހަލަ ނިޒާމެއް ސިންގަޕޫރުން އަޅުގަނޑަށް ފެނިފައިވާތީ، މިއީ އަޅުގަނޑަކަށް އާ އެއްޗެއް ނޫނެވެ.
މީގެ އަގު ވަރަށް ބޮޑުވާނެކަން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ.
އަގުގެ ގޮތުގައި އެމީހުން ބަޔާންކޮށްފައި އޮތީ، ތަކެތީގެ އަގަށް 1.5 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރ (އެފް. އޯ. ބީ. ޖަޕާން) އަދި ބެހެއްޓުމަށާއި ޓެސްޓް ކުރުމަށް 49,189 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
މިއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެއިރު ވަރަށް ބޮޑު އަގެކެވެ.
އަޅުގަނޑު މިކަމާ ދޭތެރޭ ވިސްނާލަން މަޑުމަޑުން އިނީމެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު މަޑުން އިނީ ކީއްވެތޯ ނާޞިރު އެއްސެވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ މިއީ އެންމެ ފަހުގެ ސެޓަލައިޓް ޓެކްނޮލޮޖީ ކަމަށްވާތީ ވަރަށް ބޮޑު އިންވެސްޓްމަންޓްއެއް ކަމަށެވެ.
އަދި ވަރަށް ޓެކްނިކަލް އެއްޗެއްވެސް މެއެވެ.
މިހިންގާނެ، ތަމްރީންލިބިފައިވާ ހުނަރުވެރި މީހުން ވެސް ބޭނުންވާނެކަމަށް ދެންނެވީމެވެ.
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ މިކަމަށް ބޭނުންވާ 1.5 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު، އެހީގެ ގޮތުގައާއި އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ބައެއް ފައިސާގެ ވަޞީލަތް ނަންގަވައިގެން ހޯއްދަވާނެ ކަމަށެވެ.
މިކަން ކުރުމުގެ ހުނަރުވެރި ދިވެހިން ނެތް ކަމަށް ދަންނަވައި، އަޅުގަނޑު ދެކޮޅު ހެދުމުން، އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ އެކަންކުރާނެ މީހަކު ހޯދުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ މަސްއޫލިއްޔަތެއް ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދިޔައީ އެއްލިގެންނެވެ.
ދެން ނާޞިރު ވިދާޅުވީ، އަހަންނަށް ވިސްނޭ، އެންމެ ފުރަތަމަ އަހަރުމެން ހޯދަންވީ އެޗް. އެފް. ޓެލެކްސް ކަން.
ނަމަވެސް ގެއްލިފައިވާ ވަގުތު އަހަރެން ހޯދަން އެބަޖެހޭ.
އަހަރެން ބޭނުންވަނީ މުވާޞަލާތުގެ އެންމެ ފަހުގެ ޓެކްނޮލޮޖީ.
މި ހޯދުމަކީ އަހަރުމެނަށް ކުރިއަށް ދިއުމަށް ވަރަށް ބޮޑު އެހީއަކަށް ވާނެ.
އަދި އަހަރުމެންގެ ޤައުމުގެ ތަރައްޤީގެ ދުވެލި އަވަސްވެސް ވާނެ.
މިހެން ވިދާޅުވުމުން އެފޮނުއްވި މެސެޖް އަޅުގަނޑަށް ފަހުމްވެ ޖަވާބުވެސް އެނގިއްޖެއެވެ.
މަސްއަލައާއި އެއަށް ޙައްލު ހޯދުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ ކަމެކެވެ.
އަޅުގަނޑުވަނީ ނުތަނަވަސް ވެފައެވެ.
ނަމަވެސް، މިއީ އަމުރެކެވެ.
އެހެން ކަމުން މަސްއަލަ ބެލުމަށް އަޅުގަނޑު އެއްބަސްވެއްޖައީމެވެ.
އަޅުގަނޑު އެދުވަހު ހަވީރު މާލެއިން ފުރައިގެން ކޮޅުނބަށް ގޮސް، ސިންގަޕޫރަށް އަނެއް ދުވަހު ދިއުމުގެ ކުރީން، އެރޭ ހުރީ ކޮޅުނބުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ހުރީ ސިލޯނު އިންޓަރކޮންޓިނެންޓަލް ހޮޓަލުގައެވެ.
ނަމަވެސް މިމަސްއަލަ އާއިހެދި އަޅުގަނޑަކަށް ރަނގަޅަކަށް ނުނިދުނެވެ.
މިއީ ހަމަ އެކަނި ސެޓަލައިޓް ޑިޝް ގަތުމުގެ މަސްއަލައެއް ނޫނެއެވެ.
އެ ހިންގާނެ އިތުބާރު ހުރި ފަރާތެއް ހޯދުމާއި، އެއާއި ބެހޭ ސާމާނު ގެނެސް ހަރުކުރުން ހިމެނެއެވެ.
އަދި ދިވެހިރާއްޖެ ސެޓެލައިޓްގެ ކޮމިއުނިކޭޝަން އާއި ގުޅި، ޓެލެފޯނު، ޓެލެކްސް، ފެކްސް އަދި ޓީ. ވީ. ފަދަ ކަންކަމަށް ހުޅުވިގެންދިއުން ވެސް ހިމެނެއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ނިދަން އުނދަގޫވުމުން، ތެދުވަން ނިންމައިފީމެވެ.
އެއިރު ފަތިހު ފަހެއް ޖަހާފާނެއެވެ.
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑު ދިޔައީ ކޮފީޝޮޕަށް ކޮފީބޯށެވެ.
އޭގެ ފަހުން އަޅުގަނޑު ކުރާނެ ކަމަކާ ދޭތެރޭ ވިސްނާލަން އިނީ ހޮޓަލުގެ ފެންޑާގައެވެ.
އެހާ އަވަސް ގަޑިއެއްކަމުން އެތާ ތިބީ ވަރަށް މަދު ބައެކެވެ.
ފައިސާދައްކާ ކައުންޓަރުގެ ކައިރީގައި ތިބި ތިން އިނގިރޭސީން އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަވިއެވެ.
އަދި އެމީހުން އެއަރޕޯރޓަށް ގެންދާ ޓެކްސީ އަންނަންދެން އަޅުގަނޑު ކައިރީގައި އިށީނދެގެން ތިއްބެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަދައްކަން ފަށައިފީމެވެ.
އެމީހުން ބުނީ އެމީހުން އެތިބީ ހޮންގކޮންގުން ސީޝެލްސް އަށް އެދުވަހުގެ ބީ. އޯ. އޭ. ސީ. ފްލައިޓުން ދާންވެގެން ކަމުގައެވެ. 
މިއީ އަނެއްކާވެސް ތަޤްދީރު އެހީގެ އަތެއް އަޅުގަނޑުމެނަށް ދިއްކޮށްލި ފަހަރެކެވެ.
މި ތިން މީހުންނަކީ ކޭބަލް އެންޑް ވަޔަރލެސްގެ ތިން އޮފީޝަލުންނެވެ.
މި މީހުން މިދަނީ، ސެޓެލެއިޓް ޑިޝްއަކާއި މުވާޞަލާތި ނިޒާމެއް، ސީޝެލްސްގައި ޤާއިމްކުރުމުގެ ވާހަކަތައް އެތާނގެ ސަރުކާރާއި ދެއްކުމަށެވެ.
އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބެހެއްޓުމުގެ ކަންތައް ކުރުމަށް ނާޞިރު އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ބާވަތުގެ ނިޒާމެކެވެ. 
އެމީހުން އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ބުނީ، ކޭބަލް އެންޑް ވަޔަރލެސް (ސީ. އެންޑް ޑަބްލިއު.) އަކީ ކެރިބިއަންގެ ވަރަށް ގިނަ ޤައުމުތަކުގެ މުވާޞަލާތީ ނިޒާމުތައް ބަލަހައްޓާ ފަރާތްކަމުގައެވެ.
އެމީހުން އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި އެކަން ކުރުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ހުރެދާނެތޯ އަޅުގަނޑު އަހާލުމުން އާނއެކޭ ބުންޏެވެ.
އަޅުގަނޑު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މިފަދަ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރަން ބޭނުންފުޅުވާ ވާހަކަ އެމީހުންގެ ގާތުގައި ބުނީމެވެ.
އަޅުގަނޑު، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން މިފަދަ ކަމެއް ފަހުން އެއްބަސްވެވޭ ގޮތެއްގެ މަތިން ކުރުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ހުންނާނެތޯ އެހީމެވެ.
އެމީހުންގެ ޖަވާބަކީ އާނއެކެވެ އެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެކުންފުންޏާއި ބެހޭ ބައެއް ލިޔެކިޔުމާއި ލުއިފޮތް ދިނެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު ލަންޑަނަށް ގޮސް އެމީހުންނާއި ގުޅާނަން ކަމަށް ބުނީމެވެ.
އެމީހުން އެއަރޕޯޓަށް ދާން ނައްޓާލިއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ރަޙްމަތްތެރިޔާ ހާޝިމް އަޅުގަނޑު ބަލާ އައުމުން، ޚިޔާލު ބަދަލުވެއްޖެ ކަމަށާއި، ސިންގްޕޫރަށް ނުގޮސް ހަމަ ވަގުތުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ދާން ބޭނުން ކަމަށް ބުނީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ދިވެހި ސަފީރު އޮފީހަށް ފޯނުކޮށް، އަނބުރާ މާލެ އަންނަ ވާހަކައާއި ނާޞިރާއި ބައްދަލުކުރުމަށް އެޕޮއިންޓްމަންޓެއް ބޭނުން ވާހަކަ ވަޔަރލެސް މެސެޖްއެއްގެ ޒަރީޢާއިން ފޮނުވީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބުގެ ވައިގެބަނދަރުން ޓިކެޓްއެއް ގަނެގެން އެއަރ ސިލޯނުގެ ފްލައިޓަކުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ދިޔައިމެވެ.
ނާޞިރަށް ކަމުގެ އަވަސްކަން ދޭހަވެވަޑައިގަތީ ކަމަށް ވެދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު މާލެއަށް އައިއިރު ރައީސްގެ ސެކްރެޓަރީއެއް ސަރުކާރުގެ ލޯންޗެއްގައި އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކުރަން އައިސް ހުއްޓެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ދިޔައީ ސީދާ ރައީސް އޮފީހަށެވެ. 
ނާޞިރު އަޅުގަނޑު ގާތުގައި މަސްއަލައަކީ ކޮބައިތޯ އެއްސެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީ، އަޅުގަނޑާ ޙަވާލުކުރެއްވި އެންމެ އުނދަގޫ މަސައްކަތުގެ ބަޔަކަށް ޙައްލެއް ފެނިއްޖެ ކަމަށެވެ. 
އަދި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ އޮފިޝަލުން ދީފައިވާ އެކުންފުންޏާބެހޭ ލިޔުންތަކާއި އެމީހުންގެ ކާޑުތައް އެމަނިކުފާނުގެ އަތްޕުޅަށް އަރުވައިފީމެވެ. 
އެތަކެތި ބައްލަވައިލެއްވުމަށް ފަހު، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަކީ ކަމުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ބައެއް ކަމަށާއި، އެމީހުންނާއި ގުޅައިގެން ކަންތައްތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އެކަމައިގެން ކުރިއަށްދިއުމުގެ ކުރިން އެމަނިކުފާނާއި މަޝްވަރާކުރަން އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނީ ކީއްވެގެންކަން އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި، ގަމުން އިނގިރޭސީން ފޭބުމާ ބެހޭގޮތުން ހިނގި މުޢާމަލާތްތައް މާރަނގަޅު ނޫން ކަމަށް ދެންނެވީމެވެ. 
އަދި އިނގިރޭސި ކުންފުންޏެއްގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމީ އަދި ބައިނަލްއަޤްވާމި މުވާޞަލާތީ ޚިދްމަތްތައް ހިންގުން، ސިޔާސީ ނަޒަރަކުން ފެންނާނެ ގޮތެއް އަޅުގަނޑަށް ނޭނގޭތީއެވެ.
ނާޞިރު ވިދާޅުވީ އެމަނިކުފާނު ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި، ގަމަކީ މިހާރު ނިމިފައިވާ ބާބެއް ކަމަށެވެ.
އަދި އިނގިރޭސި ކުންފުންޏާއި އަޅުގަނޑު މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް އެމަނިކުފާނު ހިތްޕުޅުހަމަޖެހޭ ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ސިންގަޕޫރަށް އެނބުރި ދިއުމަށްފަހު، އެން. އީ. ސީ. ގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވުންނާ ގުޅައިގެން، ތަފްޞީލީ ހުށަހެޅުމެއް ތައްޔާރުކުރުމަށް ބުނީމެވެ.
އަދި ކަމަށް ބޭނުންވާ ސާމާނު ފޮނުވައި، ފައިސާގެ ކަންތަކާއި، ތަކެތި ހަރުކުރުމާއި، ތަމްރީނުކުރުން ފަދަ ހުރިހާ ޚަރަދެއްގެ ކުއޯޓޭޝަންއެއް ފޮނުވުމަށް ބުނީމެވެ. 
އެން. އީ. ސީ. އާއި މިޓްސުއި ކުންފުނީގެ އޮފިޝަލުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ގޮސް، ސެޓަލައިޓް ޑިޝް ސްޓޭޝަން ބެހެއްޓުމާ ގުޅޭ ސަރވޭއެއް ކުރިއެވެ. 
އާރތު ސްޓޭޝަންގެ ހުށަހެޅުން، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ސްވިޗިންގ ސްޓޭޝަންއަކާއި އެކު ބެހެއްޓުމުގެ ހުށަހެޅުމާ ބެހޭގޮތުން، ޓޯކިޔޯގައި އަޅުގަނޑު މަޝްވަރާކުރީމެވެ. 
ހަމަމިއާއެކު، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި އެކު މިފަދަ ނިޒާމެއް ހިންގުމުގެ މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔައިމެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއެކު ސިންގަޕޫރުގެ އެމް. އެސް. އެލް. އޮފީހުގައި ޖަލްސާއެއް ބޭއްވުމަށް އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސީމެވެ.
އެމީހުންގެ ޓީމް ގައި ވިލްކިންސަން ކިޔާ އިންޖިނޭރެއް ބައިވެރިވިއެވެ. 
އަދި އެން. އީ. ސީ. ގެ ހުށަހެޅުމަށް ތަޖްރިބާކާރު ލަފާދިނެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ސީޝެލްސްގައި ހަމަ މިކަހަލަ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރާތީ، އެމީހުންނަށް ލިބިފައިވާ މަޢލޫމާތުތަކާ މިކަންތައްތަކާ އަޅައިބަލައިލެވުނެވެ.
އެން. އީ. ސީ. ގެ ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވުންނަށް ވެސް އަޅުގަނޑު ދައުވަތު ދިނީމެވެ. 
އެމީހުން އެހެން ކޮޓަރިއެއްގައި ތިއްބެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޓީމުން ދެއްކި ވާހަކަތައް އަޑުއެހުމަށްފަހު، އެން. އީ. ސީ. ގެ މީހުން އަޅުގަނޑުމެން ތިބި ތަނަށް އައުމަށް އެދުނީމެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ މީހުން އެތާ ތިބުމުން އެމީހުން ޙައިރާންވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެމީހުންގެ ގާތުގައި ބުނީ، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަކީ އެތަން ހިންގުމުގެ ޓެކްނިކަލް އަދި އޮޕަރޭޝަންސް މީހުންކަމަށެވެ.
އެހެން ކަމަށްވާތީ، އެމީހުންގެ އެހީތެރިކަމާއި އިރުޝާދު ނުލިބި މިފަދަ ކަމެއް ނިންމުމަކީ ރަނގަޅުކަމެއް ނޫންކަމުގައެވެ.
އެން. އީ. ސީ. ގެ ހުށަހެޅުމުގައި ހުރި، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން އިޞްލާޙުކުރަން ބޭނުންވި ބައެއް ކުދި ޓެކްނިކަލް ކަންތައްތައް ފާހަގަކުރިއެވެ.
އަދި އިތުރު އަގަކާއި ނުލައި އެކަންކަން ރަނގަޅު ކުރުމަށް އެން. އީ. ސީ. އިން އެއްބަސްވިއެވެ.
ހުރިހާ ކަމެއް ހަމަޖެހި ނިމިފައިވާ ކަމަށް ހީކޮށްހުއްޓައި، އަޅުގަނޑު މުޅިން އަވަދިވާވަރުގެ ކަމެއް ކުރިމަތީވީ، އައިނައި ދިމާއެއްވެސް ނޭނގިއެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި އެން. އީ. ސީ. އިން ވެސް ބުނެފައިވަނީ، ސީޝެލްސްގައި ބޭނުންކުރާ ސާމާނަކީ، އިންޑިޔަން އޯޝަން ސެޓަލައިޓްގައި ގެންގުޅޭ އެފް. ޑީ. އެމް. ސިސްޓަމް އެވެ. 
ނަމަވެސް މި ސެޓެލައިޓްގައި ހުސް ސަރކިޓެއް މިހާރަކު ނެތެވެ. 
އެއީ ހުރިހާ ސަރކިޓްތައް ވަނީ އިންޑިޔާއާއި، ސިންގަޕޫރާއި އަދި އެހެން ޤައުމުތަކުން ރިޒަރވްކޮށްފައި ކަމުންނެވެ. 
ހުސް ޖާގަ ބޭނުން ނަމަ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޖެހޭނީ އިންޓެލްސެޓް މެދުވެރިކޮށް ޚާއްޞަ ގޮތަކުން ހުސް ޖާގައެއް ދޫކުރުމަށް އެދޭށެވެ. 
މިކަމަށް އިތުރު ވަގުތު ހޭދަވާނެއެވެ.
އެސް. ޕީ. ސީ. ޕީ. އެން./ޕީ. ސީ. އެން. ނިޒާމުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އާ ސެޓަލައިޓެއް މިހާރު ވަނީ ބޭނުންކުރަން ފަށާފައެވެ.  
ދެ އަހަރުދުވަހުގެ ތެރޭގައި، ހުރިހާ އެފް. ޑީ. އެމް. ނިޒާމުތަކުގެ ބަދަލުގައި ގެންގުޅޭނީ މި އާ ނިޒާމެވެ. 
އެއަށް ފަހު އެފް. ޑީ. އެމް. ސެޓެލައިޓް އެކަހެރި ކޮށްލާނެއެވެ. 
މިހާރުވެސް އެތައް ޤައުމެއްގައި ބޭނުންކުރަމުންގެންދަނީ ޓައިޕް އޭ ބާވަތުގެ ޑިޝްތަކެވެ.
މިހާ ހިސާބުން އެން. އީ. ސީ. ގެ ފަރާތުން ހުށަހަޅަން ފެށީ ކުޑަ ސެޓަލައިޓް ޑިޝް އެއްގައި މި އާ ނިޒާމް ބޭނުންކުރާ ފުރަތަމަ ޤައުމަކީ ދިވެހިރާއްޖެ ކަމުގައި ވެވިދާނެކަމަށެވެ. 
މިކަންކުރުމުގައި އެއްވެސް ޓެކްނިކަލް މަސްއަލައެއް ނުޖެހޭނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަން އެމީހުން ދިނެވެ. 
އެފް. ޑީ. އެމް. އިން އެސް. ޕީ. ސީ. ޕީ. / ޕީ. ސީ. އެން. ސެޓަލައިޓަށް ބަދަލުކުރި އިރު، ސިގްނަލް ފޮނުވުމުގައި ވަރަށް ކުޑަ ލަސްކަމެއް ހުއްޓެވެ.
ނަމަވެސް އިންސާނީ ކަންފަތަކަށް އެކަމެއް ފާހަގައެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. 
އިންޓެލްސެޓް ގެ މެންބަރަކަށްވުމުގެ ވާހަކަ ދެއްކެވުމަށްޓަކައި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަންގެ ޑިރެކްޓަރ، އެމެރިކާއަށް  ފޮނުވުމަށް އަޅުގަނޑު ވަނީ ހަމަޖައްސާފައެވެ. 
އެތާނގައި އެމީހުން ހުށަހަޅާ ކަންތައް ބަލައި ޔަޤީންކުރުމަށް ފަސޭހަވާނެތީއެވެ.  
އާ ނިޒާމް ޚިޔާރުކޮށްފިނަމަ، ހަމަ އެވަގުތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފްރީކުއެންސީއެއް ދެވިދާނެކަމަށް އިންޓެލްސެޓުން ބުންޏެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އޮތީ، ވަގުތުން ގޮތެއް ނިންމަންޖެހިފައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ތިއްބެވި ބޭބޭފުޅުންނާއި ގުޅާނެ ވަގުތެއް ނެތެވެ. 
އަދި ގުޅަންޖެހޭނީ ކޮޅުނބު ނުވަތަ ބުންބާ (މުމްބައި) މެދުވެރިކޮށެވެ. 
ވަޔަރލެސް މެދުވެރިކޮށް ދިގު ތަފްޞީލެއް ދިނުމަކީ، ޖައްވީ ކަންތައްތައް ހުންނަ ގޮތުން އުނދަގޫ ކަމަކަށް ވާނެއެވެ. 
ކިހާތަނަކުން އަގު ކުޑަވާނެތޯ، އެން. އީ. ސީ. ގެ މީހުން ކުރެން އަޅުގަނޑު އެހީމެވެ. 
އެމީހުން ޒުވާބުކުރީ، އެންމެ ފަހުގެ ޓެކްނޮލޮޖީ ހެޔޮ އަގެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބެނީއޭ ކިޔައިގެން، އަގު ދަށްކުރުމާ ދެކޮޅަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބުނީ، އަޅުގަނޑުމެން ވާން މިއުޅެނީ އަޖުމަބަލަން ގެންގުޅޭ ގިނީ ޕިގްސް އަށެވެ. 
އެހެނީ، ދިވެހިރާއްޖެ ވާނީ މިނިޒާމް ތަޢާރަފްކުރާ ފުރަތަމަ ޤައުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެމީހުންގެ ގާތުގައި ބުނީ، ނުރަނގަޅު އެއްވެސް ކަމެއް ހިނގައިފިނަމަ، އަޅުގަނޑުގެ ވަޒީފާ ގެއްލޭނެ ކަމަށެވެ.
އަދި މިކަމަށް އެއްބަސްވުމުގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ބޮޑު އުޤޫބާތެއް ކަނޑައެޅިދާނެ ކަމަށެވެ.
މި ނިޒާމު ހޮވުމަށް ބާރެއް އެޅޭނީ، އެކަށީގެންވާ ވަރަށް އަގު ދަށްކޮށް، ދިމާވެދާނެ މަސްއަލަތައް އަގަކާއި ނުލައި، ހައްލުކޮށްދޭނެ ކަމަށް އެން. އީ. ސީ. ގެ ފަރާތުން ޔަޤީންކޮށްދީގެންނެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެދުނީ 200,000 ޑޮލަރު ކުޑަކޮށްދިނުމަށެވެ.
އެންމެ ފަހުން ދެ ފަރާތަށް އެއްބަސްވެވުނީ 150,000 ޑޮލަރު ކުޑަކޮށް ދިނުމަށެވެ.
މިގޮތުން މުޅި ނިޒާމުގެ އަގަކަށްވީ 1,350,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޓީމާ އަޅުގަނޑު ފަހުން ބައްދަލުކުރުމުން، ކަން ހިނގިގޮތް އޮޅުންފިލުވުމަށް އެމީހުން ބޭނުންވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ކުރު ޚުލާޞާ އެއް ދިނުމަށްފަހު އެއްބަސްވެވުނު އަގު އެމީހުންގެ ގާތުގައި ބުނީމެވެ. 
އެމީހުން ބުނީ އެމީހުންނަށް ސީޝެލްސްއަށް ހޯދައިދެވުނު އަގަށް ވުރެ ރަނގަޅު އަގެއް އަޅުގަނޑަށް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ހޯދައިދެވިއްޖެ ކަމަށެވެ. 
އެންމެފަހުން ކަމާބެހޭ އެކްވިޕްމަންޓް ހަރުކުރެވިގެން، ސެޓަލައިޓް ރަނގަޅަށް މަސައްކަތްކުރަން ފެށިއެވެ.
1990 ގެ އަހަރުތަކާއި ހަމައަށް މި ސެޓަލައިޓް މަސައްކަތްކުރަމުން ދިއައެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ދިވެހި ސަރުކާރާ އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރީ، 1 ޖަނަވަރީ 1977 ގައެވެ.
އެދުވަހުން ފެށިގެން، ފުރަތަމަ 10 އަހަރުގެ މުއްދަތަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތީ ގުޅުން ހިންގާ ތަރައްޤީކުރުމުގެ ޙައްޤު އެކުންފުންޏަށް އެކަނި އޮތުމަށެވެ.
އެދުވަހުގެ ފަތިހު ސިލޯނު އިންޓަރކޮންޓިނެންޓަލް ހޮޓަލުގައި އަޅުގަނޑާ އިއްތިފާޤުން ދިމާވި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ އޮފިޝަލުންނާ ބައްދަލު ނުވިނަމަ ކިހިނެއްވީސް ބާވައެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް ބައެއް ފަހަރުއަރައެވެ.
ސެޓެލައިޓް ކޮމިއުނިކޭޝަންގެ ގުޅުން ޤާއިމްކުރެވުނު ފަހުން، ނާޞިރު އެއްދުވަހަކު އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވާފައި އެންގެވީ، އާ މަޝްރޫއުއެއް ތައްޔާރުކުރުމަށެވެ. 
އެއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޓެލެވިޜަންގެ ޚިދްމަތް ތަޢާރަފްކުރުމަށެވެ.
މިހާހިސާބަށް އާދެވުނުއިރު، އެން. އީ. ސީ. ގެ އޮފިސަރުންނާއި އިންޖިނޭރުން ދަސްވެއްޖެއެވެ.
އެމީހުންނާއި އެކު އެން. އީ. ސީ./ މިޓްސުއި ސެޓެލައިޓްގެ މަޝްރޫއުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ތަޖްރިބާއަކީ ފަސޭހަކަމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ވަނީ ބެލެވިފައެވެ. 
އެހެންކަމުން މިކަމުގައިވެސް އަޅުގަނޑު އެންމެ ފުރަތަމަ ގުޅީ އެމީހުންނާއެވެ.
އެންމެ ފަހުގެ ޓެކްނޮލޮޖީ ހިމަނައިގެން އެކްވިޕްމަންޓް ތައްޔާރުކޮށްފައިވަނީ އެން. އީ. ސީ. އިންނެވެ. 
އެމީހުންގެ ހުށަހެޅުންތައް ދިރާސާކުރުމަށް އަޅުގަނޑުމެން ބައްދަލުކުރީ ކޮޅުނބުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ސިގްނަލް ފޮނުވަން ޖެހޭ ހިސާބުގެ ރެފެރެންސް އަކަށް ބޭނުން ކުރީ އިނގިރޭސި ނޭވީގެ ފަރާތުން ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ނެވިގޭޝަން ޗާޓެކެވެ.
އެން. އީ. ސީ. ގެ އިންޖިނޭރުން ތަފާތު ސާމާނު އެކި ގޮތްގޮތަށް ކޮންބައިންކޮށްގެން، ނުވަތަ އެއްކޮށްގެން ބޭނުންކޮށް ޓީ.ވީ. ސިގްނަލް ފޮނުވާނޭ ދާއިރާތައް އެކަށައެޅިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހޭދަކުރެވެން އޮތް ފައިސާކޮޅު މަދުކަމުން ޚަރަދުކުރުމަށް އޮތީ ވަރަށް ކުޑަ މިންވަރެކެވެ.
ފޮނުވޭ ޓްރާންސްމިޝަންގެ ބާރުގަދަވީ ވަރަކަށް ސިގްނަލް ލިބޭ ދައިރާ ފުޅާވާނޭކަން އެނގެއެވެ.
އެން. އީ. ސީ. ގެ ޓެކްނިކަލް ޑޭޓާ ގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، އަޅުގަނޑުމެން ޚިޔާރުކުރީ 15 ނޯޓިކަލް މޭލާއި ހަމައަށް ސިގްނަލް ފޮނުވޭނެ ސާމާނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ރަށްތަކަކީ އެއްވެސް ފަރުބަދައެއްގެ ނިވަލެއް ނުވަތަ ހުރަހެއް ނެތި ފަތާކޮށް އޮންނަ ރަށްތަކެކެވެ.
މިހެންކަމުން އެން. އީ. ސީ. ގެ އިންޖިނޭރުން ބުނީ 20 ނުވަތަ 25 ނޯޓިކަލް މޭލުގެ ރާސްތާއަކަށް ވެސް ސިގްނަލް ފޮނުވުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވިދާނެ ކަމެއް ކަމަށެވެ.
މަޝްރޫޢުގައި އޮތީ ހަމައެކަނި ސިގްނަލް ޓްރާންސްމިޓް ކުރާކަށް ނޫނެވެ. 
ޓެލެވިޜަން ސްޓޭޝަންއަކާއި ސްޓޫޑިއޯއެއް ހެދުން ވެސް ހިމެނިފައިވެއެވެ. 
އެންމެ ބޮޑު މަސްއަލައަކަށް ދިމާވީ، ޓީ.ވީ. ޓްރާންސްމިޝަން އޭރިއަލް މާސްޓެއް ހަރުކުރުމުގެ މަސްއަލައެވެ. 
މުޅި މަޝްރޫއު ދިރާސާކުރުމަށް ފަހު، ތަފާތު ކަންކަން ކުރުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ހިންގުމަށް އެކި ފަރާތް އެކަށައެޅީމެވެ.
ޓީ. ވީ. ޓްރާންސްމިޝަން ސްޓޭޝަން އާ ބެހޭ ހުރިހާ އެއްޗެއް ފޮނުވުމަށާއި ސްޓޭޝަން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުރިހާ ކުރެހުމެއް ދިނުމަށް އެން. އީ. ސީ. އަށް ކޮންޓްރެކްޓް ދެވުނެވެ. 
އަދި އޭރިއަލް މާސްޓެއް ރޫޅާލައިގެން ގެނެސްގެން ހަރުކުރާ ގޮތަށް ހެދުމަށް ވެސް އެމީހުންނާއި ޙަވާލުކުރެވުނެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ޓްރާންސްމިޝަން ޓަވަރު ހަރުކުރާ ފައުންޑޭޝަން އާއި މާސްޓް މިކޮޅުގައި ރޭވުމާ ޙަވާލުވިއެވެ. 
އެން. އީ. ސީ. ގެ ފަރާތުން ހުރިހާ ސާމާނެއް ފޮނުވައި، ހަރުކޮށް، އަދި ޓެސްޓް ކުރުމާވެސް ޙަވާލުވިއެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް ދެ ޓެކްނީޝަނުން ޖަޕާނުގައްޔާއި އަދި ރާއްޖޭގައި ޓީ.ވީ. އާ ބެހޭ ސަމާނު އޮޕަރޭޓްކޮށް މަރާމާތުކުރުމުގެ ތަމްރީންދިނުމަށް ވެސް އެއްބަސްވިއެވެ. 
އަދި ހުރިހާ ސާމާނަކާއި އޭރިއަލް މާސްޓް އާއި، އެތަކެތި ހަރުކުރުމާއި އަދި އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވާ ގޮތުގެ މަތީން ކުލައިން ޓްރާންސްމިޝަން ފޮނުވުމުގެ މަޝްވަރާކުރެވުނެވެ.
މި ހުރިހާ ކަމެއް ހިމެނޭގޮތަށް ކަންކުރުމުގެ އަގުގެ ގޮތުގައި، މަޝްވަރާކޮށް ވާހަކަދައްކައިގެން އަޅުގަނޑަށް ހަމަޖެއްސުނީ 450,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
މަޝްރޫއުގެ ހުށަހެޅުމެއް ތައްޔާރުކޮށް ނާޞިރުގެ އަރިހަށް ފޮނުވުނެވެ. 
ވަރަށް ރަނގަޅަށް މި ބެއްލެވުމަށްފަހު، ކަމާއިގުޅޭ އެކި ސުވާލު ކުރެއްވިއެވެ. 
ނަސީބަކުން އެން. އީ. ސީ. މިޓްސުއި އާއި އެކު މިކަމާގުޅޭ ގޮތުން ދެއްކި ވާހަކަތުން ލިބިފައިވާ މަޢުލޫމާތާއި ތަޖްރިބާގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، އަޅުގަނޑަށް ރަނގަޅަށް ޖަވާބު އެރުވުނެވެ. 
މި މަޝްރޫއު ރަނގަޅުކަމަށް ވިދާޅުވެ، އަޅުގަނޑާއި، ކަރަންޓާއި އިންޖީނުގެއާއި ޙަވާލުވެ ހުންނެވި އަޙްމަދު އާދަމާއި، ދެ މީހުން މިކަމައިގެން ކުރިއަށް ދިއުމަށް އެންގެވިއެވެ. 
މި މަސައްކަތް ނިންމުމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިފައިވަނީ ހަ މަސް ދުވަހެވެ.
އެން. އީ. ސީ. އިން އެމީހުން އެއްބަސްވެފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން، ޓީ.ވީ. ޓްރާންސްމިޝަން ސްޓޭޝަނާއި އަދި އޭރިއާ މާސްޓް ހަރުކުރުމާއި ބެހޭ ހުރިހާ ކުރެހުމެއް ހުށަހެޅިއެވެ. 
ސްޓޭޝަން ފަރުމާކޮށްފައިވަނީ ކޮންކްރީޓްއާއި ބްރިކް ގަލުން ހަދާގޮތަށެވެ. 
އެދުވަސްވަރު ކޮންކްރީޓަކީ ދިވެހިންނަށް ވަރަށް އާ އެއްޗެކެވެ. 
އަދި ކޮންކްރީޓް ހަދަނީ މޫދުވެއްޔާއި (ދޮންވެލި) އަކިރި އާއި ސިމެންތި ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. 
މިހުރިހާ އެއްޗެއްގައިވެސް ލޮނުހުރެއެވެ. 
އެހެންކަމުން ވަރަށް އަވަހަށް ކޮންކްރީޓްގައި ރެނދު އަޅައި އަދި ކޮންކްރީޓް ވަރުގަދަކުރަން ބޭނުންކޮށްފައިވާ ދަގަނޑުގައި ދަބަރުޖަހައި ހަލާކުވެއެވެ.  
މިގޮތަކަށް މިކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވޭކަށް ނެތެވެ. 
އެއީ ދިވެހި ފެންވަރުގައި ވަރަށް ބޮޑު ޢިމާރާތަކަށް އޭރުގައި އެތަން ވާތީއެވެ. 
އަދި ތަފާތު ލެވެލްތަކުގައި ބަރު ސާމާނު ބަހައްޓަން ޖެހޭތީވެސް މެއެވެ. 
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑު ނިންމީ އެ އިމާރާތް ސްޓީލް ބިނާއެއްގެ ގޮތުގައި އަލުން ޑިޒައިން ކުރާށެވެ. 
މި ތަން ހުންނާނީ ދަވާދުން ފޮރުވައި، ސިލޯނުން އެތެރެ ކުރާ ކޯރުވެއްޔާއި އަކިރިއާއި ސިމެންތި ގެނެސްގެން، ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ރޭނުމުގެ މަސައްކަތް ކޮށްފައެވެ.
ކޮޅުނބުން މެކެނިކަލް ޑްރާފްޓްސްމަން އަކާއި ގުޅައިގެން އޭނާ ސިންގަޕޫރަށް ގެންގޮސްފީމެވެ. 
އޭނާ ސިންގަޕޫރުގައި މަސައްކަތް ކުރީ، އެން. އީ. ސީ. އިން ދީފައިވާ، އާރ. ސީ. ސީ. ގެ ކުރެހުންތަކާ އެއްގޮތަށް ކުރެހުންތައް ތައްޔާރުކުރުމަށެވެ.
އޭނާއަށް އިރުޝާދު ދެވިފައިވަނީ ސްޓީލް ބޭނުންކޮށްގެން، އާރ. ސީ. ސީ. ގެ ކުރެހުމުގައިވާ ޢިމާރާތުގައި ވާވަރަށްވުރެ ބަރުތަކެތި ބެހެއްޓޭ ގޮތަށް ކުރެހުންތައް ފަރުމާކުރާށެވެ. 
މިކުރެހުންތަކުގެ ފުރިހަމަ ސެޓްތައް ތައްޔާރު ކުރުމަށްފަހު، ފާސްކުރުމަށް އެން. އީ. ސީ. އަށް ފޮނުވީމެވެ. 
އަދި އެމީހުން ހުއްދަ ދީފިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ފެބްރިކޭޝަން ހެއްދީ ސިންގަޕޫރުގެ ސްޓީލް ފެބްރިކޭޓް ކުރާ ފަރާތެއް ލައްވައެވެ. 
އެ ރާވާނެ ގޮތް އެނގޭގޮތަށް، ކުރެހުމާއި އެއްގޮތަށް ފާހަގަޖަހައި ނިންމާފައި މާލެއަށް ކަނޑުމަގުން ފޮނުވާލީއެވެ.
ދެން ކުރިމަތިވި އަނެއް މައްސަލައަކީ ޓީ. ވީ. ގެ އޭރިއަލް މާސްޓް ރޭވީމާ އޭތި ނެގޭނެ ވަރުގެ ދަނޑިދިގު ކްރޭން (ސޭލަ) އެއް ހޯދުމުގެ މައްސަލައެވެ. 
އެދުވަސްވަރު މާލޭގައި އޮތީ އެންމެ ދެ ކްރޭންއެވެ.
އެކައްޗަކީ ބަނދަރުގެ މަސައްކަތްކުރުމަށް އެތެރެކޮށްފައިވާ ޖޯންސް ކްރޭންއެކެވެ.
އެއީ 6 ޓަނުގެ ކެޕޭސިޓީގެ އެއްޗެކެވެ.
އަނެކައްޗަކީ އިނގިރޭސީންގެ ފަރާތުން ހަދިޔާކޮށް ފައިވާ 60 ޓަނުގެ ކޯލްސް ކްރޭންއެކެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވަނީ މިއެވެ. 
ނަމަވެސް އޭގެ ދަނޑި އަކުވެސް އޭރިއަލް މާސްޓް ކޮޅަށްނަގައި، ފައުންޑޭޝަންގައި ބޯލްޓް ކުރަންދެން ހިފެހެއްޓޭނޭ ވަރުގެ ދިގުމިނެއް ނެތެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ކޯލްސް ކުންފުންޏާއި ގުޅައިގެން އޭގެ ދަނޑި ދިގުކުރަން ބޭނުންވާ ބައެއް ގެނައީއެވެ.
އިނގިރޭސި ވިލާތުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެއްޗެއް ގެނައުމަށް ޢާއްމު ގޮތެއްގައި ވަރަށް ދިގު މުއްދަތެއް ހޭދަވާނެއެވެ. 
ނަމަވެސް މަސައްކަތް ވަރަށް އަވަހަށް ނިންމަންޖެހޭތީ، ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ވަރަށް އަވަސްކޮށްދިނުމަށް އަޅުގަނޑުމެން އެދުނީމުއެވެ. 
އެމީހުން އެކަން ކޮށްދީ އަދި އަޅުގަނޑުމެނަށް ބޭނުންޖެހުނު ވަގުތަށް އެބައި ލިބޭގޮތް ވިއެވެ. 
ޢިމާރާތް ނިމި އަދި މާސްޓް ބަހައްޓަންޖެހޭ ފައުންޑޭޝަން ވެސް ވަގުތަށް ނިމުނެވެ. 
މިކަން މިގޮތަށް ކުރެވުނީ އަޙްމަދު އާދަމާއި އޭނާއާއި އެކުގައި މަސައްކަތްކުރި ފަރާތްތަކުގެ ހިތްވަރާއި އެއްބާރުލުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ކޮށްނިންމި މަސައްކަތުގެ ފެންވަރާއި ދޭތެރޭގައި އެން. އީ. ސީ. އިން ހިތްހަމަޖެހުނެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބޯޓުފަހަރުގައި އަޅުގަނޑުމެން ސިންގަޕޫރުން މާލެއަށް ތަކެތި ފޮނުވީއެވެ. 
އަދި އެތަކެތި ލިބުމުން ބަހައްޓާ، ހަރުކޮށް، ޓެސްޓް ކުރީއެވެ.
ޓެލެވިޜަން ސްޓޭޝަން ހުޅުވީ 29 މާރޗް 1978 މި ދުވަހުއެވެ.
25 ނޯޓިކަލް މޭލު ރޭޑިއަސްގެ ދުރުމިނަށް ސިގްނަލް ލިބެއެވެ.
މިހާރުވެސް ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ބަދަލުކޮށް، އަދި ބޮޑުކޮށްގެން ވެސް އެ ބޭނުންކުރަނީ އެއިރު ހެދި އިމާރާތެވެ.  
އަޅުގަނޑާއި ދެން ޙަވާލުވި އަނެއް ޚާއްޞަ މަސައްކަތަކީ، ބޯއިންގ 747 ގެ ޖަމްބޯ ޖެޓް ޖެއްސޭ ފެންވަރަށް ހުޅުލޭ އެއަރޕޯރޓްގެ ރަންވޭ ބޮޑުކުރުމެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް ބޭނުންވީ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އަންނަން ބޭނުންވާ ޓުއަރިސްޓުންގެ އަދަދު ގިނަވުމެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އެތައް ޤައުމުތަކަކަށް ވަނީ މިކަންކުރުމަށް އެހީއަށް އެދިފައެވެ.  
ކުވައިތު ސަރުކާރުން އަޅުގަނޑުމެންގެ މި އެދުމަށް ރަނގަޅު އިޖާބައެއް ދެއްވިއެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެން އިޒްރާއީލާއި އޮތް ގުޅުން ކަނޑާލުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުންނެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން، އިސްލާމީ އުޚުއްވަތްތެރި ޤައުމަކުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން އެހީތެރިކަމެއް ފޯރުވައިދޭން ބޭނުންވީއެވެ.
ތެލުގެ އަގު ވަރަށް މައްޗަށް ގޮސްފައިވުމުގެ ސަބަބުން، އަރަބި ޤައުމުތަކުގެ އަތުގައި ފައިސާ ވަނީ އިތުރުވެފައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އެހީއަށް އެދިފައިވާތީ، ކުވައިތުގެ އަމީރު އެމަނިކުފާނުގެ ޚާއްޞަ މަންދޫބު ޢަބްދުލް ޙަމަދު އެކަމާއި ބެހޭގޮތުން ވާހަކަދެއްކުމަށް ފޮނުއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު އެދުވަސްވަރު ހުރީ މާލޭގައެވެ.
އަދި ޢަބްދުލް ޙަމަދު އާއިއެކު އޮތް ބައްދަލުވުމަށް އަޅުގަނޑު ދިއުމަށް ނާޞިރު އެންގެވިއެވެ.
ދިވެހި ވަފްދުގެ އިސް ބޭފުޅަކަށް ހުންނެވީ ޚާރިޖީ ވުޒާރާގެ ފަރާތުން ފަތުޙުﷲ ޖަމީލެވެ.
ޙަމަދު ފުރަތަމަވެސް ވާހަކަފުޅު ފެށްޓެވީ ސީދާ ޕޮއިންޓަށެވެ.
ބައްދަލުވުން ފެށްޓެވީ މިހެން ވިދާޅުވެފައެވެ.
ތިޔަ ބޭފުޅުންގެ ޤައުމުގައި ޓުއަރިޒަމްގެ ފުރުޞަތު އޮތްކަން އަޅުގަނޑަށް ޔަގީންކޮށް ދެއްވާކަށް ޖެހިވަޑައެއް ނުގަންނަވާނެ. 
އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަތިން އުދުހިއްޖައިން. 
އަދި ޓޫއަރިޒަމްއަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ޖާގަ އެބައޮތްކަން ވެސް އެނގިއްޖެ. 
މިކަން ކުރުމަށްޓަކައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބޭނުންވަނީ ބައިނަލްއަޤްޥާމީ ފެންވަރުގެ ވައިގެ ބަނދަރެއް. 
ކުވައިތުގެ އަމީރު ދިވެހި ސަރުކާރަށް 5 މިލިއަން ކުވައިތީ ދީނާރުގެ ލޯނެއް ދެއްވުމަށް ނިންމަވައިފި.
ކުވައިތު ފަންޑުގެ އޮފިޝަލުންނާއި އިންޖިނޭރުން މިކަމަށް ތަފްޞީލީ ދިރާސާއެއް ކޮށް، ޕްލޭންއެއް ހުށަހެޅުމަށް ފޮނުވާނަން. 
އަޅުގަނޑު ބެލި ބެލުމަށް ފެންނަނީ ފުރަތަމަ ރަންވޭ ހަދައި، އަދި ބިން ހިއްކާފައިވަނީ ވެސް ޚުދު ދިވެހިން. 
މިފަހަރުވެސް ބިން ހިއްކުމަކީ ދިވެހިންގެ މައްސޫލިއްޔަތެއް. 
ބޭނުންވާ ބިން ހިއްކަންވާ މުއްދަތުގައި ނުހިއްކިގެން، ކޮންޓްރެކްޓަރަށް މަސައްކަތް ނުކުރެވި ހުހަށް ހުންނަން ޖެހިއްޖެނަމަ، ބޭކާރުވާ ވަގުތުގެ ފައިސާ ދޭންޖެހޭނީވެސް ދިވެހީންނަށް.
މިހާހިސާބުން، އަޅުގަނޑު ދަންނަވައިފިން، އަޅުގަނޑުމެން ބިންހިއްކާފައިވަނީ އެއްވެސް ޑްރެޖަރެއް ނެތި އަމިއްލަ އަތުންނެވެ.
ބިންވަނީ އެއްވަރުކޮށްފައި ކަމަށާއި، އަދި މިހާރު އަތުން އުފުލާނެ އިތުރު ވެއްޔެއް ނެތްކަމަށްވެސް ދެންނެވީމެވެ. 
އަލަށްހަދާ ރަންވޭގެ އެއްކޮޅު އޮންނާނީ ކަނޑާދިމާލުގައި، 35 ފޫޓް ފުންމިން ހުރި ހިސާބެއްގައި ކަމަށްވާތީ، ބިންހިއްކުމަކީ ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭނެ ކަމެކެވެ.
ޙަމަދު ދެން ވިދާޅުވީ، ޓެކްނިކަލް އެހީގެ ގޮތުގައި 500,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރު އޮންނާނެ ކަމަށެވެ.
މިފައިސާ މިކަމަށް ބޭނުން ކުރެވިދާނެ ކަމަށާއި، އެމަނިކުފާނަށް ކޮށްދެއްވޭނެ މިންވަރަކީ މިއީ ކަމުގައެވެ.
އިނގިރޭސި ވިލާތާއި ސައުދީ ޢަރަބިއްޔާ ފަދަ ޤައުމުތަކުން އެއްވެސް އެހީތެރިކަމެއް ފޯރުވައިދިނުމަށް ވަނީ ދެކޮޅުހަދާފައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކޮންމެވެސް މިންވަރެއްގެ އެހީތެރިކަމެއް ދެއްވުމަށް ތައްޔާރަށް އޮތް ޤައުމެއް އޮތުމުން، ލިބެން އޮތް އެހީތެރިކަން ބޭނުންނުކޮށް ނުވަތަ ދޫކޮށްލާކަށް ނެތީމެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ދެންނެވީ، މިކަމަށް ގޮތެއް ފެނޭތޯ މަސައްކަތް ކުރާނަން ކަމުގައެވެ.
މިވާހަކަ ނާޞިރު އަރިހުގައި ދެންނެވުމުން ވިދާޅުވީ، ކޮންޓްރެކްޓަރުން އެ ބޭނުންވާ މިންވަރަށް ބިން ހިއްކޭނީ ކިހާވަރަކަށްތޯ ބެލުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ސިންގަޕޫރުގެ ކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ އެހީއާއި އެކުގައި، ހިއްކަންޖެހޭ ފުންމިނުގެ ރެކޯރޑްތައްވެސް ބަލައިގެން ވަރަށް އަވަހަށް ކުއޮންޓިޓީ ސަރވޭއެއް، ހޯދީމެވެ.
އެންމެ ކުޑަ އަގަކީވެސް 4 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރަށްވުރެ މަތީ އަދަދެކެވެ.
މިހެން ކަމަށް ވުމާއެކު، ދިވެހި ސަރުކާރުގައި މިކަން ކުރާނެ ފައިސާ ނެތުމުން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހީވީ މިކަން ކުރުމުގައި އުންމީދު ގެއްލުނީ ކަމަށެވެ. 
އަމިއްލައަށް ޑްރެޖަރ ޑިޒައިންކުރާ މީހަކަށް ރާއްޖޭގެ މި މަޝްރޫޢުގެ ވާހަކަ އިވިގެން މާލެއަށް ޒިޔާރާތްކޮށް، އަޙްމަދު އާދަމްއާ ބައްދަލުކުރިއެވެ.
އޭނާ ބުނީ އަޅުގަނޑުމެން މި ބޭނުންވާ މަސައްކަތަކީ ސާފު ވެލީގެ މަސައްކަތަކަށް ވާތީ، އެކަން ކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ ކުޑަ ޑްރެޖަރެއް ޑިޒައިން ކުރެވިދާނެ ކަމަށެވެ.
އަޙްމަދު އާދަމް އޭނާ ގާތުގައި ބުނުއްވީ، ސިންގަޕޫރުން އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުކުރުމަށެވެ.
މި އިންޖިނޭރަކީ، ސިންގަޕޫރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ކުޑަ އެންޖިނިއަރިންގ ކުންފުންޏެއްގެ ޙިއްޞާދާރާކެވެ.
އޭނާ މި މަޝްރޫޢު އަށް ވަރަށް ޝައުޤުވެރިވުމާއެކު،  16 އިންޗީގެ  ކަޓަރ ސަކްޝަން ޑްރެޖަރެއްގެ ކުރެހުމަކާއި ސްޕެސިފިކޭޝަން ކުރަހައިފިއެވެ.
އެއީ ސިންގަޕޫރުގެ ޖޫރޮންގގައި ހުރި ކުޑަ ބޯޓުޔާޑެއްގައި ހެދުމަށެވެ.
މި ހިސާބުގަނޑުގައި ޑްރެޖަރ ހެދުމުގެ ތަޖްރިބާ ވަރަށް ބޮޑަށް ހުންނާނެއެވެ.
އެއީ މައިންތަކުގައި ގެންގުޅޭ މި ކަޓަރ ސަކްޝަން ބޭނުންކުރާ ކުދި ޑްރެޖަރތައް މިތަނުން ހަދާފައި ވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަރަށް ގިނަ ގޮތްގޮތަށް ވިސްނާފައި ގެއްލުމެއް ލިބިދާނެ ކަމަށް ވީ ނަމަވެސް ކަމެއް ނިންމީމެވެ.
މި ޑްރެޖަރ ހެދުމަށް200,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ އަގަކަށް އެއްބަސްވީއެވެ.
ޑްރެޖްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ޖޫރޮންގްގައި ޓެސްޓްކުރުމަށް ފަހު، އަޅުގަނޑުމެންނާ ޙަވާލުކުރުމަށް އެއްބަސްވިއެވެ.
އޭގައި ހިމެނިގެން ވަނީ 14 އިންޗީގެ 6 މީޓަރު x6 މިލިމީޓަރުގެ 15 ބުރި ޑްރެޖަރ އެމްއެސް ހޮޅިއާއި، ރަބަރު ކަޕްލިންގ އާއި ކަޕްލިންގ ކްލޭމްޕް އެވެ.
މި ޑްރެޖަރަކީ ހޮލަންޑް ގައި ހަދައިފައިވާ ހައިޑްރޯލިކުން ދުއްވާ ކަޓަރު ހަރުކޮށް، ކެޓަރޕިލަރ އިންޖީނުގައި ދުއްވާ އެއްޗެކެވެ. 
ސްޕެއަރ ޕާރޓް ސިންގަޕޫރުގައި ލިބެން ހުރެއެވެ.
މި ޑްރެޖަރ  އުފައްދައި، މަސައްކަތްކުރޭތޯ ބަލައި ޓެސްޓްކޮށް، މާލެއަށް ފޮނުވީ 1977 ވަނަ އަހަރުގައެވެ.
މިމެޝިން ލިބިވަޑައިގަތުމުން މަސައްކަތް ކުރޭތޯ ބެއްލެވުމަށްފަހު އަޅުގަނޑަށް އަންގަވާލައްވައި ދެއްވުމަށް ނާޞިރު އަރިހުގައި އަޅުގަނޑު އެދުނީމެވެ. 
މިކަން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ނިންމީ އަޅުގަނޑެވެ. 
އަދި ކާމިޔާބު ނުވެއްޖެނަމަ އަޅުގަނޑާއި ވަރަށް ގިނަ މަސްއަލަތައް ކުރިމަތިވާނެއެވެ. 
މި ޑްރެޖަރ މާލެއަށް ފޮނުވީ އެމް. އެސް. އެލް ގެ ޓަގްބޯޓު ކެޕްރިކޯރން ގައެވެ. 
ޓަގް މާލެއަށް ވަންތާ ގަޑިއެއްގެ އިރުގެ ތެރޭގައި، ޑްރެޖަރ ރަނގަޅަށް މަސައްކަތްކުރާ ކަމަށް ވިދާޅުވެ ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ގުޅުއްވިއެވެ. 
މިކަމުން އަޅުގަނޑު ވަރަށް ހިތްހަމަޖެހުނެވެ. 
މާލެއާއި ހަމައަށް މި ޑްރެޖަރ ފޮނުވުމުގެ އަގަކީ 225,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
ފަހުން ހަމަ އެމީހުން، ހަމަ އެ ބޯޓުޔާޑުގައި ދެވަނަ ޑްރެޖަރެއް ހެދިއެވެ. 
ނަމަވެސް މީގެ ޑްރެޖްގެ ފުންމިން 35 ފޫޓަށް އިތުރުކުރަން ޖެހުނެވެ.
އެއީ ރަންވޭގެ ފަރުކޮޅުފުށްޓާއި ދިމާއަށް އޮންނަ ކޮޅުގެ ފުންމިނެވެ. 
އިތުރު 10 ފޫޓުގެ ފުންމިން ބޭނުންވިއެވެ.
މި ދެ ޑްރެޖަރ ބޭނުންކޮށްގެން، ކޮންޓްރެކްޓަރުން މަސައްކަތްކުރަން އައުމުގެ ކުރިން ބިންހިއްކައި ނިމިއްޖެއެވެ. 
މީގެ ފަހުންވެސް މި ދެ ޑްރެޖަރ ބޭނުންކޮށްގެން އެތައް މަސައްކަތެއް ކުރިއެވެ. 
މާލެއާއި އެހެން އަތޮޅުތަކުގައި ބިން ހިއްކުމަށްވެސް މި ޑްރެޖަރ ބޭނުންކުރިއެވެ.
ދުވަހު ވިޔަފާރި ކުރުމުން ފެށިގެންގޮސް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ވަރަށް ގިނަ މަޝްރޫޢު ތަކުގައި އަޅުގަނޑަށް ބައިވެރިވެވިފައި ވާނެއެވެ.
ނަމަވެސް ކުރީކޮޅުގައި މިފަދައެއްވެސް ކަމެއް ކުރުމުގެ ތަޖްރިބާއެއް އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް މިކަންކަން ކުރެވުނީ، ކަންކަން ހިނގާގޮތް އޮޅުންފިލުވަން ބޭނުންވުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ ޠަބީޢަތުގައި ވާ ކަމަކަށް ވާތީއެވެ. 
ރަނގަޅު ސުވާލުކުރަން އެނގި، އަދި ލިބޭ ޖަވާބުވެސް އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާނުގައި ހަރުލާފައި ހުންނާތީ އެވެ.
ވާހަކަ ދައްކައިގެން  އެއްބަސްވުމަކަށް އައުމަށް ބޭނުންވާ ދަމައި ދޫދިނުމުގެ ކުޅިވަރު ކުޅޭހިތްވެސް އަޅުގަނޑު ވަނީއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ކެރިއަރއަށް އަނެއްކާވެސް ހީނުކުރާ ބަދަލެއް ކުރިމަތިވުން އޮތީ ވަރަށް ކައިރީގައެވެ. 
14 ޖެނުއަރީ 1977 ވަނަ އަހަރު އަލަށް އުފެއްދެވި މިނިސްޓަރ އޮފް ޝިޕިންގގެ މަޤާމަށް ނާޞިރު އަޅުގަނޑު ޢައްޔަންކުރެއްވިއެވެ.
ސިންގަޕޫރުގައި ހުންނަ ގޮތަށެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑުގެ ޙަޔާތުގައި އުނދަގޫ ދުވަސްވަރެކެވެ.
އެއީ މާލޭގެ ޙާލަތު ހުރި ގޮތުންނެވެ. 
ނާޞިރު ރިޓަޔަރ ކުރައްވައި އަދި މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމަށް އިންތިޚާބު ކުރެވުމުންނެވެ.
16 ވަނަ ބާބު
ވެރިކަން  ބަދަލުވުން، 1978
މިދުވަސްވަރުގެ ތެރޭގައި ދިވެހި ޖައްވަށް ވެރިވެފައިވާ ނުތަނަވަސްކަމުގެ ވާހަކަ ކުރިން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ދަންނަވައިފީމެވެ. 
ނާޞިރު، އަޙްމަދު ޒަކީ މަޤާމުން ދުރުކުރައްވައި ރާއްޖެތެރޭގެ ރަށަކަށް ފޮނުވާލެއްވިއެވެ. 
އެމަނިކުފާނު މިނިވަން ވީ މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް ރައީސްކަމުގެ މަޤާމަށް އިސްވެވަޑައިގަތުމާއި ގުޅިގެންނެވެ. 
އެއަށްފަހު، އެމަނިކުފާނު އ.ދ. ގައި ހުންނަވާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދާއިމީ ވަކީލުކަމަށް ޢައްޔަންކުރެވުނެވެ.
ނާޞިރަކީ ވަރަށް މަދު ފަހަރެއްގައި މެނުވީ ޢާއްމުންގެ ތެރެއަށް ނިކުމެވަޑައިގެން އުޅުއްވި ބޭފުޅެއްނޫނެވެ. 
މިނިވަން ދުވަސް ނުވަތަ ޖުމްހޫރީ ދުވަސް ފަދަ ޚާއްޞަ މުނާސަބާތަކުގައިވެސް މެއެވެ. 
ގިނަ ދިވެހީންނަށް، މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންނަށްވެސް އެމަނިކުފާނުގެ ސިފަފުޅެއްވެސް ނޭނގެއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެކަން އެނގެއެވެ. 
ނަމަވެސް،1976 ގެ ފަހުން އަޅުގަނޑާއި ގުޅުން އޮންނަނީ ފޯނުގެ ޒަރީޢާއިންނެވެ.
އެއީ އަޅުގަނޑު އުޅެނީ ސިންގަޕޫރުގައި ކަމަށްވެފައި، އަދި ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެނބުރި ދިއުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ނެތީމައެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެންމެ ފަހުން މާލެ ދިޔަ ދަތުރުގައި، އަޅުގަނޑު ފުރި ބޯޓު އެއަރޕޯރޓުން ނައްޓާލިތާ ކުޑަ އިރުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑު ހައްޔަރުކުރުމަށް ފުލުހުން ދިޔަ ވާހަކައެއްވެސް އެހީމެވެ.
އެ ދުވަސްވަރަކީ މިފަދަ އަޑެއްގެ ނުވަތަ ވާހަކައެއްގެ ޙަޤީޤަތް ބެލުމަށް އުނދަގޫ ދުވަސްވަރެކެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު އެނބުރި  ރާއްޖެ ގޮސް މިކަން ބަލަން އުޅުމުގެ ނުރައްކަލާ ކުރިމަތިލާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އެއީ މާލެދާތަނާ ހައްޔަރުކޮށް ދުރު ރަށަކަށް ފޮނުވާލެވެން ނޭދޭތީއެވެ. 
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އަޙްމަދު ޒަކީ ގިނަގުނަ އަހަރުތަކެއްގައި ވަފާތެރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވުމުން ވެސް ދިމާވިގޮތް ވާން ބޭނުންނުވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑު ސިންގަޕޫރުގައި އަދާކުރަމުންދިޔަ ވާޖިބުތައް ޢާންމުކޮށް އަދާކުރަމުން ގެންދިޔަ ގޮތަށް ކުރަމުން ގެންދިޔައީމެވެ. 
ނާޞިރު އަޅުގަނޑާ ދޭތެރޭ ހިތްޕުޅު ހަމަނުޖެހިފައި ނުވަތަ ހިތްޕުޅު ހަމަޖެހިފައި ހުންނެވި ކަމުގައި ވީ ނަމަވެހެވެ. 
ކުރައްވާ އަމުރާ އެއްގޮތަށް ކަންތައް ކުރާ މީހަކަށް ޝުކުރު އަދާކުރެއްވުން ނުވަތަ ތަޢުރީފްކުރެއްވުން އެއީ އެމަނިކުފާނުގެ ޠަބީޢަތުގައިވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
މިފަދަ ބަހެއް އެމަނިކުފާނުގެ ފަރާތްޕުޅުން ލިބޭނެކަމަކަށް އަޅުގަނޑެއް ނުހިތަމެވެ. 
ކަން މިހެން ހުރުމާއިއެކު، 1978 ވަނަ އަހަރުގެ އެޕްރީލްމަހުގެ ދުވަހެއްގެ މެންދުރުފަހު ގެ ވަގުތެއްގައި، ސީދާ ނާސިރު އަޅުގަނޑަށް ފޯނުން ގުޅުއްވުން ވީ ވަރަށް ޙައިރާންވި ކަމަކަށެވެ.
ވަރަށް ކުރުކޮށް ވިދާޅުވީ، ތާއިލަންޑުން ރާއްޖެއަށް އައިސް އުޅޭ މަސްވެރިކަންކުރާ އުޅަނދުތަކެއްގައި ކޮލެރާ އުޅުމާއެކު، ރާއްޖޭގައި ކޮލެރާ ފެތުރެން ފަށައިފިކަމަށެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތާ ބެހޭ ޖަމްޢިއްޔާ (ޑަބްލިޔު، އެޗް. އޯ.) އަށް މިކަން އަންގަވައި އެހީއަށް ވަނީ އެދިވަޑައިގެންފައެވެ. 
މިއިން ކަމެއް ކުރުމުގައި ވަރަށް ގިނަ އިދާރީ ހުރަސްތަކެއް ދިމާވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ނާޞިރުގެ ފަރާތްޕުޅުން ޚަބަރު ލިބުނު ގޮތުގައި، ޙާލަތު ވަރަށް ނުރައްކާވެ، ވަރަށް ގިނަ މީހުން ބަލިވެ، ދެ މީހުން މަރުވެއްޖެއެވެ. 
އެމަނިކުފާނު މިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ ޤައުމު އޮތީ ކުއްލި ނުރައްކާތެރި ޙާލަތަކާ ކުރިމަތިވެފައި ކަމަށެއެވެ.  
އަދި ޚުދު އެމަނިކުފާނު މިކަމުގެ ކަންތައްތަކުގައި ކޮމާންޑް ނަންގަވައިފިއެވެ. 
މިކަމުގައި އަޅުގަނޑުގެ އެހީތެރިކަން ލިބިދާނެތޯ އެއްސެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ނުދާތާ ދެއަހަރު ދުވަސް ވަނީ ވެފައެވެ.
ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑު ވަގުތުން ދެންނެވީ، އަޅުގަނޑަށް ކޮށްދެވުނު ހުރިހާ ކަމެއް، ކޮލެރާގެ މިނުރައްކާތެރި ވަބާ ރާއްޖެއިން ފުހެލުމަށްޓަކައި ކޮށްދޭނަން ކަމަށެވެ. 
މި ކަން މިހެން ދިމާވީ، އެ މަނިކުފާނުގެ ވަޒީރުއްޞިއްޙާއާއި ޑަބްލިޔު. އެޗް. އޯ. ގެ ފަރާތުން ފިޔަވަޅުއެޅުއްވުން ލަސްވެގެން ކަމަށް އެމަނިކުފާނު ދެކެވަޑައިގަތެވެ. 
ބޭނުންފުޅުވާ ކަންކަމުގެ ތަފްޞީލު ފޮނުއްވުމަށް އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ.
ވިދިގެން އައި ތިން ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑަށް ތިން ޞަފްޙާގެ ޓެލެކްސް ލިބުނެވެ. 
އެއީ ކޮލެރާގެ ވަބާއަށް ފަރުވާކުރުމަށް ބޭނުންވާ ތަފާތު ބޭސްތަކުގެ ތަފްޞީލުތަކެވެ. 
ގިނަ ބޭސްތައް ހަދާފައިހުރީ އިންޑިޔާގައި ކަމުން، އޭގައި ހުރީ އިންޑިޔާ ނަންތަކެވެ. 
އަޅުގަނޑު ވަގުތުން ހަމަޖެއްސީ، އެމް. އެސް. އެލް. ބުންބާގެ، ޕޯރޓް ކެޕްޓަންއެއް ކަލްކަތާއަށް ގޮސް، ބޭސްތައް ގަންނާށެވެ. 
އަދި މާލެއަށް ކޮޅުނބު މަގުން އެ ތަކެތި ފޮނުވާށެވެ.
ދެން ހުރި ބޭސްތައް، ވަރަށް ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ބޮޑެތި ކޮލެރާ ވެކްސީން އިންޖެކްޝަން ފުޅި ތަކާއިއެކު، އަޅުގަނޑާއި ގުޅުންހުރި ތައިލޭންޑް، މެލޭޝިޔާ އަދި ސިންގަޕޫރުގެ ފަރާތްތަކުން ހޯދުނެވެ. 
ﷲ އިރާދަކުރެއްވީތީ، މި ހުރިހާ ބޭހެއް އެއްދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެއްކުރުމުގެ ނަސީބު އަޅުގަނޑަށް ދެއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސީ، ސިންގަޕޫރު އޮފީހުގެ މުވައްޒަފު ސޮލޮމަން، ވިހި ޕެކޭޖްގައި ބޭސް ހިފައިގެން އެދުވަހު ހަވީރު އޮތް ސްވިސްއެއަރ ފްލައިޓުން، ސިންގަޕޫރުން ކޮޅުނބަށް ދާށެވެ. 
ކޮޅުނބުގައި ޓްރާންސިޓް ކުރުމަށްފަހު، އަނެއްދުވަހު ޚުދު އޭނާ، އެ ވިހި ޕެކޭޖް ބޭސް މާލެއަށް ރައްދުކޮށްދިނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އިންޑިޔާއިން ހޯދި ބޭސްތަކާއި، 15 ފީފާގެ ކްލޯރީން ކުނޑި އެއިރު އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓެއްގައި ސޫތުކުޅިން އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓަކުން ފުރުވާލައިފިއެވެ.
ތިން ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑަށް ހުރިހާ ބޭހެއް ހޯދައި މާލެއަށް ފޮނުވާލެވުނެވެ. 
ކޮލެރާއާއި ބެހޭ ހުރިހާ ކަމެއް ހިންގެވީ ޚުދު ނާޞިރެވެ. 
އަދި ވަރަށް އަވަހަށް ﷲ ގެ އިރާދަފުޅާއި އެކު ކޮލެރާގެ ވަބާ ޤައުމުން ފިލައިފިއެވެ. 
މި ރޯގާގައި ގިނަބަޔަކު މަރުވި ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ނާޞިރުގެ އަވަސް ވިސްނުންފުޅާއި ޢަމަލުކުރެއްވި ގޮތުގެ ސަބަބުން، އެތައްހާސް ބައެއް ސަލާމަތްކުރެވުނު ކަމާ މެދަކު ޝައްކެއް ނެތެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑަށް ގިނަ ފިލާވަޅުތަކެއް ލިބުނު ވަރަށް ވަރުގަދަ ތަޖްރިބާއެކެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް ކުއްލި ނުރައްކާތެރި ކާރިސާއަކާއި ކުރިމަތިވެއްޖެ ނަމަ، އެކަމާމެދު ވީ އެންމެ އަވަސް ފިޔަވަޅު އެޅުމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ރަސްމީ ގޮތުން ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާއަކަށް ވަދެފައިވަނީ، 1958ގައި ކަމުގައިވާތީ، ސަރުކާރަށް 20 އަހަރު ޚިދްމަތްކޮށް، 1978 ގެ ޖުލައި މަހު އަޅުގަނޑަށް ޕެންޝަން ލިބޭނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ހުރީ އޭގެ ކުރިންވެސް އިސްތިއުފާ ދޭށެވެ. 
ނުރަސްމީ ގޮތުން ނާޞިރުގެ ސެކްރެޓަރީ ޒާހިރާއި މިވާހަކަ ވާނީ ދައްކާފައެވެ. 
އޭނާ ވިދާޅުވީ، ޕެންޝަން ލިބުމުގެ ކުރިން ސަރުކާރުން ވަކިވާނަމަ ޖެހޭނީ ސަރުކާރުން ކެނޑޭށެވެ. 
މިފަދައިން ވަކިވުން އެއީ، ވުމަށް ވުރެ ނުވުން ގާތް ކަމެކެވެ. 
އަދި ވަރަށް ގިނަ ހިތްހަމަނުޖެހުންތަކެއް އުފެދޭނެ ކަމެއްވެސް މެއެވެ. 
އަނެއްކޮޅުން ޕެންޝަން ލިބެން އޮތް ރޭގެ މެންދަމުގައި، އޮޓޮމެޓިކުން ވަޒީފާއިން ކެނޑޭނެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާގައި ކުރިއަށްދާން ބޭނުން ނަމަ އަލުން ވަޒީފާއަށް އެދުމުން އަލުން ވަޒީފާ ލިބޭނެއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ، ފަސޭހަވާނީ އަޅުގަނޑު އާދައިގެ މަތީން ވަޒީފާގެ ކަންތައްތައް އަދާކުރަމުންގޮސް، 13 ޖުލައި 1978 އަންނަން ދެން މަޑުންހުރުމެވެ.
އަދި އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނުޖެހި ވަޒީފާއިން އިސްތިއުފާދިނުމެވެ.
13 ޖުލައި 1978 ގައި އާދައިގެ މަތިން ސިންގަޕޫރުގައި އަޅުގަނޑު އޮފީހަށް ދިޔައީމެވެ.
މި ދުވަހަކީ ސަރުކާރުގެ ޚާދިމެއްގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކުރާނެ އެންމެ ފަހު ދުވަސްކަމުގައި ހިތައެވެ. 
އެދުވަހަކީ ވަރަށް ހަލަބޮލިކަން ކުޑަ، މަޑުމައިތިރި ދުވަހެކެވެ. 
އަދި މަސައްކަތް ނިންމާފައި އަޅުގަނޑު ހަވީރު ގެއަށް ދިޔައީ، އަޅުގަނޑުގެ ސަރުކާރަށް ޚިދްމަތްކޮށްދިނުމުގެ ދުވަސްތައް ނިމުނީ ކަމުގެ ހިތްހަމަޖެހުމާ އެކުއެވެ. 
އެރޭގެ ނުވައެއް ޖެހިއިރު އައީ ނާޞިރު ގެ ފޯނުކޯލެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު ސިއްސުވާލި ފޯންކޯލެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ޙައިރާންވީތީ އެމަނިކުފާނު ހިނިފުޅުވެޑުވިއެވެ. 
އަދި އެރޭގެ މެންދަމުން ފެށިގެން އަޅުގަނޑަށް ޕެންޝަން ލިބޭނެކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޖަވާބުދިނީ އަޅުގަނޑަށް އެކަން އެނގޭ ކަމަށާއި، އަދި ދިވެހި ސަރުކާރަށް 20 އަހަރުގެ ޚިދުމަތް ކޮށްދިނުމަށް ފަހު އަޅުގަނޑު ރާވާފައިވަނީ، ސަރުކާރުން ވަކިވުމަށް ކަމަށެވެ.
ނާޞިރުގެ ވާހަކަފުޅުދެއްކެވުމުގެ ރާގު އެހިސާބުން ބަދަލުވެއްޖެއެވެ. 
އަދި އެމަނިކުފާނުގެ އަމިއްލަ، ޒާތީ އެދުންފުޅެއްގެ ވާހަކަ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވަންވެފައި އެބައޮތް ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ކޮށްދޭންވީ ކީއްތޯ ދަންނަވާލީމެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ދެން ވިދާޅުވީ،އަޅުގަނޑު ހުރި ސަރުކާރުގެ މަޤާމުގައި ނާޞިރުގެ ރައީސްކަމުގެ ދައުރު ނޮވެމްބަރ 1978 ގައި ނިމެންދެން މަޑުކޮށްދިނުމަށެވެ.
އެމަނިކުފާނު އެދިވަޑައިގަތީ، އާ ސަރުކާރުން ދައުލަތުގެ ކަންތައްތަކުގައި ހަމަޖެހެންދެން އަޅުގަނޑު މަޑުކޮށްލައިދިނުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު މިފަދަ ކަމެއްގެ ޔަޤީންކަން އެރުވުމަށް ކުޑަކޮށް ފަސްޖެހުނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނާޞިރު ދަންނަ އެތަކެއް އަހަރުތަކަށް ވިސްނާލާފައި، އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި އަޅުގަނޑަށް ދެންނެވުނީ، މިހެންނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ގާތުން އެއްވެސް ކަމަކަށް މަނިކުފާނު މީގެ ކުރިން ދުވަހަކުވެސް އެދިވަޑައިގެންފައި ނުވާތީ، އަޅުގަނޑަކަށް މަނިކުފާނަށް ނޫނެކޭ ނުދެންނެވޭނެއެވެ. 
ތިޔަ އެދިވަޑައިގަތް އެދިވަޑައިގަތުމަށް އަޅުގަނޑު ކިޔަމަން ވާނަމެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑު، ނުވަތަ ސަރުކާރުގައި އުޅޭ އެއްވެސް މީހަކަށް ޙަޤީގަތުގައިވެސް ރައީސްކަމުގެ މަގާމުން ނާޞިރު ވަކިވެވަޑައިގަންނަވަން ޤަޞްދުކުރައްވާކަން އެންގެވި ފުރަތަމަ ނިޝާނެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެމަނިކުފާނު މިގޮތަށް އެކަން ކުރައްވާނޭ ކަމާމެދު މީހުން ޝައްކު ކުރިއެވެ. 
ނުވަތަ ދިވެހީން ޤަބޫލުކުރަނީ އެމަނިކުފާނު ވަކިވެވަޑައި ނުގަންނަވާނެކަމަށެވެ. 
ރައްޔިތުންގެ މަޖްލިސްގައި ޖޫން 1978 ގައި ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމަށް ކެންޑިޑޭޓަކު ހޮވުމަށް ނެގުނު ވޯޓުގައި، ތިން ވޯޓު ފިޔަވައި ހުރިހާ ވޯޓެއް ލިބިވަޑައިގަތީ ނާޞިރަށެވެ.
އަނެއް ތިން ވޯޓު ލިބިވަޑައިގަތީ މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ޢަބްދުﷲ ޙަމީދު ވިދާޅުވީ، އެ ވޯޓަށްފަހު ނާޞިރު ފޯނުން ގުޅުއްވާފައި، ރައީސްކަމުގެ މަޤާމު ދެން ބޭނުންފުޅުނޫން ކަމުގައި ވިދާޅުވި ކަމަށެވެ. 
ނާޞިރުގެ އުމުރުފުޅަކީ އޭރު 52 އަހަރުފުޅެވެ.
އަދި މާލޭގައި، ނާޞިރު ވެރިކަމުގެ ބާރުތައް ފަސޭހައިން ދޫކޮށްލައްވާފާނެ ކަމަކަށް ހަމަ އެކަކުވެސް ޤަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ.
ދެވަނަ ފަހަރަށް ވޯޓު ނެގުނުއިރު މައުމޫނަށް ލިބަވަޑައިގަތީ 27 ވޯޓެވެ.
އެއީ ރައްޔިތުންގެ ޢާއްމު ވޯޓަކަށް އެމަނިކުފާނުގެ ނަންފުޅު ހުށަހެޅޭނޭ އަދަދެކެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަޝްރަޙް އެދުވަސްވަރު ވަރަށް ހަމަނުޖެހެއެވެ.
އަދި ވެގެންދާނެ ގޮތަކާ މެދު ސިއްރިޔާތުގައި ބައްދަލުވުންތައް ބާއްވަމުން ގެންދިޔައެވެ.
ޢާއްމު ވޯޓު ނެގުމުގެ ކުރިން، ސިންގަޕޫރުގައި ޕަރމަނެންޓް ރެސިޑެންޓެއްގެ ޙައިޞިއްޔަތު ހޯއްދެވުމުގައި އެހީތެރިވުމަށް ނާޞިރު އަޅުގަނޑާއި ގުޅުއްވިއެވެ. 
އެއީ އެދުވަސްވަރު ބޭރުގެ އިންވެސްޓަރުންގެ ސަމާލުކަން ހޯދުމަށް ސިންގަޕޫރުގައި އޮތް އިޤްތިޞާދީ މަންފާ ސްކީމްގެ ދަށުންނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނާޞިރުގެ އެޕްލިކޭޝަން ފުރުމުގައި އެހީތެރިވީމެވެ. 
އަދި ސިންގަޕޫރުގެ އިކޮނޮމިކް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ބޯރޑް (އީ.ޑީ.ބީ.) އަށް ވަޒަންކުރުމަށް ހުށަހެޅީމެވެ.
ނާޞިރު އެއިރު ހުންނެވީ ރައީސްގެ މަޤާމުގައެވެ. 
އަދި ލިއުންތަކާ އެކު ހުށަހެޅުއްވި، ޑިޕްލޮމެޓިކް ޕާސްޕޯރޓްގައި ލިޔެފައިވަނީ އެމަނިކުފާނުގެ މަޤާމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސް ކަމުގެ މަޤާމު ކަމުގައެވެ. 
އީ. ޑީ. ބީ. އަށް މި ފެނުމުން މި އެޕްލިކޭޝަން ވަޒަންކުރެވޭނީ އެމީހުންނަށް ވުރެ މަތީ ބާރަކުން ކަމަށް ނިންމައިފިއެވެ. 
ފައިލް ދެން ފޮނުވީ، ސިންގަޕޫރުގެ ބޮޑުވަޒީރު ލީ ކްއާން ޔޫ ގެ އޮފީހަށެވެ. 
އެ ފައިލް އޮތީ އެމަނިކުފާނުގެ ސިޔާސީ ސެކްރެޓަރީގެ އަތުގައެވެ.
ނާޞިރުގެ މަސްއަލައަށް ޖަވާބެއް ލަސްވުން ވީ، އެމަނިކުފާނަށް ފިކުރުފުޅު ބޮޑުވި ކަމަކަށެވެ. 
އަދި މި ލަސްވާ ސަބަބު އެނގިވަޑައިގަންނަވަން ބޭނުންފުޅުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނުރަސްމީ ގޮތެއްގައި އެކަން އޮޅުންފިލުވާލުމަށް މަސައްކަތް ކުރީމެވެ.
މަޢުލޫމާތު ލިބުނީ، ބޮޑުވަޒީރު ގޮތެއް ނިންމެވުމަށްޓަކައި، މަސްއަލައާއި އެކު، އެއާއި ބެހޭ ރިޕޯރޓެއް ލިޔުއްވާފައި، ސިޔާސީ ސެކްރެޓަރީ އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް ހުށަހަޅަންޖެހޭ ކަމަށެވެ. 
ނާޞިރަށް މިކަންތައް ވަމުންދާގޮތް އެނގިވަޑައިނުގަންނަވާތީ ހުންނެވީ ހާސްކަމެއްގެ ތެރޭގައެވެ. 
އަޅުގަނޑު ގުޅަމުން ގެންދިޔަ ފަރާތުން ބުނީ އެކަމުގައި އެހީތެރިވެވިދާނެ ރައްޓެއްސެއް އެބަހުރި ކަމުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭނާއާއި ބައްދަލުކުރުމަށް ހަމަޖެއްސީމެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ސެކްރެޓަރީ ގާތުގައި ބުނީމެވެ. 
ނާޞިރުގެ ރައީސްކަމުގެ މި ދައުރު ނިމުމުން އަލުން އިންތިޚާބަކާއި ކުރިމަތިލައްވާކަށް ޤަޞްދެއް ނުކުރައްވައެވެ. 
އެހެންކަމަށް ވުމާއެކު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅުއްވަން ބޭނުންފުޅު ނުވަނީ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. 
20 އަހަރު ދުވަހު ވެރިކަންކުރެއްވި ޚުދުމުޚުތާރު ބޭފުޅަކަށް ވާތީ، އޭނާގެ ރަޙްމަތްތެރީންނަށް ވުރެ ގިނަވާނީ ދުޝްމަނުންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޭނާގެ އިސްތިޢުފާއަށް ފަހު ހުންނަވައިގެން، މާ އަމާން ޙަޔާތެއް ވޭތިކުރެވޭކަށް ނޯންނާނެއެވެ.
ސެކްރެޓްރީއަށް ދެން ހުރި އެހެން ކަންކަން ދޭހަވިއެވެ. 
އަދި އެޕްލިކޭޝަން ހުށަހެޅުމުން، ޕާރމަނަންޓް ރެސިޑެންޓެއްގެ ޙައިޞިއްޔަތު ނާޞިރަށް އަރުވައިފިއެވެ. 
މިމުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، އިލްޔާސް މެދުވެރި ކުރައްވައި މައުމޫނު އަޅުގަނޑަށް މެސެޖެއް ފޮނުއްވިއެވެ. 
އެއީ މައުމޫނަށް ޚިދުމަތް ކޮށްދިނުމަށް ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާގައި ހުރެދީފާނަން ތޯއެވެ. 
މިއީ ނާޞިރުގެ ވެސް އެދިވަޑައިގަތުން ކަމަށްވެފައި، އަދި މައުމޫންގެ އަރިހުގައި މަސައްކަތްކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ހިތްހަމަޖެހޭތީ، އެކަން ކުރާނަން ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
މައުމޫނަށް ޢާންމު ވޯޓުގެ 90 އިންސައްތަ ލިބިވަޑައިގަތެވެ.
ނަމަވެސް، 11 ނޮވެމްބަރ 1978 އަށް ހަމަޖައްސާފައިވާ، ރައީސް ކަމުގެ ހުވާކުރެއްވުން، ހުއްޓުވުމަށްޓަކައި ކަންތައްތަކެއް ހިނގާފާނެކަމުގެ އަޑު ފެތުރެން ފަށައިފިއެވެ.
މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ދެވަނަ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ހުވާ ކުރެއްމުގެ ވަގުތު ކުޑަތަންވަމުން އައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގިނަ މީހުން ،އެވަގުތު ތިބޭނީ ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ހާސްކަމެއްގެ މަތީގައިކަން އަޅުގަނޑަށް ޔަޤީނެވެ.
ފެންނަ ފެނުމަށް މައުމޫނު ހާސްފުޅެއް ނުވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރައްވާފައި ވިދާޅުވީ އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނަށް މަރުޙަބާ ދަންނަވާކަމުގެ މެސެޖް އިލްޔާސްގެ ފަރާތްޕުޅުން ލިބިވަޑައިގަތްކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ސީދާ އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ޚިދުމަތް ކުރުމުގައި ސަރުކާރުގައި ހުންނާނެ ވާހަކަ ދެންނެވީމެވެ.
އެއަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު މަހުގެ ކުރީކޮޅުގައި، ނާޞިރު ވަރަށް ކުއްލިގޮތަކަށް މެޑްރާސް މަގުން ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގަތުމަށް ނިންމަވައިފިއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ހީވާގޮތުގައި މިކަން މިގޮތަށް ކުރެއްވީ ނާޞިރު ހައްޔަރުކޮށް، ޝަރީޢަތަށް ހުށަހެޅުމަށް ނާޞިރުގެ ސަރުކާރާއި ދެކޮޅު ބައެއް ފަރާތްތަކުން ޙަރަކާތެއް ހިންގަން ރާވަމުންދާތީއެވެ. 
ނާޞިރު މާލެއިން ފުރައިވަޑައިގަތް ޚަބަރު ލިބުނުތަނާ ހެން، ރައީސް މައުމޫނުގެ މެސެޖެއް އަޅުގަނޑަށް ލިބުނެވެ. 
އެއީ ޚާރިޖީ ވަޒީރު ފަތުޙުﷲ ޖަމީލު އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުކުރައްވަން ސިންގަޕޫރަށް ފޮނުއްވާ ވާހަކައެވެ.
އިއްތިފާޤުން ދިމާވީ، ނާޞިރު ސިންގަޕޫރަށް މެޑްރާސްއިން، ކޮޅުނބުން ފަތުޙުﷲ ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގަންނަވާ ފްލައިޓް ހަމަ އެއް ރެއެއްގެ އެއް ގަޑިއެއްގައި ސިންގަޕޫރުގައި ޖައްސާގޮތަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސީ އަޅުގަނޑު ގެ އެހީތެރިޔާ ސޮލޮމަން، ނާޞިރާ ބައްދަލުކުރާ ގޮތަށެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ވަރަށް މުހިންމު ބައްދަލުވުމެއް އޮތުމުގެ ސަބަބުން އެއަރޕޯރޓުގައި ނާޞިރާއި އެރޭ ބައްދަލުނުކުރެވުނީ ކަމަށް ދަންނަވަން ބުނީމެވެ.
އަދި އަނެއް ދުވަހުގެ ހެދުނު ބައްދަލުކުރާނަން ކަމުގައި އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވުމަށް ބުނީމެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު އަނެއްދުވަހު ނާޞިރާއި ބައްދަލުކުރީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ފަތުޙުﷲ އާއި ބައްދަލުކޮށް ވަގުތުން މަޝްވަރާތައް ކުރީމެވެ. 
އޭނާ ވިދާޅުވީ ނާޞިރު ސިންގަޕޫރުގައި ހުންނަވައިގެން ކޮންމެވެސް ގޮތަކަށް އާ ސަރުކަރާއި ބެހިވަޑައިގެންފާނެތީ، ކަންބޮޑުވެވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށެވެ.
އަދި ކާބޯތަކެތި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފޮނުވުން ހުއްޓުވުން ފަދަ ކަމެއް ކުރައްވަފާނެތީ، ކަންބޮޑުވެވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޖަވާބުގައި ދެންނެވީ މިހެންނެވެ. 
ތިއައީ ނުވާނެ ކަންކަމެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިހިރީ މިތާނގައެވެ. 
އަދި އާ ސަރުކާރުގެ ބޭނުންތައް އަޅުގަނޑު ފުއްދައިދޭނަމެވެ. 
ވިޔަފާރިއާއި ބޭނުންވާ ތަކެއްޗަކަށް އަސަރެއް ނުކުރާނެއެވެ.
ފަތުޙުﷲ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވީ، އަޅުގަނޑު ސަރުކާރުގައި ޚިދުމަތް ކުރަން ބޭނުންވާ މަޤާމެއް ބުނާށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ މަޤާމަކީ އަޅުގަނޑާއި ބެހޭ ކަމެއްނޫނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޑިޕްލޮމެޓިކް ޕާސްޕޯރޓެއް ވެސް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ނަމަވެސް ބައެއް ފަހަރު އެއީ ބޭނުންތެރި އެއްޗެކެވެ.
އާ ސަރުކާރުން ކަންކަމާ ކަންބޮޑު ނުވުމަށާއި، ތެދުވެރިކަމާއި ވަފާތެރިކަމާ އެކު، މައުމޫނު ނިންމެވި ޙައިޞިއްޔަތެއްގައި ޚިދުމަތް ކުރާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން ފަތުޙުﷲ އަށް އަޅުގަނޑު އެރުވީމެވެ. 
ފަހުން އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ގޮސް މައުމޫނާ ބައްދަލުވުމުން އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި އަހަރެއް ދެއަހަރެއް ހާ ދުވަހު ޚިދުމަތްކުރުމުގައި ދެމިހުންނާނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަން އެރުވީމެވެ. 
އެއީ ކަންތައްތައް ސާފުވަންދެނެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ޚިދުމަތް ކުރާނެ މަޤާމެއް ދެންނެވުމަށް ދެކޮޅުހެދީމެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސެވީ ޚާއްޞަ މުޝީރު ކަމުގެ މަޤާމަށެވެ.
50 އަހަރުގެ މުއްދަތުގައި ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތް ކުރުމަށް ފަހު، 2008 ވަނަ އަހަރު އިސްތިޢުފާ ދިނުމާއި ހަމައަށް، އަޅުގަނޑު ހުރީ އެ މަޤާމުގައެވެ.
17 ވަނަ ބާބު
ޚާއްޞަ މުޝީރު، 1979
އެންމެ ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑު ކުރަން ޖެހުނު އެއްކަމަކީ، ހުޅުލޭގައި އަލަށް ހަދާފައިވާ ވައިގެ ބަނދަރާ ގުޅިފައިވާ ކަމެކެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑު އެތަނުގެ ބިން ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫޢު ރޭވުމުގެ މަސައްކަތުގައި ބައިވެރިވީ ކަމެކެވެ. 
މައުމޫނު ވިދާޅުވީ މަސައްކަތް ޙަވާލުކުރެވިފައިވާ ކޮންޓްރެކްޓަރާއި މަސައްކަތުގެ ލަފާދޭ ކޮންސަލްޓަންޓް އާއި ދެމެދު، ދެބަސްވުންތަކެއް އުޅޭކަމަށެވެ.
އެއީ އިންޑިޔާ މީހުން މަސައްކަތް ނިންމާފައިވާ ޕާކިންގ ސަރަޙައްދާ ގުޅިގެން އުފެދިގެން އުޅޭ ދެބަސްވުންތަކެއް ކަމަށެވެ. 
އަދި މިކަން އޮޅުންފިލުވައިދީ، ޙައްލެއް ހޯދުމަށެވެ.
މަސައްކަތް ހިނގަމުންދާ ގޮތް ބަލައި، އަދި ކުރިއަށް ގެންދާގޮތާ މެދު ލަފާދޭ، އަދި މަސައްކަތް ކަނޑައަޅާފައިވާ ފެންވަރަށް ނިމިއްޖެކަމަށް ބަލައި، ހަދާ ފަރާތާ ވާހަކަ ދެއްކީމެވެ.
އެމީހުން ބުނަމުން ގެންދިޔައީ ޕާކިންގ ސަރަހައްދު މާ ރާޅު ކަމަށާއި އަލުން ކޮނެ އޮމާންކޮށް އެ މަސައްކަތް އަލުން ކުރުމަށެވެ. 
މީގެ މާނައަކީ އެތައް ސަތޭކަ ޓަނެއްގެ ވަރުގަދަ ކޮންކްރީޓް ކަނޑައިނަގައި މުޅިން އަލަށް ކޮންކްރީޓް އެޅުމެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް ކޮންޓްރެކްޓް މަސައްކަތުގެ އަގު ވަނީ ފުރަތަމަ އަންދާޒާ ކުރި އަގަށް ވުރެ މައްޗަށް އަރާފައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަނީ ރަންވޭގެ އޮމާން ސަރަޙައްދު ހެދުމަށާއި އަދި 300 މީޓަރަށް ދިގުކުރަން ފައިސާ މަދުވެފައެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް އެއީ ރަންވޭ ބޭނުންކުރަން ކޮންމެހެންވެސް ކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. 
އެހެންކަމުން ކޮންސަލްޓަންޓް އާއި ކޮންޓްރެކްޓަރ އަދި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ބޭފުޅުންނާއި އަޅުގަނޑާ އެކު ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުމަށް ހަމަޖައްސައިފީމެވެ.
ކަން ހިނގާފައިވާ ގޮތް ބެލުމަށްފަހު، އަޅުގަނޑުގެ ނިންމުމަކީ މަސައްކަތް ނިމިފައިވާ ޕާރކިންގ ސަރަހައްދު އޮތްގޮތަށް ބޭއްވުމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބުނީ އަލުން ޕާރކިންގ ސަރަހައްދު ހެދުމަށް ހުރި ފައިސާ ރަންވޭގެ އެހެން މަސައްކަތްތައް ކަމުގައިވާ ރަންވޭ 300 މީޓަރަށް ދިގުކުރުން ފަދަ ކަންކަން ކުރުމަށް ބެހެއްޓުމަށެވެ.
ކޮންސަލްޓަންޓުން މިކަމާ ދެކޮޅުހެދިއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ފަހުން އެނގުނު ގޮތުގައި، މައްސަލަޖެހިގެން މިއުޅުނީ ދެ ޤައުމެއްގެ، ޖަރުމަނު ކޮންސަލްޓަންޓުންނާއި އިންޑިޔާގެ ކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ ޒާތީ ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތަކެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކޮންސަލްޓަންޓުންގެ ގާތުގައި ބުނީ، އެމީހުންގެ ޒާތީ ދެބަސްވުންތަކަކީ އަޅުގަނޑާ ބެހޭ ކަންތައްތަކެއް ނޫން ކަމަށެވެ. 
ގޮތެއް ނިންމާނީ އަހަރުމެން، ތަނުގެ ވެރިން ނެވެ.
އަދި މިހެންވެސް އަޅުގަނޑު އިތުރަށް ބުނީމެވެ. 
މި ނިންމުމުގެ ސަބަބުން ދިމާވެދާނެ އެންމެހާ ކަމެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އުފުލާނީވެސް އަހަރުމެންނެވެ.
އަހަރެންގެ ނިންމުމަކީ ފަހު ނިންމުމެވެ.
އަދި މި ނިންމުމާ އެއްގޮތަށް ކަންތައް ކުރަން ލާޒިމްވާނެ އެވެ.
ބައްދަލުވުން ނިމުނީ މިގޮތަށެވެ.
އަދި އެ ޕާރކިންގ ސަރަހައްދު ފުރަތަމަ ހެދި ގޮތަށް އަދިވެސް އެބައޮތްކަން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކޮށްލަމެވެ.
އަދި ހެދުމުގައި އެއްވެސް ގޯހެއްނެތެވެ.
އެއްވެސް އެއަރލައިން އެއްގެ ޝަކުވާ އެއްވެސް ނެތެވެ.
ޚާއްޞަ މުޝީރުގެ ދައުރު އަދާކުރުމުގައި އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ދަތި ކަންތައްތަކަކާއި ކުރިމަތިވަމުން ދިޔައެވެ. 
ނާޞިރު ފުރާވަޑައިގަތުމުގެ ކުރިންނާއި އަދި ފަހުން ވެސް، މާލޭގައި ފާޑުފާޑުގެ ތުހުމަތުތައް ކޮށް ވާހަކަ ފެތުރެމުން ދިޔައެވެ. 
ނާޞިރު ވަޑައިގަތީ ސަރުކާރުގެ ފައިސާގެ ތެރެއިން 3 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ބޭރު ފައިސާ ހިއްޕަވައިގެންނޭ ވެސް ކިޔެވެ.
މިއީ ދިވެހި ސަރުކާރަށް ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ސަރުކާރުން ވެދުމަކަށްދެއްވި ފައިސާކަމުގައި ވެސް އަޑުއަރާފައި އޮތެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ކިބައިން އެދުނީ، މިނިސްޓްރީ އޮފް ފައިނޭންސް އާއި ގުޅިގެން، މިވާހަކައިގެ ޙަޤީޤަތް ހޯދުމަށެވެ.
މިފަދަ އެއްވެސް ފައިސާއެއް ލިބިފައި ވާނަމަ އެ ހޯދާނެގޮތް އަޅުގަނޑު ބުނެދިނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ޖަވާބަކީ، ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ ސަރުކާރަކުން ޗެކެއް ނުވަތަ އޯރޑަރެއް ނާޞިރުގެ ނަންފުޅުގައި ފައިސާ ދިނުމަކަށް ނުފޮނުވާނެއެވެ. 
ފައިސާ ފޮނުވާނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރުކާރު ގެ ނަމުގައި ފައިސާ ދޫކުރާ ގޮތަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އިތުރަށް ލަފާދިނީ، ސަރުކާރުގެ ހުރިހާ އެކައުންޓްތަކެއް ރަނގަޅަށް ބަލައި ޗެކްކުރުމަށެވެ. 
ފައިނޭންސް މިނިސްޓްރީން ހީކުރެއްވީ، ބޭރު އެއްވެސް ބޭންކަކުން ސްޓޭޓްމަންޓް ފޮނުވައިދިނުމަށް އެދުނުކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް އެކަމެއް ނުކުރާނެ ކަމަށެވެ. 
އެއީ ހުރިހާ އެކައުންޓްތަކެއް ހުރީ ހަމަ ނާޞިރު ގިނިކަންޏާ ސޮއިކުރައްވައިގެން ފައިސާ ދޫކުރާގޮތަށް ކަމަށް ވާތީއެވެ. 
އެމީހުން ކަންކުރަންވާނެ ގޮތް އޮޅުންފިލުވައިދީ، އަދި ސަރުކާރެއް ބަދަލުވުމުން މިފަދަ ކަންތައްތައް ޙައްލުކުރާނެ ގޮތް އަޅުގަނޑު ބުނެދިނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވި ގޮތުގައި އެކަން އެ މިނިސްޓްރީއިން ކުރިއެވެ. 
އަދި އެ 3 މިލިއަން ޑޮލަރު ހުރި އެކައުންޓް އެމީހުންނަށް ފެނުނެވެ.
އެ ފައިސާ ގެއްލުނީއެއް ނޫނެވެ. 
އަދި އެ ވަނީ ދިވެހި ފައިސާ އަށް އެއިރު ކަނޑައަޅާފައިވާ ފަދައިން ކޮންމެ އެމެރިކާ ޑޮލަރަކީ ދިވެހި 3.93 ރުފިޔާގެ މަގުން، މާރުކޮށް ދައުލަތުގެ ޚަޒާނާއަށް ޖަމާކޮށްފައެވެ.
އަޅުގަނޑު މައުމޫނުގެ އަރިހަށް ދިޔަދިއުމުގައި، ނާޞިރުގެ ދައުރުގައި އަޅުގަނޑު ހައްޔަރުކުރުމަށް ފުލުހުން މަސައްކަތްކުރި ކަމަށް ފެތުރިފައިވާ އަޑަކީ ތެދެއްތޯ ބެލުމަށް މަސައްކަތްކުރީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެކަމާ ހެދި ތަޙައްމަލު ކުރަން ޖެހުނު އިޙްސާސްތައް މައުމޫނު އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
(ޚުދު މައުމޫނުވެސް ވަނީ ނާޞިރުގެ ދައުރުގައި ދެފަހަރަށް ހައްޔަރުކޮށްފައެވެ). 
އަޅުގަނޑުގެ މަސްއަލަ ބައްލަވައިދެއްވާނެ ކަމަށް މައުމޫނު ވިދާޅުވިއެވެ. 
ފުލުހުންނާއި ސިފައިން ވަނީ އެމަނިކުފާނުގެ އަމުރުގެ ދަށުގައި ކަމަށް ވާތީ މައުމޫނަށް އެކަން ކުރެއްވެން އޮތެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެދިފައިވާ އެދުން ބައްލަވައިދެއްވުމުގެ ހެޔޮފުޅުކަން އަޅުގަނޑާއި ދޭތެރޭގައި އޮތެވެ. 
ކުރީ ދައުރުގެ ސިފައިންގެ ކޮމާންޑަރއާއި އަދި ކަމާގުޅޭ އެހެން މީހުންނާ ސުވާލުކުރެއްވި ކަމަށް ވިދާޅުވެ، އަޅުގަނޑަށް މައުމޫނުގެ މެސެޖްއެއް ލިބުނެވެ. 
އެފަދަ އެއްވެސް އަމުރެއް، ނުވަތަ އަޑުއަރާފައިވާ ފަދަ އެއްވެސް ކަމެއް، ހިނގާފައި ނުވާ ކަމަށް އެބޭކަލުން މައުމޫނު އަރިހުގައި ދެންނެވިކަމަށް ވެއެވެ.
މިކަން ބެލުމުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ބޮޑު ހިތްހަމަޖެހުމެއް ލިބުނެވެ. 
މިފަދަ ކަމެއް ވާނީ ކިހިނެއް ވެގެންކަން ނޭނގޭތީ އަޅުގަނޑު ހުރީ ކުޑަކޮށް ޙައިރާންވެފައެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެދުނު ގޮތަށް މިކަން ބައްލަވައިދެއްވައި ސާފުކޮށްދެއްވި ކަމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު އަބަދުމެ މައުމޫނަށް ޝުކުރުވެރި ވާނަމެވެ. 
މައުމޫނުގެ މުސްތަޝާރަކަށް އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސެވީ، އެމަނިކުފާނަށާއި އަދި ޤައުމަށް ވަރަށް އުނދަގޫ ދުވަސްވަރެއްގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ގާތުގައި އެމާނިކުފާނަށް އެހީތެރިވުމަށް 1978 ވަނަ އަހަރު އެދިވަޑައިގަތް ދުވަހުން ފެށިގެން، 30 އަހަރު ވަފާތެރިކަމާއި ތެދުވެރިކަމާއެކު އަޅުގަނޑު ޚިދުމަތްކޮށް ދިނީމެވެ.
ނާޞިރާއި މައުމޫނަކީ ވެރިކަން ހިންގެވުމުގައި ވަރަށް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ދެ ގޮތެއް ގެންގުޅުއްވި ދެ ބޭފުޅުންނެވެ. 
އަދި އެ ދެ ބޭފުޅުންގެ ހިންގެވުމުގެ ވައްޓަފާޅިއާ އެއްގޮތަށް އަޅުގަނޑު އާދަވީމެވެ.
ނާޞިރާ ދިމާއަށް ވަރަށް ގިނަ ދެކޮޅުވެރި ފާޑުކިޔުންތައް ރައްދުވަމުން ދިޔައެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް އައްޑޫ/ހުވަދު އަތޮޅުގެ ދެކޮޅުވެރި ބަޣާވާތުގައި ކަންކަން ކުރެއްވި ގޮތެވެ. 
މިކަމާއިމެދު އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައިވާ މަޢުލޫމާތަކީ ޚުދު އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުން ނުވަތަ ދައުރެއް އަދާކުރުން އެކަންކަމުގައި ހިމެނިފައިވީ ކަންތައްތަކެވެ. 
އެދުވަސްވަރަކީ ދިވެހިރާއްޖެ ވަރަށް އެކަހެރި، އެއްވެރިކަމެއް ހުރިހާ ރަށެއްގެ މައްޗަށް ހިންގުން ދަތި ދައުލަތެއް އޮތް ތަނެކެވެ. 
ނާޞިރު ކަހަލަ ބޭފުޅުން ކަންތައްތައް ދަސްކުރައްވަމުން ގެންދެވީ މަސައްކަތުގެ ތެރެއިން ތަޖްރިބާތައް ހޯއްދަވަމުންނެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ފެންނަނީ ހަރުކަށި ޒަޢީމެއްގެ ގޮތުގައެވެ. 
އަދި ކޮންމެ (ސިޔާސީ) ދެކޮޅުވެރިކަމަކާއި މެދު ހަރުކަށިކޮށް ފިޔަވަޅު އަޅުއްވާ ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައި ވެސްމެއެވެ. 
ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުރި މަދު ވަޞީލަތްތަކާއި ދިރިއުޅެންޖެހިފައިވާ ނިކަމެތި ޙާލަތްތަކުގެ ތެރޭގައި، 
ނާޞިރު ވަނީ ވަރަށް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކުރިއެރުންތަކެއް، މިފަދަ ކުޑަ އަދި ފަޤީރު ޤައުމަކަށް ހޯއްދަވައިދެއްވާފައެވެ. 
ތަޢުލީމު ދިނުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ބާރުއަޅުއްވައި އަދި އިސްކަންދެއްވައި، 
ރާއްޖެތެރޭގެ ރަށްރަށުގެ ތޫނު ކުދިންނަށް މާލޭގައްޔާއި އަދި ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ކިޔެވުމުގެ ފުރުޞަތު ހޯއްދަވައިދެއްވާފައެވެ. 
ހުޅުވާލާފައިވާ އިޤްތިޞާދެއް ޤާއިމުކުރައްވައި، މިނިވަން ވިޔަފާރި ކުރިއެރުވުމަށް ބާރު އެޅުއްވިއެވެ. 
ޒަމާނާ ނުގުޅޭ ވަރަށް ގިނަ ޤާނޫނުތައް އުވާލެއްވިއެވެ.  
ގަދަ މީހާ ގެ ގޮތުގައި ނާޞިރު ފެނުނުކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެމަނިކުފާނަކީ ވަރަށް އިންސާފުވެރި އަދި ޢާއިލާއަށް ނުވަތަ ރައްޓެހިންނަށް ވަކި އިސްކަމެއް ދެއްވާ ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ. 
ސަރުކާރުގެ އޮފީސްތައް ރަނގަޅަށް ހިނގައެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލްތަކުން އެކަށީގެންވާ ވަރަކަށް ބަލިމީހުންނަށް ޚިދުމަތް ފޯރުވައިދެއެވެ. 
މާލޭގެ މައިގަނޑު ނުވަތަ ބޮޑެތި ސްކޫލްތަކުން ވަރަށް ރަނގަޅު ނަތީޖާތައް ހޯދައެވެ. 
ބަޖެޓް އޮންނަނީ ދަރަނިވެރި ނުވެ، ބެލެންސް ވެފައެވެ. 
އަދި މިހުރިހާކަމެއް ކުރައްވަނީ ޓެކްސް ނުވަތަ ޑިއުޓީ ނުނަންގަވައެވެ. 
ހުރިހާ ކަމަކަށް ވުރެ ބޮޑަށް ފާހަގަކުރެވެނީ، ކޮރަޕްޝަން އެއީ މީހުން ނާހާ އަޑެއް ކަމެވެ. 
މިއީ މިހާތަނަށް އޭޝިޔާގެ އެހެން އެއްވެސް ޤައުމެއްގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވުރެ ބޮޑަށް ޙާޞިލުނުވެ އޮތް ކަމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހުރީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޚިދުމަތްކޮށްދީ، މައުމޫނަށް އެހީތެރިވުމަށް ތައްޔާރަށެވެ. 
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުގެ އެންމެ ކުރީގެ އެއްކަމެއްގެ ގޮތުގައި މައުމޫނާއި ގުޅަންޖެހުނީ، އަޅުގަނޑަށް ދިމާވި ޙާދިސާއެއްގެ ސަބަބުންނެވެ.
އެއީ 1979 ވަނަ އަހަރުގައި އެމަނިކުފާނުގެ އެހީއަށް އެދެން މަޖުބޫރުވުމުންނެވެ.
މިކަން މިހެން ދިމާވީ، އަޅުގަނޑުގެ ވަރަށް ޒަމާންވީ ރައްޓެއްސެއް ކަމުގައިވާ އެލް. ސިންގ، ސިންގަޕޫރަށް އައިސް، އަޅުގަނޑާ 1978 ވަނަ އަހަރު ބައްދަލުކުރުމާ ގުޅިގެންނެވެ.
1963 ވަނަ އަހަރުގައި ބަނދެފައިވާ ފްރީޑަމް މަރުކާ 1 ގެ އުޅަނދެއް ގަތުމުގެ ހުށަހެޅުމަކާ އެކުގައެވެ.
މި ބޯޓު ވިއްކުން ވަނީ ފައިނޭންސަރުން ކަމުގައިވާ ސިމްބްލް (އޯ.ސީ.ބީ.ސީ.) ގެ ފަރާތުން ހުއްޓުވާފައެވެ. 
ސިންގ އާއި ގުޅުން އޮތް މީހުން އޯ.ސީ.ބީ.ސީ. ގައި ތިއްބެވެ. 
އަދި ބީ.އެން.ޕީ. ބޭންކް ނޭޝަނަލް ޑި ޕެރީ ގައި ވަރަށް ގާތް ރައްޓެހިން ތިއްބެވެ. 
މި ބޭންކުން ވަރަށް ފަހުން ވަނީ، ސިންގަޕޫރުގައި ގޮތްޕެއް ހުޅުވާފައެވެ. 
އަދި އެމީހުން ގެންދިޔައީ ވިޔަފާރީގެ އާ ފުރުޞަތުތައް ހޯދަމުންނެވެ. 
މި ދެންނެވި އުޅަނދު  އޯ.ސީ.ބީ.ސީ. ގެ އަތުން ގަތުމަށް އެއްބަސްވި އަގަކީ 1.5 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
އަޅުގަނޑު ދުށް ގޮތުގައި މިއީ ޒަމާނީ ބޯޓެއް ގަތުމަށް ރަނގަޅު އަގެކެވެ. 
ސިންގ ހުށަހަޅާފައިވަނީ މުޅިއަގުގެ 10 އިންސައްތަ ކުރިއަށް ދައްކާ ގޮތަށެވެ.
ބާކީ އޮތް 90 އިންސައްތަ ބައިބަޔަށް ދައްކާ ގޮތަށެވެ.
މި އުޅަނދު ގަތުމުގަޔާއި، އަދި މި ބޯޓުގަތުމުގަޔާއި، އަދި މިލްކުވެރިކަމުގައި، ސިންގ އާއި އަޅުގަނޑު ހަމަހަމައަށް 50 އިންސައްތަ ޙިއްޞާކުރާ ގޮތަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ދައްކަންޖެހުނު 5 އިންސައްތަ އަޅުގަނޑު ދެއްކީމެވެ.
ނަމަވެސް އެންމެ ފުރަތަމަ މި އަދަދަށް އޭނާ ކުރިއަށް ދައްކަން ޖެހޭ ފައިސާއެއް ސިންގ އަކަށް ނުހޯދުނެވެ. 
އޭނާ ބީ.އެން.ޕީ. ގެ ދެ އެސިސްޓަންޓް މެނޭޖަރުންނާއި ރަނގަޅު ރައްޓެހިކަމެއް އޮތެވެ. 
އޭނާ ބީ.އެން.ޕީ. އިން މިފައިސާ (ދަރަންޏަށް) ހޯދިއެވެ. 
އަދި މިބޯޓު ހިންގުމުގެ ޚަރަދު ކުރުމަށް 100,000 ޑޮލަރުގެ އޯވަރޑްރާފްޓެއް ނެގުމަށް ހަމަޖެއްސިއެވެ.
މިޢަދަދުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެ އުޅަނދު ގަނެވި އަދި ޗާރޓަރުކުރަން ފެށުނެވެ. 
އެންމެ ކުރީކޮޅުގައި ލިބެމުންދިޔަ ފައިސާއަކުން އަޅުގަނޑުމެން ބައިބަޔަށް ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ ދެއްކޭވަރެއް ނުވެއެވެ. 
އަދި ސިންގ މިފައިސާ ދެއްކުން ފަސްކުރާ ގޮތަށް ބީ. އެން. ޕީ. އާއި ވާހަކަދައްކައިގެން ހަމަޖެއްސިއެވެ.
މަސައްކަތް ކުރަން ފެށިތާ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ސިންގަޕޫރުގެ ކޮރަޕްޓް ޕްރެކްޓިސަސް އިންވެސްޓިގޭޝަން ބިއުރޯ ގެ އޮފިސަރުން ސިންގ އާއި ވާހަކަދައްކަން އޭނާ ޙާޒިރުކޮށްފިއެވެ.
އެންމެ ފަހުން އަޅުގަޑުވެސް އިންޓަވިއު ކުރުމަށް ހާޒިރު ކުރެވުނެވެ.
ފެންނަ ފެނުމަށް ބަލަސުބްރަމާނިއަމް އަށް ބަައެއް އަޅަނީއެވެ. 
އަދި ބޭންކުގެ ބައެއް ކްލަޔަންޓުންނާއި ގުޅިގެން ޤަވާޢިދުން ޚިޔާނާތުގެ ޢަމަލުތަކެއް ކުރާކަމަށް ތުހުމަތު ކުރެވިގެންނެވެ. 
އެމީހުންގެ ތަޙުޤީޤުގައި، ސިންގ ދައްކާފައިހުރި ފައިސާތަކަކާ މެދު ޝައްކު ކުރެވިގެންނެވެ.
ސީ. ޕީ. އައި. ބީ. ގެ އޮފިސަރުން އަޅުގަނޑުގެ އޮފީހަށް އައިސް ހުރިހާ ފޮތްތަކާއި ފައިލްތައް ބަލައި، އަދި ބައެއް ލިޔެކިޔުމާއި ރެކޯރޑްތައް ގެންދިޔައެވެ.
އަޅުގަނޑާއި އިންޓަވިޔު ކުރިއިރު، ބީ. އެން. ޕީ. ގެ އެއްވެސް މީހަކަށް އެ ބޯޓު ގަންނަން ލޯނު ނެގުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން އެއްވެސް ފައިސާއެއް ދިނިންތޯ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
މިއީ ސިންގަޕޫރުގައި ކޮރަޕްޝަންކަމުގައި ބަލާ ކަމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެކަމަށް ކަނޑައެޅިގެން ދެކޮޅުހެދީމެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑު އެއްވެސް ފައިސާއެއް ދީފައި ނުވާތީއެވެ. 
ވަރަށް ފިނިކޮށްފައި ހުރި ކޮޓަރިއެއްގައި އެތައް ގަޑިއިރުތަކެއް ފާއިތުވަންދެން ބަންދުކޮށް ބަހައްޓައިގެން، ތަކުރާރުކޮށް ހަމަ އެއް ސުވާލުތަކެއް ކުރިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެދުވަސްވަރު އެކައުންޓް ހުޅުވާފައި ހުންނާނީ، ބީ. އެން. ޕީ. އަދި ޙަބީބް ބޭންކްގައެވެ.
ސީ. ޕީ. އައި. ބީ. ގައި އަޅުގަނޑުގެ އެކައުންޓްތަކުގެ އެދުވަސްވަރުގެ ސްޓޭޓްމަންޓްތައް ހޯދާފައިހުއްޓެވެ. 
އެމީހުން އަޅުގަނޑާ ސުވާލުކުރީ، އަޅުގަނޑު ބޭންކުން ނަގާފައި ހުރި ފައިސާ އެއީ، ކީއްވެގެން ކޮންކަމަކަށް ނަގާފައި ހުރި ފައިސާއެއްތޯ އޮޅުންފިލުވުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ވީ އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ބުނެދެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރީމެވެ.
އެމީހުން ވިސްނަމުން ގެންދިޔައީ، އެއްވެސް ފައިސާއެއް ބީ. އެން. ޕީ. ގެ އޮފިސަރުންނަށް ދިނުމަށްޓަކައި ނަގާފައިވޭތޯ ބެލުމަށެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންވާ ގޮތަށް ހިސާބުތަކުން ނުދައްކާތީ އަޅުގަނޑު ދިއުމަށް ހުއްދަދިނެވެ. 
އަޅުގަނޑާ ދޭތެރޭ މިގޮތަށް ކަންތައް ކުރުމުން، އަޅުގަނޑު ސިހި އަދި ވަރަށް ކަންބޮޑުވިއެވެ. 
މިކަމުގައި އަޅުގަނޑުގެ އެއްވެސް ކުށެއް ނެތެވެ. 
އަދި މިކަމާގުޅޭ އެއްވެސް މަޢުލޫމާތެއް އަޅުގަނޑަކަށް ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ. 
މި ތަޙުޤީޤާ ދޭތެރޭ އަޅުގަނޑު ހުރީ ވަރަށް ހާސްވެފައެވެ.
ޚާއްސަކޮށް ދިވެހި ސަރުކާރު ތަމްސީލުކުރަން އަޅުގަޑު ހުރި މަޤާމުގެ ގޮތުންނެވެ.
އިތުރު އެއްވެސް ކަމެއް ނުކޮށް އަޅުގަނޑު ބެންކޮކަށް ދިޔައީމެވެ.
ދުވަސްކޮޅަކު އެތާގައި ހުރުމަށްފަހު، އަޅުގަނޑު ދިޔައީ ކަރާޗީއަށެވެ.
ރައީސް މައުމޫން ވަޑައިގެންވީ ލަންޑަންގައި ކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ސިންގަޕޫރުގައި ހިނގައި މިދިޔަ ކަމާއި ދޭތެރޭ ހާސްވެފައިހުރި ވަރުން، އެމަނިކުފާނާއި ބައްދަލުކުރުމަށް ލަންޑަންއަށް ދިޔައީމެވެ.
ކަންހިނގި ގޮތުގެ ޙަޤީޤަތް ލަންޑަނުގައި އަޅުގަނޑު (މައުމޫނަށް) ދަންނަވައިދިނީމެވެ. 
މިކަމާ ގުޅިގެން ދިވެހި ސަރުކާރާ ދޭތެރޭ ނުބައި ގޮތަކަށް ބެލެވިދާނެތީ އާއި، 
އަދި އާ ރައީސްއަށް ލަދުފުޅުގެންވަޑައިގަންނަވާ ކަމަކަށް ވެދާނެތީ، އަޅުގަނޑު ސަރުކާރުން އިސްތިޢުފާ ދިނުމަށް ހުށަހެޅީމެވެ. 
މައުމޫން އަޅުގަނޑުގެ އިސްތިޢުފާ ޤަބޫލުފުޅެއް ނުކުރެއްވިއެވެ.  
ޚާރިޖީ ވަޒީރު ފަތުޙުﷲ ޖަމީލު ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގެން، އަޅުގަނޑާ މެދު ކޮށްފައިވާ ދަޢުވާއެއް އޮތްނަމަ އެކަމެއް އޮޅުންފިލުއްވުމަށް އެންގެވިއެވެ. 
ފަތުހުﷲ ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގެން އެތާނގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރު ދަނަބާލަން އާ ބައްދަލުކުރެއްވިއެވެ. 
އަދި ދެވަނަ ފަހަރަށް ވެސް ދަނަބާލަން އާ ބައްދަލުކުރެއްވިއެވެ. 
ތަޙުޤީޤު ހިންގާ ސީ.ޕީ.އައި. ގެ އޮފިސަރުންނާވެސް ބައްދަލުކުރެއްވިއެވެ.
ސީ. ޕީ. އައި. ބީ. ގެ އޮފިސަރުން ދެންނެވީ، މަނިކާއި ދޭތެރޭ އެއްވެސް ޝަކުވާއެއް ނުވަތަ ދައުވާއެއް ނެތް ކަމުގައެވެ. 
އެމީހުން އޮޅުންފިލުވައިދިން ގޮތުގައި، އެމީހުން ގެންދިޔައީ ބީ. އެން. ޕީ. ގެ ބައެއް އޮފިސަރުން ހިންގާފައިވާ ކަމަށް ތުހުމަތު ކުރެވިފައިވާ ޚިޔާނަތްތެރި ޢަމަލުތަކެއް ބަލަމުންނެވެ.
އެމީހުން ހަމައެކަނި ބޭނުންވީ ތަހުގީގު ފުރިހަމަ ކުރުމަށްޓަކައި އަޅުގަޑުގެ ބަޔާނެކެވެ.
ދެތިން ހަފްތާއެއްގެ ފަހުން، އަޅުގަނޑު ފަތުޙުﷲ ގެ އަރިހުގައި ސިންގަޕޫރަށް ދިޔައީމެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ބަޔާން ސީ. ޕީ. އައި. ބީ. ގެ އޮފިސަރަކު ނެގުމަށްފަހު އެ މަސްއަލަ އެހާ ހިސާބުން ނިމުނީއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެހީތެރިކަމެއް ބޭނުންވި ދަނޑިވަޅެއްގައި އެ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދެއްވި ކަމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު މައުމޫނަށް އަބަދުވެސް ޝުކުރުވެރިވާނަމެވެ. 
މީގެ ބަދަލު އަޅުގަނޑު ހީނުކުރާހާ އަވަހަށް މައުމޫނަށް އަޅުގަނޑަށް އެރުވުނެވެ. 
އެއީ މައުމޫނު ގެ ފުރާނަފުޅަށް ނުރައްކާވެދާނެ ކަމެއްގެ ޚަބަރު އަޅުގަނޑަށް ލިބުމުން އެ ވާހަކަ އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދަންނަވައިގެންނެވެ.
18 ވަނަ ބާބު
ބަޣާވާތާއި އިސްލާމީ މަރުކަޒު ބިނާކުރުން، 1980 އިން 1984 އަށް
މައުމޫނު ރައީސްކަމުގެ މަޤާމަށް ޢައްޔަނު ކުރެވުނުތާ ސޯޅަމަސް ދުވަސް ފަހުން، ސްރީ ލަންކާގެ ރައްޓެއްސެއް ވަރަށް އާދަޔާއި ޚިލާފް ޚަބަރެއް އަޅުގަނޑަށް ދިނުމަށްޓަކައި ފޯނުކުރިއެވެ. 
އެއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އިޓަލީ ސަރުކާރުން ކަނޑައަޅުއްވާފައި ކޮޅުނބުގައި ހުންނަވާ ސަފީރުގެ އަނބިކަނބަލުން، ޗުއްޓީއެއް ހޭދަކުރައްވަން ކުރުނބާގައި ހުންނަވަނިކޮށް، ފާހަގަވި ކަމެކެވެ.
އެރަށުގައި އުޅެމުން ގެންދިޔަ ވަރަށް ވަރުގަދަކޮށް ތިބި ނުވަ އިނގިރޭސީންނާއި މެދު އެކަމަނާގެ ހިތްޕުޅުގައި ޝައްކު އުފެދިގެންނެވެ. 
އެމީހުންނަކީ ފީނުމަށްޓަކައި ރާއްޖޭގައި  ޗުއްޓީއެއް ހޭދަކުރުމަށް އައިސްއުޅޭ ބައެއް ކަމުގައި ބުނިނަމަވެސް، 
ފެނުގެ އަޑިއަށްވުރެ ގިނަ ވަގުތު އެމީހުން ހޭދަކުރަނީ ވަރަށް ގިނަ މަޝްވަރާތަކެއް ކުރުމުގައި ފެން ނޯންނަ ހިސާބުގައި ގޮނޑުދޮށުގައެވެ.  
އެމީހުންނަކީ ޗުއްޓީއެއްގައި އައިސް، އަވީގައި އުފާވެރި ވަގުތުތަކެއް ހޭދަކޮށްލަން އަންނަ އެވަރޭޖް މީހުން އުޅޭގޮތަށް އުޅޭ ބައެއް ނޫންކަން، ވަރަށް އަވަހަށް އެކަމަނާއަށް ވިސްނިވަޑައިގެންފިއެވެ. 
އެމީހުން ދައްކަމުން ދިޔަ ބައެއް ވާހަކަ އެކަމަނާއަށް އިވިވަޑައިގަތެވެ. 
އަދި އިވިވަޑައިގަތް އެއްޗަކާއި ދޭތެރޭ ވަރަށް ކަންބޮޑުވެވަޑައިގަތެވެ. 
އެމީހުން އެ ރަށުގައި މަސައްކަތް ކުރަމުންގެންދާ ދިވެހި މުވައްޒަފުންގެ ގާތުގައި އަހަމުން ގެންދިޔައީ ރައީސްއާއި ބެހޭގޮތުންނެވެ. 
އަދި އެމަނިކުފާނަކީ ދިވެހިންގެ ގާތުގައި މަޤްބޫލު ބޭފުޅެއްތޯއާއި، އަދި އެމަނިކުފާނު ޙިމާޔަތްކުރަން މީހުން ތިބޭތޯއާއި މިފަދަ ސުވާލުތަކެކެވެ. 
އެ ކަމަނާއަށް ވަރަށް އަވަހަށް ސީރިއަސް އަދި ނުބައި ކަމެއް މީގައިވާކަން އިޙްސާސް ކުރެއްވުނެވެ.
އެއީ ޑިޕްލޮމެޓެއްގެ އަނބިކަނބަލެއްގެ ގޮތުން ލިބިވަޑައިގެންފައިވާ ތަޖްރިބާގެ ނަތީޖާގެ ސަބަބުންކަމަށް ވެދާނެއެވެ. 
އެކަމާއި ދޭތެރޭގައި އޭނާ ކަންބޮޑުވެވަޑައިގަތް ވަރު ބޮޑުކަމުން، ޗުއްޓީގެ ދުވަސްތައް ނުނިމެނީސް އެނބުރި ކޮޅުނބަށް ވަޑައިގެންފިއެވެ. 
އެކަމަނާއަށް އިވިވަޑައިގަތް އެއްޗެހި ފިރިކަލުންގެ އަރިހުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ރައްޓެހި ޙުސައިން ހާޝިމާ ގުޅުއްވާފައި އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި އަނބިކަނބަލުން ވިދާޅުވި ވާހަކަ އޮޅުންފިލުވައިދެއްވިއެވެ. 
އަނބިކަނލުން ވިދާޅުވި އެއްޗެއް ވިދާޅުވީ، އިވުނު އަޑެއްގެ ސަބަބުން ކުރެއްވުނު ޝައްކުތަކެއްގެ މައްޗަށް ކަމަށް ވާތީ، ރަސްމީ ސިފައެއްގައި ސަފީރު އެއްޗެއް ވިދާޅުވާން ބޭނުންފުޅުނުވީއެވެ. 
ނަމަވެސް ދިވެއްސަކަށް އަންގަވަން ބޭނުންފުޅުވީއެވެ. 
ހާޝިމް އަޅުގަނޑަށް ސިންގަޕޫރަށް ފޯނުކޮށްފައި މިކަމާ ދޭތެރޭ ކުރަންވީ ކަމަކީ ކޮބައިތޯ އެއްސެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެ ޚަބަރު ދިނީތީ ޝުކުރު އަދާކޮށްފައި އަޅުގަނޑު އެ މަސްއަލަ ބަލާނަން ކަމުގައި އޭނާގެ ގާތުގައި ބުނީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ބެލިބެލުމުން ވަރަށް ގިނަ ފަރާތްތަކުން ލިބުނު މައުލޫމާތުން ސިފައިންގެ މައި މަރުކަޒު (އެން. އެސް. އެސް.) އަތުލައިގަތުމުގެ ރޭވުމެއްގެ ވާހަކަ ވަރަށް އަވަހަށް އިވުނެވެ. 
އަދި ރައީސް މައުމޫން އަތުލައިގަނެ، މި ބަޣާވަތް ރާވަން އުޅުނު މީހުންގެ އަތްމައްޗަށް ބާރު ގެނައުމަށް ރާވާފައިވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އިވުނު އެއްޗެހި، ރައީސް މައުމޫނަށް ފޯނުކޮށްފައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެންނެވި އެއްޗެއް ޚުދު އެމަނިކުފާނު ކޮޅުނބާއި ގުޅުއްވައިގެން ބެއްލެވުމަށްފަހު، 
އެން. އެސް. އެސް. ގެ ކައިރީގައްޔާއި އަދި އެހެން ތަންތަނުގައި ސަލާމަތީ ކަންތައްތައް ވަރުގަދަ ކުރައްވައިފިއެވެ. 
މި ޙަރަކާތްތައް ފެނުމުން، އެއީ ކުލީ ސިފައިން ކަން އެނގުނެވެ. 
އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުންނަކީ ކުރީން އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ސްޕެޝަލް އެއަރ ސަރވިސަސް (އެސް. އޭ. އެސް.) ގެ މީހުންނެވެ. 
އެމީހުން ލައްވާ ކުރުވަން މިއުޅުނީ، ވަރަށް ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ ކަމެއް ކަން ވިސްނި، އަވަހަށް އެނބުރި އިނގިރޭސި ވިލާތަށް ހިނގައްޖެއެވެ. 
މި އިންޤިލާބު ގެނައުމަށް ކުރި މަސައްކަތުގެ ފުރިހަމަ ތެދު މަޢުލޫމާތު ފަހުން ލިބުނެވެ.
ކުލީ ސިފައިންގެ ތެރެއިން އެކަކު، އެމީހުން ލައްވާ ބަޔަކު ދިވެހިރާއްޖެއަށް ގެނުވައި، ކުރުވަން އުޅުނީ ޖާނުން ފިދާވެދާނެ އަމަލެއްކަން އެނގުނީއެވެ.
ވީ ނަފްރަތެއްގެ ބޮޑުކަމުން، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެނބުރި އައިސް، ތަޙުޤީޤުގައި ހެކި ދިނުމުންނެވެ.
ކުލީ ސިފައިންގެ ކޮންމެ މީހަކަށް 10,000 ޔޫ. ކޭ. ޕައުންޑު ދިން ކަމަށް ވެއެވެ.
އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސްއާއި މެދު ރައްޔިތުން ހިތްހަމަނުޖެހޭތީ، އެމަނިކުފާނު ވެރިކަމުން ދުރުކުރުމަށް ވަރަށް ފަސޭހަވާނެކަމަށް ބުނެފައި ވާކަމަށް ވެއެވެ.   
މި ބަޣާވަތް ރޭވުމުގެ ތުހުމަތު ކުރެވުނީ ނާޞިރުގެ މައްޗަށެވެ. 
އެކަން ވަރަށް އަވަހަށް އެމަނިކުފާނު ދޮގު ކުރެއްވިއެވެ.
އަދި ސިންގަޕޫރުގައި ދިރިއުޅުއްވަން ފެށްޓެވި ފަހުން، ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ކަންތައްތަކުގައި އެއްގޮތަކަށްވެސް ބައިވެރި ވެވަޑައިނުގަންނަވާ ކަމަށް ވިދާޅުވެ،
ސިންގަޕޫރުގެ ސްޓްރެއިޓްސް ޓައިމްސް ނޫހަށް ސިޓީފުޅެއް ފޮނުއްވިއެވެ. 
އަދި އަހަރެން އެއްވެސްގޮތަކުން ރައީސް މައުމޫންގެ ނުވަތަ އެއްވެސް އެހެން ދިވެއްސެއްގެ ފުރާނައަށް ގެއްލުމެއް ވެދާނެ އެއްވެސް ކަމެއްގައި،
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ނުވަތަ އެހެން ޤައުމެއްގައި ބައިވެރިވެފައެއް ނުވާނެ ކަމަށް ލިއުއްވާފައިވެއެވެ.
މި ބަޣާވާތުގެ އިސް ތިން ފަރާތުގެ ޝަރީޢަތް، 1981 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހުގައި ހިންގިއެވެ.
އެތަނުން އެކަކު، އަޙްމަދު ނަސީމަކީ ނާޞިރުގެ ޅިޔަނެކެވެ. 
އަދި އެމަނިކުފާނު ހިންގެވި ބައެއް ވިޔަފާރިތަކުގެ ޙިއްސާދާރެއްވެސް މެއެވެ.
އޭނާއަށް ޙުކުމް ކުރެވުނީ އުމުރަށް ޖަލަށްލުމަށެވެ. 
ނަމަވެސް ފަހުން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކަންހިނގާގޮތުގެ އާދައިގެ މަތީން އޭނާއަށް މަޢާފު ލިބުނެވެ. 
ފަހުން އޭނާވީ ސިވިލް ސަރވިސްގެ ވަރަށް އިސް މުވައްޒަފަކަށެވެ. 
އަދި 2008 ވަނަ އަހަރުގައި ރާއްޖޭގައި އޮތް ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގެ ފަހުން، ޚާރިޖީ ވުޒާރާގެ ދައުލަތުގެ ވަޒީރުގެ މަޤާމަށް ހަމަޖެހުނެވެ.
މުޝީރެއްގެ ގޮތުގައި ފަރުދާގެ އަނެއް ފަރާތުގައި އަޅުގަނޑު ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކެއްގައި ދައުރެއް އަދާކުރީމެވެ. 
ކުދި އަދި ބޮޑެތި ކަންތައްތަކުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑު ރަސްމީ މަޤާމެއް ނުހޯދަމެވެ. 
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑު ކުރަން ޖެހުނު ބައެއް ކަންކަމުގައި ބޭރުގެ ސަރުކާރުތަކާ ގުޅުމުގައި، އަޅުގަނޑު އެކަމެއް ކުރަން އުޅޭ ޙައިސިއްޔަތާއި މެދު އޮޅުންއެރުން ދިމާވެއެވެ.
11 ނޮވެމްބަރު 1982 ގައި އަޅުގަނޑުގެ ސަރުކާރުގެ ޚިދުމަތުގެ ރެކޯރޑުގައި، އަޅުގަނޑުގެ މަޤާމު ވަނީ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޚާއްޞަ މުޝީރު ކަމުގައި ހަމަޖައްސަވާފައެވެ.
އަޅުގަނޑު 2008 ވަނަ އަހަރު އިސްތިޢުފާ ދިނުމާއި ހަމައަށް، މިއީ އަޅުގަނޑުގެ މަޤާމު، ދަރަޖަ ނުވަތަ ޙައިސިއްޔަތެވެ.
އަޅުގަނޑު ކުއަލަލަމްޕޫރުގައި އުޅެނިކޮށް މައުމޫނު އަޅުގަނޑާއި ފޯނުން ގުޅުއްވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހަނދާންވާ ގޮތުން އެއީ 1980 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ.
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއަށް ވަޑައިގަތުމަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ކަމަށެވެ.
އެ ދަތުރުފުޅުގައި ސަޢުދީ ރަސްގެފާނުގެ އަރިހުން މާލޭގައި މައި މިސްކިތެއް އެޅުމަށްޓަކައި އެހީފުޅަކަށް އެދިވަޑައިގަތުމަށް ވިސްނަވާ ކަމުގައެވެ. 
މާލޭގައި މިހާރު އިސްލާމީ މަރުކަޒު ހުރި ތަނަކީ ކުރީގެ ވެރީންވެސް، މާ މިސްކިތެއް އެޅުއްވުމަށް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ތަނެވެ.
މައުމޫނު ވިދާޅުވީ މި ހުށަހެޅުއްވުމަށް ބޭނުންފުޅުވާ، މަޝްރޫޢު ހުށަހަޅާނެ ލިއުމެއް ތައްޔާރުކުރެއްވުމަށް ބޭނުންފުޅުވާ ކަމުގައެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ބޭނުންފުޅުވީ، ކަން ކުރާނެ ގޮތުގެ ރޭވުމަކާއި، ކުރެހުމާއި، އަދި އަދި އެތަން ބޭނުންކުރާނެ މީހުންގެ އަދަދު ނުވަތަ ތަނުގެ ކެޕޭސިޓީ އެނގޭފަދަ ތަފްޞީލީ ހުށަހެޅުމެކެވެ. 
އެއީ އެމަނިކުފާނުގެ ޚިޔާލުފުޅުތައް ރަނގަޅަށް އޮޅުންފިލުވައިދެއްވުމަށެވެ.
ކުއަލަލަމްޕޫރުގެ ބަންގސާރގައި ހުންނަ މެދު ސައިޒެއްގެ މިސްކިތެއް ވަނީ އަޅުގަނޑަށް ފެނި އަދި ފާހަގަކުރެވިފައެވެ.  
އަޅުގަނޑުމެންގެ ކުއަލަ ލަމްޕޫރުގެ އޭޖަންޓް، ހަޖާ ގާތުގައި، އަޅުގަނޑު ގޮވައިގެން ބައެއް މިސްކިތް ބަލައިލުމަށް ކާރުގައި ގޮސް، އަދި ބަންގސާރގެ މިސްކިތަށް ދިއުމަށް ބުނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބޭނުންވީ އެ މިސްކިތް ފަރުމާކުރި އާރކިޓެކްޓް އާއި ބައްދަލުކުރާށެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މައުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި، އާރކިޓެކްޓް ކޮންމެ ރެއަކު، މަޣްރިބް ނަމާދަށާއި ޢިޝާ ނަމާދަށް އެ މިސްކިތަށް އޭނާ ދުރުވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މަޣްރިބު ނަމާދަށް އެމިސްކިތަށް ދިޔައީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ނަސީބު އެދުވަހު ވަރަށް ރަނގަޅެވެ.
އެދުވަހު އޭނާ އެމިސްކިތަށް ދުރުވިއެވެ. 
އޭނާގެ ނަމަކީ ޙާޖީ ޙާޖީދާރެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭނާއާއި ވާހަކަދެއްކީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙާލަތާއި ބޭނުންވާ ކަންތައް ބުނެ، އޭނާއަށް އެހީތެރިވެވިދާނެތޯ އެހީމެވެ. 
އޭނާ ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅުއްވި ކަމުގައި ވީނަމަވެސް ދެއްވި ޖަވާބު އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ކަމުގޮސްގެން ފާހަގަކޮށްލެވުނެވެ. 
އޭނާ ބުނުއްވީ، މާތް ﷲ ގެ ބިނާ ހެދުމަށް އޭނާއަށް އަބަދުވެސް ވަގުތު އޮންނާނެ ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ނަންގަތީ، އަޅުގަނޑަށް ފެންނަގޮތުގައި، ބަންގސާރ މިސްކިތާއި އެއްވަރުގެ ތަނެއް އަޅުގަނޑުމެންގެ އޮތް ބިމުގައި އެޅޭނެކަމަށެވެ.
އަދި 5,000 މީހުނަށް ނަމާދު ކުރެވޭވަރު ވާނެކަމަށެވެ.
އޭނާ އެ މިސްކިތް ފަރުމާކޮށް ކުރައްސަވާފައި ވާތީ، އަވަސް މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އޭނާއަށް ހުށަހެޅުމެއް ތައްޔާރުކުރެއްވޭނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު އުންމީދު ކުރީމެވެ. 
ޙާޖީދާރު އޭނާގެ ބަހާއި އެއްގޮތަށް އަމަލު ކުރެއްވިއެވެ.
އޭނާ ކުރެހުންތަކާއި ލިޔުންތައް ތައްޔާރުކުރައްވައި، އަޅުގަނޑާއެކު މާލެއަށް ދުރުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ރައީސް މައުމޫނާއި ބައްދަލުކުރީމުއެވެ. 
އަދި ޙާޖީދާރު ވަރަށް ތަފްޞީލުކޮށް، ފަސޭހަ އަދި ފަށުވި ޢިބާރާތުން ކަމާގުޅޭ ނުކުތާތައް ހުށަހެޅުއްވިއެވެ. 
މި ހުށަހެޅުންތަކާއި މެދު ރައީސް ވަރަށް ހިތްޕުޅުހަމަޖެހިވަޑައިގަތެވެ. 
އަދި އެމަނިކުފާނު ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއަށް ވަޑައިގަތްއިރު މި ހުށަހެޅުންތައް ގެންދެވިއެވެ. 
މީގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، މިސްކިތް ބިނާކުރުމަށް ސަޢޫދީ ރަސްގެފާނު 3 މިލިއަން ޑޮލަރު ހަދިޔާކުރައްވަން ނިންމެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އާރކިޓެކްޓްއަކަށް ޙާޖީދާރު ހަމަޖެއްސީމެވެ. 
އަދި ސްޓްރަކްޗަރަލް، މެކެނިކަލް، އަދި އިލެކްޓްރިކަލް އިންޖިނޭރުންގެ ޓީމެއް އެއްކުރައްވައި ބިން ބެއްލެވުމަށް ފަހު، ކުރެހުންތައް، ތައްޔާރު ކުރުމަށް ނަންގަތީމެވެ.
އަދި އެތަކެތި މެލޭޝިޔާގައި ޓެންޑަރަށް ހުޅުވާލުމަށް ނަންގަތީމެވެ. 
ޢާއްމުކޮށް އިންޖިނޭރުން މިފަދަ ބޮޑު ޢިމާރާތެއް ބިނާކުރުމުގެ ތައްޔާރީތަކައިގެން ކުރިއަށްދިއުމުގެ ކުރީން، ތަނުގެ ވެލި ޓެސްޓް ކުރާނެއެވެ. 
އެއީ ބިންގަނޑު ޕައިލްކޮށްގެން ވަރުގަދަ ކުރަންޖެހޭތޯ ބެލުމަށްޓަކައެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުންނަނީ ގައު ހުންނަ ވެލި ބިމެވެ. 
ހިލަ ހުންނަނީ 6,000 ފޫޓުގެ އަޑީގައެވެ.
އެހެންކަމުން ކޮންސަލްޓަންޓުން ހިތްހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން ހަ ތަނަކުން ބިންގަނޑު ތޮރުފައި، އަދި ބޭނުންވާ ރިޕޯރޓް ހުށަހަޅައިފީމެވެ. 
ނަތީޖާއެއް ނުލިބުނެވެ. 
ދެން ހަދަން ޖެހޭނެގޮތަކީ ރާފްޓް ފައުންޑޭޝަނެއް އަޅައި، ދެ ރާފްޓްގެ މަތީގައި މިސްކިތް ބިނާކުރުމެވެ. 
ޤުދުރަތީގޮތުން އަންނަ ޙަރަކާތަކުން ކޮންކްރީޓް ސްލެބެއް އެއިރަކުން ނުފެޅޭނެއެވެ.
ކުރެހުންތައް ނިމި ޓެންޑަރަށް ހުޅުވާލެވުނެވެ. 
ޓެންޑަރ ކާމިޔާބުކުރީ ޗިޕް ހޯ ކިޔާ ޗައިނާގެ ކުންފުންޏެކެވެ. 
އެކޮންޓްރެކްޓްއަކީ ލޭބަރ ކޮންޓްރެކްޓެކެވެ. 
ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ ތަކެތި އޮތީ ދިވެހި ސަރުކާރުން ފޮނުއްވުމަށް ހަމަޖެހިފައެވެ.
މިއީ އެދުވަސްވަރު ކޮންމެހެން ކުރަން ބޭނުން ކަމެކެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެ އޮންނަ ތަން ވެސް ދަންނަނީ ވަރަށް މަދުބައެކެވެ. 
އަދި ލިބެންހުރި އެއްޗެއް ނުވަތަ ހޯދާފައި ފޮނުވަންޖެހޭ އެއްޗެއްވެސް ނޭނގެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މަސައްކަތުގެ ހުރިހާ ކަމެއް ނިންމާފައި، ތަޅުދަނޑި ދިނުމަށް އެއްބަޔަކާ ހަވާލުކުރި ނަމަ (ޓަރންކީ ކޮށް)،
ކޮންޓްރެކްޓަރ، އޭނާގެ އަމިއްލަ ޙިމާޔާތަށްޓަކައި އަދި ނޭނގޭ ކަންކަމުގެ ގޮތުގައި ވަރަށް ބޮޑުތަން ކުއޯޓޭޝަން މަތިކުރާނެއެވެ. 
ރަސްމީ ގޮތުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުނީ، 11 ނޮވެމްބަރ 1982 ގައެވެ.
އަދި މިސްކިތާއި އިސްލާމީ މަރުކަޒު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސްކަތް ނިމުނީ، 11 ނޮވެމްބަރ 1984 ގައެވެ.
މިސްކިތް ވަނީ ކުލަގަދަ ގުއްބަކުން ޒީނަތްތެރިކުރެވިފައި ވެއެވެ. 
މި ގުއްބުގެ ރަންކުލަ، ލޮނުވައިގައި މިހުރިހާ ދުވަސްވީއިރު ވެސް ފަނޑުނުވެ އެބަހުއްޓެވެ. 
ގުއްބު ހަދާފައިވަނީ މެލޭޝިޔާގެ އެލްކޯން ކިޔާ ކުންފުންޏަކުން ސަޕްލައިކުރި އައޯނައިޒްޑް އެލޫމިނިއަމް އިންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން، އެލްކޯންގެ ފަރާތުން އެކްސެލަރޭޓަޑް ލެބޯރަޓަރީ ޓެސްޓް ހެއްދީމެވެ. 
އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ލޮނުވަޔާއި ގުޅޭތޯ ބެލުމަށްޓަކައެވެ. 
މަސައްކަތްކުރަމުން ދިޔައިރު، އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި އެކަން ނިންމާނެ ފައިސާ ހަމައަށް ނެތްކަން ވިސްނުނެވެ. 
ރައީސް މައުމޫނު، ބްރޫނާއިގެ ރަސްގެފާނުގެ ދައުވަތަކަށް ބްރުނާއިއަށް ކުރެއްވި ދަތުރުފުޅެއްގައި، މި މަޝްރޫޢު އާއި ބެހޭގޮތުން ރަސްގެފާނާ ވާހަކަފުޅުދެއްކެވިއެވެ. 
ރަސްގެފާނު އަޅުގަނޑުމެންގެ މި މަސައްކަތާއި މެދު ތަޢުރީފުކުރައްވައި މިތަން ނިންމުމަށްޓަކައި 2 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ހަދިޔާކުރެއްވިއެވެ.
މެލޭޝިޔާގެ ޑޮކްޓަރ މަހާތީރު މައުމޫން އާއި ބައިވެރިވެޑައިގެން، އިސްލާމީ މަރުކަޒު ހުޅުއްވައިދެއްވި ވަގުތަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގައި ވަރަށް މުހިންމު ވަގުތެކެވެ. 
އެތަން ހެދުނީ މެލޭޝިޔާއާއި ސަޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާ އަދި ބްރޫނާއި ގެ އެހީގައެވެ. 
ޕާކިސްތާނުން އެތަނަށް ދޫލަ ހަދިޔާކުރިއެވެ. 
ރީތި މިސްކިތަކާއެކު، އިސްލާމީ މަރުކަޒު ފަރުމާކޮށްފައިވަނީ، ޖަލްސާކުރާ މާލަމަކާއި ދެ ކުލާސްރޫމް، ވަރަށް މަޑުމައިތިރި ހުޅުވާލެވިފައި ވާ މާހައުލެއްގައި ހުންނަ ގޮތަކަށެވެ. 
އެތަން ވަރަށް ރަނގަޅުގޮތުގައި ފުރިހަމައަށް ބަލަހައްޓައި، އަދި ޖަލްސާތަކާއި ކްލާސްތައް ޤަވާއިދުން ބާއްވައި، ބޭނުންކުރަމުންގެންދާ ކަމީ އަޅުގަނޑު ވަރަށް އުފާކުރާ ކަމެކެވެ. 
އެއީ މިހާރު މާލޭގައި ވަރަށް ގިނަ ލޯތަކެއްގެ އަމާޒު ފަތްގަނޑެވެ. 
މާލޭގެ މަލަމަތީގައި އެންމެ ފާހަގަކުރެވޭ ތަނަކީ، އެ މިސްކިތުގެ ވިދަވިދާ ހުންނަ ރަން ގުއްބެވެ. 
ދުވަހަކުވެސް މިސްކިތަކަށް ނުވަންނަ ޓުއަރިސްޓުންގެ ސަމާލުކަން އެތަނަށް ދެއެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް ދިވެހިންގެ އެތައް ބަޔަކު، ކޮންމެ ދުވަހަކު އެތާނގައި އަޅުކަން ކުރެއެވެ.
19 ވަނަ ބާބު
ވަޔާއި ކަނޑު، 1984
މައުމޫނުގެ ސަރުކާރުގެ ހިންގުން ފެށުމާއި އެކު، ޢަރަބި ދުނިޔެއާއި ދިވެހިރާއްޖެ އާއި ދެމެދު ގުޅުން ބަދަހިވާން ފެށިއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ވެރީން ޢަރަބީން ދެނެވަޑައިގެން، އަދި ފަރިތަކޮށް އަރަބި ބަހުން ވާހަކަފުޅުދައްކަވައެވެ. 
ޕެލެސްޓައިން ލިބަރޭޝަން އޯރގަނައިޒޭޝަން (ޕީ. އެލް. އޯ.) ގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެމްބެސީއެއް ހުޅުވުމަށް ވަރަށް ޙަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔައެވެ.  
ޕީ. އެލް. އޯ. އާއި އެކު ހިންގުމަށް ހަމަޖެހެމުންދިޔަ މަޝްރޫއުތަކުގައި އަޅުގަނޑުގެ ސީދާ ބައިވެރިވުން ނެތް ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، 
މި މަޝްވަރާކުރަމުން ގެންދިޔަ ލިސްޓްގެ އެންމެ ކުރީގައިވަނީ ދެޤައުމު ގުޅިގެން ހިންގުމަށް ހަމަޖެހެމުންދިޔަ އެއަރލައިނެއް ކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު މާލޭގައި ހުރި ދުވަސްވަރެއްގައި، މައުމޫނު އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރައްވާފައި ކުރުކޮށް އޮޅުންފިލުވައިދެއްވީ، 
ދިވެހި ރާއްޖެއާއި ފަލަސްތީނާ ދެޤައުމު ގުޅިގެން، އެއަރލައިނެއް ހެދުމަށް ޝައުޤުވެރިވާ ވާހަކައެވެ.
އަދި އެމަނިކުފާނު އެކަމަށް ތާއީދުކުރައްވާ ވާހަކައެވެ. 
އަދި މިކަމުގެ ތަފްޞީލީ ވާހަކަތައް ދެއްކުމަށްޓަކައި ފަލަސްތީނުގެ ވަފުދެއް މާލެވަޑައިގެން އުޅުއްވާ ކަމަށެވެ. 
އަދި އެމް. އޯ. ޔޫ. އެއްގައި ރައީސް މައުމޫން އާއި ޗެއަރމަން ޢަރަފާތާއި ދެބޭފުޅުން، މި ޝައުޤުވެރިކަން ފާހަގަކުރައްވައި ސޮއިކުރެއްވި ވާހަކަފުޅުވެސް ވިދާޅުވިއެވެ. 
މައުމޫނު ވިދާޅުވީ ދެ ޤައުމަށް ވެސް ފައިދާހުރި ގޮތަށް ތަފްޞީލީ މަސައްކަތް އަޅުގަނޑުކުރުމަށް ބޭނުންފުޅުވާ ކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ އަޅުގަނޑު މިހުރީ ތައްޔާރަށް ކަމުގައެވެ. 
މި ވާހަކަތަކަށް ފަހު، މައުމޫނުގެ ސެކްރެޓެރީ އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރައްވާފައި ވިދާޅުވީ، ގަޑިއެއްހާ އިރުގެ ތެރޭގައި އެމް. އެސް. އެލް. ގެ މާލޭ އޮފީހުގައި އޮތް ބައްދަލުވުމެއްގެ ވާހަކައެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެވަގުތު ހުރީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އޮފީހުގައި ކަމުން ޕެލެސްޓައިންގެ މަންދޫބުން ވަޑައިގަންނަވަންދެން މަޑުކުރާނެކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
ކުޑަ އިރުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ޕެލެސްޓައިންގެ ވަފުދު، ޖޯރޖް ހަލާޒް އާއޮ އޭނާގެ އެހީތެރިޔާ އާއި އަދި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ސަފީރު ވަޑައިގަތެވެ.
ބައްދަލުވުން އޮތީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބޯރޑްރޫމްގައެވެ. 
ޖޯރޖް އަޅުގަނޑަށް ތަފްޞީލު ދެއްވިއެވެ. 
ޚުލާސާކޮށް އެއީ:
ބޭނުންވާ ހުރިހާ އިންވެސްޓްމަންޓާއި ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ ރައުސުލްމާލު ދޭނީ ޕެލެސްޓައިން އިންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޙިއްޞާ އަކީ 51 އިންސައްތަ އެވެ.
އެއީ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤަވާއިދު އޮންނަ ގޮތުން، ޖޮއިޏްޓް ވެންޗަރ އެއަރލައިނެއް ހަދާނަމަ، މައިގަނޑު ޙިއްޞާ އޮންނަންވާނީ އެއަރލައިން އުފައްދާ ޤައުމުގެ ރައްޔިތުންގެ އަތްމަތީގައެވެ. 
ފައިދާ ބަހާނީ ދެފަރާތަށް ވެސް ހަމަހަމައަށް 50 އިންސައްތަ ލިބޭގޮތަށެވެ.
ނަމަވެސް ގެއްލުންތައް ކޮނޑުއަޅާނީ ޕީ. އެލް. އޯ. އިން އެކަންޏެވެ.
ބޯރޑުގެ މެމްބަރުން ތިބޭނީ ދެޤައުމުން އެއް އަދަދަކަށެވެ. 
އަދި ޗެއަރމަން ހުންނަންވާނީ ދައުރުވާ ގޮތަކަށެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ދައުރަކީ ދިވެހި ދިދައާއި ދިވެހި ރެޖީސްޓްރީގެ ދަށުގައި ޤައުމީ އެއަރލައިނެއް ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ ޤާނޫނީ ލިއުންތައް ތައްޔާރުކުރުމަށްޓަކައި އެމް. އޯ. ޔޫ. ތައްޔާރުކުރުމެވެ. 
މިލިޔުން ބޭނުންވަނީ ޓްރެފިކް ޙައްޤުތައް ހޯދުމަށެވެ.
މިކަމަށްޓަކައި ބޭނުންވާ ޤާނޫނީ ލިޔުމެއް ތައްޔާރުކުރުމުގެ ޤާބިލިއްޔަތެއް އަޅުގަނޑުގެ ކިބަޔަކު ނެތެވެ. 
ނަސީބަކުން ބޯޓުފަހަރާއި ގުޅޭ ލިޔުންތަކެއް ތައްޔާރުކުރުމަށްޓަކައި ހަމަ އެދުވަސްކޮޅު ސްރީލަންކާގެ ޤާނޫނީ ވަކީލެއް މާލެއަށް އައިސް ހުރީތީ، އަޅުގަނޑު އޭނާ ހިމެނުމަށް ނިންމީމެވެ.
އަދި އެ ބައްދަލުވުމަށް އައުމަށް ދައުވަތު ދިނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑާއިއެކު ޑިޕާރޓްމެންޓް އޮފް ސިވިލް އޭވިއޭޝަން (ޑީ.ސީ.އޭ.) ގެ މަންދޫބުން ތިއްބެވިއެވެ. 
ޤާނޫނީ ވަކީލު ޖޯރޖް ހަލާޒް އަށް ތަޢާރަފް ކުރުމަށްފަހު، އަދި އެއްފަހަރު ކަންތައް ކުރަން ބޭނުންވާ ގޮތް ކިޔައިދެއްވުމަށް ދެންނެވީމެވެ. 
އަދި ރައީސް މައުމޫނާއި ޗެއަރމަން ޢަރަފާތާއި ދެމެދު ސޮއިކުރެވިފައި ވާ އެމް. އޯ. ޔޫ. ގެ ކޮޕީއެއް ޤާނޫނީ ވަކީލަށް ދިނީމެވެ. 
ޤާނޫނީ ވަކީލުގެ މޫނުމައްޗަށް ސީރިއަސްކަން ވެރިވަމުން ދިޔަތަން އަޅުގަނޑު ދުށީމެވެ. 
އެއާއިމެދު ޝައްކެއްނެތް، ޙަޤީޤީ އެއްޗެއް ކަމާމެދު އިތުބާރުކުރެވޭ (ފެންނަ ފެނުމަށް ނަމަވެސް) ލިޔުމެއް ތައްޔާރުކުރަންޖެހޭ ކަން އޭނާއަށް އެނގުނެވެ. 
މި ލިޔުމަކީ، އާ އެއަރލައިނަށް ޓްރެފިކް ޙައްޤުތައް ހޯދުމަށްޓަކައި ތަފާތު ޤައުމުތަކުގެ ވައިގެ ދަތުރުފަތުރުގެ ލައިސަންސް ދޭ ބާރުތަކަށް ހުށަހަޅަންޖެހޭ އެއްޗެކެވެ. 
މިއީ ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. 
ޖޯރޖް ހަލާޒް ވަރަށް ކުރު ލިޔުމެއް ބޭނުންވާތީ ނުތަނަވަސް ވާތަން ފެނުނެވެ. 
އޭނާވަރަށް އަޑުގަދަވެފައި، އަޅުގަނޑާއި ދިމާއަށް ވިދާޅުވީ، ހުރިހާ ކަމަކަށް ވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ވެރިން އެއްބަސް ވެވަޑައިގެންފައި ކަމަށާއި، އިތުރަށް ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނެތް ކަމަށެވެ. 
ކުޑަ އެއްބަސްވުމަކުން ފުދޭނެއެވެ. 
އޭނާ އަޅުގަނޑާއި ޒުވާބު ކުރައްވަން ފެށްޓެވިއެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑަކީ މިކަމަށް ހުރަސްއަޅާ ފަރާތެއް ކަމުގެ ބަދުނާމުކޮށް، އަދި ދެޤައުމު އެކުވެގެން އެއަރލައިނެއް ހިންގުމަށް އަޅުގަނޑު ބޭނުންނުވާ ކަމުގައިވެސް ވިދާޅުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ އާޚިރުގައި އެކަން ނިންމާ ފަރާތަކީ، ރައީސް މައުމޫނު ނުވަތަ ޗެއަރމަން ޢަރަފާތެއް ނޫނެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ނުވަތަ އޭނާއެއް ވެސް ނުމެނޫންމެއެވެ. 
އެކި ޤައުމުތަކުގެ ސިވިލް އޭވިއޭޝަން އޮތޯރިޓީތަކަށް މަތިންދާބޯޓު ޖެއްސުމުގެ ނުވަތަ ނުޖެއްސުމުގެ ޙައްޤު ދިނުން އޮތް ކަމުގައެވެ. 
ވަރަށް މުހިންމު އެއްކަމަކީ މި އެއަރލައިންގެ މައިގަނޑު ޙިއްޞާދާރުންނަކީ ދިވެހި ޤައުމުކަމުގައި ވުމެވެ. 
މިކަން ޙާޞިލުކުރުމަށްޓަކައި އަޞްލު އަދި އާދަކާދައިގެ މަތިން ޤަބޫލުކުރާ ލިޔެކިޔުންތައް ހުށަހަޅަން ޖެހޭނެއެވެ. 
ޖޯރޖް މައިތިރިއެއް ނުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު އޭނާއާއި ދިމާއަށް ކަލޭ ބޭނުންކަމެއް ކަލޭ ކުރޭ އޭ ބުނެފައި އެތަނުން ނުކުމެގެން ހިނގައްޖައީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދިޔައީ އެހެން ކޮޓަރިއަކަށެވެ. 
ކުޑަހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި މައުމޫނު އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރައްވާފައި ވިދާޅުވީ، އަޅުގަނޑު އެތަނުން ނުކުމެގެން ދިޔައީތީ ކުޑަކޮށް ޙައިރާންފުޅުވީ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެފަދަ ކަމެއް ކުރާނީ ރަނގަޅު ސަބަބަކާ ހެދި ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ވަރަށް ކެތްތެރިކަމާއިއެކު ކަން ހިނގިގޮތް ދެންނެވީމެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް މިކަމަށް ބޭނުންވާ ރަނގަޅު ހަރުދަނާ ލިއެކިޔުން ހުންނަންވާނެ ވާހަކަ ދެންނެވީމެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ، ޖޯރޖް ހަލާޒް ރަނގަޅު މަގުގައި ހިންގަވަން ތައްޔާރަށް ހުންނަވައިގެން މެނުވީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ މަޤްޞަދު ޙާޞިލު ނުކުރެވޭނެ ކަމަށާއި،
އަދި އެއަރލައިން ފެށުމުގެ ކުރިންވެސް މަސްއަލަތައް ޖެހެން ފެށުނީ ކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ މައުމޫނަށް ކަންވެގެން މިއުޅޭގޮތް ވިސްނިވަޑައިގެންފިހެންނެވެ. 
ކަންކަމާއިމެދު ޕެލެސްޓައިން މީހުން، ޚާއްޞަކޮށް ޕީ. އެލް. އޯ. ގެ މީހުންގެ ގޮތް އަޅުގަނޑަށް ވިދާޅުވެދެއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ ޖޯރޖް ހަލާޒް އަށް ވުރެ މަތީ ފެންވަރެއްގެ ބޭފުޅަކާ އެ މަނިކުފާނު ގުޅުއްވީހެންނެވެ. 
އަނެއްކާވެސް މައުމޫނު އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރައްވާފައި، އަދި އެއްފަހަރު ޖޯރޖް އާއި ބައްދަލުކޮށްގެން މަސްއަލަ ޙައްލުކުރެވޭތޯ ބެލުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެކަން ކުރާނަން ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެނބުރި ބައްދަލުވުން އޮތް ކޮޓަރިއަށް ދިއުމުން ޖޯރޖް އަޅުގަޑާއި ބައްދާލެއްވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑަކީ އޭނާގެ ދުޝްމަނެއް ނޫންކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުގެ ވާޖިބަކީ، ކަމަށް ބޭނުންވާ ރަނގަޅު ލިޔެކިއުން ތައްޔާރުކުރުން ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދަންނަވަން ޖެހޭނީ އެހިސާބުން ފެށިގެން އޮތީ ވަރަށް އޮމާން ދަތުރެއް ކަމުގައެވެ.
ލިޔެކިޔުންތައް ފުރިހަމަކޮށް ނިންމާލެވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އިވުނުގޮތުގައި ސިވިލް އޭވިއޭޝަންގެ ބާރުތަކުން އެލިޔުމުގައި ފަހުން ސޮއިކުރިއެވެ. 
އަދި މޯލްޑިވްސް އިންޓަރނެޝަނަލް އެއަރލައިން 29 އޯގަސްޓް 1984 ވަނަ އަހަރުގައި ވުޖޫދަށް އައެވެ.
އަޅުގަނޑު މިކަމުގައި ފަހުން ބައިވެރިވެފައި ނުވި ނަމަވެސް މައުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި، މިއެއަރލައިން ފެށީ ބާވެފައިވާ ތިން ޑީ. ސީ. 8 ގެމަތިންދާބޯޓާއި އެކުގައެވެ.
މި އެއަރލައިން މަސައްކަތް ފަށައިގަތީ، ދިވެހި ރަޖިސްޓްރީއާއި ދިވެހި ދިދައިގެ ދަށުގައި މޯލްޑިވްސް އެއަރވޭޒްގެ ނަމުގައެވެ.
ހިތާމައަކީ މިކަން ކާމިޔާބު ނުވިކަމެވެ. 
އަދި އާޚިރުގައި ދިވެހި ރާއްޖެއަށް ނުހަނު އަގު ބޮޑު ގެއްލުމެއްވެސް ވިއެވެ. 
މިވާހަކައިގެ ބާކީ ބައި އެހެން މީހަކު ކިއައިދޭން ދޫކޮށްލާނަމެވެ. 
އަޅުގަނޑާއި ގުޅޭކަމަކީ އެމް. އެސް. އެލް. އެވެ. 
1979 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ދިވެހި ސަރުކާރުން އެމް. އެސް . އެލް. ގެ ބޯޓުފަހަރު އާކުރައްވަން ނިންމަވައިފިއެވެ.
މިގޮތުން ސަރުކާރުގެ އެހީއާއިއެކު އެމް. އެސް. އެލް. އިން ވިޔަފާރި ބޭންކްތަކާއި ވާހަކަދައްކަން ހުށަހެޅުންތަކެއް ފޮނުވިއެވެ.
އިސްލާމިކް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ބޭންކް (އައި. ޑީ. ބީ.) އާއި ކުވައިތު ފަންޑް އަށެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އެ ދުވަސްވަރު އޮތީ ވަރަށް ރަނގަޅު ޙާލަތެއްގައެވެ. 
މުދާ އުފުލުމުގެ މާރުކޭޓު ވަރުގަދައެވެ. 
އަދި ކުރިމަގު އޮތީ ވަރަށް އުޖާލާކޮށެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރާސާތަކުން ދެއްކީ ފައިދާ ރަނގަޅު ވާނެކަމަށެވެ. 
އެހެންކަމުން ބޯޓުފަހަރު އާ ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފަށައިގަތީމެވެ.
އައީ.ޑީ.ބީ. އާއި ކުވައިތު ފަންޑްގެ ކޮންސަލްޓަންޓުން އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ތިން ބޯޓަށް ޒިޔާރަތްކޮށް ބެލިއެވެ. 
ލޯނުގެ ދަށުން ގަތުމަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ހުރިހާ ބޯޓެއް ބަލައި ސަރވޭކުރިއެވެ. 
އެފަރާތުގެ ދިރާސާތައް ވެސް ދެއްކީ، މި އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ރަނގަޅު ވާނެ ކަމަށެވެ.
މީގެ ނަތީޖާއަކަށް ވީ، އައި. ޑީ. ބީ. ގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެން ދެ ބަލްކް ކެރިއަރ ގަތުމަށް ލޯނުދިނުމެވެ. 
މިއީ ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި މުދާ އުފުލުމުގެ މަސައްކަތުގައި ވާދަވެރިކަމާއިއެކު ތަފާތު ވައްތަރުގެ މުދާ އުފުލޭނެ ބޯޓުފަހަރެވެ.
މިއީ 2000 ޑީ. ޑަބްލިޔު. ޓަނުގެ މުދާ އުފުލޭ ދެބޯޓެވެ.
ކުވައިތު ފަންޑްގެ ފަރާތުން 15,000 ޑީ. ޑަބްލިޔު. ޓަނުގެ ބަރުދަން އުފުލޭ ވަރުގެ 5 އުޅަނދު ގަތުމަށް ލޯނު ދިނެވެ.
(1960 ގެ އަހަރުތަކާއި 1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި އެމް. އެސް. އެލް. އިން ގެންގުޅުނީ 600 އާއި 13,000 ޑީ. ޑަބްލިޔު. ޓަނާއި ދެމެދުގެ ބަރުދަނުގެ ބޯޓުފަހަރެވެ.)
އާ ބޯޓުފަހަރު ގަތުމުން އެމް. އެސް. އެލް. އަށް އާ ދިރުމެއް އައިސް، ބޯޓުދަތުރުގެ މަސައްކަތުގައި ވާދަކުރެވުނެވެ. 
އަދި އެންމެ ބޮޑު ފައިދާއެއް އެމް. އެސް. އެލް. އަށް ލިބުނު އަހަރު (7.443 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރ) ކަމުގައި 1980 ވަނަ އަހަރު ހިމެނުނެވެ.
ނަމަވެސް 1980/1982 ގައި ދުނިޔޭގެ އިޤްތިޞާދަށް ކުރިމަތިވި ހީނަރު ކަމުގެ ސަބަބުން ދުނިޔޭގެ ވިޔަފާރި ވަރަށް ދަށަށް ދިޔައެވެ.
ދިރާސާތައް ތައްޔާރު ކުރި އެއްވެސް ތަޖްރިބާކާރެއް، އެމެރިކާގެ ފެޑެރަލް ރިޒަރވް ބޯޑުގެ ޗެއަރމަން ޕޯލް ފޮލްކަރ ،
އެމެރިކާގެ އިންފްލޭޝަން އާ ދެކޮޅަށް ދިން ޙަމަލާގެ ސަބަބުން، މުޅި ދުނިޔޭގެ އިޤްތިޞާދު ދަށަށް ވައްޓާލަފާނެ ކަމަކަށް ކުޑަކޮށްވެސް ވިސްނާފައެއް ނުވެއެވެ. 
އެދުވަސްވަރު ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބާރުގަދަ އިޤްތިޞާދަކީ އެމެރިކާއެވެ. 
އެހެން ކަމުން އެމެރިކާ ކިނބިއްސެއް އަޅައިފިނަމަ ދުނިޔެ އަރިދަފުސް އަޅާނެއެވެ. 
ވަރަށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ފޮލްކަރ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓްތައް 8 އިންސައްތައިން 20 އިންސައްތައަށް ހަދައި، އަދި އެއަށް ވުރެވެސް ގޯސްވާނޭހެން، ވަރަށް މަތީގައި ބެހެއްޓިއެވެ.
ޓްރޭމްޕް ފްރޭއިޓް ގެ އަގު ގާތްގަނޑަކަށް 50 އިންސައްތައިން ދަށަށް ޖެހުނެވެ.
ވަރަށް ބޮޑެތި ކުންފުނިތަކުގެ ވިޔަފާރި ދަށަށް ގޮސް ބަނގުރޫޓު ވީ ކަމުގައި އިއުލާން ކޮށްފިއެވެ. 
ރިސެޝަންގެ ސަބަބުން ލަންޑަންގެ މާރުކޭޓުގައި ވަރަށް އިސްކޮށް މަސައްކަތް ކުރާ، އިންޝޫރަންސް ކުންފުންޏެއް ވެސް ބަނގުރޫޓު ވީ ކަމަށް އިޢުލާނު ކޮށްފިއެވެ.
މި އިޤްތިޞާދީ ފިއްތުމުގެ ތެރޭގައި، ބޯޓުދަތުރުފަހަރު ގެ ވިޔާފާރިއަކަށް މަސައްކަތެއް ނުކުރެވުނެވެ.
އަދި ޝިޕިންގ ކުންފުނިތައް ކަމުގައިވާ ހެލެނިކް، ސޭލަން، ފަދަ ކުންފުނިތައް އަޑިއަށް ހިނގައްޖެއެވެ.
ޝިޕިންގއަށް އައި ހީނަރުކަން ވަރަށް ފުނެވެ. 
އަދި ފަސް އަހަރަށް ވުރެ ގިނަދުވަހު މިކަން ދެމިއޮތެވެ. 
ބޯޓުފަހަރުގެ އަގު ވަރަށް ދަށަށް ދިޔައެވެ. 
15 އަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވެފައިވާ ބޯޓުފަހަރުގެ އަގަކީ އޭގެ ދަބަރުތަޅާ އަގުކަމުގައި ވެއްޖެއެވެ.
ވިޔަފާރިއަށާއި މިވިޔަފާރީގައި ވާދަކުރަން ބޭނުންވާ ބޯޓުފަހަރުގެ މައްޗަށް ވިސްނައި އަލުން އެމް. އެސް. އެލް.ގެ އިންވެސްޓްމަންޓް އަކަށް ލޯނު ލިބޭނެ ގޮތެއް ކަނޑައެޅިގެން ފެންނާކަށް ނެތެވެ. 
އަދި އަލުން އިންވެސްޓް ކުރަން މަތީ އަދަދެއްގެ ލޯނެއް ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތެއްވެސް ނެތެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އަލުން ބިނާކޮށް ފައިދާވާނެ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި ހެދުމަށްޓަކައި ތަފާތު އެތައް ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅުނެވެ. 
އެ ފިޔަވަޅުތަކަކީ:
ހިންގުމުގެ ޚަރަރުތައް ކުޑަކުރުން.
މުވައްޒަފުން މަދު ކުރުން.
ބޭރު ޤައުމުތަކުގައި ހުރި އޮފީސްތައް ބަންދު ކުރުން.
ފައިދާ ނުވާ ބޯޓުފަހަރު ދޫކޮށްލައި އަދި ބޭންކް ދަރަނި ކުޑަކުރުމަށްޓަކައިބައެއް ބޯޓު ވިއްކާލުން.
ބޯޓުފަހަރު އާ ކުރުން.
ނަމަވެސް މިއިން އެއްވެސް ފިޔަވަޅަކުން ކުންފުންޏަކީ ފައިދާ ކުރުވަނިވި ތަނަކަށް ނުހެދުނެވެ. 
އެކިއެކި ފަހަރު މަތިން އެމް. އެސް. އެލް. އަލުން ރީސްޓްރަކްޗަރ ކުރުމަށް ނުވަތަ ބަންދުކުރުމަށް ތަފާތު ފިޔަވަޅުތައް އެޅުއްވުމަށް އަޅުގަނޑު ރައީސްއަށް މަޝްވަރާ އެރުވީމެވެ.
1982 ވަނަ އަހަރު އެމް. އެސް. އެލް. އަށް 6.6 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ގެއްލުންވިއެވެ.
މިއީ އަހަރެއްގެ ތެރޭގައި އެމް. އެސް. އެލް. އަށް މިވަރުގެ ބޮޑުގެއްލުމެއް ވީ ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ.
5 ޑިސެމްބަރ 1983 ވަނަ އަހަރުގެ ތާރީޚުގައި ރައީސް އަރިހަށް ފޮނުވި ސިޓީފުޅެއްގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވާފައި ވާނީ ކުންފުނި އުވާލައިފިނަމަ،
ކުންފުންޏަށް އެއިރުގައި ގެއްލުންވާނީ 1.9 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ކަމުގައެވެ.
އެއީ އެދުވަސްވަރު ނުދައްކާ ހުރި ލުއި ލޯނުގެ ގޮތުގައި 13.12 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު އަދާކުރުމަށް ފަހުއެވެ.
މިއީ އެމް. އެސް. އެލް. އިން ސަރުކާރަށް ދެއްކި 15.98 މިލިއަން ޑޮލަރުން ދައްކާ ނިންމޭނޭވަރުގެ އަދަދެކެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ޙިމާޔަތް ކުރުމަށްޓަކައި އަދި ގެއްލުން ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން ނިންމީ، ބައެއް ބޯޓުފަހަރު ސްކްރެޕް ކުރާށެވެ.
ކުންފުނިން މިކަން ކުރަމުން ގެންދިޔައީމެވެ.
އަދި އެންމެ ފަހުން ކުންފުނީގެ ވިޔަފާރީގެ ބޮޑު ބައެއް ބިނާވެފައިއޮތީ މާލެއަށް އުފުލާ މުދަލަށް ވެފައެވެ. 
ކުންފުނި ފެންމަތީގައި އޮތީ މިކަމުންނެވެ. 
މީ މިކަން އޮތުން އެކަށީގެންވާގޮތް ކަމުގައި ވެސް ދެންނެވިދާނެއެވެ. 
އެއީ އެންމެ ފުރަތަމަ ދިވެހިރާއްޖެ ފެންމަތީގައި އޮތީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ސަބަބުން ކަމުގައި ވާތީއެވެ. 
ފަހުން 1988 ގައި މުދާ އުފުލުމުގެ ވިޔަފާރިއަށް ހެޔޮ ބަދަލެއް އައުމާއިގުޅިގެން، ވަރަށް ރަނގަޅު އަގުތަކެއްގައި ކުރެވުނު ވިޔަފާރިތަކެއް ކުރެވުނެވެ.
މީގެ ސަބަބުން، އެމް. އެސް. އެލް އަށް މިކޮޅިގަނޑުގެ ތެރޭގައި ހިފަހައްޓާލުމަށް އެހީތެރިވެދިނެވެ.
އަނެއްކާވެސް، 27 ޖެނުއަރީ 1989 ގައި އަޅުގަނޑު ރައީސްއަށް ރިޕޯރޓެއް ފޮނުވައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުރިހާ އުޅަނދެއް ވިއްކާލައި ކުންފުނި އުވާލައިފިނަމަ، ވާނޭ ގޮތް ދެންނެވީމެވެ.
ސަރުކާރަށް ދައްކާފައިވާ 15.98 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ 5.2 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު އޮންނާނެ ވާހަކަ ދެންނެވީމެވެ.
އެއީ އެދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑުމެންގެ އުޅަނދުފަހަރުގެ މާރުކޭޓު އަގު އޮތީ ފޮތުގެ އަގަށް ވުރެ މަތީގައެވެ.
އަދި އެ ވަގުތަކީ މި ޞިނާޢަތުން އަޅުގަނޑުމެން ވަކިވުމަށް ރަނގަޅު ފުރުޞަތެއް ކަމުގައި އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީތީއެވެ. 
ނަމަވެސް އެއިރު އަޅުގަނޑުމެން ކުންފުނި ބަންދު ކޮށްފިނަމަ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަލުން ލޯނު ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތު ކުވައިތު ފަންޑުންނާއި، އައި ޑީ. ބީ. އިން ދަތިވެދާނެ ކަމުގައެވެ. 
ކުންފުނީގައި 950 މުވައްޒަފުން ތިބުމާއި އެ އެންމެން އެއްފަހަރާ ވަޒީފާއިން ވަކިކޮށްފިނަމަ ޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދަށް ފާހަގަކުރެވޭ ވަރުގެ ލޮޅުމެއް އަރާފާނެ ކަމުގައެވެ.
އެދުވަސްވަރު އެމް. އެސް. އެލް. އުވާލައިފި ނަމަ، ދިވެހިރާއްޖެ އޮންނާނީ ބޭރުގެ ބޯޓުފަހަރުގެ ބާރުގެ ދަށުގައެވެ.
އެއީ ޝިޕިންގ އޮންނާނީ އެމީހުންގެ އަތްމަތީގައި ކަމަށް ވާތީއެވެ.
މީގެ މާނައަކީ އެތެރެކުރާ ހުރިހާ މުދަލެއްގެ އަގު ބޮޑުވުމެވެ.
ޤައުމީ ޝިޕިންގ ކުންފުނީގެ ގޮތުގައި އެމް. އެސް. އެލް. އިން އޮތީ މުދާ އެތެރެކުރުމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ އިޤްތިޞާދަކަށް މުދާ އެތެރެކުރުމުގެ ލައިންތައް ހުޅުވާލާފައެވެ.
ތިރީގައި މިވަނީ ވަރލްޑް ބޭންކްގެ ރިޕޯރޓަކުން ނަގާފައި ބައެކެވެ:
މިކަމަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވި މުޞީބާތަކަށް ވެދާނެ ވަރުގެ ކަމެކެވެ. 
މިކަން މިހެންނުވީ ބޯޓުފަހަރުގެ ވިޔަފާރިކުރާ ޤައުމީ ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ އެމް. އެސް. އެލް. އުފެއްދުމުގެ ދުރުވިސްނުން ގެންގުޅުމުންނެވެ. 
މިކުންފުންޏަކީ ދިވެހިރާއްޖެއާއި ދުނިޔޭގެ އެހެން ތަންތަނާ ދޭތެރޭގައި އެކަށީގެންވާ ކަނޑުގެ ގުޅުމެއް ފޯރުވައިދޭ ތަނެވެ. 
މީގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޤަވާޢިދުން ޚިދުމަތް ލިބެމުން ދިޔައެވެ. 
އެހެން ނޫންނަމަ، ދިވެހިރާއްޖެ އޮންނާނީ ބޭރު ޤައުމުތަކުގެ އަތްމަތީގައެވެ. 
އަދި އެމް. އެސް. އެލް. އޮތުމުގެ ސަބަބުން، ދަތުރުފަތުރުގެ އަގުވެސް އެ ކުންފުނި ނެތްނަމަ މައްޗަށް އަރާނެ ވަރަށްވުރެ، ކުޑައެވެ.
އަދި ވިސްނަންވީ އެހެން ނުކުތާއަކީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުން ސަރުކާރުން ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ގޮތްގޮތުގެ މަތިން، 15.98 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ދިނެވެ.
އެއީ ކާބޯތަކެތީގެ ގޮތުގައާއި، ޙައްޖަށް މީހުން ފޮނުވުމުގައި ބައިވެރިވުމުގައާއި، ތަޢުލީމަށެވެ. 
މިފައިސާ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ބަހައްޓައިގެން އަލުން އިންވެސްޓް ކުރި ނަމަ، 
އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ދުނިޔޭގެ އެހެން ޤައުމުތަކުގައި ގެންގުޅޭ ސައިޒުގެ ޒަމާނީ ބޯޓުފަހަރުގެ ފްލީޓެއް އޮވެ، ވާދަކުރެވުނީހެވެ. 
ނަމަވެސް އެއިރު އަޅުގަނޑު ނިންމީ ސަރުކާރަށް ފައިސާ ބޭނުންފުޅުވެފައިވާ ވަރު މާ މުހިންމު ކަމުގައެވެ. 
މައުމޫނުގެ ވެރިކަމުގެ ދައުރުގައި އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކުރި އެހެން މަޝްރޫޢަކީ ސިންގަޕޫރު އަދި އެއަރޕޯރޓްގެ މަޝްރޫޢު އެވެ. 
ހުޅުލޭގައި އެއަރޕޯރޓް ހަދައި އަދި ހުޅުވި ފަހުން، އެއަރ ލަންކާ އާއި ދިވެހި އެއަރލައިން އަދި އިންޑިޔަން އެއަރލައިންސްގެ ބޯޓު ޖައްސައެވެ. 
ޔޫރަޕުން ޗާރޓަރ ފްލައިޓް ވެސް ޖައްސައެވެ. 
އެއީ ޓުއަރިސްޓް މޫސުމުގައި އަންނަ ކޮންޑޯރ އާއި އަލިޓާލިޔާގެ ފްލައިޓްތަކެވެ. 
އެއްދުވަހަކު ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސް (އެސް. އައި. އޭ.) ގެ ކޮމަރޝަލް މެނެޖަރ މައިކަލް ޓާން އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރެއްވިއެވެ. 
އޭނާ ބުނުއްވީ ޕާރޓީތަކަށާއި ކެއުން ފަދަ ތަންތަނަށް އަޅުގަނޑު ގޮސް ނޫޅޭ ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، އިސްތިސްނާއަކަށް ހަދައި، ރޭގަނޑުގެ އަމިއްލަ ކެއުމަކަށް ޙާޒިރުވެދިނުމަށެވެ. 
އެއީ ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސްގެ މެނެޖިންގ ޑިރެކްޓަރ ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ އަޅުގަނޑުގެ ޝަރަފްގައި ބާއްވަވާ ކެއުމެއް ކަމަށާއި، ޓާން ވެސް ދުރުވާނަން ކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑަށް އެކަމަށް ނޫނެކޭ ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ. 
ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ އަކީ ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސް ހިންގެވުމާ ޙަވާލުވެހުންނެވި ބޭކަލަކަށް ވެފައި، އަދި އެއީ ސިންގަޕޫރު ސަރުކާރުގެ އެންމެ މުހިންމު ވިޔަފާރިކަމުގައި ވާތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑު  އެ ދަޢުވަތު ޤަބޫލުކޮށް، އެ ބޭކަލުން ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ތަން ކަމުގައިވާ ކޯލްމަން ސްޓްރީޓްގައި ހުންނަ ޢުމަރު ޚައްޔާމް ރެސްޓޯރަންޓްގައި ބައްދަލުވުމަށް އެއްބަސްވީމެވެ.
އަޅުގަނޑު އެތަނަށް ދިޔައިރު ޓާން ދުރުވެ އެތާނގައި ހުންނެވިއެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑާއި ބައްދަލުކުރައްވައި ، އަޅުގަނޑާއި އެކު ސިޑިބަރިން މައްޗަށް ދުރުވެ އެންމެ ފަހު މޭޒުދޮށަށް ދުރުވިއެވެ.
އެތާނގައި ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ ހުންނެވިއެވެ. 
ޢާއްމު މަރުޙަބާ އަކަށް ފަހު އޭނާ ވާހަކަދައްކަވަން ބޭނުންވެލެއްވި ކަމާއި މެދު ވާހަކަދެއްކެވިއެވެ. 
އޭނާ ބުނުއްވި ގޮތުގައި ހުޅުލޭގެ ރަންވޭ މާކުރުކަމުގެ އަޑު ފެތުރިފައިވީ ކަމަށް ވެފައި، އަދި ހަނި ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް،  ބޯއިންގ 747 ގެ ޖަމްބޯ ޖެޓް އެތާނގައި ޖެއްސޭނެ ކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ވެސް އެކަން އެނގެއެވެ. 
އެހެންނޫން ކަމަށް ކިޔައިގެން ދައްކާ ވާހަކަތަކުގެ އަޑު އިވިފައިވީ ނަމަވެހެވެ. 
ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ ބުނުއްވީ، ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސް ގެ ޗެއަރމަން ޕިއްލޭ އާއި އިސް ޕައިލެޓް ހުޅުލެއަށް ދުރުވެ، އާ ރަންވޭ އާއި އެހެނިހެން ޚިދްމަތްތައް ބެއްލެވި ވާހަކައެވެ. 
އަދި މިއީ އަޅުގަނޑަށް ކޮންމެވެސްވަރެއްގެ ޙައިރާންކަމެއް ލިބުނު ކަމެކެވެ. 
މި ދަތުރަކީ ރަސްމީ ދަތުރެއް ނޫން ކަމުން، ދިވެހި ސަރުކާރަށް މިކަމާ ބެހޭ އެއްވެސް މަޢުލޫމާތެއް ލިބިވަޑައިގެންފައެއް ނުވެއެވެ. 
ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ ބުނުއްވީ، ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސްގެ ފަރާތުން ސިންގަޕޫރުން މާލެއަށް، އެއަށް ފަހު ޔޫރަޕަށް ޤަވާޢިދުން ހަފްތާއަކު ތިން ފްލައިޓް ބާއްވަން ބޭނުންވާ ކަމުގައެވެ. 
މިކަން ކުރުމަށްޓަކައި ތިން އަހަރުދުވަހުގެ ޙައްޤު ހަމަ އެކަނި މި އެއަރލައިންއަށް ބޭނުން ކަމުގައި ބުނުއްވިއެވެ.
މިއީ މި އެއަރލައިންގެ ފަރާތުން މި އާ މަގު ޚިޔާރުކުރުމުން ލިބިދާނެ ގެއްލުމާއި ކުރިމަތިލައި އަދި ފުރަތަމަކޮޅުގައި ލިބޭނެ ގެއްލުން ފޫބެއްދުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އާދައިގެ މަތިން ކަން ހުރިގޮތް އެ ދެބޭކަލުންނަށް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނަންގަތީ އެސް. އައި. އޭ. އިން ދިވެހިރާއްޖެއިން ޔޫރަޕަށް ދެކޮޅު ދަތުރު ކުރުމަކީ އަޅުގަނޑު ވަރަށް އުފާވާނެ ކަމެއް ކަމުގައެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޓުއަރިޒަމަށް މިކަމުން ވަރަށް ބޮޑު ކުރިއެރުމެއް އަންނާނެތީއެވެ. 
ނަމަވެސް އެއަރ ލަންކާ އިން ވެސް ދިވެހިރާއްޖެއާއި ދޭތެރޭ ދަތުރުކުރުމަށް ވަނީ ބޭނުންވެފައެވެ. 
އެއީ އެއަރ ލަންކާއާއި އެސް. އައި. އޭ. އާއި ދެމެދުގައި، ކޮޅުނބު މެދުވެރިކޮށް ޔޫރަޕަށް ދާ ގޮތަށް ވެފައިވާ އެއްބަސްވުން އުވާލުމަށް ފަހުއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އިތުރަށް ބުނީ ސްރީ ލަންކާގެ ރައީސް ޖޭ. އާރ. ޖަޔަވާރދަނަ ގެ ދަރިކަލުންނަކީ އެއަރ ލަންކާގެ ޕައިލެޓެއް ކަމަށެވެ. 
އަދި ރައީސް ޖަޔަވާރދަނަ އާއި އޭނާގެ ދަރިކަލުން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޑިރެކްޓަރ އޮފް ސިވިލް އޭވިއޭޝަނ (ޑީ.ސީ.އޭ.) އާއި ވަރަށް ރައްޓެހިފުޅު ކަމަށާއި، 
އަދި ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ އެދިލައްވާ ޙައްޤުތައް، އެއަރ ލަންކާއަށް ދެއްވުމަށް ޑީ. ސީ. އޭ. ވަރަށް ޝައުޤުވެރި ވެވަޑައިގަންނަވާ ކަމުގައި ނަންގަތީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެން ނަންގަތީ، ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ އަށް މިކަން ބަދަލުކުރެއްވޭނެ ގޮތަކީ ސިންގަޕޫރުގެ އެންމެ މަތީ ފަރާތްތަކުން، ސީދާ މައުމޫނާއި ވާހަކަފުޅުދެއްކެވުމެވެ. 
ރައީސް މައުމޫނު ޞިއްޙީ ފަރުވާ އަކަށް ވަރަށް ކައިރި މުސްތަޤްބަލެއްގެ ތެރޭގައި ވަޑައިގަންނަވާނެ ކަން އަޅުގަނޑަށް ވަނީ އެނގިފައެވެ. 
އަޅުގަނޑު ނަންގަތީ އެމަނިކުފާނުގެ ދަތުރުފުޅަކީ މިވާހަކަތައް ދެއްކުމަށް ރަނގަޅު ފުރުސަތެއް ކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު އެހާ ސާފުކޮށް ކަންހުރިގޮތް ނަންގަތީމާ، ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ އަޅުގަނޑަށް ޝުކުރު އަދާކުރެއްވިއެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު ދެންނެވި ގޮތް ޤަބޫލުކުރެއްވީ ކަންނޭނގެއެވެ. 
އެއީ މައުމޫނު ޞިއްޙީ ފަރުވާއަށް ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގެންނެވި އިރު، 
ސިންގަޕޫރުގެ ބޮޑުވަޒީރު، ލީ ކުއާން ޔޫ އިސްތާނާއަށް މެންދުރުގެ ފަރީއްކޮޅަށް މައުމޫން ވަޑައިގަތުމަށް ދެއްވާފައިވާ ދަޢުވަތެއް އޮތެވެ. 
އެ ފަރީއްކޮޅުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަތް އެހެން މެހެމާނުންނަކީ، ބޮޑުވަޒީރުގެ ނާއިބު، ޑޮކްޓަރ ގޯހ ޗެންގ ސްވީ، ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންގެ ޗެއަރމަން ޕިއްލޭ، އަދި ޑޮކްޓަރ ޗޫންގ އެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި މައުމޫނު ގެ އަރިހަށް ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންގެ އެދުން ހުށަހެޅުއްވީ ޚުދު ބޮޑުވަޒީރެވެ. 
އަދި މައުމޫނު މިކަމަށް އެއްބަސްވެވަޑައިގަތެވެ. 
ބާކީ ހުރި ކަންތައްތައް ކުރީ އޮފިޝަލުންނެވެ. 
މާރޗް 1984 ވަނަ އަހަރު އެސް. އައި. އޭ. ގެ ފްލައިޓްތައް ސިންގަޕޫރާއި ޔޫރަޕާއި ދެމެދު ދިވެހިރާއްޖެ މެދުވެރިކޮށް ދަތުރުތައް ފަށައިފިއެވެ.
އަދި މިކަމަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ތަންކޮޅެއް ޖީބު ތަނަވަސް ފަސިންޖަރުން ދަތުރުކުރަން ފެށުނު ކަމެއްވެސް މެއެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޓުއަރިޒަމްއަށް، ތަންކޮޅެއް މަތީ ފަންތީގެ މީހުންނަށް ހުޅުވާލެވުނު ދޮރެކެވެ.
20 ވަނަ ބާބު
ޓުއަރިޒަމް އާއި މަސްވެރިކަން، 1984 އިން 1986 އަށް
1978 ވަނަ އަހަރު މައުމޫން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތުމާއި ގުޅިގެން، ޓުއަރިޒަމްގެ ޞިނާޢަތާއި މެދު އާވިސްނުމެއް ގެންގުޅުއްވަން ފެށްޓެވިއެވެ.
އެއީ އެކަން ކުރިއަރުވަންވީތޯ ނުވަތަ ބައެއް ރަށްރަށަށް ކުރަމުންދާ ނޭދެވޭ އަސަރުގެ ސަބަބުން މަނާކުރަންވީ ތޯއެވެ؟ 
އެގޮތަކީ ކުރީކޮޅުގައި ބައެއް ރަށްރަށުގެ ގޮނޑުދޮށުގައި ހެދުންނުލާ އުޅުމުގެ ހުއްދަ ދީފައި އޮތެވެ. 
ބައެއް ރަށްރަށުގައި ތިބޭ ޓުއަރިސްޓުން، ދިވެހިންގެ ދީނީ އާދަކާދަތަކާއި ނުބައްދަލު ޢަމަލުތައް ހިންގަމުންދެއެވެ. 
އަދި ރާއްޖެއަށް އަންނަ ބިދޭސީންގެ ޕާސްޕޯރޓެއް ވެސް ބޭނުމެއްނުވެއެވެ.
ޓުއަރިޒަމް ކުރިއެރުވުމަށާއި އަދި ރިސޯރޓްތައް ހިންގުމުގައި ގެންގުޅެންވީ ގޮތް ތަޢާރަފްކުރުމުގެ އިތުރަށް، 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ބިމަކީ ސަރުކާރުގެ ތަންތަން ކަމުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުން ބިލެއް ފާސްކުރެއްވިއެވެ. 
ރަށްރަށް ގަނެފައިވާ ފަރާތްތަކަށް ބަދަލު ދިނުމަށް ފަހު، ރަށްރަށުގެ މިލްކުވެރިކަން ދައުލަތަށް ބަދަލުކުރެއްވިއެވެ. 
ރަށްރަށުގެ މިލްކުވެރިކަން ކުރިން އޮތް ފަރާތަށް ރިސޯރޓް އަލުން ކުއްޔަށް ދެއްވީއެވެ.
ޓުއަރިޒަމާ ބެހޭގޮތުން އަޅުގަނޑު އަމިއްލައަށް ދެކޭ ގޮތްތައް ހުރިކަން އެއީ ޝައްކެއްއޮތް ކަމެއްނޫނެވެ. 
އަދި ރަށްރަށުގައި އެކި ގިންތީގެ ފެންވަރުގެ މީހުންނަށް ތިބެވޭ ގޮތަށެވެ.
ބައެއް ރަށްރަށުގައި ބަޖެޓް ޓުއަރިސްޓުން އަދި ބައެއް ރަށްރަށުގައި ތަންކޮޅެއް މުއްސަނދި މީހުންނަށް ތިބެވޭ ގޮތަށް އެކަން ކުރުމެވެ. 
އަދި ޒަމާނާއި އެއްގޮތަށް އަޅުގަނޑުމެން ޢަމަލުކޮށް ޗައިނާ ފަދަ އެހެން މާރުކޭޓުތަކަށް، މިހާރުވެސް އޮތް ޔޫރަޕްގެ މާރުކޭޓާއި އެކު ޚިދްމަތް ލިބިދެވެން ޖެހޭނެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ފަތުރުވެރިކަން ރަނގަޅުކުރުމާއި އަދި މާރުކޭޓު ކުރުމުގައި ފަރުވާ ކުޑަކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައިސް ގޮސް ވުމަށް، މިހާރަށްވުރެ ރަނގަޅު ވައިގެ ގުޅުން ބޭނުންވެއެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ރާއްޖޭގެ އެތެރޭގެ ދަތުރުފަތުރު ވެސް ރަނގަޅު ކުރަން ޖެހެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްރަށަށް ދަތުރުކުރުން އެއީ ފަސޭހަކަމަކަށް ހަދަންޖެހެއެވެ. 
ޓުއަރިޒަމަކީ ވަރަށް ނާޒުކު ނުވަތަ ޟައީފް ޞިނާޢަތެކެވެ. 
ހަމަ މިއާއިއެކު އަޅުގަނޑުމެންގެ މުއްސަނދިކަން ކިތަންމެ ރަނގަޅު ނިޔަތެއްގައި ކަމަށް ވީނަމަވެސް، ހަމައެކަނި މިކަމުގެ މައްޗައް ބިނާވެފައި އޮތުމަކީ އަޅުގަނޑު ކަންބޮޑުވާ ކަމެކެވެ.
ޓުއަރިޒަމް ގެ މަސައްކަތް ފެށުނު ދުވަސްވަރު، މި ޞިނާޢަތު ތަރައްޤީވެ ކުރިއަށްދާނެ ގޮތްގޮތަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޚިޔާލަށް ވެސް އައިސްފައި ނުވާ ކަންކަމެވެ. 
އަދި މިހާރު އަހަރަކު 650,000 މީހުން އަންނަ ކަމުގައި ވީނަމަވެސް ، މީގެ 20 އަހަރު ފަހުން މިޞިނާޢަތު އޮންނާނެ ގޮތެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ތަޞައްވަރެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމަށް މެހެމާނުން ގެނުވާ ޤުދުރަތީ ވަޞީލަތްތައް ނުވަތަ މުދާ، ދެމިހުންނަނިވި ގޮތެއްގައި ބަލަހައްޓައި، 
އަދި ދިވެހިރާއްޖެ ނުވަތަ އެހެން ޤައުމެއްގައި ނަމަވެސް، އިޖްތިމާޢީ ނުވަތަ ސިޔާސީ ހަލަބޮލިކަން މާބޮޑު ނުވާނަމަ، 
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އަތްވާއި، މޫދާއި، އަދި ދޮންވެލީގައި ޗުއްޓީ ހޭދަކުރަން ބޭނުންވާ މީހުންގެ ގާތުގައި މަޤްބޫލު މަންޒިލަކަށް ވާނެއެވެ. 
ސަރުކާރުގެ ކަންތައްތަކުގައި އެހާ ގިނަ ދުވަހު ޚިދުމަތްކޮށްފައިވާތީ، 
އެތަކެއް އަހަރެއް ކުރިން އަޅުގަނޑު ހަމަޖައްސާފައިވާ މަޝްރޫޢުތައް، އަލުން މަޝްވަރާތައް ކޮށް ކުރިއަށްގެންދަން މައުމޫނުގެ ސަރުކާރުގައި އަޅުގަނޑަށް ޖެހުމަކީ، ނުވެ ނުދާނެ ކަމެކެވެ. 
ޖަޕާނުގެ ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ ހޯކޯ މަރުބޭނީ އާއި އެކު ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމަށް ވެސް މިހެން ދިމާވިއެވެ.
މިއީ މަސްވެރިން އަތުން ސީދާ މަސްގަނެ، އަދި އެމަސް ބޭރުކުރަން ގަނޑުކުރުމަށް، ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމެކެވެ. 
1982 ވަނަ އަހަރު، އެކުންފުނީގެ ފަރާތުން ވިދިގެން އަންނަ އަހަރު އެ އެގްރީމެންޓުން ވަކިވުމުގެ ނޯޓިސް ދީފައިވެއެވެ.
އެ ކުންފުނިން ބުނީ ޖަޕާނުގެ އޮފިސަރުންނާއި ފަޅުވެރިން ގެންގުޅެންޖެހުމުގެ ސަބަބުން ހިނގާ ޚަރަދު ބޮޑުވަނީ ކަމުގައެވެ. 
އެމީހުން 10 އުޅަނދު ގެންގުޅުނެވެ.
އެއީ 3 މަދަރ ވެސެލް އާއި 7 ކަލެކްޓަރ ވެސެލް އެވެ.
މިހުރިހާ އުޅަނދަކީ ވެސް ވަރަށް ބާވެފައިވާ އެއްޗިއްސެވެ. 
މިފަދަ ގޮތަކުން މި މަސައްކަތަށް ބުރުލެއް އަރައިފި ނަމަ، ދިވެހި މަސްވެރިންނަށް މިކަން ވެގެންދާނީ ވަރަށް ގެއްލުން ހުރި މުޞީބާތަކަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އެތައް އަހަރެއްގެ ކުރިން ތަޢާރަފްކޮށްފައިވާ ސްކީމްގެ ދަށުން މަސްވެރިން، މަސް ގެންގޮސް ކެރިއަރ ނުވަތަ ކަލެކްޓަރ ވެސެލްއަށް ކިރުވާ ދުވަހު މަހުގެ އަގު ލިބެއެވެ. 
މަދަރ ވެސެލްއަކީ މަސްފިނިކޮށް ގަނޑުކުރާށާއި، މަސް ބެހެއްޓުމަށް ޖާގަހުރި ބޮޑެތި އުޅަނދެވެ. 
ކަލެކްޓަރ ވެސެލްއަކީ ކުދި އުޅަނދެވެ. 
އަދި މަސްވެރިންގެ އަތުން ގަންނަ މަސްކިރުވުމަށް ފަހު، އައިސްކޮށްފައި ބަހައްޓައިގެން، މަދަރ ވެސެލްއަށް އައިސްކޮށް ގަނޑުކޮށް ސްޓޯރކުރުމަށް ގެންދެއެވެ. 
މަސްގަންނަ ބޯޓުފަހަރު ދިއުމުން، މަސްވެރިންނަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ގެއްލުން ވާނެއެވެ. 
މަސްބޭރުކުރެވޭނެ ގޮތެއް ހަމަޖެހިފައި ނެތުމުގެ ސަބަބުން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދަށްވެސް އެހާމެ ނޭދެވޭ އަސަރު ކުރާނެއެވެ.   
ހޯކޯ މަރުބޭނީގެ ފަރާތުން އެމީހުން މަސް ގަތުން ހުއްޓާލަނީ ކަމުގައި ބުނިއިރު، އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސްވެރިންނަށް އެހެން ގޮތެއް ހޯދައިދިނުމަށް ވިސްނާފައެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މަސްވެރިކަމުގެ މަޝްރޫޢު ހިންގަވަނީ ސްޓޭޓް ޓްރޭޑިންގ އޯރގަނައިޒޭޝަން (އެސް. ޓީ. އޯ.) އިންނެއެވެ. 
އިސްވެ ހުންނަވަނީ އިލްޔާސްއެވެ.  
އެ މައްސަލައަށް އެހެން ގޮތެއް ނުވަތަ ޙައްލެއް ހޯއްދެވުމަކީ އެމަނިކުފާނުގެ ކަމެކެވެ. 
އެންމެ ފުރަތަމަ އެ މަސައްކަތުގައި އަޅުގަނޑުވެސް އެމަނިކުފާނާއި އެކު މަސައްކަތް ކޮށްފައިވާތީ އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރެއްވިއެވެ. 
އޭނާ ހުންނެވީ މިކަމަށް ޙައްލެއް ހޯއްދެވުމަށް ވަރުގަދަ ޢަޒުމެއްގައި ކަމުން، އަޅުގަނޑަށްވެސް އެމަސައްކަތުގައި ބައިވެރިވުމަށް ރުހެވިއްޖެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ނިންމީ ޚުދު އަޅުގަނޑުމެން އެމަސައްކަތް ހިންގުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ހޯކޯގެ ބާވެފައިވާ ބޯޓުތައް ގަތުމަށް އެމީހުންނާ ވާހަކަދައްކަން ފެށީމެވެ. 
މިފްލީޓްގައި އެކުލެވިގެންވަނީ 174 މެޓްރިކް ޓަނުގެ މަސް 16 ގަޑިއިރުގެ ދެ ދަންފަޅިއަށް ބަހާލައިގެން ބެހެއްޓޭ 3 މަދަރ ވެސެލް އެވެ.
ދެވަނަ ދަންފަޅި އޮންނަނީ ކަލެކްޓަރ ވެސެލުން ގެންނަ މަސް ބަހައްޓާށެވެ. 
މި ދެންނެވި 3 މަދަރ ވެސެލްގެ ހޯލްޑިންގ ކެޕޭސިޓީއަކީ 2,350 މެޓްރިކް ޓަނެވެ.
7 ކަލެކްޓަރ ވެސެލްގެ މަސްގަތުމުގެ ކެޕޭސިޓީއަކީ ދުވާލަކު 140 މެޓްރިކްޓަނެވެ.
އެ ބޯޓުތަކުގައި 6,000 ޓަނުގެ މަސް ގަނެ، އައިސްކޮށް ގަނޑުކޮށްފައި ބެހެއްޓުމަށް ޖާގަ އޮތެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެ ބޯޓުތައް 1 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރަށް ވިއްކުމަށް، އެމީހުން ލައްވާ އެއްބަސްކުރެވުނެވެ.
އަދި އެ އަގު އެތައް އަހަރެއްގެ މައްޗަށް ބަހާލައިގެން ދައްކާގޮތަށެވެ. 
ޖަޕާނުގެ ބައެއް މީހުން ތިބެގެން އެމީހުންގެ ވަޒީފާތައް އަދާކުރާނެ ދިވެހީން ތަމްރީންކޮށްދިނުމަށް ވެސް އެމީހުންނާއި އެކު ހަމަޖެއްސީމެވެ. 
ތަޖްރިބާ ބޭނުންވަނީ އެންޖިނިއަރިންގ އާއި ރެފްރިޖަރޭޝަންގެ ދާއިރާގައެވެ. 
އެހެންކަމުން، އެންޖިނިއަރިންގ އެންޑް ރެފްރިޖަރޭޝަންގެ ތަމްރީން، ވަރަށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ހޯދުމަށް، 12 މީހުން ސިންގަޕޫރަށް ފޮނުވީމެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ވާހަކަތަކުގެ ތެރޭގައި، ހޯކޯ މީހުންގެ މަސައްކަތް ހުއްޓާލާފައި ދާން ބޭނުންވާ އަޞްލު ސަބަބު އެނގުނެވެ. 
އެމީހުންނަށް ދިވެހިރާއްޖެއިން މަސް އައިސްކޮށްގެން ބޭރުކުރުމުގައި ހުރި ނުރަނގަޅު ނުކުތާތައް ފާހަގަކުރެވިފައި ވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމާއިއެކު އެމީހުންގެ ވާހަކަތައް އަޑުއެހީމެވެ. 
އެއީ އެމީހުންގެ ތަޖްރިބާއިން އަޅުގަނޑުމެން ފައިދާ ޙާސިލް ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެގުނު ގޮތުގައި، މަސް އައިސްކުރުމުން ހިސްޓަމިން ވަރަށް މަތިވެއެވެ. 
އެންމެ ބޮޑު މަސްއަލައަކީ ކަލެކްޓަރ ވެސެލްއަށް ނުވަތަ ރީފަރއަށް މަސް ގެންދެވެނީ، މަސް ބާނާތާ ތިން ހަތަރު ގަޑިއިރު ފަހުންނެވެ. 
މިވަގުތުތަކުގައި މަސްތައް ހުންނަނީ ހާމަ ތަނެއްގައި އަވީގައި، 39 ޑިގްރީގެ ހޫނުގައެވެ.
އެހެންކަމަށް ވުމާއިއެކު، ތާޒާކޮށް، ބާނާމަސް ޙިމާޔަތްކުރުމަށް ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅުތަކެއް ވަނީ އަޅަންޖެހިފައެވެ. 
ހޫނުގައި މަސްހުރުމުން މަސް ހަލާކުވެ ހިސްޓަމީން ގިނަވެއެވެ. 
ހޯކޯ/މަރުބޭނީގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ގާތުގައި ބުނީ، ގަނޑުކޮށްފައި ހުންނަ މަހަށް އެންމެ އިތުބާރު ހުރި މާރުކޭޓެއް ލިބޭނި ތައިލޭންޑުން ކަމަށެވެ. 
އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި މަސްވެރިކަން ރަނގަޅު މޫސުމެއް ނަމަ، ތައިލޭންޑަށް ވަރަށް ގިނަ މަސް ގެނެސް މާރުކޭޓު އޮންނަނީ ފުރިފައެވެ. 
މަސް ބަންދުކުރާ މީހުން ވަރުގަދައަށް އިންވެންޓްރީ ހަދާތީ، ކާގޯ ހުންނަނީ އެއްގަމަށް ގެނެސް ނުވިކިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މިދަންނަވާ ކަންތައްތަކާއި މެދު ވިސްނީމެވެ. 
އެއީ މަސް ސްޓޯރކޮށްފައި ބެހެއްޓުމާއި އައިސްކޮށްގެން ވިއްކުމުގައި ދިމާވާ މަސްއަލަތަކާއި، ތައިލޭންޑްގައި މަސް ވިއްކުމަށް މާރުކޭޓުގައި އޮތް ރަނގަޅު ފުރުޞަތާއި މެދުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ނިންމީ، ތައިލޭންޑްގައި މަސްބަންދުކުރާ އެންމެ ބޮޑު އެއްކުންފުނި ކަމުގައިވާ ޔުނިކޯރޑް ޕީ.ސީ.އޭ. އާއިއެކު ދިގު މުއްދަތެއްގެ ކޮންޓްރެކްޓެއްގައި ސޮއިކުރާށެވެ. 
ޔުނިކޯރޑްގެ ފަރާތުން މުޅި އަހަރުތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުން މަސް ގަންނަންޖެހޭ ގޮތަށް އެމީހުންނާއިއެކު އަޅުގަނޑުމެން އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އެ އެއްބަސްވުމުގައި، އަގަށް ބަދަލުގެނައުމާއި ބެހޭ މާއްދާއެއް ހިމެނީމެވެ. 
އެ މާއްދާއަކީ، މާރުކޭޓޫގެ އަގު 10 ޔޫ.އެސް. ޑޮލަރ މައްޗަށް ޖެހިއްޖެނަމަ، ވިއްކާ ފަރާތުން ގަންނަ ފަރާތުގައި އަގު މަތިކުރުމަށް ބުނުމުގެ ޙައްޤު އޮންނާނެއެވެ.
ހަމައެހެންމެ، އަގު ދަށަށް ހިނގައްޖެ ނަމަ، ގަންނަ ފަރާތުން އަގު ހެޔޮކުރުމަށް ބުނެވޭނެއެވެ. 
މަހަކީ ހަމަ އޭގެ ޒާތުގައި މަސްއަލަ ހުރި އެއްޗެކެވެ. 
ޢާއްމު އުޞޫލަކީ މަސްފޮނުވާ ފަރާތަށް އިންވޮއިސްގެ ނުވަތަ ޝިޕްމަންޓް ގެ އަގުގެ 90 އިންސައްތަ ފައިސާ ދިނުމެވެ.
އަނެއް 10 އިންސައްތަ ދޭނީ މަހުގެ ސާމްޕްލްއެއް ކައްކާ އަދި ލެބޮރެޓަރީ ގައި ހިސްޓަމިން ހުރި ވަރު ޓެސްޓް ކުރުމަށްފަހުއެވެ.
ސާމްޕްލްގެ ނަތީޖާ އެއީ، އެފަހަރެއްގެ ޝިޕްމަންޓްގެ މައްޗަށް ހިންގޭނެ ނަތީޖާއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ގެ މަހުގައި ހިސްޓަމިން ގިނަކަން އެނގެއެވެ. 
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެން އެ ކުންފުންޏާއި އެކު ރަނގަޅު އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވި، ކުންފުންޏަށް މުޅި އަހަރުތެރޭގައި ރަނގަޅު ފައިދާއެއް ލިބުނެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މަސްވެރިން އަހަރުތެރޭގައި ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ މަސް ފޮނުވައިދެމުން ގެންދިޔައީތީއެވެ.
އަލަށް ސޮއިކުރެވުނު އެގްރީމެންޓްގައި ވާގޮތަށް ވަރަށް ރަނގަޅަށް މަސައްކަތް ހިނގިއެވެ. 
މިކަމަށްޓަކައި ހުރިހާ ތަޢުރީފެއް ރައްދުވަނީ އިލްޔާސް އިބްރާހީމް އަށެވެ. 
އެއީ، ޤަވާޢިދުން ކަންކަމަށް ސަމާލުކަން ދެއްވައިގެން ކަން ހިނގާގޮތް ގާތުން ބައްލަވަމުން ގެންދެވީތީއެވެ. 
އިލްޔާސް އިބްރާހީމް އާއިއެކު ފަހުން އަޅުގަނޑު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށެއް ކަމުގައިވާ ފެލިވަރުގައި މަސްބަންދުކުރާ ކާރުޚާނާއެއް ހެދުމުގައި މަސައްކަތްކުރީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މިކަން ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ރައުސުލްމާލުގެ ޚަރަދުތައް އެކި ގޮތްގޮތުން ކުޑަކުރީމެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުރި ނިޕޮން ފިޝް ކޭނިންގ ޕްލާންޓް، އެސް. ޓީ. އޯ. އިން ބައްލަވައިގަތެވެ. 
މިތަން ވަނީ ފެލިވަރާއި ގުޅިފައެވެ. 
މަސްބަންދުކުރާ ކާރުޚާނާ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމުގެ ޞިނާޢަތަށް ވަރަށް ބޮޑު ކުރިއެރުމެއް ގެނެސްދިނެވެ. 
މި ކާރުޚާނާ ހުރީ، މޯލްޑިވްސް އިންޑަސްޓްރިއަލް ފިޝަރީޒް ކޮމްޕެނީ ލިމިޓަޑް (މިފްކޯ) އުފައްދަވަންދެން އެސް. ޓީ. އޯ. ގެ ދަށުގައެވެ. 
އެއަށްފަހު، ފެލިވަރުގެ ހިންގުން ހަވާލުވީ މިފްކޯ އާއި އެވެ. 
އެސް. ޓީ. އޯ. އިން ގަތް ބާވެފައިވާ 10 އުޅަނދު 12 އަހަރާއި 15 އަހަރާ ދެމެދުގެ މުއްދަތެއްގައި ބޭނުންކުރުމަށް ފަހު ނައްތާލީއެވެ.
މަސްވެރިކަމުގެ ޞިނާޢަތާއި އަޅުގަނޑާއި ދެމެދު އޮތް ގުޅުން އެހާ ހިސާބުން ކެނޑުނީއެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރުތަކެއް ވޭތުވި ފަހުން، ކުވައިތު ފަންޑުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަސްވެރިކަމާ ބެހޭ މަޝްރޫއުއެއް ހިންގުމަށް ޝައުޤުވެރިވިއެވެ.
ޖީ. އޯ. ޕީ. އޭ. ކިޔާ ކުންފުންޏެއް ވަނީ ކޮންސަލްޓަންޓުންގެ ގޮތުގައި ކުވައިތު ފަންޑުން އައްޔަންކޮށްފައެވެ. 
އެމީހުން ހުށަހެޅީ ތިން އައިސްކުރާ ބަނޑާއި، އެއް ޓަގު ހަދާށެވެ. 
ކޮންމެ އެއްޗެއްގައި 500 އެޗް. ޕީ. (ހޯސްޕަވަރ) ހުންނަ ވަރަށެވެ.
މިއިން ކޮންމެ ބަނޑެއްގެ ކެޕޭސިޓީއަކީ 1,500 މެޓްރިކް ޓަނެވެ.
ކުވައިތު ފަންޑާއި ޖީ. އޯ. ޕީ. އޭ. ގެ ކައުންޓަރޕާރޓަކީ މޯލްޑިވްސް ފިޝަރީޒް ކޯރޕަރޭޝަން (އެމް. އެފް. ސީ.) އެވެ.
އަޅުގަނޑު މި ވާހަކަތަކުގައި ބައިވެރިވުމަށް އެންގެވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑާއިއެކުގައި ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ ހުންނެވީ، މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލައިން އުފައްދައި ކުރިއެރުވުމުގައި އަޅުގަނޑާއި އެކު އެއް ސަފުގައި މަސައްކަތްކުރެއްވި ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުންނެވެ.
އޭނާއަކީ އަބަދުވެސް މަސްވެރިކަމުގެ ކަންތައް ކުރެއްވުމަށް ބޭނުންފުޅުވި ބޭފުޅެކެވެ. 
އެއީ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މަސްވެރިކަމުން ކުރާނެ މަންފާ ފެނިވަޑައިގަންނަވާތީއެވެ.
ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމާއި އެކު އޭނާއާއި އަޅުގަނޑު ޖީ. އޯ. ޕީ. އޭ. ގެ ހުށަހެޅުން ބެލީމެވެ. 
އެމް. އެފް ސީ. ގެ ޓީމުގެ ގިނަ ބޭފުޅުން އެ ހުށަހެޅުން އަނބުރާ ރައްދުކުރެއްވިއެވެ. 
މައިގަނޑު ސަބަބަކީ އެއް ޓަގަށް 1,500 ޓަނުގެ ބަނޑެއް ނުގެންގުޅެވޭނެ ތީއެވެ.
އަދި ބަނޑުގެ ނަގިލި ކަހައިލުމުގެ ނުރައްކާތެރި ކަމާއި، އަދި އޭގެ ސަބަބުން ބަނޑު ބީހިދާނެތީއެވެ. 
ދިވެހި މާކަނޑުތަކުގައި ރައްކާތެރިކަން ލިބިގެންވާ ހިސާބުތަކެއް ނެތްކަން އަޅުގަނޑުމެންގެ ވިސްނުމުގައި އޮތެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރުތަކާއި ރަށްރަށުގެ ފަޅުތަކަށް، މަޑުމައިތިރި ވިލުތަކާއި ސާފު މޫދު ލިބިފައި ވީ ނަމަވެސް، މި ދެންނެވިފަދަ ރައްކާތެރިކަމެއް ނެތެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ޖީ. އޯ. ޕީ. އޭ. ގެ ހުށަހެޅުން އަނބުރާ ރައްދުކުރުމުން، ކުވައިތު ފަންޑުން އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ހުށަހެޅުމެއް ފޮނުވުމަށް އެންގިއެވެ. 
މިއީ ކުވައިތު ފަންޑާއި ޖީ. އޯ. ޕީ. އޭ. ގެ ތަޖްރިބާކާރުން ބެލުމަށްޓަކައެވެ. 
މިއީ ޗެލެންޖެއް ކަމުގައި ބަލައި އެކަން އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލުކުރީމުއެވެ. 
މިކަންކުރުމުގެ ޓާސްކް ފޯހެއްގެ ގޮތުގައި، ޢަލީ ޙުސައިން ދީދީ އާއި ޙުސައިން މަނިކުފާނާއި އަޙްމަދު އާދަމް އާއި އަޅުގަނޑު ހިމެނޭ ޓިމެއް ނެގުނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އެންމެ ފުރަތަމަ ނިންމީ، ނިމޭއިރު އޮންނަ އެންމެ ފަހުގެ އުފެއްދުން ކަމަށްވާ ދަޅުގައި ބަންދުކުރާ މަސް، ދެނެގަންނާށެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ބެންކޮކްއަށް ގޮސް، މަސްބަންދުކުރާ ދެތިން ކާރުޚާނާއަށް ޒިޔާރަތްކޮށް، ކަން ހިނގާ ގޮތް ބަލައިލީމުއެވެ.
ޚާއްޞަކޮށް އެމީހުން މަހުގެ ފެންވަރު ބަލަހައްޓާ ގޮތެވެ. 
ދެން އަޅުގަނޑުމެން ޖަޕާނާއި ކޮރެޔާގެ ބޯޓުޔާޑްތަކަކާ ގުޅީމެވެ.
އެއީ 1,500 ޓަނުގެ، ރީފަރ އުޅަނދުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރާނެ ލޯންގލައިން އުޅަނދުގެ އަގު ބެލުމަށްޓަކައެވެ.
ރީފަރގެ ނިޒާމްގައި، އެމޯނިޔާ ބޭނުންކޮށްގެން އައިސްކުރާ އުޅަނދު ހޯދުމަށް ވަރަށް ހެޔޮ އަގެއް ކޮރެޔާއިން ލިބުނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވާ ގޮތަށް ހަދައިދޭނެ އަގެވެ. 
މިއަގު ހުށަހަޅައިފައި ވަނީ ޑެއިވޫ ޓްރޭޑިންގ އިންނެވެ. 
މިއީ ޕޫޝަންގައި ހުރި، ކިރިމް ޝިޕްޔާރޑް ކިޔާ، ލޯންގލައިން އުޅަނދުފަހަރު ބަނުމުގެ ޚާއްޞަ ބަޔަކު ލައްވާ އެތަކެތި ބަނުމަށް އައި ހުށަހެޅުމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުށަހެޅުމުގައި ވަނީ، މި އުޅަނދުތައް ބަނުމުގެ އިތުރަށް، 10 ކަލެކްޓަރ ވެސެލް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބަންނާށެވެ.
މި އުޅަނދުތައް ހުންނަންވާނީ އެންޖިނިއަރކޮށް، މަސް އައިސްކުރުމުގެ ނިޒާމެއް ބަހައްޓާފައެވެ. 
މަސްވެރިންނަށް ދެވަނަ ޖީލުގެ އިންޖީނު އަޅާފައިވާ 30 މަސް ދޯނި، ދިގުމުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އަގުދައްކާ ގޮތަށް ވިއްކުމަށްޓަކައި ބަނުމަށްވެސް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުށަހެޅުމުގައި ވާނެއެވެ.
މިއީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން 1974 ވަނަ އަހަރު ފަށްޓަވާފައިވާ މަސްދޯނިފަހަރުގައި އިންޖީނުއެޅުމުގެ ޕްރޮގްރާމް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށެވެ.
ދުވާލަކު 30 މެޓްރިކް ޓަނުގެ ފްލޭކް އައިސް ގަނޑުފެން ހެދޭވަރުގެ 3 އައިސް ޕްލާންޓް އާއި، 500 މެޓްރިކް ޓަނުގެ 3 ފުއެލް ޓޭންކް ހެދުމަށް ވެސް އަޅުގަނޑުމެން ހުށަހެޅީމެވެ.
މިގަނޑުފެން ހަދާ ޕްލާންޓްތަކާއި ފުއެލް ޓޭންކް ބެހެއްޓުމަށް ހަމަޖެއްސީ، ލ. އަތޮޅާއި، ގއ. އަތޮޅާއި، އަދި  ގދ. އަތޮޅުގައެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް، ކޮންމެ ދުވަހަކު ބޭނުންކުރާ ފާޑުގެ ކުދި ސާމާނުތަކަކާއި، ސްޕެއަރ ޕާރޓްތަކަކާއި، ބޭނުމެއް ޖެހިދާނެކަމަށް ބަހައްޓަން ބޭނުންވާ ތަކެތިވެސް އަގާއިއެކު، އޭގައި ހިމެނީމެވެ.
ޖީ.އޯ.ޕީ.އޭ. އާއި ކުވައިތު ފަންޑުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުށަހެޅުންތައް ދިރާސާކޮސް ބެލިއެވެ. 
ބައެއް ބަދަލު ގެނައި ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުށަހެޅުންތައް ރަނގަޅުކަމުން އެމީހުން ޢަޖާއިބުވީކަން އެނގުނެއެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންވީ އައިސްކުރުމަށް އެމޯނިޔާގެ ބަދަލުގައި އާރ 22 އެވެ.
ނަމަވެސް، މިހާރު އާރ.12 އާއި އާރ.22 އާއި އެމޯނިޔާ އަކީވެސް ނުރައްކާތެރި ކަމަށް ބަލާ ތަކެއްޗެވެ.
އައިސްކުރުމަށް މިހާރު ބޭނުން ކުރަނީ 503 ހައި ސްޕީޑް ގޭހެވެ.
އެކަތި އަނެކަތި މަތީގައި ހުންނަ ގޮތަށް މެޝީން ބެހެއްޓުމަކީ ކޮންސަލްޓަންޓުން ޤަބޫލު ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެމީހުން ބުނިގޮތުގައި، މިކަމުން ތަން ފުރި ވައިބަންދުވެ، މިފަދަ ޙާލަތްތަކުގައި ފަޅުވެރިންނަށް މަސައްކަތް ކުރުމަށް ދަތިވާނެއެވެ. 
ނަމަވެސް ކޮރެޔާ އާއި ޖަޕާނު ބޯޓުފަހަރުގައި މިގޮތަށް މެޝިން ބަހައްޓަފައި ހުންނަކަން އަޅުގަނޑުމެން ފާހަގަކުރީމެވެ. 
ޖީ. އޯ. ޕީ. އޭ. ގެ ފަރާތުން ބާރުއަޅައިގެން، އިންޖީނު ކޮޓަރީގައި އޮގްޒިލިއަރީ މެޝިން ބަހައްޓަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޖެހުނީ، އެންމެ ތިރީގައެވެ. 
މިހެން ހެދުމުގެ ސަބަބުން، 3 ފްރޭމްގެ ޖާގަ، މިދެންނެވީ ގާތްގަނޑަކަށް 6 ފޫޓު ނުވަތަ 7 ފޫޓު ގެ ދިގުމިން، އުޅަނދުގެ އެންމެ ފުޅާ ހިސާބުގައި ބޭނުންކޮށްފައި ވަނީ މެޝިންތައް އަތުރާށެވެ.
މިހެން ހެދުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ، ބޯޓުގައި މުދާބަރުކުރުމަށް އޮންނަ ޖާގަ 1,000 ޓަނަށް ކުޑަވުމެވެ.
ކިރިމް ޝިޕްޔާޑްގެ ފަރާތުން ތިން އުޅަނދު ބަންނަން ފެށީ އެއްފަހަރާއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ޖޭ. ބޯޓަރ ކިޔާ މީހަކު ބޯޓުޔާޑުގައި ބެހެއްޓީމެވެ.
އޭނާއަކީ ލަންޑަންގެ ލޮއިޑްސް ރެޖިސްޓަރ ސަރވެޔަރއެއްގެ ގޮތުގައި ކުރިން މަސައްކަތްކޮށް، ރިޓަޔަރ ކޮށްފައިވާ، މިހާރު އެމް. އެސް. އެލް. ގައި މަސައްކަތް ކުރަމުންދާ މީހެކެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުން މީނާ ވަނީ އެމް. އެފް. ސީ. ގެ މި މަސައްކަތައް ދޫކޮށްފައެވެ. 
ދެ ބޯޓު ބަނދެ ނިމުނެވެ. 
ނަމަވެސް އެއްބޯޓު ބޭލުމުގައި އެކްސިޑެންޓަކާއި ދިމާވިއެވެ.
ޝިޕްޔާޑުން ބުނީ، ލޮއިޑްސް ކްލާސްގެ ފަރާތުން، ބޯޓުގެ ދިރުނބާކޮޅުގައި ހުރި ކުދި ބަނޑިތައް ނޯޓޭޝަންގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލުކުރާނެ ކަމަށާއި، ރެކޮމެންޑޭޝަންގެ ގޮތުގައި ނުކުރާނެ ކަމުގައެވެ. 
ނޯޓޭޝަންގެ މާނައަކީ އަހަރަކު އެއްފަހަރު ސަރވޭކުރާއިރު، ލޮއިޑްސް ރެޖިސްޓަރގެ ފަރާތުން ބަލައި، ދާއިމީ މަރާމާތުކުރަން އެންގިދާނެ ކަމެވެ. 
އަޅުނގަނޑުމެން މި އުޅަނދު މިހެން އޮއްވާ ބަލައިގަތުމަށް އިޢުތިރާޒްކުރީމެވެ. 
އަދި ޝިޕްޔާޑުގެ ފަރާތުން ބޯޓު ފުރަތަމަ ބަނދެ ނިމުނުއިރު އޮތް ފުރިހަމަ ގޮތުގައި، އަޅުގަނޑުމެންނާ ޙަވާލުކުރުމަށް އެންގީމުއެވެ.  
ދެބޯޓާއި އައިސްކުރުމުގެ ބައިތައް ޓެސްޓުކޮށް ޗެކްކުރީމެވެ. 
އައިސްކުރާ ބައިގެ އެންމެ ފަހުގެ ޗެކްކުރުން އޮންނަންވާނީ މާލޭގައި ކަމަށް ނިންމީމެވެ. 
އެއީ ހޫނުމިން ގާތްގަނޑަކަށް 30 ޑީގްރީގައި ހުންނާތީއެވެ. (ކޮރެޔާގައި ހުންނަނީ 3 ޑިގްރީގައެވެ).
ދެވަނަ އުޅަނދު މަރާމާތުކޮށް ނިމިގެން މާލެއަށް ގެންދެވުނެވެ. 
ތިންވަނަ އުޅަނދުގެ ފަށަނާއި އޮޑިގަނޑުގެ ކުޑަބައެއް ހަދައި ނިންމިއެވެ.
ބަދުނަސީބުން ދިމާވި ކަމަކީ، ކޮންޓްރެކްޓް ނުނިމެނީސް ކިރިމް ބޭންކްރަޕްޓް ވުމެވެ. 
ޑެއިވޫއިން މިކަން އަންގައި، އަޅުގަނޑުމެން ކުރަން ޤަޞްދުކުރަނީ ކީއްތޯ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ބުނަމުންގެންދިޔައީ ބޯޓުގެ ވެރިންގެ ގޮތުން، ކިރިމް ބޭންކްރަޕްޓް ވުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންނާއި ބެހޭ ކަމެއް ނޫން ކަމުގައެވެ. 
އެ މަސްއަލައަކީ ކިރިމް އާއި ޑެއިވޫ އިން ޙައްލުކުރަން ޖެހޭނެ މައްސަލައެއް ކަމުގައެވެ.  
ކުވައިތު ފަންޑް އާއި، އެމް. އެފް. ސީ. އާއި އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޮންސަލްޓަންޓްގެ ގޮތުގައި، ބޯޓަރ ހިމެނޭ ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުނެވެ. 
ކޮންސަލްޓަންޓްގެ ހުށަހެޅުމަކީ އެ އުޅަނދު ޤަބޫލުނުކޮށް ރީފަންޑަކަށް އެދުމެވެ.
ބޭންކްރަޕްޓް ވުމުގެ ކަންތައްގަނޑުގެ ތެރޭގައި، ޑެއިވޫގެ ފަރާތުން ތިންވަނަ ބޯޓު އެމީހުންގެ މައިގަނޑު ބޯޓުޔާރޑް ކަމުގައިވާ، އޯ.ސީ.ޕީ.އޯ. އަށް ގެންގޮއްސިއެވެ.
މިއީ އެމީހުންގެ ބޮޑެތި ބޯޓުފަހަރާއި ޓޭންކަރ ބަންނަ ތަނެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން، އަޅުގަނޑު ކޮންސަލްޓަންޓް އާއި ދެބަސްވެ، އަޅުގަނޑުމެން ބުނެފައިވާ ގޮތަށް އެ ބޯޓު ނިންމައި، އަޅުގަނޑުމެންނާ ޙަވާލުކުރުމަށް ބުނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އެއްބަސްވީ، ތިން މަސްދުވަހުގެ މުއްދަތެއް އިތުރުކުރުމަށާއި ޖޫރިމަނާ ނުކުރުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ނިންމުން ކުވައިތު ފަންޑުން ޤަބޫލުކުރިއެވެ. 
ތިންވަނަ އުޅަނދު ނިންމުމަށް ފަހު މާލެއަށް ގެނެސް އަޅުގަނޑުމެންނާއި ޙަވާލުކުރިއެވެ. 
ތިންވަނަ ބޯޓަކީ މި ތިން ބޯޓުގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅު ބޯޓު ކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެން އެންމެން އެއްބަސްވީމުއެވެ. 
މިހެން އެވީ، އެ ބޯޓު ބަނދެފައިވަނީ ވަރަށް ބޮޑު ބޯޓްޔާރޑެއް ކަމުގައިވާ އޯ.ސީ.ޕީ.އޯ. ގައި ކަމުންނެވެ. 
އެމީހުންނަށް މިބޯޓު ބަނުން ވާނީ ކުޅޭ އެއްޗެއް ހެދުން ފަދަ ކަމަކަށެވެ. 
15 އަހަރު ފާއިތުވީ ފަހުން ވެސް މި ތިން އުޅަނދުން ރަނގަޅު ޚިދުމަތެއް ލިބެމުންދިޔައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުށަހެޅުމުގައިވާ 100 މަސްދޯނި ބަނުމަށް މާލޭން އުތުރު ރަށެއް ކަމުގައިވާ، ރ. އަލިފުށީގައި ކުޑަ ބޯޓުޔާޑެއް ހެދީމެވެ.
އެއީ މަސްވެރިންނަށް ރަނގަޅު ޚިދުމަތެއް ކަލެކްޓަރ އުޅަނދުތަކަށް ފޯރުވައި ދިނުމަށްޓަކައެވެ.
މީގެ ފަހަތުގައިވާ ޚިޔާލަކީ ދެވަނަ ޖީލުގެ 100 ދޯނި ބަނދެ ނިމެންވާ އިރަށް، ތިންވަނަ ޖީލުގެ ދޯނިތައް ފަރުމާކުރުމެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މިކަމަށް އަލިފުށި ޚިޔާރުކުރީ، ރ. އަތޮޅަކީ ދޯނިބަނުމަށް އެންމެ ރަނގަޅު ވަޑިން ތިބި އަތޮޅު ކަމަށް ވާތީއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާދަކާދައިގައި، މީހަކު އޮޑީއެއް ބަންނަން އުޅޭ އިރު ޢާންމުކޮށް ކުރާކަމަކީ، އޮޑިވެރިފަރާތުގެ ރަށަށް އައުމަށް ވަޑީންގެ ޓީމަކަށް ދައުވަތު ދިނުމެވެ. 
އޮޑި ވެރިފަރާތުން ކެއުމާއި އަދި އެހެނިހެން ބޭނުންތަކާއި ނިދާނެ ތަނެއްގެ އިތުރުން ވަޑިންނަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ އަދަދަކަށް ފައިސާ ދޭނެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވީ ކުރީގެ އާދަކާދައިގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ މި ނިޒާމު ނައްތާލައި، ވިޔަފާރި އުސޫލުން މިކަން ކުރުމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ހުށަހެޅީ ހުރިހާ ކަމެއް ހިމެނޭގޮތަށް ދުވަހު މުސާރަ ދިނުމަށެވެ. 
ނަމަވެސް އެމީހުން މިގޮތް ޤަބޫލެއް ނުކުރިއެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންވީ މަހު މުސާރަ ދިނުމަށެވެ. 
އަދި ބަނދެ ނިމިގެން ބޭނުންކުރަންފަށާ ކޮންމެ ދޯންޏަކަށް ބޯނަހެއްގެ ގޮތުގައި މުންޑަކާއި، 1 ކިލޯގެ ދުންފަތާއި، ބިޑި އެނބުރުމަށްޓަކައި ބާ ނޫސްކަރުދާސް ދިނުމަށެވެ.
އެމީހުންގެ ނިޒާމާ ނުކުޅުމުގެ ނިޔަތުގައި އަޅުގަނޑުމެން އެކަން އެމީހުން އެދުނު ގޮތަށް އެއްބަސްވީމުއެވެ. 
ދެފަހަރެއްގެ މަތިން ދޯނިތަކެއް ބަނދެފިއެވެ.
އަދި އިންޑަސްޓްރިއަލް ގޮތެއްގައި ދޯނި ބަންނައިރު މުންޑާއި ދުންފަތް ދީގެން މިކަން ކުރުމުގެ ނިޒާމަކީ ރަނގަޅު ގޮތެއް ނޫންކަން ވަޑިންނަށް ވިސްނިއްޖެއެވެ. 
އެންމެފަހުން އެމީހުން އެއްބަސްވީ، މިތަކެތި އަގުކޮށްފައި މުސާރައިގެ ތެރޭގައި ހިމަނައިގެން އެމީހުންނަށް މުސާރަ ހަމަޖެއްސުމަށެވެ.
ނަސީބަކުން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި މަސައްކަތް ކޮށްދެއްވުމަށް، އަޙްމަދު ވަޖީޙު ލިބުނެވެ. 
އޭނާ ވަނީ އޮސްޓްރޭލިޔާއިން ނޭވަލް އާރކިޓެކްޗަރގެ ތަމްރީން ހޯއްދަވާފައެވެ. 
ވަޖީޙު މަސައްކަތް ކުރައްވަމުން ގެންދަވަނީ މިނިސްޓްރީ އޮފް ޓްރާންސްޕޯރޓްގައެވެ. 
ރައީސް މައުމޫން އަރިހުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދިމާވެގެންއުޅޭ ގޮތުގެ ވާހަކަ ދެންނެވުމުން، މަޝްރޫޢުގެ މަސައްކަތަށް ވަޖީޙު ދޫކޮށްދެއްވިއެވެ.
އޭނާއާއި ކުރިމަތިވި އެންމެ ބޮޑު މަސްއަލައަކީ ދުވަހު މުސާރައަކަށް ވަޑިން އެއްބަސްކުރުމުގެ މަސްއަލައެވެ. 
ޑިޕްލޮމެޓިކްކޮށް މި މަސްއަލަ އޭނާ ނިންމެވިއެވެ. 
100 ބޯޓު ބަނުމަށްފަހު، މަސްވެރިންނަށް ވިއްކީ ބައިބަޔަށް (އިންސްޓޯލްމަންޓުން) ފައިސާ ދައްކާ ގޮތަށެވެ.
އަގު ފެށުނީ 80,000 ރުފިޔާއިންނެވެ.
ނަމަވެސް ފަހުން 100,000 އަށް އިތުރުވިއެވެ.
އެއީ އެކިއެކި ބަދަލު ގެނައުމުގެ ސަބަބުންނާއި، އަގުތައް މައްޗަށް ދިއުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
ވަރަށް މަދު މެޝިނަރީކޮޅަކާއި، އަތްމަތީ ޓޫލްސްކޮޅަކާއި ކަރަންޓު ޖެނެރޭޓަރާއި އެކު ފަށާފައިވާ މި ބޯޓުޔާރޑު، މިފްކޯގެ ދަށުން އަދިވެސް އެބަ މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. 
ދަތިތަކަކާއި ކުރިމަތިވީ ނަމަވެސް، މިއީ ހިނގަމުންދާ އެންޓަރޕްރައިސް އެކެވެ. 
ވަޒީފާގެ ފުރުޞަތު އިތުރުވެ، އަމިއްލަ މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބި، އަދި އެތަކެއް ސަތޭކަ ދިވެހީންނަށް ރަނގަޅު އާމްދަނީއެއް ލިބޭ ތަނެކެވެ.
މިބޯޓުޔާޑުގައި ބަން ދޯނިތަކަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމަށް އިންޤިލާބެއް ގެނައި ދޯނިތަކެކެވެ. 
މިކަމުގެ ފައިދާ ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ކުރީ، ދިގު މުއްދަތެއްގައި އަގު ދައްކައިގެން މި ދޯނިތައް ގަންނަ ގޮތަށް ހަމަޖެއްސި ފަރާތްތަކަށެވެ. 
ދެވަނަ ޖީލުގެ މަރުކާ 2 ގެ ދޯނިތައް ކަނޑަށް ގަދައެވެ.
އަދި މަސައްކަތް ކުރާމީހުންނަށް ފަސޭހަކަމާއި އެކު ދޯނިތެރޭގައި ޙަރަކާތްތެރިވެ އުޅުމުގެ ޖާގަ، ކުރީ ޒަމާނުގެ ދޯނިތަކާ އަޅާބަލާއިރު މާ ތަނަވަސްކޮށް އޮތެވެ.
21 ވަނަ ބާބު
މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތައް ކުރިއެރުވުން، 1986
ރައީސް ނާޞިރުގެ އަރިހުގައި މަސައްކަތް ކުރަމުންގެންދިޔަ ދިގު މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، އަޅުގަނޑަށް ދަސްވެފައިވަނީ ޖެހިދާނެ ކޮންމެ ކަމަކަށްވެސް ތައްޔާރީ ޙާލަތެއްގައި ހުރުމަށެވެ. 
ޗެލެންޖަކަށްވާ ފަދަ އާ ކަމަކައިގެން އެމަނިކުފާނު ގުޅުއްވާނެ ވަޤުތެއް އަޅުގަނޑަށް އެއްގޮތަކަށްވެސް ނޭނގެއެވެ. 
އެ ދެބޭފުޅުންނަކީ ޠަބަޢީ ގޮތުންނާއި ކަންކަން ކުރެއްވުމުގައި ވަރަށް ތަފާތު ދެ ބޭފުޅުންނެވެ.
އެހެން ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ސިޔާސީ ކަންކަމާއި ޚިލާފަށް، ވިޔަފާރީގެ ނުވަތަ ކޮމަރޝަލް ކަމެއް ދިމާވެއްޖެނަމަ، ރައީސް މައުމޫނުވެސް އެކަމެއް ޙައްލު ކުރެއްވުމަށް އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވައެވެ.
ރައީސް ނާޞިރުގެ ޒަޢާމަތުގެ ދަށުގައި، ކޭބަލް އެންޑް ވަޔަރލެސް ރާއްޖެއަށް ގެނައުމުގެ މެދުވެރިއެއް ކަމުގައި ވެފައިވާނީ އަޅުގަޑެވެ.
ވީމާ އެމީހުންނާ އެކުގައި ސޮއިކޮށްފައިވާ އެއްބަސްވުން އާ ކުރުމުގެ މަޝްވަރާތަކުގައި ބައިވެރިވުމަށް، މައުމޫން އަޅުގަނޑާއި ގުޅުއްވުމުން، އަޅުގަނޑު ޢަޖާއިބުވެގެން ނުވާނެއެވެ.
ފުރަތަމަ ފަހަރު ކުރެވިފައިވާ އެގްރީމަންޓްގައި، ކޭބަލް އެންޑް ވަޔަރލެސް (ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު.) އާއި އެކު ކުރެވުނީ 1976 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
އޭރު ވާހަކަދައްކައިގެން ހިންގަން ފެށުނު އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން، ސަރުކާރަށް ދައްކާ ރޯޔަލްޓީއަކާއި އަދި ސެޓަލައިޓް ޑިޝް އާއި އެކްސްޗޭންޖް ބަހައްޓާފައިވާ ޢިމާރާތުގެ ކުލި ދައްކަންޖެހެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތީ ނިޒާމު ހިންގުމާއި، ތަރައްޤީ ކުރުމުގެ ހުރިހާ ޙައްޤެއް ހަމައެކަނި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ލިބޭގޮތަށް ވަނީ އެއްބަސްވެފައެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރަށް އެއިރު ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން، އަހަރަކު ގާތްގަނޑަކަށް 92,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ލިބެއެވެ.
1980 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅުގައި، ވިޔަފާރިއާއި ޚިދުމަތްތަކުގެ ސެކްޓަރތައް އައީ ވަރަށް އަވަހަށް ކުރިއަރަމުންނެވެ.
މިކަން މިހެން ވެފައިވަނީ ޓުއަރިޒަމަށް އައިސްފައިވާ ކުރިއެރުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
ފައިސާ ނެތުމުގެ ސަބަބުން، މުވާޞަލާތީ ގުޅުން ތަރައްޤީކުރުމަށް ވަނީ، ދޭންވާ އަހަންމިއްޔަތު ނުދެވިއެވެ. 
ތަޢުލީމާއި، ޞިއްޙަތާއި، އަދި މަސްވެރިކަމުގެ ސެކްޓަރ ކުރިއެރުވުމަށް ވަނީ، ބޭރުގެ ހިލޭއެހީއާއި ލޯނުގެ އެހީތަކުގައި، ވަރަށް ބޮޑަށް އިސްކަން ދެވިފައެވެ.
1980 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅުގައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތައް އޮތީ ނިކަމެތި ޙާލަތެއްގައެވެ.
މިކަމުގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުމެންގެ އިޖްތިމާއީ އިޤްތިޞާދީ ތަރައްޤީ އަށް ވަނީ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކުރަންފަށާފައެވެ.
ރަނގަޅު މުވާޞަލާތީ ގުޅުމެއް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާއިމްވެފައި އޮތުމުގެ މުހިންމުކަން މައުމޫނަށް ވަނީ ވިސްނިވަޑައިގެންފައެވެ.
އެއް ޒަމާނެއްގައި ޓެލެފޯނު ޑިޕާރޓްމަންޓްގައި މައުމޫން އުޅުއްވާފައިވާތީ ވެސް ކަންނޭނގެއެވެ.
އެމަނިކުފާނު މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތައް ތަރައްޤީކޮށް ޒަމާނާއި އެއްގޮތަށް ކުރިއެރުވުމަށް ވަރަށް ބޮޑު އިސްކަމެއް ދެއްވިއެވެ.
1983 ގައި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއިއެކު އިތުރު އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކޮށް، އަދި މީގެ ސަބަބުން 3,000 ފޯނުލައިންގެ އޮޓޮމެޓިކް އެކްސްޗޭންޖެއްގެ ނިޒާމަކަށް ބަދަލު ކުރެވުނެވެ.
ޖަޕާނުގެ ހިލޭ އެހީގެ މަޝްރޫއުތަކުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، 
ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަންސް ސެންޓަރެއް ބިނާކުރެވި، ޑިޖިޓަލް އެކްސްޗޭންޖަކާއި، މާލޭގެ ކޭބަލް ނިޒާމާއި، އަދި އަރި އަތޮޅުގައި މުވާޞަލާތީ ނިޒާމެއް ޤާއިމް ކުރެވުނެވެ. 
މިކަންކަމަށް ގާތްގަނޑަކަށް 12 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ހޭދަވިއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރާއި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ވަނީ، 1986 ވަނަ އަހަރަށް މުއްދަތު ހަމަވާ އެއްބަސްވުމުގެ މާއްދާތަކާމެދު އަލުން މަޝްވަރާކުރުމަށް ތައްޔާރުވެފައެވެ.
1984ގެ ފަހުކޮޅުގައި، ބޭއްވެވި ބައްދަލުވުމުގައި، މައުމޫން ވިދާޅުވީ، ދިވެހި ސަރުކާރަށް (ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން) އަހަރަކު ލިބެނީ ގާތްގަނޑަކަށް 225,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ކަމުގައެވެ.
އެއީ ސެޓެލައިޓް ޑިޝް އާއި، ޢިމާރާތުގެ ކުއްޔާއި، އަދި ފޯނުކޯލްތަކަށް ލިބޭ ރޯޔަލްޓީގެ ގޮތުގައެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މިޢަދަދު އެނގުމުން ވަރަށް ޙައިރާންވިއެވެ.
އަދި، މިހާހިސާބަށް އައިއިރު، ދިވެހި ސަރުކާރަށް މިއަށްވުރެ ގިނައިން ލިބެންވާނެ ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އިޙުސާސްކުރެވުނީ، ކޮންމެވެސް ހިސާބަކުން ކަމެއް ނުބައިކޮށް ހިނގާފައި އޮތީ ކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު އަރުވާނެ ޖަވާބެއް ވިސްނިވަޑައިގެންފައި، އަދި މިކަމަށް އަޅުގަނޑުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ހުންނާނެކަން ވެސް އިޙްސާސް ކުރެއްވިފައި އޮތީ ކަމަށްވެސް ވެދާނެއެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އެއްސެވީ، މިކަންބަލާފައި، ދިވެހި ސަރުކާރަށް ލިބޭ އާމްދަނީ އިތުރުކުރުމުގެ މަޤްޞަދުގައި، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއިއެކު މަޝްވަރާކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުތޯއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެކަމަށް އެއްބަސްވީމެވެ. 
އެ މަޝްވަރާތަކެއްގައި އަޅުގަނޑު ހިމެނުނު އެއްބަސްވުމެއްގެ ސަބަބުން، ދިވެހި ސަރުކާރަށް ލިބެންވާ ޙައްޤު އެއްޗެއް ނުލިބުމަކީ، އަޅުގަނޑަށް ތަޙައްމަލު ކުރެވޭނެ ކަމެއްނޫނެވެ.
މައުމޫން ވިދާޅުވީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަން ޑިޕާރޓްމަންޓްގެ ޑިރެކްޓަރަކަށް ހުންނެވީ ރިޟުވާން ޝަރީފް ކިޔާ ބޭފުޅެއް ކަމަށެވެ. 
އޭނާއަކީ ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަން ގްރެޖުއެޓެކެވެ. 
އަދި ވަރަށް ފޯރިއާއި އެކު ކަންތައްތައް ކުރިއަށް ގެންދެވުމަށް ބޭނުންފުޅުވާ ބޭފުޅެއްމެއެވެ. 
އޭނާ ހުންނެވީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި ކުރިމަތިލެއްވުމަށް ތައްޔާރަށެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ހިނިތުން ވެވުނީ ހެންހީވެއެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑު މައުމޫން އަރިހުގައި ދެންނެވީ، މި ސިފަތަކަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރިމަތިވެފައި މިވާ ޙާލަތުގައި ވަރަށް ރަނގަޅު ސިފަތަކެއް ކަމުގައެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑަށް ހީވާ ގޮތުގައި، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބަލިކަށިކަމުގެ ފުރިހަމަ ފައިދާ ނަގާފައި ކަމަށް ވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑު ރިޟުވާން ޝަރީފާ ބައްދަލު ކުރުމަށް ހަމަޖެހުނެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭނާއެއް ނުދަންނަމެވެ. 
އޭނާއަށް ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިންގަމުން ގެންދާ ކަންތައްތަކާ ބެހޭގޮތުން ހޯއްދެވުނު މަޢުލޫމާތުތައް އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނާއި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި ދެމެދު ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުމަށް ހަމަޖެއްސީމެވެ. 
އެއީ އަލަށް ސޮއި ކުރަން ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ، ބޭރުގެ މުވާޞަލާތީ ޚިދުމަތް ދިނުމުގެ ސަޕްލިމެންޓަރީ އެއްބަސްވުމާއި ބޭހޭ ބައެއް ކަންތައްތަކާއި މެދު މަޝްވަރާކުރުމުގެ ނަމުގައެވެ. 
ފުރަތަމަ ބައްދަލުވުން ބޭއްވީ ކޮޅުނބުގެ މިހާރުގެ ގަލަދާރީ ހޮޓެލްގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ނިންމީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބަދަލުގައި ކޮޅުނބުގައި ބައްދަލުވުން ބޭއްވުމަށެވެ.
އެއީ ދެފަރާތަށްވެސް ފަސޭހަވެފައި އަދި އެވާހަކަ ހުރިހާ ދިމާއެއްގައި ނުދައްކައި މަޑުމަޑުން އެކަން ކުރުމަށް ފަސޭހަވާނެތީއެވެ.
އަދި ހުރިހާ ފަރާތްތަކުންވެސް އެފަރާތެއްގެ ވިސްނުން ހުރިގޮތް ސާފުކޮށް ބުނުމަށް ފަސޭހަވާނެތީއެވެ.
ދިވެހި ވަފްދުގައި ހިމެނެނީ ރިޟުވާން ޝަރީފާއި، ޙުސައިން ޝަރީފާއި، އަޅުގަނޑެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ވަފްދުގައި އިސްކޮށް ހުރީ ޢަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ އާއި ބިލް ބިޖަން އެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ޓީމުގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިޚްލާސްތެރި މަރުޙަބާއެއް ކިއުމަށްފަހު، އަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ ވަރަށް އެހެން ކަހަލަ އެއްޗެއް ބުންޏެވެ. 
އަޅުގަނޑާއި ދިމާއަށް އަނެއްކާވެސް މަރުޙަބާއޭ ބުންޏެވެ.
އަޅުގަނޑު އޭނާގާތުގައި ބުނީ، އެ ވަފްދުގެ އެއްވެސް މީހަކާ އަޅުގަނޑާ ކުރިން ދިމާވެފައެއް ނެތް ކަމަށެވެ. 
އަދި އޭނާ އެބުނީ ކީކޭތޯ ވިސްނާލީމެވެ.
އޭނާގެ ޖަވާބަކީ ހުރިހާ ލިޔެކިޔުންތައް އޭނާއަށް ފެނިފައިވާތީ، އަޅުގަނޑު ދަންނަކަމަށް އޭނާ ހީކުރާ ކަމުގައެވެ.
އެއީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަކީ އެތައް ޤައުމެއްގައި މަސައްކަތްކުރާ ކުންފުންޏަކަށް ވާތީ، ކުރީގެ މަޝްވަރާތަކުގައި އޭނާ ހިމެނިފައި ނުވިޔަސް، ލިޔެކިޔުންތައް ފެނިފައިވާތީއެވެ. 
ލިޔެކިޔުންތަކުގައި ވަނީ ކީކޭތޯ އަޅުގަނޑު އަހާލީމެވެ. 
އަދި އެ ލިޔެކިޔުންތައް ރަނގަޅުތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ ވެސް އަޅުގަނޑު އަހާލީމެވެ.
އޭނާ ޖަވާބު ދިނީ ރަނގަޅު ކަމުގައެވެ. 
އަދި، ތިޔައީ މަޝްވަރާތަކުގައި ވަރަށް ގޮތްދޫނުކުނާ މީހެއް އޭގައި އޮތް ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.
އަޅުގަނޑު މިހާހިސާބުން ހީނލީމެވެ. 
އޭނާ އެބުނީ ކީކޭކަން ދޭހަވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޭނާ ގާތުގައި ބުނީ، 1976 ވަނަ އަހަރު، އެބުނި ބައްދަލުވުންތަކުގައި، އަޅުގަނޑަކީ ގޮތްދޫނުކުރާ މީހެއް ކަމަށް ފެނުނުނަމަ އެއީ ކުށް ހީއެއް ކަމަށެވެ.
ޙަޤީޤަތުގައި އަޅުގަނޑު އެކަންކަމުގައި އެއިރު ވަރަށް ބަލިކަށި ކަމުގައި ބުނީމެވެ. 
އެދުވަސްވަރު ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ދިވެހި ސަރުކާރު ބޭނުންވެފައިވާ ވަރަށްވުރެ ބޮޑަށް، ދިވެހި ސަރުކާރުން ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ވަނީ ބޭނުންވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަގުތުން ކާމިޔާބުވުމަށް، ނުވަތަ ފައިދާއެއް ލިބުމަށް، އެއިރު ދެވޭނެ މާބޮޑު އެއްޗެއް ނެތެވެ. 
މިފަހަރު، އަޅުގަނޑު ވަރަށް ހަރުކަށިވާނެ ކަމުގައި އަޅުގަނޑު އިންޒާރުދިނީމެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެން އެހާ ބޮޑަށް ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ބޭނުންނުވާތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެހެނިހެން ގޮތްގޮތް ހުރީމައެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑު ހަމަ ޤަޞްދުގައި ބުނި އެއްޗެކެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އަމިއްލަ އިސްތިޤްލާލެއް އޮންނަ، ވިޔަފާރީގެ ނުވަތަ ކޮމަރޝަލް ގޮތުން ހަރުދަނާ ފެންވަރެއްގައިވާ ޤައުމެއްކަން އެންގުމަށްޓަކައެވެ. 
މިހާރު އަޅުގަނޑުމެންނަކީ މިކުޅިވަރުތައް ފަށާހިސާބުގައި ތިބި ބައެއްނޫނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އަނެއް ކަންބޮޑުވުމަކީ، ރިޟްވާން ޝަރީފާއި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޖެނެރަލް މެނޭޖަރ އާއި ދެމެދު އޮންނަ ގުޅުން ރަނގަޅުކުރުމެވެ. 
އެބޭފުޅުން ވަނީ ކުރީގައި ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ދެ ބަސްވެވަޑައިގެން ކުރިމަތިލުންތަކެއް ހިންގަވާފައެވެ. 
ރިޟްވާންގެ ތަޖްރިބާއާއި ކުޅަދާނަކަން މި ވާހަކަތަކުގައި ބޭނުންވާތީ، މިކަން ރަނގަޅު މާޙައުލެއްގައި ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް އަޅުގަނޑު ބޭނުންވެއެވެ.  
އަޅުގަނޑު އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރަންޖެހޭ ކަމަކީ، މުވާޞަލާތީ ތަޖްރިބާކާރުން ކަމުގައިވާ މި ދެބޭފުޅުން އެއްބޭފުޅަކު އަނެއް ބޭފުޅަކާ މެދު ޞުލްޙަވެރި ގޮތަކަށް ކަންތައްތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމެވެ. 
މި ދެބޭފުޅުންނަކީ ދެކޮޅުގައި މަސައްކަތްކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގެންފައިވާ ދެފަރާތްކަމުގައި ވީ ނަމަވެހެވެ. 
އެދެބޭފުޅުންގެ ދެމެދުގައިވާ ޒާތީ ކަމަކާއި ހުރެ މި މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ނުގޮސް، ނުވަތަ ހުއްޓުމަކަށް އައުމަކީ، އަޅުގަނޑު ބޭނުންވާ ކަމެއްނޫނެވެ. 
އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުސްތަޤްބަލްގެ މުއްސަނދިކަން މި ކަމާ ގުޅިފައިވާތީއެވެ. 
މިދެފަރާތް ގުޅިގެން މަސައްކަތްކޮށްފިނަމަ، އަޅުގަނޑުމެންގެ މިވާހަކަތަކުގެ އަމާޒުތައް ޙާޞިލް ކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭނެ ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެކޭތީއެވެ.
ހަމަ މިއާއިއެކު، އަޅުގަނޑު ކުރާކަމެއްގެ ސަބަބުން ރިޟްވާން ޝަރީފްގެ އިޙްސާސްތަކަށް އަސަރު ނުކުރާގޮތަކަށް ކަން ކުރުމުގައި ވަރަށް ވިސްނަންޖެހުނެވެ.
އޭނާއަކީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތައް ހިންގުމުގެ ތަޅުދަނޑި ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެކޭތީއެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ އެއް އެގްޒެކެޓިވް އަކީ ޅަމީހެއް ކަމުގައި ވާތީ، އަޅުގަނޑު އޭނާ ބޭނުންކުރީ ރިޟްވާން އާއި ވާހަކަދެއްކުމަށެވެ. 
އަދި މަޑުމަޑުން، އަޅުގަނޑު ޖެނެރަލް މެނޭޖަރ އާއިއެކު ވާހަކަދެއްކުން ކުރިއަށް ގެންދިޔައީމެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް މުހިންމު ކަންތައްތަކަކާއި ކުރިމަތިވިއެވެ. 
ފެށިއިރުވެސް އެ ކަންކަމަށް އަޅުގަނޑު އަލި އަޅުވާލާފައި ވާނެއެވެ. 
އެ ކަންތައްތަކަކީ:
ދުނިޔޭގެ އެހެން ހުރިހާ ތަނެއްގައި ދަނީ، ބޭރާއި ގުޅުމަށް އެއް މިނިޓް ނުވަތަ އެއަށް ވުރެ ކުޑަކޮށް ޔުނިޓް ބަލައި އަގުނަގަމުނެވެ.
ވީއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮންނަ ކޭބަލް އެންޑް ވަޔަރލެސްގެ ނިޒާމުގެ ދަށުން ތިން މިނިޓަށް އަގު ނަގަމުން އަދިވެސް ގެންދަނީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ؟
ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ފެކްސް ގެ ޚިދުމަތް ނެތީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ؟
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ސީދާ ގުޅޭ (އައި. ޑީ. ޑީ.) ޚިދުމަތް ޤާއިމްކުރެވިފައި ނެތީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ؟
ސެޓަލައިޓް ޑިޝްގައި މިހުރިހާ ޚިދުމަތެއް ދެވޭށާއި، ޓެލެވިޜަން ލިބުމާއި، އަދި ދުރަށް ދެއްކުމުގެ ޚިދުމަތްވެސް ލިބެން އެބަހުރިކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގޭކަން ފާހަގަކުރީމެވެ. 
މިހެން ބުނުމުން، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޓީމުން ދިން ޖަވާބުން އަޅުގަނޑުގެ ގާތަށް ވަރަށް ރުޅިއައެވެ. 
އެކަކުވެސް އެކަމަށް ނޭދޭތީއޭ، ބުނުމުގެ ލަދުކުޑަކަން އެމީހުންގެ ކިބައިގައި ހުރުމުންނެވެ.
މިކަމަކީ އެމީހުންގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޤަބޫލުނުކުރެވޭނެ، ވަރަށް ވިޔާނުދާ ކަމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެމީހުންނާ ދިމާއަށް ވަރަށް ސީދަލަށް ބުނީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ކުރެއްވި އިތުބާރު އެމީހުން ނާޖާއިޒް ގޮތުގައި ބޭނުންކުރީ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން އެމީހުންނަށް އިތުބާރުކުރީ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ކުރިއެރުމާއި އެއްވަރަށް އެމީހުން ދެމުންގެންދިޔަ ޚިދްމަތްތައް ފުޅާކުރާނެ ކަމަށެވެ. 
އެކަމުގެ ތަޖްރިބާކާރުންނަކީ އެމީހުންނެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރެއް ނޫނެވެ. 
މިހާހިސާބަށް ދިޔައިރު އެމީހުން ކަންކުރަމުން ގެންދާގޮތުގެ ރަހަ އަޅުގަނޑަށް ލިބިއްޖެއެވެ. 
އެހެން ކަމުން، ބައްދަލުވުމުގެ މަޤްޞަދާއި ހަމައަށް ވާޞިލުވުމުގެ ކުރިން، އަޅުގަނޑު ބާރުއަޅައި ކޮއްޕަން ފަށައިފީމެވެ.
އަޅުގަޑު ކުރި ދިރާސާތަކުން ދައްކާގޮތުން މި ސަރަހައްދުގައި އެންމެ އަގުތައް ބޮޑީ އެމީހުންގެ ކަމުގައި ފާހަގަކުރީމެވެ. 
އިންޑިޔާ، ސްރީ ލަންކާ، މެލޭޝިޔާ، ތައިލޭންޑް އަދި ސިންގަޕޫރުގައި ބޭރާއި ގުޅުމުގެ އަގުތައް ދައްކައިދޭ ސްޓޭޓްމަންޓް އެމީހުންގެ ކުރިމަތީގައި ބާއްވައިފީމެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ނަގަމުންދާ އަގުގެ މަތިކަން ދެއްކުމަށްޓަކައެވެ. 
މިހާތަނަށް އެމީހުން އަގުތައް ބޮޑުކޮށްފައި ވާ ހަމައެއް އެމީހުންނަށް ދެއްކޭކަށް ނެތެވެ.
އަޅުގަނޑު އައި. ޑީ. ޑީ. ގެ ޚިދްމަތް ނެތްކަމަށް ބުނެ، ޗެލެންޖްކުރުމާއި މެދު އެމީހުން ބުނީ ޑިމާންޑް ނެތް ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ބުނީ، ޖަވާބު އެމީހުން އެގޮތަށް އެދިނީ، މަދުވެގެން ތިން މިނިޓަށް ބޭރު ކޯލަށް އަގު ނެގުމުން، އެމީހުންނަށް ލިބޭ އާމްދަނީ އިތުރުވާތީ ކަމަށެވެ.
އަދި ފެކްސްގެ ޚިދްމަތް ތައާރަފް ނުކުރަނީވެސް، އެމީހުންނަށް ލިބޭ އާމްދަނީއަށް ހުރަސް އެޅިދާނެތީއެވެ.
އެއަށްފަހު އަޅުގަނޑު އެމީހުންނަށް ޗެލެންޖު ކުރީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެމީހުންނާއި ބެޓްކޮށްފައި ބުނީމެވެ.
މާލޭގައި 100 ލައިން ގެ އައި. ޑީ. ޑީ. އެކްސްޗޭންޖެއް ބަހައްޓާތާ ދެމަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެ 100 ލައިން އެކުގައި ބޭނުން ނުކޮށްފިނަމަ، އެކަމަށް ދިޔަ ޚަރަދު ދޭނަން ކަމުގައެވެ.
އެކަމަށް ޚަރަދުވާނީ ގާތްގަނޑަކަށް 25,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ.
އަދި ހަމަ އެއާއި އެކު، ވިޔަފާރިތަކަށާއި، އާދައިގެ މީހުންނަށް ވެސް އައި. ޑީ. ޑީ. ގެ ޚިދްމަތް އިންތިހާއަށް ބޭނުންވެފައިވާ ކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގޭވެސްމެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ހުށަހެޅުން ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ޤަބޫލު ކޮށްފިނަމަ، އަޅުގަނޑު ވަނީ ދެފަރާތުންވެސް ފައިދާ ލިބޭނެ މަޤާމެއްގައެވެ. 
މިއީ އާދައިގެ މަތިން ކަން ހިނގާގޮތެއް ނޫނެވެ. 
ނަމަވެސް މިގޮތަށް މިކަން ހިނގިއެވެ. 
އެކްސްޗޭންޖް ބެހެއްޓިތާ 10 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި 100 ލައިން ހުސްވެއްޖެއެވެ.
22 ވަނަ ބާބު
ދިރާގު، 1988
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު.ގެ ފަރާތުން އެޖަލްސާގައި، ދެފަރާތް ގުޅިގެން ހަދަން ހުށަހަޅާފައިވާ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏަކީ ދިރާގު އެވެ.
މިތަން ހެދުމުގައި އެމީހުން ކަންތައްކުރަން ޤަޞްދުކޮށްފައިވަނީ، އެހެން ޖަޒީރާ ޤައުމުތަކުގައިވެސް އެމީހުން ގެންގުޅުނު ފަދަ، ލަސްލަހުން ވިސްނައިގެން ކުރިއަށް ދިއުމުގެ އުސޫލުންނެވެ.  
އަބަދުވެސް ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޑިރެކްޓަރުން ގެންގުޅެނީ ވަރަށް ކޮންސަރވެޓިވް ގޮތެކެވެ. 
އެމީހުންގެ ވާހަކަ ނުވަތަ ޒުވާބަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިތުރު ޚިދްމަތްތަކެއް ތަޢާރަފްކުރުމަށް ފުދޭވަރެއްގެ އާބަދީއެއް ނެތް (ކްރިޓިކަލް މާސް ނުވަތަ މާރުކޭޓުގެ ސައިޒް ކުޑަ) ކަމަށެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން،ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގައި ހިފަހައްޓާފައިވާ އެކައުންޓެއްގައި ހުރި 15 މިލިއަން ރުފިޔާގެވާހަކައިން ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެދުވަސްވަރު ބޭރުފައިސާ ހުންނަނީ ހިފަހައްޓާފައެވެ. 
އެފައިސާ ދޫކުރަނީ ބޭރުފައިސާ ލިބޭ މިންވަރަކަށް ބަލާފައެވެ. 
އެދުވަސްވަރު ބޭރުފައިސާ ވަރަށް މަދެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ބޭނުންވަނީ އެމީހުންނަށް ދޭންޖެހޭ ފައިސާ ދޫކުރުމަށެވެ. 
އެމީހުން ބުނަމުން ގެންދިޔައީ، މިފައިސާ ނުލިބުމުން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދޭން ބޭނުންވާ ޚިދުމަތްތައް ފުޅާކުރުމަށް ހުރަސްއެޅޭ ކަމަށެވެ. 
އެވާހަކައިގައި ބުރަދަނެއް ހުއްޓެވެ. 
އަދި މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ފަރާތުގައި ހުރި ބަލި ކަމެކެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް މިގޮތުން އެމީހުން ރެކެން އުޅުނަސް އެކަން އެހެންވިޔަކަ ނުދެމެވެ. 
ފަހުގެ ބައްދަލުވުމެއްގައި އެއަށް ޖަވާބު ދިނުމަށް އަޅުގަނޑު ނިންމީމެވެ.
އެޖެންޑާ ކުރެވިފައިވާ އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ، ދިވެހި ސަރުކާރާއި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި އެކު އޮތް ގުޅުން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން ހުށަހަޅުއްވާފައިވާ ހުށަހެޅުއްވުމެވެ. 
ރިޟްވާނު ޝަރީފްގެ ހުށަހެޅުއްވުމަށް އަޅުގަނޑު ތަން ދިނީމެވެ. 
ދެގޮތެއް އޭނާ ހުށަހެޅުއްވިއެވެ.  
އެދެގޮތުން އަޅުގަނޑުމެން ހޮވަން ބޭނުންވަނީ ދެފަރާތުން ގުޅިގެން ކުންފުންޏެއް (ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކޮމްޕެނީ – ޖޭ.ވީ.ސީ.) އެއް އުފެއްދުމެވެ. 
ދެދުވަހުގެ މަޝްވަރާތަކަށް ފަހުވެސް، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ޖޭ.ވީ.ސީ. އެއް ހެދުމަށް ތިބީ ތައްޔާރަކަށް ނޫނެވެ.
މިކަންވީ އެމީހުންނަށް އާ ކަމަކަށެވެ. 
އެމީހުން އައީ 10 އަހަރުގެ އިތުރު މުއްދަތަކަށް ސޮއިކޮށް، އެމީހުންގެ ފްރެންޗައިސް އަލުން އާ ކުރުމަށް ތައްޔާރުވެގެންނެވެ.
ވަކި ހިސާބަކުން ވާހަތަކަށް ހުއްޓުން އެރިއެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ބުނަމުން ދިޔައީ، ޖޭ. ވީ. ސީ. އެއް ހެދޭނީ މިހާރު މިއޮތް އެއްބަސްވުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމުން ކަމުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިވާހަކަތައް ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ ގޮތުން، ބުނީމެވެ.
މި މަޝްވަރާތައް ހިނގަމުން މިދާ ރޫޙަކީ، ދިވެހި ސަރުކާރާއި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާ ދެމެދުގައި އޮންނަ ހެޔޮއެދުމާއި ޒަމާންވީ ގުޅުމުގެ މަތިން ކަން ފާހަގަކުރީމެވެ. 
މިއީ 1976 ވަނަ އަހަރު އޮތް ޙާލަތެއް ނޫނެވެ.
މިހާރު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އޮތީ ބައިވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ހިމެނެން ތައްޔާރަށް ކަމަށް ވާތީ، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު.ގެ ފަރާތުން މި އެދުމަށް ކުޑަކޮށް ދޫ ދޭންވާނެއެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ގަދައަޅައި ބުނަމުން ގެންދިޔައީ، ކުރިން ވެފައިވާ ސަޕްލިމެންޓަރީ އެއްބަސްވުމުގައި ވާގޮތަށް މަޝްވަރާތަކުން ނަތީޖާ ނުކުންނަށްވާނެ ކަމަށެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑު ފަހަތަށްޖެހެންވީ ހިސާބެވެ. 
ސަބަބަކީ ސީ. އެން ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން އެމީހުންގެ މަޤާމާއިމެދު އަލުން ވިސްނައިގެން މެނުވީ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިކަމުގައި އެއްވެސްތާކަށް ނުދެވޭނެތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެބައްދަލުވުމުން ނުކުތީއެވެ. 
ބޭނުމެއް ޖެހިއްޖެނަމަ އަޅުގަނޑުގެ ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ގެއިން ގުޅޭނެކަން ރިޟްވާނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ. 
ބައްދަލުވުން އެހާ ހިސާބުން ނިމުނީއެވެ. 
ފަހުން ދެވަނަ ބައްދަލުވުމެއް، ހަމަ ކޮޅުނބުގައި ބޭއްވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހީކުރި ފަދައިން، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ތިބީ ޖޭ. ވީ. ސީ. އެއް ހެދުމުގެ ޚިޔާލާއި މެދު ވާހަކަދެއްކުމަށް ތައްޔާރަށެވެ. 
ހިފެހެއްޓިފައިވާ ފައިސާ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ދޫކުރުމާއި މެދު އަޅުގަނޑު މައުމޫނާއި މަޝްވަރާކުރީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އެކަށީގެންވާ ވަރެއްގެ ބޮޑު ޓާންއޯވަރއެއްގެ ސަބަބުން، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ދޭންޖެހޭ ފައިސާ ދަނީ އަބަދު އިތުރުވަމުންނެވެ.
އެއީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ނަގާ އަގު ބޮޑުކަމުންނާއި، އަދި ޓެލެފޯނުގެ ޚިދްމަތް ބޭނުންކުރާ މިންވަރުގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ހުރި ބޭރު ފައިސާ އޮންނަނީ މަދުވެފައެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ، އަޅުގަނޑުމެން އެމީހުންނަށް ދޭންޖެހޭކަމަށް ބުނާ ފައިސާގެ ތިންބައި ކުޅަ އެއްބައިގެ ރިފަންޑެއް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަނބުރާ ދިނުމަށް އެމީހުންނަށް އަންގާށެވެ. 
މިކަމައިގެން ކުރިއަށްދިއުމުގެ ހުއްދަ މައުމޫން އަޅުގަނޑަށް ދެއްވިއެވެ. 
ބައްދަލުވުންތަކުގައި ވަރަށް ހަރުކަށިކޮށް ވާހަކަތައް ދެކެވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ މީހުން ގާތުގައި ބުނީ، އެމީހުންނަށް 15 މިލިއަން ރުފިޔާ ލިބިފައިވަނީ، ވަރަށް ބޮޑު އަގުތައް ބޭރު ކޯލު ކުރުމަށް ނަގާފައިވާތީ ކަމުގައެވެ.
މިހާ ބޮޑު އަދަދަކަށްވީ ކަސްޓަމަރުން ނުވަތަ ފޯނު ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ އަތުން ވައްކަން ކޮށްފައިވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑު މިހެން ބުނީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ހިންގުމާއި ބެހޭގޮތުން އެއްވެސް ސުވާލެއް ކުރައްވާފައެއް ނުވެއެވެ.
އެއްވެސް ގޮތަކުން އެމީހުންނާއި ބެހިވަޑަގެންފައި ނުވެއެވެ.
 އަދި އަގުތައް މަތިކަމުންވެސް ޝަކުވާ ކުރައްވާފައި ނުވާއިރުވެސް އެމީހުން ހިތުހުރި ގޮތަކަށް ކަންތައްތައް ކުރީމައެވެ. 
ޔަމަން، ޔޫ. އޭ. އީ. އަދި ބަޙްރައިން ފަދަ ޤައުމު ތަކުގައި އެމީހުންނަށް އުޅެންޖެހުނު އުދަނގޫ ޙާލަތު އަޅުގަނޑަށް ވަނީ އެނގިފައެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިފަދަ އެއްވެސް ކަމަކާ އެމީހުންނަށް ކުރިމަތިލާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ކަން މިހެން ހުރުމާއި އެކު، އަޅުގަނޑު އެމީހުން ގާތުގައި ބުނީ މަދުވެގެން 5 މިލިއަން ރުފިޔާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަނބުރާ ދިނުމަށެވެ.
މިގޮތަށް ކަންކޮށްފިނަމަ، އިންޓަރަސްޓް ނުހިމަނައި، އިންސްޓޯލްމަންޓްގެ ގޮތުގައި، ވަކި މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި 10 މިލިއަން ރުފިޔާ އެމީހުންނަށް ދެއްކުމަށް ހަމަޖައްސާނަން ކަމުގައެވެ.
ސަރަޙައްދީ ފައިނޭންސް މެނޭޖަރ، ލިންފީލްޑް ދިޔައީ ބުރައިގެންނެވެ. 
އޭނާ ބުނީ އެމީހުންނަކީ ތެދުވެރި ބައެއް ނޫންކަމަށް، ދޮގުވެރީން ކަމަށް ބުނެ، އަޅުގަނޑު އެމީހުން ބަދުނާމު ކުރަނީކަމުގައެވެ.
މީގެ އިތުރަށް އޭނާ ބުނީ އެމީހުންނަކީ އެތައް ޤައުމެއްގައި މަސައްކަތްކުރާ އަބުރުވެރި ކުންފުންޏެއް ކަމުގައެވެ. 
ނިމިގެންދިޔަ އަހަރުގެ އެމީހުންގެ ހިސާބުތައް ނުވަތަ އެކައުންޓްތައް ވަނީ އޯޑިޓްކުރެވިފައި ކަމަށާއި، އަދި ފައިސާ އަނބުރާ ދެވޭނެ އެއްވެސްގޮތެއް ނެތް ކަމުގައެވެ.
އެމީހުންނާއި އެކު ވެވިފައިވާ ސަޕްލިމެންޓަރީ އެއްބަސްވުން ނިމެން އަދި ދެ އަހަރު ނުވަތަ ތިން އަހަރު އެބައޮތް ކަން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކޮށްދިނީމެވެ. 
ކުރިއަށް ލިބޭ އެއްޗަކުން މި ފައިސާ އެމީހުންނަށް ދެއްކިދާނެއެވެ. 
އެތާގައި ވަރަށް އަޑުގަދަވެ، އަރާރުން ބޮޑުވިއެވެ. 
ހަމައަކަށް އަޅުވާލެވުނީ ޢަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ އަށެވެ.
އެއް ފަރާތަކަށް ބަރުވާގޮތަށް އޮތް ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލުކުރި މިކަން ހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައި، ވަރަށް ގިނަ ބައްދަލުވުންތައް ބޭއްވުނެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޓީމާމެދު އިންސާފުވެރި ގޮތަކަށް ބުނާނަމަ، ބުނެވޭނީ މިފަދައިންނެވެ.
ޢަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ އިސްވެ ހުރެގެން ދެކެވުނު ވާހަކަތައް، ވަރަށް ފަންނީ މާޙައުލެއްގައި، އެއްވެސް ޒާތީ ކަމެއްގެ ހިޔަނި ނޭޅި ކުރިއަށް ގެންދެވުނެވެ.
އެތައް ބައްދަލުވުމަކަށް ފަހު އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެއްބަސްވެވުނީ:
16 އިންސައްތައިންއަގުކުޑަކުރުމަށާއި،
އައި. ޑީ. ޑީ. އާއި ފެކްސްގެ ޚިދްމަތް ތަޢާރަފްކުރުމަށާއި،
ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގައި ހިފަހައްޓާފައިވާ 15 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ތެރެއިން، ދިވެހިސަރުކާރަށް ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔޫ. އިން ރިފަންޑް ކުރަންޖެހޭ 5 މިލިއަން ރުފިޔާ ކަނޑާލުމާއި،
އަދި 110 މިލިއަން ރުފިޔާ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ބައިބަޔަށް ބަހާލައިގެން ބޭރުފައިސާއިން ދިވެހި ސަރުކާރުން ދެއްކުމަށާއި،
ދެ އަހަރުދުވަހުގެ މުއްދަތަށް ލައިސަންސް އިތުރުކުރުމަށާއި،
ދެފަރާތުން ގުޅިގެން ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏެއް އުފެއްދުމާއި މެދު ވާހަކަ ދެއްކުމަށެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރަށް ރަނގަޅު ޙިއްސާއެއް މުވާޞަލާތީ ދާއިރާއިން ލިބޭނޭ ގޮތެއް ހޯދުމަށް މައުމޫނު ވަނީ އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވެފައެވެ. 
ކުރީގެ އެގްރީމަންޓްގެ މުއްދަތުގައި، ސެޓަލައިޓް ޑިޝް ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ އިންވެސްޓްމަންޓެއް ކޮށްފައިވަނީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުންނެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ވިސްނުމަކީ، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި ދިވެހި ސަރުކާރާއި ގުޅިގެން ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏެއް ހެދުމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެބަޖެހޭކަން ފާހަގަކުރުމެވެ.
އެއީ ދިވެހި ސަރުކާރަށް ދިގު މުއްދަތެއްގައި އާމްދަނީ ލިބުމަށްޓަކައެވެ 
ވަޞީލަތްތައް މަދުކަމީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދިމާވެފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ހުރަހެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ތިބީ ދެބައިމީހުން އެއްވަރަކަށް (ވަން ޓު ވަން ރޭޝިޔޯ) އިންވެސްޓް ކުރެވޭ ފަދަ ޙާލަތެއްގައެއް ނޫނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރިމަތިވެފައި މިވާ ބޮޑު ހުރަސް މިހެން އޮއްވާ، ޖޭ. ވީ. ސީ. އަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ލަނޑުދަނޑިއެއް ކަމުގައި ބަލައިގެން، އަޅުގަނޑު މަޝްވަރާތައް ފަށައިގެންފީމެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ މީހުން ތިބީ ހިތްހަމަޖެހިފައެއް ނޫނެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންވަނީ ފްރެންޗައިސް/ލައިސަންސް ގެ ދަށުން ހަމައެކަނި ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތައް ހިންގާށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޓުއަރިޒަމްގެ ކަންތައް ކުރިއަރަމުން އަންނަ ނިސްބަތް އެމީހުން ދެނެގަތެވެ.
އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން މުސްތަޤްބަލުގައި ލިބޭނެ އިތުރު އާމްދަނީ ނުވަތަ ވިޔަފާރިއަށް އެމީހުން ވިސްނިއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ޔަގީންވާގޮތުގައި މި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި އެމީހުން ބޭނުންވީ އަޅުގަނޑުމެންނާ ގުޅުން ބާއްވާށެވެ.
ޙިއްސާގެ ރޭޝިއޯ އާއި މެދު ވާހަކަދެކެވުނެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ބާރުއަޅަމުން ދިޔައީ، ޙިއްޞާގެ ބޮޑުބައި އޮންނަންވާނީ އެމީހުންގެ އަތުގައި ކަމަށެވެ. 
އެމީހުންގެ އަތުގައި ޙިއްޞާގެ ބޮޑުބައި އޮވެއްޖެނަމަ، ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏަކީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގްރޫޕްގެ ކުންފުންޏެއް ކަމުގައި ކަނޑައެޅޭނެއެވެ. 
އެމީހުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިކަން އޮޅުންފިލުވައިދިނެވެ.
މިހެން މިކަން ކޮށްފިނަމަ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފައިސާގެ މާރުކޭޓުތަކުން މި ކުންފުނީގެ ތަރައްޤީއަށް ފައިސާ ހޯދަން ފަސޭހަ ވާނެކަމުގައެވެ.
މުވާޞަލާތީ ޚިދްމަތްތައް ފުޅާކުރުމަށް ވަރަށް ގިނަ ފައިސާ ބޭނުންވެފައި، ފައިސާ ހޯދުމުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުރި ނިކަމެތިކަން ބޮޑެވެ.
އެހެންކަމުން އެމީހުންގެ ހުށައެޅުމަށް އެއްބަސްވުން ނޫންގޮތެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނެތެވެ. 
މިހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެން އެއްބަސްވީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް 60 އިންސައްތަ އަދި ދިވެހި ސަރުކާރަށް 40 އިންސައްތަ އޮންނަ ގޮތަށެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއިއެކު މިހާރު އޮތް އެއްބަސްވުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމަށްފަހު، އާކުންފުނީގެ ހިންގުން ފަށާނެ ތާރީޚެއް ކަނޑައެޅީމެވެ. 
ޖޭ. ވީ. ސީ. ގެ ތަފާތު ކަންތައްތަކާއި ގުޅޭ މަޝްވަރާތައް ކުރުމަށް ވަރަށް ގިނަ ބައްދަލުވުންތައް ބޭއްވީމެވެ.
ޑިރެކްޓަރުންގެ ޢަދަދާއި، ކުންފުނީގެ މެމޮރެންޑަމް އެންޑް އާޓިކްލްސް އޮފް އެސޯސިއޭޝަން (އެމް. އެން. އޭ.) ކަނޑައެޅުން ފަދަ ކަންކަން ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރާއި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ސޮއިކުރާ އެއްބަސްވުމުގެ ދެލިކޮޕީއެއް ހެދުމަށް ވަނީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުންނާ ޙަވާލުކޮށްފައެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން އެމީހުންގެ ކުންފުނީގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުން ބައެއް ބައްދަލުވުންތަކުގައި ބައިވެރިވިއެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސީ ކޮޅުނބުގެ އެޗް. އީ. ޕީ. ކުރޭ އާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޝާހީން ޙަމީދެވެ.
ދިހަ ވަރަކަށް ފަހަރު، އެކި ޤައުމު ތަކުގައި ބައްދަލުވުންތައް ބާއްވައި، ދެފަރާތަށްމެ ހުރިހާ ކަމެއް ރަނގަޅަށް ނިމެމުން ދިޔައެވެ.
ކުއްލިއަކަށް ލަންޑަންގައި ހުންނަ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ މައިއޮފީހުގެ މެނެޖްމަންޓަށް ބަދަލުތަކެއް ގެނެސްފިއެވެ. 
ސަރަޙައްދީ މެނޭޖަރުންނާއި ކަންކަން ނިންމުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ އެހެނިހެން މެނޭޖަރުންވެސް މިގެނައި ބަދަލުތަކުގައި ހިމެނުނެވެ.
މި ބަދަލުގައި އަޅުގަނޑުމެންނާއި އެކު ހުރިހާ ބައްދަލުވުމެއްގައި ބައިވެރިވި ޢަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ އެކަހެރިކޮށްލައިފިއެވެ.
މިކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އޭނާ ކުންފުނިން އިސްތިޢުފާ ދީފިއެވެ. 
ބަޙްރައިންގައި ހުރި މެދުއިރުމައްޗަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ސަރަޙައްދީ މެނޭޖަރ، ޖޯން މަންޑޭ، މީނާގެ ބަދަލުގައި މަޝްވަރާތަކުގައި ބައިވެރިވާ ގޮތަށް ހަމަޖެހިއްޖެއެވެ.
މަޝްވަރާތަކުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދަސްވެފައިވާ، އަދި އިތުބާރުކުރެވޭ ޓީމުގެ އެހެން މެންބަރުންނެއް ބަދަލެއް ނުވެއެވެ. 
ހޯލްޑިންގ އާއި ޖެހިގެން އެންމެ އިސްކޮށްހުރި ޕީޓަރ ކްލާރކް ޓީމުގައި ހުއްޓެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ވަނީ 1988 ވަނަ އަހަރު ސިންގަޕޫރުގައި ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުމަށް ހަމަޖައްސާފައެވެ.
އެއީ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުނީގެ ޙިއްޞާ ގެ އެއްބަސްވުމާއި، އެމް. އެން. އޭ. އާއި ބެހޭ މަޝްވަރާތަކެއް ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
ޖޯން މަންޑޭ މިބައްދަލުވުމުގައި ބައިވެރިވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަތައް ފެށިތަނާ، ކުރިން އެއްބަސްވުމަކަށް އައިސްފައިވާ ކަންތައްތަކާއި މެދު މީނާ ސުވާލުކުރަން ފަށައިފިއެވެ. 
މިއީ ކަންތައްތަކަށް އައި ވަރަށް އެހެން ކަހަލަ ބަދަލެކެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ހީވާގޮތުގައި، މީނާ މަސައްކަތްކުރަމުން މި ގެންދިއައީ މީނާގެ ޑިރެކްޓަރުންނަށް، އެއްޗެއް ސާބިތުކޮށްދިނުމަށެވެ.
އެއީ އޭގެ ކުރިން މަސައްކަތްތަކުގައި އިސްކޮށްހުރި ޢަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ފައިދާހުރި ގޮތަކަށް ކަންތައްތައް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައި ނުވާކަން ދެއްކުމަށެވެ. 
ދެފަރާތުގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުންނާއި އަދި މި ބައްދަލުވުމުގައި ކަންކަން ސާފުކޮށްދިނުމަށް ޕީޓަރ ކްލާކް އިނެވެ.
ނަމަވެސް އެއްވެސް ގޮތަކަށް ކުރިއަށްދާނެ މަގެއް އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުފެނުނެވެ. 
މަޝްވަރާކުރުމާއި މީހުންނާ ގުޅިގެން ކަންކަންކުރުމުގެ ހުނަރުވެރިކަމެއް މަންޑޭގެ ކިބަޔަކު ނެތެވެ. 
ވަރަށް އަޑުގަދަކޮށް  އޭނާ ބުނީ، އޭނާގެ އަގުހުރި ވަގުތުތަކުގެ ތެރެއިން ދެދުވަސް މި ބައްދަލުވުމަށް އައުމުގެ ސަބަބުން ބޭކާރުވީ ކަމުގައެވެ. 
މިބަސްތައް އިވުމާއި އެކު އަޅުގަނޑަކަށް ދެން މަޑަކުން ނުއިނދެވުނެވެ. 
މަޑުމައިތިރިކަމާއި ހަރުދަނާކަމާއެކު، އަޅުގަނޑު ބުނީ މި ބައްދަލުވުންތައް ތިން އަހަރުގެ މުއްދަތަކަށް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވާ ކަމަށެވެ.
އަދި އޭނާ ޝަކުވާކުރަމުން އެގެންދާ ދެ ދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއް އަޅުގަނޑަށް ބޭކާރުވެއްޖެ ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރިއަށް ނުދެވޭނެކަން ވަރަށް ސާފުވެއްޖެ ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޤަޞްދުކުރީ މިބައްދަލުވުންތަކުން ވަކިވާށެވެ. 
ފައިލްތައް ލައްޕާލުމަށްފަހު އަޅުގަނޑު އެތަނުން ނުކުމެގެން ދިޔައީއެވެ.
އެހެން ފަހަރުތަކާއި ޚިލާފަށް މިފަހަރު މިއީ އަޅުގަނޑުގެ އުކުޅެއްނޫނެވެ. 
ރިޟުވާން ޝަރީފާއި ޙުސައިން ޝަރީފް ވަރަށް ޙައިރާންވެވަޑައިގެން، ކަންބޮޑު ވެވަޑައިގެންފިއެވެ. 
ދެބޭފުޅުންމެ ތެދުވެވަޑައިގެން އަޅުގަނޑުގެ ފަހަތުން ނިކުމެވަޑައިގެންފިއެވެ.  
އެދެބޭފުޅުން ތިއްބެވީ، ދެން ވެދާނެ ގޮތަކާއި މެދު ހާސްވެވަޑައިގެންފައެވެ. 
ދެބޭފުޅުން ހޮޓަލަށް ވަޑައިގަތުމަށާއި، އަޅުގަނޑު ފަހުން އެބޭފުޅުންނާ ހޮޓަލުން ބައްދަލު ކުރާނަން ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
ހޮޓަލުގެ ތިރިއަށް ގޮސް، ކަންތައްތައްވީ ގޮތާއި އެހެންއެވީ ކީއްވެތޯއާއި މެދު ވިސްނާލުމަށްޓަކައި، އަޅުގަނޑު ހޮޓަލުގެ ފެންޑާގައި ހިނގާލަހިނގާލާ ހުރީމެވެ. 
އެއަށްފަހު އަޅުގަނޑު ލިފްޓުން މައްޗަށްގޮސް އަޅުގަނޑު ކަންކުރި ގޮތާއިމެދު ނުވަތަ އަޅުގަނޑުގެ ޢަމަލާއި މެދު، މިދަންނަވާ ގޮތުގެ މަތީން އެ ދެ ބޭފުޅުންނަށް އޮޅުންފިލުވައިދިނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ވިސްނި ގޮތުގައި ލިޔެކިޔުމުގައި އޮތުމަށްޓަކައި ނުވަތަ އެކަން ފަހުން ބަލަންޖެހިއްޖެ ހިނދެއްގައި، މި ކަންކަން އޮޅުންފިލާފައި އޮންނަންވާނެއެވެ. 
އެ ދެ ބޭފުޅުންގެ މުސްތަޤްބަލަށްވެސް މިކަންކަން އެނގިވަޑައިގަތުން ބޭނުންތެރި ވެދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެއްކި ވާހަކައިގެ ޚުލާސާއަކީ މިއީ އެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގައި ގެނައި ބަދަލުތަކާއި ޢަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ ގެ އިސްތިއުފާއަކީ ވަރަށް ސީރިއަސް ކަމަކަށް ވާނެއެވެ. 
މައި ބޯރޑްގައި މިކަމުގެ ވާހަކަ އޮންނާނީ ދެކެވިފައެވެ. 
މިބުނީ ދިވެހި ރާއްޖޭގައި އޮތް ލައިސަންސް/ފްރެންޗައިސް އާއި އަދި ލިބިފައިވާ މޮނޮޕޮލީ ގެއްލިދާނެ ކަމާއި، ލިބެމުން އަންނަ ނަލަ އާމްދަނީގެ ވާހަކައެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންވަނީ އެމީހުންގެ ވަފްދުގައި އެންމެ އިސްކޮށް ހުރިމީހާގެ ބަދަލުގައި، ހަރުކަށި އަދި ތަފާތު އުކުޅުތައް ބޭނުންކުރާނެ މީހެކެވެ. 
މި މީހާ ޖޯން މަންޑޭ އަކީ ގަލްފް ގެ އެތެރޭގައްޔާއި އަދި ބޭރުގައި، ގިނައިން ބަޙްރައިންގައި ޢަރަބީންގެ އަތުން އެޑްވާންޓޭޖް ނަގަމުން އަދި ކުރި ހޯދަމުން 12 އަހަރު ހޭދަކޮށްފައިވާ މީހެކެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ބުނާގޮތުގައި މީނާއަކީ މިކަމަށް އެންމެ ރަނގަޅު މީހާއެވެ. 
އެހެންކަމަށް ވުމާއިއެކު، އޭނާގެ މައްޗަށް ތިބި ވެރީންނަށް، ޢަބްދުއްރަޙީމް ހޯލްޑިންގ އަށް ވުރެ ރަނގަޅަށް ކަންކުރެވިދާނެ ކަމަށާއި، އަދި ކުރާނެކަން ސާބިތު ކޮށްދޭން އޭނާ ބޭނުންވެއެވެ.
އޭނާއަށް ނުވިސްނި އޮތް އެއްކަމަކީ ދިވެހިންނަކީ އެއްވެސް އިރަކު ސީދާ ބޭރުގެ ވެރިކަމެއްގެ ދަށުގައި އުޅެފައިވާ ބައެއް ނޫންކަމެވެ.
ދޮން މީހަކަށްވީތީ އިޙްތިރާމް ކުރުމަކަށް، ނުވަތަ ކިޔަމަންވުމަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ނުދަންނަމުއެވެ.
އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިނގިރޭސީން އުޅެ ނުވަތަ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށް ވެރިކަން ހިންގާފައި ނުވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަކީ މިނިވަން ބައެކެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށް ވެރިކަން ކުރައްވާފައިވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ރަސްކަލުންނާއި، ވަޒީރުލް އަޢުޒަމުންނާއި ރައީސުންނެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެން ފަދަ ދިވެހީންނެވެ. 
މަޝްވަރާތަކުގައި ބައިވެރިވާ ދިވެހި ވަފްދުގެ އިސް މީހާގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑަށް ޗާންސެއް ނަގަން ޖެހުނެވެ. 
ގަމުން އާރ. އޭ. އެފް. ފޭބުމުގެ ކަންތަކުގައި އަޅުގަނޑު މިގޮތަށް އަމަލުކޮށްފައިވަނީ ރާވައިގެންނެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ހިތް ބުނަމުން ގެންދިޔައީ، އެމީހާގެ ބުނި އެއްޗެއްގެ އަޑުއިވުމާއިއެކު ކުރީފަހަރު އަޅުގަނޑު ކަންކުރިގޮތް ތަކުރާރު ކުރާށެވެ. 
އެތަނުން ނިކުމެގެންދާށެވެ.
ކަމުގެ ބޮޑުބައި އޮތީ އެމީހުންނާއި އެކުގައެވެ. 
މި ވާހަކަތައް ކުރިއަށް ނުގޮސް ހުއްޓިއްޖެ ނަމަ، ބޮޑަށް ގެއްލުންވާނީ ވެސް އެމީހުންނަށެވެ. 
އެމީހުންނަށް ވުރެ ބާރުގަދަ ވާނީ އަޅުގަނޑުމެންގެއެވެ. 
އެހެނީ މުވާޞަލާތީ އިންސްޓަލޭޝަންތައް ހުރީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބިމުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެވަގުތު މަގު ދެއްކެވީ ﷲ އެވެ. 
އަދި އަޅުގަނޑުގެ ޢަމަލުތައް ނުބައިނޫން ކަން ޔަޤީނެވެ.
ބައްދަލުވުމަށް އެނބުރި ވަޑައިގަތުމަށް އަޅުގަނޑު އެބޭފުޅުންގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ސީރިއަސްކަމާއި ހަމަޖެހޭ ގޮތަކަށް މިކަން ނިންމަން ތައްޔާރަށް ތިބިނަމަ، އަޅުގަނޑު އަންނާނަން ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އަދި މޯލްޑިވިޔަން ގަވަރންމަންޓް ޓްރޭޑް ސެންޓަރގައި އުޅޭނެ ކަމަށާއި، އަންގަވާލެއްވުމުން، ބައިގަޑިއެއް ހާއިރުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑަށް އެބައްދަލުވުމަށް އާދެވޭނެ ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ. 
ބްރިޓިޝް އެއަރވޭޒްގެ ފްލައިޓް އަކުން ސިންގަޕޫރުން ލަންޑަނަށް އެދުވަހުގެ ހަވީރުގެ ވަގުތެއްގައި އެމީހުން ފުރަން ހަމަޖެހިފައިވާ ކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އޮފީހަށް ދިޔަތާ 15 ވަރަކަށް މިނިޓް ނުވަނީސް ރިޟުވާން ޝަރީފް ފޯނުކުރައްވައިފިއެވެ.
ކުރިން ހިނގައި ދިޔަ މަޝްވަރާތަކުގެ ފުރިހަމަ ތަފްޞީލް ޖޯން މަންޑޭއަށް ލިބިފައިނުވާ ކަމަށް، ޕީޓަރ ކްލާރކް ރިޟުވާން އާއި ބައްދަލުކޮށް އޮޅުންފިލުވައިދިން ކަމުގައި ވިދާޅުވިއެވެ.
އޭނާއަށް ކުށެއް ކުރެވުނު ކަމަށާއި، އެކަމަށްޓަކައި އޭނާ މަޢާފަށް އެދެން ބޭނުންވާ ކަމަށް ބުންޏެވެ.
ކްލާރކް އަޅުގަނޑު ކިބައިން އެދުނީ، އެނބުރި ބައްދަލުވުމަށް އައިސް މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެނބުރި އައިސް މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔައީމެވެ. 
ދެގަޑިއެއްހާއިރުގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ފެންވަރުގައި އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވިއްޖެއެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފައިނަލް ނިންމެވުމުގެ މައްޗަށް ކަން ކުރިއަށް ގެންދާ ގޮތަށެވެ.
ދިރާގު، މިވިޔަފާރި ނަން ދީފައިވާ ޖޭ. ވީ. ސީ.، ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤަރާރަކުން ވުޖޫދަށް އައީ 1988 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރ މަހުގެ އެއްވަނަ ދުވަހުއެވެ.
އެކުންފުންޏަކީ 51 އިންސައްތަ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު، 49 އިންސައްތަ ދިވެހި ސަރުކާރު ޙިއްޞާވާ ކުންފުންޏެކެވެ.
އެއީ ފައިސާ ހޯދުމުގެ ފަސޭހަތައް ލިބިގަތުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން އެއްބަސްވި ގޮތެވެ. 
އަދި މުދާ އަގު ކުރުމަށް އަޅުގަނޑުމެން އެއްބަސްވީ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ޤަބޫލުކުރާ އެކައުންޓަންޓުން (ޕްރައިސް ވޯޓަރހައުސް) ފަދަ ބަޔަކު ލައްވާ ކުރުމަށެވެ. 
މިހެން ހަދާނީ ދިވެހި ސަރުކާރާއި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ސީދާ މަޝްވަރާކޮށްގެން އެއްބަސްވުމަކަށް ނާދެވިއްޖެނަމައެވެ.
ނިންމާފައިވަނީ، ފޮތުގެ އަގާއި ނެޓް އަގު ބެލުމަށްފަހު އެތަނުން ދަށް އަގެއް ކަނޑައެޅުމަށެވެ.
އާ ޚިދްމަތްތައް ތައާރަފް ކުރުމުން،ފައިސާ ވަންނާނެ ގޮތާއި އަދި ފައިދާ (ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު.ގެ ތަޖްރިބާކާރުން ބަލައިފިނަމަ) ދައްކަނީ ވަރަށް ބަނަކޮށް އޮއްވައެވެ. 
އެމީހުންގެ ކޮންމެ އަހަރީ ވިޔަފާރީގެ ޕްލޭނެއްގައި ދައްކަނީ ވަރަށް ކުޑަ ފައިދާއެއް ވާނެ ކަމަށެވެ. 
ނަމަވެސް، އެންމެ ފަހުގެ ހިސާބުތައް ބެލުމުން ފެންނަން އޮންނަނީ، އެމީހުން އަންދާޒާ ކުރާވަރަށްވުރެ 15 ނުވަތަ 20 އިންސައްތަ މަތީ އަދަދެއްގެ ފައިދާވާ ކަމުގައެވެ.
މިއީ ދިރާގު އުފެދުނީއްސުރެ ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް މިކަން ވާގޮތެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކުޑަ ޤައުމެއް ކަމުގައި ވީނަމަވެސް މިހާރު މިއީ ނާތަހުޒީބު ޤައުމެއް ނޫންކަމެއް އެމީހުން ނުދަނެއެވެ. 
ދިވެހިން ބޭނުންވަނީ އެންމެ ރަނގަޅު އަދި އެންމެ ޒަމާނީ ތަކެއްޗެވެ. 
އެތަކެތި ހޯދުމަށް ފައިސާ ހޭދަކުރާނެއެވެ. 
ބާކީކޮށްލާފައި ތިބޭކަށް ބޭނުމެއްނުވާނެއެވެ. 
ހަމައެހެންމެ ބަޔަކު އެމީހުންނަށް ވަގު ހެދުމަކަށްވެސް ބޭނުމެއް ނުމެވާނެމެއެވެ.
މަޝްވަރާތަކަށްފަހު ނެޓް އަގާއި މެދު އެއްބަސްވީމެވެ. 
އެން. އީ. ސީ. ގެ ފަރާތުން ޑިޝް އަގުކުރީ، ބާކީ ހުރި އަގު 10 އިންސައްތަ ކަމުގައެވެ.
ބާވެފައި ހުރި ޓެލެފޯނާއި ޓެލެކްސް އާއި ވީ. އެޗް. އެފް. ސެޓްތައް އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޙިއްޞާ މާބޮޑެވެ. 
އެއީ ފްރެންޗައިޒް އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކުރުމުން ފެށިގެން އިންވެސްޓް ކުރަމުން ގެންދިޔައީ އެފަރާތުން ކަމުގައިވާތީއެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ލައްވާފައިވާ (ފޯނު ނަރު) ކޭބަލް ވިއުގަ އެއީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ މުދާކަމުގައި ބަލައި އަގުކުރެވުނެވެ. 
އެންމެ ފަހު ކަމަކަށް މަޝްވަރާކުރެވުނީ ހެޔޮއެދުމުގެ ކަންތައްތަކާ މެދުއެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ހީކުރި ގޮތުގައި، އަޅުގަނޑުމެން ވަނީ މިކަމަށް ދަރާފައެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބުނީ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޭރުގެ މުވާޞަލާތީ ޚިދުމަތް ދިނުމަށް ހަމަޖެހުނީ، ކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ ގޮތުގައި ކަމަށެވެ. 
އެކަމުގެ މިލްކުވެރީންގެ ގޮތަކު ނޫނެވެ. 
އެހެން ކަމުން، އެއްވެސް ގުޑްވިލް އެއް އޮތްނަމަ އޮންނަންޖެހޭނީ ދިވެހި ސަރުކާރަށެވެ. 
އެމީހުންނަކަށް ނޫނެވެ. 
އެމީހުން މިކަމާ ވަރަށް ދެކޮޅުހަދައި ޒުވާބު ކުރިއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް އެންމެ ފަހުން އެމީހުން ދޫކޮށްލީއެވެ.
މިދުވަސްކޮޅުގެ ތެރޭގައި ޖަޕާނު ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މާލޭގެ ބިމުގައި ނަރުވަޅުލުމުގެ ވިއުގައެއް ޤާއިމުކުރުމަށް އެހީދިނެވެ. 
އަދި މިއާއިއެކު، އަރި އަތޮޅުގައި އަލަށް ހެދުނު ޓުއަރިސްޓް ޒޯނުގައި އެޗް. އެފް. ލިންކެއް ހެދުމަށްވެސް އެހީ ދިނެވެ. 
މީގައި ސްވިޗިންގ ސާމާނުވެސް ހިމެނުނެވެ. 
ޚިޔާލު ކުރެވިފައިވަނީ ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަން ޑިޕާރޓްމެންޓްގެ ފަރާތުން ޤައުމީ މުވާޞަލާތީ ވިއުގަ ހިންގައި، އަދި ދިރާގު ގެ ފަރާތުން ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތީ ކަންތައްތައް ހިންގުމަށެވެ. 
އެން. އީ. ސީ. ގެ އިންވޮއިސްތަކުން ދައްކާގޮތުގައި، ޖަޕާނު ސަރުކާރުން ދިން އެހީގެ ޖުމްލައަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 7.5 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ފެނުނު ގޮތުގައި، ދިވެހިރާއްޖެ ކަހަލަ ކުޑަކުޑަ ތަނެއްގައި މިނިވަން ދެ މުވާޞަލާތި ކުންފުނި ހިންގުމަކީ އެދެވޭ ނަތީޖާއެއް ނުކުންނާނެ ކަމެއްނޫނެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ދިރާގުގެ މައި ޙިއްޞާ (އެސެޓް) އެއް އޮންނަ ގޮތަށް ތަނުގެ އެސެޓް ބައްލަވައިގަތުމަކީ ހަމަޖެހޭގޮތެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި 49 އިންސައްތަ ގަތުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ވެސް މިއުޅެނީ ނެތިގެންނެވެ.
މިގޮތުގެ މަތިން ވިސްނައި، ރިޟުވާން ޝަރީފާއި މަޝްވަރާކުރުމަށް ފަހު، އަޅުގަނޑު ވަރަށް ދިގު ޓެލެކްސްއެއް މައުމޫނުގެ އަރިހަށް ފޮނުވީމެވެ. 
އެކަމުގައި އަޅުގަނޑުގެ ވިސްނުން ހުރިގޮތް ބަޔާންކޮށް، ޖަޕާނު ސަރުކާރުގެ އެހީ އެއީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ދިރާގަށް ދައްކާ ރައުސުލްމާލު ކަމުގައި ހަމަޖެއްސުމުގެ ހުއްދަ ދެއްވުމަށެވެ. 
މިގޮތަށް ހަމަޖެއްސުމުން، ދިވެހި ސަރުކާރުން ދިރާގުގެ 55 އިންސައްތަ އާ އެއްވަރުގެ ފައިސާ ދެއްކުނީއެވެ.
އަދި ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ކުންފުނީގެ 55 އިންސައްތަ ބާރު އޮންނާނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައެވެ.
މައުމޫން މިހުއްދަ ދެއްވައި، އަދި މިގޮތުގެ މަތީން ކުރިއަށް ގޮސް އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ދިރާގުގެ މައި ޙިއްސާދާރުން ކަމުގައި ހަމަޖެހުނީއެވެ.
ޖަޕާނު ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ދިވެހި ސަރުކާރަށް ދިން ހިލޭ އެހީ، މިގޮތުގެ މަތީން ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏެއްގައި ބޭނުންކުރުމުން ވަރަށް ގިނަ ސުވާލުތައް ކުރިއެވެ. 
ދިވެހި ޚާރީޖި ވަޒީރު ފަތްޙުﷲ ޖަމީލަށް ޖަޕާނު ސަރުކާރާއި ވާހަކަފުޅު ދައްކަވައި މިކަމަކީ ޤައުމަށް އެންމެ ފައިދާ ހުރިގޮތް ކަމުގައި ޔަގީންކޮށް ދެއްވުނެވެ. 
ކަންވީ ވެސް ހަމަ މިހެންނެވެ.
1991 ވަނަ އަހަރުގައި ދިވެހިރާއްޖެ ވެފައިވަނީ މުޅި ދެކުނު އޭޝިޔާ ސަރަހައްދުގައި އެންމެ ކުރިއަރާފައިވާ މުވާޞަލާތީ ވިއުގަ އޮތް ޤައުމުކަމުގައެވެ.
ހީކުރެވުނުވަރަށް ވުރެ މާރަނގަޅު ޚިދުމަތްތަކެއް ފޯރުކުރެވެމުން ދިޔައެވެ.
2000 ވަނަ އަހަރު އައިއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން އުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައި ޓެލެފޯނުގެ ގުޅުން ވަނީ ޤާއިމްކުރެވި، އަދި ޢާއްމު ފޯނުފޮށި ވެސް ބެހެއްޓިފައެވެ.
މިކަމުގެ ސަބަބުން ވިޔަފާރިއާއި ޓުއަރިޒަމް ގެ ތަރައްޤީ އިންތިހާއަށް ކުރިއަރައިގެން ދިޔައެވެ.
1988 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހު، ދިރާގު އުފެދުނުތާ މަހެއްހާ ދުވަސް ވީތަނާ، ޓެލެފޯނުގެ ޚިދުމަތަށް ވަރަށް ބޮޑު އިމްތިޙާނަކާއި ކުރިމަތިވިއެވެ.
މާލެއަށް ހަތިޔާރާއި އެކު އަރައި ކުލީ ސިފައިންތަކެއް ޙަމަލާދިނުމެވެ. 
އެއީ ޢަބްދުﷲ ލުތުފީ ކިޔާ ދިވެހި ބާޣީއަކު ތަމަޅަ ހަނގުރާމަވެރީން ކުއްޔަށް ގެނެސްގެން ދިން ޙަމަލާއެކެވެ. 
އެމީހުންގެ އަމާޒަކީ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ އެވެ. 
ނަސީބަކުން ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޖާގެ ރަސްމީ ގެކޮޅު ކައިރީގައި ހުރި ގެއެއްގައި ރައީސް ޙިމާޔަތް ހޯއްދެވިއެވެ. 
އަދި އަރައިގަތް ތަމަޅައިންނަށް ރައީސް މާލޭގައި ނެތްކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވުނެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ވެރިރަށަށް މިދިން ހަމަލާގައި ބައެއް މީހުންގެ ގަޔަށް ބަޑިޖަހާ މަރާލިއެވެ. 
އަދި ރަޙީނުންގެ ގޮތުގައި އެތައް ބައެއް ހިފެހެއްޓިއެވެ. 
މައުމޫނު ފަހުން ވިދާޅުވީ ޓެލެފޯނުވީ އަހަރެންގެ ހަތިޔާރަށެވެ.
އެމަނިކުފާނަށް އައި.ޑީ.ޑީ. ލައިނެއްގެ ޚިދުމަތް ލިބިވަޑައިގެންފައި ވުމާއި ގުޅިގެން، އިންޑިޔާއަށާއި އެހެން ޤައުމުތަކުގެ އެހީއަށް އެދިވަޑައިގަތެވެ. 
މިގޮތުން ގުޅުމުގެ ސަބަބުން، އިންޑިޔާ ސިފައިންގެ އެހީއާއިއެކު ޙަމަލާއިން ދިފާއުވެ ވަޑައިގެންނެވުނެވެ.
އަޅުގަނޑު މިކަމާއިމެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ސިހި، ކަންބޮޑުވިއެވެ. 
މިއީ 1980 ވަނަ އަހަރު ގެންނަން އުޅުނު ބަޣާވާތެކޭ އެއްފަދައިން ނުބައި މައުލޫމާތު ދިނުމުގެ ނަތީޖާއެވެ.
އަރައިގަތް ހަނގުރާމަވެރި ކުލީ ސިފައިންގެ ގާތުގައި ބުނެފައިވަނީ، އެމީހުންނަށް ވަރަށް އާންމުންގެ ތަރުޙީބު އޮންނާނެ ކަމަށެވެ. 
ކަން މިގޮތަށް ނުވުމުން އެމީހުންގެ ހިތްވަރު އެލުނެވެ. 
ތަރުޙީބު އޮތީ ހަމައެކަނި މައުމޫނަށެވެ.  
މިހާދިސާ ނިމުނު ފަހުން ކަންތައްތައް ބަލައި ދިރާސާކުރެވުނު އިރު، މާލެ ސަލާމަތްވުމުގެ އެހާބޮޑު ދައުރެއް ޓެލެފޯނުގެ ޚިދުމަތުގެ ފަރާތުން އަދާކޮށްފައިވާތީ އަޅުގަނޑު ފަޚުރުވެރިވަމެވެ. 
މިފަދަ ފުރިހަމަ ގޮތަކަށް މިކަން ރޭވިފައި ނެތްނަމަ ޙަމަލާތަކުގެ ސަބަބުން ޓެލެފޯނުގެ ޚިދުމަތް ހުއްޓުމަކަށް އައީހެވެ. 
ނަމަވެސް، ޓެލެފޯނު އެކްސްޗޭންޖާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތީ ނިޒާމަށް، މި މުޅި ޙާދިސާގައި ކަމެއް ދިމާނުވެ، ފުރިހަމައަށް މަސައްކަތްކުރިއެވެ. 
މިކަމުން ދޭހަކޮށްދިނީ އަޅުގަނޑުމެން ޤާއިމްކޮށްފައިވާ ނިޒާމުގައި ހުރި ޔަޤީންކަމާއި ފެންވަރެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ހުށަހެޅި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޒަމާނީ މުވާޞަލާތީ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކޮށް އައި. ޑީ.ޑީ. ގެ ޚިދުމަތް ދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، 
އެތައް ދިވެހީންނެއްގެ ފުރާނަ ސަލާމަތްވެ، 
ބޭރުގެ ޢުދްވާނުންގެ އަތްދަށުން ދިވެހިރާއްޖެ ސަލާމަތްވުމުގައި ބައިވެރިވެވުނު މިންވަރާއި ދޭތެރޭ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ މީހުން ވިސްނާބާވައޭ އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށްއަރައެވެ.
23 ވަނަ ބާބު
މަޝްރޫޢުތައް، 1986 އިން 1995 އަށް
1986 ވަނަ އަހަރު އަނެއްކާވެސް މާލޭގައި ބަނދަރެއް ހެދުމުގެ މަސައްކަތުގައި އަޅުގަނޑު އުޅެންޖެހިއްޖެއެވެ.
މިފަހަރު އެއީ މާލޭގެ ވިޔަފާރި ބަނދަރުގެ މަސައްކަތެވެ. 
މިހާ ހިސާބުން މިކަމުގައި ދިމާވި ދަތިތަކާއި މަސްއަލަތަކުގެ ވާހަކަ ލިޔުމުގެ ބަދަލުގައި، 
ރައީސް މައުމޫން އަޅުގަނޑަށް ފޮނުއްވި އަޅުގަނޑު ވަރަށް އުފާވެ ފަޚުރުވެރިވާ، ސިޓީފުޅު ނަކަލުކޮށްލުން މާ އައުލާކަން ބޮޑު ކަމުގައި އަޅުގަނޑަށް ފެނެއެވެ.
އޮނަރަބްލް ޢަލީ ޢުމަރު މަނިކު. 
15 ސެޕްޓެމްބަރ 1986ގައި ހުޅުވޭ މާލޭގެ ވިޔަފާރި ބަނދަރު ހެދުމުގައި ކޮށްދެއްވާފައިވާ ކަންތައްތަކަށް ޝުކުރު ދެންނެވުމަށް މި ފުރުޞަތުގެ ބޭނުން ކުރުމަކީ އަޅުގަނޑަށް ލިބޭ އުފަލެކެވެ.
ރަށަށް މުދާ އަރުވާ ބޭލުން އަވަހަށް އަދި ރަނގަޅަށް ކުރުމަށްޓަކައި ވިޔަފާރި ބަނދަރެއް ހެދުމަކީ ދުވަސްތަކެއްވަންދެން ވިސްނަމުން ގެންގޮސްފައިވާ ކަމެކެވެ. 
މިކަން ޙަޤީޤަތަކަށްވީ މިފަދަ މަޝްރޫޢުއެއް ވިޔަފާރި ލޯނެއް ނަގައިގެން ކުރުމަށް މަނިކުފާނު ދެއްވި އެއްބާރުލުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. 
މި މަޝްރޫޢުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ މަޤްޞަދުތައް ޙާޞިލް ކުރެވޭނެ ހަމައެކަނި ގޮތަކީ މިކަން ކުރުން މަނިކުފާނުގެ ސީދާ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން ގެންގޮސްގެންކަން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ. 
މާލޭގެ ވިޔަފާރި ބަނދަރުގެ ފުރަތަމަ ފިޔަވަހި މިވަނީ ނިމިފައެވެ. 
އަދި މިހާރު މިވަނީ ބޭނުންކުރެވެން ވެސް ފަށާފައެވެ. 
އެހެންކަމުން މި މަޝްރޫޢާ ގުޅިގެން މަނިކުފާނު ކުރައްވާފައިވާ މިންނެތް މަސައްކަތާއި އެހީތެރިކަމާއި އަދި އަޅުގަނޑަށް ދެއްވި އިރުޝާދަށްޓަކައި ،
މަނިކުފާނަށް މުބާރަކްބާދީ އާއި ޝުކުރު ދެންނެވުމަށް މި ފުރުޞަތުގެ ބޭނުންކުރުމަކީ އެންމެ އައުލާވެގެންވާ ގޮތެވެ.
ސޮއި: މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް،
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ
6 އޮކްޓޯބަރ 1986.
މި ބޮޑު މަޝްރޫޢަށް ފަހު އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކޮށްފައިވާނީ މަތިންދާބޯޓާއި ބެހޭ އިތުރު ކަންތައްތަކުގައެވެ.
1987 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް، ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސްގެ ފަރާތުން ވަނީ ޔޫރަޕަށް ރާއްޖެ މެދުވެރިކޮށް ދަތުރުކުރުމަށް ސޮއިކޮށްފައިވާ އެއްބަސްވުމާއި އެއްގޮތަށް ކަންކޮށްފައެވެ.
މީގެ ބަދަލުގައި އެސް. އައި. އޭ. ގެ ފަރާތުން ސިންގަޕޫރު/ޔޫރަޕަށް ސީދާ ފްލައިޓްތައް އެމީހުންގެ ބޯއިންގ 747 (400) ގެ އާ ބޯޓުތަކުގައި ވަނީ ފަށާފައެވެ.
އެހެންކަމުން، ކުރީގެ ޚިދުމަތް އެމީހުން ހުއްޓާލިއެވެ. 
އެދުވަސްވަރު އެސް. އައި. އޭ. އިން  ދިވެހިރާއްޖެއަށާއި ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ކޮންމެ ކޮޅަކަށް ދަތުރުކުރާ ފަސިންޖަރުންގެ ޢަދަދު ވަނީ 250 އަށް އަރާފައެވެ.
މިހާ ހިސާބުން ފެށިގެން ސިންގަޕޫރު/ޔޫރަޕް/ސިންގަޕޫރު މި ސެކްޓަރގައި މާލެއިންނާއި މާލެއަށް ދަތުރުކުރާ ފަސިންޖަރުންނަށް ޖެހުނީ ،
ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސްގެ އެއަރބަސް އޭ310 ގައި މާލެއިންނާއި މާލެއަށް ދަތުރުކުރާށެވެ.
މިހެން ހެދުމުން ސިންގަޕޫރު މިވީ އެސް. އައި. އޭ. ގެ ފަސިންޖަރުން ބަދަލުވާ މަރުކަޒު ކަމުގައެވެ. 
އަދި މިއާއި ގުޅިގެން، ޗަންގީ އެއަރޕޯރޓްގެ ބޭނުން އިތުރުވުމާއެކު، މިކަމަކީ އެ އެއަރޕޯރޓަށް އިތުރު ކުރިއެރުމަކަށް ނުވަތަ ކާމިޔާބަކަށް ވިއެވެ.
މިގޮތަށް ދަތުރުތައް ހަމަޖެހުން ވީ، އެސް. އައި. އޭ. އަށް މަންފާކުރި ކަމަކަށެވެ. 
އެއީ ބޯއިންގ 747 (400) ގެ ބޯޓަކީ ސިންގަޕޫރ/ޔޫރަޕް އަށް ނުހުއްޓާ 14 ގަޑިއިރު ނުވަތަ 16 ގަޑިއިރު ދުއްވޭ ބޯޓެއް ކަމުންނެވެ.
ހުއްޓަން ބޭނުންނުވުމާއި ކްރޫ ބަދަލުކުރަން ނުޖެހުމުން، ތެލާއި އެއަރޕޯރޓްގެ ޚަރަދުވެސް އެކަށީގެންވާ ވަރަކަށް ކުޑަވިއެވެ. 
މާލޭގައި ތެޔޮ ވަރަށް އަގުބޮޑެވެ. 
ޔޫރަޕާއި ސިންގަޕޫރުގައި ނިސްބަތުން ތެޔޮ އަގުހެވެވެ. 
އެހެންކަމުން މިއީވެސް އެއަރލައިނަށް ވަރަށް ބޮޑު ޚަރަދުކުޑަވުމެކެވެ.
ސިންގަޕޫރާއި މާލެއާއި ދެމެދު އަދި ސަރަހައްދީ ދަތުރުކުރާ ބޯޓު ޢާންމުގޮތެއްގައި ސިންގަޕޫރު އެއަރޕޯރޓްގައި ރޭގަނޑު ނުވަޔަކުން ފަތިހު ފަހެއްޖަހަންދެން މަޑުކޮށްފައި އޮންނާނެއެވެ. 
ސިންގަޕޫރު/މާލެ/ސިންގަޕޫރު އަދި ސިންގަޕޫރު/ކަރާޗީ - ބުންބާ/މެދުއިރުމަތި ފްލައިޓްތައް ތަޢާރަފްކުރެވުނީ މިދުވަސްވަރުއެވެ.
މީގެ ސަބަބުން އެއަރބަސް އޭ310 ބޭނުންކުރެވޭ ވަގުތު ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވިއެވެ.
އެކަމަކު، ފަސިންޖަރުންނަށް މިކަމުން އުނދަގޫ އުފުއްލަން ޖެހުނެވެ. 
އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް 8 ގަޑިއިރު އެމީހުންނަށް ދެން އޮންނަ ފްލައިޓަކުން ފުރުމަށް މަޑުކުރަން ޖެހޭތީއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް ޕެސެންޖަރުން ތިބެނީ އުފަލުންނެވެ. 
އެއީ އެސް. އައި. އޭ. ގެ ފަރާތުން ސިންގަޕޫރުގައި ދުވާލު މަޑުކުރާ އޮފަރ އެއް އޮތުމުގެ ސަބަބުން، ސިންގަޕޫރުގައި ވަރުބަލިފިލުވާލަން ނުވަތަ ބާޒާރުކޮށްލާނެ ފުރުޞަތު ލިބުމެވެ. 
މިވަނީ ތަފާތު އާކަމަކަށެވެ. 
އެސް. އައި. އޭ. ގެ ފަރާތުން ސިންގަޕޫރު/މާލެ/ސިންގަޕޫރަށް ރަނގަޅު ޢަދަދެއްގެ ފަސިންޖަރުންނާއި އެކު، ކޮންމެ ދުވަހަކު ދަތުރުކުރެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އެމީހުންނާއި އެކު ރަނގަޅު، ރަޙްމަތްތެރި، ވިޔަފާރި ގުޅުމެއް ބޭއްވިނަމަ، 
އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި އެސް. އައި. އޭ. ގެ ފަރާތުން ސީދާ ފްލައިޓްތައް މާލެ މެދުވެރިކޮށް އެމީހުންގެ އެއަރލައިނުން ނުވަތަ ކޯޑް ޝެއަރ ފަދަ ގޮތަކަށް ބޭއްވުމަށް އެއްބަސް ކުރެވުނީހެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި މިކަން ވީ މިހިނެއްނޫނެވެ. 
އެހެންކަމުން އެއްވެސް ހެޔޮއެދުމެއް އުފެދިފައެއް ނުވެއެވެ. 
މިސާލެއްގެ ގޮތުން، އެމީހުން އުފާ ކުރުމަށްޓަކައި ބައެއް ޚާއްސަ ޢިނާޔަތް އެމީހުންނަށް ދިނުންފަދަ ކަންކަން ކުރުމުގެ ސަބަބުން ރަނގަޅު ގުޅުމެއް އުފެދި، 
އަދި ޖޮއިންޓް ވެންޗަރެއްވެސް އުފެއްދުނީހެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ރަނގަޅަށް މި ކުޅިވަރު ކުޅުނުނަމަ މިކަން ވެއްޖައީހެވެ.
އެއަރލައިންގެ ފަރާތުން އިންފްލައިޓް ކޭޓަރިންގެ ޚިދުމަތް މާލޭ ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެއަރޕޯރޓްގައި ހެދުމަށް ޝައުޤުވެރިވާކަން އެމީހުން ފާޅުކުރިއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ރައީސް މައުމޫން އެންގެވީ، މިކަން ކުރުމުގެ ގޮތުން، އެސް. އައި. އޭ. އާއިއެކު ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ އެއްބަސްވުމެއްގެ މަޝްވަރާތައް ކުރުމަށެވެ. 
މިކަމުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެންމެ ފަހިކޮށް އޮންނާނެ ގޮތަކަށް ނިންމުމަށް ޑީ.ސީ.އޭ. އަށް އެހީތެރިވުމަށެވެ. 
އެސް. އައި. އޭ. ގެ ފްލައިޓްތަކުގެ ކޭޓަރިންގ ކަންތައްކުރަނީ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ސަބްސިޑިއަރީ، ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސް ޓަރމިނަލް ސަރވިސަސް (ސެޓްސް) ގެ ފަރާތުންނެވެ. 
މިދުވަސްވަރު ސެޓްސްގެ ފަރާތުން ވަރަށް ގިނަ ޤައުމުތަކުގައި މިފަދަ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުނި ހަދާފައިވެއެވެ. 
އެއަރ ލަންކާގެ ފަރާތުން އެދުވަސްވަރު ގެންދަނީ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ފްލައިޓް ބަދިގެއެއް ތައި އެއަރވޭޒް އާއި ގުޅިގެން ކޮޅުނބު އިންޓަރނެޝަނަލް އެއަރޕޯރޓްގައި ހިންގަމުންނެވެ. 
އެއަރ ލަންކާގެ ފަރާތުންވެސް މާލޭގައި މަތިންދާބޯޓަށް ކާ ތަކެތި ތައްޔާރުކުރާ ބަދިގެއެއް ހިންގަން ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏެއް ހެދުމަށް ޑީ. ސީ. އޭ. މާލެއަށް ހުށަހަޅާފައިވެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މަޝްވަރާތައް ފެށީ ސިންގަޕޫރުގައެވެ. 
ސެޓްސްގެ ފަރާތުން ބައިވެރިވީ ޓާން އެވެ. 
އޭނާއަކީ އެތާގެ ސީ. އީ. އޯ. އަދި ޤާނޫނީ ވަކީލެކެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ޑީ. ސީ. އޭ. މާލެ އާއި އަޅުގަނޑުގެ އިތުރުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެހީތެރިވެދިނުމަށް ކޮޅުނބުގެ ޤާނޫނީ ވަކީލަކު ހިމެނުނެވެ. 
ވާހަކަތައް ވަރަށް ހަރުކަށިވެފައި، އޭގައި ވަރަށް ގިނަ ޕޮއިންޓްތަކެއް ހިމެނުނެވެ. 
ދެދުވަހުގެ މަޝްވަރާތަކަށް ފަހު ތިރީގައި މިދަންނަވާގޮތުގެ މަތިން އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވުނެވެ:
ދިވެހި ރާއްޖޭގެ 60 އިންސައްތަ އަދި ސެޓްސްގެ 40 އިންސައްތަ އޮންނަ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏެއް އުފެއްދުން.
ދެފަރާތުންމެ ރައުސުލްމާލެއްގެ ގޮތުގައި ކުޑަ ޢަދަދެއްގެ ފައިސާ ދިނުން. 
ސެޓްސްގެ ފަރާތުން ކަމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ވަރަށް ކުޑަ އިންޓްރެސްޓް އަކާއި އެކު ދިނުން. 
އަދި ތަން ޢިމާރާތްކޮށް، ކޭޓަރިނގއަށް ބޭނުންވާ ސާމާނު ދިނުން.
ސެޓްސްގެ ފަރާތުން އެމީހުންގެ ތަޖުރިބާ ބޭނުންކޮށްގެން، ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏަށް އެއްވެސް އަގަކާއި ނުލައި ހިލޭ ބަދިގެ ހެދުން. 
އެހެން ހުރިހާ މަސައްކަތާއި ތަކެތި ޓެނޑަރ މެދުވެރިކޮށް ކުރުން.
މި މަޝްރޫއު އަވަހަށް ނިންމުމަށްޓަކައި ސެޓްސް އަށް ހުރިހާ އެހީތެރިކަމެއް އަޅުގަނޑު ފޯރުވައިދިނީމެވެ.  
އަޅުގަނޑަށް ދަންނަވަންޖެހެނީ އަޅުގަނޑުމެންނާއި ސެޓްސް އާއި ދެމެދު ވަރަށް ރަނގަޅު ގުޅުމެއް އޮވެ، 
20 ޖެނުއަރީ 1990 ވަނަ އަހަރު އަދި ރެކޯރޑް އަކާއި އެއްވަރު ކުރުމުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ތަން ބޭނުން ކުރަން ފަށައިފީމެވެ.
ކަމާއި ބެހޭ ހުރިހާ ފަރާތަކަށް ވިޔަފާރީގެ ކަންތައްތައް ރަނގަޅެވެ. 
ތިން އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ހުރިހާ ލޯނުތައް ދެއްކިއްޖެއެވެ. 
ދެފަރާތަށްމެ ފައިދާލިބި، އަދި ފައިދާ އިތުރުވަމުން ދިޔައެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުން، މިތަން ފެށުނު ފަހުން، ބަދިގެ ވަނީ ދެފަހަރުމަތިން ބޮޑުކޮށްފައެވެ. 
އެއަށްފަހު އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކުރަންޖެހުނީ، ވަރަށް ތަފާފު ދެ މަޝްރޫޢުގައެވެ.
1988 ވަނަ އަހަރު ގެންނަން އުޅުނު އިންޤިލާބުގެ ސަބަބުން، ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގަނޑުވަރު، ތީމުގެއަށް ލިބިފައިވާ ރައްކާތެރިކަން ނުވަތަ ޙިމާޔަތް ވަރަށް ކުޑަކަން އެނގިއްޖެއެވެ.
އެއީ ނަމުގައި ގަނޑުވަރެކެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ ބަނގަލޯ ކިޔާ ޒާތުގެ ފައްކާގެއެކެވެ.
ޢަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު ސަރުކާރަށް ހަދިޔާކުރައްވާފައިވާ ތަނެކެވެ.
ނާޞިރު މިތަން އެމަނިކުފާނުގެ ރަސްމީ ގެކޮޅުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރައްވަން ފެށްޓެވިއެވެ.
އެތަނުގެ ފަހަތުން އޮތް ބައި އެތަނާއި އެއްކޮށްލެއްވިއެވެ.
އެއީ މިހާރު އެސް. ޓީ. އޯ. އަށް ބަދަލުވެފައިވާ، ކުރީގެ އޭ. ޓީ. އޭ. ހިންގަމުން ގެންދިޔަ ތަނެވެ. 
ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ސެކްރެޓޭރިއަޓް ވެސް ހިނގަނީ އެތާނގައެވެ. 
ނާޞިރު ފަހުން މުލީއާގެ އަށް ބަދަލުވެވަޑައިގަތީއެވެ. 
ކުރިން އަތިރީމާފަންނުގެ އޭ ކިޔުނު މިގޭގެ ނަން ތީމުގެ އަށް ބަދަލުކުރެވުނެވެ. 
ވަޒީރުލްއަޢުޒަމް އެއް ޢައްޔަންކުރެއްވުމުން، އެތަން ބަދަލުވީ ވަޒީރުލްއަޢުޒަމްގެ އޮފީހަށެވެ.
1978 ވަނަ އަހަރު މައުމޫނު ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ މަޤާމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގަތުމުން، އެމަނިކުފާނުގެ ރަސްމީ ގެކޮޅުކަމަށް މިތަން ހަމަޖެހުނެވެ.
މުލީއާގެ ބޭނުންކުރެވުނީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަޑައިގަންނަވާ ބޭރުގެ ޢިއްޒަތްތެރިން ތިއްބަވާ ގެކޮޅަކަށެވެ.
މައުމޫނު ތީމުގެ އަލުން ޢިމާރާތްކުރައްވަން އުޅުއްވާ ވާހަކަ އިވުމަކުން އަޅުގަނޑު ޙައިރާނެއް ނުވެއެވެ. 
އެތަން ތަޅާލައި އަލުން އެ ގެ ޢިމާރާތްކުރައްވަން ބޭނުންފުޅުވީ، ހަމައެކަނި އެމަނިކުފާނުގެ އަމިއްލަ ޙިމާޔަތަކަށް ނޫނެވެ.
އެމަނިކުފާނުގެ ދައުރުގައި ރާއްޖެއަށް ލިބިފައިވާ ކުރިއެރުމާއި ދުނިޔޭގައި ރާއްޖޭގެ މަޤާމު ރަމްޒުކޮށްދޭ ނިޝާނެއެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
އ. ދ. އާއި، ކޮމަންވެލްތް ދައުލަތްތައް ހިންގަވާ އިސްވެރިންގެ ޖަލްސާތަކާއި، ސާކްގެ ޖަލްސާތައް ފަދަ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ބައްދަލުވުންތަކުގައި މައުމޫން ތަޤްރީރުތައް ދެއްވާފައިވެއެވެ.
މިކަމުގެ ސަބަބުން، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ މިއަދު ނާތަހުޒީބު ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ދުށުމުގެ ބަދަލުގައި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން އިޙްތިރާމް ލިބިފައިވާ ޤައުމަކަށް ވަނީ ވެފައެވެ. 
ރައީސަށް ފެނިވަޑައިގަތް ގޮތުގައި އެމަނިކުފާނު ދިރިއުޅުއްވަން ވާނީ، ބާވެފައިވާ ބަންގަލޯ ފާޑުގެ ގެއަކު ނޫނެވެ.
އެމަނިކުފާނުގެ ދަރަޖަ ނުވަތަ ޝަޚްޞިއްޔަތާއި އެކަށޭނަ ގަނޑުވަރެއްގައެވެ. 
ޝަރަފާއި އެކު މެހެމާނުންނާ ބައްދަލުކުރެއްވޭނޭ ފަދަ ތަނެއްގައެވެ.
1990 ވަނަ އަހަރުގެ އެޕްރީލް މަހު، މައުމޫން އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ތީމުގެ އަލުން ހައްދަވަން ބޭނުންފުޅުވާ ވާހަކަ ވިދާޅުވިއެވެ.
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ، އެތަން ފަރުމާކުރާނެ އާރކިޓެކްޓެއް ހޯދައި، ފުރަތަމަ ބޭނުންވާނެ ކުރެހުންތައް ކުރެހުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެންމެ ފުރަތަމަ އެނބުރުނީ، އިސްލާމީ މަރުކަޒު ފަރުމާކުރުމުގައި ވަރަށް ކާމިޔާބާއިއެކު އެކަން ކޮށްފައިވާ، ކުއަލަ ލަމްޕޫރުގެ ހާޖީދާރާއި ދިމާއަށެވެ. 
ނަމަވެސް އެންމެފަހުން އެކަން ކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ހޮވީ، އާ އާރކިޓެކްޓެއް ކަމުގައިވާ ކުއަލަ ލަމްޕޫރުގެ ޖޭސަން ލޯވ އެވެ.
ޖޭސަން ލޯވ ފުރަތަމަ ކުރެހި ސްކެޗްތައް، ނުވަތަ ކުރެހުންތައް، މައުމޫނު ބައްލަވައި ފާސްކުރެއްވުމަށްޓަކައި އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް ފޮނުވީމެވެ. 
އެއަށްފަހު، ފަހުގެ ކުރެހުންތައް ކުރަހައި، ސްޓްރަކްޗުރަލް ކުރެހުންތަކާއި، މެކެނިކަލް އަދި އިލެކްޓްރިކަލް ކުރެހުންތައް އާކިޓެކްޓް ތައްޔާރު ކުރިއެވެ.
އަދި ބިލް އޮފް ކުއޮންޓިޓީ އާއި ޓެންޑަރ ޑޮކިއުމަންޓްތައް އާކިޓެކްޓް ތައްޔާރުކުރިއެވެ. 
މައި އާރކިޓެކްޓްގެ ގޮތުން، ލޯވ އަކީ ޓީމް ލީޑަރެވެ. 
މި މަޝްރޫއުގައި މީނާގެ ދަށުން މަސައްކަތްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ލައިސަންސްޑް އެހީތެރީން މީނާ ހޯދައި ހަމަޖެއްސިއެވެ. 
ކަނޑައެޅުނު ވަކި  ކޮންޓްރެކްޓަރުންތަކެއްގެ ފަރާތުން ޓެންޑަރ ހޯދުނެވެ. 
ޖަޕާނުގެ މިޓްސުއި ކުންފުނީގެ ފަރާތުން ރާއްޖޭގައި އެދުވަސްވަރު މަސައްކަތްކުރެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ސްރީ ލަންކާގެ މަޝްހޫރު ދެ ކޮންޓްރެކްޓަރުންނާއި އަދި މެޑްރާސް ގެ ކޮންޓްރެކްޓަރަކާއި ވެސް ގުޅީމެވެ.
ޓެންޑަރތައް ހުޅުވުމަށްފަހު ވަޒަން ކުރީމެވެ. 
އެންމެ އަގުހެޔޮކޮށް މިކަން ކުރުމަށް ހުށަހަޅާފައިވަނީ މިޓްސުއި ގެ ފަރާތުންނެވެ. 
އެހެންކަމުން މިޓްސުއިއަށް ކޮންޓްރެކްޓް ލިބުނެވެ. 
މަސައްކަތް ރަސްމީގޮތުން ފެށުނީ 1992 ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫން މަހުގެ 8 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.
ނިމުނީ 1994 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހުގެ 15 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.
މިޓްސުއިގެ ފަރާތުން ވަރަށް އަވަހަށް ސްޓްރަކްޗަރ ނިންމިއެވެ. 
ފާރުތަކާއި ދޮރުތަކާއި ފަންގިފިލައާއި ފިނިޝިންގތަކެވެ. 
މުޅި ޢިމާރާތް ހެދުމަށް ކޮންޓްރެކްޓްކޮށްފައި ވަނި 7 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރަށެވެ.
މިއީ ގަނޑުވަރެކެވެ. 
އެހެންކަމުން ޑެކަރޭޓް ނުވަތަ ޒީނަތްތެރި ކުރަންވާނީ ރަނގަޅަށެވެ. 
މިޓްސުއިގެ ފަރާތުން މިކަމަށް ޖަޕާނުގެ ޓަކަޝިޔާމާ ކުންފުނިން ކުރާނެ އަގުކަމުގައި ބުނެ ހުށަހެޅީ، 10 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުމެން މިކަމާއި މެދު ވިސްނާލުމަށް ވެސް މާބޮޑު އަދަދެކެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބަޖެޓްގެ ކުޑަކަމުންނެވެ.
އަޅުގަނޑު އެހެންކަމުން ނިންމީ، ހަތަރު ފިލިޕީން މީހުން ހޯދައިގެން މިކަން ކުރުމަށެވެ. 
އެއީ ވަރަށް ޒުވާން، އާރކިޓެކްޓްގެ އަދި އިންޓީރިއަރ ޑިޒައިން ކުރުމުގެ ފާސް ލިބިފައިވާ ހަތަރު މީހުންނެވެ. 
ބައެއް މީހުންނަކީ ޔުނިވަރސިޓީ ހަމަ ނިންމި މީހުންނެވެ. 
އެންމެންނަކީވެސް ވަރަށް ޝައުޤުވެރިކަމާއިއެކު ކަންކުރުމަށް ތައްޔާރަށްތިބި ވަރަށް ހުނަރުވެރިކަން ހުރި މީހުންނެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމީހުންނަށް މުއަރިޝް އާއި ޒަމާނީ ކުރެހުންތައް ހުރި ފޮތްތައް ދިނީމެވެ.
އަދި އެ ފޮތްތައް ރަގަޅަށް ބަލައި އަޅުގަނޑުމެން ބަލައިލުމަށް ޑިޒައިންކޮޅެއް ފަރުމާ ކޮށްދިނުމަށް ބުނީމެވެ. 
ޑިޒައިންކުރުމަށް ބޭނުންވާނެ ހުރިހާ ސާމާނެއް ހުރި ސްޓޫޑިޔޯއެއް މަސައްކަތް ކުރާ ސައިޓްގައި ހަދައިދީގެން މަސައްކަތް ފެށުނެވެ. 
ފުރަތަމަ އެމީހުން ތައްޔާރުކުރީ، ކަޅާއި ހުދުން ކުރަހާފައިވާ ސްކެޗްތަކެކެވެ. 
މައުމޫން މިކުރެހުންތައް ދިރާސާކުރެއްވިއެވެ. 
އެމަނިކުފާނަށް ކަމުދިޔަ ކުރެހުންތައް އަލުން މަސައްކަތްކޮށް ކުރަހައި ހެދީއެވެ. 
މުޅިގެ ފަރުމާކޮށް، ސްކެޗްތަކާއި އިމާރާތުގެ ކުރެހުމާއި، އެހެން ކުރެހުންތަކާއި އަދި ހުރިހާ ތަފްޞީލު މައުލޫމާތުތައް ތައްޔާރުކުރުމަށް 6 މަސްދުވަސް ހޭދަވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދަންނަ ފަރާތްތަކާއި ގުޅައިގެން، ބޭނުންވާ ގިނަ ފަރުނީޗަރު ހެއްދީ އިންޑޮނީޝިއާގައެވެ. 
ދައުލަތްތަކުގެ އިސްވެރިން ފަދަ މެހެމާނުންނާއި ބައްދަލުކުރައްވާ ތަންތަނުގެ ފަރުނީޗަރަކީ އިޓަލީ ވިލާތުގެ މޮޅު އަދި އަގުބޮޑު ތަކެއްޗެވެ. 
މުޅިތަނުގެ އެތެރޭގެ ޑިޒައިން ކުރުމުގެ އަގު އަޅުގަނޑުމެންގެ ބަޖެޓުކަމުގައިވާ 5 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގައި ހިފެހެއްޓުނެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހުށަހެޅިފައިވާ ވަރަށް ވުރެ ދެބައިކުޅައެއްބައި ކުޑަ އަދަދެކެވެ.
މިޓްސުއިގެ ފައިނަލް ނުވަތަ ފަހުގެ ބިލްތަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ފައިސާ ދައްކައި ނިންމީ، އިތުރު މަސައްކަތްތަކުގެ ފައިސާއާއި ވެސް އެކުގައެވެ. 
އިތުރު މަސައްކަތްތަކަށް ހޭދަވީ 50,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
އެއީ ކޮންޓްރެކްޓަރުން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ކޮންޓްރޯލްކޮށް, އަދި ކޮށްނިންމާ މަސައްކަތް ޤަވާއިދުން ބަލަމުން ގެންގޮސްގެންނެވެ.
އަގުތަކާއި ބޭހޭގޮތުންނާއި އެހެނިހެން ކަންކަމާއި މެދު ރަނގަޅަށް އެއްބަސްވެގެން މެނުވީ، އެއްވެސް އިތުރު މަސައްކަތެއް ނުކުރެއެވެ.
ތަނުގައި ދެ ސައިޓް އިންޖިނޭރުން އަބަދު ތިބެއެވެ. 
އަދި އެމީހުން ކޮންމެ ދުވަހަކު މަސައްކަތް ބަލައި މިނެ، އަދި ހުރިހާ ކަމެއް ޤަވާއިދުން ރެކޯޑްކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ. 
ތީމުގެ އެޅުމުގެ މަސައްކަތް މާބޮޑެތި މަސްއަލާތަކަކާ ނުލައި ނިމި، މިއަދު ތީމުގެ ވަނީ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގަނޑުވަރު މިނަން ކިޔަން އެކަށީގެންވާ ތަނަކަށްވެފައެވެ.
ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ސެކްރެޓަރީ އާދަމް ނަޢީމް މިކަން ކުރުމުގައި އަދާކުރެއްވި ފުރިހަމަ ޚިދުމަތާއި އަޅުގަނޑަށް ވެދެއްވި އެހީ، ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަކޮށްލަމެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ޔަޤީނެވެ. 
އޭނާގެ އެހީއާ ނުލައި، އަޅުގަނޑުކުރަންޖެހުނު ކަންތައްތައް އެހާ ރަނގަޅަކަށް ނުކުރެވުނީހެވެ. 
މިދަންނަވާ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ސިޓީފުޅު ލިބުމަކީ އަޅުގަނޑަށް ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު ޝަރަފެކެވެ:
އޮނަރަބްލްޢަލީޢުމަރުމަނިކު،
ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އެކަށީގެންވާ ފެންވަރެއްގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިޔްޔާގެ ގަނޑުވަރެއް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބިނާކުރުމަށް ނިންމައި، 
މިހާރުހުރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ރަސްމީގެ ތީމުގެ ތަޅާލައި އަލުން ހެދުމުގެ މަޝްރޫއެއްފެށުނެވެ. 
މަޝްރޫއުގެ ކަންތައް ގެންދެވުނު ހަލުވިކަމާއި އަދި މަސައްކަތުގެ ފެންވަރަކީ އެކަމުގައި ބައިވެރިވި ހުރިހާ ފަރާތް ތަކަށް ތައުރީފުކުރުން ޙައްޤު ވެގެންވާ ކަމެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރާގޮތުގައި މިމަޝްރޫއުގެ ކާމިޔާބުވުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ބައެއް ޙިއްޞާ ކުރައްވާފައިވަނީ މަނިކުފާނެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިއޮފީހާއި ޙަވާލުވިފަހުން ހިނގައިދިޔަ އަށާރަ އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި، 
އަޅުގަނޑު މަނިކުފާނާއި ޙަވާލުކުރި ކޮންމެކަމެއްވަނީ ފަރުވާތެރިކާމާއިއެކު ކަމޭހިއްތަވައި އިޚްލާޞްތެރިކަމާއިއެކު، އެހާމެ އަވަހަށް ކުރައްވާ ނިންމަވާފައެވެ.
ކޮންޓްރެކްޓަރުން ހޮއްވަވައި، ބޭރުން ތަކެތި ގެންނަވައި އަދި މިކަމާއިގުޅޭ ހުރިހާ ކަމެއްވެސް މަނިކުފާނު ކުރިއަށް ގެންދެވީ އަޅުގަނޑު ވަރަށް ހިތްހަމަޖެހޭ ގޮތަކަށްކަން، 
މިފުރުޞަތުގައި އަޅުގަނޑު ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަކޮށްލަން ބޭނުންވެއެވެ. 
މަސައްކަތްކުރާތަނަށް މަނިކުފާނު އެތަކެއްފަހަރަކު ވަޑައިގެން އަދި ބޭކާރުނޫންގޮތެއްގައި މަސައްކަތްހިންގާ، ކަންކަން ރަނގަޅު ކުރުމަށް ހުށަހެޅުއްވި ގޮތްތައް އަޅުގަނޑު ހަނދާންކުރަމެވެ.
ތީމުގެ އަލުން ހެދުމުގެ މަޝްރޫއުއަށް މަނިކުފާނު ކޮށްދެއްވި މަސައްކަތާއި އިޚްލާޞްތެރި ޚިދްމަތްފާހަކޮށް، 
ދިވެހިސަރުކާރުގެ ނަމުގައާއި އަދި އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ ނަމުގައި މަނިކުފާނަށް ޝުކުރު ދެންނެވުމަށް މިފުރުޞަތުގެ ބޭނުން ކުރަމެވެ.
ސޮއި: މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ،
6 އޮކްޓޯބަރ 1996
1990 ގެ އަހަރުތަކުގައި ވެރިރަށުގައި ސަރުކާރުން ހިންގަވަން ފަށްޓަވަން ހަމަޖެހިފައިވާ އެތައް މަޝްރޫއުތަކެއްގައި އެހީތެރިވުމަށް އަޅުގަނޑުގެ ގާތުން އެދިވަޑަގެންފައި ވެއެވެ.
1990 ވަނަ އަހަރު ހާތާނގައި މާލޭގެ އާބާދީ 50,000 އަށްވުރެ އިތުރުވެއްޖެއެވެ.
ގޭގެ ކުނި އުކާލުމާއި އަދި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ ތަންތަނުގެ ކުނި އުކާލުމަކީ، ބޮޑު ބޮލުގައިރިހުމަކަށް ވަނީ ވެފައެވެ. 
މާލޭގައި ބިން ހިއްކުމަށްޓަކައި އިތުރަށް ކުނިއަޅާ ފުރާން ބޭނުންކުރާނެ ތަނެއް ނެތެވެ. 
ސަރުކާރުގެ ކަމާ ބެހޭފަރާތުން ކުނި އަންދަވަން ފެށްޓެވިއެވެ. 
މިއީ ތިމާވެށްޓަށް ނުރައްކާ ކަމެއްގެ އިތުރަށް، ކާމިޔާބު ކަމަކަށްވެސް ނުވިއެވެ. 
1992 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅުގައި، ރައީސް މައުމޫން އަޅުގަނޑު ގާތުގައި މިކަމަށް ދާއިމީ ހައްލެއް ހޯދައިދިނުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
ކުނި އެންދުމަކީ ޙައްލެއް ނޫނެވެ. 
އެއީ މިކަމަށް އަގެއް ނަގަންޖެހޭނެތީ އާއި، ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ކުނިއުކާލުމަކީ ރައްޔިތުންނަށް ހިލޭދެމުން އަންނަ ޚިދުމަތަކަށް ވާތިއެވެ. 
އެމީހުންނަށް ޖެހެނީ ކަނޑައެޅިފައިވާ ސަރަޙައްދުތަކަކަށް ކުނި އުކާލުމަށެވެ. 
ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ބިންހިއްކުމުގައި މިކުނި ބޭނުންކުރެއެވެ. 
ނަމަވެސް މިހާރު މިއީ މިކަން ކުރެވެންއޮތް ގޮތެއްނޫނެވެ.
އަޅުގަނޑު މިކަމާއިމެދު ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމާއެކު ވިސްނީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ސަމާލުކަން އަމާޒުކުރީ މާލެ ވަރުގެ ކުޑަ އަދި އެއްޙާލަތު އޮތް ޤައުމުތަކުގައި މިކަން ކުރާގޮތާއި މެދުއެވެ.
މިފަދަ ތަންތަނުން ކުންޏާއި ބެހޭގޮތުން ކަންކުރަނީ ކިހިނެއްތޯ ބެލުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ލިސްޓެއް އެކުލަވާލައި އޭގެ ތެރެއިން ހޮންގކޮންގ އަކީ ބަލައިލަން ރަނގަޅު ޤައުމެއްކަމުގައި ވިސްނުނެވެ. 
އެޤައުމުގައި މީހުން ދިރިއުޅެނީ ރަށްވަށައިގެންނެވެ. 
އެއީ ރަށުގެ މެދުގައި ވަނީ ފަރުބަދަތައް ކަމުންނެވެ. 
މާލެއާއި އެއްގޮތަށް މިތަން އޮންނަނީ ތޮއްޖެހިފައެވެ.  
ކުރިއަށް ރޭވުމަކާއި ނުލައި އަޅުގަނޑު ހޮންގކޮންގއަށް ދިޔައީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބޭނުންވީ އެތަނުގައި ކަންހިނގާގޮތް ލޮލުން ދެކެލުމަށެވެ. 
އެއީ މާލޭގައި ކަންކުރާނެ ގޮތެއް ވިސްނުމަށްޓަކައެވެ. 
ހޮޓަލަށްގޮސް ޗެކްއިން ކޮށް ހަމަޖެހިލުމަށްފަހު، އަޅުގަނޑު ޓެލެފޯނުފޮތް ނަގައިގެން، ޔެލޯ ޕޭޖަސް ބަލަންފެށީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބޭނުންވީ، ހޮންކޮންގ ގައި މިފަދަ މަސްއަލަތަކާއި ދިމާވެފައިވާ ކޮންސަލްޓަންޓުން ތިބިތޯ ބެލުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ ހަޒްބަންޑް އެންޑް ކޮންޕެނީ ކިޔާތަނެއްގެ ނަމެވެ. 
އެމީހުންނަކީ އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބުގައި އުޅުނުއިރު އެތާނގައި އޮފީހެއް ހުންނާތީ އަޅުގަނޑު ދަންނަ ބައެކެވެ. 
އެއީ އިނގިރޭސި ކޮންސަލްޓަންޓުންގެ ކުންފުންޏެކެވެ. 
އަދި 1958 ވަނަ އަހަރު އަޅުގަނޑު ވަނީ އެމީހުންގެ އިންޖިނޭރަކާއި ބައްދަލުވެފައެވެ.
އެއީ މާލޭގެ މަގަތު ބަނދަރު އިނގިރޭސިއެހީގެ ދަށުން ހެދުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތްތޯ ބަލަމުން ގެންދިޔައިރުއެވެ.
އެމަޝްރޫއާއިގެން ކުރިއަށް ނުދިޔައީ، އެދުވަސްވަރު އެކަން ކުރުމުގެ އަގު ބޮޑު ކަމުންނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހަޒްބަންޑް އެންޑް ކޮންޕެނީއަށް ފޯނުކޮށް އެމީހުންގެ ރެޒިޑެންޓް ޗީފް އިންޖިނޭރާ އެދުވަހު 3 ޖަހާއިރު ބައްދަލުކުރުމަށް އެޕޮއިންޓްމަންޓްއެއް ހެދީމެވެ.
އެމީހުންގެ އޮފީސް ހޯދުމަށްފަހު، އެމީހުންނާއި ބައްދަލުކުރުމަށް މަޑުކުރީމެވެ. 
އެގްޒެކެޓިވް އަޅުގަނޑަށް މަރުޙަބާކިއުމަށްފަހު، އެކަކު އަނެކަކަށް ބަލަހައްޓައިގެން ތިބެވުނެވެ. 
މި އިނގިރޭސި އިންޖިނޭރަކީ އޭގެ 34 އަހަރު ކުރިން އަޅުގަނޑާ ބައްދަލުވި މީހެކެވެ.
މިފަދަ ޤަބޫލުކުރަންދަތި އިއްތިފާޤެއްގެ ސަބަބުން، ޙައްލަކާއި ދިމާއަށް ދެވެނީކަމުގައި އަޅުގަނޑަށް ހީކުރެވުނެވެ. 
މާލޭގައި ކުނިނައްތާލުމާ ބެހޭގޮތުން ކުރިމަތިވެގެން އުޅޭ މައްސަލަ ބުނެދީ، ހޮންގކޮންގގައި މިކަމާއިމެދު ކަންކުރާގޮތް ދެކެން އަޅުގަނޑު ބޭނުންވާހަކަ އޭނާ ގާތުގައި ބުނީމެވެ. 
އޭނާބުނީ ގިނަ ކުނި ބޭނުންކުރަނީ ބިންހިއްކުމަށް ކަމަށެވެ. 
އަންދާލަނީ ވަރަށް ކުޑަ އެތިކޮޅެއް ކަމުގައެވެ.
ދެން ކުނިނައްތާލާ ސައިޓެއްގައި ކަންކުރާގޮތް ދައްކާލުމަށް އަޅުގަނޑު ގޮވައިގެން އޭނާދިޔައެވެ. 
އެއަށްފަހު އިތުރު ވާހަކަ ދެއްކުމަށް އޭނާގެ އޮފީހަށް އެނބުރިއައީވެ. 
އޮފީހުގެ ލައިބްރަރީ އިން އޭނާ އަޅުގަނޑަށް ލުއިފޮތެއް ދިނެވެ. 
އެފޮތުގެ ނަމަކީ މުސްތަޤްބަލަށްޓަކައި ކުނީގައި އިންވެސްޓްކުރާށެވެ. 
މިއީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ބިން ހިއްކުމަށްޓަކައި ކުނި ބޭނުންކުރި ގޮތާއި، އެ ބިމުގައި އިންޑަސްޓްރިއަލް މަސައްކަތްކުރަން ފެށިގޮތް އެފޮތުގައި ބަޔާންކޮށް، އިނގިރޭސިއަކު ލިޔެފައިވާ ފޮތެކެވެ.
އިންޖިނޭރު އަޅުގަނޑުގާތުގައި ބުނީ، މިފަދަ ގޮތެއް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހެދިދާނެ ކަމަށް އޭނާއަށް ފެންނަ ކަމަށެވެ. 
އޭނާ ބުނީ ފަރަކާއި އިންވެގެން އޮތް ފަޅެއް ކުނިއަޅައިގެން ހިއްކިދާނެ ކަމަށެވެ. 
މިފަދަ ތަނަކީ ރައްކާތެރިކަން ލިބިފައިވާ ތަނަކަށްވެސް ވާނެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިކަމާއިމެދު ވަރަށް ޝައުޤުވެރި ވިއެވެ. 
އަދި މަސްއަލައިގެ ޙައްލަކާއި ދިމާއަށް ވާޞިލްވެވުނީ ކަމުގައި އަޅުގަނޑަށް ހީވިއެވެ. 
އޭނާ މާލެ އައިސް ކަންހުރިގޮތް ބަލައި ދިރާސާކޮށް، ރިޕޯރޓެއް ތައްޔާރުކޮށް ހުށަހެޅުމަށް އަޅުގަނޑު ދައުވަތުދިނީމެވެ.
ހަފްތާއެއްގެ ތެރޭގައި އިންޖިނޭރު މާލެއައެވެ. 
ތަފާސް ހިސާބުތައް އެއްކޮށް ތަންތަން ބަލައިހެދިއެވެ. 
މިކަން ކުރިއަށް ގެންދާނެ ގޮތް ވެސް އޭނާގެ މަސައްކަތުގައި ހިމެނިއެވެ. 
އެދުވަސްވަރު ދުވާލަކަށް ނައްތާލަންޖެހެނީ ކުނީގެ ގާތްގަނޑަކަށް 16 ޓަނާއި 20 ޓަނާއި ދެމެދުގެ އަދަދެކެވެ.
މިހުށަހެޅުން ދިވެހި ސަރުކާރުން ޤަބޫލުކުރެއްވިއެވެ. 
މާލެއާއި ހިއްކުމަށްޓަކައި ހޮވާ ބިމާއި ދެމެދު ކުނި އުފުލުމަށް ކަމުދާނެ އުޅަނދަކާ ބެހޭ ސްޕެސިފިކޭޝަނެއް ދިނުމަށްވެސް އަޅުގަނޑު އޭނާގެ ކިބައިން އެދުނީމެވެ. 
މިތަފްޞީލު އޭނާ ދިނުމުން، ސިންގަޕޫރުގެ ނޭވަލް އާރކިޓެކްޓެއް މެދުވެރިކޮށް އަޅުގަނޑު އެފަދަ އުޅަނދެއް ކުރެއްސީމެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް ރޭވި ގޮތުގެ ޚުލާޞާއެއް މިދަންނަވަނީއެވެ. 
މުނިސިޕަލްޓީއިން ނިންމަވާ ތަނަކަށް މާލެއިން ކުނި އެއްކުރުން.
މިތަނަށް ކުނި ގެންދިއުމަށް އުޖޫރައެއް ދީގެން ބަޔަކު ލައްވައި ގޭގެއިން ކުނި ގެންދިޔުން.
މެކެނިކަލް ސާމާނު ބޭނުންކޮށްގެން 20 ޓަނުގެ ލޯރިއަށް ކުނި އެރުވުން.
ކުނި ގެންދާ އުޅަނދުގައި ގާތްގަނޑަކަށް 6 ލޮރީގެ ނުވަތަ 8 ލޮރީގެ ކުނި، ހިއްކަން ބޭނުންވާ ސަރަޙައްދަށް އުފުލުން.
އުޅަނދުގައި ލޮރީއަރުވާ/ބާލާނެ ރޭމްޕްއެއް ހުންނާނެއެވެ. 
ލޮރީތަކުން ކުނިގެންގޮސް، ހިއްކާތަނަށް ހުސްކުރުމަށް ފަހު އަބުނރާ އުޅަނދަށް ދިއުން. 
ކުނި އެތަނަށް އެޅުމުން، ކުޑަ ބުލްޑޯޒަރެއް މެދުވެރިކޮށް ރަނގަޅަށް ފަތުރާލައި، ގާތްގަނޑަކަށް 12 އިންޗި ހުންނަ ވަރަށް މޫދުން ވެލި އެޅުން.
މިކަން މިހެން ކުރަނީ މެހި އުފެދުން ހުއްޓުވުމަށާއި ކުނި އަވަހަށް ނައްތާލުމަށްޓަކައެވެ.
ފުރަތަމަ ފެށުނުއިރު ހުރިހާ ކުންޏެއް، ޕްލާސްޓިކާއިވެސް އެކު، ހުންނަނީ މަސްހުނިވެފައެވެ. 
ފަހުން ކުނި ވަކި ކުރަނީއެވެ.
ތިމާވެށީގެ ރައްކާތެރިކަން ވަނީ ވަރަށް ރަނގަޅަށް ބެލެހެއްޓިފައެވެ. 
ބެޓެރިއާއި ޕީވީސީ އިންހަދާފައި ހުންނަ ތަކެތި ވަކިން އެއްކޮށް މުދާ ބޭރުކުރާ ފަރާތްތަކަށް ވިއްކަނީއެވެ. 
މިތަކެތި މާލެއާއި ދެކުނު އިންޑިޔާއާއި ދެމެދު ދަތުރުކުރާ ކުދި އުޅަނދުފަހަރުގައި އިންޑިޔާއަށް ގެންގޮސް ރީސައިކަލް ކުރަނީއެވެ. 
ރަށުން ބޭރުވާ ފެނުގެ ސާމްޕްލް ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ނަގައި، ކޮންޓެމިނޭޓް ވެފައި ހުރިތޯ ޤަވާއިދުން ޓެސްޓްކުރެވެއެވެ.
ކުނި ނައްތާލުމުގެ މަސައްކަތް ހިނގަމުންދަނީ ރަނގަޅަށް ބެލެހެއްޓޭނެ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރެވި އޭގެ ދަށުންނެވެ. 
ކުނި އުފުލުމަށް ތިން އުޅަނދު އޮވެއެވެ. 
ފުރަތަމަ އުޅަނދަކީ ސިންގަޕޫރުގައި ބަން އުޅަނދެކެވެ. 
އެހެން އުޅަނދުތައް ބަނީ ފުރަތަމަ އުޅަނދުގެ ޑިޒައިނަށް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ތަޖްރިބާގެ މަތިން ބައެއް ބަދަލުގެނެސް ކޮޅުނބުގެ ޑޮކްޔާރޑެއްގައެވެ.
އަޅުނގަޑުމެން ކުނިއަޅައިގެން އިންޑަސްޓްރިއަލް މަސައްކަތްކުރާނެ އާ ރަށެއް މިވަނީ ކާމިޔާބާއި އެކު ހިއްކާފައެވެ. 
މިރަށުގެ ބިން ވަނީ ސިމެންތި،  ވެލި، ހިލަވެލި، އަދި ލަކުޑިއާއި ވަކަރު އެތެރެކުރާ ފަރާތްތަކަށާއި އަދި ދިވެހި ކޮންޓްރެކްޓަރުންނަށް ކުއްޔަށް ދޫކޮށްފައެވެ. 
ގިނަ އަދަދަކަށް ތެޔޮ އެތެރެކުރާ ފަރާތްތަކަށް ވެސް ބިން ވަނީ ކުއްޔަށް ދޫކޮށްފައެވެ. 
މި އާ ރަށުން ބިން ކުއްޔަށް ހިފުމުގެ ބޭނުން ވަރަށްވެސް ބޮޑެވެ. 
އަދި މި މަޝްރޫއު ވަނީ ކާމިޔާބު މަޝްރޫޢަކަށް ވެފައެވެ.
ފެށިއިރު ދުވާލަކު 16 - 20 ޓަނުގެ ކުނި ގެންދެވޭ ނިޒާމަކުން މިހާރު މިވަނީ ގާތްގަނޑަކަށް 500 ޓަނުގެ ކުނި ގެންދެވޭނެ ނިޒާމަކަށް ވެފައެވެ.
ހޮންގކޮންގ ގައި އިއްތިފާޤުން އަލުން ދިމާވި، އަޅުގަނޑާއި ކުރިން ބައްދަލުވެފައިވާ ފަރާތުގެ ސަބަބުން، 
މާލޭގައި ކުނި ނައްތާލުން މިހާރުވެފައި މިވަނީ، ރަނގަޅަށް ހިނގައި ފައިދާކުރުވަނިވި ކަމަކަށް ވެފައެވެ.
މާލޭގެ ކުނި ނައްތާލުމުގެ ނިޒާމު ޤާއިމުކުރުމުގައި އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުމާއި އެހީތެރިކަން ހިމެނިފައިވާ ކަމީ، 
ރިއާސީ ގަނޑުވަރު ހެދުމާއި އެއްވަރަށް އަޅުގަނޑު އެކަމާއިމެދު ފަޚުރުވެރިވާ ކަމެއް ކަމުގައި އަޅުގަނޑަށް ތެދުވެރިކަމާއި އެކު ދެންނެވޭނެއެވެ. 
ޚިދުމަތުގެ މިދިގު ރާސްތާގައި އަޅުގަނޑުކޮށްފައިވާ މަސައްކަތްތަކުން، ރައީސުންނާއި އަދި އާދައިގެ ރައްޔިތުންނަށް ވެސް ފައިދާ ކުރަމުންދާ ކަމީ، އަޅުނގަނޑަށް ލިބޭ ވަރަށް ބޮޑު ޝަރަފެކެވެ.
އެއަރޕޯރޓް އިންޝޫރަންސް - ލޮއިޑްސް ސިންޑިކޭޓް
(އާމްދަނީ ގެއްލުން) ޕޮލިސީ
އާ އެއަރޕޯރޓެއް ހެދުމަށް ފަހުގައްޔާއި އަދި އެ އެއަރޕޯރޓް ހިންގަން ފެށުމާއި އެކު، ހިންގުމާގުޅޭ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކެއް އޮތީ ހަމަޖައްސަންޖެހިފައެވެ. 
މީގެ ތެރެއިން އެއްކަމަކީ އެއަރޕޯރޓް އިންޝުއަރ ކުރުމެވެ.
ޢާންމު ގޮތެއްގައި، ލޮސް އޮފް އަރނިންގްސްގެ ގޮތުގައި އިންޝުއަރކުރުން ބިނާވެފައި ވަނީ އެއަރޕޯރޓް ހިންގުމުގެ ޚަރަދުގެ މައްޗަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވީ ޓުއަރިޒަމްގެ އާމްދަނީއަށް ގެއްލުމެއް ވެދާނެކަންވެސް ހިމަނައިގެން މަތީ އަދަދަކަށް އިންޝުއަރ ކުރުމަށެވެ. 
އެއީ އެއްވެސް ސަބަބަކާއި ހުރެ އެއަރޕޯރޓް ބަންދު ކުރަންޖެހިދާނެ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެދާނެ ކަމަށް ތަންލާފައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ލޮއިޑްސް ސިންޑިކޭޓްގައި މިހެން ބުނުމުން، އެމީހުން ބުނީ މިއީ މިފަދަ އެދުމެއް އެމީހުންނަށް ބަޔަކު ހުށަހެޅި ފުރަތަމަ ފަހަރު ކަމަށެވެ. 
އެމީހުން ބުނީ އެމީހުންނަށް ޖެހޭނީ ސިންޑިކޭޓްގެ މެންބަރުންނާ ވާހަކަދައްކައި އެއްވެސް އަންޑަރރައިޓަރެއް މިފަދަ ކަވަރެއް ދިނުމަށް ތައްޔާރަށް ތިބިތޯ ބެލުމަށް ކަމަށެވެ. 
މިކަންކުރުމަށް ދެހަފްތާއެއްހާ ދުވަސް ވާނެއެވެ. 
ސިންޑިކޭޓްގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެން ގާތުގައި ބުނީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ހުށަހެޅުމަށް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ޝައުޤުވެރިވާ ކަމަށެވެ.
ނަމަވެސް މި ޕޮލިސީގެ މާއްދާތައް ޖެހޭނީ، ހަމަ ޚާއްޞަކޮށް މި ޕޮލިސީއަށް ޑްރާފްޓްކޮށް ތައްޔާރުކުރަން ކަމަށް ބުންޏެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑުމެނަށް ޖެހޭނީ 5,000 ޔޫ. ކޭ. ޕައުންޑް، އެ ކަމުގައި ހިނގާނެ ޚަރަދަށް ދައްކާށެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މިކަމަށް އެއްބަސްވީމުއެވެ.
ޕޮލިސީ ޑްރާފްޓްކޮށް، ކަވަރ ޕްލޭސްކޮށް، އަދި ޕޮލިސީ އިޝޫކުރިއެވެ. 
މިއީ އެއަރޕޯރޓެއްގެ ލޮސް އޮފް އަރނިންގްސްގެ ކަވަރެއް މިގޮތަށް އެހެން ފޯރމިއުލާއެއް ބޭނުންކޮށްގެން ދޫކުރި ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ. 
ހަމަ މިޕޮލިސީގައި، ގަދަ ކަނޑުން އަތުވެދާނެ ސުނާމީ ފަދަ ކަންކަންވެސް ހިމެނިފައިވެއެވެ. 
އެއަރޕޯރޓް ހުޅުވިތާ އެއް އަހަރުގެ ތެރޭގައި މޫސުން ގޯސްވެ، ރަންވޭގެ ބައެއް ހަލާކުވިއެވެ.
މަރާމާތުކުރުމަށްފަހު އިންޝުއަރަންސް ޕޮލިސީގެ ދަށުން އެޚަރަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނެވެ. 
އެއްވެސް މަސްއަލައެއް ނުޖައްސައި އަންޑަރައިޓަރ މިމަރާމާތަށް ހިނގި ޚަރަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދިނެވެ. 
މިކަން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކޮށްލީ މިއީ އާދަޔާ ޚިލާފް ކަވަރަކަށް ވާތީއެވެ.
24 ވަނަ ބާބު
އެމް. އެސް. އެލް، 1990 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި
1988 ހާތާގައި، މުދާ އުފުލުމުގެ އަގުތައް މަތިވުމާއި، ރަނގަޅު އަގެއްގައި ތަކެތި ވިކެން ފެށުމަކީ، އެމް. އެސް. އެލް. އަށް އެހީތެރިވެދިން ކަމެއްކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް،
1990 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅު، މާލެއިން މުދާ އުފުލުމަކީ އެމް. އެސް. އެލް. ހިންގުމުގެ ޚަރަދު ލިބުމަށް ދަތިކަމަކަށް ވަނީ ވެފައެވެ.
މިކަން މެދުވެރިވުމުގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީ ބަނދަރުގައި މުދާބޭލުމުގައި ލަސްވުމެވެ. 
އަދި މިކަން ވަނީ  1990 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި އިތުރުވެފައެވެ.
ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު, އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ކުދި ބޯޓުފަހަރު, މުދާ ނުބޭލިގެން ދެ މަސް ދުވަހުވެސް ބަނދަރުގައި ހޭދަވެއެވެ. 
މުދާ އުފުލުމުގެ އަގުތައް ހުރި ނިސްބަތުން, މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނުއުފުލޭ ވަރުގެ ލަސްވުމެކެވެ. 
އަނެއް ހުރަހަކީ މޯލްޑިވްސް ޕޯރޓްސް އޮތޯރިޓީގެ ފަރާތުން (ފަންޑިންގ އޭޖަންސީތަކުގެ ބާރުއެޅުމާއިއެކު) ނަގާއަގު ބޮޑުކުރުމެވެ. 
އަމިއްލަ ނުވަތަ ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރގައި، ބައެއް ވިޔަފާރިވެރިން އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ކުދި ބޯޓުފަހަރުގައި އެހެން ޤައުމުތަކުން މުދާބަރުކޮށްގެން ގެންނަން ފެށިއެވެ.
އަދި އެމް. އެސް. އެލް. އަށް ވާދަ ނުކުރެވޭ ވަރުގެ އަގުތަކުގައި މުދާ ގެންނަން ފެށުމަކީވެސް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގެއްލުންވާންފެށި ކަމެކެވެ. 
ބަޔަކު ވިޔަފާރިއެއް ފެށުމުގެ ސަބަބުން ފައިދާވާން ފެށުމުން، އެހެން ފަރާތްތަކުން އެވިޔަފާރީގެ ފައިދާ ނެގުމަށްޓަކައި އެކަމެއް ފަށައިގަތުމަކީ، ޢާއްމުކޮށް ހިނގާކަމެކެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން އެންމެންނަށްވެސް ގެއްލުން ލިބެން ފެށުމުން، ފުރުޞަތުގެ ބޭނުންހިފާ މީހުން އެކަމަކާ ދުރަށްދެއެވެ. 
އަދި އެވިޔަފާރި ނިކަމެތިވެދެއެވެ. 
ވިޔަފާރީގައި ދިގު މުއްދަތުގެ ރައްކާތެރިކަމަށްޓަކައި، ޤައުމީ ޝިޕިންގ ލައިނެއްގެ ޚިދުމަތް މެދުކެނޑުމެއްނެތި ލިބެމުންދިޔުމަކީ، މުހިންމު ކަމެކެވެ. 
ތިންވަނަ ދުނިޔޭގެ ގިނަ ޤައުމުތަކުން ވަނީ މިފަދަ ސިޔާސަތެއް ގެންގުޅެން ޚިޔާރުކޮށްފައެވެ.
1990 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، އައި. އެސް. އޯ. ކޯޑު (އައި. އެސް. އެމް.) ވެސް ހިމެނޭ، ބޯޓުފަހަރަށް އަމާޒުވާ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ހަރުކަށި މިންގަނޑުތަކެއް އުފެއްދިއެވެ.
ވާދަވެރި ފަރާތްތަކުން ރައްކައުތެރިކަމުގެ އިތުރު ފިޔަވަޅުތަކާއި ޕޮލިޔުޝަނާ ދެކޮޅު ފިޔަވަޅުތައް އަޅަމުން ގެންދިއުމާއެކު، ގެއްލުންކުޑަ ގޮތުގައި އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރުކުރަމުން ދިއައެވެ. 
މި ސަބަބަށްޓަކައި، ޚަރަދުކުޑަކޮށް ދުއްވޭ، ކުރިއަރާފައިވާ ޒަމާނީ ބޯޓުފަހަރުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިންވެސްޓް ނުކުރެވިއްޖެނަމަ، 
މި ވިޔަފާރިކުރާ އެހެން ފަރާތްތަކާ ވާދަ ނުކުރެވިގެން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގެއްލުންވާނެއެވެ.
ހަމަމިއާއެކު، މަތިވެރި ދަރަޖައަކަށް ފައިސާއާއި އިންސާނީ ވަޞީލަތްތައް ހުރި ބޮޑެތި ޝިޕިންގ ކުންފުނިތަކުން، ލައިނަރ ކޮންފެރަންސްގައި އޮޕަރޭޓްކޮށް، 
އެކި ކުންފުނި އެއްވުމާއި، އިތުރު ބޯޓުފަހަރު ގަތުން ފަދަ ކަންތައް ކޮށްގެން، އެމީހުންގެ މަޤާމު ވަރުގަދަ ކުރިއެވެ. 
ވިޔަފާރިއަށް މިއައި ހީނަރުކަމުން އެމް. އެސް. އެލް. އަށް ވަރަށް ބޮޑު އަސަރެއްކުރިއެވެ. 
ރިސެޝަންގެ ސަބަބުން އެމް. އެސް. އެލް. ފަދަ ބާ އުޅަނދުފަހަރު ގެންގުޅުނު ފަރާތްތަކާ ދެކޮޅަށް އޮއިވަރު އެނބުރުނެވެ.
އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ. ގެ ކޮންސަލްޓަންޓުންގެ ޓީމެއްގެ އޯޑިޓާއި އިންސްޕެކްޝަންގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ހުށަހެޅުނީ، 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ޓްރޭމްޕް ފްލީޓް ވިއްކާލާފައި، މާލެއަށް މުދާއުފުލުމަށް ސަމާލުކަން ދިނުމަށެވެ.
މި ކޮޅިގަނޑުން ނެއްޓުމަށް ވަގުތުން އަޅުގަނޑުމެން ފިޔަވަޅު އެޅީމެވެ.
ވަރަށް ހަރުކަށި، ދަތި ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅައިގެން، ބާ ބޯޓުތައް ދޫކޮށްލައިހެދުމާއިވެސް އެކު، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގެއްލުން ފޫބެއްދުނެވެ.
1987 އާއި 1992 އާ ދެމެދުގައި ފައިދާވުމުގެ ސަބަބުން، ކުންފުންޏަށް ކުރިން ލިބިފައިވާ ކާމިޔާބުގެ ކޮންމެވެސް މިންވަރެއް ޙާޞިލް ކުރެވުނެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ތާރީޚުގެ އެންމެ މުހިންމު ބައި އަޅުގަނޑު މިވަނީ އެންމެ ފަހަށް ބާއްވާފައެވެ.
އެއީ ދިވެހި ސަރުކާރަށް އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުން ދީފައިވާ ޙިއްޞާ އެވެ. 
ވަރަށް ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމަ،
1970 އިން ފެށިގެން ދިވެހި ސަރުކާރަށް އެމް. އެސް. އެލް. އިން ދީފައިވާ އެހީތައް ނުދީ، އެ ފައިސާ ކުންފުނީގައި ބެހެއްޓިނަމަ، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އެއްވެސް ދަރަންޏެއް ނެތީހެވެ.
އަދި ބޭންކުގައި 25 މިލިއަން ޑޮލަރަށް ވުރެ ގިނަ އަދަދެއްގެ ފައިސާ ހުރީހެވެ.
މީގެ އތުރަށް ވެސް ހުންނާނެ ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.
މިހެން އަޅުގަނޑު މިލިޔަނީ ޔަޤީންކަމާއި އެކީގައެވެ. 
އެހެނީ، 1970 ގެ ކުރީކޮޅުގެ އަހަރުތަކުން ފެށިގެން އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުން ސަރުކާރަށް ނަގުދު ފައިސާއާއި ތަކެތިން، 15.9 މިލިއަން ޑޮލަރު ވަނީ ދައްކާފައެވެ.
އެއީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފައިދާގެ ތެރެއިން ބޯޓުފަހަރު ގަތުމަށް ބޭނުންވާ ބައި ބަހައްޓާފައެވެ. 
މިފައިސާ އާދައިގެ ބޭންކް އެކައުންޓެއްގައި އެވްރެޖް އިންޓްރެސްޓް ރޭޓެއް ކަމުގައިވާ 8 އިންސައްތައަށް ބަހައްޓާފައި ހުރި ނަމަވެސް،
މިހާރު ގާތްގަނޑަކަށް 52 މިލިއަން ޑޮލަރަށް އިތުރުވެފައި ހުރީހެވެ.
1970 އާއި 1980 ގެ އަހަރުތަކަކީ އިންޓްރެސްޓް ރޭޓް މަތީގައި ހުރި އަހަރުތަކެއް ކަމުގައި ވާތީ، އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރަނީ 8 އިންސައްތަ އަކީ މަދު އަދަދެއް ކަމުގައެވެ.
ވަރަށް ސާދާކޮށް ދަންނަވާނަމަ، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ މަޤާމު ސަރުކާރާއި އަޅާބަލާއިރު ހުންނާނީ މިދަންނަވާ ގޮތުގައެވެ. 
މިދައްކައިދެނީ ހަމަ އެކަނި އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކާމިޔާބެއްނޫނެވެ. 
ޤައުމަށް ބޭނުންވި ހިނދު އެމް. އެސް. އެލް. އިން ކޮށްދީފައިވާ ޚިދުމަތެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް، ދައުލަތުގެ ބެލެންސް އޮފް ޕޭމަންޓްސް އަށް ފައިސާ މަދުވެގެން އުޅުނު އިރެއްގައި ވެދިން އެހީއެވެ. 
މިފައިސާ ރާއްޖެތެރޭގެ ރަށްރަށުގެ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރަށާއި، އަދި އެންމެ މުހިންމު ކަމަށްވީ ފުރަތަމަ ޓުއަރިސްޓް ރިސޯރޓްތައް ހެދުމުގައިވެސް ބޭނުންކުރެވުނެވެ.
ބައިބައިވެފައިވާ އެކަހެރި ޤައުމަކުން ދިވެހިރާއްޖެ، މަސްވެރިކަމާއި ވިޔަފާރިކުރާ، ވަރަށް ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ޓުއަރިސްޓުން އެޤައުމަކަށް އަންނަން ބޭނުންވާ، ޤައުމަކަށް ވިއެވެ.
އަދި ފައިދާ ލިބިދޭ މަންޒިލަކަށް ބަދަލުވީ ކަމީ، މި ރިސޯރޓްތަކުގެ ކާމިޔާބެވެ. 
ޓުއަރިޒަމް ގެ ސިނާޢަތު ރޯވެ ހެދިބޮޑުވީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފައިދާއިން އިންދި އޮށުގެ ސަބަބުންނެވެ.
ބޭރު ޤައުމުތަކުގައި ކޮންސިއުލަރ / ވިޔަފާރި އޮފީސްތައް ހިންގުމަށް ސަރުކާރުގައި އޮތީ ކުޑަ ބަޖެޓެކެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ގޮފިތައް ނުވަތަ އޮފީސްތައް ބައެއް ބޭރު ޤައުމުތަކުގައި ހުއްޓެވެ. 
އަދި އެކަށީގެންވާ ވަރަކަށް ފައިސާވެސް ހުއްޓެވެ. 
ރަސްމީ ދަތުރުކުރުމުގައްޔާއި، ދިވެހިރާއްޖެ އިޝްތިހާރުކޮށް ކުރިއެރުވުމާއި ބެހޭ ދަތުރުތައް ކުރުމުގައި، ސަރުކާރުން އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފައިސާ ބޭނުންކުރެއްވިއެވެ. 
ހަމަމިއާއި އެކު ބޭސްފަރުވާކުރުމަކީ ވެސް ޚިދުމަތެއްގެ ގޮތުގައި އެމް. އެސް. އެލް. އިން ކޮށްދިން ކަމެކެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ކޮންސިއުލަރ ކަންތައްތަކާއި އެކަމާއި ގުޅިގެން ހިނގާ ޚަރަދުތައް ކުރީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުންނެވެ. 
ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ވިޔަފާރިއާއި ކޮންސިއުލަރ އޮފީސްތައް ޤާއިމްކުރައްވަންދެނެވެ. 
ހަމަ މިއާއިއެކު، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އޮފީހެއް ހުރި ކޮންމެ ތަނެއްގައިމެ ސަރުކާރުގެ ކޮމަރޝަލް އެޖެންޓްކަންކުރީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުންނެވެ. 
މިކަމުގެ ސަބަބުން، ބޭރުޤައުމުތަކުގެ ސަރުކާރުތަކުގެ ފަރާތުން އެމް. އެސް. އެލް. އަށް ފައިދާކުރުވިއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، 1995 އާއި ހަމައަށް އައިއިރު، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އަޞްލު ޙާލަތު ވަނީ ވަރަށް ބަނަ، ހާސްކަންބޮޑު ހިސާބެއްގައެވެ.
ކުވައިތު ފަންޑާއި އައި. ޑީ. ބީ. ގެ ލޯނު ދައްކާނެ ފައިސާވެސް ކުންފުންޏަކު ނެތެވެ. 
އެއީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފައިސާ ވަނީ ސަރުކާރަށް ދީފައިކަމަށް ވާތީއެވެ. 
މިފައިސާ ސަރުކާރުން ބޭނުންކޮށްފައިވަނީ ޤައުމަށް އަންނަމުންދިޔަ ޙައިރާންކުރުވަނިވި ތަރައްޤީގެ މަސައްކަތްތައް އަވަހަށް ފެށުމަށެވެ.
ވިޔަފާރިއަށް އައިސްފައިވާ ހީނަރުކަމުގެ ސަބަބުން، ކުވައިތު ފަންޑާއި އޭ. ޑީ. ބީ. ގެ ލޯނުގެ ދަށުން ގަނެފައިވާ ބޯޓުތަކުގެ އަގުވަނީ ވަރަށް ދަށަށް ގޮސްފައެވެ. 
އެންމެފަހުން އެމް. ވީ. އޭޝިޔާ މޫން (ކުރީގެ ”ބަރަކާތް“) ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ ބޯޓެއް ވިއްކާލީއެވެ. 
ލިބުނު ފައިސާ ސަރުކާރާ ޙަވާލުކުރީއެވެ. 
ލޯނު ނަގައިގެން ގަތް އެސެޓްތައް ނުވަތަ ހަރުމުދާ، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބާރު ނުފޯރާ ކަންތައްތަކަކާއި ހެދި ނެތުނީއެވެ.
1995 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ޙަރަކާތްތައް ސިންގަޕޫރުގައި އަދިވެސް ހިންގުމާއިމެދު ވިސްނީމެވެ.
އެއީ 1979 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އެ ހަރަކާތްތައް ހިންގަމުން ގެންދިޔަ މަރުކަޒެވެ.
ތިރީގައި މިދަންނަވާ ސަބަބުތަކަށްޓަކައި، ސިންގަޕޫރުގައި މި މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަކީ ރަނގަޅުގޮތް ކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެނުނެވެ:
ސިންގަޕޫރަކީ މުޅިދުނިޔޭގެ އެންމެ މައި އެއްބަނދަރު، އަދި އިރުމަތީ އޭޝިޔާގެ ނާރެސް ކަމަށާއި، މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޯޓުފަހަރު މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ދަތުރުކުރާ ތަން ކަމުގައި ވުން.
ސިންގަޕޫރުގެ ބްރޯކަރިންގ އާއި ޗާޓަރކުރުމުގެ މާރުކޭޓަކީ ވަރަށް ތަރައްޤީވެފައިވާ، އަދި ދުނިޔޭގެ މުދާ އުފުލުމުގެ އަގުތައް ކަނޑައެޅޭ ތަން ކަމުގައިވުން. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ގިނަ ބޯޓުފަހަރު ޓްރޭމްޕްކުރާތީ، މި މަސައްކަތް ރަނގަޅަށް ހިންގުމަށްޓަކައި މާރުކޭޓާއި ކައިރީގައި ހިންގުމަކީ މުހިންމުކަމެއް ކަމުގައިވުން.
މަރާމާތުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ވަރަށް ރަނގަޅުވެފައި، އެތާނގައި އަޅުގަނޑުމެން ތިބުމުގެ ސަބަބުން ކަންކަން ކޮންޓްރޯލް ކުރެވުން.
ހިންގުމާއި އަދި މެނެޖްމެންޓުގެ ފުރިހަމަ ވިއުގައެއް ސިންގަޕޫރުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޤާއިމްކުރެވިފައި އޮތުން.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ގެންނަ ގިނަ މުދާ އުފުލަނީ ދެކުނު އިރުމަތީ އޭޝިޔާއިން ކަމަށް ވެފައި، އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޯޓުތަކުގެ ޚިދުމަތްތައް ކޮންޓްރޯލް ކުރެވޭނީ ސިންގަޕޫރުން ކަމުގައިވުން.
ސަރުކާރުގެ އެތައް މަޝްރޫއުތަކެއްގެ އޭޖަންޓަކީ ސިންގަޕޫރު އޮފީސް ކަމުގައި ވުމާއެކު، މިކަން ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށްޓަކައި ރަސްމީ ނެޓްވާރކެއް އޮތުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެއް ކަމުގައިވުން.
ޝިޕިންގ މާރުކޭޓު ހީނަރުވެފައިވުމާއިއެކު، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބޯޓުފަހަރު މަދުކުރުމަށް 1990 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅުގައި ފަށާފައިވެއެވެ.
އެހެންކަމުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބޯޓުފަހަރު ދަތުރުކުރުން އޮތީ، މަހަކު ތިން ދަތުރު ނުވަތަ ހަތަރު ދަތުރުގައި ހިފަހައްޓާފައެވެ. 
ކޮންޓޭނަރ އުފުލުމުގެ މަސައްކަތް އަޅުގަނޑުމެން ފަށާފައިވަނީ 1991 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
އަދި މިކަން ކުރިއަރަމުން ދާތީ، އަޅުގަނޑުމެން 1992 ވަނަ އަހަރު އެމް. ވީ. ”އުއްމީދު“ ގަތީމެވެ.
މިބޯޓު ބޭނުންކުރަމުންދިއައީ، ހަމައެކަނި މާލެ އާއި ސިންގަޕޫރާއި ދެމެދު ދަތުރުކުރުމަށެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ އުފުލުމުގެ އަގުތައް ބަހައްޓަންޖެހިފައިވަނީ އެކަށީގެންވާ ވަރަކަށް މަތީގައެވެ. އެއީ:
ރާއްޖެއިން އަނބުރާ ގެންނާނެ މުދާ ނެތުމުގެ ސަބަބުން، ބޯޓު ސިންގަޕޫރަށް އަންނަންޖެހެނީ ހުސްކޮށެވެ.
ކޮންމެ ފަހަރަކުމެ އުފުލަންޖެހެނީ ވަރަށް ކުޑަ މުދާކޮޅެއް ކަމުގައި ވާތީ، ގިނަ އަދަދެއްގެ މުދާ އުފުލުމުން ލިބޭނެ އިކޮނޮމީޒް އޮފް ސްކޭލް ނުލިބުން. 
މާލެއަށް ކުރާ ދަތުރަކީ ވަރަށް ދިގު ދަތުރެއް ކަމަށްވެފައި، ދެކޮޅުދަތުރުގެ ޚަރަދު ހަމަޖައްސަންޖެހެނީ ވަރަށް ކުޑަ މުދާކޮޅަކުން ކަމުގައި ވުން. 
މިފަދަ ކަންކަމަށް އިތުރުވާ މަސްއަލައަކަށް ވަނީ ނުވަތަ މިކަން ނުބައިން ނުބަޔަށް ދަނީ މާލޭގެ ބަނދަރުގައި ގިނަ ވަގުތު ހޭދަވުމާއި މުދާބޭލުމުގައި ވާ ލަސްތަކެވެ. 
ބައެއް ކުދި ބޯޓުފަހަރުން މުދާ ބޭލުމުގައި ދެމަހެއްހާ ދުވަސް ހޭދަވެއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އާ ކުރިމަތިވެފައިވާ ދަތި ނުވަތަ ނުބައި ދުވަސްވަރުގެ މިސާލެއްގެ ގޮތުން 1994 ވަނަ އަހަރުގެ މާލެއަށް މުދާ ބޭލުމުގެ ހިސާބުތައް ބައްލަވާލައްވާށެވެ.
ގެއްލުންވަނީ 500,000 ޑޮލަރަށްވުރެ މަތީ އަދަދަކަށެވެ.
1992 އިން 1994 އާ ހަމައަށް ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިގޮތަށް ލަސްވުމުގެ ސަބަބުން ގާތްގަނޑަކަށް 1.2 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ގެއްލުންވިއެވެ.
މީގެ އިތުރަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޕޯރޓްސް އޮތޯރިޓީގެ ފަރާތުން ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުދާ ބެހެއްޓުމުގެ އަގު ކަމުގައިވާ 50 ރުފިޔާގެ ދުވަހު ކުލިވެސް އެމް. އެސް. އެލް. އިން ދައްކަންޖެހެއެވެ.
ބޯޓުފަހަރު ގެންގުޅޭ އަމިއްލަ ފަރާތްތަކުގެ ވަރުގަދަ ވާދަވެރިކަމާ ވެސް އެމް. އެސް. އެލް އިން ކުރިމަތި ލާންޖެހުނެވެ.
މީގެ ތެރެއިން ގިނަ ފަރާތްތަކުގެ ބޯޓުތަކަކީ، އިންޝުއަރކުރާ ނުވަތަ ފާސްކުރާ ބޯޓުފަހަރެއް ނޫނެވެ. 
އަގު ކުޑަކުރުމުގެ ގޮތުން، މި ބޯޓުފަހަރު ދުއްވަނީ އަޅަންޖެހޭ ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅުތައް ނާޅައެވެ. 
އަދި ހުއްދަދެވިފައިވާ ލޭބަރ ނެތިއްޖެ ހިނދެއްގައި، އެ ފަރާތްތަކަށް އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އުޖޫރައަށްވުރެ ހެޔޮ އަގުގައި ލޭބަރ ލިބެއެވެ. 
ރަސްމީ ޗެނެލްތައް ބަންދުވެ ނުވަތަ ލަސްވާ ކަމުގައި ވާނަމަ، މި ފަރާތްތަކަށް އެހެން ގޮތްގޮތުން އެކަމެއް ކުރާނެ މަގު ހޯދެއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އަކީ ޤައުމީ ޝިޕިންގ ކުންފުނި ކަމުގައިވީ ހިނދު، މަގު ކުރުކޮށްލުމަށްޓަކައި، ބޯޓުފަހަރު އިންޝުއަރ ނުކުރުމާއި، އިންސްޕެކްޓް ނުކުރުން ފަދަ ގޮތްތަކެއް ނުހެދެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންކުރަނީ ހަމައެކަނި ޕޯރޓްސް އޮތޯރިޓީގެ ލޭބަރެވެ.
މުދާބޭލުމަށްޓަކައި ކިޔޫގައި ތިބެމުއެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބޯޓުފަހަރަށް ދުނިޔޭގައި ރަނގަޅު ނަމެއް ލިބިފައިވުމާއެކު، އެނަން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި، ބޯޓުފަހަރު ރަނގަޅަށް ބަލަހައްޓަމެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުން ބޭނުންކުރަނީ، ފެންވަރު ރަނގަޅު އަގުބޮޑު ފަޅުވެރިންނެވެ. 
އަދި  އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ބޯޓުފަހަރާއި ކާރގޯ ނުވަތަ މުދަލާއި ފަޅުވެރިން ވަނީ، ޤަވާޢިދުން އިންޝުއަރކޮށްފައެވެ. 
ހަމަމިއާއިއެކު، ކަނޑުދަތުރުކުރުމުގެ ފެންވަރު ހުރިތޯ ޤަވާޢިދުން ބޯޓުފަހަރު ބަލައި ޗެކްކުރެއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުން، އާމްދަނީ ހޯދުމަށް އެހެން މަސައްކަތްކުރުމުގެ ވިސްނުން ގެންގުޅުނެވެ.
އެއީ ކުރިމަތިވެފައިވާ ދަތި ދުވަސްވަރުގައި އަލިމަގެއް ފެނޭތޯ ބެލުމަށްޓަކައި ހަމައެކަނި ބޯޓުދަތުރު ކުރުމުގެ ބަދަލުގައެވެ. 
1990 ވަނަ އަހަރު ވިލިނގިލިވަރު ކިޔާ ރަށް ސަރުކާރުން ކުއްޔަށް ހިފައި، 56 ކޮޓަރީގެ 112 އެނދުގެ ޓުއަރިސްޓް ރިސޯރޓެއް ހެދިއެވެ.
މިތަން ހެދުމަށް 2.77 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރ ޚަރަދުވިއެވެ.
ރިސޯރޓު ހަދައި ނިމުމަށް ފަހު، ދެފަހަރެއްގެ މަތީން އިޓަލީގެ ދެފަރާތަކާއި ހިންގުން ޙަވާލުކުރެވުނެވެ. 
ދެ ފަރާތުންމެ އެއްބަސްވުމާއި ޚިލާފުވީއެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގައި ރިސޯރޓު ހެދުމުގެ ތަޖްރިބާއާއި ޤާބިލުކަން ހުއްޓެވެ. 
ނަމަވެސް ރިސޯރޓެއް ހިންގުމުގެ ޤާބިލު ކަމެއްނެތެވެ. 
މިހެންކަމަށްވުމާއި އެކު، ސަރުކާރުގެ އިޒުނައާއިއެކު މި ރިސޯރޓު 900,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ފައިދާއެއްގައި، އަމިއްލަ ދިވެހި ފަރާތަކަށް ވިއްކާލީއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަރައްޤީގެ ކަންކަމުގައި އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ވަރަށްބޮޑު ޙިއްޞާއެއްވާ ކަމީ އަޅުގަނޑަށް ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު ހިތްހަމަޖެހުމެކެވެ. 
ހަމައެކަނި ފައިސާގެ ގޮތަކުންނޫނެވެ. 
އެތަކެއް ދިވެހީންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު މަތިވުމުގައި، ސީދާ އަދި ނުސީދާ ގޮތެއްގައި ބައިވެރިވެވިފައިވާތީއެވެ.
އަދި ކުންފުނިން ސްޕޮންސަރކޮށްގެން އެތައް ބަޔަކަށް ތަމްރީން ދެވިފައިވާތީވެސް މެއެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. އަކީ ރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރީގެ ހަމަޖެހުމާއި ތަރައްޤީއަށް ޚިދުމަތްކޮށްދޭ ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި އޮތުމަށްޓަކައި، އަޅުގަނޑުމެން ގަދައަޅައި މަސައްކަތްކުރަމުން ގެންދިޔައިމުއެވެ.
ބޯޓުދަތުރުގެ ވިޔަފާރިއަށް ގެއްލުންވާން ފެށުމާއިއެކު، ރާއްޖެ ދޫކޮށްލާފައި ދާނެ ފަދަ، އަމިއްލަ ބޯޓުފަހަރު ގެންގުޅޭ މީހުންގެ އަތްމައްޗަށް ރާއްޖެ ދޫކޮށްލާފައި އެމް. އެސް. އެލް. އެއް ނުދާނެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް އަޅުގަނޑު ކޮށްދިން 50 އަހަރުގެ ޚިދުމަތުގައި،
ބޭނުންޖެހުމުން ބޯޓު ޗާޓަރކުރުމުގެ ތިރީ ހަރުފަތުން ފެށިގެން އެމް. އެސް. އެލް. ފަޚުރުވެރިކަމާއެކު ދިވެހި ދިދަ ވިހުރުވަމުން ދުނިޔޭގެ ތަފާތު ބަނދަރުތަކުގައި ޖެއްސުމުގެ އުސްމިނަށާއި،
އަދި ޤައުމަށް މިހާރުވެސް މުހިންމު ޚިދުމަތެއް ކޮށްދެމުންދާ ކުޑަ ފްލީޓްއާއި ހަމައަށް، އަޅުގަނޑުމެން ވާނީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ވާޖިބު، ބޭނުންޖެހިއްޖެ ކޮންމެ ހިނދެއްގައި އަދާކޮށްފައެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޭނުންތައް ފުއްދުމަށްޓަކައި، މުދާ ގެނައުމުގެ ލައިން ހުޅުވާލެވިފައިވާ އިތުބާރު ކުރެވޭ އަމިއްލަ ޓްރާންސްޕޯރޓު ނިޒާމެއް ޤާއިމް ވެފައި އޮންނަންވާނެއެވެ. 
ހިނގައިދިޔަ ކަންތައްތަކާ މެދު ވިސްނާލާއިރު، ސްރީ ލަންކާގެ ފަރާތުން ޙިމާޔަތްތެރި ސިޔާސަތެއް ތަޢާރަފް ކުރިކަމީ، އެއިރު ނޭނގުނު ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނު ރަޙްމަތެކެވެ. 
އެދުވަސްވަރު އެކަމުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ބޮޑު ސިހުމެއް ލިބިގެން ދިއުމާއެކު ކަންކަން ބަދަލުވިކަމީ ރަގަޅަކަށް ވީ ކަމެކެވެ.
ގާތްގަނޑަކަށް 450 މޭލުގެ ދުރުގައި އޮތް ޤައުމަކުން، 2000 މޭލު ދުރުގައި އޮތް ސިންގަޕޫރަށް އަޅުގަނޑުމެން ބަދަލުވާން ދިމާވުން، ވެގެންދިޔައީ ރާއްޖެއަށް ރަނގަޅު ކަމަކަށެވެ.
މިއަދު ސްރީ ލަންކާއަށް ބަލައިލުމުން، އެޤައުމާއި ޤައުމުގެ މީހުންނަކީ ކިތަންމެ ހެޔޮ އަދި ރަނގަޅު ބައެއް ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، މިނޫން މަގެއް އަޅުގަނޑު ޚިޔާރެއް ނުކުރީމުހެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނޭނގި ލިބުނު ރަޙްމަތްފުޅެކެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ހިންގުމުގެ އެންމެ ކުރީގައި ހުރި ދިގު މުއްދަތާއި، 
އަދި މިތަން ހިންގުމުގައި އަޅުގަނޑުގެ ތަޖްރިބާގެ އަލީގައި އެއިރު ކަންކުރި ގޮތާއި މެދު،
ފޮތުން ދަސްކުރާ ގޮތާ ޚިލާފަށް ކަން ކޮށްފައިވާތީ، ސަމާލުކަން ވަނީ ލިބިފައެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް މަތީ ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކޮށްފައިވާ ތޫނު، ޢުމުރުގެ ގޮތުން ޅަ، ގްރެޖުއޭޓުންގެ ފަރާތުންނެވެ. 
މިދުވަސްވަރު ޢުމުރުން ދޮށި ނުވަތަ ޢުމުރުގެ ގޮތުން އިސް މީހުންނެއް ނެތެވެ. 
އަދި ޓެކްނޮލޮޖީއާއި ތިއަރީގެ އަހުލުވެރި ޒުވާން ޖީލުތަކުގެ ކުދިން ބޭނުންވަނީ ޝޯ ހިންގާށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، މީހަކު ހެޔޮ ނިޔަތުގައި ކަމެއްކޮށްފިނަމަ، އެކަމުގައި އެއްވެސް ނުބައެއް އޮވެގެން ނުވާނެވެ. 
ކުރީކޮޅުގެ ދުވަސްތަކުގައި އަޅުގަނޑާ ދިމާވި އަޑިގަނޑުތަކާއި އުސްގަނޑުތަކުގައި ވެސް ހިފަހައްޓާލެވުނީ، އަޅުގަނޑު އެކަން ޤަބޫލު ކުރާތީއެވެ.
25 ވަނަ ބާބު
މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުން، 1998 އިން 2001 އަށް
އަޅުގަނޑަށް ދެވަނަ ޕެންޝަން ލިބުނީ  ޖުލައި 1998 ގައެވެ.
އެދުވަހަކީ އަޅުގަނޑު ދިވެހި ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތްކުރާތާ 40 އަހަރުވީ ދުވަހެވެ.
މިބަސްތައް އަޅުގަނޑު ލިޔަމުންދާއިރު، 
އަޅުގަނޑަކީ މީގެ 50 އަހަރު ކުރިން، ކޮޅުނބުގައި ހުންނަ ދިވެހި ސަފީރު އޮފީހުގައި މަސައްކަތްކުރަން އުޅުނު ފަނަރަ އަހަރުގެ ކުއްޖެއްކަން ޤަބޫލުކުރުމަކީ ދަތިކަމެކެވެ.
ހަމައެހެންމެ، ހިނގައިދިޔަ ކަންތައްތަކަށް ބަލައިލާއިރު، އަޅުގަނޑަށް ކުރެވުނު ގިނަ ކަންތައްތައް ކުރެވިފައިވަނީ،  
ހިނގައިގޮސްފައިވާ އަހަރުތަކުގައި އަޅުގަނޑު ދަސްކޮށްފައިވާ އެއްޗިއްސާއި، ކޮށްފައިވާ އަމިއްލަ ތަޖްރިބާތަކެއްގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ކަން، އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވުމަކީވެސް ޙައިރާންވާ ކަމެކެވެ. 
އެ މައުލޫމާތު ނުވަތަ ޢިލްމަކީ އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ބޭނުންތެރި އެއްޗެކެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް، އާ މަޝްރޫޢުތަކުގައި ދިމާވާ މަސްއަލަތައް ޙައްލުކުރުމުގައި އަޅުގަނޑުގެ އެހީއަށް ބޭނުންވުމުންނެވެ.
މިފަދަ އެއްކަމަކީ، ކޭބަލް އެންޑް ވަޔަރލެސްއާ ގުޅިފައިވާ ކަމެކެވެ.
1988 ވަނަ އަހަރު ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި އެކު ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުނި އުފެއްދުމުގައި، ދިވެހި ސަރުކާރު ވަނީ 49 އިންސައްތައިގެ ޙިއްޞާދާރެއް ކަމަށެވެ.
އަދި ފަހުން ސަރުކާރުގެ ޙިއްޞާ ވަނީ 55 އިންސައްތައަށް އިތުރުވެ، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޙިއްޞާއަކީ 45 އިންސައްތައަށް ވެފައެވެ.
މިއީ 2008 ވަނަ އަހަރު މިކަން އޮތްގޮތެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި މިކަން މިހާރުވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ.
މިކުންފުނި ފެށުނުއިރު، ޓެލެފޯނުގެ ޚިދުމަތް ލިބެނީ ހަމައެކަނި މާލެ އަތޮޅަށާއި، އާ ޓުއަރިޒަމް ޒޯނުކަމުގައިވާ އަރި އަތޮޅުގެ މަދު ޓުއަރިސްޓް ރިސޯރޓްތަކަށެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެހެން ހިސާބުތަކުގައި ޓެލެފޯނުގެ ގުޅުމެއް ނެތެވެ.
އަދި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ރާއްޖޭގެ އެހެން ހިސާބުތަކަށް ވެސް ފޯނުގެ ޚިދުމަތް ފޯރުވައިދިނުމާ ބެހޭގޮތުން ދިރާސާކުރުމަށް ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ބާރު އަޅުއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރަށް ފެނިވަޑައިގަތީ، އެކުންފުނީގެ ފައިދާ އެހާ ބޮޑުވުމަކީ (މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ކޯލްތަކުން) އިންސާފުވެރި ގޮތެއް ނޫންކަމުގައެވެ.  
އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގިނަ ބަޔަކަށް އަސާސީ ފެންވަރުގެ މުވާޞަލާތީ ޚިދުމަތް ވެސް ލިބެމުން ނުދާތީއެވެ. 
ދިރާގަށް ދީފައިވާ ލައިސަންސް ފުރަތަމަ ފަހަރު އާ ކުރަން ޖެހެނީ 1998 ވަނަ އަހަރު އެވެ.
ލައިސަންސް ކޮންޓްރޯލްކޮށް ދޫކުރަނީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުންނެވެ. 
ދިރާގު/ ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އަށް ދޫކޮށްފައިވާ ލައިސަންސް އާކުރުމާއި ބެހޭގޮތުން މަޝްވަރާކުރުމަށް ހޮވުނު ވަފުދުގައި ހިމެނުނީ، 
ޙުސައިން ޝަރީފް އާއި، ބަންދު ސަލީމް އާއި، ޔާމީން އާއި، ވަފުދުގެ ވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑެވެ.
ބައްދަލުވުންތައް ބޭއްވީ ސިންގަޕޫރު މަރީނާ މެންޑަރިން ހޮޓަލުގައެވެ. 
އެއްދުވަހު ހެދުނު، ބައްދަލުވުންތައް ފެށުމުގެ ކުރިން، ބައްދަލުވުން ބާއްވާ ކޮޓަރިއަށް އަޅުގަނޑު އައިއިރު، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޑިރެކްޓަރުން ތިބީ މޭޒުދޮށުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ އެއްޗެއް ބުނުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބުނެވެ. 
މުޅި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޓެލެފޯނުގެ ޚިދުމަތް ފޯރުވައިދީ، މީހުންއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައި ފޯނުލައިނެއް ލައިދޭންޖެހޭނެ ކަމަށް ބުނީމެވެ.
މިހެން މިކަން ނުކޮށްދީފިނަމަ އެމީހުންނަށް ދޫކޮށްފައިވާ ލައިސަންސްގެ މުއްދަތު އިތުރު ނުކުރާނެކަން އަޅުގަނޑު އެމީހުންނަށް ކަށަވަރު ކޮށްދިނީމެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމީހުންނަށް ބިރުދެއްކުމުގެ ގޮތުން މިހެން ބުނީއެއްނޫނެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑުމެން ކުރިމަތިލާންޖެހޭ ޙަޤީޤަތަކަށް ވާތީ، މިހެން ބުނީއެވެ. 
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އިން ކުރި ދިރާސާގެ ނަތީޖާ ދައްކަނީ، ހުރިހާ ރަށަކަށް ޤައުމީ ޓެލެފޯނުގެ ޚިދުމަތް ފޯރުވައިދިނުމަކީ ފައިދާވާނެ ކަމެއް ނޫންކަމަށެވެ. 
ދެވަނަ ފަހަރާއި ތިންވަނަ ފަހަރު މިދިރާސާ އެމީހުން ކުރުމުންވެސް ދެއްކީ ހަމަ މިނަތީޖާއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ޒުވާބަކީ، މާލެއާއި މާލެ ކައިރީގައިވާ ރަށްތައް ވެސް ކުރިއެރީ ޓެލެފޯނުގެ ޚިދުމަތް ލިބުމުން ކަމަށެވެ.
ވީއިރު އަތޮޅުތަކަށް މިޚިދުމަތް ފޯރުވައިދިނުމުން ކުރިއެރުން ނާންނާނެ ސަބަބެއް ނެތެވެ. 
ފަށައިގަންނައިރު ވާނޭ ގެއްލުން ކުންފުނީގެ ފަރާތުން ސަބްސިޑައިޒް ކުރާނީއެވެ. 
ޔަޤީނުންވެސް ކުރިމަގުގައި މިއީ ކުރިއަރައި ފައިދާކުރުވަނިވި ކަމެއް ކަމުގައި ވާނެއެވެ.
އެންމެފަހުން މިކަމަށް އެމީހުން އެއްބަސްވެ، 1999 ވަނަ އަހަރު ހުރިހާ ރަށަކަށް މިޚިދުމަތް ދިނުމަށް އެއްބަސްވިއެވެ.
ދިރާގުގެ ފަރާތުން ހުރިހާ ރަށަކަށް ފޯނުނަރު ގުޅައިދީ ނިންމީ 1998 ގައެވެ.
މަސައްކަތް ފަށައިގަތުމާއިއެކު ރަށްރަށުގެ ރައްޔިތުން ބޭނުންވާ ވަރަށް ފޯނުނަރު ދިނުމަށްޓަކައި ވަގުތީ ވީ- ސެޓް ޓަރމިނަލެއް ބޭނުންކުރަންޖެހުނެވެ. 
ކާޑު ބޭނުންކޮށްގެން ފޯނުކުރާ ބޫތުތައް ބެހެއްޓުމުން، މަޑުމައިތިރިކަމާއިއެކު އެމީހަކާ ޖެހެންދެން ކިޔޫހަދައިގެން ފޯނުކުރުމުގެ އިންތިޒާރުގައި މީހުން ތިއްބެވެ.
ރަށްރަށުން ލިބޭ އާމްދަނީއަކީ ކުންފުނީގެ ފައިދާގެ ބޮޑުބައެއްކަމުގައި ނުވި ނަމަވެސް، އިޤްތިޞާދީ ޙަރަކާތްތައް އިތުރުވެ އަދި އަތޮޅުތަކުގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު މަތިވެއެވެ.  
ކޮމިއުނިކޭޝަން ރަނގަޅުވުމުގެ ސަބަބުން މާރުކޭޓުގެ މަޢުލޫމާތު ލިބި، އަދި ހިންގުމުގެ ދާއިރާ ރަނގަޅުވެ، ރަނގަޅު ޞިއްޙީ ފަރުވާއާއި ތަޢުލީމީ ޚިދުމަތްތައް ލިބެއެވެ. 
ހަމަ މިއާއެކު، ރަށްރަށުގެ ނެޓްވަރކުން ގެއްލުން ލިބުމާއި މެދު ވިސްނާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
ދެން އައީ މޯބައިލް ޓެލެފޯނުގެ އިންޤިލާބެވެ. 
ޓެކްނިކަލް ކޮންސަލްޓަންޓުންގެ ގޮތުގައި ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. އާއި ދިރާގާއި ދެމެދުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިޚިދުމަތް ހޯދުމާ ބެހޭ ގޮތުން، ވާހަކަދެއްކިއެވެ. 
އާދައިގެ މަތިން، ކޭބަލް އެންޑް ވަޔަރލެސްގެ ފަރާތުން ފީޒިބިލިޓީ ދިރާސާއެއް ހެދިއެވެ. 
މީގެ ކުރިން އެތައް ފަހަރަކު ކަންހިނގާފައިވާ ގޮތުގެ މަތިން، ދިރާގުގެ ނިންމުމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި މޯބައިލް ފޯނުގެ ބޭނުން އޮންނަ ވަރު ވަރަށް ކުޑަވާނެ ކަމުގެ ކޮންސަރވެޓިވް ނިންމުމެކެވެ.
1990 ގެ މެދުތެރޭގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، މުވާޞަލާތީ ޚިދުމަތުގައި އެންމެ ކުރިއަރަމުން އަންނަނީ، މޯބައިލްފޯނުގެ ސެގްމަންޓް ކަމުގައި ވާ ހިނދު މެއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ބާރުއެޅުއްވުމާ އެކުގައި، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން މޯބައިލްފޯނުގެ ޚިދުމަތް ތަޢާރަފްކުރުމަށް އެއްބަސްވިއެވެ. 
އަނެއްކާވެސް ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން ލިބުނު ކޮމިޓްމަންޓް އޮތީ ދުރަށް ނުވިސްނައެވެ. 
އެއީ އެމީހުން ޚިޔާރުކުރީ، އުވާލުމާ ދާދި ގާތުގައި އޮތް، އެނެލޮގް ވިއުގައަކުން މިކަން ކުރުމަށެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ވިދާޅުވަމުން ގެންދެވީ، ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ބޭނުންކުރަމުންދާ ޖީ. އެސް. އެމް. ޓެކްނޮލޮޖީ ޚިޔާރުކުރުމަށެވެ.
އެމީހުންގެ ތަޖްރިބާކާރުން ލަފާދީފައި ވަނީ، ޖީ. އެސް. އެމް. ނިޒާމެއް ބޭނުންކުރުމަށް 5,000 ފޯނުލައިން ބޭނުންވާނެ ކަމަށެވެ.
ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ދިރާސާއިން ދެއްކި ގޮތުގައި، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފަސް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ބޭނުން ވާނީ 700 ނުވަތަ 800 ވަރަކަށް ފޯނުލައިނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން އެމީހުން ޚިޔާރުކުރި އެނެލޮގް ނިޒާމެއް ބެހެއްޓުމާމެދު ވަރަށް ބޮޑަށް ދެކޮޅުހަދައި އެއީ އުވެމުންދާ ނިޒާމެއްކަން އެމީހުންނަށް ސާބިތު ކޮށްދިނީމެވެ. 
ޕްލެސީ ކުންފުނި (އެމީހުން ޚިޔާރުކުރާ ސަޕްލަޔަރުންގެ ތެރޭގެ ބައެއް) އޮތީ ބޭންކްރަޕްޓް ވާން ކައިރިވެފައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ މައިގަނޑު ޒުވާބަކީ،
400000 އަށްވުރެ ގިނަ ޓުއަރިސްޓުން ޒިޔާރަތްކުރާއިރު، އެމީހުން ބޭނުންކުރާނެ ރޯމިންގ ފެސިލިޓީ އޮތް ޖީ. އެސް. އެމް. ނިޒާމެއް ތަޢާރަފްކުރުމަކީ ބުއްދިވެރިގޮތް ކަމުގައެވެ.
މިގޮތަށް ކަންކުރުމުން ހަމައެކަނި ރައްކާތެރި އަދި ބޭނުންތެރި މޯބައިލް ޚިދުމަތެއް ދިވެހީންނަށް ލިބުމުގެ އިތުރަށް، ރޯމިންގގެ ޚިދުމަތުން ލިބޭފައިދާ ވަރަށް ބޮޑުވާނެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މިކަމާއި ދެކޮޅު ހަދަމުން ގެންދަނިކޮށް، ސީ. އެން ޑަބްލިޔު. ގެ ފަރާތުން، އެމީހުންގެ ދިރާސާގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އެނެލޮގް ނިޒާމެއް ބެހެއްޓުމައިގެން ކުރިއަށްދިޔައެވެ. 
ނަތީޖާއަކީ ފެށުނީއްސުރެ އަޅުގަނޑުމެން ބުނަމުންދިޔަ ގޮތް ވުމެވެ. 
ތިން މަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެނިޒާމުން ޚިދުމަތްދެވެން އޮތް މިންވަރަށް ވުރެ ބޭނުންވާ ފަރާތްތައް ގިނަވެ، ސްވިޗް އޯވަރލޯޑް ވުމެވެ. 
ސަރކިޓް ނުލިބުމާއި، ނިޒާމް ރަނގަޅަށް މަސައްކަތް ނުކުރުމާއި އަދި ފޯނު ކަނޑާލުން ފަދަ އެތައް ޝަކުވާއެއް ދިރާގަށް ރައްދުވާން ފަށައިފިއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން, ދިރާގުގެ ޑިރެކްޓަރުންގެ ފަރާތުން އެނެލޮގް ނިޒާމަކުން ޖީ. އެސް. އެމް. ނިޒާމަކަށް ބަދަލު ކުރުމަށް މަޖްބޫރުކޮށްފިއެވެ. 
ޤައުމީ ޓެލެފޯނު ސްވިޗުން 40,000 ލައިން ބޭނުންކުރެވޭ ވަރަށް އިތުރުކޮށްފިއެވެ.
މިނިޒާމް ފުރިހަމައަށް މަސައްކަތް ކުރެއެވެ.
2008 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް އައިއިރު، 60000 މޯބައިލްފޯނު  ބޭނުންކުރެވެއެވެ.
20 ޤައުމަށް ރޯމިންގ ގެ ޚިދުމަތްވެސް ލިބެއެވެ.
މިހާރު ދިރާގަށް އެންމެ ބޮޑު ފައިދާއެއް ލިބެނީ މޯބައިލްފޯނުގެ ޚިދުމަތުންނެވެ. 
އެންމެ ގިނަ އާމްދަނީ ލިބެނީ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ރޯމިންގ ގެ ޚިދުމަތުންނެވެ. 
ޕްލެސީ/އެނެލޮގް ގެ ޙާދިސާގެ ކަންތައްތަކާއި ބެހޭ އެކައުންޓްތައް މުސްތަޤްބަލަށްޓަކައި ރެފެރަންސެއްގެ ގޮތުގައި އޮތުމަށް ބޭނުންވާ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ބޯޑުގައި ބުނީމެވެ. 
އެތަކެއް ފަހަރު ހަނދާންކޮށްދިނުމަށް ފަހު، ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ސީ. އީ. އޯ. އެއް ހުރެގެން ހިންގާ ދިރާގުގެ ފަރާތުން އެ އެކައުންޓްތައް ހާމަކުރިއެވެ. 
އެއިން ދެއްކިގޮތުގައި، ޕްލެސީގެ ސާމާނާއި އެ ހަރުކުރުމަށް 1.6 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ޚަރަދުވިއެވެ.
އަދި މި ކަމުން އެކުންފުންޏަށް، އެ ބާ އަދި އުވާލަން ކައިރިވެފައިވާ މޯބައިލް ޓެކްނޮލޮޖީ ބޭނުންކޮށްގެން 1.0 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރަށް ވުރެ ބޮޑުފައިދާއެއް ހޯދިއެވެ.
ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުމެއްގައި އަޅުގަނޑު ސީ. އެންޑް ޑަބްލިޔު. ގެ ޑިރެކްޓަރުންނާ ވަރަށް ހޫނު ޒުވާބެއްކޮށްގެން، އެމީހުންނަށް  ކުށެއް ކުރެވުނީ ކަމަށް އެންމެފަހުން އެއްބަސްވިއެވެ. 
އަދި ހިތާއި ދެކޮޅަށް ނަމަވެސް އިޢުތިރާފުވީ، އެންމެ ފުރަތަމަ ވެސް ޖީ. އެސް. އެމް. ނިޒާމެއް ބެހެއްޓުނުނަމަ މާރަނގަޅުވީސް ކަމަށެވެ. 
ޖީ. އެސް. އެމް. ތަޢާރަފްކުރީ 1999 ވަނަ އަހަރުއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޓުއަރިޒަމަކީ ކުރިއަރަމުން އަންނަ ވަރަށް ދުރު ރާސްތާއެއް އޮތް ޞިނާޢަތެކެވެ. 
އަދި މިހާރުގެ މޯބައިލް ޓެކްނޮލޮޖީ އާއިއެކު ފައިދާ ލިބެމުންދާ މިންވަރު ހިފެހެއްޓޭނެއެވެ. 
ވާދަވެރިކަން ތަޢާރަފްވެފައި ވީ ނަމަވެސް، މާރުކޭޓުގެ އިސް ފަރާތްކަމުގައި ދިރާގު ވާންޖެހޭނެއެވެ. 
މާރުކޭޓުގެ ބޭނުންތަކަށް އިޖާބަދީ، ކުރީގައި އޮތުމަށް އިސްނަގައި، މިހާރުގެ ޓެކްނޮލޮޖީ ބޭނުންކޮށްގެން ކުރިއަށް ދިއުމުގެ ނަޒަރު އޮންނަންވާނެއެވެ. 
މަލްޓިމީޑިއާގެ ޚިދުމަތް މުޅި ދުނިޔެއަށް ފެތުރެމުންދާއިރު، ދިރާގުގެ މަސައްކަތުން ދައްކާ ބަލިކަމެއް ނުވަތަ ބަލި ފަޔެއް އޮވެއެވެ.
އެއީ ފައިބަރ އޮޕްޓިކް ސަބްމެރިން ކޭބަލް ބޭނުންކޮށްގެން ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުވާޞަލާތި ގުޅުން ޤާއިމްވެފައި ނެތުމެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއާއި 500 ކިލޯމީޓަރ ދުރުގައިވާ ސްރީ ލަންކާގައި ތަފާތު ތިން ކޭބަލް ޓަރމިނަލް އޮތެވެ.
ވީއިރު ސްރީ ލަންކާ މެދުވެރިކޮށް ދިވެހިރާއްޖެއިން ބައިނަލްއަޤްވާމީ ނެޓްވަރކްއާއި ގުޅުމަކީ ކުރެވޭނެ ކަމެކެވެ. 
މިކަމަށް ވަރަށް ބޮޑު އިންވެސްޓްމަންޓް އެއް ނުވަތަ ރައުސުލްމާލެއް ބޭނުންވާނެއެވެ. 
ނަމަވެސް މިއިން ލިބޭ ފައިދާ އެހާ ބޮޑުވާނެވެސްމެއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ދެވަނަ ޕެންޝަން ލިބުނުތާ ދެ އަހަރެއްވަރު ވީތަނާ، އަނެއްކާވެސް ކަނޑާބެހޭ މަސްއަލައަކާ އަޅުގަނޑާ ކުރިމަތި ވެއްޖެއެވެ.
2000 ވަނަ އަހަރުގެ އެޕްރީލް މަހު، މިނިސްޓަރ އޮފް ޕްރެޒިޑެންޝަލް އެފެއަރޒް މުޙައްމަދު ޙުސައިން އަޅުގަނޑުގެ ފަރާތުން ކަމަކު އެދިވަޑައިގަތެވެ.
އެއީ ޖަރުމަނުގައި ޤާނޫނީ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ޖަރުމަނު ލޯޔަރެއް ހޯދައިދިނުމަށެވެ.
ކަމުގެ ބެކްގްރައުންޑް ނުވަތަ ޖެހިގެން އުޅޭ މައްސަލަ ބުނެދެއްވުމަށް އަޅުގަނޑު އެދުނީމެވެ. 
އެއީ އަރުމާޒު ޔޮޓް ބަނުމަށް ޙަވާލުވެފައިވާ ޖަރުމަނު ކުންފުނި ބެންކްރަޕްޓް ވެދާނެހެން ހީވާތީ ކަމުގައި ކަމަށް އޭނާ ބުނުއްވިއެވެ.
އެއީ 2000 ވަނަ އަހަރަށް ނިންމުމަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން އޯޑަރ ކުރައްވާފައިވާ ޔޮޓެކެވެ.
ކޮންސްޓަންޓް އެންޑް ކޮންސްޓަންޓް އަކީ ލަންޑަންގެ މަޝްހޫރު ޤާނޫނީ ކުންފުންޏެކެވެ.
އެތަނުގެ އިސް ޤާނޫނީ ވަކީލެއް ކަމުގައިވާ މައިކަލް ބްރޫސްޓަރ އަކީ އަޅުގަނޑުގެ ރަޙްމަތްތެރިއެކެވެ.
ޖަރުމަނުގައި ހުންނަ އެމީހުންގެ ޤާނޫނީ ވަކީލާ ބެހޭ ތަފްޞީލު ހޯދައި، އެކަމައިގެން ކުރިއަށްދިއުމަށްޓަކައި މުޙައްމަދު ޙުސައިން އަށް ތަފްޞީލު އެރުވީމެވެ. 
އެއަށްފަހު އަޅުގަނޑު އެކަމަކާ ނުވިސްނަމެވެ.
ދެތިން ހަފްތާއެއް ވޭތުވި ފަހުން، މުޙައްމަދު ޙުސައިން އަނެއްކާވެސް އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވިއެވެ. 
އޭނާ ބުނުއްވީ، ބޯޓުޔާޑާއި ޔޮޓު ވެސް ބަނގުރޫޓުވެއްޖެ ކަމަށެވެ. 
އޭނާ އިތުރަށް ބުނުއްވީ، މިކަމާއިގުޅޭ ގޮތުން ޚުދު އަޅުގަނޑު ޙަވާލުވެގެން އެކަން ބަލައި، އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅެއް އަޅައިދިނުމަށެވެ.
އަދި އެކަން ރަނގަޅު ގޮތަކަށް ގެންދިއުމައްޓަކައި ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކުރުމަށް މައުމޫނު އެދިވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށެވެ.
ކަމަކީ ވަރަށް ބޮޑު ކަމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެކަމުގައި އެހީތެރިވެދެވޭނެ ގޮތެއް ޔަޤީނެއްނޫނެވެ.
މަޝްރޫޢާ ބެހޭ ދެތިން ޞަފްޙާއެއް އަޅުގަނޑަށް ފޮނުވިއެވެ. 
އެ ޞަފްޙާތައް ކިޔާލުމުން، ކަމުގެ ފުރިހަމަ ޙަޤީޤަތް އެއިން ސާފުކޮށް ނުދައްކާކަން އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވިއެވެ. 
ޖަރުމަނުގެ ރިސީވަރ ޑޮކްޓަރ ޖާފްގެ ފަރާތުން ފެކްސްއެއް ފޮނުވާފައި އޮތެވެ. 
އޭގައި ވަނީ، މަސްއަލައާއި ބެހޭގޮތުން މަޝްވަރާކުރުމަށް ދިވެހި ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްއަކު އޭނާއާ ބައްދަލުކުރަން އެދިފައެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް މިކަމާ ބެހޭ އެއްވެސް ތަފްޞީލެއް ލިބިފައެއްނެތެވެ. 
މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސްގައި މި އޯޑަރާއި ބެހޭ އިތުރު ތަފްޞީލު ހުންނާނެކަން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ. 
ފައިސާފޮނުވުގެ ކަންކަމުގައި ޙަރަކާތްތެރިވެފައި ވާނެތީއެވެ. 
މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސްގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑަށް މުޅި ފައިލް ލިބުމުން ފައިލްގެ ކޮޕީތައް ހެދީމެވެ.
2000 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހުގެ 15 ވަނަ ދުވަހު، އެމިރޭޓްސް އެއަރލައިންއާ ބެހޭ ބައްދަލުވުމެއްގައި ބައިވެރިވުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު ހުރީ ކޮޅުނބުގައެވެ.
މައުމޫނު ލަންޑަންގައި ހުންނަވާފައި، ޔޮޓް ބަންނަމުންދިޔަ ބޯޓުޔާޑު ބޭންކްރަޕްޓްވުމާއި ގުޅިގެން ވަރަށް ކަންބޮޑުވެވަޑައިގެން، އަޅުގަނޑާއި ފޯނުންގުޅުއްވިއެވެ. 
އެއުޅަނދަކީ ވަރަށް ބޭނުން އެއްޗަކަށްވެފައި، އޭގެ އަގުގެ ބޮޑު ޢަދަދެއް ދައްކާފައިވުމާއެކު، ދެން ކަންކުރަންވީ ގޮތަކާއިމެދު އަޅުގަނޑާ ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ އަޅުގަނޑަށް ފައިލް ލިބުނީ އެދުވަހު ކަމަށާއި، އެފައިލް ދިރާސާ ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ އެއްޗެއް ލިޔެ، ލަންޑަންގައި ހުންނަ ދިވެހި ހައިކޮމިޝަން މެދުވެރިކޮށް އެމަނިކުފާނަށް އަޅުގަނޑު ފެކްސްއެއް ފޮނުވާނަން ކަމުގައެވެ. 
ކަންހިނގާފައިވާ ގޮތް ދެނެގަތުމަށް ވަގުތުތަކެއް ހޭދަވިއެވެ.
އެ ފައިލް ދިރާސާކުރުމަށް ފަހު އަޅުގަނޑަށް ފެނުނުގޮތް ތިރީގައި މިވަނީއެވެ:
ކޮންޓްރެކްޓްގެއަގުކަމުގައިވާ 4,891,600 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ތެރެއިން 3,633,300 އެމެރިކާ ޑޮލަރުވަނީ ސެކިއުރިޓީއަކާ ނުލައި ކުރިއަށް ދައްކާފައެވެ.
ޢާއްމުކޮށް މިފަދަ ފައިސާ ކުރިއަށް ދައްކާނީ، ރީފަންޑް ގެރަންޓީއެއް ނުވަތަ ބޮންޑެއް ރަނގަޅު ބޭންކަކުން އެންޑޯރސްކޮށްގެންނެވެ. 
މި ޔޮޓު އޯޑަރުކޮށްފައިވަނީ ދުބާއީގައި ހުރި ޔޮޓް ބްރޯކަރެއް މެދުވެރިކޮށެވެ.
އުޅަނދުވަނީ އިންޝުއަރ ނުކޮށެވެ. 
ޢާއްމު އުޞޫލަކީ އުޅަނދެއް ބަންނަމުންދާއިރު، އެ ބަންނަ ޝިޕްޔާޑުގެ ފަރާތުން އެ އުޅަނދެއް ބަންނާނީ އިންޝުއަރ ކޮށްގެންނެވެ. 
މިކަމަށް ޚާއްޞަ އިންޝުއަރަންސް ޕޮލިސީއެއް އޮވެއެވެ.
ބޯޓުޔާޑުން ވަނީ ވިޔާނުދާ ފާޑުގެ ސަރވެޔަރެއްގެ ފަރާތުން މަސައްކަތުގެ 70 އިންސައްތަ ނިންމައިފި ކަމުގެ ސެޓްފިކެޓްއެއް ހޯދާފައެވެ.
ޙަޤީޤަތުގައި ނިންމާފައިވަނީ، 30 އިންސައްތައިގެ މަސައްކަތެވެ.
ޔޮޓު ބަނުމުގެ އެއްބަސްވުމުގައި ވަރަށް ގިނަ ދޯދިޔާ ކަންތައްތަކެއް ހުރިކަން ޤާނޫނީ ތަމްރީނެއް ނެތިވެސް އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަކުރެވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑާއި ހަމައަށް މަސްއަލަ މިއައި ތާރީޚުގައި ޔޮޓް އޮތީ ރީސީވަރގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައެވެ. 
މިހެން ކަން ވުމުން އޭނާ އަމަލުކުރަންޖެހޭ ޤަވާޢިދުތަކުގެ މަތީން އޭނާ ކަންކުރާނެއެވެ. 
ބޯޓު ބަންނަ ކުންފުނި، ޕީ. އާރ. މެރީން ވަނީ ބޭންކްރަޕްޓްވެފައި ކަމަށް ކަނޑައަޅާފައެވެ. 
އަދި ކޯޓުގެ ފަރާތުން ޢައްޔަންކޮށްފައިވާ ރިސީވަރ ޑޮކްޓަރ ޖާފްގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަރަށް އަވަހަށް ހިސާބުތަކެއް ހެދީމެވެ. 
އެއީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ނުނިމިއޮތް ހަލް އާއި މެޝިނަރީ އާއި ތަކެތި، ރިސީވަރގެ އަތުން މިހާރު އޮތް ގޮތަށް ގަތުމަށް ފަހު، ޔޮޓު ބަނދެ ނިންމުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ހިސާބުތަކުން ދެއްކި ގޮތުގައި، ކުރިއަށް ދައްކާފައިވާ 3,633,300 ޑޮލަރާއި އެކު، ދިވެހި ސަރުކާރަށް މިކަން ކުރުމަށް 7.5ން 8 މިލިއަން ޑޮލަރާ ދެމެދުގެ ޢަދަދެއް ޚަރަދުވާނެއެވެ.
އެއީ މާލެއާއި ހަމައަށް ޔޮޓު ގެނައުމަށެވެ.
2000 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހުގެ 19 ވަނަ ދުވަހު، އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ގޮތް ލިޔެފައި ދިނީމެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ ތިރީގައި މިވާ ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ޔޮޓު ބަނދެނިންމާ އެއާއި ޙަވާލުވާށެވެ. އެހެނީ:
މިހެންނުހަދާނަމަ، ކުރިއަށް ދައްކާފައިވާ 3,633,300 އެމެރިކާ ޑޮލަރ މުޅިން ގެއްލޭނެއެވެ.
އާ ޔޮޓެއް ބަނުން މިހާރު މިއަށްވުރެ އަގުބޮޑުވާނެތީ އާއި އިތުރު އެތައް ދުވަސްތަކެއް ހޭދަވާނެތީއެވެ.
ބޯޓު ބަންނަން އޯޑަރުކުރި ޕީ. އާރ. މެރީން ޔާޑަކީ މަޝްހޫރު ތަނަކަށް ވެފައި، އެތާނގައި މަސައްކަތްކުރުމަށް ރަނގަޅަށް ތަމްރީނުވެފައި ތިބި މީހުން ތިބޭނެތީއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ރިޕޯޓުގެ މައްޗަށް ބިނާކުރައްވައި، ރައީސް މައުމޫނު ނިންމެވީ، އެގޮތުގެ މަތީން ކުރިއަށް ގެންދެވުމަށެވެ. 
މި ޔޮޓު ބަނދެ، ވީ އެންމެ އަވަސް ފުރުޞަތެއްގައި މާލެއަށް ފޮނުވުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ މަސައްކަތެއް ކަމުގައި ވީއެވެ.
ބޯޓުދަތުރުކުރުމުގެ އާއި ބޯޓު ބަނުމުގެ ވަރަށް ގިނަ ތަޖްރިބާތަކެއް އަޅުގަނޑަށް ލިބިފައިވާތީ، އަޅުގަނޑު ހީކުރީ މިކަން ކުރުމަކީ ވަރަށް ފަސޭހަވާނެ ކަމެއް ކަމުގައެވެ. 
އެހެންކަމުން އުފަލާއިއެކު އަޅުގަނޑު މިކަމާއި ޙަވާލުވެއްޖައީމެވެ. 
ނަމަވެސް ކަންތައްތައް ވަމުންދިޔަ ގޮތުން މިކަން ވެގެންދިޔައީ ވަރަށް އުނދަގޫ ކަމަކަށެވެ.
ލަންޑަންގެ ހޮލްމަން ފެންވިކް އެންޑް ވިލަން އެއީ ބޯޓުޔާޑާއި ރިސީވަރގެ ކަންތައްތަކުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުން ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ޢައްޔަންކުރީމެވެ. 
އަދި ޖަރުމަނުގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުން ކަމުގައިވާ ލީބަން އެންޑް ޕޫޗާ، ކްރިސްޓޮފް ހޯރބާޚް ގެ ބެލުމުގެ ދަށުން، ޖަރުމަނުގައި މިކަން ބެލުމާ ޙަވާލުކުރީމެވެ. 
ބަހުގެ މަސްއަލަ ދިމާވާތީ މިއީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ.
ޖަރުމަނުގައި ޕީ. އާރ. މެރީންގެ މުވައްޒަފުންނާއި އެ ކުންފުނީގެ އެއް ޙިއްޞާދާރާއި ބައިވެރިވެގެން، ޕީ. އާރ. ސުޕަރ ޔޮޓްސް ކިޔާ ކުންފުންޏެއް އުފެއްދިއެވެ. 
މި ކުންފުނީގެ ފަރާތުން، ދިވެހި ސަރުކާރަށް އެ ޔޮޓް ބަނދެދިނުމަށް ޝައުޤުވެރިވިއެވެ.
މިކަން މިގޮތަށް ކުރުން ރަނގަޅުކަމުގައި ފެނުނެވެ. 
އެއީ މަސައްކަތްކޮށް ސުޕަރވައިޒް ކުރާނީ ކުރިންވެސް މިކަން ކުރަމުން ގެންދިޔަ މީހުން ކަމަށްވެފައި، ފެންވަރުވެސް ހިފެހެއްޓޭނެތީއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މިގޮތަށް ކަންކުރުމަށް ނިންމީމެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުންގެ އެހީއާއި އެކު، ޔޮޓު ބަނުމުގެ މަސައްކަތް ނިންމުމަށްޓަކައި އާ އެއްބަސްވުމެއްގައި ޕީ. އާރ. ޔޮޓްސް އާއިއެކު ސޮއިކުރީމެވެ.
ގިނަ ޢަދަދެއްގެ އިތުރު މަސައްކަތް ނިންމައި، އަލަށް އެއްބަސްވެވުނު އަގަކީ 467907 ޖަރުމަނު މާރކެވެ.
ހަމަ މިއާއިއެކު، ނުނިމިއޮތް ހަލް އާއި މެޝިނަރީ އާއި އެހެން ސާމާނު ގަތުމުގެ މަޝްވަރާތައް ރިސީވަރާއިއެކު އަޅުގަނޑުމެން ކުރީމެވެ. 
މިހުރިހާ ތަކެތި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނީ 1.2 މިލިއަން ޖަރުމަނު މާރކަށެވެ.
ރިސީވަރުގެ ފަރާތުން ޔޮޓް ބަނުމުގެ އާ ކޮންޓްރެކްޓްގައި ސޮއިކުރިއެވެ. 
އެހެންކަމުން މިއެއްބަސްވުމަކީ ތިން ފަރާތުގެ މެދުގައި ވެވުނު އެއްބަސްވުމެކެވެ. 
ނޭވަލް އާރކިޓެކްޓް ކުންފުންޏެއް އަޅުގަނޑުމެން ޢައްޔަންކުރީމެވެ.
މަސައްކަތް ކުރަމުންގެންދާ ގޮތް ބަލައި، މަސައްކަތް ނިންމާ ގޮތުގެ ސެޓްފިކެޓް ދިނުމުން ފައިސާ ދޫކުރުމަށްޓަކައި، އެއްބަސް ވުމުގެ ޝެޑިޔުލްގައި ވާ ގޮތަށް ތަފްޞީލުކޮށް އޮތުމަށްޓަކައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން، ޔާޑުގައި ޔޮޓް އިންޝުއަރކުރީ، މިހާރު އޮތް ގޮތަށް އަދި އިތުރުވާ އަގުހިމަނައިގެންނެވެ.
އިންޝުއަރަންސް ޕޮލިސީގައި ޔޮޓް އިންލަނޑް ޓްރާންސްޕޯރޓް ކުރުމާއި، 
އަދި ކޯރުގައި ރޮޓަރޑަމް އަށް ގެންގޮސް، 
އެއަށްފަހު 16 އޯގަސްޓް 2001 ގައި، އެމް. ވީ. ޑެނިއެލާގައި މާލެ ގެނައުމާއި ހަމައަށް އިންޝުއަރކުރީމެވެ.
އާ ކުންފުނީގެ މަސްއަލަތަކެއް އުޅޭކަން ވަރަށް އަވަހަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވިސްނިއްޖެއެވެ. 
އެއީ ޕީ. އާރ. ސުޕަރޔޮޓްސް އަށް އަޅުގަނޑުމެން ދައްކާ ފައިސާ، ޔޮޓް ބަނުމުގެ ޚަރަދުތައް ކުރުމަށް ބޭނުންކުރުމުގެ ބަދަލުގައި، އެހެން ކަންކަމަށް ބޭނުން ކުރާތީއެވެ. 
އާޚިރު ނަތީޖާއަކީ، އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަމަށާއި، އިންޝުއަރަންސް އާއި ލޭބަރއަށް ވަރަށް ބޮޑު ޢަދަދެއްގެ ފައިސާ ނުދައްކާ ދަރަނިވެރިވުމެވެ. 
ކުންފުނީގައި އެއްވެސް ފައިސާއެއް ނެތުމުގެ ސަބަބުން، ހުރިހާ ކަމެއް ކުރުން ހުއްޓާލައިފައި، ކުންފުނި ރިސީވަރ ގެ އަތްމައްޗަށް ހިނގައްޖެއެވެ. 
މިހާ ހިސާބަށް ދިޔައިރު، އުޅަނދުގެ 85 އިންސައްތަ މަސައްކަތް ވަނީ ކޮށް ނިމިފައެވެ.
ކަންތައްތައް ހިނގަމުން ދިޔަގޮތާއި މެދު ކަންބޮޑުވެފައި ވުމާއިއެކު، މިޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށްޓަކައި ކުރެވެން އޮތް ހުރިހާ މަސައްކަތެއް އަޅުގަނޑަށް ވަނީ ކުރަންޖެހިފައެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ރިސީވަރގެ ގާތަށް ގޮސް، ބޯޓުޔާޑުގައި މަސައްކަތްކުރުމަށް އެތަން އަޅުގަނޑުމެން ކުއްޔަށް ހިފުމަށް ހުށަހެޅީމެވެ. 
ޔާޑުގެ ފޯރމަން އާއި ލޭބަރ ޔުނިއަންއާއި ވާހަކަދައްކައި، ހަފްތާއަކު އެއްފަހަރު މުސާރަ ދޭގޮތަށް، އެމީހުންގެ ލޭބަރ ބޭނުންކުރުމަށް މަޝްވަރާކުރީމެވެ. 
މަސައްކަތްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ހޯދީ ޔާޑުގެ ނަމުގައި އަޅުގަނޑުގެ އިރުޝާދުގެ ދަށުންނެވެ. 
އަދި އެއާއި ޙަވާލުވީ އޮންބޯރޑްގައި ޖަރުމަނުގެ ވީ. އޭ. ޓީ. ދެއްކުމަށް ނުޖެހޭގޮތް ހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައެވެ. 
ނޭވަލް އާރކިޓެކްޓް އާއި ޖަރުމަނުގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުން ވަރަށް ގިނަ މަސައްކަތްތައް ކުރިއެވެ. 
އެންމެފަހުން ޔޮޓުގެ މަސައްކަތް ނިމުނީ 25 ޖުލައި 2001 ގައެވެ.
ޔޮޓު އަޅާފައި ބޭއްވުމާއި، އަދި ދުވެލި ބެލުމުގެ ޓެސްޓްތައް ކުރެވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ނަމަށް މެނުފެކްޗަރ ކުރި ފަރާތްތަކުގެ ގަރެންޓީ ބަދަލުކުރުމުގައި ކާމިޔާބުވިއެވެ. 
އުޅަނދު އިތުރަށް ޙިމާޔަތްކުރުމަށާއި އިތުރު ސިހުންތަކެއް ލިބުމުން ދުރުވުމަށްޓަކައި މޯގޭޖްއެއްވަނީ ނަގާފައެވެ. 
ރައިން ކޯރުގައި އެ ޔޮޓް ހަދުވަހުގެ މުއްދަތަކަށް ވަނީ ދުއްވާ ޓެސްޓްކޮށްފައެވެ. 
ޝެޑިޔުލް އާއި އެއްގޮތަށް އެ ޔޮޓް އެމް. ވީ. ޑެނިއެލާއަށް ބަރުކޮށް މާލެއަށް ފޯރީ، 12 ސެޕްޓެމްބަރ 2001 ގައެވެ.
ޔޮޓު ރައްކައުތެރިކަމާއިއެކު ބޭލުމަށްފަހު ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހާއި ޙަވާލުކުރެވުނެވެ.
މާލެއާއި ހަމައަށް އެ ޔޮޓުގެނެސް، ޙަވާލުކުރުމާއި ހަމައަށް ހިނގި ހުރިހާ ޚަރަދުގެ ޖުމްލަ އަކީ 7,076,010 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
މީގެ ތެރެއިން 343,229 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ޚަރަދުވީ ޤާނޫނީ ފީތަކުގެ ގޮތުގައެވެ.
ދިމާވި ހުރިހާ ކަމަކާއި އެކުވެސް އަޅުގަނޑު ފުރަތަމަ ކުރި އަންދާޒާއާއި އަޞްލު ހިނގި ޚަރަދާއި ދެމެދު މާބޮޑު ފަރަޤެއް ނެތްކަމީ، އަޅުގަނޑަށް ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު ހިތްހަމަޖެހުމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ ހިތްހަމަޖެހުމަށްޓަކައި ޔޮޓް ވަނީ އުލްރިޚް ބްރޫނަރ (ކޮންސްޓްރަކްޝަން ހުއްދައޮތް ސަރވެޔަރ އެއް) ލައްވާ އަގު ކޮށްފައެވެ. 
އަގަކީ 7.5 މިލިއަން އާއި 8 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރާއި ދެމެދުގެ އަގެއްކަމުގައި ކަނޑައެޅިއެވެ.
މިކަމުން އަޅުގަނޑަށް ހަމަޖެހުން ލިބުނެވެ. 
ދެ ކުންފުނީގެ ނާކާމިޔާބާއި، ޤާނޫނީ ފީތަކާއި ހިނގައި ދިޔަ އެހެނިހެން ޚަރަދުތައް ކެނޑުމަށްފަހު، ހިނގި ޚަރަދަށް ވުރެ ޔޮޓްގެ އަޞްލު އަގު ބޮޑު ކަމީ އަޅުގަނޑަށް ލިބުނު ހިތްހަމަޖެހުމެކެވެ. 
ރިސީވަރ އާއި ބޯޓުޔާޑާއި ދެކޮޅަށް އަދިވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ 1 މިލިއަން ޖަރުމަންމާކްގެ ކްލޭމްއެއް އެބައޮތެވެ.
އަޅުގަނޑު އުންމީދު ކުރަނީ މުޅި އަދަދު ނުވަތަ މިއިން ބައެއް ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކޮންމެވެސް އިރަކުން ލިބޭނެ ކަމަށެވެ. 
މި ފައިސާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނުލިބިއްޖެނަމަ، މި ޔާޑާއި ދެކޮޅަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ރިޓް އޮފް ސެކިޔުރިޓީ އެއް އެބަ އޮތެވެ. 
ނަމަވެސް މިކަން ހަމަޖެހޭނީ އެ ޔާޑުން ލިބޭނެ އެއްޗެއް އޮތްނަމައެވެ. 
އުޅަނދުގެ މޯރގޭޖް ވަނީ ނިމި އަދި ޔޮޓް ގެ ވެރިކަން ވަނީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ނަމުގައި ޖަރުމަނުގައްޔާއި މާލޭގައި ރެޖިސްޓްރީކޮށްފައެވެ. 
ލަންޑަންގައި ހުންނަ ވައިޑް އޯޝަން ސާރވިސަސްގައި އުޅުއްވާ އަޅުގަނޑުގެ ގާތް ރަޙްމަތްތެރިޔާ ޒާކިރު އިބްރާހީމްގެ އެހީތެރިކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ލިބުނެވެ.
އޭނާގެ އެހީތެރިކަން ނުލިބުނުނަމަ މިއިން އެއްވެސް ކަމެއް ނުވީސްކަން އަޅުގަނޑު ރެކޯޑްކުރަން ބޭނުމެވެ.
އޭނާ ކޮންމެ ދުވަހަކުހެން، ބޯޓުޔާޑާއި އަދި ލަންޑަނާއި ޖަރުމަނުގައި ތިބި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤާނޫނީ ވަކީލުންނާއި ގުޅަމުން ގެންދިޔައެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަކާލާތުކުރަމުން ގެންދާ ޤާނޫނީ ވަކީލެއް ކަމުގައިވާ ޝުއައިބު ޝާހަށާއި ރިއާސީ ސެކްރެޓެރީ އާދަމް ނަޢީމަށް ވެސް ޝުކުރު އަދާކުރަން އަޅުގަނޑު ބޭނުމެވެ.
އެއްވެސް އިރެއްގައި ކުށް ދެއްކުމުގައި އުޅުމަކީ އަޅުގަނޑު ނުކުރާކަމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް ބައެއް ފަހަރު އަރައެވެ.
ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުން ބައެއް މަޝްރޫޢުތައް ފެށުމުގައި ހޯދާފައިވާނަމަ، ފަހުން އަޅުގަނޑަށް ޙައްލުކުރަންޖެހޭ މިފަދަ މަސްއަލަތަކާ ކުރިމަތިލާންޖެހޭނެ ބާވައެވެ. 
މިފަހަރު ކުރިމަތިވި ދަތި، އަދި ގިނަގުނަ މަސްއަލަތަކެއް ހުރި ކަމެއްގައި އެކަށީގެންވާ ޙައްލެއް ހޯދުނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކަންކުރިގޮތަކީ އާދަޔާއި ޚިލާފު ގޮތްގޮތް ކަމުގައި ވީނަމަވެހެވެ. 
ޖަރުމަނު ބޯޓުޔާޑެއްގައި، މަސައްކަތު މީހުން ހަފްތާގެ މުސާރައަށް ގެންގުޅެ، އެމީހުންގެ މަސައްކަތް ޚުދު އަޅުގަނޑު ސުޕަވައިޒްކޮށްގެންނެވެ.
26 ވަނަ ބާބު
ވައިގެ ތެރޭގައި، 2000 އިން 2008 އަށް
 ⇥ވައިގެ ތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަސްއަލަތަކާއި ކުރިމަތިވެ، އެކަންކަން ޙައްލުކުރުމަށް އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ މައިގަނޑު ޞިނާޢަތު ކަމުގައިވާ ޓުއަރިޒަމް ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި، ވައިގެ މަގުން ދަތުރުކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެހާ ރަނގަޅު ރެކޯޑެއްނެތެވެ. 
މިއަދުވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ އެއަރލައިންއެއް ނެތްކަމީ ވަރަށް ހައިރާންވާކަމެކެވެ.
ފުރަތަމަ އުފެއްދި އެއަރ މޯލްޑިވްސް އުފެދުނީ ޓްރައި - 9 ކިޔާ ސިންގަޕޫރުގެ ކުންފުންޏަކާ ބައިވެރިވެގެން ދުއްވަން ފެށުނު ކޮންވެއަރ - 440 ގެ މަތިންދާ ބޯޓަކުންނެވެ.
އެއަށްފަހު އިންޑިޔާގެ އައި. އޭ. ސީ. ކުންފުންޏާއެކު ވައިގެ ދަތުރުގެ ޚިދުމަތް ފެށިއެވެ.
ދެން އުފަންވީ ފަލަސްތީނުގެ ހޯލްޑިންގ ކުންފުންޏަކާ ގުޅިގެން އުފެދުނު އެއަރލައިނެކެވެ. 
މިއާބެހޭ ވާހަކަ ކުރިން ދަންނަވާފައިވާނެއެވެ. 
އައި. އޭ. ސީ. އާ ގުޅިގެން ހިންގި ޚިދުމަތް ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ އެއަރލައިންއެއް ވެގެން ދިޔައީ ބޮޑެތި މުޞީބާތްތަކަށެވެ. 
އައި. އޭ. ސީ. އަކީ ކާމިޔާބު ކަމަކަށް ނުވިކަމުގައި ވިއަސް، އެއީ އެހެން ކުންފުނިތައް ކަހަލަ ބޮޑު ނާކާމިޔާބީއެއް ނޫނެވެ.
ފަލަސްތީނާ އެކު ހިންގަންފެށި ކުންފުނި ހިމެނުނީ މިތިން ކުންފުނީގެ ތެރެއިން އެންމެ ބޮޑަށް ގެއްލުން ލިބުނު ތަން ކަމުގައެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރަށް 3 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ގެއްލުންވިއެވެ.
މިތިން ކުންފުނީގައި ވެސް އެކި ހިސާބުން އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުން ހިމެނިފައިވެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެކަމަށް ޚާއްޞަ ކުރެވިފައިވާ ރަނގަޅު ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެއަރލައިނެއް އޮތުމަކީ އަޅުގަނޑު ވަރަށް ޝައުޤުވެރިވާ ކަމެކެވެ.
2001 ވަނަ އަހަރު އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނީ 1994 ވަނަ އަހަރު ފެށިފައިވާ އެއަރލައިން އާ ބެހޭ މަސްއަލައެއް ޙައްލުކުރާށެވެ.
އެއީ މެލޭޝީޔާގެ ގްރޫޕަކާ އެކު ފަށާފައިވާ، ގުޅިފައިވާ ވިޔަފާރިއެއްގެ މަސްއަލައެވެ. 
މެލޭޝިއަން ހެލިކޮޕްޓަރޒް ގެ ފަރާތުން އެއަރ މޯލްޑިވްސް އާ ގުޅުމަށްޓަކައި، އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ 49 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ ގަތެވެ.
އެއަރ މޯލްޑިވްސް އިން އެއިރު ފްލައިޓްތައް ދުއްވަނީ މައިގަނޑުގޮތެއްގައި އެތެރޭގެ އުދުހުންތަކުގައެވެ. 
މަދު އަދަދެއްގެ ފްލައިޓް ސްރީ ލަންކާއާ މާލެއާ ދެމެދު ޑޯނިއަރ އަދި ޑޭޝް މަތިންދާބޯޓުގައި އުދުހެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޚިދުމަތްދޭ ބޭރުގެ ހުރިހާ ފްލައިޓެއްގެ ގްރައުންޑް ހެންޑްލިންގ އާއި ޖެނެރަލް ސޭލްސް އޭޖަންޓް (ޖީ. އެސް. އޭ.) ކަން ކުރަނީ އެއަރ މޯލްޑިވްސް އިންނެވެ. 
އެއަރ މޯލްޑިވްސް ގެ ކަންތައްތައް ހުރީ ފުދޭވަރަކަށް ރަނގަޅަށެވެ. 
ކުންފުނީގެ ފަރާތުން ޕައިލެޓުން ތަމްރީނުކުރުމުގެ ޕްރޮގްރާމް ހިނގައެވެ. 
ބޯޓުގެ ހުރިހާ ކެބިން މުވައްޒަފުންނަކީ ދިވެހީންނެވެ. 
ގްރައުންޑް ހެންޑްލިންގ އިންނާއި، ސޭލްސް އިން ފުދޭވަރެއްގެ އާމްދަނީއެއް ލިބެއެވެ. 
މިގޮތުން ލިބޭ އާމްދަނީއިން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ބޯޓުފަހަރު ދުއްވުމުގެ ޚަރަދު ސަބްސިޑައިޒް ކުރެވެއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މައުލޫމާތު ދީފައިވަނީ، 
މެލޭޝިއާ ހެލިކޮޕްޓަރޒް ކުންފުންޏާ ގުޅުނުއިރު، އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ ސަރޕްލަސް ނުވަތަ އިތުރުވެފައިވާ ފައިދާގެ ގޮތުގައި، 5 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ހުރިކަމުގައެވެ.
ދެރަކަމަކީ މިކަންވެސްވީ އިތުރު ބޮޑު ގެއްލުމަކަށެވެ.
އަލަށް އުފެދުނު އެއަރ މޯލްޑިވްސްގައި ފުރިހަމަ ބޯރޑް އޮފް ޑިރެކްޓަރުން ތިއްބެވިއެވެ. 
ހަތަރު ދިވެހި މެންބަރުންނާއި މެލޭޝިޔާގެ ހަތަރު މެންބަރުންނެވެ. 
ސީ. އީ. އޯ. އަކީ މެލޭޝިޔާ މީހަކަށް ވެފައި، މުޅި ތަން ހިންގަނީ މީނާއެވެ. 
ކަންތައްތައް ނިންމައި އަދި ކުރަނީ (ނުވަތަ ހިންގަނީ) ބޯޑުގެ ހުއްދަ ކުރިން ހޯދުމަކާއި ނުލައެވެ. 
މެލޭޝިއަން އެއަރލައިންގެ އެއަރބަސް ބީ 203 ގެ ބޯޓެއް ކޮންމެ ގަޑިއަކަށް 4,200 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ މަގުން ކުއްޔަށް ހިފިއެވެ.
މިކަމަކީ މި ވިޔަފާރީގައި އެއްގޮތަކަށް ވެސް ކުރާކަމެއް ނޫންކަމަށް އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވެއެވެ.
މެލޭޝިއަން ހެލިކޮޕްޓަރޒްއަކީ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ޕާރޓްނަރ ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ޓެކްނިކަލް އަދި ވިޔަފާރީގެ ކަންތައްތައް ހިންގަނީ މެލޭޝިޔަން އެއަރލައިންސްގެ ފަރާތުންނެވެ. 
ކުއްޔަށް ހިފާފައިވާ ބޯޓު ދުއްވަނީ ސަރަޙައްދީ ޤައުމުތަކުގައެވެ. 
އެއީ ގަލްފްގެ ތަންތަނަށް ލޭބަރަރުން ގެންދިއުމަށްޓަކައެވެ. 
ކޮޅުނބަށްވެސް ދެއެވެ. 
ހަފްތާއަކު އެއްފަހަރު ކުއަލަ ލަމްޕޫރަށް ދެއެވެ. 
ގިނަފަހަރު އެއީ މެއިންޓެނަންސް އަށެވެ. 
މިހާ ހިސާބަށް އައިއިރު ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުނީގައި ހިންގުމުގެ ފައިދާ އޮތެވެ. 
ޔޫރަޕަށް ފްލައިޓް ތައާރަފްކުރަން ނިންމުނެވެ. 
އެކަން ވެގެންދިޔައީ މުޞީބާތުގެ ފެށުން ކަމުގައެވެ.
މިކަން މުޅިން ނާކިމާބުވުމަށް ދިމާވި މައިގަނޑު ސަބަބުތަކަކީ، ރަނގަޅަށް މާކެޓް ރީސަރޗް ހަދާފައި ނުވުމާއި، ރާވައިފައި ނެތުމެވެ. 
ދުރާލައި އިސްތިހާރުކޮށްފައި ނުވުމާއި، އަދި މާރކެޓްގެ ތަރުޙީބު ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކޮށްފައި ނުވުމެވެ. 
އެއަރ މޯލްޑިވްސް އިން ބޯއިންގ ކުންފުނިން އޭ 310 ގެ ތިން ބޯޓު ކުއްޔަށް ހިފުމަށްފަހު، އަލުން ކުލަލައި ހެދިއެވެ.
އަދި އިތުރު ފިއުއެލް ޓޭންކް ހަރުކޮށް، ގޮނޑިތަކަށް ބަދަލު ގެނައުންފަދަ، އެތައް ބަދަލެއް ގެނައެވެ. 
މިހުރިހާކަމެއް ކުރުމަށް ބޮޑު ޚަރަދެއް ހިނގިއެވެ. 
ލަންޑަނަށް ކުރާދަތުރުގެ ޚިދުމަތް ފެށުނީ ހެޔޮ ފާލެއްގައެއް ނޫނެވެ. 
ލަންޑަނާއި ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދުގައި ތެޔޮނާޅާ ނުދުއްވޭ ކަމުން، ޖެހުނީ ތެޔޮއެޅުމަށް ސައިޕްރަސްގައި މަޑުކުރާށެވެ. 
މި އާ ޚިދުމަތަކަށް ފަސިންޖަރުން ޝައުޤުވެރިއެއް ނުވިއެވެ.
ވަރަށް އަވަހަށް ކުންފުނީގެ ފައިސާ ހުސްވެއްޖެއެވެ. 
ވަޢުދުވެފައިވާ ގޮތާ ޚިލާފުވެ، މެލޭޝިޔާގެ ބައިވެރީންގެ ފަރާތުން ހިންގުމުގެ އިތުރު ރައުސުލްމާލެއް، އެއަރލައިން ފެށުނު ކޮޅަކު ނުދެއެވެ. 
މީގެ ބަދަލުގައި، އަބަދުވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ތަފާތު ޕްރިވިލެޖްތަކާއި އިތުރަށް ފައިސާ ދިނުމަށް ބުނަމުންގެންދިޔައެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރު އޮތީ މިފަދަ ކަމެއް ކޮށްދެވޭ ފަދަ ޙާލަތެއްގައެއް ނޫނެވެ. 
ކުރަން ބޭނުންވެފައެއް ވެސް ނުމެނޫންމެއެވެ. 
މިކަން ނިމުމަކާ ހަމައަށް އައީ، 2000 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހު، ވަރަށް ބޮޑެތި ދަރަނިތަކެއް ބޮލުގައި އެޅިގެންނެވެ.
މިކަން އެހާ ހިސާބުން ފެށިގެން މިއޮތީ ކޮޅެއްގައި ނުޖެހިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިކަމުގައި ފުރަތަމަ އުޅެންޖެހުނީ، ކަން މިހާ ހިސާބަށް ދިޔަފަހުން މިޙާލަތު ބަދަލުކުރުމަށް ކުރެވިދާނެ އެއްވެސް ކަމެއް އޮތްތޯ ބެލުމަށެވެ. 
ޑިރެކްޓަރުންނަށް އަޅުގަނޑު އެރުވި ލަފަޔަކީ، ވީ އެންމެ އަވަހަކަށް ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުމެއް ބާއްވައި، މިކަންތައްތަކާ ބެހޭގޮތުން މަޝްވަރާކުރަން ފެށުމަށެވެ. 
އެއަށްފަހު ޢަމަލުކުރަންވީ ގޮތް ނިންމިދާނެއެވެ. 
ޗެއަރމަން އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ވިދާޅުވީ، ޑިރެކްޓަރުންގެ ފަރާތުން މެލޭޝިޔާގެ ޑިރެކްޓަރުން ގާތުގައި ތަކުރާރުކޮށް ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުމަށް އެދޭތާ އެތަކެއް ހަފްތާއެއް ވެއްޖެކަމަށެވެ. 
އެމީހުން އެކަމަށް އެއްވެސް އިޖާބައެއް ނުދެއެވެ. 
އޮޕަރޭޝަންސް މެނޭޖަރ މާލެއަކު ނުހުރެއެވެ. 
ގިނަފަހަރަށް އޭނާ އުޅެނީ ފަރަންސޭސި ވިލާތާއި އެމެރިކާއާއި މޭލޭޝިޔާއަށް ދަތުރުކުރުމުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޗެއަރމަންގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީ،  ޝެއަރހޯލްޑަރޒްގެ މެދުގައި ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމެއް އޮންނާނެ ކަމަށެވެ. 
ސޮއިކޮށްފައިވާނީ މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޜަރީ (އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ.) އާއި މިހާރު ނަލޫރި ކިޔާ، ކުރީގެ އެމް. އެޗް. ސީ. އާއި ދެމެދުގައެވެ. 
މެމޮރެންޑަމް އާއި އާރޓިކަލްސް އޮފް އެސޯސިއޭޝަން އޮންނާނީ މި އެއްބަސްވުމުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށްފައެވެ. 
އެހެންކަމަށް ވުމާއެކު ދިވެހި ޙިއްޞާދާރުން (އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ.) އެމް. އެޗް. ސީ. އަށް ޙިއްޞާދާރުންގެ ބައްދަލުވުމަކަށް ނޯޓިސް ދެއްވާށެވެ.
ފެކްސްއެއްގެ ދެލިކޮޕީ ތައްޔާރުކުރުމަށް އަޅުގަނޑުގެ ކިބައިން އެދިވަޑައިގަތުމުން، އަޅުގަނޑު އެކަން ކުރީމެވެ. 
ދެ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެމް. އެޗް. ސީ. ގެ ފަރާތުން ޖަވާބުދިނީ، ޑިރެކްޓަރުން ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅޭތީ، މާލެއަށް އާދެވެން ނެތްކަމަށެވެ.
އަދި އެކަމާއި މެދު މަޝްވަރާކުރުމަށްޓަކައި މެލޭޝިޔާއަށް އަޅުގަޑުމެން އައުމަށެވެ. 
އެއާއެކު ޢާރިފް ޙިލްމީ އާއި، އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ. ގެ ދެ އޮފިޝަލުން އެކުލެވޭ ޓީމެއް އެކަށައެޅުނެވެ. 
މި ޓީމުގެ ވެރިއަކަށް އަޅުގަނޑު ދިޔުމަށް ރައީސް މައުމޫން އެންގެވިއެވެ. 
ނަލޫރީ ގެ ސީ. އީ. އޯ. އާއި ކޯރޕަރެޓް ސެކްރެޓެރީ އާއި އަޅުގަނޑުމެން ބައްދަލުކޮށް، ވަރަށް ވަރުގަދަ މަޝްވަރާތަކެއް ކުރިއަށް ގެންދެވުނެވެ. 
މެލޭޝިޔަން އެއަރލައިންސް ގެ ޗެއަރމަންގެ ވިޔަފާރިތަކަށް ގެނައި ބަދަލުތަކުގެ ތެރޭގައި، އެމް. އެޗް. ސީ. ގެ ނަންވަނީ ނަލޫރި ބަރުހާދު އަށް ބަދަލުކޮށްފައެވެ.  
ނަލޫރީން ދެއްކި ވާހަކަތައް ވަރަށް ކުރުވި ނަމަވެސް އޭގައި އެއްވެސް ފޮނިކަމެއް ނެތެވެ. 
އެމީހުން ބުނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ، 
ރާއްޖޭގައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެއަރލައިން އެއް އުފައްދަވައި، އެކަން ހިންގައިދިނުމުގައި އެހީތެރިވުމަށް މެލޭޝިޔާގެ ބޮޑުވަޒީރު ޑޮކްޓަރ މަހާތީރު މުޙައްމަދުގެ އަރިހުން އެދިވަޑައިގަތް ކަމުގައެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް ޑޮކްޓަރ މަހާތީރު، ރަމްލީ ގާތުގައި ވިދާޅުވީ ކަމުގައެވެ.
ރަމްލީއަކީ މެލޭޝިޔަން އެއަރލައިންސް އަދި ނަލޫރީގެ ވެސް ޗެއަރމަންއެވެ. 
އެމް. އެޗް. ސީ/ނަލޫރީ އާއި މެލޭޝިޔަން އެއަރލައިންސްގައި މިކަން ކުރުމަށް ރަމްލީ އެންގިއެވެ. 
މިހެންކަމަށް ވުމާއެކު، ނަލޫރީގެ ފަރާތުން އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ 49 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ ގަނެ އެއަރލައިން އުފެއްދިއެވެ.
ނަލޫރީގެ ޗެއަރމަން ބުނީ، އެމީހުންނަށް ކުރެވެންއޮތް އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ކަންކުރި ކަމަށާއި، އެންމެ ރަނގަޅަށް ކަންކުރުމަކުން ވެސް ނުފުދުނު ކަމަށެވެ. 
ނަލޫރީ އޮތީ މިކަމަށް އިތުރު ފައިސާ ދެވޭނެ މަޤާމެއްގައެއް ނޫނެވެ. 
އެމް. އޭ. އެސް. އާއި ނަލޫރީ ވެސް އޮތީ މެލޭޝިޔާއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ، ވިޔަފާރި ދަށަށްދިއުމުގެ ސަބަބުން ސެންޓްރަލް ބޭންކުގެ ބާރުގެ ދަށުގައެވެ.
މިމަސްއަލަ ކޮޅެއްގައި ނުޖެހޭ ހިސާބަށް ހިނގައްޖެއެވެ. 
ކުންފުނި ވަނީ ހުރިހާ ކޮޅަކުން ބަލާއިރުވެސް ބަނގުރޫޓުވެފައެވެ. 
ދަރަނި އޮތީ އެސެޓްތަކަށް ވުރެ އެތައް ގުނައެއް މައްޗަށް ގޮސްފައެވެ. 
ހުރިހާ މުޢާމަލާތުތަކެއް ވެސް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވަނީ ބައިނަލް އަޤްވާމީ ސްޓޭންޑަރޑްގެ އެކައުންޓިންގގެ ދަށުން ކަމުގައި ވާތީއާއި، 
ކުންފުނި އުފައްދައި ރެޖިސްޓްރީކޮށްފައިވަނީ ދިވެހިރާޢްޖޭގެ ކުންފުނިތަކާ ބެހޭ އެކްޓްގެ ދަށުން ކަމުގައިވާތީ، 
އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ، އެއަރ މޯލްޑިވްސް ބަނގުރޫޓުވީ ކަމަށް އިޢުލާނު ކުރާށެވެ.
މިހެން ހެދުމުން، ދިވެހި ސަރުކާރު ފައިނޭންޝަލް މުޞީބާތަކުން ސަލާމަތްވާނެއެވެ. 
އެހެން ނޫނަސް މިއިން އެއްވެސް ކަމަކީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ކުށެއް ނޫނެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، މިކަން ބައްލަވަމުން ގެންދަވާ ކޮމިޓީގެ ފަރާތުން އެއަރ މޯލްޑިވްސް ބަނގުރޫޓުވީ ކަމަށް އިޢުލާނުކުރާކަށް އެއްބަހެއް ނުވިއެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ނިންމެވީ، މެލޭޝިޔާ މީހުންނާއި ދެކޮޅަށް ޤާނޫނީ ފިޔަވަޅު އަޅުއްވާށެވެ.
އެއަރލައިން ހިންގުމުގެ ކަންތައް މެލޭޝިޔާ މީހުންގެ ފަރާތުން ކުރަމުން ގެންދިޔައީ، އެމީހުން ޢައްޔަންކޮށްފައިވާ ކުންފުނި ނަލޫރީގެ ފަރާތުންނެވެ.
މެލޭޝިޔާ އާއި ދިވެހިރާއްޖެ އާއި ދެމެދު ވެފައިވާ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުންނެވެ.
ހިންގުމުގެ ހުރިހާކަމެއް ކުރަމުން ގެންދިޔައީ ނަލޫރީގެ ފަރާތުންނެވެ. 
މީގެ ތެރޭގައި މުސާރަދިނުން ވެސް ހިމެނެއެވެ. 
ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތުން ޑިރެކްޓަރުންގެ ބޯޑު ބައްދަލުކުރި ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، ހުރިހާ މަސްއޫލިއްޔަތެއް އުފުލަންޖެހެނީ ނަލޫރީއިންނެވެ. 
ނަލޫރީ ވަނީ ބޭންކްރަޕްޓް ވެފައި ކަމުން، ދަޢުވާ އުފުލިއަސް އެދަޢުވާ ލިބޭނެ ފަރާތެއްނެތެވެ.
އެއަރބަސްގެ ފަރާތުން ބަދަލު ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ.
އެއީ އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ ފަރާތުން ކުއްޔަށް ހިފައި، ބަދަލުތައް ގެނައުމުގެ މަސައްކަތް ކޮށްފައިވާ ދެބޯޓާ ބެހޭގޮތުން ހިނގާފައިވާ ޚަރަދުތަކާއި ކުލި، ހޯދުމަށެވެ. 
(ތިންވަނަ ބޯޓު ޙަވާލުކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ). 
އެއަރބަސްގެ ފަރާތުން އެދެބޯޓު އަނބުރާގެންގޮސް، އަދި ދައްކަން ޖެހޭފައިސާގެ ގޮތުގައި 17 މިލިއަން ޑޮލަރު އެކަށައެޅުނެވެ.
އެމީހުން ދަޢުވާކުރީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގައާއި ދިވެހިރާއްޖޭގައެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އެއަރބަސްއަށް ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ ބައިބަޔަށް ބަހައިލައިގެން ދައްކަވަމުން ގެންދަވައެވެ.
ދެންޖެހުނު ކަމަކީ، އެތަކެއް އަހަރުތެރޭގައި އަޅުގަނޑަށް ބައިވެރިވާންޖެހުނު ހުރިހާ މަޝްވަރާ ނުވަތަ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެފަހުން ޖެހުނު ކަމެވެ. 
މިއީ އޭގެ ނަތީޖާގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑު ވަރަށް ބޮޑަށް ދެރަވާން ޖެހުނު ކަމެކެވެ. 
ތިން އަހަރުގެ މަޝްވަރާއަށް ފަހު، މުހިންމު އެއްބަސްވުމަކާއި ހަމައަށް ވާޞިލްވެވިއްޖެ ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް އިންތިހާއަށް ފެނުނު ކަމެއް، ފުލުން ދިޔައީއެވެ. 
މިކަން މިހެންވީ ބަޔަކު ޤަޞްދުގައި، ނުބައި ނިޔަތެއްގައި މިކަން ކުރިޔަނުދިނުމަށް ކުރި ކަމެއްގެ ސަބަބުންކަން އަޅުގަނޑަށް ޔަޤީނެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް މިކަމާމެދު އެއްޗެއް ދެންނެވިދާނެކަމަށް ވީނަމަވެސް، އިތުރު އެއްޗެއް ނުދަންނަވާ މިފޮތް ވިދާޅުވާ ބޭފުޅުން މިކަން އިތުރަށް ކުރިއަށްގެންދެވުމަށް އަޅުގަނޑު ދޫކޮށްލާނަމެވެ. 
މިކަމުގެ ވާހަކަ މިލިއުނީ، މީހަކު ކިތަންމެ ރަނގަޅު ނިޔަތެއްގައި ކަމެއް ކުރިކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ބައެއްފަހަރު ކަންކަން އެންމެ އެދެވޭގޮތުގައި ނުހިނގާނެކަން ބާރުއަޅައި ދެންނެވުމަށްޓަކައެވެ.
އެއަރ މޯލްޑިވްސް ހުއްޓުމަކަށް އައިއިރު، ޤައުމަށް، ޔޫރަޕާއި މާލެއާ ދެމެދު ސީދާ ފްލައިޓް އޮތުމުގެ މުހިންމުކަން، އެއީ ދިމާއަށް ފެންނަން އޮތްކަމެކެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެންމެ ގިނަ ޓުއަރިސްޓުން އަންނަނީ ޔޫރަޕުންނެވެ. 
މީގެ ތެރެއިން ބޮޑުބައި ޙިއްޞާ ކުރަނީ، މެދު ފަންތީގެ އާއި މުއްސަނދި ފަސިންޖަރުންނެވެ. 
އެމީހުން ތިބެނީ އެންމެ މޮޅު ރިސޯރޓުތަކުގައެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންވާނީ އަށެއްކަ ނުވަތަ ދިހަވަރަކަށް ގަޑިއިރުން އަރާމުކޮށް ދަތުރުކުރެވޭ ސީދާ ފްލައިޓެކެވެ. 
މެދު އިރުމަތީގައި ނުވަތަ ސްރީ ލަންކާގައި މަޑުކުރާ ފްލައީޓަކީ އެމީހުން ފުރަތަމަ ޚިޔާރުކުރާނެ ފްލައިޓެއް ނޫނެވެ. 
އެދުވަސްވަރު އެ ފަސިންޖަރުންނަށް ޚިދުމަތްދެމުން ގެންދަނީ ޗާރޓަރު ފްލައިޓްތަކުންނެވެ. 
މިފަދަ ފްލައިޓްތަކުގައި ގިނަ ޢަދަކަށް ފައިސާ ހޭދަކުރާ މުއްސަނދި ފަސިންޖަރުންގެ ބޭނުންތަކާ އެއްގޮތަށް ކަންތައްތައް ފުރިހަމަވެފައެއް ނުހުރެއެވެ. 
މިހާހިސާބަށް ދިޔައިރު، ވޭތުވެދިޔަ މަދު އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރިސޯރޓްތަކުގެ އެނދުގެ ކެޕޭސިޓީ 15,000 އެނދުގެ 84 ރިސޯރޓަށް އިތުރުވެއްޖެއެވެ.
މީގެ ތެރެއިން 35 އިންސައްތައަކީ މަތީ ފެންވަރުގެ ފަސޭހަތައް ހިމެނިފައިވާ، ހަމައެކަނި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޚާއްޞަ، މޫދުގައި އަޅާފައިހުންނަ ބަންގަލޯ ހިމެނިފައިވާ ރިސޯރޓެވެ.
މުއްސަނދި ޓުއަރިސްޓުންގެ ފަރާތުން އިތުރު އާމްދަނީ ޤައުމަށް ލިބޭކަމަށް ސަރުކާރުން ޤަބޫލުކުރައްވައި، އެފަދަ މީހުން އައުމަށް އެދިވަޑައިގަނެއެވެ. 
އެމީހުން އައުމުން، ހުރިހާ ޓުއަރ އޮޕަރޭޓަރުންނަށާއި ރިސޯރޓުގެ ވެރިންނަށާއި، ދިވެހި ސަރުކާރު ފަދަ ހުރިހާ ފަރާތަށް ފައިދާ ކުރެއެވެ. 
ތާރީޚަށް ބަލައިލާއިރު، ދަރަޖައިގެ ކްލާސް ހުރި ފްލައިޓްތައް، ސިންގަޕޯރ އިން މާލެއާއި ޔޫރަޕާ ދެމެދު ދަތުރު ކުރިއިރު، މުއްސަނދި ފަރާތްތަކުން ރާއްޖެއަށް އައިކަން ތަޖްރިބާކުރެވިފައި ވެއެވެ.
އެދުވަސްވަރާއި އަޅާ ބަލާއިރު، ރިސޯރޓްތަކުގެ ފެންވަރާއި ޚިދުމަތްތައް ޙައިރާންކުރުވަނިވި މިންވަރަކަށް މައްޗަށް ގޮސްފައިވާކަން ފާހަގަވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ މަތީ ފެންވަރުގެ ރިސޯރޓްތަކުން ގިނަ އަދަދަކަށް ފައިސާ ހޭދަކުރާ މުއްސަނދި ޓުއަރިސްޓުންގެ ބޭނުންތައް ފުއްދައިދެވެއެވެ.
މިހެންކަމަށް ވުމާއިއެކު، އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ޤައުމީ އެއަރލައިނަކުން ސީދާ ފްލައިޓްތައް ބޭއްވުމުގެ ހުވަފެން އަޅުގަނޑުމެންނާއި އެކުގައިވެއެވެ. 
ކުރިން ނާކާމިޔާބުވެފައި ވީ ނަމަވެސް، މިހުވަފެން އަލުން ޙަޤީޤަތަކަށް ވޭތޯ ބެލުން އަޅުގަނޑާއި ޙަވާލުވިއެވެ. 
ހަމަ އެދުވަސްވަރުހެން އެމިރެޓްސް އެއަރލައިން (އީ. ކޭ.) ގެ ފަރާތުން، ސްރީ ލަންކާގެ ޤައުމީ އެއަރލައިން އެއަރ ލަންކާ (ޔޫ. އެލް.) ގެ ކޮންޓްރޯލިންގ ޝެއަރއެއް ހޯދިއެވެ. 
އެއީ ސްރީ ލަންކާގެ ޕްރައިވަޓައިޒޭޝަން ސިޔާސަތުގެ ދަށުންނެވެ. 
އީ. ކޭ. ގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖެއާއި ގުޅިގެން އެއަރލައިނެއް ހިންގުމަށްޓަކައި ދިވެހި ސަރުކާރުގައި އެދުނެވެ. 
މިކަމަކީ އީ. ކޭ. އަށް ވަރަށް ފައިދާ ކުރާނެކަމެކެވެ. 
އެއީ ޔޫ. އެލް. އާއިއެކު އޮތް ގުޅުމުގައި، އެމީހުންނަށް ވަރަށް ބޮޑެތި ދޫތަކެއް ލިބޭނެތީއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޓުއަރިސްޓުން އުފުލުމުގައި ފައިދާ އޮންނާނެ މިންވަރު އެމީހުންނަށް ފަހުމް ކުރެވުނެވެ. 
އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ ޙާދިސާ އާއި ކަންތައް ހިނގައިދިޔަ ގޮތުން އަޅުގަނޑުމެން ތިބީ މާޔޫސްވެ، ހިތްވަރު އެލިފައިވާ ފަދަ ޙާލެއްގައެވެ. 
އެހެން ނަމަވެސް އީ. ކޭ. އިން މިކަމަށް ޝައުޤުވެރިވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން މަޝްވަރާތައް ފެށީމެވެ. 
ހަތަރު ފަސް ބައްދަލުވުން ބޭއްވުމަށްފަހު، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކުގައި އެއްބަސްވުމަކާއި ހަމައަށް އާދެވުނެވެ. 
މިފަހަރުގެ ވާހަކަތައް ފެށުނީއްސުރެ، އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުން ހިމެނިފައިވާތީ، އެއަރ މޯލްޑިވްސް އަށް ދިމާވިފަދަ ކަމެއް ނުވުމަށް އަޅުގަނޑު ހުރިހާ ގޮތަކުން ބެލީމެވެ. 
ރައީސް މައުމޫނަށް ހުރިހާ މަޢުލޫމާތެއް އަރުވައި، އެމަނިކުފާނު ކެބިނެޓާއި ގުޅުއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. 
ކޮންމެ ބައްދަލުވުމެއްގެ ޔައުމިއްޔާ ލިޔެ މަޝްވަރާކުރެވެއެވެ.
އެއަރބަސްގެ މަސްއަލަ އާއިމެދު ވާހަކަދެކެވި އެކަން ޙައްލުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރާނެ ކަމުގައި އީ. ކޭ. އިން ވަޢުދުވިއެވެ.
އެމީހުން އެކަމަށް ޙައްލު ހޯދިއެވެ. 
އެއީ އެއަރބަސް އަކީ އަލަށް އުފައްދާ ކުންފުނީގެ ޙިއްސާދާރެއްގެ ގޮތުގައި ހިމަނައިގެންނެވެ. 
ޙިއްސާ ބަހަން ހަމަޖައްސާފައިވަނީ، ދިވެހި ސަރުކާރަށް 51 އިންސައްތަ އަދި އެމިރޭޓްސްއަށާއި އެއަރބަސްއަށް 49 އިންސައްތައެވެ.
ޙިއްޞާދާރުންގެ އެއްބަސްވުމާ ބެހޭ ކަންތައްތައް ހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައި އީ. ކޭ. އާއި އެއަރބަސްގެ މަންދޫބުންނާއެކު 21 އޮކްޓޯބަރ 2000ގައި، ދުބާއީގައި ބައްދަލުވެމެއް ބޭއްވުމަށް ހަމަޖެހުނެވެ.
ދެން ވެގެންދިޔައީ ވަރަށް އާދަޔާއި ޚިލާފު އަދި އެހާމެ ބަދުނަސީބުކަމެކެވެ. 
އޮކްޓޯބަރ 20 ވަނަ ދުވަހުގެރޭ މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޜަރީ (އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ.) ގެ ފަރާތުން އީ.ކޭ. އަށް 19 ސުވާލުގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ފެކްސް އެއް ފޮނުވިއެވެ.
އަދި މިއާއި ވިދިގެން އީމޭލްއެއްވެސް ފޮނުވިއެވެ. 
މިކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށް އެއިރަކު ނޭނގެއެވެ. 
މި ފެކްސް ގައްޔާއި އީމޭލްގައި ވަނީ، ކުރިން ބޭއްވުނު ފަސް ބައްދަލުވުމުގައި މަޝްވަރާކޮށް އެއްބަސްވެފައިވާ އެތައް ކަމެކެވެ. 
ފެކްސްގެ ބަހުރުވަ ނުވަތަ މޭރުމާއި އެކަން ކުރިގޮތް އޮތީ ރަޙްމަތްތެރި ނުވަތަ ޑިޕްލޮމެޓިކް ރާގަކަށް ނޫނެވެ. 
އީ. ކޭ. ގެ މަޝްވަރާ ޓީމުން ފެކްސްގެ ރާގާއި އޭގައިވާ ސުވާލުތަކުން ނުރުހޭނެކަން ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ.
އަޅުގަނޑަށް މިކަމާބެހޭ އެއްވެސް މައުލޫމާތެއް ނުލިބި، ޑުބާއީއަށް ޝެޑިޔުލްކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތީން ބައްދަލުވުމަށް ދިޔައީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހޮޓަލަށް ދިޔަތަނާ، އީ. ކޭ. ގެ ފަރާތުން ޓީ. ސީ. ކްލާރކްގެ ފެކްސްއެއް، ކުރިން މިދެންނެވި އޮފެންސިވް ފެކްސް ވެސް ކޮޕީކޮށްފައި އަޅުގަނޑުގެ މައުލޫމާތަށްޓަކައި ފޮނުވިއެވެ. 
މިފަދަ ފެކްސްއެއް އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ. އިން ފޮނުވާފައިވާތީ އަޅުގަނޑު ޢަޖާއިބުވިއެވެ. 
މިބައްދަލުވުން ކެންސަލްވީކަން އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވިއެވެ. 
މުޅި އެދުވަހު ކްލާރކްއާއި ގުޅަން މަސައްކަތްކޮށްގެން އަޅުގަނޑަށް އެކަން ވީ އެރޭ އިރުއޮއްސި ހަތެއް ޖެހިއިރުއެވެ.
އޭނާވަރަށް ކަންބޮޑުވެ، ފޫހިވެ ހުރެ، އެމިރެޓްސްގެ ޗެއަރމަންއާއި މެނެޖިންގ ޑިރެކްޓަރާއި އެކު ފަރުދާގެ އަނެއްފަރާތުގައި ހިނގި ކަންތައްތަކުގެ ތަޞައްވަރެއް ދިނެވެ. 
އޭނާ ބުނީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސީރިއަސް ނޫން ކަމަށްވާތީ، މަޝްވަރާތަކުން އެމީހުން ވަކިވަނީ ކަމުގައެވެ. 
މީގެ ކުރިންވެސް ދެފަހަރެއްގެ މަތިން، ދިވެހިރާއްޖެއާއި އެކު ބޭއްވި މަޝްވަރާތައް ހުއްޓުމަކަށް އައިގޮތުގެ ތަފްޞީލު އޭނާ އަޅުގަނޑަށް އޮޅުންފިލުވައިދިނެވެ. 
މިފަހަރުވެސް މިޞްރާބު ހުރީ މިފަދަ ފޫހިކަމަކާއި ދިމާއަށް ކަމަށް އޭނާބުންޏެވެ. 
ސީދާ ބައްދަލުކޮށް ފެކްސްގައާއި އީމޭލްގައިވާ ކަންތައްތަކުގެ ވާހަކަ ދެއްކުމަށް އަޅުގަނޑު ބޭނުންވިއެވެ. 
މިކަމެއް އެއްގޮތަކަށްވެސް ވާގޮތެއްނުވިއެވެ.
އީ. ކޭ. އާއިއެކު ކުރާ ހުރިހާ މަޝްވަރާތަކެއްވެސް ހިނގާނީ އަޅުގަނޑު މެދުވެރިވެގެން ކަމަށް އޮތީ ހަމަޖެހިފައެވެ. 
ކެބިނެޓް އާއި އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ. އިން ދެއްވަންޖެހޭ ކޮމެންޓް ވެސް އެއްކޮށްލުމަށް ފަހު، 
އަޅުގަނޑަށް ފޮނުވަން ހަމަޖެހިފައި އޮތީ، މަޝްވަރާ ޓީމަށް، ބައްދަލުވުމުގައި މަޝްވަރާކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް އެންގުމަށްޓަކައެވެ. 
ދުބާއީއަށް އަޅުގަނޑު ފުރީ މިނިސްޓަރ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޝަރީ މުޙައްމަދު ޖަލީލް އާއި، އަދި އެ މިނިސްޓްރީގެ ދެ އޮފިޝަލުންނާއި ބައްދަލުކޮށްފައެވެ.
ރައީސް މައުމޫނުގެ އިރުޝާދުގެ މަތިންނެވެ.
މި ބައްދަލުވުމުގައި އެއްބަސްވެވުނީ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ އެއްބަސްވުމާއި ބެހޭ ގޮތުން، ސާފުކުރަންޖެހޭ ޕޮއިންޓް ނުވަތަ ސުވާލު ހުރި ނަމަ ލިޔެފައި އަޅުގަނޑަށް ކޮޅުނބަށް ފެކްސް ކުރުމަށެވެ. 
އެއީ ޑުބާއިއަށް ދިއުމުގެ ދެ ދުވަސް ކުރިން އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބަށް އައިސްފައި ވާތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކޮޅުނބަށް ދިއުމުގެ ކުރިންނާއި ކޮޅުނބުގައި ހުރި އިރުވެސް އެމް. އޯ. އެފް. ޓީ. އިން އަޅުގަނޑާއި ގުޅާފައެއް ނުވެއެވެ. 
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރީ ހުރިހާކަމެއް ރަނގަޅަށް އޮތް ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ނޭނގޭ ސަބަބުތަކަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު ބުނެފައިވާ ގޮތަކަށް ކަންކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ބޯމަތިން އެކަންގޮސް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަރަނި އަދާވެވި، އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެއަރލައިން އެއް ރަނގަޅަށް ހިންގުމަށް އޮތް ފުރުޞަތު ނިގުޅިގެންދިޔައީއެވެ. 
މިހާރު އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސް ކުރެވޭގޮތުގައި އީ. ކޭ. އަށް އެފޮނުވި ފެކްސްއަކީ ބޭނުންތެރި ނުވަތަ ފޮނުވަންވީ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމުގެ ސަބަބުން އެތައް ގެއްލުމަކާއި ހަލާކެއް ލިބުނެވެ. 
އެކަމަކީ ޤަޞްދުގައި ބަޔަކު ނުބައި ނިޔަތެއްގައި ދިން ކެއްސެއްކަމަށް ވުމީ އެއްކިބާ ކުރެވޭނެކަމެއް ނޫނެވެ.
އީ. ކޭ. އާއި އެކު ކުރަމުން ގެންދިޔަ މަޝްވަރާތަކުގައި ވެސް އަޅުގަނޑުގެ ވަކީލެއްގެ ޙައިސިއްޔަތުން، ޤާނޫނީ ވަކީލު ޝުއައިބު ޝާހުގެ އެހީތެރިކަން ލިބުނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ރަނގަޅު ގޮތެއް ފެނި، އަދި މަތީގައި ދެންނެވި ސަބަބުތަކާއި ހުރެ އެކަން ބީވެގެން ދިޔައީއެވެ.
މިމަޝްރޫޢުގެ ކަންތައްތައް ކުރުމަށް އަޅުގަނޑު ގަދައަޅައި ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
އަދި ކަންތައްތައް ހިނގައި ދިޔަގޮތުން އަޅުގަނޑުގެ ހިތްވަރު އެލުނެވެ. 
އެއިރުއްސުރެ ފެށިގެން، ދިވެހިރާއްޖެއިން މަސައްކަތްކުރަމުން ގެންދަނީ ޤައުމީ އެއަރލައިނެއް އުފެއްދުމަށެވެ.
ކަންތައްތައް ވެގެން ދިޔަގޮތާއި މެދު އަޅުގަނޑު އެއްގޮތަކަށްވެސް ހިތްހަމައެއް ނުޖެހެއެވެ. 
މިނިސްޓަރ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޜަރީ އާއިއެކު ބޭއްވި ބައްދަލުވުމާއި އެއްގޮތަށް ކަންތައްތައް ނުދިޔުމުން، 
މިއީ ނުބައި ނިޔަތެއްގައި ޤަޞްދުގައި ދިން ގެއްލުމެއްކަން ނުވަތަ ކެއްސެއްކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް އެނގުނެވެ. 
ފަހުން އަޅުގަނޑަށް އެނގުނީ މިހެން މިކަން ދިމާވީ އަމިއްލަ އެދުމުގެ ސަބަބުން ކަމަށެވެ. 
ދިވެހިންނަށް ވެފައި މިތިބީ ކީއްބާވައޭ އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް އަރައެވެ. 
މިހެން ކަން ހިނގަމުން ދިޔަކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، އަޅުގަނޑު ގެންދިޔައީ ރައީސް މައުމޫނު އަންގަވާ ގޮތަށް ކަންކަން ކުރަމުންނެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ، ވެދިޔަ ކަންތަކާއި މެދު މާޔޫސްވެ ހިތްބަރު ނުކުރުމަށާއި ފީޒިބިލިޓީ ސްޓަޑީއެއް ހެދުމާއިގެން ކުރިއަށް ދިއުމަށެވެ.
އެއަރލައިން އުފެއްދުމުގެ މަޝްރޫޢުތަކުގައި މަސައްކަތްކުރާ އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ އެއަރލައިން ސޮލިސިޓަރުން (ވަކީލުން) ކަމުގައިވާ، ބޯމަންޓް އެންޑް ސަން އާއި އަޅުގަނޑު ގުޅީމެވެ. 
އެކަށީގެންވާ ރަނގަޅު އަގެއްގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެއަރލައިން އެއް އުފެއްދުމުގެ ޕޮޓެންޝަލް އޮތްތޯ ބެލުމަށް ފީޒިބިލިޓީ ސްޓަޑީއެއް ހެދުމަށް އެއްބަސްވެވުނެވެ. 
މި ދިރާސާގެ ފުރަތަމަ ބައި ނިމި، ދެއްކި ނަތީޖާއިން ވަރަށް ޝައުޤުވެރިކުރުވާ މަންޒަރެއް ދައްކައިދިނެވެ. 
އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން، ބޯމޮންޓްގެ ފަރާތުން އެކަށީގެންވާ މަތިންދާބޯޓު ޑްރައި ލީސް ކުރުމަށް ފައިސާ ހަމަޖެއްސުމަށް ވެސް އޮތެވެ. 
އަދި މި އެއަރލައިންގެ އޮޕަރޭޝަން ހިންގުމަށް ފަންނީ މެނެޖްމަންޓް ޓީމެއް އެކަށައެޅުން ވެސް ހިމެނިފައިވެއެވެ.
އެއަރލައިންގެ ކަންތައްތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔުމަށްޓަކައި، ކެބިނެޓްގެ އެޑްވައިޒަރީ ކޮމެޓީއެއް ކަނޑައެޅުނެވެ. 
އެއަރ މޯލްޑިވްސްގެ ބަދަލުގައި އައިލެންޑް އޭވިއޭޝަން އުފައްދައި، ބޯމޮންޓް އާއި ކެބިނެޓް ކޮމިޓީއާއި ދެމެދު މުޢާމަލާތުކުރަނީ މިކުންފުނީގެ ފަރާތުންނެވެ. 
ޓުއަރިޒަމް ދާއިރާގައި އިސްކޮށް ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތަކަށް ބޯމޮންޓްގެ ދިރާސާ ބަލައި އަދި އެދިރާސާއާއި މެދު ފެންނަ އެއްޗެއް ބުނުމުގެ ފުރުޞަތު ދެވުނެވެ. 
އެފަރާތްތަކަށް ސުވާލާއި ޖަވާބުގެ ސެޝަންއެއް ބާއްވައި، އަދި ވަރަށް އަގުހުރި ހުށަހެޅުންތައް މިގޮތުން ލިބުނެވެ.
ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން، ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސް އާއިއެކު ކުރާ މަޝްވަރާތަކުގައި އެހީތެރިވުމަށް އަޅުގަނޑަށް ޖެހުނެވެ. 
ސިންގަޕޯރ އެއަރލައިންސް އާއިއެކު މާލެއިން އިރުމައްޗަށާއި ހުޅަނގަށްދާ ފްލައިޓްތަކާއިމެދު އެއްބަސްވެ ނިންމައި، 
ސިންގަޕޫރުގެ ސިވިލް އޭވިއޭޝަން އޮތޯރިޓީގެ ފަރާތުން ދެޤައުމުގެ ދެމެދުގައި އެއަރ ޓްރެފިކް ޙައްޤުތަކާ ބެހޭ މަޝްވަރާ ކުރުމަށް ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައި ވަފްދުގައި އިސްކޮށް ހުންނެވީ، ސިންގަޕޫރުގެ ވަރަށް އިސް ސިވިލް ސަރވަންޓެއް ކަމުގައިވާ އޭރުގެ ސިންގަޕޫރުގެ ޑީ. ސީ. އޭ. މިސްޓަރ އަންގ ވީ ހޮންގ އެވެ. 
މިވަފްދުގެ ފަރާތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޑީ. ސީ. އޭ. އާއިއެކު މަޝްވަރާތައް ކުރިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހިތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޑީ. ސީ. އޭ. ގެ ބަދަލުގައި ހުންނެވީ ޙުސައިން މަނިކުފާނެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެދުވަސްވަރު އުޅެނީ މާލޭގައި ކަމަށްވުމުން، އަޅުގަނޑު އާދައިގެމަތިން ކުރާ އިޙްތިރާމްގެ ޒިޔާރަތް ރައީސް މައުމޫން ގެ އަރިހަށް ކުރީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ މަޝްވަރާތަކުގެ ތެރޭގައި، ކުރިން ދެންނެވުނު ބައްދަލުވުމާއި ބެހޭ ވާހަކަ ވިދާޅުވިއެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އިތުރަށް ވިދާޅުވީ، މަޝްވަރާތައް ކުރަމުން ގެންދާ ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތަކެއް ހުރިކަމަށެވެ.
އެމީހުންނާއި ބައްދަލުކޮށް އުފެދިގެން އުޅޭ މަސްއަލަތައް ހަމަޖައްސައި ރަނގަޅު، މަޑުމައިތިރި ގޮތަކަށް އެކަންތައްތައް ޙައްލު ކުރުމަށެވެ. 
ހުރިހާކަމެއް ނިންމުން ކަލެއަށް ދޫކޮށްލައިފިން ކަމުގައި އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު މަނިކުފާނާ ގުޅީމެވެ. 
އޭނާ އެވަޤުތު އިންނެވީ އެ ބައްދަލުވުމުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ރައީސް ވިދާޅުވި ވާހަކަފުޅު މަނިކުފާނަށް ދެންނެވީމެވެ. 
ކަންވެގެން އުޅޭގޮތް ކިޔައިދެއްވުމަށް ފަހު، އަޅުގަނޑު އެތަނަށް އައުމަށް ބުނުއްވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެބައްދަލުވުމަށް ގޮސް ވަފްދުގެ ބޭފުޅުންނާއި ބައްދަލުކޮށް ރައީސް ވިދާޅުވި ވާހަކަފުޅު ޚުލާޞާކޮށް ބުނީމެވެ.
އެއްބަސްނުވެވޭ މަދު ޕޮއިންޓްކޮޅެއް ހުރިކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، މާ މުހިންމު މަސްއަލަތަކެއް ނެތެވެ. 
ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ވާގޮތަށް، ކުދި ކުދި ދެބަސްވުންތައް ޒާތީކަންތަކަށް ވުމުން ބޮޑުވެގެންދެއެވެ. 
ދެބަސްވުންތައް ރުޅިވެރިކަމަށް ބަދަލުވެއެވެ. 
އަނެއް ނުކުތާއަކީ، ސިންގަޕޫރަކީ ކުރިއަރާފައިވާ ބޮޑު ޤައުމެކެވެ. 
ސިންގަޕޫރު ވަފުދުގައި ތިބީ ވަރަށް ފަންނީ، ތަޢުލީމީ އަދި ތަޖްރިބާ ލިބިފައިވާ އޮފިޝަލުންނެވެ. 
ތަޖްރިބާގެ ގޮތުން އެމީހުންނާއި އަޅުގަނޑުމެންނަކާ އަޅައިބެލޭވަރެއް ނުވެއެވެ. 
އެ ބައްދަލުވުމަށް އަޅުގަނޑު ދިޔައީ ކުޑަ ތަންކޮޅެއް ދޫކޮށް އަދި ކުޑަތަންކޮޅެއް ދަމާބާރުކޮށްލުމަށް ތައްޔާރުވެގެންނެވެ. 
ކޮންމެ ގޮތެއްގައި ނަމަވެސް، މަސްއަލަޖެހިގެން އުޅޭ ކަންތައްތަކަކީ އެއްބަސްވުމަށް ހުރަސްއެޅޭ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންކަމަށްވުމާއި އެކު، ހުރިހާކަމެއް ރަނގަޅަށް ހަމަޖެހި، 12 އޯގަސްޓް  2002 ގައި އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކޮށް ދެ ފަރާތުންމެ އުފަލާއިއެކު ވަކިވިއެވެ.
ވަނަ ބާބު 27
ފަހުގެ ދެންނެވުން، 2008
އަނެއްކާވެސް އަޅުގަނޑަށް ކުރަންޖެހުނީ އެއަރލައިންއަކާ ބެހޭ ކަމެކެވެ. 
މިކަމަކީ އެމިރޭޓްސް އެއަރލައިންސް އާއި ސްރީލަންކަން އެއަރލައިންސް އާއި ގުޅޭކަމެކެވެ. 
(މިއީ އެމިރޭޓްސްއާ ގުޅުނު ފަހުން އެއަރ ލަންކާއަށް ދީފައިވާ އާނަމެވެ.) 
މިވާހަކަ މިލިޔަނީ ޓުއަރިޒަމްގެ ޞިނާޢަތަށް ކޮމަރޝަލް ގޮތުން ޝައުޤުވެރިކަން އޮވެދާނެ ކަމަކަށް ވާތީއެވެ.
2001 ވަނައަހަރުގެ ތެރޭގައި، އަޅުގަނޑު ސިންގަޕޫރު އޮފީހުގައި އިންދައި، ފޯނުކޮށްފާނެ ކަމަށް ހީނުކުރާ މީހަކު އަޅުގަނޑަށް ފޯނުކުރިއެވެ.
އޭނާއަކީ ކުރިން އެމިރޭޓްސްއާއި އެކު މަސައްކަތްކުރި ސްރީލަންކަންގެ ޖެނެރަލް މެނެޖަރ މާރކެޓިންގ އެންޑް ކޮމިޔުނިކޭޝަން، ޗަންދްރާ ޑި. ސިލްވާއެވެ. 
ސްރީލަންކާގެ ސަލާމަތީ ކަންތައްތައް އޮތީ ވަރަށް ޔަޤީންކަމެއް ނެތް ގޮތުގައެވެ. 
ވަކިވެގަންނަން އުޅޭ ތަމަޅަ ޓައިގަރުން ވަރަށް ޙަރަކާތްތެރިވެފައި ގިނަގިނައިން ޓެރެރިސްޓް ޙަމަލާތައް ދެމުންގެންދިޔައެވެ. 
އޭނާ ތަޢާރަފްވުމަށް ފަހު އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ބުނީ، ވަރަށް ބޮޑު ކަމެއް ކޮށްދިނުމަށް އެދޭކަމަށެވެ. 
އެކޯލް ކުރުމަށް މެދުވެރިވެދާނެ ކަމުގެ ފަހަތުގައިވާ ބައެއް ކަންކަން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނެވެ.
ޑި ސިލްވާ ކުރެން އަޅުގަނޑު އެހީ، އަޅުގަނޑަށް އެހީ ތެރިވެދެވޭނީ ކިހިނެއްތޯ ބެލުމަށްޓަކައި، އޭނާ ބޭނުންވަނީ ކޮންކަމެއް ތޯއެވެ. 
އޭނާ ބުނީ އޭނާ ބޭނުންވަނީ ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ހުއްދަ ދެއްވާތޯ ބަލައިދިނުމަށެވެ.
އެެއީ ސްރީ ލަންކަންގެ ދެ ފްލައިޓް ހަފްތާއަކު ދެ ފަހަރު، ބޮޑެތި ދެ ތަން ކަމުގައިވާ ލަންޑަންއަށާއި ޓޯކިޔޯއަށް މާލެއިން ސީދާ ދަތުރުކުރުމުގެ ހުއްދައެވެ. 
އެހެން ޢިބާރާތަކުން ދަންނަވަނީ ނަމަ، ސްރީ ލަންކަން އިން ބޭނުންވަނީ ފަސްވަނަ މިނިވަންކަމުގެ ޙައްޤުތައް އެވެ.
މިޙައްޤުތަކަކީ ޢާންމުކޮށް ސިވިލް އޭވިއޭޝަން އޮތޯރިޓީތަކުގެ ފަރާތުން ވަރަށް މުހިންމު ސަބަބުތަކަށްޓަކައި މެނުވީ ނުދޭ އެއްޗެކެވެ. 
ސްރީލަންކަން (ޔޫ. އެލް.) އަށް ޓޯކިޔޯ އާއި ލަންޑަން އަކީ ވަރަށް މުހިންމު ދެ ތަނެވެ. 
ޓެރަރިސްޓް މަސްއަލަތަކާއި ހެދި ކޮޅުނބުން މިތަންތަނަށް ސީދާ ދަތުރުކުރުން ވަނީ ސްރީ ލަންކަންއަށް ވަރަށް އުނގަދޫ ކަމަކަށް ވެފައެވެ. 
ރައްކާތެރިކަމާ ބެހޭ ސަބަބުތަކަށްޓަކައެވެ. 
ޑި. ސިލްވާ ހުރީ، މިކަމާއި ހެދި ވަރަށް ހާސްވެ، އަވަސްއަރައިގެންފައިކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގުނެވެ. 
އޭނާ އަޅުގަނޑު ގާތުން އެދުނީ، ރައީސް މައުމޫނު އަރިހުން މިހުއްދަ ހޯދައިދިނުމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އޭނާ ގާތުގައި ބުނީ، އެކަމަކީ އަޅުގަނޑުގެ ވާޖިބުތަކުގެ ދާއިރާގައި ހިމެނޭކަމެއް ނޫންކަމަށެވެ. 
މިހެންކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، މިކަމުގައި އެހީތެރިވާން މަސައްކަތް ކޮށްދޭނަން ކަމަށް އަޅުގަނޑު ބުނީމެވެ. 
ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ކުރާކަމެއްގެ ބަދަލުގައި، ދިގު މުއްދަތަކަށް ސީދާ ފްލައިޓްތައް ބާއްވާނެކަމުގެ ޔަޤީންކަން ދީފިނަމައެވެ.
ވަކިވެގަތުމަށް ކުރާ ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން ޓެރަރިޒަމްއާއި ހެދި މިދެތަނަށް ދިއުމުގައި ސްރީ ލަންކަންއަށް ދިމާވެފައިވާ މަސްއަލަތައް ޙައްލުވަންދެން އެކަނި ނޫންނަމައެވެ. 
ސްރީލަންކަންގެ އެންމެ މަތީ ފަރާތުން، ޔޫ. އެލް. އިން އެކަށީގެންވާ މުއްދަތަކަށް ސީދާ ފްލައިޓްތައް ބާއްވާނެކަން، އެންމެ ކުޑަމިނުން އަނގަބަހުން ބުނުމަށް، އަޅުގަނޑު ބޭނުންވިއެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ ނޯޓިސްދިނުމަށްފަހު ފްލައިޓްތައް ހުއްޓުމަށް އެންގުމުގެ ޙައްޤު ދެބަސްވުމެއްނެތި ދިވެހިރާއްޖެއަށް އޮންނަންވާނެއެވެ. 
މިކަން މިގޮތަށް ކޮށްފިނަމަ ރައީސް މައުމޫނު އަރިހުގައި މިމަސްއަލަ ނެގުމުގެ ފުރުޞަތު އަޅުގަނޑަށް އޮންނާނެއެވެ.
ޑި ސިލްވާ މިކަން ކުރާނެކަމުގެ ޔަގީންކަން އަޅުގަނޑަށް ދިނެވެ.
އަޅުގަނޑު އެކަމާއިމެދު ވިސްނީމެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިގު ދަތުރު ކުރާނެ ފްލައިޓެއް ނެތެވެ. 
އަދި ކައިރި މުސްތަޤްބަލެއްގައި އޮންނާނެހެނެއް ހިއެއްނުވެއެވެ. 
ޓޯކިޔޯއާއި ލަންޑަނުން ސީދާ ފްލައިޓް އަންނަން ފެށުމަކީ ޓުއަރިޒަމްއަށް ލިބޭނެ ވަރަށްބޮޑު ކުރިއެރުމެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު ރައީސް މައުމޫންއަށް ފޯނުކޮށްފައި، ވެގެންއުޅޭ ގޮތް ދެންނެވުމަށް ފަހު، ދެންނެވީ އެއަރލައިން ހިންގުމާބެހޭ ގޮތުގެ ދަށުން، މިހުއްދަ ދެއްވުމަށް އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ކަމަށެވެ. 
ދިވެހި ސަރުކާރަށް ބޭނުންވެއްޖެ ހިނދެއްގައި މިހުއްދަ ބާޠިލުކުރުމަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އޮންނަ ފުރިހަމަ ޙައްޤެއްގެ ގޮތުގައެވެ. 
ރައީސް މައުމޫން ފަސްވަނަ މިނިވަންކަމުގެ އަގު ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބިގެންވާ އިސްތިޤްލާލީ ޙައްޤުތައް މިފުރުޞަތުގައި ބޭނުންކުރަން ފެންނަ ސަބަބުތައް ރައީސް މައުމޫނަށް އަޅުގަނޑު އޮޅުންފިލުވައި ދިނީމެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިކަމުގެ ސަބަބުން ލިބޭނެ ފައިދާތައް އަޅުގަނޑަށް ތަޞައްވަރު ކުރެވެއެވެ. 
ރައީސް މައުމޫނު މިކަމާ އެއްބަސްވެވަޑައިގެން، އެމް. އޯ. ޓީ. އަށާއި ޑީ. ސީ. އޭ އާއި އެހެނިހެން ތަންތަނަށް މިކަންކުރުމަށް އެންގެވިއެވެ. 
މިކަމުގެ ނަތީޖާއަކީ،  26 އޯގަސްޓް  2001 ވަނަ އަހަރު ސްރީލަންކަންގެ ފަރާތުން މާލެ/ލަންޑަން އަދި މާލެ/ޓޯކިޔޯ އަށް ސީދާ ފްލައިޓްތައް ބޭއްވުމެވެ.
ޔޫ. އެލް. ގެ ފަރާތުން މި ޚިދުމަތް ފުޅާކޮށް، އަދި އަނގަބަހުން ވެފައިވާ ވަޢުދާއި އެއްގޮތަށް، މިހާރުވެސް 2010 އައި އިރުވެސް މި ފްލައިޓްތައް ބާއްވަމުން ގެންދެއެވެ.
މާލެ / ލަންޑަން / މާލެ
މާލެ / ޓޯކިޔޯ (ނަރީޓާ) / މާލެ
އަޅުގަނޑުގެ ގާތުން މަސްއަލަތައް ޙައްލުކޮށްދިނުމަށް އެދެވޭ ކަމަކީ ޙައިރާންވާ ކަމަކަށް ވެދާނެއެވެ. 
ވަރަށް ގިނަފަހަރު އެ މަސްއަލަތަކަކީ އަޅުގަނޑުގެ ތަޖްރިބާއިން ބޭރުގައިވާ ކަންތައްތައް ކަމުގައިވީ ނަމަވެހެވެ. 
މަސްއަލައަކާއި މެދު އާދައިގައި ކަންކުރަމުންދާ ގޮތަށް، ތަޖްރިބާއަށް ވުރެ ބޮޑަށް ފޮތުގައިވާ ގޮތަށް ބުރަވާތަން ފެނެއެވެ.
އަދި އޮފިޝަލުންނާއި ބިޔުރޮކްރެޓުން، އަޅާނުލައި ކޮންމެގޮތެއް ވަރިހަމަވާން ދޫކޮށްލައިގެން ރާޅު ނުއުފެދުމަށްޓަކައި އެމީހުންގެ ފަސޭހަ ވަޒީފާތަކުގައި ތިބެއެވެ،
ނަމަވެސް މިއީ ކުރިއެރުމަށް އެޅިދާނެ ހުރަހެކެވެ.
މިހެންވާތަން އަޅުގަނޑަށް ކިތަންމެ ފަހަރަކު ފެނިއްޖެއެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑު އެކަމެއްގައި ޝާމިލްވެ، މަސްއަލަ ޙައްލުކުރުމަށް ނުވަތަ ހުރިހާ ކަމެއް ހަމަޖައްސާ މީހާ އަށްވާ ހިސާބެވެ.
މިފަދަ ކަންކަން ކުރުމަށް އެދިވަޑައިގަންނަވަނީ އަޅުގަނޑުގެ ޤައުމުގެ ރައީސް ކަމަށްވުމުން، އަޅުގަނޑަކަށް އެކަން ނުކުރާނަމެކޭ ނުދެންނެވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކުރާ ކަންތައްތައް އެހެން މީހުންނަށް ނުކުރެވޭ ކަމީ، އަޅުގަނޑު ހިތާމަކުރާކަމެކެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް އަޅުގަނޑު ކުރާކަންކަން ކުރަން ޖެހެނީ، ޔުނިވަރސިޓީއެއްގެ ފާސް ނެތި އަޅުގަނޑުގެ ހިތްބުނާ ގޮތަށް ކަމަށްވާތީއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ މިއަދު މިއޮތް ހިސާބަށް ގެނައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޖީލުގައި އޮތް ޤައުމު ކުރިއެރުވުމާއި ތަރައްޤީކުރުމުގެ ރޫޙު، މިޒަމާނުގެ ތަޢުލީމީ ޒުވާން ޖީލުގައި ނެތެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑު ހިތާމަކުރާކަމެކެވެ. 
ޚިޔާލުތަކާއި މަޝްރޫޢުތައް ކޮމިޓީތަކުގައި ހުއްޓުންއަރައެވެ.
ގިނަ ފަހަރަށް ހުއްދަތައް ހޯދާށާއި އެހެނިހެންކަމުގައި އުފުލަންޖެހޭ އުނދަގޫތަކާއި ހުރެ، އެޚިޔާލެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ހަދަން އުޅޭ މީހެއްގެ ހިތްވަރުއެލި ފޫހިވާގޮތް ވެއެވެ.
ކުރިއެރުމަށް ދިމާވާ އެހެން ހުރަސްތައްވެސް ހުރެއެވެ. 
މިސާލަކަށް، މީހުން ކަމެއް ކުރުމައިގެން ކުރިއަށް ދާނީ، އެމީހުން ބޭނުންވާ، ޒާތީ ނުވަތަ އަމިއްލަ އެދުންތައް ފުއްދުމަށް ފަހުއެވެ. 
އަޅުގަނޑުކުރާ ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް ޒާތީ ނުވަތަ އަމިއްލަ އެދުމެއްވެއެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑުކުރާ ކަމެއް އަޅުގަނޑުގެ ޤާބިލިއްޔަތު ތަންދޭ އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ކުރުމެވެ.
އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ކަމެއް ކޮށްދިނުމަށް އެދޭ ފަރާތެއް ހިތްހަމަޖެހޭ ވަރަށް އެކަމެއް ކޮށްދެވޭތޯ ބެލުމެވެ. 
އެހެންކަމުން، ރައީސް މައުމޫނު، ހުޅުމާލެ ތަރައްޤީކުރުމުގެ މަޝްރޫޢު އާއި ޙަވާލުވުމަށް ވިދާޅުވުން އެއީ، ވަރަށް ބޮޑު ޖެހިލުންވާވަރުގެ ކަމެކެވެ. 
މިއީ މާލެއާއި ކައިރީގައިވާ ފަޅެއްގެ ބިން ހިއްކައި، މީހުން ދިރިއުޅޭނެ ރަށެއް އެތާނގައި އުފެއްދުމަށްޓަކައި،17 އޮކްޓޯބަރ 1997 ގައި ފެށި މަޝްރޫއު އެވެ.
އެކަން ހުއްޓުން އަރާފައި އޮންނަތާ އެތަކެއް އަހަރުވެއްޖެއެވެ. 
ކަމުގެ ބޮޑުކަމުން އަޅުގަނޑު ކުޑަކޮށް ޖެހިލުންވި ނަމަވެސް އަޅުގަނޑަށް އަންގަވާ އެއްވެސް އެންގެވުމެއް އަނބުރާ ރައްދެއް ނުކުރަމެވެ. 
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑު އެކަންކުރާނަން ކަމުގައި ދެންނެވީމެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ކަމާއި ބެހޭ ލިޔުންތައް ލިބުނެވެ. 
އެ މަޝްރޫޢޫ ހިންގުމަށް ޙަވާލުވެފައިވާ ހައުސިންގ ބޯޑުގެ އޮފިޝަލުންނާއި ބައްދަލުކުރީމެވެ. 
ހުޅުމާލެ ތަރައްޤީކުރުމަށްޓަކައި، ހުޅުލެއާއި ފަރުކޮޅުފުށީގެ ފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއު އިފްތިތާޙް ކޮށްދެއްވާފައި ވަނީ، މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމެވެ.
އެއީ 16 އޮކްޓޯބަރ 1997 ގައެވެ.
ހުޅުމާލެ ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޔުނިޓުން މަޢުލޫމާތު ދިން ގޮތުގައި، މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކުރަންފެށި އެންމެ ބޮޑު އަދި އުނދަގޫ، ބިން ހިއްކައިގެން ރަށެއް ތަރައްޤީ ކުރުމުގެ މަޝްރޫޢެވެ. 
މާލެއާއި 1.3 ކިލޯމީޓަރ ދުރުގައި މިވާ ރަށް ތަރައްޤީކުރުން ވަނީ ދެ ފިޔަވައްސަކަށް ބަހާލާފައެވެ.
މިއީ ހުޅުމާލެ ހިއްކުމަށް ފަރުމާކުރި ފުރަތަމަ ކޮންސެޕްޓްއެވެ. 
މިއަށް ކޮންމެވެސް ބަދަލެއް އައިސްފައިވުން އެކަށީގެންވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، ބައެއް ގޭގެ ޢިމާރަތްކޮށް މީހުން އުޅެން ފަށާފައިވެއެވެ.
ފަހުން އަޅުގަނޑަށް ފެނުނީ، މިހާރު ކަންތައްތައް އެހުރި ގޮތުން އަވަސް މަގަކުން ނިންމަން ޖެހިފައިވާ މިފަދަ ބޮޑު މަޝްރޫޢެއް ނުހިންގޭނެ ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ރައީސް މައުމޫން އަރިހު ދެންނެވީ، ހުޅުމާލެ ތަރައްޤީކުރުމުގެ މަޝްރޫޢު، ހައުސިންގ ބޯޑުގެ ދަށުން ވަކިކުރައްވަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ.
އަދި ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުގެ ދަށަށް ގެންނަވައި، އެތަނަކީ މިނިވަން އަދި ހަމައެކަނި އެމަޝްރޫޢުގެ ކަންތައްތަކަށް އޮތް ތަނެއް ކަމަށް ހައްދަވަންޖެހޭ ކަމުގައެވެ. 
މިތަނާއި ޙަވާލުވެ ހުންނަ އޮފިސަރ އިން ޗާރޖްއަކީ، ސީދާ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހަށް ރިޕޯރޓްކުރާ ފަރާތެއް ކަމުގައި ވާންޖެހޭނެ ކަމަށެވެ.
ރައީސް މިކަމަށް އެއްބަސް ވެވަޑައިގެން، މިތަނުގެ އޮފިސަރ އިން ޗާރޖް އަކަށް ހަމަޖައްސާނީ ކާކުތޯ އެއްސެވިއެވެ.
އަޅުގަނޑު ޖަވާބުގައި ދެންނެވީ ތައުލީމީ ފެންވަރު ހުރި، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ތަޖްރިބާލިބިފައިވާ ދިވެހި އާރކިޓެކްޓްއެއް ކަމުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުވަނީ އެމީހަކު އެކަށަ އަޅާފައެވެ. 
އެއީ މަޢުރޫފް ޖަމީލް އެވެ. 
ރައީސް މައުމޫން ވިދާޅުވީ އޭނާއާއި ވާހަކަދައްކައި އެކަމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގެން ފާނެތޯ އަހާށެވެ. 
މަޢުރޫފް އޭރު ހުންނެވީ މިނިސްޓްރީ އޮފް ކޮންސްޓްރަކްޝަންސް އެންޑް ޕަބްލިކް ވަރކްސްގެ ޗީފް އާރކިޓެކްޓްއަށެވެ. 
އޭނާ އަދާކުރައްވަން ޖެހޭ ވާޖިބުތަކުގެ ތެރޭގައި، ސަރުކާރާއި އަމިއްލަ ތަންތަނުގެ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރެއްވުން ހިމެނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު މަޢުރޫފް ޖަމީލް އާއި ފޯނުން ގުޅައި ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވީމެވެ. 
ކަން ވެގެން އުޅޭގޮތް އޭނާގެ އަރިހު ދެންނެވީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ މިވަޒީފާއަކީ ސީރިއަސް ޗެލެންޖެކެވެ. 
ހަމައެއާއިއެކު ފުރަތަމަކޮޅުގައި މަޢުރޫފްގެ ހުރިހާ ވަޤުތެއް ހޭދަ ކުރައްވަން ޖެހޭނީ މިކަމުގައެވެ.
މަޢުރޫފްގެ ވާހަކަފުޅު ވަރަށް ސީދަލެވެ. 
އޭނާ ވިދާޅުވީ އޭނާގެ ހުރިހާ ވަޤުތެއް އެއްވެސް މަޝްރޫއަކަށް ނުދެއްވޭނެ ކަމަށެވެ. 
ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާގައި އޭނާ މަސައްކަތްކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގަންނަވަނީ ހެނދުނު ހަތްގަޑިބައިން ފެށިގެން މެންދުރުފަހު ދޭއް ޖަހަންދެނެވެ. 
މީގެ އިތުރު ގަޑީގައި އޭނާ މަސައްކަތް ކުރައްވަނީ، އޭނާގެ ބައިވެރީންނާއި އެކު އުފައްދަވާފައިވާ ކުންފުނީގައެވެ. 
އޭނާގެ އަމިއްލަ މަސައްކަތުގައި ހިމެނެނީ ޢިމާރާތް ފަރުމާކުރުމާއި، ޢިމާރާތްކުރުމާއި އަދި ޢިމާރާތްކުރަމުން ގެންދާ ތަންތަން ސުޕަރވައިޒް ކުރެއްވުމެވެ. 
އޭނާ މިކަމުގައި ކާމިޔާބު ހޯއްދަވާފައިވެއެވެ. 
މަހެއްގެ މައްޗަށް 3,000 ޑޮލަރު މި ކުންފުނިން ލިބަވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމަށް ލަފާކުރައްވައެވެ.
ސަރުކާރުގެ މުސާރަ ވަރަށް ކުޑަ އެވެ. 
އެހެންކަމަށް ވުމާއިއެކު، ހަމަ އެކަނި ސަރުކާރުގެ މަޝްރޫޢަކުން ލިބިވަޑައިގަންނަވާ މުސާރައަކުން ނުއުޅުއްވޭނެއެވެ. 
އޭނާ ތިން އަހަރު ދުވަހު މާލޭގައި އުޅުއްވުމަށް ފަހު، ބޭރުގެ ވަޒީފާއެއް ހޯއްދެވުމަށް ނިންމަވާފައިވެއެވެ.
އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާ ދަރިކަލަކު ހުންނެވުމާ އެކުގައެވެ. 
ފައިސާގެ ގޮތުން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އެހީތެރިވެދެވިދާނެ ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުން މިކަމަކީ ޚާއްޞަ މަސައްކަތެއްކަމުގައި ބައްލަވާނެއެވެ.
މިހެން ދެންނެވުމުން މިކަމަށް ވަރަށް ޝައުޤުވެރިވެވަޑައިގެން، މި ޗެލެންޖް އާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގަތުމަށް  ތައްޔާރަށް ހުންނެވިކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. 
ރައީސް މައުމޫން އަރިހުގައި މި މަޝްވަރާގެ ވާހަކަ ދެންނެވީމެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ، މި މަސްއަލައަކީ ކޮންމެ ދުވަހަކު ކުރިމަތިވާ މަސްއަލައެއް ކަމަށެވެ. 
ސަރުކާރުގެ ސްކޮލަރޝިޕްތަކުގައި ދަރިވަރުން ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ކިޔަވަން ފޮނުވާއިރު، ބޮންޑެއްގައި ސޮއިކުރެއެވެ.
އެކުދިން ކިޔަވައިގެންއައިސް ފަސް އަހަރު ދުވަހުގެ މުއްދަތަށް ދިވެހި ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތް ކުރަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ. 
ކިޔަވައި ނިމިގެން އަންނައިރު، ސަރުކާރުގެ މުސާރަތައް ވަރަށް ކުޑަކަން އެކުދިންނަށް ދޭހަވެއެވެ.
އަޅުގަނޑު މައުމޫންއަށް މަޝްވަރާ އެރުވީ މި ޖުމްލަތަކުންނެވެ. 
މިކަމަކީ ތަރައްޤީ ވަމުން އަންނަ ހުރިހާ ޤައުމަކަށް، ސިންގަޕޫރަށްވެސް، ކުރިމަތިވަމުން އަންނަ ކަމެކެވެ. 
ބޭރުން ކިޔަވައިގެން އަންނަ ދަރިވަރުންގެ އުންމީދުތައް ސަރުކާރުން ދަނެގަނެ، އެކުދިންނަށް ދިރިއުޅުމުގެ ޚަރަދުތައް ބެލެހެއްޓޭނެ ވަރުގެ މުސާރައެއް ދޭންޖެހެއެވެ. 
އެއިރުން އެކުދިންނަށް ރަނގަޅު ދިރިއުޅުމެއް އާރާސްތުކުރެވި އަދި ފަހަށް ކޮންމެވެސް މިންވަރެއް ރައްކާކުރެވޭނެވެސް މެއެވެ.
ބަދަލުގައި މަސައްކަތްތެރިކަން އިތުރުވެ، ވަފާތެރިކަމާއި އެކު ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތްކުރާނެ ބަޔަކު ލިބޭނެއެވެ. 
މިހެން ހެދުމުން ތަމްރީނުވެފައިވާ ދިވެހިން ބޭރު ޤައުމުތަކުގެ ވަޒީފާ ހޯދާ މިންވަރު ކުޑަކުރެވޭނެއެވެ.
މިއީ ދިގު މުއްދަތެއްގައި ކުރެވޭނެކަމެކެވެ. 
މިކަން ކުރުމުގެ ސިޔާސަތުތަކާ މެދު އެއްބަސްވެ، ކަނޑައަޅަން ޖެހޭނެއެވެ.
އޮފިސަރ އިން ޗާރޖް އަކަށް މަޢުރޫފް ޢައްޔަން ކުރުމަށް މައުމޫން އެއްބަސްވެވަޑައިގެން، ރައިސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުގެ ދަށުގައި، އާ ޑިޕާރޓްމަންޓެއް އުފެއްދެވިއެވެ. 
މިތަނުގެ ނަމަކީ ހުޅުމާލެ ހައުސިންގ އެންޑް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޔުނިޓް (އެޗް. ޑީ. ޔޫ.) އެވެ.
ޔުނިޓް ރަނގަޅަށް ހިންގުމަށްޓަކައި މަޢުރޫފް ބޭނުންފުޅު އެހީތެރިން ހޮއްވެވުމަށް ދެންނެވުނެވެ. 
މިކަން ވަރަށް އަވަހަށް އޭނާ ކުރައްވައި، ރަނގަޅު ވަފާތެރި ޓީމެއް މި ބޮޑު މަސައްކަތް ކުރުމަށް ހަމަޖެހުނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ދެވަނަ ފިޔަވަޅަކަށް ވީ، މިހާ ހިސާބަށް އައި އިރު ކުރެވިފައި އޮތީ ކިހާ މަސައްކަތެއްތޯ ބެލުމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ހައުސިންގ ބޯޑުން ދިން ލިޔުންތައް ބެލިއިރު، އޭގައިވަނީ ހިއްކަން ކަނޑައަޅާފައިވާ ފަރުގެ ސަރަހައްދަށް ހުޅުމާލެ ކިޔުމަށެވެ. 
ތިމާވެށި އެސެސްމަންޓް ދިރާސާއޮތީ ވަކި ވަރަކަށް ކޮށްފައެވެ. 
މިކަންކުރީ، ކުރިން އަޅުގަނޑު ގުޅާފައިވާ ބައެއް ކަމުގައިވާ، ބިނީ ބްލެކް އެން ވީޗް އެވެ. 
ޖިއޯ ޓެކްނިކަލް މަސައްކަތުގެ އެންމެ ކުޑަމިންވަރު ވަނީ ކޮށްފައެވެ. 
ވާރލްޑް ބޭންކް، އޭޝިއަން ޑިވެލޮޕްމަންޓް ބޭންކް އާއި އެހެނިހެން އޭޖަންސީތަކުގެ ފަރާތުން އޮންނަ ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެއްބަސްވުމާއި އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތިން، 
ޓެންޑަރއަށް ހުށަހަޅައި އަދި ލިބިފައިވެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެލިޔުންތައް ބަލަމުން ދިޔައިރު، އަގުތަކާއި މެދު ކަންބޮޑުވިއެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެޓަރނީ ޖެނެރަލްއާއި ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވީމެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވީ އަގާ ބެހޭގޮތުން އެއްވެސް ކޮމަރޝަލް މަޝްވަރާއެއް ނުކުރެވޭނެ ކަމުގައެވެ. 
ސާފުކުރެވޭނީ ހަމައެކަނި ޓެކްނިކަލް މަޢުލޫމާތު ކަމުގައެވެ. 
ލިބުނު ޓެންޑަރތަކުގެ އަގުތައް ހުރީ، ވަރަށް މަތިކޮށްކަން އަޅުގަނޑަށް ސާފުވިއެވެ. 
މީގެ ސަބަބަކީ، ޓެންޑަރަށް ހުށަހަޅާއިރު ދޭ މަޢުލޫމާތު ވާދަވެރި ޓެންޑަރަށް މަދުކަމެވެ. 
މި ޓެންޑަރތައް ބެލުމަށް ކެބިނެޓް ސަބް ކޮމިޓީއެއް އެކަށައެޅުނެވެ. 
މިކޮމިޓީގެ ރިއާސަތު ބެލެހެއްޓެވީ ރައީސް މައުމޫނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކަންބޮޑުވާ މަސްއަލަތައް ކޮމިޓީއަށް ހުށަހަޅައި ދެންނެވީ އަގާއި މެދު މަޝްވަރާ ނުކުރެވޭނެތީ ހެދެން އޮތް ގޮތަކީ ޓެންޑަރތައް ބާޠިލު ކުރުމެވެ. 
މިގޮތް ޚިޔާރުކުރުމަށް ކޮމިޓީއިން އެއްބަސް ވެވަޑައިގަތެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެން ހުށަހެޅީ، ޓެންޑަރ ހުށަހަޅާފައިވާ ފަސް ފަރާތާއި ވަކިވަކިން  ބައްދަލުކުރުމަށެވެ. 
މިކަމަށް ކޮމިޓީގެ ބައެއް މެންބަރުން އިންކާރު ކުރެއްވިއެވެ. 
އެބޭފުޅުން ވިދާޅުވީ މިއީ ވަރަށް ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ފައިސާ ހިމެނޭ ކޮންޓްރެކްޓް އަކަށް ވާތީ، މިކަންކުރަންވާނީ ޒިންމާދާރު އަދި ސާފުކޮށް ފެންނަން އޮންނަ ގޮތަކަށް ކަމަށެވެ. 
މިކަމާ އަޅުގަނޑު ނުޤަބޫލެއް ނުވަމެވެ. 
އެއީ އަޅުގަނޑު ކުރާ ހުރިހާކަމެއް ވެސް އޮންނާނީ ވަރަށް ހާމައަށް ފެންނަން ކަމުގައި ވާތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ އެބޭފުޅުންގެ ލަނޑުދަނޑި ޙާޞިލްކުރެއްވޭނީ މަޝްވަރާކުރާ ޓީމަށް، ރައީސް ދެ މެންބަރުން ނުވަތަ ތިން މެންބަރުން ޢައްޔަންކުރައްވައިގެން ކަމުގައެވެ. 
ބައްދަލުވުން ބާއްވާ ތަނުގައި ރައްކައުތެރިކަމުގެ އިންތިޒާމް ވަރުގަދައަށް ހަމަޖެހިފައި އޮންނަންވާނެ ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ. 
އެއީ ކޮމިޓީ މެންބަރުންނަށާއި، މުވައްޒަފުންނަށާއި، އަދި ޓެންޑަރ ހުށަހަޅާ ފަރާތްތަކަށް ބައްދަލުކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ނުދިނުމަށެވެ. 
އެބައެއްގެ ޓެންޑަރ ހުށަހެޅުމުގެ ކުރިން ބައްދަލުކޮށް، ބަދަލެއް ގެނައުން ފަދަ ކަމެއް ހިނގިޔަ ނުދިނުމައްޓަކައެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖްލިސް ނުވަތަ އެހެން ތަނެއްގައި ދެއްކެވުމަށްޓަކައި މި ބައްދަލުވުންތައް ރެކޯޑު ކުރެއްވިދާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ދެންނެވީމެވެ.
މިހެން އަޅުގަނޑު ދެންނެވުމުން، ރައީސް މައުމޫން ހިނިފުޅުވަޑުވާފައި ވިދާޅުވީ އެމަނިކުފާނުގެ ކެބިނެޓް މިނިސްޓަރުންނަށް އިތުބާރުކުރައްވާ ކަމަށެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އަޅުގަނޑުގާތުގައި ވިދާޅުވީ މަޝްވަރާތަކުގެ އިސްމީހަކަށް ހުރެ މަޝްވަރާތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިކަންކުރިއަށް ގެންދާނެ ކަމަށް ދެންނެވީމެވެ.
އަދި އެމަނިކުފާނުގެ ކެބިނެޓްގެ އެންމެ ސީނިއަރ ދެ މިނިސްޓަރުން ކޮންޓްރެކްޓަރުންނާއި އެކު ކުރިއަށް ގެންދާ މަޝްވާރާތަކުގައި ތިއްބެވުމަށް ހަމަޖައްސަވައިދެއްވުމަށް އަޅުގަނޑު އެދުނީމެވެ.
ބައްދަލުވުން ކުރިއަށް ގެންދިޔައީ، ނަސަންދުރަ ޕެލެސް ހޮޓަލުގައެވެ. 
އެ ބައްދަލުވުމުގައި ދެ ސީނިއަރ މިނިސްޓަރުން، ޢުމަރު ޒާހިރު އާއި ޢަބްދުﷲ ޖަމީލު ތިއްބެވިއެވެ. 
ޓެންޑަރ ހުށަހަޅާފައިވާ ފަރާތްތަކާއި ވަކިވަކިން ބައްދަލުކޮށް ދެކެވުނު ވާހަކައިގެ ހުރިހާ ޕޮއިންޓަކަށް ބެލީމެވެ. 
މިހުރިހާ ކަމެއް ބެލުމަށް ފަހު އެންމެ ރަގަޅު ޓެންޑަރ އަކީ ކޮބައިކަން ނިންމީމެވެ.
އެއީ އިންޓަރނެޝަނަލް ޕޯރޓް އެންޖިނިއަރިންގ އެންޑް މެނެޖްމަންޓް އާއި ޑްރެޖިންގ އިންޓަރނެޝަނަލް ގުޅިގެން އުފައްދާފައިވާ ކޮންސޯރޓިއަމް ގެ ޓެންޑަރެވެ. 
އެމީހުން ހުށަހަޅައިފައި ވަނީ، ބެލްޖިއަމް ސްޓޭޓް އޮތޯރިޓީގެ ފަރާތުން 3,598,585  ޔޫރޯގެ އިންޓެރެސްޓް ހިލޭ ލޯނެއް ދިނުމަށެވެ.
ލޯނުގެ މުއްދަތަކީ 30 އަހަރުކަމުގައްޔާއި ލޯނު ދައްކަންޖެހޭނީ 10 އަހަރުގެ ފަހުން ކަމުގައި (މޮރެޓޯރިއަމް) ވެއެވެ.
އަދި މުޅި ލޯނު, ބާކީ އޮތް 20 އަހަރުގެ ތެރޭގައި ދައްކަން ޖެހޭނެ ކަމަށް ހުށަހަޅާފައިވެއެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އަތުގައި ކުރިއަށް ދެއްކުމަށް ފައިސާ ނެތް ކަމުގައި އަޅުގަނޑު އައި. ޕީ. އީ. އެމް./ ޑީ. އައި. ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ އަށް މައުލޫމާތު ދިނީމެވެ. 
ފަންޑްކުރަން ހަމަޖެހިފައިވަނީ ޔޫރަޕިއަން ޔޫނިއަންގެ އެކްސްޕޯރޓް ކްރެޑިޓުން ކަމުގައި ވާތީ، ލޯނުނަގާ ފަރާތުން ކުރިއަށް 15 އިންސައްތަ ދެއްކުމަކީ އުޞޫލެއްގެ ގޮތުން ކަން ކުރާގޮތެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރަކަށް ކުރިއަކަށް އެފައިސާ ދެއްކޭކަށް ނެތެވެ. 
އަޅުގަނޑު އެމީހުންނަށް ހުށަހެޅީ އައި. ޕީ. އީ. އެމް./ އައި. ޑީ. އަކީ ވަރަށް ބޮޑު ކުންފުންޏެއް ކަމުގައި ވާތީ، އެމީހުން ކުންފުނީގެ އެތެރެއިން ލޯނެއް ހަމަޖައްސައި، 
އެކްސްޕޯރޓް ކްރެޑިޓްގެ އެޑްވާންސް ދެއްކުމަށެވެ.
އެކަމާ އެމީހުން ދެކޮޅުހެދުމަކީ އަޅުގަނޑު ޙައިރާންވީ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެމީހުން ބުނީ، 15 އިންސައްތަ ކުރިއަށް ދެއްކުމަކީ އީ. ސީ. ގެ ޤަވާޢިދުތައް މަޖްބޫރު ކުރާކަމެއް ކަމަށެވެ.
އަޅުގަނޑު އެމީހުންގެ ގާތުގައި ބުނީ، މުޅިލޯނު ހޯދުމަށްޓަކައި މިފަދަ އެޑްވާންސެއް ދެއްކުމުގެ ފުދުންތެރިކަން / ވަޞީލަތްތައް އެމީހުންގެ އަތުގައި އެބަހުރިކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބުނީ އެކްސްޕޯރޓް ކްރެޑިޓްގެ ފަންޑް ބޭނުންކުރުމުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އެއްވެސް ބާރެއް އޮވެގެން ނުވާނެކަމުގައެވެ.
ބޭންކްގެ ފަރާތުން ފައިސާ ދައްކާނީ އެގްރީމަންޓްގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދައިން، ސީދާ ކޮންޓްރެކްޓަރ އަށެވެ.
އެއީ ދެފަރާތުން އެއްބަސްވެ ޢައްޔަންކޮށްފައިވާ އިންޖިނޭރަކު މަސައްކަތް ނިންމި ކަމުގެ ސެޓްފިކެޓް ހުށަހެޅުމުންނެވެ. 
އެންމެފަހުން އައި. ޕީ. އީ. އެމް./ ޑީ. އައި. އިން މިހުށަހެޅުމަށް އެއްބަސްވެއްޖެއެވެ. 
ދެފަރާތަށްމެ މަންފާކުރާނީ މިގޮތަށް ކަން ކުރުމުންކަމަށް ވާތީއެވެ. 
މިހާ ހިސާބުން މަޝްވަރާތައް ކޮށް ނިމުނީއެވެ. 
ކޮންސޯރޓިއަމް އާއި ދިވެހި ސަރުކަރާއި ބެލްޖިއަން އޮތޯރިޓީ އާއި ދޭތެރޭގެ ލިޔެކިއެޔުންތައް ނިންމުމަށް ވަގުތުތަކެއް ހޭދަވިއެވެ. 
ޑްރެޖަރަކީ ބާރުގަދަ އެއްޗަކަށް ނުވެއްޖެނަމަ، ގާހުންނަ ތަންތަން ޑްރެޖް ކުރުމަކީ ބައެއްފަހަރު އުނދަގޫކަމަކަށް ވާނެއެވެ.
އެހެންކަމުން ބޮޑު ކަޓަރ ސަކްޝަން ޑްރެޖަރއެއް ބޭނުންކުރަން ޖެހިދާނެ ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ ގާތުގައި ބުނީމެވެ. 
މިހެން ބުނުމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ކުރައްވާފައިވާ ޖިއޯ ޓެކްނިކަލް ދިރާސާއަކީ، އެންމެ ކުޑަމިންވަރަށް ކުރައްވާފައިވާ ދިރާސާއެއް ކަމުގައި ވީތީއެވެ. 
ސާމްޕަލް ނަގާފައިވަނީ ދެ އިންޗީގެ ކޯރ ޑްރިލްއަކުންނެވެ. 
މިއީ އެތާނގައި ހުރި އެއްޗަކާއި، އޭގެ ހަރުކަމާއި އަދި އެހެނިހެން ކަންކަމުގެ ޙަޤީޤީ ތަޞައްވުރެއް ލިބުމަށް ފުދޭވަރެއްގެ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. 
ކޮންޓްރެކްޓްގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ، ބީ ނުވަތަ ސީ ގްރޭޑްގެ ހަރުކަން ހުރި ތަކެއްޗާއި ދިމާވެއްޖެ ނަމަ، ކޮންޓްރެކްޓަރުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ހަން ދަމާލާނެ ކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ. 
އެމީހުން ބޭނުންކުރީ އެމެޒޯން ކިޔާ ޑްރެޖަރެކެވެ. 
މި ޑްރެޖަރަކީ ވަރަށް ބޮޑު ޑްރެޖަރެކެވެ.
އެހެންކަމުން މެޓީރިއަލަށް ބަދަލު އައި ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، ކޮންޓްރެކްޓް ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އަގުތައް އިތުރުވުމުގެ މަސްއަލަތައް ކުރިމަތި ނުވާނެކަމުގެ ޔަޤީންކަން އަޅުގަނޑަށް އޮތެވެ.
އައި. ޕީ. އީ. އެމް. / ޑީ.އައި. ކޮންސޯރޓިއަމްގެ މަސައްކަތް ފެށުނީ 14 ޖެނުއަރީ 2002 ގައެވެ.
މަސައްކަތް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ކުރިއަށް ދިޔައެވެ.
2002 ވަނަ އަހަރުގެ މާރޗް މަހު އަޅުގަނޑު މާލެއަށް ދިޔަތަނާ އަޅުގަނޑުގެ މުޅި ޙަޔާތުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ބިރުގަތުމަށް ދިމާވި ޚަބަރު، މަޢުރޫފް ޖަމީލް ދެއްވިއެވެ.
އޭނާ ވިދާޅުވީ ކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ މަންދޫބު ސްޓެއިން، އެތާނގައި ގްރޭޑް ބީ އާއި ސީ އަދި އެއަށްވުރެ މަތީގެ ހަރު ތަކެތި ހުރިކަމުގެ އިންޒާރުދީފިކަމުގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ވަގުތުން މަޢުރޫފްގެ އޮފީހަށް ގޮސް، ސްޓެއިން އާއި ބައްދަލުކުރުމަށް އެދުނީމެވެ. 
ކޮނެގެން ނަގާފައިވާ ތަކެތީގެ ސާމްޕްލް ވެއްޔާއި އަކިރިއަށް ވުރެ ހަރުކަމުގައި ބުނާ އެއްޗެއް ހިފައިގެން އެބައްދަލުވުމަށް އައުމަށް އޭނާގާތުގައި ބުނެވުނެވެ. 
އޭނާ ބުނާ އެއްޗެއްގެ ހެކި ދެއްކުމަށްޓަކައި އައީ، ދެފޫޓު ދިގުމިނުގެ ކޮނެގެން ނަގާފައިވާ ދެ ސާމްޕަލް ހިފައިގެންނެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހަމަލޮލަށް ފެނުނު ގޮތުގައި މިއީ ވެއްޔަށްވުރެ ބޮޑަށް ކިސަޑެވެ. 
އަޅުގަނޑު ގަދައަޅައި ބުނީ، މި ސާމްޕަލްތައް އަޅުގަނޑާއި ޙަވާލުކުރުމަށެވެ. 
ސިންގަޕޫރަށް ގެންގޮސް ޓެސްޓް ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
އޭނާ މިކަން ކުރުމުން ބަރީއަވުމަށް މަސައްކަތް ކުރިނަމަވެސް، އަޅުގަނޑާ ޙަވާލުކުރުމަށް އޭނާ އެއްބަސްކުރެވުނެވެ. 
މިހާ ހިސާބުން، ތުހުމަތުކޮށްފައިވާ ކަމާއި ދެކޮޅުހަދައި، ރަސްމީ ލިޔުމެއް އެމީހުނަށް ހުށަހެޅީމެވެ. 
ސިންގަޕޫރުގެ ނަތީޖާ ލިބުމާއި ހަމައަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ފޮށީގައި އެސާމްޕްލް ސިންގަޕޫރަށް ގެންދިޔައީމެވެ. 
ޓެސްޓް ކުރުމަށްޓަކައި ސިސިރ ލެބޯރެޓަރީ އާއި ސާމްޕްލް ޙަވާލުކުރީމެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބޭނުންވީ މީގައި ވެއްޔަށް ވުރެ ހަރު އެއްޗެއްހުރިތޯ ބެލުމަށެވެ.
ލެބޯރެޓަރީ އިން ބުނީ، ފުރިހަމަ ޓެސްޓްއެއް ކުރުމަށްޓަކައި މި ސާމްޕްލް މާމަދު ކަމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ އިންޖިނޭރު އެރޭ އޮތް ފްލައިޓުން މާލެއަށް ފޮނުވީ އިތުރު ސާމްޕްލްކޮޅެއް އެއްކޮށް، ޓެސްޓްކުރުމަށް ގެނައުމަށް އަންގާފައެވެ. 
މިކަން ކުރެވުނެވެ. 
ސިސިރ ލެބޯރެޓަރީގެ ޓެސްޓްތަކުން ސާބިތުކޮށް ދިނީ، މިތަކެއްޗަކީ ވެއްޔަށްވުރެ ހަރު ތަކެއްޗެއް ނޫންކަމުގައެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި މިތަކެއްޗަކީ ވެއްޔަށް ވުރެ މަޑު ކިސަޑު ޒާތުގެ އެއްޗިއްސެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނުގޮތުގައި، ކޮންޓްރެކްޓަރުން ބޭނުންކުރަމުން ގެންދިޔައީ، މިތަކެތި ޑްރެޖް ކުރުމަށް ރަނގަޅުނޫން ކަޓަރެކެވެ. 
ސިންގަޕޫރުން ރަނގަޅު ކަޓަރު ގެނައުމަށް ފަހު، ކޮނުން ކުރިއަށް ގެންދަން ފެށުމުން، އަޅުގަނޑަށް ހީވިހީވުން ރަނގަޅުކަމުގައި ނިންމީމެވެ. 
ޑްރެޖިންގ ގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންގޮސް ނިންމަން ކަނޑައަޅާފައިވާ ތާރީޚަށްވުރެ ކުރިން ނިންމީ، އިތުރު ސުވާލެއް ނުވަތަ ތުހުމަތެއް ނުކޮށެވެ.
ކޮންޓްރެކްޓްގައި ތެލުގެ އަގު އެންމެ ބޮޑުވެގެން ވާނެ ވަރު ހިމެނިފައިވެއެވެ. 
ތެލުގެ އަގު ކޮންމެ މެޓްރިކް ޓަނަކަށް 370 ޑޮލަރަށްވުރެ މައްޗަށް ހިނގައްޖެނަމަ، އަގުގެ ތަފާތު ދިވެހި ސަރުކާރުން ދައްކަވަން ޖެހޭނެއެވެ.
މިކަން މިހެން އޮތީ، ޑްރެޖަރުން ބޭނުންކުރާނީ ގޭސް ތެޔޮ ކަމުގައި ބަލާފައެވެ. 
ނަމަވެސް އެމެޒޯން އަކީ ބޮޑު ޑްރެޖަރަކަށް ވާތީ ބޭނުންކުރަނީ 180 ސީ. އެސް. ޓީ. ގެ ވިސްކޯސިޓީ ހުރި އިންޓަރމީޑިއަޓް ތެލެވެ.
(އައި. އެފް. އޯ.). މެރީން ގޭސް އޮއިލް (އެމް. ޖީ. އޯ.) އާއި އައި. އެފް. އޯ. އާއި ދެމެދު ޓަނެއްގައި 175 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ތަފާތު ހުރެއެވެ.
އަގުގެ ތަފާތު، ކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ އަތުން ހޯދުމަށް އަޅުގަނޑު ކްލޭމް ކުރީމެވެ. 
ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ޒުވާބަކަށްފަހު ދެފަރާތުން އެއްވަރަކަށް މި ތަފާތު ޙިއްޞާކުރުމަށް އެއްބަސްވެވުނެވެ. 
އެމީހުން އިތުރަށް ޑްރެޖްކުރުމަށް ޖެހިފައިވާތީ، ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ އެއްޗެއްދީފައި އެއްޗެއް އަތުލުން ދެފަރާތުގެ މަންފާއަށްޓަކައި ޚިޔާރުކުރީއެވެ.
ކަނޑަށްވުރެ ދެމީޓަރު އުސްކޮށް، 195 ހެކްޓާރގެ ބިން ހިއްކުމަށްފަހު، އެޗް. ޑީ. ޔޫ. އާއި ޙަވާލުކުރެވުނީ 2002 ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫން މަހުގައެވެ.
މިހާރު މިތަން ގެންދަނީ، ގެދޮރު ހެދުމުގައި ފުރިހަމަ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ އާއިއެކު ތަރައްޤީކޮށް، މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުން އެތަނަށް ބަދަލުވުމަށް ގޯތި ދޫކުރަމުންނެވެ.
ކޮންޓްރެކްޓްގައި ހިމަނަންވީ ކަންތައްތަކާއި މެދު ކޮންޓްރެކްޓަރުންނާއި މަޝްވަރާކުރަމުން ގެންދިޔައިރު، 
ސިންގަޕޫރުގެ ޕްލޭނިންގ ކޮންޓްރެކްޓަރަކާއި އެކު ހުޅުމާލޭގެ މާސްޓަރ ޕްލޭނެއް ތައްޔާރުކުރުމުގެ ކަންތައް އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސީމެވެ.
މިކަން ކުރީ ސިންގަޕޫރުގައެވެ. 
ހުޅުމާލޭގެ ގޭގެއާއި، ޚިދުމަތްތަކާއި، މަގުތަކާއި، އެހެނިހެން ކަންތައްތަކާއި ބެހޭ ގޮތުން، އެޗް. ޑީ. ޔޫ. ގެ އޮފިޝަލުންނާއި ކޮންސަލްޓަންޓުންގެ މެދުގައި،4 ނުވަތަ5 ބައްދަލުވުން ބޭއްވުނެވެ.
ކުރެހުމުގެ ފުރިހަމަ ސެޓަކާއި ނަމޫނާއެއް ތައްޔާރުކުރެވުނެވެ. 
ތަރައްޤީގެ ކަންތައް ކުރިއަށްދަނީ މި ގައިޑްލައިންގައި ވާ ގޮތުގެ މަތިންނެވެ.
ސިންގަޕޫރު ކޮންސަލްޓަންޓުން ހޯދީ އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވާ ކަންތައްތައް ކުރުމަށް އެންމެ ޤާބިލް މީހުން ތިބީ ސިންގަޕޫރުގައި ކަމަށް ވާތީއެވެ. 
ސިންގަޕޫރަކީ ބިން ކުޑަ ޤައުމަކަށް ވާތީ، ލިބެން ހުންނަ ކުޑަ ތަންކޮޅު، ވީ އެންމެ ރަނގަޅަކަށް ބޭނުންކުރަން ޖެހޭތީ، އެމީހުން ވަނީ މިގޮތަށް އާދަވެފައެވެ. 
ކޮންސޯރޓިއަމް އަށް ތަޖްރިބާކާރު، އަދި އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންވާ ކަންކަން ކުރާނެ ރަނގަޅު ސަބްކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ ޚިދުމަތް ލިބުނެވެ. 
ކޮންސަލްޓަންސީއަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުން ޚަރަދުވީ 125,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
އަޅުގަނޑާއި ޙަވާލުވި ކަންތައް ކުރުމުގައި، އަޅުގަނޑަށް ލިބުނު ހިތްހަމަޖެހުމުގައި ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ބަނަކަމެއް އޮތެވެ. 
ކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ މަސައްކަތް ކަނޑައެޅިފައިވާ މުއްދަތަށް ވުރެ އަވަހަށް ނިމުމުން، އެމީހުން ކުރާނެކަމެއް ނެތިފައި ތިބީމައެވެ. 
އަދި ދެމަހެއްހާ ދުވަހު ޑްރެޖަރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބޭނުމެއްނެތި ހުހަށް އޮންނާތީއެވެ.
މި މަޝްރޫއުގައި އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުން ފެށުނު ހިސާބުން އަޅުގަނޑު ބޭނުންވެފައި ވަނީ، 
މިހާރު އޮތް ކޮމަރޝަލް ބްލޮކުން ފެށިގެން ދެންއޮތް ހިސާބުވެސް ހިއްކައި ހުޅުލެއާއި (އެއަރޕޯރޓް އާއި) ގުޅާލާށެވެ. 
ކޮންޓްރެކްޓަރުން ލައްވައި ބާކީ އޮތް ބަޔާއި ހުޅުލެއާއި ދެމެދު އޮތް ތަނުގެ ޖިއޯ ޓެކްނިކަލް ސަރވޭއެއް ހެއްދުނެވެ.
މިކަން ކުރެވުނީ މޯލްޑިވްސް ޓްރާންސްޕޯރޓް އެންޑް ކޮންޓްރެކްޓިންގ ކޮންޕެނީ (އެމް. ޓީ. ސީ. ސީ.) ގެ މެނެޖިންގ ޑިރެކްޓަރ ބަންދު ސަލީމް ގެ އެހީއާއި އެކުގައެވެ. 
މިސަރވޭ ބޭނުންވީ، މިތަން ހިއްކުމަށް އެހެން ދިމާއަކުން ވެލި ނުގެނެސް އެހިސާބުގައި ހުރި ވެލިން އެކަން ކުރެވިދާނެތޯ ބެލުމަށެވެ. 
އެހެން ދިމާއަކުން ގެންނަން ޖެހޭނަމަ، ވަރަށް ބޮޑު ޚަރަދެއް ހިނގާނެތީއެވެ. 
ޑްރެޖްކޮށްގެން އެދިމާ ހިއްކަން ފުދޭވަރަށް ވެލި ލިބޭނެކަމަށް ކޮންޓްރެކްޓަރުން ޔަޤީންކޮށްދިނެވެ.
ހުޅުމާލެ އާއި ހުޅުލެ އާއި ދެމެދު އޮތްތަން ހިއްކުމަށް ކޮންޓްރެކްޓަރުން ހުށަހެޅިއެވެ. 
މިކަންކުރެވިއްޖެ ނަމަ، ގޭގެ އެޅުމަށާއި ޑިއުޓީ ފްރީ ޒޯނެއް ހެދުން ފަދަ ބޭނުންވާ ކަންތައް ކުރެވިދާނެއެވެ. 
އެއަރޕޯރޓްގެ ވަރަށް މުހިންމު ބައެއްކަމުގައިވާ، ދެވަނަ ރަންވޭއެއް ހެދުމުގެ ބައިވެސް ނިންމޭނެއެވެ.
މިކަން ނުކުރެވުނީ ސަރުކާރުގެ ފަރާތްތަކުން މުޅި ފަރު/ފަޅު ހިއްކައިގެން ހުޅުމާލެ ހެދުމާއިމެދު ދެބަސްވުމުން ކަން، އެއީ އަޅުގަނޑަށް ދެމިއޮންނަ ހިތާމައެއް ލިބެމުންދާ ކަމެކެވެ. 
ތިރީގައި ދަންނަވާފައި މިވަނީ ވަރަށް ހެޔޮއަގެއްގައި މިއަގުހުރި ބިން ހޯއްދެވުމަށް ލިބިވަޑައިގެންނެވި ރަނުގެ ފުރުސަތު ގެއްލެން ދިމާވިކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ސަބަބުތަކެވެ. 
ދެވަނަ ރަންވޭ އެއް ހެދުމަށް ބިން ހިއްކުމަށް އޮތް އެންމެ މުހިންމު ފިޔަވަޅު މިކަން ކުރިއަށް ގެންދެވުނު ނަމަ ފުރިހަމަވީހެވެ. 
ކުރިންދެންނެވި ސަބަބުތައް މިތާގައި މި ބަޔާންކުރަނީއެވެ:
ދެވަނަ ރަންވޭ
ކުވައިތު ފަންޑް ގެ ފަރާތުން ރިޕޯރޓެއް ފޮނުވައިފާކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވެއެވެ. 
(މި ކުވައިތު ފަންޑަކީ ހުޅުލޭ އެއަރޕޯރޓް އަކީ ވަރަށް މުހިންމު މަޝްރޫއުއެއް ކަމުގައިދެކިގެން، ބޮޑު ތިން ލޯނު ނުވަތަ ހަތަރު ލޯނު/ހިލޭ އެހީ ދިން ބައެކެވެ.) 
ކުވައިތު ފަންޑްގެ ފަރާތުން ކޮންސަލްޓަންޓެއް ވަނީ އައްޔަން ކޮށްފައެވެ.
އެއީ ކުވައިތު ފަންޑްގެ ފަރާތުން ހުޅުލޭ އެއަރޕޯރޓްގެ ހުރިހާކަމެއް (ބެލެހެއްޓުމާއި ހިންގުން ހިމަނައިގެން) ބަލައި ރިޕޯރޓް ކުރުމަށެވެ.
ކޮންސަލްޓަންޓުންގެ ފަރާތުން ރިޕޯރޓެއް ތައްޔާރުކުރިއެވެ. 
މި ރިޕޯރޓް ދިވެހި ސަރުކާރަށް ލިބިވަޑައިގަތްކަން އަޅުގަނޑަށް ކަށަވަރެވެ. 
މި ރިޕޯރޓްގައި ހުޅުލޭ އެއަރޕޯރޓަކީ، ފުދޭވަރަކަށް ރަނގަޅަށް ހިންގާތަނެއް ކަމުގައި ކޮންސަލްޓަންޓުން ބަޔާންކޮށްފައި ވެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާމްދަނީގެ ބޮޑު ބައެއް އޮތީ ޓުއަރިޒަމްގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައެވެ. 
އަދި އެއަރޕޯރޓަކީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަންނަން އޮތް ދޮރާށްޓެވެ. 
އެއަރޕޯރޓުގައި ރައްކާތެރިކަން ބެލެހެއްޓިފައި ވަނީ ވަރަށް ކުޑަކޮށް ކަން އެއީ ދެރަކަމެކެވެ. 
އޮންނަ ހަމަ އެކަނި ރަންވޭ އެއްވެސް ސަބަބަކާއި ހުރެ ބަންދުކުރަން ޖެހިއްޖެ ނަމަ ތަނުގެ ޚިދުމަތް ހުއްޓުމަކަށް އަންނާނެއެވެ. 
ނަތީޖާއަކަށް ވާނީ އަލުން ރަންވޭގެ މަސައްކަތް ކުރުމަށް ހޭދަވާ މުއްދަތުގެ ނިސްބަތުން، ދިވެހީންގެ ދިރިއުޅުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ބުރޫއެރުމެވެ. 
އެހެންކަމުން ދެވަނަ ރަންވޭއެއް ހެދުމަކީ އެންމެ އިސްކަންދޭ ލިސްޓްގައި ހިމެނިފައި އޮންނަންވާނެ ކަމެކެވެ.
ހުޅުމާލެ ހިއްކުން
ކުރިން ދަންނަވާފައި ވާނޭ ފަދައިން - އިންޓަރނެޝަނަލް ޑްރެޖިންގ - ހުޅުމާލެ ހިއްކުމުގެ ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގެ މަސައްކަތް ކޮށްފައިވާ ކޮންޓްރެކްޓަރުން ބޭނުންކުރީ ވަރަށްބޮޑު ޑްރެޖަރއެކެވެ. 
މިއީ އަޅުގަނޑު ގަދައަޅައި ކުރުވި ކަމެކެވެ. 
މި ޑްރެޖަރ ބޭނުންކޮށްގެން ދެގުނަ ބާރު ސްޕީޑެއްގައި މަސައްކަތްކޮށް ނިމުނެވެ.
ދެމަސްދުވަހަށް ވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގައި ކޮންޓްރެކްޓް އެއް ނެތުމުގެ ސަބަބުން ކުރާނެކަމެއް ނެތި ވަގުތުތަކެއް ބޭކާރުވެގެން ދިޔައީއެވެ.
އިންޓަރނެޝަނަލް ޑްރެޖިންގގެ ފަރާތުން އޮތީ، ޑްރެޖް ކުރުމަށް ޚާއްޞަ އަގެއް ދިނުމަށް ތައްޔާރަށެވެ. 
ބެލްޖިއަމްގެ ފޯރޓިސް ބޭންކުގެ ފަރާތުން އޮތީ ދިހައެއް ނުވަތަ ފަނަރަ އަހަރުގެ މުއްދަތުގައި ލޯނު އަދާކުރާގޮތަށް 100 އިންސައްތައިގެ ލޯނެއް ދިނުމަށް ތައްޔާރަށެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާން ރަނގަޅުކަމުގައި ވާނަމަ، ފުރަތަމަ ދިން ލޯނަށް ދައްކަން ޖެހެނީ އަހަރަކު 1.7 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ މަގުން ދިހަ އަހަރަށެވެ.
ދެވަނަ ފިޔަވަހީގެ މަސައްކަތްކުރުން ކުރިއަށް ގެންދެވުނު ނަމަ، އަހަރަކު2.5 މިލިއަން ގެ އެވްރެޖް ރޭޓެއްގައި ލޯނު ދައްކާގޮތަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބުނީސް ކަން ވަރަށް ޔަޤީނެވެ.
ކޮމަރޝަލް އިންވެސްޓްމަންޓެއްގެ ގޮތުން ނަމަވެސް، މިކަން ކޮށްފިނަމަ ހުޅުމާލެއަށް ވަރަށް އަގުހުރި ބިމުގެ 70 އިންސައްތަ އިތުރުވާނެއެވެ.
މިކަމާއިމެދު ކެބިނެޓްގައި ވާހަކަދެކެވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑު މި ބައްދަލުވުމަށް އައުމަށް ދަޢުވަތު ލިބުނެވެ. 
ކަމާއިގުޅޭ ނުކުތާތައް ޚުލާޞާކޮށް އަޅުގަނޑު ހުށަހެޅީމެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ހަނދާން ރަނގަޅުކަމުގައި ވާނަމަ، ދެމެންބަރުން ވިދާޅުވީ، މިއީ އެހާ އަވަހަށް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނޫންކަމަށާއި، މިކަން ކޮށްފިނަމަ ސަރުކާރުގެ ދަރަނި އިތުރުވާނެ ކަމަށެވެ. 
އެހެން ހުރިހާ މެންބަރުން ހިމޭނުން ތިއްބެވިއެވެ. 
މިކަމާއި ދެކޮޅުހެއްދެވި ސަބަބު އެނގިވަޑައިގަންނަވާނީ އެކަމާއި ދެކޮޅު ހެއްދެވި ބޭފުޅުންނަށެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ޙަޤީޤީ ސަބަބު އެނގެއެވެ. 
ނަމަވެސް، ބޭކާރު ކަމަކަށް ވާނެތީ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުދަންނަވާނަމެވެ.
އެއީ އެ ރަނުގެ ފުރުޞަތު ގެއްލިފައިވާތީއެވެ. 
ހުޅުމާލޭގެ ބިން ވިއްކުމަށް ޓެންޑަރަށް ގޮވާލުމުން، ވަރަށް ބޮޑު އަގުގައި ބިން ވިކޭކަން އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ހީކުރިފަދައިން މިއީ ވަރަށް ފައިދާހުރި ކޮމަރޝަލް އިންވެސްޓްމަންޓެކެވެ.
ހިތާމައަކީ ކެބިނެޓް ކޮމިޓީގެ ބައެއް މެންބަރުންނަށް މިކަމަކީ އަވަހަށް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއްކަމުގައި ދެކިވަޑައިނުގަތް ކަމާއި  ސަރުކާރަށް ފައިސާގެ ބުރައަކަށް ވާނެ ކަމުގައި ދެކެވަޑައިގަތްކަމެވެ. 
ވީމާ މަޝްރޫއު ދޫކޮށްލެއްވީއެވެ.  
މި މަޝްރޫއު އަލުން ފަށާނަމަ، ފެށުމުގެ ޚަރަދަށް އެކަނިވެސް 200,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރަށް ވުރެ ގިނައިން ޚަރަދުވާނެ ކަމަށް އަޅުގަނޑު ދެކެމެވެ.
އައި. ޕީ. އީ. އެމް./ އައި. ޑީ. އިން ހިއްކީ 195 ހެކްޓެއަރ ގެ ބިމެވެ.
ދިވެހި ސަރުކާރަށް މިކަމަށް ޚަރަދުވީ،  16768646 އެމެރިކާ  ޑޮލަރެވެ.
10 އަހަރުގެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ދައްކާގޮތަށެވެ.
އިންޓްރެސްޓް އާއި އެކު، އަހަރަކު ދިވެހިސަރުކާރުން ދައްކަވަން ޖެހެނީ  2,049,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
މިއީ ސަރުކާރަށް ދައްކަވަން ކުޅަދާނަވެގެންވާ އަދަދެކެވެ. 
މާޒީގައި އެމް. ސީ. ޕީ. ޑަބްލިޔު. އިން ބިން ހިއްކުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއިރު، ސަރުކާރަށް އަހަރަކު 35 މިލިއަން ރުފިޔާ ޚަރަދުވިއެވެ.
އައި. ޕީ. އީ. އެމް./ އައި. ޑީ. އަށް ދައްކަން ޖެހެނީ 10 އަހަރުގެ ތެރޭގައި އަހަރަކު 21 މިލިއަން ރުފިޔާއެވެ.
މިކަން އަޅުގަނޑު ހިންގި ގޮތުގެ ސަބަބުން، ސަރުކާރަށް އަހަރަކު އެތައް މިލިއަން ރުފިޔާގެ ޚަރަދު ހަމައެކަނި ކުޑަވީ އެއްނޫނެވެ. 
އަދި ކީއްތޯއެވެ. 
ކުރަން ޖެހިފައިވާ މަސައްކަތް ވެސް ކުރެވުނީއެވެ. 
ކެބިނެޓްގެ ގިނަ ބޭފުޅުންގެ ނިންމުން ކުރިއަރައި، ކޭކު ޒީނަތްތެރިކުރުމަށް އަޅާ އައިސިންގ ގެ ބަދަލު – ކަމުގެ ފަހު މަރުޙަލާ – ލަސްވީއެވެ. 
މިހެން މިކަން ވުމަކީ، ހަމަ އެކަނި ދުރަށް ނުވިސްނުމެއް ނޫނެވެ. 
މިއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ލިބިފައި އޮތް ރަނުގެ ފުރުސަތެއް ބީވެގެން ދިއުމެވެ. 
ކުޑަ އަގެއްގައި ޑްރެޖަރ ބޭނުންކުރުމަށް ހުށަހަޅައި، އަނބުރާ ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާއާއި މެދު ލުއިގޮތެއް ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތު ގެއްލުނީއެވެ. 
އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލުކުރެވެނީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބޯޓު ފުރުމުގެ ކުރިން އެއަށް ނޭރުނީ ކަމަށެވެ.
ނިންމާލުމުގެ ކުރިން، ބަންދު ސަލީމް، އޮނަރަބްލް ޢުމަރު ޒާހިރު، މަޢުރޫފް ޖަމީލް އަށާ އޭނާގެ މުވައްޒަފުންނަށް އަޅުގަނޑަށް ވެދެއްވި މިންނެތް އެހީތެރިކަމަށް ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަކާލާތުކުރައްވާ ޤާނޫނީ ވަކީލު ޝުއައިބު ޝާހުގެ ހަރުދަނާ ޤާނޫނީ ލަފައަށްޓަކައި އެނާއަށް ވެސް ޝުކުރު އަދާކުރަމެވެ. 
އަޅުގަނޑު އަބަދުވެސް މަސައްކަތް ކުރަމުން ގެންދިޔައީ، އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަށެވެ. 
ހުރިހާ މުޢާމަލާތްތަކުގެ ލިޔެކިޔުން ބަހައްޓައިގެންނެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. އާއި ބެހޭގޮތުން ސުވާލުކުރަން ބޭނުންވާ ކޮންމެ މީހަކަށް އެ ފުރުޞަތު އަޅުގަނޑު ވާނީ ހުޅުވާލާފައެވެ.
ކުރިން ވަރަށް ރަނގަޅު އާމްދަނީއެއް ހޯދައިދެމުން އައި އެމް. އެސް. އެލް. ގެ އާމްދަނީ ދަށަށްދާން ފެށުމުން، އެކަން ސަރުކާރުން ބެއްލެވުމަށް ބާރުއެޅީ ޚުދު އަޅުގަނޑެވެ. 
ސަރުކާރުން ބޭނުންފުޅުވާ އަދި ހިތްޕުޅު ހަމަޖެހިވަޑައިގަންނަވާ ވަރަށް، އަޅުގަނޑު އެކަމުގައި ހުރިހާ ގޮތަކުން އެހީތެރިވެދިނީމެވެ.
އޭގެ ފަހުން އެމް. އެސް. އެލް. އޮތީ ވަރަށް ހަނި ދާއިރާއެއްގައި ބޯޓުދަތުރުގެ މަސައްކަތްކުރާ ގޮތަށް ބަދަލުގެނެސް، 
އެމް. އެސް. އެލް. އުފެއްދި ސަބަބުކަމުގައިވާ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މުދާ ގެނައުމުގެ ޚިދުމަތްކުރާ ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެހިފައެވެ.
2008 ވަނަ އަހަރު އެމް. އެސް. އެލް. ގައި އޮތީ ތިން ބޯޓެވެ.
ވަޒީފާގައި އުޅެނީ 125 މީހުންނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ އާއި އެމް. އެސް. އެލް. އާއި ދެމެދު ކަނޑުދަތުރު ކުރުމުގެ ގުޅުން އަދިވެސް އޮންނަކަމީ އަޅުގަނޑު ފަޚުރުވެރިވާ ކަމެކެވެ.
2007 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި، މިފޮތްލިއުމުގެ މަސައްކަތުގައި އަޅުގަނޑު އުޅެނިކޮށް، ރައީސް މައުމޫނުގެ ކެބިނެޓަށް އެތަކެއް ބަދަލު ގެންނެވި ކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގުނެވެ.
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ކަންތައްތަކާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގެން ހުންނެވި މާލީ ވަޒީރަށް އެމް. އެސް. އެލް. އޮތީ ވަރަށް ދަށަށް ގޮސްފައިކަން ފެނިވަޑައިގަތެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ނިންމެވީ، ބަދަލުތަކެއް ގެންނެވުމަށެވެ. 
އެމަނިކުފާނުގެ އަމާޒަކީ އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ދަރަނިތައް ނައްތަވާލެއްވުމެވެ. 
ޢާއްމުކޮށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް ގެންދެވޭ ނުވަތަ ފެންމަތީގައި އެއޮންނަ އެސެޓް/ހަރުމުދަލަކީ ލޯނުދޭ މީހުންނަށް ދަށްއަގުގެ ތަކެއްޗެވެ.
ހަރުލާފައި ހުންނަ މުދާކަމުގައިވާ ބިން ނުވަތަ ޢިމާރާތްތަކާ ޚިލާފަށެވެ. 
ބޭންކްތަކުން ބޯޓުފަހަރު ކަހަލަ ތަކެއްޗަށް ބިނާކޮށް އާންމުކޮށް ލޯނެއް ނުދެއެވެ. 
މިއިން އިސްތިސްނާވަނީ ވަރަށް ރަނގަޅު ރެކޯރޑް ޤާއިމްކޮށްފައިވާ ތަންތަނެވެ. 
އަމިއްލަ ނުވަތަ ޢާއިލާތަކުން ހިންގާ ބޯޓުދަތުރުކުރާ ކުންފުނިތަކަށް ނުވަތަ ވިޔަފާރިތަކަށް ބަލައިލާއިރު،
ނަމުން ދަންނަވާނަމަ ޕީ. އެންޑް އޯ. މެއަރސްކް އަދި އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ޢާއިލާތަކުން ކޮންޓްރޯލްކުރާ ގިނަ ޝިޕިންގ ލައިންތައް ތިޔަބޭފުޅުންނަށް ފެނިވަޑައިގަންނަވާނީ،
އެފަރާތްތަކުގެ ބޯޓުތައް ކައުންޓަރބެލެންސް ކުރުމަށްޓަކައި، ތަފާތު ޢިމާރާތްތަކާއި އަގުބޮޑު ބިންތައް ގަނެފައި އޮތުމުގެ އުޞޫލެއް ގެންގުޅޭކަމުގައެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގައި މި އުޞޫލުގެ ދަށުން، އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި ހުރި މަދު ފައިސާކޮޅު، މާލެއާއި އިނގިރޭސި ވިލާތާއި ސިންގަޕޫރުގައި ތަންތަން ގަތުމުގައި އިންވެސްޓްކުރީމެވެ. 
މިތަންތަނުގެ މާރުކޭޓު އަގު ހުރީ 13.2 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރުގައެވެ.
2008 މިހުރިހާ އެސެޓެއް، އިނގިރޭސި ވިލާތާއި ސިންގަޕޫރުގައި ހުރި ތަންތަންވެސް ހިމަނުއްވައިގެން، ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީ، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ދަށަށް، ބަދަލުކުރެއްވިއެވެ.
އެ މިނިސްޓްރީ އިން ހަމަޖެއްސެވި މީހެއް ލައްވައި އަގުކުރައްވައިފައެވެ. 
އަގުކޮށްފައިވަނީ، ތަންތަނުގެ އަގުގެ ރިޕްލޭސްމަންޓް އަގުގެ (އެފަދަ އެހެން ތަނެއް ގަނެވޭނެ އަގު) ގޮތުގައި އެކަށައަޅައި، 
އެންމެ ފަހުގެ އަގު ހަދާފައިވަނީ، ހަމައެކަނި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ބިމުގައި ހުރި ޢިމާރާތްތަކުގެއެވެ.
މިގޮތަށް އަގުކޮށްގެން ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެސެޓްތަކުގެ އަގުން އައީ. ޑީ. ބީ. އަށާއި ކުވައިތު ފަންޑަށް ދައްކަން އޮތް ދަރަނި އަދާކުރެވުނެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިދަންނަވަނީ މި އަގުކުރި އަގުކުރުމަކީ އިންސާފުވެރި އެއްޗެއް ނޫން ކަމުގައެވެ. 
އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ފަރާތުން މި ޢިމާރާތްތައް ހެދީ، އަބަދުމެ ޢިމާރާތާއި އެކީ ބިމުގެ މިލްކުވެރިކަން ވެސް އޮންނާނެ ކަމުގެ ވިސްނުމުގައެވެ. 
އެމް.އެސް. އެލް. އިން މިގޮތަށް ކަންކުރީ ދެ ސަބަބަށްޓަކައެވެ. 
ފުރަތަމަ ކަމަކީ މި ޢިމާރާތްތަކުގެ ކެޕިޓަލް އަގު ދާނީ މަތިވަމުންނެވެ. 
ދެވަނަ ސަބަބަކީ ކަނޑުދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރާއި އެސެޓްތަކާ އެއްވަރަކަށް، ބިމާއި ޢިމާރާތް ފަދަ ހަރުކުރެވިފައިވާ މުދާ ހުރި ކުންފުންޏަކަށްވުމެވެ.
އަދި އަޅުގަނޑު ކުރިންވެސް ދަންނަވާފައިވާނޭ ފަދައިން، ބޭންކް ފަދަ ތަންތަނުގެ ކުރިމަތީގައި، އެމް. އެސް. އެލް. އަކީ ބޭންކްކުރެވިދާނެ ނުވަތަ ލޯނު ދެވިދާނެ ފަދަ ތަނަކަށް ވުމަށްޓަކައެވެ.
މިލްކުވެރިކަން ވަކިކުރެވުނު ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، ބިމާއި އިމާރާތަކީ ވަކި ކުރެވޭނެ ދޭތި ނޫންކަމުގައެވެ. 
ޢިމާރަތެއް ހުރި ބިމަކީ ހުސް ބިމަކަށް ވުރެ އަގު ބޮޑުތަނެއްކަން ފާހަގަކުރަންވާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މި ޢިމާރާތްތަކަކީ ސަރުކާރުގެ ތަންތަން ކަމަށް ބަދަލު ކުރެއްވުމުގައި،
މާރުކޭޓުގައި އެއިރު ހުރި ހަމައަގުން ތަންތަނުގެ އަގު ވަޒަންކުރައްވައި، އެމް. އެސް. އެލް. ގެ ޢިމާރާތްތަކުގެ ވެރިންކަމުގައި ވީ މަޤްޞަދު ވިސްނާވަޑައިގަންނަވަން ޖެހޭނެއެވެ. 
މި ޢިމާރާތްތައް އަގުކޮށްފައިވަނީ ނުވަތަ ވިއްކާލައްވާފައިވަނީ މާރުކޭޓުގެ އަޞްލު އަގުގައި ކަމަށް ވީނަމަ، 
އަގުކުރުމުގެ ނުވަތަ ވިއްކާލުމުގެ ސަބަބުން ލިބުނު ފައިސާއިން އައި. ޑީ. ބީ. އާއި ކުވައިތު ފަންޑުގެ ލުއި ލޯނުތައް އަދާކޮށް ކޮންމެވެސް މިންވަރެއް އިތުރުވެސް ވީހެވެ.
މާލޭ ފެން ކުންފުނި
1980 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ވެރިރަށުގައި ސަރުކާރުން ހިންގެވުމަށް ހަމަޖައްސަވާފައިވާ އެތައް މަޝްރޫޢުތަކެއްގައި އެހީތެރިވުމަށް އަޅުގަނޑުގެ ގާތުން އެދެވުނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް އަންނަން ފަށާފައިވާ ތަރައްޤީއާއި މުއްސަނދިކަމުގެ ސަބަބުން، މާލޭގެ ޢުމްރާނިއްޔަތަށް ތަފާތު ބަދަލުތަކެއް ވަނީ ގެންނަންޖެހިފައެވެ. 
ޢިމާރާތްކުރުމަށް ގިނަ ބިންތަކެއް ވަނީ ބޭނުންކުރަން ފަށާފައެވެ. 
ނަތީޖާއަކީ މާލޭގެ މާޙައުލްގެ ފެހި ކުލަވަރު ގެއްލެންފެށުމެވެ.
1940 ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި، މާލޭގެ ފެހިކަމުގެ ނިޝާނެއް ކަމުގައިވާ އަނބުގަސްތައް ވަނީ ކަނޑާލާފައެވެ.
ނުވަތަ، ބިމުގެ ފެންފަށަލަ ލޮނުވުމުގެ ސަބަބުން މަރުވާންފަށާފައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދެ މޫސުން (މޮންސޫން) ހުޅަނގު ދެކުނާއި އިރު އުތުރު، ޤަވާޢިދުން އަންނަމުން ދިޔަކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، ދުނިޔޭގައި ވާރޭ ވެހެމުންދާ ގޮތަށް ބަދަލުތަކެއް އާދެއެވެ. 
އަދި ވާރޭވެހޭނެ އިރެއް ބުނެދޭކަށް ނޭނގެއެވެ.
ބޯކޮށް ވާރޭވެހިއްޖެ ނަމަ، މަގުމަތީގައި ދުއްވާ ތަކެތީގެ ފުރޮޅުން ހެދިފައިވާ އަޑިތަންތަނުގައި ފެންހެދެއެވެ.
މުރަކައާއި އަކިރިން އުފެދޭ ވެއްޔަކީ، އިރުގެ ހޫނުގެ ސަބަބުން ވަރަށް އަވަހަށް ހިރަފުހަށް ބަދަލުވާ އެއްޗެކެވެ.
ހަމަ މިއާއި އެކު، ދުއްވާ އެއްޗެހީގެ ފުރޮޅުތަކުގެ ސަބަބުން، މި ވެލި ފުނޑުވެގެން ހިރަފުހަށް ބަދަލުވެއެވެ. 
ވާރޭވެހެން ފެށުމުން، ބިމުގެތެރޭގައިވާ ފެންފަށަލަ އާއި ހަމައަށް ދިއުމުގެ ބަދަލުގައި، އަޑިގުޑަން ބިމުގައި މި ހިރަފުސް ހަރުލާންފަށައެވެ. 
ޔޫ. އެން. ގެ ފަރާތުން ކޮށްފައިވާ ޓެސްޓްތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި، ފެންފަށަލަ ވަނީ ވަރަށް ތުނިވާން ފަށާފައެވެ. 
އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ ބިނީ އެންޑް ޕާޓްނަރޒް ގެ ފަރާތުން، ތަކުރާރުކޮށް ފެން ޓެސްޓް ކުރަމުންގެންދިޔައެވެ. 
1985 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން، ފެންފަށަލަ ވަރަށް ބޮޑަށް ލޮނުވުމުގެ ސަބަބުން، ބޯފެނުގެ ގޮތުގައި މިފެން ބޭނުންނުކުރެވޭ ވަރު ވަނީވެފައެވެ.
ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މިޙާލަތު އިތުރަށް ނުބައިވިޔަ ނުދެއްވުމަށްޓަކައި އެޅުއްވެން ހުރި ހުރިހާ ފިޔަވަޅެއް އަޅުއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. 
މާލޭގެ އެކިއެކި ހިސާބުގައި ފެން ނެގޭނެ ފަދަ ފުރާޅުތަކާއި ތާނގީ ރޭނޭނެ ބިން ހުރިތަންތާނގައި އަޅުގަނޑުމެން ތާނގީތައް ރޭނީމުއެވެ. 
15,000 ޓަނުގެ ފެން ބެހެއްޓެނޭ އަށެއްކަ ތާނގީ އަޅުގަނޑުމެން ރޭނީމުއެވެ.
އަދި  ކުއޯޓާއެއްގެ ދަށުން، ޢާންމުންނަށް ކޮންމެ ދުވަހަކު ފެން ދޫކުރަމުން ގެންދިޔައިމެވެ.
ފެނުން ލޮނުކަން ކަނޑުވާ ދެ ރިވަރސް އޮސްމޯސިސް ޑީސެލިނޭޝަން ޕްލާންޓް އަޅުގަނޑުމެން ވަގުތީގޮތުން ބެހެއްޓީމެވެ. 
އެއީ ދިމާވެފައިވާ މި މަސްއަލައަށް ހަމަ މިހާރުން މިހާރަށް ޙައްލެއް ހޯދުމަށެވެ. 
ވާރޭ ނުވެހި ދިގު މުއްދަތެއް ފާއިތުވެއްޖެ ނަމަ، ފެނުގެ ދަތިކަމުގެ މަސްއަލަ ވަރަށް ބޮޑުވެއެވެ.
ފެންތާނގީ ރޭނުމުގެ މަޝްރޫއާއި ފަހުން ވަގުތީ ގޮތުން ބެހެއްޓި ފެނުން ލޮނުކަނޑުވާ ޕްލާންޓެއް ބެހެއްޓުމުގެ މަޝްރޫއުގެ ކަންތައްތަކުގައި އަޅުގަނޑުގެ ބައިވެރިވުން ވަރަށް ބޮޑެވެ.
ކޮންމެ އަހަރެއްގެ މާރޗް މަހާއި އެޕްރީލް މަހު ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ތަފާތު ކަންވާރު ހިފައިގެން، ފެން ދޫކުރާ އިސްކުރުތައް ކައިރީގައި ކިޔޫހަދައިގެން ފެން ބަލާއައިސް ތިބެއެވެ.
މި ކަން ވަރަށް ބޮޑުވެފައިވަނިކޮށް، ރައީސް މައުމޫން އަޅުގަނޑު ގާތުގައި، ވެރިރަށުގެ ބޯފެނުގެ މަސްއަލައަށް ދާއިމީ ޙައްލެއް ހޯދުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
ޖަވާބުގައި އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ، އެންމެ ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑުމެން މިކަން ރަނގަޅަށް ދިރާސާކޮށް، ޙަޤީޤީ މަސްއަލަ ރަނގަޅަށް ދެނެގަންނަން މަސައްކަތްކުރުމަށެވެ.
އެއަށްފަހު ދެން ދާއިމީ ޙައްލެއް ހޯދުމަށް ކުރެވެން ހުރި ހުރިހާކަމެއް ކުރުމަށެވެ.
ފަޤީރު ޤައުމުތަކަށް އެހީވެދޭ ޑެންމާރކްގެ އޭޖެންސީ ކަމުގައިވާ، ޑެނީޑާ އިން އަޅުގަނޑުމެންގެ މި މަސްއަލައަށް ޙައްލެއް ހޯދައިދިނުމަށް ވަރަށް ޝައުޤުވެރިވިއެވެ. 
އެފަރާތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެނުން ލޮނު ކަނޑުވާ ދެ ޕްލާންޓް ދިނެވެ. 
ފެން ޑިސްޓިލް ކުރުމަށްޓަކައި އިންޖީނުގޭގައި، ހީޓް ނުވަތަ ހޫނު ބަދަލުކުރާ ދެ އިންޖީނު ހަރުކޮށްދިނެވެ. 
މިކަން ކާމިޔާބެއް ނުވިއެވެ. 
ސަބަބަކީ އިންޖީނުގެއިން ދާއިމީ ގޮތެއްގައި ފުދޭވަރަށް ކަރަންޓް ނުލިބުމެވެ.
ޑެނީޑާގެ ފަރާތުން ދެން ބެލީ، ވެރިރަށުގެ މަގުތަކުގައި ގާ ބަހައްޓައިގެން (އިންޓަރލޮކިންގ ޕޭވިންގ ސްޓޯންސް) ޓެސްޓް ކުރުމަށެވެ.  
މިހެން ގާ ބެހެއްޓުމުން، ފެންފަށަލައާ ހިސާބަށް ވާރޭފެން ހިނދޭގޮތް ވެއެވެ. 
ނަތީޖާއަކަށްވީ ޤުދްރަތީ ގޮތުން ބިމުގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ފެން އިތުރުވެ، ފެން ފަށަލައާއި ހިސާބުން ކުދި ކަރަންޓް ޕަންޕް ބޭނުންކޮށްގެން ފެން ނެގޭ ގޮތްވުމެވެ. 
މިގޮތުން ފެންފަށަލައާއި ހިސާބަށް ފެން ވާޞިލު ކުރެވުމުގައި ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ކާމިޔާބެއް ލިބުނު ކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، ފެން ބޭނުންވާ ވަރު ވަނީ ލިބޭވަރަށްވުރެ ބޮޑުވެފައެވެ.
އަޅުގަނޑު މިކަމާމެދު ވިސްނުމަށްފަހު ރައީސް އަރިހުގައި ދެންނެވީ، މިހެންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ކޮންސަލްޓަންޓުން ގެނެސްގެން، ލޮނުކަން ކަނޑުވާފައިވާފެން، ފެންހޮޅި ގުޅައިގެން މުޅި މާލެއަށް ފެން ދޫކުރާނެ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރަންޖެހޭނެ ކަމަށެވެ. 
މި ނިޒާމް ފުރިހަމަ ކުރަންވާނީ، ޕަންޕާއި އެހެނިހެން ތަކެއްޗާއި އަދި ބިލް އޮފް ކުއޮންޓިޓީޒް އާ އެކުގައެވެ. 
މިއަށްފަހު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކޮންސަލްޓަންޓުން މެދުވެރިކޮށް، ބޭނުންވާ ތަކެއްޗާއި މަސައްކަތުގެ އަގު ހޯދާންޖެހެއެވެ.
މިކަން ކުރުމަށް ކޮންސަލްޓަންޓުން ކަމުގައި ކޮޅުނބުގެ އީ. ސީ. އެލް. ކުންފުނި އަޅުގަނޑު ވަނީ އެކަށައަޅާފައެވެ. 
މިކަން ކުރުމުގެ އަގަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 10,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރު ކަމުގައި ރައީސް އަރިހުގައި ދަންނަވައި އެކަމަށް އެމަނިކުފާނު އެއްބަސްވެވަޑައިގަތެވެ.
އީ. ސީ. އެލް. ގެ ފެނާންޑޯ އާއި އަޅުގަނޑު ބައްދަލުކުރީމެވެ. 
އީ. ސީ. އެލް. އަކީ ސިލޯނުގެ ސަރުކާރުގައި ކުރިން މަސައްކަތްކޮށްފައިވާ އިންޖިނޭރުން ހަދާފައިވަ ކުންފުންޏެކެވެ. 
އީ. ސީ. އެލް. އަކީ އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ކުންފުންޏެއް ކަމުގައިވާ ބިނީ އެންޑް ޕާޓްނަރޒްގެ ސަބްކޮންޓްރެކްޓަރުންގެ ގޮތުގައި، ހުރިހާ ފީލްޑްވަރކް ކުރި ކުންފުންޏެވެ.
މިކަން އަޅުގަނޑު ދަންނަ ވާހަކަ، ފެނާންޑޯ ގާތުގައި ބުނީމެވެ. 
މިފަހަރު އަޅުގަނޑު ސީދާ އެމީހުންނާއި ބައްދަލުކުރަން ބޭނުންވާކަން އެންގީމެވެ. 
އެއީ އާ ދިރާސާއެއް ކުރުމަށް ބޭނުންވާތީއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބޭނުންވާ ކަންތައް ބުނީމެވެ.
އެއީ ދިރާސާއެއް، ޑިޒައިނެއް، އަދި ބީ. އޯ. ކިއޫ. އަކާއި، މުޅިމާލެއަށް ލޮނުކަން ފިލާފައިވާ ފެން (މީރު ފެން) ދޫކުރުމުގެ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރުމަށް ހިނގާނެ ޚަރަދު ބަލައިދިނުމެވެ. 
މިމަސައްކަތް ހިންގަންވާނީ މާލެ ވޯޓަރ އެންޑް ސުވަރޭޖް އޮތޯރިޓީގެ އިންޖިނޭރުންނާއި އެކުގައި އެމީހުންގެ ތަޖްރިބާއާއި މަޢުލޫމާތު ބޭނުންކޮށްގެން ކަމުގައި ވެސް އަޅުގަނޑު ބުނީމެވެ. 
މާލެއިން ދެ އިންޖިނޭރުން ދެހަފުތާ ނުވަތަ ތިން ހަފްތާގެ މުއްދަތަކަށް ކޮޅުނބަށް ފޮނުވަން ބުނީމެވެ.
ޕްލަމިންގ ޑިޒައިން ހަދާ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، އެމީހުންގެ ތިބުމާއި އެހެނިހެން ކަންތައް އަޅުގަނޑުމެން ބަލަހައްޓާނަން ކަމުގައި ބުނީމެވެ. 
މި ސަރވޭއަށް 8,000 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ ފީއެއް ކަނޑައެޅީމެވެ.
އީ. ސީ. އެލް. ގެ ފަރާތުން ޑިސްޓްރިބިއުޝަން ކުރެހުންތަކާއި ބީ. އޯ. ކިޔޫ. އާއި، ޓެންޑަރގެ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަ ކުރިއެވެ. 
އެމީހުން ފެން ޓަވަރެއްގެ ނިޒާމެއް ބެހެއްޓުމަށް ހުށަހެޅިއެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤަތުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކަމުދާ ނިޒާމެއް ނޫނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ބުނީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބޭނުންވަނީ 4 – 6 ބާރ ގައި ފުލް ލޯޑަޑް ސަރކިއުލޭޓިންގ ނިޒާމެއް،
ހުރިހާ އެންމެންނަށް އެއްފަހަރާ ކޮންމެ ވަގުތެއްގައިމެ ފެން ލިބޭނެ ގޮތަށް ތައްޔާރު ކުރުމަށެވެ. 
ޕަމްޕްތައް ހުންނަންޖެހޭނީ (ސީރީޒް) ގުޅިފައެވެ. 
ލޯޑު ބޮޑުވުމުން އެ ޕަމްޕްތައް އަމިއްލައަށް މަސައްކަތް ކުރަން ފަށަންވާނެއެވެ. 
އަދި ލޯޑު މަދުވުމުން ހުއްޓެންވާނެއެވެ. 
ފެނުން ލޮނުކަނޑުވާ ޕްލާންޓްގެ ކަރަންޓްވެސް ހުންނަންވާނީ މިފަދަ ގޮތަކަށެވެ. 
ނަމަވެސް މިމަސައްކަތާ ގުޅޭގޮތަށް ބަދަލު ގެނެސްފައެވެ.
އީ. ސީ. އެލް. ގެ ފަރާތުން އަޅުގަނޑު ބުނި ގޮތަށް ބަދަލުތައް ގެނައެވެ. 
ބީ. އޯ. ކިޔޫ. އާއި އެއްވަރަށް ތަކެތި ހޯދުނެވެ.
2,000 ޓަނުގެ 4 ޑީސެލިނޭޝަން ޕްލާންޓާއި، ކަރަންޓް ލިބޭނޭ ތަކެއްޗާއި، ހުރިހާ އެއްޗެއް 12 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރަށް ލިބުނެވެ.
މިދުވަސްތަކުގެ ތެރޭގައި ޑެނީޑާގެ ފަރާތުން ހަމަޖައްސައި، ޚަރަދުދީގެން އެމީހުން ކަނޑައެޅި ކޮންސަލްޓަންޓުން ދިރާސާއެއް ކުރިއެވެ. 
އެއަރޕޯރޓްގެ ރަންވޭއިން ވާރޭފެން ނަގައި، ހުޅުލޭގައި ފެން ތާނގީތަކުގައި ރައްކާކޮށް، އަދި ބޮޑެތި ބަނޑުގައި މާލެ ގެނައުމަށް ހުށަހެޅިއެވެ. 
މިފެން ތާނގީތަކަށް އެޅުމަށްފަހު، މާލެއަށް ހޮޅިން ދޫކުރުމަށް އެމީހުން ހުށަހެޅިއެވެ. 
މީގެ ތަފްޞީލީ ހުށަހެޅުމަކާއި އެކު އަޅުގަނޑާ ހިސާބަށް އައުމުން، އަޅުގަނޑު މިފަދަ ކަމެއް ނުހިންގޭނެ ކަމަށް ބުނީމެވެ.
މިހެން އަޅުގަނޑު ބުނި ސަބަބުތަކަކީ، ރަންވޭއިން ނަގާ ފެނުގައި ތެލާއި ކާބަން އަދި މަތިންދާބޯޓުގެ ފާޚާނާއިން ބޭރުވެފައިވާ ނަޖިސްވެސް ހުރެދާނެކަމަށް ވާތީއެވެ. 
ފެން ޓްރީޓްކުރުމާއި ފިލްޓަރކުރުމާއި އަދި މިނޫންވެސް އެތައް ކަމެއް ކުރަންޖެހޭނެތީ،  އަންދާޒާކޮށްފައިވާ ވަރަށް ވުރެ މިކަމުގެ އަގު އެތައް ގުނައެއް އިތުރުވެގެން ދާނެއެވެ. 
މީގެ އިތުރަށް ފެންގެންނަ ބަނޑުތައް ބަހައްޓާނީ ކޮންތާކުތޯއެވެ؟ 
މާލޭގެ ބަނދަރުގައި މިވަރުގެ ބޮޑެތި ތަކެތި ބަހައްޓާނެ ޖާގައެއް ނެތެވެ. 
ޖާގަ ހުރިކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް ބަނދަރުގައި ހިންގަންޖެހޭ އެހެނިހެން މަސައްކަތްތަކަށް ދަތިވާނެއެވެ.
މިހެންކަމުން މި ހުށަހެޅުމަށް ޢަމަލީ ސިފައެއް ނައިސް ބޭއްވީއެވެ. 
މިއަށްފަހު ޑެންމާރކްގައި ފެން ޓްރީޓްކޮށް ދޫކުރާ ކޮންސޯރޓިއަމެއްގެ ފަރާތުން، ޑެނީޑާގެ އިސްނެގުމުގެ ދަށުން، ދިވެހި ސަރުކާރާއި ގުޅިއެވެ. 
އިއްތިފާޤުން ހަމަ މިދުވަސްވަރު އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ފެނުގެ މަސައްކަތް ކުރާ ދެތަނަކުންވެސް ހުށަހެޅުންތަކެއް ލިބިފައިވެއެވެ. 
މިހުށަހެޅުންތަކަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޭނުންތަކަށް ފުދޭ ހުށަހެޅުންތަކެއް ނޫނެވެ.
މިނިސްޓްރީ އޮފް ހެލްތްގެ ފަރާތުން ކަމާބެހޭ ހުރިހާ ލިޔެކިއުމެއް އަޅުގަނޑަށް ފޮނުއްވިއެވެ. 
އަދި ރައީސް އަޅުގަނޑަށް އެންގެވީ ހުރިހާ ހުށަހެޅުންތަކެއް ބެލުމަށްފަހު އެންމެ ރަނގަޅު ހުށަހެޅުމެއް ހޮވާށެވެ. 
މި މަސްއަލަ ޙައްލުކުރުމަށްޓަކައ ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏެއް އުފެއްދޭތޯ ބަލާށެވެ.
ޓީމެއް އެކަށައެޅުމަށް ފަހު، ޑެންމާރކްގެ ފަރާތާއި، މަޝްވަރާތައް ފަށައިފީމެވެ.
މާލޭގައި ފެނުން ލޮނުކަން ކަނޑުވައި އަދި ހޮޅިން މާލެއަށް ފެން ދޫކުރުމަށްޓަކައި ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ ކުންފުންޏެއް އުފެއްދުމުގެ މަޝްވަރާތަކެވެ. 
ޑެންމާރކްގެ ކުންފުނިން ބޭނުން ކުރީ އީ. ސީ. އެލް. އިން ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ކުރެހުންތަކާއި އެހިނިހެން ތަފްޞީލުތަކެވެ. 
ނަމަވެސް އެމީހުން ބޭނުން ކުރީ ޑެންމާރކް ގެ ކޮންޓްރެކްޓަރުންނެވެ. 
މި މަސައްކަތް ނިންމީ އެއް އަހަރު ދުވަހުންނެވެ. 
ލޮނުކަން ކަނޑުވާފައިވާ ފެން މުޅި މާލެއަށް ލިބޭގޮތް ހަމަޖެހުނެވެ.
މި މަޝްރޫއުގެ ފައިސާ ހަމަޖެއްސީ ޑެނީޑާ / އީ.އެފް. ޔޫ. އާއި ނޯރޑިކް ބޭންކުންނެވެ.
1 އެޕްރީލް 1995 ގައި ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑް ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި މާލޭ ވޯޓަރ އެންޑް ސުވަރެޖް ކުންފުނި (އެމް. ޑަބްލިޔު. އެސް. ސީ.) އުފެއްދިއެވެ.
މީހުން ދިރިއުޅޭ ގޭބިސީ ތަކަށް ފެންދޫކުރުން 12 މާރޗް 1996 ގައި ފެށުނެވެ.
އެއިރުއްސުރެ ފެށިގެން، މިކުންފުނި ރަނގަޅަށް މަސައްކަތް ކުރަމުން އައިސްފައިވެއެވެ. 
ތިން ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ފައިދާ ލިބެން ފެށިއެވެ. 
ގިނަ ލޯނުތައް ވަނީ އަނބުރާ ދައްކާފައެވެ. 
އެމް. ޑަބްލިޔު. އެސް. ސީ. ގެ ފަރާތުން ދުވާލަކު 6,000 މެޓްރިކް ޓަނުގެ ފެން އުފައްދާތީ މާލޭގެ އާބާދީ މިކަމުގައި ތިބެނީ ހިތްހަމަޖެހިފައެވެ.
ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ފެނުގެ އަގު ބޮޑުވެފައި ނުވާތީއެވެ.
ފަހުބަސް
ފަހަތަށް ބަލައިލުން، 2010
އަޅުގަނޑު ދިވެހި ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތްކުރުމުގައި ހޭދަކުރި މިގިނަ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަރަށް ގިނަ ބަދަލުތައް އައިސްފައިވާކަން އަޅުގަނޑަށް ދޭހަވެއެވެ.
މިބަދަލުތައް އައުމަށް ދިމާވި ގިނަ ސަބަބުތައް ވިސްނުނު ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ހުރިހާ ސަބަބެއް ނޭނގެއެވެ. 
އަލަށް އުފަންވި ޖީލުތަކާއި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޖީލުގެ މީހުންގެ ވިސްނުން ތަފާތުކަން، އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާސް ކުރެވެއެވެ.
ނާޞިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ކުރެއްވި ދުވަސްވަރުގައި، އޭނާ ޙާޞިލުކުރެއްވި ކަންތައްތަކާއި ބެހޭގޮތުން އެއްވެސް އެއްޗެއް ލިޔެވި ރެކޯރޑް ކުރެވިފައެއް ނެތެވެ. 
އެމަނިކުފާނު އެހެން އެކަން ކުރައްވާކަށް ބޭނުންފުޅެއް ނުވެއެވެ. 
އެހެން ނަމަވެސް އެ މުއްދަތަކީ ދިވެހި ތާރީޚުގައި ވަރަށް ހަލަބޮލި ދުވަސްތަކެކެވެ.
ނާޞިރު ވަކިވެވަޑައިގެންނެވި އިރު، ޤައުމުގެ އާބާދީވަނީ 80,000މީހުންގެ އާބާދީއަކުން، 110,000މީހުންގެ އާބާދީއަކަށް އިތުރުވެފައެވެ.
ޤައުމީ އާމްދަނީ 2.5 އެމެރިކާ ޑޮލަރުން، އެމަނިކުފާނު ރިޓަޔަރކުރެއްވި އިރު، ގާތްގަނޑަކަށް 130 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރަށް އިތުރުވެފައެވެ.
މައުމޫން ވެރިކަން ކުރެއްވި ދުވަސްވަރު އާބާދީ ވަނީ 250,000 މީހުންނަށް އިތުރުވެ، އާމްދަނީ ގާތްގަނޑަކަށް 500 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ވަރު ވެފައެވެ.
ހިތާމަހުރި ކަމަކީ، 1950 ވަނަ އަހަރާއި 1960 ވަނަ އަހަރާ ދެމެދުގައި، ޤައުމުގެ އާބާދީ އޮތީ 80,000 އާއި 100,000 އާ ދެމެދުގައި ކަމަށާއި،
އެއިރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބޭރުފައިސާގެ ގޮތުގައި ލިބެނީ، އަހަރަކު 2 މިލިއަނާއި 2.5 އެމެރިކާ ޑޮލަރާއި ދެމެދުގެ ޢަދަދެއްކަން މިއަދުގެ ޒުވާން ޖީލަށް ނޭނގޭކަމެވެ.
މިއީ ބޮލަކަށް އަހަރަކު ގާތްގަނޑަކަށް 25 ނުވަތަ 30 ޑޮލަރުގެ ޕަރ ކެޕިޓާ އާމްދަނީއެކެވެ.
1960ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އަޅުގަނޑުމެން ކުރިއަރާފައި މިވަނީ، ބުރަ މަސައްކަތާއި ރާއްޖޭގައި އޮތް ސިޔާސީ ހަމަޖެހުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކުގައި އޮތީ ސިޔާސީ ހަމަނުޖެހުމެވެ.
އެހެންކަމުން، އެ ޤައުމުތަކުގައި ތަރައްޤީކުރާނެ ގިނަގުނަ ޤުދުރަތީ ވަޞީލަތްތަށް ހުރިކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް، އެމީހުންގެ ކުރިއެރުން އޮތީ ވަރަށް ކުޑަކޮށެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެ މިހާރުވަނީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ދަރަޖައަކަށް ކުރިއަރާފައެވެ.
ނަމަވެސް، އިތުރު ކުރިއެރުން ލިބޭނީ ރަނގަޅު ނިޒާމްތައް ޤާއިމްކުރެވިގެންނެވެ. 
ޒިންމާދާރުވުމާއި ކަންތައްތައް ހިނގާގޮތް ސާފުކޮށް ފެންނާން އޮތުމަށް އަހަންމިއްޔަތު ދީގެން، ރަނގަޅު ޢާއްމު ޚިދުމަތުގެ ނިޒާމެއް ޤާއިމްކޮށް، އެނިޒާމަކީ ދިވެހިރާއްޖެ ކަހަލަ ކުޑަ ޤައުމަކާއި ގުޅޭ ނިޒާމަކަށް ވެގެންނެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ އެއްވެސް އިރެއްގައި ސިޔާސީ މީހެއް ނޫންކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހިންގުމަށް އައިސްފައިވާ ބަދަލުތައް ފެނިފައިވެއެވެ. 
ނާޞިރުގެ ދުވަސްވަރުގައި ހުރިހާ ކަމެއްގައި، ވަޒީރުންގެ މަޖްލިސް އާއި މަޝްވަރާ ނުކުރައްވައިފާނެއެވެ. 
މައުމޫނު ވަޒީރުންގެ މަޖްލިސްއަކާއި އެތަކެއް މަޝްވަރާ މަޖްލިސް ގެންގުޅުއްވިއެވެ. 
ކަމެއް ނިންމެވުމުގެ ކުރިން ހުރިހާ އެންމެންނަށް ފެންނަ ގޮތަށް ވިސްނަވާނެއެވެ.
ބައެއް ފަހަރު، ކޮމިޓީއަކުން ގޮތެއް ނިންމަންޖެހިއްޖެ ނަމަ، ގޮތެއް ނުނިންމޭގޮތް ދިމާވެއެވެ.
އެތަކެއް ނުފޫޒުތަކެއް އުޅޭތީ މެމްބަރުންނަށް އެއްބަސްވުމަކާއި ހަމައަށް ނާދެވެނީއެވެ.
މެންބަރުންގެ ތެރޭގައި ކަމަކާއި ބެހޭގޮތުން ލިބިފައިވާ މަޢުލޫމާތު ގެ ފެންވަރު ތަފާތުވުމާއި، 
ބައެއް މީހުން ކަންކަމާއި މެދު އިސްލާމީ ނަޒަރަކުން ބެލުމާއި، 
އަނެއް ބަޔަކު މިނިވަން ޚިޔާލު ނުވަތަ ވިސްނުން ގެންގުޅުމާއި، 
އަދި އެހެން ބަޔަކު، ޒާތީ ނުވަތަ އަމިއްލަ ކަމެއްގެ ސަބަބުން އިންސާފުކުރުމުގައި ކިލަނބު ކަމެއް ހުރެދާނެއެވެ.
ނާޞިރު ދިވެހިރާއްޖެ ދޫކުރެއްވީ އެމަނިކުފާނުގެ ވަޒީފާއާއި މެދު ފޫހިފުޅުވެގެން ،
ނުވަތަ ލިބެމުންދާ ކުރިއެރުމުގެ ސްޕީޑް ހިފަހައްޓަވާ ނުލެއްވިދާނެ ކަމަށް އިޙްސާސް ކުރެއްވިގެން ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. 
އެމަނިކުފާނު ރިޓަޔަރކުރައްވައި މަޤާމާއި ދުރުވެވަޑައިގަތް އިރު، އެމަނިކުފާނަކީ އޭޝިޔާގައި އެގޮތަށް ވަކިވެވަޑައިގެންނެވި ހަމަ އެކަނި ގަދަ މީހާ އެވެ. 
އެމަނިކުފާނަކީ ވަރަށް އަމިއްލަވަންތަ އެކަހެރި ބޭފުޅެކެވެ. 
އަދި ވަރަށް މަދު ފޮޓޯފުޅެއް ނުވަތަ ތަފްޞީލެއް މެނުވީ އާރކައިވްއަކުވެސް ނެތެވެ.
މިއާޚިލާފަށް ރައީސް މައުމޫނަކީ ވަރަށް ފެންނަ ލީޑަރެކެވެ. 
އެމަނިކުފާނާއި ބެހޭ ރިޕޯރޓެއް ޓެލެވިޜަނުން ނުދައްކާ ނުވަތަ ނޫހުގައި ނުޖަހާ ދުވަހެއް ނުދާނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފައިސާ ނެތިދާނެއެވެ. 
ނަމަވެސް އެސެޓް އެބަހުއްޓެވެ. 
އަދި ފެނިފައިނުވާ ނުވަތަ ބޭނުންނުކުރެވޭ އެސެޓް އެބަހުއްޓެވެ. 
ސިންގަޕޫރު މިނިވަން ވީއްސުރެ ފެށިގެން، އެ ޤައުމުގައި ފައިނޭންޝަލް އެޑްވައިޒަރެއް ހުރެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވެސް ބައިނަލްއަޤްވާމީ ވިޔަފާރީގެ މާރުކޭޓުގެ ކަންތައްތައް ދަންނަ ފަންނީ ފައިނޭންޝަލް އެޑްވައިޒަރެއް ހުރުމަކީ ރާއްޖެއަށް މަންފާކުރާނެ ކަމެއް ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ފެނެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިންވެސްޓްކުރަން ބޭނުންވާ ފަރާތްތަކުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޭންކިންގ އާއި ބެހޭ ޤާނުނުތަކާއި އޮފް ޝޯރ ބޭންކިންގ ގެ ޚިދުމަތް ހުރިތޯ އަހައެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޑޮލަރަކީ ޤާނޫނީ ގޮތުން ބޭނުންކުރެވޭ ބޭރުފައިސާއަކަށް ވެފައި،
އާމްދަނީގެ ޓެކްސް ނަގާ ޤައުމަކަށް ނުވާތީ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ބޮޑެތި އޮފްޝޯރ ބޭންކިންގ އާއި ކުންފުނި ރެޖިސްޓްރީ ގެ ވިޔަފާރި ކުރެވިދާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން މިފަދަ ކަމެއް ކުރާނެ ޤާނޫނުތަކެއް ހެދިފައެއް ނުވެއެވެ. 
ހަމަމިއާއިއެކު، ސަރުކާރުގައި ނެތީ ރަނގަޅު ޕަބްލިކް އެޑްމިނިސްޓްރޭޝަން ގެ ނިޒާމެކެވެ.
އަޅުގަނޑަށް ހީވާގޮތުގައި، އިޤްތިޞާދި ތަރައްޤީއާއި އެއްވަރަށް ކުރިއަރާފައިވާ ޕަބްލިކް އެޑްމިނިސްޓްރޭޝަން ނިޒާމެއް ޤާއިމްކުރެވިފައި އޮންނަންވާނެއެވެ.
އެފަދަ ނިޒާމެއް އޮތްނަމަ ކާމިޔާބު ވުމާ ދުރު އަދި އެއަށް ޢަމަލީ ސިފަ ނުގެނޭވޭފަދަ އިޞްލާޙުތަކެއް ނެތީހެވެ.
އިޖްތިމާޢީ ތަރައްޤީއަކީ ރަނގަޅު ވިސްނުމެއް ނުވަތަ ނަޒަރިއްޔާއެއް ނެތިއްޖެނަމަ، ގެއްލިގެންދާނެ އެއްޗެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، އިޤްތިޞާދީ ތަރައްޤީ އާއި އެއްވަރަށް އިޖްތިމާޢީ ތަރައްޤީ ކުރިއަށް ނުގެންދެވިއްޖެނަމަ، އިޤްތިޞާދީ ތަރައްޤީއެއް ނުހިފެހެއްޓޭނެއެވެ.
ކުޑަޤައުމަކާއި އަޅާ ބަލާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކޮރަޕްޝަން އިންތިހާ ދަރަޖައަށް އެބައޮތެވެ. 
ނާޞިރު ވެރިކަމުގެ އޮފީހާއި ވަކިވެވަޑައިގެންނެވި އިރު، މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދަންނަކަމެއް ނޫނެވެ. 
މަސްތުވާތަކެތި ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމެއް ނުމެނެތްމެއެވެ. 
މިފަދަ މަސްއަލަތަކަކީ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށް އެއިރު އަސަރުކުރުވާ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. 
މިއަދު މިކަންކަން މިވަނީ ވަބާއަކަށްވެ، އެކަމުގެ އަސަރު ޢާއްމު މީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށާއި ތަފާތު އެތައް ދާއިރާތަކަކަށް ފެތުރިފައެވެ. 
ފައިސާ ނުޤަވާޢިދުން ސާފުކުރުން މަނީ ލޯންޑަރިން ގެ ކަންކަން ހިންގުމުގެ ކަންކަމުގައި، ބައެއް ރިސޯރޓްގެ ބައިވެރިވުން އެބަ އޮތްކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަނީ އެނގިފައެވެ. 
ދާދި ފަހުން އިޓަލީގައި އޮތް ދަޢުވާއެއްގައި މިވާހަކަ ވަނީ މިމޭރުމުން ދެކެވިފައެވެ. 
ރަނގަޅު ފައިނޭންޝަލް ފްރޭމްވަރކް އަކާއި، ފައިސާގެ (ފައިނޭންޝަލް) މާރުކޭޓަކާއި ތަރައްޤީގެ ބޭންކަކާއި ،
އަދި ރަނގަޅު އިންވެސްޓަރުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައުމަށް ބާރު އަޅައިދޭނެ ޤަވާޢިދުތައް ހަދައިދޭނެ ތަޖްރިބާކާރުން ވަނީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބޭނުންވެފައެވެ.
ޤައުމެއް ހިންގާ އަދި އެޤައުމުގައި ޑިމޮކްރަސީ ރައްކާތެރި ކޮށްދިނުމަށްޓަކައި، ފަންނީ ބިއުރޮކްރަސީ އެއް އޮތުމަކީ އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރާ ގޮތެވެ. 
ނަމަވެސް މިފަދަ ބިޔުރޮކްރަސީއެއް ވާންވާނީ ޤައުމަށްޓަކައި ހިތްވަރާއި އެކު މަސައްކަތްކުރާ،  
އޮފީސްތަކުގައި ކަންކަން ކުރިއަށްދިޔަނުދީ ތާށިކޮށްގެން ނުހިފަހައްޓާ، އަމިއްލަ އެދުމުން އެއްކިބާވެފައި އޮތް، ތަނަކަށެވެ. 
އަޅުގަނޑަކީ ޑިމޮކްރަސީ ޤަބޫލުކުރާ މީހެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރަނީ ކަންތައްތައް ކުރިއަށްދާ ޑިމޮކްރަސީއެކެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ހުޅަނގުގެ ޑެމޮކްރަސީއާ އެއްގޮތަށް ހިންގޭނެ ތަނެއްނޫނެވެ. 
އަދި މިވަގުތު އެހެނެއް ނުވެސް ހިންގޭނެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއާއި އަދި ގުޅޭނީ ސިންގަޕޫރުގައި އޮންނަ ކަހަލަ ޑިމޮކްރަސީއެކެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކަންތައްތައް އޮތްގޮތަށް އޮތަދިނުމާ ދެކޮޅުހެދުމަށް މެދުވެރިވި،2003 ވަނަ އަހަރު ޖަލުގައި ހިނގި ޙާދިސާ ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގައި،
ގާޑުންނަށް ނުބެލެއްޓުނު ކަމުގެ ހިތާމަވެރި ނަތީޖާއަކީ، ޒުވާން ޤައުމެއް ފުރާވަރަށް އަރަމުން އަންނައިރު އިޙްސާސްކުރެވޭ ވޭނެވެ.
އެޤައިދީން މަރާލުމަކީ އަޅުގަނޑަށް ސިހުންލިބުނު ކަމެކެވެ.
އެކަމާއިމެދު އަޅުގަނޑު ހިތާމަކުރާ ކަމެކެވެ.
ހުރިހާކަމެއްގެ މައްޗަށް، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބޭނުންވަނީ ވަފާތެރިކަމާއި ތެދުވެރިކަން ހުރި ވެރިކަމެކެވެ. 
މިއީ މިއަދު ރާއްޖޭގައި ފެންނަންނެތް ކަމެކެވެ. 
ޒުވާން ޖީލުގެ ކުދިންނަށް ވަފާތެރިކަމާއި ތެދުވެރިކަމަކީ ކޮންއެއްޗެއްކަން ނުވެސް އެނގެއެވެ. 
އެކުދިންގައި އަށަގެންފައިވަނީ، އަވަހަށް މުއްސަނދި ވުމުގެ ޚިޔާލެވެ. 
މިއާއި ލާމެހިފައި މިވަނީ މަސްތުވާތަކެތީގެ ވަބާއެވެ. 
އަވަހަށް ފައިސާ ހޯދަން ބޭނުންވާ، ގޮތެއްފޮތެއް ނެތް ނުލަފާ މީހުން މާލޭގައްޔާއި ރާއްޖެތެރޭގައި ޑްރަގްގެ ވަބާގައިޖެހިފައިވާ މީހުންނަށް އެކަމަށް ބޭނުންވާ ކާނާ ފޯރުވައިދެނީއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމަށާއި މީހުންނަށް ދަނީ ބަދަލުތައް އަންނަމުންނެވެ. 
އަދި ވަމުންދާނީ ވެސް މިހެންނެވެ. 
އިޙްސާސްކުރެވޭ ބައެއް ފޫހިކަން، ޚާއްޞަކޮށް ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރގައި، ވިސްނެއެވެ. 
ސަބަބަކީ ސީރިއަސްކަމާއި އެކު، އަވަހަށް ކަންކަން ކުރަން އުޅޭ މީހަކަށް ދައުލަތުގެ ނިޒާމުން ހުރަސްއަޅާތީއެވެ.
މީލާދީން 21 ވަނަ ޤަރުނާއި އެއްގޮތަށް ކަންކަން ކުރުމަށްޓަކައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤާނޫނުތައް ވަނީ ބަދަލުކުރަންޖެހިފައެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަކީ، ޤަރާރުތައް ހައްދަވާ ފަރާތް ކަމުގައި ނުވާނަމަ، ބިއުރޮކްރަސީއަށް މަގު ދެއްކެވުމަށްޓަކައި ޤާނޫނުތައް ބޭނުންފުޅުވާނެއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުރިމަގާއި މެދު އަޅުގަނޑު ކަންބޮޑުވެއެވެ. 
ތަރައްޤީގެ ނަޒަރަކުން ބަލާއިރު، ކުރިމަގުއޮތީ ޓުއަރިޒަމްގެ ކާމިޔާބާއި ގުޅިފައެވެ. 
ނަމަވެސް މިއީ އެންމެ އަހެއްގެ ރޭހެކެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެއިން ބާރު ނުފޯރުވޭނެ ކަންކަމުން އަސަރުކުރާނެ ކަމެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި ޓުއަރިޒަމް މިހާރަށްވުރެ ފުޅާކުރަން އެބަޖެހެއެވެ. 
އެއީ މުޅި ދިރިއުޅުމުގެ ޗުއްޓީ ހޭދަކުރަން އެތައް ދުވަހެއް ވަންދެން ފައިސާ އެއްކުރާ ޔޫރަޕްގެ މުއްސަނދި މީހުންނަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ބުޓީކް ވައްތަރުގެ ރިސޯރޓްތަކަށް ވުރެ ފުޅާކޮށް،
ޖަޕާނާއި ޗައިނާގެ މާރުކޭޓަށްވެސް ޚިދުމަތް ދިނުމެވެ.
ޓުއަރިޒަމްއަކީ އަބަދަށް ފައިސާ ލިބެން އޮންނާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
ދަށަށްދާން ފަށައިފި ނަމަ، އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު މީހުންނަށްކޮށް، ސަރުކާރާ ނުޤަބޫލުވާން ފަށާނެއެވެ. 
ނުބައިކޮށް ކަންކަން ދާން ފަށާއިރަށް، ސަރުކާރަކީ އަބަދުވެސް ބަދުނާމު ބޮލުގާ އަޅަންޖެހޭ ފަރާތެވެ.
އަޅުގަނޑު އަބަދުވެސް ބުނަމުން މިގެންދަނީ، ދުނިޔެ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައީއެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެ ދުނިޔެތެރެއަށް ދިޔައީއެއް ނޫނެވެ. 
އިންޓަނެޓާއި ސެޓެލައިޓް ޓެލެވިޒަން މެދުވެރިކޮށް، ބޭރު ދުނިޔޭގައިވާ ހުރިހާ ކަމަކަށް ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެކްސެސް ލިބެއެވެ.
ނަމަވެސް ދުނިޔެއާއި ބެހޭ ކިތަންމެ އެއްޗެއް އަޅުގަނޑުމެން ދަސްކުރަން ޖެހެއެވެ. 
މުއްސަނދިކަމާއި ފައިދާ، ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައި ފަދައިން، ޒަމާނީ ދުނިޔޭގެ ބަލާތައް ކަމުގައިވާ މަސްތުވާ ތަކެތި ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުން ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ.
ކަމެއްކުރުމުގެ ޖޯޝް ނެތުމާއި، ދީނަށާއި ޢާއިލާއަށާއި އަދި މުސްކުޅިންނަށް އިޙްތިރާމް ނުކުރުން ފަދަ ކަންކަން ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ.
ފަޤީރެއްގެ ދަރިއަކަށް ވެސް މިހާރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޭ ލެވެލް އާއި ހަމައަށް ކިޔެވެއެވެ. 
އޭގެ ފަހުން، ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތް ކުރުމަށް ބޮންޑެއްގައި ސޮއި ކޮށްފައި، ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ޔުނިވަރސިޓީއަކަށް ކިޔަވަން ދެވެއެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި މިކަންވަނީ މިހެނެއް ނޫނެވެ. 
އެޒުވާނާ ކިޔަވަންދިޔުމުގެ ބަދަލުގައި މަސައްކަތުގެ މައިދާނަށް ނުކުމެ، ޢާއިލާއަށް ފައިސާ ހޯދައިދިނުމުގައި ބައިވެރިވެއެވެ.
ބޭރުން ކިޔަވައިގެން މާލެއައިސް ސަރުކާރަށް ބޮންޑުގެ ދަށުން ޚިދުމަތް ކުރަންޖެހުމުން، ޒުވާނުން ނުޤަބޫލު ވާ ނުޤަބޫލުވުން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނެއެވެ. 
އެމީހުންނަށް ފެންނަނީ މުއްސަނދިން ބާރުގަދަކޮށް ތިބޭތަނާއި، އެމީހުން އެނބުރި ރާއްޖެއައުމުން އެކަހެރިކޮށްލާފައި ތިބުމާއި މިނިޒާމު ބަދަލުކުރުމަށް ކުރެވޭނެ އެއްވެސް ކަމެއް ނެތް ކަމުގައެވެ.
ޢަމަލީ ތަޢުލީމާއި، ހެޔޮއަގުގައި ޞިއްޙީ ޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދެވެނީ އެކަން ކުރަންޖެހޭނެ އެންމެ އެދެވޭ ފެންވަރަކު ނޫނެވެ.
ރައީސް މައުމޫން ކޮންމެ ދިވެއްސެއްގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު މަތިކޮށްދެއްވުމަށް އިންތިހާއަށް މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވިކަމުގައިވީ ނަމަވެސް އަދިވެސް ކުރަންޖެހޭ ކިތަންމެ ކަމެއް އެބަހުއްޓެވެ.
އަޅުގަނޑު ސަރުކާރުގެ ޚިދުމަތުގައި 50 އަހަރު ހޭދަކުރިއިރު،
އަޅުގަނޑުގައި ހުރި ވިޜަންއާއި އަޅުގަނޑު ނަގާ ރިސްކް އެއީ މިހާރުގެ ތަޢުލީމާއި ތަމްރީން ލިބިފައިވާ، ނަމަވެސް ތަޖްރިބާ މަދު ޒުވާނުންގައި ނެތްކަމެކެވެ. 
ހަމަ މިއާއެކު ދަންނަވަންޖެހެނީ އަޅުގަނޑަށް ނަސީބު ދިމާކުރިގޮތުން ލިބުނު ފުރުޞަތުތަކަކީ މިހާރުގެ ޒުވާނުންނަށް ޢާއްމުކޮށް ނުލިބޭނެ ފުރުޞަތުތަކެއް ކަމުގައެވެ. 
ލިބިފައިވާ ތަޢުލީމާއިއެކު، އަޅުގަނޑަށް ވަޒީފާއެއް ލިބި، 
އެވަޒީފާގައި ކުރިއަށް ދިއުމުގެ ފުރުޞަތަކީ އަޅުގަނޑަށް ކަންދިމާވި ގޮތުންނާއި ހުރި ރަނގަޅު ގުޅުންތަކުގެ ސަބަބުން މެނުވީ ނުލިބޭނެ އެއްޗެކެވެ.
މިއަދުގެ ޖީލުތަކުގެ ވަރަށް މަދު ކުއްޖަކު މެނުވީ، ކަމެއްގެ ޢަމަލީ ކަންކަން ބަލައި، އެކި ދިމަދިމާއިން ހޯދައި، އަދި ވަފާތެރިކަމާއެކު ދިރާސާއެއް ނުކުރާނެއެވެ. 
އެތަކެއް ސަބަބުތަކާއި ހުރެ އެކުދިންގައި އެ ވަފާތެރިކަމެއް ނެތެވެ. 
ޤައުމަށް ޚިދުމަތް ކުރުމަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ އޮތް ކޮމިޓްމަންޓް އެއް ނުމެނެތްމެއެވެ.
ކަމަކީ މުއްސަނދިކަމުގެ ސުވާލެއް ނޫނެވެ. 
އަޅުގަނޑު އުފަންވީ މުއްސަންޖެއްގެ ގޮތަކު ނޫނެވެ.
ނަމަވެސް މިއީ އަޅުގަނޑުގެ މުއްސަނދިކަން ކަން ނޭނގެއެވެ. 
އެކަލާނގެ އަޅުގަނޑުގައި ކަންކަމާމެދު ތޫނުކަމާއެކު ބެލުމުގެ ޠަބީޢަތެއް ލައްވާފައިވެއެވެ. 
ކަންކަން ހޯދަން ބޭނުންވެއެވެ. 
އަދި އެއްޗެހި ދަސްކޮށް، ހަނދާނުގައި ބެހެއްޓުމާއި، ހުޅުވާލެވިފައިވާ ވިސްނުމަކާ އަދި މީހުންނަށް އިތުބާރުކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ހުރެއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ދުވަހުގައި އަޅުގަނޑާއި ދިމާއަށް ތަފާތު ފާޑުކިޔުންތައް ރައްދުވިއެވެ. 
ގިނަފަހަރު އެއީ އަޅުގަނޑުގެ ކުރިމަތީގައެއް ނޫނެވެ.
ފުރަގަހުގައެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ކޮނޑުމަތި ވަރަށް ފުޅަލެވެ. 
އަޅުގަނޑު އަބަދުވެސް މިވަނީ ބިނާކުރަނިވި ކޮމެންޓްތަކާއި ފާޑުކިޔުންތައް ވެސް އަޑުއެހުމަށް ތައްޔާރަށެވެ.
އަޅުގަނޑަކީ އެހެން މީހުންގެ ގާތުން އެއްޗެހި ދަސްކުރާހިތްވާ މީހެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު މީހުންނަށް އިޙްތިރާމްކުރަމެވެ.
އާދެ، ޢިލްމާއި ޤާބިލިއްޔަތު ހުރި ޒުވާނުންނަށް ވެހެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކުރި ކަންތައްތައް އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކުރި ކޮންމެ ކަމެއްގެ ޖަވާބު އަޅުގަނޑުގެ ކިބައިގައިވެއެވެ. 
ކޮންކަމެއްކަން ނޭނގި އަޅުގަނޑުގެ ބޮލުގައި އަޅުވާ އިލްޒާމެކޭ، ރޭރެއްގެ ބުރަކަށިން ފައިބާ ފެނެކޭ އެއްގޮތެވެ. 
އަޅުގަނޑު ކުރި ކޮންމެ ކަމެއްމެ ކޮށްފައިވާނީ ރަނގަޅު ނިޔަތެއްގައެވެ.
އަޅުގަނޑު ދާއިމީ ގޮތެއްގައި މިހާރު ދިރިއުޅެނީ މާލެއަކު ނޫނެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދިރިއުޅެނީ ދުރު އިރުމަތީގައެވެ. 
ސިންގަޕޫރަކީ މަރުކަޒުކަމުގައި ބަލައިގެންނެވެ. 
އަޅުގަނޑުގެ ވިޔަފާރި މި ސަރަޙައްދުގައި ވާތީއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ 50 އަހަރުގެ ޚިދުމަތުގެ ރެކޯޑު ލިޔެފައިވާ މިފޮތުގައި، ކިތަންމެ ކަމެއް ނުލިޔެ ދޫކޮށްލާފައިވާނެއެވެ.
އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކޮށްފައި މިވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަރައްޤީގެ މައިދާނުގައި އެދުވަސްތަކުގައި ކުރެވިފައިވާ މަސައްކަތްތައް ހިމެނުމަށެވެ. 
އަޅުގަނޑު މިހެން މިކަންކުރީ އަޅުގަނޑަށް ފެންނަގޮތުގައި އެއްވެސް އެއްޗެއް ލިއުމުން ފެންނަން ނުބޭއްވުމަކީ އިންސާފުވެރި ނޫން ކަމެއް ކަމަށް ދެކޭތީއެވެ. 
މިހެން މިކަން ނުކޮށްފިނަމަ، ދިވެހީން އަބަދުވެސް ތިބޭނީ، އެމީހުންގެ މާޒީއާއި މެދު އަނދިރިކަމެއްގެ ތެރޭގައެވެ. 
މިޒަމާނުގެ ދުވަސްވަރު ވެސް ވާހަކަފެތުރުމާއި ނެތިމޮށުން އެއީ ފަހުގައި ހިނގައިދިޔަ ތާރީޚްގެ ބަދަލުގައި އޮތް އެއްޗެހިކަމުގައި ވެއްޖެއެވެ.
އެއްގޮތަކުން ބަލާއިރު، އަޅުގަނޑު ވެފައިމިވަނީ އަޅުގަނޑުގެ ޤައުމުގެ ފާރަވެރި ކުއްތާއެއް ކަމުގައެވެ. 
ކަމެއް ނުބައިކޮށް ހިނގައިފި ނަމަ އަޅުގަނޑު ވައްވައް ޖަހަމެވެ. 
މީހުން އަޅުގަނޑުގެ މަތިން ހަނދާން ކުރުމަށް ބޭނުންވަނީ ކޮންގޮތަކަށްތޯ އެއްފަހަރަކު އަޅުގަނޑުގެ ގާތުގައި މީހަކު އެއްސެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ޙާޒިރު ޖަވާބަކީ އަޅުގަނޑަކީ އެއްވެސް އިރެއްގައި އުޅެފައިނުވާ މީހެކެވެ މިއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ މި ފޮތް ނިންމާލަމުން، ކުރީގެ ރައީސް މައުމޫންއަށާއި މިހާރުގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ މުޙައްމަދު ނަޝީދަށް، ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ސަރުކާރުގެ ޚިދުމަތުގެ 50 އަހަރު ރަސްމީ ގޮތުން ފާހަގަކުރައްވައި ދެއްވި ސެޓްފިކެޓްތަކަށާއި ކޮމެންޑޭޝަންތަކަށް ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ.
2008 ވަނަ އަހަރުގެ އެޕްރީލް މަހުގެ އެއްވަނަ ދުވަހު ސިވިލް ސަރވިސް ކޮމިޝަނުން އަޅުގަނޑު ސަރުކާރުން ވަކިވިކަން ބަޔާންކުރައްވައި ސިޓީ ފޮނުއްވިއެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުގެ ޤައުމުގެ ޚިދުމަތުގައި ހޭދަކުރި ދިގު މުއްދަތުގެ އުފާވެރި ނިމުމެވެ. 
މި ފޮތް ބައްލަވާ ބޭފުޅުން އެކަން ނިންމަވާށެވެ. 
އަޅުގަނޑު ދުނިޔޭގައި ހުރި ހުރުމަކީ، ކީރިތި މާތް ﷲ ގެ އިރާދަފުޅުން ،
އަޅުގަނޑުގެ ޤައުމުގެ ޚިދުމަތުގައި، އަބަދުވެސް އަޅުގަނޑުގެ ޒަމީރުގެ އަޑު އަހަމުން، ކޮށްދެވުނު ކަންކަމުގެ ހަވާސާގައި ވީ ކަމެކެވެ.
އެޕިލޮގް
އަޅުގަނޑަށް ވިސްނޭގޮތުގައި، މިހާރު ތާރީޚުގެ ތެރޭގައިވާ އަޅުގަނޑުގެ ދުވަހު ފޮތް ލިޔުމުގައި އަޅުގަނޑަށް ކުރެވެން އޮތް އެންމެ ރަނގަޅަކަށް މަސައްކަތް ކޮށްފީމެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖެ ވަރަށް ސާދާ، ބޯދާ ރަށްތަކެއްގެ ގޮތުގައި އޮވެ، ތަރައްޤީ ވެގެން ދިޔަގޮތާއިމެދު އެހެން ބޭފުޅުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާގޮތް ތަފާތުވެދާނެއެވެ.
ދިވެހިންނަކީ ވަރަށް ތޫނު، ހިތްވަރުގަދަ އަދި އަވަހަށް ކަންތައްތައް ވިސްނައިގަންނަ ބައެކެވެ. 
އަޅުގަނޑު އުންމީދުކުރަނީ އަދި ހިތްވަރުދެނީ ދިވެހީން، ދިވެހީންގެ އަމިއްލަ ތަޖްރިބާތަކަށް ވިސްނައި ބަލައި، އަދި މުސްތަޤްބަލްގެ ޖީލުތަކުގެ މަންފާއަށްޓަކައި ފެންނަގޮތެއް ބުނުމަށެވެ. 
މިދަންނަވާލަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިތުރަށް ތަރައްޤީ ކުރަން ބޭނުންވާ ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ބައެއް ކަންތައްތަކެވެ.
ޖަޒީރާތަކެއްގެ ގޮތުގައި އުފެދިފައިވާ ދިވެހިރާއްޖެ ފަދަ ދެވަނަ ޤައުމެއް މިދުނިޔެއަކު ނެތެވެ.
1,192 ރަށުގެ މައްޗަށް އުފެދިފައިވާ ޤައުމެކެވެ.
މީގެ ތެރެއިން މީހުން ދިރިއުޅެނީ 200 ރަށުގައެވެ.
އަދި ޓުއަރިސްޓް ރިސޯރޓްގެ ގޮތުގައި މީހުން ދިރިނޫޅޭ 95 ރަށް ވަނީ ތަރައްޤީކޮށްފައެވެ.
އެހެން ރަށްތައް ހުރީ ހަމަ ޤުދްރަތީ ގޮތުން އުފެދިފައިވާ ގޮތަށެވެ. 
އެއްވެސް ކަމެއް ނުކޮށެވެ. 
ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުއްސަނދިކަން އިތުރުކުރުމަށްޓަކައި މިރަށްތައް ބޭނުންކުރާނީ ކިހިނެތްތޯ އެވެ؟
ދިވެހިރާއްޖެއަށް މޫސުން ގޯސްވުމުގެ ސަބަބުން ތޫފާނު / ނަގޫރޯޅި، ފަދަ ހާދިސާތައް، 2004 ވަނަ އަހަރުގެ ސުނާމީ ފިޔަވައި (އިރާދަކުރެއްވީތީ) ކުރިމަތިވެފައެއް ނުވެއެވެ.
މިކަންމިހެން ވީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖަޒީރާތައް ވަނީ ރަށްތަކުގެ ކޮންމެ ގްރޫޕެއް، ވަށައިގެންވާ ފަރުތަކަކުން ޙިމާޔަތްތެރިކަން ލިބިފައި ކަމުންނެވެ.
މި ޙިމާޔަތްތެރިކަން ފުދޭވަރުވޭތޯ ނުވަތަ މުސްތަޤްބަލްގައި ކުރިމަތިވެދާނެ ޤުދްރަތީ ޙާދިސާއަކުން ރައްކާތެރިވުމަށާއި ލިބިދާނެ ގެއްލުމެއް ކުޑަކުރުމަށް، އަޅުގަނޑުމެން ފިޔަވަޅު އަޅަންވީތޯ އެވެ؟
މިވަގުތު ރާއްޖޭގައި، ވަރަށް ގިނަ ޢަދަދަކަށް ކޯރުތަކުން ނަގައިގެން އެތެރެކޮށްފައިވާ ވެއްޔާއި އަކިރި، އަދި ސިމެންތި އާއި ސްޓީލް، ގެދޮރު އެޅުމުގައި ބޭނުންކުރަމުން ގެންދެއެވެ. 
މިތަކެއްޗަކީ ބޮޑެތި ޢިމާރާތްތައް ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ތަކެތި ކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެއްބުރީގެ ގޭގެ އެޅުމަށް މެޝިނުން ބާރުކޮށްފައިވާ ވެއްޔާއި ސިމެންތިގާ ބޭނުން ކުރެވިދާނެއެވެ. 
މިފަދަ ފާރުތަކުގައި، ދޮވެފައިވާ ވެއްޔާއި، ސިމެންތި ޖެހިދާނެއެވެ. 
ދޮންވެއްޔަކީ، މޫދުގައިވާ ގާތަކުގައި އެތައް ޒަމާނެއްގެ ތެރޭގައި ރާޅުޖަހަމުންދިޔުމުގެ ސަބަބުން އުފެދޭ އެއްޗެކެވެ. 
މިގޮތުން އުފެދޭ ވެލީގެ ބައެއް އައިސް، ގޮނޑުދޮށައް އަރައެވެ. 
އަދި އަނެއްބައި ކަނޑުގެ އަޑިއަށްދެއެވެ. 
މިގޮތުން ކަނޑުގެ އަޑީގައިވާ ވެލި ޕަންޕުކޮށް ނަގައިގެން، ޢިމާރާތް ކުރުމުގައި ބޭނުންކުރެވިދާނެއެވެ. 
މިހެން ހެދުމަކުން ތިމާވެށްޓަކަށް ގެއްލުމެއް ނުވާނެއެވެ. 
އަދި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ތަކެތި އެތެރެކުރުމަށް ހޭދަވާ ބޭރުފައިސާ ވެސް ރައްކާކުރެވޭނެއެވެ. 
މިއީ ހަމަކަށަވަރުން އިތުރަށް ދިރާސާކުރަން ބޭނުންތެރި ކަންކަމެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހީންނަކީ އެއްބައެކެވެ. 
ފެންނަ ފެނުމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އެއްވައްތަރަކަށް ތިބޭ – މޫނާއި، ހަމުގެ ކުލައާއި އަދި އިސްތަށިގަނޑު އެއްގޮތަކަށް ހުންނަ ބައެކެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަދައްކަނީ އެއްބަހަކުންނެވެ. 
ވާހަކަދެއްކުމުގައި އުތުރާއި ދެކުނުގެ ބައެއް ރަށްރަށުގައި ތަފާތު ހުރެއެވެ. 
ނަމަވެސް އެއްބަޔަކު ވާހަކަދައްކާ ބަހުރުވަ އަނެއް ބަޔަކަށް ދޭހަވެއެވެ. 
ހަމައެއާއިއެކު އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އެއް ދީނެއްގެ ބައެއްވެސްމެއެވެ.
މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެއްވާފައިވާ ނިޢުމަތެކެވެ. 
އެއީ، ތަފާތު ނަސްލާއި، ތަފާތު ސަޤާފަތާއި، ތަފާތު ބަސްތަކުން ވާހަކަދައްކާ މީހުން އުޅޭ ޤައުމުތަކުގައި އުފެދިފައިވާ ބައިބައިވުމުގެ މަސްއަލަތައް އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގެއެވެ. 
ދިވެހީންގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑުމެން ބަނދެވިފައިމިވާ އެއްބައެއްވަންތަ ކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ދިވެހިރާއްޖެ އިތުރަށް ތަރައްޤީ ކުރުމުގައި ކިހިނެއް ބޭނުންކުރެވިދާނެ ކަމެއް ބާވައެވެ؟
ހާލު ކިހިނެއް
ކިހިނެއް
ރަގަޅު
ރަގަޅު، ޝުކުރިއްޔާ
ކޮން ނަމެއް ތަ ކިޔަނީ
އަހަރެންގެ ނަމަކީ
ބައްދަލުވީތީ ވަރަށް އުފާވެއްޖެ
އާދޭސް ކޮށްފައި
ޝުކުރިއްޔާ
ކަލެއަށް މަރުހަބާ
މަރުހަބާ
އާނ
ނޫން
މާފު ކުރޭ
މާފު ކުރޭ
ވަކިވެލަން
ދަނީ
އިގިރޭސިން ވާހަކަ ދައްކަން އިނގޭތަ
ސަލާމަތް ކުރޭ
އެހީ 
ބާއްޖަވެރި ހެނދުނެއް
ބާއްޖަވެރި ހަވީރެއް
ބާއްޖަވެރި ރޭގަޑެއް
ބާއްޖަވެރި މެންދުރެއް
އަހަންނަކަށް ނޭންގުނު
ފާޚާނާ ކޮބައިތަ
ކޮބާ
ކޮންތާކު
ކީއްވެ
ކާކު
ކޯޗެއް
އެތާ
މިތާ
މި
އެ
މީތި
އޭތި
އަހަރެންނާއި ނުބެހޭ
އަހަރެން ގައިގާ އަތް ނުލާ
އަހަރެން ފުލުހުންނަށް ގުޅާނަން
ފުލުހުން
ހުއްޓާ
ވަގު
އަހަންނަށް އެހީ ބޭނުން
މިއީ ކުއްލި ހާލަތެއް
އަހަރެން މިއުޅެނީ ގެއްލިގެން
އަހަރެންގެ ދަބަސް ގެއްލިއްޖެ
އަހަރެންގެ ލާރި ދަބަސް ގެއްލިއްޖެ
އަހަރެން މިއުޅެނީ ބަލިވެ
އަހަރެންނަށް ހާނީއްކަ ވެއްޖެ
އަހަރެންނަށް ޑަކުޓަރެއް ބޭނުންވޭ
އަހަރެންނަށް ކަލޭގެ ފޯނު ބޭނުން ކޮށްލެވިދާނެތަ
އެއްބައި
މަދު
ގިނަ
ގަޑިން ކިހާ އިރެއް
މިހާރު
ފަހުން
ކުރިން
ހެނދުނު
މެންދުރު
ހަވީރު
ރޭގަނޑު
މިއަދު
އިއްޔެ
މާދަމާ
މި ހަފްތާ
މިދިޔަ ހަފްތާ
ދެން އަންނަ ހަފްތާ
އާދީއްތަ
ހޯމަ
އަންގާރަ
ބުދަ
ބުރާސްފަތި
ހުކުރު
ހޮނިހިރު
ޖަނަވަރީ
ފެބްރުއަރީ
މާރޗް
އޭޕްރިލް
މޭ
ޖޫން
ޖުލައި
އޯގަސްޓް
ސެޕްޓެމްބަރު
އޮކްޓޫބަރު
ނޮވެމްބަރު
ޑިސެމްބަރު
ކަޅު
ހުދު
އަޅި
ރަތް
ނޫ
ރީނދޫ
ފެހި
އޮރެންޖު
ދަނބު
މުށި
ފިޔާތޮށި
ޓިކެޓެއް ކިހާވަރަކަށް
ކިހާ ވަރެއް
އެއް ޓިކެޓު
މި ދަނީ ކޮންތާކަށް
ބޯޓު ކޮބާ
އަހަރެމެން ފުރަނީ ކިހާ އިރަކު
ކިހާ އިރެއް ނަގަނީ
އަހަރެންނަކީ ޖަނަވާރު މަސް ނުކާ މީހެއް
އަހަރެން އޫރު މަސް ނުކަން
އަހަރެން ގެރިމަސް ނުކަން
ވަކިން އޯޑަރު ކުރެވޭ
ހެނދުނުގެ ނާސްތާ
މެންދުރު ކެއުން
ހަވީރުގެ ސައި
ރޭގަނޑުގެ ކެއުން
ކުކުޅު
ގެރި
މަސް
ބިސް
ސަޓަނި
ތާޒާ
މޭވާ
ޕާން
ޓޯސްޓު
ނޫޑުލްސް
ހަނޑޫ
ބަތް
ތޮޅި
ބިއްލޫރި
ބިއްލޫރި ތަށި
ޖޯޑު
ކޮފީ
ފެން
ލޮނު
އަސޭމިރުސް
ބަޓަރު
އަހަރެން ނިމުނީ
ވަރަށް މީރު
ތަށިތައް ނަގައިދީފާނަންތަ
ބިލު ގެނެސްދީފާނަންތަ
ބިލު ގެނެސްދީފާނަންތަ
ރަދީފު
ކޮޅުފަސް
ދޫކޮށްލުން
ފަޅުކުރުން
ފަޅު
ބަނޑު
ކުޅަދާނަކަން
ހިކުމަތް
ކުޅަދާނަ
އާދަޔާ ޚިލާފު
އުޅޭ ތަން
އުވާލުން
ގިނަވުން
އާއި ބެހޭ
ގާތްގަޑަކަށް
މަތި
މަތީގައި
މަތީ
ކުރު ކުރުން
ކުއްލިޔަކަށް
މުލިހި
ހާޡިރު ނުވުން
ބިއްސާގު
ދަގަނޑު ކެނޑި
ޤަބޫލު ކުރުން
ﷲ އަށް ވަކީލު ކުރުން
އެކުގައިވުން
ހިސާބު
ޞައްހަ
ރިހުން
އަލިފާން އާވި
ތަމްސީލު ކުރުން
ހަރަކާތް
ހަރަކާތްތެރި
ފިލްމާއި ތަމްސީލު ކުޅޭ މީހާ
ހަޤީގީ
އާދަމުގެ ދަރިން
އާދަމުގެ ދަރިން
ގިނަކުރުން
އެއްކުރުން
އުޅޭ ތަން
ތަގުރީރު
ދެންނެވުން
ފުދޭވަރު
ތެރަސް
ނަންއިތުރު
ހެޔޮވަރު ކުރުން
ހަލާސީން
ގަދަރު ކުރުން
އެއްބަސްވުން
ހަސްފަތާލުގައި ބޭއްވުން
ޒީނަތްތެރި ކުރުން
ލެއްގި
ބޮޑެތި މީހުން
ޒިނޭ
ބޮޑެތި މީހުންގެ އުމުރު
ޒުވާނުން
ކުރިއަށް ދިއުން
ފައިދާ
ކަން އިތުރު
ނަސޭހަތް
ނަސޭހަތް ދިނުން
މުޝީރު
މަތިވައް
މަތިންދާ ބޯޓު
ލޯބި
ކުލުނު
ދިރުނބާ
ބިރުން
ބަބުރު
ފަހުން
އާޚިރަތު
މެންދުރުފަސް
އެއަށް ފަހު
ދެން ފަހެ
އަދި
އަލުން
އަނެއްކާވެސް
ދެކޮޅު
އިދިކޮޅު
ޚިލާފު
ދުވަސްވުން
އުމުރު
ޖުމްލަ
މުޅިއެކު
ފަސާދަ
ކުރިން
ވޭން
އެއްބަސްވުން
ދަނޑުވެރިކަން
އެހީ
އެހީވުން
އަމާޒު ކުރުން
އަމާޒު
ވައި
ފަތުން ގަސް ފަޅާ
ވައިގެ މަގުން
ވައިގެ ބަނދަރު
ތިމާގެ
ކަންފަތް ދިގު ކަންނެލި
އަލްބަމު
ސަމާލުވެ ހުންނަ
ސަމާލުވުން
ވަކިވުން
ދިރިހުރި
ހުރިހާ
އެންމެހާ
ހަތަރު ދަން
މުޅި ތާގައި
ލުއި ކުރުން
ހުއްދަ ދިނުން
ގުޅުން
އެކުވެރިޔާ
އަރަހުށި
މުޅިންހެން
ގާތްގަޑަކަށް
ޞަދަޤާތް
އެކަނި
ގުޅިގެން
އެކުގައި
އަލިފުބާ
މިހާރުވެސް
ހިނގާފައިވާ
ވެސް
ނަމަވެސް
އަބަދު
އަޖައިބުވުން
ހައިރާންވުން
ސަފީރު
އަނގުރު
މާވަހަރު
އަޒުމު
އެމްބިއުލަންސް
ރަގަޅު ކުރުން
އިސްލާހު
މަޤުބޫލު
ރައްޓެހި
ވަޒަން
މެދުގައި
ލޯބިވެތި
އަދަދު
މިންވަރު
ހިސާބަކަށް
ތަވީދު
ހެއްވުން
ސަމާސަވެރި
ތަހުލީލު
ކާބަފައިން
ނަގިލި
ފަނާ
ލޮތަރި
ސަލާމަތި
ގަދީމީ
ބޯދާ
އެވޭލާ
ޒަމާންވީ
އާއި
އަދި
ވައިވަރު
މަލާއިކަތު
ރުޅި
ރުޅިއައުން
ރުޅިވެރި
ވޭންދެނިވި ހިތާމަ
ޖަނަވާރު
ވައްގަޑު
ހަސަދަވެރިކަން
ހަތުރުވެރިކަން
ތަނބި
ތަކަހޮޅި
އިއުލާނު ކުރުން
ރުޅިއެރުވުން
އަހަރީ
އަހަރީ ޖަލްސާ
އަހަރުމަތި
އަހަރަކު އެއް ފަހަރު
އެހެން
އިތުރު
ޖަވާބު ދިނުން
ޖަވާބު
ހިނި
ކަނޑާ
އެންޓާޓިކް
އާސާރީ
އާސާރީ ތަކެތި
ކިރުނު
ކޮންމެ މީހެއް
އެއްވެސް އެއްޗެއް
ކޮންމެ އެއްޗެއް
އެޕާޓުމަންޓު
މާފަށް އެދުން
ދެލިމާލި
އިލްތިމާސް ކުރުން
އާދޭސް 
ފެނުން
ރުއްސުން
އާފަލު
އެދި ހުށަހެޅުން
ބޭނުން ކުރުން
އުނގުޅުން
އިސްކުރުން
ގާތްވުން
ކައިރިއަށް އައުން
ކައިރިވުން
ގިއުޅިލާށި
އިރުދޭމާ
ފަރުމާ ކުރާ މީހާ
އާކްޓިކް
ހިސާބުގަނޑު
ސަރަހައްދު
ބޮޑުމިން
ދާއިރާ
ފޯއް
ފެންފޯއް ރުއް
ޒުވާބު ކުރުން
ހިކި ހަނަފަސް
ބޭފުޅުން
އަތް
ހަތިޔާރު އެޅުން
އަތްގަނޑުލީ ގޮނޑި
ދަހަނާ
ކިހިލިފަތް
ލަޝްކަރު
ސިފައިން
ފައުޖު
މީރުވަސް
ގާތްގަނޑަކަށް
ވަށައިގެން
އެތުރުން
ތަރުތީބު ކުރުން
ރޭވުން
ހައްޔަރު ކުރުން
އައުން
ލެފުން
ބޮޑާ
ކިބުރުވެރި
ތީރު
ދުނި ދަނޑީގެ ތީރު
ބުރިއަށް އަރުވާ
ކުރެހުން
މަޒުމޫނު
ނޫސް ރިޕޯޓު
މާއްދާ
އެއްޗެއް
ކުރަހާ މީހާ
ކުރެހުންތެރިޔާ
ކުރަހާގެ
ޒާހިދު
އަޅި
ލަދުގެންފައި
އަޅި ކެނޑި
ދިވެހި ކޮވެލި
އެއްފަރާތުން
ގޮތުގެ މަތީން
އެހުން
ސުވާލު ކުރުން
ނިދާފައި
ސަތާވަރު
ހިމާރު
ބުރި
ފޫކޮޅު
އެއްކުރުން
ރުހުން
އެހީވުން
އެހީ
އެހީތެރިޔާ
ބައިވެރިވުން
ޖަމިއްޔާ
ލަފާކުރުން
ކަށަވަރު ކޮށްދިނުން
ޔަޤީން ކުރުވުން
ކޮޅުފަސް
ނޭވާ ހިއްލުން
ކިރުތޮނާ
ނަކަތްތެރިޔާ
ގުރުސް ފެންމަތިވުން
ނަކަތްތެރިކަން
ޖައްވުގެ ދަތުރުވެރިޔާ
ނުޖޫމީ އިލްމު
އެންމެ ފުރަތަމަ
އެންމެ މަދުވެގެން
އެއްފަހަރާ
ހަމަ މިހާރު
ކަސްރަތު ކުރާ މީހާ
ޗާޓު ފޮތް
ޖައްވު
ޖައްވީ
ޖައްވީ އޮބުން
އަތޮޅު
އަތޮޅުވެރިޔާ
ކަނޑުއޮޅި
އެޓޮމް
ގުޅުވުން
ހަރުކޮށްފައި
ހަމަލާ
ހަމަލާ ދިނުން
މަސައްކަތް ކުރުން
ހާޒިރުވުން
ހާޒިރީ
ސަމާލު
މިޒާޖު
ބަންޑާރަ ނައިބު
ރީތި
ހިތް ދަމައިގަތުމުގެ ބާރު
ނީލަން
ހޯގުޅާ
ބޮޑުދައިތަ
މުސައްނިފު
ހުއްދަ ދިނުން
އަމުރުވެރި ފަރާތް
މޯޓަރު ކާރު
ބަރުގޮނު
ޚިޒާން މޫސުން
ލިބެން ހުރުން
ސުނޯ އާއި އައިސް ގަނޑުގަނޑަށް ފަރުބަދަ މަތިން ފައިބާގަތުން
މަގު
އެވަރެޖު
ދުރުހެލިވުން
ހޭލާ އޮތުން
ހޭލާ ހުރުން
އިނާމު
ހޭލުންތެރިވުން
ދެނެހުރުން
ނުބައި
ފުށުހިޔާ
ކޯރާޑި
ކުޑަކުއްޖާ
ޅަ އުމުރު
ފަހަތް
ބުރަކަށި
ފުރަގަސް
ފަހަތް
ފަހަތަށް
ފުރަގަހަށް
ދަށް
ފަހަތް
ނުބައި
ނުރަގަޅު
ގޯސް
ބެޖު
ދަބަސް
ކޮތަޅު
ގޮނު
ފޮށިތަންމަތި
ހަރުވާޅު
ދިޔަހިއްކާ ފައި
އެން
މުގުރާން
ފިހުން
ފާރޮށި ފިހާ މީހާ
ފާރޮށި ގެ
ހަމަކުރުން
ކިރުން
އެއްވަރު ކުރުން
ބާކީ
ބޯޅަ
ނިގާރަން
ފުއްޕާހަން
ވޯޓުލުން
ތެދަނޑިމާ
އޮނު
މަނާ ކުރުން
ދޮންކެޔޮ
ފަތްކެޔޮ
ފަތްކެޔޮ ގަސް
ބޭންޑު
ލޫޓުވާ މީހާ
ތަނޑި
އުޅާ
ބޭންކު
ކިރި ގަސް
ނިކަ ގަސް
ފޮއް ގަސް
ތޭރި
ކަނިފަށް
ހަބަރު ގަސް
ޖާހިލު
ފިހުނު މަސް
ބޯކޮށާ މީހާ
ބޯކޮށާ ފިހާރަ
ބަނޑު
ތޮށި
ވައްވައް ޖެއްސުން
ހިމަ ގޮދަން
ވައި ތަރާދު
ފަރު ތޮޅި
ފީފާ
ހުރަސް
ހުރަސް ހުރަހަށް އަޅާ ވަކަރު
އަސްކަރީ މަރުކަޒު
ފޫ
އަސާސީ
މޫނު ދޮންނަ ތަށި
ބިންގާ
ޓުކުރި
ވަށިގަޑު
މުޅޯށި
ހަރާންދަރި
ބުރުޒު
ބިލިގާ
ފެންވެރުން
ވަޅުކޮޓަރި
ގިފިލި
ފާޚާނާ
ބެޓެރި
ހަނގުރާމަ
ހަނގުރާމަކުރުން
ގޮނި
ވުން
ތިބުން
ފަރުވާތެރި ވާތި
އަޑުމަޑު ކުރާތި
ގޮނޑުދޮށް
އަތިރިމަތި
އަތިރި
މިނާ
ތުންގަނޑު
ބެރި
ތޮޅި
އުފުލަން
ސާރިދޯޅު
ތުނބުޅި
ހައިވާނު
ޖަނަވާރު
ތެޅުން
ހަމަ
ރީތި
ޗާލު
ނަލަ
ހޯއްދުން ހެޔޮ
ޗާލުކަން
ނަލަކަން
ރީތިކަން
އެހެންވެ
މިހެންވެ
ސަބަބަކީ
ވުން
ބަދަލުވުން
އެނދު
އަށި
ތަންމަކުނު
އެނދު ފޮތި
ފަލަނގު ފޭލި
ނިދާ ކޮޓަރި
ގެރިމަސް
ފިތުރޯނު
ރުކުމަޑި
ރަތް މުޅާ
ކުރިން
ސަލާން ޖެހުން
ސަލާން ޖަހާ މީހާ
ފެށުން
ކުރީކޮޅު
ފަހަތް
ފުރަގަސް
އަސްތާ
ޖަހާމުގުރި
އީމާން
ހިތުން ގަބޫލުކުރުން
ހީވުން
ރަގަބީލު
ގިރުނބާ
އަހުލުވެރިކަން
ހިމެނިގެންވުން
ދަށް
ތިރި
ދަށަށް
ޖެހުން
ދިއުޅި
ކަމަރު
ދިގު ގޮޑި
ގުދު
ލެބުން
ދަށުގައި
ފައިދާހުރި
ފައިދާވުން
ފައިދާ
ޖަހާމުގުރި
ދިޔަމުދޮޅި
ފުފޫ
ކުމުންޒާނި
ގާތުގައި
ކައިރީގައި
އެންމެ މޮޅު
ބިލެތް
އަޑަފި
ބިލެތް ޅޮސް
ބޭވަފާތެރިވުން
ދެމެދު
ދެމެދުގައި
ބޯ ތަކެތި
ބުއިން
ކަޅު ލަނޑާ
ބައިސްކަލު
ބޮޑު
ލޯބޮޑު ކަންނެލި
ވާލަން މަސް
ބިލަމަގު
ބިލު
ބިލު ކުރުން
ބިލިއަޑު
ބާނި
ކޮއްޗޭ ފަތް
އެއްސުން
ދުރުމި
ދޫނި
ވިފުކު މިރުސް
ރުއްބުޑު ފިލާ
އުފަން
ވިހެއުން
އުފަންދުވަސް
ބިސްކޯދު
ފާދިރީ
ހިތި ދަމުއި
އެތިކޮޅެއް
ދައިގަތުން
ދައިގަންނަ
ހިތި
ފާގަ
ވިހަބަށި
ކަޅު
ފޮނިޔަ މަސް
އެންދެރި
ކައިރު
ބޭސްލާމި
ކަޅު މުގު
ސިހުރުހާހޫރަ
ރަނޑޫ
ކަޅު ރެވި
އަސޭމިރުސް
ކިރު ދޫނި
ތިލާކޮޅު ފާނަ
ކަނބުރު
ކޮލި
ފަޅު މިޔަރު
ދޮންބިބީ
މަސާނާ
ތޫނު ތިލަ
އިލްޒާމު 
ތުހުމަތު
ހުސް
ރަޖާ
ލޭ އައުން
ނިއުމަތް
ކަނު
ލޯފަން
އިންތިހާ އުފާ
ފޮޅު
ގަދަ ސުނޯ ކޮޅިގަޑު
ހުއްޓުވުން
ބަންދުކުރުން
ލޭ
ލޭ ދަމާނި
މާ
ނުފޮޅޭމާ
މާ ފޮޅުން
ދެލިހިކާ
ފުމުން
ޖެހުން
ވައިޖެހުން
ނޫ
ނޫ ލަނޑާ
ފަނިހަނދި
ބޮޑު އާވި ގަސް
ދޮންބިބީ
ނިލަމެހި
މަހުރަބު
އޮނުގަނޑު ތޮޅި
ހޮނޑެލި
ތެޔޮފުޅި މަސް
ނޫ އުރަހަ ކަންނެލި
މޮޔަ ހެދުން
ކޮށި
އެރުން
އެރުވުން
ފިލާ
ފޮނިކެނޑުން
ބޯޓު
ދޯނި
ހަރުގެ
ބޯސްމާނުން
ތޭރި
މައިގަޑު
ހަށިގަޑު
ކަފުން
މުލިހި
ކެއްކުން
ހިނދުން
ބޯލްޓު
ބޮން
ކަށި
ބުއް
ބުއް
ފޮތް
ފޮތް ފިހާރަ
އައްތެލި
ހޭ ނަކަތް
ތޮރުފުން
ފޫހިވެފައި
އުފަންވީ
އަނބުރާ ދޭ ގޮތަށް
ދެމީހުން
ދޭތި
އުނދަގޫވުން
ފުޅި
ކަނޑޫ
ފޫ
ތިރި
ބޯގަންވިލާ
ދުނިދަނޑި
ބޯތަށި
ފޮށި
ފިރިހެން ކުއްޖާ
ކިރުހިއްޕި
އެނގަ
ކެވެލި
ގެތުން
ސިކުނޑި
ގޮފި
ގޮފިވުން
ރަންވަންލޯ
ހިތްވަރު
ހޭރުން
ދުންކިބަ
ޕާން
ރޮށި
ޕާން ބޯކިބާ
ބަނބުކެޔޮ
ފުޅާމިން
ބިންދާލުން
ހަލާކު ކުރުން
މުގުރުން
ބާނި
ހެނދުނު ނާސްތާ
ތޮށި
އުރަމަތި
މޭމަތި
ނޭވާ
ނޭވާލުން
ވައިރޯޅި
ރިޝްވަތު
އެޅިގާ
އީޓު
އަލަތު އަނބިމީހާ
އަލަތު ފިރިމީހާ
ފާލަން
ވާލި
ޚުލާސާ
ކުރު
ތޫނުފިލި
އުޖާލާ
ގެނައުން
ތަނަވަސް
ފަންހާމަސް
ކަބީލާ
އުލަ
ފިހިގަނޑު
ނަންބަރުގެ
ބޭބެ
ކޮއްކޮ
ޅިޔަނު
މުށި
ގެރިގުއި ކުލަ
ކުދި ރެވި
މާރަނގަ
ވާލި
ބުރުސް
ފިހި
ފުނާއެޅުން
އަނިޔާވެރި
ބޮކިއެރުވުން
ބޮކި
ބާލިދީ
ނުފޮޅޭމާ
ނުފޮޅޭ ފަތް
ވޭރު
މީގޮނު
ބިނާކުރުން
ބަނުން
އިމާރާތް ކުރުން
އިމާރާތް
ބޮކި
ފިރިހެން ގެރި
ވަޒަން
އުންޑަ
ރަންރިހި
ބޯރުދޫ
ބަނަސް
ކޯނި
ބަންޑެލި
ބޮނޑި
އެއްބުރިގެ
ފައްކާގެ
ބޮއެ
ވަގު
އޮފި އެލޭ ގަސް
އެންދުން
އެނދުން
ވައިލުން
ފަޅައިގެންދިއުން
ވަޅުލުން
ފަސްދާނުލުން
ގަސްބޮނޑި
ވަލު
ހޭޅި
ކަންތައް
ވިޔަފާރި
ވިޔަފާރި ބައްދަލުވުން
އަވަދިނެތި
އެކަމަކު
ނަމަވެސް
ބަޓަރު
ކޮކާ
ނަންރީތިމާ
ގޮއް
ގަތުން
މިހެން މިހެން ގޮސް
ދުލުން
ޓެކުސީ
ބޮނޑިކޮޕީ
ކަމަރާ
ފޮތް ހަރުގަނޑު
ވަޒީރުންގެ މަޖިލިސް
ކޭބަލް
މުއްފަތު
ސައިހޮޓާ
ކޮށި
ކޭކު
މުސީބާތް
ހިސާބުކުރުން
ގޮވުން
މަޑު
ހަމަހިމޭންކަން
ޖަމަލު
ފޭލިގެ ޖެހުން
ކޭމްޕު ޖެހުން
ކޭމްޕު
ފޭލިގެ
ކާފޫރު
ކުޅަދާނަވުން
ވެވިދާނެ
ކެނެލް
ބާތިލްކުރުން
އުއްބައްތި
މެޓާ
އެއްތެޔޮ
ތުނބުޅިވިނަ
މިނިކެއުން
ބޮޑުބަޑި
ތާކިހާ
މުރާކި
ނާރުވަށް
ވެރިރަށް
ރައުސުލްމާލު
މާލިމީ
ކައްޕިތާނު
ނެވިން
އަތުލައިގަތުން
ކާރު
ފަރިހިދަމުއި
ކާޑު
ކާފޫރުތޮޅި
ބޯކަރުދާސް
ނަރުވާ
ބޯދި
ތާސްބައި
ފަރުވާ
އަގަލު
ފަރުވާތެރިވުން
ފަރިވާތެރި
ފަރުވާތެރިކަމާއެކު
ފަރުވާކުޑަ
ނާލު ބައްތެލި
އޮޑި
އާގުބޯޓު
އޯގާތެރި
ކެރަމް
ވަޑި
އޮޑިމޯ
މާކުސް
ތެދުއުއިވަޑާން
ދޫލަ
ކެރަޓު
އުފުލުން
ހިފައިގެން
ދަމާގާޑިޔާ
ފޮށިގަނޑު
ނަގުދު ފައިސާ
ނަގުދު ކުރުން
ކަޖޫ
ދަނޑިއަލުވި
ރަނައުރާ
ގަނޑުވަރު
ކިއްލާ
އާމަނަކަ
ބުޅާ
ޒަބާދު
ސާޅަނގަ
ކޮލިޒާން
ބަލާ
ހިފުން
ފައްޅި
ނަައަމްސޫފި
މާގަނޑުކޮޕީ
ހަނޅޮގު
ސަބަބު
ހޮހަޅަ
ހުއްޓުން
ފަންގިފިލާ
ސިމެންތި
ގަބުރުސްތާނު
ބޯހިމެނުން
ބިޗޫ
މަރުކަޒު
މެދު
މެދުކުރުން
ގަރުނު
ސައްތަ
ކުރާ
ފަރިވަޅު
ޔަގީނުން
ކަށަވަރު
ޗޭނު
ހިލިހިލާ
ބޮޅުފަތި
ޖަނަވަރީމާ
ބަގިޔާ
އަދަރާދަގޮނޑި
ރައީސް
ގޮންޖެހުން
ބަބުނަ
ދަނޑިވަޅު
ފުރުޞަތު
ސަމޭދާން
ބަދަލު
ބަދަލުކުރުން
ބާކީ ފައިސާ
ހެދުން ބަދަލުކުރުން
މާރުކުރުން
ނެރު
މައުލޫދު
ބާބު
ޝަޚުސިއްޔަތު
ހިފާ އަގު
ބާރު
ބާރު އެޅުން
ހަކަަތަ
ޗާލާކީ
ފަހާދުވުން
ފައްސާލުން
އަގުހެޔޮ
މަކަރު ހެދުން
އަލުން ބެލުން
ކޯ
އުފާވެރި މިޒާޖު
ހާހާ
ޗީޒު
ކައްކާ
ކެމިކަލް
ޗެކު
ރާޒުވާ
ފޮށި
މޭމަތި
ހެފުން
ސަނާމުގު
ކުކުޅު
ފިޔޮއް
ވެރިޔާ
އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރު
ކުޑަކުއްޖާ
ޅަފުރާ
ހޭނުޖެހޭ
ކުދިން
ފިނި
މިރުސް
ދުންހޮޅި
ދަތްދޮޅި
އެތުމަދު
ރީނދޫތޮޅި
ފުފޫ
ވަޑާންކަށި
ކޮކޯއާ ގަސް
އިޚްތިޔާރު
ޚިޔާރުކުރުން
ކޮށުން
ނަސްރާނީ
ނަޞާރާދީން
ފައްޅި
ސުއްޓާ
ސިގިރޭޓު
ބައިސްކޯފު
ފޮނިތޮށި
ވަށްބުރު
ޚިތާނުކުރުން
ޚިތާނު
ކަންހުރިގޮތް
ޗަރުކޭސް
ރައްޔިތު
ރަށް
މަދަނީ
މަދަނިއްޔަތު
ތަހުޒީބު ވެފައިވާ
ފިތުނަ ފަސާދަ
ނަސަބު
ވަންހަ
އަތްތިލަބަޑި ޖެހުން
ބައިކުރުން
ކުލާސް
ވަކިގަނޑު
މަށި
ތާހިރު
ސާފު
ސާފުކުރުން
ސާފުކުރާމީހުން
ސާފު
އެސްމާ ގަސް
ކައްޕި
ހައް
ފެޅުން
ކާތިބު
ވިސްނުންތެރި
ކުޅަދާނަ
ތޫނުފިލި
ދަންމާނު މުޑު
މޫސުން
އެރުން
ގަޑި
ލެއްޕުން
ބަންދުކޮށްފައި
އަންނައުނު
މަޑިސީލަ
އަންނައުނު
ވިލާ
ވިލާބޯ
އުޑުމަތި ބަނަ
ކަރަންފޫ
ހެއްވާމީހާ
ބިސްރޮނޑު
ހެކި
އެއްބާރުލުން
އައްސޭރި
ބޯޓުދެލި
މަކުނުވާ
ހާ
ހީސި
މައްސާގު
ކުރަފި
ކިހާއް
ހުހި
ކާށި
ހުނި
ގަބުޅި
ކުރުނބާ
ހެވާ
ބޮނބި
ދިވެހިރުއް
ހުނިގޮނޑި
ނާށި
ތާވައްކާށި
ކޮފީ
ދިގުތިޔަރަ
ފަރުދާބަގީޗާ
ސަންދޯއް
ފައިސާފޮތި
ބޮޑުލާރި
ސިއްކަ
އިއްތިފާގު
ރޯނު
ފިނި
އަރިދަފުސް ރޯގާ
ކޮކާ ގަސް
ގިރުވާނު
އެއްކުރުން
ޖަމާކުރުން
މުޑިއެރުން
ކުލަ
ކުލަޖެއްސުން
ކޮލަމް
ފުނާ
ފުނާއެޅުން
އެއްކުރުން
އައުން
ދުންތަރި
އަރާމު
އަރާމުކުރުން
އަރާމު
އަމުރު
އަމުރުކުރުން
ދަހަރާދަ
ފެށުން
ތަފްސީރު
ވިޔަފާރި
ކޮމިޓީ
އާންމު
ކުދިބަތް
ވަައްލަ
ރަށްވެހި
ކުންފުނި
އަޅާކިޔުން
ސަމުގާ
ރަހުމު
ބަދަލުދިނުން
ބަދަލު
ވާދަކުރުން
ވާދަވެރި
ވާދަވެރިޔާ
ޝަކުވާ
ފުރިހަމަކުރުން
ފުރިހަމަ
މުޅީން
އުނދަގޫ
ފޮރުވުން
ގަރުބަގަތުން
ކަންބޮޑު
ކަމެއްގެ
ނިންމުން
ހުރިގޮތް
އަޚުލާގު
ގޮށި
ބޮނޑި
މަހާސިންތާ
އޮޅުން
ގުޅުން
ޒަމީރު
ހޭހުރި
ހޭ
ބައިއަތު
ރުހުން
ނަތީޖާ
ވިސްނާލުން
އެކުލެވިގެންވުން
އަކުރު
އަބަދު
ނަކަތް
ގާނޫނު އަސާސީ
ދުސްތޫރީ
ބިނާކުރުން
ތަޣައްޔަރު
ބައްރު
ކުރިއަށް ގެންދިއުން
ހިނގަމުންދާކަން
ތައާރުޒުވުން
ކޮންޓުރޯލު
ކޮންޓުރޯލުކުރުން
ޖައްވަށް ދަމާ އޮއެ
ފަސޭހަ
ވާހަކަ
ކައްކާ
ކެއްކުން
ފިނި
ހިހޫ
ރަތުލޯ
ކަންފަތްބަގީޗާ
ކޮޕީ
ނަކަލު
މުރަކަ
މުރަކަ ސައިމާ
ރަތްފާނަ
ބަޑިކުޅިމާ
ހަތާ
މަދޮށި
ވާގަނޑު
ރާގުންޑާ
ކޮތަނބިރި
ފުޅިމަދު
ދުނބުރި
ރަންގުވެޔޮ
ޒުވާރި
އެސްވަޅު
ކަން
ކަނަކަށްލުން
ކޮރުނެޓު
ރަސްކަމަށް ކޮލިވުން
ގަބުރު
ރަގަޅަށް
ރަގަޅު
ރަގަޅުކުރުން
އިސްލާހު
ގިރުވާލާ ތަކެތި
އަގު
އަގުކިޔުން
ހެދުން
ހުއިސުން
ކުޑަ އެނދު
ކަފަ
ފުއްކަފަ ގަސް
ދިއްގާ
އުއި
ކެއްސުން
މަޖިލިސް
އަދަދު
ގުނުން
ފުޅޮއި
ޤައުމު
ރާއްޖެ
ކުދީނާ
ރަށްފުށް
ޖޯޑު
ހިތްވަރު
ކޯސް
ފަނޑިޔާރުގެ
އަދަބުވެރިކަން
އިހުތިރާމް
ދެބެންގެދެދަރި
މަތި
މަތިޖެހުން
ގެރި
ފިނޑިމީހާ
ރިހަތޮޅި
ބޮލި
ކަކުނި
ތޭރަވާ
ކުރުންދު
މާކަނާ
ސޭލަ
ފިރުކުން
މޮޔަ
ކުރީމު
އުފެއްދުން
ދަރަންޔަށް
ދަރަނި
ވެޔޮ
ޗާންދަނީމާ
ޖަވާހިރުމާ
ހުޅެވިހަނދު
ބޯކު
އަސަޅިޔާ
ފަށުވިމާގަސް
ފަޅުވެރިން
ކަލާސީން
ކުށް
ކޮޑަލި
މަތިވަރު
ގޮވާން
ހުރަސްކުރުން
ރަސްގެލުން
އިންނަފަތް
މަންމަންގަޑު
ކާޅު
މީހުންގަނޑު
މާހުއި
ތާޖު
އަނިޔާވެރި
ފިސްކުރުން
ފިސް
ރުއިން
ކޮޑި
ކޮވެލި
ބޮޑު ކެކުރި
ޘަގާފަތް
ވަރާލާ
ދިރި
ފުއި
ޖޯޑު
ފަސޭހަ
ފަސޭހަކުރުން
ކަންބަލާ ހިތްވާ
ބުޅި
ބުޅިވުން
ފައިސާ
އޮއެވަރު
ރިހަ
ހިކަނދި ގަސް
ބަދު ދުއާ
އެސްފީނާ
ބަދުނާމު ކުރުން
ފަރުދާކުރުން
ދޮރުފޮތި
ގުދު
ގުދުލާފައި
ބާލީސް
އަތަ
އާދަކާދަ
ގެމަ
ކެފުން
ލޯބި
ބޯވަދިލަމަސް
ނަގޫރޯޅި
ސިލިންޑަރު
ހަންޖަރު
ކޮންމެ ދުވަހަކު
ދުވަހު
އަލިނަރުމާ
ނޫލަނޑާ
ހަލާކު
ގެއްލުން
ތެތް
ނެށުން
ނެށުންތެރިޔާ
ނަށާމީހާ
ބޮޑުމަސް ދުވުން
ނުރައްކާ
ނުރައްކާތެރި
ތެމުނީމަ ނުރައްކާ
ކެރުން
ކެރުން
އަނދިރި
ގަރަހިތަ މުގުރާން
ދަނޑިފަށް
ތާރީޚް
ކަދުރު
އޮށަނި
ހޭކުން
އުގުޅުން
އަންހެން ދަރިފުޅު
ފަތިސް
ފަތިސް ނަމާދު
ދުވަސް
ދުވާލު
މަރުވެފައި
ބީރު
ގާތް
އެކުވެރި
މަރު
ކަފުން
ދަރަނި
ދިހަ އަހަރު
ޤަތުލު ކުރުން
ފަނާވުން
ހިންތާ
ކެހިދިނުން
ނިންމުން
ކަނޑައެޅުން
ނިންމުމެއް
ތައްޓު
އިއުލާން ކުރުން
ޒީނަތްތެރިކުރުން
މުސައްބަހަ
މަދުކުރުން
ފުން
ފުއްލާ
ބަލިކުރުން
ނާކާމިޔާބު
އުނި
މައްސަލަޖެހިފައި
ދޮށިމޭނާ
ދިފާއު ކުރުން
ގައިމު
ޔަޤީން
ކަށަވަރު
ލަސް
ލަސްވުން
މަންދޫބު
ނާޒުކު
މީރު
އުފާކުރުން
އުފާ
ހިތްއުފާ
ރައްދުކުރުން
ދިނަށަ
ކަމަކަށް އެދުން
އެދޭ މިންވަރު
ބުރެކި
ބިމުދާއްބަ
ފުރޭތަ
ހޮހަޅަ
ބަނޑި
ދަތުގެ ޑަކުޓަރު
އިއުތިރާޒުކުރުން
ދެބުދާރު
ދިއުން
ފުރުން
ބުރަވެ އޮތުން
އަޒުލުކުރުން
ފުންމިން
ސައްޔިދު
ސިފަކުރުން
ސަހަރާ
ފަޅުކުރުން
ހައްޤުވުން
އެދުން
މޭޒު
ކަމަކުދާކަށް ނެތް
ތަގުދީރު
ހަލާކުކުރުން
ތަފްސީލު
އަޒުލުކުރުން
ތަރައްޤީ ކުރުން
ސާފުކުރުން
އިބިލީސް
ގަރަޑަ
ޝަބްނަމް
ފަތިހުފިނި
ޝަބްނަމް ތިކި
އާވިފެންވާ ދަރަޖަ
ދަރުމަ
ހީރާ
ޖަވާހިރު
އަލިމަސް
ޔާގޫތު
ބޭރަށްހިންގުން
ލަޅި
ބޯގަނޑު
ބަސްފޮތް
މަރުވުން
އަވަހާރަވުން
ކާނާ
ތަފާތު
އެހެން
އުދަނގޫ
އުނދަގުލެއް
ކޮނުން
ހަޖަމު ކުރުން
ގަދަރު
މުރާލި
ދަމުއި
ފަނޑު
ކާ ކޮޓަރި
ރޭގަޑުގެ ކެއުން
ސީދާ
މިސްރާބު
ދިމާ
އޮއެކޮޅު
ޑިރެކުޓަރު
ކިލާ
ކުނި
ކިލާވެފައިވާ
ހަޑިވެފައިވާ
ޣާއިބު
ހޯދުން
މަޝްވަރާކުރުން
މަޝްވަރާ
ސައްލާ
ބަލި
ހަޑި
ތަށި
ދޮގުވެރި
ހިންތާ
އުރެދުން
ދައްކާލުމެއް
ދެއްކުން
އުވާލުން
ގިރުން
ދުރުމިން
ހަތަރު ދަން
އެއްކިބާވުން
ދުރު
ބަހާލުން
އަވަށް
ތަފާތު
ބައިކުރުން
އިލާހީ
އިރާދަ
މިންވަރުފުޅު
ވަރިކުރުން
ވަރި
ކުރުން
ޑަކުޓަރު
ބޭސްވެރިޔާ
ބަޅު
ކުއްތާ
ވޮށިމަސް
ކުޅޭ ބުދު
ޑޮލަރު
ކޯމަސް
ފިޔަލަ
ގުއްބު
ޑީނޯ
ހިމާރު
ދޮރު
ފައިފުހި
ތިކި
ދެގުނަ
ގަޅި ކަޅު އޮށް
ޝައްކު
ކޮތަރު
އިލިބައި
ތިރި
ތިރީބުރި
ތިރި
ދޮޅަހަކަށް
ދަމާގެންދިޔުން
ކޫއްތުން
ވަށަނގުޅި
ދޮންދޫނި
އޮހިގެންދިއުން
ކާނު
ތަމްސީލު
އެއްވަރުވުން
ކުރެހުން
ވަތްގަނޑު
އަކަ
ހުވަފެން
ހުވަފެން ފެނުން
ހެދުން އެޅުން
ލިބާސް
މޭކަޕް މޭޒު
ސޮނި
ބުއިން
ގޮރުބޮއެ
ކުރުނބާ
ފެންގާ
ދުއްވުން
ދުއްވާމީހާ
ވެއްޓުން
ތިއްކެއް
ހިކި
ހަނަފަސް
ގެނބުން
ޑުރަގު
ބޭސް
ބެރު
ނާބުސްޚާނު
ނާބަ
މުރަނގަތޮޅި
މަސްތުވެފައި
ހިކި
އޮޑިވަޅު
ގޯދި
ފުށު
އަސްދޫނި
ފޫހި
ގަމާރު
ކުނިގޮޑު ކަކުނި
ބަތްޕޮޅިމަސް
ލަނޑާ
ހިރަފުސް
ހިރަފުސް ފޮޅުން
ކުނި ވަށިގަޑު
ފޮޅާ ފޮތިގަޑު
ވާޖިބު
ހާސިލުމާސިލު
ކުރު
އަބޫޖަހުލު ރުއް
ކުަލަޖެއްސުން
ދަރިކޮޅު
ވަންހަ
ކޮންމެ
ޝައުގުވެރި
ބާޒު
ކަންފަތް
ކަންފަތުމުދި
ކުރިން
އަވަހަށް
އިރާކޮޅު
ދަންވަރު
ހޯދުން
ބިން
ދުނިޔެ
މަރުތަބާން
ބިންހެލުން
ކިލާފަނި
ފަސޭހަ
ފަސޭހައިން
އިރުމަތި
އިރުވައިހުދު
ގާދޫކޮލު
އަޅި މާކަނާ
ލައްޓި
އިރުމައްޗަށް
ފަސޭހަ
ކެއުން
އަސްކަނި
ކަޅުވަކަރު
ކޭތަ
އިޤްތިޞާދު
ކައިރިފަށް
ކަން
ކެވޭ ކަހަލަ
އެޑިޓަރު
ދަސްކޮށްދިނުން
ކިޔަވައިގެންހުރި
ދަންނަކަން
މައާރިފް
ވެން
އަސަރު
އަސަރުކުރުން
ރަނޑު
ބިސް
ބަށި
އަށެއް
އަށާރަ
އަށްވަނަ
އާހި
އުޅަބޮށި
ދޮށީ
ހޮވުން
އިންތިޚާބު
ކަރަންޓު
ކަރަންޓާބެހޭ މީހާ
ކަރަންޓު
ބަހާ
އުންސުރު
ބައި
ފެށުން
އަސާސީ
ނީލަގެރި
އެތް
ކުނބުރު
އުފުލަން
އެގާރަ
އެކަށީގެންވާ
ފުރުން
ސަފީރު އޮފީސް
ނިޝާން
ކަސީދާ
ޖަޒުބާތު
ކޮކާ
މުވައްޒަފު
ހުސް
ހަރިންމަ
ހިތްވަރުދިނުން
ނިމުނީ
ނިމުން
ގުންބާ ކުރުން
ހަތުރު
ދުޝްމިނު
ހަކަތަ
އިންޖީނު
އިންޖިނޭރު
އިގިރޭސި
މަޖާކުރުން
ބޮޑުކުރުން
އަދާވާތްތެރިކަން
ހެޔޮވަރު
ފުދޭވަރު
ވަނުން
ހުރިހާ
ވަންނަ ދޮރު
ސިޓީ އުރަ
ތިމާވެށި
ވެށި
ބޮޑު ރޯގާ
އެއްވަރު
ހަމަހަމަ
ދެބައިހަމަ
ފުހުން
ފޮހޭ ރަބަރު
ބެރެކި
ކުއް
ބޮޑުވުން
ވާބޮޑު
ދުވާ ސިޑި
ސިޑިލިފްޓު
ސަލާމަތް
ސަލާމަތްވުން
މުހިއްމު
ޤާއިމުކުރުން
އަބަދަށް
ދާއިމީ
ހަމަހަމަ
އެއްވަރު
ހަވީރު
ބޮނޑިކަނދޮޅު
ކަންތައް
ހާދިޘާ
އަބަދަށް
ދުވަހަކުވެސް
އެންމެން
އާދަކޮށް
ހުރިހާ އެއްޗެހި
ހުރިހާ ތާކު
ދަލީލު
ގަރީނާ
ނުބައި
ރެއްސި
މުޅިން އެއްގޮތް
ކަންބޮޑުކުރުން
އިމްތިހާނު
އިމްތިހާނުކުރުން
މިސާލު
ކޮނުން
ބަރާބަރު
ފުރިހަމަ
ފިޔަވައި
އިސްތިސްނާ
ބަދަލު
ބަދަލުކުރުން
ހިތް އަވަސް ވުން
ހައިރާންވުން
އައްދޯތް
އައްދޯތް
އިޒުނަ ލިބުން
އިޒުނަ ދިނުން
އަހަންނަށް މައާފު ކުރޭ
ޖައްލާދު
ކަސްރަތު
ތަމްރީނު
ފަރިތަކުރުން
ހުސްވުން
މައުރަޒު
އަރުވާލުން
ވުން
ތިބުން
ހުރި
ނުކުތުން
ނުކުންނަ
ފުޅާވުން
ބިޔަވެ ބޮޑުވުން
އުއްމީދު
ޚަރަދު
ޚަރަދު
އަގުބޮޑު
ތަޖުރިބާ
އޮޅުންފިލުވައިދިނުން
ގޮވާ ތަކެތި
ބޭރުކުރުން
ހާމަކުރުން
ފާޅުވުން
ފާޅު
ފާޅުކުރުން
ބަޔާންކުރުން
ކުަލަވަރު
ފޯރުވުން
އިތުރު
ލޯ
ބުމަ
އެސްފިޔަ
ފޮތި
ކުރިމަތިލުން
މޫނު
ހަގީގަތް
ކާރުޚާނާ
ފަނޑުވުން
ނާކާމިޔާބުވުން
އަނބުރައިގަތުން
ފަނޑު
ދޮން
ހަމަހަމަ
ކުލައަލި
ސުރުމުތި
ވެއްޓުން
ބިސް ހޮޅި
ދޮގު
ފާލްސާ
ކުރިފިލާ
ތުންބިބީ
ދެކެފަރިތަ
ދަންނަ
އާއިލާ
މަޝްހޫރު
ފަންކާ
ވިހުން
ސާމަރާ ފަތް
ދުރު
ދުރުން
އަގު
ދަނޑުހެއްދުން
ހުއިހައްޕާ ދަނޑު
ދަނޑުވެރިޔާ
ފޮޑި
ފެޝަން
ރޯދަ ހިފުން
ރޯދަ
ހަލުވި
ބާރަށް
ހަރުކުރުން
އެއްސުން
ފަލަ
ސަރުބީ
ތަގުދީރު
ބައްޕަ
ކުއް
ހެޔޮކަމެއް ކޮށްދިނުން
ހެޔޮކަންތައް
އެންމެ ގަޔާވާ
އެންމެ ގަބޫލު
ބިރު
ބިރުގަތުން
ޖާފަތް
ދޫނިފަތް
ކުލި
ބަލިކަށި
ކާންދިނުން
ބުއްދިނުން
އިހުސާސްވުން
އިހުސާސް
މީހާ
އަންހެން
މިނިކާ ދައިތަ
ފުޅައް
ފުޅައް އެޅުން
ދަވިއްގަނދު
އޯބަތް
ކީސްފިލާ
ދަރިމައިވުން
މުޑުވައް ކުރުން
އީދު
ހުން
މަދުން
ދަނޑުރޮނގު
ހޮވުން
ފަނަރަ
ފަސްވަނަ
ފަންސާސް ވަނަ
ފަންސާސް
ވައްތީނި
ވައްތީނި ގަސް
އަރާރުންވުން
ތަޅާފޮޅުން
ބައްޓަން
ނަންބަރު
އަދަދު
ދަތް ކެނޑުން
ފުރުން
ފިލްމު
ފިލްމުކުރުން
އުރަހަ
އެންމެ ފަސް
ހޯދުން
ޖޫރިމަނާކުރުން
ރީތި
އިގިލި
ބިންބި
ނިންމުން
ނިމުން
ކޮތަރި
އަލިފާންޖެހުން
އަލިފާން
އަލިފާން ރޯކުރުން
އަލިފާން ނިވާ މީހާ
ބަޑިބޭހުގެ ކުޅިވަރު
ފުރަތަމަ
އެއްވަނަ
ވަވަތް
މަސް
މަސްބޭނުން
ހިކިމަސް
ވަޅޯމަސް
ކަޓްލަޓްސް
މަސް ކަޓްލަޓް
ކުޅި ބޯކިބާ
މަސްރޮށި
ކިނބި
ކީމިޔާ
ބަޖިޔާ
ގަރުދިޔަ
މަސްވެރިޔާ
ކޯރި
މަސްދޯނި
މަސްއޮޑި
ވަދުދޯނި
ކެޔޮޅު
ނަނު
ރޮދު
ދޮށި
ހެޔޮވަރު ކުރުން
ހެޔޮވަރު
ފަހެއް
ދިޔޯކާލި
ދުއްނިކަ
ފަސްފިޔަ ކައްޓަލަ
ރަގަޅުކުރުން
ހަމަޖެއްސުން
ދިދަ
ހުޅުކޮޅު
ގިނިމާ
ކުދިރަތްމާ
ފަތާ
ހިމެރި
ރަހަ
ސެއްޅި
ކަނބުލި
މިނިމަސް
މާހޯގުޅާ
ފުލައިޓު
އެއްލުން
ފެންމަތީ އޮތުން
އޮޔާ ދިޔުން
ތައުޒީރުކުރުން
ފެންބޮޑުވުން
ތަޅުންގަޑު
ބިންމަތި
ގަސްގަހާގެހި
އޮއެބޮނބި
ވެލިމަޑި
ފުއް
އޮއެ ދެމުން
މާ
މާ ޓުކުރި
ރޯގާ
ދިޔާ ތަކެތި
ފުމޭ އޮނު
އުދުހުން
މެހި
ވައިގެ މަގުން ދިއުން
ފުޅަނގި
ފޮނު
ދުންފިނި
ވަރައުނގު
ރޫ
ފަތްޖެހުން
މީހުން
ކާނާ
ޒިރާއާ
ކޭން
ވަޑިގޮނު
ސޭކު
މޮޔަ
މޮޔަހެއްދުން
މޮޔަ
ފައިތިލަ
ފައިވާން
ތާކަށް
މަނާކުރުން
ހަރާން
ބާރު
ގަދައެޅުން
ބާރުލުން
ކުރިއަށް ލަފާކުރުން
ދިރުނބާކޮޅުގެ
ޝަހާދަތް އިގިލި
ނިއްކުރި
ބޭރުގެ
ބިދޭސީ
ފުރެއްދެ
ވެލާނާ މަނިކުފާނު
ސަރުދާރު
ޖަންގަލި
ވަލުތެރެ
ސަވާ
އަބަދަށް
ހަނދާން ނައްތާލުން
ހަނދާން ނެތުން
މައާފުކުރުން
އޫ
ތިން އަނގޮޅި
ފޯމު
ރަސްމީ
ކިއްލާ
ކޯއްޓޭ
ދެ ހަފްތާ
ފޮއެ ދުވަސް
ކޮށި
ނަސީބު ގަދަ
ނަސީބު ރަގަޅު
ނަސީބު
ސާޅީސް
ފަނަސް
ކުރިއަށް
ބިންގާ
ތަރަަހަ
ހަތަރެއް
އަސުރުމާ
ސާދަ
ހަތަރުވަނަ
ހިޔަޅު
ބަލިކަށި
ބޮކަރު
ފްރޭމު
ފްރޭމުކުރުން
ގިއުގަޑު
ގުލްޗަންޕާ
ވައި ގުގު
ހިލޭ
މިނިވަން
މިނިވަންކަން
ގަނޑުކުރުން
ގަނޑުވުން
ސަނދުބަރަކަ
ގިނަގިނައިން
ތާޒާ
ހުކުރު ދުވަސް
ތެލުލި މަސް
ތެލަބަޑި
ރަހުމަތްތެރިޔާ 
ރައްޓެއްސެއް
ރައްޓެހިން
އެކުވެރިކަން
ކުރަނގި
ރާގޮނޑި
ރާގޮނޑި
ބިރުގަތުން
ބިރުގެންނެވުން
ބޮއް
ކިބައިން
ފުށުން
ފަރާތުން
ކުރިމަތި
މޭވާ
ވާލު
ތެލުލުން
ފުރިފައި
މަޖާ
ޖަނާޒާ
ކަށުކަމާކެމި
ސަމާސަވެރި
ހެއްވާ
ކެހެރި
ކެހެރި ކޯޓު
ފަރުނީޗަރު
މުސްތަގުބަލު
ކުރިމަގު
ދާވަނި
ނަފާ
ފައިދާ
ވަކި ރޯޅި
ހިތްވަރުގަދަ
ޖުވާކުޅުން
އަނބިހި
ކުޅިވަރު
ބައިގަޑު
ޖަލު
ހަރުގެ
ހިންމި
ހެދުންލުން
ފޭރާން
ކުނިބުނި
ބަގީޗާ
ގަސް ހެއްދުން
ދެތަނޑިމާގަސް
ރަތްބަގީޗާ
ތޮޅި
މާއްދާ
ކަރަންކާ
ލޮނުމެދު
ގޭސް
ބޮޑު ދޮރާށި
އެއްކުރުން
ޖަމާކުރުން
އެއްވުން
ވަޒަންކުރުން
ވަކަރު ޖެހުން
ހޯނު
ޖަވާހިރު
ޖެނެރަލް އަސްކަރީ
އާންމުކޮށް
ޖީލުތައް
ދީލަތި
ވިރާސީ
ޖިންނި
ހަނުކިއްސާރަ
މަޑުމައިތިރި
އިއްޒަތްތެރިޔާ
ގަސްފެޅުން
ލިބުން
ލިބިތަގުން
ހޯދުން
އެޅިބަލަ
އެހޭންދޭ
ވަނުން
ފޭބުން
ތައްޔާރުވުން
ކޮޅަށް ތެދުވުން
ފުރޭތަ
ދެވި
ގާހަކަ
ކުދިރުވާލި
އިފުރީތު
ބޯ އެނބުރުން
ބޯ އެނބުރުން
ހަދިޔާ
ވެދުން
ރަކިހިނި
ކަރުތާފަތް
އިގުރު
ޒަންޖަބީލު
ޒަރާފާ
އަންހެން ކުއްޖާ
މަންޖެ
ދިނުން
ކުރަނޑި
ގްލޭސިއަރ
އުފާ
ބަލާލުން
ގޮއް
ކަޅިއެޅުން
ބިއްލޫރި
ބިއްލޫރިތަށި
ހޯރަ އެޅުން
ދުނިޔެ
ދުނގެތި
އޮފު
އިސްތިލާހު
އަންގި
ރެދަންލުން
ހިއްޕުން
ތެރަސް
ދިއުން
ގޮސް
ބަކަރި
ބޮޑުވެލި ވެޔޮ
ކޭލަ
ފޫ ލީ ތަށި
އިލާހު
ކަލާންގެ
ދިޔޯ
ރަން
ރަތުރަން
ބިރާގަން
މޮހޮރީ
އަސްރަފީ
ފައުނު
ތިލޭރު
ކަސަބު
ހަނދުވަރީމާ
ތުއްރަވާސް
ރަންދި
އަނމަލްތާޝް
ކޮލި
ރަގަޅު
ހެޔޮ ނަސީބު
ދަނީ
ވަކިވެލަން
ރޭރު
ގޮބުފުނާގަޑު
ގޮރިއްލާ
ރަނބާ
ރަނބަތެޅުން
ވެރިކަންކުރުން
ސަރުކާރު
ކޮލި
ސަނަދު
ޖަހައިގަތުން
ތިލަ މިޔަރު
އަަލަ ތަޑު
ދަރަޖަ
ދަރަޖަކުރުން
ލަސްލަހުން
އޮއްޓަރު
ބަހުގެ ގަވާއިދު
މަހާ
ބޮޑު
ކާފަ ދަރިފުޅު
މާމަ ދަރިފުޅު
ކާފަ
މާމަ
މޭބިސްކަދުރު
މޭބިސްކަދުރު ވިނަ
ބަނބުޅަބޮސް
ވިނަ
ޝުކުރުވެރި
ފަސްދާނު
މަހާނަ
ހަރިންމަ
ދިޔަ
ރިހަ
ތެޔޮ ކަރުދާސް
ބޮޑު
ބޮޑު ގާދޫނި
މާހޯރަ
ހޫރު ކާފަ
މަހާރަދުން
އަހި
ފެމުނު
ބޮޑު އީދު
ދަހިވެތިކަން
ދަހި
ފެހިކުލަ
ރޯމިރުސް
ފެހި އޮށް
ފީރޯޒު
ޗޮންޗޮންއިލޮޅި
ވެލާ
މަރުހަބާ
އަޅިކުލަ
ނުރަ
މާކަނާ
ހިތާމަ
ހިތާމަކުރުން
ފިހުން
މުގުރުން
ހިމުންކުރުން
ފުނޑުން
ދައި
ބަގުޑި ބެއްދުން
ބިންމަތި
އޯކިޑު
ބަޔަކު މީހުން
ފާނަ
ހެދުން
ގާޑުކުރުން
ގާޑު
ވަލީވެރިޔާ
ފޭރު
ލަފާ
ލަފާކުރުން
މެހެމާނު
މަގުދެއްކުން
މަގު ދައްކާ މީހާ
އޮނުހުއި
ކަނޑުއޮޅި
ކަނިފުޅު ދޫނި
ތެރަސް
ހިރުގަނޑު
ބަޑި
ހަފޮޅު
އާދަ
އިސްތަށި
ބޯކޮށާ މީހާ
ދެބައިކުޅަ އެއްބައި
އެއްކިބަ
މުށް
ހަރުގެ
މަސްތުވުން
ހުއްޓުން
ހަންޖާ
މަރުތެޔޮ
ކާލިގަނޑު މިޔަރު
އަތްތިލަ
އަތްދަބަސް
ބިޑި
އަތްތެރި މަސައްކަތް
ކުޑަރުމާ
މުއްގަޑު
އަތްގަޑު
ބޮމަށި
ރީތި
ސަމައްތަރުހެޔޮ
އެލުވުން
ދަންޖެހުން
ވައިވެގެން އުޅުން
ކަމެއްވުން
އުފާވެރިކަން
އުފާ
ބަނދަރު
އުދަގޫ
ދަތި
ހަރު
އާނު
މުސަޅު
އަނިޔާ
ގެއްލުމެއް
ގޮވާން ކެޑުން
ގޮވާން
ތޮފި
ނަފްރަތު
ނަފްރަތުކުރުން
ކަހަނބު
ހިކިހުއި
އެންމުލިވިނަ
އޭނާ
ބޯ
ބޮނޑިކޮޕީ
ބޮލުގައިރިހުން
ފަގުޑި
ދަންޑަހެލުން
ކަމުވޮށި މީހުން
ފަސޭހަވުން
ސިއްހަތު
ދުޅަހެޔޮ
ފާމްލަދޭރި
ސިއްހަތު ރަގަޅު
ދުޅަހެޔޮ
ފުނިޖެހުން
ފުނި
އިވުން
ހިތް
ފެންފެހަދަ
ހޫނު
ހޫނުކުރުން
ސުވަރުގެ
ބަރު
ބުރަ
ނޫ ލަނޑާ
ވަލުކަށިކޮލި
އަޅާލުން
ފުންނާބު
ދިގުމިން
އުސްމިން
ހެލިކޮޕްޓަރު
ނަރަކަ
ހެލޯ
އެހީވުން
އެހީ
އެހީތެރި
ކުކުޅު
ބަނގުފިލާ
ހީނާ
މިތާ
ބަރަވެލި
ބަތަލު
ފަސްޖެހުން
ޖެހިލުންވުން
ސައިމާ
އުކުނޑި
ފޮރުވުން
ފިލުން
އުސް
ރަސްކަމުގެ ބޮޑުންނާއި ސާހިބުން
ފަރުބަދަ
ދުވޭދާރު
ހިންދީން
ހުޅު
އުރު
ކަނޑުގެރި
ކުއްޔަށް ހިފުން
ޖަލާލަތުލް މާލިކް
މުއައްރިޚު
ތާރީޚު
ޖެހުން
ހަތާ
އަނބުޅަ
ވަތް
ހިފެހެއްޓުން
ލޯވަޅު
ހޮރު
ޗުއްޓީ
ކީރިތި
ގެ
ހަނދޭގިރި
އަމިއްލަ ވަޒަން
ތެދުވެރި
މާމުއި
މާމުއި ކުޅަދުރު
އަބުރު
އިއްޒަތް
ޝަރަފު
ޝަރަފުވެރިކުރުން
ބުޅި އެޅުވުން
ބުޅި
ސާބަސް
އުންމީދު
އުންމީދުކުރުން
އުދަރެސް
ދަޅު
އަސް
މުށިމަސް
ހޮޅި
ހަސްފަތާލު
ގޭމީހާ
ދަނާލު
ފަސާދަ
ހޫނު
ކުޅި
ހޮޓާ
ގަޑި
ގެދޮރު ދިނުން
ގެ
ގޯތި
ކިހިނެތް
ކިހާ
ކިތައް
ކިހާވަރެއް
ނަމަވެސް
ބޮޑު
އިންސާނުން
އިންސާނީ
އިންސާނިއްޔަތު
އާދަމުގެ ދަރިން
ސަމާސާ
މާ ހުޅުނބު ލަނޑާ
ދޮނގު
ސަތޭކަ
ސައްތަ
ސަތޭކަވަނަ
ހަންދަރު
ހައިހޫނުކަން
ބަނޑުހައިކަން
ބަނޑުހައި
ބަނޑުހައިވެފައި
ސިކާރަކުރުން
ސިކާރަ
އަވަސް ކުރުން
ތަދުކުރުން
ހިތްދަތިކުރުން
ފިރިމީހާ
ފިރި
ހެހުން
ޖިފުޓި
ބިކުރު
މަދަހަ
ނިފާގް
އަހަރެން
މަ
އަޅުގަޑު
ގަނޑުފެން
އައިސް ކުރީމު
ޚިޔާލު
އެންމެ ކަމުދާ
އެންމެ އެކަށީގެންވާ
ކޮސް
އަޅުކަންކުރާ ބުދު
ނަމަ
އަޅާނުލުން
ކޮށި
ބަލި
ފިތުނަ
ބަލި
ޚިޔާލީ
ޚިޔާލު
ޚިޔާލު ކުރުން
ހަމަ މި ވަގުތު
ހަމަ މިހާރު
ކެތްތެރިކަން ކުޑަ
އެތެރެކުރުން
މައުމޫލު
މުހިންމު
މުހިންމު
މުސްތަޙީލު
ބިޔަދޮވިކަން
ނުވުން
މުކޮސް
ތަޞައްވަރު
ރަގަޅުވުން
ތަރައްޤީކުރުން
ރަގަޅުކުރުން
ތަރައްޤީ
ކުރިއެރުން
އެތެރޭގައި
ތެރޭގައި
ގޮތަކުން
ހަމަ އެފަދައިން
ވަގުތުގައި
ހަރަކާތެއް ނެތް
ބިޔެދޮވި
ލާދަން
މުޖުމަރާ
އިންޗި
ހިމެނުން
އާމްދަނީ
އިތުރުކުރުން
މިނިވަން ދުވަސް
މިނިވަން
ހިންދުކަރަ
މިޔަރެން
ހިއްތަލަ
ބެރެބެދި
ބޭސް ގޯނބިލި
ގަންޖާ
ތަކަރަލަ
ވައްފުފުޅި
ނަންނާރި
ތަސްބީހަ ގަސް
ބޮޑު މައްސާގު
އެންގުން
ދައްކުވައިދިނުން
ވަލު މުރަނގަ
އެކަހެރިކޮށް
އެކަހެރި
ވަކިވަކީން
ކާރުޚާނާ
ޅަކުއްޖާ
ކާފަރު
ހުޅުހިފާ
ހުޅުހިފާ ގޭސް
ހުޅުހިފާ ދިޔާ ތަކެތި
ހުޅުހިފާ މާއްދާ
ރުކު އެތް
ނުފޫޒު
ބާރު ފޯރުވުން
އަރިދަފުސް ރޯގާ
އެންގުން
މައުލޫމާތު
ވާރުތަވުން
ހާނީއްކަ
ޒަޚަމް
ދެލި
ޅިޔަން ފަހަރިން
މެހެމާނުން ތިބޭ ގެ
ކުށެއްނެތް
މައުސޫމް
އޮޅުން ފިލުވުން
މޮޔަ
ފަނިފަކުސާ
އެތެރެ
ކުރުނުކުރުން
ގޮތެއްގައި
ހިނދު
ފަހަރު
ވަގުތުން
މައުލޫމާތު
އާލާތް
ފިކުރު
ވިސްނުން ތޫނު
ކަމަށް
ގަސްތުކުރުން
މަގްސަދު
ޝައުގުވެރިވުން
ޝައުގު
ސޫދު
ޝައުގުވެރި
ބައިނަލް އަގްވާމީ
ތަރުޖަމާނު
މެދުކަނޑާލުން
މެދުކެޑުން
ތައާރަފްކުރުން
ތައާރަފް
އުފެއްދުން
އުފެއްދުމެއް
އީޖާދު
ކާޑު
ތަހުގީގުކުރުން
ތަހުގީގު
ދައުވަތު
ދައުވަތުދިނުން
މަޝްޣޫލު
ކަޅުކަޅި
ސޯސަން
ދަގަނޑު
އިސްތިރިކުރުން
ކުރެދި
އާދަޔާ ޚިލާފު
ނާދިރު
އިހާނަތް
ޖަޒީރާ
ރަށް
ހުރާ
ކަތީބު
އިސްބަގުލު
އެ
އުރާ
ހިރުވުން
އެތު ދަތް
ރުވާ
ދުންކަރާސް
ސައްކެޔޮ
މަސްކަނދު
ހިޔަޅު
މާނިފާ
މާގަނޑު
ޖެކެޓު
ޒުމުއްރަދު
ޒަބަރުޖުދު
ގޫޑު ހަކުރު
ޖޭމު
ޖޭމު ގަސް
ގުޅި
ބޮޑު އުގުރި ޖެހި ފުޅި
ކުދިމާ
ހުވަނދުމާ
ގުލޭނޫރަންމާ
ޖަނބުރޯލު
ފޮތިހުވަނދު
ކައްބާބު
ދަނބު ގަސް
ފޮނި ތުޅާ
ދަތްދޮޅި
ހަސަދަވެރި
ޖީންސް
ބޯސްލެވުން
ހަލުވިދާ
ބަރި
މާވަރު
ކުއްލިޖެހުން
ފާލަން
ޔަހޫދީ
ޖަވާހިރު
ގަހަނާ
ދައްސޫރަ
ތުންމަތި ރިޔާ
ވަޒީފާ
ގުޅުން
ގުޅުވުން
ސަމާސާކުރުން
ޖޯކު
ސަމާސާ ވާހަކަ
މަޖައްލާ
ނޫސްވެރިޔާ
މުރާސިލު
ދަތުރުކުރުން
ދަތުރު
އުފާ
ނިޔާކުރުން
ފަނޑިޔާރު
ޖަގު
ޖޫސް
ދިޔަ
ހުތް ގިނަ
ފުންމުން
ފުމުން
ޖަންގަލި
ވާ
ކުޑަ
ޅަ
ޒުހުލު
ނިކަން
ހަމަ
ދެންމެ
ހަމަ މިހާރު
އައުގާފު
އިންސާފު
އަދުލު
ފަތްކޮޕީ
ފަޝަން
ކަމަޅި
ތައު
ބެހެއްޓުން
ބޭއްވުން
ކަރާސީނު
ސައިކުރާ
ކުރާ
ތަޅުދަޑި
ތަޅުދަޑިފަތި
ލަންސިމޫ
ޖެހުން
ޖަހާޖެހުން
ގުރުދާ
މެރުން
ހިތްހެޔޮ
އޯގާތެރި
ވައްތަރު
އަގަލު
ރަސްގެފާނު
ރަދުން
ރަސްކަން
ރާބޮނދި
ތިމާގެމީހާ
ކޮށިގަނޑު
ބޮސްދިނުން
އަނގަ ބުއިން
ބަދިގެ
ގުޑި
ޅަބުޅާ
ކަކޫ
ކަކޫ ޖެއްސުން
ވަޅި
ފިޔޮހި
ރަސްކަމެއްގެ އަސްކަރީ އިސް މީހާ
ވިޔުން
ގޮބު
ޓަކި
ގޮށްޖެހުން
ގޮށް
އެނގުން
މައުލޫމާތު
އިލްމު
ފުލޫނިޔާ
ތަހުލީލު ކުރާ ތަން
އަޝްގާލް
މަސައްކަތް ކުރުން
ނާޑުވާ
މަދު
މަދުވެގެންވުން
ލާޖެހުން
ހަރުގަޑު
ހަރޯށި
ކަމަނާ
ސާހިބު ކަމަނާ
އެތެރެވަރި
ފަޅުތެރެ
ކުޅި
ފެންގަޑު
ކަންބަޅި
ކަންބަޅި މަސް
ކޮރު
ވާ
ހިތާމަކުރުން
ބައްތި
ވޮށް
ސިލޭހަ
ބިން
ފަސްގަޑު
ކަރަ
ހިންނަ
ގުންޑޮޅި
ގޯޅި
މަގު
ބަސް
ކަށިކޮތަން
ބޮޑު
ބިޔަ
ދެމިގެންވުން
އެންމެ ފަހުން
ފަހުން
ރޭ
ލަހުން
ލަސް
ހަވީރު
ކަތިރިޔާ
ފަހަކަށް އައިސް
ފަހުން
ފަހުތިބީން
ހުނުން
ހިނިގަޑު
ކަޗޯރު
ގާނޫނު
ވަކީލު
ބޭއްވުން
ކަންނެތް
މަގު ދެއްކުން
އިސްވުން
ތިމަރަ
ޒައީމު
އިސް މީހާ
ވެރިޔާ
ވެރިން
ވެެރިކަން
ފަތް
ފަންވަތު
ފުންމައިގަތުން
ކުރިއަށް ދެމިގަތުން
ދަސްކުރުން
މޮޅު
މުއައްލިމް
ހަން
މުސިންބީ
ޗުއްޓީ
ދިޔުން
ދޫކުރުން
ވައިދަށް
ވައަތް ފަރާތް
ވައަތް
ފައި
ގާނޫނީ
ހަލާލުކަން
ދޯޅަނބު
ކާސިންޖީ
ދަރަނި ދިނުން
ދިގު
ދިގުމިން
މުގު
މަދު
އައިންމަތީ ގާދޫނި
ހޯރަ
ފުނަމާދޫނި
ކުރަނގި
ފިލާވަޅު
އިރުޝާދު
ސިޓީ
އަކުރު
ސިޓީ ލާ ފޮށި
ޅޮސް
އެއްވަރު ކުރުން
ހަމަހަމަ
ފަސާދަ
މިނިވަންކަން
ކުތުބުޚާނާ
ދޫލުން
ފިޔަން
މަތި
ދޮގުހެދުން
އޮށޯވެގެން
ދޮގު
ދިރިއުޅުން
ބޮއްކުރާ
ފުރާނަ
ފަތުން ފަތްފަޅާ
އުފުލާ
އުފުލުން
އަލި
އަލިކުރުން
ބޮކި
ހޮޅިބުރި
ލައިޓުހައުސް
ވިދުން
ވިދުވަރު
ހޮނު
ރުހުން
ގަބޫލުވުން
އެއްގޮތް
އެއްކަހަލަ
ހިމެރި ތޮޅި
ލުނބޯ
ހުނި
އުވަ
ކުދިލުނބޯ
ސަރަހައްދު
ހައްދު
ރޮނގު
ސަފު
ފަށުލި ލިބާސް
އެނދުފޮތި
ރޫ ބަތާނަ
ބަތާނަ
ގުޅުން
ގުޅުވުން
ސިންގާ
ތުންފަތް
ދިޔާތަކެތި
ރާ
ބަނގުރާ
ވޭމުއި
ލިސްޓު
ލިސްޓުކުރުން
އަޑުއެހުން
އަދަބިއްޔާތު
ކުޑަ
ކުޑަކޮށް
ކުޑަވައި އިގިލި
ލައްޓި
ދޮން ރާބޮނދި
ދިރިއުޅުން
މޭ
ބޮނޑު
ބަރު
ބަރާކުރުން
ބޯޓަށް އެރުވުން
ދަރަނި
އިހި
ރަށު
ތަޅުލުން
ތަޅު
ދުވެލި ބެލުން
ރުއްގަސް ކެނޑުން
ގަސްގަނޑު
ހިސާބު
ލަކުޑި ކެނޑުން
ލޮގު
ބޯބޮޑު ވެލާ
އެކަނިވެރި
ދިގު
ވަރަށް ކުރިން
ތުންބިބީ
ވަކިފު
ބެލުން
ބަލާ
ބެލެހެއްޓުން
ހަރު
ދޫ
ގެއްލުން
ގެއްލުން
ބައިވަރު
ގިނައިން
ގުރުއަތު
އަޑުގަދަ
އުކުނު
ލޯބި
ލޯބިވުން
ހަންހާރަ
ހިތާވުން
ކަޅުދިރި
ދަނޑިސާގު
ރަތް މައްސާގު
ވެލަނބުލި
ލޯބި
ލޮބުވެތި
ލޯބިވެރިޔާ
ވަގު ފިރި
ހަންހާރަވެތި
ތިރި
ނަސީބު
ފޮށިތަންމަތި
ތާފަނާ
މެންދުރު ކެއުން
ފުއްޕާމޭ
އޮތުން
ކަތިވަޅި
މޮޔަ
އަދަރު
މޮޔަކަން
މަޖައްލާ
ޖާދޫ
ފަންޑިތަ
ގާޒީ
ދަގަތްފާނު
ސިޓީ
މައި
ގާވިޔާ
ދަންމާނު
އާބާތުރަފިލުވުން
ޒުވާރި
މައިގަޑު
މޭޖަރު
ހެދުން
ފެވުން
ފެވުން
މާ ފޮޅުވުން
ފެންފަހި ކުރުން
ވޮށިމަސް މިޔަރު
މަސްކޮތަން
އާޑައްތޮޑާ
މާގަނޑުމަސް
ތިންމުގޯލި
މަންޑި
ދިވެހި ރާނބޮދި
ހުވަދޫ ރާބޮނދި
ދިވެހި ކަނބިލި
ކަނބާދި
ފިރިހެން
ފިރިހެންވަންތަ
ނާމާން
މުގުރު
އެއްތެލި
ފިރިހެން މީހާ
ބެލެހެއްޓުން
ހިންގުން
ޔޫސުފް އަފަންދީ
ޔޫސުފް އަފަންދީ
އަނބު
މަބުސްތާނު
ބޮޑަވަކި
ބޮޑު ކަނޑޫ
ބުރެވި
އުޅުން
އުފެއްދުން
ބައިވަރު
ގިނަ
ޗާޓު
ޗާޓު ކުރެހުން
މާޗު މަސް
މާޗުކުރުން
ހަރުބީ
ހަވާސާ
ސަނދުބަރަކަ
ގަންޖާ
ފާހަގަ
ފާހަގަކުރުން
މާރުކޭޓު
ގަނެވިއްކުން
ބަލާދުރު
ފާހަގަތައް
މާކުސް
މަސްހިބަރު
ކައިވެނި
މީހަކާ އިނދެގެން
ކައިވެނިކުރުން
ޝަހީދުން
އަޖައިބު
އަޖައިބުވުން
އަޖައިބެއްހާ
މޫނުމަތި
ތުންބިބީ
ރާނާމީހާ
ކުނބު
ތައު
ވަނޮޅު
ވެރިމީހާ
ކުޅަދާނަކަން
މާވަޑި
މަސްތަކާ
ކުނާ
ސާންތި
ކުނާހައި
ދޭއްޗެއް ގުޅުވުން
މެޗު
އަލިފާން ފޮށި
ފޭރާން
ފޮތި
ހިސާބު
މުހިއްމުވުން
މާއްދާ
ގޮދަޑި
ހަރު
ހޭޖެހޭ
އެންމެ މަތި
މަ
އަހަރެން
ވިނަ ބިން
ކާނާ
މާނަކުރުން
މާނަ
ހިމަބިހި
މިން އެޅުން
މިން
މިނުން
އެއްގަމުމަސް
އިންޖީނު ހަދާ މީހާ
ބޭސް
ހަކީމް
ބައްދަލުކުރުން
ދިމާވުން
ބައްދަލުވުން
ބައްދަލުވުން
ޖަލްސާ
މާލަމު
ކަރާ
ވިރުން
ވިރުވުން
މެންބަރު
ދަސް
ހަނދާން
ބުނެލުން
ވިޔަފާރިވެރިޔާ
ދިރޭރަހަ
ކުޑަވެގެން
އުފާވެރި
މެސެޖު
މައުދަން
ގުންތުރަ
ގިނިހިލަ
ގިނިކަނދު
މޫސުމާބެހޭ އިލްމު
ގޮތް
ބޮޑު ބިރިހި
މެންދުރު
މެދު
މެދު އުމުރު
މެދު އިރުމަތި
އެތެރެވަރި
މެދު އިގިލި
މެދު ފިރި
މާމަސް
މެންދަން
ފޫޅުމާމަ
މޭލު
ސިފައިން
އަސްކަރީ
ކިރުފެލުން
ކިރު
އެއްގަމު މުރަކަ
ބޭނގު
މުގުރުން
މުގުރާތަން
ސާސްކަފު
ވެރަދަނޑު
އިޝާރާތްކުރުން
ވިސްނުން
އަޅާލުން
ބުއްދި
މަގޭ
މައުދަނު
ވަޒީރު
މިނިސްޓަރު
ވުޒާރާ
ޅަ
ކުޑަ
މިނެޓު
މޫނުބަލާ ލޯގަނޑު
ހަނދާންވުން
ދުންފިނި
ކުށް
އެއްކުރާ އެއްކުރުން
އެކުވުން
އެއްކުރުން
ގެމަތިރިޔާ
ޚަންދަގު
ކަންޒު ކަހަނބު
ހޭރުވުން
މޮޑެލް
މޮޑެލް ކުރުން
މެދުމިންވަރު
މެދުމިން
ޒަމާނީ
ކަށިކުނބުރު
ވަގުތު ކޮޅެއް
ހިނދުކޮޅެއް
ހިނދު
މަރުމަތި
ހޯމަ
ފައިސާ
ކުދިބޮލި
ފާދިރީ
ރާމާމަކުނު
މަޑިމިޔަރު
މައްސަރު
މަސް
މަހަކު އެއްފަހަރު
ހަނދާނީ އެއްޗެއް
ހަނދު
ހަނދުވަރު
ވަލިކުކުޅު
މުންޑާމް
ތިލޯށި
ތުންބިބީ
ފެންފޮހޭ ފިހިގަޑު
ފެންފޮތިލުން
އިތުރަށް
ގިނައިން
ހެނދުނު
އަންޑާޕޫލް
ތާޅަފިލިމާ
ރަތް ކަނދޮޅު
މިސްކިތް
މިސްކިތް ދާރަ
މަދިރި
މަދިރިގެ
ކުޅިތުޅާ
ޖަޕާނު ފިނިފެންމާ
އެންމެ ގިނަ
އެންމެ
ބަޅިނދު
މަންމަ
އަމަޔާ އެޅޭ
މާބެއްޔާގެ ފުތާ
އަމާފުއި
ހަރަކާތް
އިންޖީނު
ސުތުލި ގަސް
ފަރުބަދަ
މީދާ
މަތިމަސް
އަނގަ
ހަރަކާތްކުރުން
ހަރަކާތް
ފިލްމު
އެއްކިބާވުން
ގިނަ
ކިލާ
ކިސަޑު
ދަފަތް
ދަފަތްގަޑު
މަގު
ފޮނިމާ
ތޫތު
މެކުނު
ގުނަކުރުން
ނޫމުގު
މަރާ މެރުން
މެރުން
މަސް
ދާރުލް އާސާރު
ހަންޑިކުޑަ
މިޔުޒިކު
މިޔުޒިކު ކުޅޭމީހާ
ކަސްތޫރި
ކައިތުވަށް
ހޮޅިން
ރެވި
ބަކަރިމަސް
އަލްފާާޟިލާ
އަހަރެންގެ
މަގޭ
އަރުނު
ހަންޑި
މޮހޮރު
މޮހޮރުޖެހުން
ނިޔަފަތި
އޮރިޔާން
ޔަމްޔަމް
ނަން
ނަންކިޔުން
ކަނދުރާ
ތުންފުހި
ނަރުގިސް
ކިޔައިދިނުން
ހަނި
ޤައުމު
މުޅި ޤައުމު
ޤުދުރަތީ
ޤުދުރަތު
ލާނެތް
މޭނުބައިކުރުން
ބޯ އެނބުރުން
ނައިބޮލި
ފޫޅު
މާލިމީ
ތަކުރުބޭ
ގާތް
ކައިރި
ސާފުތާހިރު
މުހިންމު
ކަރު
ހާރު
މިނާފަތި
ގިލަފަތި
ބޭނުންވުން
ބޭނުން
ކަށި
ތިނޯސް
ހިތިގަސް
ދެކޮޅު
އަޅާނުލުން
ބަބުރު
އަވަށްޓެރިޔާ
ހާލި
ހާލި ހެދުން
ދާ
ދާ ޖެހުން
ދާގަނޑު
ކުރެވި
ވަކި ފަރާތަކަށް ނުޖެހުން
އާ
އާ އަހަރު ފެށޭ ދުވަސް
ޚަބަރު
ނޫސްވިއްކާ މީހާ
ނޫސް
ދެންޖެހޭ
ޖެހިގެން
ރީތި
ވަނަން
ރޭގަޑު
ވިލޭރޭ
ރޯނާ
ތަނޑިރަތްމާ
ނުވައެއް
ނަވާރަ
ނުވަދިހަ
ނުވަވަނަ
ނޫން
އުނހޫ
މާތް
ބޭފުޅުން
ބޯޖެހުން
އަޑު
އަޑުގަދަ
ހުޅު ނުހިފާ ގޭސް
މެންދުރު
ތުއްރަވާސްގަސް
އާދައިގެ
ފިނދަނަ
އުތުރު
ހޮނިންމަ
އިރުވައި މޫސުން
އިރުވައި ވައި
އުތުރަށް
ނޭފަތް
ނޫން
ނު
ނޯޓު
ނޯޓުކުރުން
އިއުލާނު
ފާހަގަކުރުން
ފާހަގަވުން
ދެންނެވުން
ސުމެއް
ނަން
ނާވިލު
މިހާރު
ބަރަހަނާ
އޮރިޔާން
ގުނުން
އަދަދު
ހިރި އަދަދު
އޮނަހިރި އަދަދު
ހޭހަންކުރުން
ނަރުސް
މަދު
ކަނަމަދު
ވަސަރު
ގޮށްކުޅަދުރު
ތަކޫވައް
ކަށިބުރޮޅި
ފަލި
ފަލި ތަންޑު
ފަލީގެ ދޫ
ޅާނބު
މެއްކު
ފިއްތި ގޮދަން
ހުވާ
ކިޔަމަންތެރި
ކިޔަމަންވުން
އެއްޗެއް
އެއްޗެއްގެ
ނުރުހުން ފާޅުކުރުން
ތައައްސުބު ނެތް
ތަރިބަލާގެ
ފާހަގަކުރުން
ބެލުން
ހުރަސް
ހޯދައިގަތުން
ހާސިލް ކުރުން
ލިބުން
ހާމަކޮށް އެގިފައި
މާކަނޑު
މުނާސަބާ
ބައެއް ފަހަރު
މަދުމަދުން
މަސައްކަތް
ވަޒީފާ
ވެރިވެގަތުން
ތަނެއްފުރުން
ކަމެއް ހިނގުން
ވުން
ކަނޑު
ބޯވަ
ބޯވައެޅި
ނުގުޅޭ
އެކަހެރި
ވަސް
ހާމަސް
ދިނުން
ގަބޫލުކުރުން
އޮފީސް
ރަސްމީ
ދަރިފަސްކޮޅު
އާދަވެގެން
ގިނަގިނައިން
މާތްކަލާކޯ
ތެޔޮ
ތެޔޮޖެހުން
ބާމިޔާ
މުސްކުޅި
ދުވަސްވީ
ބާ
މުސްކުޅި އުމުރު
ކަނީރު
ޒައިތޫނި
ވާވޮށި
ޒައިތޫނި ގަސް
ބިސްގަނޑު
މަތީގައި
އެއްފަހަރު
އަދި އެއްފަހަރު
އެކެއް
ފިޔާ
ވަމުންދާކަން
ހިނގަމުންދާކަން
ހަމައެކަނި
ހުޅުވާފައި
ހުޅުވުން
ހިންގުން
އޮޕަރޭޝަންކުރުން
އޮޕަރޭޝަން
ހިއްތަން
ރައުޔު
ޚިޔާލު
ފެންނަގޮތް
އަފިހުން
ފުރުޞަތު
ދެކޮޅުހެދުން
އިދިކޮޅު
ލޮލުނާރު
ނުވަތަ
ނާރިނގު
ފޮނިލުނބޯ
އޮރެންޖު ކުލަ
ދަތްފުކު ރޮނޑު
މޭވާ ބަގީޗާ
އަމުރު ކުރުން
އަމުރު
ތަރުތީބުކުރުން
އާދައިގެ
ފަސޭހައިން ހުޅުހިފާ
ޖަމިއްޔާ
ރޭވުން
ހަމައަކަށް އެޅުވުން
އިރުމަތީގެ
ކަނޑު ގުރުވަ
އަސްލު
ގިނިކާ މާދޫނި
އަނެއް
އެހެން
އައްދޯއި
އައުންސު
އަހަރުމެންގެ
ބޭރަށް
ބޭރު
ހޮވާލެވޭ
ފާހަގަކޮށްލެވޭ
ކުކުޅުބިސްބުރު
ބިސްރަވަ
ފިހާ އުނދުން
އެތަނުގައި
ބަނަ
އައްދޯއި
ދޭންޖެހުން
ބަކަމޫނު
މިލްކުވުން
ގޮންގަނޑުގެރި
ވައި ވަނުމުން ހަލާކުކުރާ
އިތާ
ބަންދުކުރުން
އެލުވާ ތަޅު
ސަފްހާ
ރިހުން
ވޭން
ތަދު
ތަދުވުން
ދަވާދުލުން
ދަވާދު
ކުރިރަތްވާ
ގަލު ގުރުވަ
ޖޯޑު
ގަނޑުވަރު
ވަޅުގަނޑުވަރު
މަތިގެ
ދޮޅިދާން
ފަނޑު
އަތްތިލައިގެ ހުދު ހަން
ރުއް
ބޮންތި
ރާ
ރާ ހިޔަނި
ތާރުއް
ބޯކިބާ
މާކަށިކެޔޮ
މާކޭވައް
ކަށިމާ
ކަޅު މިނިކާވަގު
ރަނގަވާޅު
ފަޅޯ
ކަރުދާސް
ރިހަމިރުސް
ވައިކުޑަ
ޕާރުސަލް
މާފު
މާފުކުރުން
މައިންބަފައިން
ޕާކު
ޕާކުކުރުން
ސާމޯރު
ގުރާ
ލަނޑާ
ވަކިކުރުން
ބައިކުރުން
ބައި
ބައިވެރިކުރުން
ބައިވެރިވުން
ވަކި ޚާއްސަ
ބައިކުރުން
ބިއްގަޑުޖެހުން
ބައިވެރިޔާ
ޕާޓީ
ފަސްދީ ދިއުން
ފާސްކުރުން
ފާސްކުރުން
ފާސް
ފާސްވުން
ދަތުރުވެރިޔާ
ޖުމްހޫރީމޭވާ
މާޒީވުން
ފާއިތުވުން
މާޒީ
ވެދިޔަތަން
އިހުގެ
ކުރީގެ
ވޭތުވެދިޔަ
ނިމުނުކަން
ބައްޕަ ފަރާތު
މަގު
ކެތް
ބަލިމީހާ
ކެތްތެރި
ކެތްތެރިކަން
މަޑުޖައްސާލުން
މަޑުކުރާ މަޑުކުރުން
މަޑުކުރުން
ދުވާރު
މޮއްގަޑު
މުސާރަ
އަދާކުރުން
ސުލްހަ
ސާމަރާ ދޫނި
ފަތަނގުމާ
މަސްފާނަ
ކުންނު
ބަދަން
ނާސްޕަތީ
އިތާމުތް
ބާދިރީ
ފެހިއޮށް
ރަޒީލުން
ފިޔަވަޅުގަނޑު
ނޮޅުން
ގިރުނބާ ދޫނި
އަކަރަކަރަ
ގަލަން
އުގޫބާތު
ފަންސުރު
ޕިޔޯނު
ދޭވާނި
މީހުން
މީސްތަކުން
ފަހުތިބީން
އަސޭމިރުސް
ފެފުރުމެންޓް
ބޮޑުމިރުސް
ފުރިހަަމަ
ދެއްކުން
އަތަރު
ސެންޓު
ހުވަނދު
ބޮކަރު
ފަހަރެއްގައި
ވަގުތު
ދުވަސްވަރު
ޒަމާން
ދުވަސްކޮޅު
ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން
މަލިކުރުވާ
ދާއިމީ
ހުއްދަ
ވަލީ
ހުއްދަދިނުން
ހުއްދަ
އަބަދަށް
ދެމިހުރުން
މީހާ
އަކަޔަންބޯ
އަމިއްލަ
ޒާތީ
ޝަޚުސިއްޔަތު
ދާހިއްލުން
ބޭސްފިހާރަ
ފަލްސަފާ
ފޮޓޯނެގުން
ގިނަބަސް
ހަށިގަޑުގެ ތަރުބިއްޔަތު
ޕިޔާނޯ
ހޮވުން
ނެގުން
އަސާރަ
ހިއްޗަށް ދިއުން
ތަސްވީރު ކުރެހުން
ތަސްވީރު
އެތިކޮޅު
ތޮރުފުން
އޫރު
ގެދަ
ކޮތަރު
މުގުތޮޅި
ފުނި
ފުނިޖެހުން
ބޭސްގުޅަ
ތަނބު
ބާލީސް
ބާލީސް އުރަ
އޮށާޅަ
އަފުނޯސްކަށިޖެހުން
އަފުނޯސްކަށި
ވިކުން
އަލަނާސި
ފިޔާތޮށިކުލަ
ފިޔާތޮށި ފިނިފެންމާ
ކީރިތި
ބޮއި
ހޮޅި
ކަށިގަނޑު
ފޭރުން
ގޮރު
ޕިސްތާ ބަދަން
ފިސްތޯލަ
ރަހުމް
ރަހުމްކުރުން
ތަން
ބޭއްވުން
ބެހެއްޓުން
ލުން
މަހުޝަރު
އާދައިގެ
ގެތުން
މަޝްރޫއު
ޕްލޭން ކުރުން
ރޭވުން
ރޮންދާލުން
މަތިންދާބޯޓު
ރޮންދާ
ތަރި
ފިލާ
މަޑޫ
އިންދުން
ގަސް
ފަތްކެޔޮ
ތަށި
އަށި
އިސްޓޭޖު
ޔާސީންތަށި
ތަމްސީލު
ކުޅުން
ތަމްސީލު
މިޔުޒިކު ކުޅުން
ވާދެމުން
ބޯޅަދަނޑު
ކުޅޭދަނޑު
އާދޭސް
އާދޭސްކުރުން
ހިތްގައިމު
އުފާވެރި
ފާގަތި
ހިތްހަމަޖެއްސުން
ހިތްރުހޭނަމަ
ހިތްފަސޭހަ
އުފާ
ބައިވަރު
ފަސްގަނޑުޖެހުން
އުފުރުން
ފެންވައިރު ކުރާ މީހާ
އޮލަނބު
ފުލައިވުޑް
ފުރާރުފިލާ
ޖީބަށްލުން
ޖީބު
ޅެން
ޅެންވެރިޔާ
ބެރެކި
ޅެންވެރިކަން
ކާ
ހުދުހުތްޕިލާ
އިޝާރާތްކުރުން
ދެއްކުން
އިގިލި ދިއްކުރުން
ވިހަ
ޒަހަރު
ވިހަލުން
ވިހަ ގޭސް
ވިހަ
ތަނޑި
ރިއް
ތަންޑިޔާ
ދާނި
ފުލުސް މީހާ
ސިފައިން
ސިޔާސަތު
އަދަބުވެރި
ސިޔާސީ
ސިޔާސަތު
އަންނާރު
ބަނބުޅަބޮސް
ފެންގަނޑު
ކަޅުހުއްތުމޭވާ
ވެވު
ފަޤީރު
ކަސްކަސާ
މަގުބޫލު
އާބާދީ
މުގޮށިމީދާ
އޫރުމަސް
ބަނދަރު
ފޮށިތަންމަތި އުފުލާ މީހާ
ފުށެތިކާލު
ފުށެތިކޭސި
ދަރަޖަ
މަގާމު
މިލްކުކުރުން
މިލްކު
އެކަށީގެންވުން
ޕޯސްޓުކުރުން
މަގާމު
ސިޓީ ބަހާ މީހާ
ފަސްކުރުން
ބަނޑިޔާ
ގުޅި
ތަވާ
ތެލި
އަލުވި
ރާތާ
އޮހުން
އެޅުން
އޮއްސުން
މުގުރުން
ފުށް
ނޫ ލިބާސް
ބާރު
ވެދާނެ
ފަރިތަ
ފަރިތަކުރުން
ތައުރީފު
ތައުރީފުކުރުން
ޑިނގާ
ދުއާކުރުން
ނަމާދުކުރުން
ދުއާ
ނަމާދު
އިޝާ ނަމާދު
ބަހުރު
ވައުޟު ބުނުން
ފޭދުން
އިސްކަންދިނުން
މާބަނޑު
ރަސް
ތައްޔާރުތައް
ތައްޔާރުކުރުން
ހުށަހެޅުން
ހަދިޔާ
ގެނެސްދިނުން
މިހާރު
ރައްކާކުރުން
ދެމެހެއްޓުން
ރައީސް
އޮބުން
އޮބުން
ފިއްތުން
ބާރުބޮޑުވުން
ރީތި
ނަލަ
ހުރަސް އެޅުން
ވިޔަނުދިނުން
އަގު
އަގުކުރުން
ކަށިހެނބޫ
ފަޚުރު
ޝަރަފު
ރާހިބު
ދަންނަމީހާ
ފާދިރީ
ބޮޑުވަޒީރު
ހަނދޭގިރި
ރަސްދަރިކަލުން
ކަލަމިންޖާ
ރަސްގެފާނުގެ ދަރިކަލުން
މަނިއްޕުޅު
އިސް
މުހިންމު
ނާޒިރު
އުސޫލު
ޗާޕު
ޗާޕުކުރުން
ރިޔަލު ހައް
ހަރުގެ
ޖަލު
ޖަލުގައިވާ ކުށްވެރިޔާ
އަމިއްލަ
އިނާޔަތް
ޝަރަފު
އިނާމު
ލަފާކުރެވޭ
އެކަށީގެންވާ ގޮތުގައި
އުދަނގޫ
މައްސަލަ
ހޮނޑު
އުސޫލު
އުފެއްދުން
ވާރު ތަކެތި
އުފައްދާ ތަކެތި
އުފެއްދުންތެރިކަން
ފައިދާވުން
ފައިދާ
ޕްރޮގްރާމްކުރުން
ޕްރޮގްރާމް
ކުރިއަށް ދިއުން
މަނާކުރުން
މުންކަރާތް
ވައުދު
ވައުދުވުން
ބަދަލު ނަން
ވަރުކަނދު
ބަހުރު ކިޔެވުން
ހުށަހެޅުން
އިގުތިރާހު
ހުށަހެޅުން
ތިޔާގިކަން
ހިމާޔަތްކުރުން
ރައްކާތެރިކުރުން
ފާރަވެރިކަން
ނުރުހުން
ނުރުހުން ފާޅުކުރުން
ބޮޑާ
ކިބުރުވެރި
ފަޚުރުވެރި
ފޮނި
ހެކިދެއްކުން
ސާބިތުކުރުން
ހަރުބަސް
އާންމު
އާންމުން
ފަތްތޫރަ ހިންގުން
އަމަންއާންމު
ހަކުރާ
ޝާއިއުކުރުން
ގިސްގިސްލަމުން
ދެމުން
ކައްޕި
ވިންދު
ބަނބުޅަބޮސް
ގުންބާ
ބުންބާ
ގުންބާޖެހުން
ބަރަބޯ
އަދަބުދިނުން
އަދަބުލިބުން
އަދަބު
އަދަބު ފޮތް
ދަރިވަރު
ކިޔަވާކުދިން
ކަޅި
ކޮއި
ގަތުން
ޚާލީ
ތާހިރު
ތޯހިރު
ޖަމަލު ކޮޓާ
ދަނބުކުލަ
އެނބުރޭމާ
ބޭނުން
އަތްދަބަސް
ރީނދޫފިލާ
ކޮއްޕުން
ބުޅާނިގޫ
ބޭއްވުން
ލުން
ހިހުލު އެޅުން
ވެއްދުން
ފަސްކުރުން
ނިއްވުން
ފުޓުނި
މަދަން
އަރަތް
ހަތަރެސްކަން
ގޮއިދުރުވާން
ހަތަރުގުނަ
ހެލުވުން
ފެންވަރު
އަދަދު
މިންވަރު
ކަރަންޓީނު
އަރާރުން
އަރާރުންވުން
ޝިކާރަ
ހަތަރުބައިކުޅަ އެއްބައި
މަނާކުރުން
ފިސްވުން
ފާލަން
ރާނީ
ހުސްނުހީނާ
ސުވާލު
ސުވާލުކުރުން
އަވަސް
އަވަހަށް
ހަމަހިމޭން
މަޑުމައިތިރި
އަޑުމަޑުކޮށް
މަޑުމަޑުން
މަޑުން
ކަފަ ރަޖާ
ބޭދަނާ
މުޅިން
މުސަޅު
ރޭސް
މުބާރާތް
ދަރިކޮޅު
ހަރު
އުޖާލާ
ރޭޑިޔޯ
ގެއްލުންދޭ ދޯދި
މުޅާ
ކަނދުފަތި
ތޮނާ
ބާފޮތި
ގަދަ ރުޅި
ފަޑި
ރޭލު ދަގަނޑު
ވާރޭ ވެހުން
ވާރޭ
ކަރަމަތި
ވާރޭ މިނި
ކެރި
ރީތިގަސް
ވިއްސާރަދުނި
މާނިޔަމަސް
ވިއްސާރަ ކޯޓު
ވިއްސާރަ
އުފުލުން
މައްޗަށް އެރުވުން
އުފުލާ އުފުލުން
ހިކި މޭބިސްކަދުރު
މަށަންދަތި
ރޯދަމަސް
ރަންބުސްތާނު
ރާނބާ ގަސް
ކަރު
ދަރަޖަ
އަވަހަށް
މަދުމަދުން
ތަދު
ލިބުން ދަތި
ހާލުހާލުން
މަދުމަދުން
މީދާ
އެއްތެޔޮ
ބޮލިރަވަ
ތެޅުވުން
ރޯ
ދޯދި
ރޭޒަރުތިލަ
ފޯރާ ފޯރުން
ފޯރުން
ވާސިލުވުން
ކިޔުން
ތައްޔާރު
އަސްލު
ހަޤީޤީ
އެނގުން
ވިސްނުން
ހަޤީޤަތް
ރަގަޅަށް!
ފަހަތް
ފުރަގަސް
ސަބަބު
ކަމަކު
ސަބަބު ދެއްކުން
ލިބުން
ފަހުގެ
މާ ދުރުނޫން
ދާދިފަހުން
ބަލައިގަތުން
ފާހަގަވުން
ފާހަގަކުރެވުން
ހުށަހެޅުން
ރިކޯޑުކުރުން
ލަވަހޮޅި
ފަސޭހަވުން
ގަދަވުން
ދިގު އަކަ
ރަތް
ހިލާލު އަހުމަރު
ފަންހާމަސް
ކަޅުއޮއް
ކަޑި
ދިރޭލާލު
ރަތްމަސް
ގިނިމަސް
ދޮންބިބީ
ވާލަން ރޮނޑު
ކުޑަކުރުން
މަދުކުރުން
ހައި
ފަރު
ހާ
ފިލޯމަޑި
ގަލުފަރާތް
އިސްލާހު
ތާޒާ ވެލުން
އައިސް އަލަމާރި
ވަލީ ކޮމިޓީ
ސަރަހައްދު
ހިސާބުގަނޑު
ހިތާމަ
ދެރަވުން
ހިތާމަކުރުން
އާދަކޮށް
ރަސްކަން
ލަގަން
ދަޅުފީނި ފުއްލާ
ގަބޫލު ނުކުރުން
ތިމާގެ
ގާތް
ގުޅިފައިވާ ގުޅުން
ތިމާގެމީހާ
ވައިގެ ތެތްކަމުގެ ނިސްބަތް
ތިމާގެ މީހުން
ހަށިހިމޭންކަން
ދޫކޮށްލުން
އިތުބާރު
މުއުތަބަރު
ލުއި
އެހީ
ދީން
ފިޤުހު
ޒިކުރު
ބަރޯސާ
ދެމިހުރުން
ހަނދާންކުރުން
ހަނދާންކޮށްދިނުން
ބާކީ
އައްޓަމަސް
ދުރުކުރުން
ވަކިކުރުން
ކުލި
ކިރިއްޔާ
މަރާމާތު ކުރުން
ފައްކުރުން
ތަކުރާރުކުރުން
ތައުބާވުން
ޖަވާބުދިނުން
ޖަވާބު
ރިޕޯޓުކުރުން
ރިޕޯޓު
މުރާސިލު
ތަމްސީލުކުރުން
އިންޒާރު
ޖުމްހޫރިއްޔާ
ޖުމްހޫރީ ދުވަސް
އެދޭ އެދުން
އެދުން
ބޭނުންވުން
ސަލާމަތްކުރުން
ގަރާރު
އަޒުމް
ހުރުމަތް
އިހުތިރާމް
ޒިންމާ
ޒިންމާދާރު
އަރާމު
އަރާމުކުރުން
ބާކީ
ދެންހުރި
ނަތީޖާ
އެނބުރި އައުން
ފާޅުކުރުން
ހާމަކުރުން
ޖަޒާ
އިނާމު
އަރުނު
ހަމަ
އަރިކަށީގެ ކަށި
ފިއްޖެހި ތޮރާ
ރިބަން
ވުޑުވާ
ބަތް
ހަނޑޫ
ބޮނޑިބަތް
ބަތްޕެން
މުއްސަދި
މުއްސަދިން
ދުއްވުން
ގިތެޔޮ މިރުސް
ރަގަޅު
ކަނާތް
ދަރުމަވަންތަ
އަނގޮޓި
ފޯނުކުރުން
އަރުގޯލާ
ދޮން
ފައްކާ
މަހި
އެރުން
ތެދުވުން
އުދަވުން
ކޯރު
މަގު
ހަނާކުރުން
ވައްކަންކުރުން
ވަގު
ލިބާސް
ހިލަ
ހެލުވުން
ވަގު
ފުރޮޅުން
ރޯލު
ބެރެކި
ފުރާޅު
ކޮޓަރި
ހާ
މޫ
ރޯނު
ވާ
ފިނިފެންމާ
ޖަންބު
މަރިޔަންމާ
ވައްލަ
ފީވުން
ފީ
ކުނި
ރާޅު
ވައް
ފަލިޖެހުން
ސަފު
ބަރި
ބޮއްކުރާ
ރަސްކަމުގެ
ޝާހީ
ރަސްމަތި
ރަސް
ކަލަމިދި
ރާދަ
ކުލަ ކޮކާ
އަވަހާރަ ގަނޑުވަރު
ކިޔެވެނި
މީރުބަހުރު
ބައްޕާފުޅު
ހިރިޔާފާތުރާ
ހަވަރު
ކައްތިރި މުދި
ހަތްކޮޅު
އިސްފާޅަ
އުގުޅުން
ރަބަރު
ރަބަރު ގަސް
ހުންގާނު
ކިރުޅިޔަމަސް
ދޫލަ
ހަލާކުކުރުން
ހަލާކު
ގަވާއިދު
ވެރިކަންކުރުން
ރޮނގު ދެމުން
ފަތިގަނޑު
އޯލަ ވާހަކަ
ދުވުން
ކާލި
ރަށްފުށު
އަވަސް
އަވަސްކުރުން
ބުރު
ދަބަރު ޖެހުން
ދަބަރު
ރައިވެރިމަސް
ގޯނި
ބަސްތާ
މުގައްދަސް
ކުކުޅު ފަތްޕިލާ
މޮޅި
މޮޅިވެރި
ހިތާމަވެރި
ދެރަވެފައި
އަސްދާނު ގޮނޑި
ރައްކާތެރި
ރައްކާ
ކުކުން
ސާގު
ކަނޑު ދަތުރުކުރުން
ރިޔާ
ދުންފަތް މަސް
ފަންގަޑު ހިބަރު
ނައު
ވަލީވެރިޔާ
ސަޓަނި
ސެލެޑު
ގަނދުރަހަ
މުސާރަ
ވިއްކުން
ސާލާމިސްރީ
ކުޅު
ލޮނު
ލޮނުމިރުސް
އެއްކަހަލަ
އެއްގޮތް
ނަމޫނާ
ކަރާމާތް
ފަސް
ވެލި
ފިނދަނަ
ތުނޑި
މަރުވަޅި
ކެލާ
ފިނޮޅު
ފިނޮޅު
ހިލަކަރުދާސް
ސޭންޑްވިޗް
ހުއިވަނި
ބުއްދި ހަމަ
ސަބުދެލި
ބޭސް ފަތަނގު
މުންޑު
ނިހާލި
ސެޓެލައިޓް
ކާމިނީޕޫލް
ފުދޭވަރުވުން
ހިތްހަމަޖެހުން
ފުދުން
ހޮނިހިރު
ވަތުތަށި
ބޮނދު ދޫނި
ޖާހިލު
ރައްކާކުރުން
ކީހުން
ކީސް
ކީސް މިޔަރު
ބުނުން
ބުނާ ބުނުން
ކުރަމަގާލި
ކަސް
ރިންމަސް
ފިހުން
ހުޅުނބު
ތަރާދު
ކައްޓަ
ތިލަފަތް
ކަޅިގަޑު މިޔަރު
ލަކުނު
މަދުމަދުން
ތަދު
ލިބުން ދަތި
ބިރުގަންނަވާލުން
ބިރުގަތުން
ބޮޑު ރުމާ
ސްކާފު
ރުމާ
ބުރުވުން
މަންޒަރު
ރޭވުން
އިލްމުވެރިން
އިސްކޫލު
މަދަރުސާ
ނައު
ސައިންސުގެ
ކަތުރު
ބެވުން
އެއްޗެހިގޮވުން
އެންވަށި
ނަގުލަންދާށި
ކެހުން
ދޮންބިބީ
ހަޅޭއްލުން
އިސްކުރު
މާކަށިކެޔޮ
މާކޭވައް
އުގުޅުން
ކުރަމަގާލި
މޫދު
ކަނޑު
ފިލޮޅު
ތާވައް ކާށި
ކަނޑު އޮއި
ކަށިކެޔޮ މަސް
ދިއްގާ
އަސްމަސް
އެނބޫ
މަގޫ
މާއްދާ
މަސްފަރާތް
ކާނި
ހާޅަލަ
ގާދޫނި
ސިއްކަޖެހުން
ބަންދުކުރުން
ސީލު
ސިއްކަ
މުދި
ހޯދުން
ކަނދޮޅު
މޫސުން
ގޮނޑި
އިށީންނަ ތަން
ހޮޅުއަށި
ދެވަނަ
ސިއްރު
ސެކެޓަރީ
ބައި
ފޯރިމަރާ މީހާ
ފާރަވެރިޔާ
ފެނުން
ދުށުން
އޮށް
ހޯދުން
އަތުލައިގަތުން
މަދުމަދުން
ހޮވުން
ނަފްސު
އަމިއްލަ އެދުން ބޮޑު
ދަހިވެތި
ވިއްކުން
ހަރުވަރު
ފޮނުވުން
ފޮނުވާ މީހާ
އިހުސާސްވުން
އިހުސާސް
ލަދުގަސް
ޖުމްލަ
ނިޔާ
އިބާރާތް
ވަކިކުރުން
ވަކި
އެކަހެރި
ވަކިކޮށް
ވަކިކޮށްފައި
ވަކިން
އަބުއި
ސީރިއަސް
ހަރުފަ
ޚާދިމު
ނޯކަރު
ހިނެވެނި
ޚިދުމަތްކުރުން
ޚިދުމަތް
ތިލެޔޮ
ފީރުމުރަނގަ
ސެޓު
އެތުރުން
ހަމަޖެއްސުން
ވަޒަންވެރިވުން
ހަމަޖެހުން
ހަތެއް
ސަތާރަ
ހަތްވަނަ
ހަތްދިހަ
ފާންހިތި
ފެހުން
ނަރުދަމާ
ފަހާފޮށި
ޖިންސު
ފިލާ
ހިޔާ
ހިޔަނި
ލޯބޮޑު ބުރެކި
ހެލުވުން
ތިލަ
ހަރުވާޅު
ލަދު
ސިފަ
ބައްޓަން
ސިފަ ގެނައުން
ބައްޓަންކުރުން
ބައި
ހިއްސާ
ހިއްސާދާރު
މިޔަރު
މާކެއުޅުކަން
ތޫނު
ތޫނުކުރުން
އިސްތަށި ބޭލުން
އޭނާ
އެކަނބުލޭގެ
ބަނޑަހަ
އޮފު
ކަންބަޅިބަކަރި
ދޮނަމަތި
ގަނޑު
ދަފަތް
ފޮތް ހަރުގަޑު
ތޮށި ނެއްޓުން
ބޮލި
ރިނދަލި
ހިޔާވަހި
ހުއިހައްޕާ މީހާ
އައްޑަނަ
އޮފު އެރުވުން
ވިދުން
ވިދާވިދުން
ބެބުޅުން
އާގުބޯޓު
ނައު
ބޯޓު
ގަމީސް
ގުއި
ޝޮކު
ޝޮކުޖެހުން
ފައިވާން
ލަނޑު ޖެހުން
ބަޑިޖެހުން
ބާޒާރުކުރުން
ފިހާރަ
ސޭޓު
އަތިރިމަތި
އައްސޭރި
ގޮނޑުދޮށް
ކުރު
ސޯޓު
ކުރު ހަރުވާޅު
ބައިމަތި
ކޮނޑު
ހަޅޭއް
ހަޅޭއްލެވުން
ދެއްކުން
ދައްކާ ދެއްކުން
މާގަނޑު
ޝަވަރު
ފެންވެރުން
ފެންވަރާ މާގަނޑު
ހިކަނދި
ޑިނގާ
ކުރުވުން
ލެއްޕުން
ލަދުވެތި
ބަލި
ވައްތިޔަރަ
އާލާސްކަންފުޅު
ފަރާތް
ކަންކަށި
ހަންޖާ
ދުވާރު
ފުރޭނި
ނިޝާން
ސޮއިކުރުން
ސޮއި
ސޮއި
ސިގްނަލް
ސިގްނަލްކުރުން
ހަންޖެހުން
ހަމަހިމޭންކަން
އަޑުމަޑުކުރުން
ހިމޭން
ފަށުއި
މޮޔަ
ރިހި
އުނިޔަ
ފުސްތުޅާ
ކަސަބު
ބާދަލާ
ކައްޓަފުޅި މިޔަރު
ބޭނގު
އެއްގޮތް
އެއްފަދަ
އާދައިގެ
ފާފަކުރުން
ފާފަ
އެހެންވީމާ
އިޚްލާސްތެރި
ތެދުވެރި
ފާހިޝް
ލަވަ ކިޔުން
ލަވަކިޔާމީހާ
އެކެއް
އެކަހެރި
ހުސްހަށިބައި
ކޮނޑުކެނޑި
އަޑިއަށްް ދިއުން
ސިންކު
ހެރުން
ދައްތަ
ކޮއްކޮ
ފަހަރި
އިށީނުން
ހާލަތު
ހައެއް
ކާށި ހިކާ
ސޯޅަ
ހަވަނަ
ފަސްދޮޅަސް
ސައިޒު
އިންސާނާގެ ކަށިގަޑު
ކައްސާލުން
ހުނަރުވެރި
މޮޅު
ހުނަރު
ހަން
ހަންދެމުން
ކަޅުބިލަމަސް
ގޮދާ
ސްކާޓު
ކަނޑިކި
ބޮލުގެ ނާށިގަނޑު
އުޑު
އުސް އިމާރާތް
އަބުރާބެހުން
ވިޔަ ފިލާގަޑު
އަޅު
ޖާރިޔާ
އަސްގާޑިޔާ
ނިދި
ނިދުން
ނިދިއައުން
ބޯޅަޖެހި ފާނަ
ފޮތި
ފޮތިކުރުން
ކުޑަކޮށް
ލޫޅާފަތި
ކައްސާލުން
ސިލުނބު
ސިލުފު
ކަތި
ލަސް
އަނދޮޅު
ކުޑަ
ކަށި ގޯނބިލި
މަލު
ބޮއްކުރާ
ކަށިވިދުރި
ފުނޑުފުނޑުކުރުން
އުގުޅުން
ހޭކުން
ވަސްބެލުން
ވަސް
ވަސްދުވުން
ވަސްގަތުން
ވަސް ގަދަ
ހިނިތުން
ހީލުން
ހިނިތުންވުން
ތިލަފިހި
ދުން
ދުންޖެހުން
ދުންބުއިން
ދުން އެރުވުން
އޮމާން
ވިހަ ކެކުރި
ހިކި ކާނާ
ކުޅި ހެދިކާ
ފޮނި ހެދިކާ
ހެދިކާ
ފިނިހަކު
ހަރުފަ
ނަންނުގަތި
ޗިޗަންޑާ
ފިރުކައިގަތުން
ކިނބިހި
ކިނބިހި އެޅުން
ބޮޑާ މީހާ
ގުގުރި ދެމުން
ސުނޯ
ސުނޯ ފޭބުން
ވީމާ
ފޯވުން
ސައިބޯނި
ސައިބޯނިލުން
ސައިބޯނި ގަސް
ގިސްލުން
އިޖުތިމާއީ
މުޖުތަމައު
އިސްޓާކީނު
މަޑު
ވަކަ
ކުދެހި
ވެލި
ފަސް
ބެއްދުން
ރައިވެރިމަސް
ވަކީލު
ހަރު ތަކެތި
އެއްބައިވަންތަ
ބައެއް
ކޮންމެއަކަސް
ކޮންމެ ގޮތަކުންވެސް
ތަންކޮޅެއް ގިނައިން
ކޮންމެވެސް މީހެއް
ކޮންމެވެސް މީހެއް
ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް
ބައެއް ފަހަރު
ކޮންމެވެސް ތާކު
ފިރިހެން ދަރިފުޅު
ލަވަ
ފަރިހި
އަވަހަށް
ގެދަބުޅި
ބޭންޑު
ހާހޫރަ
ފަންޑިތަ
ކަންވެރިން
ދޮނަޅަ
ހިތާމަ
ހިތާމަހުރި
ހަމަޖެއްސުން
ފުރާނަ
ރޫހު
ނަފްސު
އަޑު
ރަގަޅު
ސުރުވާ
ހުތްރަހަ
ނާރިނގު
ހިތި ނާރިނގު
އަނޯނާ
ދެކުނު
ދެކުނު ކާލި
ހުޅަނގު މޫސުން
ދެކުނަށް
އިންދުން
ހުސްތަން
ޖައްވު
ފަޒާ
ކައިވަތް
އިސްޕެއަރު
އަލިފާން ކަނި
އަބާބީލް ދޫނި
ވާހަކަ ދެއްކުން
ހިބަރު
ޚާއްސަ
ނަމޫނާ
އައިނު
ތަގުރީރު
ބަހުރުވަ
ބާރުމިން
ދުވެލި
ބާރަށް ދިއުން
ޖާދޫ
ހޭދަކުރުން
ޚަރަދުކުރުން
ހަށީފެން
މަނި
ވައް
ހަވާދު
ފައިދިގު މަކުނު
ރާބެބުރި
ބަންޑުންވުން
ބޯވެލި
މައިކަށި
ކަށިމިޔަރު
އިހި
ރޫހު
މުޅަ ދެވި
ކުޅުޖެހުން
ހަލާކުވުން
ހަލާކުކުރުން
ހަޑިކުރުން
ނުބައިވެފައި
ހަލާކުވެފައި
ތޮރާ
އަމިއްލައަށް ހުޅުހިފާ
ސަމުސާ
ކުޅިވަރު
ވައިފިޔަ މަޑި
ތުންބި
ނާރުއެރުން
ތަދު އެރުން
ރެހި
އެސްޕްރޭ
ފެތުރުން
ބުރަނދަ ގޮނޑި
ބަހާރު މޫސުން
އާރުފެން
މެތުރުން
މަތުރާ
ޖާސޫސް
ހަތަރެސްކަން
މައިޒާން
ފިތުން
ފެލައިލުން
ފިއްތުން
ބޯވަދިލަމަސް
އަވަރު
މުގޮށި މީދާ
އޮޅުދޫ
ހެރުން
އަސްތަބާލު
އިސްޓޭޖު
ލައް
ހަރުފަތް
ރިޝި
ސްޓޭމްޕު
ތައްގަޑުޖެހުން
ކޮޅައް ހުރުން
ތެދުވެ ހުރުން
ތަރި
ގޯބިނލި
ތާން
ބެލުން
ކަޅިއެޅުން
ލޯ އެޅުން
ކާމަރަނގަ
ތަރިތައް
ފެށުން
ބަނޑަށް ޖެހުން
ދައުލަތް
އިސްޓޭޓަން
ބުދު
ހުންނަ ހުރުން
ހުރުން
ހުންނެވުން
ހަރުދަނާ
ވައްކަން ކުރުން
އާވި
އެކަތަ
ހުންގާނު ހިފުން
ހުންގާނު
ދިރުބާ
ފިޔަވަޅު އެޅުން
ފިޔަވަޅު
ހަރުފަތް
ދޮންބައްޕަ
ދޮންމަންމަ
ފިޔަވަޅުތައް
ހަރުފަތްތައް
ކޮޅުފަސް
މައްޔަ
ބަލި ބަލާ ކަށިގަނޑު
ދަނޑިގަނޑު
ތަތްކުރުން
ދަނޑިޖެހުން
ތަތްލާ
އަދިވެސް
ހިމޭން
ހަނުހިމޭން
މުޑި
ކަށިޖެހުން
ނަރު ނަގޫ މަޑި
ދަހިވެތި
ނުބައިވަސް ދުވުން
ހިލުން
ބަނޑު
ހިލަ
ގައު
ކުންނާރު
ފުނޑާ ދައި
ނަޖިސް
ހުއްޓުވުން
އުނގުރި
ގުދަން
ފިހާރަ
ގުދަންކުރުން
ރައްކާކުރުން
ކޮޅިގަނޑު
ތޫފާން
ކަނޑުގަދަ
ވާހަކަ
އުނދުން
ސީދާ
ތެދު
ހިންދެމިލުން
އަދަޔާ ޚިލާފު
ބީރައްޓެހި މީހާ
ނުދަންނަ މީހާ
ބީރައްޓެހިން
ތަދުބީރު
މަގުފުރެދުން
ގިއުޅު
ކޯރު
މަގު
ގޯޅި
އަނގޮޅި
ހަކަތަ
ބާރު
ހަރުކަށި
ޖެހުން
ޖަހާޖެހުން
ހަޅުތާލު
ރޮދި
ނަރު
ވަރުގަދަ
ބާރުގަދަ
ހަޅަ
ބޯހަރު
ގޮތްދޫނުކުރުން
ދަރިވަރު
އުނގެނުން
ދަސްކުރުން
ތަކެތި
ގެންނެވުން
މޮޔަ
އަނދޮޅު
ގޮތް
ފާޑު
ވައްޓަފާޅި
މާއްދާ
ތައައްސުބު
އަޑިންދާބޯޓު
ކެނޑުން
ކާމިޔާބުވުން
ކާމިޔާބު
ކާމިޔާބު
އެފަދަ
ބުއިން
ލޮވުން
ފުއި ބޮއެ
ލަޅި ބޮއެ
ކުއްލިޔަކަށް
ހަކުރު
ދަނޑިގަނޑުއަތަ
އުއްދަޑި
ހުށަހެޅުން
ގުޅުން
ކޯޓު ފަޓުލޫނު
ފޮށި
ރަދުން
ސުލްތާން
މަތިގެ
އެތެރެ ކޮއިލު
އެއްކުރުން
ޖުމްލަ
ހޫނު މޫސުން
އިރު
ވިހަ ގިގުނި
އާދީއްތަ
އިރަށް އެބުރޭމާ
އަވި އައިނު
އަވި
އަވި
އެންމެ ބާރުގަދަ
އެންމެ މޮޅު
ވެހަތަން
ވިހަލަގޮނޑި
ހާރު
ސަޕްލައި
ސަޕްލައިކުރުން
ތާއީދު
އެހީ
ތާއީދުކުރުން
އެހީތެރިވުން
މިސާލަކަށް
ގައިމު
ކަށަވަރު
ސަތަހަ
ފާޅުވުން
ފެންމަތިވުން
އިތުރުވުން
ގިނަވެ
ހައިރާންވުން
ހައިރާންކޮށްލުން
ހައިރާން
ވަށައިގެން
ދިރުވާލުން
ރާދަ އަސްދޫނި
ހުވާކުރުން
ދާހިއްލުން
ދާ
ކުނިކެހުން
ފޮނި
ބަތް ގޯނބިލި
ގަނދަކޯޅި
ފޮނިލުބޯ
ކައްޓަލަ
ހުވަގޮށް
ބަނަފްސާ
ޒުވާރި
މެޓާ
ދުޅަވުން
ބާނި
ފެތުން
ފަތާފެންގަޑު
ހެއްލުން
އުނދޯލި
ކަނޑި
ފޯވަޅި ހިމެރި
ކީސްފިލާ
ތުންގަނޑު ހިބަރު
ހަމްދަރުދީ
މަލަމަތި
މަސްނޫއީ
ހަރުމަލް
ފަނި
އުސޫލު
ނިޒާމު
ގަންޖިފަރާސް
މޭޒު
ފިލާ
ބޭސްގުޅަ
ހިއްތަލަ
ހޭރިޔާކުރުން
ބޮއްފަނި
ނަގޫ
ޗަންޕާޕޫލު
ފަހާ މީހާ
ނެގުން
އިސްވުން
ވާހަކަ ދެއްކުން
ދިގު
ހެލެބެލި
ތާރަ
ޔޫސުފް އަފަންދީ
މޫނިމާ
ފެހުރު
ޓޭންކަރު
ޓަކިޖެހުން
ފެން އިސްކުރު
ދަނޑިއަލުވި
ފުރެއްދެ އަލަ
ގޮބޮޅި އަލަ
މަލިމަ
ކިރިކުއްޅަ
ހަލަވެލި
ރަހަލުން
ރަހަބެލުން
ރަހަ
މީރު
ނިދަން މިޔަރު
ޓެކުސް
ވާރު
ޓެކުސް ނެގުން
ވާރުވެރި ކަލޭގެ
ވާރު ދޯނި
ޓެކުސީ
ސައި
ސައިފަތް
ކިޔަވައިދިނުން
އުގަންނައިދިނުން
މުދައްރިސު
ޓީޗަރު
މުއައްލިމު
އެދުރު ދައިތަ
އެދުރުބެ
ހައިވަކަރު
ޓީމު
ވީދުން
ކަރުނަ
ހުނަރުވެރިކަން
ފުރާވަރު
ދަތްތައް
ތެލެފޯނު
ޓެލެވިޜަން
ބުނުން
ރުޅި
ފިނިހޫނުމިން
ފައްޅި
ދިހައެއް
ދިހަ ހާސް
ފައި
ދިހަވަނަ
އިހިދަށު
ތާފަނާ
ދައުރު
މުއްދަތު
ނެތިކޮށްލުން
ކަނޑާލުން
އިސްތިލާހު
ކަތުރުފަނި
ކިރުދޫނި
ސަރަހައްދު
ބިރު
ޓެސްޓުކުރުން
އިމްތިހާނުކުރުން
އިމްތިހާނު
ފޭރާން
ފޭރާން
ވުރެ
ޝުކުރުކުރުން
ޝުކުރު
ޝުކުރިއްޔާ
އެ
އެހެނީ
އެހެނީ
ފަންގި
ތޮށަލި
ބައިސްކޯފުގެ
ތިއޭޓަރު
ވައްކަން
އެބައިމީހުންގެ
އެބައިމީހުން
އޭރު
އެތާ
އެތަން
އެހެންވެ
ފިނިހޫނު ބެލި
ހުންބަލާކަށިގަޑު
ތަރުމޯޒު
މި
އެބައިމީހުން
ބޯ
އޮލަ
ވަގު
މާކަޅުވާ
ތުނި
ހިމަ
އެއްޗެހި
ތަކެތި
ވިސްނުން
ހީވުން
ހީކުރުން
ވިސްނުންތެރިޔާ
ތިންބައިކުޅަ އެއްބައި
ތިންބައިކުޅަ އެއްބައި
ތިންވަނަ
ތިންވަނަ
ކަށި އިނގިލި
ފެންބޮވައިގެންފައި
ތޭރަ
ތިރީސް
ތިންދޮޅަސް
މި
މީނާ
ކަށި
ރަގަޅަށް
ހާސް
ރޮދި
އެމުނުން
ބިރުދެއްކުން
ތިނެއް
ދަން
ކަނޑި މިޔަރު
ތިން ފަހަރު
ތިން ފަހަރު
މުށްބާރު
ކަރު އެތެރެ
ވައިނޮޅި
ސިންގާސަނާ
ތަޚުތު
ތެރެއިން
އެއްލުން
އުކާލުން
ބޮޑުވައި އިނގިލި
ގުގުރި
ގުގުރުން
ބުރާސްފަތި
ވައްޕިލާ
ދަމުއިޕޫލް
ރަންކޯރި
ޓިކެޓު
ގިލިގިލިކޮއްޓުން
ދިޔަވަރު
ތާހިރު
ތަރުތީބު
އެއްސުން
ޓައީ
މިނިކާވަގު
ބާރު
ބާރުކުރުން
ފުޓުމަސް
ތަށިމުށި
އީޓު
ހުންގާނު ދޫނި
ލަކުޑި
ވަގުތު
ޒަމާން
ދަންފަޅި
ހުސްވަގުތުކޮޅު
ފިނޑި
ދަޅު
ޑަބިޔާ
ދަޅު
ޖަސްތު
ކުޑަ
ތުނޑު
ކުރި
ވަރުބަލިވުން
ޓަޔަރު
ވަރުބަލި
ލަގަބު
ސުރުހީ
އަށް
ދުންފަތް
މިއަދު
ރުކުރާ
މީރާ
ބަދި
ފައިގެ އިނގިލި
އެކުގައި
ފާޚާނާ
ފުރާނައަށް
ވިލާތުބަށި
މަހާނަ
ޒިޔާރަތް
މާދަމާ
ޓަނު
ރާގު
ހަނޑަސް
ގިނިފަތި
ދޫ
މިރޭ
ވެސް
މާގިނަ
މާބޮޑުވަރު
މާގިނަ
އާލާތް
ހަތިޔާރު
ދަތް
ދަތްއުގުޅާ ބުރުސް
އިރާކުގަސް
ސަންތިމަރިޔަބު
މަތި
ބުމަރު
ސަފަރު
މައުޟޫއު
ނަގޫރޯޅި
ކަންޒުކަހަނބު
މައްޗަށް އެއްލުން
ޖުމްލަ
އަތްލުން
ގަދަފަދަ
ދަތުރު
ފަތުރުވެރިޔާ
ކަފުޖެހުން
ދިމާލަށް
ތުވާލި
ޓަވަރު
ކޮލިކަލޭގެ
ބޮޑުފާރު
ކުޅޭއެތި
ފުސްކަރުދާސް
ތެޔޮކަރުދާސް
ޓުރެކްޓަރު
ތިޖާރާ
ވިޔަފާރި
ވިޔަފާރިކުރުން
ވިޔަފާރި އޮޑި
ނާލު ބައްތެލި
އާދަކާދަ
ކަސީރާ
ހިތާމަވެރި
ކަޅު ކަނދިލި
ރޭލު
ތަމްރީނުކުރުން
ދާވަނި
ބާޣީ
ޓުރޭމު
ތަރުޖަމާކުރުން
ތަރުޖަމާ
ފުސްފާން
ފާން
ދަތި
މަޅި
ދަންތުރަ
ކުނި
ދަތުރުކުރުން
ފެންގަސް
ވަދު ނަނު
ދޮލަނގު
ތަބައް
ރާފޮނި
ދިޔާ ހަކުރު
ޚަޒާނާ
ބޮޑު ބަނޑޭރި
މާލިއްޔާ
ކަންތައް ކުރި ގޮތް
ބޭސް ކުރުން
ގަސް
ކިނބިހިނި
ވަކަ
ފަނިހަނދި
ތިނެސްކަން
ވަންހަ
ގަބީލާ
ޖިޒީ
މަކަރުހެދުން
މަކަރު
ނިފާގު
މާވިނަ
ދަތުރުކުރުން
ދަތުރު
ތިންގުނަ
ޓްރޮޕިކުގެ
މިދިލި
އިރުހިނގާ އުތުރު ދަނޑި
އިރުހިނގާ ދެކުނު ދަނޑި
ދަތިކުރުން
އުދަގޫކުރުން
އުދަގޫ
ދަތި
ތުރާ
ފަޓުލޫނު
ޓުރަކު
ތެދުވެރި
ތާޅަފިލި
ގަސްގަނޑު
ހޮނޑު
އިތުބާރުކުރުން
ތެދު
މަސައްކަތްކުރުން
ބިލިގަ
ހޮޅި
ކެއްސުންބަލި
އަންގާރަ
ބާރުލާފައި ދެމުން
ގުލްއަލާމާ
ހިރުނދު
ހުރެނދި
ކަންނެލި
ރިހާކުރުބޮނޑި
އަރި
ރާގު
ބިންގަރާސް
ފޮށާ
ފަގުޑި
ސީނުކުކުޅު
ރީނދޫ
އެބުރުން
އަބުރާލުމެއް
ރަތަފައި
ވެލާ
ދަތް
ބާރަ
ވިހި
ފައްސިހި
ދެފަހަރު
އެއްމާބަނޑު ކުދިން
ނިބޫ
އެބުރުން
ދޭއް
ކިރުބޮޑަހަނދި
ދެބައި ލަޝްކަރީން
ޓައިޕުކުރުން
ބާވަތް
ވައްތަރު
ލާލު
ތޫފާން
އާދަ
ހުތުރު
ކުޑަ
ބޮޑުބޭބެ
ހޭނެތް
ހޭނެތިފައިވާ
ދަށުގައި
ވަކީލު
ޖަންގިޔާ
ވިސްނުން
އެނގުން
އޮޅުންފިލުން
ހެދުން ބޭލުން
ބޭއިންސާފު
ދެވަނައެއް ނެތް
ފޫޓު
ރިޔަން
ކަނޑި
މުޅި
ގުޅުން
އެކުވުން
އެއްބައިވަންތަކަން
ޔުނިވަރސިޓީ
ރަހުމު ކުޑަ
ނުބައި
ނޭނގި
ބޭލުން
ހަޑި
ތަރުތީބުނެތި
މޮހުން
ވަންދެން
ވެއްޖައުމަށް ދާންދެން
އާދަޔާ ޚިލާފު
މަތި
އެހާތަނަށް
ފުށްކަފަ
އެކޮޅުކޮޅުން
އެދޭއެދުން
އެދުން
އަވަސް
ހީސްލުން
ކުޑަކަމުދިޔުން
ހީސް
ފަހަރުވަ
ބޭނުންކުރުން
ބޭނުން
ބޭނުންތެރި
ބޭކާރު
ބޭނުން ނެތް
އާދައިގެ
އާދަވެގެން
ހިފާގެންގުޅޭ ތަކެތި
ހުސް
ޗުއްޓީ
ތާކިހާ ކޮލި
ސައްހަ
ވާދީ
އަގުހުރި
އަގުކުރުން
އަގު
ތަފާތު
އެކިއެކި
ތަފާތު
ހަދު
ބޮޑު
ތަރުކާރީ
އެއްގަމު އުޅަނދު
ބުރުގާ
ދޮޅި
ނާރު
މަޚުމާ
މާބުޅާ
ޒަހަރު
ވިހަ
ޒުހުރަތު
ފެންޑާ
ކަން
ބައިތު
އޮލަނބު
ރަކިމާ
ވަރަށް
ދާދި
ދަހަނގު
ފެންނަ ހިސާބުގައި
ވީޑިއޯ ޕްލޭޔަރު
މަންޒަރު
ފެނުން
ދެއްކުން
އަވަށް
ރަށް
ވެޔޮ
ރާހުތް
ސުރުކާހުތް
ވައިލެޓް
ބަނަފުސާ މާ
ޒިޔާރަތްކުރުން
އަރާ ފުރާ ބަންޑާރަ ވަޒީރު
މުހިންމު
ތިންތިންމަޑޫ
އަޑު
އަޑު އިއްވުން
އަލިފާން ފަރުބަދަ
ހޮޑު
ހޮޑުލުން
ވޯޓު
ވޯޓުލުން
ނަދުރު
ހުވާ
ދަތުރު
ދަތުރުކުރުން
ހޫރުން
މުސާރަ
އުޖޫރަ
ކުރުމަސް
އުނަގަނޑު
ފައްޓަރުބައި
ދާގަނޑު
ފޭލި
އިންތިޒާރު
އިންތިޒާރުކުރުން
މަޑުކުރުން
ވޭޓަރު
ހޭލުން
ފާތިހާ
މޯހިރު
މޮއި
ހިނގުން
ހިނގާލުމެއް
ބިތް
ފާރު
ފައިސާ ދަބަސް
ސިކުނޑި ބަދަން
އަތުންހަލާ
ބޭނުން
ބޭނުންވުން
ބޯގަ
ހަގުރާމަ
ގުރާބު
މަނަވަރު
ވޯޑު
އަވަށް
އަލަމާރި
ގުދަން
ހޫނު
އިންޒާރުކުރުން
އިންޒާރު
އޮރިދެމުން
އުން
ދޮވުން
ހިނުން
ހިނެވުން
ދޮންނަ މެޝިން
ދޮންނަ ކުނޑި
ކުޅަނދުރު
ބޭރުހުލި
އިސްރާފު
އިސްރާފުކުރުން
ކުނި
ބޭކާރު
ބެލެހެއްޓުން
އަތުކުރީ ގަޑި
ފެންދިނުން
ފެން
ފިނިފެން
ހޫނުފެން
ފެން މީގޮނު
ފެން އޯކިޑު
ކަންކުން
ފެން ނަގޫރޯޅި
ނީލޯފަރު
ކަރާ
ރާޅު
ހޫރުން
އުއް
ޖަނބުރޯލު
ފުފޫ
ނުފޮޅޭ ސައިމާ
ގޮތް
މަގު
އަހަރުމެން
އަޅުގަނޑުމެން
ބަލި
ބަލިކަށި
މުދާ
މުއްސަދިކަން
ޚަރަދުވެރިން
ހަތިޔާރު
ލުން
ހަތް ދުންމަތި ކަވައި
މޫސުން
ވިޔުން
ފޭރުން
މަކުނުވާ
ކައިވެނި ކުރުން
ކައިވެނި
އަބު
ބޮޑު ހޯގުޅާ
ބުދަ
ތޮނަ
ހަފްތާ
ހަފްތާއަކު އެއްފަހަރު
ކީރިތި ކުރެއްވުން
ކަރުނަ އަޅާ ރުއިން
ކިރުން
ބަރުދަން
ބަރި
މަރުހަބާ
ސުވާސްތި
ބެއްދުން
ރަގަޅު
ވަޅު
ހުޅަނގު
ހުޅަނގަށް
ތެތް
ބޮޑުމަސް
ފެހުރިހި
ކޮން އެއްޗެއް
ގޮދަން
ފުރޮޅު
ކޮންއިރަކު
ކޮންތާކު
ހަނު
ކޮން އެއްޗެއް
ހިނދު
ހިނދުކޮޅެއް
ބުޅިތުނބި
ޗާބޫކު
ޗާބޫކުތެޅުން
ތައުޒީރުކުރުން
އެނބުރުން
އެނބުރޭ ރޯޅި
ނަރުވާ
ސިއްރު ސިއްރުން ބުނާ ވާހަކަ
ސިއްރު ސިއްރުން ބުނުން
ކަށިގަނޑު
ތުބުން ފުމުން
ހުދު
ކަތުރުފަނި
ކަނބިލި
ކުޅިގަނޑު
ހުވަނދުމާ
ފާނަ މިޔަރު
ފޮށާ
ކަޅު ފާނަ
ދަނޑިފުޅު ދޫނި
ދޮންދީނި
ނީލޯފަރު
ދަންބޮޑު
ނީލޯފަރު
ކާކު
މުޅި
އެކުގައި
ކާކަށް
ކާކުގެ
ކީއްވެ
ފުއް
ނުބައި
ނުލަފާ
ފުޅާ
ހުވަފަތް
ފުޅާމިން
އަނބިމީހާ
އަނބި
ޖަންގަލީ
ވަލު
ދާގަނޑު ކެކުރި
ބޯކަށިކެޔޮ
ބިލެތް ކައްޓަލަ
ވަސިއްޔަތް
ކުރާހިތްވުން
ކާމިޔާބުވުން
މޮޅުވުން
ގަދަވުން
ޗާބީދިނުން
ވައި
ދުންމާރި
ކުޑަދޮރު
ވައިތީރު
ރާ
ވަރަ
ފިނިމޫސުން
ފޮހުން
ނަރު
އިބުރަތް
ހަރު
ބުއްދިވެރި
އެދޭ އެދުމެއް
އެދުން
އެކުގައި
ވަޅޯވުން
ނުލާ
ހެކިވެރިޔާ
މަ ސަހަރޯ
ހިޔަޅު
އަންހެންމީހާ
ރަހިމު
ކިހުންދިޔަ
އަޖައިބު
އަޖައިބުވުން
ވަރަށް ރަގަޅު
އަޖައިބެއް ފަދަ
ވަކަރު
ލަކުޑި
ޖަހާމުގުރި
އަށި
ފުޅަލި
އިލި
ބޮޑުއަށި
މަރުވަޅި
ކެހެރި
ލަފުޒު
މަސައްކަތްކުރުން
މަސައްކަތް
މަސައްކަތު މީހާ
މާލަމުގެ
ދުނިޔެ
ފަނި
ކަންބޮޑުވުން
އަޅުކަންކުރުން
ފާރުގަނޑު
ހާނީއްކަ
ޒަޚަމް
ފަންތޮށި
ބަންދުކުރުން
އޮޅުމަސް
ހިއްކަ
ރުޅި
ކޯފާ
ހަލާކުވުން
އުރުން
ގުޅަމަތިހިފުން
ރޫ
އަތުކުރި
އަތުކުރީގަޑި
ލިޔުން
ލިޔުންތެރިޔާ
ފަންވަތުޖެހުން
ގަނޑުކަނޑާފޮތް
ނުބައި
ނުރަގަޅު
ޔޮޓު
އަލަކައްޓަލަ
ފަލަމަޑި
ކުރުކުރު
އަލަދަރި
ޔާޑު
ފަރުމާނު
ދިގުތޮޅި
އާފުރުން
އަހަރު
ކަމީރު
ހަޅޭއްލުން
ރީނދޫކުލަ
ދޮންނޫމަސް
ގޮން
ކަނޑުހާ
ބޮކަރުމާ
ކުކުރާ ކޮކާ
ކަންނެލި
ކަރާދުނބުރި
އެނބޫ
މާގަނޑުމަސް
ޒައްގޫމް
ރީނދޫ އިރުވާހުދު
އާނ
ލައްބަ
އާދެ
އިއްޔެ
މިހާތަނަށް
އަދި
ދަހީ
ހުތްކިރު
ބިހުގެ ގޮބޮޅި
ކަލޭ
ކަލާ
ޒުވާން
ޅަ
ގޮއްޔަ
ކޮއްކޮ
ކަލާގެ
ކަލޭގެ
ޒުވާނާ
ޅަބާޅަ
ފޯރި
ހިތާމިޔަރު
ނަރުގިސް
ސުމެއް
ހާސިލުސުން
ކަޅުކައްޅާ
ގުދުގުދަށް
މަތަރެސްމާ
ޒިބު
ރާހި
ހިސާބުގަނޑު
ހައިވާނު ބަގީޗާ
އަހަރެންނަށް އިނގޭ ކަލޭ މުޅި ދުވަހު ހަތަރުދަމު ތި ވިސްނަނީ މަށާ މޮށޭހިތުންކަން.
ކަލޭ ބޭނުންވަނީ ކޮންކަމެއްކަން މަށަށް އިނގޭ އެކަމަކު އެކަމަށް އާދޭސް ކުރުވަން ބޭނުމީ.
އެދިމާލަށް ތިރިވެ މަގޭ ފިނދުގައި ދޫލާ.
އެ ފިނދުގެ މީރުކަން އަހަރެންނަށް ބުނެދީ.
ތި ލަޅި ހަރުވެފައި އޮތީ ކިހާވަރަކަށްކަން ބުނެބަލަ.
ހަދަމުން ގެންދޭ، ކަލޭގެ ދުލުން ކުޅެގެން އަހަރެން ވަރާލަދީބަލަ.
މަގޭ ފަހަތަށް އައިސް މަ ވެރެންދެން ފިނދަށް ޖަހާބަލަ.
ދީބަލަ ތި މަނިބޮނޑި، އަހަރެން ރަހަ ބަލަން ބޭނުން.
މަގޭ ފުއި މިއޮތީ ވަރަށް ދިޔާވެފަ، ތި ހީސި ވައްދާ ފުރާލަބަލަ.
ބޭނުން ކޮންމެ ގޮތެއް ހަދައިގެންވެސް އަހަރެން ވަރާލަދީ.
އަހަރެންގެ ބުއް މައްޗަށް ތިރިއަށް ރަގަޅަށް ތެޅެންދެން ވަރުގަދައަށް މޮށިބަލަ.
ހުއްޓާލާށޭ ބުނަންދެން ރަގަޅަށް ފިނދު ތަޅާބަލަ.
ކަލޭގެ މޫނުމައްޗަށް އަހަރެން ވެރެންދެން ފިނދު ބޮއެބަލަ.
މަގޭ ފުއި ތެރެއަށް މަނި އަޅާ ފުރާލަބަލަ.
މަގޭ ހިތަށްއަރާ މުޅި ދުވަހު އަހަރެމެންނަށް މޮށިލެވޭނެނަމައޭ.
ގުދަށް ބާއްވާފައި މަގޭ ހީސި އެތެރެއަށް ޖެހީމަ ހާދަ އަރާމޭ.
އަބަދުވެސް ވަހުށީ ވިސްނުމެއް ތިގެންގުޅެނީ އަންހެނާ.
ތިއީ ހަމަ އިބިލީހެއް، ކާފަރު އެއްޗާ.
އަހަރެން ހަމަ މިތާގައި މިވަތުގު ބޭނުމީ ތި ޖަންގިޔާ ތިރިކޮށްފައި ކާލަން.
މަށަށް އިނގޭ މަގޭ ވަރުގަދަ ލަޅި ބޮވައިގެންފައިކަން ތިހުރީ.
ލާނެތް މަންޖޭ، މަ ބުނާ ގޮތަކަށް ކަންކުރަން ޖެހޭނީ.
ކާކު ކަލޭގެ ވެރިޔަކީ؟
އެދުރަށް ކިޔަމަންވެ އޭނަގެ ލަޅިއަށް އެދި އާދޭސް ކުރޭ.
އޭ އަޅާ ކަލޭގެ ސާހިބާއަށް ކިޔަމަންވޭ، މިހާރު މަގޭ ފުޔަށް އެދި އާދޭސް ކުރޭ.
ދެކަކޫ މައްޗަށް ތިރިވޭ އަދި ތި ދުލުގެ މަސައްކަތް ފަށާ.
ކުރިން ދުވަހަކުވެސް އެގޮތަށް އަހަރެންނާއި އެޅިފައެއް ނެތް.
ކަލޭ ވެރޭގަޑީގައި އަޑުލައްވާ ހަޅޭއްލަވާ ހެދީމަ ހާދަ ހިތްހަމަޖެހެޔޭ.
އަހަރެން ވަރަށް ނުލަފާ ވެގެން މިއުޅުނީ، ތަޅާލުމެއް ހައްގު މަށަށް.
އަރާމުވެގެންގޮސް ރޮވޭވަރު ކޮށްލާނަމެވެ.
ފަޓުލޫނު މަތިން ކޮޅުވެ އަރާފަހުރިތަން ފެނެއެވެ.
އަހަރެންގެ އަތުތެރޭގައި ތި ހީސި ހަރުދަނޑި ވެގެންދާ އިހުސާސް ހާދަ ކާފަރެވެ.
މިރޭ އަހަރެން ބޭނުމީ އަހަރެން ކުރިމަތީގައި ކަލޭ ވަރާލާތަން ބަލަން.
އަހަރެން ހަލާއިރު ހަނދާންކުރަނީ ކަލޭމަތިން.
ކަލޭގެ ބެލުންތަކުން އެކަނިވެސް އަހަރެން ވަރަށް ބޮޑަށް ލޮނދި ކޮށްލާ.
އަހަރެންގެ އެތެރޭގެ އިބިލީސްކަން ކަލޭ ހޭލައްވާލާ.
އަރާމުވެގެން ތި ލައްވާއަޑުތައް އިވުނީމަ އަހަރެން ހާދަ ކޮޅުވެޔޭ.
އަހަރެން ކަލޭގެ އަންހެން ކުއްތާއަށް ހަދާބަލަ.
މަގޭ ކިރު ބޮއެ.
ވެރެން ކައިރިވީމަ ބުނާށެވެ.
މި ފިނދު މީ ކަލޭ ބޭނުންއިރަކު ކަލޭގެ އެއްޗެއް.
ވާހަކަ ހުއްޓާލާ އަދި ހެދުން ބާލާ.
މަގޭ ގައިގައި ދަތް އަޅާބަލަ.
އަހަރެން ގުދަށް ބާއްވާފައި ޖަހާބަލަ.
މަގޭ އިސްތަށިގަޑަށް ދަމަމުން ވަރުގަދަޔަށް މޮށިބަލަ.
ކަލެއާއި އެކު މޮށުމަކީ މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފަދަ ކަމެކެވެ.
އަހަރެންނާ މޮށުން ދުވަހަކުވެސް ހުއްޓާނުލައްޗެވެ.
މަ ބޭނުމީ އަހަރެން އައްސާފަ ކަލޭ ބޭނުން ގޮތެއް އަހަންނަށް ހަދާށެވެ.
މަށަށް ހިއެއް ނުވޭ ދުވަހަކުވެސް މަ ކަލެއާއި މޮށެން ފޫހިވާނެހެނެއް.
ވަރުގަދަޔަށް ފުންކޮށް ތަޅާބަލަ.
އަހަރެން މި ވެރެނީ.
އަހަރެން މިއޮއް ލޮނދިވެގެން ތިކި ތަޅަނީ.
އަހަރެން ފަޅައިގެންދާން ކައިރިވަނީ.
ތަޅާބަލަ، މޮށިބަލަ.
އަހަރެން ހަމަ މިހާރު ބޭނުމީ ކަލޭގެ ހެދުން އިރާލަން.
އިނގޭތަ، އަހަރެން މިހުރީ ޖަންގިޔާ ނުލާ.
މަ ހަމަ އަންގާލަން ބޭނުމީ މަ ދިޔާވެގެން ތިކި ތަޅާވަރުވެފައިކަން.
ހިނގާ ބަލަމާ ކިހާ ވަގުތެއް ނަގާތޯ ކޮޅުވާން.
ކީއްވެތަ މިތާ ނެތީ މިވަގުތު، މަ ހާދަ ކާފަރުވެޔޭ.
މަގޭ ޖަންގިޔާ އޮތީ ފޯވެފައި، އަވަހަށް ގެޔަށް އާދޭ.
މިރޭ ނިދަން އަހަރެން ކޯޗެއް ލައިގެން ހުންނަންވީ.
ކަލޭ ބޭނުންތަ އަހަރެންގެ ބުރިއަށް ޖަހަން؟
މަ ބޭނުމީ ކަލޭ މަގޭ ބުރިއަށް ޖަހަން.
ކަލެއާއި ވާހަކަ ދައްކަމުން އަހަރެން މި ހަލަނީ.
ތި ހީސި މަތިން ވަރަށް ހަނދާންވޭ.
އޮށޯވެފައި ވާހަކަ ހުއްޓާލާ.
އޮރިޔާންވޭ، އަދި އެނދަށް އަރާ.
ކަކޫ މައްޗަށް ތިރިވޭ، އަންހެނާ.
އަހަންނަށް އާދޭސް ކުރޭ.
އަހަރެން އަމިއްލަ ގަޔާ ކުޅެނީ މި.
އަހަރެން މީނީ އަޑިން އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުލާ.
މިއަދު ހެނދުނު މަށަށް ހޭލެވުނީ ދިޔާވެގެން.
އަހަރެން ދަތް އަޅަންވީތަން ދައްކާ.
މަގޭ ދެ ބުއް ބާރަށް ފިތާލާފައި އަނގަ ބޯލަބަލަ.
އަހަރެންނަށް އިނގޭ ކަލޭ މަގޭ ފިނދު ބޭނުންވާކަން.
އަހަރެންނާ ދިމާލަށް އަންހެން ކުއްތާއަށް ގޮވިޔަސް ފަރުވާލެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންނާއި ދިމާލަށް އަންހެން ކުއްތާއޭ ގޮވީމަ ވަރަށް ކޮޅުވެއެވެ.
މަގޭ ބުރީގައި ހިފާބަލަ.
އަންހެން ކުއްޖަކު ލޮނދި ކުރަން ކަލޭ ވަރަށް ރަގަޅަށް ދަނޭ.
އަހަރެން ފަލަމަސްގަނޑު ދޭތެރެ ހާދަ ލޮނދި ކޮށްލައިފިއޭ.
ނިދަން އޮށޯންނައިރު އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުލާތި.
ނިދަން އަރާއިރު އެއްވެސް ހެދުމެއް ލުން މަނާ.
އަހަރެންނަށް ކިޔަމަންވޭ، އޮރިޔާމުން ނިދާ، އެއީ އަމުރެއް.
އަހަރެން އެބަ ކާފަރުވެއެވެ.
ތިބާ އަންހެންވަންތައެވެ.
ތިބާ ފިރިހެންވަންތައެެވެ.
ތިބާ ކާފަރެވެ.
ކަލޭ ހިތް ކާފަރުވޭ ހެއްޔެވެ؟
އެންމެ ފަހުން މޮށުނީ ކޮންއިރަކު؟
އެންމެ ފަހުން ލޯބިކޮށްލީ ކޮންއިރަކު؟
ކިހާ އަވަސް އަވަހަކަށް މޮށެންތަ؟
ކިހާ އަވަސް އަވަހަކަށް ތަޅަންތަ؟
އެޅެން ބޭނުންވަނީ ވަރުގަދައަށްތަ؟
ތި ލަޅި މަ ބޯލަންތަ؟
ތި ލަޅިގަނޑު ބޭރަށް ނެރެބަލަ.
އާދޭ ލަޅި ބޯލަދޭނަން.
އާދޭ ތި ލަޅި އަހަރެންގެ ކަރުބުޑަށް ލާނަން.
ތި ލަޅި ވަރަށް ލޯބި.
ތި ހީސި ވަރަށް ލޯބި.
ކޮޅުވީމަ ވަރަށް ލޯބި.
ކަލޭ ކޮޅުވެފަ ހުންނައިރު ވަރަށް ލޯބި.
ކަލޭ ފެންނަނީ ވަރަށް ކާފަރުކޮށް.
ކަލޭގެ ކޮޅުކަން ހާދަ ކާފަރޭ.
ކަލޭގެ ވައްގަޑުގައި ދަތް އަޅަން މަ ބޭނުމީ.
ތި ބުރީގައި ދޫލަން މަ ބޭނުމީ.
ތި ކަންފަތު ފޫޅުގަޑުގައި ދޫލާން މަ ބޭނުންވަނީ.
އަހަރެން ބޭނުންވަނީ ތި ކަރުގައި ބޮސްދޭން.
އަހަރެން ބޭނުންވަނީ ތި އަނގަ ތެރެއަށް ދޫ ކޮށްޕާލަން.
މަގޭ ތުންފަތުގައި ބާރަށް ދަތް އަޅާބަލަ.
މަގޭ ތުންފަތް ބޮއެބަލަ.
މަގޭ ދޫ ބޯލަބަލަ.
އަހަރެންގެ މޫނަށް ދޮންދީބަލަ.
އަހަރެން ބޭނުމީ ތި މުޅި ހަށިގަޑުގައި ބޮސްދޭން.
ތި ހަށިގަޑު ވަރަށް ހަބޭސް.
ތިޔައީ ވަރަށް ބަނިޔާދަން ހަށިގަޑެއް.
ކަލޭ ހާދަ ކާފަރެވެ.
ދެ ފިރިހެނުން ލައްވާ ތަޅަން ބޭނުންތަ؟
ދުވަހަކުވެސް ދެ ފިރިހެނުންނާ އެއްފަހަރާ މޮށުނިންތަ؟
އަންހެންކުޅިންނާއި ގަޔާވޭތަ؟
އަހަރެންނަކީ ތަގަރިތަޅާ މީހެކެވެ.
އަހަރެން ތަގަރިތަޅާހިތް ވެއެެވެ.
އަހަރެންނަކީ ދެކުޅި ކުޅޭ މީހެއް.
އަހަރެން ދެކުޅި ކުޅޭހިތްވޭ.
އަހަރެންގެ ދެ ލޯވަޅަށްވެސް ޖަހާބަލަ.
ކަލޭ ދޫކޮށްނުލެވޭހާ ކާފަރެވެ.
އަހަރެން ބޭނުމީ ގައިމައްޗަށް އަރަން.
އަހަރެން ބޭނުމީ މަގޭ ހަށިގަޑު ތި ހަށިގަޑުގައި ކާއްތާލަން.
މަގޭ ކިރުގައި ހުރި މާމުއި ކޮޅު ބޯލަބަލަ.
މަގޭ ބުރީ ލޯވަޅަށް ތި އިނގިލި ކޮށްޕާލަބަލަ.
މަގޭ ފިނދަށް އިގިލި ލާބަލަ.
މަށަށް އިގިލި އަރުވާލަދީބަލަ.
އަހަރެންގެ ޖީ-ސްޕޮޓު ހޯދަބަލަ.
މަގޭ ފުޔަށް އިގިލި ވައްދާލާ.
އަހަރެންގެ ފުއި މިއޮތީ ކަލެއަށް ތައްޔާރަށް.
މަގޭ ލަޅި މިއޮތީ ކަލޭގެ ފިނދަށް އެދިއެދި.
ތި ލަޅި ހާދަ ބޮޑޭ.
ތި ލަޅި ހާދަ ދިގޭ.
ތި ކާފަރު ހީސިން މަގޭ ގައިގައި ތަޅާލަބަލަ.
އަހަރެންގެ ބުރީގައި ތި އަތުން ލަޑާބަލަ.
އަހަރެންގެ ބުކުގައި ތަޅާލަބަލަ.
އަހަރެންނާއި ދިމާލަށް ބަލަހައްޓައިގެން ނުހުރެ މަގޭ ފިނދު ބޯން ފަށާ.
މަގޭ ފިނދުދެކެ ލޯބިވާ ވަރު ނިކަން ދައްކާލަބަލަ.
އަހަރެންގެ އަޑުދަށުން ކިޔާ، އަހަރެންގެ ތި ފިނދުދެކެ ލޯބިވޭ.
އަހަރެންގެ އަޑުދަށުން ކިޔާ، ސާހިބާގެ ފިނދު ކާލަން ލިބިދާނެތަ.
އަހަރެން ބޭނުމީ ތި ފިނދު ކާލަން.
އާދޭ މަގޭ ފިނދު ކާލަން.
މަގޭ ފުއި ކަމުދޭތަ؟
މަގޭ ލަޅި ކަމުދޭތަ؟
ބޭނުމީ މަ ކަލޭ އަދިވެސް ބާރަށް ތަޅާލަންތަ؟
މި ލަޅިގަނޑު އެތެރެއަށް ވައްދާލަންވީތަ؟
މަގޭ ކަރުގައި ތި ހިފާލާގޮތް ވަރަށް ކާފަރެވެ.
ތިޔަ ޖާދުލެއް ފަދަ ބީހިލުމުން އަހަރެންގެ ހިއްސުތައް ހޭލައްވާލައެވެ.
ތިޔަ ކާފަރުކަމުން އަހަރެންގެ ހިއްސުތައް ހާދަބޮޑަށް ހޭލައްވާލައެވެ.
މޮށުމުގައި އަހަރެންނާއި އެއްހަމައެއްގައި ހިފަހައްޓާލެވޭ ހަމައެކަނި މީހަކީ ތިއީ.
ބުއްގަޑު ލަޅީގައި ކޭއްތުނަ ދޭށެވެ.
އަހަރެން ބޭނުމީ ތަގަރިތަޅާތަން ބަލަން.
ތަގަރިތަޅާ މަންޒަރަކީ ވަރަށް ކޮޅުވާ މަންޒަރެއް.
އަހަރެންގެ ގައިމަތީ ކަލޭ އޮންނައިރު ވަރަށް އަރާމު.
އަހަރެންގެ ކަންފަތް ކައިރީ ނޭވާލާ އަޑު އިވުނަސް މުޅި ގައިން ހީބިހި ނަގައެވެ.
ބާރަށް ތަޅާ!
އަހަރެން ކަލޭގެ ރަހަ ބަލަން ބޭނުން.
ތިހެން ހަދަމުން ގެންދޭ.
މީތި ވަރަށް ސަޅި، ހުއްޓާނުލާތި.
ކަލޭ އަހަރެން މާބޮޑަށް ކޮޅުކުރަނީތި.
ތިޔަހެން ބެލީމާ އަހަރެން ކޮޅުވާކަން އިނގޭއެއްނު.
އަހަރެން ވަރަށް އަނގަ ބޯހިތްވޭ.
މިހާރު ފެންނަނީ ވަރަށް ކާފަރުކޮށް.
ކަލޭ ހިތްހަމަޖައްސައިދޭން އަހަރެން ލޯބިކުރަން.
ކަލޭގެ ކާފަރު ހަޅޭއްލުންތަކުން އަހަރެން މޮޔަކޮށްލާ.
ވައްދާލައިގެން އޮންނައިރު ވަރަށް އަރާމުވޭ.
ތިތާ ކޮޅަށް ހުރޭ އަހަރެން ކަލޭ އޮރިޔާން ކުރަންދެން.
އެގޮތަށް ދޫ ބޭނުންކުރީމަ އަހަރެންނަށް ވަރަށް ކަމުދޭ.
ތި ހޫނު އަނގަ ޖެހީމަ އިހުސާސްވާގޮތް ވަރަށް ކަމުދޭ.
ކަލޭގެ ރަހަ ވަރަށް މީރު.
ތިޔަ ދެފައި ދޭތެރޭ އެތައް ގަޑިއިރެއް، ދޫލާ، ބޮއެ، ރަހަބެލުމުގައި ހޭދަކޮށްފާނަމެވެ.
ކޯޗެއް ލައިގެން ތިހުރީ؟
އަހަރެން މީނީ އޮރިޔާން ފިލްމު ބަލަން.
އަހަރެން އޮންލައިންކޮށް ވިއްކާ ކާފަރު ކުޅޭ އެއްޗެހި ހޯދަނީ.
އަހަރެންނަށް ރޭގައި ވަރަށް ލާނެތް ހުވަފެނެއް ފެނުނެވެ.
މަގޭ ލޮނދިތައް ބޮއެ.
ކޮންއިރަކު އެންމެ ފަހުން އަތުން ހެލީ.
މިރޭ އަހަރެންގެ ކާފަރު އަޅަކަށް ކަލޭ ހަދާނަން.
މިރޭ ކަލޭ އަހަރެންގެ ނަން ގޮވާވަރު ކުރާނަން.
މިރެއަކީ އަރާމާއި ތަދު ގެ ރެޔެއް.
އަހަރެން ކަލެއަށް ވަރާލަދޭއިރު މަގޭ ކަންފަތްދޮށުގައި ނޭވާލާ އަޑު އަހަން ބޭނުން.
މިރޭ އަހަރެން ބުނީމަ ނޫނީ ވަރާލަން ހުއްދައެއް ނޯންނާނެ.
ތި ހީސި މިރޭ ފުރިހަމަ އަރާމާއެކީ ވިންދު ޖަހާނެ.
މިއަދު އަހަރެން ފެންވަރަން ހުރި ކަލެއާއި ދޭތެރޭ ވިސްނީމެވެ.
ހިނގާ ދެމީހުން އެއްކޮށް އޮރިޔާންވާން.
ތި ހަބޭސް ބުރި ފެންނަ ކޮންމެ ފަހަރަކު އަހަރެން ކާފަރުވޭ.
ކަލޭގެ ހޫނު ދޮން ތަކުން އަހަރެންގެ ގައިގައި ހުޅުހިފާ.
އަހަރެންނާއި އެކީ ފެންވަރަން ބޭނުންތަ؟
އަހަރެން ތިތާ ހުރިނަމަ އަހަރެންނަށް ކިހިނެއް ހަދާނީ؟
ހަމަ މިހާރު އަހަރެން ބޭނުމީ ތި ޒަކަރު މަގޭ އަނގަޔަށް ލާން.
ކުޅެން ބޭނުންތަ؟
އަހަރެންގެ ކިރާއި ކުޅެން ބޭނުންތަ؟
އަހަރެންގެ ވައްގަނޑާ ކުޅެން ބޭނުންތަ؟
އަހަރެންގެ ވައްގަނޑުގައި ދަތް އަޅަން ބޭނުންތަ؟
އަހަރެންގެ ވައްގަނޑު ބޮއެފައި ދަމާ ހަދާބަލަ.
އަހަރެންގެ ބުކާއި ކުޅެން ބޭނުންތަ؟
މަށަށް ތި ކިރު ދައްކާ.
މަގޭ ބުކުގައި ތެޔޮ އުނގުޅާ.
އަހަރެންގެ ބުރީގައި ތެޔޮލާ.
ކަލޭ ކާފަރުވާ މިންވަރު މަށަށް ދައްކަބަލަ.
މަގޭ މޫނުމަތީގައި ތި ކާފަރު ހީސިން ތަޅާބަލަ.
ކަލޭގެ ހެދުން ބާލަން އަހަރެން މިހުރީ ކެތްމަދުވެފައެވެ.
އަހަރެން ބޭނުމީ ކަލޭ އަހަރެންގެ މޫނުމައްޗަށް ވަރާލާށެވެ.
ބާރަށް އަވަސް އަވަހަށް ތަޅާބަލަ.
ކަލޭގެ ހީސި ލޮނދިވެގެން ގޮސް ފޯވެގެން ތިކި ތަޅާވަރު ކުރާނަން.
މަގޭ ހީސި ބޮއެބަލަ.
ބުނާކަމެއް ބުނާގޮތަށް ރަގަޅަށް ކުރާށެވެ.
ކަކޫ މައްޗަށް ތިރިވެ އާދޭސް ކުރާށެވެ.
އަހަރެންނަށް އިނގޭ ކަލޭ މުޅި ދުވަހު ހަތަރުދަމު ތި ވިސްނަނީ މަށާ މޮށޭހިތުންކަން.
ކަލޭ ބޭނުންވަނީ ކޮންކަމެއްކަން މަށަށް އިނގޭ އެކަމަކު އެކަމަށް އާދޭސް ކުރުވަން ބޭނުމީ.
އެދިމާލަށް ތިރިވެ މަގޭ ފިނދުގައި ދޫލާ.
އެ ފިނދުގެ މީރުކަން އަހަރެންނަށް ބުނެދީ.
ތި ލަޅި ހަރުވެފައި އޮތީ ކިހާވަރަކަށްކަން ބުނެބަލަ.
ހަދަމުން ގެންދޭ، ކަލޭގެ ދުލުން ކުޅެގެން އަހަރެން ވަރާލަދީބަލަ.
މަގޭ ފަހަތަށް އައިސް މަ ވެރެންދެން ފިނދަށް ޖަހާބަލަ.
ދީބަލަ ތި މަނިބޮނޑި، އަހަރެން ރަހަ ބަލަން ބޭނުން.
މަގޭ ފުއި މިއޮތީ ވަރަށް ދިޔާވެފަ، ތި ހީސި ވައްދާ ފުރާލަބަލަ.
ބޭނުން ކޮންމެ ގޮތެއް ހަދައިގެންވެސް އަހަރެން ވަރާލަދީ.
އަހަރެންގެ ބުއް މައްޗަށް ތިރިއަށް ރަގަޅަށް ތެޅެންދެން ވަރުގަދައަށް މޮށިބަލަ.
ހުއްޓާލާށޭ ބުނަންދެން ރަގަޅަށް ފިނދު ތަޅާބަލަ.
ކަލޭގެ މޫނުމައްޗަށް އަހަރެން ވެރެންދެން ފިނދު ބޮއެބަލަ.
މަގޭ ފުއި ތެރެއަށް މަނި އަޅާ ފުރާލަބަލަ.
މަގޭ ހިތަށްއަރާ މުޅި ދުވަހު އަހަރެމެންނަށް މޮށިލެވޭނެނަމައޭ.
ގުދަށް ބާއްވާފައި މަގޭ ހީސި އެތެރެއަށް ޖެހީމަ ހާދަ އަރާމޭ.
އަބަދުވެސް ވަހުށީ ވިސްނުމެއް ތިގެންގުޅެނީ އަންހެނާ.
ތިއީ ހަމަ އިބިލީހެއް، ކާފަރު އެއްޗާ.
އަހަރެން ހަމަ މިތާގައި މިވަތުގު ބޭނުމީ ތި ޖަންގިޔާ ތިރިކޮށްފައި ކާލަން.
މަށަށް އިނގޭ މަގޭ ވަރުގަދަ ލަޅި ބޮވައިގެންފައިކަން ތިހުރީ.
ލާނެތް މަންޖޭ، މަ ބުނާ ގޮތަކަށް ކަންކުރަން ޖެހޭނީ.
ކާކު ކަލޭގެ ވެރިޔަކީ؟
އެދުރަށް ކިޔަމަންވެ އޭނަގެ ލަޅިއަށް އެދި އާދޭސް ކުރޭ.
އޭ އަޅާ ކަލޭގެ ސާހިބާއަށް ކިޔަމަންވޭ، މިހާރު މަގޭ ފުޔަށް އެދި އާދޭސް ކުރޭ.
ދެކަކޫ މައްޗަށް ތިރިވޭ އަދި ތި ދުލުގެ މަސައްކަތް ފަށާ.
ކުރިން ދުވަހަކުވެސް އެގޮތަށް އަހަރެންނާއި އެޅިފައެއް ނެތް.
ކަލޭ ވެރޭގަޑީގައި އަޑުލައްވާ ހަޅޭއްލަވާ ހެދީމަ ހާދަ ހިތްހަމަޖެހެޔޭ.
އަހަރެން ވަރަށް ނުލަފާ ވެގެން މިއުޅުނީ، ތަޅާލުމެއް ހައްގު މަށަށް.
އަރާމުވެގެންގޮސް ރޮވޭވަރު ކޮށްލާނަމެވެ.
ފަޓުލޫނު މަތިން ކޮޅުވެ އަރާފަހުރިތަން ފެނެއެވެ.
އަހަރެންގެ އަތުތެރޭގައި ތި ހީސި ހަރުދަނޑި ވެގެންދާ އިހުސާސް ހާދަ ކާފަރެވެ.
މިރޭ އަހަރެން ބޭނުމީ އަހަރެން ކުރިމަތީގައި ކަލޭ ވަރާލާތަން ބަލަން.
އަހަރެން ހަލާއިރު ހަނދާންކުރަނީ ކަލޭމަތިން.
ކަލޭގެ ބެލުންތަކުން އެކަނިވެސް އަހަރެން ވަރަށް ބޮޑަށް ލޮނދި ކޮށްލާ.
އަހަރެންގެ އެތެރޭގެ އިބިލީސްކަން ކަލޭ ހޭލައްވާލާ.
އަރާމުވެގެން ތި ލައްވާއަޑުތައް އިވުނީމަ އަހަރެން ހާދަ ކޮޅުވެޔޭ.
އަހަރެން ކަލޭގެ އަންހެން ކުއްތާއަށް ހަދާބަލަ.
މަގޭ ކިރު ބޮއެ.
ވެރެން ކައިރިވީމަ ބުނާށެވެ.
މި ފިނދު މީ ކަލޭ ބޭނުންއިރަކު ކަލޭގެ އެއްޗެއް.
ވާހަކަ ހުއްޓާލާ އަދި ހެދުން ބާލާ.
މަގޭ ގައިގައި ދަތް އަޅާބަލަ.
އަހަރެން ގުދަށް ބާއްވާފައި ޖަހާބަލަ.
މަގޭ އިސްތަށިގަޑަށް ދަމަމުން ވަރުގަދަޔަށް މޮށިބަލަ.
ކަލެއާއި އެކު މޮށުމަކީ މަސްތުވާ އެއްޗެއް ފަދަ ކަމެކެވެ.
އަހަރެންނާ މޮށުން ދުވަހަކުވެސް ހުއްޓާނުލައްޗެވެ.
މަ ބޭނުމީ އަހަރެން އައްސާފަ ކަލޭ ބޭނުން ގޮތެއް އަހަންނަށް ހަދާށެވެ.
މަށަށް ހިއެއް ނުވޭ ދުވަހަކުވެސް މަ ކަލެއާއި މޮށެން ފޫހިވާނެހެނެއް.
ވަރުގަދަޔަށް ފުންކޮށް ތަޅާބަލަ.
އަހަރެން މި ވެރެނީ.
އަހަރެން މިއޮއް ލޮނދިވެގެން ތިކި ތަޅަނީ.
އަހަރެން ފަޅައިގެންދާން ކައިރިވަނީ.
ތަޅާބަލަ، މޮށިބަލަ.
އަހަރެން ހަމަ މިހާރު ބޭނުމީ ކަލޭގެ ހެދުން އިރާލަން.
އިނގޭތަ، އަހަރެން މިހުރީ ޖަންގިޔާ ނުލާ.
މަ ހަމަ އަންގާލަން ބޭނުމީ މަ ދިޔާވެގެން ތިކި ތަޅާވަރުވެފައިކަން.
ހިނގާ ބަލަމާ ކިހާ ވަގުތެއް ނަގާތޯ ކޮޅުވާން.
ކީއްވެތަ މިތާ ނެތީ މިވަގުތު، މަ ހާދަ ކާފަރުވެޔޭ.
މަގޭ ޖަންގިޔާ އޮތީ ފޯވެފައި، އަވަހަށް ގެޔަށް އާދޭ.
މިރޭ ނިދަން އަހަރެން ކޯޗެއް ލައިގެން ހުންނަންވީ.
ކަލޭ ބޭނުންތަ އަހަރެންގެ ބުރިއަށް ޖަހަން؟
މަ ބޭނުމީ ކަލޭ މަގޭ ބުރިއަށް ޖަހަން.
ކަލެއާއި ވާހަކަ ދައްކަމުން އަހަރެން މި ހަލަނީ.
ތި ހީސި މަތިން ވަރަށް ހަނދާންވޭ.
އޮށޯވެފައި ވާހަކަ ހުއްޓާލާ.
އޮރިޔާންވޭ، އަދި އެނދަށް އަރާ.
ކަކޫ މައްޗަށް ތިރިވޭ، އަންހެނާ.
އަހަންނަށް އާދޭސް ކުރޭ
އަހަރެން އަމިއްލަ ގަޔާ ކުޅެނީ މި.
އަހަރެން މީނީ އަޑިން އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުލާ.
މިއަދު ހެނދުނު މަށަށް ހޭލެވުނީ ދިޔާވެގެން.
އަހަރެން ދަތް އަޅަންވީތަން ދައްކާ.
މަގޭ ދެ ބުއް ބާރަށް ފިތާލާފައި އަނގަ ބޯލަބަލަ.
އަހަރެންނަށް އިނގޭ ކަލޭ މަގޭ ފިނދު ބޭނުންވާކަން.
އަހަރެންނާ ދިމާލަށް އަންހެން ކުއްތާއަށް ގޮވިޔަސް ފަރުވާލެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންނާއި ދިމާލަށް އަންހެން ކުއްތާއޭ ގޮވީމަ ވަރަށް ކޮޅުވެއެވެ.
މަގޭ ބުރީގައި ހިފާބަލަ.
އަންހެން ކުއްޖަކު ލޮނދި ކުރަން ކަލޭ ވަރަށް ރަގަޅަށް ދަނޭ.
އަހަރެން ފަލަމަސްގަނޑު ދޭތެރެ ހާދަ ލޮނދި ކޮށްލައިފިއޭ.
ނިދަން އޮށޯންނައިރު އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުލާތި.
ނިދަން އަރާއިރު އެއްވެސް ހެދުމެއް ލުން މަނާ.
އަހަރެންނަށް ކިޔަމަންވޭ، އޮރިޔާމުން ނިދާ، އެއީ އަމުރެއް.
ދަންވަރު ގަޑިން ބާރަޖެހިއިރު ވެސް އަހަރެން އޮތީ ހޭލައެވެ.
ވިސްނަންއޮއްވައި ދޭއްޖެހިއެވެ. 
ފަތިސް ވަނީ ވެސް އަހަރެން އެހެން އޮއްވައެވެ. 
ކޮންމެވެސް މިޔުޒިކެއް ކުޅެވޭތޯ ހީރި މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޮލަކުން ކަރުނައެއް ނުހިކެއެވެ. 
މަގަތުގައި ހަލީމް އޮތެވެ. 
އެއީ އަހަރެންގެ ފިރިމީހާއެވެ. 
ނިދާ މަރުވެފައެވެ. 
ބިތްދޮށުގައި އޮތީ، އުމުރުން ހަތް އަހަރުގެ މާހިންއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ތިން ދަރިންގެ ތެރެއިން އެންމެ ހަގު ދަރިފުޅެވެ. 
ކުދިން ކުށްވެރި ކުރާނީ އަހަރެން ހެއްޔެވެ؟ 
ޙަޤީޤަތުގައި ވެސް މައްސަލައަކީ އަހަރެން ހެއްޔެވެ؟ 
ވާރޭވެހޭ އަޑު އިވެން ފެށިއެވެ. 
ފޮނި ހަނދާންތަކެއް ހިތަށް ގެނެސްދެމުންނެވެ. 
އަހަންނާއި ހަލީމް އެންމެ ފުރަތަމަ ބައްދަލުވީ ވާރޭ ވެހެނު ރެއެއްގައެވެ. 
އަހަރުމެން ކައިވެނިކުރި ރޭ ވެސް ވާރޭ ވެހުނެވެ. 
ހަލީމަކީ ކިހާ ލޯބިވި ފިރިއެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ގާތުގައި އަހަރެން ނެތް ނަމަ އޭނަގެ ލޮލަށް ނިދި ނައި ޒަމާނެއް އައެވެ. 
އަރުން އެއްޗެއް ނުދިރުނު ޒަމާނެއް ވެސް އައެވެ. 
އަހަރެން ނުލައި އެއްވެސް ތާކަށް ދާކަށް އޭނަ ކުރިން ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ. 
އޮފީސް ދަތުރެއްގައި ވިޔަސް ރާއްޖެއިން ބޭރަށް އޭނަ ދާނީ މަޖުބޫރުވެގެން އެކަންޏެވެ. 
ދިޔަސް، ދުވާލަކު އެތައް ފަހަރަކު ގުޅައެވެ. 
ދެ ލޯބިވެރިން ފަދައިން ވާހަކަދައްކަން އަހަރުމެން ތިބެމެވެ. 
އެއީ ކިހާ އުފާވެރި ދުވަސްތަކެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހަޔާތުގެ އެ ރީތި ސަފުހާތަކާ ދިމާއަށް ފިކުރު ދީލައިލަން އުޅުމުން އަހަރެން އެ ފޮތް ލެއްޕީމެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަރެން ޖެހޭނީ ކައިވެނި ސަލާމަތް ކުރާށެވެ. 
ހަލީމް ފަދަ ދެވަނަ މީހެއް އަހަންނަކަށް ނުލިބޭނެއެވެ. 
އަހަންނަށް މާ ބޮޑަށް ފަރުވާކުޑަ ކުރެވުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަލީމް ބުނި ފަދައިން، މާހިނަށް ބަނޑުބޮޑުވި ފަހުން ހަލީމްމަތިން އަހަރެން ހަނދާންނެތުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފަތިހު ހަތަރެއް ޖެހިއެވެ. 
އަހަރެން ފޯނު ނެގީމެވެ. 
އެކި ފަހަރުމަތިން ހަލީމް ބުނެފައިވާ ވާހަކަތައް ނޯޓުކުރީމެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ހުރިހާ ކަމެއް އަހަރެން ބަދަލުކުރާނަމެވެ. 
އަދިވެސް ލަހެއް ނުވެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ފިރިމީހާ އަހަންނަށް ލިބޭނެއެވެ. 
ކުރިން ވި ލޯބި އަދިވެސް ވާނެއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ކުޑަކުޑަ ޢާއިލާއެއް ނުރޫޅޭނެއެވެ. 
ކުދިން ބޮޑުވާނީ އަހަރުމެން ދެމަފިރިން އެއް ގެއެއްގައި އުޅެނިކޮށެވެ. 
ދެ މީހުންގެ ލޯބި ލިބިގެންނެވެ. 
ހަލީމަށް ހެނދުނު ސައިހަދަނީ އަހަންނެވެ. 
ރޭގަނޑު ގިނަ ވަގުތު ހޭލާ އުޅެފައި، ހެނދުނު ސައިހަދައިފައި އަހަރެން ނިދަނީއެވެ. 
ހަލީމް އޮފީހަށް ދާއިރު ސައި ހުންނާނީ ތައްޔާރަށެވެ. 
އަހަރެން އޮންނާނީ ނިދައިފައެވެ. 
ފަހަކަށް އައިސް އެ ކަން އަބަދު ވެސް އޮންނަނީ އެހެންނެވެ. 
ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ވެސް ބަރާބަރު ގަޑިއަށް ކާން ތައްޔާރުކުރަމެވެ. 
އެކަމަކު، ގިނަ ވަގުތު އަހަންނަށް އުޅެވޭނީ ކުދިންގެ ކަންތަކުގައެވެ. 
ތިން ކުދިން ބެލެހެއްޓުމަކީ ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި އަހަންނަކީ ދަރިންގެ ޓީޗަރެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި ދަރިންގެ ގާތް އެކުވެރިއެކެވެ. 
ނުވަތަ ކައްކާމީހަކީމެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި މަސައްކަތުމީހަކީމެވެ. 
ނުވަތަ ފަހާމީހަކީމެވެ. 
ދޭތެރެއަކުން ފަނޑިޔާރަކަށް ވާންޖެހެއެވެ. 
ނުވަތަ ޑޮކްޓަރަކަށް ވެސް ވާންޖެހެއެވެ. 
ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ވެސް ކުދިންގެ މަންމައަކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ކަންކަމަށް ފަރުވާ ކުޑަ ކުރެވެނީ ސަބަބެއް ނެތިއެއް ނޫނެވެ. 
ކުރިން އަހަރެންގެ އިސްތަށިގަނޑަށް ސަމާލުކަންދިން ނަމަވެސް ފަހުން ވަގުތެއް ނުވެއެވެ. 
އޮފީހުން ކެނޑިގެން ގޭގައި އިންނަންޖެހުމުން އަހަރެން ލަނީ ވީހާ ވެސް ގަޔަށް ފަސޭހަ، ފިނިވާ ހެދުމެކެވެ. 
ހަލީމާ ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު ކެއުންބުއިމަށް ވުރެ އިސްކަމެއް އަހަރެން ދިނީ ލަވަޔަށެވެ. 
އެ ދުވަސްވަރު ނުކުތް ހިންދީލަވަތަކާއި އިނގެރޭސިލަވަތަކަށް އަހަރެން ވަރަށް ފަރިތައެވެ. 
ފިލްމު ބަލާހިތް ވެއެވެ. 
ވާހަކަ ކިޔަމެވެ. 
ލޯބީގެ ރީތި ބައިތުތަކުން މެސެޖު ފޮނުވަމެވެ. 
އެ ހުރިހާ ކަމަކަށް ހަލީމް ވެސް ޝައުޤުވެރިކަން ހުރެއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ އެކަކަށްއަނެކަކު ކަމުދިޔައީ އެހެންވެއެވެ. 
ދެ މީހުންގެ އެއްގޮތް ކަންތައްތައް ގިނައީއެވެ. 
ފަހުން އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސަމާލުކަމެއް އަތުލީ އަހަރުމެންގެ ދަރިންނެވެ. 
ފުންކޮށް ވިސްނާލުމުން އަހަރެންނަށް ގަބޫލުކުރެވުނެވެ. 
އަހަންނަށް ބަދަލުތަކެއް އަތުވެއްޖެއެވެ. 
ހަލީމަށް ވެސް ބަދަލުތަކެއް އަތުވެއްޖެއެވެ. 
އަހަންނަށް ވުރެ ބޮޑަށް ހަލީމް ވެސް ސަމާލުކަން ދިނީ ދަރިންގެ ކަންތައްތަކަށެވެ. 
ތަފާތަކީ، އޭނަ އެ ކަމަށް އެއްބަސްނުވުމެވެ. 
ހުރިހާ ތުހުމަތެއް އަހަރެންގެ ބޮލުގައި އެޅުވުމެވެ. 
ދެބަސްވުން ފެށެނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ކައިވެނި ކުރަނީ އެކަނިވެރިކަން ކުޑަ ކުރުމަށެވެ. 
އަޅާލާނެ މީހަކު ހޯދުމަށެވެ. 
ޢާއިލާ ބިނާކުރުމަށެވެ. 
ހިތްހަމަޖެހިގެން ދިރިއުޅުމަށެވެ. 
އެ އިން އެއްވެސް ކަމެއް ނުވާ ނަމަ، ކައިވެނީގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ. 
ވަކި ހިސާބަކުން އަހަންނަށް އެ ކަން ވިސްނެން ފެށިއެވެ. 
އެކުވެރިން ދިން ލަފާ އަހަންނަށް އަޑުއިވެން ފެށިއެވެ. 
މުށުތެރެއިން ދޫވަމުންދިޔަ ކައިވެނީގެ ރޮދިފަށުގައި އަލުން ހިފެހެއްޓީމެވެ. 
އާ ފެށުމަކުން އަހަރެން ފެށީމެވެ. 
ޒަމާންތަކަކަށް ފަހު، ހެނދުނު ސައިގައި ހަލީމާ އެކުގައި އަހަރެން ބައިވެރިވީމެވެ. 
ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. 
ނިދި ހުއްޓެވެ. 
ނުކުންނާނެ ނަތީޖާއެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ކޮންމެވެސް އެކަކު ކޮންމެވެސް ހިސާބަކުން ފަށަންޖެހޭނެތީ އަހަރެން އިސްނެގީއެވެ. 
އައްދެ! މިއަދު ކޮން ފަރާތަކުން އިރުއެރި ދުވަހެއް؟ 
ސައިމޭޒު ކައިރީގައި އަހަރެން އިށީނދެގެން އިންތަން ފެނުމުން ހަލީމް ބުންޏެވެ. 
މަށަށް އެކަނި ވެސް ސައިބޮވޭނޭ.
އެނގެޔޭ، ހިނިތުންވާން މަސައްކަތް ކުރަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކުރިން ވެސް އަހަރުމެން...
މިހާރު ދެން ކުރީގެ ވާހަކަ ނުދައްކާ! ހެޔޮނުވާނެ! 
ފަހަކަށް އައިސް ހަލީމް ވާހަކަދައްކާ ފޫހި ރާގުގައި ބުންޏެވެ. 
މަ ދެކެ މިހާރު ހަލީމް ވަރަށް ފޫހިވޭދޯ؟ 
އަހަންނަށް ވެސް ވާހަކަދެއްކުނީ މަޑަކުން ނޫނެވެ. 
މަގޭ އަޑު އިވުނަސް..
އާންމުކޮށް އަހަރުމެން އަރާރުންވަނީ މެންދުރެއްނު، 
ހަލީމް ފުންމައިގެން ތެދުވެފައި ބުންޏެވެ. 
ހެނދުނު މަ ބޭނުން ތަންކޮޅެއް ރަނގަޅު މޫޑެއްގަ އޮފީހަށް ދާން. 
ދާންވީނު ރެސްޓުކޮށްލަން.
ހަލީމް ރުޅިނާންނަ ގޮތަށް އަހަންނަށް އެއްޗެއް ނުބުނެވޭތާ ކިތަންމެ ދުވަހެއް ވެއްޖެއެވެ. 
ލަފުޒުތަކުގައި ރޭނދާއަޅައި، ރިބަން ހަރުކުރިޔަސް ވެހެވެ. 
ކައިރި ހަދައި ކަސަބުން ޖަރީކުރިޔަސް ވެހެވެ. 
އެކަމަކު، ޒުވާބު ފަށާކަމަށް ވަނީ އަހަންނެވެ. 
ގޮތްދޫނުކުރާކަމަށް ވަނީ ވެސް އަހަންނެވެ. 
ހަލީމް އެ ދުވަހު އޮފީހަށް ދިޔައީ ސައިނުބޮއެވެ. 
އަހަރެންގެ އަޑުދެކެ ހަލީމް ފޫހިވެއެވެ. 
އަހަންނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަކުރަން ވެސް އޭނަ ބޭނުން ނުވާ ކަހަލައެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ ވެސް ހަމަ އަހަންނަށް ކަންތައްތައް ކުރެވުނު ގޮތުން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ރައްޓެހިން ބުނަނީ ތެދެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަންބެއްގެ ޒިންމާތައް އަހަރެން ހަނދާންނައްތައިލީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފިކުރު ކުރަމުން ގޮސް ކޮޓަރިއަށް ވަންއިރު ހަލީމްގެ ފޯނު އޮތީ ޗާޖަށްޖަހައިފައެވެ. 
އޭރު ވެސް ކޯލެއް އަންނަނީއެވެ. 
އަރާފައި އޮތީ ޒަރާނާގެ ފޮޓޯއެވެ. 
އޭނަގެ ނަމެވެ. 
ސުވާލު އުފެދުނެވެ. 
ހަލީމް އޮފީހަށް ވަންނަންދެން ވެސް ޒަރާނާއަށް ކެތެއް ނުކުރެވޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ތި ވަރަށް ޝައްކު ނުކޮށްބަލަ! 
ތިއޭ މައްސަލައަކީ، ހިތާހިތުން އަހަރެން ބުނެލީމެވެ. 
އެއީ އޮފީސް ކުއްޖެކޭ! 
މީހެއްގެ އަންބެއް. 
ފިރިމީހާއަށް ތި ވަރަށް ޓްރަސްޓު ނުކުރަންޏާ ކިހިނެއް އުޅޭނީ؟
ކުރިން އަހަރެން އެ މައްސަލަ ޖައްސަމެވެ. 
އެ ދުވަހުގެ ފަހުން އެ ކަން ހުއްޓައިލީމެވެ. 
މުޅި ގޭތެރޭގެ ތަރުތީބު ބަދަލުކުރީމެވެ. 
އަހަރެން ބަލާގޮތާއި، ވާހަކަދައްކާ ރާގާއި، އިށީނދެގެން އިންނަ ގޮތް ބަދަލުކުރީމެވެ. 
ޝޭންޕޫ އާއި ސެންޓު ބަދަލުކުރީމެވެ. 
ކުދިންނަށް ދޭ ވަގުތަށް ވުރެ ގިނަ ވަގުތު ހަލީމަށް ދެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ކައިވެނި ސަލާމަތްކުރުމަށްޓަކައި މޫނުގެ ސިފަ ބަދަލުކުރަން ވެސް އަހަރެން ވިސްނީމެވެ. 
ރަނގަޅު ނަތީޖާއެއް ފެންނާނެކަމުގެ އެއްވެސް އުންމީދެއް ނެތް އެތައް އިމްތިހާނެއް، ކައިވެނީގެ ފަހު ދެތިން ހަފުތާގައި އަހަރެން ހެދީމެވެ. 
ކެތްކުރީމެވެ. 
ދީނީ ޢިލްމުވެރިއެއްގެ އެހީ ހޯދީމެވެ. 
ވަސޭހަތްތެރިއެއްގެ ފަރާތުން ލަފާ ހޯދީމެވެ. 
ހަލީމަށް ދެއްކުމަށްޓަކައި އިސްތަށިގަނޑުގައި ކުލަޖެއްސީމެވެ. 
ރީތީ ގޮތްގޮތަށް ހެދުން ފަހައިގެން ލީމެވެ. 
މޭކަޕްކުރުމަށް ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދިނީމެވެ. 
ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަލީމަށް ލޯބީގެ މެސެޖެއް ފޮނުވީމެވެ. 
ލޯބީގެ ރީތި ލަވަތައް ޔޫޓިއުބުން ހޯދައިފައި ހަލީމްގެ އެފްބީ ޕޭޖުގައި އެ ލަވަތައް ހިއްސާ ކުރީމެވެ. 
އެ ފަދަ ކަމެއް، އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ކުރި ދުވަހެއް ހަނދާނެއް ނެތެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެ ފަދަ ކަންކަން ކުރާހިތެއް އެއްވެސް ވަރަކަށް ނެތެވެ. 
އަހަރެންގެ އެ އުމުރު ފަހަނައަޅައި ހިނގައްޖެއެވެ. 
ހަލީމް ރޭގަނޑު ގެއަށް އަންނަންދެން ހޭލާ އޮންނަމެވެ. 
ކިތަންމެ ވަރުބަލިވެފައި އޮތަސް، ނިންޖަށް ބަލިވެފައި އޮތަސް ވެހެވެ. 
އޭނައަށް ނިދެންދެން އަހަރެން ވާހަކަދައްކަން އޮންނަމެވެ. 
އަހަރެން ނުކުރާކަމަށް ހަލީމް ބުނެފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ ލިސްޓުގައި ހުރީ އެ ކަހަލަ ކަންތައްތަކެވެ. 
އެތަކެއް އަހަރެއް ވެފައިވާ ކައިވެނި ސަލާމަތްކުރަން ވަރަށް ގިނަ މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ދަރިންނަށްޓަކައެވެ. 
އަހަންނަށްޓަކައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ހުރިހާ ކަމެއް ދިޔައީ ފެނަށެވެ. 
ފިރިމީހާގެ ހިތުން އަހަންނަކަށް އެއްވެސް ޖާގައެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަނދިރީގެ ތެރެއަށް އަހަރެން ދޫކުރި އެއްވެސް ތީރެއް އޭގެ އަމާޒަކަށް ނުފޯރިއެވެ. 
ހަލީމް ބަދަލެއް ނުވިއެވެ. 
އޭނަ ފޫހިވީބާއެވެ؟ 
ނުވަތަ އެހެން ލޯބިވެރިއެއް ހޯދީބާއެވެ؟ 
އެ ދެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު އަހަންނަށް ދުވަހަކުވެސް ލިބޭނެކަމެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ވަރިވީއެވެ. 
ހަލީމް ދާނެ ދިމާއަކަށް ދާން ދޫކޮށްލީއެވެ. 
ދަރިންގެ ހިތުގައި އޮތް އެއްޗެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފާޅުގައި އެއްވެސް ދަރިއަކު އަހަރެން ކުށްވެރިއެއް ނުކުރެއެވެ. 
ޝަކުވާއެއް ވެސް ނުކުރެއެވެ.
ހަލީމާ ކައިވެނި ކުރެވުމަކީ، ހަޔާތުގައި އަހަންނަށް ނިންމުނު އެންމެ ރަނގަޅު އެއް ނިންމުމެވެ. 
އަހަރެންގެ ފުރާނަ ފަދައިން ލޯބިވާ ދަރިންތަކެއް ލިބުނީތީއެވެ. 
ހަލީމް ގާތުން ވަރިވުން އެއީ ހަޔާތުގައި އަހަންނަށް ނިންމުނު އެންމެ ރަނގަޅު ދެވަނަ ނިންމުމެވެ. 
އެހެން މީހެއްގެ ތޮށިގަނޑަށް އެރިގެން ދެން އަހަރެން ދިރިއުޅޭކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ހިތް ނޭދޭ ކަންތައްތަކެއް ކުރާކަށް ވެސް ދެން ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ކައިވެނީގެ ހުޅުކޮޅު ޙިމާޔަތް ކުރެވޭނީ ދެއަތުންނެވެ. 
ދެމަފިރިންނަށެވެ. 
އެއީ އެކަކަށް ކުރެވޭ ވަރަށް ވުރެ މާ ބޮޑުކަމެކެވެ. 
ނިމުނީ
ލޯބިވަނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ލޯބިވެވުނީމައި އެނގޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ އުމުރުން ބާރަ އަހަރުއްސުރެ ހިތުގައި އުފެދިފައިވާ އެ ދެ ސުވާލަށް ޖަވާބެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަހަންނަށް ފެނުނު އެންމެ ރީތި ފިރިހެނަކީ ހޮލީވުޑްގެ ފިލްމީތަރިއެކެވެ. 
އޭނަގެ ނަން އެނގުނީ ވެސް ވަރަށް ފަހުންނެވެ. 
ހީކުރެވުނެވެ. 
ލޯތްބަކީ އެއީއެވެ. 
ދެކޭހިތް ވުމެވެ. 
ބައްދަލުކުރާހިތް ވުމެވެ. 
ވާހަކަދައްކާ ހިތް ވުމެވެ. 
ފެނުމުން އުފާ ވުމެވެ. 
އެ ވިސްނުން ޖެހުނީ ބަދަލުކުރާށެވެ. 
އަހަރެންނަކީ އުޅޭ މީހެއްކަން ނުދަންނަ މީހެއްދެކެ ލޯތްބެއް ނުވެވޭނެއެވެ.
ކިޔަވަން އުޅުނުއިރު ބައްދަލުވި ހުރިހާ ފިރިހެންކުދިންނަކީ ވެސް އަހަރެންގެ ރައްޓެހިންނެވެ. 
އެ ގުޅުމަށް ދެވޭނެ އެހެން ނަމެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގެ ނާރުތަކާ ކުޅެލެވޭ ކަހަލަ ފިރިހެނަކު ނުފެނިގެން އުޅެނިކޮށް ބޮޑު އަންހެންކުއްޖަކަށް އަހަރެން ވިއެވެ.
ހިތުން އަހަންނަކީ ވަރަށް ކެރޭ ކުއްޖެކެވެ. 
ބާރަށް ހުނުމަކީ، ކެރޭކަން އަންގަން އަހަރެން ބޭނުންކުރާ އުކުޅެކެވެ. 
ޙަޤީޤަތަކީ މުޅިން އެހެން އެއްޗެކެވެ. 
އަހަންނަކީ ފިނޑި، އިހުސާސްތައް ފާޅުނުކުރާ އަންހެނަކީމެވެ. 
އަހަރެން އުޅެނީ ފިކުރު ނުކުރާކަމަށް ހެދިގެންނެވެ.
ގޭތެރޭގައި ކޮންމެ މައްސަލައެއް ޖެހުނަސް ވެހެވެ. 
ކޮންމެ ދެމަފިރިއަކު ވެސް ޒުވާބު ކުރާނެއެވެ. 
އަހަރެންގެ މައިންބަފައިން ވެސް ކަންކަމާ ރުޅިއައިސް ޒުވާބުކުރެއެވެ. 
އެ ކަންކަމަށް އެއްވެސް ސަމާލުކަމެއް ނުދޭކަމަށް އަހަރެން ހަދަމެވެ. 
އެކަމަކު، އެ މީހުން ދައްކާ ވާހަކަތައް އަހަރެން އަޑުއަހަމެވެ. 
ވަރަށް ފުންކޮށް ވިސްނަމެވެ. 
ކޮޓަރީގައި އެކަނިމާއެކަނި އިނދެގެންނެވެ. 
އަހަރެން އިންތިޒާރުކުރީ މީހަކާ އިނދެގެން ގެއިން ނުކުމެވޭނެ ދުވަހަކަށެވެ. 
އަހަރެން އެންމެ ގަޔާވި ދެވަނަ މީހަކީ ހާޝިމްބެއެވެ. 
މަންމަގެ ކޮއްކޮއެކެވެ. 
ތިން ކުދިންގެ ބައްޕައެކެވެ. 
ކުރާނީ ކީއް ހެއްޔެވެ؟ 
އެއީ އަހަރެން ބޭނުންވި ގޮތެއް ނޫނެވެ. 
ހާޝިމްބެއަކީ ވަރަށް ހެޔޮ މީހެކެވެ. 
ދަރިންނާއި އަހަރުމެންނާ ތަފާތެއް ނުކުރެއެވެ. 
ލޯބިވާން އެ އަށް ވުރެ ރަނގަޅު މީހަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެއްވެސް މީހެއް ގާތަކު އަހަރެން އެ ވާހަކައެއް ނުބުނަމެވެ. 
ހިތުގެ ހާލު މީހަކަށް ނާންގާހާ ހިނދަކު އެއީ ކުށެއް ނޫނެވެ. 
އެ ލޯބީގެ ނިރަށް އަހަރެން ފެނެއް ނުދެމެވެ. 
އަހަރެންގެ މޮޔަ ހިތަށް ކުރެވުނު ސިޔާސަކަމަކަށް ހަދައިފައި ނިންމައިލީއެވެ. 
އަހަރެންގެ އެއްބަނޑުއެއްބަފާ ދައްތައަކީ އަހަންނާ ދިމާ އިދިކޮޅު މީހެކެވެ. 
ވަރަށް އަވަހަށް ރުޅިއަންނާނެއެވެ. 
އެއް މިނެއްޓުގައި އުފާވެފައި އަނެއް މިނެއްޓުގައި ފޫހިވެދާނެއެވެ. 
އެއްވެސް ކަމެއް ހިތުގައި ފޮރުވުމަކީ އޭނަގެ މިޒާޖެއް ނޫނެވެ. 
ފަހުން ކޮންމެ ނަތީޖާއެއް ނުކުތަސް، މީހަކު ކޮންމެ އެއްޗެކޭ ކިޔަސް ވެހެވެ. 
ބޭނުން އެއްޗެއް ބޭނުން މީހަކާ ދިމާއަށް ދައްތަ ބުނެލައެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު އަހަރެންގެ ސިކުނޑި ސުމަކަށް ދެއެވެ. 
ދައްތަ ކުރާ ކަންތައްތަކުގެ ސަބަބުން ބޮޑެތި މައްސަލަތައް އުފެދޭތީއެވެ. 
އަނެއްބައި ފަހަރު ހިތަށްއަރައެވެ. 
އަހަންނަށް ވެސް އެ ސިފަ ލިބުނު ނަމައެވެ. 
އެހާ ކެރޭ މީހަކަށް އަހަރެން ވެސް ވި ނަމައެވެ. 
ހުރިހާ އެއްޗެއް ސިކުނޑީގައި ވަޅުލަންޖެހުމަކީ ކިހާ ވޭންހުރި ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ރޯތަން އެކަކަށް ވެސް ނުފެންނާނެއެވެ. 
ދައްތަ ރޯން ފަށައިފިއްޔާ ހުއްޓައެއް ނުލާނެއެވެ. 
އިރުކޮޅެއްވާއިރަށް ހޮޑުލާން ފަށައެވެ. 
އެ ހިސާބުން ދެން ޖެހޭނީ ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދާށެވެ. 
އެތަކެއް ވަގުތެއް އެ ކަމުގައި ބޭކާރުވެގެން ދެއެވެ. 
ދައްތަ ހިތުގައިނުޖެއްސުމަށް ޑޮކްޓަރު އަބަދުވެސް އެދެއެވެ. 
ދައްތަ އުފަލުގައި ބެހެއްޓުމަށް ނަޞޭޙަތް ދެއެވެ. 
އެ ކަން ކުރުމުގައި މަންމަ އާއި ބައްޕަ އަވަދިނެތި އުޅެނިކޮށް، އަނެއްކާ ވެސް އޮންނަނީ އެ ދުވަސް އައިސް ޖެހިފައެވެ. 
ވަރަށް ވިއްސާރަ ދުވަހެކެވެ. 
އޮފީސް ނިމުނުތާ އެތައް އިރެއް ވީއިރު ވެސް ވާރޭއެއް ނުހުއްޓިއެވެ. 
ޓެކްސީއެއް ނުލިބުނެވެ. 
ކައިރި ފިހާރަޔަކުން ކުޑައެއް ގަތީމެވެ. 
ކުޑަ ހިފައިގެން ވިއްސަކަށް ފިޔަވަޅު ނޭޅެނީސް، އައި ވައިރޯޅިއެއްގައި ކުޑައިގެ ދުނިތައް ހަލާކުވިއެވެ. 
އިސްތަށިގަނޑު ތެމިއްޖެއްޔާ އަހަރެންނަށް ރޯގާޖެހޭނެއެވެ. 
ސައިނަސްގެ މައްސަލަ އެހާ ބޮޑެވެ. 
އަވަހަށް ގޮސް ފިހާރަޔަކަށް ވަނީމެވެ. 
އަރީން އެންމެ ފުރަތަމަ ފެނުނީ އެ ފިހާރައިންނެވެ. 
އޭނަ ވެސް އެ ތަނަށް ވަދެހުރީ ވާރެއިން ހިޔާވުމަށެވެ. 
ކުރާނެ ކަމެއް ނެތި، އެއްތަނެއްގައި ތިބެންޖެހުމަކީ އުނދަގޫ ކަމެކެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް، އެއް އުމުރުގެ ރީތި ފިރިހެނަކު ގާތުގައި ހުރި ނަމައެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ދުވަހަކު ވެސް ވާރޭ ހުއްޓައިނުލާނެ ނަމައެވެ. 
އަރީނަށް ނުބަލަން ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ފިހާރައިގައި ހުރި ހެދުންތައް ބަލާކަމަށް ހެދުނީމެވެ. 
ދެ ފަހަރަކު އަހަރުމެން ދެ މީހުންގެ ހަތަރުކަޅި ބައްދަލުވިއެވެ. 
އެއްފަހަރު އަރީން ހިނިތުންވެލިއެވެ. 
އަހަރެންގެ މެޔަށް ހީވީ ފެންއެއްޗެއް އޮއްސައިލިހެންނެވެ. 
އެއީ، އެހެން ދިމާވި ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ. 
ހިނިތުންވެލަން ވެސް އަހަންނަށް ނޭނގުނެވެ. 
ފަހުން އެ ކަމާ ދެރަވިއެވެ. 
އަލުން އަރީން ބަލައިލާނެ ނަމައޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ނޭނގޭކަމަށް ހަދައިފައި އަރީން ގާތަށް ވެސް އަހަރެން ދިޔައީމެވެ. 
އެންމެ ފަހަރަކު ނަމަވެސް ބަލައިލާތޯއެވެ. 
އެ ފުރުޞަތެއް ނުލިބިގެން އުޅެނިކޮށް ވާރޭ ހުއްޓައިލިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން ދެ މީހުން ވަކިވީއެވެ. 
ދެވަނަ ފަހަރު އަރީން ފެނުނީ ފުޅަނދު ބަލަން ބާލުޚާނާއަށް ނުކުމެ ހުއްޓައެވެ. 
އެއީ، ގޭގެ ތިންވަނަބުރިއެވެ. 
އަރީން ހުރީ ކެމެރާއެއް ހިފައިގެންނެވެ. 
އަހަރެން ގާތުގައި މަންމަ އާއި ދައްތަ ވެސް ތިއްބެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ އަރީނަށެވެ. 
ރޭގަނޑުގެ ވަގުތެވެ. 
މަގުމަތީގެ ކާރުބާރު ބޮޑުކަމުން މައްޗަށް ބަލާނީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ބާލުޚާނާގެ ބޮކި ދިއްލައިލީމެވެ. 
އެ ކަމާ ދައްތަ ޝަކުވާކުރިއެވެ. 
ވަރަށް ގިނަ ބަހަނާ ދެއްކީމެވެ. 
މަދިރިން ސަލާމަތްވުމަށް ކަމުގައި ހެދުނީމެވެ. 
ތަޅުންގަނޑުގައި ހިނިތަކެއް އުޅޭތީކަމަށް ހެދުނީމެވެ. 
ކުރަތްޕެއް އަތުވެދާނެތީ ކަމަށް ބުނެގެން ވެސް އަހަންނަކަށް ކުރިއެއް ނުލިބުނެވެ. 
ދައްތަ ގޮސް ބޮކި ނިއްވައިލިއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ދެން ބަލައިލިއިރު އަރީންގެ ކެމެރާ ހުރީ އަހަރުމެންނާ ދިމާއަށެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި އަހަރެންގެ ފޮޓޯއެއް ނަގަނީކަމަށް ވެދާނެއެވެ. 
ހިނިތުންވެލީމެވެ. 
މޫނުގައި އަނގައެއް ކުރަހައިލައިގެން އެތައް އިރަކު ހުރީމެވެ. 
އޭ! އެހެރަ މީހާ ކީއްވެގެންތަ އަހަރުމެން ފޮޓޯނަގަނީ؟ ދައްތަ ޝަކުވާކުރިއެވެ. 
ވަރަށް ފޫހިވޭ! ރީތި މީހެއް ނަމަވެސް ރަނގަޅެއްނު. 
މަ ނުވެސް ހުންނާނަން މި ތާކު. 
ނޯންނާނެ ބެލްކަންޏަށް ނުކުމެލެވެން ވެސް. މަންމަ ވެސް ވަދޭ އެތެރެއަށް.
އެންމެ ރީތި ފުޅަނދު ނުވެސް އާދެއެއްނު ދަރިފުޅާ! މަންމަގެ ރާގުގައި ވަނީ އޯގާތެރިކަމެވެ. 
ހެވޭ! ދައްތަގެ ރާގުގައި ހަރުކަށިކަން ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް ނެތެވެ. 
ވަންނަންވީ!
ދައްތަ އެތެރެއަށް ވަނެވެ. 
ދައްތަ ރުއްސުމަށްޓަކައި މަންމަ އެތެރެއަށް ވަނެވެ. 
އަރީންގެ ސަމާލުކަން އަހަންނަށް ހޯދިއްޖެކަން އެ ރޭ އެނގުނެވެ. 
އަހަރެން ބަލަންހުއްޓައި ވެސް، އިރުއިރުކޮޅާ އޭނަ ކެމެރާ ދިއްކުރިއެވެ. 
އަނެއްކާ އޭނަ ގެއްލޭކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ފޯނު ނަގައިފައި އަހަރެންގެ ފޯނު ނަންބަރު ޖަހައިލީމެވެ. 
އެ ނަންބަރު ފެންނަ ގޮތަށް ފޯނު ހިފަހައްޓައިލައިގެން ހުރީމެވެ. 
ހީކުރީމެވެ. 
އަހަރެންގެ މަޤްޞަދު އަރީނަށް އެނގޭނެއެވެ. 
އަރީން ކެމެރާ ބެލިއެވެ. 
ފޯނު ނެގިއެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަންނަކަށް ނުގުޅިއެވެ. 
މަންމަ ގޮވަން ފެށުމުން އަހަރެން ވެސް ޖެހުނީ އެތެރެއަށް ވަންނާށެވެ. 
ޖެހިގެންއައި ދުވަހު ވެސް އަރީންގެ ފޯނުކޯލެއް ނައެވެ. 
މެސެޖެއް ވެސް ނައެވެ. 
އަހަރެންގެ ރޭވުން ނާކާމިޔާބުވީ ކަމަށް ނިންމީމެވެ. 
ވީ ގޮތް އެނގުނީ، އަރީން ހުރި ތަނުގައި ހުއްޓިފައި އަހަރެން މަތި ބަލައިލީމައެވެ. 
އަހަރެންގެ ފޯނެއް އަރީނަކަށް ނުފެންނާނެއެވެ. 
އަހަރެން ހުރި ދިމާގައި ހުރި ގަސްތަކެއްގެ ފަތްތައް ހުރީ، ތިރިން ބަލާ މީހަކަށް ހުރަހަކަށްވާ ކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. 
ވީ ފޫހިން މުޅި ދުވަހުގެ މޫޑު، ނުތަނަވަސްކަމަށް ބަދަލުވިއެވެ. 
މަންމައަށް އެ ކަން ފާހަގަވިއެވެ. 
ސުވާލުތައް ކުރިމަތި ކުރިއެވެ. 
އެ ދުވަހު ވެސް މަންމަ އާއި ބައްޕަގެ ޒުވާބުގަނޑެއް ހިނގައިފައިވާތީ މަންމަ ޝައްކު ކުރީ އެ ސަބަބެވެ. 
އަހަރެން ވީ ގޮތް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
މަންމަ ހޭން ފެށިއެވެ. 
އެއީ ދެން އެ ވަރުގެ ކަމެއްތަ؟ މަންމަ ބުނެލިއެވެ. 
ވާންހުރި ކަމެއް ވާނެ. 
ނުވާންހުރި ކަމެއް ނުވާނެ.
އެ ވަގުތު އަހަރެން ހުރީ ފޫހިވެފައެވެ. 
މަންމަ ދެއްކި ވާހަކަ ގަބޫލެއް ނުވެސް ކުރަމެވެ. 
އެކަމަކު، މަންމަ ބުނީ ވަރަށް ބޮޑު ތެދެކެވެ. 
ވާންހުރި ކަމެއް، ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ވާނެއެވެ. 
ދައްތަޔާ އެކުގައި ހުޅުމާލެއަށް ދާންވެގެން ފެރީއަށް އަރައިފައި އަހަންނަށް އިށީނދެވުނީ އަރީނާ ޖެހިގެންނެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަންނަށްވުރެ ގިނައިން އަރީނާ ވާހަކަދެއްކީ ދައްތައެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ދައްތައަށް އަރީން މާ ކަމުދިޔައީއެވެ. 
އެ ދަތުރުގައި އަރީން އުޅުނީ އަހަރުމެންނާ އެކީގައެވެ. 
ނޫނެކެވެ. 
ދައްތަޔާ އެކީގައެވެ. 
އަހަންނަކީ އެ ތަނުގައި ހުރި ބުދެކެވެ. 
ބޭކާރު މީހެކެވެ. 
އެއްގޮތަކީ، އަހަރެން ކުރި އިޝާރާތްތައް އަރީނަށް ތަރުޖަމާކުރަން ނޭނގުމެވެ. 
އަނެއްގޮތަކީ، އަރީންގެ ޚިޔާލު ފަހުން ބަދަލުވުމެވެ. 
ނުލާހިކު ރީތިކޮށް އޮތް ލޯބީގެ އުދަރެސް، މާޔޫސްކަމުގެ ކަޅު ވިލާތަކުން ބައްދައިލީ ކުއްލިއަކަށެވެ. 
އެސްފިޔަޖަހައިލައިފައި ހުޅުވައިލާހާ އަވަހަށެވެ. 
މި ރެއަކީ ދައްތަގެ ކައިވެނީގެ ޙަފުލާ ކުރިޔަށްދާ ރެއެވެ. 
މުޅި ގެއަށް ވެރިވެފައިވަނީ އުފާވެރިކަމެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް ވެރިވެފައިވަނީ ހަމަހިމޭންކަމެވެ. 
އަރީންގެ އަތުގައި ހިފަހައްޓައިލައިގެން ދައްތަ ހުރިއިރު، އަހަރެންގެ އަތުތެރެއިން އަރީން ދޫވެގެންދިޔަ ގޮތް އަދިވެސް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އަރީން ފުރަތަމަ ފެނުނީ އަހަންނަށެވެ. 
ފުރަތަމަ ލޯބިވީ ވެސް އަހަންނެވެ. 
މަންމައަށް ހުރިހައިކަމެއް އެނގެއެވެ. 
ދައްތައާ ދެކޮޅަށް އެއްޗެއް ބުނަން މަންމަ ބޭނުން ނުވަނީއެވެ. 
ބޮޑު ހައިޖާނަކަށް ވާނެތީއެވެ. 
އެހެންނޫނަސް، ގަދަކަމުން އަރީންގެ ލޯތްބެއް އަހަންނަކަށް ނުހޯދޭނެއެވެ. 
ހިތަށްއަރައެވެ. 
އެއީ، ކީއްވެގެން ދިމާވާ ގޮތެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ލޯބިވާ މީހާއަށް އެ ލޯބި ނުލިބެނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ކަމާ ދެން ކުރެވޭނެ އެއްވެސް ކަމެއް ނޯންނަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ކުރިއަށް އޮތް ދުވަސްތަކުގައި އަރީން އުޅޭނީ އަހަރެންގެ ލޯކުރިމަތީގައެވެ. 
އަހަންނާ ގާތުގައެވެ. 
ވަރަށް ގާތުގައެވެ. 
އެކަމަކު އަހަރެން އުޅޭނީ ދުރުގައެވެ. 
ވަރަށް ދުރުގައެވެ. 
ނިމުނީ
ވަރަށް ބޯކޮށް ވާރޭ ވެހެނު ދުވަހެކެވެ. 
މެންދުރުގެ ވަގުތެވެ. 
މަންސޫރު ހުރީ ވަލުގައި ނިކަން ބާރަށް ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. 
ރަމްޒިއްޔާގެ ސަންދޯއް ވަޅަށް ތިރިވާކަށް މަންސޫރު ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ގާތުގައި ހުރި މީހަކު، މަޑުމަޑުން މަންސޫރުގެ ކޮނޑުގައި ޖަހައިލިއެވެ. 
ވަލަށް ދޫދިނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ތިން ފިރިހެންދަރިން ދޫކޮށްފައި ކުދިންގެ މަންމަ ވަކިވުމުން މަންސޫރު ހިތަށް ކުޅަދާނަވާ ވަރެއް ނޫނެވެ. 
ބައްޔެއް ނުވެ ކުއްލި ގޮތަކަށް ރަމްޒިއްޔާ ވަކިވެގެންދިޔައިރު މަންސޫރު ހުރީ އެ ފަދަ ކަމަކަށް ކުޑަކޮށް ވެސް ތައްޔާރު ނުވެއެވެ.
މީހުން ހީކުރީ ވަރަށް އަވަހަށް މަންސޫރު އެހެން ކައިވެންޏެއް ކުރާނެކަމަށެވެ.
ދޮންމަންމައެއް ގެންނާކަށް މަންސޫރު ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ. 
ކުދިންގެ ޒިންމާ ކޮނޑުގައިއަޅައިގެން މަންސޫރު ހިންދަމައިލިއެވެ. 
ވަރަށް ބަރެވެ. 
އެހާމެ އުނދަގުލެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު އަރިއަޅައިލިއެވެ. 
އަމިއްލަ ހުރިހާ އުފަލެއް ޤުރުބާންކޮށްފައި މަންސޫރު މަސައްކަތްކުރީ ދަރިންނަށްޓަކައެވެ. 
ކުދިން ބަނޑުހައިވިޔަކަ ނުދެއެވެ. 
މަންމަ ނެތުމުގެ އުނިކަން އިހުސާސްވިޔަކަ ނުދެއެވެ. 
ދުނިޔެއަށް ލޯ ހުޅުވައިދީ، ތަންދޮރު އޮޅުންފިލުވައިދިނެވެ. 
އިތުބާރުކުރެވޭ އެކުވެރިންނާ ހަވާލުކޮށްފައި މާލޭގެ ގޭގޭގައި ބައިތިއްބައިގެންނެވެ.
މަތީ ތަޢުލީމުގެ ނޫރުން ވެސް ކުދިންގެ ހިތްތައް އުޖާލާކޮށްދިނެވެ. 
މަންސޫރު ހުރީ ރަށުގައެވެ. 
މުރާލިކަމާ އެކުގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމުގައެވެ. 
މާލޭގައި ތިބޭ ދަރިންގެ އެކިއެކި ބޭނުންތައް ފުއްދައިދޭން އާމްދަނީ ހޯދުމުގައެވެ. 
ދުވަސްތައް އަހަރުތަކަށް ވެގެން ދިޔައީ އެ ގޮތުގައެވެ. 
މަންސޫރުގެ ތިން ދަރިން ތިބެއެވެ. 
އެންމެ ދޮށީ އަންވަރެވެ. 
ދެން ހުރީ ހަނީފެވެ. 
އެންމެ ހަގީ ނަސީރެވެ. 
ހުރިހާ ދަރީން ވެސް އުޅެނީ މާލޭގައި ގެދޮރު ހުރި މީހުންނާ އިނދެގެން ތަނަވަސްކަމުގައެވެ. 
މަންސޫރު މުސްކުޅިވެއްޖެކަމާއި، ކުރިން އުޅުނުހެން ނޫޅެވޭނެކަމެއް ކުދިން ނުދެނަހުއްޓެވެ. 
ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ވެސް އިރުއަރައި އޮއްސެނީ އާމްދަނީ ހޯދުމުގައި ދަރިން އަވަދިނެތި އުޅެނިކޮށެވެ. 
ހަފުތާއަކު އެއްފަހަރު ވެސް ބައްޕަގެ ހާލެއް ނުބެލެއެވެ. 
ކުދިންނަށް އުނދަގޫ ޖައްސާކަށް މަންސޫރު ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ހަށިގަނޑަށް އުނދަގޫތަކެއް އިހުސާސްވަމުންދިޔައިރު ވެސް މަންސޫރު އަޅާނުލާ ހުރީއެވެ. 
އެއްދުވަހަކު އަރިއަޅައިލައިގެން ވެއްޓުނީއެވެ. 
ރަށުން ބޭހެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
މަންސޫރު މާލެ ގެނައެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލުގައި އެޑުމިޓުކޮށްފައި އޮތްއިރު ބައްޕަ ގާތުގައި އިނދެލުމަކީ، އެއްވެސް ދަރިއަކަށް ފަސޭހަކަމަކަށް ނުވިއެވެ.
ސަބަބު ވަރަށް ސާފެވެ. 
ކާންބޯން މަސައްކަތް ކުރަންޖެހޭތީ ދަރިންނަށް ވަގުތު ނެތީއެވެ. 
ތިން ހަފުތާ ވީއިރު ކުދިންގެ މޫނުމަތިން ފޫހިކަމުގެ އަސަރު މަންސޫރަށް ފެނުނެވެ. 
ހިތް ކުދިކުދިވި ކަހަލައެވެ. 
ދެން ވެސް މަންސޫރު ޝަކުވާއެއް ނުކުރެއެވެ. 
އެދުނީ އެންމެ ކަމަކަށެވެ. 
ކުދިންނޭ ބައްޕަ ގޮވައިގެން މަހެއްބާނާލަން ހިނގާބަލަ! ވަރަށް އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި މަންސޫރު އެދުނެވެ. 
ހާދަހާ ދުވަހެއް ވެއްޖޭ މަސްބާނަން ނުދެވޭތާ.
ދެން ބައްޕައަށް ވެސް އެނގޭނެދޯ ބައްޕައަށް މިހާރު މަހަކަށް ނުދެވޭނެކަން. 
އަންވަރު ދިނީ ވަރަށް ކުރު ޖަވާބެކެވެ. 
އެކަކު ކުރާހިތްވަނީ ކަރޯކޭ ލަވަކިޔުން ކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
ފީނަން ދާހިތްވާ މީހުން ވެސް އުޅެއެވެ. 
މަހަށްދިޔުމަކީ މަންސޫރު އެންމެ ކުރާހިތްވި ކަންތަކެވެ. 
އެކަމަކު، ދަރިންނަކަށް އެ ކަމެއް މުހިންމެއް ނުވިއެވެ. 
ބައްޕަ އެހެން އެ ބުނަނީ ކިހާ ބޭނުންވެގެންކަމެއް އަންދާޒާއެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
ވަރަށް ގިނަ މައިންބަފައިން ފަދައިން، މަންސޫރު ވެސް ހިތާހިތުން އެދޭ ވަރަށް ބޮޑު އެދުމެއް އޮތެވެ. 
ދަރިންނަށް ބުރައަކަށް ނުވުމެވެ. 
އެ އަށް ވުރެ ކުރިން މަންސޫރުގެ ފުރާނަ ﷲ ގެންދެވުމެވެ. 
އެހެނެއް ނުވިއެވެ. 
ދޮޅު މަސް ވަންދެން މަންސޫރު ހޮސްޕިޓަލުގައި އޮންނަންޖެހުނެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި އެކަނިމާއެކަންޏެވެ. 
ރޭގަނޑު ހޭލާ ހުންނަން ޖެހުމުން ދަރިން ޝަކުވާކުރާ އަޑު މަންސޫރަށް އިވެއެވެ. 
ނީވޭކަމަށް ހަދަނީއެވެ. 
ފެންކަޅިވެއެވެ. 
ކަރުނަ ފޮރުވަނީއެވެ. 
ބޮޑަށް މަޝްވަރާކުރެވުނީ މަންސޫރަށް ނީވޭ ހިސާބުގައެވެ. 
މިއަދު ބައްޕަ ގެއަށް ގެންދަން ބުނެފި، ނަސީރު ހުރީ އެ ކަމާ ކަންބޮޑުވެފައެވެ. 
މަ ބޭނުމީ ހޮސްޕިޓަލުގަ ބާއްވަން. 
އެކަމަކު އޭރުން ހޭލާ އެބަ ހުންނަންޖެހޭ. 
ބޭކާރު ލާރިތަކެއް އެބަ ސްޕެންޑުވޭ. 
ގެއަށް ގެންދަން ބަލާއިރު ކޮން ގެއަކު ބާއްވާނީ؟
ފުރަތަމަ އަތްނަގާ މީހަކަށް ވާކަށް އެކަކު ވެސް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކު ވެސް އިންތިޒާރުކުރީ އަނެކަކު ބުނާ އެއްޗަކަށެވެ. 
އަހަރެން ގޭގަ ބާއްވަން ވަރަށް އުނދަގޫ، އަންވަރުގެ ހާލަތު ބުނެދިނެވެ. 
މަ އަބަދު މި އުޅެނީ އޮފީހުގަ. 
ވައިފް ކިހިނެއް ބައްޕަ ބަލާނީ؟
މަށަށް އޯކޭ ބައްޕަ ބާއްވަން، ހަނީފުގެ ވާހަކައިން ހީވަނީ އެ ކަމަށް ތައްޔާރަށް ހުރިހެންނެވެ. 
އެކަމަކު، މާލޭގަ ގެއެއް ހުއްޓަސް ވަރަށް ކުޑަ ތަންކޮޅެއްގަ މި އުޅެނީ.
މަގޭ އެޕާޓުމަންޓުގަ ހުންނާނެ ރޫމެއް، ނަސީރު ބުންޏެވެ. 
އެ ތާ ބޭއްވިދާނެ. 
އެކަމަކު މަށަކަށް ވެސް އަނެއްހެން ބުނަންޏާ ފަސޭހައެއް ނުވާނެ. 
އެކަމަކު، ބަލާނަން ތި ކަން ވޭތޯ.
ޖެހިފައިވާ ބައްޔެއްގެ ސަބަބުން، ހިނގާބިނގާވެ އުޅުމަކީ މަންސޫރަށް ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. 
އަބަދުމެ އޮންނަނީ އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެންނެވެ. 
ކުޑަކަމުދެވޭކަމެއް ނުވަތަ ބޮޑުކަމުދެވޭކަމެއް މަންސޫރަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެއީ ރަނގަޅު ކުރެވޭ ބައްޔެކެވެ. 
ކުޑަ ޚަރަދެއް ކުރަން ކެރިއްޖެ ނަމައެވެ. 
އެކަމަކު، އެއްވެސް ދަރިއަކު އެ ޚަރަދުގައި ހިފާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
މަންސޫރުގެ ހުރިހާ ކަމަކާ ހަވާލުވީ ނަސީރެވެ. 
އަތްމަތި އެންމެ ދަތީ ވެސް އޭނައެވެ. 
ނަސީރަށް ފެނުނީ ބައްޕައެއް ނޫނެވެ. 
އާމްދަނީއަށް ކުއްލިއަކަށް އިތުރުވި ފަސް ހާސް ރުފިޔާއެވެ. 
ބައްޕަގެ ހުރިހާ ކަމެއް ނަސީރު ކުރާތީ، ބައްޕައަށް ލިބޭ ފަސް ހާސް ރުފިޔާ ނަސީރަށް ދިނުމަށް އެހެން ދަރިއަކު ދެކޮޅެއްނަހަދައެވެ. 
އެ ފައިސާއިން ބައްޕަގެ އޮޕަރޭޝަނަށް ޚަރަދުކުރަން ނަސީރު އިންކާރުކުރިއެވެ. 
އަމިއްލަ ޖީބަށް ލާން ލިބޭ ވަރު މަދުވާނެތީއެވެ. 
ބައްޕައަށް މާ ބޮޑު ޚަރަދެއް ނުހިނގައެވެ. 
ކާންދެނީ ގޭގައި އާންމުކޮށް ކައްކާ އެއްޗެއްސެވެ. 
އަންނައުނު ހޯދާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
އެ ހިތްހަމަޖެހުން ނަސީރަށް ލިބެއެވެ. 
ކުޑަ ތަކުލީފަކާ އެކުގައެވެ. 
ގަޑިންގަޑިއަށް ބައްޕަގެ ނެޕީ ބަދަލުކުރަން ނަސީރު ގެއަށް އަންނަންޖެހެއެވެ. 
ބައްޕަ ފެންވަރުވައިދޭން ޖެހެއެވެ. 
ކާންދޭން ނަސީރު އެހީތެރިވާން ޖެހެއެވެ. 
ފައިސާކޮޅަށްޓަކައި ނަސީރު ވަރަށް ކެތްކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު، ފުރަތަމަ މަސް ނިމި ދެވަނަ މަހަށް ކުރިމަތިލިއިރު ނަސީރުގެ ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލައިފިއެވެ. 
ފަސް ހާސް ރުފިޔާގެ ނަގުދު ފައިސާ ލިބުނަސް، އެހީތެރިވަނީ ބައްޕައަށް ކަމުގައި ވިޔަސް، ނަސީރަކަށް އެ ކަމެއް ނުވިއެވެ.
ތިންބެއިން އެއްތަންވެ، ބައްޕައަށް ދެން ހެދޭނެ ގޮތަކާމެދު މަޝްވަރާކުރިއެވެ. 
ދެން ވެސް ނަސީރު ހުރީ، ބައްޕަ ބެލުމުގެ ޒިންމާ ނަގާށެވެ. 
އެހެން ތަނަކަށް ބައްޕަ ބަދަލުކުރެވިއްޖެ ނަމައެވެ. 
ރަށުން އެންމެ އަވަހަށް އައި ދޯނިން ބައްޕަ ރަށަށް ބަދަލުކުރިއެވެ. 
އެ ރަށުގައި ބައްޕަ ބޭއްވީ ޒުބޭދާގެ ގޭގައެވެ. 
އޭނައަކީ ނަސީރުގެ ބޮޑުދައިތައެކެވެ. 
ޒުބޭދާގެ ފިރިއަކު ނުހުރެއެވެ. 
ދަރިން އުޅެނީ މާލޭގައެވެ. 
ބައްޕައަށް ކައްކަނީ ޒުބޭދާއެވެ. 
ކާންދިނުން ހަވާލުކޮށްފައި އޮންނަނީ ކައިރި ގެއެއްގައި އުޅޭ ފިރިހެނަކާއެވެ. 
ފެންވެރުވުން ފަދަ ކަންތައް ކުރަނީ ބިދޭސީއެއް ލައްވައެވެ. 
ވަރަށް ކުޑަ ޚަރަދަކުން ނަސީރަށް އެ ކަންކަން ކުރެވޭނެ ގޮތް ހަމަޖެހުނެވެ. 
ޖީބަށްލާން ތިން ހާސް ރުފިޔާ ލިބެއެވެ. 
ޒުބޭދާއަށް އެ ހުރިހައި ކަމެއް އެނގެއެވެ. 
އެ ގޮތް ކަމަކުނުދިޔައެވެ. 
އެހެން ބުނާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
ދެން ހޯދީ ބަހަނާއެކެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ޒުބޭދާ މާލެއަށް ދާންޖެހުނެވެ. 
ދަރިން ދެކިލުމަށްޓަކައެވެ. 
މާލެ ދިޔަގޮތަކަށް ޒުބޭދާއެއް ނައެވެ. 
ނަސީރު ގުޅިޔަސް ފޯނެއް ވެސް ނުނެގިއެވެ. 
ނަސީރު ދުށް ގޮތުގައި، ދައްތަގެ އެހީ ނުލިބުނަސް ބައްޕައަށް އުޅެވޭނެއެވެ. 
ދެ ބޭބެއިންނަށް ވެސް އެ ކަން ގަބޫލުކުރެވުނެވެ. 
ބައްޕަ ކިހާ އެކަނިވާނެކަމެއް، ދަރިން ކިހާ ދެކިލާހިތް ވާނެކަމެއް އެކަކަށް ވެސް ނޭނގުނެވެ. 
ކެއްކުމުގެ ކަންތައް އަވަށްޓެރިއަކާ ހަވާލުކުރިއެވެ. 
ބައްޕަ އުއްފު ވެސް ނުބުނެއެވެ. 
ޝަކުވާއެއް ނުކުރެއެވެ. 
ހަތަރުދަން ހޭދަކުރީ ކުނައެއް އަޅައިފައިވާ، ރޯނުފުރި އެނދެއްގައެވެ. 
ވަށައިގެން ފެންނަނީ ތެޅިގަލުން ރާނައިފައިވާ ހަތަރު ފާރެވެ. 
އެއް ފާރުގައި ދާޖަހައިފައިވާ ކިޑިކީދޮރެއް ހުރެއެވެ. 
މަރަށްފުރާނައަށް ތެދުވެގެން އައިސް މަންސޫރު ހުންނަނީ އެ ކިޑިކީ ކައިރީގައެވެ. 
ދުރުން މޫދު ފެންނަން އޮވެއެވެ. 
ކަނޑުން އަރައިގެން އަންނަ ނަލަ ރޯޅިއާ އެކުގައި މާޒީގެ ހަނދާންތައް މަންސޫރުގެ ސިކުނޑީގައި އުތުރިއަރަން ފަށައެވެ.
މޫދަކީ މަންސޫރުގެ ހިތުގެ ފަރުވާއެވެ. 
މަސްވެރިކަމަކީ، މަންސޫރު އާމްދަނީ ހޯދަން ކުރި މަސައްކަތެވެ. 
ފުރާނައިގެ ކާނާއެވެ. 
ދޯނީގައި މަހަށް ނުދެވޭވަރު ވުމުން، މަސްބާނަން އަތިރިމައްޗަށް ނަމަވެސް މަންސޫރު ދިޔައެވެ. 
ބަލިއެނދުގައި އޮށޯންނަންޖެހުނު ކަމުގައި ވިޔަސް، މަސްބޭނުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ކުޑައެއް ނުވިއެވެ. 
އަތްފައިގައި ވަރު ނެތަސް، ކަންވާރުގައި ނުހިފުނަސް، ރާޅުޖަހާ ފަށުގައި އިނދެލަން ނަމަވެސް ދާން މަންސޫރު ބޭނުމެވެ.
އެކަކު ވެސް އެ ކަން ކޮށެއްނުދިނެވެ. 
މިއަދު މެންދުރެއްހާއިރު މަންސޫރު ފެނުނީ، ވަދާގޮސްފައި އައި ބަޔަކަށެވެ. 
އޭރު މަންސޫރުގެ ގަބުރު ފެންމަތީގައި އޮވެގެން އޮޔާދަނީއެވެ. 
އަނިޔާއެއްގެ އެއްވެސް ނިޝާނެއް ހަށިގަނޑުގެ ބޭރުފުށަކު ނެތެވެ. 
އެހެނަސް އެ ހިތް ނަގައި ބެލި ނަމައެވެ. 
ފާރު ނުވާ އެންމެ ތަންކޮޅެއް ވެސް ނުފެނުނީހެވެ. 
ސަހަރާއަށް ގެންދިއުމުގެ ކުރިން ގަބުރު ބާއްވައިފައި އޮތީ އަތިރިމަތީގައެވެ. 
މަންސޫރުގެ ފިރިހެންދަރިން ވީ މާލޭގައެވެ. 
އަންވަރު ބުނިގޮތުގައި، ރޯގާޖެހިގެން އޭނައަކަށް ކަނޑުދަތުރެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. 
ޖަނާޒާގައި ބައިވެރިވާން ދަރިއަކު އަންނާނެކަމެއް ނޭނގެއެވެ. 
ކޮންމެ ދަރިއަކީ ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ. 
ބައްޕަގެ މޫނުދެކިލަން އަންނާނެ ވަގުތެއް އެ މީހުންނަކަށް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު، މަންސޫރުގެ ހުރިހާ ވަގުތެއް ދަރީންނަށް ހުސްކުރިއެވެ. 
ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ އިސްކޫލުތަކަށް ދަރިން ފޮނުވިއެވެ. 
ދެފައި މައްޗަށް ތެދުވެ ހުރެވުނު ހުރިހާ ދުވަހަކު މަސައްކަތްކުރީ ދަރިންގެ މުސްތަޤުބަލު އުޖާލާ ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
ބޭނުމެއް ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
މީހުން ކިޔެވެ. 
މަންސޫރަކީ ކޮންކަހަލަ ބަފައެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ދަރީންނަށް އެ ބައްޕަ ދިން ލޯބީގައި އެއްވެސް ޝަރުތެއް ނެތީ ހެއްޔެވެ؟ 
ދަރިންނާ ދޭތެރޭ އެ ބައްޕަ އެއްވެސް އުންމީދެއް ނުކުރަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ މަންސޫރަކީ، ޝުކުރުކުރުމުގެ ނާދިރު ނަމޫނާއެއް ހެއްޔެވެ؟
ފޯނު ހިފައިގެން ފޮޓޯނަގަން އަތިރިމަތީގައި ހުރި މާޔާ އިންތިޒާރުކުރީ އިރު އަރާނެ ވަގުތަކަށެވެ. 
ކުދިކުދި ރާޅުތައް، އަދަބުވެރިކަމާ އެކުގައި އައިސް މާޔާގެ ފައިތިލައިގައި ބޮސްދިނެވެ. 
އަހަރެން ބަލަން ހުރީމެވެ. 
ކުޑަދޮރުގެ ފޮތިގަނޑުގެ ނިވަލުގައެވެ. 
ކޮވެލި ގޮވާ އަޑާއި ރާޅުޖަހާ އަޑުގެ ތެރެއަށް ގުރާ ގޮވާ އަޑު ވެސް އެކުވަމުންދިޔައެވެ. 
ދުވާލުގެ ރަސްގެފާނަށް މަރުޙަބާ ކިޔުމަށްޓަކައި، އުދަރެހަށް ވެރިވަމުންދިޔަ ކުލަތައް ތައްޔާރުވަމުންދިޔައެވެ. 
އަހަރެން އަވަސްއަވަހަށް މޫނު ދޮވެލީމެވެ. 
ނިދަން އޮށޯތްއިރު ލައިގެން ހުރި ސޯޓުގެ މަތިން މުންޑެއް އަނދެލީމެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ މުންޑެއް ނޫނެވެ. 
ރިސޯޓުން ހަދިޔާއަކަށް ލިބުނު ފޭއްޔެކެވެ. 
އަހަރެން ކޮޓަރިން ނުކުތީމެވެ. 
މާލޭގައި އުޅޭއިރު، ކޮންމެ ދުވަހަކު ފަތިހު އަހަރެން ދުވަން ދަމެވެ. 
ރިސޯޓަށް އައުމާއެކު އެ ކަން މެދުކެނޑުނެވެ. 
އޮފީހުގެ ފަރާތުން އަހަރުމެން ރިސޯޓަށް އައީ ޖަލްސާއެއްގައި ބައިވެރިވުމަށެވެ. 
ދަތުރުގައި ހޭދަވީ ދެ ދުވަހެވެ. 
ބާކީ އޮތީ ވެސް ދެ ދުވަހެވެ. 
މަޑުމަޑުން ހިނގައިފައި އައިސް މާޔާގެ ފަހަތުގައި ހުއްޓިލީމެވެ.
މޫދަށް އެރިލަން ވެއްޖެ! އަހަރެން ބުނެލީމެވެ. 
ސިއްސައިގެން ގޮސްފައި މާޔާ ބަލައިލިއެވެ. 
ފުރަތަމަ އަހަރެންގެ މޫނަށެވެ. 
ދެން އަހަރެންގެ ހަށިގަނޑަށެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލައިފި ކޮންމެ މީހަކަށް، ކަސްރަތުކުރުމަށް އަހަރެންގެ ހުންނަ ޝައުޤުވެރިކަން ވަންހަނާއެއް ނުވާނެއެވެ. 
އެ ފުރުޞަތު ކުރިން މާޔާއަކަށް ނުދެމެވެ. 
މާޔާގެ ފޯނުން އަހަރެންގެ ފޮޓޯއެއް ނެގިއެވެ. 
ފައިޒާނަށް ފޮޓޯތައް ފެނުނީމަ ހުންނާނެ ފޯރި. 
ސަމާސާ ރާގަކަށް އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ނަގައިދެންތަ ސަޅި ފޮޓޯއެއް؟
އަހަރެންގެ ދެތިން ފޮޓޯއެއް ނެގުމަށް ފަހު މާޔާ ކެމެރާ ދިނެވެ. 
އަހަރެން ފޮޓޯނަގައިދިނީމެވެ. 
ދެ މީހުން އެކުގައި ވެސް ނެގީމެވެ. 
ދުވަހަކީ، ޖަލްސާގައި މާޔާ ވާހަކަދައްކާ ދުވަހެވެ. 
ދައްކާނެ ވާހަކަތަކާ ބެހޭގޮތުން އަހަރުމެން މަޝްވަރާ ކުރީމެވެ. 
ވާހަކައިގައި ހިނގަމުން ގޮސް ތުނޑިއަށް ނުކުމެވުނެވެ. 
އެ ތަނުގައި ފަތުރުވެރިންގެ ބަޔަކު ވެސް ތިއްބެވެ. 
އަހަރުމެން ފެނުމުން އަހަރުމެންނާ އެކުގައި ދެ މީހަކު ފޮޓޯނެގިއެވެ. 
ނައިސް ކަޕްލް! އެކަކު އެހެން ވެސް ބުންޏެވެ. 
ފައިޒާނާއި އަހަންނަކީ ވަރަށް ގާތް ދެ އެކުވެރިންނެވެ. 
އޭގެ ސަބަބުން އަހަރުމެންގެ އަނބިންނަކީ ވެސް ގާތް އެކުވެރިންނެވެ. 
ފައިޒާންގެ އަންހެނުން އަހަރެންގެ އޮފީހުގައި އުޅޭއިރު، އަހަރެންގެ އަންހެނުން ރާނިޔާ އުޅެނީ ފައިޒާންގެ އޮފީހުގައެވެ. 
އެއީ، އިއްތިފާޤެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރުމެން ބޭނުންވި ގޮތެވެ. 
އަހަރުމެންގެ އޮފީހުގެ ގޮތް އަހަރުމެންނަށް އެނގޭތީއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެއް އޮފީހެއްގައި ދެމަފިރިން އުޅުމަކީ އަހަރުމެން ތާއީދުކުރާ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ދަރިއަކު ނެތެވެ. 
އަހަރެއްގެ ފަހުން ނޫނީ އެ ކަމާ ވިސްނުމެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ފައިޒާން އާއި މާޔާގެ ދެ ކުދިން ތިބެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، މާޔާއަކީ ދެ ކުދިންގެ މަންމައެއް ހެނެއް ހިއެއް ނުވާނެއެވެ. 
އެކުގައި ވަގުތު ހޭދަކުރަން ލިބުމަކީ، ކުރިން ނުދެއްކޭ ކަހަލަ ޒާތީ ވާހަކަ ދައްކަން މަގު ފަހިވާ ކަމެކެވެ. 
އަހަރުމެން އެންމެންނަކީ ވެސް އިންސާނުންނެވެ. 
ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް އުނި ސިފަތައް ހުރެއެވެ. 
ގަޔާނުވާ ސިފަތަކާއި، ފޫހިވާ ސިފަތައް ހުރެއެވެ. 
މާޔާ ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދެއްކިއެވެ. 
ކައިވެނި ދަތުރުކުރަމުންދާ ކަނޑުގެ ހަލަބޮލިކަމާއި، މައްސަލަތަކުގެ ވާހަކަ ދެއްކިއެވެ. 
އާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. 
ތަފާތަކީ، ބައެއް ވާހަކަތަކުގެ ތަފުސީލަށް ދިޔަކަމެވެ. 
މާޔާގެ ކައިވެންޏަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ކޮންމެ އޮޅިއަކުން ގިރާކުރަން އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތް އަހަރެން ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ތަޖުރިބާކާރަކަށް ވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
މާޔާއަށް ވުރެ މާ ކުރިން ފައިޒާން ދަންނަ މީހަކަށް އަހަރެން ވީތީއެވެ. 
މާޔާ އާއި ފައިޒާނަކީ، ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު ވެސް އަހަރެންގެ ލަފާ ގަބޫލުކުރާ ދެ މީހުންނެވެ. 
ރިސޯޓުގައި ހޭދަވި ހަތަރު ދުވަހަކީ، އަހަންނާއި މާޔާގެ އެކުވެރިކަމުގެ އާ ބާބެއް ލިޔެވުނު ހަތަރު ދުވަހެވެ. 
އެކުވެރިކަމަށް ވުރެ ފުނަކަށް އަހަރުމެން ނުދަމެވެ. 
މާލެ އައި ފަހުން އަހަރުމެން ހަތަރު މީހުން ބައްދަލުވާލެއް ގިނަވިއެވެ. 
އަހަރުމެން އެކަކުއަނެކަކަށް ކުރާ ކޯލުތައް ގިނަވިއެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް ހުސިޔާރުވެގެންނެވެ. 
އެކުވެރިންނަށްވުމުގެ ކުރިން އަހަރުމެންނަކީ އިންސާނުންނެވެ. 
އިންސާނުންނަކީ ޝައްކުބަލި ބޮޑު ބައެކެވެ. 
ދަންވަރުގެ ވަގުތެވެ. 
އަހަރެންގެ ފޯނު އަހަރެން ހޭލައްވައިލިއިރު ގަޑިން ދޭން ޖަހަނީއެވެ. 
ފޯނު ނެގިއިރު ވެސް މާޔާގެ އަޑު އަހަންނަށް އިވެއެވެ. 
މާޔާ ރޮނީއެވެ. 
ފައިޒާން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ކިއެވެ. 
އަޑު މަޑުކަމުން ކިޔާ އެއްޗެއް ސާފެއް ނުވެއެވެ. 
ނަސީމް! ޖައްސާލެވިދާނެތަ މި ކޮޅަށް؟ 
ފައިޒާން ބުނި އަޑު އިވުނެވެ. 
ވަރަށް އިމަޖެންސީ.
އަހަރެންގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ނިންމުމަކީ ނުދިއުމެވެ. 
ބައެއްގެ ދިރިއުޅުމުގެ އެހާ އެތެރެއަށް އަހަރެން ނުވަނުމެވެ. 
ދެވަނަ ވިސްނުމަކަށް ދިއުމުން ތެދުވާނެ ހިތްވަރު ލިބުނެވެ. 
ފައިޒާންގެ ގެއަށް ދިޔައިރު ފައިޒާން ހުރީ އަހަރެންގެ އިންތިޒާރުގައި މަގުމައްޗަށް ނުކުމެވެ. 
ވީ ގޮތް އެހުމުން ޖަވާބު ނުދީ އަހަރެން ގޮވައިގެން ފައިޒާން ވަނީ ކޮޓަރިއަށެވެ. 
މާޔާ އޮތީ ނިދާހެދުމުގައި ބަންޑުން އޮށޯވެގެން ރޯށެވެ. 
ފަންކާގައި ފަލަނގުފޭއްޔެއް އައްސައިފައި ހުއްޓެވެ. 
މީ ކޮން ބެޑުޝީޓެއް ފަންކާގަ އައްސާފަ މިއޮތީ؟ 
އަހަންނަށް ސުވާލު ކުރެވުނެވެ.
ކީކޭ ދެން ބުނާނީ؟ 
ފަންކާގައި އައްސައިފައި އޮތް ފަލަނގުފޭލި މޮހާލަމުން ފައިޒާން ބުންޏެވެ. 
މަ ލޯތްބެއް ނުވެޔޯ!
 އަމިއްލައަށް މަރުވާނީޔޯ! 
މީ ދެން މީހުން ކުރާ ކަހަލަ ކަންތައް؟
އަހަންނަށް ބޯކަހައިލެވުނެވެ. 
ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލައިފައި އެނދުގައި އިށީނދެލީމެވެ. 
ތި ވަރުން ދެން ކިހިނެއް ދެ މީހުން އިނދެގެން އުޅޭނީ؟ 
އަހަރެން މަޑުމަޑުން ބުނީމެވެ. 
ނޫޅެވޭނެ، ބަންޑުން އޮށޯވެގެން އޮތް މާޔާ ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
ކަމެއް ކުރީމަ ކުރާ ތަން ތި ފެންނަނީ. 
އޮފީހުގަ ބިޒީއޭ ކިޔާފަ ސައިކަލު ފަހަތަށް ބިޓުން އަރުވައިގެން ދުއްވުން މި ފައިޒާންގެ ކަމަކީ. 
މަ ގޮވައިގެން ތާކަށް ދާންވެއްޖެއްޔާ ބިޒީ! 
މި ކަހަލަ ފިރިހެނަކާ އިނދެގެން ނޫޅެވޭނެ އެކަކަށް ވެސް.
މާޔާ ކީއްވެގެންތަ މީހަކު ބުނާހާ އެއްޗެއް ގަބޫލުކުރަނީ؟ 
އާދޭހާ އެކުގައި ފައިޒާން އެހިއެވެ. 
މަ އޮފީހުގައޭ އުޅުނީ.
އެކަކު ރުޅިއައިސްފައި ތުހުމަތުތައް އެޅުވިއެވެ. 
އަނެކަކު ހިތާމައާ އެކުގައި ވިސްނައިދިނެވެ. 
މައްސަލަ ޙައްލެއް ނުވިއެވެ. 
ރާނިޔާއަށް ހޭލެވިގެން އޭނަ ގުޅިއެވެ. 
ވެގެން އުޅޭ ގޮތް އަހަރެން ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ނަސީބަކުން ރާނިޔާއަށް ވިސްނުނެވެ. 
އަހަރެން ވާހަކަދައްކަދައްކާ ހުއްޓައި ފައިޒާން ފޯނު އަތުލިއެވެ. 
އެހާ ދަންވަރު އަހަރެން ގެންނަންޖެހުނީތީ މާފަށް އެދުނެވެ. 
އެއީ ކޮންމެހެން މުހިންމު ކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ. 
މައްސަލަ ޙައްލުވީ، އިރު އެރި ފަހުންނެވެ. 
ފައިޒާން ދެއްކި ވާހަކަތަކަށް ބީރުކަންފަތް ދިން ނަމަވެސް، އަހަރެން ދެއްކި ވާހަކަތައް މާޔާ އަޑުއެހިއެވެ. 
މާ ރަނގަޅުވީސް ނަސީމާ އިނދެވުނު ނަމަވެސް. 
މާޔާ ޖެހިލުމެއް ނެތި ބުންޏެވެ. 
ފައިޒާން ދެކޭނެ ގޮތެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އަހަރެން އިތުރަށް އެ ވާހަކައެއް ނުދައްކަމެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ހަތަރު ފާރުގައި ރޯވެފައި ހުރި އަލިފާންގަނޑު ނިއްވައިލުމަށް ފަހު ތެދުވީމެވެ. 
ފައިޒާން ހިނގާ ސައިދޭން، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ހާންތިވެގެން މަރުވާ ވަރު ވެއްޖެ!
އަހަންނާއި ފައިޒާން މިސްރާބުޖެހީ ހޮޓަލަކަށެވެ. 
ދެ ސައިކަލުގައި ދިއުމުގެ ބަދަލުގައި އަހަރެން އެރީ ފައިޒާންގެ ސައިކަލު ފަހަތަށެވެ. 
އެ ދަނޑިވަޅުގެ ފައިދާ އަހަރެން ނެގީމެވެ. 
ވަރަށް ތެދަށް ބުނެބަލަ! އަހަރެން ޖެހުނީ އެ ސުވާލު ކުރާށެވެ. 
މަށާ އިނދެވުނު ނަމަ މާ ރަނގަޅުވީހޭ މާޔާ ބުނީމަ ކީކޭ ހިތަށްއެރީ؟
އެއްޗެއް ނުބުނެ އިރުކޮޅަކު ފައިޒާން އިނދެވެ. 
ދެ އެކުވެރިން ނަމަވެސް، އެއީ ދައްކަން އެހާ ފަސޭހަ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. 
މަންމަ ދެއްކި ވާހަކަތަކެއް ހަނދާންވީ، 
ފައިޒާން ބުނި އަޑު އިވުނެވެ. 
މަންމަ ކިޔާނެ، މިހާރު ނަސީމް ގެއަށް އައީމަ މާޔާ ކަންތައް ކުރާ ގޮތް ވަރަށް ތަފާތޭ. 
ތަނަކަށް ދާންއުޅޭ އިރަށް ވެސް މާޔާ ބުނާނެ ނަސީމް ގެންދަންވާނޭ. 
އެ ވާހަކަތައް ހަނދާންވީ. 
ވެދާނެ ދޯ މާޔާ ލައިކްވަނީ ކަމަށް.
ނޭނގެ ދޯ! 
އަހަންނަކަށް އެއްބަހެއް ނުވެވުނެވެ. 
ފައިޒާންގެ ވައިފް ވީމަ ގައިމު ވެސް އަހަރެން ވަރަށް ރެސްޕެކްޓު ކުރަން މާޔާއަށް. 
ފަހަރެއްގަ އޭގެ ނުބައި މާނައެއް ނެގެނީކަންނޭނގެ. 
އެކަމަކު، މަ ދުވަހަކު ވެސް ރައްޓެއްސެއްގެ ގޭގެ ފުރާޅުން ޓިނު ނަގައިގެނެއް ނުވަންނާނަން. 
މަށަށް އެނގެނީ މަގޭ ގޮތް. 
ތިބެދާނެ ވަރަށް ގޮތް ކުޑަ، ހަރާންކޯރު ރައްޓެހިން ވެސް.
މުހިންމީ ކުރާ އިޝާރާތެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު، ދަނޑިވަޅެވެ. 
ރާނިޔާއާ އެކުގައި ފައިޒާން މެލޭޝިޔާއަށް ދިޔައީ ފަސް ދުވަހުގެ ކުރު ކޯހަކަށެވެ. 
އެއީ ދެ މަސް ދުވަސް ކުރިއެވެ. 
ފުރި ދުވަހު ރާނިޔާ އާއި އަހަރެން ކަމަކާ ދެބަސްވިކަން ފައިޒާނަށް އެނގޭނެއެވެ. 
މެލޭޝިޔާއަށް ގޮސް، އެ ދަނޑިވަޅުގެ ނާޖާއިޒު ފައިދާނަގަން ފައިޒާން މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
ރާނިޔާއަށް ސިގުނަލްތަކެއް ދިނެވެ. 
ވަރަށް ފަނޑުކޮށް، ވަރަށް ދުރުދުރުންނެވެ. 
އަދި އޭގެ ފަހުން ވެސް އެ ކަމުގައި އޭނަ ދެމިހުއްޓެވެ. 
އެއީ، ފައިޒާންގެ ޙަޤީޤީ ކުލައެވެ. 
ކުރިން އަހަންނަށް އެ ކަން ނޭނގުނީއެވެ. 
އަހަރެންގެ ނަސީބަކީ، އެ ސިގުނަލް ރާނިޔާއަށް ނަގައިނުގަނެވުނުކަމެވެ. 
ގާތް އެކުވެރިންގެ ކެހިވެރިކަން ރާނިޔާއަށް ނުވިސްނެނީއެވެ. 
ފައިޒާންގެ ނިޔަތާ ދޭތެރޭގައި ރާނިޔާ ޝައްކު ނުކުރީއެވެ. 
ކުރި ނަމަ، އެ ދަތުރުގައި ފައިޒާން ދިން ސިގުނަލްތަކުގެ ވާހަކަ އަހަންނަކަށް ކިޔައެއް ނުދިނީހެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ކުޅުނީ ފައިޒާން ކުޅުނު ކުޅިގަނޑެވެ. 
މާޔާއަށް ނަގައިގަނެވުނީ އަހަރެން ގަސްތުގައި ފޮނުވި ސިގުނަލްތަކެކެވެ. 
ދުރުދުރުންނެވެ. 
އެހާމެ ފަނޑުކޮށެވެ. 
އަހަރެންގެ އަވައިގައި މާޔާ ޖެއްސީ ގަސްތުގައެވެ. 
ފައިޒާނަށް ސިގުނަލެއް ދިނުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. 
އަހަރެންގެ އެންމެ ދަރިއެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ފައިޒާންގެ ދެ ދަރިން އެބަތިއްބެވެ. 
ފައި ކައްސައިލައިފިއްޔާ ބޮޑަށް އަނިޔާ ވާނީ ވެސް ފައިޒާނަށެވެ. 
ކަންތައްވީ އަހަރެން ހީކުރި ގޮތަށެވެ. 
ފައިޒާނަށް ވިސްނުނެވެ. 
އެކަމަކު، ކަމެއް އަހަންނަށް އެނގުނުކަމެއް ފައިޒާނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ކަމެއް ރަނގަޅު ކުރާކަށް އަހަރެން ނުވެސް ބުނަމެވެ.
ހެނދުނު ހޭލަނީ ކިހާއިރަކު ހެއްޔެވެ؟
އަހަރެން ހޭލަނީ 6:30 ގައެވެ.
އަހަރެން ހޭލަނީ 5:15 ގައެވެ.
ހެނދުނު ބޮނީ ކޯޗެއް ހެއްޔެވެ.
ކޮފީ ނުވަތަ ސައި؟
އާންމުކޮށް އަހަރެން ހެނދުނު ބޮނީ ސައެވެ.
ކިޔަނީ ކޮން ނޫސް މަޖައްލާއެއް؟
އަހަރެން ކިޔަނީ ޓައިމްސް މަޖައްލާއެވެ.
ހެނދުނު ނޫސް ކިޔަން ވަގުތު އޮވޭތަ؟
އާއެކެވެ. 
އޮވެއެވެ.
ނޫން.
ހެނދުނު އަހަރެންގެ ކަންތައްތައް ރޭވިފައި ހުންނަނީ ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅެން ޖެހޭ ގޮތަށެވެ.
އަހަރެން ހަމައެކަނި ބަލާލަނީ ސުރުޚީތަކެވެ.
ހެނދުނުގެ ނާސްތާއަށް ބޭނުން ކުރަނީ ކޯޗެއް؟
އޮފީހަށް ދާން ނިކުންނަނީ ކޮންއިރަކު؟
އަހަރެން ދަނީ 9:15 ގައެވެ.
އޮފީހަށް ދަނީ ކިހިނެއް؟
އަހަރެން ދަނީ ރޭލުގައެެވެ.
އަހަރެން ދަނީ ބަހުގައެވެ.
އަހަރެން ދަނީ ސްކޫޓަރުގައެވެ.
އަހަރެން ދަނީ ސައިކަލުގައެވެ.
ގެއަށް އެނބުރި އަންނަނީ ކޮންއިރަކު؟
އަހަރެން ގެއަށް އެނބުރި އަންނަނީ 6:30 ގައެވެ.
ނިދަނީ ކިހާ އިރަކު؟
އަހަރެން ނިދަނީ 10:30 ގައެވެ.
އޭނާ އައިތަ؟
އޭނާ އައީ ކޮންއިރަކު؟
އޭނާ އައީ ކިހިނެއް؟
އޭނާ މިތަނަށް އައީ ކީއްވެ؟
އޭނާ އައީ ކާކާއެކު؟
އޭނާ މިތަނަށް އައީ މިދިޔަ ހަފްތާގައެވެ.
އޭނާ މިތަނަށް އައީ އިއްޔެއެވެ.
އޭނާ އައީ ކޮންތާކަށް؟
އޭނާ އައީ މިތަނަށެވެ.
އޭނާ އައީ އަހަރެންގެ އޮފީހަށެވެ.
އޭނާ އައީ ބަހުގައެވެ.
އޭނާ އައީ ކާރުގައެވެ.
އޭނާ އައީ ކީއްވެ؟
އޭނާ އައީ އަހަރެންގެ ބައްޕައާއި ބައްދަލު ކުރާށެވެ،
އޭނާ އަހަރެންގެ އޮފީހަށް އައީ ފައިސާއަށް އެދިއެވެ.
އޭނާ އައީ އޭނާގެ އަނބިމީހާއާއި އެކުއެވެ.
އޭނާ މިތަނަށް އައީ އެކަންޏެވެ.
އޭނާ އައީ ކޮންއިރަކު ހެއްޔެވެ؟
އެމީހުން މިތަނަށް އަންނާނެތަ؟
އެމީހުން އަންނާނީ ކޮންއިރަކު؟
އެމީހުން މިތަނަށް އަންނަނީ މާދަމާތަ؟
ކަލޭ ހަދާނީ ކިހިނެއް؟
ކަލޭ މަސައްކަތް ފުރިހަމަ ކުރަނީ ކޮންއިރަކުން؟
ކަލޭ ކައިވެނި ކުރާނީ ކޮންއިރަކު؟
ކަލޭ އެމީހުންނާއި އެކު ދަމުތަ؟
ކަލޭ ގެ ހުސްކުރާނީ ކޮންއިރަކު؟
ކަލޭ އެތަނުގައި ހުންނާނީ ކިހާ މުއްދަތަކަށް؟
ކަލޭ ދެން ކަންތައް ކުރާނީ ކޮންގޮތަކަށް؟
ކަލޭ ކަންތައްތައް ހަމަޖައްސާނީ ކިހިނެއް؟
ކަލޭ ކަންތައްތައް ހަމަޖައްސާނީ ކޮން ގޮތަކަށް؟
މެނޭޖަރު އެނބުރި އަންނަނީ ކޮންއިރަކުން؟
މިއަދު ވާރޭ ވެހޭނެތަ؟
މަދުރާއީއަށް ދާން ފުރަނީ ކޮންއިރަކު؟
އެމީހުން ދެން އަންނަ ހަފްތާގައި ބޯނަސް ދޭނެއެވެ.
މާދަމާ ރޭ އަހަރެން މާލެ ދާން ފުރަމެވެ.
އެމީހުން ގެ ހުސްކުރާނީ ދެން އަންނަ މަހުއެވެ.
އަންނަ ހަފްތާގައި އަހަރެންގެ ދެބެންގެ ދެދަރި މީހާ މުމްބާއީ އިން އަންނާނެއެވެ.
އަހަރެންގެ ރަހުމަތްތެރިޔާ އަންނަ މަހު ކައިވެނި ކުރެއެވެ.
އަހަރެން މިރޭ ބެންގަލޫރަށް ދާން ފުރަމެވެ.
އަދި އަހަރެން އެނބުރި އަންނާނީ 10 ދުވަސް ފަހުންނެވެ.
ކަލޭ އެތާގައި މަޑުކޮށްލާށެވެ.
އަހަރެން ކަލޭ ބަލާ އަންނާނަމެވެ.
އަހަރެން ކަލޭ އެތަނަށް ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ގެންދާނަމެވެ.
އަހަރެންނަށް ހީވާގޮތުން މިއަދު ވާރޭ ވެހޭނެއެވެ.
އެމީހުން މޮޅުވާނެކަމަށް އަހަރެން އުއްމީދު ކުރަމެވެ.
އެމީހުން އަންނާނެކަމަކަށް އަހަރެންނަކަށް ނުފެނެއެވެ.
މީގެ ފަހުން އަހަރެން އެމީހުންނާއެކު ނުދާނަމެވެ.
އެއްވެސް މީހަކު އެކަމެއް ގަބޫލެއް ނުކުރާނެއެވެ.
އެމީހުން އަހަރެން ބުނާ ބަހުގެ އަޑެއް ނާހާނެއެވެ.
އަހަރެން ފޮތް ކިޔާހިތްވެއެވެ.
އަހަރެން ވާރޭއާއި ތެމޭހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ހެނދުނުގެ އަވީގައި ހިނގާލާހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން މިޔުޒިކު އަޑު އަހާ ހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ރޭލުގައި ދަތުރުކުރާހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ކުރިކެޓު ކުޅޭހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ޓީ.ވީ ބަލާހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެންނަށް ސީދަލަށް ބަސްބުނާމީހުން ކަމުދެއެވެ.
އަހަރެންނަށް ހަގީގަތަށް ވާހަކަ ދައްކާމީހުން ކަމުދެއެވެ.
ބުރަ މަސައްކަތް ކުރާ މީހުން އަހަރެންނަށް ކަމުދެއެވެ.
ތޮއްޖެހިފައި އޮންނަ ބަސްތަކުގައި އަހަރެން ދަތުރުކުރާހިތެއް ނުވެއެވެ.
އަހަރެން ކިޔޫތަކުގައި މަޑުކުރާހިތެއް ނުވެއެވެ.
އަހަރެން ޓީވީ ސިލްސިލާތައް ބަލާހިތެއް ނުވެއެވެ.
އަހަރެން އެއްތަނެއްގައި މަޑުން އިންނަހިތެއް ނުވެއެވެ.
ކަލޭ އެތަނަށް ދިއުމާމެދު އަހަރެން ނުރުހެމެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ސްކޫޓަރެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ފޮތްކޮޅެއް އެބަހުއްޓެވެ.
އަހަރެންގެ ތިބެނީ ދެ ބޭބެއިންނެވެ.
އަހަރެންގެ ތިން ދައްތައާއި ބޭބެއެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެންގެ ވަރަށް ބައިވަރު ރައްޓެހިން މިތާގައި ތިބެއެވެ.
އަހަރެން މާދަން އޮފީހަށް ދާންޖެހެއެވެ.
އަހަރެން މިއަދު ކޮލެޖަށް ދާންޖެހެއެވެ.
އަހަރެން މިއަދު ދާންޖެހޭ ބައްދަލުވުމެއް އޮންނާނެއެވެ.
އަހަރެމެންގެ ގޭގައި މާދަމާ ހަފްލާއެއް އޮންނާނެއެވެ.
އަހަރެމެންގެ ގޭގައި ބައެއް މެހެމާނުން އެބަތިއްބެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ކާރެއް އޮވެއެވެ.
އޭނާ އަތުގައި ކާރެއް އޮވެއެވެ.
އޭނާ އަތުގައި ކާރެއް އޮވެއެވެ.
އޭނާގެ ދެ ކުދިން ތިބެއެވެ.
އޭނާ މިއަދު އޮފީހަށް ދާންޖެހެއެވެ.
އޭނާގެ ރައްޓެއްސެއް މުމްބާއީގައި ހުރެއެވެ.
އަހަރެންނަކަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އޭނާއަކަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އޭނާ އަތަކު ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އަހަރެން މިއަދު އޮފީހަށް ދާކަށް ނެތެވެ.
އެމީހުން މާދަމާ ސްކޫލަށް ދާކަށް ނެތެވެ.
އަހަރެންގެ މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންގެ އިއުތިރާޒެއް ނެތެވެ.
ކަލޭ އަތުގައި އިތުރު ޓިކެޓެއް އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟
ކަލޭ އަތުގައި އިތުރު ޓިކެޓު އެބަހުރިތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި އެއް ރުޕީސްގެ ލާރިއެއް އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟
ބައްފަ، މާދަމާ އޮފީހަށް ދާން އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟
މިއަދު ސްކޫލަށް ދާން އެބައޮތްތަ؟
އޭނާގެ އެއްވެސް މައްސަލައެއް އެބައޮތްތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި ގަލަމެއް އެބައޮތްތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި ގަލަމެއް ނެތްތަ؟
ކަލޭ މިއަދު ސްކޫލަށް ދާން ނެތްތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި ބާކީ ލާރި ދެވެން ނެތްތަ؟
ކަލޭއަށް ސާފުނުވާ އެއްވެސް ކަމެއް ވޭތަ؟
އަހަރެންގެ ސްކޫޓަރު މިތަނުގައި ޕާކު ކުރެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް ކަލޭގެ ފޯނު ބޭނުން ކޮށްލެވިދާނެތަ؟
އެތެރޭގައި ވަރަށް ހޫނުގަދައެވެ.
އަހަރެންނަށް ކުޑަދޮރުތައް ހުޅުވާލެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް ކަލޭއާއި ވާހަކައެއް ދައްކާލެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް މިއަދު އަވަހަށް ގެއަށް ދެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންގެ ގޭގައި މެހެމާނުން ކޮޅެއް އެބަތިއްބެވެ.
އަހަރެންގެ ދަބަސް މިތާގައި ބާއްވާލެވިދާނެތަ؟
ހުރިހާ ގޮތަކުންވެސްއެވެ.
އާނއެކެވެ.
ކަށަވަރެވެ.
މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންނަށް އެންމެ ރަގަޅެވެ.
އަހަރެންގެ އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންނަށް މާފު ކުރާށެވެ.
އަހަރެމެންނަށް މިހާރު ފަރިތަކުރަން ދެވިދާނެތަ؟
އޭނާ ގާތު މާދަމާ އަންނަން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އިރުކޮޅަކަށް މަޑުކޮށްލަން ބުނާށެވެ.
އޭނާގެ ގާތު ފޮތް ގެންނަން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު ގޭގެ މަސައްކަތް ނިންމުމަށް ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އަނގަ ހުއްޓާލުމަށް ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު މާދަމާ އޭނާގެ ބައްޕަ ގޮވައިގެން އައުމަށް ބުނާށެވެ.
ބޭބޭ ގާތު ބޭންކަށް ދާން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު ފައިލުތައް ގެންނަން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އަހަރެން އަންނަންދެން މަޑުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
ކަލޭގެ ރަހުމަތްތެރިޔާ ގާތު އަހަރެންނާއި މާދަމާ ބައްދަލުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އެތަނަށް ނުދިއުމަށް ބުނާށެވެ.
އެމީހުން ގާތު އަހަރެންނަށް އިންތިޒާރު ނުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
އެމީހާ ގާތު ހަޅޭއް ނުލެވުމަށް ބުނާށެވެ.
އެކުދިން ގާތު ވާރޭގައި ނުތެމޭން ބުނާށެވެ.
އަހަރެންގެ މަންމަ ގާތު އަހަރެންނާއިމެދު ފިކުރު ނުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
ކަލޭ ގާތު އެތަނަށް ދާކަށް އަހަރެން ނުބުނަމެވެ.
އެމީހުން ގާތު މިތަނަށް އަންނާކަށް އަހަރެން ނުބުނަމެވެ.
އެމީހުން އައީ ކީއްވެކަމެއް އަހަރެންނަކަށް ނޭންގެއެވެ.
ހުރިހާ ފައިސާއެއް ޚަރަދުކުރުމަކަށް ކަލޭ ގާތު އަހަރެން ނުބުނަމެވެ.
އަހަރެންނަށް އިންތިޒާރު ކުރުމަކަށް ކަލޭ ގާތު ނުބުނަމެވެ.
ކަލޭ ގާތު އެތަނަށް ދިއުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
ކަލޭ ގާތު ވަޒީފާއިން އިސްތިއުފާ ދިނުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
ކަލޭ ގާތު ދޮރު ހުޅުވާފައި ބެހެއްޓުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
އެމީހުން ގާތު މަޑުކުރުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
އަހަރެން ކަލޭގާތު އިއްޔެ އައުމަށް ބުނިން، އެކަމަކު ކަލޭ ނާދެއެވެ.
އެތަނަށް ނުދިއުމަށް އަހަރެން ކަލޭ ގާތު ބުނީމެވެ.
އަހަރެން ބުނި ބަސް އަޑުއިވުނުތަ؟
އަހަރެން ކިތަންމެ ފަހަރަކު ކަލޭ ގާތު އެމީހުން ދައްކާ ވާހަކަ ގަބޫލު ނުކުރުމަށް ބުނީމެވެ.
އެކަމަކު ކަލޭ އަހަރެންގެ ބަހެއް ނާހައެވެ.
އަހަރެން ދުވަހަކުވެސް ކަލޭ ގާތު އާދިއްތަ ދުވަސްތަކުގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށް ބުނިންތަ؟
އިރުކޮޅަކަށް މަޑުކޮށްލާށެވެ.
އަހަރެންގެ ރަހުމަތްތެރިޔާ ރަވީ އަތުގައި ސްކޫޓަރެއް ހުރެއެވެ.
ކަލޭ ވައްޓާލަދިނުމަށް އޭނާ ގާތު އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އެމީހުން ގާތު މަޑުކުރުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު މާދަމާ 5 ޖަހާއިރު ކަލޭއާއި ބައްދަލު ކުރުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު ކަލޭއަށް ގުޅުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު މިއަދު ކެއްކުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު ކަލޭއަށް ކާނެ އެއްޗެއް ހޯދުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު 2 ޓިކެޓު ރިޒާވް ކުރުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އެމީހުން ގާތު މާދަމާ އައުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އޭނާ ގާތު ކަލޭއަށް ގުޅުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އެމީހުން ގާތު މަޑުކުރުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އޭނާ މިއަދު ހުރީ ޗުއްޓީގައެވެ.
އޭނާ ގާތު ބޭންކަށް ދިއުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އަހަރެން އީމެއިލް ފޮނުވާލަންވީ ހެއްޔެވެ؟
ކަލޭ އަހަރެންނަށް ގުޅިނަމަ، އަހަރެން އެތަނަށް ދިޔައިމުހެވެ.
ކަލޭ އަހަރެން ގާތު ބުނިނަމަ، އަހަރެން ކަލޭއަށް މަޑުކުރީމުހެވެ.
އޭނާ އަހަރެން ގާތު އެހިނަމަ، އަހަރެން އޭނާއަށް އޭތި ދިނީމުހެވެ.
އަހަރެން ހޭލާ ހުރިނަމަ، އަހަރެންނަށް ވަގު އަތުލައިގަނެވުނީހެވެ.
އެމީހުން އެހާދުރުން އެ އައީ ކަލޭއަށް ދައުވަތު ދިނުމަށެވެ.
ކަލޭ އެ ކައިވެނި ހަފްލާއަށް ދިޔަނަމަ ރަގަޅުވީހެވެ.
ކަލޭ އަހަރެން ގާތު އިއްޔެ ބުނިނަމައެވެ.
ކަލޭ މި ސިޓީއަށް ޖަވާބު ދިންނަމަ ރަގަޅުވީހެވެ.
އަހަރެންނަށް މި ކޯހުގައި މިދިޔަ އަހަރު ބައިވެރިވެވުނުނަމަ ރަގަޅުވީހެވެ.
ކޮންމެ ކަމަކާހުރެ ނަމަވެސް، އޭނާ ގައިގައި ކަލޭ ޖަހައިގެން ނުވާނެއެވެ.
އަަހަރެންނަށް އަހަރެންގެ ވަގުތު ބޭކާރު ނުކުރެވުނު ނަމައެވެ.
ކަލޭ އެގޮތަށް ވާހަކަ ދައްކައިގެން ނުވާނެއެވެ.
އެއީ އަހަރެންގެ ކުށެވެ.
އެމީހުންނަށް ޕާޓީއަށް ދައުވަތު ނުދެވުނުނަމައެވެ.
މި ހޮނިހިރު ދުވަހަކީ ސްކޫލުގައި މަސައްކަތް ކުރާ ދުވަހެއްތަ؟
އަހަރެންނަށް ކުލާސް މުދައްރިސްއާއި ބައްދަލު ކޮށްލެވިދާނެތަ؟
ކުލާސް މުދައްރިސްއާއި ބައްދަލުކޮށްލުމަށް އަހަރެން އެދެމެވެ.
މިއަދު ސްކޫލު ނިމެނީ ކޮންއިރަކު؟
ޗުއްޓީ ފެށެނީ ކޮންއިރަކު؟
އޭނާ އިމްތިހާނުތަކުގައި ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟
ސްކޫލު އަލުން ހުޅުވެނީ ކޮންއިރަކު؟
ފީ ދެއްކުމަށް އޮންނަ އެންމެ ފަހު ދުވަހަކީ ކޮބާ؟
ކުޅިވަރުގެ ދުވަހަކީ ކޮބާ؟
އެކަން އޮންނަނީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭމެންގެ ސްކޫލު ބަހެއް އޮވޭތަ؟
އޭނާ ގަވާއިދުން އާދޭތަ؟
އޭނާ ކުލާސްތަކަށް ގަވާއިދުން އާދޭތަ؟
ޑަކުޓަރު، އަހަރެންގެ ބޮލުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ރިހެއެވެ.
އަހަރެންނަށް ވަނީ ގޯސް ރޯގާއެއް ޖެހިފައެވެ.
އަހަރެންގެ ބޯ އަނބުރާގޮތް ވެއެވެ.
އަހަރެންގެ ފައިގައި އައްސިކަމެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެން ހުންނަނީ ހުން ވައްތަރު ވެފައެވެ.
އަހަރެންގެ ލޮލުން ދިލަނަގާ ކަހަލަ ގޮތެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެންގެ އަނގައިގައި ހިތި ރަހައެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެން ރަގަޅަށް ކާހިތެއް ނުވެއެެވެ.
އަހަރެންގެ ކަންފަތުގައި ވަރަށް ގޯސް ރިހުމެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެންގެ ކަރުތެރެ ތަންކޮޅެއް ހިއްކެވެ.
ޑަކުޓަރު، އަހަރެންގެ ބަރުދަން އަނެއްކާވެސް އިތުރު ވެއްޖެއެވެ.
އަހަރެން މި ބޭސްތައް ކާންވީ ކެއުމުގެ ކުރިން ނުވަތަ ކެއުމުގެ ފަހުންތަ؟
އަހަރެން މި ބޭސްތައް ކާންވީ ކިހާ ދުވަހަކަށްތަ؟
ޑަކުޓަރު، އަހަރެންގެ ހުރި މައްސަލައަކީ ކޮބާ؟
އަސްލު ސީދާ ބައްޔަކީ ކޮބާ؟
ވަރަށް ސީރިއަސްތަ؟
އަހަރެންގެ ކެއުން ބަހައްޓަންވީ ގޮތަކީ ކޮބާ؟
އަހަރެން އަރާމު ކުރަންވީ ކިހާ ދުވަހަކަށްތަ؟
އަހަރެންނަށް ބަތް ކެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް ދަތުރު ފަތުރު ކުރެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް މެޑިކަލް ރިޕޯޓު ލިބޭނީ ކޮން އިރަކުންތަ؟
އަހަރެން އެކްސް-ރޭ ބަލާ އަންނަންވީ ކޮންއިރަކުން؟
އަހަރެންނަށް ދެން އަންނަ ހަފްތާގައި މަސައްކަތަށް ނިކުމެވޭނެތަ؟
އަހަރެން ދައްކަންވީ ކިހާ ވަރެއް؟
ކަލޭގެ ނަމަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭއާއި ބެހޭގޮތުން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް އަހަރެމެންނަށް ބުނެދީބަލަ؟
އަހަރެންނަކީ ކޮމާރސް ދާއިރާއިން ދަސްވެނިވެފައިވާ މީހެކެވެ.
ކަލޭގެ ކުރީގެ އެއްވެސް މަސައްކަތުގެ ތަޖުރިބާއެއް ހުންނާނެތަ؟
އަހަރެންގެ ތަޖުރިބާއެއް ނެެތެވެ.
ކަލޭގެ ހަމަ އެއްވެސް ތަޖުރިބާއެއް ނެތް ހެއްޔެވެ؟
އަހަރެންނަކީ އަވަހަށް ކަންކަން ދަސްކުރާ މީހެކެވެ.
އަހަރެންނަށް ކަންކަން ވަރަށް އަވަހަށް ނަގައިގަނެވެއެވެ.
2 އަހަރުގެ ކުޑަ އަންހެން ކުއްޖަކަށް ދޭނެ ރަގަޅު ހަދިޔާއެއް ބުނެބަލަ؟
ކިހާ ވަރަކަށް އެ ލިބެނީ؟
އެއީ ކިހާ ވަރަކަށް؟
މި ދޭތީގައި ހުރި ތަފާތަކީ ކޮބާ؟
މި ފޭރާން އަހަރެންނަށް ލިބޭނީ ކޮންތާކުން؟
މިއޮތީ ބިލު.
މި ކައުންޓަރުގައި މީހަކު ނެތީތަ؟
އަހަރެން މަޑުކުރާތާ ބައިގަޑިއިރު ވެއްޖެއެވެ.
އަހަރެން އެދެނީ މެނޭޖަރާ ބައްދަލު ކުރުމަށެވެ.
އަހަރެން ކުރަންވެފައި އޮތް ޝަކުވާއެއް އެބައޮތެވެ.
އަހަރެން ލަސްވީތީ މާފުކުރޭ.
އަހަރެން މައާފަށް އެދެން.
ކަލޭއާއި އެގޮތަށް ވާހަކަ ދެއްކުނު ކަމަށްޓަކައި އަހަރެން މައާފަށް އެދެމެވެ.
އަހަރެންނަށް އާދީއްތަ ދުވަހު އާދެވޭކަށް ނެތެވެ. 
އަހަރެންނަށް މައާފު ކުރޭ، ތިޔައީ ނުބައި ނަންބަރެކެވެ.
އަހަރެންނަށް އެފޮތް އިއްޔެ ރައްދެއް ނުކުރެވުނެވެ.
އެއީކީ މައްސަލައެއް ނޫން، އެކަމަކު އާދައަކަށް ނުހަދާތި.
ސިޓީ ޕޯސްޓު ކުރަން އަހަރެން ހަދާން ނެތުނީއެވެ.
މައްސަލައެއް ނެތް.
ކަލޭ ތިޔަ އެތި މާދަމާ ޕޯސްޓު ކޮށްލާށެވެ.
އަހަރެން އަތުން ޖޯޑު ތެޅިއްޖެއެވެ.
ބައެއް ފަހަރު އެހެންވެސް ވާނެއެވެ.
އުނދަގޫ ކުރެވުނީތީ މާފު ކުރާށެވެ.
ނޫން، އެއްގޮތަކަށް ވެސް ނޫން.
މީ ހަމަ މުޅިންވެސް އަހަރެންގެ ކުށެވެ.
2 ދުވަސް ތެރޭގައި ކަލޭއަށް މަސައްކަތް ފުރިހަމަ ކުރެވިދާނެތަ؟
އަހަރެން މާދަމާ ފަހަރެއްގައި ދިއްލީއަށް ގޮސްފާނެއެވެ.
މިއަދު ފަހަރެއްގައި ވާރޭ ވެހިދާނެއެވެ.
ރަގަޅުވާނީ ކަލޭ ބައްޕަ ގާތުން ލަފާ ހޯދިއްޔާއެވެ.
ރަގަޅުވާނީ ކާލާނެ ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ހިފައިގެން ދިއުމެވެ.
ދަތުރުމަތީގައި ފަހަރެއްގައި ބަނޑުހައި ވެދާނެއެވެ.
ކޮފީއަށް ވުރެ ކިރު ބުއިން ބޮޑަށް ރަގަޅުވާނެއެވެ.
މި ކާނާ ކެއުމަށްވުރެ ބަނޑުހައިކަންމަތީ ދިއުންވެސް މާ ރަގަޅެވެ.
އަހަރެން މިއަދު މި ފޮތް ރައްދު ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ.
ފައިވާނާއި އެކު އެތެރެއަށް ނާންނާތި؟
ކަލޭ ވަރަށް ގިނައިން ކިޔަން ޖެހޭނެއެވެ.
ކަލޭ އުޅެންވާނީ ސިއްހީ ހާލަތަށް ބަލައިގެންނެވެ.
ތިބާ ދުއްވާއިރު ހެލްމެޓު އަޅަން ޖެހޭނެއެވެ.
ފުލުހުން ޓްރެފިކު ބަލަހައްޓަން ޖެހޭނެއެވެ.
ބައެއް މަދު
ކުޑަކޮށް
ވަރަށް ކުރިން
އެއްކޮޅު ޓިކެޓެއް
ދެކޮޅު ޓިކެޓެއް
ގާތްގަނޑަކަށް 300 ކިލޯމީޓަރު
ޕޯސްޓް އޮފީސް ހުރަސްކޮށް
މުޅި ދުވަހު
މަމި ކިޔަނީ ރަނގަޅަށް؟
ކަލޭ ޔޯ؟ 
އެހެން ކަމެއް އެބައޮތްތަ؟
އެމީހުން ހަވީރު އާދޭތަ؟
އެއީ އެއްބައެއްތަ؟
ކަލޭ ބިރުގަނޭތަ؟
ކަލޭ އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އެލާޖިކް ވޭތަ؟
ތިއީ ދިވެއްސެއްތަ؟
ބުރަކޮށްތަ ތިއުޅެނީ؟
ތިހިރީ ހަމަޖެހިގެންތަ؟
މިއަދު ހަވީރު އަންނަންތަ؟
މިރޭ ހުސްތަ؟
އެމީހުންގެ ކައިވެންޏަށް ދާނަންތަ؟
އޭނާއަށް އެހީވާނަންތަ؟
ހިނގާފައިތަ ދާން ތިއުޅެނީ؟
މިތާ ތިއުޅެނީ އެކަނިތަ؟
ބަނޑުހައިތަ؟
ކަލޭ އުޅެނީ ކައިވެނިކޮށްގެންތަ؟
ކަލޭ އޯކޭތަ؟
ތައްޔާރުތަ؟
ބަލީތަ؟
ކަލޭއަށް ޔަގީންތަ؟
މީހަކަށް އިންތިޒާރުކުރަނީތަ؟
މިއަދު އެބަ މަސައްކަތް ކުރަންތަ؟
މާދަން މަސައްކަތްކުރާނަންތަ؟
ކަލެއާ އެކީ ކުދިން އެބަތިބިތަ؟
ވީހާ އަވަހަކަށް
އެކަން ހިނގީ ކޮން އިރަކު؟
ކޮން ވަގުތަކު؟
ދުއްވާއިރު ފަރުވާތެރިވާތި.
ބަލައިގެން އުޅޭތި.
މަޑުމައިތިރިވޭ.
ބޭންކްގެ ފަހަތުގަ
އަހަރެންގެ ގަމީސް ގެނެސްދީބަލަ
ވިޔަފާރި ރަނގަޅު
ވިޔަފާރި ދަށް
މަށަށް ގުޅާ
ފުލުހުންނަށް ގުޅާ
މަށަށް އިންޓަނެޓަށް ވަދެވިދާނެތަ
އަހަރެންނަށް ލާރިކޮޅެއް ދަރަންޏަށް ނެގިދާނެތަ؟
މަގޭ ރަޙުމަތްތެރިޔާ ގެނެވިދާނެތަ؟
މަށަށް ފެންތައްޓެއް ލިބިދާނެތަ؟
މަށަށް ފައިސާގެ ރަސީދު ލިބިދާނެތަ؟
ބިލް ލިބިދާނެތަ؟
އަހަރެން އެހީވަންތަ؟
އެޕޮއިންޓްމެންޓެއް ހެދިދާނެތަ؟
ޕާސްޕޯޓް ބަލައިލެވިދާނެތަ؟ 
މެސެޖެއް ނަގައިދެންތަ؟
ލެވޭތޯ ބަލާލެވިދާނެތަ؟
ކަލޭގެ ފޯނު ބޭނުންކޮށްލެވިދާނެތަ؟
މިއަށްވުރެ އަގުހެޔޮވެދާނެތަ؟
މެނޫއެއް ލިބިދާނެތަ؟ 
އަދި އިތުރު ޕާން ލިބިދާނެތަ؟
އަހަރެމެންނަށް އެތާ އިށީނދެވިދާނެތަ؟
މަ ފަހުން ގުޅަންތަ؟
މަށަށް ފަހުން ގުޅާފާނަންތަ؟
މަށަށް މި އުފުލައިދީފާނަންތަ؟
މަށަށް ކަމެއް ކޮށްދީފާނަންތަ؟
މީތި ރަނގަޅުކުރެވިދާނެތަ؟
މިސާލެއް ދެވިދާނެތަ؟
އެހީވެދީފާނަންތަ؟
މީތި ހިފަހައްޓަދީފާނަންތަ؟
އަލުން ބުނެފާނަންތަ؟
ރަނގަޅު ރެސްޓޯރެންޓެއް ބުނެދީފާނަން؟
ތަކުރާރުކޮށްބަލަ؟
ދައްކަފާނަންތަ؟
ތިޔަށް ވުރެ ބާރަށް ވާހަކަ ދައްކަފާނަންތަ؟
ފެތިދާނެތަ؟
މީތި ތަރުޖަމާކޮށްދީފާނަންތަ؟
ތީތި އެއްލާލަދީފާނަންތަ؟
ޔަގީނުންވެސް
ޗިއާސް
މިތަނަށް އާދޭ
އިއްޔެ ވާރެ ވެހުނުތަ؟
އާއިލާ ގޮވައިގެންތަ އައީ؟
އީމެއިލް ލިބުންތަ؟
މަށަށް މާތަކެއް ފޮނުވިންތަ؟
ބޭސް ކެއިންތަ؟
ރާއްޖެ ކަމުދޭތަ؟
ޔޫއެސް ޑޮލަރު ބަލައިގަންނަންތަ؟
އެކަން ގަބޫލުކުރަންތަ؟
ކުރިއަށް ވުރެ ރަނގަޅުތަ؟
ބޯއީ ފްރެންޑެއް އެބަހުރިތަ؟
ގާލްފްރެންޑެއް ހުރޭތަ؟
ފަންސުރެއް އެބައޮތްތަ؟
މައްސަލައެއް އެބައޮތްތަ؟
ފަތާ ފެންގަނޑެއް އޮވޭތަ؟
އެޕޮއިންޓްމެންޓެއް އެބައޮތްތަ؟
އެހެން އެއްޗެއް އެބައޮތްތަ؟
ދަރިން ތިބޭތަ؟
ކޮފީ އެއްވެސް ވަރަކަށް އެބަހުރިތަ؟
ފައިސާ އެއްވެސް ވަރަކަށް އެބަހުރިތަ؟
ހުސް ޖާގަ އެބަހުރިތަ؟
އަގުހެޔޮ އެއްވެސް އެއްޗެއް އެބަހުރިތަ؟
ފުދޭ ވަރަށް ފައިސާ އެބަހުރިތަ؟
ޓެކްސީއަކަށް ގުޅޭ ނަމްބަރެއް އެބައޮތްތަ؟
މިވަށްތަރުގެ 11 ނަމްބަރު އެބަހުރިތަ؟
އަޑު އިވޭތަ؟
އެއަންހެންމީހާ ދަންނަންތަ؟
އެފިރިހެން މީހާ ދަންނަންތަ؟
އޭގެ އަގު އިނގޭތަ؟
ކައްކަން އިނގޭތަ؟
މީގެ މާނަ އިނގޭތަ؟
މިބުނަނީ ކީކޭކަން އިނގޭތަ؟
ޓެކްސީއެއް ލިބޭނެ ތަނެއް އިނގޭތަ؟
މަގޭ އައިނު ވީތަނެއް އިނގޭތަ؟
އެ އަންހެންމީހާ ވީތަނެއް އިނގޭތަ؟
މިތަން ކަމުދޭތަ؟
ފޮތް ކަމުދޭތަ؟
ޓީވީ ބަލަން ގަޔާވޭތަ؟
ވެރިޔާ ކަމުދޭތަ؟
އެކީ މަސައްކަތްކުރާ މީހުން ކަމުދޭތަ؟
އެހެން އިތުރު އެއްޗެއް ބޭނުންވޭތަ؟
އެއްވެސް އެއްޗެއް ބޭނުންވޭތަ؟
އެއްވެސް ކުޅިވަރެއް ކުޅެންތަ؟
ބޭސް ވިއްކަންތަ؟
ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލް ކުރަންތަ؟
އިނގިރޭސިން ވާހަކަ ދައްކަންތަ؟
އިނގިރޭސި ކިޔަވަންތަ؟
ކްރެޑިޓްކާޑް ގަބޫލުކުރަންތަ؟
މިއަދު ވާރޭ ވެހޭނެހެން ހީވޭތަ؟
މާދަން ވާރޭ ވެހޭނެހެން ހީވޭތަ؟
އެކަން ވާނެހެން ހީވޭތަ؟
އިނގޭތަ؟
ގޮވައިގެން ދާން އަންނަންވީތަ؟
މަށާ އެކީ އަންނަން ބޭނުންތަ؟
ފިލްމަށް ދާން ބޭނުންތަ؟
މިތާ އެއްވެސް މީހަކަށް އިނގިރޭސި އިނގޭތަ؟
އޭނާއަށް ސްކޫލް ކަމުދޭތަ؟
އެކަން ނުކުރޭ
ކަންބޮޑުނުވޭ
ކޮންމެ ހަފުތާއަކު
އަހަރެން ކޮންމެ ދުވަހަކު ހޭލަނީ ހެނދުނު 6 ޖަހާއިރު
އެންމެނަށް ވެސް އެކަން އެނގޭ
ހުރިހާ ކަމެއް ހުރީ ތައްޔާރުވެފައި.
ބަރާބަރު
މައާފު ކުރޭ، ކީކޭ ތިޔަބުނީ؟
މައާފްކުރޭ
މުއްދަތު ހަމަވާ ތާރީހު
އޭތި ފުރާބަލަ
މަގޭ ފަހަތުން އާދޭ
ކިތަށް ރެއަށް؟
އެކަން ހަނދާން ނައްތާލާ
މިތަނުން އެތަނަށް
އިރެއް އިރަކަށް
މަށަށް ގުޅާލާ
ގަލަން ދީބަލަ
ހުރި ސީދަލަށް ދޭ
ބާއްޖަވެރި މެންދުރުފަހެއް
ބާއްޖަވެރި ހެނދުނެއް ސާހިބާ
ރަނގަޅު ޚިޔާލެއް
ކާމިޔާބަށް އެދެން
ބާއްޖަވެރި ހެނދުނެއް
މަތިވެރި
އުފާވެރި އުފަން ދުވަހަކަށް އެދެން
ބާއްޖަވެރި ދަތުރަކަށް އެދެން
އެމީހުންނަށް އޭނާޔާ ބައްދަލުވެއްޖެތަ މިހާރު؟
އާދެވިއްޖެތަ؟
އިންތިޒާރުކުރާތާ ވަރަށް ގިނައިރުވެއްޖެތަ؟
ކުރިން މިކަން ކުރިންތަ؟
އެ ރެސްޓޯރެންޓުން ކެއިންތަ؟
ކައިފިންތަ؟
ކިޔެވުން ނިންމާލައިފިންތަ؟
މިފިލްމު ބެލިންތަ؟
އަހަރެންނަށް އެކަން ކޮށްދެނީ އަބަދުވެސް އޭނާ
އޭނޭ ކުޑަ ދޮރު ހަލާކުކޮށްލައިފި
އޭނާ ގައިގާ ނަރުހެއް ވައްތަރެއް ނުޖަހާ
އޭނާ އަތުގައި ރީތި ކާރެއް އޮވޭ.
އޭނާއަށް އޭތި ވަރަށް ކަމުދޭ
އޭނާއަށް ޖޫސް ކަމުދޭ އެކަމަކު ކިރެއް ކަމަކުނުދޭ
އޭނާއަށް ބައެއް އާ ހެދުން ބޭނުންވޭ
އޭނާ ދުވަހަކުވެސް މަށަށް އެއްޗެއް ނުދޭ
އޭނާ ބުނީ މިއީ ރަނގަޅު ތަނެކޭ
އޭނާ ބުނި ކަލޭ ފިލްމު ބަލާހިތްވެޔޭ
އޭނާ ހީކުރަނީ އަހަރެމެން ދާން ބޭނުންނުވާނެ ކަމަށް
20 މިނެޓް ތެރޭގައި އޭނާ އެނބުރި އަންނާނެ
އެހީވޭ
މިހިރީ ކަލޭގެ ސެލަޑް
މިހިރީ އޭތި
ތި އާދެވުނީނުން
މިއޮތީ އަހަރެންގެ ނަމްބަރު
މިހިރީ އޯޑަރު ކުރި އެތި
އޭނާއަކީ ވަރަށް ރަނގަޅު ދަރިވަރެއް
އޭނާއަކީ އިންޖިނޭރެއް
އޭނާ ވަރަށް އަވަހަށް އަންނާނެ
އޭނާ މަށް ވުރެ އަވަސްވާނެ
އޭނާ ހުރީ ބަދިގޭގަ
އޭނާ މިހާރަކު ނެތް
އޭނާ އެބުނީ ރަނގަޅަށް
އޭނާ އެއީ ވަރަށް ރުޅި އަންނަ ފާޑު މީހެއް
އޭނާ ވަރަށް މަޝްހޫރު
އޭނާ އަކީ ވަރަށް ބުރަކޮށް މަސައްކަތްކުރާ މީހެއް
އިސްކޫލު ދައުރުއްސުރެ އަހަރުމެން ދެ މީހުން އުޅެނީ ރައްޓެހިވެގެންނެވެ.
ލޯބީގެ ގުޅުން ދެމިއޮންނަނީ އެކަކުއަނެކަކަށް ދަސްވި މިންވަރެއްގެ މައްޗަށެވެ. 
ނާހިދު އަބަދުވެސް ބޭނުންވީ ޑޮކްޓަރަކަށް ވާށެވެ. 
އޭނަ ވީ ވެސް ޑޮކްޓަރަކަށެވެ.
އަހަރެން މާސްޓާސް ހެދީ ކްރިއޭޓިވް އެޑްވަޓައިސިންގެ ދާއިރާއިންނެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ކިޔެވީ މެލޭޝިޔާއިންނެވެ. 
ކިޔެވި ދުވަސްވަރު ވެސް އަހަރުމެން ވަގުތު ހޯދައިގެން ބައްދަލުކުރަމެވެ. 
އަހަރުމެންގެ އުމުރާއި އިސްކޮޅު ވެސް ދާދި އެއްވަރެކެވެ. 
މާލޭގައި ގެދޮރު ހުރެއެވެ. 
މިނިވަން ޚިޔާލަށް އަހަރުމެން ލޯބިކުރަމެވެ. 
އަހަންނަށް ފާހަގަކުރެވުނު ގޮތުގައި، ނާހިދަށް ވުރެ ރަނގަޅު މީހަކު އަހަންނަކަށް ނުލިބޭނެއެވެ. 
އޭނަހާ ވިސްނޭ، ހިތްހެޔޮ މީހަކު އަހަރެން ނުދެކެމެވެ. 
ކިޔަވައި ނިމިގެން މާލެއައިސް އަހަރުމެން ވަޒީފާއަށް ނުކުތީމެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ވަނީ ސަރުކާރު ވަޒީފާއަށެވެ. 
މާ ރަނގަޅު މުސާރަލިބޭ ވަޒީފާތައް އަހަރުމެންނަށް ލިބެން އޮތެވެ. 
އަހަރުމެން ބޭނުންވީ ފައިސާ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އުފާ ވެސް ބޭނުންވިއެވެ.
އެކަކުއަނެކަކުގެ އުފަލާއި ހިތާމަތަކުގައި ބައިވެރިވާން ވަގުތު ހުސްކުރަން ވެސް ބޭނުންވިއެވެ.
ދެ ޢާއިލާގެ ގުޅުން ވަރަށް ބަދައްސެވެ. 
އެންމެން އެއްކޮށް ދަތުރުދަމެވެ.
ރާއްޖެއިން ބޭރަށާއި ރިސޯޓަށް ވެސް ދަމެވެ. 
އެކުގައި ފިލްމު ބަލަން ދަމެވެ. 
ރެސްޓޯރަންޓަށް ދަމެވެ. 
ދެ ގޭގެ ސޯފާގައި ވެސް އަހަރުމެން ވަގުތު ހޭދަކުރީމެވެ. 
މިނިވަންކަމާއެކު ސަމާސާ ކުރީމެވެ. 
ނާހިދު ގާތުގައި ހުންނައިރު އަހަންނަށް އިހުސާސްކުރެވެނީ ރައްކާތެރިކަމެވެ. 
ބައެއް ރޭރޭ އަހަރުމެން ވަކިވަނީ ދަންވަރުއެވެ. 
ނުވަތަ ފަތިހުއެވެ. 
ހުރިހައި ކަމެއްގައި އަހަރުމެންގެ ޚިޔާލު އެއްގޮތެއް ނޫނެވެ. 
އެއީ މައްސަލައެއް ވެސް ނޫނެވެ.
އަހަރުމެންގެ ވިސްނުން އެއްގޮތްވާ އެއް ކަމެއް އޮވެއެވެ. 
ފުރަތަމަ އަހަރުމެން އިސްކަންދެނީ އަހަރުމެންނަށެވެ. 
ވަގުތު ހޯދަނީ ވެސް އަހަރުމެންނަށެވެ. 
ވަޒީފާ އަންނާނީ އޭގެ ފަހަށެވެ.
ރައްޓެހިވެގެން އުޅޭތާ އެތައް އަހަރެއް ވީއިރު ވެސް ކައިވެނިކުރަން ޢާއިލާއިން ބާރެއްނާޅައެވެ. 
އެ ކަން އޮތީ އަހަރުމެންނަށް ދޫކޮށްލައިފައެވެ. 
ނާހިދުގެ ބައްޕައަކީ ވަރަށް މުއްސަނދި މީހެކެވެ. 
އަހަރެންގެ މަންމައަކީ، ސަރުކާރުގެ އެންމެ ނުފޫޒު ގަދަ މަޤާމު ފުރާ އަންހެނާއެވެ. 
އަހަރުމެން ކައިވެނިކުރީ އަހަރުމެން ބޭނުންވެގެންނެވެ.
އެއްވެސް މަޖުބޫރުކަމެއް ނެތިއެވެ.
ކައިވެނީގެ ފުރަތަމަ ދެ މަސް ދިޔައީ ވަރަށް އުފަލުގައެވެ. 
އޮފީސް ނިންމައިފައި ގެއަށް އައިސް، ވަރަށް ގިނަ ވަގުތު އަހަރުމެން އެކުގައި ހޭދަކުރަމެވެ. 
އަހަރެން އުޅުނީ ނާހިދުގެ ގޭގައެވެ.
ކޮންމެ ކަމަކަށް އެ ގޭގައި ނޯކަރުން ތިބެއެވެ. 
ކެއްކުމާއި، ކުނިކެހުމާއި، ފާޚާނާ ސާފުކުރުމާއި، ބާޒާރުކުރަން ވެސް ބިދޭސީން ތިބެއެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުމިއްޔާ އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ބަދިގޭގައި ބޭނުން އެއްޗެއް ހަދަންވީއެވެ.
ގޭގެ ވަކި ކާކޮޓަރިއެއްގައި އެންމެނަށް ކެއުމާއިސައި ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުރެއެވެ. 
އަހަންނާއި ނާހިދު އެއްވެސް ކަމެއް ނުކޮށް އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެން އެތައް އިރަކު ތިބެމެވެ. 
ފޫއްސެއް ނުވެއެވެ. 
ދައްކާނެ ވާހަކަ ހުހެއްނުވެއެވެ.
ތިންވަނަ މަހުގެ ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން ދުވަހެކެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލުގެ ޑިއުޓީ ނިންމައިފައި ނާހިދު ގެޔަކަށް ނައެވެ.
ބައިގަޑިއިރުވުމުން އަހަރެން ފޯނުކުރީމެވެ. 
ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
މެސެޖަކަށް ވެސް ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަރެން ހާސްވާންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެންމެ ދުވަހަކު ގަޑިއަށް ގެއަށް ނައުމުން ބޮޑު މައްސަލައަކަށް ހަދައިލަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަވީރު ފަހެއްޖަހާއިރު ގެއަށް އަންނަ މީހާ އެ ދުވަހު ގެއަށް އައީ ރޭގަނޑު އެގާރަޖެހިއިރުއެވެ. 
ގެއަށް އައިސްފައި ވެސް ލަސްވި ސަބަބެއް ނުބުނެއެވެ. 
އެ ކަމާ އަހަރެން ވަރަށް ހައިރާންވިއެވެ.
ވީގޮތް އަހަންނާހަން އުޅެނިކޮށް ނާހިދު ސުވާލުކުރިއެވެ.
ޖިޔާ! ޓީވީ ބަލަން އިނދެފައި ނާހިދު ގޮވައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ބަލައިލީމެވެ. 
އާ ޔޫ އޯކޭ؟
އަހަރެން ބޯޖަހައިލީމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން އޯކޭއެއް ނޫނެވެ. 
ދޮގުހަދަންވީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟
ނޯ! އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ނާހިދު އޯކޭތަ؟ 
ހާދަ ލަހަކުންނޭ މިއަދު ތި އައީ. 
މަ ގުޅީމަ..
އާނ! ވަރަށް ހަމަޖެހިލައިފައި ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މީގެ ފަހުން ދެން ހޮސްޕިޓަލު ނިންމާފަ ދެ ކުލިނިކަށް ގޮއްސަ ގެއަށް އާދެވޭނީ. 
މި ދަނީ ޖައްސާލަން. 
ވަރަށް ޓަޔަޑް!
އަހަންނަކަށް އެ ވާހަކަ ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
އިތުރު ދެ ކުލިނިކަށް ނާހިދު ދަނީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ވަރުގެ ނިންމުމެއް ނާހިދު ނިންމީ އަހަރެން ގާތުގައި ބުނެ ވެސް ނުލައެވެ.
ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ލިބޭ ފައިސާ މަދީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންދެކެ ފޫހިވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ގާތުގައި ބުނެލައިފައި ނޫނީ ނާހިދު ބޯކޮށާކަށް ނުދާނެއެވެ. 
އާ ގަމީހެއް ނުނަގާނެއެވެ. 
ވީއިރު އެހާ ބޮޑު ނިންމުމެއް ނިންމީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ދެވަނަ ރޭ ނާހިދު ގެއަށް އައީ ބާރަޖަހަން އުޅެނިކޮށެވެ. 
ފިރިމީހާ ގެއަށް ވަންނަ ވަގުތު ސުވާލުތައް އޮއްސާލާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު އެހެން ފުރުޞަތެއް ނުލިބެންޏާ އަހަރެން ކުރާނީ ކީއްހެއްޔެވެ؟
ކުއްލިއަކަށް ކިހިނެއްތަ މި ވީ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
ތިހާ ބިޒީނުވިޔަސް އަހަރުމެންނަށް އުޅެވޭނެއްނު. 
މަ ވެސް މި އުޅެނީ ޖޮބުގަ. 
މަށަކަށް ނީނދެވޭނެ މި ވާހަކަ ނުދައްކައެއް. 
ނުވެސް ބުނެލާ ޓަސްލާފަ އިތުރު ދެ ޖޮބް..
އެއީ ދެން ވަރަށް ސިންޕަލްކަމެއްނު، ސޯފާގައި އިށީނދެލަމުން ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
ގޭގެ ނޯވެއެއްނު މަ ކުރާނެ ކަމެއް. 
ޖިޔާ ބޭނުންވެއްޖެއްޔާ މަ ޓައިމް ހުސްކުރާނަމޭ! 
އޯކޭއެއްނު! 
މަށަށް އެނގޭ ޖިޔާ އަންޑަސްޓޭންޑްވާނެކަން. 
ޖިޔާ ވެސް ކޮންމެވެސް ކަމެއް ފަށަންވީނު. 
އިތުރު ޖޮބެއް ހޯދަމާ! 
ނޫނީ ނެތްތަ ގޭގަ އިނދެގެން ކުރާނެ ކަމެއް؟
ނާހިދު ރަނގަޅަށް ބަދަލުވެއްޖެއެވެ. 
އޭނަ ކުރިން ދެއްކި ވާހަކަތައް ހަނދާންނެތިއްޖެއެވެ. 
ވަޒީފާއަށް އިސްކަންދޭން އަހަރުމެން ނިންމީ ދެވަނައަށެވެ. 
އެއްވަނައިގައި އޮތީ އަހަރުމެންނަށް ވަގުތު ހުސްކުރުމެވެ. 
ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު ވެސް ވަޒީފާއަދާކުރަމުން ވަގުތު ހޯދީމެވެ. 
ކައިވެނި ކުރުމަކުން އެ ކަން ބަދަލުވާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
ދުރުގައި ހުރިއިރު އެކުގައި އުޅެވިފައި، އެއް ގެއެއްގައި އުޅެން ފެށުމުން އަހަރެން އެކަނިވެރިވާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ކިތަންމެ ވަރަކަށް ވެސް އެ ވާހަކަ ދެއްކީމެވެ. 
ދިރިއުޅުމަށް އައި ނުރަނގަޅު ބަދަލު ވިސްނޭތޯ އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
އެކަމަކު އަހަންނަކަށް އެ ކަން ބަލައެއްނުގަނެވުނެވެ.
ނާހިދު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު އުޅޭ ގޮތަށް އިނދެގެނެއް ނޫޅެވޭނެއެވެ.
އަހަރެންދެކެ ނާހިދު ފޫހިވަންޏާ އެ ވާހަކަ އެބަޖެހޭ ބުނަން، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެކްސްގިއުޒް ދައްކާނެކަމެއް ނެތް.
އިތުރު ދެ ޖޮބްގަ އުޅޭނެކަމެއް ވެސް ނެތް. 
ނާހިދު ބޭނުމިއްޔާ ޑިވޯސް..
އަދި ތި ހިސާބަށް ދާކަށް ނުވެއެއްނު، އަހަރެންގެ ވާހަކަ ނުނިމެނީސް ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މަށަކީ ޑޮކްޓަރެއް. 
ވީހާ ވެސް ގިނަ ޕޭޝަންޓުންނަށް އެހީވުމަކީ މަގޭ ޒިންމާއެއް. 
އެ ކަމާ ޑިވޯސްއާ ކޮން ގުޅުމެއް؟ 
ކުރިން ވެސް ބުނިހެން، ކުޑައިރު އުޅުނު ގޮތަކަށް ބޮޑުވީމަކާ ނޫޅެވޭނެ. 
ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނު ގޮތަކަށް އިނދެގެނެއް ނޫޅެވޭނެ.
ޓީންއޭޖްގަ އުޅުނު ގޮތަކަށް މުސްކުޅިވީމައެއް ވެސް ނޫޅެވޭނެ. 
މި އަށް ކިޔަނީ ކޮމަންސެންސް. 
ކޮންއިރަކުން އަހަރުމެން ކިޑެއް ހޯދާނީ؟
ދަރިއަކު ހޯދުމުން ދެން ވާނެ ގޮތެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި ނާހިދު ތަންކޮޅެއް ގިނަ ވަގުތު ގޭގައި އުޅެފާނެއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި އެ ދަރިއަކީ ނާހިދުގެ ބޮލުގައިރިހުމަކަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ގިނަ ދުވަސްވާއިރު ދަރިއަކު ނުލިބުމަކީ އަނެއް މައްސަލައެވެ. 
އެކުވެރިންގެ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބުދޭން ޖެހެއެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ އުންމީދުތަކަށް އިޙުތިރާމުކުރަން ޖެހެއެވެ. 
ބޭނުންނޫނަސް ދަރިއަކު ހޯދަން މަޖުބޫރުވެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ނަޒަރުގައި އަހަރުމެން އަދި ތައްޔާރެއް ނުވެއެވެ. 
ހީކުރި ވަރަކަށް ނާހިދު ދަހެއް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ތިން އަހަރު ވަންދެން އެކިއެކި ބަހަނާ އަހަރެން ދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެން ލޯބިވި ނާހިދު އެނބުރި އާދޭތޯ އިންތިޒާރުކުރީމެވެ. 
އެ ދުވަހެއް ނައެވެ. 
އަހަރެން ވަރުބަލިވިއެވެ.
އިންތިޒާރު ފެނަށްވެގެން ލޮލުން އޮހޮރެން ފެށިއެވެ.
ހަޔާތަކީ މަންޒިލެއް ނޫނެވެ. 
ކުރަންޖެހޭ ދިގު ދަތުރަކަށް ކިޔާ ނަމެކެވެ. 
ކަނޑު މަޑު ދުވަސްތަކާއި ގަދަ ދުވަސްތައް ކުރިމަތިވާނެއެވެ. 
އެކަމަކު އެ ކަމަށް ބިރުން ކަނޑަށް ނުނިކުމެއެއް ނުވާނެއެވެ. 
ކައިވެނި ވެސް ކުރަންޖެހޭނެއެވެ. 
ދަރިއަކު ވެސް ހޯދަން ޖެހޭނެއެވެ. 
ކޮންމެހެން ބޭނުންވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
މަންޒަރު ރީތިކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
އަހަރެން ބަނޑުބޮޑުވިއެވެ. 
ނާހިދު ވަރަށް އުފާވިއެވެ. 
ޢާއިލާގެ މީހުންނާއި އެކުވެރިން އަހަންނަށް މަރުޙަބާކިއެވެ.
ކުރަންވީ އުފާކަމެއް ނުވަތަ ހިތާމަކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
ގަދަކަމުން ހިނިތުންވެލައިގެން ހުރީއެވެ. 
ހިތުގައި ޖެހެމުންދިޔައީ ބިރުވެރި ރަނގަބީލެކެވެ.
ލިބުނީ އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވީ ވެސް އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
ވާނެ ގޮތް ބުނާކަށް ނޭނގޭނެއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، އަޅައިގެން އުޅުނު މޫނުމަތި އަހަރެން އެއްލައިލީމެވެ.
ލިބުނު ހިތްހަމަޖެހުމެއްގެ ބޮޑުކަމުން، ދެއްކުންތެރިކަމުގެ މަދަދު ހޯދާކަށް ނުޖެހުނެވެ. 
ދަރިފުޅުގެ ތުންފަތަށް ހިނިތުންވުން ވެރިވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު މާތައް ފަރިވެ ފޮޅެއެވެ. 
އަމާންކަމާއި އުފާވެރިކަން ހިތަށް ވެރިވިއެވެ.
ނާހިދުގެ ދިރިއުޅުމަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނައެވެ. 
ހެނދުނު ގެއިން ނުކުންނަ މީހާ ގެއަށް ވަންނަނީ ރޭގަނޑުއެވެ. 
ކުޑަމިނުން ދަރިފުޅު އުރާލާކަށް ވެސް ނާހިދަކަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެން އަޅައެއްނުލަމެވެ. 
ކުރެވޭނެ ކަމެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ނާހިދަށް އަދަބުދިނީ ދަރިފުޅެވެ. 
ބައްޕަގެ އުނގަކީ ދަރިފުޅަށް ބީރައްޓެހި ތަނަކަށް ހަދައިގެންނެވެ. 
އެ އުނގުގައި ދަރިފުޅު ބާއްވާއިރަށް ރޯން ފަށައެވެ. 
ނާހިދަށް އެއީ މައްސަލައަކަށް ނުވެއެވެ. 
ސަބަބު އޭނައަށް އެނގެއެވެ.
ނާހިދު އަޅެ ދެރައެއް ނުވޭތަ؟ ނާހިދުގެ މިޒާޖަށް ބަދަލެއް އާދޭތޯ އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އޭނައަކަށް ނޭނގޭ އޭނަގެ ބައްޕައެއް.
އަހަރެން ބުނި އެއްޗަކުން ނާހިދުގެ މޫނުގެ ކުލަވަރު ބަދަލުވެގެންދިޔައެވެ. 
ކުއްލި ސިހުމެއް ލިބުނު ކަހަލައެވެ.
މީ.. އިނގިލިން އިޝާރާތްކޮށްލައިފައި ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މީ އޭނަގެ ބައްޕަ.
ނާހިދު ދިޔަގޮތަށް ކޮޓަރިން ނުކުތެވެ.
އަހަންނަށް ބުނެވުނު އެއްޗަކާއި ނާހިދު ކަންތައް ކުރި ގޮތް އަހަންނަކަށް ދިމައެއް ނުވިއެވެ. 
އެއީ، ވަރަށް ފުނުގައި ވަޅުލައި، ފަސް ބާރުކޮށްފައިވާ ސިއްރެކެވެ.
ހެލޭ ދަތް އުފުރައިލަން ފަސޭހަވާނެއެވެ. 
ހިތުގައިޖެހިފައި ހުންނަ ވަގުތު ރޮއްވައިލަން ވެސް ފަސޭހަވާނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ދިމާވީ އެ ކަހަލަ ގޮތެކެވެ.
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް އެކަނިވެރިވެފައެވެ. 
ބާކީ ކޮށްލެވިފައެވެ.
ސިކާރައަކަށް ހަދަން އެހާ ފަސޭހަވީ އެހެންވެއެވެ. 
އުމުރުން ސަތާރަ އަހަރުއްސުރެ އަހަރެންގެ ހިޔަމިތުރަކީ ލީޒާއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ލޯތްބަށް ހަތް އަހަރު ފުރުނުއިރު ވެސް އަހަރުމެންނަށް ހީވަނީ ހަތް މިނެއްޓު ފުރުނުހެންނެވެ. 
ދެކޭހިތް ވެއެވެ. 
ވާހަކަދައްކާހިތް ވެއެވެ. 
ވަކިވަނީ، ދައްކަންހުންނަ ވާހަކަ ހުސްނުވަނީހެވެ. 
ޒުވާބަކީ ކޮބައިކަމެއް، ފޫއްސަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަރުމެންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ރައްޓެހިން ބުނެއެވެ. 
ފަރުދާގެ ފުރަގަހުގައި އޭނަ ވަރުގަދަ ކުޅިގަނޑެއް އެބަ ކުޅެއެވެ. 
އަހަރެން ގަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ.
އެއްރެއަކު އަހަރެން ނިދަންއުޅެނިކޮށް ރައްޓެއްސަކު ގުޅިއެވެ. 
ލީޒާގެ އެފްބީ ޕޭޖު ބަލައިލުމަށް އެދިފައި ފޯނު ބޭއްވީއެވެ. 
އެ އެކައުންޓަށް ވަނުމުން އަހަންނަށް ލިބުނީ ސިހުމެކެވެ. 
ކުރިން ލީޒާގެ ޑިސްޕްލޭ ފޮޓޯއަކީ، އަހަރުމެން ދެ މީހުން އެކުގައި ނަގައިފައިވާ ފޮޓޯއެކެވެ. 
ދެން ވެސް ލާފައިވަނީ އެ ކަހަލަ ފޮޓޯއެކެވެ. 
ތަފާތަކީ، އަހަރެންގެ ބަދަލުގައި އެހެން ފިރިހެނެއް ހުރިކަމެވެ. 
ވަގުތުން ލީޒާއަށް ގުޅީމެވެ. 
ފޯނެއް ނުނެގިއެވެ.
އެއީ ދުވަހަކު ވެސް ވީކަމެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ގުޅައިފިއްޔާ ލީޒާ ފޯނު ނަގާނެއެވެ. 
އެ ރޭ ހޭލާއިނދެގެން ލީޒާއަށް މެސެޖު ފޮނުވީމެއެވެ. 
އެންމެ މެސެޖަކަށް ވެސް ޖަވާބެއް ނުފޮނުވިއެވެ. 
އަހަރެން ވަރަށް ދެރަވިއެވެ.
ގައިން ބަޔެއް މަދުވި ކަހަލައެވެ.
ލީޒާގެ ގެއަށް އަހަރެން ދިޔައީމެވެ. 
ގޭގެ ހުރިހައި އެންމެން ވެސް އަހަންނާ ވަރަށް ރައްޓެއްސެވެ. 
ސަކަރާތްޖަހައި ސަމާސާކޮށް ހަދައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ ދުވަހު އެންމެންގެ މޫނުމަތިން ވެސް ފެނުނީ ބީރައްޓެހިކަމެކެވެ. 
އަހަންނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަކުރަން އެ މީހުންނަށް އުނދަގުލެވެ. 
އެ ކަމާ ހައިރާންވެފައި އަހަރެން ހުއްޓައި ލީޒާގެ މަންމަ އައެވެ. 
އެއީ، އަހަރެން ވެސް މަންމައެއް ކަމުގައި ދެކޭ މީހެކެވެ.
ދަރިފުޅު އޭނަމަތިން ހަނދާންނައްތާލާ، ހިތްހަމަނުޖެހިފައި މަންމަ ބުންޏެވެ. 
އިއްޔެ ފެނުނު މީހަކާހެދި މޮޔަވެފަ އެހެރީ. 
އިންނާށޯ ބޭނުމީ. 
މި ފަހަރު އެ ބޮނޑިބޯނެ.
މަންމަގެ ވާހަކައިން އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސުވާލެއްގެ ޖަވާބެއް ނުލިބުނެވެ. 
އެ ޖަވާބުތައް ލިބުނީ ލީޒާގެ އަންހެން ކޮއްކޮގެ ފަރާތުންނެވެ. 
އެހެން ފިރިހެނަކާ ލީޒާ ހިތާވީއެވެ. 
ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ކުށަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެއް ފަހަރު ލީޒާޔާ ބައްދަލުކޮށްލަން އަހަރެން ބޭނުންވިއެވެ. 
ލީޒާ ނުނިކުތެވެ. 
މީހުން ބުނެއެވެ. 
ފިރިހެނުންނެއް ނުރޯނެވެ. 
އަހަރެން ރުއީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ގެއަށް ގޮސް، ކޮޓަރިއަށް ވަދެ ތަޅުލައިގެން އިނދެ ރުއި ނަމަ ތަންކޮޅެއް މަންޒަރު ރީތިވީހެވެ. 
އަހަރެން އިނީ ލީޒާގެ ގޭގައެވެ. 
ކަރުނައެއް ނުހިފޭއްޓުނެވެ.
ގޭގެ އެންމެން އަހަންނަށް ހިތްވަރުދިންއިރު ވެސް ލީޒާ ދެނަހުރިކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން އެ ސަފުހާ ލައްޕައިލީމެވެ.
އަހަރެންގެ ދިޔައީ ގެއަށެވެ. 
އޮފީހަށް ނުކުންނާނެ ހިތްވަރެއް ނުލިބުނެވެ. 
ކާހިތް ކެނޑުނެވެ. 
އެނދުގައި އެކަނިމާއެކަނި އޮށޯވެލައިގެން އޮތްއިރު ވެސް ހިތުގައި އެނބުރީ އެންމެ ސުވާލެކެވެ. 
ސަބަބަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ލީޒާ ވާހަކަނުދައްކާހާ ހިނދަކު އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބެއް ނުލިބޭނެއެވެ. 
ރައްޓެހިންނަށް އެ ޚަބަރު ލިބުނު ގޮތެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެކި މީސްމީހުން ގުޅައިގެން ހިތްވަރުދިނެވެ. 
ބައެއް އެކުވެރީން އެ ކަން ކުރީ ތަފާތު ގޮތަކަށެވެ.
ތެދުވެރިވެގެން ލިބުނީ ކޯޗެއް؟ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާ ބުންޏެވެ. 
ކަލޭ ދެން މާ ވަރަކުން ވިއްޔަ އުޅުނީ. 
ހެޔޮވެގެން ގޮސް އޯވަރ. 
ނައިސްވެގެން ގޮސް އޯވަރ. 
މަ އޭރު ވެސް ބުނީމެއްނު ތިހެން އުޅެނިކޮށް ލަނޑެއް ލިބިއްޖެއްޔާ ވަރަށް ދެރަވާނޭ. 
ހަމަ ބުނާއިރަށް ބުނާނެ، ލީޒާ އެހެންނޭ. ލީޒާ މިހެންނޭ. 
ލީޒާ ބަނޑޭހަންގަނޑޭ. 
ކަލޭ ރައްޓެހި ހުރިހާ އަންހެންކުދިންނާ ވާހަކަދެއްކުން ހުއްޓާލީ ވެސް ލީޒާ ކައިރީގަ ނަންބަރު މަތިކުރަން. 
އެއީ ގޯހެކޭ.
ރައްދުގައި އަހަރެން ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނެތެވެ. 
އޭނަ ބުނީ ތެދެކެވެ. 
ލީޒާއަށް އަހަރެން ސާބިތުކޮށްދޭން ބޭނުންވީ އަހަރެން ފަދަ ދެވަނަ މީހަކު ނުލިބޭނެކަމެވެ. 
ބުނި ކޮންމެ ގޮތެއް ހެދިގެން، ކޮންމެ ގޮތަކަށް ރުހިގެން އަހަރެން އުޅޭނެކަމެވެ. 
ބަދަލުގައި އަހަރެން ބާކީވެ އެކަހެރިވުން ނޫންކަމެއް ނުވިއެވެ. 
ދިރިއުޅުން ހުއްޓުމަކަށް އައި ކަހަލައެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ މީހުންނަށް ފިލައިގެން އުޅެވޭތޯއެވެ.
އިރާކޮޅުގެ ވަގުތެވެ. 
އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެން އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
އެއީ ދިރިއުޅުމެއް ނޫންކަން އެނގެއެވެ.
އެހެން އޮވެގެން ލީޒާމަތިން ހަނދާންނައްތައެއް ނުލެވޭނެކަން ވެސް އެނގެއެވެ. 
ފޯނަށް މެސެޖެއް އައުމާއެކު އަހަރެންގެ ސަމާލުކަން ފޯނަށް ދެވުނެވެ.
ހަލޯ! އެފްބީގެ މެސެންޖާއިން އައިސްފައިވާ އެ މެސެޖުގައި އޮތެވެ.
ވެރިމީހާއަކީ ކާކުތޯ ބަލައިލީމެވެ. 
ވަރަށް ރީތި، ދޮން އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
ކަޅި ނޫ، އިސްތަށިގަނޑު ފަން، ޒުވާން ކުއްޖެކެވެ. 
ވައްތަރީ ޗައިނާ ހިސާބުގެ ކުއްޖަކާއެވެ. 
ނަމަކީ ނަކީޓާއެވެ.
އޭނަގެ އެފްބީ ޕޭޖުގައި ވަރަށް ގިނަ ފޮޓޯ ހުއްޓެވެ. 
މަދުވެގެން ދެ ފޮޓޯ ނުލާ ދުވަހެއް ނެތެވެ. 
އޭނަގެ އެކުވެރިންގެ ލިސްޓަށް ބަލައިލިއިރު ދިވެހީން ވެސް ތިއްބެވެ. 
ސުވާލަކަށް ވީ އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަން ނަކީޓާ ބޭނުންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ދަނޑިވަޅު ރަނގަޅެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް އެކަނިވެރިވެފައެވެ. 
ނަކީޓާއަށް ޖަވާބުދިނީމެވެ. 
އެ ހިސާބުން އަހަރުމެންގެ ވާހަކަ ފެށުނެވެ. 
ނަކީޓާއަކީ ބެންކޮކުގެ ބިއުޓިޝަނެކެވެ.
މޭކަޕްކޮށްދިނުމާއި، ބޯކޮށައިދިނުމާއި، އަތްފައިގެ ނިޔަފަތި ރީތިކޮށްދިނުމަކީ ވެސް ނަކީޓާގެ ވަޒީފާގައި ހިމެނޭ ކަމެކެވެ.
އަހަރެން އަދާކުރާ ވަޒީފާ ވެސް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ރާއްޖޭގެ ރީތިކަމަށް ނަކީޓާ ތަޢުރީފުކުރިއެވެ. 
ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ރާއްޖެއަށް އައުމަށް ނަކީޓާ އުންމީދުކުރެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޙަޤީޤަތް ނޭނގޭ އަންހެންކުއްޖަކާ ވާހަކަދެއްކުން ވެގެންދިޔައީ އަހަރެން ވަރަށް ގަޔާވި ކަމަކަށެވެ. 
ލީޒާގެ ވާހަކައެއް ނަކީޓާ ނާހައެވެ. 
އަހަރެންގެ ޒާތީކަންކަމާ ބެހޭގޮތުން ސުވާލެއް ނުކުރެއެވެ. 
ދާދި އަވަހަށް އަހަރުމެން ދެ އެކުވެރީންނަށް ވެއްޖެއެވެ.
ދެތިން ދުވަހަށް ފަހު ނަކީޓާގެ ވާހަކަ ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
އޭނަ އަދާކުރާ ވަޒީފާމަތިން ފޫހިވެ އެހެން ދާއިރާއަކަށް ދާން ބޭނުންވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ މަސާޖުކުރުމެވެ. 
އެ ކަމާ ބެހޭ ކޯހެއް ނަކީޓާ ހަދައިފިއެވެ. 
އެކަމަކު، އޭނަގެ ރަށަކުން އޭނައަކަށް ރަނގަޅު ވަޒީފާއެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަހަރެންގެ އެހީތެރިކަން ބޭނުންވިއެވެ. 
އެހީވާން އަހަރެން ވެސް ބޭނުންވިއެވެ. 
ބައެއް އެކުވެރިންނާ ގުޅައި، މާލެއިން އެ ފަދަ ފުރުޞަތެއް ހޯދައިދެވޭތޯ ބެލީމެވެ. 
ކޮންމެ ތާކުން ވެސް ބޭނުންވަނީ ނަކީޓާގެ ފެންވަރު ބަލާށެވެ. 
ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ނަކީޓާ ދަންނާތީ، ގިނަ ބަޔަކު ޝައުޤުވެރިކަން ފާޅުކުރިއެވެ. 
އެ ކަމުގައި އުޅެން ފެށުމުން، ލީޒާމަތިން އަހަރެން ހަނދާންނެތެން ފެށިއެވެ. 
ނުސީދާކޮށް އަހަންނަށް ކުރި ފައިދާއަކީ އެއީއެވެ.
ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން، އަނެއްކާ ވެސް ނަކީޓާގެ ރާގު ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
ނަކީޓާ މާ ބޮޑަށް އަހަރެން ހަނދާންވަނީއެވެ.
ބައްދަލުކޮށްލާ ހިތްވަނީއެވެ. 
ނޭނގިހުއްޓައި އޭނައަށް ލޯބިވެވިއްޖެއެވެ.
ނުވެސް ދަންނަ އަންހެންކުއްޖަކަށް އަހަރެން އެހީތެރިވާތީ ތަޢުރީފުގެ ބަސްތައް އޮއްސަން ފެށިއެވެ. 
ޗެޓުކުރާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ނަކީޓާގެ އެތައް ފޮޓޯއެއް ފޮނުވައެވެ. 
އިރުއިރުކޮޅާ އަހަރެންގެ ހާލުބަލައެވެ. 
ނިދާއިރު ގުޑްނައިޓް ކިޔައެވެ. 
ހޭލާއިރު ގުޑްމޯނިން ކިޔައިފައި އޮވެއެވެ.
އަހަރެން އެދުނީ ނަކީޓާގެ ފެންވަރު ސާފުކޮށް އެނގޭނެ ސެޓުފިކެޓުތަކެއް ފޮނުވައިދިނުމަށެވެ. 
ނަކީޓާ ބޭނުންވަނީ އަހަރެންނާ ބެހޭ މަޢުލޫމާތު އޮޅުންފިލުވާށެވެ. 
ބެންކޮކަށް އައުމަށް ދަޢުވަތު ދިނެވެ. 
އަހަރެން ކުރަންޖެހޭ ހަމައެކަނި ޚަރަދަކީ ޓިކެޓު ގަތުމެވެ. 
ހުރުމާއި، ކެއުމާއި، ތަންތަން ބެލުމަށް އެއްވެސް ޚަރަދެއް ކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ނަކީޓާގެ ގޭގައި ހުރެވެއެވެ. 
އޭނަގެ އަމިއްލަ ކާރުގައި ދަތުރުކުރެވެއެވެ. 
ރަނުގެ ފުރުޞަތެކެވެ. 
ދެވަނަ ވިސްނުމަކަށް ދިޔުމުގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ.
މަސާޖުކޮށްލަން ވަރަށް ރީތި ކުއްޖެއް ގާތަށް ގެންގޮސްދޭނަން. 
ނަކީޓާ ލިޔުނެވެ.
ފަރިތަކަމާއެކު ޗެޓުކުރަމުންދިޔަ އަހަރެންގެ އިނގިލިތައް ވަގުތުން ހުއްޓުނެވެ. 
ވަގުތު ނުވަތަށް އޮޅައިލީމެވެ. 
ނަކީޓާ ކުރިން ދައްކައިފައިވާ ވާހަކަތައް އަލުން ހަނދާންކޮށްލީމެވެ. 
އޭނައަކީ މަސާޖުކުރަން ދަންނަ ކުއްޖެކެވެ. 
އަހަރެން ދެކެ ލޯބިވެއެވެ. 
އަހަންނަށް މެހެވެން އުޅެނީ ކޮން ކަހަލަ މަޅިއަކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
ރާއްޖޭ ގަޑިން އޭރު ދަންވަރު ދޭއް ޖަހަނީއެވެ. 
ބެންކޮކަށް ޖަހާނީ ފަތިހު ހަތަރެކެވެ. 
ނަކީޓާގެ ފޮޓޯއެއް ފޮނުވަން އަހަރެން އެދުނީމެވެ. 
ވަގުތުން ފޮނުވިއެވެ. 
ނިދާހެދުމެއް ލައިގެން އޭނަ އޮތީ އެނދުގައެވެ. 
އެ ފޮޓޯއަށް ތަޢުރީފު ޙައްޤެވެ. 
ރީތިވެފައި އަސަރުގަދަކަމުންނެވެ. 
އެކަމަކު އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ އެ އަންހެންކުއްޖާކަން އެނގެނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ވީޑިޔޯޗެޓަކަށް އެދުނީމެވެ.
އިންޓަނެޓުގެ އިސްޕީޑު ދަށްކަމުން އެ ކަން ވާކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ.
ކޮޓަރީގެ ކޮންމެވެސް ތަންކޮޅެއް ފެނިފައި ކެނޑެނީއެވެ. 
ވާހަކަދައްކާލަން ބޭނުންވިއެވެ. 
އެ ކަމެއް ވެސް ނުވިއެވެ. 
ކެނޑެނީއެވެ. 
ނުވަތަ ކަނޑައިލަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެހެން ފޮޓޯއަކަށް އެދުނީމެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް ފޮޓޯއެއް ފޮނުވިއެވެ. 
ކުރިޔަށް ވުރެ ނިވާކަން ކުޑަ ހެދުމެކެވެ. 
އެކަމަކު ހެދުން ތަފާތެވެ. 
އަހަރެންގެ ވެސް އެ ފަދަ ފޮޓޯއެއް ފޮނުވުމަށް ނަކީޓާ އެދުނެވެ.
އަހަރެންގެ ޝައްކު މަޑުމަޑުން ޔަގީނަށް ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ ފިރިހެނެކެވެ. 
އެހެން ނޫން ނަމަ އޭނަ ވާހަކަދެއްކީހެވެ. 
އެ މީހަކު ފޮޓޯ ނަގަނީ ކޮންމެވެސް އެހެން މީހެއްގެ އެފްބީ ޕޭޖުންނެވެ. 
އެއް ހެދުމުގައި ނަގައިފައިވާ ތަފާތު ފޮޓޯއެއް އޭނައަށް ނުފޮނުވުނީ އެހެންވެއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް އެ ފަދަ ފޮޓޯތަކެއް ފޮނުވި ނަމަ، ކެހިވެރި މަޅިއެއްގައި އަހަރެން ބެދުނީހެވެ. 
ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލީމެވެ. 
ރީތި ބަސްތަކުން ގަތައިފައިވާ ހާރެއް އޭނަގެ ކަރުގައި އަޅުވައިފައި އެ ނަން ބްލޮކް ކޮށްލީމެވެ. 
އަހަރެން ސަލާމަތްވި ނަމަވެސް، އެ މަޅީގައި ދިވެހީންގެ ކިތަންމެ ބަޔަކު ޖެހުނެވެ. 
އެ މީހުން އަތުން ފައިސާ ފޭރުނެވެ.
ދަރަނިވެރިކޮށްލައިފައި ބޭޒާރު ވެސް ކޮށްލިއެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
ގަޑިން ރޭގަނޑު ހަތްގަޑި ބައި ވަނީއެވެ. 
އާންމު ގޮތެއްގައި އެ ގަޑިއަކީ މާލޭގެ މަގުތައް ފަޅުވާ ވަގުތެކެވެ. 
ގިނަ ފިހާރަތައް ހުންނާނީ ލައްޕައިފައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް ޗާންދަނީމަގުގެ ދެކުނުފަޅިއަށް އިރުއަރައިފައިވާ ކަހަލައެވެ. 
މީހުން ތޮއްޖެހިފައިވާ ވަރުން އެ މަގަށް ވަން ކާރާއި ލޯރިތަކަށް ގުޑައެއް ނުލެވުނެވެ. 
ބަރުގޮނުއަޅާ އަޑާއި، ހަޅޭއްލަވާ އަޑު ނޫން އަޑެއް ނީވެއެވެ. 
އެ ވަރުން ވެސް މަގަށް ވަންނަ މިހުން ވަންނަނީއެވެ. 
ފަހުން އާދެވުނު މީހުން އުޅެނީ ވާނުވާ ނޭނގިގެންނެވެ. 
ކުރިން އައި މީހުން މިސްރާބުޖަހައިފައި ހުރީ ރަމްޒިއްޔާގެ ގެއާ ދިމާއަށެވެ. 
އެ ގޭގެ ދޮރުމަތީގައި ފުލުހުން ހުރަސްއަޅައިގެން ތިއްބެވެ. 
ގޯތިތެރޭގައި ރަމްޒިއްޔާ ހުއްޓެވެ. 
އުމުރުން ފަންސަވީސް އަހަރު ފުރިފައި ވިޔަސް އޭނަ ބަލާބެލުމަށް ތަންކޮޅެއް ދޮށިހެން ހީވެއެވެ. 
ދާދި ގާތުގައި ފިރިމީހާ ހާމިދު ހުއްޓެވެ. 
ދެ ފުލުހުން ވެސް ތިއްބެވެ. 
ހާމިދު ހުރީ، ހިތްވަރުދޭ ކަހަލަ ގޮތަކަށް ރަމްޒިއްޔާގެ ކޮނޑުގައި ހިފަހައްޓައިލައިގެންނެވެ.
ޔަގީންތޯ މީހެއް ނޫންކަން؟ ފުލުހުން ސުވާލުކުރިއެވެ. 
މޫނު ނިވާކޮށްގެން މީހަކު ވެސް ހުރެދާނެ.
ނޫނެކޭ! ވަރުބަލިކަމާ އެކުގައި ރަމްޒިއްޔާގެ ޖަވާބު ތަކުރާރުކުރިއެވެ. 
ކިތައް ފަހަރު ބުނެފިން މަށަށް ފެނުނީ ޖިންނިއެކޭ. 
ބިމަކު ފަޔެއް ނުޖެހޭ. 
ދެ ލޯ ދިއްލިފަ ހުރީ. 
މަގޭ ދަރިފުޅަށް ގޯނާކުރަން އޭނަ އުޅުނީ. 
މަ ހުރަސްއެޅީމަ..
އެންމެ މީހެއް؟ ފުލުސްމީހާއަށް ބުނެވުނެވެ. 
މި ބުނީ އެންމެ ޖިންނިއެއް؟
ރަމްޒިއްޔާ ބިރުން ރޮނީއެވެ.
ތުރުތުރުއަޅަނީއެވެ. 
އޭނަގެ ލޮލަށް އެ މަންޒަރު ފެންނަ ކަހަލައެވެ.
އަނބިމީހާޔާ އިތުރަށް ސުވާލުކުރަން ހާމިދު ހުއްދައެއް ނުދިނެވެ.
ފުލުހުންނަށް ގަބޫލު ނުކުރެވުނަސް އަނބިމީހާ ދޮގުނުހަދާނެކަން ހާމިދަށް ކަށަވަރެވެ. 
ރަމްޒިއްޔާ ދެން ދޭ ރެސްޓުކޮށްލަން، ހާމިދު އެދުނެވެ. 
އެ މީހުންގެ ސުވާލުތަކަށް މަ ޖަވާބުދޭނަން.
އެކަނި ގޭތެރެއަށް ވަންނާކަށް ރަމްޒިއްޔާއަކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެކުގައި ހާމިދު ވެސް ވަނެވެ. 
ފުލުހުން މަޑުކޮށްގެން ތިބީއެވެ. 
އެ ގެއަށް ފުލުހުން އައީ ހާމިދު ގުޅައިގެންނެވެ.
ކޮށްދެވޭނެ މާ ބޮޑު ކަމެއް ނޯންނާނެކަން އެނގިތިބެއެވެ. 
އެކަމަކު، ރައްޓެއްސެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ހާމިދު ގާތުގައި ބުނެލަން ބޭނުންވާ ވާހަކައެއް އޮތީމައި ތިބީއެވެ. 
ހާމިދު ނުނިކުތުމުން ވާހަކަދައްކަން ޖެހުނީ ފޯނު މެދުވެރިކޮށެވެ. 
އެއްވެފައޮތް މީހުންތައް މަދުވެލަންދެން އަހަރުމެން ތިބޭނަން، މުހުސިން ބުންޏެވެ. 
މަ ދީފާނަން އައިޑިޔާއެއް. 
ތި ކަހަލަ ކަންކަން ބަލާ މީހަކު ގެނޭ. 
މިހާރު އުޅެއެއްނު ހުއްދަ ފަންޑިތަ ހަދާ މީހުން. ކީކޭތަ ކިޔަނީ؟ 
ރުގްޔާކުރާ މީހުން. 
މަގޭ އަތުގަ ވެސް އެބައޮތް ނަންބަރެއް. 
ފޮނުވާލާނަން.
ހޮނިހިރު ދުވަހެކެވެ. 
ދަތުރުދާން އެންމެ އެކަށީގެންވާ ކަހަލަ މޫސުމެކެވެ.
ޢާއިލާއާ އެކުގައި އަހަރެން އިނީ ވިލިނގިލި ފެރީގައެވެ. 
މާމައާއި މަންމަ ދައްކަމުންދިޔަ ވާހަކައަށް އެއް ކަންފަތްދީގެންނެވެ. 
މާމަ ޔަގީންކުރަން ބޭނުންވީ ކަފަބުރާއި ލޯޝަން ގެނެވުނުތޯއެވެ. 
ފެންވަރައިފިއްޔާ ކަންފަތް ސާފުކުރުމަކީ އަހަރެންގެ އާދައެކެވެ. 
އަތްވަށް ނުކުމެފައި ގެޔަށް ވަދެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ލޯޝަން ލާނެއެވެ. 
ވަރަށް ގިނައިން މާމައަށް އެ މަންޒަރު ހުންނާނީ ފެނިފައެވެ. 
ލޯބިވުމަކީ، ލޯބިވާ މީހާއަށް އަބަދުވެސް އޯގާތެރިވުމެވެ. 
ހެޔޮހިތުން ކަންތައް ކޮށްދިނުމެވެ. 
ތިމާއާ މެދު ވިސްނާ ވަރަށް އޭނަޔާ މެދު ވެސް ވިސްނުމެވެ. 
ނުވަތަ އެއީ އެންމެ ރަނގަޅުގޮތް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ސަމާލުކަން ހުރީ ފޯނަށެވެ. 
އިންސްޓަގްރާމަށް އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ލީ ފޮޓޯ ވަރަށް ގިނަ މީހުން ލައިކު ކޮށްފައި ހުއްޓެވެ. 
ދުވާލަކު ދެ ފޮޓޯ އަހަރެން ލަމެވެ. 
ދަތުރު އައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ބޭނުމަކީ ވެސް އެއީއެވެ.
އުމުރުން ވިހި އަހަރުގެ އަންހެންކުއްޖަކީމެވެ. 
ފިކުރެއް ޚިޔާލެއް ނެތެވެ.
އަހަރެން ދިރިއުޅެނީ އަމިއްލަ ދުނިޔެއެއްގައެވެ. 
ފިރިހެނަކު ހީނގަތް އަޑު އިވުނެވެ. 
އަޑު އައީ އަހަރެންގެ ފުރަގަހުންނެވެ. 
އަހަރެންގެ ފަހަތުގައި ހުރި ގޮނޑީގައި ޒުވާން ފިރިހެންކުދިންތަކެއް ތިއްބެވެ. 
އަހަންނެއް ނުބަލަމެވެ. 
ކަމުދާނެހެން ހީނުވަނީއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޝަރުތު ވަރަށް ގިނައެވެ.
ވިލިނގިއްޔަށް ލެފިއެވެ. 
ފަހަތު ގޮނޑިން ތެދުވި ފިރިހެނުން ދާން ފެށުމުން ވައްކަޅިން ބަލައިލީމެވެ. 
ފެނުނީ ފުރަގަހުންނެވެ. 
އެ މީހުން ތިބީ އަހަރެން ހީކުރި ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. 
ރީތިކޮށެވެ. 
އިސްތަށިގަނޑު ހުރީ ޒަމާނީ ގޮތަކަށް ކޮށައިފައެވެ. 
ފުރަގަހުން ބަލައިލީމައި އަންހެނެއްހެނެއް ހިޔެއްނުވެއެވެ. 
ޖިންސު ހުރީ އުނަގަނޑުގައި ހަރުލައިފައެވެ. 
މަދުން ނޫނީ ނުފެންނަ ކަހަލަ މަންޒަރެކެވެ. 
އިސްކޮޅަށް ބަލައިލިއިރު، އެ ޝަރުތު ފުރިހަމަވީ އެ ތަނުން އެންމެ މީހެއްގެއެވެ. 
އެ މީހާގެ މޫނެއް ނުފެނެއެވެ. 
ވިލިނގިއްޔަށް ފައިބައިފައި ދެން ބަލައިލިއިރު އަހަރެންގެ ފޯނު އޮތީ ނިވިފައެވެ. 
އަހަރެން ތެޅިފޮޅިގަތީމެވެ.
ފޯނު ހަލާކުވެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ބަނޑަށް މަރުވާނެއެވެ. 
ކާނާއަށް ވުރެ އަހަންނަށް މުހިންމީ ފޯނެވެ. 
ބައްޕައަށް ދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ބައްޕައަކީ ފޯނުގެ ވިޔަފާރިކުރާ މީހެކެވެ. 
ފޯނު މަރާމާތު ވެސް ކުރާ މީހެކެވެ. 
ފޯނުގެ ވިންދެއް ހުރިތޯ ބައްޕަ ބަލަމުންދިޔައިރު، އަހަރެންގެ ހިތުގެ ވިންދު ހުރީ އަވަސްވެފައެވެ. 
މުހިންމު ފޮޓޯއާއި، މެސެޖުތައް ފޯނުގައި ހުންނާނެއެވެ.
އަބަދު ޖަހާ ލަވަތަކާއި، ކިޔާ ވާހަކަތައް ވެސް ހުންނާނީ ފޯނުގައެވެ. 
ފޯނާ ނުލައި އަހަންނަކަށް ނޫޅެވޭނެއެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލައިލައިފައި ބައްޕަ ދެއަތަކަށް ބޯހޫރައިލިއެވެ.
ނޯ! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ގޮތެއް ހަދާބަލަ! 
ޑޫ ސަމްތިންގް.
ވަގުތުން މާލެގޮސް ފޯނެއް ގެންނަން ވެސް ބައްޕަ އުޅުނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ފޯނުގައި ހުރި އެއްޗެހިތައް އެ ފޯނަކު ނުހުންނާނެއެވެ.
ދެން އަޅާނުލާ! އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ދަތުރުގެ ހުރިހާ އުފަލަކުން އަހަރެން މަޙްރޫމުވިއެވެ. 
އެއްވެސް ކަމެއް ކުރާހިތެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަންނެކޭ ވައިގޮސްފައިވާ ފުއްޕާހަމެކޭ އެއްފަދައެވެ. 
އަހަންނަށް ވިސްނެނީ އެންމެ ކަމަކާއެވެ. 
ފޯނުގައި ހުރި އެއްޗެހި ސަލާމަތްކުރެވޭނެ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ކަން ކުރުމަށްޓަކައި ފޯނު ޖެހޭނީ ތަނަކާ ހަވާލުކުރަން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ވަރަށް ބައިވަރު ފޮޓޯ ފޯނުގައި ހުންނާނެއެވެ. 
ތެދުވެގެން އަހަރެން ހިނގައިގަތީމެވެ. 
ދާނެ ވަކި ތަނެއް އޮވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
ރާޅުޖަހާފަށުގައި ހިނގަމުންދަނިކޮށް ކުއްލިއަކަށް ފެނުނީ މޫދުއަޑިން މީހަކު އެރިތަނެވެ. 
ސިއްސައިގެންގޮސްފައި އަހަންނަށް ހަޅޭއްލަވައިގަނެވުނެވެ. 
އިދިފުށަށް ވެއްޓުނެވެ. 
އެ މީހާ ވެސް ދިޔައީ ސިއްސައިގެންނެވެ. 
ހަންނާނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަވި ފުރަތަމަ ފަހަރަކީ އެއީއެވެ.
އޭނައަކީ، ފެރީން އަހަންނަށް ފެނުނު ޒުވާނާއެވެ. 
ހަންނާނުގެ މޫނު ފެނުމާއެކު އަހަރެންގެ ލިސްޓުގެ ހުރިހާ ގޮޅިއެއްގައި އެއްފަހަރާ ރަނގަޅު ފާހަގަ ޖަހައިލީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތް ދިނީމެވެ. 
ހަންނާނު ނުވެސް ދެނަހުއްޓެވެ. 
އޭނަ އައިސް ދިއްކޮށްލި އަތުގައި އަހަރެން ހިފައި ތެދުވީމެވެ. 
ހަންނާނު މާފަށް އެދުނެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ހިތް އެދުނު ނަމަވެސް ދޭން ތައްޔާރަށެވެ. 
އަލަށް ދިމާވި ނަމަވެސް އަހަރުމެންނެކޭ ދެކިފަރިތަ އެކުވެރިންނެކޭ އެއްފަދައެވެ.
އަހަންނަށް އެހެންވީ އުފެދުނު ޝައުޤުވެރިކަމެއްގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ.
ހަންނާނަށް އެހެންވީ ކީއްވެގެންކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
އަހަރުމެން މާލެއައިއިރު އެކުވެރިކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ބަދަހިވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ، ފުރަތަމަ ނަޒަރުން އުފެދުނު ލޯތްބެކެވެ.
އަހަރެންގެ ފޯނު ނަންބަރު ހަންނާނަށް ދިނީމެވެ. 
ހަންނާނުގެ ނަންބަރު އަހަންނަށް ވެސް ދިނެވެ. 
މާލެ އައިސް، ފޯނު ހަދަން ގެންދިޔުމުގެ ކުރިން ފޯނު ޗެކުކޮށްލީމެވެ. 
ބަރާބަރަށް ފޯނު މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
ހަދަން ގެންދާކަށް ނުޖެހުނެވެ. 
އެއީ ކޮންފަދަ އިއްތިފާޤެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހަންނާނާއި އަހަރެން ދިމާވީ ފޯނު މައްސަލަޖެހުނީތީއެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ އެއީ ހެޔޮ ނަސީބެއްކަމުގައެވެ.
ވިދިގެން އައި ދުވަސްތަކުގައި ފޯނުން ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަ އަހަރުމެން ދެއްކީމެވެ. 
ވަރަށް ހިތްހަމަޖެހުނެވެ. 
ދިރިއުޅުމާ ބެހޭގޮތުން ވެސް އަހަރުމެން ވާހަކަދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ފުރަމިތުރެއް ނެތްކަމާއި، ހަންނާނުގެ ހިޔަމިތުރެއް ހުރިކަން ވެސް އެނގުނެވެ. 
އެ ނަސީބުވެރިޔާގެ ނަމަކީ ނަޔާޝީނެވެ. 
އެ ކަން އެނގުމުން އަހަރެންގެ ހިތް މަޑުމަޑުން ރޯލިއެވެ.
ހަންނާނަކަށް އެ އަޑެއް ނީވެއެވެ.
އެންމެ ލަސްވެގެން ވެސް ތިން މަސްތެރޭގަ މެރީކުރާ ގޮތަށް އަދި އޮތީ، ހަންނާނުގެ އަޑުގައިވަނީ އުފާވެރިކަމެވެ.
ވާނެ ނިންނިއަށް އިންޓްރޮޑިއުސްވާން. 
ތީ މަގޭ ސްޕެޝަލް ފްރެންޑެއްނު.
އަހަރެން ބުނަން ބޭނުންވިއެވެ. 
ނޫނެކެވެ.
ނަޔާޝީނާ ބައްދަލުކުރާހާ ހިތްވަރެއް އަހަރެންގެ ނެތެވެ. 
އޭނަ ގާތުގައި ހަންނާނު ހުންނަ ތަން ބަލާހިތެއް ވެސް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު، ބައްދަލުކުރަން އެއްބަސްވީމެވެ. 
އަހަރުމެން އިންސާނުންނަކީ ކިހާ ނިކަމެތި ބަޔެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހިތުގައި އޮންނަ ގޮތަށް ދުލުން ހާމަކުރަން ނުކެރޭ ކިތައް ފަހަރު އާދޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަންނާނު ހުރީ، ސިއްރުން އަހަރެން އެއްޗެއް ބުނި ނަމަވެސް އިވޭ ހިސާބުގައެވެ. 
އަހަރެން ދުރަށްޖެހިލީމެވެ. 
ރަޙުމަތްތެރިކަމުގެ ޙައްޤުގައެވެ. 
ލޯބި ނުލިބުނަސް ލޯމަތިން އޭނަ ބީވެގެން ދާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެންގެ ލޯބި އެންމެނަށް ސިއްރުކުރީމެވެ.
އެކަމުގައި މީހަކަށް ވެދެވޭނެ އެހީއެއް ނެތީމައެވެ. 
އެކަމަކު، އެ ފިކުރުތަކާ ދުރަކަށް ނުދެވުނެވެ. 
ކުރިން ވެސް އުޅުނުހެން އުޅެން އަހަރެން މަސައްކަތްކުރީމެވެ. 
އެއީ ވަރަށް އުނދަގޫކަމެކެވެ. 
ކަންކަމުގައި ހިތަށް ލުއި ލިބެނީ އެހެން މީހުނާ ހިއްސާކުރީމައެވެ. 
އަހަރެން ޖެހުނީ ހިތުގެ ބިންގަރާހުގައި ހުރިހައި ވާހަކައެއް ވަޅުލައިފައި، މަތިޖަހައިފައި، ތަޅުދަނޑި އެއްލައިލާށެވެ. 
އަހަންނަކީ އަމިއްލައެދުން ބޮޑު މީހެކެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ހަންނާނުގެ ލޯތްބަށް ބަދުދުޢާ ކުރާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެ ދެމީހުންގެ ދެމެދުގައި މައްސަލަޖެހެނީ އަހަރެންގެ ސަބަބަކުން ނޫނެވެ.
އެކަމަކު މައްސަލަ ޙައްލުކުރާނެ ގޮތްތައް އަހަރެން ކިޔައިދެމެވެ. 
އެ ގޮތް ބޭނުންވާތީއެއް ނޫނެވެ. 
އެކުވެރިކަމުގެ އަގު އަދާކުރުމަށްޓަކައެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ކޮންމެ ފަހަރަކު ހަންނާން މާފަށްއެދޭކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ.
ނިންނިއަކަށް ނޭނގެ އެޕްރިޝިއޭޓްކުރާކަށް. އަހަރެން ބުނީ އެ ވަރަށެވެ.
ލޯބިވެރިންނަކީ ދުލުން ވާހަކަދައްކާ ބަޔެއް ނޫނެވެ. 
ހިތާއި ލޯ ސަލާމަތުން ހުރެއްޖެ ނަމަ، ލަފުޒު މުހިންމެއް ނުވާނެއެވެ. 
އޭނަ ހުސިޔާރެވެ. 
ތޫނުފިއްޔެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީއެވެ.
އަހަރެންދެކެ ލޯބިވޭތަ؟ ހަންނާނު ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެ ސުވާލު ނީވޭކަމަށް ހަދަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ހަންނާނުގެ ސުވާލު ތަކުރާރު ކުރިއެވެ. 
ދެ ފަހަރުއެވެ.
ތިން ފަހަރުއެވެ. 
ހަތަރުފަހަރުއެވެ. 
އަހަރެންގެ ދޫ ތަޅުލެވުނެވެ.
އިސްޖަހައިލީމެވެ. 
ނުބުނެހުއްޓައި ހިތުގެ އަޑު އިވޭނީ ވަރަށް މަދު ބަޔަކަށެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯބިވެރިޔާއަކީ އެ ކަހަލަ މީހެކެވެ. 
އުފަލުން ނުރޮވޭނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރުމެން ތިބީ ރެސްޓޯރަންޓެއްގައެވެ. 
ފުރަތަމަ ކަރުނަތިކި މޭޒުމައްޗަށް ވެއްޓުމާއެކު ވަގުތުން ފުހެލީމެވެ. 
ދެވަނަ ތިކި ވެއްޓުނެވެ. 
ފުހެލަން އުޅެނިކޮށް އަހަރެންގެ އަތުގައި ހަންނާން ހިފެހެއްޓިއެވެ. 
ފަސްވަނަ ފަހަރަށް ސުވާލު ތަކުރާރުކުރިއެވެ. 
އެއްޗެއް ބުނާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެކަމަކު، ވަރަށް ބާރަށް އޭނަގެ އަތުގައި އަހަރެން ހިފީމެވެ. 
ހަންނާނާއި ނަޔާޝީންގެ ލޯބީގައި ނިމުމުގެ ސިއްކަޖެހިއެވެ. 
ރުހުމުގައެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ބޭނުންވީ އެ ގޮތެވެ.
އަހަންނަށް ހަންނާނު ލިބުނެވެ. 
ހީވީ މުޅި ދުނިޔެ އަހަންނަށް ލިބުނުހެންނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް އެހާ އުފާވެރި ދުވަސްވަރެއް ނާދެއެވެ.
ލޯބިވެރިޔާގެ ކިބައިގައި ހުންނަން އަހަރެން ބޭނުންވި ސިފަޔާއި މިޒާޖު ވެސް ހަންނާނުގެ ކިބައިގައި ހުއްޓެވެ. 
އެ ލޯތްބަށް ދެ ހަފުތާ ވެސް ނުވިއެވެ. 
ނިންނި އަތުވެއްޖެ! ހަންނާނު އެއްވެސް ފޮރުވުމެއް ނެތި ބުންޏެވެ. 
އަދި އެއް ޗާންސް އޭނަޔަށް ދޭން ބޭނުން.
އަހަރެންގެ ހިތުގައިއޮތް އެއްޗެއް ހަންނާނަށް ފެނުނީ އަހަރެންގެ ލޮލުންނެވެ. 
ހަންނާނުގެ ލޮލުން އަހަންނަށް ވެސް އެއްޗެއް ފެނުނެވެ. 
ނަޔާޝީންގެ ލޯތްބާ ދުރަކަށް ހަންނާނަކަށް ނުދެވޭނެއެވެ.
އޭނަ ގަދަކަމުން ހިފަހައްޓަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކޮށްފި ނަމަ އެ ވާނީ ބޭކާރު ކަމަކަށެވެ. 
ލޯބީގެ ތަޅުދަނޑިއަކީ ދެވޭ އިތުބާރެވެ. 
ލެވޭ ގަދަބާރެއް ނޫނެވެ. 
އޭނަ ދާން ދޫކޮށްލީއެވެ. 
ދިޔަ މަންޒަރު ބަލަން އުނދަގޫކަމުން ލޯ މަރައިލައިގެން ހުރެއެވެ.
ވިލިނގިއްޔަށް ދެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު އޭނަގެ ހަނދާން އާވެއެވެ. 
އެ ދޮންވެލި ގޮނޑުދޮށާއި މޫދު ފެނުމުން ރޯލަން ބޭނުންވެއެވެ. 
އެކަމަކު ޝަކުވާއެއް ނެތެވެ. 
ލޯބިވެރިޔާއަށް އަހަރެން އެދެނީ އުފަލާއި ހިތްހަމަޖެހުމެވެ. 
ކޮންމެ ތަނެއްގައި ވިޔަސް ހެޔޮ ހާލުގައި ވުމެވެ. 
ލޯބިވުމަކީ، ލޯބިވާ މީހާއަށް އަބަދުވެސް އޯގާތެރިވުމެވެ.
ހެޔޮހިތުން ކަންތައް ކޮށްދިނުމެވެ. 
ތިމާއާމެދު ވިސްނާ ވަރަށް އޭނަޔާ މެދު ވެސް ވިސްނުމެވެ. 
އޭނަގެ ފަރާތުން އެ ލޯބި ލިބުމާއި ނުލިބުން އެއީ މުޅީން އެހެން ކަމެކެވެ.
ސޯފިޔާ ބަނޑުހައިވާހެން ހީވެއެވެ. 
ނިދިއަންނަހެން ވެސް ހީވެއެވެ.
ކުއްލިއަކަށް ފޯނު ނެގިއެވެ. 
އެފްބީއަށް ލި ސޯފިޔާގެ ފޮޓޯއަށް ލިބުނު ލައިކުތައް ގުނައިލިއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ލިބުނު ލައިކުގެ އަދަދާ ކައިރި ވެސް ނުކުރެއެވެ. 
އެ ހިސާބުން އިތުރު ކަމަކާ ވިސްނަން ޖެހުނެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކުރިއަށް ވުރެ ސޯފިޔާ ހުތުރީބާއެވެ؟ 
ސޯފިޔާދެކެ ރައްޓެހިން ރުޅިއަންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ވަގުތުން ފޮޓޯ ފުހެލިއެވެ. 
ހަލީމަށް ގުޅައިލިއެވެ.
އެއީ ސޯފިޔާ ރައްޓެހިވި ހަވަނަ ކުއްޖާއެވެ. 
ހަލީމު ފޯނެއް ނުނެގިއެވެ.
ފިކުރުގެ ޗޭނުފައްޗަށް އަނެއްކާ ބޮޅެއް އިތުރުވީއެވެ. 
ހަލީމު ވީ ކޮންތާކު ހެއްޔެވެ؟ 
ނިދާށޭ ކިޔައިފައި އޭނަ ކޮންމެވެސް އެހެން ތާކަށް ދިޔައީބާއެވެ؟ 
ފުންމައިގެން ތެދުވިއެވެ. 
ކޮޓަރިއަށް ވަނެވެ. 
ގައިން ފެންތައް ފައިބައެވެ.
ލޯގަނޑުން މޫނު ބަލައިލިއެވެ. 
ބުމަ ތަންކޮޅެއް ފަލަވެއްޖެހެން ހީވިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން ބުމަ ރީތިކުރަން ޖެހިއްޖެއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ ކުލަދަޅެވެ. 
ކޮޓަރީގައި ކުލަ ލުމަށްޓަކައި ބޮޑު ކުލަދަޅެއް ގެނެސްފައި ހުންނަތާ ދެތިން ދުވަހެއް ވެއްޖެއެވެ. 
ރޯލުފިހި ކައިރީގައި އޮތެވެ.
ނޫސްކަރުދާސްތައް ވެސް ހުއްޓެވެ. 
ވަގުތުން ޚިޔާލު ބަދަލުވިއެވެ. 
ބުމަހެދުން ހުއްޓައިލައިފައި ކޮޓަރީގެ ތަޅުންގަނޑުގައި ކަރުދާސް ފަތުރަން ފެށިއެވެ.
ކުލަލާން ފެށިއެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި ސޯފިޔާ އަމިއްލައަށް އެ ކަން ކުރާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ބައްޕަ ގާތުގައި ބުނާއިރަށް އެ ކަން ހަމަޖެހޭނެއެވެ.
ކޮޓަރީގައި އެންމެ ފަހުން ކުލަލީތާ މަހެއް ނުވެއެވެ. 
އެކަމަކު، ކަމެއް ކުރާހިތް ވުމުން ސޯފިޔާއަކަށް ލަހެއް ނުކުރެވެއެވެ.
ހެނދުނު އޮފީހަށް ދިޔައީ ސައި ނުބޮއެވެ.
އޮފީހުގެ އެއާކޯން ހުރީ މައްސަލަޖެހިފައެވެ. 
ނިދި ނުލިބޭތީ ސޯފިޔާގެ ބޮލުގައި ކުޑަކޮށް ރިއްސިއެވެ. 
ބުމައިގެ އެއްތަންކޮޅު ނުހަދައި ހުރި ވާހަކަ އެކުވެރިއަކު ބުންޏެވެ. 
ހުރިހާ ވެސް މައްސަލައަކީ ހަލީމެވެ. 
އޭނަ ފޯނު ނެގި ނަމަ ސޯފިޔާ ބުމައެއް ނުހެދީހެވެ. 
ކުލައެއް ނުލީހެވެ. 
ހޭލައެއް ވެސް ނުހުރީހެވެ. 
ހަލީމު ހިތަށްއަރަނީ ކީކޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ސޯފިޔާއަށް ބޭނުން ގޮތެއް ހެދޭނެކަމަށް ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނީ ސޯފިޔާ ތަންކޮޅެއް ފަލަވީމައި ހަލީމު ފޫހިވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ކުއްލިއަކަށް ލޮލުން ކަރުނަ ހިލުނެވެ. 
ސޯފިޔާދެކެ އެކަކު ވެސް ލޯތްބެއް ނުވާނެއެވެ. 
ދެވަނަ ސިކުންތުގައި ހަލީމުދެކެ ފޫހިވިއެވެ. 
ފޯނު ނަގައިފައި ހަލީމަށް ގުޅައިލިއެވެ. 
ގުޑް މޯނިންގް ލޯބީ! ހަލީމު ވަގުތުން ފޯނު ނެގިއެވެ. 
ހިނގާ ކޮފީއަކަށް ދަމާ!
ރޭގަ ކޮންތާކު އުޅުނީ؟ ސޯފިޔާ ވަރަށް ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
މަ ގުޅީމަ ފޯނު ނުނަގާފަ ދުވާލު ވެސް ގުޅާނުލާ!
ދެން މަށަކީ ނުލާހިކު ހަޑި މީހެއް. 
ފޫހި މީހެއް. 
ކީއްކުރަން ގުޅަންވީ؟ 
މަށެއްނު މި އުޅެނީ މޮޔަ..
މަޑުކޮށްބަލަ މަޑުކޮށްބަލަ! އޯގާތެރި ރާގެއްގައި ހަލީމު ބުންޏެވެ. 
މާ މޫޑީ ދުވަހަކީތަ؟ 
މަ އޮތީ ނިދާފައޭ.
ހެނދުނު އެތައް ފަހަރަކު ގުޅިން. 
ނުގުޅުނު. 
ނެޓްވާކް އެރާ އަރަނީ. 
ހެނދުނު މަ ގުޅަން އުޅެނިކޮށް..
ދެން ދުވަހަކު ވެސް މަށަށް ގުޅައިގެން ނުވާނެ، 
ސޯފިޔާގެ ރާގުގައި ވަނީ ހަރުކަށިކަމެވެ. 
ގެޓް ލޮސްޓް!
ސޯފިޔާ ފޯނު ކަނޑައިލިއެވެ. 
ހަލީމެއް ނުގުޅައެވެ. 
އެއީ އެ ފަދަ މައްސަލައެއްޖެހުނު ފުރަތަމަ ފަހަރެއް ނޫނެވެ.
ސޯފިޔާ ގާތަށް ރުޅިއައިސްގެން ފޯނުގެ ސިމް ދަމައިގެންފައި ބިންދައިލިއެވެ.
އެފްބީގައި ހުރި ހަލީމުގެ ހުރިހާ ފޮޓޯއެއް ފުހެލިއެވެ. 
އެފްބީ އެކައުންޓު ބަންދުކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު އިރުކޮޅެއްވާންދެން ވެސް ނުހުރެވުނެވެ. 
އޮފީސް ފޯނުން ހަލީމަށް ގުޅިއެވެ.
އޭ ހިނގާބަލަ ކޮފީއަށް، ވަރަށް މަޖާވެލައިފައި ސޯފިޔާ ބުންޏެވެ. 
މަގޭ ފޯނުގެ ސިމް ހަލާކުވީއޭ. 
އާދެ މަ ބަލާ އިނގޭ!
ހަލީމު ފޯނު ކަނޑައިލިއެވެ. 
ދެން ނުވެސް ނެގިއެވެ. 
އެއް ކުޅިވަރެއް އެތައް ފަހަރަކު ކުޅެކުޅެ ހަލީމު ވަރުބަލިވީއެވެ. 
ހަލީމަށް އެނގެއެވެ. 
ކޮފީބޯން ތިބެފައި، އެންމެންނަށް އިވޭ ވަރަށް ހަލީމަށް އެއްޗެހި ކިޔާނެވެ. 
ކިތައް ފަހަރު އެހެން ވެސް ވެއްޖެ ހެއްޔެވެ؟ 
ނަސޭހަތް ދެވިއްޖެއެވެ. 
ހަލީމްގެ ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލައިފިއެވެ.
ސޯފިޔާ އަލުން ސިމްކާޑެއް ގަތެވެ. 
އޮފީހުން ގެއަށް އަންނަންދެން ހަލީމަށް އެއްޗެހިކިޔައިފައި ދިގު މެސެޖުތައް ފޮނުވިއެވެ. 
އެފްބީ އެކައުންޓު އަލުން ހުޅުވިއެވެ. 
އެންމެންނަށް ފެންނަ ގޮތަށް ހަލީމަށް މަލާމާތްކުރިއެވެ. 
އެ ކަން ހުއްޓުވުމުގެ ބަދަލުގައި އެކުވެރީން ދިނީ ހިތްވަރެވެ.
ސިމްކާޑު ހިފައިގެން ސޯފިޔާ ގެއަށް އައިއިރު، ގެންގުޅޭ މީހުން ލައްވާ މަންމަ ކޮޓަރި ސާފުކުރުވަނީއެވެ. 
ތަޅުންގަނޑުގައި ހުރި ކުލަތައް ފިލުވައި، ފެންފޮތިލަނީއެވެ. 
ސޯފިޔާ ގާތަށް އައިސްފައިހުރި ރުޅި ދެގުނައަށް އިތުރުވިއެވެ. 
މަ ބުނީމެއްނު މަގޭ ކޮޓަރީގަ ހުންނަ އެއްޗެއްސާ ނުކުޅޭށޭ. 
ސޯފިޔާ އަޑުގެ ކޮޅަށް ހަޅޭއްލަވައިގަތެވެ. 
މަންމަ ދެއްކި ވާހަކައެއް ސޯފިޔާ އަޑެއްނާހައެވެ. 
އެންމެން ނެރިފައި ދޮރު ތަންޑުއެޅުވިއެވެ. 
އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުކައި އެތައް އިރަކު ކޮޓަރީގައި އޮތެވެ. 
ހަލީމު ރުޅިވީތީ ރުޔެވެ.
މާފަށް އެދިފައި މެސެޖު ފޮނުވިއެވެ. 
ހަލީމު ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ސޯފިޔާ އޮފީހަކަށް ނުދެއެވެ. 
ހަވީރު ވީއިރު ވެސް އެއްޗެއް ނުކައެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ވާތާވިއެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދިޔައެވެ. 
ޑޮކްޓަރު ލަފާދިން ގޮތުގައި ސޯފިޔާއަށް ޖެހިފައިވަނީ ނަފުސާނީ ބައްޔެކެވެ. 
ވަސޭހަތްތެރިޔަކާ ބައްދަލުކޮށްގެން ފަރުވާ ހޯދިދާނެއެވެ. 
ސޯފިޔާގެ މައިންބަފައިންނަށް ވެސް ވިސްނުނީ ޙައްލަކީ އެއީ ކަމުގައެވެ.
ވަސޭހަތްދިނުމަށް ޓަކައި ހަފުތާއަކު ދެ ދުވަހު ސޯފިޔާ ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންނަންޖެހެއެވެ. 
ފުރަތަމަ ދުވަހު ސޯފިޔާ ގެނެވުނީ ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދައްކައިގެންނެވެ. 
ސޯފިޔާ އައިއިރު ފިރިހެންކުއްޖަކު އެ ތަނުން ނުކުމެގެން ދާތަން ފެނުނެވެ. 
ހަމްދާނާ ބައްދަލުވި ގޮތަކީ އެއީއެވެ. 
ފުރަތަމަ ދުވަހު ވެސް ސޯފިޔާގެ ލޮލުގައި އޭނަ އަޅައިގަތެވެ. 
ބޭނުންވާ ހުރިހާ ސިފައެއް ހުރީމައެވެ. 
އިސްކޮޅެވެ.
ހެދުންއަޅާ ގޮތެވެ. 
ފުނާއަޅައިފައި ހުންނަގޮތާއި، ބަލައިލާ ގޮތް ވެސް ސޯފިޔާއަށް ވަރަށް ކަމުދިޔައެވެ. 
އޭގެ ފަހުން ސޯފިޔާ ހޮސްޕިޓަލަށް އަންނަނީ އަންނަހިތުންނެވެ. 
އެއީ މަންމަގެ ހިތުގައި ސުވާލު އުފެއްދި ކަމެކެވެ.
ސޯފިޔާއަށް އެ ބަދަލު އައީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އޭގެ ސިއްރަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ހަމްދާނާ ވާހަކަދައްކާހިތުން ހުއްޓައި އޭނަގެ ކޯލެއް ސޯފިޔާއަށް ލިބުނެވެ. 
ނަންބަރު ހޯދި ގޮތެއް ހަމްދާން ނުބުނެއެވެ.
ސޯފިޔާގެ މަންމައަށް ދެން ފެނުނީ ހަމްދާން ގެއަށް އައިތަނެވެ. 
މަންމައަކަށް ހަމްދާން ކަމަކުނުދިޔައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެންމެ ކުޑައިރުއްސުރެ ވެސް ސޯފިޔާއަކީ ބޭނުން ކޮންމެ ކަމެއް ކުރާ ކުއްޖެކެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ ރުހުން ނުލިބުނަސް ވެހެވެ. 
ކޮބައިހޭ ހަމްދާންގެ މައްސަލައަކީ؟ 
ސޯފިޔާ އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ބޭނުމެވެ. 
އޭނަ ހުންނަ ގޮތުން ހީވަނީ ވަރަށް މަކަރުގަދަހެން. 
މަންމަގެ ހުރިހާ ވެސް ކަންބޮޑުވުމަކީ އެއީއެވެ.
ސޯފިޔާ ގަބޫލެއް ނުކުރިއެވެ. 
އެއީ ސަބަބެއްކަމަށް ބަލައެއްނުގަތެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ނަޒަރުގައި ހަމްދާނަކީ މަދުން ނޫނީ ނުފެންނަ ކަހަލަ ފުރިހަމަ ފިރިހެނެކެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކު ވެސް ސޯފިޔާއަށް ފުރަތަމަ ފެންނަނީ އެ ގޮތަށެވެ. 
ސޯފިޔާގެ އަމިއްލަ ނަފުސަށް ވުރެ ބޮޑަށް ހަމްދާނަށް އިތުބާރު ކުރިއެވެ. 
އޭނަޔާ ނުލައި ސޯފިޔާއަށް ނޭވާލެވޭ ކަމަކަށް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ދެ މީހުން ދިމާވިތާ އޭރު ދިހަ ދުވަސް ނުވެއެވެ. 
ކޫސަނި މައްސަލަ ވެސް ޖެހެއެވެ.
މަސްދުވަސް ތެރޭގައި ތިން ފަހަރު ހަމްދާނާ ދިމާއަށް ހަޅޭއްލެވިއެވެ.
މައިންބަފައިންނަށް ފެންނަ ހިސާބުގައެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ނަޒަރުގައި ލޯބިވާ މީހާއާ ދިމާއަށް ހަޅޭއް ވެސް ލެވޭނެއެވެ. 
އެއީ އެ ވަރުގެ ކަމެއް ނޫނެވެ.
ސޯފިޔާގެ ސައްބީސްވަނަ އުފަންދުވަހަށް އިރުއެރީ، ހިތުންފިލުވައި ނުލެވޭ ވަރުގެ ހަދިޔާއަކާ އެކުގައެވެ.
އެކައުންޓުގައި ހުރި ހުރިހާ ފައިސާއެއް ހިފައިގެން ހަމްދާން ފިލީއެވެ.
ސޯފިޔާ ލަފާކުރި ގޮތުގައި ފަންސާހަކަށް ހާސް ރުފިޔާ ހުންނާނެއެވެ. 
އެ ވަރުން ނިމުނީކީ ނޫނެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ފޯނާއި، ކާޑުތައް ލާފައި އޮންނަ ދަބަސް ވެސް ގެއްލުނީއެވެ. 
ފައިސާތައް ގެއްލިގެން ސޯފިޔާ ހާހެއް ނުވެއެވެ. 
އެންމެ ފަސޭހައިން ލިބޭނެ އެއްޗަކީ އެއީކަމުގައި ވީތީއެވެ.
ސޯފިޔާ ހައިރާންވަނީ ސޯފިޔާދެކެ ފިރިހެނުން ލޯބިނުވާތީއެވެ. 
ދުވަސްކޮޅަކު އެކުގައި އުޅެލައިފައި ރުޅިވާތީއެވެ. 
ސޯފިޔާ ރީތިކަމުގައި އެންމެން ބުނެއެވެ. 
ލޯބިވެރިންނަށް ސޯފިޔާ ޚަރަދުކުރެއެވެ.
މީހަކު ފެންނައިރަށް އެ މީހަކަށް ސޯފިޔާ އިތުބާރުކުރެއެވެ. 
އެއް ސިކުންތުގައި ރުޅިއަޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ލޯބި ވެސް ވެއެވެ. 
އެއް ސިކުންތުގައި ފޫހިވިޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ދެރަ ވެސް ވެއެވެ. 
ހަމަ އެފަދައިން، އެއް ސިކުންތުގައި ހަޅޭއްލެވިޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ފިރުމަން ވެސް ފިރުމައެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީކަމެއް ސޯފިޔާއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފިކުރުގެ ފުން ކޯރެއްގެ ތެރެއަށް ގެނބިފައި އޮވެގެން ސޯފިޔާ ވިސްނިއެވެ. 
ސޯފިޔާ އޮށޯވެލައިގެން އޮތީ، ފެން ފުރައިފައިވާ ބިލިގާގެ އެންމެ އަޑީގައެވެ. 
ނޭވާ ހިފަހައްޓައިލައިގެންނެވެ. 
ހިތާހިތުން ސޯފިޔާ ބުނެލިއެވެ. 
އެކަކަށް ވެސް ސޯފިޔާ ދަނެގަންނަން ނޭނގެނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
މައްސަލައަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟
އަހަރެން މީހަކާ ނީންނަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ 
އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ހޯދަން މީހުން މަސައްކަތްކުރިއެވެ. 
އަހަރެންދެކެ އެކަކު ވެސް ލޯބިނުވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ. 
ގަޔާވާ އަންހެނެއް އަހަންނަށް ނުފެނުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ.
އަހަރެން ލޯބި ހުށައެޅުމުން އޭނަ ގަބޫލުނުކުރީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ.
އެހެންވިއްޔާ ސަބަބަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެ ސުވާލު އެހުމުން އަހަރެންގެ ދޫ ތަޅުލެވެއެވެ. 
އެ ސިއްރު ހާމަކުރަން އަހަރެން ޖެހިލުންވެއެވެ. 
ބައެއް މީހުން ދެކެނީ އަހަރެންގެ ނަސީބު ދެރައީ ކަމުގައެވެ. 
އަހަރެން މިހާރު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ބައެއް ފަހަރު ކަންކަން ނުވަނީ ވެސް ރަނގަޅަކަށެވެ.
ހިތިކަމާއި ފޮނިކަމެއް ވެސް ހުރި އެ ހާދިސާ އަހަންނަށް ކުރިމަތިވީ މީގެ އެތަކެއް އަހަރެއް ކުރިންނެވެ. 
ފާލަމުގެ ދިގުމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ތިން ސަތޭކަ ފޫޓެވެ. 
ފުޅާމިނުގައި ފަނަރަ ފޫޓު ހުންނާނެކަމަކަށް ލަފާކުރެވެއެވެ. 
އެއީ، ހަޔާތުގެ ޒިންމާއެއް މިސްރާބެއް ނެތް ދުވަސްވަރެވެ. 
އަހަރެންގެ ޒުވާން އުމުރެވެ. 
ލޯތްބަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭ އެއްޗަކީ، ކަނބުލޮ ދެކިލަން ބޭނުންވާ ކަމެވެ. 
ފެންނަފަށުގައި ހުންނަން ބޭނުންވާ ކަމެވެ. 
އަލިރަސްގެފާނު ފާލަން އޮންނަނީ އަހަރެންގެ ގެއާ ވަރަށް ދުރުގައެވެ. 
ހިތާ ވަރަށް ކައިރިއެވެ.
ކަނބުލޮގެ ގެ ހުންނަނީ އެ ހިސާބުގައެވެ. 
އޭނަ އައިސް އުޅެނީ އެ ހިސާބުގައެވެ. 
އެ ފާލަމުގައެވެ. 
އެ މޫދުގައެވެ. 
އެ ފަރުގައެވެ. 
އެ އަތިރިމަތީގައެވެ. 
ހަތަރުދަމު އަހަރެން ބަލަނީ ކަނބޮލުގެ ސަމާލުކަން އަތުލެވޭތޯއެވެ. 
ކޮންމެ ފަދަ ކަމެއް ކުރަންޖެހުނަސް ވެހެވެ. 
އަލިރަސްގެފާނު ޒިޔާރަތާ ދިމާ ބޮޑުފާރުން އަތިރިމަތީގައި، އިހުޒަމާނުގައި ހަވާއަރުވައެވެ. 
ކަނބުލޮއަކަށް އެ އަޑެއް ނީވެއެވެ. 
ފާލަމަށް އަރާ ރާޅުގެ ސަބަބުން ފާލަމުގެ ދަށުން ވެލިގަނޑު ދެމެއެވެ. 
ފުރާނަ އަތްމައްޗަށް ލައިގެން އަހަރެން ކިތައް ދަތުރު ކުރިން ހެއްޔެވެ؟ 
އަލިރަސްގެފާނު ޒިޔާރަތް ބަލަހައްޓަނީ އަހަރެންގެ ބައްޕައެވެ. 
ލާރި ހޮވަނީ ބައްޕައެވެ. 
ހަވާލުކުރަނީ ކަމާބެހޭ އޮފީހަށެވެ. 
ވަކި ވަރަކަށް ލާރި ހަމަވަންދެން ބައްޕަ އެ ލާރި ބަހައްޓަނީ ގޭގައެވެ. 
މިސްކިތަށް އަރައި ދެ އަތް ނަގައިގެން ދުޢާކުރީމެވެ. 
ބަދަލެއް ނައެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ ކޮނެ ފުންކޮށްފައިވާ ވަޅުގަނޑެކެވެ. 
ވަރަށް އޮއިބާރު ހިސާބެކެވެ.
ފާލަންމަތީގައި ތިބެފައި ކުދީން ފުންގަނޑަށް ފުންމައެވެ. 
ބައެއް ކުދިންނަށް އެ ކަން ވަރަށް މަޖަލެވެ. 
އަހަރެން އެ ކަން ކުރީ، މަންޒަރު ބަލަން ދުރުގައި ހުންނަ ކަނބުލޮއަށް ދެއްކުމަށްޓަކައެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު ލޮނުބޮވެއެވެ. 
ގައިގެ ތަންތަން މަށައިގެންދެއެވެ. 
އެ ނޫން އެހެން ކަމެއް ނުވިއެވެ. 
ގިނަ ވަގުތު އަހަރެން އުޅުނީ ގެއިން ބޭރުގައެވެ. 
ވަކި ކަމެއްގެ ބޭނުމުގައެވެ. 
ދުވާލު ގެއަށް ވަދެވެނީ ބަނޑުހައިވީމައި އެކަންޏެވެ. 
އެހެން ވަންނަ ވަގުތު އަހަރެންގެ މައިންބަފައިން ބަސްމަދުވެފައި ތިބޭތަން އަހަންނަށް ފެންނަން ފެށިއެވެ. 
އެ މީހުން ފޮރުވަން މަސައްކަތްކުރަނީ ކޯޗެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
ކަމެއް ވެގެންއުޅޭކަމަކަށް އެކަކު ވެސް ނުހެދިއެވެ.
އެކަމަކު، އަހަރެންގެ މަންމައާއި ބައްޕަގެ ގުޅުން ހީނަރުވަމުންދާތަން އަހަންނަށް ފެނުނެވެ. 
ފަޅު ބޮޑުވެފައި ރީތިކަމުންނެވެ. 
ދިޔަވަރު ހިކި ދުވަސްދުވަހު ވަރަށް ގިނަ ދޫނި އާދެއެވެ.
އަހަރެން ބަލަން ހުންނަމެވެ. 
ކުދިވެރިން އެ ދޫނިތައް ހިފުމުގައި އަވަދިނެތި އުޅެއެވެ. 
މަޅިފަތިޖަހައި، ދޫނިތައް މަޅިފައްޗާ ދިމާއަށް ލަވަމުންގެންދެއެވެ. 
ހުސިޔާރުކަމާއެކު ދޫނި ހިފައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ މަޅިފަތީގައި ކަނބުލޮ ޖެހޭގޮތެއް ނުވިއެވެ. 
ބައެއް ކުދިން އުޅެނީ ރާޅުޖަހާ ފަށުގައި ކަކުނި ހިފާށެވެ. 
ކަކުނިހިފަން އުޅެނިކޮށް ކަކުނި ދަތްއެޅީމާ ރޮއިހަޅޭލައިގަންނަ އަޑު ވެސް އިވެއެވެ. 
ކުދިކުދި ކިރުކަކުނި ހިފައި، ފުޅިފުޅިއަށް ލައިގެން އުޅެއެވެ. 
އަހަރެން މޫދަށް އެރެމެވެ. 
ކަނބުލޮ އެ އިން މަހެއް ދޭން ބުނޭތޯއެވެ. 
މަސްތައް ބަލައިލަން ކަނބުލޮ އާދޭތޯއެވެ. 
ހަދިޔާއަކަށް މަހެއް ދިނުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ. 
އެ އިން އެއް ކަމެއް ވެސް ނުވިއެވެ.
މާޙައުލުގެ އެ ރީތި މަންޒަރު އަހަރެންގެ ހިތަކުން ދުވަހަކު ވެސް ނުފިލާނެއެވެ. 
އެއްފަހަރު، އަހަރެން އަތުން ކަނބުލޮ މަސްކޮޅެއް ގަތެވެ. 
ބަލައިބެލުމަށް އެއީ ވެލާ މަހެވެ.
ތަދު އިހުސާސްވަނީ ގެއަށް ދިޔައިމައެވެ. 
މަންމަ ވަރަށް ނަސޭހަތްދެއެވެ. 
އެ ތަނަށް އަރައިގެން ނޫޅުމަށް ހަރުކަށި އަމުރު ވެސް ކުރެއެވެ. 
މަންމައަކަށް ނުވިސްނެއެވެ.
ވިސްނައިދޭކަށް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
މާލޭއަކީ ގަސް ގިނަ ބަގީޗާއެކެވެ. 
ހެނދުނުގެ ވަގުތެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ފެނުނީ ކަނބުލޮ ގޮވައިގެން މަންމަ އައިތަނެވެ. 
ކަނބުލޮ ގޮވައިގެން މަންމަ ވަނީ އެތެރެއަށެވެ.
އިރުކޮޅަކުން ބައްޕަ އައިސް ގެއަށް ވަނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގައި އޮތް އެއްޗެއް ބައްޕަމެންނަށް އެނގުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފުރަތަމަ އަހަރެންގެ ހިތަށްއެރީ އެހެންނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ވާހަކަތަކެއް ދެކެވޭ އަޑު އިވުނެވެ. 
ދެން ފެނުނީ މަންމަ ނުކުތް ތަނެވެ. 
ނިކަން ބާރަށް ހިނގައިފައި އައިސް އަހަރެން ކައިރީގައި ހުރި ޖޯލީގައި އިށީނެވެ. 
ބައްޕަ ނުކުތީ އިސްޖަހައިލައިގެންނެވެ. 
ދަރިފުޅު އިހަށް ދޭބަލަ ބޭރަށް. ބައްޕަ އެދުނެވެ. 
އެއީ ކީއްވެ؟ މަންމަ ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
އަދިވެސް ސިއްރުތަ ކުރަންވީ؟
ކަނބުލޮއަށް ލޯބި ހުށަނޭޅުނުކަން އެއީ އަހަރެންގެ ނަސީބެވެ. 
އެ ލޯބި ސިއްރުކުރެވިފައި އޮތީ އަހަރެންގެ ހިތުގައެވެ. 
އޭނަ ފެންނަ ކޮންމެ ފަހަރަކު އަހަރެންގެ ހިތް ރޯލައެވެ.
ކަންތައްވެދިޔަ ގޮތުންނެވެ. 
މި ލޯބީގެ އެންމެ ހިތްގައިމުކަމަކީ، އަހަރެން ނޫން މީހަކަށް ނޭނގޭކަމެވެ. 
ލަދުގަންނަންޖެހޭ ކަމެއް ނެތްކަމެވެ. 
ކަނބުލޮ މިވީ ބައްޕަ ކޮށްފައިވާ ސިއްރު ކައިވެންޏަކުން ލިބިފައިވާ ދަރިއަކަށެވެ. 
އެ ކަން އެނގުނު ވަގުތު އަހަރެންގެ ހަތަރެސްފައި ދިޔައީ ފިނިވެގެންނެވެ.
އެކަމަކު، އޭގެ ފަހުން އެހެން މީހެއްދެކެ އަހަންނަކަށް ލޯތްބެއް ނުވެވުނުވެ. 
އެއްވެސް މީހަކަށް މި ވާހަކަ ކިޔައިދޭނެ ހިތްވަރެއް ވެސް ނުލިބުނެވެ. 
ހިނގައިދިޔައީ ހިނގައިގެންވާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ސަލާމަތްވީ އަދި އެ އަށް ވުރެ މާ ބޮޑުކަމަކުންނެވެ.
ބާރުގަދަ ލޯތްބެއް ހޯދިދާނެއެވެ. 
ގަދަބާރުން ލޯތްބެއް ނުހޯދޭނެއެވެ.
އަހަރެން އެ ކަން ގަބޫލުކުރަމެވެ. 
އަހަންނަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ނުޒްހާ ފެނުނުއިރު އަހަރެންގެ އުމުރަކީ ނުވަ އަހަރެވެ. 
ލޯތްބަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭ އެއްޗަކީ ނުޒްހާއާ ވާހަކަދައްކާހިތް ވާކަމެވެ. 
އޭނަ ދެކޭހިތް ވާކަމެވެ. 
އޭނަޔާ އެކުގައި އިސްކޫލުގައި ކުޅެމަޖާކުރަން އުޅޭއިރު ވަގުތު ދާލެއް ވަރަށް އަވަހެވެ. 
ނުޒްހާމަތިން އަބަދު ހަނދާންވެއެވެ. 
އެކަމަކު އެއީ އެކުވެރިއެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހުރިހާ އެކުވެރިންނަށް ވެސް އަހަރެން ލަނޑުދެމެވެ. 
ފިރިހެންކުދިން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އަންހެންކުދިން ވެސް އޭގެތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ. 
ނުޒްހާ ފިޔަވައެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުން ނުޒްހާއަށް ދެވުނީ ޚާއްޞަ ކަނެއްކަން ފަހުން އެނގުނީ އެހެންވެއެވެ.
ނުޒްހާދެކެ އަހަންނަށް ވެވުނީ ލޯބިކަން އެނގުނީ އަހަރެންގެ އުމުރުން ތޭރަ އަހަރު ފުރުނު ފަހުންނެވެ. 
ލަފާކުރެވޭ ގޮތުގައި، އޭރު ނުޒްހާއަށް ވެސް އެ ކަން އިހުސާސް ކުރެވިއްޖެއެވެ. 
އުމުރާ އެކުގައި ދެމެދަށް ވެރިވާ ލަދުވެތިކަމުގެ ފަރުދާ އަހަރުމެންގެ ދެމެދަށް ވެސް ވެރިވިއެވެ. 
ބުނާކަށް ނުކެރެއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް ތަޅެއް ނުލެވުނެވެ.
ވަގުތާއި ދިޔަވަރު އެކަކަށް ވެސް އިންތިޒާރެއް ނުކުރެއެވެ. 
އަހަރެންދެކެ ލޯބިވާ އަންހެންކުއްޖަކު ފެނި ކައިވެނި ކުރީމެވެ. 
ނުޒްހާ ވެސް ކައިވެންޏެއް ކުރިއެވެ. 
ހަޔާތުގެ ބައިވެރިޔާއަށް އަހަރުމެން ދެ މީހުން ވެސް ތެދުވެރިއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ނަސީބުގައި ހުރި ގޮތްކަމަށް ބަލައިފައި އެ ގޮތް ގަބޫލުކޮށްލީއެވެ.
އެކަމަކު، ނުޒްހާމަތިން އަހަރެން ހަނދާނެއް ނުނެތެވެ. 
ދެކޭހިތް ވެސް ވެއެވެ. 
ބުނާ އަޑު އަހަމެވެ. 
ފުރަތަމަ ލޯބި ހަނދާނެއް ނުނެތޭނެއެވެ. 
އެއީ، އަހަރެންނަށް ދިމާވި ގޮތްކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. 
ޔަގީނުން ވެސް އަހަރެންމަތިން ނުޒްހާ ހަނދާންނައްތައިލިއެވެ. 
މާލޭގެ އެއް އަވަށެއްގައި އުޅޭއިރު ވެސް، ފެންނަކަމަކަށް ނަހަދައެވެ. 
ދެ ބީރައްޓެހިން ވެސް އެ އަށް ވުރެ ރައްޓެހިވާނެއެވެ. 
ފެނިދާނެކަމަށް އިސްޖަހައިގެނެއް ނުދާނެއެވެ.
ތިން ކުދިންގެ ބައްޕައަކަށް އަހަރެން ވެ، އަހަރުތަކެއް ފާއިތުވިއިރު ވެސް ނުޒްހާ ހުރީ ކުރިން ހުރި ގޮތަށެވެ. 
އެންމެ ކުއްޖެއް ވިހެއުމަކުން އޭނަގެ ހަށިގަނޑަކަށް މާ ބޮޑު ބަދަލެއް ނާދެއެވެ.
ނުވަތަ ރުހުމުގެ ލޮލަށް އައިބު ނުފެންނަނީ ކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ.
ނުޒްހާއާ ބައްދަލުކޮށްލުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ކުޑައެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަންނަށް ހުރަހަކަށް ވީ އަހަރެންގެ ކާމިޔާބު ދިރިއުޅުމެވެ. 
އަތްމަތި ތަނަވަސްވިއެވެ. 
ވިޔަފާރި ފުޅާވިއެވެ. 
ސިޔާސީގޮތުން ނުފޫޒު ގަދަ މަޤާމެއް ލިބުނެވެ. 
ޕޯޑިޔަމްތަކާއި ޓީވީތަކުން އަހަރެންގެ އަޑު ގުގުމަން ފެށިއެވެ.
އެ މަޝްހޫރުކަމުގެ ސަބަބުން، ދިރިއުޅުން ވަކި މިންގަނޑުތަކެއްގައި ހިފަހައްޓަން އަހަންނަށް މަޖުބޫރުވިއެވެ. 
ވަކި ސިފައެއް މީހުންނަށް ދައްކަން އިސްކަން ދޭންޖެހުނެވެ.  
ހުރިހާ ހުވަފެނެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ނުވާނެއެވެ.
ހިތުލާ ހުރިހައި ކަންކަން ކާމިޔާބެއް ވެސް ނުވާނެއެވެ. 
އުމުރާ އެކުގައި ކަފުންކުރަން ޖެހޭ އުންމީދުތައް ވެސް ހުންނާނެއެވެ. 
ނުޒްހާއަކީ ކަފުން ނުކުރެވުނު އުންމީދެވެ. 
ކިޔާ ފޫހި ނުވި ލަވައެވެ. 
ބަލާ ފޫހި ނުވި މަންޒަރެވެ. 
އަޖައިބަކަށް އަހަރެން އެދިއެދި ހުރީމެވެ. 
އެ އުނގުގައި ބޯއަޅައިލައިގެން އޮވެ ބުނަން ބޭނުންވީ އެންމެ ދެ ޖުމުލައެވެ.
ތި ނަން ހިތަކުން ނުފުހެވުނު، ވަރަށް ނިކަމެތިކަމާ އެކުގައި އަހަރެން ބުނެލަން ބޭނުމެވެ. 
އަދިވެސް ވަރަށް ލޯބިވޭ!
ބުނާކަށް އަހަންނަކަށް ނުވެސް ކެރޭނެއެވެ.
ހުވަފެނުގައި އެ މަޤްޞަދު ހާސިލުކުރަން ނިންމީމެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު ހުވަފެނުން ނުޒްހާ ފެނެއެވެ. 
ޙަޤީޤަތެއްހެން ހީވާލެއް ބޮޑުކަމުން ބުނާކަށް ނުކެރެއެވެ. 
އެންމެ ފަހަރަކު ވެސް އެއީ ހުވަފެނެއްކަން އެނގޭނެ ނަމައެވެ.
އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސިއްރެއް އަހަރެންގެ އަނބިމީހާއަށް އެނގޭނެއެވެ. 
ނުޒްހާގެ ވާހަކަ ފިޔަވައެވެ. 
އެ ކަން އެނގޭނީ އަހަރެންގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާއަށެވެ. 
ހިންދާމަށެވެ. 
އަހަންނަށް ލުސިޑް ޑްރީމް ތަޢާރުފުކޮށްދިނީ ހިންދާމެވެ. 
އެ ކަން ކުރަން ރަނގަޅަށް ދަސްކުރުމުން، ހުވަފެނާއި ޙަޤީޤަތް ވަކިކުރަން ދަސްވެއެވެ. 
ހުވަފެން ތިމާއަށް ކޮންޓުރޯލު ކުރެވެއެވެ. 
ތިމާ ބޭނުންވާ ކޮންމެ ކަމެއް ހުވަފެނުގައި ކުރެވެއެވެ. 
ހުވަފެނުން ހަޤީޤަތަށް އަދި ހަޤީޤަތުން ހުވަފެނަށް ދިއުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބެއެވެ. 
އެ ކަން ދަސްވަނީ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވާންދެން ބުރަ މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްގެންނެވެ.
ފަށައިގަތުމަށްޓަކައި، ހޭލެވޭއިރަށް އަހަންނަށް ފެނުނު ހުވަފެން ނޯޓުކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. 
ހުވަފެން ހަނދާންބަހައްޓަންޖެހެއެވެ.
ހުވަފެނެއްކަން ސާބިތުވަނީ ދެތިން ޝަރުތެއް ފުރިހަމަވީމައެވެ. 
ހިންދާމް އެ ކަންކަން ވެސް ކިޔައިދިނެވެ. 
ހުވަފެނުގަ ކަލޭ ޖެހޭނެ ލިޔެފަ ހުންނަ އަކުރުތަކެއް ކިޔަން. 
ނޫނީ ގަޑިއެއްގެ ކަށްޓަށް، ތަކުރާރުކޮށް ބަލަންޖެހޭނެ، އަހަރެންގެ އެދުރުބެ އަހަންނަށް ކިޔައިދިނެވެ. 
ހުވަފެނުގަ ފެންނަ އަކުރުތައް ފުސްވާނެ ނޫނީ ހަމައެއްނުޖެހޭނެ. 
ގަޑިއަށް ބަލާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ގަޑިން ފެންނަ ވަގުތު ތަފާތުވާނެ. 
އެއްފަހަރު ދޭއް ޖެހިއްޔާ ދެން ބަލައިލާއިރު އަށެއް ވެސް ޖަހައިފާނެ. 
ނޭފަތުގަ ހިފޭއްޓިއަސް ނޭވާ ލެވިދާނެ. 
އެންމެ މުހިންމީ އަތްތިލައަށާ ފައިތިލައަށް ބެލުން. 
އިނގިލިތައް ވަރަށް އައިބުވާނެ ނޫނީ މަދުވާނެ. 
ފަހަރެއްގަ ގިނަ ވެސް ވެދާނެ.
ހިންދާމް އެ ހުރިހާ ކަމެއް އަހަންނަށް ކިޔައިދިނީ އޭނަ ތަޖުރިބާ ކޮށްފައެވެ. 
ސަތޭކަ ޕަސަންޓު ކާމިޔާބެވެ.
އެހެންކަމުން، އަހަރެން ވެސް އެ ކަން ދަސްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީމެވެ.
ޝަރަފުގެ ކުރުނީސް
ޕޯލް ހެންސްފޯރޑް
އުފުލަން ޖެހިފައިމިވާ ހިތާމަ ތިމަރައަށްވުރެ ބަރެވެ.
ފުރާނައެއް ނެތް ހަށިގަޑުގެ ބަރު އަހަރެން ހިއްސާކުރީމެވެ.
އެކަމަކު ބީވުމުގެ އިޙްސާސް އަހަރެންގެ ސިކުޑިއަކާ ވަތްކެއް ނުވާނެއެވެ.
ތިބާ އަވަހާރަވާން ޖެހުނީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟
މަރު އެހާ ނާއިންސާފީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟
އަޅުގަޑު ތިބާޔާ ވަރަށް އަރިހުގައި ވީމެވެ. އާނއެކެވެ.
އަޅުގަޑުގެ އިސްތަށިގަނޑު ބީހޭ ހިސާބުގައެވެ.
ރަތާއި ރަންކުލަ އަރާ ސިންގާގެ ދިދަވަނީ،
ތިބާގެ ސަންދޯކުގައި އޮޅާލެވިފައެވެ.
ސަންދޯކުގައި ވަނީ ކަލާކަން އަޅުގަޑަށް އެނގެއެވެ.
އުފުލަން ޖެހިފައިމިވާ، ހިތާމަ ތިމަރައަށް ވުރެ ބަރެވެ.
އަޅުގަޑުގެ އެކުވެރިން މަޑުމޮޅިކަމާއިއެކު ކުރިއަށް ދިޔައީ ކަރުނަ އަޅަމުންނެވެ.
އަޅުގަޑުމެންގެ ލޯތައް ހުއްޓިފައިވަނީ ނުފެންނަ އެއްޗަކާއި ދިމާއަށެވެ.
އަޅުގަޑުމެންގެ ކޮނޑުމަތީގައި ތިބާގެ ލަކުޑީގެ ދާން އުފުލީމެވެ.
ފުރާނަނެތް ހަށިކޮޅުގެ ބަރު އަޅުގަނޑު ހިއްސާކުރީމެވެ.
މުޅި ދުނިޔެ ބަލާކަން އަޅުގަޑަށް އިހްސާސް ކުރެވުނެވެ.
އަޅުގަޑު އެކަމާ، އަޅއަިނުލައިވޭތޯ ބެލީމެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ފުން ޖަޒުބާތުވަނީ ރަގަޅަށް ބަޔާން ނުކުރެވި ދޫކޮށްލެވިފައެވެ.
އެހެންމީހުންގެ ހިތާމަ އެމީހުން ލާފައިވާ ކަޅު ފޭރާންތަކުން ހާމަކުރުމަށް ދޫކޮށްލަމެވެ.
އެކަމަކު ބީވުމުގެ މި އިޙްސާސް އަޅުގަޑުގެ ސިކުނޑިއަކާ ވަތްކެއް ނުވާނެއެވެ.
މީހުން ދޫކޮށް ދިޔަ ގުލްދަސްތާތަކުން ތަނުގައިވަނީ މަލުގެ ދޫލައެއް ފެތުރިފައެވެ.
ހަނދާނުގެ ފޮތުގައި އެމީހުން ލިޔެފައިވަނީ ކޮންމެވެސް ތަނެއްގައި
ތަރިއެއްގެ ފިޔަޖެހުން ހުއްޓިއްޖެއެވެ އެއީ ކަލާ އަވަހާރަވުމުންނެވެ.
ތިބާ އަވަހާރަވާން ޖެހިވަޑައިގަތީ ކީއްވެތޯއެވެ؟
މަރު އެހާ ނާއިންސާފީ ކީއްވެބާވައެވެ؟
އަޅުގަނޑުމެން އޮހޮރި ކަރުނަ ދާނީ ހިކެމުން ދޭތެރެ ދުރުވަމުންނެވެ.
ދެމިގެން މި ދާ ހިތާމަ ބަދަލުވެދާނީ ހަރުލާފައިވާ ހިތި ހަނދާންތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
އެހެނަސް ތާއަބަދު އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިތުގެ އެންމެ ފުންމިނުގައިވާނީ ހަމަ ތިބާއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ ނަފުސާ ސުވާލު ކުރެވުނެވެ،
ދުވަހެއްގައިވެސް މިވަރަށް ކަރުނަ އަޅަންޖެހޭވަރުގެ، ފުން ހިތާމައެއް އަހަރެންނަށް ދިމާވެދާނެބާވައެވެ؟
ކެމެރާތައް ކޮންޓްރޯލު ކުރާ ޔުނިޓު ދައްކައިލަމުން އުމޭރު ބުންޏެވެ.
ފެމެލީ ގޮވައިގެން މާދަމާ ސިންގަޕޫރަށް ފުރަން ހުރިހާކަމެއް ރެޑީވެފައޮތީ. 
ހަފުތާއެއް ވަންދެން ގެ ހުހަށް ހުންނައިރު ކެމެރާތައް ވެސް ބޭކާރު.
އުމޭރާއި އަހަރެން އުޅުނީ އެއް އޮފީހެއްގައެވެ. 
އޭރު ވެސް އުމޭރަކީ ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ. 
ފަހުން އޮފީހުން ކެނޑުނީއެވެ.
ކެމެރާތައް ބޭކާރުކަން އެނގޭނީ އަހަރުމެންދެ މީހުންނަށް، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ވަގަކަށް ނޭނގޭނެ. 
ކެމެރާ ފެންނަންހުރީމަ ނިމުނީ. 
ދަތުރު ނިންމާފަ އައިސް ތި ކަމާ އުޅޭނީ.
އަހަރެންގެ ޚިޔާލު އުމޭރަށް ވަރަށްކަމުދިޔައެވެ. 
އެ ގެއިން ނުކުތްއިރު އަހަރެންގެ ސިކުނޑިއަށް އިބިލީސްރަނގަޅަށް ސަވާރުވެއްޖެއެވެ.
މި ރޭ ގެއަށް އަންނަންވާނެ މެޗުބަލަން. 
ސައިކަލަށް އެރުމުގެ ކުރިން އުމޭރަށް ފޮނުވި މެސެޖުގައި އަހަރެން ލިޔުނީމެވެ.
އޯކޭ! ލަހެއް ނުވެ އުމޭރުގެ ޖަވާބު އައެވެ.
އަހަރެންގެ ގޮތް އުމޭރަށް އެނގޭނެއެވެ.
އަހަރުމެންސަޕޯޓުކުރަނީ މެންޗެސްޓާއަށެވެ. 
އެކުވެރިކަން އެންމެ ބޮޑަށް ބަދަހިވިސަބަބަކީ އެއީއެވެ. 
މަދުމަދުން އަހަރެންގެ ގެއަށް އުމޭރު އާދެއެވެ. 
މެޗުބަލަން، ބައެއް ފަހަރު އުމޭރުގެ އެޕާޓްމަންޓަށް އަހަރެން ވެސް ދަމެވެ. 
އެތަނަކީ ގަނޑުވަރެކެވެ. 
ދިރިއުޅެނީ އުމޭރުގެ ދެމަފިރިންނާއި ދެ ދަރިންނެވެ.
ތިން ކޮޓަރީގެ އިތުރަށް، ކަސްރަތު ކުރާ ތަނަކާއި، ކުޑަވަރެއްގެ ސިނަމާއެއްވެސް ހުރެއެވެ. 
އެއީ ގެއެއްގެ ނުވަވަނަ ފަންގިފިލައެވެ. 
ދިހަވަނަފަންގިފިލައަކީ ހާމަފެންޑާއެވެ. 
އެ ތަނުގައި ފަތާފެންގަނޑަކާއި، ބާބަކިއުހަދާ ބައެއް ވެސް އޮވެއެވެ.
ކުރަން މި އުޅެވެނީ ރަނގަޅު ކަމެއްބާއޭ،އެތައް ފަހަރަކު އަހަރެންގެ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަންނަކީ މާ މާތް މީހެއްނޫނެވެ. 
ދަތް ހުރި ދުވަހު އަހަރެން ވެސް ކާށި ކޭމެވެ. 
އެ އަށް ފަހުކައިވެންޏެއް ކުރީމެވެ. 
ދިރިއުޅުމަށް ބަދަލުތަކެއް ގެނައީމެވެ. 
އަހަރެންގެއަނބިމީހާއަކީ ފަޒީލާއެވެ. 
އަހަންނަކީ، އަށް އަހަރުގެ ފިރިހެން ދަރިއެއްގެބައްޕައެވެ. 
ދަރިފުޅާއި އަނބިމީހާއަކީ އަހަރެން އެންމެ ލޯބިވާ ދެމީހުންނެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ފަހުގައި ވެސް އަހަރުމެންގެ ދިރިއުޅުން ދިޔައީވަރަށް އޮމާންކޮށެވެ. 
ދަރިއަކު ލިބެންދެނެވެ. 
އޭގެ ފަހުން ނުކުމެވުނީހަލަބޮލި ކަނޑަކަށެވެ. 
ހަޔާތުގެ ބައްތެލި ބަންޑުންޖަހައިލަފާނެ އެތައްދަނޑިވަޅުތަކެއް އައެވެ. 
ފަޒީލާ މާ ބޮޑަށް ކަންނެތްވީއެވެ. 
ދަރިފުޅުގެކަންކަން ކޮށްފައި ދެން އޭނައަށް އެހެން ކަމެއް ކުރެވޭކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ.
ނަތީޖާއަކަށްވީ އަންބެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ފަޒީލާ ކޮށްދޭންޖެހޭ ކަންކަންބޮއްސުންލައިގެންދިއުމެވެ. 
އަހަރެންގެ އަންނައުނު އިސްތިރިކުރުމަކީއަހަރެން ކުރަންޖެހޭ ކަމަކަށް ވިއެވެ. 
ހަފުތާއަކު ތިން ދުވަހު ވެސް ހެނދުނުސަޔެއް ނުހެދެއެވެ. 
އަހަންނާ އެކުގައި ބޭރަށް ނުކުމެލާކަށް ފަޒީލާއަކަށްވަގުތެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ދެމެދުގައި ކުނިޖެހިގެން އުޅޭކަމެއްއެހެން އެކަކަށް ވެސް ނޭނގޭނެއެވެ. 
އެކަމަކު، ކުނި ގިނަވިއެވެ. 
ކައިވެނީގެމަޤްޞަދު ކިލަނބުވިއެވެ. 
ކައިވެނި ރޫޅާލާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ.
ފިކުރުކުރަން ސޯފާގައި އިންދާ އުމޭރު އައެވެ. 
ޓީވީ ހުޅުވައިލީމެވެ. 
މެޗުފަށައިފިއެވެ.
ކީއްވެ ޓީވީ ނުހުޅުވާ ތި އިންނަނީ؟ އިށީންނަމުން އުމޭރު އެހިއެވެ.
ދެން ހަމަ އިނދެވުނީ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
މަ ހީކުރީ ގަޑިއަށް އަންނާނެކަމަށް.
އަންނާށޭ އުޅުނީ.”
ގެއިން ނުކުތްއިރުނުވަގަޑިބައެއް ނުވާނެ، ގަޑި ބަލައިލަމުން އުމޭރު ބުންޏެވެ. 
ފަނަރަމިނެއްޓުން މި އާދެވުނީ. 
މާލޭގެ އެންމެން އެއްފަހަރާތަ ގެއިން ނުކުމެގެންއެ އުޅެނީ؟ 
ނުވެސް ކައި މި އައީ.
އަހަރެން އުންމީދުކުރީ އެ ފަދަ ދަނޑިވަޅަކަށެވެ. 
އުމޭރު އެހެން ނުބުނި ނަމަ، އަހަންނަށް މަގު ތަންކޮޅެއް ދިގުވީހެވެ.
ހިނގާ ޕިއްޒާއެއް ކާލަމާ، އަހަރެން ތެދުވަމުން ބުނީމެވެ. 
ގުޅައިގެން މީންއިރަކުން ވެސް ނާންނާނެ. 
އަންނާނަން ހިފައިގެން.
ދޮރުން ބޭރަށް ނުކުމެފައި އަހަރެން މަޑުކޮށްލީމެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އެއްޗެއް ވިސްނުނުކަމަށް ހެދުނީމެވެ.
އޭ! މަގޭ ސައިކު ސްޓާޓެއް ނުވޭ! އަހަރެން ބުނީމެވެ.
އުމޭރު ސައިކަލުގެ ތަޅުދަނޑި އެއްލިއެވެ.
ކަންތައް ވަމުންދިޔައީ ހީކުރި ގޮތަށެވެ. 
އެކަމަކު، ހީކުރި ވަރަށް ވުރެހަލުވިކޮށެވެ. 
ސިޑިން ތިރިއަށް ފޭބުމަށް ފަހު ތަޅުދަނޑިފައްޗަށް އަހަރެންބަލައިލީމެވެ. 
ސައިކަލުގެ ތަޅުދަނޑި ފިޔަވައި އިތުރު ދެ ތަޅުދަނޑި އޮތެވެ.
އަހަރެން ފުރަތަމަ މިސްރާބު ޖެހީ ތަޅުދަނޑި ހަދާ ތަނަކަށެވެ. 
ރޭގަނޑުގެވަގުތުކަމުން ގިނަ ތަންތަން ހުރީ ބަންދުކޮށްފައެވެ. 
ކާމިޔާބުވީ ކިރިޔާއެވެ.
އުމޭރުގެ ދެ ތަޅުދަނޑީގެ ކޮޕީ ހެދީމެވެ. 
އަދި ޕިއްޒާ ގަނެގެން ގެއަށްއައީމެވެ. 
މެޗުބަލަން އިންއިރު ވެސް އަހަރެންގެ ކަމަކީ ވައިބާއިން ރޯސްއާވާހަކަދެއްކުމެވެ. 
އުމޭރު ބަލައިލައިފިއްޔާ އަހަރެން ހަދަނީ އޮފީހުގެކޮންމެވެސް ކަމަކާ މީހަކާ ވާހަކަދައްކަނީ ކަމަށެވެ. 
އެ ކަމާ ގުޅުވައިފައިކޮންމެވެސް އެއްޗެކޭ ބުނަމެވެ. 
ފުޓްބޯޅަމެޗު ނިމިގެން އަހަންނަށްނިދަންއޮށޯވެވުނުއިރު ދަންވަރު އެކެއްޖަހަނީއެވެ.
ދެން ކޮންއިރަކުން މީޓްވާނީ؟ ރޯސް އެހިއެވެ.
އެނދުގައި އޮވެގެން ވެސް ރޯސްގެ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބުދިނީމެވެ.
ފަޒީލާ އޮތީ ގުގުރީގައެވެ.
ވަރަށް އަވަހަށް، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ސަޕްރައިޒަކާ އެއްކޮށް.
އަހަރެން ބޭނުން އިރުއަރަންދެންވާހަކަދައްކަން ތިބެން، ކެތްތެރިކަން ކުޑަ ރާގެއްގައި ރޯސް ބުންޏެވެ.
ބޭނުން ހުރިހާ ކަމެއް ނުވެސް ވާނެތާދޯ! 
ނިދަނީ ދެން. 
ގުޑްނައިޓް!
އަހަރެން ގުޑްނައިޓެއް ނުކިޔަމެވެ.
ވަކިވާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް ރޯސް ނިދީއެވެ. 
އަހަރެންގެއެއްވެސް ސުވާލަކަށް ދެނެއް ޖަވާބެއް ނައެވެ. 
ރޯސް ދެން ބައްދަލުކުރީހުވަފެނުންނެވެ. 
ލޯބީގެ ހުވަފެނެއް ނޫނެވެ. 
ހެއްވާ ހުވަފެނެކެވެ. 
އަހަރެންއޮތީ ފިނިފެންމަލުގެ ދާނެއްގައެވެ. 
އެ ތަނަށް އާދެވުނު ގޮތެއް އަހަންނަކަށްނޭނގެއެވެ. 
އެހެން އޮއްވައި އަހަރެންގެ ގައިމައްޗަށް ވެއްޓުނީދާގަނޑެކެވެ. 
އަހަރެން ފުންމައިގެން ތެދުވިތަނާ ދާގަނޑުގައި އަހަރެންހައްޔަރުވިއެވެ. 
ރޯސް އެ ތަނަށް އައިއިރު އަހަރެންގެ އަތެއްފަޔެއްގުޑުވައެއް ނުލެވެއެވެ. 
އަހަރެން ސަލާމަތް ކުރާކަށް ރޯސް އެއްވެސްމަސައްކަތެއް ނުކުރެއެވެ. 
އެކަމަކު، ކުރި އެއްވެސް ކަމެއް އަހަރެންގެހިތަކުން ފިލުވައެއް ނުލެވުނެވެ. 
ނިދިން ހޭލައި އެތައް އިރަކު އަހަރެންވިސްނަން އޮތީމެވެ. 
ކުރެވުނީ އެންމެ ޝަކުވާއެކެވެ. 
ހޭނުލެވުނު ނަމައެވެ.
މަތިންދާބޯޓަށް އަރަމުން އުމޭރު މެސެޖެއް ފޮނުވިއެވެ.
އެޕާޓުމަންޓުގެ ތަޅުދަނޑި ދެވުނު ނަމަ ކިހާސަޅިވީސް، އުމޭރުގެ މެސެޖުގައި އޮތެވެ. 
އޭރުން މަ އަންނަންވާއިރަށްކެމެރާތައް ރަނގަޅުކޮށްލެވުނީހެއްނު. 
ދެން ކުރާނެކަމެއް ނެތް. 
މި އަރަނީފްލައިޓަށް. 
މި ފަހަރު ވެސް ހާޑް ޑިސްކެއްތަ ގެންނަންވީ.
ރަނގަޅުވާނެ. 
އަހަރެން ޖަވާބުގައި ލިޔުނީމެވެ.
ގަޑިއަކު އެއްފަހަރު ކަހަލަ ގޮތަކަށް ރޯސްގެފޮޓޯއެއް އަހަންނަށް ލިބެމުންދިޔައެވެ. 
އަބަދުވެސް އަހަރެން ހުންނަނީ ދެންފޮނުވާނެ ފޮޓޯއެއްގެ އިންތިޒާރުގައެވެ. 
ފިރިހެނެއްގެ ސަމާލުކަން އިތުރުވާނީފޮޓޯ ކިހިނެއް ނެގީމައިކަން ރޯސްއަށް އެނގެއެވެ. 
އޭނައަކީ ކެރޭ، ކުޅަދާނަކުއްޖެކެވެ. 
ކުޅަދާނަ ފަންނާނަކު ގިޓާގެ ނަރުތަކާ ކުޅޭ ފަދައިން އަހަރެންގެހިތުގެ ނާރުތަކާ ރޯސް ކުޅެމުންގެންދިޔައެވެ. 
ބޭނުން ގޮތަކަށް މިޔުޒިކުގެތަރުތީބު ބަދަލުކުރަމުންގެންދިޔައެވެ.
މި ރޭ ފްރީތަ؟ އަހަރެން މެސެޖުގައި ލިޔުނީމެވެ.
އަހަރެންގެ އަތުގެ އިނގިލިތައް ނެށީ ރޯސްކުޅުނު މިޔުޒިކަށެވެ. 
އެ ކަމުގައި އަހަރެންގެ އެއްވެސް އިޚްތިޔާރެއްނެތެވެ. 
މެސެޖުން ޖަވާބު ލިޔުމުގެ ބަދަލުގައި ދެން އައީ ރޯސްގެ ކޯލެކެވެ.
ކިހިނެއްވީ؟ 
ރޯސްގެ އަޑުން އަހަރެންގެ އެސްފިޔަތައް ލޮޑުކުރުވިއެވެ.
ގުޅާނަން ޓެންގަ، އެއީ އަހަރެން ބުނަން ބޭނުންވި އެއްޗެއް ނޫނެވެ. 
ނުބުނެ ނުހުރެވުނު އެއްޗެކެވެ. 
ރެޑީވެގެން ހުންނާތި!
ދުރާލައި އަހަރެން ތައްޔާރުވީމެވެ. 
ހޯދިސާމާނުތައް އެޅީ ލެޕްޓޮޕް ދަބަހަށެވެ. 
ލެޕްޓޮޕް ބެހެއްޓީ އޮފީހުގައެވެ.
ރޭގަނޑު އަށެއްޖެހިއިރު އަހަރެން ހުރީ އަހަރެންގެ ކޮޓަރީގެ ލޯގަނޑުކައިރީގައެވެ. 
ނުވައެއްޖެހިއިރު ވެސް ތައްޔާރުވެއެއް ނުނިމުނެވެ.
އަހަންނަކީ އެ ވަރަށް ފަރިބަލާ މީހެއް ނޫނެވެ. 
ފަޒީލާއަށް ޝައްކުވިހެންއަހަންނަށް ހީވިއެވެ. 
ނުވަތަ އަހަންނަށް ޝައްކުބަލިޖެހުނީބާއޭހިތަށްއެރިއެވެ. 
ދެމަފިރިން ދެމެދުގައި އޮތް ގުޅުން ހީނަރުވެފައިވީތީފަޒީލާ އެއްވެސް ސުވާލެއް ނުކުރިއެވެ. 
އިތުރު ތަފުސީލު ދޭން އަހަރެންބޭނުންވީ އެހެންވެއެވެ. 
މާދަމާ ހެނދުނު ކަންނޭނގެ ގެއަށް އާދެވެނީ، ފަޒީލާ ސުވާލު ނުކުރަނީސް އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ހާދަ ކަމެއް އެބައޮތޭ.
ފަޒީލާ ޖަވާބެއް ނުދެއެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށްފާޑަކަށް ބަލައިލިއެވެ.
އޭނަގެ ހިތުގައި އޮތް އެއްޗެއް އަހަންނަކަށްނޭނގެއެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަރެން ދެއްކި ވާހަކަ ފަޒީލާ ގަބޫލުކުރިހެނެއްއަހަންނަކަށް ހިއެއްނުވެއެވެ. 
ގެއިން ނުކުމެގެން އަހަރެން ދިޔައީ އުމޭރުގެގެއަށެވެ. 
ސައިކަލު ބެހެއްޓީ އެހެން ގެއެއް ކައިރީގައެވެ. 
ދަބަސް ރަނގަޅަށްކޮނޑުގައި އަޅުވައިލުމަށް ފަހު، އިސްޖަހައިގެން ހިނގައިގަތީމެވެ.
އެގާރަޖަހަންދެން އެ ގޭގެ ދޮރު ހުންނަނީ ތަޅުނުލައެވެ. 
އެ ގޭގެ ގިނަބައިތަކުގައި އުޅޭނީ ކުއްޔަށް އުޅޭ މީހުންނެވެ.
އުމޭރުގެ ދެ ބޭބެ ގިނައިންއުޅޭނީ ރާއްޖެއިން ބޭރުގައެވެ. 
އެ ހުރިހައި ކަމެއް އަހަންނަށް އެނގެއެވެ.
މީހަކަށް ފެނިދާނެތީ އަހަރެން ބިރުގަންނާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ޖެހިލުންވީއެންމެ ކަމަކާއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި ވެސް ތަޅުދަނޑި ދިމާނުވެދާނެތީއެވެ.
އަހަންނަށް ނޭނގި ވެސް ކެމެރާއެއް ހުރެދާނެކަމަށް ވިސްނީއެވެ. 
ވީ ވަރަކުންބޮނދީމެވެ. 
މޫނު ނިވާކުރުމުގައި ބޭނުންކުރީ ނިތްގަނޑު ދިގު ތޮތްޕެކެވެ.
އުމޭރުގެ އެޕާޓުމަންޓުގެ ދޮރަށް ފުރަތަމަޖަހައިލި ތަޅުދަނޑިން ދޮރު ހުޅުވުނެވެ. 
އަވަހަށް އެތެރެއަށް ވަނުމަށް ފަހުދޮރު ތަޅުލީމެވެ. 
ދިއްލައިފައި ހުރީ ފަނޑު އައްޔެކެވެ. 
ދޮރުފޮތި ބޯކަމުންއެ އަލި ބޭރަކަށް ނުފެނެއެވެ. 
އިތުރު ބޮތްކެއް އަހަރެން ނުދިއްލަމެވެ.
ސިޓިންރޫމްގެ އޭސީ އާއި އުމޭރުގެ ކޮޓަރީގެ އޭސީ ޖައްސައިލީމެވެ.
އަހަރެންގެގެނައި އުއްބައްތިތައް އެކި ތަންތަނުގައި އަތުރައިލީމެވެ. 
ލެވެންޑާ ވަހުންއެއްވަސް ކޮށްލީމެވެ. 
ބަރާބަރު ދިހައެއް ޖެހި ވަގުތު ރޯސްއަށްގުޅައިލީމެވެ. 
އަންނަންވީ ގެ އާއި ގެ ހުންނަ ތަން ކިޔައިދިނީމެވެ. 
އެ އަށްފަހު، ތަނަށް ނަޒަރުހިންގައިލީމެވެ. 
އެއީ އެ ފަދަ ބައްދަލުވުމަކަށްފުރިހަމައަށް ތައްޔާރުވެފައިވާ މާޙައުލެކެވެ. 
މަދީ އެންމެ ކަމެކެވެ. 
މިޔުޒިކެވެ. 
އަހަރެންގެ ފޯނުގައި ޚާއްޞަ ލަވަތަކެއް ހުއްޓެވެ. 
ފުރަތަމަލަވައަށް ޕްލޭ ކޮށްލަމުން ސޯފާގައި އޮށޯވެލީމެވެ.
ލޯމަރައިލީމެވެ. 
އެވަގުތު ގުގުރައިލި އަޑު ދުރުދުރުން އިވުނުހެން ހީވިއެވެ. 
ވާރޭ ވެހެންއަހަރެން ބޭނުމެވެ. 
ކުޑަކޮށް ތެމިގެން ރޯސް އައުމަކީ އަހަރެންގެއެދުމެކެވެ. 
ދޮރުގައި މަޑުމަޑުން ޓަކިދިން އަޑު އަހަންނަށް އިވުނީ،ވާރޭވެހެން ފެށިތާ ދެތިން މިނެއްޓު ފަހުންނެވެ. 
ވަރަށް ފޮނި އުންމީދަކާއެކުގައި އަހަރެން ތެދުވީމެވެ. 
ދޮރުމަތީގައި ހުރީ ކާކުތޯ ބަލަންދޮރުކަޅީގައި ލޯ ޖަހައިލީމެވެ. 
އެ މީހަކު ހުރީ ދޮރުކަޅީގައި އަތްއަޅައިގެންނެވެ. 
އެއީ ރޯސްކަން ކަށަވަރު ކޮށްފައި އަހަރެން ދޮރުހުޅުވައިލީމެވެ. 
އެއާއެކު އަހަރެންގެ މުޅި ހަށިގަނޑު ފިނިވެގެންދިޔައެވެ.
ހަމަ އެ އަނދިރިކަމާއި އެ އެކަނިވެރިކަމެވެ. 
ނަމަވެސް އެ ރޭގެ އެ ދިރުމެއް މިރެއަކު ނެތެވެ. 
އެ އުފާވެރިމިޒާޖެއް ނެތެވެ. 
އެނދުގެ ކޮންމެވެސް ތަނެއްގައި އޮތް ފޯނުވައިބްރޭޓްވާން ފެށި އެވެ. 
ކުރަން ބޭނުން ކިތަންމެ ޝަކުވާއެއް ހުއްޓެވެ.
އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުބުނެ ފޯނު ކަނޑައިލީ އަހަރެންގެ އަޑު އަޔާޒަށް އިވުނަނުދިނުމަށްޓަކައެވެ. 
ލޯތްބަކީ އަޖައިބެއް ކަހަލަ އެއްޗެކެވެ. 
އަމިއްލަނަފުސު ފިޔަވައި އެހެން މީހަކުދެކެ ލޯތްބެއް ނުވެވޭނެއެވެ. 
ކުރިން އަހަރެންބޭނުންވީ އަޔާޒަށް މަގު ދައްކާށެވެ. 
އެ މަގުގައި އަޔާޒު ހިނގައިފައިދާތަން ފެނުނީމައި އަހަންނަށް ހިތްހަމަޖެހުން ލިބޭނެތީއެވެ. 
ދެން އަހަރެންބޭނުންވީ އަޔާޒުގެ ހިތަށް ތަދުކޮށްލާށެވެ. 
އެ ރިހުމުގައި އޭނަ ތެޅިފޮޅޭތަން ފެނުނީމައި އަހަންނަށް ހިތްހަމަޖެހުން ލިބޭނެތީއެވެ.
އަޔާޒު އަނެއްކާ ގުޅިއެވެ. 
ފޯނަށް މެސެޖުތައްފޮނުވިއެވެ. 
އަހަރެން އަޅާވެސް ނުލަމެވެ. 
ނުވަތަ އަޅާނުލައި ހުންނަންބޭނުންވިއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ހިތަށް ތަދުވާން ފެށިއެވެ. 
ސުވާލުތައްއުތުރިއަރަން ފެށިއެވެ. 
އަޔާޒު އެ ގުޅަނީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟ 
ދެއަހަރެއްހާ ދުވަހު އޭނަ އުޅުނީ ކޮންތާކު ހެއްޔެވެ؟ 
ފުރަތަމަ ލޯތްބަކީ އެހާފަސޭހައިން ހަނދާން ނައްތައިލެވޭ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. 
ކިތަންމެ ބޭނުންވިޔަސްވެހެވެ. 
އަހަރެންގެ ފިރިމީހާއަކީ ވަރަށް ތޫނުފިލި މީހެކެވެ. 
އޭނައަށް ނޭނގިއަހަންނަކަށް ފިކުރެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. 
ފުރަތަމަ ފަހަރުން ވެސް އެ ކަންސާބިތުވިއެވެ. 
ދެން ހަދާނެ ގޮތަކާ މެދު ވިސްނަން އަހަންނަށް އިނދެވުނީ ފާރާދިމާއަށް ނަޒަރު ހުއްޓައިލައިގެންނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ޙަޤީޤަތްސިއްރުކޮށްގެން އެ ދުވަހު އަހަރެން ސަލާމަތްވިއެވެ.
ވަރަށް ޒަމާން ކޮށްފައި ޒިޔާދާ ގެއަށް އައިދުވަހެކެވެ. 
އަހަރުމެން ދެ މީހުންނަކީ، ރިހެބުން ބައްދަލުވި ދެ މީހުންނެވެ.
އޭނައަކީ ވެސް ވަސޭހަތްތެރިއެކެވެ. 
ޒިޔާދާ އައިއިރު ޝިހާމް ވެސް ގޭގައިއުޅެއެވެ. 
ޝިހާމް ދާނެ ވަގުތަކަށް ޒިޔާދާ އިންތިޒާރު ކުރިއެވެ. 
އަހަންނަށްއެ ކަން ވިސްނުނީ ޒިޔާދާގެ ހަރަކާތްތައް ހުރި ގޮތުންނެވެ. 
ޝިހާމްދިއުމާއެކު ޒިޔާދާ ފޯނު ނަގައިފައި ނަންބަރުތަކަކަށް ފިތައިލިއެވެ.
އަހަންނަށް ފޯނު ދިއްކޮށްލިއެވެ. 
އަހަރެން ބަލަހައްޓައިގެން އިނީމެވެ.
ހިފާބަލަ! ޒިޔާދާ އެދުނެވެ. 
ވާހަކަދައްކަބަލަ!
ކާކާ ތި ގުޅީ؟ އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
މަގޭއަތުގަ ވެސް އެބައޮތޭ ފޯނު.
އަހަރެންގެ ފޯނު ޒިޔާދާއަށް ދައްކައިލީމެވެ. 
އެއަކަށް ޒިޔާދާ ނުބަލައެވެ.
ދެން ކީއްވެގެންތަ ފޯނަށް ޖަވާބު ނުދެނީ؟ ކަންބޮޑުވެފައި ޒިޔާދާ ބުންޏެވެ. 
އަޔާ ބުނި ގުޅާގުޅާ ވެސް ފޯނެއް...
ޒިޔާދާ! ހައިރާންވެފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ.
އެނގޭދޯ މަގޭ ފިރިއެއް އެބަހުރިކަން؟ 
އެނގޭދޯ ތި ކުރެވެނީ ރަނގަޅުކަމެއްނޫންކަން؟ 
ޕޭޝަންޓްގެ ޕާސަނަލް ލައިފްގެ ތެރެއަށް ވަނުމަކީ މަނާކަމެއްނު.
ފުންމައިގެން ތެދުވެފައި ޒިޔާދާ ހިނގައިގަތެވެ. 
ދޮރާ ހަމައަށް ގޮސްފައި އަނެއްކާ އެނބުރިއައެވެ.
އެ ވާހަކަދައްކަން އެންމެ ރަނގަޅު މީހަކީތީ، ފޯނު ކަނޑައިލަމުން ޒިޔާދާ ބުންޏެވެ. 
ތި ދެ މީހުންނަށް ތަންކޮޅެއްކުރިން އެ ކަން ވިސްނުނު ނަމަ ކިހާ ރަނގަޅު. 
މަ ނުބުނަމޭ އަޔާއަށްގުޅައިގެން ލޯބީގެ މާ ފޮޅުވާށެކޭ.
ދެން ކީކޭ ތި ބުނަނީ؟ އަހަރެން އެހީމެވެ. 
ދެން ކީކޭހޭ ތި ބުނަނީ؟
ޒިޔާދާ ބުނަން ބޭނުން ކިތަންމެ ވާހަކައެއް ހުއްޓެވެ. 
އެ ހުރިހާ ވާހަކަތައް ދައްކަން އޭނަ ބޭނުން ނުވި ކަހަލައެވެ.
އޭނަ ސަލާމަތްކޮށްދޭށޭ މި ބުނަނީ، ޒިޔާދާއެދުނެވެ. 
އަލުން އެޑިކްޓަކަށްވިޔަ ނުދޭށޭ. 
އެންމެ ފަހަރަކު ނަމަވެސްއޭނައަށް ގުޅާލައިފިއްޔާ އެނގޭނެ އަސްލު އޭނަ ކިހާ ރަނގަޅުކަން. 
ކިހާނައިސްކަން.
ޒިޔާދާ ނުކުމެގެން ދިއުމުން ވެސް އެތައްއިރަކު އަހަރެން ވިސްނީމެވެ. 
ރަނގަޅުވެގެން އަޔާޒު ކުރި އެއްވެސް ކަމެއްއަހަންނަކަށް ނުފެނެއެވެ. 
އިރުކޮޅެއް ނުވެ އަޔާޒު ގުޅަން ފެށިއެވެ. 
ފޯނަށްބަލަހައްޓައިގެން އިރުކޮޅަކު އަހަރެން އިނީމެވެ. 
ފޯނު ކެނޑުމަށް ފަހުމެސެޖެއް އައެވެ.
މަށަށް އެނގޭ ފޯނަށް ބަލަހައްޓައިގެންކަންއިނީ، އަޔާޒު ބުނެފައި އޮތެވެ. 
ހަމަ އެންމެ ކޯލެއް. 
އެންމެ ފަހަރަކު.
ކޯލުގެ ދިގުމިން ފަސް މިނެއްޓު. 
އެ އަށް ފަހު، ދެން ދުވަހަކު ވެސް މަގޭކޯލެއް ނާންނާނެ.
އަޔާޒަކަށް އަހަރެން ނުގުޅަމެވެ. 
އެ ދުވަހުލީލާ އެކްސިޑެންޓުވިއެވެ. 
ލީލާއަކީ ޝިހާމް އެންމެ ލޯބިވާ ކޮއްކޮއެވެ.
ލީލާގެ ހާލު ވަރަށް ސީރިޔަސްވިއެވެ. 
ޝިހާމާއި އަހަރެން ވަރަށް ގިނައިރުވަންދެން ހޮސްޕިޓަލުގައި އުޅުނީމެވެ. 
ޑޮކްޓަރުން ފަރުވާދެމުން ދަނިކޮށްލީލާ މަރުވިއެވެ. 
ޝިހާމް ރުއިތަން، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އަހަރެން ދުށީ އެދުވަހުއެވެ.
ދެން ހުއްޓާލާ! އަހަރެން ހިތްވަރު ދިނީމެވެ. 
އަހަރުމެން އެންމެންނަކީ ވެސް މަރުވާނެ ބައެއް.
ރޮވުނު ސަބަބު ޝިހާމް ކިޔައިދިނީ ގެއަށް އައިއްސައެވެ. 
އަސްލު ސަބަބަކީ މަރެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު، އޭގެ ކުރިއެވެ.
ކޮންމެ މީހަކު ވެސް މަރުވާނެ، ޝިހާމްއިސްޖަހައިގެން އިނދެ ބުނެލިއެވެ. 
ލީލާ އެންމެ ފަހު ނޭވާލިއިރު އޭނަގާތުގަ އިނީ މަ އެކަނި. 
ލީލާ ބުނީ ، މަރުވުމުގެ ކުރިން އޭނަ ބޭނުމޯ ބުނަންއަހަރެންދެކެ ކިހާ ލޯބިވާކަން. 
ވަރަށް ވަރަށް ލޯބިވެޔޯ! 
ދެން ޝަހާދަތްކިޔައިފަ މަރުވީ. 
ލޯބިވާ ވާހަކަ ބުނުމަކީ ހާދަހާ މަދު މީހަކަށް ލިބޭނަސީބެކޭ.
ޝިހާމް އެހެން ބުނާއިރަށް އަޔާޒުގެ ނަންއަހަރެން ހަނދާންވީ ކީއްވެގެންކަމެއް ނޭނގެއެވެ.
އެއީ، ބޭއިޚްތިޔާރުގައި ވީކަމެކެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ އެ ނަންދެކެ ފޫހިވެފައެވެ. 
ބޭނުންވީ އެ ނަންހަނދާންނައްތައިލާށެވެ. 
ހިތާމައަކީ، ހަނދާން ބެހެއްޓުމާއި ހަނދާންނައްތައިލުމުގެ ބާރު އިންސާނުންނަށް ދެއްވާފައި ނެތްކަމެވެ. 
މުޅި ދުވަހުއަޔާޒުގެ ފިކުރުތައް އަހަރެންގެ ސިކުނޑިއާ ކުޅެމުންދިޔައެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ގުޅާލަންވީއެވެ. 
އެންމެ ފޯނުކޯލަކުން ވާނީ ކޮން ގެއްލުމެއްހެއްޔެވެ؟ 
އަޔާޒު ކޮންމެ ވާހަކައެއް ދެއްކިއަސް އަހަރެން އެ މަޅީގައިނުޖެހުނީމައި ނިމުނީއެވެ. 
އެ ވާހަކަތައް ގަބޫލު ނުކުރީމައި ނިމުނީއެވެ.
ބޭނުން ޖެހުނީމައި ކަމޭހިތައިފައި ބޭނުން ކެނޑުނީމައި އެއްލައިލަންއަހަންނަކީ ފެންކައްކާ ބޮއްޔެއް ނޫނެވެ. 
ފުރަތަމަ އަޔާޒު ދައްކާ ވާހަކައަޑުއަހާނީއެވެ. 
ރައްދެއް ނުދޭނަމެވެ. 
އަޔާޒު ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ދައްކައިނިމުމުން، ދެން ނުގުޅައްޗޭ ކިޔައިފައި ފޯނު ކަނޑައިލީމައި ނިމުނީއެވެ.
ބޭރުފުށުން ފުސްމޫނު ހަދައިގެން ހުއްޓަސް،އަހަރެންގެ ހިތުގައި ހަރުލައިފައިވާ އަޔާޒުގެ ހަނދާންތައް ވަރަށް ގިނައެވެ.
ރިހެބުގައި ހޭދަ ކުރި ދުވަސްތަކެވެ. 
ކަޅުފޮއި ރޭތަކާއި ހަނދުވަރު ރީތިރޭތަކެވެ. 
ގިޓާކުޅުމަކީ އަޔާޒަށް ލިބިފައިވާ ޚާއްޞަ ހުނަރެކެވެ. 
ވާރޭވެހުނު ރެއެއްގައި، ފެންޑާގައި އިނދެގެން އަޔާޒު ވަރަށް ރީތި ރާގުތައްކުޅުނެވެ. 
އެންމެން ވެސް އެ ތަނުގައި ތިއްބެވެ. 
އެކަމަކު، މިޔުޒިކުންއަޔާޒު އިއްވައިދިނީ އޭނަގެ ހިތުގެ އަޑެވެ. 
ހިތި ޙަޤީޤަތަކީ އަޔާޒުގެ ލޯބިއަހަރެން ހަނދާން ނުނެތުނުކަމެވެ.
ކޮންމެ ދުވަހަކު ވެސް ދެތިން ފަހަރު އަޔާޒުގުޅައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އޭނަގެ ކޯލަކަށް އަހަރެން އިންތިޒާރުކުރަން ފެށިފަހުން އޭނަގެ ފޯނުކޯލުތައް މެދުކެނޑުނެވެ. 
އިންތިޒާރު ދިގުވެ،ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލާން ފެށިއެވެ. 
އެ ވަރުން ވެސް އަހަންނެއް ނުގުޅަމެވެ.
އަހަރެންގެ ފޯނު ރަނގަބީލުވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެއީ އަޔާޒުގެ ކޯލަކަށް ވާންއަހަރެން ބޭނުންވާން ފެށިއެވެ. 
އޭނަ ގުޅީ އޭނައަށް ގުޅަންވެގެންނަންބަރުތަކަށް އަހަރެން ފިތަނިކޮށެވެ.
އަޑުއަހަން މިހިރީ، ހަރުކަށި ރާގެއްގައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ބަރާބަރު ފަސް މިނެއްޓު! ފަށާ!
ތިހާ ރުޅިއައިއްސަ... އަޔާޒުގެ އަޑު އެ ހިސާބުން ކަނޑުވައިލީމެވެ.
ފަށާނީތާ ނޫނީ ފޯނުކަނޑާލާފަ ތި ނަންބަރު ބްލޮކް ކޮށްލާނީތާ! 
ހިތާ ދެކޮޅަށް އަހަރެން އިންޒާރުދިނީމެވެ.
އަޔާޒު ކިޔައިދިނެވެ. 
ކަން ހިނގައިފައި އޮތީއަހަރެން ހީކުރި ގޮތަށެވެ. 
ރިހެބުން އައިއިރު އަޔާޒުގެ އެކުވެރިން ތިބީމަރުޙަބާކިޔަން ތައްޔާރަށެވެ. 
އަހަރެން ފުރައިގެން ދިޔައީ އެ ނާޒުކުދަނޑިވަޅުގައެވެ. 
އިސާހިތަކު އެކުވެރިންގެ ބަހަށް އަޔާޒު ހެއްލުނެވެ.
އަހަރެން ދެއްކި ވާހަކަތައް ހަނދާން ނެތެމުން ދިޔައިރު އެ ކަން ހަނދާންކޮށްދޭނެ މީހަކު ނެތެވެ. 
ފޯނުން އަޔާޒަށް ނުގުޅެން ފެށީ އެދުވަސްވަރުގައެވެ. 
މި ކުރެވެނީ ކީއްކަން އެނގުނުއިރު އަޔާޒަށް ހުރެވުނީފެށި ހިސާބުގައެވެ. 
މަސްތުވެފައެވެ. 
އެ އަށް ދެވިހިފައިފައެވެ. 
އެ ހާލުގައިއަހަރެންގެ ކުރިމައްޗަށް އަންނާނެ ހިތްވަރެއް އަޔާޒަކަށް ނުލިބުނެވެ.
އަޔާޒު އަނެއްކާ ވެސް ދިޔައީ ރިހެބަށެވެ.
އެކުވެރިންގެ ލޯމަތިން ގެއްލުމަށް ޓަކައެވެ. 
ހަނދާން ނެތުނު ފިލާވަޅުތައްއަލުން ދަސްކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
ހަރުލައިފައިވާ އާދަ ކަނޑުވާލަން ވަރުގަދަހަނގުރާމައެއް ކުރަންޖެހުނެވެ. 
އެކުވެރިންގެ ތެރެއިން ހެޔޮއެދޭ މީހުންވަކިކޮށް ދެން ތިބި މީހުން ދޫކޮށްލިއެވެ. 
މަސައްކަތް ދަސްކުރަން ފެށިއެވެ.
އަހަންނަށްޓަކައެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯތްބަށްޓަކައެވެ. 
އަމިއްލަ ފައި މައްޗަށްތެދުވެވުމުން މާލެއަކަށް އަޔާޒު ނާދެއެވެ. 
އޭނަ ދިޔައީ ރިސޯޓަކަށެވެ.
ވަޒީފާއަދާކޮށްގެން އާމްދަނީ ހޯދިއެވެ. 
އަހަރެން ފަޚުރުވެރިވާނެ ކަހަލަމީހަކަށް ވިއެވެ. 
އަހަންނާ ގުޅީ އެ އަށް ފަހުގައެވެ.
އެބަ އޮތްތަ މަގޭ ކުށެއް؟ އަޔާޒު ބުންޏެވެ. 
މަގޭ މުސާރައަކީ މިހާރު މަހަކު ފަނަރަ ހާސް ރުފިޔާ.
އަހަރެން ހުރީ ފެންކަޅިވެފައެވެ. 
އެއްޗެއްބުނަން އަނގަ ހުޅުވައިލައިފިއްޔާ ރޮވޭނެކަން އެނގެއެވެ. 
އަހަރެން އެންމެލޯބިވާ މީހާ ދުރުގައި ހުރެގެން އަހަންނަށް ހަނާއަޅަނީއެވެ. 
ފުރަތަމަ ލޯބިއަލުން އަހަންނަށް ހިނިތުންވެލައިފިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ފިރިމީހާ ނުލާހިކުހެވެވެ. 
އޭނަގެ ވެސް އެއްވެސް ކުށެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެންގެ ދަރިއަކުއެބަހުއްޓެވެ. 
ދެ ކަފި މަގުގެ ކަންމަތީގައި އަހަރެން މިހިރީ ދާނެ ދިމާއެއްނޭނގިފައެވެ. 
މިއީ، ޙަޤީޤީ ހާދިސާއަކަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
އިސްކޫލު ދައުރުއްސުރެ އަހަންނަކީ ލަވަކިޔާ ކުއްޖެކެވެ. 
ވަރަށް މޮޅަށްލަވަކިޔައި ރަންވަނަތަކެއް ވެސް ހޯދީމެވެ. 
ރާއްޖޭގެ އެންމެ މަޝްހޫރުއަންހެން އަޑުތަކުގެ ތެރޭގައި އަހަރެން ހިމެނުނެވެ. 
ޓެނިހަކީ އަހަރެންއެންމެ ކުޅޭހިތްވި ކުޅިވަރެވެ. 
ޤައުމީ ޓީމުން ވެސް އަހަރެން ޖާގަ ހޯދީމެވެ. 
އަހަންނަށް ލާން ނުކެރޭ ހެދުމެއް ނޯވެއެވެ. 
އަހަރެންގެ މައިންބަފައިންނަކީދަރިންނަށް މިނިވަންކަން ދިން ބައެކެވެ. 
އެއްވެސް ކަމެއް މަޖުބޫރެއްނުކުރެއެވެ. 
މެދުމިނުގައި ހިފަހައްޓައިގެން ތިބެ ދަރިންނަށް ވެސްދަސްކޮށްދިނީ ވެސް އެ މިންގަނޑެވެ. 
އިސްކޫލު ދައުރުއްސުރެ އަހަރެންގެހިތުގައި ރަސްކަން ކުރީ އުނޭޒެވެ. 
އެ ލޯބި ވެސް ކާމިޔާބު ކުރީމެވެ.
އަހަރެންގެ އުމުރުގެ ކުއްޖަކަށް ބޭނުންވާނެ ހުރިހާ އުފަލެއް އަހަންނަށްލިބުނެވެ. 
އެކަމަކު، ހިތަކަށް ހަމަޖެހުމެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަހަރެން އުފަލެއްނުވިއެވެ. 
ހީވަނީ ކޮންމެވެސް ކަމެއް އުނިހެންނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ކަމެއްފުރިހަމަ ނުވާހެންނެވެ. 
އެއީ ކޮންކަމެއްކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގުނެވެ.
ހިތަށް ހަމަޖެހުން ހޯދުމަށްޓަކައި ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން އަހަރެންކުރީމެވެ. 
އެކުވެރިންނާ އެކުގައި ގިނަގިނައިން ދަތުރުދިޔައީމެވެ. 
ފިލްމުބަލަން ދިޔައީމެވެ. 
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ވެސް ދިޔައީމެވެ. 
ވަރަށް މަޖަލެވެ.
ވަގުތު ދާގޮތް ނުވެސް އެނގެއެވެ. 
އެކަމަކު، ރޭގަނޑު ނިދަން އޮށޯންނައިރުހިތުގައި ހުސްތަންކޮޅެއް އޮވެއެވެ. 
އެ ތަންކޮޅު ނުފުރެނީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ؟ 
އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ހޯދުމަށްޓަކައި ފޯނުން އިންޓަނެޓަށްވަނީމެވެ. 
އެކި ސައިޓުތައް ހާވަން ފެށީމެވެ. 
އަހަރެންގެ މައްސަލައަކީކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ހިތްހަމަޖައްސަން އެކި ސައިޓުތަކުގައި ބުނެފައި ހުރިކަންކަން އަހަރެން ކުރީމެވެ. 
އިތުރު އެހެން ކަންކަން ހަޔާތަށް ތަޢާރުފުކުރީމެވެ. 
ޑައިރީ ލިޔަން ފެށީމެވެ. 
ކައްކަން ދަސްކުރީމެވެ. 
ފީނަންދިޔައީމެވެ. 
ކުރަހަން ދަސްކުރީމެވެ. 
ނަތީޖާއަށް ބަދަލެއް ނައެވެ.
ނަފުސާނީބަލިތަކަށް ޚާއްޞަ މީހަކާ މަޝްވަރާ ކުރީމެވެ. 
ވަރަށް ގިނަ ޚިޔާލުއޭނަ ވެސް ދިނެވެ. 
އޭނަ ބުނި ގޮތަށް ކަންކަން ކުރުމުން ކުޑަކޮށްލުއިވިއެވެ. 
ދާއިމީ ޙައްލެއް ނުލިބުނެވެ. 
ވަސޭހަތްތެރިއެއް ގާތަށްދިޔައީމެވެ. 
އަހަންނަށް ވެގެން އުޅޭ ގޮތް ވަރަށް ތަފުސީލުކޮށްކިޔައިދިނީމެވެ.
ޤުރުއާން ކިޔަވަންތަ؟ 
ވަސޭހަތްތެރިޔާ ކުރީ އެހެން މީހަކު ނުކުރާ ސުވާލެކެވެ.
ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ފޯނަށް ވެސް އަޅައިގެން މި އުޅެނީ. 
އަސްލު ޓައިމް ނުވަނީ.
ވަސޭހަތްތެރިޔާ ބަލައިލީ އަހަރެންގެ އަތުގެ އިނގިލިތަކަށެވެ. 
ނިޔަފަތިތަކުގައި އަހަރެން ކުލަޖައްސައިފައިވާ ޑިޒައިންތަކަށެވެ.
ބޭނުންވާކަންކަން ކުރަން ކޮންމެ މީހަކު ވެސްވަގުތު ހޯދާނެ، ފޯނު ދައްކާލަމުން އޭނަ ބުންޏެވެ. 
މި އެޕް އަޅާ.
ޤުރުއާނުގެ އިނގެރޭސި ތަރުޖަމާ ވެސް މީގަ އޮންނާނެ. 
އަޅެ މަ ބުނީތީ ވެސްކިޔާލަބަލަ! 
ފަނަރަވަކަށް މިނެއްޓު ވެސް އޯކޭ.
ގެއަށް އައިސް އެ މަސައްކަތް ފެށީމެވެ.
ފުރަތަމަ ގަނޑު ކިޔުމުން ދެވަނަ ގަނޑު ކިޔާހިތްވިއެވެ. 
ކިއި ވަރަކަށްޝައުޤުވެރިކަން އިތުރުވިއެވެ. 
ފަންސާހަކަށް ގަނޑު ކިޔާލިއިރު ހިތަށްލުއިވެއްޖެއެވެ. 
އެކަމަކު، ހުއްޓާލާހިތެއް ނުވިއެވެ. 
މުޅި ދުވަހު އަހަރެންއުޅުނީ ފޯނުގައި ދެ ލޯ ތަތްކޮށްގެންނެވެ. 
އެއްކޮށް ކިޔާ ނިމުނީދަންވަރުއެވެ. 
ނިންމައިފައި އަހަންނަށް އޮވެވުނީއެވެ. 
ހިތާހިތުންބުނެވުނެވެ. 
އަހަންނަށް މި އުޅެވެނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ކިހާ ދުވަހެއްއަހަންނަށް ބޭކާރު ކުރެވިއްޖެ ހެއްޔެވެ؟ 
ބޭނުން ކޮންމެ އެއްޗެއް އަހަންނަށްލިބުނަސް، ގެންދެވޭނެ އެކައްޗެއް ވެސް އަހަރެން އަތަކު ނެތެވެ.
ހިނގަމުންމިދާ މަގު އަހަރެން ޖެހޭނީ ބަދަލުކުރާށެވެ. 
ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއްނުގެނެސް ވާކަށް ނެތެވެ.
މަތީ ތަޢުލީމު ނިންމި ދުވަހު އަހަރެންބުރުގާއެޅީމެވެ. 
ގެންގުޅުނު ހުރިހާ ހެދުމެއް ފޮށިގަނޑަކަށް އަޅައިފައިއެނދުގެ ތަންދޮށަށް ލީމެވެ. 
އެ މާޒީ އަހަރެންގެ ލޯމަތިން ގެއްލުވައިލީމެވެ.
ލަވަކިޔުން ހުއްޓައިލީމެވެ. 
މީހެއްގެ މަޖުބޫރުކަމެއް ނެތިއެވެ.
މުބާރާތްތަކުގައި ޓެނިސްކުޅުން ހުއްޓައިލީމެވެ. 
އެތައް ބަޔަކު ބަލަންބައިތިއްބައިގެން އެ ކުޅިވަރު ކުޅޭކަށް ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަރެންގެމިޒާޖަށް އަންނަން ފެށި ކުއްލި ބަދަލަށް، ގިނަ އެކުވެރިން ކިއީ ފިނިމަރުޙަބާއެކެވެ. 
މައިންބަފައިން ހުރަހެއްނާޅައެވެ. 
ރުޅިއެއްވެސް ނާދެއެވެ.
އެކަމަކު އުފަލުން ފޮޅުނުތަނެއް ވެސް ނުފެނެއެވެ.
ޤައުމީޓީމަށް ދަރިފުޅު ނަގާފައެއްނު އޮތީ، މަންމަ ހަނދާންކޮށްދިނެވެ. 
އެ ފުރުޞަތު ދޫކޮށްލާކަށް ނުވާނެ. 
މި ފަހަރުގޮއްސަ ދެން ކުޅުން ހުއްޓާލަމާ!
ކުޅިވަރުކުޅުމަކީ އިސްލާމްދީނުގައިހަރާންކަމެއް ނޫންކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
އަހަރެންގެ މައްސަލައަކީ އެއާގުޅިފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ. 
އެ ކަމުގައި އުޅޭއިރު ކުރިމަތިލާންޖެހޭކަންތައްތަކެވެ. 
ނަމާދު ވަގުތުތަކަށް ހުރަސްއެޅޭ ވަރެވެ. 
އެހެން މީހުންގެވާހަކަ އެކުވެރިން ދައްކައި، އެ އަޑުއަހަން އަހަރެން އިންނަންޖެހުމެވެ.
އެއީ، މީހުންގެ މުޅަ މަސް ކެއުމުގައި އަހަރެން ވެސް ބައިވެރިވުމެވެ.
މަންމާ! އަހަރެން ވަރަށް ލޯތްބާ އެކުގައިބުނީމެވެ. 
މަންމަ އަބަދު ވެސް ބުނަމެއްނު އެ ކުއްޖަކު އުޅޭނެ ގޮތެއްއެނގޭނީ އެ ކުއްޖަކަށޭ. 
މަ ބޭނުމެއް ނޫން ޓެނިސްކުޅޭކަށް، ލަވަކިޔާކަށް.
މަންމަ ބޭނުންތަ ގަދަކަމުން މަ ލައްވާ އެ ކަން ކުރަން؟
މަންމަ ހިނިތުންވެލިއެވެ. 
އެހެން ފަހަރުތައްފަދައިން އަހަރެންގެ ނިންމުމަށް މަންމަ އިޙުތިރާމު ކުރިއެވެ. 
ބުރިކަށީގައިމަންމަ ފިރުމާލިލެއް އޯގާތެރިކަމުން އަހަރެންގެ ހިތް ފުރިގެން ބަންޑުންވިކަހަލައެވެ. 
އުނޭޒްގެ ހިތުގައި އުފެދުނީ ނުތަނަވަސްކަމެކެވެ. 
އަބަދުވެސް،އަހަރެންގެ ސިފައަށް އުނޭޒް ތަޢުރީފު ކުރެއެވެ. 
އޭނަގެ ފޯނުގެ ވޯލްޕޭޕަރ ގައި ވެސް ބޭނުންކުރާނީ އަހަރެންގެ ފޮޓޯއެވެ. 
އެ ބަލައިފައި އުނޭޒްގެރައްޓެހިން ހައިރާންވުމަކީ އުނޭޒަށް ލިބޭ އުފަލެކެވެ. 
އެކި ފަހަރުމަތިންއުނޭޒް އެ ވާހަކަ ދައްކައެވެ. 
އުނޭޒްގެ ހުރިހާ އެކުވެރިންގެ ތެރެއިންއެންމެ ރީތި ކުއްޖަކާ ރައްޓެހިވެގެން އުޅޭ މީހާގެ ޝަރަފު އޮންނަނީއުނޭޒަށެވެ. 
ކަން އެހެން އޮއްވައި، އަހަރެން ބުރުގާއެޅުމަކީ ބަލައިގަންނަންއެހާ ފަސޭހަކަމަކަށް އުނޭޒަކަށް ނުވިއެވެ.
ތީ ދެން ކިހާ ކަޓުކަމެއް؟ އުނޭޒުނުރުހިފައި ބުންޏެވެ. 
ގޭގެ އެކަކު ވެސް ބުރުގައެއް ނާޅައެއްނު. 
ފަޒީގެމަންމަ ބުރުގާ އެޅީމަތާ ފަޒީ ބުރުގާ އަޅަންޖެހޭނީ. 
ބޯ ކޮށާފަ ހުރި ގޮތާ،ޖައްސާފަ ހުރި ކުލަ ވެސް ބޭކާރުވީ.
އަހަރެންގެ ހިތް ބުންޏެވެ. 
ހަމައެކަނި ސިފަދެކެ ލޯބިވާ މީހަކާ އަހަރެން ކައިވެނި ކޮށްފި ނަމަ ދެން ވާނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟ 
ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން އަހަރެން މުސްކުޅި ވެސް ވާނެއެވެ. 
ނުވަތަފަލަ ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
އެ ފަދަ ދުވަހަކުން އަހަރެން ބޭކާރުވާނެތާއެވެ.
އަހަންނާ އިންނަ މީހަކަށް އެ ހުރިހާރީތިކަމެއް ފެންނާނެ، މަޑުމަޑުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އަނބިމީހާގެރީތިކަން ބަލާނީ ފިރިމީހާ. 
ހިލޭ ފިރިހެނުންނެއް ނޫން.
ފަޒީ މިހާރު ވާހަކަ ވެސް ތި ދައްކަނީކަޓުކޮށް، އުނޭޒް ފޫހިވެފައި ބުންޏެވެ. 
މަ ބޭނުން މަގޭ ބިޓު ފެނިފަ މަގޭފްރެންޑުން ޖޭވާން. 
ތިހިރީ މިހާރު ޖަހާ ވައްތަރު.
އަހަރެން ކުރިން ލާއުޅުނީ ވަރަށް އަތް ކުރު،ގަޔަށް ބާރު ހެދުމެވެ. 
ބައެއް ހެދުމުގައި އަތް ނުވެސް ހުންނާނެއެވެ.
ހަރުވާޅެއް އަހަރެން ނުލަމެވެ. 
އެ ހުރިހާ ކަމެއް ބަދަލުވެ، ބުރުގާއެޅުމުންއުނޭޒްގެ ޢާއިލާގެ މީހުންނަށް ވެސް އަހަރެން ކަޓު ވިއެވެ. 
ފާޅުގައި އެމީހުން އެހެން ބުނަން ފެށިއެވެ. 
ދުރުދުރުން މަލާމާތް ކުރަން ފެށިއެވެ. 
އެކަން ހުއްޓުވުމުގެ ބަދަލުގައި އުނޭޒު ވެސް އެ މީހުންނާ ބައިވެރިވިއެވެ.
ތީ ހެދުމެއްތަ ނޫނީ ގޯންޏެއްތަ؟ އުނޭޒްގެދައްތަ ބުންޏެވެ. 
ހީވަނީ މާމައެއްހެން. 
ބުރުގާ ކޮންމެހެން އަޅަންބޭނުމިއްޔާ އެޅިދާނެތާ ފެޝަންކޮށް ވެސް. 
ތަންކޮޅެއް އޭޖް މައްޗަށް ދިޔާމަދޯ ބުރުގާ ގުޅޭނީ ވެސް.
ދެން ދޭ އައިއެސްއަށް ޖޮއިންކުރަން، އުނޭޒުހީނގެންފައި ބުންޏެވެ. 
ރައްޓެހިން މަލާމާތްކުރާ ވަރުން މިހާރު އެއިންމީހަކު ފެންނަ ހިސާބަށް ދާން ވެސް މަ ލަދުގަނޭ.
އުނޭޒް ހީކުރީ އަހަރެން ހިތްމަރާލެވޭނެކަމަށެވެ. 
ހިތްވަރު ވީ ގަދައެވެ. 
ކަންކަން އިންސާނުންނަށް މެދުވެރި ވަނީ އެ އިންޢިބްރަތް ލިބިގަތުމަށްޓަކައެވެ. 
އިމްތިހާން ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
އުނޭޒަށްރައްދު ދޭން އަނގަ ހުޅުވައިލައިފައި ވެސް އަޅާނުލީއެވެ. 
މީހަކު ގޮތަކަށްއުޅުނެކޭ ކިޔައިފައި އެ ގޮތަށް އަހަރެން އުޅޭކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
އިސްލާމްދީންބާރުއަޅައިފައިވާތަން އަހަންނަށް ފެންނަނީ ކެތްތެރިވުމަށެވެ.
މާފުކުރުމަށެވެ. 
ނޫން ނަމަ އަހަންނަށް ބުނެވުނީހެވެ. 
އަހަރެން ބުރުގާއެޅިޔަސް، ކޮންމެ ކަހަލަ ހެދުމެއް ލިޔަސް މަންމަ ޝަކުވާއެއް ނުކުރެއެވެ.
ކޮންމެ ގޮތަކަށް ބުރުގާއެޅިޔަސް މަންމަ ފޫއްސެއް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ލޯބިވުމަކީއެއީއެވެ.
ކޫސަނި ކަންތައްތަކާ އުނޭޒް މައްސަލަޖައްސަންފެށިއެވެ. 
އަހަރުމެން ދެބަސް ވާން ނުޖެހޭ ދުވަހެއް ނާދެއެވެ. 
ކަމެއްކޮށްފިއްޔާ ކުރީތީއެވެ. 
ނުކޮށްފިއްޔާ ނުކުރީތީއެވެ. 
ހުރިހާ ވެސްމައްސަލައަކީ އަހަރެންގެ ބުރުގާއެވެ. 
ހެދުންއަޅާ ގޮތެވެ. 
އެއްދުވަހަކުވަރަށް ކުއްލިގޮތަކަށް އުނޭޒް ގުޅިއެވެ. 
ގުޅިއިރު ވެސް އޭނަ ހުރީހިތްހަމަނުޖެހިފައެވެ.
ފޯނުން ވާހަކަދެއްކިއިރު، އުނޭޒްގެ އެކުވެރިންހީނސަމާސާ ކުރާ އަޑު އަހަންނަށް އިވެއެވެ.
އަހަރެން އެހެންނޫނީ ބުރުގާ، އުނޭޒް ހުށައެޅިއެވެ. 
ކޯޗެއް ދޫކޮށްލަން ބޭނުމީ؟
ތީ ދެން ކޮން ގޮތެއް އުނޭޒް، ނުރޯން މަސައްކަތް ކުރަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އަހަރެން...
މިހާރު ވަރަށް ގިނަ ގޮތްގޮތަށް، ވަރަށް ގިނަފަހަރު މި ވާހަކަ ދެއްކިއްޖެ، 
އުނޭޒް ހުރީ އަހަރެން ދައްކާ ވާހަކައަޑުއަހާ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. 
ބުރުގާ ނޫނީ މަ.
އަހަންނަކަށް ގޮތެއް ނުނިންމުނެވެ. 
އިތުރުވަގުތު ދިނުމަށް އެދުނީމެވެ. 
އުނޭޒް ދިނީ ބަރާބަރު ސައުވީސް ގަޑިއިރެވެ.
ދީނީ ޢިލްމުވެރިޔަކާ އަހަރެން ބައްދަލުކުރީމެވެ. 
އޭނައަކީ އަހަރެންގެރައްޓެއްސެއްގެ ދައްތައެވެ. 
ދީނީގޮތުން އެ ކަން އޮންނަ ގޮތް އޭނަކިޔައިދިނެވެ. 
މުހިންމުކަންތަކާ ބޭކާރު ކަންތައް ވަކިކޮށްދިނެވެ.
ދޫކޮށްލަންވީ އެއްޗެއްސާއި ހިފަހައްޓަންވީ ކަންކަން ކިޔައިދިނެވެ. 
ޢާއިލާގެމީހުންނާ މަޝްވަރާ ކުރީމެވެ. 
ރައްޓެހިންގެ ލަފާ ހޯދީމެވެ. 
އަހަރެންހައިރާންވީ އެންމެން އެއް ޖަވާބެއް ދިނީމައެވެ.
އަހަރެން އުނޭޒަށް ގުޅީމެވެ. 
އޭނަދެކެ އަހަރެން ލޯބިވެއެވެ.
އޭނަޔާ ވަކިވާހިތެއް ނުވެއެވެ. 
އެކަމަކު، އެކުގައި އުޅެވޭކަށް ނެތެވެ.
ވަރަށް ގިނަ މީހުންނާ ވާހަކަދައްކައިފިން، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ބުރުގާނަގާކަށް އެކަކު ވެސް ގަބޫލެއް ނުވި. 
އަޅަން ސަޕޯޓު ނުކުރި މީހުން ވެސްދެން ނަގާކަށް ގަބޫލެއް ނުވި. 
އަދި އެއް ފަހަރު ވިސްނާލަންވީނު.
މަށެއް ނޫނޭ ވިސްނަންވީ، ރުޅިއައިސްފައިއުނޭޒު ބުންޏެވެ. 
ތީ ވިސްނަންވީ މީހަކީ. 
ތީގެން ވެސް ތި އެނގެނީ މަ ދެކެފަޒީ ކިހާ ލޯބިނުވާކަން. 
އޯކޭ! 
އެންމެންގެ ބަސް އަހައިގެން ހުރޭ! 
ދެންމަށަށް ނުގުޅާތި! 
ފަޒީގެ ބޮލަށް އެރުނު މީހާ ގާތުގަ ބުނޭ މަ ބުންޏޭތޭންކްސްއޭ.
އުނޭޒް ފޯނު ކަނޑައިލީމަ ވެސް ކަންފަތުގައިފޯނު ޖައްސައިލައިގެން އަހަންނަށް ހުރެވުނީއެވެ. 
ކަންފަތުގައި ހަރުލައިފައިހުރީ އުޏޭޒް ދެއްކި ވާހަކަތަކެވެ. 
އަހަންނަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ.
އެހާ ކުއްލި ގޮތަކަށް އެ ދަތުރު ނިމުނީމައެވެ. 
އަހަރެން ވާންވީ ދެރަކަމެއްނުވަތަ އުފާކަމެއް ނޭނގުނެވެ. 
ކިތަންމެ ދުވަހަކު ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުނަމަވެސް އުނޭޒަކަށް އަހަންނެއް ނޭނގެއެވެ. 
އަހަރެން ދަސްކުރާކަށް އުނޭޒްމަސައްކަތެއް ވެސް ނުކުރެއެވެ. 
އެކަކު ވެސް އަހަރެންގެ ބޮލަކަށް ނޭރެއެވެ.
ކުޑައިރު އަހަރެން ލައިއުޅެނީ ވަރަށް ކުރު ހެދުމެވެ. 
ޒުވާންވަމުން އައިއިރުވެސް އަހަރެން ލާ ހެދުމުގައި އަތެއް ނުހުންނާނެއެވެ. 
ހެދުން ހުންނާނީކޮނޑުގައި އަޅުވައިލައިފައެވެ. 
އަހަރެންގެ ފޮޓޯތަކުން އުނޭޒަށް އެ ކަންނުވިސްނުނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ބަދަލުތައް އަހަންނަށް އަންނަން ފެށީއަހަރެންގެ ވިސްނުން ބަދަލުވާން ފެށި ހިސާބުންނެވެ. 
ލޯމައްޗަށް ފެންނަންހުންނަ އެއްޗެއްސާ މެދު ވިސްނައިފި ކޮންމެ މީހަކަށް ދަލީލުތައްފެންނާނެއެވެ. 
ކަލަކު ވޮޑިގެންވާކަމެވެ. 
ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކެއްހުރި ކަމެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގައި ސުވާލު އުފެއްދީމެވެ. 
ޖަވާބު ހޯދީމެވެ.
އޮޅުންބޮޅުންވެފައިވާ ވެޔޮތައް ނޮޅައި، ގަސްތައް ކަނޑައި، ސާފު މަގެއްހޯދީމެވެ. 
މަތީ ތަޢުލީމު ނިމުމުގެ މާ ކުރިން ބުރުގާއަޅަން އުޅުނީމެވެ.
އުނޭޒަށް އެ ކަން ނޭނގެނީއެވެ. 
މަންމަ އޭރު އެއްބަސް ނުވީއެވެ. 
ހެޔޮނުބައިނުވިސްނި އަހަރެން ބުރުގާއަޅަން މަންމަ ބޭނުން ނުވީއެވެ. 
ވިސްނުން ފަހުންބަދަލުވެދާނެތީއެވެ. 
ބުރުގާ އަޅައިފައި ނެގުމަށް ވުރެ ނާޅާ ހުރުން ވެސްމަންމައަށް ރަނގަޅުވީމައެވެ.
އުނޭޒް ރުޅިވުމުން އަހަރެން ވަރަށްއެކަނިވިއެވެ. 
އެކަމަކު، ހަޔާތާ މެދު ޝަކުވާއެއް ނުކުރަމެވެ. 
އަހަރެން ކުރީދުޢާއެވެ. 
ދިރިއުޅުމާ ކުރިމަތިލުމުގެ ހިތްވަރު ދެއްވުމަށް އެދިއެވެ. 
ދޫހެދުންތައް ދޫކޮށްލުމަށް ފަހު ޖުއްބާ ލީމެވެ. 
ކަޅު ހެދުމެއް ނުލަމެވެ.
އަހަންނަށް ކަމުދިޔައީ އަނދިރި ކުލަތަކެވެ. 
އަހަރެންގެ އެކުވެރިޔަކީނަމާދެވެ. 
މުނިފޫހިފިލުވަނީ ޤުރުއާންކިޔަވައިގެންނެވެ. 
އުނޭޒާ ރުޅިވިކަންނޭނގޭ މީހަކު ނެތެވެ. 
މީހުން ހައިރާންވީ އަހަރެންގެ ސާބިތުކަން ފެނިފައެވެ.
އެއް ކަމެއްގެ ޔަގީންކަން އަހަންނަށް އޮތެވެ. 
ކޮންމެވެސް ޙައްލެއްފެންނާނެއެވެ.
އަހަރެން ވަޒީފާއަދާކުރި އޮފީހުގައި ގިނައީއަންހެންކުދިންނެވެ. 
އެންމެން ބުރުގާއަޅައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެކުދިންނަކީ ޒަމާނީ ކުދިންނެވެ. 
ދީނަކީ ވެސް ފެޝަނެއް ކަހަލައެވެ. 
އެރައްޓެހީންނާ ގުޅުން ބަދަހިކުރުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެން އުޅުނީއަހަރެންގެ އަމިއްލަ ދުނިޔެއެއްގައެވެ. 
އޮފީސްގަޑީގައި ވެސް ނަމާދުވަގުތެއް އަތުވެއްޖެ ނަމަ، އަހަރެން މިސްރާބުޖަހާނީ ނަމާދުކޮޓަރިއަށެވެ.
ކިތަންމެ މަޖާ ވާހަކައެއްގައި ތިއްބަސް ވެހެވެ. 
އެފްބީގައި އަހަރެންގެއެކައުންޓެއް އޮވެއެވެ.
އެކަމަކު، އަހަރެންގެ އެއްވެސް ފޮޓޯއެއް ނުލަމެވެ.
އެންމެނަކަށް އަހަރެންގެ އެކައުންޓެއް ނުފެންނާނެއެވެ. 
ކިތަންމެ މުހިންމުޖަލްސާއެއް އޮފީހުގައި އޮތަސް، ގަޔަށް ބާރު ދިގުހެދުމެއް އަހަރެންނުލާނެއެވެ. 
ފިރިހެނުންނާ އަހަރެން ސަލާމެއް ނުކުރާނެއެވެ. 
ވަކިހަމަތަކެއްގައި އަހަރެން ހިފަހައްޓާތީ، އެއްވެސް ފިރިހެނަކު އަހަންނާސަމާސާއެއް ނުކުރެއެވެ. 
ބައެއް ފިރިހެނުންނަށް އަހަންނަކީ ފޫއްސެކެވެ.
އެކަމާ އަހަރެން އެއްބަހެވެ.
އޮފީހުން އަހަންނަށް ލިބުނު ކޯހެއްގައި ޖަޕާނަށްފުރަންޖެހުނެވެ. 
ދެ ހަފުތާގެ މުއްދަތަށެވެ. 
ކޯސް އޮންނަނީ ހެނދުނުންހަވީރަށެވެ. 
ދެން އޮންނަނީ ހުސްވަގުތެވެ. 
ތަންތަނަށް ދިއުމަކީ އަހަރެންކުރާހިތްވާކަމެއް ނޫނެވެ. 
އޮންނަނީ ކޮޓަރީގައެވެ. 
މާލެއަށް ވުރެ ގިނަވަގުތު އިންޓަނެޓުގައި ހޭދަކުރެވެއެވެ. 
އެފްބީގައި ވެސް، ކުރިޔަށް ވުރެޚަރަކާތްތެރިއެވެ.
އައްސަލާމް އަލައިކުމް! އެފްބީގެ މެސެންޖާއިން މީހަކު ސަލާމް ގޮވައިލިއެވެ.
ދަންނަ މީހެއް ނޫނެވެ. 
ނުދަންނަ މީހުންނާވާހަކަދައްކާހިތެއް ނުވެއެވެ. 
އެކަމަކު ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ޖަވާބެއް ދޭނަމެވެ.
ސަލާމް ބަލައިގެންފައި އެ މެސެޖު ފޮނުވައިލަން ދެ ފިކުރެއްގައި އިނީމެވެ.
އުނޭޒާ ރުޅިވީ ދޯ؟ ދެން ލިބުނު މެސެޖުގައި އޮތީ އެހެންނެވެ.
އަހަރެން ދަންނަ މީހެއްކަން އެނގުނެވެ.
ރަނގަޅަށް ވިސްނައިލުމުން، ދެކެފަރިތަ ނަމެއްހެން ހީވިއެވެ. 
އޭނަގެ އެފްބީއެކައުންޓަށް ވަދެފައި ހާވައިލީމެވެ. 
ސީއެޗްއެސްއީގައި އުޅުނު ކުއްޖެކެވެ.
އަހަރެން އުޅުނު ދުވަސްވަރުގައެވެ.
އާނ! ކިތަންމެ ދުވަހެއް، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ތީ ކާކު؟
ކީއްވެ ރުޅިވީ؟ އޭނަ ވެސް ކުރީ ސުވާލެކެވެ. 
ސިއްރެއްވިއްޔާ ނުބުންޏަސް އޯކޭ!
ނުބުނަންވީ ސަބަބެއް އަހަންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
އެތައް ބަޔަކަށް އެ ކަން އެނގޭނެތީއެވެ.
ބުރުގާއެޅީމަ އޭނަޔަށް ކަމުނުދިޔައީ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އަހަރެން މާ ކަޓުވީ.
ނުދަންނަ މީހުންނާ ވާހަކަދެއްކުމަކީއަހަރެންގެ މިޒާޖެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ސުވާލާއި ޖަވާބުބަދަލުކުރެވެމުންދިޔައެވެ. 
ވާހަކަދެއްކި މީހަކު އުނޭޒް ދަނެއެވެ.
އަހަރުމެންގެ އިސްކޫލު ދައުރުގެ ވާހަކަ ވެސް ކިޔައިދިނެވެ. 
ކިލާސްތެރޭގައިހިނގައިފައިވާ ބައެއް ކަންތައްތައް ވެސް ކިޔައިދިނެވެ. 
ވަރަށް ސީދާކޮށެވެ.
މީ ޒާމިރު، ނަމާއި އެކުގައި ވަނަން ވެސް އޭނަ ބުންޏެވެ. 
ޒާރޭ!
އަހަރެން ވިސްނައިލީމެވެ. 
ކުޑަކޮށް ވެސް ހަނދާނެއް ނުވިއެވެ.
ނުދަންނަން ދޯ؟ އޭނަ އިތުރު ތަފުސީލުދިނެވެ. 
ފަހަތު ބަރީގަ އިނދެއެއްނު ވަރަށް ބަސްއަހާ ކުއްޖެއް.
އެއްދުވަހަކު ލައިބްރަރީން ފޮތެއް ހޯދައިދިނީމެއްނު. 
ވާރޭ ވެހޭތީ ކުޑަދިނީމެއްނު. 
ފެންފުޅިއެއް ގަނެގެން ގެނެސްދިނީމެއްނު.
ޒާމިރު ކިއި އެއްވެސް ކަމެއް އަހަރެންހަނދާނެއް ނުވިއެވެ. 
ކުޑަކޮށް ލަދު ވެސް ގަތެވެ. 
އެހާ ގިނަ ކަންތައްތައްކޮށްދީފައި ހުރި މީހަކު ވެސް ހަނދާން ނުވީމައެވެ. 
ނުވަތަ އެއީ ހަދައިގެންދެއްކި ވާހަކައެއްބާއޭ ހިތަށްއެރިއެވެ.
ތީ އައިންތުއެއްނު. 
އެ މީހަކު ޔަގީންކަމާ އެކުގައި ބުންޏެވެ. 
ދޯ؟
ތި ނަން ކިޔާނީ ވަރަށް ދުރު މީހުން، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ރައްޓެހިން ތި ނަމަކުން ނުކިޔާނެ.
އެލިޒަބަތު! ދެ އަކުރުގެ ދޭތެރެ ދުރުކޮށް އޭނަ ލިޔެލިއެވެ. 
މީ ރައްޓެހިން އެކަނި ކިޔާ ނަމެއްނު.
އިސްކޫލު ދުވަސްވަރު އަހަރެން ތަމްސީލެއްކުޅުނީމެވެ. 
އެ ތަމްސީލުގައި އަހަންނަން ކިއީ އެލިޒަބަތެވެ. 
ތަމްސީލުގެފަހުން، ބައެއް އެކުވެރިން އެ ނަން ކިޔާ އުޅުނެވެ. 
ވަރަށް ރަނގަޅަށް ދަންނަމީހަކަށް ނޫނީ އެ ދެނަމެއް ނޭނގޭނެއެވެ. 
އެކުވެރިއެއްކަން ކަށަވަރުކޮށްދިނުމަށް ފަހު ޒާމިރުގެ މަޤްޞަދު ހާމަކުރިއެވެ.
އަހަރެން ބުނަން މި އުޅޭ އެއްޗެއް ބުނީމަޝޮކެއް ނުލިބެއްޗޭ އިނގޭ، 
އަހަރެންގެ ޝައުޤުވެރިކަން އަތުލަމުން ޒާމިރުބުންޏެވެ. 
ފަޒީއަށް އަހަރެން ފާހަގަނުވިޔަސް، އަހަންނަށް އަބަދުވެސް ފަޒީވަރަށް ފާހަގަކުރެވޭ. 
އެންމެ ފުރަތަމަ ފަޒީ ފެނުނު ދުވަހު ވެސް ހިތަށްއެރިމަ އިންނާނީ ފަޒީއާއޭ. 
ހެއްވާ މީހެއްދޯ މަށަކީ؟
އެހާ ހިސާބުން އެ ދުވަހު އަހަރެންވާހަކަދެއްކުން ހުއްޓައިލީއެވެ. 
ހިތުގައި ކުޑަ ބިރުވެރިކަމެއް ވެސްއުފެދުނީތީއެވެ. 
ދިމާވާ ފުރަތަމަ ފަހަރުކައިވެނީގެ ވާހަކަ ދެއްކުމަކީއާދައިގެ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
ޒަމާނީ ފިރިހެނުންގެ ވައްތަރެއް ވެސް ނޫނެވެ.
ކުއްލިއަކަށް އެ ދުވަހު ވަކިވިޔަސް، އަލުން ވާހަކަދައްކާ ހިތް ވިއެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހަށް ކެތްކުރީ، ކެތްތެރިކަން ކުޑަ ގޮތެއްގައެވެ. 
ދެވަނަދުވަހު ވެސް، އިސްވެ ވާހަކަދެއްކީ އޭނައެވެ.
ބިރުގަންނަވާލެވުނީ ދޯ؟ އޭނަސުވާލުކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު އެއީ ވަރަށް ސީރިޔަސްކޮށް އެހި އެއްޗެއް އިނގޭ.
މަށަކީ ފެންނަ ކޮންމެ އަންހެންކުއްޖެއް ގާތުގަ އިންނަން އަހާ މީހެއް ނޫން.
ފަޒީ ތި އުޅެނީ ޖަޕާނުގައެއްނު. 
ރަނގަޅަށް ދޯ މި ބުނެވުނީ؟ 
ދެ ހަފުތާގެދަތުރެއްނު. 
ހުރިހާ އެއްޗެއް ބަލާފަ މި ވާހަކަދައްކަނީ. 
މައްސަލައަކީއުނޭޒް ކުރިން ރައްޓެހިވާން އެހިކަން. 
އަހަންނަށް ނުކެރުނުކަން. 
އަސްލުތެދަށް ބުނަންޏާ، ނުކެރުނީކީ ވެސް ނޫން. 
އަހަރެން ބޭނުމެއް ނުވީ ކައިވެނިނުކޮށް ރައްޓެހިވެގެން އުޅެން.
ޒާމިރަށް ބުނެވުނީ އަހަންނަށް ވަރަށްކަމުދިޔަ އުސޫލެކެވެ. 
ބޭއިޚުތިޔާރުގައި އަހަރެންގެ ތުންފަތަށްހިނިތުންވުމެއް ވެރިވިއެވެ. 
ހިތަށް ފިނިކަމެއް އިހުސާސް ކުރެވުނެވެ.
އަހަންނަށް އެނގޭ އުނޭޒް ރުޅިވިކަން ވެސް، ޒާމިރު ލިޔެލި ތަން ފެނުނެވެ. 
އެހެން ކުއްޖަކާ ރައްޓެހި ނުވާކަން ވެސްއެނގޭ. 
އެ ހުރިހާކަމެއް ވެސް ބަލާފަ މި ވާހަކަދައްކަނީ. 
އަހަންނަކީ މާލޭމީހެއް. 
ފަޒީ މި ކޮޅަށް އައީމަ އަހަރެން ބޭނުން ބައްދަލުކޮށްލަން. 
މިބުނަނީ ވަކިން ބައްދަލުކުރާ ވާހަކައެއް ނޫން. 
ފަޒީ އޯކޭދިނީމަ ދާނަންއަހަރެންގެ މަންމަޔާ ބައްޕަ ގޮވައިގެން ފަޒީގެ ބައްޕަމެންނާބައްދަލުކުރަން. 
ބޭނުންވަނީ ހަމަ އިންނަން. 
ރައްޓެހިވެގެން އުޅޭކަށް ނޫން.
އަހަރެން ބޭނުންވި ގޮތަކީ ވެސް އެއީއެވެ.
އެކަހެރިކޮށް ބައްދަލުކުރާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު، ހިތުގައި ޝައްކުއުފެދުނެވެ. 
އެ ފަދަ ފިރިހެނުން މާލޭގައި އުޅެފާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
މީހުވަފެނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ކެހިވެރި ރޭވުމެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ފާރަލާ މީހަކަށް މިޒަމާނުގައި ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން ހޯދޭނެއެވެ. 
އަހަރެންގެ މަޢުލޫމާތު އުނޭޒްވެސް ދީފާނެއެވެ.
ސީރިޔަސްކޮށްތަ ތި ބުނަނީ؟ 
އަހަރެން އެހީމެވެ.
ކިހިނެއްވީ؟ 
އަހަރެންގެ ސުވާލަށް އެ މީހަކު ވެސް ކުރަނީ ސުވާލެކެވެ.
ދެން ނޭނގެ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ނުވެސްދެނަހުއްޓާ ކިހިނެއް މަ ބޭނުންވާ ކަހަލަ މީހަކު ލިބޭނީ؟ 
ގަބޫލުކުރަން ހަމައުނދަގުލީ. 
ޔަގީންކޮށްދީ!
އަހަންނަށް ބުނެވުނު އެއްޗަކުން އެ މީހަކަށްނެގުނީ ކޮން މާނައެއްކަމެއް ނޭނގެއެވެ.
ޖަވާބެއް ނައެވެ. 
އެކައްޗެއް ވެސްނުލިޔުނެވެ. 
އިތުރު އެއްޗެއް އަހަންނެއް ނުބުނަމެވެ. 
އިންތިޒާރުކުރީ އޭނަލިޔާނެ އެއްޗެކަށެވެ. 
އެއް މިނެޓު ވިއެވެ. 
ދެ މިނެޓު ވިއެވެ.
ހަލޯ! އަހަރެން ލިޔެލީމެވެ.
އެއްވެސް ޖަވާބެއް ނައެވެ. 
އަހަންނަށް މާހަރުކަށިވެވުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ އަހަރެން ރުޅިއައީހެން އޭނައަށްހީވީބާއެވެ؟
ލިޔެގެން ވާހަކަދެއްކުމުގެ ބިރުވެރިކަމަކީ އެއީއެވެ.
ލިޔެފައިހުންނަ އަކުރުތަކަކަކުން ރާގެއް ނޭނގޭނެއެވެ. 
ބުނާ މީހާ ކިތަންމެލޯބިން ބުނި ނަމަވެސް، ކިޔާ މީހާ ކޮންމެ ރާގެއްގައި ވެސް ކިޔައިފާނެއެވެ.
ޒާމިރު ޖަވާބެއް ދީފާނެ ކަމުގެ އިންތިޒާރުގައި އޮއްވައި އަހަންނަށްނިދުނީއެވެ. 
ހޭލެވުނީ މެސެޖެއް އައި އަޑަށެވެ. 
ގަޑި ބަލައިލިއިރު،އަހަންނަށް ނިދިފައި އޮންނަތާ ދެ ގަޑިއިރު ވެއްޖެއެވެ. 
ޒާމިރު ފޮނުވާފައިވާމެސެޖަށް ފިއްތާލީމެވެ. 
ފެނުނީ އުނޭޒެވެ. 
އޭނަ އަޑުގެކޮޅަށް ހޭންފެށިއެވެ.
އަހަރެން ވަރަށް ލަދުގަތެވެ. 
ދެރަ ވެސް ވިއެވެ. 
އޭނަގެ މަޅީގައި އަހަރެންޖެހުނުލެއް އަވަސްކަމުންނެވެ. 
އެއީ ކޮން ބޭނުމެއްގައި އޭނަ ކުރި ކަމެއްހެއްޔެވެ؟ 
އޭނަގެ ދިރިއުޅުމުން އަހަރެން ނުކުމެއްޖައީމެވެ. 
ދޮރު ދޭތެރޭގައިތާށިވެގެން އޭނަ އެ އުޅެނީ ކީއްވެގެންބާއޭ އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެފިކުރުގައި އޮއްވައި، އަނެއްކާ ވެސް ނިދުނީއެވެ.
ހެނދުނު ހޭލައިފައި ވެސް ތެދުވާހިތެއްނުވިއެވެ. 
ވިސްނާލަން އޮވެވުނީއެވެ. 
ޒާމިރުގެ ނަމުގައި ވާހަކަދެއްކިއިރު،އެއީ އުނޭޒްކަން އަހަންނަށް ނޭނގުނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ޒާމިރު ދެއްކިވާހަކަތައް ފަށައިގެން ބަލައިލާހިތް ވިއެވެ. 
ލެޕްޓޮޕް ހުޅުވައިލިއިރުލެޕްޓޮޕް ހުރީ ސްލީޕް މޯޑް ގައެވެ. 
ދެން ހަނދާންވިއެވެ. 
އަހަރެންގެލެޕްޓޮޕް ހުންނާނީ އެ ގޮތަށެވެ. 
ލެޕްޓޮޕާ ނުކުޅޭތާ ގަޑިއެއްގެއިރު ތެރޭގައިސްލީޕް މޯޑަށް ދާނެއެވެ. 
ވީއިރު، ދެ ގަޑިއިރު ފަހުން އުނޭޒްގެ މެސެޖެއްއައީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ލެޕްޓޮޕް ހުޅުވައިލީމެވެ. 
އަހަންނަށް ފެނުނީހުވަފެނެއްބާއެވެ؟ 
ހިތުގެ ވިންދު އަވަސްވާން ފެށިއެވެ. 
ލެޕްޓޮޕްހުޅުވުނެވެ. 
އެފްބީ ވެސް ހުޅުވުނެވެ. 
އުނޭޒްގެ މެސެޖެއް ނެތެވެ. 
އެއީ ހަމަބިރުވެރި ހުވަފެނެކެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ވާހަކަދައްކައިފައި އޮތީ އަހަންނެވެ.
ވީ އުފަލުން ރޮވުނެވެ. 
އެތައް ފަހަރަކު ﷲ އަށް ޝުކުރު ދެންނެވީމެވެ. 
އެވަގުތުމެ ޒާމިރުގެ މެސެޖެއް ލިބުނެވެ.
ރޭގަ ނެޓް ކެނޑުނީ! ޒާމިރު ބުންޏެވެ. 
ސޮރީ!
ޒާމިރުގެ ވާހަކަތަކުން އެނގުނު ގޮތުގައި،އިސްކޫލު ދައުރުއް ސުރެ އަހަންނަކީ ޒާމިރަށް މާ ކަމުގޮސްފައިވާ ކުއްޖެކެވެ.
ލޯބިވާ ވާހަކަ ބުނަން ނުކެރުނީއެވެ. 
ބަލަން ދުރުގައި ހުރެވުނީއެވެ.
ކިތަންމެ ފަހަރަކު ހިތްވަރު ކުރިއެވެ. 
އެހެން އުޅެނިކޮށް ކިޔަވައި ނިމި،އަހަރެން ގެއްލުނީއެވެ. 
އަހަރެން ގެންގުޅުނު ޕްރީޕެއިޑް ނަންބަރުތައްކިތަންމެ ފަހަރަކު ބަދަލުވިއެވެ.
އެކި ސަބަބާ ހެދިއެވެ. 
ޒާމިރުގެކައިވެންޏާ މެދު މައިންބަފައިން ވާހަކަދެއްކިކަމަށް ވެއެވެ. 
ވަގުތުބޭނުންކަމަށް ބުނެފައި ޒާމިރު އެ ވާހަކަ އޮއްބައިލީއެވެ. 
އެފްބީން އަހަންނާދިމާވުމުން އެ ކަން ވެސް ޒާމިރުގެ މަންމައަށް އެންގިއެވެ. 
މަންމަ އާއިޒާމިރުގެ ގުޅުން ވަރަށް ރަނގަޅެވެ. 
ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، އަހަރުމެންދެމެދުގައި ދެކެވެމުންދިޔަ ވާހަކަތައް ޒާމިރުގެ މަންމައާ ހަމައަށް ޒާމިރުގެންދިޔައެވެ.
ކިޔެވުމަށްޓަކައި ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދިއުމުގެ ފުރުޞަތު ވެސްޒާމިރަށް ލިބިއްޖެއެވެ. 
ފުރުމުގެ ކުރިން ކައިވެނިކުރަން ޒާމިރު ބޭނުމެވެ.
އަހަރެންގެ މައިންބަފައިންނަށް ވެސް އެމަޢުލޫމާތުތައް ދިނީމެވެ. 
ކައިވެންޏާ ބެހޭގޮތުން މަޝްވަރާ ކުރީމެވެ.
އެނގިފައި ހުރި ހުރިހާ އެއްޗެއް މަންމައަށް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ޒާމިރުގެއުމުރެވެ. 
ގޭގެ ނަމެވެ. 
ޢާއިލާއެވެ.
ދަރިފުޅު ގޮތަށް ދަނޑިކޮޅެއްހެން ހުންނަ ކުއްޖެއްތަ؟ 
ސަމާސާ ރާގެއްގައި މަންމަ އެހިއެވެ.
ޒާމިރުގެ ފޮޓޯއަކަށް އަހަރެން ނޭދެމެވެ. 
އެދޭކަށް ބޭނުމެއް ވެސް ނޫނެވެ.
ސިފައެއް ނޭނގެ މަންމާ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ބަލާކަށް ބޭނުމެއް ވެސް ނޫން. 
ބައްޕަ ކީކޭ ބުނީ؟
އޯކޭތަ؟
ބައްޕަ ވަރަށް ގަބޫލެވެ. 
ޒާމިރު ނިސްބަތްވަނީމާލޭގެ ޤަދަރުވެރި ޢާއިލާއަކަށެވެ. 
ޒާމިރުގެ ބައްޕައަކީ، މާލޭގެ އެންމެންދަންނަ މީހެކެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަރެން ނުވެސް ދެކޭ މީހަކާ އިންނަން އަހަރެންއުޅޭތީ މަންމަގެ ހިތުގައި ނުތަނަވަސްކަމެއް އުފެދުނެވެ.
ނުވެސް ދަންނަ މީހަކާ އިންނަނީ؟ މަންމަސުވާލުކުރިއެވެ. 
ދެން އަޅެ ބައްދަލުނުކުރިޔަސް ސިފަ އެނގިލަންރަނގަޅެއްނު. 
ބައްޕަގެ ނަމަށް ވުރެ ވެސް ކުރިން މަންމަ ބޭނުންވި ބައްޕަހުންނަ ގޮތް ދެކިލަން.
މަންމާ! ހީނގެންފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ.
މީ މަ ބޭނުންވާ ގޮތް. 
މަ ބޭނުމެއް ނޫން މީހުންނާ ރައްޓެހިވެގެންއެތައްމިތަނަށް މީޓްކުރަން ދާކަށް. 
ސްކޫލްގަ އުޅެމުން ކުރިން ވެސް ކުއްޖަކާރައްޓެހިވީމެއްނު. 
އޭނަޔާ ވާހަކަދައްކަން ވެސް މަ އިންނަނީ ސިޓިންރޫމްގަ.
އޭނަގެ މަންމަޔާ ދައްތަމެން ވެސް ތިބޭނެ. 
އެއީ އެ ކަން އޮންނަންޖެހޭ ގޮތޭމަންމާ! 
އެކަމަކު، މަންމަ އެބަ ޖެހޭ ކަމެއް ކޮށްދޭން. 
ބުރުގާއަޅަންވީނު!
މަންމައަށް ވެސް ހީވަނީ ތި ކަން ކުރަންވީ ވަގުތު ޖެހިއްޖެހެން. 
މަންމަ އެއްބަސްވިއެވެ.
އެހެން ފަހަރުތަކެކޭ ވެސް އެއްފަދައިން، އެފަހަރު ވެސް އަހަރެންގެ ނިންމުންތަކަށް މަންމަ އިޙުތިރާމް ކުރިއެވެ.
ދަރިންނަށް ކަންކަން މަޖުބޫރުކުރުމަކީ އަހަރެންގެ މައިންބަފައިންކޮށްއުޅުނު ކަމެއް ނޫނެވެ. 
ޖަޕާނުން އަހަރެން މާލެ އައި ދުވަހުގެ ރޭ ޒާމިރުއައެވެ. 
ޒާމިރުގެ މައިންބަފައިންނާ އެކުގައެވެ. 
އަހަންނާ އެކުގައި،އަހަރެންގެ މައިންބަފައިން ވެސް ތިއްބެވެ. 
އަހަންނާއި ޒާމިރު، ކުޑަމިނުންސަލާން ވެސް ނުކުރަމެވެ. 
އެ ކަން ވެސް ބޭއްވީ ކައިވެނީގެ ފަހަށެވެ.
ޒާމިރަކީ، ރާއްޖޭގައި ހުރި އެންމެ ރީތި މީހާއެއް ނޫނެވެ.
އެހެންނަމަވެސް،އަހަރެން އުންމީދުކުރި ވަރަށް ވުރެ ރީއްޗެވެ. 
އިސްކޮޅުން އަހަންނާ ދާދިއެއްވަރެކެވެ. 
އަހަންނަށް ވުރެ ތަންކޮޅެއް ދޮންހެން ހީވެއެވެ.
އިސްތަށިގަނޑު ހުރީ މައްޗަށް ފުނާއަޅައިފައެވެ. 
ރީތި ވަރަކަށް ކޮށައިފައިވާތުނބުޅިއެއް ހުއްޓެވެ. 
ޒާމިރުގެ މަންމަ އާއި އަހަރެންގެ ހެދުންއެޅުންވަރަށް އެއްގޮތެވެ. 
އަހަރެންގެ މަންމަ ބުރުގާއެޅިކަން ނަސީބެކޭހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކައިވެނީގެ ހުއްދައަށް އެދި އެހީ ޒާމިރުގެ ބައްޕައެވެ.
ރުހުންދިނީ އަހަރެންގެ ބައްޕައެވެ. 
ކައިވެނީގެ ތާރީޚު ކަނޑައެޅުނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުމެއް ނުވޭ މާ ކުލަ ގަދަޙަފުލާއެއް ބާއްވާކަށް، ޒާމިރުގެ ބައްޕަ ދެކޭ ގޮތް ހުށައެޅިއެވެ. 
އެއީވަރަށް ބޮޑު އިސްރާފެއް، ދެއްކުންތެރިކަމެއް. 
އަހަރެން ވެސް ބޭނުމީ އެ ގޮތެވެ. 
އަހަރެންގެމައިންބަފައިން ވެސް އެ ގޮތަށް ރުހުނެވެ. 
އެ މީހުން ދިޔުމުން ބައްޕަ ގާތަށްހިނިއައިސްފައި އިންތަން އަހަންނަށް ފެނުނެވެ. 
މަންމަ ވެސް އިންނަނީލާނެތް ހިންޏެއް އައިސްފައެވެ.
ކިހިނެއްވީތަ؟ ހިނިއައިސްފައި އަހަރެން އެހީމެވެ. 
މިހާރު ކޮންކަމަކާ ތި ހެނީ؟
އެކަމަކު ދަރިފުޅާ، ބައްޕަ ޖަވާބުދިނެވެ. 
ސަލާންކޮށްލަން ވާނެއްނު. 
ގެއަށް އައި ފުރަތަމަ ދުވަސް ވިއްޔަ! 
އޭނަ ކީކޭ ހިތަށްއަރާނީ؟
އަހަރުމެން ނިންމާފަ އޮތް ގޮތޭ އެއީ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެއީ ވަރަށް ބަސްއަހާ ކުއްޖެކޭ ބައްޕާ. 
އެނގޭތަ؟ 
އެގޭގަ ހުރެޔޯ ދެ ސިޓިންރޫމް. 
އަންހެނުން އުޅޭ ތަނަކަށް ފިރިހެނުންނަކަށްނުވެސް ވަދެވޭ. 
ކިހާ މިނިވަން؟
މަންމަ އާއި ބައްޕަ އެކަކުއަނެކަކަށް ބަލައިލިއެވެ.
އެ މީހުންގެ ތެރޭގަ ދަރިފުޅަށް އުޅެވޭނެތަ؟ ބައްޕަ އެހިއެވެ. 
ފިރިހެނަކު ފިރިހެނަކާ ނޫނީ ސަލާމެއް ނުކުރޭ.
އަންހެނަކު އަންހެނަކާ...
މަ ވެސް ބޭނުންވާ ގޮތޭ އެއީ، އަހަރެންވަގުތުން ބުނީމެވެ. 
އެ ކަހަލަ ގެއެއްގަ ނޫނީ މަށަކަށް ނުވެސް އުޅެވޭނެ.
އަސްލު މި ގޭގަ ވެސް އޮންނަންވީ އެހެން.
ބައްޕަ އެ ކަމާ ދެކޮޅެއް ނަހަދައެވެ.
އެއްކޮޅަށް ވާހަކައެއް ވެސް ނުދައްކައެވެ. 
ބައްޕަ ހައިރާންވީ އަހަރެންގެވިސްނުމަށް އެހާ ބޮޑު ބަދަލެއް އައީމައެވެ. 
ކުޑައިރު އަހަންނަށް ދިނީއެހެން ތަރުބިއްޔަތެކެވެ. 
އަހަރެން ކުރިމަތީގައި އެތައް މަގެއް އޮތެވެ.
ތެދުމަގު އިޚުތިޔާރުކުރީ އަހަރެން އަމިއްލައަށެވެ. 
މައިންބަފައިންނާއިމުދައްރިސުންގެ މާ ބޮޑު ދައުރެއް ނެތެވެ.
ކައިވެނިކޮށްގެން އަހަރެން ދިޔައީ ޒާމިރުގެގެއަށެވެ. 
ޒާމިރު ކިޔަވަން މަދީނާއަށް ފުރިއެވެ. 
މީހަކާ އިނދެގެން އުޅޭތީ،އަނބިމީހާ ގެނައުމުގެ ހުއްދަ ލިބުނެވެ. 
އަހަރެން ވަޒީފާ ދޫކޮށްލީމެވެ.
ދެމަފިރިން ފުރަތަމަ ދިޔައީ ޢުމްރާއަކަށެވެ. 
އެ އަށް ފަހު، ޒާމިރާ އެކުގައިމަދީނާއަށް ދިޔައީމެވެ. 
އެ ބިމުގައި ފައިތިލަ ޖެހުމުން އަހަރެންގެ ހިތަށްއުފާވެރި އިހުސާސެއް ކުރެވުނެވެ.
އެ ތަނުގެ އަޑިގުޑަން ބިންގަނޑާއި،ފަރުބަދަތައް އަހަންނަށް ވާހަކައެއް ކިޔައިދޭ ކަހަލައެވެ. 
އެ ތަނުގެހޫނަކުން ދަލެއް ނުހިއްލައެވެ. 
މަގުތައް ސާފުތާހިރެވެ. 
އިސްލާމީ ތާރީޚުގެވަރުގަދަ އެތައް ހާދިސާތަކެއް އެ ބިމުގައި ވަނީ ހިނގައިފައެވެ. 
އަހަރެންގެހިތުގައި އެ ބިމަށް ދެވިފައިވާ ލޯބި މަތިވެރިއެވެ. 
އަހަރުމެން ތިބީތަނަވަސް އެޕާޓުމަންޓެއްގައެވެ. 
އަހަރެންގެ ހުރިހާ ޚަރަދެއް ހަމަޖެހުނެވެ.
އެލަވަންސެއް ވެސް އަހަންނަށް ދިނެވެ. 
ހެނދުނު ޒާމިރު ދިޔުމުން އަހަރެންކުރާނެ އެހެން ކަމެއް ނޯވެއެވެ. 
އަހަރެން ގަސްތުކުރީ އަރަބި ދަސްކުރާށެވެ.
ފޫހިފިލުވުމަށްޓަކައި ކުރަން އެ އަށް ވުރެ ރަނގަޅުކަމެއް އަހަންނަކަށްނުވިސްނުނެވެ.
މިއަދު އަހަރެން ހިތަށްއަރައެވެ. 
އުނޭޒްރުޅިވި ދުވަހު އަހަރެން ކިހާ ދެރަވި ހެއްޔެވެ؟ 
އެކަމަކު، އަހަރެން އުންމީދުގެއްލުވައެއް ނުލަމެވެ. 
ތެދުވެރި އަޅާއަށް ﷲ އަބަދު ވެސް މަގެއްދައްކަވާނެކަން ގަބޫލުކުރީމެވެ. 
ވަގުތު ނެގިއެވެ. 
ކެތްތެރިވާން ޖެހުނެވެ.
ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ޖަޕާނާ ހަމައަށް ދާންޖެހުނެވެ. 
މަންޒިލު އަތުޖެހުނީއެ ހިސާބުންނެވެ. 
ކޮންމެ ކަމެއް ވެސް މެދުވެރިވާނީ ކޮންމެވެސްސަބަބަކަށްޓަކައެވެ. 
ޖެހޭނީ ހިތްވަރު ގަދަ ކުރާށެވެ. 
ހާލަތު ރަނގަޅުކުރަންކުރެވެން ހުރި ހުރިހާ ކަމެއް ކުރާށެވެ. 
އެ އަށް ފަހު ﷲ އަށް އަހަރެންވަކީލު ކުރީމެވެ. 
މަގު ދެއްކެވީ އަހަރެން ހީ ވެސް ނުކުރާ ކަހަލަގޮތަކަށެވެ. 
މިހާރު އަހަރުމެން މި ތިބީ މާލޭގައެވެ. 
ދިވެއްސާ އެއްވަރަށްއަރަބި ވެސް މިހާރު އެނގެއެވެ. 
ތަރުޖަމާއާ ނުލައި މާނަ އޮޅުންފިލައެވެ.
ބޭނުން ނަމަ، ވަޒީފާއަށް ނުކުތުމުގެ އިޚުތިޔާރު ޒާމިރު ވަނީ ދީފައެވެ.
އަހަރެންގެ ވަށައިގެން ވަނީ އުފާވެރިކަމެވެ. 
މިއީ، ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެމައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
އަހަރެންގެ ދަރިފުޅު މަނާރަތާ އެކުގައި އަހަރެން އުޅެނީ މާލޭގައެވެ.
ފަޔާޒްގެ ގޭގައެވެ. 
ފަޔާޒަކީ އަހަރެންގެ ފިރިމީހާއެވެ. 
އަހަރެން މަންމަގެރަށު މީހުންނަކީ ފަންޑިތައަށް ވަރަށް މަޝްހޫރު ބައެކެވެ. 
މަންމަ ހުންނަނީރަށުގައެވެ. 
މަނާރަތުގެ އުމުރުން ހައެއްކަ މަހުގައި އަހަރެން އިންޑިޔާއަށްދަތުރެއް ކުރީމެވެ.
އޭނަ ގައިން ފިއްތަކެއް ނަގައިގެން މާލެއިން އެ ކަންޙައްލު ނުވެގެންނެވެ.
ފަޔާޒަށް ޗުއްޓީ ނުލިބިގެން އޭނައެއް ނާދެއެވެ.
އަހަރެން ހުރީ، އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ފިރިހެން ކޮއްކޮ ހުމޭރު ހުރި ގޭގައެވެ.
އަހަރެންގެ އުމުރުން އޭރު އަށާވީސް އަހަރެވެ. 
ހުމޭރުގެ އުމުރުން ފަންސަވީސްއަހަރެވެ.
ހުމޭރުގެ ކިޔެވުމުގެ ފަހު އަހަރެވެ. 
އޭނަ އުޅުނީ އެކަންޏެވެ. 
ވީމާ، އޭނަހުރީ އެ ގެއަށް އާދަވެފައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން އެ ގޭގެ ދޮރާށިންވަނުމާއެކު ވެސް ހިތަށް ބިރުވެރިކަން ވަނެވެ. 
އެއްޗެއް ފެނިގެނެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެން އެ ވާހަކައެއް ނުބުނަމެވެ. 
ގެ ބޮޑުވެފައި، ގޯތިތެރެ ވަރަށްތަނަވަހެވެ. 
މެދުގައި ހިނގަން އޮންނަ މަގުގައި އޮންނަނީތަޅުންއަޅައިފައެވެ. 
އެހެން ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި އޮންނަނީ ވިނަ ބޯވެފައެވެ.
ބޮޑު ސައްކެޔޮ ގަހެއް ހުރެއެވެ. 
މާއަޅާ ކުދިކުދި ގަސްތައް ވެސް ހުރެއެވެ.
މާތައް ފޮޅިފައި ހުންނައިރު، ދުވާލު ވަރަށް ރީއްޗެވެ. 
މީރު ވަސް ދުވައެވެ.
ހިތަށް ބިރުވެރިކަން ވަންނަނީ އަނދިރިވުމުންނެވެ. 
އެ ގެއަކީ ޒަމާނީ ގެއެއްނޫނެވެ. 
ގެ އާއި ފަރުނީޗަރުތައް ވެސް މުސްކުޅިއެވެ. 
ގޭގެ ޚާއްޞަ ދެ ކަމަކީ،މުސްލިމުން އުޅޭ ހިސާބެއްގައި އެ ގެ ހުރުމެވެ. 
ތިން ކޮޓަރީގެ، ބޮޑު ގެއަކާއަޅާބަލައިފައި ކުލި ކުޑަކަމެވެ.
ހެނދުނުހެނދުނާ ހުމޭރު ކޮލެޖަށް ދިޔައެވެ. 
އެބީރައްޓެހި ގޭގައި އަހަންނާއި މަނާރަތު އެކަނިވިއެވެ. 
މަނާރަތުނިންދަވައިފައި އަހަރެން އުޅުނީ އެއްޗެހި ދޮވުމުގައެވެ. 
ކުއްލިއަކަށްމަނާރަތު ރޯން ފެށިއެވެ. 
އެހެންޏާ ރޯ ގޮތާއި ތަފާތު ގޮތަކަށެވެ. 
ހީވީކުއްލިއަކަށް އޭނައަށް ސިހުމެއް ލިބުނުހެންނެވެ.
އާންމުކޮށް މަނާރަތުހޭލައިފައި ފުރަތަމަ ރޯން ފަށާނީ މަޑުމަޑުންނެވެ. 
އެ ދުވަހު، ކުއްލިއަކަށްވަރަށް ބާރަށް ރޮއިގަތެވެ. 
އަހަރެން ދުވެފައި ގޮސް ކޮޓަރިއަށް ވަނީމެވެ.
ދަރިފުޅު ފިޔަވައި އެހެން މީހަކު ނެތެވެ. 
ގައިމު ވެސް އަހަރެންގެ ލޮލަކަށްއެހެން މީހަކު ނުފެނެއެވެ. 
މަނާރަތު ގިސްލަގިސްލާފައި ރުޔެވެ. 
އޭނަ ނަގައިނާނާކިޔުމުން ވެސް ހުއްޓައެއް ނުލިއެވެ. 
އަޑު މަޑުވުމުގެ ބަދަލުގައި ވީބާރެވެ. 
ބުއްޖެއްސީމައި ބުއްބޯކަށް ވެސް ނޫޅުނެވެ. 
ހިތުގައިޖެހިޖެހިފައިރުއީއެވެ. 
ހަދާނެ ގޮތެއް ނޭނގުނެވެ. 
ކޮލެޖުގައި އުޅެނިކޮށް ހުމޭރަށްގުޅާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
ގާތްގަނޑަކަށް ވިހި މިނެއްޓު ރުއިމަށް ފަހު،ކުއްލިއަކަށް ހުއްޓައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ބަލައިލިއިރު އޭނަ އޮތީ ނިދިފައެވެ.
އެއީ، ދުވަހަކު ވެސް ވީ ގޮތެއް ނޫނެވެ. 
އެނދުގައި ބޭއްވުމުން، ނިދައިފައިއޮވެ ހިނިތުންވެލިއެވެ. 
ވިސްނަން އިރުކޮޅަކު ހުރުމަށް ފަހު އަނެއްކާ ވެސްއަހަރެން ދިޔައީ އެއްޗެހި ދޮންނާށެވެ. 
އިރުކޮޅެއް ނުވެ، އަނެއްކާ ވެސްކުރިން ރޮއިގަތްހެން ރޮއިގަތެވެ. 
އެ ފަހަރު ވެސް ކަންތައްވީ ކުރީ ފަހަރު ވީގޮތަށެވެ. 
ދެވަނަ ފަހަރު އެހެން ވުމުން، މަނާރަތު ބާއްވައިފައި އަހަރެންދުރަކަށް ނުދަމެވެ. 
ގާތުގައި އޮށޯވެގެން އޮތީއެވެ.
އޮތްހާއިރަކު ނުރޮއެވެ.
ދިޔަތާ އިރުކޮޅެއް ނުވެ، އަނެއްކާ ވެސް ރޯން ފެށިއެވެ. 
މުޅި ދުވަހު އެކަން، އެ ގޮތަށް ތަކުރާރުވިއެވެ. 
އަހަރެން އިންޑިޔާއަށް ފުރިއިރު، ފަޔާޒްކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ސިމްކާޑެއް ހޯދައިގެން އަހަންނަށް ސިމެއް ވެސް ދިނެވެ.
ކިރިޔާ ވެސް ކަމެއް ޖެހޭއިރަށް ގުޅުމަށް އެތައް ފަހަރަކު އެދުނެވެ.
ފަޔާޒަކީ ކަންކަމާ ވަރަށް އަވަހަށް ހާސްވާ މީހެކެވެ. 
އެހެންވެ އޭނައަށްގުޅަން ނުކެރުނީއެވެ. 
ހުމޭރު ކޮލެޖުން އައީ ހަވީރުއެވެ. 
އޭނަ އެދުނީޤުރުއާން ޖެހުމަށެވެ. 
ޙައްލެއް ލިބުނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ހަމައެއާ އެކުހިތުގައި އިތުރު ޝައްކު އުފެދެން ފެށިއެވެ. 
ކުރިން ނުބުނެ އޮތް ވާހަކަ ވެސްބުނެވުނެވެ.
ޤުރުއާން ޖެހީމަ ހުއްޓާލަންޏާ އޭގެ މާނައަކީ... އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ.
އެއްކަލަ ދޮންތަގެ ޝައްކުބަލި، ސަމާސާރާގަކަށް ހުމޭރު ބުންޏެވެ. 
މި ގޭގަ މަ އުޅޭތާ ކިތައް އަހަރު؟ 
މަ އަބަދުވެސް ޤުރުއާން ކިޔަވަން ނޫނީ ޖަހަން. 
ވަކި ކަމެއް ވެގެނެއް ނޫން. 
އެކަމަކުއެއީ ރަނގަޅުކަމަކަށް ވާތީ އެ ކަން ކުރަނީ. 
ދޮންތަ ވެސް ކިޔަވަބަލަ!
އެކަމަކު ފާޑުފާޑުގެ ބިރުވެރި ޝައްކު ނުކުރާތި. 
ދޮންތަ ދިޔާމަ މަ އެކަންޏޭމި ގޭގަ އުޅެން ޖެހޭނީ.
އަހަރެން އިތުރު އެއްޗެއް ނުބުނީ ހިތަށްހަމަޖެހުމެއް ލިބިގެނެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު، ހުމޭރުގެ ކިޔެވުމަށް ބުރޫއަރާފާނެތީއެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވީ ވީހާ ވެސް އަވަހަކަށް މާލެދާށެވެ.
މައްސަލައަކަށްވީ މަނާރަތުގެ ބޭސްފަރުވާގެ ކަންތައް ތަންކޮޅެއް ދިގުލުމެވެ.
ޑޮކްޓަރު ހެދި ޓެސްޓުތަކެއްގެ ނަތީޖާ ލިބުން ލަސްވުމެވެ.
ދުވަހަކީ، އެގެއަށް އަހަރެން އައިތާ ތިންވަނަ ދުވަހެވެ. 
ހެނދުނުގެ ވަގުތެވެ. 
ހުމޭރަށްސައިހަދައިފައި އޭނަ ކޮލެޖަށް ދިޔުމުން އަހަރެން ވެސް ސައިބޮއިގެންއެނދުގައި އޮށޯވެލީމެވެ. 
ގޭގެ ހުރިހާ ދޮރެއް ހުންނާނީ ތަންޑުއަޅައިފައެވެ.
މަނާރަތު އޮތީ އަހަރެންގެ ބިއްދޮށުގައެވެ. 
އެހެން އޮއްވާ އަހަންނަށްނިދުނެވެ. 
ސިއްސައިގެން ގޮސްފައި ހޭލެވުނެވެ. 
ގަޑިން އޭރު ހެނދުނު ދިހައެއްޖަހަނީއެވެ. 
ހޭލެވުނީ ގޭގެ މައި ދޮރު ހުޅުވާ އަޑަށެވެ. 
މަޑުމަޑުން އެ ދޮރުހުޅުވާއިރު، ދޮރުގެ ހުޅުތަކުގައި ކުރަކި އަޑުތަކެއް ހުރެއެވެ. 
ދޮރުހުޅުވައިފައި، އަލުން އެ ދޮރު ލައްޕާލި އަޑު ވެސް އިވުނެވެ. 
ހިނގާ އަޑެއްނީވެއެވެ. 
ދެން ފެނުނީ އަހަރެންގެ ކޮޓަރީގެ ދޮރުގެ އަތްގަނޑު، މަޑުމަޑުންއެނބުރޭ ތަނެވެ. 
އެ ވަގުތު، މަނާރަތު އަޑެއް ލައްވައިލިހެން ހީވިއެވެ.
އަހަންނަށް ބަލައިލެވުނީ މަނާރަތަށެވެ. 
އޭނަ އޮތީ ނިދާފައެވެ. 
ކޮޓަރީގެދޮރު ހުޅުވުނު އަޑު އިވުނެވެ. 
އެހާ ހިސާބުން އަހަރެންގެ މުޅި ގައިން ވަރުދޫވިއެވެ. 
އެއީ، އާންމުކޮށް އަހަންނަށް ވާ ގޮތެކެވެ. 
ހުވަފެނެއްގައި ވެސްއެ ކަހަލަ ބިރުވެރިކަމެއް އަހަންނަށް ކުރިމަތިވެއްޖެއްޔާ، ހޭލެވޭއިރުއަހަރެންގެ ގައިން ވަރު ދެއެވެ.
ހަމައަކަށްއެޅެން ބައެއް ފަހަރު ވަރަށްގިނަ ވަގުތު ވެސް ބޭނުންވެއެވެ. 
އެ ދުވަހު ވެސް އެ ގޮތަށް އިރުކޮޅަކުއޮންނަން ޖެހުނެވެ. 
ހަރަކާތް ކުރެވުނީ ކަޅި އެކަންޏެވެ. 
އެ ވަރަކުން ދޮރެއްނުފެނެއެވެ. 
އަހަންނަށް އެނގޭ ކަމަކީ، އެ މީހަކު ނުވަތަ އެ އެއްޗެއްއަހަރެން ކޮޓަރިއަށް ވަންކަމެވެ. 
އިރުކޮޅަކުން މަނާރަތު ރޮއިގަތެވެ.
ސިއްސައިގެން ގޮސްފައި އަހަރެންގެ އަތްފައި ހަރަކާތް ކުރަން ފެށިއެވެ.
ކޮށިއެރިއެވެ. 
އަހަރެންގެ އަތްފައި ފިނިކަމުން ހީވަނީގަނޑުފެންކޮޅެއްހެންނެވެ. 
އެ ދުވަހު ހުމޭރަށް ނުގުޅައެއް ނުހުރެވުނެވެ.
ހުމޭރު ދެންމެ އައިންތަ ގެއަށް؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
އުހުނ! ހުމޭރު ވަރަށް ހަމަޖެހިލައިފައި ޖަވާބުދިނެވެ. 
ނާންނަން. ކިހިނެއްވީ؟
ކަމެއްނުވޭ! އަހަރެންގެ އަޑުގައިވާނުތަނަވަސްކަން ފޮރުވަން މަސައްކަތް ކުރަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ނިދުނީއޭ. 
ދޮރު ހުންނާނީ އެތެރެއިން ތަންޑުއަޅާފަ. 
އެހެންވެ ހުމޭރު އައިސްޓަކިޖެހިޔަސް ނީވޭނެއްނު.
ހުމޭރަށް އޮޅުވައިލައިފައި ފޯނުކަނޑައިލީމެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ނަފުސަކަށް އޮޅުވައެއްނުލެވުނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތަކަށް ލުޔެއް ނުލިބުނެވެ. 
މަނާރަތު ރޯވަރުންއެހެން ކަމަކާ ވިސްނާކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
އޭނަ އުރައިގެން ނާނާކިޔަމުންކޮޓަރިން ނުކުތީމެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ދޮރު ހުރީ އެއްކޮށް ނުލެއްޕިއެވެ. 
އަހަރެންކޮޓަރިއަށް ވަނީ ދޮރު ލައްޕައިފައިކަން ކަށަވަރެވެ. 
ބޭރު ދޮރު ހުރީލައްޕައިފައެވެ. 
ތަންޑު ވެސް އަޅުވައިފައެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަންނަށްކުރެވުނީ ކުށްހީއެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެން ބިރުގަންނަކަން ހުމޭރަށް ފޮރުވުނުނަމަވެސް، އެކަނި ނިދަން އޮންނާކަށް އަހަންނަކަށް ނުކެރުނެވެ. 
ފޫހިވުންބަހަނާއަކަށް ހަދައިފައި، ހުމޭރުގެ ކޮޓަރީގައި ނިދަން ފެށީމެވެ. 
ހުމޭރުއޮންނަނީ ގޮދަޑިއަޅައިގެން ތަޅުންގަނޑުގައެވެ. 
އޭނަ ކޮލެޖަށް ދިޔުމުން،އަބަދުވެސް އަހަރެން ބަހައްޓަނީ ޤުރުއާން ޖަހައިފައެވެ. 
ވަރަށް ގިނައިންކަރަންޓު ދެއެވެ. 
އެ ފަދަ ވަގުތުގައި އަހަރެން ޤުރުއާން ކިޔަވަމެވެ.
ހިސާބުގަނޑުގައި އުޅޭ މީހުން ވަރަށް އެކުވެރިއެވެ. 
ފެނުނީމައިހިނިތުންވެލައި، މަދުމަދުން ވާހަކަދައްކައި ވެސް ހަދައެވެ. 
ލަތާއަކީ،އަހަރެން ހުންނަ ގެއާ ޖެހިގެން ވައަތަށް ހުންނަ ގޭގައި އުޅޭ މީހެކެވެ.
އަހަންނަށް ވުރެ އުމުރުން ދޮށި، މުރާލި މީހެކެވެ. 
ގޭގެ ގަސްތަކުން ވަރަށްގިނަ ފަތް ފައިބައެވެ. 
ދުވާލަކު ދެ ދަޅައަށް ލަތާ ކުނިކަހައެވެ. 
ބައެއްފަހަރު އަހަރެން ހުންނަ ގޭގެ ދޮރުމަތި ވެސް ކަހައިދެއެވެ. 
ބަދަލުގައި،މަދުމަދުން އޭނައަށް ފައިސާ ދެމެވެ. 
އޭނަ ވާހަކަދައްކަނީ ހިންދީބަހުންނެވެ.
އަހަންނަށް ވެސް ކުޑަކޮށް އެ ބަސް އެނގޭތީ، ބައެއް ދުވަސްދުވަހުއަހަރުމެން ވަރަށް މަޖާކޮށް ވާހަކަދައްކަމެވެ.
އަހަރެން ވާހަކައެއް އަހާލަންތަ؟ ހިންދީބަހުން ލަތާ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
ކީއްވެ ތި ގޭގަ ތި އުޅެނީ؟
ތީ ކޮންކަހަލަ ސުވާލެއް؟ އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެހެން ގެއަކާ މިގެއާ ހުރި ތަފާތަކީ ކޮބާ؟
ލަތާ ބުނަނީ އޭނަ ބުނަން އުޅޭ އެތި ނޫންއެއްޗެއްހެން އަހަންނަށް ހީވިއެވެ. 
ޖަވާބު ދޭން އުޅުމުން އަޅައިގަތީމައެވެ.
ގަދަކަމުން ހިނިތުންވާން މަސައްކަތް ކުރީތީއެވެ.
ތި ގޭގަ މާ ގިނަ ދުވަހަކު އެއްވެސް ބަޔަކަށްނޫޅެވޭނެ، ލަތާ ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ. 
ކޮއްކޮ ތީ އެންމެ ގިނަ ދުވަހު ތިގޭގަ އުޅުނު މީހާ. 
އަމުދުން އަންހެނަކާ ކުޑަ ކުއްޖަކު ތި ގެއަށް ކުއްޔަށްއަތުވެއްޖެއްޔާ...
ލަތާގެ ވާހަކަ ހުއްޓުނީ އޭނަގެ ފިރިމީހާގޮވައިލީމައެވެ. 
އޭގެ ފަހުން ލަތާއެއް ނުފެނެއެވެ. 
އޭނައަށް ވީ ގޮތެއްނޭނގެއެވެ. 
ދެން ލިބުނީ، އެކްސިޑެންޓެއްގައި ލަތާ މަރުވި ޚަބަރެވެ.
ނޫހެއްގައި އެ ޚަބަރު ޖަހައިފައި އޮއްވައި ފެނުނު ރޭ ނިދަން ވަރަށްއުނދަގޫވިއެވެ.
ހުމޭރު އޮތީ ގަދަ ނިދީގައެވެ. 
އެކަމަކު، ގަޑިން ދަންވަރުދޭއްޖެހީ ވެސް އަހަރެން ފުރޮޅިފުރޮޅި އޮއްވައެވެ. 
އެހެން އޮއްވައި،އަހަރެންގެ ކަންފަތްދޮށުގައި އަންހެނަކު ނިކަން ބާރަށް ހަޅޭއްލަވައިގަތެވެ.
ކާކު؟ ސިއްސައިގެން ގޮސްފައި އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
ކާކު ކާކު؟
އަޑު އިވުނީ ވަރަށް ގާތުންނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ކޮޓަރިތެރެ އޮތީފަޅުކޮށެވެ. 
ފަންކާއިން އިވޭ އަޑު ފިޔަވައި އެހެން އަޑެއް ނެތެވެ.
ދުރުދުރުން ކުއްތާއެއް ގޮވާ އަޑު އިވުނެވެ. 
ހުމޭރު އޮތީ ނިދާފައެވެ.
މަނާރަތު ވެސް އޮތީ ގަދަ ނިދީގައެވެ. 
އަހަރެން ވިސްނަން އޮތީމެވެ. 
އެއަޑަކީ އަހަންނަށް އެކަނި އިވުނު އަޑެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ގޭތެރެއިން އިވުނުއަޑެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ މުޅި ހިސާބުގަނޑުން އިވުނު އަޑެއް ހެއްޔެވެ؟
ވިސްނަން އޮއްވައި ހުމޭރު ފުރޮލިތަން އަހަންނަށް ފެނުނެވެ. 
އޭނައަށް ވެސްއަޑުއިވުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ހިތުގައި އެ ސުވާލު އުފެދުމާއެކު އޭނައަށްގޮވައިލީމެވެ.
ހުމޭރު! ވައި އަޑަކުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ހޭލާތަ؟ އިވުނުދޯ އެ އަޑު؟
ކޮން އަޑެއް؟ ހުމޭރުގެ އަޑަކު އެއްވެސް ހާސްކަމެއް ނެތެވެ. 
މަށަކަށް ނީވޭ އެއްވެސް އަޑެއް. 
ހާދަ ހޫނު ރެޔެކޭ ދޯ؟
އެހެންނުވާނެ، އަހަންނަށް ގަބޫލުނުކުރެވިގެން ބުނީމެވެ. 
ހޮޅިބުރި ދިއްލަބަލަ!
ހުމޭރު ތެދުވިއެވެ. 
ހޮޅިބުރި ދިއްލިއެވެ. 
އަހަރުމެން ފިޔަވައި އެހެން މީހަކު އެ ތާކު ނެތެވެ.
މަށަށް އަޑެއް ލެއްވުނީތަ؟ ހުމޭރުސުވާލުކުރިއެވެ. 
ބިރުވެރި ހުވަފެނެއް ފެނިގެން އަހަރެން ހުވަފެނުގަހަޅޭއްލަވައިގަތީމޭ. 
ދޮންތައަށް ވެސް އިވޭ ވަރަށް ދޯ މަށަށްހަޅޭއްލަވައިގަނެވުނީ. 
ހުވަފެނުގަ ހަޅޭއްނުލެވިގެން އުޅެނިކޮށް އަޑު އައީ.
ބައެއް ފަހަރު ވާނެ އެހެން. 
ބެދިފަ ހުރި ކަހަލަ ގޮތަކަށް، ތޫލި އަޑެއް ދޯއިވުނީ؟
އަހަރެންނަށް ހިތްހަމަޖެހުން ލިބުނީ އެހިސާބުންނެވެ. 
ވަރަށް ކުޑައިރު ހުމޭރު ހާނިދިގޮވައެވެ. 
އެ ކަން ހުއްޓުނުތާކިތަންމެ ޒަމާނެކެވެ. 
ބިރު ފިލި ނަމަވެސް، އެ ރެއަކު ދެނެއް ނުނިދުނެވެ.
ހުމޭރު އޮށޯތްތާ މާ ގިނައިރެއް ނުވެ މަޑުމަޑުން ގުގުރިދަމާ އަޑު އިވެންފެށިއެވެ. 
އިރު އެރިއިރު ވެސް އަހަރެން އޮތީ ހޭލައެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ރާމިޒާ އައެވެ.
އޭނައަކީ ތިމާގެ ކުއްޖެކެވެ. 
ރާމިޒާ ފުރަން ދިޔަ މަގުމަތީގައި،މުޒާހަރާއެއްގެ ތެރެއަށް ވަދެވިގެން ގަޑިއަށް އެއާޕޯޓަށް ނުދެވުނީއެވެ.
ޖެހިގެން އޮތް ދުވަހަށް ޓިކެޓު ހަމަޖެއްސުމަށް ފަހު ރާމިޒާ އައީ އަހަރުމެންތިބި ގެއަށެވެ. 
ފިރިމީހާ އާއި މަނާރަތު އުމުރުގެ ދަރިއެއް ވެސް ހުއްޓެވެ.
އެ ދުވަހު ވަރަށް ފޫހި ފިލިއެވެ. 
ކައިރި ހިސާބެއްގައި އޮތް ކާނިވަލަކަށްވެސް އަހަރުމެން އެންމެން ދިޔައީމެވެ. 
އެ ތަނުން ޖަވާހިރު ވިއްކާ މީހަކާދިމާވިއެވެ. 
އެ މީހާގެ ފިހާރައަށް އަހަރުމެން ވަނީ، ޖަވާހިރުތައްބަލައިލުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. 
ގިނައިން ހުރީ އަގު ހެޔޮ ވައްތަރުތަކެވެ.
ރާހިބަލާ މީހަކު ވެސް އެ ތަނުގައި އިނެވެ. 
ރާހި ބަލަން ބޭނުންވީރާމިޒާއެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަރެން ފެނުމާއެކު އަހަންނަށް އިޝާރާތްކޮށްލިއެވެ. 
ސުވާލު އުފެދިފައި އަހަރެން ހުއްޓައި އެ މީހާ އައެވެ.
އަހަންނަށް ވުރެ ބޮޑަށް އޭނަ ބެލީ މަނާރަތަށެވެ. 
އުރާލަން ދިނުމަށްއެދުނެވެ. 
އަހަރެން އިންކާރު ކުރީމެވެ. 
އަތްލުމުގެ ހުއްދައަށް އެދުނެވެ. 
އެހުއްދަ ދިނީމެވެ. 
މަނާރަތުގެ ބުރިކަށީގައި އޭނަ އަތްޖައްސައިލިއެވެ.
ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ސިހުމެއް އޭނައަށް ލިބުނެވެ. 
އެއާއެކު، އޭނައަވަސްއަވަހަށް އެ ތަނުން ނުކުމެގެން ދިޔައީއެވެ. 
އެ ހައިރާންކުރަނިވިހަރަކާތްތަކުގެ މާނައެއް އަހަރުމެންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ.
ރާމިޒާ ގަތް ސާމާނުތައް ފޮށްޓަކަށް ނޭޅުނެވެ.
އަލުން ފޮށި ހުޅުވައިގެން އެއްޗެހިތައް ތަރުތީބުން އެތުރީމެވެ. 
އެ ކަމަށްއަހަރެން ވަރަށް ކުޅަދާނައެވެ. 
ވަރަށް ރީތިކޮށް ފޮށިފޮށްޓަށް ސާމާނުތައްބަހާލީމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ ކަން ނިމުނުއިރު ބާރަޖަހައި އިރުކޮޅެއްވެއްޖެއެވެ. 
މަޖާ ވާހަކަދައްކާލަން ތިބެފައި އަހަރުމެން ނިދިއިރުދޭއްޖަހަނީއެވެ. 
ރާމިޒާމެން ނިދީ، އަހަރެންގެ ކޮޓަރިއާ ޖެހިގެން ހުރިކޮޓަރީގައެވެ. 
އެނދުގައި ޖެހުމާއެކު އަހަންނަށް ނިދުނެވެ. 
ހީވީ ނިދިފައިހޭލެވުނުހެންނެވެ. 
ހޭލެވުނީ އަހަންނަށް ކޮންމެވެސް އަޑެއް އިވިގެންނެވެ.
އިވުނީ ކޮން އަޑެއްކަމެއް، އަޑު އައީ ކޮން ދިމާއަކުންކަމެއް އެ ފަހަރަކުނޭނގުނެވެ. 
ގަޑި ބަލައިލިއިރު، ތިނެއް ޖަހައިފިއެވެ. 
ދެން ނިންޖެއް ނައެވެ. 
އެއްގޮތަކަށް ވެސް ނިދީގެ އަސަރު ނެތީއެވެ. 
އެ ގޮތަށް އޮންނަންޖެހުމުން،އެކި ކަހަލަ ފިކުރުތައް ކުރެވުނެވެ. 
ރާހި ބަލާ މީހާ ކަންތައް ކުރި ގޮތް،އަނެއްކާ ވެސް ހަނދާނަށް އައެވެ. 
އެ ހަނދާން އައުމާއެކު، މަނާރަތަށްބަލައިލެވުނެވެ. 
މުޅި ގައިން ދިޔައީ ހީބިހިނަގައިގެންނެވެ. 
މަނާރަތު އޮތީދެ ލޯ ބޮޑުކޮށްގެން އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލަހައްޓައިގެންނެވެ. 
ކުޑަމިނުންއެސްފިޔަ ވެސް ނުޖަހައެވެ. 
އެއީ، އެހެންޏާ ދުވަހަކު ވެސް މަރާނަތު ކަންތައްކުރި ގޮތެއް ނޫނެވެ.
ދަރިފުޅާ! އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި އަހަރެން މަޑުމަޑުން ގޮވައިލީމެވެ. 
ކިހިނެއްވީ؟
މަނާރަތު ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
އޭނަ ގައިގައިއަހަރެން ފިރުމައިލީމެވެ. 
އެއާއެކު، އެނދު ކައިރިއަށް މީހަކުހުއްޓުނުކަމުގެ އިހުސާސް އަހަންނަށް ކުރެވުނެވެ. 
އެ މީހަކު އެނދުގައިއިށީނދެލިހެން ވެސް ހީވިއެވެ. 
އެނދަށާއި ގޮދަޑިއަށް އެ ލޮޅުންއެރިއެވެ.
ބަލައިލާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
ގައިން ވާގިދޫވާން އުޅުނެވެ. 
އެކަމަކު، ނުވެއެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ހޫނުމިން ދަށަށް ދިޔައެވެ. 
މަނާރަތުގެ ކަޅި އަހަރެންގެ މޫނުންނެއްޓުނެވެ.
އެނދުގައި މީހަކު އިނުމުން އެ މީހާގެ މޫނަށް ބަލައިލާ ގޮތަށްބަލައިލިއެވެ. 
އިށީނދެގެން މީހަކު އިންކަމެއް ނުވަތަ ނެތްކަމެއް ނޭނގެއެވެ.
އަހަރެން ބެލީ މަނާރަތުގެ މޫނަށެވެ. 
އަހަރެންގެ އިނގިއްޔަކަށް ވެސްހަރަކާތެއް ނުގެންނަމެވެ. 
ގޮދަޑިއަށާއި އެނދަށް އަންނަ ލޮޅުމަކަށް ބަދަލެއްނައެވެ. 
މަނާރަތާ ދިމާއަށް އަހަރެން އެނބުރިގެން އޮތްއިރު، އަހަރެންގެއަތުގައި އިސްތަށިގަނޑެއް ޖެހޭހެން ހީވިއެވެ. 
މަނާރަތު ހޭން ފެށިއެވެ. 
އަތްދިއްކުރިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގެ ވިންދު އަވަސްވެފައި ހުރީ، ދުވަހަކު ވެސްނުވާ ވަރަށެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ބަލައިލަން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ހިތްވަރެއްނުލިބުނެވެ. 
އިރުކޮޅަކުން މަނާރަތު ދެ ލޯ މަރައިލިއެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ފިނިކަންކެނޑި، ކުރިން ހުރި ހޫނުމިނަށް ބަދަލުވިއެވެ. 
ދެން ވެސް ގުޑާނުލައިއަހަރެން އޮތީމެވެ. 
އެތައް އިރެއް ވާންދެން އޮވެފައި، މަޑުމަޑުންއެނބުރިލީމެވެ. 
ކޮޓަރި އޮތީ ފަޅަށެވެ. 
ހުމޭރު އޮތީ ނިދާފައެވެ.
އެހެންވިޔަސް، އަހަންނަށް އިހުސާސް ކުރެވުނު ހުރިހާ ކަމެއް އެއީކުށްހީއަކަށް ނުހެދޭނެއެވެ.
ރާމިޒާ ފުރުވަން އެއާޕޯޓަށް ދިޔަ ދަތުރުގައިއަހަރެންނާއި ހުމޭރު ވެސް ބައިވެރިވީމެވެ. 
ހުމޭރުގެ ކޮލެޖު ބަންދުދުވަހަކަށް ވީތީއެވެ. 
މަނާރަތު އިނީ ހުމޭރުގެ އުނގުގައެވެ. 
ދުރުން ފެންނަމަންޒަރުތަކަށް ނަޒަރު ހުއްޓައިލައިގެން އަހަރެން އިނީމެވެ. 
ދިމާވި ހުރިހާކަމެއް ކިޔައިދީފައި ޝައްކުބަލި ބޮޑު މީހަކަށް އަހަރެން ވާންވީ ހެއްޔެވެ؟
ހުމޭރުގެ ކިޔެވުމަށް ވާނެ ގޮތެއް ވާން ދޫކޮށްލަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ހުރިހާކަމެއް ގުޅިފައިވަނީ އަހަރެންގެ ދަރިފުޅާ ހެއްޔެވެ؟
ހުމޭރު ތި އުޅެނީ ކޮންކަހަލަ ގެއެއްގަތަ؟ ރާމިޒާ ކުއްލިއަކަށް ސުވާލުކުރިއެވެ.
ކޮބާކޮބާ! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
ރާމިޒާއަށް ވެސް ރޭގަ އަޑެއް އިވުނީ ދޯ؟ 
ނުނިދުނު ދޯ؟ 
މި ހުމޭރު ގަބޫލެއް ނުކުރާނެ.
ރާމިޒާ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އަންހެނަކު ނިކަންބާރަށް ހަޅޭއްލަވައިގަތް އަޑު، ރާމިޒާގެ ފިރިމީހާއަށް ވެސް އިވުނެވެ.
ތިންވަނަ ހެއްކެއް ވެސް ލިބުނީއެވެ. 
އަލުން ގެއެއް ހޯދާކަށް ފަސޭހައެއްނުވާނެއެވެ. 
އެހެންވިޔަސް، ހުމޭރު އެ ގޭގައި އުޅޭކަށް އަހަރެންގެ ހިތެއްވެސް ނޭދުނެވެ.
އަޑު އެކަންޏެއް ނޫނޭ، ރާމިޒާކިޔައިދިނެވެ. 
އަހަރެން ނިދިއިރު ބޮކި ވަރަށް އަލި މަޑު. 
އެކަމަކު މަށަށްހޭލެވުނުއިރު ކޮޓަރިތެރެ ހީވަނީ ދުވާލުހެން. 
ދެން މަ ނިދަން އުޅެއުޅެނުވެސް ނިދުނު. 
ތި ގެ ހަމަ ވަރަށް ނާމާން.
އަނެއްކާ! ހުމޭރު ޗޮކެއް ކަނޑައިފައިބުންޏެވެ. 
މަ ބުނެފީމެއްނު ތި ކަހަލަ ވާހަކަނުދައްކާށޭ، މަ އެކަންޏޭފަހުން ގޭގަ އުޅެންޖެހޭނީ. 
އެ ބޮކީގަ އުޅޭނެ މައްސަލައެއް.
އަނދަންކަންނޭނގެ އެ އުޅެނީ. 
އެ އަޑަކީ މަށަށް ލެއްވޭ އަޑެކޭ.
ދޮންތައަށްމާ ރަނގަޅަށް އެނގޭނެ އެ ކަން.
ނިކަން ހުސިޔާރުކަމާ އެކުގައި ހުމޭރު ހުރިހާވާހަކައެއް ވެސް އޮއްބައިލިއެވެ. 
ކޮންމެ ކަމަކަށް ސަބަބު ދެއްކިއެވެ.
އިންޑިޔާގައި އިތުރު ފަސް ދުވަހު އަހަރެން ހުރީމެވެ. 
ފާޚާނައިގައި އުޅޭވަގުތު ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހާ ވަގުތަކު އަހަރެން ހުންނަނީ ހެޔޮ އެއްޗެހިކިޔާލަކިޔާލައެވެ.
ގޭތެރެ ވަރަށް އަމާނެވެ. 
އަހަރެން މާލެއައީމެވެ.
ކިޔެވުން ނިންމައިފައި ހުމޭރު އައީ މާ ފަހުންނެވެ. 
އައިއިރު އައީ ސިހުމެއްވެސް ހިފައިގެންނެވެ.
އަސްލު ވެސް އެ ރޭ އިވުނު އަޑު، ހުމޭރު އެސިއްރު ރައްކާކުރީ މާލެއަންނަންދެނެވެ. 
ދޮންތަ ބިރުގަންނާނެތީ މަ ހަމަނުބުނީ. 
ކޮޓަރި ކައިރިން އިވުނީ. 
ދޮންތަ އައުމުގެ ކުރިން ވެސް، ވަރަށްމަދުމަދުން އިވޭނެ އެ އަޑު. 
މަ އަޅާނުލަނީ. 
އަޅާލައިގެން ކީއްކުރާނީ؟
ގޮތެއް ނުވެ އާދެވުނުކަން ހަމަ ނަސީބެއް!
ނަސީބާ ދޭތެރޭ ގޮތެއް ނިންމުން މާ އަވަސްވިކަހަލައެވެ. 
ކަންތައްތަކާ ކުރިމަތިވާން ފެށީ މާލެއައި ފަހުންނެވެ. 
ފުރަތަމަކަމަކަށް ފާހަގަކުރެވުނީ މަނާރަތު ނިދަން އޮންނަ ގޮތަށް ގެނައި ބަދަލެވެ.
މަނާރަތު ނިދަނީ އަހަރެންގެ އެނދުގައެވެ. 
ފިރިމީހާ ރަށުގައި ނެތީމައިމަނާރަތު ކުޑަ އެނދަކަށް ނުގެންދަމެވެ. 
އެ ގޮތް އޭނައަށް ފަސޭހަވީކުއްލިއަކަށެވެ. 
ނިދައިފައި އޮވެފައި، ކުއްލިއަކަށް ތެދުވެ، ހަތަރެސްފައިޖަހައިގެން ދާއިރު މަނާރަތުގެ ލޮލެއް ނުހުޅުވައެވެ. 
ގަސްތުގައި ކުރާކަމެއްހެނެއް ހިއެއްނުވެއެވެ. 
ދެވަނައަށް ވާން ފެށި ކަމަކީ، ކޮޓަރީގެ ވަކިކަނަކަށް މަނާރަތު ބަލަން ފެށުމެވެ. 
ބުއްބޯން އޮންނައިރު ވެސް އޭނަގެ ކަޅިހުންނާނީ އެ ކަނަށެވެ.
ދެ ހާސް ސޯޅަވަނަ އަހަރުގެ ރޯދަމަހުގެރޭތަކުގެ ތެރެއިން ރެއެކެވެ. 
އަހަރެން އަޑުއަހައިފައި އޮންނަ ގޮތުން،ރޯދަމަހު ޖިންނި ޝައިތާނުން ތިބޭނީ ކަސްތަޅު އަޅުވައިފައެވެ. 
އެހެންވިޔަސް،ރޭގަނޑު މަނާރަތު ބޭރަށް ނެރެންޏާ އަހަރެން ކުރުސި ކިޔަމެވެ. 
ގަޑިން އޭރުދިހަގަޑި ބައެވެ.
އަޅެ ހިނގާބަލަ ހިނގާލަން ދާން، ފަހަރި އެދުނެވެ. 
އަހަރުމެން އެންމެން ދަމޭ.
މަނާރަތަކީ އަހަރެންގެ ދަރިއެއް ނަމަވެސް، ގޭގެ އެންމެންގެ ހިތުގައިރަނިކަން ކުރާ ކުއްޖެކެވެ. 
އެންމެން ވެސް މަނާރަތު ދެކެ ލޯބިވެއެވެ.
ތިއޭ މައްސަލައަކީ، ދެ ފިކުރެއްގައި ހުރެފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
މަގޭ ދަރި ބަލާނީ ކާކު؟
ދެން ސާބަހޭ، ފަހަރި ބުންޏެވެ. 
މީ ރޯދަމަހޭ. 
ނުވާނެ އެއްކަމެއް ވެސް. 
ހިނގާބަލަ! 
ދޮންބެ ވެސް ހުންނާނެއްނު.
ދޮންބެ ދެންމެ އެ ދިޔައީ އޮފީހަށް، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އަޅެ ގުޅާބަލަ!
ފަޔާޒަކަށް ނާދެވުނެވެ.
އެހެންނަމަވެސް،އެންމެން ކިޔާތީ އަހަރެން އެއްބަސްވީމެވެ. 
އަހަރުމެން ދިޔައީ އިސްޓޭޑިއަމްސަރަޙައްދަށެވެ. 
އެ ތަން އޮތީ ހުޅުދާން ކޮށްފައެވެ. 
ކަސްރަތު ކުރާމީހުންނާއި ދުވާ މީހުން ވެސް އުޅުނެވެ.
ފޫހިފިލުވައިލަން އިށީނދެގެން ތިބިމީހުންނާއި، ދުވެ ސަކަރާތްޖަހާ ކުދިން ވެސް އުޅުނެވެ. 
ގަޑިން ދިހަގަޑިބައިވިޔަސް، އެ ތަނުގެ ޒުވާންކަމަށް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ. 
މަނާރަތުގެއުމުރުން އޭރު އެއް އަހަރާއި ދިހަ މަހެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގައި ކުޑަނުތަނަވަސްކަމެއް ހުއްޓެވެ. 
އެކަމަކު ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ ހުރިހައި ކުޑަކުދިން ތިއްބައި މަނާރަތަށް އެކަނި ކަމެއް ވާންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ 
އެތަނުގައި ބެހެއްޓުމާއެކު އަތްޖަހައިފައި މަނާރަތު ބޭނުންވީދުއްވައިގަންނާށެވެ.
އޭނަ ހުރީ ވަރަށް އުފާވެފައެވެ. 
ހީނ، މަޖާކޮށް،ނަށާހެދިއެވެ. 
އަހަންނަށް ހުރެވެނީ މަނާރަތުގެ ހަރަކާތްތަކަށް ބަލާށެވެ.
ކަމެއް ނުވާނެކަން އެނގުނަސް ކަމެއް ވެދާނެހެން ހީވާތީއެވެ. 
އަހަންނަކީ އެމިޒާޖުގެ މީހެކެވެ.
ގެއަށް އައިއިރު ވެސް މަނާރަތުގެ ފަރާތުންއާދަޔާޚިލާފު ކަމެއް ނުފެއެވެ. 
ނިދިއައިސްފައި ހުރުމުން، ގައިދޮއްވައިލައިފައި މަނާރަތާ އެއްކޮށް އަހަރެން ވެސް ނިދަން އޮށޯތީމެވެ.
ބުއްބޯއިރު އަހަރެންގެ މޭމަތި އެއްކޮށް ހާމަކޮށް ބާއްވަން މަނާރަތުބޭނުންވެއެވެ. 
ސަބަބު ނޭނގުނަސް، ކުރާހިތް ނުވިޔަސް އަހަރެން އެ ކަންކުރަމެވެ. 
އެ ނޫން ގޮތަކަށް ދަރިފުޅު ބުއްނުބޯތީއެވެ. 
ދެ މަސް ދުވަހު ކެތްކޮށްލާނީއޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކޮންމެއަކަސް، އެ ރޭ އަހަންނަށް ނިދިނިދިއޮއްވައި، މަނާރަތު ހޭންފެށިއެވެ. 
ދަންވަރުގެ ހަމަހިމޭން ވަގުތެވެ.
ކޮޓަރިން އަޑެއްބަޑެއް ނީވެއެވެ. 
އެ ފަދަ ވަގުތުގައި މަނާރަތުގެ ހުނުމުގެއަޑު އަހަރެންގެ ކަންފަތަށް ފަސޭހައެއް ނުވިއެވެ. 
ހިތުގައި އުފެދުނީބިރުވެރިކަމެކެވެ. 
މަނާރަތާ ދިމާއަށް އަހަރެން ބަލައިލީމެވެ. 
އޭނައޮންނަނީ، ކޮޓަރީގެ ކަނަކާ ދިމާއަށް، ވައްކަޅިން ބަލާށެވެ. 
އެހެންއޮވެފައި، ކުއްލިއަކަށް މޫނުގައި ދެ އަތް އަޅައިފައި އަތް ނަގައިފައިހީނގަނެއެވެ. 
ހީވަނީ ރައްޓެއްސަކަށް ފީކޯއި ކިޔާހެންނެވެ. 
މަނާރަތު ބަލާކަނަކުން އަހަންނަކަށް އެކައްޗެއް ވެސް ނުފެނެއެވެ. 
ކުޑަމިނުން އަލިކުލައެއްގެ އެއްޗެއް ވެސް އެ ތާކު ނެތެވެ. 
ފަޔާޒް އޭރު ވެސް ގެއަކަށްނާދެއެވެ. 
އެހެންކަމުން ފޯނުކުރީމެވެ. 
އައުމަށް އެދުނީމެވެ. 
ގޭގެ އެހެންމީހަކު ހޭލައްވާކަށް އަހަރެން ނުވިސްނަމެވެ. 
ފަޔާޒު ވަގުތުން ގެއާ ދިމާއަށްމިސްރާބުޖެހިއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް މަނާރަތު ތެދުވިއެވެ. 
އެނދުމަތީގައިނަމާދުކުރަން ފެށިއެވެ. 
ކުރަންޖެހޭ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. 
އެ އުމުރުގެ ކުއްޖަކުކުރާ ގޮތަށެވެ. 
ހަށަންބަނދެއެވެ. 
ސަޖިދައަށް ވެސް ދެއެވެ. 
އެއްފަހަރުތެދުވި ގޮތަށް އޭނަ ހުއްޓުންއެރިއެވެ. 
އަހަރެން ވިސްނައިލިއިރު މަނާރަތުބަލަހައްޓައިގެން ހުންނަނީ އޭނަގެ އަމިއްލަ ހިޔަންޏަށެވެ. 
ގައިމު ވެސްއަހަންނަށް ފެންނަނީ ދަރިފުޅުގެ ހިޔަންޏެވެ. 
ނިދާބޮކީގެ ފަނޑު އަލިންފާޅުވެފައި ހުރި ފަނޑު ހިޔަންޏެކެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް ކަނާ ދިމާއަށްބަލައިލައިފައި، އަތްޖަހައިފައި ހީނގަތެވެ. 
އާންމު ގޮތެއްގައި ދިހަވަރަކަށްމިނެއްޓު ތެރޭގައި ފަޔާޒު އާދެއެވެ. 
އެ ރޭ އަހަންނަށް ހީވީ ދިހަ ގަޑިއިރުވިހެންނެވެ. 
ޤުރުއާން ކިޔަވަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ކިޔާނެ ވަކިއާޔަތެއް ހަނދާނެއް ނުވިއެވެ. 
ކުރުސީގެ ވެސް ހަނދާން ހުރީ ކުޑަތަންކޮޅެކެވެ. 
ފޯނުން ޤުރުއާން ޖެހުމުގެ ޚިޔާލު އައެވެ. 
ފޯނުން ފުރަތަމަފެނުނު ސޫރަތް ޖަހަން ފެށީމެވެ.
ކުއްލިއަކަށް އަހަންނާ ދިމާއަށް މަނާރަތުފުންމައިގަތެވެ. 
ހީވީ ރާމާމަކުނެއް ފުންމައިގެން އައިހެންނެވެ. 
އަހަންނަށްހަޅޭއްލަވައިނުގަނެވުނީ ކިރިޔާއެވެ. 
މަނާރަތު އަޑުގެ ކޮޅަށް ރޯން ފެށިއެވެ.
ޤުރުއާން ނިއްވައިލުމާއެކު ރުއިން ހުއްޓައިލައެވެ. 
ޖަހަން ފަށާއިރަށްރޮއިގަނެއެވެ. 
ޤުރުއާން ނިއްވައިލައިފައި ދަރިފުޅު ގައިގަ ބައްދައިލީމެވެ.
ވާހަކަދައްކަން ފެށީމެވެ. 
ނަސީބަކުން އެ ވަގުތު ފަޔާޒް އައެވެ. 
ހޮޅިބުރިދިއްލިއެވެ. 
އޭތިމީތި ކިޔައިގެން މަނާރަތުގެ ސަމާލުކަން އަތުލުމަށް ފަޔާޒްމަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
ފަޔާޒްގެ އެ ހިތްވަރެއް ކުރިން އަހަރެން ނުދެކެމެވެ.
އިރުކޮޅަކުން ރުއިން ހުއްޓައިލިއެވެ. 
ދެން އެނބުރުނީ ކޮޓަރީގެކަނާދިމާއަށެވެ. 
ކަނާ ދިމާއަށް އަތް ދިއްކޮށްލައިފައި، އޭނަ އެ ތަނަށްގެންދިއުމަށް ފަޔާޒް ގާތުގައި އެދުނެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށް ފަޔާޒްބަލައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ބޮލުން އިންކާރު ކުރީމެވެ. 
އަނެއްކާ މަނާރަތުރޮއިގަތެވެ. 
ފަތިސްވަންދެން އަހަރުމެން އުޅުނީ އެ ހާލެއްގައެވެ. 
މަނާރަތުހަމައަކަށްއެޅުނީ ބަންގީގެ އަޑު އިވެން ފެށީމައެވެ. 
ބަންގި ނުނިމެނީސްމަނާރަތު ނިދިއެވެ.
ކިހިނެއްތަ ދެން ހަދާނީ އަޅެ؟ އަހަރެންބުނީމެވެ. 
ކޮންމެވެސް ހިސާބަކުން މި ކަން އެބަ ނިމެންޖެހެއެއްނު. 
އަބަދުކިހިނެއް މިހެން އުޅޭނީ. 
ފަޔާޒް އަނެއްކާ ތި އުޅެނީ ފުރަން.
އަހަރެންގެ ސުވާލަށް ދޭނެ ޖަވާބެއްފަޔާޒަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ދެ އަހަރު ހަމަނުވާ ކުއްޖަކަށް ފަންޑިތަ ހެދުމަކީއަހަރުމެން ދެމަފިރިން ވެސް ކުރަން އެހާ ބޭނުންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ.
ކޯސް ކެންސަލު ކުރެވިދާނެ. މަށަށް ހުރެވިދާނެ މާލޭގަ، ޔަގީންކަން ނެތް ރާގެއްގައި ފަޔާޒް ބުންޏެވެ. 
ތިހާ ބިރުގަންނަންޏާ..
ކަމެއް ނުވެތަ މަ ބިރު... އަހަންނަށްބުނެވުނެވެ. 
ފަޔާޒް ނުދެކެންތަ މަނާރަތު އުޅުނު ގޮތެއް؟ 
މައްސަލައެއްނެތް. 
މަށަކީ ޝައްކުބަލިން ފޯވެފަ ހުރި މީހެއް. 
އެކަމަކު ފަޔާޒަށް ފެނުނުކަންކަމޯ؟
ކަމެއް ޙައްލު ނުވެ ދިގުދެމެންޏާ އެއީމައްސަލައެކެވެ. 
މައްސަލަޖެހުމުން ދެބަސްވެވޭނެއެވެ. 
ދެބަސްވުން ބަދަލުވާނީޒުވާބަކަށެވެ. 
ވާ ގޮތް އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
އަބަދު ގޭގައި އިންނަނީއަހަންނެވެ. 
ހުރިހާ ކަމެއް ފެންނަނީ އަހަރެންގެ ލޮލަށެވެ.
އެއީ ކުޑަކުދިން އުޅޭ ގޮތެއް ނޫންތަ؟ ފަޔާޒް ސުވާލު އުފެއްދިއެވެ. 
އަހަރެން މަޝްވަރާކުރި އެންމެން ވެސް ބުނީއެހެން. 
ބޮޑުވަމުންދާ ވަރަކަށް އެ ކަހަލަ ކަންކަން ޙައްލުވާނެ. 
އޮފީހުގައިނދެފަ އިރުއިރުކޮޅާ މަ ކިހިނެއް ގެއަށް އަންނަނީ؟ 
މީގަ އޮތީ ތިން ގޮތެއް. 
ފަންޑިތަހެދުން. 
އަމިއްލައަށް ޙައްލު ހޯދުން. 
އަޅާނުލުން. 
ތިން ގޮތުންކުރެ ކޮންމެ ގޮތެއް ވެސް މަށަށް އޯކޭ.
ފަޔާޒަކީ އަހަރެންދެކެ ވަރަށް ލޯބިވާފިރިއެކެވެ.
މަނާރަތު ދެކެ ވެސް ފަޔާޒް ވަރަށް ލޯބިވެއެވެ. 
އެހާ ހެޔޮމީހަކު އަހަރުމެންނަށް ދެރަ ގޮތެއް ވާކަށް ނޭދޭނެއެވެ. 
ފަޔާޒް ކޯހުގައިފުރައިގެން ދިޔައީ، ކަމެއް ދިމާވެއްޖެއްޔާ ގުޅާނެ މީހެއްގެ ނަންބަރުދީފައެވެ. 
އަހަރެން ނުގުޅަނީސް އެ މީހާ ގުޅިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ހާލުއަހުވާލުބަލައި، ކަންކަމުގައި ލަފާ ދޭން ފެށިއެވެ. 
ދަންވަރު ގަޑީގައި ގުޅައި،ނުކުރަންޖެހޭ ސުވާލުތައް ކުރަން ފެށިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން އެ ނަންބަރުބްލޮކް ކޮށްލީމެވެ.
ގޭގައި ޕާޓީއެއް އޮތް ދުވަހެކެވެ. 
އަހަރުމެންއެންމެން އުޅުނީ ޕާޓީ އޮތް ބައިގައެވެ. 
އެހެން ކުދިން ހެދިކާ ކާންފެށުމުން މަނާރަތު ވެސް ހެދިކާ ކާން ބޭނުންވިއެވެ. 
އަހަރެން ތަށްޓަކަށްފޮޅިކޮޅެއް ލައިފައި ދިނީމެވެ. 
އެ ވަގުތު ފޮޅިކާކަށް މަނާރަތު ބޭނުމެއްނުވިއެވެ.
ގުޅަ ބޭނުން! މަނާރަތު އެދުނެވެ.
އަހަރެން ގުޅައެއް ދިނީމެވެ. 
ދޭއިރަށް އަނެއްއަތް ދިއްކޮށްލިއެވެ. 
އެ އަތަށް ވެސް ގުޅައެއް ލައިދިނީމެވެ. 
އެއީ،ކުޑަކުދިންނަށް ކެވޭ ސައިޒުގެ ފުށްގުޅައެވެ. 
މަނާރަތު ވައަތުގައި އޮތްގުޅައެއް ނުކައެވެ. 
ކަނާއަތުގައި އޮތް ގުޅަ ހުސްކޮށްލައިފައި އަނެއްކާ ވެސްގުޅައެއް ދިނުމަށް އެދުނެވެ. 
އަހަރެން ދިނީމެވެ. 
ފަހުން ފޮޅި ކާންވެގެންބުނުމުން ވެސް ދެ އަތަށް ދެ ފޮޅި ނުދީއެއް ނުފުދުނެވެ. 
ކަނީ ކަނާއަތުގައިއޮންނަ އެއްޗެވެ. 
ވައަތުގައި އޮންނަ އެތި ނުދޭން ކުޑަކޮށް ގަދަހަދައިފައިއަނބުރައި ދެއެވެ. 
އެކަމަކު، ނުއެއް ކައެވެ. 
ޖޫސް ދޭން އެދުމުން މަނާރަތުމޭޒު ކައިރީގައި ބޭންދީމެވެ. 
އޭނަ ބޭނުންވީ، ކުރިމަތީގައި ހުރި ގޮނޑިހުސްކޮށް ބަހައްޓާށެވެ. 
އެހެން މީހަކު އެ ގޮނޑީގައި އިށީންނައިރަށްމައްސަލަ ޖައްސައެވެ. 
މަނާރަތަށް ޖޫސްތަށި ދިނުމުން އެހެން ޖޫސްތަށްޓެއްވެސް ބެހެއްޓުމަށް އެދުނެވެ. 
ހީވަނީ، ކުރިމަތީގައި ހުރި ގޮނޑީގައިއަހަރުމެންނަށް ނުފެންނަ މަޚްލޫޤެއް އިންނަހެންނެވެ.
ހެދިކާ އަޅާ ކަހަލަހުސް ތަށްޓެއް ވެސް އެ ތަނުގައި ބަހައްޓަން ޖެހުނެވެ. 
އެ ހުރިހާ ކަމެއްފާހަގަ ކުރެވުނީ އަހަންނަށެވެ. 
އެހެން މީހުންނަށް އެ ކަން ވީމަޖާކަމަކަށެވެ. 
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
މަނާރަތުގެ ރައްޓެއްސެއް ހުންނަނީބާއެވެ؟ 
ހިތަށް އެހެން އެރިޔަސް، އެހެން މީހަކާ އެ މަޝްވަރާއެއްނުކުރަމެވެ. 
އިރުކޮޅަކުން ދަރިފުޅު ފޫހިވިއެވެ. 
ދާން ބޭނުންވިއެވެ.
އަހަރުމެންގެ ބަޔަށް އައިއިރު މަނާރަތުކަޅުކުލައިގެ، ކުޑަވަރެއްގެ ބޯޅައެއް ގެނައެވެ. 
އައި ގޮތަށް އައިސް، ފެންދިނުމަށް އެދުނެވެ. 
ފެންބޯން ބައިންދައިފައި، ކުރިމަތީގައި ހުރި ގޮނޑީގައިއަހަރެން އިށީނީމެވެ.
އަހަރެންގެ ފުރަގަހަށް މަނާރަތު ބޯޅަ އެއްލިއެވެ.
އަހަރެން ހީކުރީ މަޖަލަކަށް އެއްލީކަމަށެވެ. 
ވަކި މީހަކާ ދިމާއަށްއެއްލިކަމަކަށް ހިއެއް ނުކުރަމެވެ. 
އަހަރެން ފަސްއެނބުރި ބަލައިލީމެވެ.
ބޯޅަ ދިޔައީ ސޯފާ އާއި ދޮރުފޮތިގަނޑު ދޭތެރެއަށެވެ. 
އެ ނަގާކަށް މަނާރަތުނުބުނެއެވެ. 
އަހަންނަށް އިނދެވުނީ ސޯފާއަށް ފުރަގަސްދީގެންނެވެ. 
އެ ވަގުތުވައިބާއިން މެސެޖެއް އައި އަޑު އިވުނެވެ.
ވާހަކަދެއްކީ ފަޔާޒެވެ. 
އޭނަ އެދުވަހު ކެއި އެއްޗެއްގެ ފޮޓޯ ވެސް ފޮނުވިއެވެ. 
އަހަރެން ފޮނުވީ ޕާޓީފޮޓޯއެކެވެ.
ބޯލް! އަހަރެންގެ ފުރަގަހަށް އިޝާރާތް ކޮށްފައި، އުފާވެފައި މަނާރަތު ހަޅޭއްލަވައިގަތެވެ.
އަހަންނަށް އެނބުރެވުނީ ކުއްލިއަކަށެވެ.
ހަތަރެސްފައި ފިނިވެގެންދިޔައެވެ. 
ފެންނަން ހުރީ ތަޅުންގަނޑުގައި ހުރިހިޔަންޏެކެވެ. 
ހިޔަނީގެ ފައި ކައިރީގައި ބޯޅަ އޮތެވެ. 
ގަނޑުވެފައިއަހަންނަށް އިނދެވުނެވެ.
ހަލޯ ކޮއްކޯ! މަނާރަތު ބުނެލި އަޑު އިވުނެވެ.
މަނާރަތަށް ބަލައިލައިފައި ދެން ބަލައިލިއިރު، ތަޅުންގަނޑުން ކުރިންފެނުނު ކުޑަ އަންހެންކުއްޖާގެ ހިޔަންޏެއް ނެތެވެ.
އޮތް ތަނުގައި ބޯޅައޮތެވެ. 
އެއީ އަހަންނަށް ހީވި ގޮތް ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ ދޮރުފޮތިގަނޑުންއެޅުނު ހިޔަންޏެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ. 
އެއީ، މަނާރަތާ އެއް އިސްކޮޅެއްގެއަންހެންކުއްޖެއްގެ ހިޔަންޏެވެ.
އެ ކުއްޖާގެ ބޮލުގެ އިސްތަށިގަނޑު ހުރީކުރުކޮށް ކޮށައިފައެވެ. 
ލައިގެން ހުރީ، ކަކުލަށް ވުރެ ކުޑަ ތަންކޮޅެއްމައްޗަށްއަރާ ވަރުގެ ހެދުމެކެވެ.
އެއީ ކާކު؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
މަނާރަތު ކޮންމެހެން އެ ސުވާލަށް ޖަވާބު ދޭކަށް ނުއުޅުނެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް އަހަރެން އެ ސުވާލު ތަކުރާރު ކުރީމެވެ.
ކޮއްކޮއެއްނު! ފެންތަށްޓާ ކުޅެމުން މަނާރަތު ބުނެލިއެވެ. 
އެއީ މަގޭ ފްރެންޑެއް.
އަހަރެންގެ ލޮލަށް އެ ކުއްޖާ، ހިޔަންޏެއްގެސިފައިގައި ނަމަވެސް ފެނުނެވެ. 
މަނާރަތު ހެކިދިނެވެ. 
އެކަމަކު، އެހެންމީހަކަށް އެ ކަން ސާބިތުކޮށްދެވޭނެ އެއްވެސް ގޮތެއް ނެތެވެ.
ރޭގަނޑުވީއިރުވެސް އަހަރެން ހުރީ މޭބޮޑުވެފައެވެ. 
އެ މަންޒަރު، ތަކުރާރުކޮށް ލޯމައްޗަށްސިފަވިއެވެ. 
ރޭގަނޑު އަފީފާ އައެވެ. 
އަފީފާއަކީ ފަޔާޒްގެ ބޮޑުދައިތައެވެ.
މަދުމަދުން ގެއަށް އަންނަ މީހެކެވެ. 
ދިރިއުޅުމުގައި އަފީފާއަށް ތަޖުރިބާނުކުރެވޭ ކަމެއް އޮންނަ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ. 
ކަނޑުވުމާއި، ކަނޑުމަތިއެޅުމުންފެށިގެން ގޮސް ދިވެހިބޭހުގެ މަޢުލޫމާތު ވެސް އަފީފާއަށް އެނގެއެވެ.
އަހަންނާ ވަރަށް ގުޅޭ، ރަނގަޅު ލަފާ ދޭ މީހެކެވެ. 
އަފީފާގެ ހަމައެކަނިމައްސަލައަކީ، ސިއްރު ނުހިފޭއްޓޭކަމެވެ. 
މަނާރަތަށް ދިމާވެގެންއުޅޭކަންތަކުގެ ވާހަކަ އަހަންނަށް ނުދެއްކި އޮތީ އެހެންވެއެވެ.
ރައްޓެއްސަކަށް ވަރުގަދަ ކަމެއް ދިމާވެގެންމި އުޅެނީ، އަހަރެން ވާހަކަ ފެށީ އެހެން ގޮތަކަށެވެ. 
އޭނަ ދަރިފުޅުގެއެންމެ ގާތް އެކުވެރިއަކީ އެހެން މީހުންނަށް ނުފެންނަ ކުއްޖެއް.
އުނދަގުލެއް، ޖެއްސުމެއް ނުކުރޭ. 
އެކަމަކު، އެ ދެކުދިންގެ އެކުވެރިކަންބޮޑުވެގެން ގޮސް މަންމަ މިހާރު ހުރީ މޮޔަވާން ކައިރިވެފަ. 
ކުޑަކުދިންގެރައްޓެހިންނަށް ވެގެން އެ ކަހަލަ އެއްޗެހި އުޅޭތަ؟
މާ ދުރަކަށް ދާނެކަމެއް ނެތް، އަފީފާހަނދާންކޮށްލައިފައި ބުންޏެވެ.
މަގޭ މާމައަށް ވެސް ހަމަ ތި ކަހަލަ ކަމެއްދިމާވީ. 
މާމަގެ ހުންނާނެ ޝަރަފިއްޔާ ކިޔާ ކުއްޖެއް. 
ވަރަށް ލޯބިލޯބިފުށްގަނޑެއްހެން އެ މަންޖެ ހުންނާނީ. 
މާމަ ބުނީ އެ ޝަރަފިއްޔާ އެއްދުވަހަކު އޭނަގެ ރައްޓެހިކުއްޖާ ދައްކަން ވެސް ދެއްކިޔޯ.
އަހަރެން އިނީ ބުނާނެ އެއްޗެއް ނޭނގިފައެވެ. 
އަފީފާ ކިޔައިދިނެވެ.
ޝަރަފިއްޔާ ވަރަށް ކުޑައިރު އެ ކަމެއްފެށުނީ، އަފީފާ ބުންޏެވެ. 
ބުއްބޯން އޮންނައިރު މުޅި މޭމަތި އެއްކޮށް ހާމަނުކުރަނީހެއް ޝަރަފިއްޔާ ބުއްބޯކަށް ނުފަށާނެ. 
މާނައަކީ، ޝަރަފިއްޔާގާތުގަ އެހެން ކުއްޖަކު ވެސް އޮވެޔޭ. 
ޝަރަފިއްޔާއަށް ކާންދޭއިރު ޖެހޭނެހުސް ތަށްޓެއް ބަހައްޓަން. 
ބެހެއްޓީމަ ބޮޑާނަހާކާ ޝަރަފިއްޔާ ކާތީ މާމަ ވެސް ދެން އެ ކަންމާ ބޮޑު ކަމަކަށް ނެހެދީ. 
ގެއަށް ވަދެއުޅޭ މީހުންނަށް އެ ކަންފާހަގަކުރެވުނީ. 
އެ ކަމާ ސުވާލުކުރީމަ މާމަ މި ބުނަނީ، އެ ތަށްޓެއްނުބެހެއްޓިއްޔާ ދަރިފުޅެއް ނުކާނޭ. 
އެހެންވެ ފަސޭހަކަށް ކުރި ކަމެއް އެއީ.
ޝަރަފިއްޔާގެ އުމުރުން ހައެއްކަ އަހަރު ފުރުނުއިރު އޭނަ އިންނަނީކަންކަނުގަ އެކަނި ވާހަކަދައްކަން.
ދެން ވެސް މާމަ އެ ކަން މާ ބޮޑުކަމަކަށް ނަހަދާ. 
ކޮއްކޮ ބޭނުންވަނީ މަންމަޔާބައްދަލުކޮށްލާފައޭ ދާން.
އަމައްޔާތް! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
މުސްލިމް ޖިންނިއެއްތަ؟
އެހެންތާ އެ ވީ. 
ދުވަހަކު ވެސް އުނދަގުލެއް،ގޯނާއެއް ނުކުރޭ.
އަފީފާ ވަރަށް ޝައުޤުވެރިކަމާ އެކުގައި ބުންޏެވެ. 
ދެންމާމަ މި ބުނަނީ ކޮން ކޮއްކޮއެއްހޭ؟ 
ކޮއްކޮއެއް ނުހުންނާނެވިއްޔަ! 
އެކަމަކުޝަރަފިއްޔާ މި ބުނަނީ ތިމަންނަގެ ކޮއްކޮއެއް ނޫންހޭ އެއީ. 
މާމަހައިރާންވެގެން ބުނީ ކޮބައިހޭ؟ 
ބުނީމަ މާމަ ކުރިމައްޗަށް އޭނަ އައީ. 
އެހުރި ސިފައެއްގަ މާމައަށް ފެނުނުކަމަށް ވަނީ.
އަހަރެން ގައިން ހީބިހިނަގައިގެންދިޔައެވެ. 
އެ ވާހަކަ އާއި މަނާރަތުގެ ވާހަކަ އެއްގޮތްކަމުންނެވެ.
ދެން ފަންޑިތަ ހެދިތަ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
އާނ! ހީނގެންފައި އަފީފާ ބުންޏެވެ. 
އެވަރު ކަމެއްވީމަ ހެދުނު ހުރިހާ އެއްޗެއް ހަދާނެއްނު. 
ޖިންނި ބުންޏޯ އެކަމެއް ކުރި ވަގުތު ޖިންނި ވެސް ބައިވެރިވެގެން އެ ކަމެއް ކުރީއޭ.
އަހަންނަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
އަފީފާ ބުނި ކަހަލަ ފާފައެއް، ދުވަހަކު ވެސް އަހަރެން ކޮށްފައި ނުވާތީއެވެ.
އެކަމަކު އޭނަ ވަލުތެރެއަށް ގޮސް ތި ބުނާ ފާޑަކަށް ނޫޅޭނެ. 
ބުނެވެން އޮތް ގޮތަށް އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ކަމެއް ނުކޮށް ހުއްޓައި ވެސް ޖިންނިއަވަލަވާފާނެ، ޔަގީންކަމާ އެކުގައި އަފީފާ ބުންޏެވެ. 
ކުޑަކުދިންކުޅެންއުޅޭ ތަން ފެނިގެން ޖިންނިއެއް ބޭނުންވެދާނެ އެ ކުއްޖާޔާރައްޓެހިކަން ބާއްވަން. 
އުމުރު ދުވަހަށް ވެސް އެ ރައްޓެހިކަން އޮވެދާނެ.
އެކަމަކު މާމަ ވިހެއީ ދެ ކުދިން. 
އެކަކީ ޖިންނިއެއް. 
އެ ޖިންނި ކުޑައިރުއިސްލާމްވީ ތޯއްޗެއް. 
ނަސީބެއްތާ އިސްލާމްވިކަން. 
ދޭތެރެއަކުން އަންނާނެބައްދަލުކުރަން. 
ފަންޑިތަހެދި ފަހުން ވެސް އާދޭ. 
އެކަމަކު ނުއެއް ފެނޭ. 
އަޑޯ އިވެނީ.
ވާނުވާ އަހަންނަށް އޮޅުންފިލަން ފެށިއެވެ.
އަހަރެންނަށް ފެނުނު ކުޑަ އަންހެންކުއްޖަކީ އަހަރެންގެ ދަރިފުޅުގެއެކުވެރިޔާއެވެ. 
އެއްވެސް މީހެއް ގާތަކު އަހަރެން އެ ވާހަކައެއްނުބުނަމެވެ. 
މަނާރަތުދެކެ ލޯބިވާ އެންމެން އޭނަދެކެ ބިރުގަންނާކަށްއަހަރެން ނޭދެމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަފީފާ އެ ވާހަކަތައް ކިޔައިދިންފަހުން އަހަންނަށް ހުރެވެނީ ސިހިސިހިއެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް، މަނާރަތު ގާތުގައިހުންނަންޏާ އަހަރެން ހުންނަނީ ހިތް އަވަސްވެފައެވެ. 
އަހަރެން ކުރިމައްޗަށްއެ ކުއްޖާ އަތުވެދާނެހެން ހީވާތީއެވެ.
ފަހަކަށް އައިސް މަނާރަތު ކޮންމެ ކަމެއްކުރިޔަސް އެ ކުރާކަމެއް ކިޔައިދެއެވެ. 
ހީވަނީ ގާތުގައި ހުންނަ އެ އުމުރުގެކުއްޖަކު، އެ ވާހަކަތައް އަޑުއަހާހެންނެވެ. 
އަހަރެން އެ ވާހަކަތަކުގައިބައިވެރިވަމެވެ. 
އަހަންނާ ދައްކާ ވާހަކައަކަށް ހަދަމެވެ. 
އެކަމަކު،އަހަރެން ކުރާ ސުވާލަކަށް މަނާރަތު ޖަވާބެއް ނުދެއެވެ. 
އޭނަ ދައްކާވާހަކައެއް ދައްކަމުން ގެންދެއެވެ. 
ދުވަހެއްގެ މެންދުރުގެ ވަގުތެވެ.
މަނާރަތު އިނީ ކޮޓަރީގައި ފޮތެއްގައި ކުލަޖައްސާށެވެ. 
އަހަރެން ހުރީއިސްތިރިކުރާށެވެ.
އެޕްލަގަ ޖައްސާނީ މި ކުލަ، ރަތްކުލަ ނަގަމުން މަނާރަތު ބުނެލިއެވެ. 
އެޕަލް ވަރަށް މީރުވާނެ.
ދެންތަ އެޕަލްކޮޅެއް؟ އަހަރެން އެހީމެވެ.
ހައި ކޮއްކޯ! މަނާރަތު ގޮވައިލިއެވެ.
އަހަރެން ބަލައިލިއިރު މަނާރަތު ނޫންކުއްޖެއް އެ ތާކު ނެތެވެ. 
އަހަރެން ގާތަށް ޖެހިލީމެވެ. 
ކުލަޖައްސާ ފޮތުގައިކުޑަކުއްޖެއްގެ ފޮޓޯއެއް އޮތްތޯ ވެސް ބެލީމެވެ. 
މޭވާ ފިޔަވައި އެހެންއެއްޗެއް އެ ގަނޑަކު ނެތެވެ.
ކޮބައިތަ ކޮއްކޮ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
އޭނީ ކޮއްކޮ، ހުސް ދިމާއަކަށް އިޝާރާތް ކޮށްލައިފައި މަނާރަތު ބުންޏެވެ. 
އޭނީ ކޮއްކޮ.
އެ ހިސާބުން އަހަރެން ވަރަށް ބިރުގަތެވެ.
ދުވާލުގެ ވަގުތު ކަމުގައި ވިޔަސް، އެ ތަނުގައި އެހެން ކުއްޖަކު ހުރިކަންއެނގުމުން ބިރު ކޮންޓުރޯލެއް ނުކުރެވުނެވެ.
ކޮޓަރިން ނުކުތް ވަގުތުމައިދައިތައާ ދިމާވިއެވެ.
މަނާރަތު އެބަ ކިޔާ ކޮޓަރިން އޭނައަށް.. އޭނައަށް ކޮއްކޮއެއް ފެންނަނީއޭ.
ބިރުގެންފައި ހުރި ވަރުން އަހަރެންކުޑަކޮށް އަޅައިގަތެވެ. 
ދައްކަން ވެސް އެބަ ދައްކާ!
މައިދައިތަ ކޮޓަރިއަށް ވަނެވެ. 
މަނާރަތާ ސުވާލުކުރިއެވެ.
ކޮބާ ކޮއްކޮ ދަރިފުޅާ؟ މައިދައިތަ ވަރަށް އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި އެހިއެވެ.
ނެތް! މަނާރަތު ބުންޏެވެ. 
ކޮއްކޮ ދިޔައީ.
މަނާރަތުގެ ފަރާތުން އެ ނޫން ޖަވާބެއްނުލިބުނެވެ. 
މައިދައިތަ ހީކުރީ އަހަރެން ކަމަކާ ނުލައި ޝައްކު ކުރަނީކަމަށެވެ. 
އެހެންވެ، ގޭތެރެއިން ފެނުނު ބައެއް ކަންތައްތަކާއި، މަނާރަތުކުރި ބައެއް ކަންތައްތައް ވެސް ކިޔައިދިނީމެވެ.
އިންސާނުންނަކީ ހެއްވާބައެކެވެ. 
އަމިއްލަ ލޮލުން ނުފެންނަހާ ހިނދަކު ބައެއް ވާހަކަތަކެއްގަބޫލެއް ނުކުރެވެއެވެ. 
އެ ފަހަރު ވެސް އެ ކަން ނިމުނީ އަހަންނަށްހީވާހީވުމެއްކަމުގައި ވެގެންނެވެ. 
އޭގެ ފަހުން ކޮއްކޮ ކޮބައިތޯ އަހަރެންސުވާލެއް ނުކުރަމެވެ. 
ދައްކަފާނެތީއެވެ. 
ފެންނަ ހިސާބަށް އަތުވެދާނެތީއެވެ.
ކުރިން މަނާރަތަކީ ސިއްރުން ވާހަކަދައްކާ ކުއްޖެއް ނޫނެވެ. 
އެ ކަން ވެސްކުރަން ފެށިއެވެ. 
އަހަރުމެން ދެމައިން އެކަނި ކޮޓަރީގައި ތިބޭ ވަގުތު،ކުއްލިއަކަށް އަހަރެންގެ ކަންފަތް ކައިރިއަށް މަނާރަތު ޖެހިލައެވެ.
އަހަރެންގެ ކޮލުގައި އޭނަގެ ނޭފަތް ޖެހޭ ވަރަށެވެ.
މަންމީ! މަންމީ! ވައިއަޑުން މަނާރަތު ބުނެއެވެ. 
މަމީ! މަމީ!
ބިރުގަތުމުގެ އެއްވެސް ޢަލާމާތެއް މަނާރަތުގެމޫނަކުން ނުފެނެއެވެ. 
އަހަރެން އިންނަނީ އޭނަ ދައްކާ ވާހަކަ، ކަނުލައިއަޑުއަހާށެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަންނަށް ގޮވަގޮވައިފައި ދެން މަނާރަތުބުނާ އެއްޗެއް ސާފެއް ނުވެއެވެ. 
މަނާރަތުގެ ކަޅި ހުންނަނީ، ކޮޓަރީގެ މަތީކަނަށެވެ. 
އެ ދިމާއަށް އިރުކޮޅަކު ބަލައިފައި މަޑުމަޑުން އިސްޖަހައިލައެވެ.
އެނބުރެމުން ގޮސް ބޮލުގެ ހަރަކާތް ހުއްޓައިލަނީ ކުޑަދޮރާ ހަމައަށެވެ.
ހީވަނީ، ކަނުގައި އޮތް އެއްޗެއް ފައިބައިގެން ގޮސް ކުޑަދޮރަށްއަރާހެންނެވެ.
ނުވަތަ ކުޑަދޮރުން ފުންމައިލާހެންނެވެ. 
އަނެއްކާއިރުކޮޅަކުން ކުޑަދޮރުން ފަށައިގެން ގޮސް ކަނާ ހަމައަށް ނަޒަރުހުއްޓައިލައެވެ. 
އެއީ އެއްވެސް ކަމެއް ނޫންކަމަށް ހިތަށް ވިސްނައިދޭންއަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
އިތުރުކަމެއް ނުވާނޭ ހިތަށްއެރުވީމެވެ.
އެއް ރޭ ދަންވަރު ދެގަޑި ބައިވަނިކޮށް ސިއްސައިގެން ގޮސްފައި އަހަންނަށް ހޭލެވުނެވެ.
މަނާރަތު! ކުޑަ ކުއްޖަކު ގޮވައިލި އަޑު އަހަންނަށް އިވުނު ކަހަލައެވެ.
މަނާރަތު އޮތީ ނިދާފައެވެ. 
ފަހަކަށް އައިސްކުރުސި ކިޔަންދެން މަނާރަތު މަޑަކުން ނޯވެއެވެ. 
އުޅޭނީ ތެދުވެގެންކޮންމެވެސް ކަމެއް ކުރަން ދާށެވެ. 
ވަރަށް ފަސޭހައިން ޝަހާދަތް ކިޔައެވެ.
އަހަރެން ހަދާގޮތަކީ މަރާނަތު ގައިގައި ބައްދައިލަނީއެވެ. 
ނުދެވޭ ވަރަށްހިފަހައްޓައިލައިފައި ކުރުސި ކިޔަނީއެވެ. 
އެ ގޮތަށް ވިޔަސް، ކުރުސިނުކިޔައެއް ދަރިފުޅު ނުނިންދަވަމެވެ. 
އެކަމަކު އެ ރޭ ކުރުސި ކިޔަންއަހަރެން ހަނދާން ނެތުނީއެވެ. 
ދަރިފުޅާ އެކުގައި އޮށޯވެގެން އޮއްވައިއަހަންނަށް ވެސް ނިދުނީއެވެ. 
މަނާރަތަށް ގޮވާ އަޑު އައިހެން ހީވީ ވަރަށްދުރުންނެވެ. 
އެހާ ދުރުން އިވުނު އަޑަކަށް އަހަރެން ސިއްސައިގެންދިޔައީކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ އެއީ ވެސް އަހަރެންގެ ޝައްކުބަލިބާއެވެ؟
ވަރަށް ވިސްނައިގެން އަޑުއަހަން އޮތީމެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް މަނާރަތުތެދުވިއެވެ. 
އޭނަ އެ ކުރާ ގޮތަށް ނަމާދުކުރަން ފެށިއެވެ. 
ސަޖިދައަށްގޮސްފައި އެނދުގައި އިށީނދެލިއެވެ. 
މަޑުމަޑުން ގުނަން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެންގެއަތް ނަގައިގެން އަތުގެ އިނގިލިތަކުން، އިނގެރޭސިބަހުންނެވެ. 
އަހަރެންއަތް ފޮރުވީމެވެ. 
އެ ހިސާބުން، އަމިއްލަ އަތުން މަނާރަތު ގުނަން ފެށިއެވެ.
ހީނގަތެވެ. 
އެއީ، ކޮއްކޮ އަންނަ ރޭރޭގެ ފެށުމެވެ. 
އެ ހުރިހައި ސަކަރާތެއްމަނާރަތު ޖަހައިފިއްޔާ އެ ރޭ ނިދާނީ ފަތިސްނަމާދަށް ބަންގި ގޮވާވަގުތުއެވެ. 
އަހަރެން ފޯނުން ޔާސީން ސޫރަތް ޖަހަން ފެށީމެވެ. 
ކުރިން ޖަހަނީބަޤަރާ ސޫރަތެވެ. 
އެ ގޮތް ރަނގަޅުވާނެކަމަށް މީހަކު ބުނީމައެވެ. 
އެހެންމީހަކު ބުނި ގޮތުގައި، ރުޤްޔާ ކިޔަވާއިރު ވެސް ބަޤަރާ ސޫރަތުގެއާޔަތްތަކެއް ކިޔައެވެ. 
ޖިންނި ގެނައުމަށްޓަކައެވެ. 
ފޯނުވިޔަސް ކޮންޕިއުޓަރުން ވިޔަސް ވެހެވެ. 
އެއީވެސް ތެދެކެވެ. 
އަހަރެން ކިތަންމެ ފަހަރަކު އެ ކަން ތަޖުރިބާ ކޮށްފީމެވެ.
އެ ފަދަ އެހެން ރޭތައް ފަދައިން، އެ ރޭ ވެސް މަނާރަތު އުޅުނީ އެނދުންފައިބާށެވެ. 
އެ ކަން ކުރިޔަ ނުދިނުމުން އެނދުމައްޗަށް ކޮޅަށް އެރިއެވެ.
އޭނަ ބަލާ ކަނާދިމާއަށް، މައްޗަށް ބަލައިލިއެވެ.
އުރާ! އަތްތިލަބަޑި ޖަހައިލައިފައި، ކަނާ ދިމާއަށް ދެ އަތް ދިއްކޮށްލައިފައި މަނާރަތު ބުނެލިއެވެ. 
އުރާ! އުރާ!
ގަތް ބިރުން ހަދާނެ ގޮތެއް ނޭނގި އިރުކޮޅަކުއޮވެވުނެވެ. 
އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
މަނާރަތު ވާހަކަދެއްކީ ފާރަކާ ނޫނެވެ.
އޭނަގެ ރައްޓެއްސަކު އެ ތަނުގައި ހުރީއެވެ. 
އަހަންނަށް ނުފެންނަނީއެވެ.
ހިނގާ އަވަހަށް ނިދަމާ! 
ބިރުގަތްކަން ނާންގަން މަސައްކަތް ކުރަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
މަންމަ ވާހަކައެއް ކިޔައިދެންތަ؟
އަހަރެން އެހެން ބުނި ނަމަވެސް، މަޑުމަޑުންކުރުސި ކިއީމެވެ. 
މަނާރަތު ގަދަހެދީ ތެދުވާށެވެ. 
އިރުއިރުކޮޅާ ކަނަށްބަލާގޮތުން ހީވަނީ އޭނައަށް ގޮވާހެންނެވެ. 
ގޮވީމައި އެ އަޑަށްބަލާހެންނެވެ.
ޔެލޯ! ކަނަށް ބައިލައިފައި މަނާރަތު ބުނެލިއެވެ. 
ޔެލޯ!
ލަފުޒުތައް ވަކިން ކިޔާތީ މަނާރަތު ބުނަންއުޅެނީ ކީކޭކަމެއް އަހަންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
ރީނދޫ ކުލައިގެ އެއްވެސްއެއްޗެއް ކޮޓަރިއަކު ނެތެވެ.
ބަލާބަލަ މިއޮއް ތިއްތި ސާކަލްއެއް، އޮޅުވައިލަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
މީ ސާކަލްއެއްތަ؟ 
ނޫނީ ގެއެއްތަ؟
އަހަރެން ދެއްކީ އެނދުގައި އޮތްފަލަނގުފޭއްޔެވެ.
އޭގައި ހުރި ކުރެހުންތަކެވެ. 
މަނާރަތު އެއަކަށްނުބެލިއެވެ. 
ކޮޅަށް ތެދުވެ ހުރީއެވެ.
އުރާ! އަހަންނަށް ބަލައިލައިފައި މަނާރަތު ބުންޏެވެ. 
އުރާ!
ގާތުގައި ހުންނަ މީހެއް ގާތުގައި އުރާކަށްމަނާރަތު ނުބުނާނެއެވެ. 
އެ ގޮތަށް ބުނާނީ ދުރުގައި ހުންނަ މީހަކަށެވެ.
މަނާރަތު އުރައިލައިގެން އަހަރެން ތެދުވީމެވެ. 
ކިތަންމެ ބިރުގެންފައިހުއްޓަސް ކޮޓަރިން ނުކުތީމެވެ. 
މައިދައިތަގެ ކޮޓަރީގެ ރަނގަބީލު ޖެހީމެވެ.
ކޮއްކޯ! މަޑުމަޑުން މަނާރަތު ބުނެލި އަޑު އިވުނެވެ.
އަހަރެން ފަހަތެއް ނުބަލަމެވެ.
މައިދައިތަ ދޮރު ހުޅުވިއެވެ.
ކޮއްކޮގެ ކަންތައް މި ރޭ މާ ބޮޑުވެގެން މި އުޅެނީ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
މަންމަ ހިނގާބަލަ!
މައިދައިތަޔާ އެކުގައި ގޮސް ކޮޓަރިއަށް ވަނީމެވެ. 
ހޮޅިބުރި ދިއްލީމެވެ.
ކޮބައިތަ ކޮއްކޮ؟ މައިދައިތަ އެހިއެވެ. 
އަދި ބުންޏެވެ. 
ތި މަންޖެ އެނދުގައި ބާއްވަބަލަ!
މަނާރަތު ބޭއްވުމުން މައިދައިތަ އައިސް އެކިއި އެއްޗެއް ކިއިއެވެ. 
އަހަންނަށް އަޑު ނީވޭ ވަރަށެވެ. 
މަނާރަތުގެ މޫނަށްފުމުނެވެ. 
ފުމެން ފަށާއިރަށް މަނާރަތު ވަށައިގެން ކަޅި އަނބުރަންފެށިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން މައިދައިތަ ވެސް ކުޑަކޮށް ބިރުގަތެވެ.
ހިނގާ މަންމަގެ ކޮޓަރިއަށް. މައިދައިތަ އެދުނެވެ.
މައިދައިތަގެ ކޮޓަރިއަށް ވަނުމާއެކު މަނާރަތުހަމަޔަކަށް އެޅުނެވެ. 
އޭގެ މާނައެއް އަހަރުމެންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
އެ ރޭމަނާރަތު ބޭއްވީ މައިދައިތަ ކޮޓަރީގައެވެ. 
އެ ދަންވަރު ފަޔާޒަށްގުޅައިގެން މަޝްވަރާ ކުރީމެވެ. 
ފަންޑިތަހަދާކަށް ފަޔާޒް އެއްބަހެއްނުވިއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް އެ ގޮތް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
މައިދައިތަގެ ވިސްނުންކުޑަކޮށް ތަފާތުވިއެވެ.
ވާ ގޮތް އެބަ ބަލަންޖެހެއެއްނު، މައިދައިތަކަންބޮޑުވެފައި ބުންޏެވެ. 
މިހާރު އެބަ އެނގޭތާ ތި ކޮޓަރީގަ ކޮންމެވެސްމައްސަލައެއް އެބަ އުޅޭކަން. 
މަނާރަތަށް ފަންޑިތަ ހެދުމާ މަ ވެސް ދެކޮޅޭ.
އެކަމަކު، މީހަކު ގެނެސް ބަލައިލެވިދާނެއްނު ކިހިނެއްތޯ ވެގެން މި އުޅެނީ؟
އަޅާނުލައި ތިއްބާ ދެން ވާނީ ކިހިނެއްކަމެއް ވެސް ނޭނގޭ. 
މަ ބޭނުމެއް ނޫންބިރުގަންނަވާކަށް، އެކަމަކު ތި ކޮއްކޮއަކާ އެކީގަ މަނާރަތުހިނގައްޖެއްޔާޔޯ؟
ތިހެން ނުކިޔާ މަންމާ! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ.
އެ ފަދަ ވާހަކަތަކެއް އަހަރެން އަޑުއެހީމެވެ.
ކޮންމެވެސް ރަށަކުން ކުއްޖަކު ގެއްލިފައި ފެނުނީ ކަށިކެޔޮގަސްތަކެއްގެތެރެއިންނެވެ. 
އެހެން ކުއްޖަކު ގެއްލިފައި ނުވެސް ފެނުނެވެ. 
އަހަންނަށްރަނގަޅީ އެއީ ހުސް ފުލޯކު ވާހަކައަށް ވިއްޔާއެވެ. 
އަހަރެން ބިރުގެންފިކަންއެނގުމުން މައިދައިތަ އިތުރަށް ހިތްވަރުދިނެވެ. 
އަމިއްލަ ދަރިއެއްހެންއަހަރެންނަށް ވިސްނައިދިނެވެ. 
އަހަރެން ވަރަށް ކުޑައިރު އަހަންނަށްސިހުރުގެ ކަމެއް ޖެހުނެވެ. 
އެ ކަމުން ސަލާމަތްވީ ކިޔަވައި،ފެންއަޅައިގެންނެވެ.
މައިދައިތައަށް އެ ކަން އެނގޭނެއެވެ. 
އަހަރުމެން ދެމައިން ބޭނުން ނުވިޔަސް ވާންހުރި ކަމެއް ވާނެ.
މައިދައިތަ ބުންޏެވެ. 
ޒުބޭރު ގާތުގަ ބުނަނިކޮށް އޭނަބަލައިދީފާނެ ވެގެން ތި އުޅޭ ގޮތެއް. 
އޭނަ ނަހަދާނެ ފަންޑިތައެއް.
ކޮންމެވެސް އެހެން ނަމެއް ކިޔާ ކަމެއް އޭނަ ކުރާނީ. 
މަންމަ ބަލައިލަންތަ؟
ނެތެއްނު ނުބަލާ ވާކަށް.
އަހަރެން އެއްބަސްވީމެވެ. 
ފަޔާޒް ވެސްއެއްބަސް ކުރުވީމެވެ. 
ނަސީބަކުން ޒުބޭރު ހުރީ މާލޭގައެވެ. 
މައިދައިތަގުޅުމުން، ވަރަށް ފަސޭހައިން އަންނަން އެއްބަސްވިއެވެ. 
ބޭނުންވި ހުރިހާމަޢުލޫމާތެއް މައިދައިތަ ދިނެވެ. 
ޒުބޭރު ގެއަށް އަންނާނެ ދުވަހާއި ގަޑިވެސް ކަނޑައެޅިއެވެ. 
އެކަމަކު، ކޮންމެ ފަހަރަކު ވެސް ކޮންމެވެސް ކަމަކާހެދި ކެންސަލުވަމުންދިޔައެވެ. 
އެހެން އުޅެމުން ގޮސް ޒުބޭރަށް އާދެވުނީވަރަށް ވިއްސާރަ ރެއަކުއެވެ. 
ބޯކޮށް ވާރޭ ވެހެމުންދިޔައެވެ. 
އޭނަ އައުމުގެކުރިން ދެ ފަހަރު ކަރަންޓު ދިޔައެވެ. 
ގެއަކު އިމަޖެންސީ ލައިޓެއް ނެތެވެ. 
އަހަރުމެން ބެހެއްޓީ އުއްބައްތި ތައްޔާރުކޮށްފައެވެ. 
ޓެކްސީއެއް ނުލިބިގެންއުޅެއުޅެފައި ޒުބޭރަށް އާދެވުނުއިރު ރޭގަޑު ދިހަގަޑި ބައިވެބޮޑުވެއްޖެއެވެ. 
މަނާރަތު އޮތީ ނިދާފައެވެ.
ދެމައިން ތިއްބާތަ ހުރިހާ ވާހަކައެއް ދައްކަންވީ؟ ޒުބޭރު އެހިއެވެ.
މައިދައިތަ އުޅުނީ އެ ތަނުން ދާށެވެ.
އަހަރެން ދެކޮޅުހެދީމެވެ. 
މައިދައިތައަށް ސިއްރުކުރަންޖެހޭ ވަރުގެ ކަމެއްއަހަރެންގެ ނޯންނާނެއެވެ. 
ކިޔައިނުދެވޭ ކަމެއް އޮންނާނެހެނެއް ވެސްއަހަންނަކަށް ހިއެއްނުވެއެވެ.
އެއްވެސް އިރެއްގަ ދަރިފުޅުގެ ބަނޑުގަ އާދަޔާޚިލާފު އެއްޗެއް އޮތްތަ؟ ޒުބޭރު ސުވާލުކުރިއެވެ.
މައިދައިތައަށް އަހަރެން ބަލައިލީމެވެ. 
އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބުދިނީ ވެސް މައިދައިތައެވެ.
އާނ އޮތް، މައިދައިތަ ބުންޏެވެ.
ގާތްގަނޑަކަށް އެއް ކިލޯގެ ޓިއުމަރެއް. 
އޮޕަރޭޝަން ކޮށްގެން ނެގީ.
ބޯވައެއް ކަހަލަ ގޮތަކަށް އޮތީ.
އެހެނޭ އޮންނާނީ، ޒުބޭރު ބުންޏެވެ. 
އަދިއަހަންނާ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
މާބަނޑުއިރު، ރޭގަނޑު މޫދު ކައިރިއަށް ގޮސްއުޅުނިން ތަ؟ 
ރޭގަނޑެއް ވެސް ނޫން. 
ދަންވަރު.
ފަންޑިތަވެރިން އެހާ ކުޅަދާނަވާނެކަމަކަށްއަހަރެން ހިއެއްނުކުރަމެވެ.
އާނއެކޭ ބުނުމުގެ ގޮތުން އަހަރެންބޯޖަހައިލީމެވެ. 
އެ ހިސާބުން މައިދައިތަ ބޭނުންވީ އަހަރެން އެ ތަނުންފޮނުވައިލާށެވެ. 
އަހަރެން އިންކާރު ކުރީމެވެ. 
ޒުބޭރުގެ ކުޅަދާނަކަންއެނގުމުން، އޭނަގެ ދުލުން ނޫނީ އެ ވާހަކަތައް އަހާކަށް ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ.
ޖިންނިން އުޅޭނެ ބިންމަތީގަ، ވައިގެ ތެރޭގަ،ކަނޑުގަ، ޒުބޭރު ކަރުކެހިލައިފައި ބުންޏެވެ. 
މާބަނޑު ދުވަސްވަރު، މޫދުކައިރިއަށް ގޮސް އުޅުނުއިރު ވީ ކަންތައްތައް ކިޔައިދީބަލަ. 
ކީއްކުރަން އެހާގިނައިން މޫދު ކައިރިއަށް ދިޔައީ؟
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ހުރިހާ އެއްޗެއް އެނގުނުއިރު، އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ޒުބޭރަށް ނޭނގުނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟
ބަނޑުބޮޑުއިރު ވަރަށް ގިނައިން ދަތުރުދަން. 
ދިޔައިން ރިސޯޓަކަށް ވެސް.
އަހަރެން ކިޔައިދިނީ މައިދައިތައަށް ކުރިންކިޔައިދީފައިވާ ވާހަކަތަކެކެވެ. 
މިހާރު ހަނދާނެއް ނެތް ރަށުގެ ނަމެއް.
ވަރަށް އެހެން ކަހަލަ ގޮތަކަށް އޮންނަ ރަށެއް އެއީ. 
ހަނީމޫން ކަޕްލްސްއަށްއެ ތަން ހަދާފަ އޮންނަނީ. 
ފާޚާނައިގެ އެއްބައި އޮންނަނީ މަތި ހިޔާނުކޮށް.
އެ ތަނުގައި އޮންނަނީ މާގަސް އިންދާފަ. 
ދިޔަ ދުވަހު ހަވީރު މޫދަށްއެރިގެންއުޅެނިކޮށް ގަޔާ ދިމާއަށް މަޑިއެއް އަންނަ ތަން ފެނިގެން އަހަރެން މޫދުންއެރީ.
ފަޔާޒަކަށް އެ މަޑިއެއް ނުފެނޭ. 
ހެނދުނު ސައި ފެށެނީ ހައެއްޖަހާއިރު. 
އަހަންނަށް ހޭލެވުނުއިރު ހެނދުނު ހައެއް ޖަހައިފި. 
ފަޔާޒަށްނުގޮވާ އަހަރެން ވަނީ ފާޚާނާއަށް. 
ވަންއިރު ވަރަށް، ވަރަށް އަނދިރި.
އަހަރެން ހިތަށްއެރީ ހާދަހާ ވިއްސާރަވީމައޭ މިހާ އަނދިރިވާނީ.
ކީއްވެ ފިރިމީހާއަށް ނުގޮވީ؟ ޒުބޭރު ސުވާލުކުރިއެވެ.
ވީ ގޮތް އަހަރެން ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ފާޚާނައިގެ އެތެރެއަށް ވަންނަމުން ފަޔާޒަށް ގޮވީމެވެ.
އޭ އަވަހަށް ތެދުވޭ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ވެހިގެންފިއްޔާ ހިޔެއްނުވޭ ހުއްޓާލާނެހެނެއް.
ފަޔާޒް ތެދުވިތޯއެއް އަހަރެން ނުބަލަމެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެހާ އަނދިރިކޮށް އޮތްއިރު ވެސް ވައިނުޖެހެނީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ؟ 
އެ ވަރުން ވެސް އުޑުމައްޗަށް ބަލައިލާކަށް ހިތަކަށްނާރައެވެ. 
އެވަގުތު ކޮޓަރީގެ ކަބަޑު ލެއްޕި އަޑު އިވުނެވެ.
ނެތް ދޯ ކުޑައެއް؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
އެބަ އަންނަން. 
ފަޔާޒް ބުނި އަޑު އިވުނީ އެހެންނެވެ.
އަހަރެން ނުލައި ފަޔާޒް އެ ގަޑީގައި ދާންއޮންނާނީ ކޮންތަނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ދޮރު ހުޅުވި އަޑާއި ލެއްޕި އަޑު ވެސްއިވުނެވެ. 
ބަލައިލިއިރުފަޔާޒް އޮތީ ނިދައިފައެވެ.
ކޮޓަރީގެ ތަޅުދަނޑި މޭޒުމަތީގައި އޮތެވެ. 
އެ ވީގޮތް ނޭނގިގެން ހުއްޓުން އަރައިފައި ހުއްޓައި ފަޔާޒް ލޯ ހުޅުވައިލިއެވެ.
އަހަރެން ފެނުމުން ގަޑި ބަލައިލިއެވެ.
ހަޔެއް ޖަހައިފި! ފަޔާޒް ބުނެލިއެވެ. 
ކީއްވެ މަށަށް ނުގޮވީ؟
ފަޔާޒް ތެދުވިއެވެ. 
ފާޚާނާއަށް ދާންހިނގައިގަތެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އިވުނީ ރުކަކުން ކާށިތަކެއް ފައިބަތްގަތްކަހަލަ އަޑުފައްގަނޑެކެވެ. 
އަހަރުމެން ދެ މީހުން އެކަކުއަނެކަކަށްބަލައިލެވުނެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ދޮރުފޮތިގަނޑު ކުޑަކޮށް ކަހައިލައިފައި ބޭރުބަލައިލީމެވެ. 
ދިއްލާފައި ހުރި ބޮކީގެ އަލިކަން ފިޔަވައި އެއްވެސްއަލިކަމެއްނެތެވެ. 
އަހަންނަށް ވުރެ ކުރިން ފަޔާޒް ގޮސް ގަޑި ބަލައިލިއެވެ.
ގަޑިން ދަންވަރު ދެގަޑި ބައެވެ. 
އެ ވަގުތު ގަޑީގެ ކަށިތައް ހުންނާނީހައެއްޖަހާއިރު ކަށިތައް ހުންނަ ގޮތާ ކައިރި ކުރާ ގޮތަކަށް ވެސް ނޫނެވެ.
ވީއިރު، ހައެއްޖަހަނިކޮށް އަހަރުމެން ދެ މީހުންނަށް ފެނުނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟
މާތްކަލާކޯ! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
އަދި ކިރިޔާ ދެގަޑި ބައި ވީ.
ސާބަސް! ޗޮކެއް ކަނޑައިފައި ފަޔާޒް ބުނެލިއެވެ. 
ނުބައިކޮށްނު ގަޑި ބަލައިގެން ތި އުޅެނީ.
ފަޔާޒް އެހެން ބުނި ނަމަވެސް، އޭނަ ވެސްގަޑިބެލިކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ބައެއް ކަންތައްތައް ވުމުން، އެ ކަންއެއީ ނުވާ ކަމަކަށް ހަދަން ބޭނުންވެއެވެ. 
އެ ނޫން ގޮތަކުން ހިތަށްހަމަޖެހުމެއް ނުލިބޭނެތީއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ކަންތައް ކުރީ އެހެންނެވެ.
އަހަންނަށް ނުބައިކޮށް ގަޑި ބުނެވުނީކަމަށް ހެދިގެން ހުރީއެވެ. 
ދެމީހުންކުރެ އެކަކަށް ވެސް އެ ރެއަކު ނުނިދުނެވެ. 
ވީ ގޮތް އަހަރުމެންނަށްނޭނގޭތީއެވެ. 
އަހަރުމެން ދެ މީހުން ވެސް ގަޑި ބެލީ ރަނގަޅަށެވެ.
ހެނދުނު ސައިބޯން ރެސްޓޯރަންޓަން ދިޔައީމެވެ.
އެ ތަނުގައި އަހަރެން ދަންނަ މީހުން އުޅުނެވެ. 
ކަންތައް ހިނގައިދިޔަ ގޮތްއެ މީހުން ގާތުގައި ބުނީމެވެ. 
އެކަކަވެސް ހައިރާނެއް ނުވެއެވެ. 
އެރިސޯޓުގައި ޗުއްޓީ ހޭދަކުރާ މެހުމާނުން ވެސް އެ ޝަކުވާ ކުރާތީއެވެ. 
ގަޑިއޮޅިގެން ނުކުތް މެހުމާނުންގެ ތެރެއިން އެކަކު މޮޔަވިކަން ވެސް އަހަންނަށްއެނގުނެވެ.
އަހަރެން ދެއްކި ވާހަކަ ކަނުލާ އަޑުއަހަން އިން ޒުބޭރު ބޯޖަހައިލިއެވެ.
ނަސީބެއް ނުނިކުތްކަން، ޒުބޭރު ވެސްބުންޏެވެ. 
ނަސީބެއް ފަހުން ނުނިދިކަން ވެސް. 
އެ ކަހަލަ ކަމެއް ވެއްޖެއްޔާއެ ރޭ ދެން ނުވާނެ ނިދާކަށް. 
އަސްލުގަ މޫދުން އެ ފެނުނީ މަޑިއެއް ނޫނޭ.
މަޑިއެއްގެ ސިފަޖެހިގެން އޮތް އެހެން އެއްޗެއް. 
ފަހުން ވަރަށް ގިނައިންމޫދަށް ދިޔައިން ދޯ؟
އަހަރެން އެއްބަސްވީމެވެ. 
ބަނޑަށް ހަތްމަހުގައި އަހަރުމެން އުޅުނީ ދާލު އަތޮޅުގައެވެ.
ކޮންމެ ރެއަކު ކަހަލަގޮތަކަށް މަހަށް ދަމެވެ. 
ފަޔާޒަކީ މަސްބާނަން ވަރަށް ފޯރި ހުންނަ މީހެކެވެ.
އަހަރުމެން ތިބި ރަށުގައި ވަރަށް ދިގު ފާލަމެއް އޮވެއެވެ. 
އެ ތަނަށް ދަނީކުޑަ ގޮނޑިއެއް ވެސް ހިފައިގެންނެވެ. 
ފަޔާޒް ގެންގުޅެނީ ކަންވާރެކެވެ. 
ދޮށިއޮންނަނީ އަހަރެން އަތުގައެވެ. 
އަހަރުމެން ތިބެނީ ފާލަންކޮޅުގައެވެ.
ހަނދުވަރު ދޭ ރޭރޭ ވަރަށް ގިނައިން މަސްބޭނެއެވެ. 
ގިނަ ރޭރޭ ފަޔާޒަށް ވުރެގިނައިން އަހަރެން މަސްބާނަމެވެ. 
އަހަންނަށް އެ ކަން ވަރަށް މަޖައެވެ.
ކުރާހިތްވެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ފަޔާޒްގެ މާމައަށް އެ ކަންކަމަކުނުދިޔައެވެ.
ތިހާ ބަނޑުބޮޑުއިރު ދަރިފުޅު ނުވާނެ ކޮންމެރެއަކު މަހަށް ދާކަށް، މާމަ ނަޞޭޙަތްދިނެވެ. 
މާބަނޑުއިރު ވަރަށްފަސޭހައިން އެއްޗެހި އަވަލަވާނެ.
މަދު ރެއަކު ހަނދާން ނެތުނަސް، ގިނަ ރޭރޭއަހަރެން ދަނީ ކިޔަންވާ އެއްޗެހި ކިޔައިގެންނެވެ. 
މަސްބާނަން އިންނައިރު،މޫދުން އެކި މަންޒަރުތައް ފެނެއެވެ. 
މަހެއް ފުންމައިލަފާނެއެވެ.
ބޮޑެތި ބާނިތަކާއި،ކޯޗެއްކަން ނޭނގޭ އެއްޗެހި، ދެ ފެން ދޭތެރޭގައި އޮވެގެން އޮޔާދާ ތަން ވެސްފެނެއެވެ. 
ހީވަނީވެލިގަނޑު ތެރޭގައި މަޑިއެއް އުޅޭހެންނެވެ. 
އެ މަޑި އަހަރުމެންނާ އެކުގައިދާހެންނެވެ.
މި ރޭ ހާދަހާ މަޑިއެކޭ ދޯ މި އުޅެނީ؟ ފަޔާޒް ބުނެލިއެވެ. 
ނުދާނަން ފާލަމުގެ ކޮޅަކަށް. 
މި ތާނގަ ތިބޭނީ.
އަހަރުމެން މަޑުކުރީ ފާލަމުގެ ކޮޅާ ހައެއްކަފޫޓު ދުރަށެވެ. 
ދޮށި އެއްލީ ފާލަމުގެ އަރިމަތިން މޫދަށެވެ. 
އެ ތަނުގައިތިބެގެން މަހެއް ނުބޭނިގެން އެންމެ ފަހުން ފާލަމުގެ ކޮޅަށް ފަޔާޒް ނަނުއެއްލިއެވެ. 
ކަންވާރު އޮޅައިފައިވާ ފުޅިގަނޑު ހިފައިގެން ފަޔާޒް އިނީއަހަރެން ގާތުގައެވެ. 
އެ ރެއަކީ، އާދަޔާ ޚިލާފަށް މޫދުގައި އަޑުފައްގަނޑުގަދަ ރެއެކެވެ. 
އަޑުން ހީވަނީ، ދުރުގައި ހުރެފައި މީހަކު ގާކޮޅެއްއެއްލާހެންނެވެ. 
ބައެއްފަހަރު ގާކޮޅުގެ ސައިޒު ބޮޑުވާހެން ވެސް ހީވެއެވެ.
އެހެން ތިއްބާ، ފަޔާޒްގެ ނަނުގައި ކުއްލިއަކަށް އެއްޗެއް ގަތެވެ.
ވަރުގަދަ އެއްޗެއް! ފަޔާޒް ބުނެލިއެވެ.
ފަޔާޒް މަސްބާނާ ތަން ކިތަންމެ ރެއަކުއަހަރެން ދެކެވެ. 
އެ ރެއަކީ، އެހެން ހުރިހާ ރެއަކާ ތަފާތު ރެއެކެވެ.
ވާންކޮށްފައި އޮތް ވަރުން އަހަރެން ހީކުރީ ބުޅިކަނޑައިލައިފައި މަސްރައްކާވާނެކަމަށެވެ. 
ނަނުގެ ކޮޅު އޮތީ ފާލަމުގެ ކޮޅާދިމާ މޫދުގައެވެ.
އެ ރައްކާވީ! ނުތަނަވަސްކަމާ އެކުގައި ފަޔާޒް ބުންޏެވެ. 
ނޫނޭ! އެބަ އޮތް. 
ނޫނޭ! ނެތް!
ދެ ފިކުރެއްގައި ހުރެގެން ފަޔާޒް ނަނުދަމަންފެށިއެވެ.
އޭނަގެ އަތަށް ލުޔެވެ. 
އެކަމަކު، ހުސްބުޅިހެނެއްފަޔާޒަކަށް ހިއެއްނުވެއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ފާލަންކޮޅުން އެރިތަން އަހަންނަށްފެނުނީ މުރަކަގަނޑެކެވެ. 
އާންމުކޮށް މުރަކައަކީ ގަހެއްގެ ގޮފިގަނޑެއްހެންއޮންނަ އެއްޗެކެވެ. 
ފަޔާޒަށް ބޭނުނު މުރަކަގަނޑު ހީވަނީ، އެއްޗެއްގެވަށައިގެން ފަލަ ކަށިތަކެއް ފަޅައިފައި އޮތްހެންނެވެ. 
އެއްވެސް ތަރުތީބެއްނެތި އެގޮތްމިގޮތަށެވެ. 
އެ ވަރުގެ މުރަކަގަނޑެއް ފަޔާޒް އެކަންޏެއްނުދެމޭނެއެވެ. 
އެހާ ލުއިކޮށް ފާލަންމައްޗަކަށް ނުވެސް އެރުވޭނެއެވެ.
ފާލަމަށް އެރުވުމުގެ ކުރިން ފާލަމުގައި އަޅައިގަންނަން ވެސް ޖެހޭނެއެވެ.
ސިކުންތެއް ވެސް ނުވަނީސް އެ މުރަކަގަނޑު މޫދަށް ވެއްޓުނެވެ. 
ވެއްޓުނުއަޑުން ހީވަނީ ބޮޑު ގަލެއް ވައްޓައިލިހެންނެވެ. 
އެ އަޑާއެކު ވައި ގަދަވާންފެށިއެވެ. 
ނުލާހިކު ރީތިކޮށް އޮތް އުޑުމައްޗަށް ފުސްވިލާ ޖަމާވާންފެށިއެވެ. 
ރާޅު ބޮޑުވިއެވެ. 
އަހަރުމެން ޖެހުނީ މަސްވެރިކަން އެ ރެޔަށްނިންމާލާށެވެ.
ނަސީބެއް އެ ސޮރު މޫދަށް ފުންމާލިކަން، އަހަރެންގެ ވާހަކަ މެދުކަނޑައިލައިފައި ޒުބޭރު ބުންޏެވެ. 
އެކަމަކު އޭގެހަސްކާ ދައްކާލާނެ.
އަހަރެން ކިޔައިދޭން ފެށީމެވެ. 
އެ ރޭ ވަރަށްއަރާމުގައި އަހަންނަށް ނިދުނެވެ. 
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު އަހަންނަކަށްއެނދަކުން ނުތެދުވުނެވެ. 
ބާލީހުން ބޯ ހިއްލައިލިޔަސް ހީވަނީ ދުނިޔެނުވަތަށް އެނބުރިގަންނަހެންނެވެ. 
ނުރިއްސާ އެންމެ ތަންކޮޅެއް ވެސް ބޮލަކުނެތެވެ. 
ނަސީބަކުން ފަޔާޒަކަށް އެ ކަހަލަ އެއްވެސް ކަމެއް ނުވެއެވެ.
އަހަރެން ޞިއްޙީމަރުކަޒަށް ގެންދިޔަ ގޮތެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެ ދުވަހު އަހަރެންބޮލުގައި އެޅި ވޭން ދުވަހަކު ވެސް އަހަރެން ހަނދާނެއް ނުނެތޭނެއެވެ.
ޑޮކްޓަރު ބެލިއިރު އަހަރެންގެ ލޭގެ ޕްރެޝަރު ހުރީ ހަތެއް ޕޮއިންޓުފަހެއްގައެވެ. 
އެއީ، ދުވަހަކު ވެސް ދަށަށް ނުދާ ވަރެކެވެ. 
އަހަންނަކީޕްރެޝަރުގެ މައްސަލަ ޖެހޭ މީހެއް ވެސް ނޫނެވެ. 
ޑޮކްޓަރުގެ ލަފާގެމަތިންއިމަޖެންސީކޮށް މާލެއައީމެވެ. 
މާލެއިން ވެސް ބުނީ މައްސަލަ ވަރަށްސީރިޔަސްކަމުގައެވެ. 
އޭގެ ފަހަކުން ވެސް އަހަރެންގެ ޕްރެޝަރުގެ އެއްވެސްމައްސަލައެއް ނުޖެހެއެވެ. 
އެކަމަކު، ބަނޑަށް ހުންނަނީ ފާޑެއްގެ އުނދަގުލެއްވެފައެވެ. 
ހީވަނީ ބަނޑުގެ ވަކި ތަންކޮޅެއްގައި އެއްޗެއް ހިފައިފައިހުންނަހެންނެވެ. 
ކިރިޔާ ވެސް ލުޔެއް ލިބެނީ މަސްކެއީމައެވެ. 
ދަރިފުޅުވިހެއުމުން ވެސް އެ އުނދަގޫ އެއްކޮށެއް ނުފިލިއެވެ. 
މުޅީން ހަމައަކަށްއެޅުނީ އޭނަގެ ބަނޑުގެ އޮޕަރޭޝަނަށް ފަހުގައެވެ.
ހުރިހާ ކަމެއް ނިމިފައޮއްވާ އަލުންބަލުން މިކޮއްކޮއެއްގެ ކަންތައް މި ޖެހުނީ، 
ކިޔައިދީ ނިންމައިލަމުން އަހަރެންބުނީމެވެ. 
މުޅި ގެއިން ކަރަންޓުދިޔައެވެ. 
އުއްބައްތިދިއްލީމެވެ. 
މަންމަ ދިޔައީ އެހެން ބައްތިތައް ހިފައިގެން ގޭގެ އެހެންކޮޓަރިތަކުގައި ބަހައްޓާށެވެ. 
ޒުބޭރާއި އަހަރެން އެކަނިވި ދަނޑިވަޅެކެވެ.
އެކަކަށް ވެސް ހުރިހާ ސުވާލެއްގެ ޖަވާބެއްނުދެވޭނެ، ޒުބޭރު ބުންޏެވެ. 
މިހާރު ތި އަންނަ ކޮއްކޮއަކީ، ކަނޑުގެއަހުލުވެރިއެއްގެ ދަރިއެއް. 
ބައެއް މައިން ބޭނުމެއް ނުވޭ އެ މީހުންނުގަބޫލު މީހަކާ ދަރިފުޅު ކައިވެނިކުރާކަށް. 
ކޮށްފިއްޔާ ދެން ބޭނުންވާނީދުރުކުރަން. 
ދެން ހެދޭނީ ގޯސް. 
ނަތީޖާ ތި ފެންނަނީ. 
އަޅާލާނެކަމެއް ނެތް.
ތި ކޮއްކޮ ނުކުރާނެ ގޯނާއެއް.
މިހާރު ވެސް މަދުމަދުން ކޮއްކޮ އާދެއެވެ.
ގޯނާއެއް ނުކުރެއެވެ. 
މަނާރަތާއި ކޮއްކޮއާ ދެމެދުގައި އޮންނަނީ ވަރަށް ފުންގުޅުމެކެވެ. 
އަޖައިބެއް ކަހަލަ އެކުވެރިކަމެކެވެ. 
އެ ކަން ބަލައިގަންނަންއަހަންނަށް މިހާރު މި ދަނީ ދަސްކުރަމުންނެވެ. 
މިއީ، ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެމައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
ހަތްދިހައިގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރެއިން އަހަރެކެވެ. 
ހަމްދާއަށް އޭރު އެންމެތޭރަ އަހަރެވެ. 
މޫނުގައި ހުދު ފުށް ޖަހައިލައިގެން ރަށުގެ އެދުރުދައިތަގެއަށް ކިޔަވަން ދިޔަ ދުވަސްވަރެވެ. 
ޚިޔާލެއް ފިކުރެއް ނެތެވެ. 
ލޯބި ކިޔަނީކޮން ގަހަކު އަޅާ މޭވައަކަށްކަމެއް ހަމްދާއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ހަމްދާއަށްއެނގެނީ ކިޔެވުމާއި، ކުޅުމާއި، ކެއުމެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް މައިންބަފައިންހަމްދާ ގޮވައިގެން މާލެދިޔައެވެ. 
އާމިރާ ކައިވެނިކުރުވިއެވެ. 
އާމިރުގެއުމުރަކީ ތިރީސް ތިން އަހަރެވެ. 
އަތްމަތި ތަނަވަސް މީހެކެވެ. 
ދެމަފިރިންގެދެމެދުގައި ހުރި ވިހި އަހަރުގެ ފަރަގު މައިންބަފައިންގެ ލޮލަކުއަޅައެއްނުގަތެވެ. 
އާމިރު ކުރިން އެތައް ކައިވެންޏެއް ކުރިއެވެ. 
މުޅީންވެސް މާލޭގެ ޤަދަރުވެރި ޢާއިލާގެ އަންހެނުންނާއެވެ. 
ކޮންމެ ކައިވެންޏެއްވެސް ރޫޅެނީ ބައްޕައެއްގެ ނަސީބުން އާމިރު މަޙްރޫމު ވާތީއެވެ. 
ހަމްދާއާކައިވެނި ކުރިއިރު އާމިރު ހުރީ ހުސްހަށިބަޔަށެވެ. 
އެ ކައިވެންޏަށްއަހަރުވީއިރު ހަމްދާ މާބަނޑުވެއްޖެއެވެ. 
ވިހެއީ އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
ނަމަކީމަނާރަތެވެ. 
ހަމްދާ ވަރިނުކުރަން އާމިރު ނިންމީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
އޭގެފަހުން ވެސް ތިން ކުދިން ހަމްދާއަށް ލިބުނެވެ. 
ހަމްދާދެކެ އާމިރު ވާ ލޯބިދުވަހަކަށް ވުރެ ދުވަހެއް ވީ އިތުރެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ޙަޤީޤަތް ބަދަލެއްނުވެއެވެ. 
ހަމްދާއާއި އާމިރުގެ ކައިވެންޏަކީ، ހަމްދާގެ މައިންބަފައިން ކުރިވިޔަފާރިއެކެވެ.
މަނާރަތު ލިބުނުއިރު ހަމްދާގެ އުމުރުން ސާދަ އަހަރެވެ. 
އެ ޒަމާނުގައި،ކައިވެނިކުރުމާއި ވިހާ އުމުރު ވެސް ހަގެވެ. 
އެ އުސޫލުން އެއީ އެއްވެސްމައްސަލައެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު، އެ އުމުރަކީ ދަރިންނަށް ތަރުބިއްޔަތުދިނުމަށް އެކަށޭނަ އުމުރެއް ކަމަކަށް އާމިރަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވެއެވެ.
ނަތީޖާއަކަށްވީ މަނާރަތު ބެލުމުގެ ޒިންމާޔާ އާމިރުގެ މަންމަ ހަވާލުވުމެވެ.
މަންމަގެ ގެއަށް މަނާރަތު ގެންދިޔުމެވެ. 
އެއީ ވެސް އެ ޒަމާނުގައި ވަރަށްއާންމުކަމެކެވެ. 
އެ ކަމާ ދެކޮޅުހެދުމުގެ ޚިޔާލެއް ހަމްދާގެ ނުހުރެއެވެ.
އެއްކޮޅުން ހަމްދާގެ ޅަ ސިކުނޑިއެވެ. 
ސޭކު ބުއްދިއެވެ. 
މަނާރަތުގެ ކުލަކަޅުވުން ވެސް އެއީ އެ ދަރިފުޅު ދެކެން ހަމްދާ ބޭނުން ނުވި އެއް ސަބަބެވެ.
ހަމްދާ ކިތަންމެ ދޮނަސް އާމިރު ވަރަށް ކަޅެވެ. 
މަނާރަތަށް ލިބިފައިވަނީބައްޕަގެ ކުލައެވެ.
މަނާރަތު ބޮޑުވަމުންއައީ ހަމްދާގެ މައިދައިތަގާތުގައި، އެ ގޭގައެވެ. 
އެ ގެއަކީ ވެސް، އޭރުގެ ނިސްބަތުން ބަލާއިރުފެންވަރު ރަނގަޅު ގެއެކެވެ. 
ހަމްދާއަށް އިތުރު ދަރިން ލިބި، ދަރިންގެޒިންމާ އުފުލަން މަޑުމަޑުން ދަސްވާން ފެށިއެވެ. 
މަނާރަތަކީ ހަމްދާގެހަނދާނުން ފުހެވެމުންދިޔަ ދަރިފުޅެވެ. 
ހަމްދާއަކީ މަނާރަތުގެ ލޮލަށް މަދުންފެންނަ މަންމައެވެ. 
ދެމައިން ކުރެ އެކަކުގެ ހިތުގައި ވެސް އަނެކަކާ މެދުމާ ބޮޑު ކުލުނެއް ނުވަތަ ލޯތްބެއް ނުއުފެދެއެވެ. 
އުފެދޭނެ ފުރުޞަތެއްނުވެސް ލިބުނެވެ.
ހަމްދާގެ ގާތަށް މަނާރަތު އަލުން އައީމަނާރަތުގެ އުމުރުން ދިހަ އަހަރުގައެވެ. 
އެ ޒަމާނަކީ، ކޮންމެ ކޮޓަރިއަކަށްފާޚާނާއެއް ހުންނަ ޒަމާނެއް ނޫނެވެ. 
ހައެއްކަ މީހުން ވަންނަން ހުންނާނީއެންމެ ގިފިއްޔެކެވެ. 
ބޮޑުކަމުދާންޖެހޭނީ ބިންމައްޗަށް ވަޅުޖަހައިގެންވެ.
ތާހިރުވާން ދާންޖެހޭނީ ވަޅުދޮށަށެވެ. 
އެކަމަކު، އާމިރުގެ އަތްމަތިތިޔާގިކަމުން މަނާރަތަށް ޚާއްޞަ ކޮޓަރިއެއް ހުއްޓެވެ. 
ކޮޓަރިއާ ގުޅިފައިވާވަޅުކޮޓަރިއެއް ހުއްޓެވެ. 
އެއީ މަތި ހިޔާކޮށް، އުސްތަށި ބަހައްޓައިފައިވާތަނެކެވެ. 
ވަޅުބަހައްޓައިފައި ހުންނަ ހިސާބުގައި އޮންނަނީތަޅުންއަޅައިފައެވެ. 
ކަށިވެލި ލައިފައިވާ ތަންކޮޅެއް ވެސް އޮވެއެވެ. 
އާމިރުގެ އަމިއްލަކޮޓަރިއެކޭ މަނާރަތުގެ ކޮޓަރިއެކޭ ތަފާތެއް ނެތެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް،މައިވަންތަ ލޯބި އުތުރިއެރި ތަނެއް މަނާރަތަކަށް ނުފެނުނެވެ. 
ފެނުނީ މަންމަހައްތާ ފޫހިވިތަނެވެ. 
އެ ހިސާބުން މަނާރަތަކަށް ވެސް މަންމަ މުހިންމެއްނުވިއެވެ. 
ކޮއްކޮމެންނާއި ބައްޕަދެކެ ލޯބިވިއެވެ. 
ބައްޕައަކީވިޔަފާރިވެރިއެވެ. 
ކައިރި ޤައުމުތަކަށް ގިނައިން ދަތުރުކުރާ މީހެކެވެ.
ކޮންމެ ތަނެއްގައި މަނާރަތު ހުރި ނަމަވެސް، ބައްޕަގެ ލޯބި އެ ލިބޭ ވަރަކަށްލިބެމުންދިޔައެވެ. 
މަނާރަތު އެންމެ ގާތްކޮށް ދެކޭ ބަޔަކީ މާމައާއިކާފައެވެ.
ހަމްދާއަކީ ލޯބި ތަޖުރިބާކުރަން ވަގުތުނުލިބުނު އަންހެނެކެވެ. 
ކިޔެވުމަށް ސަމާލުކަންދީގެން ހުއްޓައިއަންބަކަށްވާން މަޖުބޫރުވި ބަދުނަސީބުވެރިއެކެވެ. 
ހަމްދާގެ ނަޒަރުގައިހަމްދާގެ ހަޔާތުން ގެއްލުނު ދުވަސްތަކެއް ވެއެވެ. 
އަބަދު ވެސް އެ އުނިކަންހަމްދާއަށް އިހުސާސްކުރެވެއެވެ. 
އެ ޒަމާނަކީ، އެކި ކަންކަމުގައިމާލެއަންނަ އެކުވެރިން ގޭގޭގައި ހިލޭ ބަހައްޓައިދިން ޒަމާނެކެވެ. 
ހުރުމާއިކެއުންބުއިމަކަށް އުޖޫރައެއް ނުނަގައެވެ. 
ކޮންމެ ގެއެއްގައި ވެސް، އެ ގޭގެމީހުންގެ އިތުރުން އެތައް ބަޔަކު ދިރިއުޅެއެވެ. 
އައިސް ގޮސް ވެއެވެ.
އާމިރުގެ ގޭގައި އެ ފަދަ ދެތިން މީހަކު ނުހުންނަ ދުވަސްވަރެއް ނުދެއެވެ.
ފައުޒީއަކީ އޭގެތެރެއިން އެކަކެވެ. 
އެ ގޭގައި ފައުޒީ ހުންނަނީ، ފައުޒީގެބައްޕައާއި އާމިރާ ދެމެދު އޮންނަ، ޒަމާންވީ ގާތް އެކުވެރިކަމެއްސަބަބުންނެވެ.
އާމިރާއި ފައުޒީގެ އެކުވެރިކަން ވަރަށްބޮޑެވެ. 
އުމުރުގެ ގޮތުން ފައުޒީއާއި ހަމްދާ އެއްވަރެވެ. 
ތިން މީހުން ކަނީއެއްތަށިމަތިންނެވެ. 
އާމިރު ރާއްޖޭގައި ނޫޅުނަސް އެ ކަން އޮންނަނީއެހެންނެވެ. 
ވީހާ ވެސް ރަނގަޅަކަށް ފައުޒީއަށް ކަންކަން ކޮށްދިނުމަށްއާމިރު އޮންނަނީ އެދިފައެވެ. 
ކަން ހިނގަމުން ދިޔައީ އެ ގޮތަށެވެ.
ފައުޒީއާއި ހަމްދާއަކީ ވެސް ވަރަށް ގާތް ދެ އެކުވެރިންނެވެ. 
ދެ މާނައެކުލެވޭ ކިތަންމެ ލަފުޒެއް ދެ މީހުންނަށް ވެސް ބޭނުންކުރެވެއެވެ.
އެނގިގެން ނުވަތަ ނޭނގިއެވެ. 
ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް އަންގަން ނުވަތައޮޅިގެންނެވެ. 
ލޯބީގެ އެއްވެސް އިޝާރާތެއް، ފާޅުގައި ހަމްދާ ނުކުރެއެވެ.
އޮތް އެއްޗެއް އޮތީ ހިތުގައެވެ. 
ހަމަ އެ ގޮތަށް، ފައުޒީ ވެސް ލޯބީގެއެއްވެސް ސިގުނަލެއް ފާޅުގައި ނުދެއެވެ. 
އެކަމަކު ފައުޒީގެ ހިތުގައި ވެސްކޮންމެވެސް އެއްޗެއް އޮވެދާނެކަމަށް ހަމްދާ އުންމީދުކުރިއެވެ. 
އެއީ،ހަމްދާގެ ހިތުގައި އުފެދުނު، ލޯތްބާ އެންމެ ގާތްކުރި އިހުސާސެވެ.
އިންތިޒާރުކުރުވި، ހިތަށް ތަދުކުރުވި، އުންމީދު ފޮނިކުރުވި ތަޖުރިބާއެކެވެ.
އެކަކާ ވެސް ހަމްދާ އެ ސިއްރު ހިއްސާއެއް ނުކުރެއެވެ.
މަނާރަތުގެ އުމުރުން ސޯޅަ އަހަރުގައިމުޖުތަބާއަށް ހިތް ހަދިޔާކުރިއެވެ. 
މުޖުތަބާއަކީ، މަނާރަތާ އެއްއިސްކޫލެއްގައި ކިޔަވަމުންއައި ދަރިވަރެކެވެ. 
އޭނަގެ ކޮންމެ ސިފައެއްމަނާރަތަށް ކަމުދާ ޒުވާނެކެވެ. 
ހިތްހެޔޮ، އޯގާތެރި ކުއްޖެކެވެ. 
މުޖުތަބާދިރިއުޅެނީ މަންމަޔާ ދުރުގައެވެ. 
މަނާރަތުގެ ވިސްނުމާއި މުޖުތަބާގެވިސްނުން ވަރަށް ދިމާވެއެވެ. 
އެކަކަށް އަނެކަކުގެ ހިތުގެ އިހުސާސްތައްދަނެގަނެވެއެވެ. 
އެ ޒުވާނާއަކީ މަނާރަތަށް ލިބުނު އެންމެ ބޮޑު އުފަލެވެ.
ހަމްދާއަށް ކުރިމަތިވި އެންމެ ބޮޑު ބިރެވެ. 
އެ ފެންވަރުގެ ކުއްޖަކާމަނާރަތު ގުޅޭކަށް ހަމްދާ ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ހަމްދާއަށް އެ ކަން އެނގުނުފުރަތަމަ ދުވަހުން ފެށިގެން މަނާރަތަށް ވިސްނައިދިނުމުގެ މަސައްކަތްފެށިއެވެ. 
ބަދަހިވެފައި ނެތް މައިވަންތަ ލޯބި ކިހާ ނާޤާބިލުކަން ހަމްދާއަށްއިހުސާސް ކުރެވުނީ އެ ފަހަރުއެވެ. 
ހަމްދާގެ އެއްވެސް ނަޞޭޙަތެއް،އާދޭހެއް، އިންޒާރަކަށް ވެސް މަނާރަތު އިޖާބައެއް ނުދިނެވެ. 
އެންމެ މަތީކޯޓަށް މައްސަލަ ހުށައެޅުނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
އާމިރުގެ ކަންފަތަށް އެޚަބަރު ހަމްދާ އިއްވީ، ގުގުރިއަކާ އެއްވަރަށް އޭގެ އަޑު ބާރުކޮށްފައެވެ.
ވިދުވަރަކާ އެއްވަރަށް އޭގެ އަލި ގަދަކޮށްފައެވެ.
މުޖުތަބާގެ އެއްވެސް ސިފައެއް އާމިރަކަށްކަމަކުނުދިޔައެވެ. 
މުއްސަނދި ޢާއިލާއަކަށް ނިސްބަތް ނުވީތީއެވެ. 
ތޫނުފިލިކުއްޖަކަށް ނުވީތީއެވެ. 
ކުޑަމިނުން މުޖުތަބާގެ އުމުރު ވެސް އާމިރުގެނަޒަރުގައި ހަގެވެ. 
ކިޔަވަމުންދާ ދަރިވަރަކަށް ވީތީ އެ ކަމާ ވެސް އާމިރުހިތްހަމަނުޖެހުނެވެ. 
ނުރުހުމުގެ ލޮލަށް ފެނުނީ މުޅީން ވެސް އައިބެވެ.
ނުރުހޭ ސިފަތަކެވެ. 
އެ ކަން ސިއްރުކުރުމުގެ ބަދަލުގައި ވަރަށް ފާޅުގައިއާމިރު އެ ވާހަކަދެއްކިއެވެ. 
އެ ގުޅުން ކުރިޔަށްގެންދަން ހުއްދަދޭންދެކޮޅުހެދިއެވެ. 
މަނާރަތަށް ވިސްނައިދޭން މަސައްކަތް ކުރިއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ޒުވާން އުމުރަކީ އަމިއްލަ ހިތަށް ނޫނީ އިޖާބަދޭ އުމުރެއްނޫނެވެ. 
ހިތުން ކުޅޭ ރާގުތައް ފިޔަވައި އެހެން އަޑެއް އިވޭ އުމުރެއް ވެސްނޫނެވެ. 
އާމިރު ދައްކަން އުޅުނު މަގު ވެގެންދިޔައީ ކަނޑުގައި އަޅައިލެވުނުރޮނގަކަށެވެ. 
މަނާރަތު އަޑެއް ނޭހިއެވެ. 
މާލޭގައި ހުރެގެން މާ ގިނަ ވަގުތުމަނާރަތަށް ވިސްނައިދޭކަށް އާމިރަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ. 
ވިޔަފާރީގައިއުޅެންޖެހޭލެއް އަވަދިނެތިކަމުންނެވެ.
މަގު ކުރުކޮށްލައިފައި އާމިރު ދިނީ ބޮޑުއަދަބެކެވެ. 
އެ ޒަމާނުގެ ނިސްބަތުން ގަނޑުވަރެއް ފަދަ ކޮޓަރިން މަނާރަތުނެރުނެވެ. 
އަންނައުނުތައް ވެސް ނެރުނެވެ. 
ކޮޓަރި ތަޅުލިއެވެ. 
ގޭގައިގެންގުޅޭ ދެ އަންހެންކުދިން އުޅޭ ކޮޓަރީގައި ނިދަން މަނާރަތަށްއަމުރުކުރިއެވެ. 
ގޭގެ އެއްވެސް މީހަކު މަނާރަތާ ވާހަކަދެއްކުންމަނާކުރިއެވެ. 
ރައްޓެހިކުދިން ގެއަށް ވަނުން ވެސް މަނާކުރިއެވެ.
މައިންބަފައިންގެ ލޯތްބާއި ނަފުރަތުގައި ހުރި ފަރަޤު ދެއްކުމަށްޓަކައެވެ.
އަރާމާއި އުފަލުގެ ތަފާތު ވަޒަންކޮށްދިނުމަށްޓަކައެވެ. 
ގެއިން ބޭރަށްނުކުތުމަކީ ވެސް މަނާރަތަށް ހުއްދަކަމެއް ނޫނެވެ. 
އިސްކޫލުގެ ފުރުޞަތު އެހިސާބުން ގެއްލުވައިލިއެވެ. 
އާމިރު ފުރީ ކޮޓަރީގެ ތަޅުދަނޑިހިފައިގެންނެވެ. 
މަނާރަތު ވަރަށް ރުޔެވެ. 
ލޮލުން ކަރުނަ ނުހިކެއެވެ. 
އެއަޑު އަހާނެ ނުވަތަ މަންޒަރު ބަލާނެ މީހަކު ނެތެވެ. 
ބައްޕަގެ އެ ސިފައަކީކުރިން މަނާރަތު ދުށް ސިފައެއް ނޫނެވެ. 
ގަތްބިރުން މުޖުތަބާއާވާހަކަދެއްކުން މަނާރަތު ހުއްޓައިލިއެވެ. 
ވާހަކަދެއްކޭނެ ގޮތެއް ވެސްނެތެވެ. 
ފެންވަރަންޖެހުނީ ގިފިލިންނެވެ. 
ނަސީބަކުން ތިރިތަށި ހުއްޓެވެ.
އެކަމަކު، އެ ތަށި ބޭނުންކުރަން މަނާރަތަށް ޖެހުނީ ދަސްކުރާށެވެ. 
މަތިހިޔާނުކޮށް އޮންނާތީ އެ ތަނުގައި ހުރެ ފެންވެރުން އެއީ އަނެއްގޮންޖެހުމެވެ. 
ކިތަންމެ ދުވަހަކު ގިފިއްޔަށް ވަދެ، ފެންނުވަރައި އެތައްއިރެއް ވާންދެން ރޯން ހުރެއެވެ. 
މަނާރަތު ހީކުރިއެވެ. 
އިތުރަށް ދެން ވާނެގޯހެއް ނެތެވެ. 
ލިބޭނެ އިތުރު ދެރައެއް ވެސް ނެތެވެ. 
އެއީ ކުރެވުނުކުށްހީއެކެވެ. 
ބިރުވެރިކަމާ ކުރިމަތިލާންޖެހުނީ ދެނެވެ.
މަނާރަތު ދިޔައީ ރަށަކަށް ނަމަވެސް، މަނާރަތުގެ ނަޒަރުގައި އެއީ ޖަލެކެވެ. 
ދަންނަ މީހަކު ނެތެވެ. 
ރައްޓެއްސަކަށް ގުޅޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ. 
މަނާރަތު ވަރަށް އެކަނިވެރިވިއެވެ. 
ކުރާނެކަމެއް ދާނެ ތަނެއް ނެތެވެ. 
ތިމާގެ އިހުސާސްތައް ދަނެގަނެވޭނެކަމަށް މަނާރަތަށް ފެނުނު ހަމައެކަނި މަޚްލޫޤަކީ އެ ގޭގެ ކޮށީގައި އިން ގުރައެކެވެ. 
ކިރިޔާ ވެސް ވަގުތެއް ލިބިއްޖެއްޔާ މަނާރަތު ވަގުތު ހޭދަކުރަނީ އެ ގުރާ ކައިރީގައެވެ. 
ސިއްރުސިއްރުން ތިމާގެ ހާލަތު ބަޔާންކޮށްދިނުމުގައެވެ. 
ވާހަކަދައްކާ ގުރައެއް ނޫނެވެ. 
މަނާރަތު ދައްކާ އެއްވެސް ވާހަކައެއް އެ ގުރައަށް ނޭނގޭނެކަން ވެސް މަނާރަތަށް އޮޅިފައެއް ނެތެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، މަނާރަތާ ދިމާއަށް ބަލަހައްޓައިގެން ގުރާ އިނދެއެވެ. 
އެކަނިވެރި އިންސާނަކަށް ބޭނުންވާނީ އަޑުއަހާނެ ކަންފަތެކެވެ. 
މަނާރަތަށް އެ ބޭނުން ފުދެއެވެ.
ފައުޒީގެ ނިޔަތާ މެދު އެއްޗެއް ބުނާކަށް މަނާރަތަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ކަންތައްވީ މަނާރަތު ހީކުރި ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. 
ލިބިފައިވާ ޙައްޤު ގަދަކަމުން ބޭނުންކުރާކަށް ފައުޒީ ނޫޅެއެވެ. 
އަމުރުހިންގާކަށް ވެސް ނޫޅެއެވެ. 
މަނާރަތު ބޭނުންވީ ފައުޒީއާ ވީހާ ވެސް ދުރުގައި ހުންނާށެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ނުފެންނަ ހިލިހިލާގަނޑަކުން ދެ މީހުން ތިބީ ގުޅިފައެވެ. 
އުސޫލުތައް ބުނާ ގޮތުން ފައުޒީއަކީ މަނާރަތުގެ އަލަތު ފިރިމީހާއެވެ. 
މަނާރަތުގެ މުޅި ހަށިގަނޑަކީ ފައުޒީގެ މިލްކެކެވެ. 
ހިތް ފިޔަވައެވެ. 
އެ ގުނަވަނުގެ ރިވެލިކުނޑިފުކެއްގެ މިންވަރަށް ވެސް ފައުޒީގެ އިޚުތިޔާރެއް ނެތެވެ. 
މަނާރަތުގެ ހިތަކީ މަނާރަތުގެ އަމިއްލަ ޙައްޤެކެވެ.
ކަނޑުވާން އުޅޭ ވަގުތު ކިތަންމެ ބިރުގަތަސް، ކަނޑުވުމުން އެ ބިރު ކެނޑެއެވެ. 
މަނާރަތަށް ވެސް ވީ އެހެންނެވެ. 
ފައުޒީއާ އެކުގައި އެއް ފުރާޅެއްގެ ދަށުގައި އުޅުމަކީ މަނާރަތު ހީކުރިހާ ބިރުވެރިކަމެއް ނޫނެވެ. 
އުނދަގޫކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ. 
ފިރިމީހާއަކީ ކާކުކަމާއި، ފިރިއަކަށް އަދާކޮށްދޭންޖެހޭ ވާޖިބު ކިތަންމެ ރަނގަޅަކަށް ވެސް މަނާރަތަށް އެނގެއެވެ. 
އެކަމަކު، ފައުޒީ އެ ހުރިހައި ކަމެއް ދޫކޮށްލީ މަނާރަތަށެވެ. 
ވާހަކަދައްކަން ބޭނުމިއްޔާ ދައްކަންވީއެވެ. 
ފިރިމީހާގެ ކަމެއް ކޮށްދޭން ބޭނުމިއްޔާ ކޮށްދޭންވީއެވެ. 
މަޖުބޫރުކަމެއް ނެތެވެ. 
ހަރުކަށިކަމެއް ވެސް ނެތެވެ. 
މަނާރަތު އަނގައިން ނުބުނެފިއްޔާ އިސްޖަހައިލައިގެން ފައުޒީ ދަނީއެވެ. 
އެކަނި އިންނަން ބޭނުންއިރަކު އެކަނި އިންނަންވީއެވެ. 
ފައުޒީގެ ޢާއިލާގެ މީހުން ވަރަށް އަވަހަށް މަނާރަތާ ރައްޓެހިވިއެވެ. 
އަވަށްޓެރިން ވެސް ހަމަ އެ ފަދައެވެ. 
އަމިއްލަ ގޭގައި މަނާރަތު ހޭދަކުރި ދުވަސްތަކަށް ވުރެ އެ ރަށުގައި ހޭދަވާ ދުވަސްތައް ހިތަށް ފަސޭހަވެފައި ލުޔެވެ.
ބަދިގެއަށް މަނާރަތު ވަންނަން ފެށީ އަމިއްލަ އިޚުތިޔާރުގައެވެ. 
އޭރު ހުސްނާ ހުރީ އުނދުން ކައިރީގައެވެ. 
ހުސްނާއަކީ ފައުޒީގެ އަންހެން ކޮއްކޮއެވެ. 
އިރުކޮޅަކުން ފައުޒީގެ މަންމަ ވެސް ވަނެވެ. 
މަނާރަތަށް ފާހަގަވި ކަމަކީ، ވާހަކަދައްކަން އެ މީހުން ބޭނުންވެފައި ތިބޭ ކަމެވެ. 
ކަރުހަކުރު ހަދާ ގޮތާއި، ގަބުޅިމެޓާގަނޑު ހިލާގޮތް އެ ދުވަހު މަނާރަތަށް ފެނުނެވެ. 
ހަޔާތުގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށެވެ. 
އެ ދޭއްޗަކީ ފައުޒީއަށް މާ މީރު ދޭއްޗެވެ. 
މަނާރަތަށް ވެސް ނުބައެއް ނޫނެވެ. 
މަނާރަތު ކިރިޔާ ވެސް ފޫހިވަނީ ކޮޓަރިއަށް ވަނީމައެވެ. 
ދެމަފިރިން ދެ ބީރައްޓެހިން ގޮތުގައި އުޅެންޖެހޭތީއެވެ. 
މަނާރަތު އެ ކަމާ ވިސްނިއެވެ. 
ދިރިތިއްބަސް މައިންބަފައިންނަކީ މަނާރަތަށް ނެތް ބައެކެވެ. 
އަމިއްލަ ގެއަކަށް ނުދެވޭނެއެވެ. 
ނުގަބޫލުގައި ވިޔަސް އަންބަކަށް ހަދައިފިއެވެ. 
ހައްތާ ވެސް ވެނިމިފައިހުރި ކަންކަމެވެ. 
ކުރިން ހުރި ގޮތަށް އިއާދަ ނުވާނެ ކަންކަމެވެ. 
ފައުޒީދެކެ ލޯބިވުމަކީ މަނާރަތަށް ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ފިރިއެއް ކަމުގައި ބަލައިގަނެ، އެކުގައި އުޅެވިދާނެއެވެ. 
އެ ނޫން އެހެން ގޮތެއް ނެތީމައެވެ.
ފައުޒީގެ އަތުގައި މަނާރަތު ހިފީ މަޑުމަޑުން، ލަސްލަހުންނެވެ. 
ފަރުވާތެރިކަމާއި، ކެތްތެރިކަމާ އެކުގައެވެ. 
އެ ދެމެދުގައި ގިނަ ފަރުދާތަކެއް ދެމިފައި ހުއްޓެވެ. 
ފަހަރަކު ފަރުދާއެއް ކަޝްފުވަމުންދިޔައީ ހިތުގައި ވަރުގަދަ ރިހުމެއް ވެސް އުފައްދަމުންނެވެ.
ބޭނުން ނުވާ ކަމަކަށް ރުހެން ކިހާ ހިތްވަރެއް ހޯދަންޖެހޭކަން މަނާރަތަށް އިހުސާސް ކުރެވުނެވެ. 
އަބަދު ވެސް މަނާރަތު އެއްކަމެއް ހަނދާން ބެހެއްޓިއެވެ. 
ތިމާއަށް ކުރިމަތިވާ ހުރަސްތައް އެހެން މީހަކަށް ގިރައެއް ނުކޮށްދެވޭނެއެވެ. 
އެއީ އަމިއްލައަށް ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. 
ސިކުނޑިއަށް ލުއިވާނީ އޭރުންނެވެ.
އެކުގައި އުޅެން މަނާރަތަށް ދަސްވެއްޖެއެވެ. 
ހިތުގައި އެޅުނު ކޫރުން ނުފިލި ނަމަވެސް ފަނޑުވެއްޖެއެވެ. 
މަނާރަތު ހީކުރީ ދިރިއުޅުން އާންމު ހާލަތަށް ބަދަލުވީކަމަށެވެ. 
ޝަރުތެއް ފުރިހަމަވާން ޖެހޭކަމެއް މަނާރަތު ނުދެނަހުއްޓެވެ.
އެ ޝަރުތެއް ފުރިހަމަ ނުވެގެން ކިތައް މީހުން ފައުޒީ ވަރިކުރިކަމެއް މަނާރަތަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެކަކު ވެސް އޭރަކު އެ ވާހަކައެއް ނުބުނެއެވެ. 
އެ ފަދަ ކަންކަން ވިސްނައިގަނެވޭ ވަރަށް ވުރެ މަނާރަތުގެ ސިކުނޑި މާ ޅައެވެ. 
ކަލަންޑަރުގެ ދުވަސްތަކުގައި ރަސްގެ ޖެހެމުން ގަނޑުތައް ކެނޑެމުންދިޔައެވެ.
ފުރަތަމަ އަހަރު ނިމި ދެވަނަ އަހަރަށް ފެށުނެވެ. 
ފައުޒީގެ ހިތުގައި ޝައްކު އުފެދެން ފެށިއެވެ. 
ކައިވެނި ރޫޅާލަން ޖެހިދާނެ ކަމުގެ ބިރު އުފެދެން ފެށިއެވެ. 
އެހާ ތަނަށް ފައުޒީ ކައިވެނިކުރީ އުމުރުން ދާދި އެއްވަރެއްގެ އަންހެނުންނާއެވެ. 
ވިސްނުން ހަރު، ޒިންމާދާރު މީހުންނާއެވެ. 
ފިރިމީހާގެ ލޯތްބާ އެއްވަރަށް ފިރިމީހާގެ ތަނަވަސްކަމަށް ވެސް އެ މީހުން ކަޅިއެޅިއެވެ. 
ނުފޫޒުހިންގަން އުޅުނެވެ. 
އަރާރުންވާން ޖެހެއެވެ. 
މަނާރަތު ތަފާތެވެ. 
ވިސްނާ ގޮތް ވެސް ތަފާތެވެ. 
އޭނަގެ މައުސޫމުކަމާއި، މަޑުމައިތިރިކަން ފައުޒީއަށް ވަރަށް ކަމުދިޔައެވެ. 
ބަސް ގަބޫލުކުރުމާއި، ތެދުވެރިކަން ފައުޒީއަށް ވަރަށް ގަޔާވެވުނެވެ. 
ކުރިން އެހެން އަންބަކު ބަހައްޓަން ބޭނުން ނުވާ ވަރަށް މަނާރަތު ބަހައްޓަން ފައުޒީ ބޭނުންވިއެވެ. 
ފައުޒީގެ ދަރިއެއްގެ މަންމައަކަށް ވާން ފައުޒީ އެންމެ ބޭނުންވި ސިފަތައް ހުރީ މަނާރަތުގެއެވެ. 
އެކަމަކު، އެ އުންމީދު ފުރިހަމަ ވެދާނެކަމުގެ ޔަގީންކަން ފައުޒީއަށް ދިޔައީ ކުޑަވަމުންނެވެ.
ކޮންމެ ފަހަރަކު ވެސް މަންމައަށް މި ވާހަކަ މި ދެއްކެނީ، މަންމަގެ ދަރުބާރަށް ފައުޒީ ހާޒިރުކުރިއެވެ. 
އެހެންތާ ވާނީ. 
އެންމެ މުސްކުޅީ މަންމަ. 
އެންމެ ކަންބޮޑުވާނީ ވެސް މަންމަ. 
އެންމެ އަވަހަށް މަރުވާނީ ވެސް މަންމަ ކަންނޭނގެ. 
ދަރިއެއްގެ މުހިންމުކަން އިހުސާސްކުރެވޭނީ ވެސް މަންމައަށް. 
ކިތަންމެ ސިއްރުން ވިޔަސް ބައްޕަ ވެސް އެބަ ދައްކާ އެ ވާހަކަ.
އިތުރަށް ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ފައުޒީއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭކަމަކީ، އެ ދަތުރުގެ ނިމުން އައިސް ޖެހުނީކަމެވެ. 
މަނާރަތު ގާތުގައި އެ ވާހަކަ ދައްކާނެ ގޮތެއް ވެސް ފައުޒީއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އިސްޖަހައިލައިގެން މަންމަގެ ކޮޓަރިން ނުކުމެގެން ގޮސް ފައުޒީ ވަނީ ފައުޒީގެ ކޮޓަރިއަށެވެ. 
އެނދުގައި އޮށޯވެލައިފައި ނިތްކުރިމަތީގައި އަތްބާއްވައިލިއެވެ. 
ދަރިޔަކު ނުލިބުނަސް މަނާރަތާ އިނދެގެން އުޅޭނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫން ނަމަ އަނެއްކާ ވެސް ސުމަކުން ފަށަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފައުޒީގެ ނަސީބުގައި ދަރިޔަކު ނެތީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ފަދަ ކިތަންމެ ސުވާލެއް ހިތުގައި އުފެދުނެވެ. 
އެ އުފާވެރި ޚަބަރު ހިފައިގެން އައީ މަންމައެވެ.
ފުރަތަމަ ދަރިފުޅަށް މަނާރަތު ބަނޑުބޮޑުވީ ކައިވެންޏަށް ދެ އަހަރުގައެވެ. 
ގެއަށް ހީވީ ދެ ޢީދު އެއްފަހަރާ އައިހެންނެވެ. 
ދަރިޔަކު ލިބުމަކީ ކިހާ ވަރެއްގެ ކަމެއްކަމެއް މަނާރަތަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ވާންވީ އުފާކަމެއް ނުވަތަ ކުރަންވީ ހިތާމަކަމެއް ވެސް ނޭނގެއެވެ. 
ނުގަބޫލުގައި ކުރި ކައިވެންޏެކެވެ. 
އުންމީދު ނުކޮށް ހުއްޓައި ލިބޭ ދަރިއެކެވެ. 
އިތުރު ޒިންމާއެކެވެ. 
އިތުރު ފިކުރުތަކެކެވެ. 
ކެތްތެރިކަމެއް ނެތި ފައުޒީ ދުވަސްތައް ގުނިއެވެ. 
ވިހަން މާލެ ގެންދަން ވިސްނިއެވެ. 
މަނާރަތާ މަޝްވަރާކުރިއެވެ. 
ރަނގަޅު ހޮސްޕިޓަލެއް ހުރީ މާލޭގައެވެ. 
ކުޅަދާނަ ޑޮކްޓަރުން ތިބީ މާލޭގައެވެ. 
ފުރަތަމަ ދަރިފުޅަށްޓަކައި އެއްވެސް ކަމެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލާކަށް ފައުޒީ ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ހަމަ އެހެންމެ، މަނާރަތުގެ މައިންބަފައިން ވެސް ތިބީ މާލޭގައެވެ. 
އެ މީހުން ދެކެން މަނާރަތު ބޭނުން ހެއްޔެވެ؟ 
އަމިއްލަ ހިތާ މަނާރަތު ސުވާލުކުރިއެވެ.
މާލެދާން މަނާރަތު ބޭނުމެއް ނޫނޭ ބުނެފިއްޔާ އަހަރެން ނާހާނަން ސަބަބެއް، 
ފައުޒީ ވަރަށް އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި ބުންޏެވެ. 
އެކަމަކު މި ކޮޅުގަ ވިހަނިކޮށް ދަރިފުޅަށް ދެރަގޮތެއް ވެއްޖެއްޔާ ވަރަށް ދެރަ.
ދިމާވި އެއްވެސް ކަމެއްގެ އަދަބު ދަރިފުޅަށް ދޭކަށް މަނާރަތު ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
މީހަކަށް އުނދަގޫކުރާކަށް ވެސް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެން ދިޔާމަ މަންމަމެންނަށް އުނދަގުލެއް ނުވާނެތަ؟ މަނާރަތު އެހިއެވެ.
އެހެން މީހުންނަށްޓަކައި ދިރިއުޅުން ޤުރުބާން ކުރުމަކީ، މަނާރަތަށް އާ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
ފައުޒީއަކީ މަނާރަތުގެ މަންމަގެ އުމުރުގެ މީހެކެވެ. 
ހަރުކަށި އެންމެ އަމުރަކުން ފުދޭނެއެވެ. 
އެހެން ނެހެދިކަން އެއީ ފައުޒީގެ ހިތްހެޔޮކަމެވެ. 
ގަބޫލުކޮށްލުން މަނާރަތުގެ ހިތަށް މާ ފަސޭހައެވެ. 
އަނެއްކޮޅުން މަނާރަތުގެ ގަނޑުވަރެއް ފަދަ ކޮޓަރި ރީތިކޮށް ނަލަހައްދައިފިއެވެ. 
އެ ތަނުގައި ހުރުމަށް ބައްޕަ ދަޢުވަތު ދީފިއެވެ. 
ކޮން އުންމީދެއްގައިބާއޭ މަނާރަތު ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ބަދަލުގައި ކޮންމެ އެއްޗެއް ދިނަސް، ފުރާވަރުގެ ބަދަލެއް އެކަކަށް ވެސް ނުދެވޭނެއެވެ. 
ފުނޑުފުނޑުކޮށްލި ހުވަފެންތަކާއި، ވެއްޔަށް ވެގެންދިޔަ އުންމީދުތައް އަނބުރައެއް ނުދެވޭނެއެވެ. 
މަނާރަތުގެ ނަޒަރުގައި މަނާރަތަށް ލިބުނީ މައިންބަފައިންނަށް ކުފޫ ހަމަވާ ބައެއް ނޫނެވެ.
މަނާރަތު އެނބުރި ގެއަށް އައެވެ. 
މައިންބަފައިންނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަކުރިއެވެ.
ސަލާންކުރީ ފައުޒީއެވެ. 
މަނާރަތު ސަލާމެއް ނުކުރެއެވެ. 
ދިޔަ ގޮތަށް ވަނީ ކޮޓަރިއަށެވެ. 
އެ ކޮޓަރީގެ ފާރުތަކުގައި ހަރުލާފައިވަނީ މަނާރަތުގެ ޅަފުރާގެ ހަނދާންތަކެވެ. 
ހުނުމާއި ސަކަރާތްޖެހުމެވެ. 
ފާރުގެ ކޮންމެ ގަލަކާއި، ފުރާޅުގެ ކޮންމެ އީޓަކުން މަނާރަތުގެ ރައްދުއަޑު ގުގުމަމުންދިޔައެވެ.
އާދޭހުގެ އަޑު ތަކުރާރުވަމުން ދިޔައެވެ. 
އެކަކު ވެސް އަޑެއް ނޭހިއެވެ. 
ހަމްދަރުދީއެއް ނުވިއެވެ. 
ފެންކަޅިވާން ފެށުމުން މަނާރަތު ލޯ ފުހެލިއެވެ. 
ކަރުނަ ފުހެން މަނާރަތު ދަސްކޮށްފިއެވެ. 
ރީތި ހުރިހައި ހުވަފެނެއް ކަފުންކޮށް ނިންމައިފިއެވެ. 
ފުރަގަހުން އަޑެއް އިވިގެން މަނާރަތު ބަލައިލިއެވެ. 
ދޮރުމަތީގައި ހުރީ ހަމްދާއެވެ. 
މަނާރަތުގެ މަންމައެވެ.
މީހަކު ތަނެއްގަ ހަމަޖެހިލައިގެން އުޅުނަނުދޭތި! މަޑުމަޑުން ހަމްދާ ބުނެލިއެވެ. 
ހަމަ ގަސްތުގައޭ ތިހެން ތި ހަދަނީ.
ވިޔަފާރިއަކީ އަހަރެން ވަރަށް ފޫހިވާމަސައްކަތެކެވެ.
މާދިހު ފެށި ވިޔަފާރި ބަނގުރޫޓުވިއެވެ. 
އަހަރެން ހިތްވަރުދިނީމެވެ.
މާދިހު އިތުބާރުކުރި މީހުން އޭނައަށް މަކަރުހެދިއެވެ. 
ދެން ވެސް މާދިހަށްވިސްނައިދިނުމުގައި އަހަރެން ކާމިޔާބު ހޯދީމެވެ. 
މާދިހުގެ ލޯބިވެރިޔާއެހެން މީހަކު ޖަހައިގަތެވެ. 
އެ ހިސާބުން މާދިހު މާ ބޮޑަށް މާޔޫސްވީއެވެ.
އޭނައަށް އިވިފައި އޮންނަ ގޮތުން ޑުރަގަކީ ހިތްދަތިކަމަށް އޮންނަފަރުވާއެކެވެ. 
މާދިހު ޑުރަގު ބޭނުންކުރަން ފެށިއެވެ. 
އޭގެ ވިޔަފާރިކުރަންފެށިއެވެ. 
އެ އަނދަވަޅުން މާދިހު ސަލާމަތްކުރެވޭތޯ އަހަރެން ބެލީމެވެ.
މާދިހުގެ ނަޒަރުގައި އަހަންނަކަށް މާދިހުގެ ހާލަތެއް ނުވިސްނޭނެއެވެ.
ކެހިވެރިކަމާއި، ހިތްދަތިކަމާއި، ނާކާމިޔާބީއަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަންނަކަށްނޭނގޭނެއެވެ. 
އެ ކަން އެނގޭނީ މާދިހުގެ ފައިވާނަށް އެއް ފަހަރު ނަމަވެސްއެރީމައެވެ.
ޑުރަގު ވިޔަފާރީގެ ތެރެއަށް އަހަރެން ވަނީ،ހަމައެކަނި މާދިހު ސަލާމަތްކުރުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ. 
އޭނަގެ ކުރިމަތީގައިއަހަރެންގެ ބަސް ވިއްކުމަށްޓަކައެވެ. 
އަހަރެންގެ ފަޔަށް އެ ފައިވާންހެޔޮވަރުކޮށްލި ވަގުތު މާދިހު މަޅިއެއްގައި ބެދުނެވެ. 
ސައިކަލުގެމަޑިދަށުގައި ޑުރަގު އުފުލަނިކޮށް ފުލުހުންގެ އަތްދަށުވިއެވެ.
ސާބިތުވެއްޖެއްޔާ ބޮޑު ހުކުމެއް އަންނާނެ މި ފަހަރު، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ދެން ވެސް މަ ބުނާ ގޮތް ހަދާ!
ބޭނުންތަ މަށަށް ހެލްޕްވާން؟ މާދިހު ސުވާލުކުރިއެވެ. 
ގޮވާލަންދެން މަޑުކުރޭ!
އަހަންނަކީ މާދިހަށް ހެޔޮއެދޭ މީހެކެވެ.
އެހީތެރިއެކެވެ. 
މާދިހަކަށް އެ ކަމެއް ނުވިސްނެއެވެ. 
ދެން ވެސް މާދިހުއިޚުތިޔާރުކުރީ ނުބައި މިސްރާބެކެވެ. 
އަޑިގުޑަން ގިނަ، އުފަލެއްގެ އުންމީދުކުޑަ މަގެކެވެ. 
އެއްރެއަކު ދަންވަރު ބާރަގަޑި ބައިވާން އުޅެނިކޮށް މާދިހުގުޅިއެވެ. 
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
މި ދަންވަރު އޭނަ ކުރަން އެ އުޅެނީކޮން ކަމެއްބާއެވެ؟
ނުކުމެބަލަ ބޭރަށް، މާދިހު ބުންޏެވެ. 
މަ ބުނީމެއްނު ގޮވާލާނަމޭ!
ނިދަން އޮވެފައި ތެދުވެގެން ދިޔުމުގެއެއްވެސް ޝައުޤުވެރިކަމެއް އަހަރެންގެ ނެތެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ތެދުވީމެވެ.
ސުވާލުތައް ބައިވަރު ހުއްޓައި އެއްވެސް ސުވާލެއް ނުކޮށެވެ. 
އަހަރެންނުކުތްއިރު މާދިހު އިނީ ޓެކްސީއެއްގެ ޑުރައިވަރު ސީޓުގައެވެ. 
އެކަމަކު،އޭނައަކީ ޓެކްސީ ދުއްވާ މީހެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ޓެކްސީއަށް އެރީމެވެ. 
ކާރުދުއްވައިލިއެވެ.
އަހަރުމެން މި ދަނީ ކޮން ތާކަށް؟ އަހަރެން އެހީމެވެ.
މާދިހު ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
ގެއެއް ކައިރިއަށްމަޑުކޮށްލައިފައި މާދިހު ކާރުން ފޭބިއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ފޭބީމެވެ. 
ހޮރެއްކަހަލަ ގެއެކެވެ. 
ހަނި ސަރައްކާލިތަކާއި ދޮރުތައް ގިނަ ގެއެކެވެ. 
މާދިހުދޮރެއްގައި ޓަކިޖަހައިލިއެވެ. 
ވަގުތުން ދޮރު ހުޅުވިއެވެ. 
އަހަންނަށް ފެނުނީއިސްކޮޅުން ދިގު، ވަރަށް ހިކިތޮޅި، ކަޅު މީހެކެވެ. 
އިސްތަށިގަނޑު ދިގެވެ.
ތުނބުޅިމަތިމަސް ތުންޏެވެ. 
އެ މީހަކު އަހަރުމެންނަށް އިންތިޒާރުކުރާކަހަލައެވެ. 
ވަނުމަށް އިޝާރާތް ކުރުމުން އަހަރުމެން އެތެރެއަށް ވަނީމެވެ.
އެ މީހާ ދިއްކޮށްލީ މޮހޮރެކެވެ. 
އާދައިގެ ވަރަށް ވުރެ ތަންކޮޅެއް ދިގު،ފަލަ މޮހޮރެކެވެ.
އެކަމަކު މި ގަޑީގަ ކިހިނެއް މަގު މެދަށް މޮހޮރެއް ޖަހާނީ؟ މާދިހު ސުވާލުކުރިއެވެ. 
ދުއްވާއެއްޗެހި....
މި ގަޑި އެންމެ ފަސޭހަވާނީ، މާދިހުގެވާހަކަ ނުނިމެނީސް އޭނަ ޖަވާބުދިނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ މަސައްކަތެއްކޮށްގެން ނޫނީ ކަމެއް ކާމިޔާބެއް ނުވާނެ.
ތީ އަތްކަންކުރާ މީހެއް ގާތަށްގޮސް، ވަރަށް މަސައްކަތުން ތައްޔާރުކުރި އެއްޗެއް. 
މަގޭ ބައި މި ނިމުނީ. 
މިރޭ އަދި ވަރަށް މަސައްކަތް އެބަ އޮތް.
މާދިހު ނުކުންނަން ހިނގައިގަތެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ފަހަތުން ނުކުތީމެވެ.
މި ފަހަރު ކަލޭ އަރާ ފަހަތަށް، މޮހޮރު ދީފައި ޓެކްސީއަށް އަރަމުން މާދިހު އެދުނެވެ.
ޓެކްސީ ދުއްވައިލިއެވެ. 
އަހަރެން އިނީނޭނގުމެއްގެ ތެރޭގައެވެ. 
މޮހޮރުގައި އެއްޗެއް ލިޔެފައި ހުރިކަން އަހަންނަށްއިހުސާސްކުރެވުނެވެ.
ކާކު އެއީ؟ އަހަރެން އެހީމެވެ. 
ކީއްކުރަން ތި އުޅެނީ؟
ސިހުރުހަދާ މީހެއް، މާދިހު ވަރަށްހަމަޖެހިލައިފައި ބުންޏެވެ. 
ތި މޮހޮރު ގެންގޮސް އޭނަ ބުނި ތަނަށް ޖެހީމަދެން މަށެއް ނުބެދޭނެ.
ދެން ބަސްޓެއް ވެސް ނުވާނެ.
އެއީ؟ އަހަރެން ހައިރާންވެފައި އެހީމެވެ.
މަ ކިޔައިދީފާނަން.
ގަބޫލުކުރުމާ ނުކުރުމަކީމަށާ ބެހޭކަމެއް ނޫން، މާދިހު އެ ވާހަކަ ކިޔައިދޭން ފެށިއެވެ. 
ތިމޮހޮރުގަ ލިޔެފައި ތި އޮތީ، ކިތަންމެ ކުދިކޮށް ނަމަވެސް، އެގްރީމަންޓެކޯ.
އެވެނިކަމެއް ކޮށްދޭމަތިން މިވެނި އެއްޗެއް ހިބައިން ޖިންނިއަށް ދޭ ގޮތަށް.
އެއީ ލޭތިއްކެއް، ކުޅުފޮދެއް، އިސްތަށްޓެއް ނޫނީހެދުމެއްގެ ރޮއްޖަކަށް ވެސް ވެދާނެ.
އަހަރެން ނިކަން ރަނގަޅަށް އެ މޮހޮރަށް ބަލައިލީމެވެ. 
އެ މޮހޮރުގައި ލިޔެފައިހުރި އެއްޗެއް ސާފެއް ނޫނެވެ.
ބޭނުމަކީ؟ އަހަރެންގެ ކަމަކީ ސުވާލުކުރުމެވެ.
އެ މަސައްކަތާ ހަވާލުވާ ޖިންނި ވަރަށްބޮޑާވާނެޔޯ، މާދިހު ކިޔައިދިނެވެ. 
އޭނަ ކިޔައިދިން ގޮތަށް މަ ވެސް މިކިޔައިދެނީ.
އެހެން ނަހަދައި ޖިންނިޔާ ހަވާލުކުރަން އުޅެފިއްޔާ ބުނާނެޔޯމަށަކަށް ތި ކަމެއް ނުވާނޭ. 
ކަލޭ ހަމަ ބުނާއިރަށް މަ ވީ މުޅި ރަށުގައިއެނބުރެންހޭ ތި މީހަކު ހޯދަން. 
ސީދާ އެ މީހަކާ ގުޅުން ހުރި އެއްޗެއް ނޫނީއޭނަގެ ވަސް ހުންނަ އެއްޗެއް ނަމަވެސް ގެންނާށޭ.
މާދިހުގެ ވާހަކައިން އެނގުނު ގޮތުގައިއަނގޮޅިތަކުގައި ޖިންނީން ފޯރިމަރައެވެ. 
ވަކި ސަރަޙައްދުތަކެއްވެރިކޮށްލައިގެން އުޅުމަކީ އިންސީންނާއި ޖަނަވާރުންގެ ތެރޭގައި ވެސް އޮންނަކަމެކެވެ. 
ޖިންނީންގެ ތެރޭގައި ވެސް އެ ކަން އޮންނަނީ އެ ގޮތަށެވެ.
ވަކިވަކި ގެ އާއި، ހިސާބުގަނޑާއި، އަވަށާއި، ރަށްރަށުގެ ހަތަރުއަނގޮޅިވެރިކޮށްގެން އުޅެނީ މާރިދުންނެވެ. 
އެއީ ޖިންނީންގެ އެންމެ ވަރުގަދަމަޚްލޫޤެވެ. 
އެ ހިސާބުގަނޑުގައި އުޅޭ ދަށް ފެންވަރުގެ އެހެން ޖިންނިތައްއުޅޭނީ އެ މާރިދުންގެ އަމުރުވެރިކަމުގެ ދަށުގައެވެ. 
ސިހުރުވެރިން އެހީތެރިކަން ހޯދަނީ އޭނަގެ ފަރާތުންނެވެ. 
އެ މޮހޮރު އެތަނުގައި ހުރިހައި ހިނދަކު އޭގެ ބޭނުން ފުދޭނެއެވެ. 
މޮހޮރަށް ކަމެއްވިޔަނުދީ ބެލެހެއްޓުމަކީ މާރިދުގެ ޒިންމާއެކެވެ. 
އެ ކަން އޭނަ ކުރާނެއެވެ.
އެ ވާހަކަތައް އިވުމުން އަހަރެން ކުޑަކޮށް ބިރުގަތެވެ.
ކިހިނެއް މަގު މެދަށް މޮހޮރެއް ޖަހާނީ؟ އަހަރެން އެހީމެވެ.
ޖަހަންތާ ޖެހޭނީ، މާދިހު ޓެކްސީ މަޑުކުރަމުން ބުންޏެވެ. 
ދުންކަރާހެއް އޮންނާނެބާ؟
ސިހުރުވެރިޔާ ބުނި ހަތަރުއަނގޮޅިކަންމައްޗަށް ޓެކްސީ ހުއްޓިއެވެ. 
އަހަރުމެން ދެ މީހުން އެކުގައި ފޭބީމެވެ.
އެކުވެރިޔާ ދުންކަރާސް ޖަހައިފައި ކާރު ހިއްލައިލިއެވެ. 
ފުރޮޅުނައްޓައިލިއެވެ. 
އަހަރެން އިނީ މީހަކު އާދޭތޯ ބަލާށެވެ. 
ވަރަށް އަމާންވަގުތެކެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އަހަރެންގެ ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ ފުލުސް ކާރެކެވެ.
ޕޮލިސްޕޮލިސް! ވައިއަޑުން އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ދެން އެ ދިމާއަށް ކަލޭ ނުބަލާތި! މާދިހު ލަފާދިނެވެ. 
ހާސްކަނޑާލާ!
ކާރު ކުޑަކޮށް މަޑުކޮށްލައިފައި، ދިޔަ ގޮތަށްދިޔައެވެ. 
މަގުގައި ތަން އޮތެވެ. 
މާދިހު މޮހޮރު ޖަހަން ފެށިއެވެ. 
ހަމަސީދާ ފުރޮޅާ ދިމާއިން ބިންމައްޗަށެވެ. 
އިސާހިތަކު، ނިކަން ބާރަށް އައިފުލުސް ސައިކަލެއް ފެނުނެވެ.
އެބަ އާދޭ ޕޮލިސް! ވައިއަޑުން އަހަރެން ބުނީމެވެ.
އެ އަންނަނީ މި ތަނަށް، މޮހޮރު ޖަހައިނިންމައިލަމުން މާދިހު ބުންޏެވެ. 
ކަލޭ އެއްވެސް ވާހަކައެއް ނުދައްކާތި.
މަށަށް އެހީވާކަމަށް ހެދިގެން އިނދޭ.
ފުލުހުންގެ ސައިކަލު ހުއްޓިއެވެ. 
އެ މީހުން ސައިކަލަކުން ނުފައިބައެވެ. 
އަހަރެން ގުޑައި ވެސް ނުލައި އިނީމެވެ.
މަގުގެ އެއްފަރާތަކަށް ޖައްސައިލި ނަމަ.... ފުލުސްމީހާ އެދުނެވެ.
މި ނިމުނީއޭ، ފުރޮޅު އަޅުވަމުން މާދިހުޖަވާބުދިނެވެ. 
ދެން ނުވާނެ މާ ގިނައިރެއް. 
ދުއްވާއެއްޗެއް ނާދެއެއްނު.
މަގުތަކުގައި މޮހޮރު ގިނަކަމުން ވާ ގޮތް. ކީއްކުރާނީ؟
ފުލުހުންނަށް ޝައްކުވިހެން އަހަންނަށްހީވިއެވެ. 
އެކަމަކު އެ މީހުން ދިޔައީއެވެ. 
ކާރުގެ ފުރޮޅު އެޅުވުމަށް ފަހުއަހަރުމެން ނައްޓައިލީމެވެ. 
ކާމިޔާބުގެ ފޮނި ރަހަ އިހުސާސްކުރަމުންނެވެ.
މަ ހީކުރި ވަރަށް ވުރެ ވެސް ފަސޭހަ، ހިތްހަމަޖެހިފައި އިން މާދިހު ބުންޏެވެ. 
އެ މޮހޮރު އެ ތަނުގައި ހުރިހައިދުވަހަކު، މަ ހުންނާނީ މިނިވަންކޮށް.
ފުލުހުންގެ ހުވާމަތީގައި ދެމިހުރިއެއްވެސް ފުލުހަކަށް މަ ބަސްޓެއް ނުކުރެވޭނެ.
ހިއެއްނުވޭ މަ ފެންނާނެހެނެއްވެސް.
ހުވައިމަތީގައި ދެމިނުހުންނަ ފުލުހުންނޯ؟ އަހަރެން އެހީމެވެ.
އެ މީހުން ގަނެލެވޭނެ، ކާރުގެ ގިއަރު މަތިކޮށްލަމުން މާދިހު ޖަވާބުދިނެވެ.
މާދިހު އެ މަސައްކަތުގައި ދެމިހުއްޓެވެ. 
ކުށްސާބިތެއް ނުވިއެވެ. 
އޭނާ ފަޅައެއްނާރައެވެ. 
ހައްޔަރެއް ވެސް ނުކުރެއެވެ.
ފުލުހުންގެ ލޯމައްޗަށް އޭނާ ގެއްލިފައިވާ ކަހަލައެވެ. 
އެކަމަކު ފަހުން ވާނީކިހިނެއްބާއެވެ؟ 
އެ ގޮތުގައި މާދިހަށް ހުރެވޭނީ ކިހާ ދުވަހަކުބާއެވެ؟
އެއީ، އަހަރެން ހިތަށްއެރި ދެ ސުވާލެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތް ބުންޏެވެ.
ސިހުރަކީ ޙައްލެއް ނޫނެވެ. 
ލަހެއް ނުވެ އަހަރެންގެ ސުވާލުތަކުގެ ޖަވާބުލިބުނެވެ. 
މާދިހު އެ މޮހޮރު ޖެހިތާ އަހަރެއް ނުވަނީސް ހައްޔަރުކުރިއެވެ.
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
މާދިހު ޖެހި މޮހޮރަށް ވީ ގޮތް ބަލައިލާނަމެވެ. 
އެހިސާބަށް ދިޔައިރު އެ މަގު އޮތީ ބަންދުކޮށްފައެވެ.
މޮހޮރެއް ނެތެވެ.
މަގުގެ މެދު އޮތީ ކޮނެފައެވެ.
ފަންކާއިން ކުޅެމުންގެންދިޔަ މިޔުޒިކު އަޑުއަހަން، ނިތްކުރިމަތީގައި އަތްބާއްވައިލައިގެން އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
ކުރާ ބުރަ މަސައްކަތުން ލިބޭފައިސާކޮޅުން ދެކޮޅެއްނުޖެހެއެވެ. 
އަހަންނަކަށް ރަނގަޅު ތަޢުލީމެއްލިބިފައެއް ނެތެވެ. 
އޮފީހުގެ ވަޒީފާއިން އެންމެ ގިނަވެގެން ވެސް ލިބެނީފަސް ހާހަކަށް ރުފިޔާއެވެ. 
މަހުގެ ފަންސަވީހާ ހަމައަށް ދާއިރު އަތްމަތިހުސްވެއެވެ. 
ކިތަންމެ ބަލައިގެން އުޅުނަސް ފަހަށް ރައްކައެއް ނުކުރެވެއެވެ.
އަހަންނަކީ ބޭކާރު ޚަރަދުތަކެއް ކުރާ މީހެއް ނޫނެވެ. 
ގިނަ އަންނައުނެއްނުގެންގުޅެމެވެ. 
އަނބިދަރިން އަތުގައި ވެސް އަންނައުނު ވަރަށް މަދެވެ.
އަހަރެން ސެންޓެއް ނުޖަހަމެވެ. 
މޮޅު ޝޭންޕޫއެއް ނުލަމެވެ. 
ގެންގުޅެނީއެންމެ އާދައިގެ ފޯނެކެވެ. 
ފައިން ސައިކަލު އިސްޓާޓުކުރާތާ ކިތަންމެދުވަހެކެވެ. 
ސައިކަލުގެ އެތައް މަރާމާތެއް ކުރަންޖެހިފައިވެއެވެ.
ކޭބަލްޓީވީ ހުރެއެވެ. 
އެކަމަކު ބޭނުންކުރަނީ އެންމެ ކުޑަ ޕެކޭޖެވެ.
އަންބަކާއި ދެ ދަރިން ތިބެއެވެ. 
ދަރިން ބޭނުންވާ ގިނަ އެއްޗެހި ހޯދައެއްނުދެވެއެވެ. 
މާލޭގައި އަހަރެންގެ ގެދޮރެއް ނެތެވެ. 
ދިރިއުޅެނީ އަނބިމީހާގެގޭގައެވެ. 
ވަރަށް ކުޑަ ތަންކޮޅެއްގައެވެ. 
ކުދިންގެ އުމުރުން އަށާރަފުރުނުއިރު ވެސް ދެ ކޮޓަރިއެއް ނުހެދުނެވެ. 
ހޯދުނީ ދެ އެނދެވެ.
ހިތަށްއަރައެވެ. 
ޒިޔާދާ ކިތަންމެ ލޯބިން އަހަންނާ ކައިވެނިކުރި ނަމަވެސް،މިހާރު އޭނަ ސަހަރޯ ހިތަށްއަރާނެއެވެ. 
އޭނައަކީ ޝަކުވާ ކުރާ މީހެއް ނޫނެވެ.
ކެތްތެރިކަމާއި އޯގާތެރިކަމުގެ ނަމޫނާ އަންބެކެވެ. 
އެހެންވެ އެ ކަހަލަވާހަކަނުދައްކަނީއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އަހަރެންގެ ސަމާލުކަން އަތުލީއަސުރުނަމާދުގެ ބަންގިއެވެ. 
ލޮލަށް ވެރިވެފައިވާ ކަރުނަތައް ފުހެލައިފައިއެނދުން ތެދުވީމެވެ.
އަންނަމުން ހަނޑުލާ، ތަރުކާރީކޮޅެއްގެންނައްޗޭ، ކުނިކަހަން ހުރި ޒިޔާދާ ބުންޏެވެ. 
ދޮންނަމެޝިނުން ފާޑެއްގެއަޑެއް ކިޔާތީ ނުކެރުނު ޖައްސާކަށް.
އެއްޗެހި ދޮންނަ ބުރުހެއް ލިބުނިއްޔާވަރަށް ރަނގަޅު.
އަހަރެން ބޯޖަހައިލީމެވެ. 
ދޮންނަ މެޝިނަށްވަރަށް ގިނަ ޒަމާން ވެއްޖެއެވެ. 
ހަލާކު ވިޔަސް އެ ކަމާ ޝަކުވާކުރާނެޖާގައެއް ނެތެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެންމެ ނުތަންވަޅު އެ ކަހަލަ ކަންތައްދިމާވަނީ ކީއްވެގެންބާއެވެ؟ 
ޒިޔާދާ ލައިގެން ހުރި ހެދުން ވަރަށް ބަލެވެ.
އެންމެ ހެދުމެއް ނަމަވެސް އޭނައަށް ގަނެދެވޭނެ ނަމައެވެ.
ކީއްވެ ތި ހުންނަނީ؟ އަހަރެން ބަލަހައްޓައިގެން ހުރުމުން ޒިޔާދާ ސުވާލުކުރިއެވެ.
ކަމެއް ނުވޭ! އަހަރެން ބުނީމެވެ.
އަހަންނަށް އެނގޭ މި ސުވާލު އަހާއިރު ވެސް ޒިޔާދާ ދޭނީ ކޮން ޖަވާބެއްކަން.
އެ ކަން އެނގި ހުރެ މި އަހަނީ.
އަހަންނާ އިނދެވުނީތީ އުފާވޭތަ؟
ޖަވާބު އެނގެންޏާ ކީއްކުރަން ތި އަހަނީ؟ ހިނިތުންވެލައިފައި ޒިޔާދާ ޖަވާބުދިނެވެ.
ޒިޔާދާ ކަހަލަ އަންބެއް ލިބުނުކަން އެއީއަހަރެންގެ ނަސީބެވެ. 
އަހަރެން ހިނގައިގަތީމެވެ. 
ގެއިން ބޭރަށް ނުކުމެފައިފައިސާދަބަސް ބަލައިލީމެވެ. 
އަށާރަ ރުފިޔާ އޮތެވެ. 
ވަކިލާރިކޮޅެއް ވެސްހުއްޓެވެ. 
އޮތްކަން އެނގެންޏާ އެ ވެސް ބޭނުން ނުކޮށެއް ނުވެއެވެ. 
މަހުގެ ފަސް ދުވަސްބާކީ އޮތެވެ. 
އެއީ، އަބަދުވެސް އަހަރެން އެންމެ ފިކުރު ބޮޑުވާ ފަސްދުވަހެވެ.
ﷲ.. ހިތާހިތުން އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
ކޮންމެވެސް މަގެއް ދައްކަވާ!
ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލައިފައިހިނގައިގަތީމެވެ. 
ކައިރީގައި ހުރި މިސްކިތަށް ވަދެ ވުޟޫކުރަން ފެށީމެވެ.
ފަހަތުން މީހަކު އަހަރެންގެ ކޮނޑުގައި ކޮށްޓައިލިއެވެ. 
ބަލައިލިއިރު މުފީދުހުއްޓެވެ. 
އޭނައަކީ، ވާހަކަދެއްކުމުގެ އުނދަގޫތަކެއް ހުންނަ، މެދު އުމުރުގެ މީހެކެވެ. 
އޭނަގެ ހަރަކާތުން އޭނަ ބަނޑުހައިވެފައި ހުރިކަން އެންގިއެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި ބަހުރުވައެއް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އޭނަގެ ދެ ލޮލުން ވެސް އަހަންނަށް ފެނުނީ ހައިހޫނުކަމެވެ.
ޕަންޗާސް! މުފީދުގެ ބަހުރުވައިން ބުންޏެވެ. 
ބަނޑުހައި!
މިސްކިތަށް ވަންނަމުން އަހަރެން އެދުނީ އަތްމަތި ތަނަވަސްވާނެ މަގެއް އަހަންނަށް ދެއްކެވުމަށެވެ. 
ދިމާވީ ދިމާ އިދިކޮޅަށެވެ. 
މުފީދަށް ސައިބޮވޭކަމަށް ވަނީ ފަންސާސް ރުފިޔާއިންނެވެ. 
ދޭން ކިތަންމެހާ ވެސް ބޭނުމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ ވަރު ދީފިއްޔާ އަހަރެން ހަދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ކޮންފަދަ ވަރުގަދަ އިމްތިޙާނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ޕަންޗާސް! މުފީދު އަނެއްކާ ވެސް ބުންޏެވެ. 
ސައި.. ސައި..
އަހަރެން އަޅައެއްނުލަމެވެ. 
ވުޟޫކުރުމައިގެން ކުރިއަށްދިޔައީމެވެ. 
މުފީދެއް ނުދެއެވެ. 
އަހަރެން ވުޟޫކޮށްލައިގެން މިސްކިތަށް އެރީމެވެ. 
ފަސްއެނބުރި ބަލައިލިއިރު ވެސް މުފީދު ބަލަހައްޓައިގެން ހުއްޓެވެ. 
ދެރަވެފައެވެ. 
އުންމީދު ގެއްލިފައެވެ.
އަހަރެންގެ ހިތަކަށް ކެތެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަރެން އަތަކު ވަކި ފަންސާސް ރުފިޔާއެއް ނެތެވެ. 
އޮތީ ހަތް ރުފިޔާއެވެ. 
ނުވަތަ ސަތޭކަ ރުފިޔާއެވެ. 
އެ ފައިސާކޮޅުގެ ބޭނުން އަހަންނަށް އިންތިހާއަށް ބޮޑެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ.
މީހަކަށް އެއްޗެއް ދެވޭނީ އަހަންނަށް ފުދޭ ވަރަށް ބަހައްޓައިފައެވެ.
ހިންދިރުވައިލައިފައި ސަތޭކަ ރުފިޔާ ނަގައި މުފީދަށް ދިއްކޮށްލައިފައި ﷲއަށް ވަކީލު ކޮށްލީމެވެ. 
ހައިރާންވެފައި މުފީދު އަހަންނަށް ބަލައިލިއެވެ.
އޭނައަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ.
މަލާމާތް.. ކުރަނީ؟ މުފީދު ބުނެލިއެވެ. 
ސަމާސާ.. ކުރަނީ؟
ސަމާސާއެއް ނޫން، އަހަރެން ސަތޭކަ ރުފިޔާ މުފީދުގެ ޖީބަށްލަމުން ބުނީމެވެ. 
އެއްކޮށް ދިނީ! ފަހުން ސައިބޯން އަނެއްބައި ބާއްވާ! ނަމާދުކޮށްގެން ސައިބޯން ދޭ!
މުފީދަށް އެނގޭ ގޮތަށް، ތުންފަތް ވަރަށް ބޮޑަށް ޚަރަކާތްކުރަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އަހަރެން މިސްކިތުގެ އެތެރެއަށް ހިނގައިގަތީމެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް ފަސްއެނބުރި ބަލައިލީމެވެ.
އުފަލުން ރޮވިފައި މުފީދު ހުއްޓެވެ. 
އަހަރެން ހިނިތުންވެލީ ގަދަކަމުންނެވެ.
އަތްމަތި އެއްކޮށް ހުސްވީއެވެ. 
ގެއަށްދާން ޖެހޭނީ ހުސްއަތާކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ނަމާދަށް ހުރިއިރު އަހަންނަށް ކޯލެއް އަންނަކަން އިހުސާސްވިއެވެ. 
މިސްކިތުން ފައިބައިފައި ފޯނު ބަލައިލީމެވެ.
ގުޅައިފައިއޮތީ ޒުހުރީއެވެ. 
އަހަރެން ގުޅައިލީމެވެ.
ފްރެންޑް މި އުޅެނީ ވަރަށް ސަކަރާތްވެގެން، ނުތަނަވަސްވެފައި ޒުހުރީ ބުންޏެވެ. 
ދެ އޯޑަރު އެއްކޮށް އައިސްގެން ގުދަން ފުރިއްޖެ! 
ނެތްތަ ގުދަންގަނޑެއް؟ 
ދަންނަންޏާ ދަންނަ އެންމެނަށް ގުޅައިފިން. 
ބާކީ ހުރި ބައި ކަސްޓަމުން ނެރެވޭނީ ވެސް ތަނެއް ލިބިގެން.
ވަރަށް އިމަޖެންސީކޮށް ގުދަނެއް އެބަ ބޭނުންވޭ!
މަ ކާކަށް ގުޅާނީ؟ އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ދެން ބަލާނަން.
ތަންކޮޅެއް ހާޑުކޮށް މި ކަމާ އުޅެލަދީބަލަ! ޒުހުރީ އެދުނެވެ. 
ވަރަށް ރަނގަޅު ސަޔެއް ދޭނަން.
ޒުހުރީ ފޯނު ބޭއްވީ އޭނަ ބޭނުންވާ ގުދަނުގެ ސައިޒާއި، އަގާއި، އެހެނިހެން މަޢުލޫމާތު ވެސް ދީފައެވެ. 
އެ އަށް ވުރެ ކުޑަ ތަނެއް، ބޮޑު އަގަކަށް ލިބުނަސް ޒުހުރީ ބޭނުމެވެ. 
އަހަރެން ވިސްނައިލީމެވެ. 
އެ ކަހަލަ ކަމަކާ ގުޅަން އެންމެ ރަނގަޅު ދެ މީހަކަށް ގުޅައިލީމެވެ. 
ކާމިޔާބެއް ނުވިއެވެ. 
ފޯނު ޖީބަށްލަމުން އަހަރެން މިސްކިތުން ނުކުތީމެވެ. 
އެ ވަގުތަކީ، ރުޝްދީ ސައިކަލުގައި އައިސް ސައިކަލު ޕާކުކޮށްލި ވަގުތެވެ. 
އޭނަ އައީ މިސްކިތާ ދިމާއަށެވެ. 
ރުޝްދީގެ ގުދަނެއް ކުއްޔަށްދީފައި ހުންނަކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
އަހަރެން ފެނުމުން ރުޝްދީ ސަލާންކޮށްލިއެވެ.
އޭ! އެއްކަލަ މީހުން ގުދަން ދޫކޮށްލައިފި، ރުޝްދީ ބުންޏެވެ. 
ނެތްތަ ގުދަނެއް ބޭނުންވެގެންއުޅޭ ބައެއް؟
ގުދަނުގެ ސައިޒާއި، އަގު އެހީމެވެ. 
ޒުހުރީ ބުނި ވަރަށް ވުރެ ޖާގަ ބޮޑެވެ. 
އެކަމަކު، ޒުހުރީ ބޭނުންވި ވަރަށް ވުރެ އަގު ކުޑައެވެ. 
ރުޝްދީގެ ޝަރުތެއް ވެސް އޮތެވެ.
ތިން މަހުގެ އެޑްވާންސް ސީދާ ކޭޝް ހޯދައިދީފިއްޔާ ދޭނަން ރަނގަޅު ސައެއް.
ރުޝްދީ ހުރީ ފައިސާކޮޅަކަށް ވަރަށް ބޭނުންވެފައެވެ. 
ހީ ވެސް ނުކުރާ ވަރުގެ ހަދިޔާއެއް ދޭނަން.
ކުޑަކޮށް މި ކަމާ އުޅެލައްޗޭ!
ރުޝްދީ މިސްކިތަށް ވަނެވެ. 
އަހަރެން ވަގުތުން ޒުހުރީއަށް ގުޅައިލީމެވެ. 
އުފާވެރި ޚަބަރު އޭނައަށް ދިނީމެވެ. 
އެ ވަގުތުން އެ ވަގުތަށް ވެސް ޒުހުރީ ގުދަން ބޭނުމެވެ.
އެގްރީމަންޓު ހިފައިގެން ވެސްޓް ޕާކުން މީޓުކުރަމާ ހިނގާ! ޒުހުރީ ވަރަށް އުފާވެފައި ބުންޏެވެ. 
ކިހާ އަވަހަކަށް ރެޑީވާނެ؟
އެކަމަކު އޭނަ ބުނީ ތިން މަހުގެ އެޑްވާންސް ބޭނުމޭ، އެ ޝަރުތު ވެސް އަހަރެން ހުށައެޅީމެވެ. 
ވަގުތުން ފައިސާޔޯ ބޭނުމީ.
ޒުހުރީގެ ނަޒަރުގައި އެއީ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނޫނެވެ. 
ބޭނުންވި ވަރަށް ވުރެ ޖާގަ ބޮޑުވެފައި އަގު ހެޔޮވުމުން، އެ ވިޔަފާރީގައި ޒުހުރީއަށް ވީ ފައިދާ މާ ބޮޑެވެ.
ގުދަން ލިބުނުލެއް އަވަސްކަމުން އެ ފައިދާ ދެ ގުނައަށް އިތުރުވިކަމަށް ޒުހުރީ ބެލިއެވެ.
ގުދަން ހުރި މަގު ފަސޭހަވުމަކީ އޭނައަށް ލިބުނު އިތުރު މޮޅެކެވެ.
ތިން މަހޭ؟ ޒުހުރީ ޗޮކެއް ކަނޑައިލައިފައި ބުންޏެވެ. 
އެއް އަހަރަށް ބުނި ނަމަވެސް ދިނީމުސް.
އަހަންނަށް ތި ކޮށްދެވުނީ ވަރަށް ބޮޑު ހެޔޮކަމެއް. 
ގޮތް ހުސްވެފަ މަ މިހިރީ. 
ހާދަ ލާރިއެކޭ ތި ސަލާމަތްކޮށްދިނީ.
އަހަރެން ކޮށްދިނީ އެ ދެ މީހުން އެއް މޭޒެއްދޮށަށް ގެނައުމުގެ މަސައްކަތެވެ. 
އެކަކަށް ވެސް އަހަރެން މަކަރެއް ނަހަދަމެވެ. 
ޒުހުރީ އެދުނު ގޮތަށް، ރުޝްދީ ގޮވައިގެން ވެސްޓު ޕާކަށް ދިޔައީމެވެ. 
އެ މޭޒުދޮށުގައި އެގްރީމަންޓުގައި ސޮއިކުރެވުނެވެ. 
ޒުހުރީ އަހަންނަށް ތިރީސް ހާސް ރުފިޔާ ދިނެވެ. 
ރުޝްދީ ދިހަ ހާސް ރުފިޔާ ދިނެވެ.
ފައިސާކޮޅު ޖީބަށްލައިގެން އަހަރެން ފުރަތަމަ ވަނީ މިސްކިތަށެވެ. 
އަދި ﷲއަށް ޝުކުރުދެންނެވީމެވެ. 
އުފަލުން ރޮމުންނެވެ. 
އެތައް އިރެއްވީއިރު ވެސް އަހަންނަކަށް ހުއްޓައެއް ނުލެވުނެވެ. 
އެ ރޭ އަހަރެން ގެއަށް ވަނީ، އަހަރެންގެ މުޅި ހަޔާތުގައި ވެސް އަހަންނަށް ނުލިބޭހާ ގިނަ ފައިސާޔާ އެކުގައެވެ.
މީހަކަށް ފައިސާގެ އެހީއެއް ދޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު، އެ ފައިސާ އެތައް ހާސް ގުނައަކަށް އިތުރުވެގެން ނުލިބިދާނެއެވެ.
އެކަމަކު އެ ހެޔޮކަމުގެ ބަދަލު ދެއްވާނެއެވެ. 
ހާލުގައިޖެހޭ ވަގުތު އެހީތެރިކަމަށް އެދުމުން އިތުރު ހާސްކަމަކާ ކުރިމަތިލާން ވެސް ޖެހިދާނެއެވެ. 
އޭގެ ފަހަތުގައި ސަބަބެއް އޮންނާނެއެވެ. 
ﷲއަށް ވަކީލު ކުރާށެވެ. 
މަގެއް ދައްކަވާނެއެވެ. 
އަހަންނަކީ، އެ ކަން ތަޖުރިބާކުރެވިފައިވާ އެތައް ލައްކަ މީހުނެއްގެ ތެރެއިން އެކަކީމެވެ.
ދަންނާށެވެ. 
މި ދުނިޔެއަކީ އިމްތިޙާނުން ފުރިގެންވާ ތަނެކެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެކެވެ.
މާލެއަށް ވަރަށް ބޯކޮށް ވާރޭ ވެހުނު ރެއެކެވެ. 
ބައެއް ފިހާރަތައްދިހައެއް ނުޖަހަނީސް ބަންދުކުރިއެވެ. 
ގިނަ ޓެކްސީތައް ހުރީ ޕާކުކޮށްފައެވެ.
ކޮންމެ މީހަކު ވެސް ބެލީ އަވަހަށް ގެއަށް ވަދެވޭތޯއެވެ. 
ރޯޅިއެއް ނުޖެހިއެއްވާނަކަށް ވެހެމުންދިޔަ ވާރޭ ހުއްޓައިލުމުގެ އެއްވެސް އަސަރެއްނުފެނެއެވެ. 
އަހުސަން ހުރީ ބޭރަށް ނުކުންނަން ބޭނުންވެފައެވެ. 
އެންމެފަހުން އުންމީދުކަނޑައިލިއެވެ. 
މަޑު ހިނގުމެއްގައި ގޮސް ދޮރާށީގެ މަތީގައިހުރި ތަންޑުއަޅުވައިލިއެވެ. 
އެޕޯލޯތަޅަށް ފިއްތައިލައި ދޮރުތަންޑުއެޅުވިއެވެ. 
އެ ގޭގައި އުޅެނީ އަހުސަންގެ ދެމަފިރިންނާއި ދަރިފުޅެވެ.
އުމުރުން ދެ އަހަރުގެ ދަރިފުޅުގެ ނަމަކީ ސަނާއެވެ. 
އަނބިމީހާގެ ނަމަކީނާހިދާއެވެ. 
އެ ކުޑަކުޑަ ޢާއިލާ އެ ގޭގައި އުޅޭތާ އަހަރެއް ވެއްޖެއެވެ.
ކޮންމެ ވަގުތަކު ވެސް ތަޅާލަން ތައްޔާރަށް ހުރި ގެއެކެވެ. 
ގެ ކުޑަވެފައިދައްކަންޖެހޭ ކުލި ވެސް ކުޑައެވެ. 
ސިޑިން އަރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ކަކުލުގެރިހުމެއް ހުންނަ ނާހިދާއާއި އަހުސަނަށް އެއީ ވަރަށް ބޮޑު ފަސޭހަޔަކާއިލުޔެކެވެ.
ހޫނުކަމުން ނުނިދިގެން އުޅުނު މީހުންނަށް އެރެއަކީ ލެއްވި ހެޔޮ ރަޙުމަތެކެވެ. 
ގަދަ ނިދީގެ ތެރެއަށް ގެނބެމުންފެތެމުންދިޔައެވެ. 
އަހުސަންގެ ޢާއިލާއަށް ވެސް ވީ އެހެންނެވެ. 
އެކަމަކު،ދަންވަރު ވާރޭ ހުއްޓިއެވެ. 
ފަތިސްވުމުގެ މާ ކުރިން ބައެއް މަގުތަކުން ފެންހިނދިއްޖެއެވެ. 
ވައިކަފައިފައި ދިޔަ އަޑުގަދަ ސައިކަލެއްގެ އަޑަށް ސަނާއަށްހޭލެވުނެވެ. 
އެ ގޮތަށް ކިތަންމެ ރެޔަކު ސަނާއަށް ހޭލެވެއެވެ. 
ސަނާނުކުތަނުދޭން ހަރުކޮށްފައިވާ ހުރަސްފިލާގަނޑުމަތިން، ފަސޭހަކަމާއެކު ސަނާގިރާކުރެއެވެ. 
ގެއިން ބޭރަށް ނުނިކުމެވެނީ، ދޮރާށްޓާ ހަމައަށް ސަނާއަށްދެވޭ ރޭރޭ ދޮރާށީގެ މަތީ ތަންޑު އަޅުވައިފައި ހުންނާތީއެވެ. 
އެ ރޭ ވެސްސަނާ ދިޔައީ ބޭރަށް ނުކުންނަހިތް ވެގެންނެވެ. 
އަތުގައި ކުޑަ ބުދެއް އޮތެވެ.
ދޮރާށީގެ ތަންޑު އެ ރޭ ހުރީ ނެއްޓިފައެވެ. 
ސަނާ ދޮރު ހުޅުވައިލައިފައިބޭރަށް ނުކުތެވެ. 
މަގުމަތި އޮތީ ފަޅުކޮށެވެ. 
ސަނާ ބޭނުންވަނީ ކުޅޭ އެއްޗެހިވިއްކާ ފިހާރައަށް ދާށެވެ. 
ގެއިން ނުކުމެގެން ސަނާ ހިނގައިގަތެވެ. 
ކަޅުކުލައިގެ ނިދާ ހެދުމުގައެވެ. 
ހުސްފައިގައެވެ. 
ބިރުގަންނާކަށް ސަނާއަކަށްނޭނގެއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ސަނާގެ ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ ބުޅަލެކެވެ.
ކެޓް! ކެޓް! އުފާވެފައި ސަނާ ގޮވައިލިއެވެ.
ބުޅާ ފަހަތުން ސަނާ ދުއްވައިގަތެވެ. 
ސަނާއަށްވުރެ ބާރަށް ބުޅާ ދުއްވައިގަތެވެ. 
ބޮޑު މަގަކަށް ސަނާ ނުކުމެފައިހުއްޓުނެވެ. 
ދެން ބުޅާ ދިޔަތަނެއް ސަނާއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ހިނގައިގަންނާނެކޮޅެއް ނޭނގިފައި އިރުކޮޅަކު ސަނާ ހުއްޓެވެ. 
އެ އަށް ފަހު ދުވާރުމަތިންހިނގަން ފެށިއެވެ. 
މަދުމަދުން ސައިކަލާއި ކާރު އެ މަގުން ދަތުރުކުރެއެވެ.
އެކަކުގެ ލޮލަކު ވެސް ސަނާއެއް އަޅައެއް ނުގަނެއެވެ. 
ހެދުމުގެ ކުލައަނދިރިކަމުންނެވެ. 
ބައެއް ފިހާރައިގެ ކުރިމައްޗަށް ސަނާ ހުއްޓެއެވެ.
ބަލަން ހުރެލައިފައި އަނެއްކާ ވެސް ހިނގައިގަނެއެވެ. 
ގެއާ ދުރަށެވެ. 
އެކަކަށް ވެސް ނުހޭލެވެއެވެ. 
ސަނާ ގެންގުޅޭ ކުޑަކުޑަބުދު ދޮރާށި ކައިރީގައި އޮތެވެ.
ނުނިދިގެން ނުކުމެ ދުވާރުގައިއިށީނދެލައިގެން އިން މީހެއްގެ ލޮލުގައި ސަނާ އަޅައިގަތެވެ. 
އެ މީހާފުރަތަމަ ހީކުރީ ކުށްހީއެއްކަމަށެވެ. 
އެހާ ދަން ގަޑިއެއްގައި، އެހާ ތުއްތުކުއްޖެއް މަގުމަތީގައި އެކަނި އުޅޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ކަށަވަރު ވުމުންއެ މީހާ ތެދުވިއެވެ. 
ސަނާޔާ ދިމާއަށް ހިނގައިގަތެވެ. 
ސަނާގެ ބެލެނިވެރިއެއްފެންނަން ނެތުމަކީ އެ މީހާގެ ހިތުގެ ވިންދު އަވަސްވިކަމެކެވެ. 
ސަނާއަށް އެމީހާ ފެނުނެވެ. 
މާ ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ނުދިނެވެ. 
އެ މީހާ ހުއްޓުނެވެ.
ސަނާ ދިޔައީ އެ މީހާޔާ ދިމާއަށެވެ. 
އަދި އެ މީހާގެ ކަނާއަތް ފަރާތުން ދާންއުޅުމުން އެ މީހާ މަގުބެއްދިއެވެ. 
ވައަތްފަރާތުން ދާން އުޅުމުން އެ ފަރާތްވެސް ބެއްދިއެވެ.
ކޮއްކޮ ކޮންތާކަށް ތި ދަނީ؟ އެ މީހާ ވަރަށް އޯގާތެރި ރާގަކަށް އެހިއެވެ.
ޓޯއީ ޝޮޕަށް! ސަނާ ޖަވާބުދިނެވެ.
އެހެންތަ؟ ކޮބާ ޓޯއި ޝޮޕް؟ ދެ ފަރާތް ބަލައިލައިފައި، ސަނާޔާ އެއްވަރަށް ތިރިވެލައިފައި އެ މީހާ އެހިއެވެ.
ނާނައަކަށް ނޭނގެ، މައުސޫމް ތުއްތު ކުއްޖާ ބުންޏެވެ. 
ބޭބެއަށް އެނގޭތަ ޓޯއީ ޝޮޕް؟
ކަށަވަރެއްނު! ސަނާގެ އަތުގައި ހިފަމުން އެ މީހާ ބުންޏެވެ. 
ހިނގާ ޓޯއީ ދައްކާނަން.
ސަނާގެ އަތުގައި ހިފައިގެން އެ މީހާހިނގައިގަތީ، ވީހާ ވެސް ބޮޑަކަށް ސަނާ ނިވާކޮށްގެންނެވެ. 
އެހެން މީހަކަށްފެނުނަ ނުދިނުމަށްޓަކައެވެ. 
ސަނާ އެއްވެސް ގަދައެއް ނަހަދައެވެ. 
ދުނިޔެއަކީކިހާ ކެހިވެރި ތަނެއްކަމެއް، އިންސާނުންގެ ސިފައިގައި ޖަނަވާރުންއުޅޭކަމެއް ސަނާއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ސަނާ ހުރީ ވަރަށް އުފާވެފައެވެ. 
ބޮޑުމަގުގެ އަލިކަމުން ސަލާމަތް ވުމަށްޓަކައި އެ މީހާ ވަނީ، މީހެއްގެ ހިލަމެއްނުވާ އަނދިރި ގޯޅިއަކަށެވެ. 
އަދި ސަނާ އުރައިލިއެވެ. 
ހަދަން ފަށައިފައިވާދެ ގެ އެ ގޯޅީގައި ހުއްޓެވެ.
އަހުސަނަށް ހޭލެވުނުއިރު ފަތިސްނަމާދުގެބަންގި ގޮވަނީއެވެ. 
އަވަސްއަވަހަށް ތައްޔާރުވެލައިގެން އަހުސަން ނުކުތެވެ.
ދޮރާށި ހުޅުވަން ބަލައިލިއިރު އެޕޯލޯ ތަޅު ހުރީ ހުޅުވިފައެވެ. 
ބައެއް ރޭރޭއެހެން ހުންނަކަން އަހުސަނަށް ފާހަގަވެއެވެ. 
އެ ކަމާ ނާހިދާއާމަޝްވަރާކުރަން އަހުސަން ބޭނުމެވެ. 
ދުވާލަކު ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ.
މިސްކިތުން ގެއަށް އައިސް އަހުސަން ނިދީއެވެ.
އަހުސަން! އަހުސަން! ނާހިދާ ހަޅޭއްލަވައިގަތް އަޑު އަހުސަނަށް އިވުނެވެ.
ސިހިފައި އަހުސަނަށް ހޭލެވުނެވެ. 
އޭރު ހެނދުނު ހަޔެއް ޖަހަނީއެވެ.
ކޮބާ ސަނާ؟ ނާހިދާ އެހިއެވެ.
ސަނާ! ނިދިއަޑަކުން އަހުސަން ބުންޏެވެ. 
ކޮބާ ސަނާ؟
ނާހިދާ ނިކަން ބާރަށް އަހުސަން ތަޅުވައިގަތުމުން އަހުސަނަށް ހޭވެރިކަން ވިއެވެ.
ސަނާ ނެތޭ އެނދަކު، ނާހިދާ ރޮއިގެންފައި ބުންޏެވެ. 
ކޮބައިހޭ ސަނާ؟
އަހުސަން ފުންމައިގެން ތެދުވިއެވެ. 
ދުވެފައިގޮސް ސަނާގެ ކޮޓަރި ބެލިއެވެ. 
ދަރިފުޅެއް ނެތެވެ. 
މުޅި ގޭތެރެ ހޯދިއެވެ.
އެއްވެސް ތާކު ނެތެވެ. 
ދޮރާށި ކައިރީގައި އޮތް ބުދު ފެނުނީ ނާހިދާއަށެވެ.
ސަނާ ގެއިން ނުކުތްކަން ޔަގީންވީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
އަހުސަން ބޭރަށްނުކުތެވެ. 
ކައިރި މަގުތަކާއި ގޯޅިތައް ހޯދިއެވެ. 
ކައިރި ގެތަކުގެ ދޮރުގައިނާހިދާ ތެޅިއެވެ. 
ހުޅުވީ ބައެއް ދޮރެވެ. 
އެ އިން އެއްވެސް ގެޔަކަށްސަނާއެއް ނުވަދެއެވެ.
ފުލުހުންނަށް ގުޅިއިރު ހަތެއްޖަހައިބޮޑުވެއްޖެވެ. 
ދެތިން މިނެއްޓު ތެރޭގައި ފުލުހުންގެ ސައިކަލަކާއި ކާރެއްއައެވެ. 
އެ މީހުން ވަރަށް ގިނަ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
މަޢުލޫމާތު އެއްކުރިއެވެ. 
އަހުސަނާއި ނާހިދާ އެ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބުދިނެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު ދެމަފިރިންއެކައްޗެއް ކިއެވެ. 
އަނެއްބައިފަހަރު އެކަކުއަނެކަކުގެ ބޮލުގައިތުހުމަތުއެޅުވިއެވެ. 
ދަރިފުޅަށް ސަމާލުކަން ދޭންވީ ވަރަށް އަހުސަންނުދިނީތީއެވެ. 
ހަމަ އެހެންމެ، ދަރިފުޅު ބެލެހެއްޓުމުގެ ޒިންމާ ނާހިދާއަށްއަދާނުކުރެވުނީތީއެވެ.
އެ ފަދަ ގޮތަކަށް ދަރިފުޅު ގެއްލިދާނެކަމަކަށް އެމީހުން ހިއެއްނުކުރެއެވެ. 
ޓޯކީ މެދުވެރިކޮށް ފުލުހުންގެ އެހެން ޔުނިޓުތަކާވާހަކަދެއްކިއެވެ. 
ސަނާގެ ސިފައާއި، ލައިގެން ހުރި ހެދުމުގެ ކުލަކިޔައިދިނެވެ. 
އަހުސަނާއި ނާހިދާ އެކި ރައްޓެހިންނަށް ގުޅައިފައި އެ ޚަބަރުދިނެވެ. 
އެއްވެސް ވަރެއްގެ ކާމިޔާބެއް ނުލިބުނެވެ. 
ފިހާރަތައް ހުޅުވުމުން،ސީސީޓީވީ ކެމެރާތަކަށް ނެގިފައިވާ މަންޒަރުތައް ފުލުހުން ބެލިއެވެ. 
ތިންތަން ބަލައިފިއްޔާ ކެމެރާ ސަލާމަތުން ހުންނަނީ އެންމެ ތަނެއްގައެވެ. 
ބައެއްކެމެރާތަކަށް ސަނާ އަރައިފައި ހުއްޓެވެ. 
އެކަނިމާއެކަނި ހިނގައިފައިދަނިކޮށެވެ. 
ބޮޑު މަގަށް ނުކުތްތަން ވެސް ފެނެއެވެ. 
ބައެއް ފިހާރައިގެކުރިމަތީގައި ހުއްޓިގެން ހުރިތަން ވެސް ފެނެއެވެ. 
މީހަކާ އެކުގައި ސަނާދަނިކޮށް ނެގިފައިވަނީ އެންމެ ކެމެރާއަކަށެވެ.
ކެމެރާގެ ފެންވަރުދަށްކަމާއި، އަނދިރިކަމުން އެ މީހާގެ ޖިންސު ވަކިކުރާކަށް ނޭނގެއެވެ.
ފެންނަނީ ކެމެރާ ހުރަސްކޮށްލިތަން އެކަންޏެވެ.
މެންދުރުވިއެވެ. 
އިރުއޮއްސުނެވެ. 
މުޅިރާއްޖެއަށް އެ ޚަބަރު ފެތުރުނެވެ. 
ސަނާގެ ފޮޓޯ އާންމުކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު،ސަނާ ދުށް މީހަކު ނެތެވެ. 
ސަނާ ގާތުގައި ހުރި މީހާ ވަކިކުރަން އެނގުނުމީހެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ސަނާގެ މައިންބަފައިންގެ ލޮލަކަށް ނިންޖެއް ނައެވެ.
އިރުއަރަންދެން އެ މީހުން ތިބީ ހޭލައެވެ. 
ހިތާމައަކީ، މާ ގިނަ ދުވަހު އެމީހުންނަށް ނިދާފައި ތިބެވުނުކަމެވެ. 
ހޭލަން ލިބުނު ފުރުޞަތުގައިހޭނުލެވުނުކަމެވެ. 
ހިސާބުގަނޑުގެ ހުރިހައި ގެއެއްގެ އެކި ބައިބަޔަށްފުލުހުން ވަނެވެ. 
މޫދާއި ފަޅުތެރެ ވެސް ބެލިއެވެ. 
ސަނާއެއް ނުފެނުނެވެ.
ސަނާ ގެއްލުމުގެ ހާދިސާ ހިނގީ އެންމެކަމެއްގެ ސަބަބަކުން ނޫނެވެ. 
އެއީ، ކުދިކުދި ސަބަބުތަކަކުން ގެތިފައިވާހިލިހިލާ ބޮޅުފައްޗެކެވެ. 
ދޮރުގެ ތަންޑު ހުރީ ހަލާކުވެފައެވެ. 
އެޅުވިޔަސްބައެއް ފަހަރު އެ ތަންޑު ހުންނަނީ ނެއްޓިފައެވެ. 
އެއީ ނުރައްކާތެރި ރަތްސިގުނަލެކެވެ. 
އާ ތަންޑެއް ހަރުކުރަން އަހުސަން ވިސްނާތާ ކިތަންމެދުވަހެކެވެ. 
ކަމުގެ ބާވަތުން ކަންފަސޭހަކޮށްލެވުނީއެވެ. 
ކުރިން ސަނާނުކުމެފައި ނުވާތީ ދުވަހަކު ވެސް ނުކުންނާނެކަމަށް ހީ ނުކުރެވުނީއެވެ.
ސަނާގެ ކޮޓަރީގެ ދޮރު ހުންނަނީ ތަޅުނުލައެވެ. 
ސަނާ ނުކުމެދާނެތީ ހުރަސްފިލާގަނޑެއް ހަރުކޮށްފައި ހުރެއެވެ. 
އެކަމަކު، ފިލާގަނޑު ގިރާކޮށްފައިސަނާއަށް ދެވިދާނެތޯއެއް އެކަކު ވެސް ނުބަލައެވެ. 
ފަތިސްނަމާދަށްހޭލައިފައި، ސަނާ އެނދުގައި އޮތްތޯއެއް އަހުސަނަކަށް ނުބެލުނެވެ. 
ނާހިދާއާންމުކޮށް ބަލައެވެ. 
އެ ރެއަކު ނާހިދާއަކަށް ނުހޭލެވެއެވެ. 
ދޮރާށިހުޅުވިއިރު ތަންޑު ނެއްޓިފައިވާކަން އަހުސަނަށް އެނގުނެވެ. 
އަމިއްލައަށްނެއްޓޭ ތަންޑެއްކަމުން އެއީ މާ ބޮޑު ކަމަކަށް ނުހެދުނެވެ. 
އެޕޯލޯ ތަޅު ހުރީހުޅުވައިފައެވެ. 
އެއީ ކީއްވެގެންބާއޭ އަހުސަން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އޭނަގެލޮލަކު ކުޑަކުޑަ ބުދެއް އަޅައެއް ނުގަތެވެ. 
މިސްކިތުން އެނބުރި އައިސްނިދިއިރު ސަނާ އެނދުގައި އޮތްތޯ އަހުސަނަކަށް ބަލައެއް ނުލެވުނެވެ.
ކަން ވެ ނިމުނީއެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކު ވެސްއިނގިލި ދިއްކުރަނީ އަނެކަކާ ދިމާއަށެވެ. 
ޒިންމާނަގާނެ މީހަކު ނެތެވެ. 
ކުށްގަބޫލުކުރާނެ މީހަކު ނެތެވެ. 
ދެން އޮތީ ރުއިމެވެ.
ކަރުނައެޅުމެވެ. 
އެ އިންވާނެ އެއްވެސް ފައިދާއެއް ނެތެވެ. 
މާ ކުރިން އަހުސަނަށް ރަތް ސިގުނަލުފެނުނެވެ. 
ފަރުވާ ކުޑަ ކޮށްލެވުނީއެވެ.
މުޅޯ މުފީދާގެ ގެއަކީ ތަފާތު ގެއެކެވެ. 
ގެ ރީއްޗެވެ. 
ފެންވަރު ރަނގަޅުވެފައި، ބޮޑެވެ. 
ރަށު ފެންވަރުން ބަލާއިރު ޖަވާހިރެއް ފަދައެވެ. 
މުފީދާގެ ދެމަފިރިން އެ ގޭގައި ދިރިއުޅުނުއިރު، މުފީދާ ބުނި ކޮންމެ އެއްޗެއް ފިރިމީހާ ގެނެސްދިނެވެ. 
ގެނެސްދިން ވަރަކަށް މުފީދާގެ ދަހިވެތިކަން ވީ އިތުރެވެ. 
ބޭނުންތައް ވެސް ދިޔައީ އިތުރުވަމުންނެވެ. 
ކުލަތައް ވަރަށް ރީއްޗެވެ. 
އެކަމަކު، ފިރިމީހާ ބުނި ކަންކަން މުފީދާ ހަނދާންނައްތައިލިއެވެ. 
އިޝްރާފު ކުރުމަކީ މުފީދާގެ ކަށީގައި ހިފައިފައިވާ ކަމެކެވެ. 
އަންބެއްގެ ޒިންމާ ހަނދާންނެތުނު ގޮތަށް ފަހުން ކުއްޖަކު ލިބުމުން މަންމައެއްގެ ޒިންމާ ވެސް ހަނދާންނެތުނީއެވެ.
މުފީދާ އުދުހުނީއެވެ. 
ލިބޭ ބައެއް އެއްޗިހި ގެއްލިދާނެކަމެއް، އޭރަކު މުފީދާއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން އެ ދުވަސް އައެވެ. 
ބަދުނަސީބުގެ ރަޖައަކުން ގެ ނިވާކޮށްލި ގޮތަށް ރަޖާ ނެގޭނެ ގޮތެއް ނުފެނުނެވެ.
މުފީދާގެ ކައިވެނި ރޫޅުނެވެ. 
ދަރިފުޅު ހަވާލުކޮށްފައި ދަރިފުޅުގެ ބައްޕަ ދިޔަ ތަނެއް މުފީދާއަކަށް ނުވެސް އެނގެއެވެ. 
ފައިސާގެ ދަތިކަން ކުރިމަތިވިއެވެ. 
މުފީދާގެ ބައްޕަ ނިޔާވަމުން މުފީދާއަށް ދިން ދޯންޏަކީ، މަސްވެރިކަމަށް ރަށުގެ އެންމެ މަޝްހޫރު ނަލަ ދޯންޏެވެ. 
އާމްދަނީ ލިބުނު ހަމައެކަނި ވަސީލަތަކީ އެއީއެވެ. 
މުފީދާއަށް ދޯނި ލިބުނުތާ ދެވަނަ އަހަރު މަސްވެރިކަން ދަށްވާން ފެށިއެވެ. 
މުފީދާ ފަންޑިތައަށް އިތުބާރުކުރަން ފެށީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ދޯނި ފަރަށް އަރައި ހަލާކުވިއެވެ. 
އަތްމަތި ދަތިވެ މުފީދާ ހާލުގައި ޖެހުނެވެ.
އަހަރުތަކެއް ފާއިތު ވެއްޖެއެވެ. 
ވެއްޓުނު ވަޅުގަނޑުން މުފީދާއަކަށް ނޭނރުނެވެ. 
ކިޔެވެއްޔެއް ކިޔަވައިދޭނެ ރަނގަޅު ސިހުރުވެރިއެއް އަތަކުނުޖެހުނެވެ. 
ލިބުނު އަންހެންދަރިފުޅު ބަލާބޮޑުކުރަން ވަރަށް ބުރަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަން ޖެހުނެވެ. 
އެކަނިމާއެކަންޏެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، މުފީދާ އުންމީދުކަނޑައެއް ނުލައެވެ. 
އެ ކަމުގައި މުފީދާގެ ދަރިފުޅު ސީމާ މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރިއެވެ. 
ސީމާއަކީ، ފަސޭހައިން މީހުންނާ ރައްޓެހިވާ ކުއްޖެކެވެ. 
މީހުންގެ ހިތް އަތުލާ ފަދަ ރީތިކަމެއް ލިބިފައިވާ، ބަސްއަހާ ކުއްޖެކެވެ. 
ބޮޑު ދެ ލޮލުގެ ފުން ކަޅީގެ ތެރެއަށް ފަސޭހައިން މީހުން ގެނބެއެވެ. 
ސީމާގެ އަޑަކީ ހިތްތައް މަޑު ކަފަކޮޅަކަށް ހަދާލާ ކަހަލަ ޖާދޫއެކެވެ. 
މަންމަ ބުނާ އެއްވެސް ކަމަކަށް ސީމާ ފަހެއްނުޖެހެއެވެ. 
މުފީދާ ގަބޫލުކުރި ގޮތުގައި، ދަރިފުޅު ބޮޑުކުރަން މުފީދާ ކުރި މަސައްކަތުގެ އަގު ލިބިއްޖެއެވެ.
މުފީދާގެ ނަސީބު އަތުގައި ހިފީ، އަތޮޅުގެ ފުޓުބޯޅަ މުބާރާތް ކުރިޔަށް ދިޔަ ދުވަސްވަރުގައެވެ. 
އޭރު ސީމާގެ އުމުރުން ތޭރަ އަހަރެވެ. 
ވާފިރުގެ ލޮލުގައި މުފީދާ އަޅައިގަތްއިރު މުފީދާގެ ހިތަށް ވެސް ކިތަންމެ ތީރެއް ހެރިއްޖެއެވެ. 
ވާފިރުގެ އިޝާރާތްތަކަށް ހިތް ދީލައިލެވިއްޖެއެވެ. 
ރަށު ޓީމަށް ކުޅުނެއްކަމަކު ވާފިރަކީ އެހެން ރަށަކުން ގެނައި ކުޅުންތެރިއެކެވެ. 
ޓީމުގައި ހިމެނޭ އެންމެ ދޮށި، އެންމެ ސާދާ ކުޅުންތެރިޔާއެވެ. 
ކުށެއް ނުކުރެއެވެ. 
މެޗަކުން ބަލިވިޔަސް އިދިކޮޅު ކުޅުންތެރިންނަކަށް ހިތްބަރެއް ނުކުރެއެވެ. 
ވާފިރު ކުޅޭ ކޮންމެ މެޗެއްގައި މޭން އޮފް ދަ މެޗް ގެ ޝަރަފު ހޯދައެވެ. 
ހަރުދަނާކަމެވެ. 
މުފީދާ ދުށީ އެހެންނެވެ. 
ވާފިރުގެ އޯގާތެރިކަމަށް ދޭނެ ނަމެއް މުފީދާއަކަށް ނޭނގުނެވެ. 
ސީމާގެ ބައްޕަ ވަރިނުވެ ހުރި ނަމަ ވެސް އެހާ ހެވެއް ނުވީހެވެ.
ވާފިރުގެ އަމިއްލަ ދަރިއެއް ފަދައިންނެވެ.
ރައްޓެހިވެގެން ގިނަ ދުވަހު އުޅޭކަށް މުފީދާ ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ވާފިރުގެ ޚިޔާލު ތަފާތެވެ. 
ކުރީގެ ކައިވެނިން މުފީދާއަށް ލިބުނު އުފަލުގެ ދެގުނަ ހޯދައިދޭން ވާފިރު ބޭނުމެވެ.
މަ ބޭނުން މި ރަށުގަ ސައިހޮޓަލެއް ހުޅުވަން.
މާލެ ފެންވަރުގެ ތަނެއް.
އޭގެ ފަހުން އަހަރުމެން ކައިވެނިކުރާނީ.
ވާފިރުގެ ވާހަކަތައް މުފީދާއަށް މިޔުޒިކެއް ފަދައެވެ. 
ތަކުރާރުކޮށް އަހާހިތް ވިއެވެ.
އެ ދުވަސް މިހާރު އޮތީ ވަރަށް ކައިރީގަ، އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި ވާފިރު ބުންޏެވެ. 
މުފީދާގެ ހިތްވަރާ، އިތުބާރު މަ ބޭނުންވަނީ.
ރަށަށް އަނދިރިކަން ވެރިވެއްޖެއެވެ. 
ރަށުގެ ރައްޔިތުންނަށް އެ ރެއަކީ، އެހެން ރޭތަކާ އަޅާބަލާއިރު ވަކި ތަފާތެއް ހުރި ރެއެއް ނޫނެވެ.
ގާތްގަނޑަކަށް ތިން ސަތޭކައެއްހާ މީހުން ދިރިއުޅޭ އެ ރަށުގެ އެންމެ ތިބީ ފުން ނިންޖަކުން ނިދާފައެވެ. 
ކުޑަކުދީން ތިބީ، އެ ކުދީންގެ އަމިއްލަ ހުވަފެނީ ދުނިޔެއެއްގައެވެ. 
އުފަލާއި މަޖާކުރުމުގައެވެ. 
އެކަމަކު، ސީމާއަށް އެ ރެއަކީ ވަރަށް ތަފާތު ރެއެކެވެ. 
ލޮލުން ކަރުނައެއް ނުހިކުނެވެ.
އަޅަމުންދިޔަ ވޭނަށް ލުޔެއް ނުލިބުނެވެ.
ދެން ކޮންވައްތަރަކަށްތަ ތި އުޅެނީ ދަރިފުޅާ! މުފީދާ ދެ ލޯ ބޮޑުކޮށްލައިފައި ބުންޏެވެ. 
އެހެން ކުދިން ލާ ކަހަލަ ރީތި ހެދުންތަކާ، ކުޅޭއެއްޗެހި ދަރިފުޅު ބޭނުންތަ؟ 
ރީތި ފައިވާނާ، ބޫޓާ، މޭކަޕްކުރާ އެއްޗެހި ބޭނުންތަ؟
ކިރިޔާ ބަޑިފަޅައިގެން ނުގޮސް އިން ސީމާ ބޯޖަހައިލިއެވެ. 
އެ ހުރިހައި އެއްޗެއް ވެސް ސީމާ ބޭނުމެވެ.
އެކަމަކު މަންމާ.. ސީމާ ގިސްލަމުން ބުންޏެވެ. 
ވަރަށް ތަދުވޭ!
އިންޖެކްޝަން ޖެހީމަ ވެސް ތަދުވެއެއްނު.
އިނގިލި ކަނޑައިގެންދިޔައިމަ ބޭސްޖެހީމަ ވެސް ތަދުވެއެއްނު، ދަރިފުޅުގެ ރުހުން ހޯދުމަށްޓަކައި މުފީދާ ބުންޏެވެ. 
އެއީ އެއްވެސް ކަމެއް ނޫނޭ. 
ތީ މަންމަގެ ހިތްވަރުގަދަ ދަރިފުޅެއްނު. 
ދޯ؟ ނޫނީ ދަރިފުޅު ބޭނުންތަ ފިނޑި ކުއްޖަކަށް ވާން؟
ހިތްވަރުކުރަމުން ތުންފަތުގައި ދަތްއަޅައިލައިފައި ސީމާ އިންކާރު ކުރިއެވެ. 
މަންމަގެ ރުހުމަށް ވުރެ މުހިންމު އެހެން އެއްޗެއް ސީމާއަކަށް ނެތެވެ. 
މަންމައަށް ވުރެ ލޯބިވާ އެހެން މީހަކު ވެސް ސީމާއަކަށް ނެތެވެ.
އެހެންވިއްޔާ ދެން ނިދާލާ އިނގޭ! ބޮލުގައި ފިރުމައިލަމުން މުފީދާ ބުންޏެވެ.
ނިދޭތޯ މަސައްކަތް ކުރަމުން ސީމާ ދެ ލޯމަރައިލިއެވެ. 
މުފީދާ އެ ކޮޓަރިން ނުކުމެގެން އައިސް މުފީދާގެ ކޮޓަރިއަށް ވަނެވެ. 
ނިތްކުރިމަތީގައި އަތް ބާއްވައިލައިގެން ވާފިރު އޮތެވެ. 
ފުން ޚިޔާލަކަށް ގެއްލިފައެވެ. 
ވާފިރުގެ މޫނުމަތިން ފެންނަނީ ނުތަނަވަސްކަމެވެ.
މަށަކަށް ނުފެނޭ މި ކަން ކުރާކަށް، ފަންގިފިލައަށް ބަލަހައްޓައިގެން އޮވެ ވާފިރު ބުނެލިއެވެ. 
މަ ބޭނުމެއް ނޫން ލާރިއެއް.
މުފީދާ އައިސް އެނދުގައި އިށީނދެލިއެވެ.
އެއްޗެއް ލިބޭނީ އެއްޗެއް ޤުރުބާން ވެސް ކޮށްގެން، މުދީފާ ހިތްވަރާއެކުގައި ބުންޏެވެ. 
މަށަށް ޔަގީން ކާމިޔާބުވާނެކަން. 
ކިހާ ދުވަހެއް ނަގާ؟
ނޭނގެ ބުނާކަށް، ވާފިރު ޖަވާބުދިނެވެ.
އެކަމަކު މީ މުޖައްރިބު އެއްޗެއް. 
އަތްމަތި ތިޔާގިވާނެކަން ޔަގީން.
އިތުރަކަށް ނުޖެހޭނެ އެއްވެސް ކަމެއް ކުރާކަށް. 
ކުއްލި މުއްސަނދިކަމެއް ލިބޭނީ. 
ނަދުރެއް ބުނެގެން ވެސް މީހަކު އައިސް އެތައް ލައްކަ ރުފިޔާއެއް ދީފާނެ. 
ލިބިދާނެ މާވަހަރެއް ވެސް. 
ފަތިހު ދާންވާނެ އަތިރިމަތީގަ ބުރެއްޖަހާލަން. 
އެކަމަކު ސީމާ... 
ވާފިރުގެ ކަންބޮޑުވުން މުފީދާއަށް އެނގެއެވެ.
ސީމާދެކެ ވާފިރު ވަރަށް ލޯބިވެއެވެ. 
އެ ފަދަ ބަފައަކު ދަރިއަކަށް ގެއްލުމެއް ދޭން ބޭނުން ނުވާނެ ވަރު މުފީދާއަށް ވިސްނެއެވެ.
މަށެއްނު ހުއްދަ މި ދެނީ، މުފީދާ ބުންޏެވެ. 
ކުރިއަށް ގެންދޭ!
ވާފިރުގެ ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ މުފީދާއެއް ނޫނެވެ. 
ސީމާއެވެ. 
އެ މައުސޫމު އަންހެންކުއްޖާގެ ނިއަނެތިކަމެވެ.
ޙަޤީޤަތަކީ އެއީއެވެ. 
ހޭލުންތެރިކަން ކުޑަ މުފީދާގެ ސިކުނޑިއަށް ސަވާރުވުމަށްޓަކައި ވާފިރު އިޚުތިޔާރުކުރީ އެންމެ ރަނގަޅު މަގެވެ. 
މުފީދާގެ މިޒާޖާއި، ވިސްނުން ހުންނަ ގޮތާއި، ކުރީގެ ކައިވެނި ރޫޅުނު ގޮތް ފިސާރި ރަނގަޅަށް ވާފިރު ދަނެގަތެވެ. 
މުފީދާއަކީ، ދުރުއްސުރެ ލަވަމުން ގެނައި ދޫންޏެކެވެ. 
ވާފިރަކީ މުޅޮއެކެވެ. 
ކުޑަ އަންހެންކުދިންނަށް ޖިންސީގޮތުން ގެއްލުންދޭ މީހެކެވެ. 
އެކަނިވެރި މައިންގެ ބަލިފައި ހޯދައިގެން އޭގެ ނާޖާއިޒު ފައިދާ ނެގުމަކީ ވާފިރު އަލަށް ކުރި ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެކި ފަހަރު ބޭނުންކުރަނީ އެކި އުކުޅެވެ.
ވާފިރުގެ ފަންޑިތައިން ނުކުންނަ ނަތީޖާ ރަނގަޅުކަން އެނގެނީ ވާފިރަށް އެކަންޏެވެ. 
އަގު އަދާކުރަން ޖެހުނީ ސީމާއަށެވެ. 
އެއް ހަފުތާއަކު ނުވަތަ އެއް މަހަކު ނޫނެވެ. 
ކޮންމެ ރެއަކު އެ ބިރުވެރި ހުވަފެން ދެކެން ސީމާއަށް މަޖުބޫރެވެ. 
ސީމާ ކެތްކުރިއެވެ. 
ހަމަ އެކަނި މަންމައަށް ޓަކައެވެ. 
އެކަމަކު، ސީމާގެ ހަށިގަނޑުން ހަކަތަ ހުސްވީއެވެ. 
ލޯމެރުނު ގޮތަށް ލޮލެއް ނުހުޅުވުނެވެ. 
ޞިއްޙީ މަރުކަޒަށް ނުގެންގޮސް ކުރެވެން ހުރި ހުރިހައި ކަމެއް މުފީދާ ކުރިއެވެ. 
ސީމާ ހެޔެއްނޭރިއެވެ. 
ގޮތް ހުސްވީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ފަޅާއެރީ ވެސް އެ ހިސާބުންނެވެ. 
އޭރު ސީމާގެ ހަށިގަނޑުގައި އިތުރު ވިންދެއް ވަނީ ޖަހަން ފަށައިފައެވެ.
މުފީދާއާއި ވާފިރު ވެސް ހައްޔަރުކުރިއެވެ. 
ފައިސާގެ ދަހިވެތިކަމުގައި އިންސާނަކު ކިހާ ދަށު ދަރަޖައަކަށް ވެއްޓިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
މަޔަކަށް ކެތްވާނީ ދަރިއަކަށް ކިހާ ބޮޑު އަނިޔާއެއް ލިބޭތަން ބަލަން ހެއްޔެވެ؟ 
އެކި ނޫހުގެ ސުރުޚީއަށް އެރީ އެކި ސުވާލެވެ. 
ޤާނޫނު ހުއްދަކުރާ އެންމެ ބޮޑު އަދަބު އެ ފަދަ މީހުންނަށް ދިނުމަށް، ކޮމެންޓު ކުރި ގިނަ ކިއުންތެރިން އެދިފައިވެއެވެ. 
އެ ފަދަ ކަމެއް ހިނގައިފާނެކަމަށް ގަބޫލު ނުކުރެވުނު މީހުން ވެސް ވަރަށް ގިނައެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި، ސީމާއަކީ އެ ފަދަ އެތަކެއް މައުސޫމު ކުދިންނެއްގެ ތެރެއިން އެންމެ ކުއްޖެކެވެ.
އަހަރެން އިނީ އޮފީހުގައެވެ. 
ކުރަން ހުރި މަސައްކަތްތައް ބައިވަރެވެ.
އެއްވެސްކަމެއް ކުރާ ހިތެއް ނެތެވެ. 
ހެނދުނުގެ ވަގުތެވެ. 
ގޮނޑީގައި އިންނަތާ ދެ ގަޑިއިރު ވަނީއެވެ. 
ގެއިން ނުކުތީ ހިތްހަމަނުޖެހި ހުރެގެންނެވެ. 
އޮފީހަށް އައި މަގުމަތީގައި، އެއްކޮޅަށް ދުއްވާ މަގެއްގެ ނުބައިކޮޅުން ވަދެވިގެން ފުލުހަކާ ދެބަސްވާން ޖެހުނެވެ. 
އޮފީހަށް ވަން ވަގުތު ޑިއުޓީ އޮފިސަރާ އަރާރުން ވާންޖެހުނެވެ. 
ކޮންމެހެން ވެސް ބޯންޖެހޭ ހެނދުނުގެ ކޮފީއެއް އޭރަކު ނުބޮވެއެވެ. 
މުޅީން ވެސް ފޫހިވާ ކަހަލަ ކަންތަކެވެ. 
އަހަރެން އިނީ ގޮނޑިން ހިރިލަން ވެސް ބޭނުން ނުވެފައެވެ.
އެހެން އިންދާ ވައިބާ މެސެޖެއް އައި އަޑު އިވުނެވެ. 
ޖީބުން ފޯނު ނެގީމެވެ.
ގުޑް މޯނިން! 
ނުދަންނަ ނަންބަރަކުން އައިސްފައިވާ މެސެޖުގައި އޮތެވެ.
އެ ކަހަލަ ކިތަންމެ މެސެޖެއް އަހަންނަށް އާދެއެވެ. 
ޖަވާބެއް ނުދެމެވެ. 
ޚިޔާލު ބަދަލުވީ އަހަރެން އެ ވަގުތު އިން ހާލަތުގެ ގޮތުންނެވެ. 
މެސެޖު ފޮނުވި ފަރާތަށް ކިޔައިފައިވާ ނަމުގައި އަޅައިގަތެވެ. 
އެ ނަމަކީ ރޯސްއެވެ. 
އެއީ ކާކު އަޅައިނުގަންނާނެ ނަމެއް ހެއްޔެވެ؟
މޯނިން! އަހަރެން ވެސް އިނގެރޭސިބަހުން ލިޔެލީމެވެ. 
އެކަމަކު، ވަރަށް ފޫހި ހެނދުނެއް.
ހިނގާ ކޮންމެވެސް ކަމެއް ކޮށްލަމާ! 
ފޫހިފިލާނެ! ދެން ރޯސް ފޮނުވި މެސެޖުގައި އޮތެވެ.
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކާކުބާއެވެ؟ 
ރައްޓެއްސަކު އަހަރެން ހައްދަނީބާއެވެ؟ 
ނުވަތަ ރޯސް ވާހަކަ އެ ދައްކަނީ އަހަރެން މީ ކާކުކަމަށް ހީކޮށްބާއެވެ؟ 
ރަނގަޅުވާނީ ދެން އަޅާނުލިއްޔާއޭ ހިތަށްއަރައި، ފޯނު ޖީބަށް ލީމެވެ. 
އަނެއްކާ މެސެޖެއް އައެވެ.
ބިރުގަތީ؟ ރޯސް ސުވާލުކުރިއެވެ.
ފިނޑި މީހަކަށް ވާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ.
މީ ކާކުކަމަށް ހީކޮށް ވާހަކަ ތި ދައްކަނީ؟ އަހަރެން އެހީމެވެ.
އަހަންނަށް ކިޔާ ނަން ރޯސް ބުންޏެވެ.
އަހަރެންގެ އުޅޭ އޮފީހާއި، މަޤާމާއި، ދުއްވާ ސައިކަލުގެ ލައިސަން ނަންބަރު ވެސް ބުންޏެވެ. 
ވިސްނާލަން އަހަންނަށް މަޖުބޫރުވިއެވެ. 
ހަމަ އެކުވެރިއަކު އަހަރެން ހައްދަނީއޭ ހިތަށްއެރިއެވެ.
މޭޒުމަތީގައި ފޯނު ބޭއްވީމެވެ.
އަނެއްކާ މެސެޖެއް އައެވެ. 
ރޯސް ފޮނުވީ ފޮޓޯއެކެވެ. 
އަހަރެން އިންތިޒާރު ކުރީމެވެ. 
ފޮޓޯ ލޯޑުވާން ވަގުތު ނެގިއެވެ. 
ރޯސް ފޮނުވީ ކޯޗެއްބާއޭ ހިތަށްއަރައި ވިސްނަން އިންދައި ފޮޓޯ ލޯޑުވިއެވެ. 
ފެނުނު މަންޒަރު އަހަންނަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
ހިނިތުންވެލައިގެން އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލަހައްޓައިގެން އިނީ އާދައިގެ އަންހެންކުއްޖެއް ނޫނެވެ. 
އެއީ ހަމަ ފަތްމިންޏެކެވެ. 
ފަށުވިކޮޅެއް ކަހަލަ ފަން އިސްތަށިގަނޑެކެވެ. 
މަޑު މުށިކުލައެއްގެ ކަޅިރަވައެކެވެ. 
މޫނުގެ ކުލަ ވަރަށް އައްޔެވެ. 
ތުންފަތުގައި ކުލަ ޖައްސައިފައި ހުރީ ނުބަލައި ނުހުރެވޭ ވަރަށެވެ. 
އަހަންނަށް ލަފާކުރެވުނު ގޮތުގައި އެއީ ފުރާވަރުގެ ކުއްޖެކެވެ. 
ނޫނީ އެ އަށް ވުރެ ވެސް ޒުވާން ކުއްޖެކެވެ. 
އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ އެ ކުއްޖާބާއޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ކޮންމެ މީހެއްގެ ފޮޓޯ ވެސް ފޮނުވިދާނެއެވެ.
އެއީ ކާކުގެ ފޮޓޯއެއް؟ އެ ސުވާލު ނުކޮށް އަހަންނަކަށް ނީނދެވުނެވެ.
އަޅެ މަ ހުތުރީތަ؟ ރޯސް ވެސް ކުރީ ސުވާލެކެވެ.
ފުލުފުލުގައި ތިން ފޮޓޯ ފޮނުވިއެވެ. 
އެއް ފޮޓޯގައި ފެންނަނީ ޝަކުވާ ކުރާ ކަހަލަ މޫނެކެވެ. 
އަނެއް ފޮޓޯގައި ނިދި މޫނެކެވެ. 
ތިންވަނަ ފޮޓޯގައި ލަދުރަކި މޫނެކެވެ. 
ރޯސް އިނީ ވަރަށް އާދައިގެ ކޮޓަރިއެއްގައެވެ. 
އެއް ފޮޓޯގެ ފުރަގަހުން ގަޑިއެއް ފެންނަން ހުއްޓެވެ. 
އެ ގަޑިން ހިނގައިފައިވާ ވަގުތާއި، ދުވަހުގެ ވަގުތު ދިމާވެއެވެ. 
އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ އެ ކުއްޖާކަން އަހަރެން ކަށަވަރު ކުރި ގޮތަކީ އެއީއެވެ.
ވަރަށް ލޯބި، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކިތައް އަހަރު؟
ނަވާރަ، ޖެހިލުމެއް ނެތި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ހިނގާ ކޮފީބޯން! ނިދި ނުފިލައިގެން މި އުޅެނީ.
މަޖުދީގެ ކޯލެއް އަހަންނަށް ލިބުނީ އެ ވަގުތުއެވެ. 
އޭނައަކީ އަހަރެންގެ ޑިޕާޓުމަންޓުގެ ވެރިޔާއެވެ. 
ގުޅައިފިއްޔާ ކޮންމެވެސް މަސައްކަތެއް ހަވާލުކުރާނެކަން އެނގެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް ފޯނަށް ޖަވާބު ދިނީމެވެ.
ޖައްސާލަބަލަ މި ކޮޅަށް! މަޖުދީ އެދުނެވެ.
ފޯނުގެ މޯބައިލް ޑޭޓާ ކަނޑައިލީ ހިތާ ދެކޮޅަށެވެ. 
ރޯސްއަށް ގުޅާލަން ހިތްއެދެމުންދިޔައެވެ. 
ކޮފީބޯން ދާނެ ވަގުތެއް ހަމަޖައްސަން ބޭނުންވިއެވެ. 
އަހަންނަކީ އެ މިޒާޖުގެ މީހެއް ނޫނެވެ. 
ރޯސް މާ ބޮޑަށް ރީތީއެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތާ ކުޅެލީއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް އަހަރެން ދިޔައީ މަޖުދީ ގާތަށެވެ. 
އަހަންނަކީ އައިޓީ ޑިޕާޓުމަންޓުގައި މަސައްކަތްކުރާ މުވައްޒަފެކެވެ. 
ހުރިހާ ޕީސީއަކުން ވެސް ދިވެހި ލިޔެވޭނެތަ؟ މަޖުދީ ސުވާލުކުރިއެވެ.
ލިޔެވެންޖެހޭނެ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެކަމަކު ދެ ސިސްޓަމެއްގެ އެބަ އުޅޭ މައްސަލަ.
ޔަގީންކޮށްލަބަލަ! ތެދުވަމުން މަޖުދީ ބުންޏެވެ. 
އެންޓިވައިރަސް ބަރާބަރަށް އަޕްޑޭޓްވޯތާއާ، ކީބޯޑުގެ ހުރިހާ ފިތެއް ބަރާބަރަށް މަސައްކަތް ކުރޭތޯ ވެސް ބަލައިލަދޭތި. 
މިއަދު މީޓިންގަ ހާދަހާ ފޯރިއެއް ހުއްޓޭ! 
މި އޮފީހުގެ ހުރިހާ ކަމެއް ބޮއްސުންލަނީ އައިޓީ ޑިޕާޓްމަންޓާ ހެދި. 
ކިހާ ފުރިހަމަ؟ 
ހޭލާ ހުރެގެން ވިޔަސް ދެ ދުވަސްތެރޭގަ މަ ބޭނުން ރިޕޯޓެއް. 
އެކި މީހުންނާ މަސައްކަތް ހަވާލުކުރުމަށް ފަހު މޭޒު ކައިރީގައި އިށީނދެލީމެވެ. 
ފޯނު ބަލައިނުލައެއް ނީނދެވުނެވެ.
ނެޓަށް ވަދެފައި ވައިބާ ބަލައިލީމެވެ. 
ރޯސްގެ ތިން މެސެޖު އޮތެވެ. 
ކޮފީބޯން ނުދިޔައީމަ ޝަކުވާ ކޮށްފައެވެ.
ހިނގާދަމާ! އަހަރެން ދަޢުވަތު ދިނީމެވެ.
އަހަރުމެން ބައްދަލުވީ، އެ ގަޑީގައި މީހުން އެންމެ މަދުން ދާނެހެން ހީވާ ކަހަލަ ކޮފީޝޮޕަކުންނެވެ. 
ރޯސް ލައިގެން ހުރީ އަހަންނަށް ފޮޓޯ ފޮނުވި ހެދުމެވެ. 
ރީތި ފެހިކުލައެއްގެ ގަމީހެކެވެ. 
ކަޅު ކުލައިގެ ޖިންސެކެވެ. 
އަރައިގެން ހުރީ ފުންނާބު އުސް ބޫޓަކަށެވެ. 
އެ ބޫޓުގައި ހިނގައިލައިފައި އައިއިރު ހީވީ އޭނަގެ ކުޅަދާނަކަން އަހަންނަށް ދައްކަން އުޅޭހެންނެވެ. 
ރޯސްގެ ގައިން ދުވި ސެންޓަށް ކިޔާ ނަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭ ކަމަކީ، އަހަރެންގެ ފޫހިކަން ކެނޑި ސިކުނޑި ތާޒާވިކަމެވެ. 
އަހަރުމެން ގެނައީ ކޮންޓިނެންޓަލް ބްރޭކްފަސްޓް އެކެވެ. 
ދެ މީހުންގެ ތަށީގައި ވެސް ހުރީ އެކައްޗެކެވެ. 
ދެ ޕާންފޮއްޗާއި، ބިސްގަނޑަކާއި، ސޮސޭޖެކެވެ. 
ތާޒާ ޖޫސް ހުއްޓެވެ. 
ކޮފީ ވެސް ގެނައީމެވެ.
ރޯސް ކާން ބޭނުންވީ އަހަރެންގެ ތަށިންނެވެ.
އަހަރެންގެ ކޮފީތަށީގައި ވެސް ތުންޖެހިއެވެ. 
ތުންފަތުގެ ނިޝާނެއް ޖޯޑަށް ހަދިޔާކުރިއެވެ.
ބޭއިޚުތިޔާރުގައި އަހަންނަށް އެ ނިޝާނަށް ބަލައިލެވުނެވެ. 
ރޯސް ލާނެތް ގޮތަކަށް ހިނިތުންވެލައިފައި ތަށި އަހަންނާ ކައިރިކޮށްލިއެވެ. 
ބުނި ކަހަލައެވެ. 
ދެން މި ތަށިން ކޮފީބޯން ކެރޭނެ ހެއްޔެވެ؟ 
ފަސްޖެހުމެއް ނެތި އެ ތަށިން އަހަރެން ވެސް ކޮފީބުއީމެވެ. 
އެ ލިޕްސްޓިކްގައިވާ މިންޓް ރަހަ އިހުސާސް ކުރީމެވެ. 
ގިނަ ވަގުތު ރޯސް އިންނަނީ ލާނެތް ގޮތަކަށް އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލާށެވެ. 
ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ބުނަން އޭނަ ބޭނުންވާ ކަހަލައެވެ.
ކިހިނެއް އަހަރެންގެ ނަން.. އެ ހިސާބަށް ބުނެފައި އަހަރެންގެ ވާހަކަ ބަދަލުކޮށްލީމެވެ. 
ކީއްވެ އަހަންނަށް މާ ބޮޑަށް އިންޓްރަސްޓު އުފެދިގެން ތި އުޅެނީ؟
ލައިކުވާތީ! ވަގުތުން ރޯސް ޖަވާބުދިނެވެ. 
އެއްޗެއް ބުނަން އަހަންނަށް ކުޑަކޮށް އުނދަގޫވިއެވެ. 
ކަރުކެހިލަން މަޖުބޫރުވިއެވެ. 
އެހާ ރީތި، ޒުވާން އަންހެންކުއްޖަކަށް އަހަރެން ކަމުދިޔައީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟
ސަބަބު؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
ކީއްވެ ސައި ނުގެނެސް އަހަރުމެން ކޮފީ ގެނައީ؟ ރޯސް ހިނިތުންވެފައި އެހިއެވެ. 
ކީއްވެ އަހަރުމެން އެހެން ތާކަށް ނުގޮސް މި ތަނަށް އައީ؟ 
ކީއްވެ މެންދުރަށް ވުރެ ހަވީރު ވަގުތު ހިތްގައިމީ؟ 
އޮންނާނެ ސަބަބެއް. 
ސަބަބެއް ނެތި ލައިކެއް ނުވާނެ. 
އެކަމަކު ޓަސްލާފަ ބުނަން ނޭނގިދާނެ.
ކުއްލިއަކަށް ރޯސްގެ ސަމާލުކަން ޓީވީއާ ދިމާއަށް އެނބުރުނެވެ. 
ވާހަކަ މެދުކެނޑުނެވެ. 
އަހަރެން ބަލައިލިއިރު ޓީވީން ދައްކަނީ، ހޮލީވުޑްގެ ވަރަށް މަޝްހޫރު މީހެއްގެ ގެއެވެ. 
އޭނަގެ ކޮޓަރިއެވެ. 
ހީވަނީ ފަސް ތަރީގެ ހޮޓަލެއްގެ އެންމެ އަގު ބޮޑު ކޮޓަރިހެންނެވެ.
މަގޭ ޑްރީމް ކޮޓަރި، ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލައިފައި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
އަޅެ އެއް ރޭ ނިދާލަން ލިބުނަސް ކީއް؟
ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަ އޭނަ ދެއްކިއެވެ.
އަހަރެންގެ ކޮންމެވެސް ސިފައެއް އޭނައަށް ވަރަށް ކަމުހިނގައްޖެއެވެ. 
ރޯސްގެ އަސްލު ނަމެއް އޭނަ ނުބުނެއެވެ. 
އަހަންނެއް ނުވެސް އަހަމެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތް އަތުލީ ރޯސްގެ ނާޒުކުކަމާއި ރީތިކަމެވެ. 
ދެ ގަޑިއެއްހާއިރަށް ފަހު އަހަރުމެން ވަކިވީމެވެ. 
ދުވަހުގެ ހަވީރު ވީއިރު ވެސް، ރޯސްގެ ހަނދާންތައް އަހަރެންގެ ހިތުގައި ވަކިއެޅުން ހުއްޓައެއް ނުލިއެވެ. 
ރޯސްގެ ފޮޓޯތަކަށް ބެލުނު އަދަދެއް ނޭނގެއެވެ. 
މުޅި ދުވަހު ވެސް އަހަރުމެން ދެ މީހުން ތިބީ ވައިބާއިން ގުޅިފައެވެ. 
އުމޭރުގެ ގެއަށް ވަންއިރު ވެސް އަހަރެންގެ އަތަކުން ފޯނެއް ދުލެއް ނުވެއެވެ. 
އެއީ، އަހަރެން ކުރިން އުޅުނު ގޮތެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެންގެ ހަރަކާތްތަކަށް އުމޭރު ބަލަން ހުރިކަން އެނގުނީ އިރުކޮޅެއް ފަހުންނެވެ.
އޯހ! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
ފޯނު ޖީބަށް ލީމެވެ. 
އޮފީހުގަ ވަރަށް ބޮޑު މަސައްކަތެއް ފަށައިގެން މި އުޅެނީ. 
ސޮރީ. ކިހިނެކޭވީ؟
ސީސީޓީވީ ކެމެރާތަކަށް ކަރަންޓު ނާންނަނީ.
އެއީ ކަން އޮންނަ ގޮތެވެ.
އެކަމަކު، ލޯބިވެރިޔަކު ހޯދުމަކީ އަމިއްލައަށް ކުރާންޖެހޭ ކަމެކެވެ.
އަހަރެންގެ ދައްތަގެ ފިރިއެއް ހުރެއެވެ. 
އަންހެން ކޮއްކޮގެ ކައިވެނީގެ ޙަފުލާ ފެށެން އޮތީ ތިން ގަޑިއިރެވެ. 
ލޯބިވެރިޔަކު ހޯދުމަކީ އެ މީހުންނަށް އުނދަގޫކަމެއް ނޫނެވެ. 
ދައްތަގެ ކައިވެނި އޮތީ ރޫޅުމުގެ މަގުމަތީގައެވެ.
ދެން އިންނަންވީ މީހާ ވެސް ދައްތައަށް އެނގެއެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ހުސްހަށިބަޔަށެވެ. 
ކަމުދާ މީހަކާ ދިމައެއް ނުވިއެވެ. 
ރައްޓެހިވެވުނު މީހުންގެ އަދަދެއް ނޭނގެއެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކާ ރައްޓެހިވަނީ އެއީ ފަހު މީހާ ކަމަށް ނިންމައިގެންނެވެ. 
ފިރިއަކަށް ހަދައި ހިތުގެ ތަޅުދަނޑި އޭނައަށް ދިނުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ. 
ވަކި ހިސާބަކުން އެ މީހާގެ ކަމުނުދާ ސިފަތައް އަހަރެންގެ ތޫނު ލޮލުގައި އަޅައިގަނެވެ. 
އަޅައިގަންނައިރަށް އަހަރެން ހިތާހިތުން ބުނެލަމެވެ. 
އެއީ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. 
އަނެއްކާ އަނެއް ސިފަ ފެނެއެވެ. 
އެ ކަމާ ވެސް ކަންބޮޑު ނުވާން ހިތަށް ވިސްނައިދެމެވެ. 
އެކަމަކު، ކަމުނުދާ ސިފަތައް ގިނަވަމުން ގޮސް އެންމެ ފަހުން ކެތް ނުވެގެން ރުޅިވަނީއެވެ.
އަހަރެންގެ ޝަރުތު ގިނައެއް ނޫނެވެ. 
ބަލައިލަން ރީތިވެފައި، ސިނގިރެޓު ނުބޮނިކޮށް އަހަންނަށް ނިމުނީއެވެ. 
މޫނު މާ ރީތި ނޫނަސް ވަރުގަދަ ހަށިގަނޑެއް ހުރެއްޖެއްޔާ ވެސް ރަނގަޅެވެ. 
ސިނގިރެޓު ބުޔަސް އަހަންނާ ކައިވެނިކޮށްފައި ހުއްޓައިލަން ޝަރުތު ކުރިޔަސް ރަނގަޅެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން ދޫ ނުދޭ ތިންވަނަ ޝަރުތެއް އޮވެއެވެ. 
ލިއޯ ރާހީގެ މީހަކަށް ވުމެވެ. 
އަހަންނަކީ ޖެމިނީއެކެވެ. 
އަހަރެން އުފަލުގައި ގެންގުޅެވޭނީ ލިއޯ ރާހީގެ މީހަކަށެވެ. 
ފޮތުގައި އޮތީ އެހެންނެވެ. 
އެއްފަހަރު ވެސް ލިއޯ ރާހީގެ ފިރިހެނަކާ ދިމައެއް ނުވެއެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީއެވެ. 
އަހަރެން މުސްކުޅިވާއިރު ވެސް ލިއޯއެއް ނުލިބިއްޖެއްޔާ ދެން ހަދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ބިރަކީ އެއީއެވެ.
ދޭތެރެއަކުން މަންމަ އައިސް ކައިވެނީގެ މުހިންމުކަމުގެ ވާހަކަދައްކައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން މީހަކާ ނީނދެގެން ކަންބޮޑުވާ ވާހަކައެއް މަންމަ ނުބުނެއެވެ. 
ނުބުނެ ބުނަން އެ އުޅެނީ ކީކޭކަން، މަންމަ ހިތުން އަހަންނަކަށް ނުވިސްނޭނެއެވެ. 
އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
މަންމަ ބިރުގަންނަނީއެވެ. 
އަހަންނާ ދޭތެރޭ މަންމައަށް ޝައްކުވަނީއެވެ. 
ޙަޤީޤަތް ހާމަކޮށްދޭން އަހަރެން ކިހާ ބޭނުންވޭ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަންނަކީ ހިއްސުތައް ހަމަ އަންހެނަކީމެވެ. 
ތަފާތު ވިސްނުމެއް އަހަރެންގެ ނެތެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވާ ކަހަލަ މީހަކާ ދިމާނުވަނީއެވެ.
ޙަފުލާއަށް ދާން މޭކަޕްކުރަން އަހަރެން ހުރިއިރު، އެކި ކަހަލަ ފިކުރުތައް ސިކުނޑީގައި އެނބުރުނެވެ.
ދަރުބާރުގެއަށް އަހަރެން ދިޔައީ މަންމަޔާ އެކުގައެވެ. 
ޖޯޑުޖޯޑަށް އެ ތަނަށް ވަންނަ މީހުންތައް ފެނިފައި ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ އެންމެން ވެސް އިނދެގެން އެ އުޅެނީ ލޯބިވާ މީހުންނާ ހެއްޔެވެ؟
އެންމެ ބޭނުންވި މީހާޔާ ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ ދިރިއުޅުމެއް ފެށުމަށްޓަކައި ކޮންމެވެސް މީހަކާ އެކުގައި ހަޔާތެއް ފަށަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
މީހުން ރުއްސުމަށްޓަކައި އަހަރެން ވެސް ލޯބިނުވާ މީހަކާ އިންނަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަތުގައި އޮތް ފޯނަށް މެސެޖެއް އައެވެ. 
އަހަރެން ފޯނަށް ބަލައިލީމެވެ.
ހިނގާ ދެން މީޓްކުރަމާ! އާރިފުގެ މެސެޖުގައި އޮތެވެ. 
މިހާރު ދެން ނުފެނި ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދެއްކިއްޖެއްނު!
އާރިފަކީ އެފްބީން ދިމާވި މީހެކެވެ.
އަހަރުމެންގެ އެކުވެރިކަން އޮންނަތާ އަށެއްކަ މަސް ވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ، އަހަންނާ އަޅާބަލާއިރު ވަރަށް ދިގު މުއްދަތެކެވެ. 
އާންމު ގޮތެއްގައި އެ އަށް ވުރެ ކުރިން އަހަރެން ފޫހިވާނެއެވެ. 
އާރިފަކީ، މުނިފޫހިފިލުވައިދޭން އެއްވަނައިގެ މީހެކެވެ. 
ވާހަކަ ހުހެއް ނުވެއެވެ. 
މައްސަލައަކީ ހަމަ އެންމެ މައްސަލައެކެވެ. 
އާރިފަކީ ލިއޯއެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ފިރިއެއްގެ ވަޒީފާއަށް އާރިފު ކުފޫ ހަމަވާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
ހިނގާ! އަހަރެން ލިޔެލީމެވެ. 
ތަނެއް އޯކޭވީމަ މެސެޖުކޮށްލާ!
ކޮއްކޮއާ ސަލާންކުރީމެވެ. 
އެ ދެމަފިރިން ފެނުމުން އަހަރެން ވެސް އަންބަކަށް ވާހިތްވިއެވެ. 
ކުރިން ނުވާހާ ބޮޑަށެވެ.
އެންމެ ފުރިހަމަ މީހާއަށް ކުރި އިންތިޒާރު މާ ދިގުވެއްޖެއެވެ. 
ހީކުރި ވަރަށް ވުރެ އެ ކަން މާ އުނދަގޫ ވެއްޖެއެވެ. 
އާރިފު ކަމުހިނގައްޖެއްޔާ ކޮންފަދަ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ކަން ކޮންމެވެސް ކޮޅެއްގައި ޖެހެން އަހަރެން ވަރަށް ބޭނުންވިއެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހެވެ. 
އަހަރެން ދިޔައީ ސިޓްރޯން ރެސްޓޯރަންޓަށެވެ. 
މާލޭ ކާނިވާ ޞަރަޙައްދުގެ މޫދާ ކައިރީގައި ހުންނަ އެ ރެސްޓޯރަންޓަކީ، ހިތްގައިމު މަންޒިލެކެވެ. 
ކަނޑުން އަރައިގެން އަންނަ ސާފު ރޯޅިއާ އެކު ވާޓަރަށް ބިންދާލާ ރާޅުން ހިތަށް އުފާވެރިކަން ގެނެސްދެއެވެ. 
ކައިރީގައި އޮންނަ ކުޑަކުދީންގެ ޕާކުގައި ކުޅެސަކަރާތްޖަހާ ކުޑަކުދީންތައް ފެނުމުން އަހަރެންގެ އެ އުމުރު ހަނދާންވެއެވެ.
މޫދާއި، ވިލާ، ކަނޑުގެ ތަފާތު ކުލަތަކުން ސިކުނޑިއަށް ދިރުން ގެނެސްދެއެވެ.
ރެސްޓޯރަންޓުގެ ތިރީގައި ހުސް ގޮނޑިއެއް ނެތެވެ. 
ނަސީބަކުން، އާރިފު ދަޢުވަތު ދީފައި އޮތީ އެ ތަނުގެ ފުރަތަމަ ފަންގިފިލައިން ބައްދަލުކުރުމަށެވެ. 
އެފްބީން ފެނުނު ގޮތުގައި އާރިފަކީ ރީތި މީހެކެވެ.
ކަސްރަތުކުރާ ތަނެއްގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހެކެވެ. 
އުމުރުން އަހަންނާ ދާދި އެއްވަރެކެވެ. 
ފެނުނު ފޮޓޯތަކުން ފާހަގަކުރެވުނު ގޮތުގައި، ވަރުގަދަ ހަށިގަނޑެއްގެ ވެރިއެކެވެ. 
އަހަރެން ސިޑިން އެރީމެވެ. 
އެންމެ ފަހު ހަރުފަތަށް އަރައިފައި ވަށައިގެން ނަޒަރުހިންގައިލީމެވެ. 
އާރިފް ހަނާއަޅައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ހިނިތުންވެލައިފައި އާރިފާ ދިމާއަށް ހިނގައިގަތީމެވެ. 
އާރިފް ދަމައިލި ގޮނޑީގައި އިށީނީމެވެ. 
ހަތަރުކަޅި ހަމަކޮށް، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ބަލައިލީމެވެ. 
އާރިފަކީ ރީތި މީހެކެވެ.
ލައިގެންހުރި ބާރު ޓީޝާޓުގެ މަތިން އެ ހަށިގަނޑުގެ ވަނާތައް ރީތިކޮށް ފާޅުވެއެވެ. 
ކުޅަދާނަ މާވަޑިއެއްގެ ކިއްސަރުވަޑާމުގެ ނަމޫނާއެއް ފަދައެވެ.
ސިނގިރެޓު ވަހެއް ނުދުވައެވެ. 
ދެވަނަ ޝަރުތު ވެސް ހަމަވީއެވެ.
ކޯޗެއް ގެންނާނީ؟ އާރިފުގެ އަޑު، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އިވުނެވެ.
އަހަރެން އުންމީދުކުރި ވަރަކަށް އާރިފުގެ އަޑު ބަރެއް ނޫނެވެ. 
އަކުރުތައް ސާފެވެ. 
ރަނގަޅު ފާހަގައެއް ޖެހީމެވެ.
އަހަރެންގެ ނަޒަރުގައި ކުރިމަތީގައި އޮތީ ލިސްޓެކެވެ. 
ގަލަން އޮތީ އަހަރެންގެ އަތުގައެވެ. 
ޖަހާނެ ފާހަގައެއް ޖަހަންވީއެވެ. 
އަހަރެން ވިސްނަނީ ކޯޗެއްކަން އަހަރެންގެ މޫނުން ދަނެގަންނަން އާރިފް މަސައްކަތް ކުރިއެވެ.
އެ ކަން ނާކާމިޔާބު ކޮށްލީމެވެ. 
ދުރަށް ނަޒަރުހިންގައިލީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ކަނާއަތް ފަރާތުން ފެންނަންއޮތީ ފުނަދޫއެވެ. 
ވަގުތަކީ، އިރު އޮއްސުމުގެ އަލާމާތްތައް އުޑުމަތިން ފާޅުވަމުންދިޔަ ވަގުތެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ.
އަނެއްކާ ވެސް ހަޔާތުން ދުވަހެއް ނިމެނީއެވެ. 
ފޮނި އުންމީދުތަކަކާއެކު އެ ދުވަހުގެ އިރު އޮއްސޭނެ ނަމަ ކިހާ ރަނގަޅު ހެއްޔެވެ؟
ކޮފީއަކަށް އިންވައިޓް ކުރީ، ސަމާސާ ރާގެއްގައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކޮފީއެއް ބޭނުމީ ވެސް.
އާރިފު އޯޑަރު ދިނެވެ. 
ގިނަ ވަގުތު އަހަންނަށް އިނދެވެނީ ވިސްނާށެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް އަންނާނީ އާރިފު ހެއްޔެވެ؟ 
އާރިފްގެ އެފްބީގައި އޮތް ގޮތުން އޭނައަކީ ސްކޯޕިއޯއެކެވެ. 
ގޯސް މީހަކަށް ނުވާނެއެވެ. 
ރުޅިއާއި ލޯބި އޮންނާނީ ދާދި އެއްކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ.
ލޯބިވާނެއެވެ. 
އަވަހަށް ރުޅިއަންނާނެއެވެ. 
އަހަރެން ފަދައިން ލާނެތް ސަމާސާ ކުރާނެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ވިސްނާލެއް ވަރަށް ތިލަވާނެއެވެ.
ނިންމުންތައް ނިންމާލެއް ވަރަށް އަވަސްވާނެއެވެ. 
ޖެމިނީއަކާ އެއްކޮށް އުޅޭއިރު ވަރަށް ގިނަ މައްސަލަތައް ޖެހޭނެއެވެ. 
އެހާ ސާފުކޮށް އެ ކަން އެނގެން އޮއްވައި އަހަރެން އެ ކަމަށް ދެ ލޯ މަރައިލަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ކޯޗެއް ތި ވިސްނަނީ؟ އާރިފު ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެއްޗެއް ނުވިސްނަން، އަހަރެން ހެދީ ދޮގެކެވެ. 
ހޮރަސްކޯޕް ގަބޫލުކުރަންތަ؟
މުހިންމީ ހޮރަސްކޯޕެއް ނޫން، އާރިފް ބުނެލިއެވެ. 
މުހިންމީ ހިތް. 
ވަޓް ޔޫ ބިލީވް.
ރާއްސަކީ ކޯޗެއްކަން ނޭނގޭ މީހަކު ބުނާނީ އެހެންނެވެ. 
އާރިފް ރާހި ގަބޫލުކުރާ ނަމަ އަހަރެން ބުނީމުހެވެ. 
ލިއޯއަކީ ޖެމީނީއަށް އެންމެ ފުރިހަމަ ރާއްސެވެ. 
ކޮށްދޭ ކަންތަކުގެ އަގު ވަޒަންކުރުމާއި، އޯގާތެރިކަމާއި، ސާބިތުކަން ހުރީ ލިއޯގައެވެ. 
އާރިފްގެ ރާހީގައި ދަމާބާރެއް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު ޖާދޫގެ ބާރު ވަރަށް ގަދައެވެ. 
ދެވަނަ ފަހަރަށް ބައްދަލުނުވަނީސް، ދައްތައާއި ކޮއްކޮގެ ތާއީދު ހޯދައިފިއެވެ.
އާރިފާ ކައިވެނިކުރުމަށް ދައްތަ ބާރުއަޅަން ފެށިއެވެ. 
ވިސްނަން ވަގުތުދޭން އަހަރެން އެދުމުން އެ އަޑެއް ނޭހިއެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ ކަންފަތާ ހިސާބަށް ކައިވެނީގެ ޚަބަރު ގެންދިޔައެވެ. 
އެ މީހުންގެ ރުހުން ހޯދިއެވެ. 
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ދެން އަޅައިނުލާނީއެވެ. 
ލޯބިނުވާ މީހުންނާ އިނދެގެން އެހެން މީހުންނަށް އުޅެވެންޏާ އަހަންނަށް ވެސް އުޅެވޭނެއެވެ.
ގަޑިނުޖެހި ތަންތަނަށް ދާން ގަޑި އަވަސްކުރެއެވެ. 
އެ ކަން ހަނދާންހުންނަހާ ދުވަހަކު އެއަކުން ފައިދާއެއް ނުކުރާނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ވެސް ވީ އެ ކަހަލަ ގޮތެކެވެ. 
އެކުގައި އުޅެން އަހަރެން ކިތަންމެ މަސައްކަތެއް ކުރި ނަމަވެސް، ނޫޅެވޭނެކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ފުރަތަމަ ހަފުތާގައި މައްސަލަޖެހެން ފެށިއެވެ. 
އާރިފްގެ ވިސްނުން މާ ބޮޑަށް ހަނީއެވެ. 
އެ ކަމަށް ތައްޔާރުވެގެން ހުރި ނަމަވެސް ކެތެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
ކޮންމެ ދުވަހަކު އިރުއަރަނީ އާ މައްސަލައެއް ފެންމަތިކުރަމުންނެވެ. 
ގޭގެ އެންމެންނަށް އާރިފް ރަނގަޅެވެ. 
ރަނގަޅު ސިފަތައް ބައިވަރެވެ. 
އަހަންނަކަށް އާރިފްގެ ރަނގަޅު ސިފައެއް ނުފެނުނެވެ.
އެ ކައިވެނިން އަހަންނަކަށް ހިތްހަމަޖެހުމެއް ނުލިބުނެވެ. 
ނަފުސާނީ ބަލިމަޑުކަމެއްގެ ކޮޅުމަތި ފެންނަންދެން ހިތްވަރުކޮށްފައި ދެން ހުއްޓައިލީއެވެ.
ދައްތަގެ ކައިވެނި ސަލާމަތްވިއެވެ.
އަހަރެންގެ ކައިވެނި ރޫޅުނެވެ. 
އެއީ މުޅި ޢާއިލާއަށް ލިބުނު ލަދެކެވެ.
ވަރީގެ ސެޓުފިކެޓު ހިފައިގެން އެ އަށް ބަލަން އެނދުގައި އޮތީމެވެ. 
ވާނީ އެހެންކަން މާ ކުރިން ވެސް އަހަންނަށް އެނގެއެވެ.
އާރިފަކީ ލިއޯ ރާހީގެ މީހެއް ނޫނެވެ. 
ހުރިހާ ވެސް މައްސަލައަކީ އެއީއެވެ. 
ސްކޯޕިއޯއާއި ޖެމިނީއަކީ ގުޅިގެން އުޅެން އުނދަގޫ ދެ ރާއްސެވެ. 
އެ ވަގުތު ކުއްލިއަކަށް އަހަންނަށް ތެދުވެވުނެވެ. 
އަވަސްއަވަހަށް އަލަމާރި ހުޅުވައިލައިފައި ކައިވެނީގެ ސެޓުފިކެޓު ބަލައިލީމެވެ. 
ތަފާތެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަރަކާތް ހުއްޓުނެވެ. 
ހުރި ތަނަށް ގާވި ކަހަލައެވެ. 
ކުރިން އެ ވަރަށް ނުބެލުނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ގަބޫލުކުރެވުނުލެއް ބޮޑުކަމުން ހެއްޔެވެ؟ 
ނުރުހުމުގެ ލޮލަށް އައިބު ނޫން އެއްޗެއް ނުފެނުނީ ހެއްޔެވެ؟
އާރިފް ބުނި ޖުމުލަ އަހަރެންގެ ކަންފަތުގައި އޭރު ވެސް ގުގުމިއެވެ. 
މުހިންމީ ރާއްސެއް ނޫނެވެ.
އެކަމަކު ތިމާގެ ހިތެވެ. 
ތިމާ ގަބޫލުކުރާ ގޮތެވެ. 
އާރިފަކީ، ޙަޤީޤަތުގައި ލިއޯއެކެވެ.
އަހަންނަކީ ވޮލީކުޅޭ މީހެކެވެ. 
ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ. 
ދެ ރޮނގުގައި ވެސް އަހަންނަކީ ކާމިޔާބު މީހެކެވެ. 
އިސްކޮޅުން ދިގު ހަށިގަނޑަކާއި، ފަން އިސްތަށިގަނޑަކާއި، ބަރު އަޑެއްގެ ވެރިއަކީމެވެ. 
އަންހެންކުދިން ހިތްކިޔާ އެތައް ސިފައެއް ލިބިފައިވާ، މުރާލި މީހަކީމެވެ. 
ހަޔާތުގެ ބައިވެރިއަކަށް ހެދީ ހިދާޔާއެވެ. 
އެއީ އަހަރެން އެންމެ ލޯބިވި ކުއްޖާއެވެ. 
އަހަރެން ފުރަތަމަ ބޭނުންވީ ފިރިހެންކުއްޖެކެވެ. 
ދެން ބޭނުންވީ އަންހެންކުއްޖެކެވެ.
ކަންތައް ވީ ވެސް އެހެންނެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވި ކޮންމެ ކަމެއް ފުރިހަމަވިއެވެ. 
އެދުނު ހުރިހައި އުފަލެއް ހާސިލުވިއެވެ. 
އުމުރުން އެންމެ ތޭވީސް އަހަރުގައި، ވިޔަފާރިވެރިންގެ ތެރެއިން ނަން މަޝްހޫރު މީހުންގެ ލިސްޓުން އަހަރެން ޖާގަ ހޯދީމެވެ. 
އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޢާއިލާގެ އެންމެން އެހާ ނަސީބުގަދައެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ނަސީބުގެ ތަރި މެދުއުޑުގައި ފިޔަޖެހުން އެއީ ކުށެއް ނޫނެވެ.
ޤައުމީ ވޮލީބޯޅަ މުބާރާތުގެ ފައިނަލު މެޗު ކުޅެވުނު ރެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޓީމު މޮޅުވާނެކަމުގެ ޔަގީންކަން ބޮޑުވި ދަނޑިވަޅެވެ. 
ޝޮޓެއްޖަހައިފައި ތިރިވި ވަގުތު، އަހަރެންގެ ފަޔަށް ތަދެއް އެރިއެވެ. 
އާދަޔާޚިލާފު ކަމެއް ނޫނެވެ. 
ކިތަންމެ މޮޅަށް ކުޅޭ މީހެއްގެ ފަޔަށް ވެސް ތަދެއް އަރާފާނެއެވެ.
އަހަރެން މެޗު ދޫކޮށްލައިފައި ފޭބީމެވެ. 
ޓީމަށް ތަށި ލިބުނެވެ.
އަހަރެންނަށް ޖެހުނީ ޓީމާ ވަކިވާށެވެ. 
އަހަރެން ނެތްތަން ފޫނުބެދި، ޓީމު ބަލިވާތަން ބަލާށެވެ. 
މެޗަކަށް ފަހު މެޗެކެވެ. 
ހިތަށް ވަރަށް އަސަރުކުރި މަންޒަރެކެވެ.
ރާއްޖެއިން ކުރެވެން ހުރި ހުރިހާ ފަރުވާއެއް އަހަރެން ކުރީމެވެ. 
މުޅީން ފަސޭހަވާ ގޮތެއް ނުވިއެވެ. 
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ވެސް ދިޔައީމެވެ. 
އާންމު ދިރިއުޅުން އުޅެވޭވަރު ވިއެވެ. 
އެކަމަކު، ކުޅެން ފަށާއިރަށް ތަދުވާން ފަށައެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ކުޅުން ހުއްޓައިލީއެވެ.
ވޮލީއަކީ އަހަރެންގެ ހިތެވެ. 
ހަޔާތުގައި ދިމާވާ އެކި ކަހަލަ ނުތަނަވަސްކަން ފިލުވައިލުމަށް ވެސް އަހަރެން ކުޅުނީ ވޮލީއެވެ. 
ހިދާޔާއާ ފުރަތަމަ ދިމާވީ ވެސް އޭނަގެ އޮފީހަށް ވޮލީ ފަރިތަކޮށްދޭން ގޮސްއުޅުމުގެ ތެރޭގައެވެ.
ދިރިއުޅުމާ އެ ވަރަށް ލާމެހިފައިވާ ކުޅިވަރަކާ ދުރަށް ދިޔުމަކީ އަހަންނަށް ވަރަށް އުނދަގޫކަމަކަށް ވިއެވެ. 
ފިކުރު ނުކުރަން ބޭނުންވިޔަސް ފިކުރުތަކާ ދުރަކަށް ނުދެވުނެވެ. 
ކާހިތް ކެނޑުނެވެ. 
ވިޔަފާރިއަށް އޮތް ޝައުޤުވެރިކަން ގެއްލުނެވެ. 
މެނޭޖަރާ ފިހާރަ ހަވާލުކޮށްފައި އަހަރެން ދުރަށްޖެހިލީމެވެ.
ފައިދާ ވިއްޔާ ވީއެވެ. 
ނުވިޔަސް އަހަންނަށް ފަރުވާލެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންގެ ޢާއިލާގައި އެކަކުއަނެކާ އޮންނަ ގުޅުން ވަރަށް ވަރުގަދައެވެ. 
ލޯމައްޗަށް ފެންނަނީ އެހެންނެވެ. 
އެކަކަށް ކަމެއް ވެއްޖިއްޔާ އެހެން އެންމެންގެ އެހީތެރިކަން ލިބެއެވެ. 
މާޔޫސްކަމުގެ ސާލު އަހަރެންގެ ގައިގަ އޮޅައިލި ވަގުތު، އެންމެންވެގެން އެ ސާލު ދަމައިގަތެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ހުރަގެއިން އަހަރެން ނެރުނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތާދެކޮޅަށެވެ. 
ކަނިވަމުންދިޔަ އުންމީދުގެ ހުޅުކޮޅަށް ދިރުން ލިބުނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ކުޑަކޮށް ހަމައަކަށްއެޅިގެން އަހަންނަށް ފިހާރަޔަށް ދެވުނުއިރު ވިޔަފާރި އޮތީ ބޮއްސުންލައިފައެވެ. 
މުދާތައް މަދުވެ، އޮޅުންބޮޅުން ގިނަވެފައެވެ. 
ތަދުވާ ފަޔާ ހަނގުރާމަކުރަމުން ވިޔަފާރި ކޮޅަށްޖަހަން ކުރި މަސައްކަތަށް ކުރިއެރުމެއް ނުލިބުނެވެ. 
ނެގި ލޯނު ނުދެއްކި ދަރަނިވެރިވާން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ކެތް މަދުވެފައެވެ.
ވިޔަފާރި ސަލާމަތްކުރަން އިންތިހާއަށް ބޭނުންވެފައެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯކުރިމަތީގައެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަތްމަތި ހުސްވެއްޖެއްޔާ އަނބިދަރިންނަށް ކާންދޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އެކުވެރިޔަކު ޚިޔާލެއް ހުށައެޅީ އަހަރެން މޮޔަވާން ކައިރިވެފައިހުއްޓައެވެ.
މަ ދީފާނަން އައިޑިޔާއެއް، ނައުޝާދާ ދިމާވެގެން އެހީގެ އަތެއް ދިއްކޮށްލިއެވެ. 
މި ކަން ކޮށްފިއްޔާ މަށަށް ގެރެންޓީ ފައިގެ ތަދު ރަނގަޅުވާނެ. 
ބިޒްނަސް ވެސް އަލުން ރަނގަޅުވާނެ.
ލަންކާއަށް ދާންޖެހޭނީ.
އަހަރެން އެ ދުވަހު ޓިކެޓެއް ނަގައިގެން ލަންކާއަށް ފުރީމެވެ. 
ވަރަށް ފޮނި އުންމީދަކާ އެކުގައެވެ. 
ލައްކާއަށް ދެވުނު ދުވަހު، ހޮޓަލުގައި ފޮށި ބަހައްޓައިފައި ނައުޝާދު ކިޔައިދިން މިސްރާބަށް ދަތުރަށް ފެށީމެވެ. 
ދެ ފަހަރު މަގު އޮޅުނެވެ. 
އެއީ، ވިސްނުން ބަދަލުކުރަން ލިބުނު ދެ ފުރުޞަތުކަމެއް އަހަންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
ކޮންމެ ފަހަރަކު ވެސް ނައުޝާދަށް ފޯނުކޮށްގެން މަގު ހޯދަނީއެވެ. 
އެ މަގުތަކަށް ނައުޝާދު ވަރަށް ފަރިތައެވެ. 
ދަތުރު ދިގުވި ވަރަކަށް މަގުތައް ހަނިވެ، ފަޅުވަމުންދިޔައެވެ. 
އާބާދުވެފައި ހިސާބުގަނޑު ގެއްލި، ދެވޭ މަންޒިލާމެދު ޝައްކު އުފެދެން ފެށިއެވެ. 
އަނބުރައިލައިފައި ދާން ހިތަށްއަރައިފައި އިންދާ، ޖިފުޓިއެއް ކަހަލަ ތަނެއް ފެނުނެވެ. 
ނައުޝާދު ބުނި ހުރިހާ ނިޝާނެއް އެ ތަނުގައި ހުއްޓެވެ. 
އެ އިން ހިސާބަކު ވެސް މީހެއްގެ ހިލަމެއް ނެތެވެ.
އެ ގޭގެ ދޮރުމައްޗަށް ކާރު ހުއްޓީމެވެ. 
ކާރުން ފައިބައިގެން ގޮސް އެ ގޭގެ ދޮރުގައި ޓަކިޖަހައިލިއެވެ. 
ދެ ފަހަރަކު ޖަހައިލުމުން ދޮރު ހުޅުވިއެވެ.
ކުރިމަތީގައި ހުރީ ޖާނުން ވަރުގަދަ، ކަޅު މީހެކެވެ. 
އިސްކޮޅުން ކުރެވެ.
ލައިގެން ހުރީ ހުދު މުންޑަކާއި ކޮނޑުކެނޑިއެކެވެ.
ދުލިޕް؟ ނައުޝާދު ބުނެފައިވާ ފަދައިން އަހަރެން ވާހަކަދެއްކީ ދިވެހިބަހުންނެވެ. 
ނައުޝާދު ފޮނުވައިގެން މި އައީ.
އެތެރެއަށް ވަނުމަށް ދުލިޕް ދަޢުވަތު ދިނެވެ.
އޭނަ އިޝާރާތްކުރި ގޮނޑީގައި އަހަރެން އިށީނީމެވެ. 
ދުލިޕް ވެސް އިށީނެވެ.
ލޯމަރައިލިއެވެ. 
ދެއަތަކަށް ހެލެން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެން ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމައެކު ބަލަން އިނީމެވެ. 
ދުލިޕް ތުންތަޅުވަން ފެށިއެވެ. 
ހީވަނީ މީހަކާ ވާހަކަދައްކާހެންނެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު ބޮލުގެ އިޝާރާތުން ނޫނެކޭ ވެސް ބުނެއެވެ. 
އަހަރެން އެއްޗެއް ބުނަން އަނގަ ހުޅުވައިލި ވަގުތު ދުލިޕްގެ އަތުގެ އިޝާރާތުން އެއްޗެއް ނުބުނުމަށް އެދުނެވެ. 
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ލޯމަރައިގެން އިނަސް ދުލިޕަށް ފެންނަނީބާއެވެ؟ 
އެހާ ވެސް އޭނަ މޮޅީބާއެވެ؟
ތީ އެއްވެސް ކަމެއް ނޫން، ލޯ މަރައިގެން އިނދެ، ދިވެހިބަހުން ދުލިޕް ބުންޏެވެ. 
ފައި ރަނގަޅުކޮށްދޭނަން. 
ވިޔަފާރި ވެސް ސަލާމަތްކޮށްދޭނަން. 
އެކަމަކު އެބަޖެހޭ މަ ބުނާ އެއްޗެއް ގެނަސްދޭން.
އަހަރެން ހައިރާންވިއެވެ. 
ދުލިޕަށް އެ ހުރިހާ އެއްޗެއް އެނގުނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ނައުޝާދު ބުނީ ހެއްޔެވެ؟
މަށަށް ވަރިހަމަ ކޮންމެ އެއްޗެއް ދޭންޖެހުނަސް، ވިސްނައިލުމެއް ނެތި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ފައި ރަނގަޅުކޮށްދީފަ، ބިޒްނަސް ސަލާމަތްކޮށްދީ! ހެޔޮނުވާނެ. 
މައްސަލައެއް ނެތް، ދުލިޕް ވަރަށް އުފާވެފައި ބުންޏެވެ. 
މި ހެދުނީ ޑީލެއް.
ކަލޭގެ ފިހާރައިގަ ރޯ ބިސް ވިއްކަން ހުރޭތަ؟
އަހަރެން ބޯޖަހައިލީމެވެ. 
ދުލިޕް އެދުނީ އަހަރެންގެ ފިހާރައިން ރޯ ކުކުޅުބިހެއް ގެނެސްދިނުމަށެވެ. 
އޭރު ވެސް ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ލަންކާގައި ކުކުޅުބިސް ނެތީ ހެއްޔެވެ؟
ކަލޭގެ ފެމެލީން ކަލެއަށް އެބަހުރި ލައްކަ އެއްޗެހި ހަދާފަ، ދުލިޕް ބުންޏެވެ. 
ހެދި މީހަކު ބެލުން މުހިންމެއް ނޫން.
ބިސް ހިފައިގެން އާދޭ. 
އެހެން މީހަކު ގޮވައިގެން ނާންނާތި!
އަހަރެން ހޮޓަލަށް ދިޔަ މަގުމަތީގައި ޖަމާލަށް ގުޅީމެވެ. 
ޖަމާލަކީ އަހަރެންގެ އެއްބަނޑުއެއްބަފާ ކޮއްކޮއެވެ. 
އެ ކަން ނުކުރުމަށް ޖަމާލު ތަކުރާރުކޮށް އެދުމުން ވެސް އަހަރެން އެ އަޑެއް ނާހަމެވެ. 
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ބިހެއް ހިފައިގެން ޖަމާލު އައެވެ. 
ކޮއްކޮ ގޮވައިގެން ދެވެން ނެތުމުން ދުލިޕް ގާތަށް ދިޔައީ އަހަރެން އެކަންޏެވެ.
ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ޖެހިލުންވިއެވެ. 
ކުރަން އުޅެނީ ކީއްކަން އަހަންނަށް ނޭނގޭތީއެވެ. 
ބިސް ދިނުމާއެކު ހުދު ފޮތިކޮޅަކަށް އެ ބިސް ލިއެވެ. 
ބިސް ނެގިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯ ކުރިމަތީގައި ބިސް ތަޅައިލިއެވެ. 
ބިހުގެ ތެރެއިން ފޭބީ ވެއްޔެވެ.
އަހަރެން ހުރީ ހައިރާންވެފައެވެ. 
އަހަރެން ލައްވާ ބިސް ގެނުވި ސަބަބު ވިސްނުނީ އެ ވަގުތުއެވެ. 
ބިހަށް މަކަރެއްހަދައިފައި ނެތްކަން އަހަންނަށް ކަށަވަރުކޮށްދިނުމަށެވެ. 
ހަމަ އެ ވަގުތު އަހަރެންގެ ފައިގެ ރިހުން ކެނޑުނެވެ. 
ދުލިޕަކީ މޮޅު މީހެއްކަމަށް ގަބޫލުކުރަން އަހަންނަށް މަޖުބޫރުވިއެވެ.
ފަޔަށް ތަދުވޭތަ މިހާރު؟ ދުލިޕް ސުވާލުކުރިއެވެ.
އަހަރެން އެގޮތްމިގޮތަށް ފައި ތަޅުވަތަޅުވައި ވެސް ތަދެއް އިހުސާސެއް ނުކުރެވުނެވެ.
ނުވާނެ! ދުލިޕް ޔަގީންކަމާ އެކުގައި ބުންޏެވެ. 
ވިޔަފާރި ވެސް ދެން ވާނީ ރަނގަޅު.
ދުލިޕަށް ފަންސާސް ހާސް ލަންކާ ރުޕީސް ދޭންޖެހުނެވެ. 
އަހަރެން މާލެއައީމެވެ. 
ވިޔަފާރި ރަނގަޅުވާން ފެށިއެވެ.
ކުރީގައި ހުރި ވަރަށް ވުރެ ވެސް ރަނގަޅުވިއެވެ. 
އެކަމަކު، ހިދާޔާ ކުއްލިއަކަށް ގެއިން ނުކުތެވެ. 
އެ ފަދަ އެއްވެސް ވާހަކައެއް ނުބުނެ، ސަބަބެއް ވެސް ނުބުނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ގުޅީ ވެސް މައިދައިތަ ގޭގައި ހުރެފައެވެ.
މަ ދެން ނުދާނަން ގެއަކަށް. 
ހިދާޔާ ބުނިހާ ވެސް އެއްޗަކީ އެއީއެވެ.
އަހަރެން ގުޅީމައި ހިދާޔާ ފޯނެއް ނުނަގައެވެ.
އެ ގެއަށް ދިޔަކަސް އަހަންނަކާ ބައްދަލެއް ނުކުރެއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ޖެހުނީ ވަރިކުރާށެވެ. 
ޢާއިލާ ރޫޅުނީއެވެ. 
ވިޔަފާރި ރަނގަޅުވީ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކަށެވެ. 
އެ އަށް ފަހު އަނެއްކާ ވެސް އަޑިއަޅައިލިއެވެ. 
ދެން އަޑުއިވުނީ ހިދާޔާ ލަންކާއަށް ފުރި ޚަބަރެވެ.
އެހެންވެ މަ ބުނީ ސިހުރުނަހަދާށޭ ނަހަދާށޭ، ހަމްދަރުދީގެ ރާގެއްގައި ޖަމާލު ބުންޏެވެ. 
ކޮން ޑީލެއް ބޭބެ ހެދީ؟
އެ ކަން ކޮށްދޭމަތިން ދުލިޕަށް ފެމިލީ ދޭން އެގްރީމަންޓެއް ހެދިންތަ؟
ދެން އެ ކަހަލަ އެގްރީމަންޓެއް މަ ނަހަދާނެއްނު، ވިސްނާލައިފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެކަމަކު މަ ބުނިން މަށަށް ވަރިހަމައޭ ކޮންމެ އެއްޗެއް ދޭންޖެހުނަސް.
ހަމަ އެކައްޗެއްނު ތި ބުނެވުނީ.
ޖަމާލު ބުންޏެވެ.
ނިމުނުއިރު އަހަރެންގެ ވިޔަފާރި ރަނގަޅެއް ނުވިއެވެ. 
ޢާއިލާ ވެސް ރޫޅުނީއެވެ. 
ސިހުރުވެރިންގެ އިޤްރާރުނާމާއަކީ އެހާ ފަސޭހައިން ހެދޭ އެއްޗެއްކަމެއް ކުރިން ނުދެނަހުރީމެވެ. 
ދުލިޕް އަހަންނަށް ދެއްކީ ދަޅައެކެވެ. 
ސިހުރަކީ ވެސް ދަޅައެކެވެ. 
އަހަންނަށް ވިސްނުނުލެއް މާ ލަސްވީއެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެކެވެ.
އެކުވެރިކަމަކީ އަޖައިބެއް ކަހަލަ ބާރެކެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު ބޭނުންވަނީ އެކުވެރިޔާއަށް ރަނގަޅު މަގު ދައްކާށެވެ. 
އަނެއް ބައި ފަހަރު، އެކުވެރިޔާގެ ރުހުން ހޯދުމަށްޓަކައި، އޭނަ ކުރާ ކޮންމެ ކަމެއްގައި ބައިވެރިވެވެއެވެ.
މާދިހަކީ އަހަރެންގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާއެވެ. 
އަހަރުމެން އުޅެބޮޑުވީ އެއް ހިސާބުގަނޑެއްގައެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ގެ ހުންނަނީ އެއް މަގެއްގައެވެ.
ރަނގަޅާއި ނުބައިގައި، އަތްވާއި ވާރޭގަ މަދަދު ފޯރުވީމެވެ.
ހިތާމަ އާއި އުފަލުގައި ބައިވެރިވީމެވެ. 
އެކަމަކު، ދިރިއުޅުމުގައި އަހަރެން ހޯދި ކާމިޔާބީތަކެއް މާދިހަކަށް ނުހޯދުނެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވީ، މަހު މުސާރަ ލިބޭ އޮފީހަކަށް ވަންނާށެވެ. 
މާދިހު ބޭނުންވީ ވިޔަފާރިވެރިއަކަށް ވާށެވެ. 
އިސްކޫލު ދައުރުއްސުރެ އަހަރުމެން ދެ މީހުން އުޅެނީ ރައްޓެހިވެގެންނެވެ.
ލޯބީގެ ގުޅުން ދެމިއޮންނަނީ އެކަކުއަނެކަކަށް ދަސްވި މިންވަރެއްގެ މައްޗަށެވެ. 
ނާހިދު އަބަދުވެސް ބޭނުންވީ ޑޮކްޓަރަކަށް ވާށެވެ. 
އޭނަ ވީ ވެސް ޑޮކްޓަރަކަށެވެ.
އަހަރެން މާސްޓާސް ހެދީ ކްރިއޭޓިވް އެޑްވަޓައިސިންގެ ދާއިރާއިންނެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ކިޔެވީ މެލޭޝިޔާއިންނެވެ. 
ކިޔެވި ދުވަސްވަރު ވެސް އަހަރުމެން ވަގުތު ހޯދައިގެން ބައްދަލުކުރަމެވެ. 
އަހަރުމެންގެ އުމުރާއި އިސްކޮޅު ވެސް ދާދި އެއްވަރެކެވެ. 
މާލޭގައި ގެދޮރު ހުރެއެވެ. 
މިނިވަން ޚިޔާލަށް އަހަރުމެން ލޯބިކުރަމެވެ. 
އަހަންނަށް ފާހަގަކުރެވުނު ގޮތުގައި، ނާހިދަށް ވުރެ ރަނގަޅު މީހަކު އަހަންނަކަށް ނުލިބޭނެއެވެ. 
އޭނަހާ ވިސްނޭ، ހިތްހެޔޮ މީހަކު އަހަރެން ނުދެކެމެވެ. 
ކިޔަވައި ނިމިގެން މާލެއައިސް އަހަރުމެން ވަޒީފާއަށް ނުކުތީމެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ވަނީ ސަރުކާރު ވަޒީފާއަށެވެ. 
މާ ރަނގަޅު މުސާރަލިބޭ ވަޒީފާތައް އަހަރުމެންނަށް ލިބެން އޮތެވެ. 
އަހަރުމެން ބޭނުންވީ ފައިސާ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އުފާ ވެސް ބޭނުންވިއެވެ.
އެކަކުއަނެކަކުގެ އުފަލާއި ހިތާމަތަކުގައި ބައިވެރިވާން ވަގުތު ހުސްކުރަން ވެސް ބޭނުންވިއެވެ.
ދެ ޢާއިލާގެ ގުޅުން ވަރަށް ބަދައްސެވެ. 
އެންމެން އެއްކޮށް ދަތުރުދަމެވެ.
ރާއްޖެއިން ބޭރަށާއި ރިސޯޓަށް ވެސް ދަމެވެ. 
އެކުގައި ފިލްމު ބަލަން ދަމެވެ. 
ރެސްޓޯރަންޓަށް ދަމެވެ. 
ދެ ގޭގެ ސޯފާގައި ވެސް އަހަރުމެން ވަގުތު ހޭދަކުރީމެވެ. 
މިނިވަންކަމާއެކު ސަމާސާ ކުރީމެވެ. 
ނާހިދު ގާތުގައި ހުންނައިރު އަހަންނަށް އިހުސާސްކުރެވެނީ ރައްކާތެރިކަމެވެ. 
ބައެއް ރޭރޭ އަހަރުމެން ވަކިވަނީ ދަންވަރުއެވެ. 
ނުވަތަ ފަތިހުއެވެ. 
ހުރިހައި ކަމެއްގައި އަހަރުމެންގެ ޚިޔާލު އެއްގޮތެއް ނޫނެވެ. 
އެއީ މައްސަލައެއް ވެސް ނޫނެވެ.
އަހަރުމެންގެ ވިސްނުން އެއްގޮތްވާ އެއް ކަމެއް އޮވެއެވެ. 
ފުރަތަމަ އަހަރުމެން އިސްކަންދެނީ އަހަރުމެންނަށެވެ. 
ވަގުތު ހޯދަނީ ވެސް އަހަރުމެންނަށެވެ. 
ވަޒީފާ އަންނާނީ އޭގެ ފަހަށެވެ.
ރައްޓެހިވެގެން އުޅޭތާ އެތައް އަހަރެއް ވީއިރު ވެސް ކައިވެނިކުރަން ޢާއިލާއިން ބާރެއްނާޅައެވެ. 
އެ ކަން އޮތީ އަހަރުމެންނަށް ދޫކޮށްލައިފައެވެ. 
ނާހިދުގެ ބައްޕައަކީ ވަރަށް މުއްސަނދި މީހެކެވެ. 
އަހަރެންގެ މަންމައަކީ، ސަރުކާރުގެ އެންމެ ނުފޫޒު ގަދަ މަޤާމު ފުރާ އަންހެނާއެވެ. 
އަހަރުމެން ކައިވެނިކުރީ އަހަރުމެން ބޭނުންވެގެންނެވެ.
އެއްވެސް މަޖުބޫރުކަމެއް ނެތިއެވެ.
ކައިވެނީގެ ފުރަތަމަ ދެ މަސް ދިޔައީ ވަރަށް އުފަލުގައެވެ. 
އޮފީސް ނިންމައިފައި ގެއަށް އައިސް، ވަރަށް ގިނަ ވަގުތު އަހަރުމެން އެކުގައި ހޭދަކުރަމެވެ. 
އަހަރެން އުޅުނީ ނާހިދުގެ ގޭގައެވެ.
ކޮންމެ ކަމަކަށް އެ ގޭގައި ނޯކަރުން ތިބެއެވެ. 
ކެއްކުމާއި، ކުނިކެހުމާއި، ފާޚާނާ ސާފުކުރުމާއި، ބާޒާރުކުރަން ވެސް ބިދޭސީން ތިބެއެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުމިއްޔާ އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ބަދިގޭގައި ބޭނުން އެއްޗެއް ހަދަންވީއެވެ.
ގޭގެ ވަކި ކާކޮޓަރިއެއްގައި އެންމެނަށް ކެއުމާއިސައި ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުރެއެވެ. 
އަހަންނާއި ނާހިދު އެއްވެސް ކަމެއް ނުކޮށް އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެން އެތައް އިރަކު ތިބެމެވެ. 
ފޫއްސެއް ނުވެއެވެ. 
ދައްކާނެ ވާހަކަ ހުހެއްނުވެއެވެ.
ތިންވަނަ މަހުގެ ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން ދުވަހެކެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލުގެ ޑިއުޓީ ނިންމައިފައި ނާހިދު ގެޔަކަށް ނައެވެ.
ބައިގަޑިއިރުވުމުން އަހަރެން ފޯނުކުރީމެވެ. 
ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
މެސެޖަކަށް ވެސް ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަރެން ހާސްވާންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެންމެ ދުވަހަކު ގަޑިއަށް ގެއަށް ނައުމުން ބޮޑު މައްސަލައަކަށް ހަދައިލަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަވީރު ފަހެއްޖަހާއިރު ގެއަށް އަންނަ މީހާ އެ ދުވަހު ގެއަށް އައީ ރޭގަނޑު އެގާރަޖެހިއިރުއެވެ. 
ގެއަށް އައިސްފައި ވެސް ލަސްވި ސަބަބެއް ނުބުނެއެވެ. 
އެ ކަމާ އަހަރެން ވަރަށް ހައިރާންވިއެވެ.
ވީގޮތް އަހަންނާހަން އުޅެނިކޮށް ނާހިދު ސުވާލުކުރިއެވެ.
ޖިޔާ! ޓީވީ ބަލަން އިނދެފައި ނާހިދު ގޮވައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ބަލައިލީމެވެ. 
އާ ޔޫ އޯކޭ؟
އަހަރެން ބޯޖަހައިލީމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން އޯކޭއެއް ނޫނެވެ. 
ދޮގުހަދަންވީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟
ނޯ! އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ނާހިދު އޯކޭތަ؟ 
ހާދަ ލަހަކުންނޭ މިއަދު ތި އައީ. 
މަ ގުޅީމަ..
އާނ! ވަރަށް ހަމަޖެހިލައިފައި ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މީގެ ފަހުން ދެން ހޮސްޕިޓަލު ނިންމާފަ ދެ ކުލިނިކަށް ގޮއްސަ ގެއަށް އާދެވޭނީ. 
މި ދަނީ ޖައްސާލަން. 
ވަރަށް ޓަޔަޑް!
އަހަންނަކަށް އެ ވާހަކަ ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
އިތުރު ދެ ކުލިނިކަށް ނާހިދު ދަނީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ވަރުގެ ނިންމުމެއް ނާހިދު ނިންމީ އަހަރެން ގާތުގައި ބުނެ ވެސް ނުލައެވެ.
ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ލިބޭ ފައިސާ މަދީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންދެކެ ފޫހިވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ގާތުގައި ބުނެލައިފައި ނޫނީ ނާހިދު ބޯކޮށާކަށް ނުދާނެއެވެ. 
އާ ގަމީހެއް ނުނަގާނެއެވެ. 
ވީއިރު އެހާ ބޮޑު ނިންމުމެއް ނިންމީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ދެވަނަ ރޭ ނާހިދު ގެއަށް އައީ ބާރަޖަހަން އުޅެނިކޮށެވެ. 
ފިރިމީހާ ގެއަށް ވަންނަ ވަގުތު ސުވާލުތައް އޮއްސާލާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު އެހެން ފުރުޞަތެއް ނުލިބެންޏާ އަހަރެން ކުރާނީ ކީއްހެއްޔެވެ؟
ކުއްލިއަކަށް ކިހިނެއްތަ މި ވީ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
ތިހާ ބިޒީނުވިޔަސް އަހަރުމެންނަށް އުޅެވޭނެއްނު. 
މަ ވެސް މި އުޅެނީ ޖޮބުގަ. 
މަށަކަށް ނީނދެވޭނެ މި ވާހަކަ ނުދައްކައެއް. 
ނުވެސް ބުނެލާ ޓަސްލާފަ އިތުރު ދެ ޖޮބް..
އެއީ ދެން ވަރަށް ސިންޕަލްކަމެއްނު، ސޯފާގައި އިށީނދެލަމުން ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
ގޭގެ ނޯވެއެއްނު މަ ކުރާނެ ކަމެއް. 
ޖިޔާ ބޭނުންވެއްޖެއްޔާ މަ ޓައިމް ހުސްކުރާނަމޭ! 
އޯކޭއެއްނު! 
މަށަށް އެނގޭ ޖިޔާ އަންޑަސްޓޭންޑްވާނެކަން. 
ޖިޔާ ވެސް ކޮންމެވެސް ކަމެއް ފަށަންވީނު. 
އިތުރު ޖޮބެއް ހޯދަމާ! 
ނޫނީ ނެތްތަ ގޭގަ އިނދެގެން ކުރާނެ ކަމެއް؟
ނާހިދު ރަނގަޅަށް ބަދަލުވެއްޖެއެވެ. 
އޭނަ ކުރިން ދެއްކި ވާހަކަތައް ހަނދާންނެތިއްޖެއެވެ. 
ވަޒީފާއަށް އިސްކަންދޭން އަހަރުމެން ނިންމީ ދެވަނައަށެވެ. 
އެއްވަނައިގައި އޮތީ އަހަރުމެންނަށް ވަގުތު ހުސްކުރުމެވެ. 
ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު ވެސް ވަޒީފާއަދާކުރަމުން ވަގުތު ހޯދީމެވެ. 
ކައިވެނި ކުރުމަކުން އެ ކަން ބަދަލުވާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
ދުރުގައި ހުރިއިރު އެކުގައި އުޅެވިފައި، އެއް ގެއެއްގައި އުޅެން ފެށުމުން އަހަރެން އެކަނިވެރިވާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ކިތަންމެ ވަރަކަށް ވެސް އެ ވާހަކަ ދެއްކީމެވެ. 
ދިރިއުޅުމަށް އައި ނުރަނގަޅު ބަދަލު ވިސްނޭތޯ އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
އެކަމަކު އަހަންނަކަށް އެ ކަން ބަލައެއްނުގަނެވުނެވެ.
ނާހިދު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު އުޅޭ ގޮތަށް އިނދެގެނެއް ނޫޅެވޭނެއެވެ.
އަހަރެންދެކެ ނާހިދު ފޫހިވަންޏާ އެ ވާހަކަ އެބަޖެހޭ ބުނަން، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެކްސްގިއުޒް ދައްކާނެކަމެއް ނެތް.
އިތުރު ދެ ޖޮބްގަ އުޅޭނެކަމެއް ވެސް ނެތް. 
ނާހިދު ބޭނުމިއްޔާ ޑިވޯސް..
އަދި ތި ހިސާބަށް ދާކަށް ނުވެއެއްނު، އަހަރެންގެ ވާހަކަ ނުނިމެނީސް ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މަށަކީ ޑޮކްޓަރެއް. 
ވީހާ ވެސް ގިނަ ޕޭޝަންޓުންނަށް އެހީވުމަކީ މަގޭ ޒިންމާއެއް. 
އެ ކަމާ ޑިވޯސްއާ ކޮން ގުޅުމެއް؟ 
ކުރިން ވެސް ބުނިހެން، ކުޑައިރު އުޅުނު ގޮތަކަށް ބޮޑުވީމަކާ ނޫޅެވޭނެ. 
ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނު ގޮތަކަށް އިނދެގެނެއް ނޫޅެވޭނެ.
ޓީންއޭޖްގަ އުޅުނު ގޮތަކަށް މުސްކުޅިވީމައެއް ވެސް ނޫޅެވޭނެ. 
މި އަށް ކިޔަނީ ކޮމަންސެންސް. 
ކޮންއިރަކުން އަހަރުމެން ކިޑެއް ހޯދާނީ؟
ދަރިއަކު ހޯދުމުން ދެން ވާނެ ގޮތެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި ނާހިދު ތަންކޮޅެއް ގިނަ ވަގުތު ގޭގައި އުޅެފާނެއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި އެ ދަރިއަކީ ނާހިދުގެ ބޮލުގައިރިހުމަކަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ގިނަ ދުވަސްވާއިރު ދަރިއަކު ނުލިބުމަކީ އަނެއް މައްސަލައެވެ. 
އެކުވެރިންގެ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބުދޭން ޖެހެއެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ އުންމީދުތަކަށް އިޙުތިރާމުކުރަން ޖެހެއެވެ. 
ބޭނުންނޫނަސް ދަރިއަކު ހޯދަން މަޖުބޫރުވެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ނަޒަރުގައި އަހަރުމެން އަދި ތައްޔާރެއް ނުވެއެވެ. 
ހީކުރި ވަރަކަށް ނާހިދު ދަހެއް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ތިން އަހަރު ވަންދެން އެކިއެކި ބަހަނާ އަހަރެން ދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެން ލޯބިވި ނާހިދު އެނބުރި އާދޭތޯ އިންތިޒާރުކުރީމެވެ. 
އެ ދުވަހެއް ނައެވެ. 
އަހަރެން ވަރުބަލިވިއެވެ.
އިންތިޒާރު ފެނަށްވެގެން ލޮލުން އޮހޮރެން ފެށިއެވެ.
ހަޔާތަކީ މަންޒިލެއް ނޫނެވެ. 
ކުރަންޖެހޭ ދިގު ދަތުރަކަށް ކިޔާ ނަމެކެވެ. 
ކަނޑު މަޑު ދުވަސްތަކާއި ގަދަ ދުވަސްތައް ކުރިމަތިވާނެއެވެ. 
އެކަމަކު އެ ކަމަށް ބިރުން ކަނޑަށް ނުނިކުމެއެއް ނުވާނެއެވެ. 
ކައިވެނި ވެސް ކުރަންޖެހޭނެއެވެ. 
ދަރިއަކު ވެސް ހޯދަން ޖެހޭނެއެވެ. 
ކޮންމެހެން ބޭނުންވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
މަންޒަރު ރީތިކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
އަހަރެން ބަނޑުބޮޑުވިއެވެ. 
ނާހިދު ވަރަށް އުފާވިއެވެ. 
ޢާއިލާގެ މީހުންނާއި އެކުވެރިން އަހަންނަށް މަރުޙަބާކިއެވެ.
ކުރަންވީ އުފާކަމެއް ނުވަތަ ހިތާމަކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
ގަދަކަމުން ހިނިތުންވެލައިގެން ހުރީއެވެ. 
ހިތުގައި ޖެހެމުންދިޔައީ ބިރުވެރި ރަނގަބީލެކެވެ.
ލިބުނީ އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވީ ވެސް އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
ވާނެ ގޮތް ބުނާކަށް ނޭނގޭނެއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، އަޅައިގެން އުޅުނު މޫނުމަތި އަހަރެން އެއްލައިލީމެވެ.
ލިބުނު ހިތްހަމަޖެހުމެއްގެ ބޮޑުކަމުން، ދެއްކުންތެރިކަމުގެ މަދަދު ހޯދާކަށް ނުޖެހުނެވެ. 
ދަރިފުޅުގެ ތުންފަތަށް ހިނިތުންވުން ވެރިވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު މާތައް ފަރިވެ ފޮޅެއެވެ. 
އަމާންކަމާއި އުފާވެރިކަން ހިތަށް ވެރިވިއެވެ.
ނާހިދުގެ ދިރިއުޅުމަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނައެވެ. 
ހެނދުނު ގެއިން ނުކުންނަ މީހާ ގެއަށް ވަންނަނީ ރޭގަނޑުއެވެ. 
ކުޑަމިނުން ދަރިފުޅު އުރާލާކަށް ވެސް ނާހިދަކަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެން އަޅައެއްނުލަމެވެ. 
ކުރެވޭނެ ކަމެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ނާހިދަށް އަދަބުދިނީ ދަރިފުޅެވެ. 
ބައްޕަގެ އުނގަކީ ދަރިފުޅަށް ބީރައްޓެހި ތަނަކަށް ހަދައިގެންނެވެ. 
އެ އުނގުގައި ދަރިފުޅު ބާއްވާއިރަށް ރޯން ފަށައެވެ. 
ނާހިދަށް އެއީ މައްސަލައަކަށް ނުވެއެވެ. 
ސަބަބު އޭނައަށް އެނގެއެވެ.
ނާހިދު އަޅެ ދެރައެއް ނުވޭތަ؟ ނާހިދުގެ މިޒާޖަށް ބަދަލެއް އާދޭތޯ އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އޭނައަކަށް ނޭނގޭ އޭނަގެ ބައްޕައެއް.
އަހަރެން ބުނި އެއްޗަކުން ނާހިދުގެ މޫނުގެ ކުލަވަރު ބަދަލުވެގެންދިޔައެވެ. 
ކުއްލި ސިހުމެއް ލިބުނު ކަހަލައެވެ.
މީ.. އިނގިލިން އިޝާރާތްކޮށްލައިފައި ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މީ އޭނަގެ ބައްޕަ.
ނާހިދު ދިޔަގޮތަށް ކޮޓަރިން ނުކުތެވެ.
އަހަންނަށް ބުނެވުނު އެއްޗަކާއި ނާހިދު ކަންތައް ކުރި ގޮތް އަހަންނަކަށް ދިމައެއް ނުވިއެވެ. 
އެއީ، ވަރަށް ފުނުގައި ވަޅުލައި، ފަސް ބާރުކޮށްފައިވާ ސިއްރެކެވެ.
ހެލޭ ދަތް އުފުރައިލަން ފަސޭހަވާނެއެވެ. 
ހިތުގައިޖެހިފައި ހުންނަ ވަގުތު ރޮއްވައިލަން ވެސް ފަސޭހަވާނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ދިމާވީ އެ ކަހަލަ ގޮތެކެވެ.
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް އެކަނިވެރިވެފައެވެ. 
ބާކީ ކޮށްލެވިފައެވެ.
ސިކާރައަކަށް ހަދަން އެހާ ފަސޭހަވީ އެހެންވެއެވެ. 
އުމުރުން ސަތާރަ އަހަރުއްސުރެ އަހަރެންގެ ހިޔަމިތުރަކީ ލީޒާއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ލޯތްބަށް ހަތް އަހަރު ފުރުނުއިރު ވެސް އަހަރުމެންނަށް ހީވަނީ ހަތް މިނެއްޓު ފުރުނުހެންނެވެ. 
ދެކޭހިތް ވެއެވެ. 
ވާހަކަދައްކާހިތް ވެއެވެ. 
ވަކިވަނީ، ދައްކަންހުންނަ ވާހަކަ ހުސްނުވަނީހެވެ. 
ޒުވާބަކީ ކޮބައިކަމެއް، ފޫއްސަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަރުމެންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ރައްޓެހިން ބުނެއެވެ. 
ފަރުދާގެ ފުރަގަހުގައި އޭނަ ވަރުގަދަ ކުޅިގަނޑެއް އެބަ ކުޅެއެވެ. 
އަހަރެން ގަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ.
އެއްރެއަކު އަހަރެން ނިދަންއުޅެނިކޮށް ރައްޓެއްސަކު ގުޅިއެވެ. 
ލީޒާގެ އެފްބީ ޕޭޖު ބަލައިލުމަށް އެދިފައި ފޯނު ބޭއްވީއެވެ. 
އެ އެކައުންޓަށް ވަނުމުން އަހަންނަށް ލިބުނީ ސިހުމެކެވެ. 
ކުރިން ލީޒާގެ ޑިސްޕްލޭ ފޮޓޯއަކީ، އަހަރުމެން ދެ މީހުން އެކުގައި ނަގައިފައިވާ ފޮޓޯއެކެވެ. 
ދެން ވެސް ލާފައިވަނީ އެ ކަހަލަ ފޮޓޯއެކެވެ. 
ތަފާތަކީ، އަހަރެންގެ ބަދަލުގައި އެހެން ފިރިހެނެއް ހުރިކަމެވެ. 
ވަގުތުން ލީޒާއަށް ގުޅީމެވެ. 
ފޯނެއް ނުނެގިއެވެ.
އެއީ ދުވަހަކު ވެސް ވީކަމެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ގުޅައިފިއްޔާ ލީޒާ ފޯނު ނަގާނެއެވެ. 
އެ ރޭ ހޭލާއިނދެގެން ލީޒާއަށް މެސެޖު ފޮނުވީމެއެވެ. 
އެންމެ މެސެޖަކަށް ވެސް ޖަވާބެއް ނުފޮނުވިއެވެ. 
އަހަރެން ވަރަށް ދެރަވިއެވެ.
ގައިން ބަޔެއް މަދުވި ކަހަލައެވެ.
ލީޒާގެ ގެއަށް އަހަރެން ދިޔައީމެވެ. 
ގޭގެ ހުރިހައި އެންމެން ވެސް އަހަންނާ ވަރަށް ރައްޓެއްސެވެ. 
ސަކަރާތްޖަހައި ސަމާސާކޮށް ހަދައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ ދުވަހު އެންމެންގެ މޫނުމަތިން ވެސް ފެނުނީ ބީރައްޓެހިކަމެކެވެ. 
އަހަންނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަކުރަން އެ މީހުންނަށް އުނދަގުލެވެ. 
އެ ކަމާ ހައިރާންވެފައި އަހަރެން ހުއްޓައި ލީޒާގެ މަންމަ އައެވެ. 
އެއީ، އަހަރެން ވެސް މަންމައެއް ކަމުގައި ދެކޭ މީހެކެވެ.
ދަރިފުޅު އޭނަމަތިން ހަނދާންނައްތާލާ، ހިތްހަމަނުޖެހިފައި މަންމަ ބުންޏެވެ. 
އިއްޔެ ފެނުނު މީހަކާހެދި މޮޔަވެފަ އެހެރީ. 
އިންނާށޯ ބޭނުމީ. 
މި ފަހަރު އެ ބޮނޑިބޯނެ.
މަންމަގެ ވާހަކައިން އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސުވާލެއްގެ ޖަވާބެއް ނުލިބުނެވެ. 
އެ ޖަވާބުތައް ލިބުނީ ލީޒާގެ އަންހެން ކޮއްކޮގެ ފަރާތުންނެވެ. 
އެހެން ފިރިހެނަކާ ލީޒާ ހިތާވީއެވެ. 
ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ކުށަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެއް ފަހަރު ލީޒާޔާ ބައްދަލުކޮށްލަން އަހަރެން ބޭނުންވިއެވެ. 
ލީޒާ ނުނިކުތެވެ. 
މީހުން ބުނެއެވެ. 
ފިރިހެނުންނެއް ނުރޯނެވެ. 
އަހަރެން ރުއީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ގެއަށް ގޮސް، ކޮޓަރިއަށް ވަދެ ތަޅުލައިގެން އިނދެ ރުއި ނަމަ ތަންކޮޅެއް މަންޒަރު ރީތިވީހެވެ. 
އަހަރެން އިނީ ލީޒާގެ ގޭގައެވެ. 
ކަރުނައެއް ނުހިފޭއްޓުނެވެ.
ގޭގެ އެންމެން އަހަންނަށް ހިތްވަރުދިންއިރު ވެސް ލީޒާ ދެނަހުރިކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން އެ ސަފުހާ ލައްޕައިލީމެވެ.
އަހަރެންގެ ދިޔައީ ގެއަށެވެ. 
އޮފީހަށް ނުކުންނާނެ ހިތްވަރެއް ނުލިބުނެވެ. 
ކާހިތް ކެނޑުނެވެ. 
އެނދުގައި އެކަނިމާއެކަނި އޮށޯވެލައިގެން އޮތްއިރު ވެސް ހިތުގައި އެނބުރީ އެންމެ ސުވާލެކެވެ. 
ސަބަބަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ލީޒާ ވާހަކަނުދައްކާހާ ހިނދަކު އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބެއް ނުލިބޭނެއެވެ. 
ރައްޓެހިންނަށް އެ ޚަބަރު ލިބުނު ގޮތެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެކި މީސްމީހުން ގުޅައިގެން ހިތްވަރުދިނެވެ. 
ބައެއް އެކުވެރީން އެ ކަން ކުރީ ތަފާތު ގޮތަކަށެވެ.
ތެދުވެރިވެގެން ލިބުނީ ކޯޗެއް؟ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާ ބުންޏެވެ. 
ކަލޭ ދެން މާ ވަރަކުން ވިއްޔަ އުޅުނީ. 
ހެޔޮވެގެން ގޮސް އޯވަރ. 
ނައިސްވެގެން ގޮސް އޯވަރ. 
މަ އޭރު ވެސް ބުނީމެއްނު ތިހެން އުޅެނިކޮށް ލަނޑެއް ލިބިއްޖެއްޔާ ވަރަށް ދެރަވާނޭ. 
ހަމަ ބުނާއިރަށް ބުނާނެ، ލީޒާ އެހެންނޭ. ލީޒާ މިހެންނޭ. 
ލީޒާ ބަނޑޭހަންގަނޑޭ. 
ކަލޭ ރައްޓެހި ހުރިހާ އަންހެންކުދިންނާ ވާހަކަދެއްކުން ހުއްޓާލީ ވެސް ލީޒާ ކައިރީގަ ނަންބަރު މަތިކުރަން. 
އެއީ ގޯހެކޭ.
ރައްދުގައި އަހަރެން ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނެތެވެ. 
އޭނަ ބުނީ ތެދެކެވެ. 
ލީޒާއަށް އަހަރެން ސާބިތުކޮށްދޭން ބޭނުންވީ އަހަރެން ފަދަ ދެވަނަ މީހަކު ނުލިބޭނެކަމެވެ. 
ބުނި ކޮންމެ ގޮތެއް ހެދިގެން، ކޮންމެ ގޮތަކަށް ރުހިގެން އަހަރެން އުޅޭނެކަމެވެ. 
ބަދަލުގައި އަހަރެން ބާކީވެ އެކަހެރިވުން ނޫންކަމެއް ނުވިއެވެ. 
ދިރިއުޅުން ހުއްޓުމަކަށް އައި ކަހަލައެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ މީހުންނަށް ފިލައިގެން އުޅެވޭތޯއެވެ.
އިރާކޮޅުގެ ވަގުތެވެ. 
އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެން އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
އެއީ ދިރިއުޅުމެއް ނޫންކަން އެނގެއެވެ.
އެހެން އޮވެގެން ލީޒާމަތިން ހަނދާންނައްތައެއް ނުލެވޭނެކަން ވެސް އެނގެއެވެ. 
ފޯނަށް މެސެޖެއް އައުމާއެކު އަހަރެންގެ ސަމާލުކަން ފޯނަށް ދެވުނެވެ.
ހަލޯ! އެފްބީގެ މެސެންޖާއިން އައިސްފައިވާ އެ މެސެޖުގައި އޮތެވެ.
ވެރިމީހާއަކީ ކާކުތޯ ބަލައިލީމެވެ. 
ވަރަށް ރީތި، ދޮން އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
ކަޅި ނޫ، އިސްތަށިގަނޑު ފަން، ޒުވާން ކުއްޖެކެވެ. 
ވައްތަރީ ޗައިނާ ހިސާބުގެ ކުއްޖަކާއެވެ. 
ނަމަކީ ނަކީޓާއެވެ.
އޭނަގެ އެފްބީ ޕޭޖުގައި ވަރަށް ގިނަ ފޮޓޯ ހުއްޓެވެ. 
މަދުވެގެން ދެ ފޮޓޯ ނުލާ ދުވަހެއް ނެތެވެ. 
އޭނަގެ އެކުވެރިންގެ ލިސްޓަށް ބަލައިލިއިރު ދިވެހީން ވެސް ތިއްބެވެ. 
ސުވާލަކަށް ވީ އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަން ނަކީޓާ ބޭނުންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ދަނޑިވަޅު ރަނގަޅެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް އެކަނިވެރިވެފައެވެ. 
ނަކީޓާއަށް ޖަވާބުދިނީމެވެ. 
އެ ހިސާބުން އަހަރުމެންގެ ވާހަކަ ފެށުނެވެ. 
ނަކީޓާއަކީ ބެންކޮކުގެ ބިއުޓިޝަނެކެވެ.
މޭކަޕްކޮށްދިނުމާއި، ބޯކޮށައިދިނުމާއި، އަތްފައިގެ ނިޔަފަތި ރީތިކޮށްދިނުމަކީ ވެސް ނަކީޓާގެ ވަޒީފާގައި ހިމެނޭ ކަމެކެވެ.
އަހަރެން އަދާކުރާ ވަޒީފާ ވެސް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ރާއްޖޭގެ ރީތިކަމަށް ނަކީޓާ ތަޢުރީފުކުރިއެވެ. 
ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ރާއްޖެއަށް އައުމަށް ނަކީޓާ އުންމީދުކުރެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޙަޤީޤަތް ނޭނގޭ އަންހެންކުއްޖަކާ ވާހަކަދެއްކުން ވެގެންދިޔައީ އަހަރެން ވަރަށް ގަޔާވި ކަމަކަށެވެ. 
ލީޒާގެ ވާހަކައެއް ނަކީޓާ ނާހައެވެ. 
އަހަރެންގެ ޒާތީކަންކަމާ ބެހޭގޮތުން ސުވާލެއް ނުކުރެއެވެ. 
ދާދި އަވަހަށް އަހަރުމެން ދެ އެކުވެރީންނަށް ވެއްޖެއެވެ.
ދެތިން ދުވަހަށް ފަހު ނަކީޓާގެ ވާހަކަ ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
އޭނަ އަދާކުރާ ވަޒީފާމަތިން ފޫހިވެ އެހެން ދާއިރާއަކަށް ދާން ބޭނުންވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ މަސާޖުކުރުމެވެ. 
އެ ކަމާ ބެހޭ ކޯހެއް ނަކީޓާ ހަދައިފިއެވެ. 
އެކަމަކު، އޭނަގެ ރަށަކުން އޭނައަކަށް ރަނގަޅު ވަޒީފާއެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަހަރެންގެ އެހީތެރިކަން ބޭނުންވިއެވެ. 
އެހީވާން އަހަރެން ވެސް ބޭނުންވިއެވެ. 
ބައެއް އެކުވެރިންނާ ގުޅައި، މާލެއިން އެ ފަދަ ފުރުޞަތެއް ހޯދައިދެވޭތޯ ބެލީމެވެ. 
ކޮންމެ ތާކުން ވެސް ބޭނުންވަނީ ނަކީޓާގެ ފެންވަރު ބަލާށެވެ. 
ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ނަކީޓާ ދަންނާތީ، ގިނަ ބަޔަކު ޝައުޤުވެރިކަން ފާޅުކުރިއެވެ. 
އެ ކަމުގައި އުޅެން ފެށުމުން، ލީޒާމަތިން އަހަރެން ހަނދާންނެތެން ފެށިއެވެ. 
ނުސީދާކޮށް އަހަންނަށް ކުރި ފައިދާއަކީ އެއީއެވެ.
ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން، އަނެއްކާ ވެސް ނަކީޓާގެ ރާގު ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
ނަކީޓާ މާ ބޮޑަށް އަހަރެން ހަނދާންވަނީއެވެ.
ބައްދަލުކޮށްލާ ހިތްވަނީއެވެ. 
ނޭނގިހުއްޓައި އޭނައަށް ލޯބިވެވިއްޖެއެވެ.
ނުވެސް ދަންނަ އަންހެންކުއްޖަކަށް އަހަރެން އެހީތެރިވާތީ ތަޢުރީފުގެ ބަސްތައް އޮއްސަން ފެށިއެވެ. 
ޗެޓުކުރާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ނަކީޓާގެ އެތައް ފޮޓޯއެއް ފޮނުވައެވެ. 
އިރުއިރުކޮޅާ އަހަރެންގެ ހާލުބަލައެވެ. 
ނިދާއިރު ގުޑްނައިޓް ކިޔައެވެ. 
ހޭލާއިރު ގުޑްމޯނިން ކިޔައިފައި އޮވެއެވެ.
އަހަރެން އެދުނީ ނަކީޓާގެ ފެންވަރު ސާފުކޮށް އެނގޭނެ ސެޓުފިކެޓުތަކެއް ފޮނުވައިދިނުމަށެވެ. 
ނަކީޓާ ބޭނުންވަނީ އަހަރެންނާ ބެހޭ މަޢުލޫމާތު އޮޅުންފިލުވާށެވެ. 
ބެންކޮކަށް އައުމަށް ދަޢުވަތު ދިނެވެ. 
އަހަރެން ކުރަންޖެހޭ ހަމައެކަނި ޚަރަދަކީ ޓިކެޓު ގަތުމެވެ. 
ހުރުމާއި، ކެއުމާއި، ތަންތަން ބެލުމަށް އެއްވެސް ޚަރަދެއް ކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ނަކީޓާގެ ގޭގައި ހުރެވެއެވެ. 
އޭނަގެ އަމިއްލަ ކާރުގައި ދަތުރުކުރެވެއެވެ. 
ރަނުގެ ފުރުޞަތެކެވެ. 
ދެވަނަ ވިސްނުމަކަށް ދިޔުމުގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ.
މަސާޖުކޮށްލަން ވަރަށް ރީތި ކުއްޖެއް ގާތަށް ގެންގޮސްދޭނަން. 
ނަކީޓާ ލިޔުނެވެ.
ފަރިތަކަމާއެކު ޗެޓުކުރަމުންދިޔަ އަހަރެންގެ އިނގިލިތައް ވަގުތުން ހުއްޓުނެވެ. 
ވަގުތު ނުވަތަށް އޮޅައިލީމެވެ. 
ނަކީޓާ ކުރިން ދައްކައިފައިވާ ވާހަކަތައް އަލުން ހަނދާންކޮށްލީމެވެ. 
އޭނައަކީ މަސާޖުކުރަން ދަންނަ ކުއްޖެކެވެ. 
އަހަރެން ދެކެ ލޯބިވެއެވެ. 
އަހަންނަށް މެހެވެން އުޅެނީ ކޮން ކަހަލަ މަޅިއަކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
ރާއްޖޭ ގަޑިން އޭރު ދަންވަރު ދޭއް ޖަހަނީއެވެ. 
ބެންކޮކަށް ޖަހާނީ ފަތިހު ހަތަރެކެވެ. 
ނަކީޓާގެ ފޮޓޯއެއް ފޮނުވަން އަހަރެން އެދުނީމެވެ. 
ވަގުތުން ފޮނުވިއެވެ. 
ނިދާހެދުމެއް ލައިގެން އޭނަ އޮތީ އެނދުގައެވެ. 
އެ ފޮޓޯއަށް ތަޢުރީފު ޙައްޤެވެ. 
ރީތިވެފައި އަސަރުގަދަކަމުންނެވެ. 
އެކަމަކު އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ އެ އަންހެންކުއްޖާކަން އެނގެނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ވީޑިޔޯޗެޓަކަށް އެދުނީމެވެ.
އިންޓަނެޓުގެ އިސްޕީޑު ދަށްކަމުން އެ ކަން ވާކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ.
ކޮޓަރީގެ ކޮންމެވެސް ތަންކޮޅެއް ފެނިފައި ކެނޑެނީއެވެ. 
ވާހަކަދައްކާލަން ބޭނުންވިއެވެ. 
އެ ކަމެއް ވެސް ނުވިއެވެ. 
ކެނޑެނީއެވެ. 
ނުވަތަ ކަނޑައިލަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެހެން ފޮޓޯއަކަށް އެދުނީމެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް ފޮޓޯއެއް ފޮނުވިއެވެ. 
ކުރިޔަށް ވުރެ ނިވާކަން ކުޑަ ހެދުމެކެވެ. 
އެކަމަކު ހެދުން ތަފާތެވެ. 
އަހަރެންގެ ވެސް އެ ފަދަ ފޮޓޯއެއް ފޮނުވުމަށް ނަކީޓާ އެދުނެވެ.
އަހަރެންގެ ޝައްކު މަޑުމަޑުން ޔަގީނަށް ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ ފިރިހެނެކެވެ. 
އެހެން ނޫން ނަމަ އޭނަ ވާހަކަދެއްކީހެވެ. 
އެ މީހަކު ފޮޓޯ ނަގަނީ ކޮންމެވެސް އެހެން މީހެއްގެ އެފްބީ ޕޭޖުންނެވެ. 
އެއް ހެދުމުގައި ނަގައިފައިވާ ތަފާތު ފޮޓޯއެއް އޭނައަށް ނުފޮނުވުނީ އެހެންވެއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް އެ ފަދަ ފޮޓޯތަކެއް ފޮނުވި ނަމަ، ކެހިވެރި މަޅިއެއްގައި އަހަރެން ބެދުނީހެވެ. 
ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލީމެވެ. 
ރީތި ބަސްތަކުން ގަތައިފައިވާ ހާރެއް އޭނަގެ ކަރުގައި އަޅުވައިފައި އެ ނަން ބްލޮކް ކޮށްލީމެވެ. 
އަހަރެން ސަލާމަތްވި ނަމަވެސް، އެ މަޅީގައި ދިވެހީންގެ ކިތަންމެ ބަޔަކު ޖެހުނެވެ. 
އެ މީހުން އަތުން ފައިސާ ފޭރުނެވެ.
ދަރަނިވެރިކޮށްލައިފައި ބޭޒާރު ވެސް ކޮށްލިއެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
ގަޑިން ރޭގަނޑު ހަތްގަޑި ބައި ވަނީއެވެ. 
އާންމު ގޮތެއްގައި އެ ގަޑިއަކީ މާލޭގެ މަގުތައް ފަޅުވާ ވަގުތެކެވެ. 
ގިނަ ފިހާރަތައް ހުންނާނީ ލައްޕައިފައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް ޗާންދަނީމަގުގެ ދެކުނުފަޅިއަށް އިރުއަރައިފައިވާ ކަހަލައެވެ. 
މީހުން ތޮއްޖެހިފައިވާ ވަރުން އެ މަގަށް ވަން ކާރާއި ލޯރިތަކަށް ގުޑައެއް ނުލެވުނެވެ. 
ބަރުގޮނުއަޅާ އަޑާއި، ހަޅޭއްލަވާ އަޑު ނޫން އަޑެއް ނީވެއެވެ. 
އެ ވަރުން ވެސް މަގަށް ވަންނަ މިހުން ވަންނަނީއެވެ. 
ފަހުން އާދެވުނު މީހުން އުޅެނީ ވާނުވާ ނޭނގިގެންނެވެ. 
ކުރިން އައި މީހުން މިސްރާބުޖަހައިފައި ހުރީ ރަމްޒިއްޔާގެ ގެއާ ދިމާއަށެވެ. 
އެ ގޭގެ ދޮރުމަތީގައި ފުލުހުން ހުރަސްއަޅައިގެން ތިއްބެވެ. 
ގޯތިތެރޭގައި ރަމްޒިއްޔާ ހުއްޓެވެ. 
އުމުރުން ފަންސަވީސް އަހަރު ފުރިފައި ވިޔަސް އޭނަ ބަލާބެލުމަށް ތަންކޮޅެއް ދޮށިހެން ހީވެއެވެ. 
ދާދި ގާތުގައި ފިރިމީހާ ހާމިދު ހުއްޓެވެ. 
ދެ ފުލުހުން ވެސް ތިއްބެވެ. 
ހާމިދު ހުރީ، ހިތްވަރުދޭ ކަހަލަ ގޮތަކަށް ރަމްޒިއްޔާގެ ކޮނޑުގައި ހިފަހައްޓައިލައިގެންނެވެ.
ޔަގީންތޯ މީހެއް ނޫންކަން؟ ފުލުހުން ސުވާލުކުރިއެވެ. 
މޫނު ނިވާކޮށްގެން މީހަކު ވެސް ހުރެދާނެ.
ނޫނެކޭ! ވަރުބަލިކަމާ އެކުގައި ރަމްޒިއްޔާގެ ޖަވާބު ތަކުރާރުކުރިއެވެ. 
ކިތައް ފަހަރު ބުނެފިން މަށަށް ފެނުނީ ޖިންނިއެކޭ. 
ބިމަކު ފަޔެއް ނުޖެހޭ. 
ދެ ލޯ ދިއްލިފަ ހުރީ. 
މަގޭ ދަރިފުޅަށް ގޯނާކުރަން އޭނަ އުޅުނީ. 
މަ ހުރަސްއެޅީމަ..
އެންމެ މީހެއް؟ ފުލުސްމީހާއަށް ބުނެވުނެވެ. 
މި ބުނީ އެންމެ ޖިންނިއެއް؟
ރަމްޒިއްޔާ ބިރުން ރޮނީއެވެ.
ތުރުތުރުއަޅަނީއެވެ. 
އޭނަގެ ލޮލަށް އެ މަންޒަރު ފެންނަ ކަހަލައެވެ.
އަނބިމީހާޔާ އިތުރަށް ސުވާލުކުރަން ހާމިދު ހުއްދައެއް ނުދިނެވެ.
ފުލުހުންނަށް ގަބޫލު ނުކުރެވުނަސް އަނބިމީހާ ދޮގުނުހަދާނެކަން ހާމިދަށް ކަށަވަރެވެ. 
ރަމްޒިއްޔާ ދެން ދޭ ރެސްޓުކޮށްލަން، ހާމިދު އެދުނެވެ. 
އެ މީހުންގެ ސުވާލުތަކަށް މަ ޖަވާބުދޭނަން.
އެކަނި ގޭތެރެއަށް ވަންނާކަށް ރަމްޒިއްޔާއަކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެކުގައި ހާމިދު ވެސް ވަނެވެ. 
ފުލުހުން މަޑުކޮށްގެން ތިބީއެވެ. 
އެ ގެއަށް ފުލުހުން އައީ ހާމިދު ގުޅައިގެންނެވެ.
ކޮށްދެވޭނެ މާ ބޮޑު ކަމެއް ނޯންނާނެކަން އެނގިތިބެއެވެ. 
އެކަމަކު، ރައްޓެއްސެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ހާމިދު ގާތުގައި ބުނެލަން ބޭނުންވާ ވާހަކައެއް އޮތީމައި ތިބީއެވެ. 
ހާމިދު ނުނިކުތުމުން ވާހަކަދައްކަން ޖެހުނީ ފޯނު މެދުވެރިކޮށެވެ. 
އެއްވެފައޮތް މީހުންތައް މަދުވެލަންދެން އަހަރުމެން ތިބޭނަން، މުހުސިން ބުންޏެވެ. 
މަ ދީފާނަން އައިޑިޔާއެއް. 
ތި ކަހަލަ ކަންކަން ބަލާ މީހަކު ގެނޭ. 
މިހާރު އުޅެއެއްނު ހުއްދަ ފަންޑިތަ ހަދާ މީހުން. ކީކޭތަ ކިޔަނީ؟ 
ރުގްޔާކުރާ މީހުން. 
މަގޭ އަތުގަ ވެސް އެބައޮތް ނަންބަރެއް. 
ފޮނުވާލާނަން.
ހޮނިހިރު ދުވަހެކެވެ. 
ދަތުރުދާން އެންމެ އެކަށީގެންވާ ކަހަލަ މޫސުމެކެވެ.
ޢާއިލާއާ އެކުގައި އަހަރެން އިނީ ވިލިނގިލި ފެރީގައެވެ. 
މާމައާއި މަންމަ ދައްކަމުންދިޔަ ވާހަކައަށް އެއް ކަންފަތްދީގެންނެވެ. 
މާމަ ޔަގީންކުރަން ބޭނުންވީ ކަފަބުރާއި ލޯޝަން ގެނެވުނުތޯއެވެ. 
ފެންވަރައިފިއްޔާ ކަންފަތް ސާފުކުރުމަކީ އަހަރެންގެ އާދައެކެވެ. 
އަތްވަށް ނުކުމެފައި ގެޔަށް ވަދެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ލޯޝަން ލާނެއެވެ. 
ވަރަށް ގިނައިން މާމައަށް އެ މަންޒަރު ހުންނާނީ ފެނިފައެވެ. 
ލޯބިވުމަކީ، ލޯބިވާ މީހާއަށް އަބަދުވެސް އޯގާތެރިވުމެވެ. 
ހެޔޮހިތުން ކަންތައް ކޮށްދިނުމެވެ. 
ތިމާއާ މެދު ވިސްނާ ވަރަށް އޭނަޔާ މެދު ވެސް ވިސްނުމެވެ. 
ނުވަތަ އެއީ އެންމެ ރަނގަޅުގޮތް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ސަމާލުކަން ހުރީ ފޯނަށެވެ. 
އިންސްޓަގްރާމަށް އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ލީ ފޮޓޯ ވަރަށް ގިނަ މީހުން ލައިކު ކޮށްފައި ހުއްޓެވެ. 
ދުވާލަކު ދެ ފޮޓޯ އަހަރެން ލަމެވެ. 
ދަތުރު އައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ބޭނުމަކީ ވެސް އެއީއެވެ.
އުމުރުން ވިހި އަހަރުގެ އަންހެންކުއްޖަކީމެވެ. 
ފިކުރެއް ޚިޔާލެއް ނެތެވެ.
އަހަރެން ދިރިއުޅެނީ އަމިއްލަ ދުނިޔެއެއްގައެވެ. 
ފިރިހެނަކު ހީނގަތް އަޑު އިވުނެވެ. 
އަޑު އައީ އަހަރެންގެ ފުރަގަހުންނެވެ. 
އަހަރެންގެ ފަހަތުގައި ހުރި ގޮނޑީގައި ޒުވާން ފިރިހެންކުދިންތަކެއް ތިއްބެވެ. 
އަހަންނެއް ނުބަލަމެވެ. 
ކަމުދާނެހެން ހީނުވަނީއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޝަރުތު ވަރަށް ގިނައެވެ.
ވިލިނގިއްޔަށް ލެފިއެވެ. 
ފަހަތު ގޮނޑިން ތެދުވި ފިރިހެނުން ދާން ފެށުމުން ވައްކަޅިން ބަލައިލީމެވެ. 
ފެނުނީ ފުރަގަހުންނެވެ. 
އެ މީހުން ތިބީ އަހަރެން ހީކުރި ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. 
ރީތިކޮށެވެ. 
އިސްތަށިގަނޑު ހުރީ ޒަމާނީ ގޮތަކަށް ކޮށައިފައެވެ. 
ފުރަގަހުން ބަލައިލީމައި އަންހެނެއްހެނެއް ހިޔެއްނުވެއެވެ. 
ޖިންސު ހުރީ އުނަގަނޑުގައި ހަރުލައިފައެވެ. 
މަދުން ނޫނީ ނުފެންނަ ކަހަލަ މަންޒަރެކެވެ. 
އިސްކޮޅަށް ބަލައިލިއިރު، އެ ޝަރުތު ފުރިހަމަވީ އެ ތަނުން އެންމެ މީހެއްގެއެވެ. 
އެ މީހާގެ މޫނެއް ނުފެނެއެވެ. 
ވިލިނގިއްޔަށް ފައިބައިފައި ދެން ބަލައިލިއިރު އަހަރެންގެ ފޯނު އޮތީ ނިވިފައެވެ. 
އަހަރެން ތެޅިފޮޅިގަތީމެވެ.
ފޯނު ހަލާކުވެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ބަނޑަށް މަރުވާނެއެވެ. 
ކާނާއަށް ވުރެ އަހަންނަށް މުހިންމީ ފޯނެވެ. 
ބައްޕައަށް ދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ބައްޕައަކީ ފޯނުގެ ވިޔަފާރިކުރާ މީހެކެވެ. 
ފޯނު މަރާމާތު ވެސް ކުރާ މީހެކެވެ. 
ފޯނުގެ ވިންދެއް ހުރިތޯ ބައްޕަ ބަލަމުންދިޔައިރު، އަހަރެންގެ ހިތުގެ ވިންދު ހުރީ އަވަސްވެފައެވެ. 
މުހިންމު ފޮޓޯއާއި، މެސެޖުތައް ފޯނުގައި ހުންނާނެއެވެ.
އަބަދު ޖަހާ ލަވަތަކާއި، ކިޔާ ވާހަކަތައް ވެސް ހުންނާނީ ފޯނުގައެވެ. 
ފޯނާ ނުލައި އަހަންނަކަށް ނޫޅެވޭނެއެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލައިލައިފައި ބައްޕަ ދެއަތަކަށް ބޯހޫރައިލިއެވެ.
ނޯ! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ގޮތެއް ހަދާބަލަ! 
ޑޫ ސަމްތިންގް.
ވަގުތުން މާލެގޮސް ފޯނެއް ގެންނަން ވެސް ބައްޕަ އުޅުނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ފޯނުގައި ހުރި އެއްޗެހިތައް އެ ފޯނަކު ނުހުންނާނެއެވެ.
ދެން އަޅާނުލާ! އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ދަތުރުގެ ހުރިހާ އުފަލަކުން އަހަރެން މަޙްރޫމުވިއެވެ. 
އެއްވެސް ކަމެއް ކުރާހިތެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަންނެކޭ ވައިގޮސްފައިވާ ފުއްޕާހަމެކޭ އެއްފަދައެވެ. 
އަހަންނަށް ވިސްނެނީ އެންމެ ކަމަކާއެވެ. 
ފޯނުގައި ހުރި އެއްޗެހި ސަލާމަތްކުރެވޭނެ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ކަން ކުރުމަށްޓަކައި ފޯނު ޖެހޭނީ ތަނަކާ ހަވާލުކުރަން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ވަރަށް ބައިވަރު ފޮޓޯ ފޯނުގައި ހުންނާނެއެވެ. 
ތެދުވެގެން އަހަރެން ހިނގައިގަތީމެވެ. 
ދާނެ ވަކި ތަނެއް އޮވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
ރާޅުޖަހާފަށުގައި ހިނގަމުންދަނިކޮށް ކުއްލިއަކަށް ފެނުނީ މޫދުއަޑިން މީހަކު އެރިތަނެވެ. 
ސިއްސައިގެންގޮސްފައި އަހަންނަށް ހަޅޭއްލަވައިގަނެވުނެވެ. 
އިދިފުށަށް ވެއްޓުނެވެ. 
އެ މީހާ ވެސް ދިޔައީ ސިއްސައިގެންނެވެ. 
ހަންނާނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަވި ފުރަތަމަ ފަހަރަކީ އެއީއެވެ.
އޭނައަކީ، ފެރީން އަހަންނަށް ފެނުނު ޒުވާނާއެވެ. 
ހަންނާނުގެ މޫނު ފެނުމާއެކު އަހަރެންގެ ލިސްޓުގެ ހުރިހާ ގޮޅިއެއްގައި އެއްފަހަރާ ރަނގަޅު ފާހަގަ ޖަހައިލީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތް ދިނީމެވެ. 
ހަންނާނު ނުވެސް ދެނަހުއްޓެވެ. 
އޭނަ އައިސް ދިއްކޮށްލި އަތުގައި އަހަރެން ހިފައި ތެދުވީމެވެ. 
ހަންނާނު މާފަށް އެދުނެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ހިތް އެދުނު ނަމަވެސް ދޭން ތައްޔާރަށެވެ. 
އަލަށް ދިމާވި ނަމަވެސް އަހަރުމެންނެކޭ ދެކިފަރިތަ އެކުވެރިންނެކޭ އެއްފަދައެވެ.
އަހަންނަށް އެހެންވީ އުފެދުނު ޝައުޤުވެރިކަމެއްގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ.
ހަންނާނަށް އެހެންވީ ކީއްވެގެންކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
އަހަރުމެން މާލެއައިއިރު އެކުވެރިކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ބަދަހިވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ، ފުރަތަމަ ނަޒަރުން އުފެދުނު ލޯތްބެކެވެ.
އަހަރެންގެ ފޯނު ނަންބަރު ހަންނާނަށް ދިނީމެވެ. 
ހަންނާނުގެ ނަންބަރު އަހަންނަށް ވެސް ދިނެވެ. 
މާލެ އައިސް، ފޯނު ހަދަން ގެންދިޔުމުގެ ކުރިން ފޯނު ޗެކުކޮށްލީމެވެ. 
ބަރާބަރަށް ފޯނު މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
ހަދަން ގެންދާކަށް ނުޖެހުނެވެ. 
އެއީ ކޮންފަދަ އިއްތިފާޤެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހަންނާނާއި އަހަރެން ދިމާވީ ފޯނު މައްސަލަޖެހުނީތީއެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ އެއީ ހެޔޮ ނަސީބެއްކަމުގައެވެ.
ވިދިގެން އައި ދުވަސްތަކުގައި ފޯނުން ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަ އަހަރުމެން ދެއްކީމެވެ. 
ވަރަށް ހިތްހަމަޖެހުނެވެ. 
ދިރިއުޅުމާ ބެހޭގޮތުން ވެސް އަހަރުމެން ވާހަކަދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ފުރަމިތުރެއް ނެތްކަމާއި، ހަންނާނުގެ ހިޔަމިތުރެއް ހުރިކަން ވެސް އެނގުނެވެ. 
އެ ނަސީބުވެރިޔާގެ ނަމަކީ ނަޔާޝީނެވެ. 
އެ ކަން އެނގުމުން އަހަރެންގެ ހިތް މަޑުމަޑުން ރޯލިއެވެ.
ހަންނާނަކަށް އެ އަޑެއް ނީވެއެވެ.
އެންމެ ލަސްވެގެން ވެސް ތިން މަސްތެރޭގަ މެރީކުރާ ގޮތަށް އަދި އޮތީ، ހަންނާނުގެ އަޑުގައިވަނީ އުފާވެރިކަމެވެ.
ވާނެ ނިންނިއަށް އިންޓްރޮޑިއުސްވާން. 
ތީ މަގޭ ސްޕެޝަލް ފްރެންޑެއްނު.
އަހަރެން ބުނަން ބޭނުންވިއެވެ. 
ނޫނެކެވެ.
ނަޔާޝީނާ ބައްދަލުކުރާހާ ހިތްވަރެއް އަހަރެންގެ ނެތެވެ. 
އޭނަ ގާތުގައި ހަންނާނު ހުންނަ ތަން ބަލާހިތެއް ވެސް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު، ބައްދަލުކުރަން އެއްބަސްވީމެވެ. 
އަހަރުމެން އިންސާނުންނަކީ ކިހާ ނިކަމެތި ބަޔެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހިތުގައި އޮންނަ ގޮތަށް ދުލުން ހާމަކުރަން ނުކެރޭ ކިތައް ފަހަރު އާދޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަންނާނު ހުރީ، ސިއްރުން އަހަރެން އެއްޗެއް ބުނި ނަމަވެސް އިވޭ ހިސާބުގައެވެ. 
އަހަރެން ދުރަށްޖެހިލީމެވެ. 
ރަޙުމަތްތެރިކަމުގެ ޙައްޤުގައެވެ. 
ލޯބި ނުލިބުނަސް ލޯމަތިން އޭނަ ބީވެގެން ދާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެންގެ ލޯބި އެންމެނަށް ސިއްރުކުރީމެވެ.
އެކަމުގައި މީހަކަށް ވެދެވޭނެ އެހީއެއް ނެތީމައެވެ. 
އެކަމަކު، އެ ފިކުރުތަކާ ދުރަކަށް ނުދެވުނެވެ. 
ކުރިން ވެސް އުޅުނުހެން އުޅެން އަހަރެން މަސައްކަތްކުރީމެވެ. 
އެއީ ވަރަށް އުނދަގޫކަމެކެވެ. 
ކަންކަމުގައި ހިތަށް ލުއި ލިބެނީ އެހެން މީހުނާ ހިއްސާކުރީމައެވެ. 
އަހަރެން ޖެހުނީ ހިތުގެ ބިންގަރާހުގައި ހުރިހައި ވާހަކައެއް ވަޅުލައިފައި، މަތިޖަހައިފައި، ތަޅުދަނޑި އެއްލައިލާށެވެ. 
އަހަންނަކީ އަމިއްލައެދުން ބޮޑު މީހެކެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ހަންނާނުގެ ލޯތްބަށް ބަދުދުޢާ ކުރާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެ ދެމީހުންގެ ދެމެދުގައި މައްސަލަޖެހެނީ އަހަރެންގެ ސަބަބަކުން ނޫނެވެ.
އެކަމަކު މައްސަލަ ޙައްލުކުރާނެ ގޮތްތައް އަހަރެން ކިޔައިދެމެވެ. 
އެ ގޮތް ބޭނުންވާތީއެއް ނޫނެވެ. 
އެކުވެރިކަމުގެ އަގު އަދާކުރުމަށްޓަކައެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ކޮންމެ ފަހަރަކު ހަންނާން މާފަށްއެދޭކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ.
ނިންނިއަކަށް ނޭނގެ އެޕްރިޝިއޭޓްކުރާކަށް. އަހަރެން ބުނީ އެ ވަރަށެވެ.
ލޯބިވެރިންނަކީ ދުލުން ވާހަކަދައްކާ ބަޔެއް ނޫނެވެ. 
ހިތާއި ލޯ ސަލާމަތުން ހުރެއްޖެ ނަމަ، ލަފުޒު މުހިންމެއް ނުވާނެއެވެ. 
އޭނަ ހުސިޔާރެވެ. 
ތޫނުފިއްޔެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީއެވެ.
އަހަރެންދެކެ ލޯބިވޭތަ؟ ހަންނާނު ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެ ސުވާލު ނީވޭކަމަށް ހަދަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ހަންނާނުގެ ސުވާލު ތަކުރާރު ކުރިއެވެ. 
ދެ ފަހަރުއެވެ.
ތިން ފަހަރުއެވެ. 
ހަތަރުފަހަރުއެވެ. 
އަހަރެންގެ ދޫ ތަޅުލެވުނެވެ.
އިސްޖަހައިލީމެވެ. 
ނުބުނެހުއްޓައި ހިތުގެ އަޑު އިވޭނީ ވަރަށް މަދު ބަޔަކަށެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯބިވެރިޔާއަކީ އެ ކަހަލަ މީހެކެވެ. 
އުފަލުން ނުރޮވޭނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރުމެން ތިބީ ރެސްޓޯރަންޓެއްގައެވެ. 
ފުރަތަމަ ކަރުނަތިކި މޭޒުމައްޗަށް ވެއްޓުމާއެކު ވަގުތުން ފުހެލީމެވެ. 
ދެވަނަ ތިކި ވެއްޓުނެވެ. 
ފުހެލަން އުޅެނިކޮށް އަހަރެންގެ އަތުގައި ހަންނާން ހިފެހެއްޓިއެވެ. 
ފަސްވަނަ ފަހަރަށް ސުވާލު ތަކުރާރުކުރިއެވެ. 
އެއްޗެއް ބުނާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެކަމަކު، ވަރަށް ބާރަށް އޭނަގެ އަތުގައި އަހަރެން ހިފީމެވެ. 
ހަންނާނާއި ނަޔާޝީންގެ ލޯބީގައި ނިމުމުގެ ސިއްކަޖެހިއެވެ. 
ރުހުމުގައެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ބޭނުންވީ އެ ގޮތެވެ.
އަހަންނަށް ހަންނާނު ލިބުނެވެ. 
ހީވީ މުޅި ދުނިޔެ އަހަންނަށް ލިބުނުހެންނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް އެހާ އުފާވެރި ދުވަސްވަރެއް ނާދެއެވެ.
ލޯބިވެރިޔާގެ ކިބައިގައި ހުންނަން އަހަރެން ބޭނުންވި ސިފަޔާއި މިޒާޖު ވެސް ހަންނާނުގެ ކިބައިގައި ހުއްޓެވެ. 
އެ ލޯތްބަށް ދެ ހަފުތާ ވެސް ނުވިއެވެ. 
ނިންނި އަތުވެއްޖެ! ހަންނާނު އެއްވެސް ފޮރުވުމެއް ނެތި ބުންޏެވެ. 
އަދި އެއް ޗާންސް އޭނަޔަށް ދޭން ބޭނުން.
އަހަރެންގެ ހިތުގައިއޮތް އެއްޗެއް ހަންނާނަށް ފެނުނީ އަހަރެންގެ ލޮލުންނެވެ. 
ހަންނާނުގެ ލޮލުން އަހަންނަށް ވެސް އެއްޗެއް ފެނުނެވެ. 
ނަޔާޝީންގެ ލޯތްބާ ދުރަކަށް ހަންނާނަކަށް ނުދެވޭނެއެވެ.
އޭނަ ގަދަކަމުން ހިފަހައްޓަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކޮށްފި ނަމަ އެ ވާނީ ބޭކާރު ކަމަކަށެވެ. 
ލޯބީގެ ތަޅުދަނޑިއަކީ ދެވޭ އިތުބާރެވެ. 
ލެވޭ ގަދަބާރެއް ނޫނެވެ. 
އޭނަ ދާން ދޫކޮށްލީއެވެ. 
ދިޔަ މަންޒަރު ބަލަން އުނދަގޫކަމުން ލޯ މަރައިލައިގެން ހުރެއެވެ.
ވިލިނގިއްޔަށް ދެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު އޭނަގެ ހަނދާން އާވެއެވެ. 
އެ ދޮންވެލި ގޮނޑުދޮށާއި މޫދު ފެނުމުން ރޯލަން ބޭނުންވެއެވެ. 
އެކަމަކު ޝަކުވާއެއް ނެތެވެ. 
ލޯބިވެރިޔާއަށް އަހަރެން އެދެނީ އުފަލާއި ހިތްހަމަޖެހުމެވެ. 
ކޮންމެ ތަނެއްގައި ވިޔަސް ހެޔޮ ހާލުގައި ވުމެވެ. 
ލޯބިވުމަކީ، ލޯބިވާ މީހާއަށް އަބަދުވެސް އޯގާތެރިވުމެވެ.
ހެޔޮހިތުން ކަންތައް ކޮށްދިނުމެވެ. 
ތިމާއާމެދު ވިސްނާ ވަރަށް އޭނަޔާ މެދު ވެސް ވިސްނުމެވެ. 
އޭނަގެ ފަރާތުން އެ ލޯބި ލިބުމާއި ނުލިބުން އެއީ މުޅީން އެހެން ކަމެކެވެ.
ސޯފިޔާ ބަނޑުހައިވާހެން ހީވެއެވެ. 
ނިދިއަންނަހެން ވެސް ހީވެއެވެ.
ކުއްލިއަކަށް ފޯނު ނެގިއެވެ. 
އެފްބީއަށް ލި ސޯފިޔާގެ ފޮޓޯއަށް ލިބުނު ލައިކުތައް ގުނައިލިއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ލިބުނު ލައިކުގެ އަދަދާ ކައިރި ވެސް ނުކުރެއެވެ. 
އެ ހިސާބުން އިތުރު ކަމަކާ ވިސްނަން ޖެހުނެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކުރިއަށް ވުރެ ސޯފިޔާ ހުތުރީބާއެވެ؟ 
ސޯފިޔާދެކެ ރައްޓެހިން ރުޅިއަންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ވަގުތުން ފޮޓޯ ފުހެލިއެވެ. 
ހަލީމަށް ގުޅައިލިއެވެ.
އެއީ ސޯފިޔާ ރައްޓެހިވި ހަވަނަ ކުއްޖާއެވެ. 
ހަލީމު ފޯނެއް ނުނެގިއެވެ.
ފިކުރުގެ ޗޭނުފައްޗަށް އަނެއްކާ ބޮޅެއް އިތުރުވީއެވެ. 
ހަލީމު ވީ ކޮންތާކު ހެއްޔެވެ؟ 
ނިދާށޭ ކިޔައިފައި އޭނަ ކޮންމެވެސް އެހެން ތާކަށް ދިޔައީބާއެވެ؟ 
ފުންމައިގެން ތެދުވިއެވެ. 
ކޮޓަރިއަށް ވަނެވެ. 
ގައިން ފެންތައް ފައިބައެވެ.
ލޯގަނޑުން މޫނު ބަލައިލިއެވެ. 
ބުމަ ތަންކޮޅެއް ފަލަވެއްޖެހެން ހީވިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން ބުމަ ރީތިކުރަން ޖެހިއްޖެއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ ކުލަދަޅެވެ. 
ކޮޓަރީގައި ކުލަ ލުމަށްޓަކައި ބޮޑު ކުލަދަޅެއް ގެނެސްފައި ހުންނަތާ ދެތިން ދުވަހެއް ވެއްޖެއެވެ. 
ރޯލުފިހި ކައިރީގައި އޮތެވެ.
ނޫސްކަރުދާސްތައް ވެސް ހުއްޓެވެ. 
ވަގުތުން ޚިޔާލު ބަދަލުވިއެވެ. 
ބުމަހެދުން ހުއްޓައިލައިފައި ކޮޓަރީގެ ތަޅުންގަނޑުގައި ކަރުދާސް ފަތުރަން ފެށިއެވެ.
ކުލަލާން ފެށިއެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި ސޯފިޔާ އަމިއްލައަށް އެ ކަން ކުރާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ބައްޕަ ގާތުގައި ބުނާއިރަށް އެ ކަން ހަމަޖެހޭނެއެވެ.
ކޮޓަރީގައި އެންމެ ފަހުން ކުލަލީތާ މަހެއް ނުވެއެވެ. 
އެކަމަކު، ކަމެއް ކުރާހިތް ވުމުން ސޯފިޔާއަކަށް ލަހެއް ނުކުރެވެއެވެ.
ހެނދުނު އޮފީހަށް ދިޔައީ ސައި ނުބޮއެވެ.
އޮފީހުގެ އެއާކޯން ހުރީ މައްސަލަޖެހިފައެވެ. 
ނިދި ނުލިބޭތީ ސޯފިޔާގެ ބޮލުގައި ކުޑަކޮށް ރިއްސިއެވެ. 
ބުމައިގެ އެއްތަންކޮޅު ނުހަދައި ހުރި ވާހަކަ އެކުވެރިއަކު ބުންޏެވެ. 
ހުރިހާ ވެސް މައްސަލައަކީ ހަލީމެވެ. 
އޭނަ ފޯނު ނެގި ނަމަ ސޯފިޔާ ބުމައެއް ނުހެދީހެވެ. 
ކުލައެއް ނުލީހެވެ. 
ހޭލައެއް ވެސް ނުހުރީހެވެ. 
ހަލީމު ހިތަށްއަރަނީ ކީކޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ސޯފިޔާއަށް ބޭނުން ގޮތެއް ހެދޭނެކަމަށް ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނީ ސޯފިޔާ ތަންކޮޅެއް ފަލަވީމައި ހަލީމު ފޫހިވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ކުއްލިއަކަށް ލޮލުން ކަރުނަ ހިލުނެވެ. 
ސޯފިޔާދެކެ އެކަކު ވެސް ލޯތްބެއް ނުވާނެއެވެ. 
ދެވަނަ ސިކުންތުގައި ހަލީމުދެކެ ފޫހިވިއެވެ. 
ފޯނު ނަގައިފައި ހަލީމަށް ގުޅައިލިއެވެ. 
ގުޑް މޯނިންގް ލޯބީ! ހަލީމު ވަގުތުން ފޯނު ނެގިއެވެ. 
ހިނގާ ކޮފީއަކަށް ދަމާ!
ރޭގަ ކޮންތާކު އުޅުނީ؟ ސޯފިޔާ ވަރަށް ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
މަ ގުޅީމަ ފޯނު ނުނަގާފަ ދުވާލު ވެސް ގުޅާނުލާ!
ދެން މަށަކީ ނުލާހިކު ހަޑި މީހެއް. 
ފޫހި މީހެއް. 
ކީއްކުރަން ގުޅަންވީ؟ 
މަށެއްނު މި އުޅެނީ މޮޔަ..
މަޑުކޮށްބަލަ މަޑުކޮށްބަލަ! އޯގާތެރި ރާގެއްގައި ހަލީމު ބުންޏެވެ. 
މާ މޫޑީ ދުވަހަކީތަ؟ 
މަ އޮތީ ނިދާފައޭ.
ހެނދުނު އެތައް ފަހަރަކު ގުޅިން. 
ނުގުޅުނު. 
ނެޓްވާކް އެރާ އަރަނީ. 
ހެނދުނު މަ ގުޅަން އުޅެނިކޮށް..
ދެން ދުވަހަކު ވެސް މަށަށް ގުޅައިގެން ނުވާނެ، 
ސޯފިޔާގެ ރާގުގައި ވަނީ ހަރުކަށިކަމެވެ. 
ގެޓް ލޮސްޓް!
ސޯފިޔާ ފޯނު ކަނޑައިލިއެވެ. 
ހަލީމެއް ނުގުޅައެވެ. 
އެއީ އެ ފަދަ މައްސަލައެއްޖެހުނު ފުރަތަމަ ފަހަރެއް ނޫނެވެ.
ސޯފިޔާ ގާތަށް ރުޅިއައިސްގެން ފޯނުގެ ސިމް ދަމައިގެންފައި ބިންދައިލިއެވެ.
އެފްބީގައި ހުރި ހަލީމުގެ ހުރިހާ ފޮޓޯއެއް ފުހެލިއެވެ. 
އެފްބީ އެކައުންޓު ބަންދުކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު އިރުކޮޅެއްވާންދެން ވެސް ނުހުރެވުނެވެ. 
އޮފީސް ފޯނުން ހަލީމަށް ގުޅިއެވެ.
އޭ ހިނގާބަލަ ކޮފީއަށް، ވަރަށް މަޖާވެލައިފައި ސޯފިޔާ ބުންޏެވެ. 
މަގޭ ފޯނުގެ ސިމް ހަލާކުވީއޭ. 
އާދެ މަ ބަލާ އިނގޭ!
ހަލީމު ފޯނު ކަނޑައިލިއެވެ. 
ދެން ނުވެސް ނެގިއެވެ. 
އެއް ކުޅިވަރެއް އެތައް ފަހަރަކު ކުޅެކުޅެ ހަލީމު ވަރުބަލިވީއެވެ. 
ހަލީމަށް އެނގެއެވެ. 
ކޮފީބޯން ތިބެފައި، އެންމެންނަށް އިވޭ ވަރަށް ހަލީމަށް އެއްޗެހި ކިޔާނެވެ. 
ކިތައް ފަހަރު އެހެން ވެސް ވެއްޖެ ހެއްޔެވެ؟ 
ނަސޭހަތް ދެވިއްޖެއެވެ. 
ހަލީމްގެ ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލައިފިއެވެ.
ސޯފިޔާ އަލުން ސިމްކާޑެއް ގަތެވެ. 
އޮފީހުން ގެއަށް އަންނަންދެން ހަލީމަށް އެއްޗެހިކިޔައިފައި ދިގު މެސެޖުތައް ފޮނުވިއެވެ. 
އެފްބީ އެކައުންޓު އަލުން ހުޅުވިއެވެ. 
އެންމެންނަށް ފެންނަ ގޮތަށް ހަލީމަށް މަލާމާތްކުރިއެވެ. 
އެ ކަން ހުއްޓުވުމުގެ ބަދަލުގައި އެކުވެރީން ދިނީ ހިތްވަރެވެ.
ސިމްކާޑު ހިފައިގެން ސޯފިޔާ ގެއަށް އައިއިރު، ގެންގުޅޭ މީހުން ލައްވާ މަންމަ ކޮޓަރި ސާފުކުރުވަނީއެވެ. 
ތަޅުންގަނޑުގައި ހުރި ކުލަތައް ފިލުވައި، ފެންފޮތިލަނީއެވެ. 
ސޯފިޔާ ގާތަށް އައިސްފައިހުރި ރުޅި ދެގުނައަށް އިތުރުވިއެވެ. 
މަ ބުނީމެއްނު މަގޭ ކޮޓަރީގަ ހުންނަ އެއްޗެއްސާ ނުކުޅޭށޭ. 
ސޯފިޔާ އަޑުގެ ކޮޅަށް ހަޅޭއްލަވައިގަތެވެ. 
މަންމަ ދެއްކި ވާހަކައެއް ސޯފިޔާ އަޑެއްނާހައެވެ. 
އެންމެން ނެރިފައި ދޮރު ތަންޑުއެޅުވިއެވެ. 
އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުކައި އެތައް އިރަކު ކޮޓަރީގައި އޮތެވެ. 
ހަލީމު ރުޅިވީތީ ރުޔެވެ.
މާފަށް އެދިފައި މެސެޖު ފޮނުވިއެވެ. 
ހަލީމު ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ސޯފިޔާ އޮފީހަކަށް ނުދެއެވެ. 
ހަވީރު ވީއިރު ވެސް އެއްޗެއް ނުކައެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ވާތާވިއެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދިޔައެވެ. 
ޑޮކްޓަރު ލަފާދިން ގޮތުގައި ސޯފިޔާއަށް ޖެހިފައިވަނީ ނަފުސާނީ ބައްޔެކެވެ. 
ވަސޭހަތްތެރިޔަކާ ބައްދަލުކޮށްގެން ފަރުވާ ހޯދިދާނެއެވެ. 
ސޯފިޔާގެ މައިންބަފައިންނަށް ވެސް ވިސްނުނީ ޙައްލަކީ އެއީ ކަމުގައެވެ.
ވަސޭހަތްދިނުމަށް ޓަކައި ހަފުތާއަކު ދެ ދުވަހު ސޯފިޔާ ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންނަންޖެހެއެވެ. 
ފުރަތަމަ ދުވަހު ސޯފިޔާ ގެނެވުނީ ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދައްކައިގެންނެވެ. 
ސޯފިޔާ އައިއިރު ފިރިހެންކުއްޖަކު އެ ތަނުން ނުކުމެގެން ދާތަން ފެނުނެވެ. 
ހަމްދާނާ ބައްދަލުވި ގޮތަކީ އެއީއެވެ. 
ފުރަތަމަ ދުވަހު ވެސް ސޯފިޔާގެ ލޮލުގައި އޭނަ އަޅައިގަތެވެ. 
ބޭނުންވާ ހުރިހާ ސިފައެއް ހުރީމައެވެ. 
އިސްކޮޅެވެ.
ހެދުންއަޅާ ގޮތެވެ. 
ފުނާއަޅައިފައި ހުންނަގޮތާއި، ބަލައިލާ ގޮތް ވެސް ސޯފިޔާއަށް ވަރަށް ކަމުދިޔައެވެ. 
އޭގެ ފަހުން ސޯފިޔާ ހޮސްޕިޓަލަށް އަންނަނީ އަންނަހިތުންނެވެ. 
އެއީ މަންމަގެ ހިތުގައި ސުވާލު އުފެއްދި ކަމެކެވެ.
ސޯފިޔާއަށް އެ ބަދަލު އައީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އޭގެ ސިއްރަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ހަމްދާނާ ވާހަކަދައްކާހިތުން ހުއްޓައި އޭނަގެ ކޯލެއް ސޯފިޔާއަށް ލިބުނެވެ. 
ނަންބަރު ހޯދި ގޮތެއް ހަމްދާން ނުބުނެއެވެ.
ސޯފިޔާގެ މަންމައަށް ދެން ފެނުނީ ހަމްދާން ގެއަށް އައިތަނެވެ. 
މަންމައަކަށް ހަމްދާން ކަމަކުނުދިޔައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެންމެ ކުޑައިރުއްސުރެ ވެސް ސޯފިޔާއަކީ ބޭނުން ކޮންމެ ކަމެއް ކުރާ ކުއްޖެކެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ ރުހުން ނުލިބުނަސް ވެހެވެ. 
ކޮބައިހޭ ހަމްދާންގެ މައްސަލައަކީ؟ 
ސޯފިޔާ އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ބޭނުމެވެ. 
އޭނަ ހުންނަ ގޮތުން ހީވަނީ ވަރަށް މަކަރުގަދަހެން. 
މަންމަގެ ހުރިހާ ވެސް ކަންބޮޑުވުމަކީ އެއީއެވެ.
ސޯފިޔާ ގަބޫލެއް ނުކުރިއެވެ. 
އެއީ ސަބަބެއްކަމަށް ބަލައެއްނުގަތެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ނަޒަރުގައި ހަމްދާނަކީ މަދުން ނޫނީ ނުފެންނަ ކަހަލަ ފުރިހަމަ ފިރިހެނެކެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކު ވެސް ސޯފިޔާއަށް ފުރަތަމަ ފެންނަނީ އެ ގޮތަށެވެ. 
ސޯފިޔާގެ އަމިއްލަ ނަފުސަށް ވުރެ ބޮޑަށް ހަމްދާނަށް އިތުބާރު ކުރިއެވެ. 
އޭނަޔާ ނުލައި ސޯފިޔާއަށް ނޭވާލެވޭ ކަމަކަށް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ދެ މީހުން ދިމާވިތާ އޭރު ދިހަ ދުވަސް ނުވެއެވެ. 
ކޫސަނި މައްސަލަ ވެސް ޖެހެއެވެ.
މަސްދުވަސް ތެރޭގައި ތިން ފަހަރު ހަމްދާނާ ދިމާއަށް ހަޅޭއްލެވިއެވެ.
މައިންބަފައިންނަށް ފެންނަ ހިސާބުގައެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ނަޒަރުގައި ލޯބިވާ މީހާއާ ދިމާއަށް ހަޅޭއް ވެސް ލެވޭނެއެވެ. 
އެއީ އެ ވަރުގެ ކަމެއް ނޫނެވެ.
ސޯފިޔާގެ ސައްބީސްވަނަ އުފަންދުވަހަށް އިރުއެރީ، ހިތުންފިލުވައި ނުލެވޭ ވަރުގެ ހަދިޔާއަކާ އެކުގައެވެ.
އެކައުންޓުގައި ހުރި ހުރިހާ ފައިސާއެއް ހިފައިގެން ހަމްދާން ފިލީއެވެ.
ސޯފިޔާ ލަފާކުރި ގޮތުގައި ފަންސާހަކަށް ހާސް ރުފިޔާ ހުންނާނެއެވެ. 
އެ ވަރުން ނިމުނީކީ ނޫނެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ފޯނާއި، ކާޑުތައް ލާފައި އޮންނަ ދަބަސް ވެސް ގެއްލުނީއެވެ. 
ފައިސާތައް ގެއްލިގެން ސޯފިޔާ ހާހެއް ނުވެއެވެ. 
އެންމެ ފަސޭހައިން ލިބޭނެ އެއްޗަކީ އެއީކަމުގައި ވީތީއެވެ.
ސޯފިޔާ ހައިރާންވަނީ ސޯފިޔާދެކެ ފިރިހެނުން ލޯބިނުވާތީއެވެ. 
ދުވަސްކޮޅަކު އެކުގައި އުޅެލައިފައި ރުޅިވާތީއެވެ. 
ސޯފިޔާ ރީތިކަމުގައި އެންމެން ބުނެއެވެ. 
ލޯބިވެރިންނަށް ސޯފިޔާ ޚަރަދުކުރެއެވެ.
މީހަކު ފެންނައިރަށް އެ މީހަކަށް ސޯފިޔާ އިތުބާރުކުރެއެވެ. 
އެއް ސިކުންތުގައި ރުޅިއަޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ލޯބި ވެސް ވެއެވެ. 
އެއް ސިކުންތުގައި ފޫހިވިޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ދެރަ ވެސް ވެއެވެ. 
ހަމަ އެފަދައިން، އެއް ސިކުންތުގައި ހަޅޭއްލެވިޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ފިރުމަން ވެސް ފިރުމައެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީކަމެއް ސޯފިޔާއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފިކުރުގެ ފުން ކޯރެއްގެ ތެރެއަށް ގެނބިފައި އޮވެގެން ސޯފިޔާ ވިސްނިއެވެ. 
ސޯފިޔާ އޮށޯވެލައިގެން އޮތީ، ފެން ފުރައިފައިވާ ބިލިގާގެ އެންމެ އަޑީގައެވެ. 
ނޭވާ ހިފަހައްޓައިލައިގެންނެވެ. 
ހިތާހިތުން ސޯފިޔާ ބުނެލިއެވެ. 
އެކަކަށް ވެސް ސޯފިޔާ ދަނެގަންނަން ނޭނގެނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
މައްސަލައަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟
އަހަރެން މީހަކާ ނީންނަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ 
އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ހޯދަން މީހުން މަސައްކަތްކުރިއެވެ. 
އަހަރެންދެކެ އެކަކު ވެސް ލޯބިނުވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ. 
ގަޔާވާ އަންހެނެއް އަހަންނަށް ނުފެނުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ.
އަހަރެން ލޯބި ހުށައެޅުމުން އޭނަ ގަބޫލުނުކުރީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ.
އެހެންވިއްޔާ ސަބަބަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެ ސުވާލު އެހުމުން އަހަރެންގެ ދޫ ތަޅުލެވެއެވެ. 
އެ ސިއްރު ހާމަކުރަން އަހަރެން ޖެހިލުންވެއެވެ. 
ބައެއް މީހުން ދެކެނީ އަހަރެންގެ ނަސީބު ދެރައީ ކަމުގައެވެ. 
އަހަރެން މިހާރު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ބައެއް ފަހަރު ކަންކަން ނުވަނީ ވެސް ރަނގަޅަކަށެވެ.
ހިތިކަމާއި ފޮނިކަމެއް ވެސް ހުރި އެ ހާދިސާ އަހަންނަށް ކުރިމަތިވީ މީގެ އެތަކެއް އަހަރެއް ކުރިންނެވެ. 
ފާލަމުގެ ދިގުމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ތިން ސަތޭކަ ފޫޓެވެ. 
ފުޅާމިނުގައި ފަނަރަ ފޫޓު ހުންނާނެކަމަކަށް ލަފާކުރެވެއެވެ. 
އެއީ، ހަޔާތުގެ ޒިންމާއެއް މިސްރާބެއް ނެތް ދުވަސްވަރެވެ. 
އަހަރެންގެ ޒުވާން އުމުރެވެ. 
ލޯތްބަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭ އެއްޗަކީ، ކަނބުލޮ ދެކިލަން ބޭނުންވާ ކަމެވެ. 
ފެންނަފަށުގައި ހުންނަން ބޭނުންވާ ކަމެވެ. 
އަލިރަސްގެފާނު ފާލަން އޮންނަނީ އަހަރެންގެ ގެއާ ވަރަށް ދުރުގައެވެ. 
ހިތާ ވަރަށް ކައިރިއެވެ.
ކަނބުލޮގެ ގެ ހުންނަނީ އެ ހިސާބުގައެވެ. 
އޭނަ އައިސް އުޅެނީ އެ ހިސާބުގައެވެ. 
އެ ފާލަމުގައެވެ. 
އެ މޫދުގައެވެ. 
އެ ފަރުގައެވެ. 
އެ އަތިރިމަތީގައެވެ. 
ހަތަރުދަމު އަހަރެން ބަލަނީ ކަނބޮލުގެ ސަމާލުކަން އަތުލެވޭތޯއެވެ. 
ކޮންމެ ފަދަ ކަމެއް ކުރަންޖެހުނަސް ވެހެވެ. 
އަލިރަސްގެފާނު ޒިޔާރަތާ ދިމާ ބޮޑުފާރުން އަތިރިމަތީގައި، އިހުޒަމާނުގައި ހަވާއަރުވައެވެ. 
ކަނބުލޮއަކަށް އެ އަޑެއް ނީވެއެވެ. 
ފާލަމަށް އަރާ ރާޅުގެ ސަބަބުން ފާލަމުގެ ދަށުން ވެލިގަނޑު ދެމެއެވެ. 
ފުރާނަ އަތްމައްޗަށް ލައިގެން އަހަރެން ކިތައް ދަތުރު ކުރިން ހެއްޔެވެ؟ 
އަލިރަސްގެފާނު ޒިޔާރަތް ބަލަހައްޓަނީ އަހަރެންގެ ބައްޕައެވެ. 
ލާރި ހޮވަނީ ބައްޕައެވެ. 
ހަވާލުކުރަނީ ކަމާބެހޭ އޮފީހަށެވެ. 
ވަކި ވަރަކަށް ލާރި ހަމަވަންދެން ބައްޕަ އެ ލާރި ބަހައްޓަނީ ގޭގައެވެ. 
މިސްކިތަށް އަރައި ދެ އަތް ނަގައިގެން ދުޢާކުރީމެވެ. 
ބަދަލެއް ނައެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ ކޮނެ ފުންކޮށްފައިވާ ވަޅުގަނޑެކެވެ. 
ވަރަށް އޮއިބާރު ހިސާބެކެވެ.
ފާލަންމަތީގައި ތިބެފައި ކުދީން ފުންގަނޑަށް ފުންމައެވެ. 
ބައެއް ކުދިންނަށް އެ ކަން ވަރަށް މަޖަލެވެ. 
އަހަރެން އެ ކަން ކުރީ، މަންޒަރު ބަލަން ދުރުގައި ހުންނަ ކަނބުލޮއަށް ދެއްކުމަށްޓަކައެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު ލޮނުބޮވެއެވެ. 
ގައިގެ ތަންތަން މަށައިގެންދެއެވެ. 
އެ ނޫން އެހެން ކަމެއް ނުވިއެވެ. 
ގިނަ ވަގުތު އަހަރެން އުޅުނީ ގެއިން ބޭރުގައެވެ. 
ވަކި ކަމެއްގެ ބޭނުމުގައެވެ. 
ދުވާލު ގެއަށް ވަދެވެނީ ބަނޑުހައިވީމައި އެކަންޏެވެ. 
އެހެން ވަންނަ ވަގުތު އަހަރެންގެ މައިންބަފައިން ބަސްމަދުވެފައި ތިބޭތަން އަހަންނަށް ފެންނަން ފެށިއެވެ. 
އެ މީހުން ފޮރުވަން މަސައްކަތްކުރަނީ ކޯޗެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
ކަމެއް ވެގެންއުޅޭކަމަކަށް އެކަކު ވެސް ނުހެދިއެވެ.
އެކަމަކު، އަހަރެންގެ މަންމައާއި ބައްޕަގެ ގުޅުން ހީނަރުވަމުންދާތަން އަހަންނަށް ފެނުނެވެ. 
ފަޅު ބޮޑުވެފައި ރީތިކަމުންނެވެ. 
ދިޔަވަރު ހިކި ދުވަސްދުވަހު ވަރަށް ގިނަ ދޫނި އާދެއެވެ.
އަހަރެން ބަލަން ހުންނަމެވެ. 
ކުދިވެރިން އެ ދޫނިތައް ހިފުމުގައި އަވަދިނެތި އުޅެއެވެ. 
މަޅިފަތިޖަހައި، ދޫނިތައް މަޅިފައްޗާ ދިމާއަށް ލަވަމުންގެންދެއެވެ. 
ހުސިޔާރުކަމާއެކު ދޫނި ހިފައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ މަޅިފަތީގައި ކަނބުލޮ ޖެހޭގޮތެއް ނުވިއެވެ. 
ބައެއް ކުދިން އުޅެނީ ރާޅުޖަހާ ފަށުގައި ކަކުނި ހިފާށެވެ. 
ކަކުނިހިފަން އުޅެނިކޮށް ކަކުނި ދަތްއެޅީމާ ރޮއިހަޅޭލައިގަންނަ އަޑު ވެސް އިވެއެވެ. 
ކުދިކުދި ކިރުކަކުނި ހިފައި، ފުޅިފުޅިއަށް ލައިގެން އުޅެއެވެ. 
އަހަރެން މޫދަށް އެރެމެވެ. 
ކަނބުލޮ އެ އިން މަހެއް ދޭން ބުނޭތޯއެވެ. 
މަސްތައް ބަލައިލަން ކަނބުލޮ އާދޭތޯއެވެ. 
ހަދިޔާއަކަށް މަހެއް ދިނުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ. 
އެ އިން އެއް ކަމެއް ވެސް ނުވިއެވެ.
މާޙައުލުގެ އެ ރީތި މަންޒަރު އަހަރެންގެ ހިތަކުން ދުވަހަކު ވެސް ނުފިލާނެއެވެ. 
އެއްފަހަރު، އަހަރެން އަތުން ކަނބުލޮ މަސްކޮޅެއް ގަތެވެ. 
ބަލައިބެލުމަށް އެއީ ވެލާ މަހެވެ.
ތަދު އިހުސާސްވަނީ ގެއަށް ދިޔައިމައެވެ. 
މަންމަ ވަރަށް ނަސޭހަތްދެއެވެ. 
އެ ތަނަށް އަރައިގެން ނޫޅުމަށް ހަރުކަށި އަމުރު ވެސް ކުރެއެވެ. 
މަންމައަކަށް ނުވިސްނެއެވެ.
ވިސްނައިދޭކަށް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
މާލޭއަކީ ގަސް ގިނަ ބަގީޗާއެކެވެ. 
ހެނދުނުގެ ވަގުތެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ފެނުނީ ކަނބުލޮ ގޮވައިގެން މަންމަ އައިތަނެވެ. 
ކަނބުލޮ ގޮވައިގެން މަންމަ ވަނީ އެތެރެއަށެވެ.
އިރުކޮޅަކުން ބައްޕަ އައިސް ގެއަށް ވަނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގައި އޮތް އެއްޗެއް ބައްޕަމެންނަށް އެނގުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފުރަތަމަ އަހަރެންގެ ހިތަށްއެރީ އެހެންނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ވާހަކަތަކެއް ދެކެވޭ އަޑު އިވުނެވެ. 
ދެން ފެނުނީ މަންމަ ނުކުތް ތަނެވެ. 
ނިކަން ބާރަށް ހިނގައިފައި އައިސް އަހަރެން ކައިރީގައި ހުރި ޖޯލީގައި އިށީނެވެ. 
ބައްޕަ ނުކުތީ އިސްޖަހައިލައިގެންނެވެ. 
ދަރިފުޅު އިހަށް ދޭބަލަ ބޭރަށް. ބައްޕަ އެދުނެވެ. 
އެއީ ކީއްވެ؟ މަންމަ ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
އަދިވެސް ސިއްރުތަ ކުރަންވީ؟
ކަނބުލޮއަށް ލޯބި ހުށަނޭޅުނުކަން އެއީ އަހަރެންގެ ނަސީބެވެ. 
އެ ލޯބި ސިއްރުކުރެވިފައި އޮތީ އަހަރެންގެ ހިތުގައެވެ. 
އޭނަ ފެންނަ ކޮންމެ ފަހަރަކު އަހަރެންގެ ހިތް ރޯލައެވެ.
ކަންތައްވެދިޔަ ގޮތުންނެވެ. 
މި ލޯބީގެ އެންމެ ހިތްގައިމުކަމަކީ، އަހަރެން ނޫން މީހަކަށް ނޭނގޭކަމެވެ. 
ލަދުގަންނަންޖެހޭ ކަމެއް ނެތްކަމެވެ. 
ކަނބުލޮ މިވީ ބައްޕަ ކޮށްފައިވާ ސިއްރު ކައިވެންޏަކުން ލިބިފައިވާ ދަރިއަކަށެވެ. 
އެ ކަން އެނގުނު ވަގުތު އަހަރެންގެ ހަތަރެސްފައި ދިޔައީ ފިނިވެގެންނެވެ.
އެކަމަކު، އޭގެ ފަހުން އެހެން މީހެއްދެކެ އަހަންނަކަށް ލޯތްބެއް ނުވެވުނުވެ. 
އެއްވެސް މީހަކަށް މި ވާހަކަ ކިޔައިދޭނެ ހިތްވަރެއް ވެސް ނުލިބުނެވެ. 
ހިނގައިދިޔައީ ހިނގައިގެންވާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ސަލާމަތްވީ އަދި އެ އަށް ވުރެ މާ ބޮޑުކަމަކުންނެވެ.
ބާރުގަދަ ލޯތްބެއް ހޯދިދާނެއެވެ. 
ގަދަބާރުން ލޯތްބެއް ނުހޯދޭނެއެވެ.
އަހަރެން އެ ކަން ގަބޫލުކުރަމެވެ. 
އަހަންނަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ނުޒްހާ ފެނުނުއިރު އަހަރެންގެ އުމުރަކީ ނުވަ އަހަރެވެ. 
ލޯތްބަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭ އެއްޗަކީ ނުޒްހާއާ ވާހަކަދައްކާހިތް ވާކަމެވެ. 
އޭނަ ދެކޭހިތް ވާކަމެވެ. 
އޭނަޔާ އެކުގައި އިސްކޫލުގައި ކުޅެމަޖާކުރަން އުޅޭއިރު ވަގުތު ދާލެއް ވަރަށް އަވަހެވެ. 
ނުޒްހާމަތިން އަބަދު ހަނދާންވެއެވެ. 
އެކަމަކު އެއީ އެކުވެރިއެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހުރިހާ އެކުވެރިންނަށް ވެސް އަހަރެން ލަނޑުދެމެވެ. 
ފިރިހެންކުދިން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އަންހެންކުދިން ވެސް އޭގެތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ. 
ނުޒްހާ ފިޔަވައެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުން ނުޒްހާއަށް ދެވުނީ ޚާއްޞަ ކަނެއްކަން ފަހުން އެނގުނީ އެހެންވެއެވެ.
ނުޒްހާދެކެ އަހަންނަށް ވެވުނީ ލޯބިކަން އެނގުނީ އަހަރެންގެ އުމުރުން ތޭރަ އަހަރު ފުރުނު ފަހުންނެވެ. 
ލަފާކުރެވޭ ގޮތުގައި، އޭރު ނުޒްހާއަށް ވެސް އެ ކަން އިހުސާސް ކުރެވިއްޖެއެވެ. 
އުމުރާ އެކުގައި ދެމެދަށް ވެރިވާ ލަދުވެތިކަމުގެ ފަރުދާ އަހަރުމެންގެ ދެމެދަށް ވެސް ވެރިވިއެވެ. 
ބުނާކަށް ނުކެރެއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް ތަޅެއް ނުލެވުނެވެ.
ވަގުތާއި ދިޔަވަރު އެކަކަށް ވެސް އިންތިޒާރެއް ނުކުރެއެވެ. 
އަހަރެންދެކެ ލޯބިވާ އަންހެންކުއްޖަކު ފެނި ކައިވެނި ކުރީމެވެ. 
ނުޒްހާ ވެސް ކައިވެންޏެއް ކުރިއެވެ. 
ހަޔާތުގެ ބައިވެރިޔާއަށް އަހަރުމެން ދެ މީހުން ވެސް ތެދުވެރިއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ނަސީބުގައި ހުރި ގޮތްކަމަށް ބަލައިފައި އެ ގޮތް ގަބޫލުކޮށްލީއެވެ.
އެކަމަކު، ނުޒްހާމަތިން އަހަރެން ހަނދާނެއް ނުނެތެވެ. 
ދެކޭހިތް ވެސް ވެއެވެ. 
ބުނާ އަޑު އަހަމެވެ. 
ފުރަތަމަ ލޯބި ހަނދާނެއް ނުނެތޭނެއެވެ. 
އެއީ، އަހަރެންނަށް ދިމާވި ގޮތްކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. 
ޔަގީނުން ވެސް އަހަރެންމަތިން ނުޒްހާ ހަނދާންނައްތައިލިއެވެ. 
މާލޭގެ އެއް އަވަށެއްގައި އުޅޭއިރު ވެސް، ފެންނަކަމަކަށް ނަހަދައެވެ. 
ދެ ބީރައްޓެހިން ވެސް އެ އަށް ވުރެ ރައްޓެހިވާނެއެވެ. 
ފެނިދާނެކަމަށް އިސްޖަހައިގެނެއް ނުދާނެއެވެ.
ތިން ކުދިންގެ ބައްޕައަކަށް އަހަރެން ވެ، އަހަރުތަކެއް ފާއިތުވިއިރު ވެސް ނުޒްހާ ހުރީ ކުރިން ހުރި ގޮތަށެވެ. 
އެންމެ ކުއްޖެއް ވިހެއުމަކުން އޭނަގެ ހަށިގަނޑަކަށް މާ ބޮޑު ބަދަލެއް ނާދެއެވެ.
ނުވަތަ ރުހުމުގެ ލޮލަށް އައިބު ނުފެންނަނީ ކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ.
ނުޒްހާއާ ބައްދަލުކޮށްލުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ކުޑައެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަންނަށް ހުރަހަކަށް ވީ އަހަރެންގެ ކާމިޔާބު ދިރިއުޅުމެވެ. 
އަތްމަތި ތަނަވަސްވިއެވެ. 
ވިޔަފާރި ފުޅާވިއެވެ. 
ސިޔާސީގޮތުން ނުފޫޒު ގަދަ މަޤާމެއް ލިބުނެވެ. 
ޕޯޑިޔަމްތަކާއި ޓީވީތަކުން އަހަރެންގެ އަޑު ގުގުމަން ފެށިއެވެ.
އެ މަޝްހޫރުކަމުގެ ސަބަބުން، ދިރިއުޅުން ވަކި މިންގަނޑުތަކެއްގައި ހިފަހައްޓަން އަހަންނަށް މަޖުބޫރުވިއެވެ. 
ވަކި ސިފައެއް މީހުންނަށް ދައްކަން އިސްކަން ދޭންޖެހުނެވެ.  
ހުރިހާ ހުވަފެނެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ނުވާނެއެވެ.
ހިތުލާ ހުރިހައި ކަންކަން ކާމިޔާބެއް ވެސް ނުވާނެއެވެ. 
އުމުރާ އެކުގައި ކަފުންކުރަން ޖެހޭ އުންމީދުތައް ވެސް ހުންނާނެއެވެ. 
ނުޒްހާއަކީ ކަފުން ނުކުރެވުނު އުންމީދެވެ. 
ކިޔާ ފޫހި ނުވި ލަވައެވެ. 
ބަލާ ފޫހި ނުވި މަންޒަރެވެ. 
އަޖައިބަކަށް އަހަރެން އެދިއެދި ހުރީމެވެ. 
އެ އުނގުގައި ބޯއަޅައިލައިގެން އޮވެ ބުނަން ބޭނުންވީ އެންމެ ދެ ޖުމުލައެވެ.
ތި ނަން ހިތަކުން ނުފުހެވުނު، ވަރަށް ނިކަމެތިކަމާ އެކުގައި އަހަރެން ބުނެލަން ބޭނުމެވެ. 
އަދިވެސް ވަރަށް ލޯބިވޭ!
ބުނާކަށް އަހަންނަކަށް ނުވެސް ކެރޭނެއެވެ.
ހުވަފެނުގައި އެ މަޤްޞަދު ހާސިލުކުރަން ނިންމީމެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު ހުވަފެނުން ނުޒްހާ ފެނެއެވެ. 
ޙަޤީޤަތެއްހެން ހީވާލެއް ބޮޑުކަމުން ބުނާކަށް ނުކެރެއެވެ. 
އެންމެ ފަހަރަކު ވެސް އެއީ ހުވަފެނެއްކަން އެނގޭނެ ނަމައެވެ.
އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސިއްރެއް އަހަރެންގެ އަނބިމީހާއަށް އެނގޭނެއެވެ. 
ނުޒްހާގެ ވާހަކަ ފިޔަވައެވެ. 
އެ ކަން އެނގޭނީ އަހަރެންގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާއަށެވެ. 
ހިންދާމަށެވެ. 
އަހަންނަށް ލުސިޑް ޑްރީމް ތަޢާރުފުކޮށްދިނީ ހިންދާމެވެ. 
އެ ކަން ކުރަން ރަނގަޅަށް ދަސްކުރުމުން، ހުވަފެނާއި ޙަޤީޤަތް ވަކިކުރަން ދަސްވެއެވެ. 
ހުވަފެން ތިމާއަށް ކޮންޓުރޯލު ކުރެވެއެވެ. 
ތިމާ ބޭނުންވާ ކޮންމެ ކަމެއް ހުވަފެނުގައި ކުރެވެއެވެ. 
ހުވަފެނުން ހަޤީޤަތަށް އަދި ހަޤީޤަތުން ހުވަފެނަށް ދިއުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބެއެވެ. 
އެ ކަން ދަސްވަނީ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވާންދެން ބުރަ މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްގެންނެވެ.
ފަށައިގަތުމަށްޓަކައި، ހޭލެވޭއިރަށް އަހަންނަށް ފެނުނު ހުވަފެން ނޯޓުކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. 
ހުވަފެން ހަނދާންބަހައްޓަންޖެހެއެވެ.
ހުވަފެނެއްކަން ސާބިތުވަނީ ދެތިން ޝަރުތެއް ފުރިހަމަވީމައެވެ. 
ހިންދާމް އެ ކަންކަން ވެސް ކިޔައިދިނެވެ. 
ހުވަފެނުގަ ކަލޭ ޖެހޭނެ ލިޔެފަ ހުންނަ އަކުރުތަކެއް ކިޔަން. 
ނޫނީ ގަޑިއެއްގެ ކަށްޓަށް، ތަކުރާރުކޮށް ބަލަންޖެހޭނެ، އަހަރެންގެ އެދުރުބެ އަހަންނަށް ކިޔައިދިނެވެ. 
ހުވަފެނުގަ ފެންނަ އަކުރުތައް ފުސްވާނެ ނޫނީ ހަމައެއްނުޖެހޭނެ. 
ގަޑިއަށް ބަލާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ގަޑިން ފެންނަ ވަގުތު ތަފާތުވާނެ. 
އެއްފަހަރު ދޭއް ޖެހިއްޔާ ދެން ބަލައިލާއިރު އަށެއް ވެސް ޖަހައިފާނެ. 
ނޭފަތުގަ ހިފޭއްޓިއަސް ނޭވާ ލެވިދާނެ. 
އެންމެ މުހިންމީ އަތްތިލައަށާ ފައިތިލައަށް ބެލުން. 
އިނގިލިތައް ވަރަށް އައިބުވާނެ ނޫނީ މަދުވާނެ. 
ފަހަރެއްގަ ގިނަ ވެސް ވެދާނެ.
ހިންދާމް އެ ހުރިހާ ކަމެއް އަހަންނަށް ކިޔައިދިނީ އޭނަ ތަޖުރިބާ ކޮށްފައެވެ. 
ސަތޭކަ ޕަސަންޓު ކާމިޔާބެވެ.
އެހެންކަމުން، އަހަރެން ވެސް އެ ކަން ދަސްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީމެވެ.
ހައި! ލަދުރަކިކަމާ އެކުގައި ރޯސް ބުނެލިއެވެ.
ރޯސްގެ އިސްތަށިގަނޑުގައި ހަރުލައިފައި ހުރި ފެންތިކިތަކަށް ބޮކީގެ އަލި އެޅުމުން ބަބުޅަމުންދިޔައެވެ. 
ލޮލުގެ ދިގު އެސްފިޔަތަކުގެ އަސްކެނިން ޙިމާޔަތް ހޯދުމަށް އަހަރެންގެ ހިތް ގޮވަމުންދިޔައެވެ. 
އެހެން ދިމާއަކަށް އެނބުރެން އަހަރެންގެ ހިތް އިންކާރު ކުރިއެވެ. 
ރޯސްއަށް އުނދަގޫވިއެވެ. 
ލަދުގަތެވެ. 
އަމިއްލަ ތުންފަތުގައި ދަތްއަޅައިލަމުން ރޯސް އިސްޖަހައިލިއެވެ. 
އޭނަގެ ހެދުމުގައި ބީހުމުގެ ޝަރަފު ވާރެއަށް ލިބިފައިވެއެވެ. 
ކަޅު ކުލައިގެ ދަބަހެއް ކޮނޑުގައި އަޅުވައިލައިފައިވެއެވެ. 
ލައިގެން ހުރި ސްކާޓް ކުރެވެ. 
އެކަމަކު އައިބެއް ނޫނެވެ. 
ކަޅުކުލައިގެ ބޫޓުގެ ކޮޅު ހިމަވެފައި ފުންނާބު އުހެވެ. 
ރޯސްގެ ބޮލުން ފެށި ދަތުރު ފަޔަށް ހުއްޓައިލުމަށް ފަހު، ހަތަރު ކަޅި ހަމަކޮށްލީމެވެ.
ވަންނަންތަ؟ ރޯސް އެހިއެވެ.
ރޯސްއަށް ތަން ދެއްކުމުގެ ގޮތުން އަހަރެން އެއްފަރާތަކަށް ޖެހިލީމެވެ. 
ރޯސް ބޫޓު ބޭލިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ގައިގައި ނުޖެހި އެތެރެއަށް ވަދެވުނުކަމަކަށް ރޯސް ނުހެދިއެވެ. 
އެއީ، މާނައެއް އެކުލެވިގެންވާ އިޝާރާތެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ކުށްހީއެއް ފޮރުވިފައިވާ ސަމާސާއެއް ހެއްޔެވެ؟
އެއީ ދޯ ޓޮއިލެޓް؟ ފާޚާނާއަށް އިޝާރާތް ކޮށްލައިފައި ރޯސް ބުނެލިއެވެ.
އަހަރެން ޖަވާބެއް ދިނުމުގެ ކުރިން ރޯސް ހިނގައިގަތެވެ. 
ފާޚާނާއަށް ވަނެވެ. 
ރޯސްގެ ބޫޓު އަހަރެން އެތެރެއަށް ލީމެވެ. 
ދޮރު ލައްޕައި ތަންޑުއެޅުވީމެވެ. 
އިރުކޮޅެއް ވިއެވެ. 
ފާޚާނާއަކުން ރޯސްއެއް ނުނިކުތެވެ. 
އެ ފާޚާނާއަށް ވަންނަ މީހަކު ނުކުންނަ ހިތެއް ނުވާނެއެވެ. 
ބޮޑުވެފައި ރީތިކަމުންނެވެ. 
ފާޚާނާގެ ތެރެއިން ނުކުމެވޭ ގޮތަށް ހުންނަ ކޮޓަރިއެއް ހުންނާނެއެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ އަލަމާރިއެކެވެ. 
ފަތްޖަހައިފައި ހުންނަ ތުވާއްޔާއި، ފެންވަރައިގެން ނުކުންނައިރު ލާ ހެދުން ފަދަ އަންނައުނު ވެސް އޭގައި ހުންނާނެއެވެ. 
މަޝްހޫރު އެކި މަރުކާތަކުގެ ސެންޓާއި ޑިއޯ ވެސް ހުންނާނެއެވެ.
ރޯސް! މާ ބޮޑަށް ލަސްވުމުން އަހަރެން ގޮވައިލީމެވެ.
ގޮވައިލުމާއެކު ރޯސް ނުކުތެވެ. 
އޭނަ ލައިގެން ހުރީ ވިކްޓޯރިއާ ސީކްރެޓްގެ ބާތުރޯބެކެވެ.
އޯކޭވާނެތަ؟ ރޯސް އަހައިލިއެވެ. 
ޑްރެސް ނުހިކޭތީ!
ރީތި ހެދުމަކީ ރީތި ކުދިން ލާން ހުންނަ އެއްޗެއް، ހިނިތުންވެލައިފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކޮފީ؟
ވަރަށް ހޫނުކޮށް، ސޯފާގައި އިށީނދެފައި އެއްފައި މައްޗަށް އަނެއް ފައި އެއްލަމުން ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ލަވާޒާ ހުރޭތަ؟
ރޯސްއަކީ މޮޑެލް ކުރާ ކުއްޖެއްބާއޭ އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ ފަދަ ކުދިން ހުއްޓި ހުންނަ ގޮތާއި، ހިނގާ ގޮތާއި، އިށީންނަ ގޮތް ވެސް ރޯސްއަށް ވަރަށް ރަނގަޅަށް އެނގެއެވެ. 
ފާޑު ހުރެއެވެ.
ނުކެރޭނެ ނެތް ވައްތަރެއް ބުނާކަށް، ކޮފީ ހަދަން ފަށަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކަމުދޭތަ މި ތަން؟
ރޯސް ބުނީމެއްނު މި ކަހަލަ ތަނެއްގަ ވަރަށް އުޅެލާހިތް ވެއޭ.
މީ ހާދަ ސަޅި ތަނެކޭ، ވަށައިގެން ނަޒަރުހިންގާލަމުން ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ދުވަހަކު ވެސް މަ ނުވަންނަހާ ރީތި، އަރާމުތަނެއް މީ. 
ތީ ވަރަށް ރިޗް މީހެއްތަ؟ 
ކިތައް ކުދިން މި ތަނަށް އިންވައިޓް ކޮށްފިން؟
އަހަރެން ހީނގަތީމެވެ. 
ކޮފީ ހަދައިގެން ގެނެސް ރޯސްއަށް ކޮފީތަށި ދިނީމެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ސޯފާގައި އިށީނީމެވެ. 
ތަންކޮޅެއް ދުރުގައެވެ. 
ރޯސް ތެދުވެގެން އައިސް، ދެމެދުގައި އިތުރު ޖާގައެއް ނެތްހާ ގާތުގައި އިށީނެވެ. 
ކޮފީފޮދެއް ބޯލިއެވެ. 
ހޫނު ކޮފީތަށްޓަކުން އެތިފޮދެއް ބޯލާ ގޮތަށެވެ.
މަ މި ތަނަށް ގެނައި ހަމައެކަނި ކުއްޖަކީ ތީ! އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ސޯ ސްވީޓް! ވަރަށް އުފާވެފައި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ބޭނުންތަ ސަޕްރައިޒެއް؟
ބުނާނެ އެއްޗެއް ނޭނގިފައި އަހަރެން އިންދައި ރޯސް ތެދުވިއެވެ. 
ކައިރީގައި ހުރި މޭޒުމަތީގައި ކޮފީތަށި ބެހެއްޓިއެވެ. 
އަހަރެންނާ ދިމާއަށް އަތް ދިއްކޮށްލިއެވެ. 
އެ އަތުގައި ހިފައި އަހަރެން ތެދުވީމެވެ. 
އަހަރެން ގޮވައިގެން ރޯސް ވަނީ ކޮޓަރިއަށެވެ. 
އެނދުގައި އަހަރެން ބޭންދިއެވެ.
އެނދުގަ ރީއްޗަށް އޮށޯވެލަބަލަ! ރޯސް ބުންޏެވެ.
އަހަރެން އެނދުގައި އޮށޯތީމެވެ. 
ކުޑަ ކޮށްޓަކަށް ލައިފައި އިން ވަގު ދޫންޏެކޭ އަހަރެންގެ ހިތެކޭ ތަފާތެއް ނެތެވެ.
ދެން ލޯ މަރާ! އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި ރޯސް ބުންޏެވެ.
ކީއްކުރަން ތި އުޅެނީ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
ޓްރަސްޓް މީ! މަށަށް އިތުބާރުކޮށްފަ، ލޯމަރާލާ! 
ދުވަހަކު ވެސް ހަނދާން ނުނެތޭނެ ކަހަލަ ސަޕްރައިޒެއް މި ދެނީ.
ލައިގެން ހުރި ހެދުމުގެ ޖީބުން ފޮތިކޮޅެއް ނަގަމުން ރޯސް ބުންޏެވެ. 
އަން! ލޯމަތީގަ އައްސާލާ!
ވަރަށް ރެޑީވެގެންދޯ ތި އައީ؟ 
ފޮތިކޮޅު އައްސާލަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ދެން މޫނުމަތީގަ ބާލީހެއް ބާއްވާ! 
ވަރަށް ލޯތްބާއެކު ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ޗީޓް ނުކުރާތި!
ހާދަހާ ވަރުގަދަ ސަޕްރައިޒެކޭ، މޫނުމަތީގައި ބާލީސް ބާއްވަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ބާލީސް ވެސް ބޭއްވިއްޖެ! ދެނޯ؟
ދެން ރިލެކްސް! ރޯސް އެދުނެވެ. 
ކުޑަކުޑަ އިރުކޮޅެއް.
ވާންއުޅޭ ގޮތަކާ މެދު ވިސްނަން އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ގަޔަށް ކަށްޓެއް ހެރުނުކަމުގެ އިހުސާސް ކުރެވުނެވެ. 
ދެން ވެސް އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
ގައި އައްސިވާހެން ހީވިއެވެ. 
އަހަރެން މޫނުމަތިން ބާލީސް ނެގީމެވެ. 
ލޯމަތީގައި އެއްސި ފޮތިކޮޅު ވެސް މޮހައިލީމެވެ. 
ރޯސް ވަރަށް ހިނިއައިސްފައި ބަލަހައްޓައިގެން ހުއްޓެވެ. 
އަތުގައި އިންޖެކުޝަނެއް އޮތެވެ.
ކީއްތިކުރީ؟ އިހުސާސްކުރެވެމުންދިޔަ ލޮޑުކަމާ ހަނގުރާމަކުރަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކޮން އިންޖެކްޝަނެއް...
ފުން ނިންޖެއްގެ ތެރެއަށް ގެނބެމުންދިޔައިރު، ލާނެތް ގޮތަކަށް ރޯސް ހިނިއައިސްފައި ހުރި ތަން ދުށީމެވެ.
ރިލެކްސް... ރޯސް ތަކުރާރުކޮށް ބުނަމުންދިޔައެވެ. 
ނިދާލާ!
ކުއްލިއަކަށް އަހަންނަށް ހޭލެވުނެވެ. 
ސިކުންތެއްވިހެން ވެސް އަހަންނަކަށް ހިއެއްނުވެއެވެ. 
ނިދީގެ އަސަރު އޭރު ވެސް ހުއްޓެވެ.
އަހަރެން އޮތީ އައްސައިފައެވެ. 
އަތެއްފަޔެއް ގުޑުވައި ނުލެވޭ ވަރަށެވެ. 
ރޯސް ލައިގެން ހުރީ، އެޕާޓުމަންޓަށް އައިއިރު އޭނަ ލައިގެން ހުރި ހެދުމެވެ. 
އޭނަ ހުރީ އަހަންނަށް ފުރަގަސްދީގެން ފޯނުން މީހަކާ ވާހަކަދައްކާށެވެ. 
ކޮންމެވެސް ނުބައެއް އުޅޭހެން އަހަންނަށް ހީވީ އެ ވަގުތުއެވެ.
މީ ކޮންކަމެއް؟ ހިތްހަމަނުޖެހިފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ރޯސް އެނބުރިލައިފައި އަހަންނަށް ބަލައިލިއެވެ. 
އޭނަގެ މޫނުމަތިން އޭރު ވެސް ފެންނަން ހުރީ އޯގާތެރިކަމެވެ.
މި ބުނަނީނު އިރުކޮޅަކުން ގުޅާނަމޭ! ފޯނަށް ރޯސް ޖަވާބުދިނީ ރުންކުރު ގޮތަކަށެވެ. 
ދޭނަމޭ! މި ރޭ! މި ފޯނު ބާއްވައިގެން ދޯ މަށަށް އެހެން ކަމެއް ކުރެވޭނީ.
ފޯނު ބާއްވާފައި ރޯސްގެ މޫޑު ބަދަލުކޮށްލިއެވެ. 
ހިނިތުންވެލިއެވެ.
ހެލޯ! އަހަންނަށް ހަނާއަޅައިލަމުން ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ރަނގަޅަށް ނިދާލެވިއްޖެތަ؟
މި މޮހާލާ! ދެ އަތް ތަޅުވައިގެންފައި އަހަރެން އަމުރުކުރީމެވެ. 
ހަމަ މިހާރު މޮހާލާ!
އެޔޯ؟ ރޯސް ހައިރާންވެފައި އެހިއެވެ. 
ސަޕްރައިޒް ބޭނުމެއް ނޫން؟
އަހަރެން ބުނާ އެއްޗެއްގެ ސީރިޔަސްކަން ރޯސްއަކަށް ނުވިސްނެއެވެ. 
ނުވަތަ ވިސްނާކަށް އޭނަ ބޭނުމެއް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ރޯސް ދައްކަނީ އޭނަ ދައްކަން ބޭނުން ވާހަކައެކެވެ.
ރައްޓެހި ނަރުސްކުއްޖެއް ގާތުގަ މަ ބުނިން ޑޯސް ތަންކޮޅެއް ދަށްކުރައްޗޭ! ރޯސް ގަޑިއަށް ބަލައިލަމުން ބުންޏެވެ.
ގަޑިއެއްގެއިރު ފަހުން ތި ހޭއެރީ. 
މީ ރައްޓެއްސެއް ގާތުގަ ކަމަކު ބުނީމަ ވާ ވަރު. 
ކިހާ ޓައިމެއް މި ދިޔައީ؟ 
ރަނގަޅަށް ލޯ ހުޅުވައިގެން އޮންނާތި!
ރޯސް ފޮޓޯ ނަގަން ފެށިއެވެ. 
ކުރެވޭނެކަމެއް ނެތުމުން އަހަރެން އޮތީއެވެ. 
ހިރިލެވޭކަށް ވެސް އަހަންނަކަށް ނެތެވެ. 
މީހުން ބުނަނީ ތެދެކޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ބެދޭ މަޅިއެއް ނުފެންނާނެއެވެ. 
ފައިސާގެ ބޭނުމުގައި އަންހެނުންގެ މުށުތެރޭގައި ފިރިހެނުން ހައްޔަރު ކުރުމަކީ މާލޭގައި ހިނގާކަމެކެވެ. 
ނޫސްތަކުން އެ ޚަބަރުތައް ކިއީމެވެ. 
އަހަންނަށް އެ ކަހަލަ ކަމެއް ކުރިމަތިވެދާނެ ކަމަކަށް، ދުވަހަކު ވެސް ހިއެއްނުކުރަމެވެ. 
އަހަރެން ހީކުރީ އަހަންނަކީ އެ އަށް ވުރެ މާ ހުސިޔާރު މީހެއް ކަމަށެވެ.
ދެން ޖެހޭނީ އެފްބީގަ ޕޯސްޓުކޮށްލަން، ފޯނާ ކުޅެމުން ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ޓެގް ކޮށްލާނަން އިނގޭ.
ކިހާ ލާރިއެއް ބޭނުމީ؟ އެހެން ގޮތެއް ނެތުމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ތި އެފްބީއަށް ނުލާ! ކިހާ ވަރެއް ދޭންވީ؟
ސްމާޓް ބޯއި! ފޯނު ބާއްވަމުން ރޯސް ބުންޏެވެ. 
އެކަމަކު އެހާ ސްމާޓެއް ނޫން ދޯ؟”
ސްމާޓް ނަމަ، ދަރިއެއް އޭޖްގެ ކުއްޖަކަށް އިންވައިޓް ކޮށްގެން މި ކަހަލަ ސަކަރާތެއް ނުޖަހާނެ ދޯ؟ 
ކިހާ ހަޑިކަމެއް މީ! 
މީހުން ކިހާ މަލާމާތެއް ކުރާނެ. 
އުމުރު ކިހާ ވަރެއް؟
އެ ސުވާލަށް ޖަވާބުދިނުމަކީ އަހަންނަށް މުހިންމުކަމަކަށް ނުވިއެވެ.
ހަލޯ! ތަންކޮޅެއް ބާރަށް ރޯސް ބުންޏެވެ. 
އޯލްޑް މޭން!”
އުމުރު ކިހާ ވަރެއްހޭ؟ 
ފޮޓޯ އެފްބީއަށް ލާންވީތަ؟
ތިރީސް އަށެއް. 
އެހެން ދިމާއަކަށް ބަލަހައްޓައިގެން އޮވެ އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ދޮގު! އަހަރެންގެ އައިޑީކާޑު ދައްކައިލަމުން ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ފޯޓީ އެއިޓް. 
ސާޅީސް އަށެއް. 
ލަދުގަންނަނީތަ އޭޖު ބުނަން؟ 
މަ ހީކުރީ އަހަރުމެން އެކަނި ކަމަށް އޭޖު ބުނަން ލަދުގަންނަނީ. 
ކިހާ ހެއްވާ؟ 
ތި އޭޖްގެ މީހަކު މި އޭޖްގެ ކުއްޖަކާ ގުޅައިގެން ބޮލަށް އެރޭކަށް ލަދެއް ނުގަނޭ.
ބުނަން ބޭނުން ކިތަންމެ އެއްޗެއް ހުއްޓެވެ. 
ކުރިން އަހަރެން ނިންމީ އެ ފަދަ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުބުނާށެވެ. 
އެހެން ހެދުމުން ރޯސްއަށް ހީވަނީ އަހަރެންގެ އަނގަ ބަންދުކޮށްލެވެނީ ހެންނެވެ. 
ވުމާއެކު، އަހަރެންގެ ވިސްނުން ބަދަލުކުރީމެވެ. 
ބިރުކުޑަކަން ވެސް އަންގައިލީމެވެ.
ކާކު ފުރަތަމަ ވާހަކަދެއްކީ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
ކާކު ފުރަތަމަ ބުނީ ހިނގާށޭ ކޮންމެވެސް ކަމެއް ކޮށްލަން؟ 
އޭރުން ފޫހިފިލާނޭ؟ 
މަ ހަނދާނެއް ނުވޭ މަ އެހެން ބުނި ހަނދާނެއް.
ރޯސް ފޯނު ނެގިއެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށް ދިއްކޮށްލިއެވެ. 
ވީޑިޔޯނަގަން ފެށިއެވެ. 
މަޑުމަޑުން އަހަންނާ ގާތަށް އައެވެ. 
އަހަރެންގެ މޫނު އެރިޔަނުދޭން އަހަންނަށް ކުރެވޭނެ އެއްވެސް ކަމެއް ނެތެވެ. 
އައްސައިފައި ހުރީ ވަރަށް ވަރުގަދަ، ނައިލޯނު ރޯނަކުންނެވެ. 
އަތް މިނިވަން ކުރެވޭތޯ ބެލީމެވެ. 
ރޯސް އެނދުގައި އިށީނެވެ. 
ދެ މީހުން އެކުގައި އަރާ ވަރަށް ފޯނު ދުރުކޮށްލިއެވެ. 
އަހަރުމެން ދެ މީހުން އެކުގައި ފެންނާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ރެޑީ؟ ރޯސް ބުނެލިއެވެ.
އަހަރެންގެ މޫނުމަތީގައި ނިކަން ބާރަށް ރޯސް ޖެހިއެވެ. 
އެ މަންޒަރު ރިކޯޑުކޮށްގެން އެ އިން އޭނަ ނަގަން ބޭނުންވީ ކޮން ފައިދާއެއްކަމެއް އަހަންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
ބޭނުންވި މަންޒަރު ލިބުމުން ކެމެރާ ނިއްވައިލައިފައި ތެދުވިއެވެ.
ތިހިރީ ފިރިހެނުންގެ ތިންކިން ހުންނަ ގޮތް، ހަރުކަށި ރާގެއްގައި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ކޮންމެވެސް ކަމެއް ކޮށްލަން ހިނގާށޭ ބުނީމަ އޭގަ މާނައަކީ މި ގޮތަށް މަށަށް އިންވައިޓް ކުރުންތަ؟”
ފޯނުން ވާހަކަދައްކައެއް ނުލެވޭނެ؟ 
އާންމުކޮށް މީހުން މީޓުކުރާ ތާކުން މީޓެއް ނުކުރެވޭނެ؟
ކޮފީއެއް ބޯލަން ހިނގާށޭ މަ ބުނީ. 
އެޑްވާންޓޭޖް ނަގާށޭކޭ ނޫން މަ ބުނީ.
އެޑްވާންޓޭޖޭ؟ ރައްދު ދޭން އަހަރެން އޮތީ ކެތް މަދުވެފައެވެ. 
މަ ކޮން އެޑްވާންޓޭޖެއް ނަގާނީ؟ 
މަ ނުދަންނަން ރޯސްއަކީ ކާކުކަމެއް. 
އަދިވެސް މަށަކަށް ނޭނގެ އަސްލު ނަމެއް ވެސް. 
އެކަމަކު ރޯސް މަށަށް ފާރަލާ، މަގޭ ނަމާ، އުޅޭ އޮފީހާ، މަޤާމާ، ސައިކަލުގެ ލައިސަން ނަންބަރު ވެސް ހޯދީ. 
ބުނެބަލަ ދޮގެކޭ.
އެ ކަމަކަށް ނުޖެހޭ ފާރަލާކަށް، ފޫހި ގޮތަކަށް އަހަންނަށް ބަލައިލައިފައި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
އެފްބީގަ އެންމެނަށް ފެންނަ ގޮތަށް ހުރި އެއްޗެހި އެއީ.
ބެލީމަތާ ފެންނާނީ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެކަމަކު މަ ނުވަންނަމޭ ރޯސްގެ އެފްބީ ޕޭޖަކަށް.
މަ މީ ތި ބުނާ ކަހަލަ މީހެއް ނަމަ ވަނީސް ދޯ.
އަހަރެން ދައްކާ ވާހަކަތަކަށް ރޯސް މާ ބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ނުދެއެވެ. 
އޭނަ ހުރީ ފޯނާ ކުޅޭށެވެ. 
ކުރިން ނެގި މަންޒަރުތައް އެފްބީއަށް ލަނީބާއޭ އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ ކަން ހުއްޓުވޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ. 
ބެލޭނެ ގޮތެއް ވެސް ނެތެވެ.
ކޮންތާކު؟ ފޯނަށް ބަލަން ހުރެ ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ވަނަސް ނުބުނާނެ ވަނީމެކޭ.
ފުރަތަމަ ކީއްކުރަން ތިމާގެ އެހާ ގިނަ އިންފޮމޭޝަން އެހާ އޯޕަންކޮށް ޝެއާ ކުރަންވީ؟
ބުނެބަލަ!
އެއީ މަގޭ މިނިވަންކަން. 
މަޑުމަޑުން އަހަރެން ބުނެލީމެވެ.
އެއީ ޓްރެޕެއް! ހަރުކަށި ރާގެއްގައި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ތި ހީވަނީ ތިމާއަކީ ބްރެޑްޕިޓޭ.
ރޯސް ބުނީ ތެދު ވާހަކައެކެވެ. 
އެ ހުރިހާ ކަމެއް ވެސް އަހަރެން ކުރީ އެ ނިޔަތުގައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން އެއްބަހެއް ނުވަމެވެ.
ތި ކަހަލަ އިނަސަންޓް ކުދިން؟ މަލާމާތުގެ ރާގެއްގައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ތި އަށް އިނަސަންޓް ކިޔަންޏާ ކްރައިމަށް ކިޔާނީ ކީކޭ؟ 
މައްސަލައެއް ނެތް މަ އިންވައިޓް ކުރީ. 
އޯކޭ! މަ މި އޮތީ ގަދަކަމުން މި ތާ ބާއްވާފަ. 
މީ ހަމަ ކަނޑައެޅިގެން ކުށެއް. 
މޮހާލާ! 
ފާޑުފާޑުގެ ފޮޓޯ މަށަށް ފޮނުވައިގެން އަސްލު މަށޭ މި ވިކްޓިމައިޒް ވީ. 
މާ މާތްވާން އުޅޭނެކަމެއް ނެތް. 
ސައިބޯން އައިސް މަ ތަ ރޯސްގެ ތަށިން ކެއީ ނޫނީ ރޯސްތަ މަގޭ ތަށިން ކެއީ؟ 
އެންމެ ރަނގަޅު. 
މަގޭ ކޮފީތަށީގެ ތުންޖެހީ ކީއްކުރަން؟
އެއީ ޓެސްޓެއް، ރޯސް ވަރަށް ހުސިޔާރެވެ. 
ޖަވާބު އޮންނަނީ ދުލުކުރީގައެވެ. 
ވެއިޓަރަށް ގޮވާފަ އެހެން ތަށްޓެއް ކަލެއަކަށް ނުގެނެވޭނެތަ؟ 
ނިޔަތް ރަނގަޅު ނަމަ ގެންނާނެ. 
ކޮން ކަމެއް ޕުރޫވް ކުރަން އެ ތަށީގަ ތުންޖެހީ؟ 
ކޫލްކަން އަންގަން. 
މަށަށް ހިންޓުދޭން. 
ޝޭމް އޮން ޔޫ! 
ކަލޭގެ ދަރިއެއް ވަރުގެ ކުއްޖެކޭ މަށަކީ. 
ލަދެއް ނުގަނޭތަ؟
ޒުވާބު މަޑުމަޑުން ހޫނުވާން ފެށިއެވެ. 
ބާރު އޮތީ ރޯސްގެ އަތުގައެވެ. 
އެކަމަކު، އޭނައަށް ރައްދުނުދީއެއް އަހަންނަކަށް ނޯވެވުނެވެ.
ލަދުގެ ވާހަކަ ދައްކަން އެންމެ ރަނގަޅު މީހާ ތީ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ޝޭމް އޮން ޔޫ! ކާކު ބުނީ ލައިކުވާ ވާހަކަ؟
މަ ދޯ އެހެން ވެސް ބުނީ؟
އެންމެ ރަނގަޅު.
އަމިއްލަ ތަނެއްކަން ދައްކައިގެން ތި އުޅެނީ މީ އަސްލު ކާކުގެ ސަޅި އެޕާޓްމަންޓެއް؟ 
އަހަރެން އުންމީދުކޮށްގެން ހުރި ސުވާލު ރޯސް ކުރިއެވެ. 
ނުބުނާތި މަގެއޭ.
ތީ މަ ދަންނަ މީހެއް.
ގެ ވެސް އެނގޭ.
މަ އެއްފަހަރު ވެސް ބުނިންތަ މީ މަގޭ ތަނެކޭ؟ އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
މީ މަގޭ ރައްޓެއްސެއްގެ ތަނެއް. 
އޭނަ ފުރަންދަމުން ދިޔައީ މަށާ ތަން ހަވާލުކޮށްފަ. 
ސާފުވެއްޖެ؟ 
ދެން ބުނަންވީނު ކަލޭ އަސްލު ބޭނުންވެގެން ތި އުޅެނީ ކޮން ކަމެއްކަން. 
ކިހާ ލާރިއެއް ބޭނުމީ؟
އަހަރެންގެ ސުވާލަކަށް ރޯސް ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
ދައްކާލީ އަހަރެންގެ ފޯނެވެ.
ފޯނުގަ ލޮކްވޯޑެއް ނުޖެހުމަކީ ވަރަށް ކަޑަ ކަމެއް، ރޯސް ބުންޏެވެ. 
އަމުދުން ތި ކަހަލަ، ސްމާޓްކަމަށް ހެދިގެން އުޅޭ މީހަކު މިހާ ސޭކު ކަމެއް ކޮށްގެން ނުވާނެ. 
އެކަމަކު މަށަށް އެނގޭ ކީއްވެގެންކަން ފޯނުގަ ލޮކްކޯޑެއް ނުޖަހަނީ. 
ވައިފް ހައްދަން. ދޯ! ދޯ ދޯ! 
އޭރުން ވައިފް ހިތަށްއަރާނެއްނު ނޫނޭ މީ ފެއިތުފުލް މީހެކޭ. 
ހުސް ފޭކް. 
ކަލޭމެން ހުރިހާ ފިރިހެނުންނަކީ ވެސް ފޭކް މީހުން.
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ލޮކް ކޯޑެއް ޖެހުނު ނަމައެވެ. 
ރޯސް އިރުކޮޅެއް ވަންދެން އަހަރެންގެ ފޯނު ހޭވިއެވެ. 
ދެން ދައްކާލީ އުމޭރާއި އަހަރެން އެންމެ ފަހުން ވައިބާއިން ދައްކާފައި ހުރި ވާހަކަތަކެވެ.
ޗެޓްލޮގް ވެސް ނުފުހޭ! މަލާމާތް ކުރާ ކަހަލަ ރާގެއްގައި ރޯސް ބުނެލިއެވެ. 
މީ އުމޭރުގެ އެޕާޓްމަންޓްދޯ؟ 
އެޕާޓުމަންޓުގެ ތަޅުދަނޑި ދެވުނު ނަމަ ކިހާ ސަޅިވީސް؟ 
ކީއްވެ އެހެން އަހާފަ މި އޮތީ؟ 
ވިސްނާލަބަލަ! 
ފްރެންޑުންނަށް ވެސް މަކަރޭ ތި ހަދަނީ. 
މަށަށް މާ ކުރިން ވެސް އެނގޭ ތީ ޖެންޓަލްމޭނެއް ނޫންކަން.
ރޯސްއަށް ކޯލެއް އައެވެ.
ފޯނަށް ބަލައިލުމާއެކު ރޯސްގެ މޫނުމަތިން ހާސްކަން ފާޅުވިއެވެ.
އެބަ ޓްރައިކުރަމޭ! ފޯނު ކަންފަތުގައި ޖެއްސުމާއެކު ރޯސް ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
މައިތިރިވެބަލަ! ހަމަ މިހާރު މި ދަނީ.
ފޯނު ކަނޑައިލުމާއެކު މޭޒުމަތީގައި އޮތް އަހަރެން ވޮލެޓު ނެގިއެވެ.
އޭގައި އޮތް އަހަރެންގެ ކޭޝްކާޑު ނެގިއެވެ.
ޕިން ނަންބަރު؟ ރޯސް އެދުނެވެ. 
އަވަސް އަވަސް.
މި ރޭ ލާރިކޮޅު ނުދީފިއްޔާ މަ މަރާނެ.
އެ ކަން ކުރާކަށް އަހަންނަށް އެހާ ފަސޭހައެއް ނުވިއެވެ. 
ވުމާއެކު ޖަވާބެއް ނުދެމެވެ.
އުމޭރު ބަލާހިތްވާ ހާދަ ސަޅި ވީޑިޔޯއަކާ ފޮޓޯ އެބަހުއްޓޭ މަގޭ އަތުގަ، އަހަރެންގެ ފޯނު ނަގަމުން ރޯސް ބުންޏެވެ.
ކޮބައިތަ އުމޭރުގެ ނަންބަރު؟
އަހަންނަށް ކޯލެއް އައީ އެ ވަގުތުއެވެ. 
ރިންގްޓޯންގެ އަޑުން އެއީ ފަޒީލާގެ ކޯލެއްކަން އެނގުނެވެ. 
މަލާމާތުގެ ހިންޏެއް އައިސްފައި ރޯސް ފޯނު ދައްކައިލިއެވެ.
މައި ލަވް؟ ރޯސް ހޭންފެށިއެވެ. 
އަދި ބުންޏެވެ. 
މައި ފުޓް! ވައިފަށް މައި ލަވް ޖަހާފަ މަ ގޮވައިގެން ކަލޭ ތި އައީ މި ތަނަށް.
ހާދަހާ ފޭކޭ! އަސްލު ސިއްރެއް ބުނަން؟
މަ ލައްވާ މި ކަން ކުރުވީ ކަލޭގެ ވައިފް.
މިހާރު އެ ގުޅަނީ ޔަގީންކުރަން.
އޭނަ އެ އުޅެނީ މި ތަނަށް އަންނަން.
ކުއްލިއަކަށް އަހަރެން ހަނދާންވީ، ތައްޔާރުވާން ލޯގަނޑު ކައިރީގައި އަހަރެން ހުރިއިރު ފަޒީލާ ބަލައިލި ގޮތެވެ. 
އެ ބެލުމުގައި ސިއްރެއް ފޮރުވިފައިވާހެން އޭރު ވެސް އަހަންނަށް ހީވިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ސިކުނޑި ސުމަކަށް ދިޔައެވެ. 
ގަބުވި ކަހަލައެވެ. 
ފޯނުގެ ރަނގަބީލުގެ އަޑު ކެނޑުނެވެ. 
ރޯސް ހޭންފެށިއެވެ. 
ލިބުނު ކާމިޔާބުގެ ފުރިހަމަކަމުންނެވެ.
ޖަސްޓް ކިޑިން! ރޯސް ބުންޏެވެ.
އަހަރެން އުފާވިއެވެ. 
ރުޅި ވެސް އައެވެ. 
ރޯސްގެ މަޅީގައި ޖެހުނީތީ ލަދުވެތިކަމެއް ވެސް އިހުސާސް ކުރެވުނެވެ. 
ހޭނެ ވަރަކަށް ހުނުމަށް ފަހު ރޯސްގެ ސުވާލު ތަކުރާރު ކުރިއެވެ.
ޕިން ނަންބަރު! ރޯސް އަމުރުކުރިއެވެ. 
އަވަސް!
އިތުރު ގޮތެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެން ޕިން ނަންބަރު ބުނީމެވެ. 
ރޯސް ވަގުތުން ނުކުތެވެ. 
ސަލާމަތްވެވޭތޯ ދެން ވެސް އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ހުއްޓައިނުލައި އެތައް އިރަކު ތެޅިފޮޅުމުން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ގޮށް މޮހެވެއެވެ. 
އެކަމަކު ސަލާމަތްވާން ބަލާއިރު އެއީ މާ ކުޑަ މިންވަރެކެވެ. 
ވަރަށް ގިނަ އެއްޗެހި ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަރެންގެ މޮޔަކަމެވެ. 
ބޭވަފާތެރިކަމެވެ. 
އެ ކުޅިވަރު ނިމޭނެ ގޮތަކާ މެދު ވެސް ވިސްނުނެވެ. 
އަހަރެން ވާނެ ފަޟީހަތާއި ބަދުނާމު ވެސް ހިތަށްއެރިއެވެ.
ގަޑިއެއްހާއިރު ފަހުން ރޯސް އައެވެ. 
އޭރު ވާރޭ ހުއްޓައިލައިފިއެވެ. 
ވަނުމާއެކު ރޯސްއަށް ކޯލެއް އައެވެ.
ދޮރުމަތީ މަޑުކުރޭ! ރޯސް ބުންޏެވެ. 
މި ފައިބަނީ!
ފޯނަށް ޖަވާބުދިނުމަށް ފަހު އަހަންނާ ދިމާއަށް ރޯސް ބަލައިލިއެވެ. 
އޭނަގެ މޫނުމަތިން ފެންނަނީ ކެހިވެރިކަމެވެ. 
އެއް މާނައަށް ވުރެ ގިނަ މާނަ އަހަންނަށް ނެގުނެވެ.
ބޭނުންތަ ސަޕްރައިޒެއް؟ ލާނެތް ރާގެއްގައި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ރީތިކޮށް އޮންނައްޗޭ! އެބަ އަންނަން.
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ފަޒީލާ ގެނައީބާއެވެ؟ 
ނުވަތަ ރޯސްގެ ބޭނުމަކީ އަހަރެން ހާސްކުރުންބާއެވެ؟ 
އެއީ އެ ފަދަ ކުދިންގެ ވައްތަރެވެ.
ދެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ފަޒީލާ އަތުވެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ހާދަހާ ބޮޑު ލަދެއްގައި ބެދޭނެއެވެ. 
އަހަރެން ޖެހޭނީ ގޮތް ދޫކުރާށެވެ.
ރޯސް! އަހަރެން އާދޭސް ކުރީމެވެ. 
އަހަރެން މޮހާލާ! 
ކިހާ ލާރިއެއް ބޭނުމީ؟ 
ބުނި ވަރެއް ދޭނަން.
ރޯސް ދައްކާލީ ކޭޝްކާޑެވެ. 
ބާރު އޮތީ އޭނަ އަތުގައިކަން ދައްކާށެވެ.
ނުދިނަސް ނަގާނަން، ބޮޑާކަމާ އެކުގައި ރޯސް ބުންޏެވެ. 
ބަސްއަހައިގެން އޮންނާތި!
އައި ލަވް ސަޕްރައިޒް!
ރޯސް ނުކުތެވެ. 
ދޮރު ލެއްޕި އަޑު އިވުނެވެ. 
ގައިގައި ހުރި ބާރެއް ލައިފައި އަހަރެން ތެޅިފޮޅިގަތީމެވެ. 
އަތް މޮހޭތޯއެވެ. 
ހެދުނު ގޮތަކުން ކުޑަކޮށް ގޮށް ދޫވިއެވެ.
ހިތްވަރުކުރޭ! އަމިއްލަ ނަފުސަށް އަހަރެން ބުނީމެވެ.
އަހަރެންގެ އަތަށް ވަރަށް ތަދުވިއެވެ. 
އަތް ދަމައިގަންނަން ލުކިޖަހައިލާ ވަގުތު ހުޅުން ނައްޓައިގެން ހިނގައިދާނެހެން ވެސް ހީވިއެވެ. 
އެހެންވިޔަސް ހެވޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަތް މޮހިއްޖެ ނަމަ، ކުޑަދޮރުން ވިޔަސް ނުކުންނަން އަހަންނަށް ކެރޭނެއެވެ. 
އެކަމަކު، އަތް ދަމައިގަނެވޭހާ ޖާގައެއް ނުލިބުނެވެ. 
ފަޑިއާ ލައި އަތް އައްސައިފައިވާލެއް ބާރުކަމުންނެވެ. 
ފޯނެއް ރަނގަބީލުވާ އަޑު އިވުމުން އަހަރެންގެ ހަރަކާތް ހުއްޓުނެވެ. 
އެ އަޑަކީ އަހަރެންގެ ފޯނުން އިވޭ އަޑެއް ނޫނެވެ. 
ރޯސް ފޯނު ބާއްވައިފައި ދިޔައީ ކީއްވެބާއޭ އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެތައް އިރަކު ރަނގަބީލުވެފައި ފޯނުގެ އަޑު ކެނޑުނެވެ. 
ރޯސްގެ ޚަބަރެއް ނުވިއެވެ. 
އަނބުރައެއް ނުވެސް އައެވެ. 
މާތް ކަލާނގެއާ ވަކީލު ކޮށްލައިގެން އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
ބޭޒާރު ނުވެ ސަލާމަތްވެއްޖެއްޔާ އުމުރުގެ ކޮޅުން ވެސް އެ ފަދަ ކަމެއް ނުކުރަން ހިތުލީމެވެ. 
ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ފަޒީލާއަށް ހުރިހާ ވާހަކައެއް ކިޔައިދީފައި މާފަށް އެދެން ވެސް ނިންމީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ފޯނު ރަނގަބީލުވާ އަޑު އިވެން ފެށިއެވެ. 
ވާނުވާއެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
ވިއްސަކަށް މިނެއްޓު ފާއިތުވިއެވެ. 
އެކަކު ވެސް އެޕާޓްމަންޓަކަށް ނުވަދެއެވެ. 
ގަޑިއެއްހާއިރު ފާއިތުވިއެވެ. 
އަތް މޮހައިލެވޭތޯ އަނެއްކާ ވެސް މަސައްކަތް ފެށީމެވެ. 
ބޮޑެތި ލުކި ވަރަށް ބާރަށް ޖެހުމުގެ ބަދަލުގައި، ތަންކޮޅެއް އަވަސްއަވަހަށް ކުދި ލުކިޖަހަން ފެށީމެވެ. 
އެ ކަމުގައި އަހަރެން ހޭދަކުރީ ކިހާ ވަގުތެއްކަމެއް ބުނާކަށް ނޭނގެއެވެ. 
މަޑުމަޑުން ގޮށް ދޫވާން ފެށިއެވެ. 
ސަލާމަތް ވެވިދާނެކަމުގެ އުންމީދެއް އަހަންނަށް ލިބުނުއިރު ފަތިސްވެއްޖެއެވެ. 
ދުވާލުގެ ހަލަބޮލިކަން މަގުތަކަށް ފެތުރުމުގެ ކުރިން އެ ތަނުން ނުކުންނަން އަހަރެން ބޭނުމެވެ. 
އޭރު އަހަރެންގެ އަތުގެ ޙިއްސު ކެނޑިފައިވާ ކަހަލައެވެ. 
ގައިގަ ހުރި ބާރެއްލައިފައި އަތް ދަމަން ފެށީމެވެ. 
ހިތް ބުނި ކަހަލައެވެ. 
ސަލާމަތް ވަންޏާ މި ފަހަރު ވާނެއެވެ. 
ކުޑަ އިރުކޮޅެއް ތެރޭގައި އަތް ދަމައިގަނެވުނެވެ. 
އެއީ، މިނިވަންކަމުގެ ފޮނިކަން އަހަންނަށް އިހުސާސްކުރެވުނު ވަގުތެކެވެ. 
އަނެއް އަތް މޮހައިނުލައި އިރުކޮޅަކު އޮތީމެވެ. 
ކަނާއަތުގެ ކުޑަހުޅު ކުޑަކޮށް ދުޅައެވެ. 
އަތުގެ ބައެއް ދިމަދިމާގައި ތެޔޮހަމެއް ނެތެވެ. 
އަނެއް އަތް މޮހައިލީމެވެ. 
ބޮޑުކޮޓަރިއަށް ނުކުތްއިރު، ސޯފާ މަތީގައި އަހަރެންގެ ފޯނާއި، ރޯސްގެ ފޯނު އޮތެވެ. 
ރޯސްގެ ދަބަހާއި، އަހަރެންގެ ތަޅުދަނޑިފައްޗާއި، ފައިސާދަބަސް ވެސް އޮތެވެ. 
ފައިސާދަބަސް ހުޅުވައިލީމެވެ. 
ކޭޝްކާޑެއް ނެތެވެ. 
ކާޑު ބްލޮކް ކުރުމަށްޓަކައި ބެންކަށް ގުޅީމެވެ. 
ފޯނެއް ނުނަގައެވެ. 
އެ ވަގުތު އިތުރު ޚިޔާލެއް އައެވެ. 
ފޯނު ކަނޑައިލައިފައި ރޯސްގެ ދަބަސް ހާވައިލީމެވެ. 
އޭގައި އަހަރެންގެ ކޭޝްކާޑު އޮތެވެ. 
ދެން ހަދާނެ ގޮތަކާ މެދު ވިސްނައިލީމެވެ. 
ރޯސް ދިޔައީ ކޮންތާކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
އޭނަ ނައީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ބޭނުންވި ވަރަށް ފައިސާ ލިބުމުން އޭނަ ދިޔައީބާއެވެ؟ 
ވީއިރު، ރޯސްގެ ދަބަސް ދޫކޮށްލީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟
ކަނާއަތަށް ތަދުވިޔަސް، އެޕާޓްމަންޓް ކުރިން ހުރި ގޮތަކަށް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީމެވެ. 
ފާޚާނާ ޗެކު ކުރީމެވެ. 
ކުރިން ހުރި ގޮތްކަމަށް އަހަންނަށް ލަފާކުރެވޭ ގޮތަށް ތަރުތީބު ކުރީމެވެ. 
ކޮތަޅެއް ހޯދައިފައި ރޯސްގެ ދަބަސް ލީމެވެ. 
ކުނޑިފުކެއްހާ ހިސާބު ވެސް އެ ތާކު ނުބާއްވަމެވެ. 
ރޯސްގެ ފޯނު ނިއްވައިލައިފައި ޖީބަށް ލީމެވެ. 
ދެތިން ފަހަރަށް މުޅި އެޕާޓުމަންޓު އަލުން ޗެކު ކުރީމެވެ. 
އެއްވެސް އެއްޗެއް ބޭއްވިފައި އޮތްތޯ ބެލީމެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކޮންމެވެސް ނުބައެއް އަހަންނަށް ހެދޭނެއެވެ.
ޔަގީންކުރޭ ޔަގީންކުރޭ! 
އަމިއްލަ ނަފުސާ އަހަރެން ވާހަކަދެއްކީމެވެ.
އެއްވެސް އެއްޗެއް ބޭއްވިފައި ނެތްކަން ކަށަވަރުވުމުން އެ ތަނުން ނުކުތީމެވެ. 
ސިޑިން މީހަކު އަރާ އަޑު އިވުނެވެ. 
އަހަރެން އަލުން އެތެރެއަށް ވަނީމެވެ. 
އެ މީހަކު ވަންތާކަށް ވަދެ ދޮރު ލެއްޕި އަޑު އިވުމުން ނުކުތީމެވެ.
ދޮރު ތަޅުލައިފައި، އިސްޖަހައިގެން ހިނގައިގަތީމެވެ. 
އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަމުން ސިޑިން ފޭބީމެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ހުއްޓެވުނެވެ. 
ވިސްނައިލެވެނެވެ. 
އައިކޮޅަށް ހިނގައިގަތީމެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް އެޕާޓްމަންޓަށް ވަނީމެވެ. 
ހީވީ ރަނގަޅަށެވެ. 
އެތެރޭގައި ހުރީ ރޯސްގެ ބޫޓެވެ. 
އެއީ ކުރިން އެ ތަނުގައި ހުރި އެއްޗެއް ނޫނެވެ. 
އަވަހަށް ތިރިޔަށް ފައިބަންވެގެން ރޯސް ހުސްފައިގަ ދިޔައީބާއޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކޮންމެ ގޮތެއް ވިޔަސް އެ ބޫޓު އެ ތާކު ނުބެހެއްޓޭނެއެވެ. 
އެ ވެސް ކޮތަޅަށް ލީމެވެ. 
ނުކުމެ ދޮރު ތަންޑުއަޅައިފައި ސިޑިން ހިނގައިގަތީމެވެ. 
އެ ސިޑިން ކިތަންމެ ފަހަރަކު އަހަރެން އަރައިފައިބަމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ ދުވަހު އަހަންނަށް އެ ސިޑި ވަރަށް ދިގެވެ. 
މީހަކަށް ނުފެނި ނުކުމެވޭތޯ ދުޢާ ކުރަމުން ހިނގީމެވެ. 
ބޭރަށް ނުކުމެވުނެވެ. 
ދެން ވެސް އަހަރެން ހުރީ އިސްޖަހައިލައިގެންނެވެ. 
ހީ ނުވެސް ކުރާ ކަހަލަ ގޮތަކަށް ސަލާމަތްވެވުނީތީ ލިބުނު ހައިރާންކަން ފިލައިގެނެއް ނުދެއެވެ. 
ސައިކަލުގެ ވަށިގަނޑަށް ކޮތަޅު ލުމަށް ފަހު ދަތުރަށް ފެށީމެވެ. 
މެދުނުކެނޑި ޝުކުރު ކުރަމުންނެވެ. 
ކަނާއަތުގެ ކުޑަހުޅުގެ ރިހުން ގަދަވާން ފެށިއެވެ. 
ގެއަށް ގޮސް ކޮންމެ ފަދަ ދޮގެއް ވެސް އަހަންނަށް ހެދިދާނެއެވެ. 
އޭގެ ކުރިން، އަހަރެންގެ ލޯމަތިން ގެއްލުވައިލާންޖެހޭ ސާމާނުތަކެއް ހުއްޓެވެ. 
މަގުމަތީގައި މީހުން މަދެވެ. 
އަހަރެން ދިޔައީ އާޓިފިޝަލްބީޗަށެވެ. 
އެ ތަނުގެ ދެ ދިމާއެއްގައި ހުރި ދެ ކުނިވަށިގަނޑަށް ދެ ކިބަ ލީމެވެ. 
ދެން އޮތީ ރޯސްގެ ދަބަހެވެ. 
ދަބަސް ހިފައިގެން އަމީނީމަގުން ދަނިކޮށް، އިމަޖެންސީ ބަރުގޮނުގެ އަޑު އިވެން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަތަރެސްފައި ފިނިވެގެންދިޔައެވެ. 
ފަހަތުން އައިސް ކުރިއަރައިގެންދިޔައީ ފުލުހުންގެ ޖިޕެކެވެ. 
ކުޑަކޮށް ހިނި ވެސް އައެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ފުލުހުން އަހަރެން ހުއްޓުވަންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ވަރުގެ ކުށެއް އަހަރެން ނުކުރަމެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް އިމަޖެންސީގެ އަޑު އިވުނެވެ. 
އެ ފަހަރު ދިޔައީ އެންބިއުލާންސެވެ.
ރޯސްގެ ދަބަސް އަހަރެން އެއްލައިލީ، ހުއްޓައިފައި އޮތް ޕިކަޕެއްގެ ތެރެއަށެވެ. 
އުކާލަން ތައްޔާރުވެފައިވާ ކުނިބުނިތަކެއް އޭގައި ހުއްޓެވެ. 
އޭޓީއެމުން އަހަރެންގެ އެކައުންޓު ބަލައިލީމެވެ. 
މަދީ ދިހަ ހާސް ރުފިޔާއެވެ.
ގެއަށް ވަންގޮތަށް އަހަރެން ވަނީ ފާޚާނާއަށެވެ. 
އޭރު އަތުގެ ތަދު ކުޑަހެން ހީވެއެވެ. 
ފެންވަރައިގެން ނުކުމެ ދެ ރަކުޢަތް ނަމާދެއް ކޮށްލީމެވެ. 
އެއީ، ޝުކުރު ކުރުމުގެ ނިޔަތުގައި ކުރި ކަމެކެވެ. 
ފަތިސްނަމާދު ކުރާކަށް ހަނދާނެއް ނެތެވެ. 
އެނދުގައި އޮށޯވެ އިރުކޮޅެއް ތެރޭގައި އަހަންނަށް ނިދުނެވެ. 
ސިއްސައިގެން ގޮސްފައި ހޭލެވުނީ ދޮރުގައި ނިކަން ބާރަށް ތަޅާ އަޑަށެވެ. 
ލޯ ހުޅުވައިލިއިރު މެންދުރު ވެއްޖެއެވެ. 
އެހާ ބާރަށް ދޮރުގައި ތަޅާނީ ފުލުހުންހެން ހީވިއެވެ. 
ވިސްނަން އޮތީމެވެ. 
ދޮރު ހުޅުވި އަޑު އިވުނެވެ. 
ފަޒީލާ މީހަކާ ވާހަކަދައްކާ އަޑެއް ނީވުނެވެ. 
ދޮރު ލެއްޕި އަޑު އިވުނެވެ. 
ފަޒީލާ ކޮޓަރިއަށް ވަނެވެ. 
ނިދިކަމަށް ހަދައިގެން އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
ހީކުރީ ފަޒީލާ އައިސް އަހަންނަށް ގޮވާނެކަމަށެވެ. 
އެކަމަކު ނުގޮވިއެވެ.
ކާކު ދޮރުގަ ތެޅީ؟ ނިދިއަޑަކުން އަހަރެން އެހީމެވެ.
ކާކުތަ ދޮރުގަ ތެޅީ؟ ފަޒީލާ ވަރަށް ހަމަޖެހިލައިފައި ބުންޏެވެ. 
ނޭނގެ މަށަކަށް. ކާނީތަ ނޫނީ ސައިތަ ބޯނީ؟
ދޮރުގައި ތަޅާ އަޑު އިވުނީ އަހަންނަށް ފެނުނު ހުވަފެނަކުންކަން ގަބޫލުކުރެވުނެވެ. 
ހުވަފެނުގެ ކުރީބައެއް ހަނދާނެއް ނެތެވެ. 
ފަހު ބައިގައި ދޮރުގައި ތަޅައިގަތްއިރު، ހުވަފެނުގައި ވެސް އަހަރެން އޮތީ ނިދާފައެވެ. 
އޮޅުންއެރީ އެހެންވެއެވެ.
ކާނީ! އަހަރެން ބުނީމެވެ.
މުޅި ދުވަހު ވެސް އަހަންނަށް ފާހަގަ ކުރެވުނީ އެންމެ ކަމެކެވެ. 
ފަޒީލާގެ އާދަޔާ ޚިލާފު ބެލުމެވެ. 
ނުވަތަ އެއީ ކުށްހީއެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ އަތުގެ ދުޅަ މަޑުވެފައި އޮތް ނަމަވެސް، ދެތިން ތަނަކުން ހަންގޮސްފައި ހުއްޓެވެ. 
ފަޒީލާގެ ލޮލަކު އެ ކަން އަޅައިގަތްކަމަކަށް ނުވެއެވެ. 
އެހެންވެ އަހަރެން އެ ވާހަކައެއް ނުދައްކަމެވެ. 
އޮފީހަށް ގޮސްފައި، ދަނޑިވަޅެއް ލިބުމުން ރޯސްގެ ފޯނު އޮން ކޮށްލީމެވެ. 
އަހަރެން ހޭނެތިފައި އޮތްވާ ރޯސް ނަގައިފައިވާ ފޮޓޯތަކެއް އޭގައި ހުއްޓެވެ. 
އެއްވެސް މީހަކަށް ނުވަތަ ސައިޓަކަށް އެ ފޮޓޯތައް ފޮނުވާފައެއް ނެތެވެ. 
ސަބަބަކީ ހަމަ އެންމެ ސަބަބެކެވެ. 
އެ ހިސާބުން އަނެއްކާ ވެސް ސުވާލު އުފެދުނެވެ. 
ރޯސް ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ކުއްލިއަކަށް މެސެޖެއް އައެވެ.
ފޯނު ޖައްސާކަށްނު ޖެހުނީ. މެސެޖުގައި އޮތެވެ.
ވަގުތުން ފޯނު ނިއްވައިލީމެވެ. 
ދެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެއީ ރޯސްއަށް އައި މެސެޖަކަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
އެ ފަދަ ކިތައް މެސެޖު އޭނައަށް އަންނާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން އަތުގައި ފޯނު އޮތްކަން އެނގޭނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
ސެކްޝަނަށް މީހުން ގިނަވާން ފެށުމުން ވަތްގަނޑަށް ފޯނު ލީމެވެ. 
ހަމަޖެހޭ ގޮތް ދައްކައިލަންވެގެން ކޮންޕިއުޓަރުން ނޫހެއް ކިޔާކަމަށް ހެދުނީމެވެ.
މަރާލައިފައިވާ ޒުވާން އަންހެންކުއްޖަކު ފެނިއްޖެ! 
ފުރަތަމަ ވެސް ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ އެ ސުރުޚީއެވެ.
ޚަބަރުގައި ވާގޮތުން އެ ކުއްޖާގެ ނަމަކީ ޝާހިދާއެވެ. 
ފުލުހުންނަން އޭނަ ފެނުނީ ފަތިހުއެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަންނަށް އިވުނު އިމަޖެންސީ އަޑުތަކުގެ ސިއްރަކީ އެއީތާއެވެ. 
އޭނަ އޮތީ ހުސްފަޔާއެވެ. 
ފުލުހުން ދަނީ މައްސަލަ ތަޙުޤީޤު ކުރަމުންނެވެ. 
އަހަރެން ބިރުގަތެވެ. 
ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އުފާ ވެސް ވިއެވެ.
ދެރަވީ ކީއްވެގެންކަމެއް ނޭނގެއެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި، އަހަރެންގެ ހިތަކު ރޯސްއަށް އެއްވެސް ރަޙުމެއް އޮވެގެން ނުވާނެއެވެ. 
ހިތުގައި އުފެދުނީ ރިހުމެކެވެ. 
ރޯސްގެ ރީތިކަމަށެވެ. 
އޭނައަށް ތަނަވަސްވެފައިވާ ފުރުޞަތުތައް ކިހާ ގިނަ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ފަދަ ކުދިންނާ އުފަލުން ކައިވެނިކުރަން ކިތައް ފިރިހެނުން ތައްޔާރަށް ތިބޭނެ ހެއްޔެވެ؟ 
ބާއްޖަވެރި ހަޔާތެއް ހޯދަން އޭނައަށް ކިހާ ފަސޭހަވީސް ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ފަދަ ބޭކާރު މަރެއް ރޯސްއަށް ޙައްޤެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ސިފަ ރީތި މަލެއްގައި ހިތި ވަހެއް ހުރެދާނެއެވެ. 
ކުލަ ރީތި މަލަކުން ތޫނު ކަށްޓެއް ވެސް ހެރިދާނެއެވެ. 
ޔަގީނުން ވެސް އަހަންނަށް ލިބުނީ އަގުހުރި ފިލާވަޅެކެވެ.
ކިތަންމެ ބުރަ މަސައްކަތެއް ކުރަންޖެހުނަސް ވެހެވެ. 
މަސްދުވަސް ތެރޭގައި ކާމިޔާބުގެ ކޮޅުމަތި ފެންނަން ފެށިއެވެ. 
ދިމާވީ އެންމެ މައްސަލައެކެވެ. 
ހުވަފެނުގައި އެއީ ހުވަފެނެއްކަން އެނގޭއިރަށް އުފަލުން އަހަންނަށް ތެޅިފޮޅިގަނެވެނީއެވެ.
އެ ހިސާބުން ހޭލެވެއެވެ. 
އަހަރެން ޖެހެނީ ހުވަފެނެއްކަން އެނގިހުރެ ނުހޭލާ އޮންނާށެވެ.
އެ ކަން ކޮންޓުރޯލުކުރަން ވަރަށް ގިނަ ދުވަސް ނެގިއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ ކަން ވެސް ކާމިޔާބު ކުރީމެވެ.
އަހަރެން ބޭނުންވީ ހުވަފެނަކުން ހިތަށް ހަމަޖެހުން ހޯދާށެވެ. 
އެއީ ކުށެއްކަމަކަށް އަހަރެން ނުދެކެމެވެ. 
މޮޔަކަމެއް ކަމަކަށް ވެސް ނުދެކެމެވެ. 
އެ ކަން މޮޔަކަމުގައިވާ ނަމަ، ފައިމަގުގައި ފަރުބަދައެއްގެ ކޮޅަށް އެރުމަކީ މޮޔަކަމެކެވެ. 
ފަތައިފައި ކަނޑެއް ހުރަސްކުރުމާއި، ސައުވީސް ގަޑިއިރު ވަންދެން ދުވުމަކީ ވެސް މޮޔަކަމެކެވެ.
އެކި މީހުން ކުރާހިތް ވާނީ އެކި ކަންތަކެވެ. 
ހުވަފެނުގެ ކޮންޓުރޯލު އަހަރެންގެ އަތްމައްޗަށް އައިސް، މަޤްޞަދު ހާސިލު ކުރަން ތައްޔާރުވީމެވެ.
ހުވަފެން ފެށުނީ އަހަރެން އެނދުގައި އޮއްވައެވެ. 
ކައިރީގައި އޮތް ފޮތް ނަގައިފައި ބަލައިލީމެވެ. 
ފެނުނުލެއް ފުހެވެ. 
ގަޑިއަށް ބަލައިލީމެވެ. 
ދެ ފަހަރު ފެނުނީ ދެ ވަގުތެއް ހިނގައިފައިވަނިކޮށެވެ. 
ގަޑީގެ ބައެއް އަކުރުތައް މަދެވެ. 
އަތުގެ ބައެއް އިނގިލި މަދެވެ. 
ހުވަފެނެއްކަން އެނގުނަސް އަހަރެން ތެޅިފޮޅިއެއް ނުގަންނަމެވެ. 
ހަށިގަނޑު ކޮންޓުރޯލު ކުރަން އަހަންނަށް ދަސްވެއްޖެއެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ދުނިޔެ ހިތަކަށް ލިބުނީއެވެ. 
ކުރާނެކަމެއް ކުރަންވީއެވެ.
ލަދެއް، ކުށެއް ނުވަތަ ފާފައެއް ވެސް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު، ހިތަށް ލިބޭ ހިތްހަމަޖެހުމަކަށް ބަދަލެއް ނާންނާނެއެވެ.
މަގުމައްޗަށް ނުކުތްތަނާ އީސަ ފެނުނެވެ.
އެއީ، އަހަރެން އެންމެ ފޫހިވާ ޕާޓީގެ ރައީސްއެވެ. 
އަޅައިގެންފައި ވެއްޓުނަސް އަހަރުމެންގެ އެކަކަށް އަނެކަކު ނުފެންނާނެއެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަރެން ފެންނައިރަށް އޭނަ އިސްވެ އައިސް ސަލާންކުރިއެވެ. 
ރުޅިއައުމުގެ ބަދަލުގައި އަހަންނަށް ލިބުނީ ހިތްހަމަޖެހުމެކެވެ. 
އަހަންނެއް ނުހިނގަމެވެ.
ނުޒްހާގެ ގެއަށް އަހަރެން ދިޔައީ އުދުހިފައެވެ. 
އުޑުމަތި އޮތީ ފެހިކުލައިގައެވެ. 
މާލޭގައި އާދަޔާ ޚިލާފަށް ގަސް ގިނައެވެ. 
އަހަރެން ތިރިކުރީ ނުޒްހާގެ ގެއަށެވެ. 
ގޯތިތެރޭގައި ހުރި ޖޯއްޔެއްގައި ނުޒްހާ އިނެވެ. 
އެ ގެ ފެނުނީ ކުރިން އެ ގެ އޮންނަ ގޮތަށެވެ. 
ނުޒްހާ ވެސް ފެނުނީ ތަންކޮޅެއް ޒުވާންކޮށެވެ. 
އެ ގޭގައި އެހެން ބަޔަކު އުޅޭހެން ވެސް، ބައެއް ފަހަރު ހީވެއެވެ. 
ދިޔަގޮތަށް ގޮސް ނުޒުހާގެ އަތުގައި ހިފީމެވެ.
ނުޒްހާދެކެ ހާދަހާ ލޯބިވެއޭ، ލަދުކަނޑައިލައިފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކިހާ ދުވަހެއް މި ވާހަކަ ބުނަން އުޅޭތާ!
ޖަވާބުދިނުމުގެ ބަދަލުގައި ނުޒްހާ ގާވެފައި ހުރީއެވެ. 
ޔަގީނުން ވެސް އޭނަ އުފަލެއް ނުވިއެވެ. 
އޭނައަށް ލިބުނީ ހައިރާންކަމެކެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ގަބޫލު ނުކުރެވުނީކަމަށް ވެދާނެއެވެ.
ނުޒްހާ ގެނެސް އަހަރެންގެ މޭގައި ޖައްސައިލީމެވެ. 
ތެޅިގެންފައި ނުޒްހާ ދުރަށް ޖެހިލިއެވެ. 
އެއީ އަހަރެން އުންމީދުކުރި ގޮތެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ އަތް ފޮޅުވައިލަން ނުޒްހާ މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
އަވަހަށް ދޫކޮށްލީމެވެ.
އަހަރެންދެކެ ނުޒްހާ ލޯބިނުވަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަންނަށް ކުރެވުނީ ކުށްހީއެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ނުކުންނަން ހިނގައިގަތީމެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ހުއްޓެވުނެވެ. 
ހިތް ބުނި ކަހަލައެވެ. 
ހުވަފެނެއްގައި ނުޒްހާގެ ރުހުން މުހިންމު ހެއްޔެވެ؟ 
އެންމެ ބޭނުންވި ގޮތަކީ ނުޒްހާގެ ރުހުމުގައި އެ ލޯބި ކާމިޔާބު ކުރުމެވެ.
އެހެން ނުވިއްޔާ އެހެން ގޮތަކުން ވިޔަސްވެހެވެ. 
އަހަރެން އުދުހިގެންފައި އައިސް ނުޒްހާގެ ކުރިމައްޗަށް ޖެހިގަތީމެވެ. 
އުސް ތަނަކުން ފުންމާލި ސިންގާއެއް ފަދައިންނެވެ. 
ނުޒްހާގެ އަތުގައި ހިފީމެވެ. 
ބުނޭ މަދެކެ ލޯބިވެއޭ! އަހަރެން އަމުރުކުރީމެވެ. 
އަހަންނަށް ހީވީ އެއީ ހުވަފެނެއް ހެންނެވެ. 
ދެ ފަރާތުން ފެންނަން އޮތީ ކަނޑުގެ ރާޅުތަކެވެ.
އުފުލުތިރިވާ ބާނިތަކެވެ. 
ހަނދުގެ ދަރުބާރުގައި ތަރިތައް އިޙުތިރާމުއަދާކޮށްގެން ތިއްބެވެ. 
ހުޅުދާންވެފައިވާ ތަނަވަސް ޖައްވުގައި ވިލާތައް އަހަރުމެންނަށް ހަނާއެޅިއެވެ. 
އެއީ ހިތްގައިމު ރެއެކެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ފެހި، ވިލުކުލައިގެ ނަލަ ހެދުމުގައެވެ. 
އެއީ އަހަރެންގެ އަލަތު އަނބިމީހާއެވެ. 
ފެނުމުން ހަނދު ވެސް ލަދުން ވިލާތަކުގެ ނިވަލަށް ވަންނަހާ ރީތި ކުއްޖެކެވެ. 
ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނުވަތަ ކުރާނެ ޝަކުވާއެއް އަހަރުމެންގެ ނެތެވެ. 
އެކަކުއަނެކަކު ދެކެ ލޯބިވުމަކީ އަހަރުމެންގެ އަމިއްލަ ނިންމުމެކެވެ. 
އެ ރެއަކީ ކައިވެނި ކުރި ރެއެވެ.
ޙަފުލާ ނިމުމުން އަހަރުމެން ދިޔައީ ހުޅުމާލެއަށެވެ. 
އަހަރުމެން ކުއްޔަށް ހިފައިފައިވާ އެޕާޓްމަންޓަށެވެ.
އޭ ލަވްބާޑް! ކާރު ދުއްވަން އިން ހަލީމް ސަމާސާ ކޮށްލިއެވެ. 
ނިދީތަ؟
ހަލީމަކީ އަހަރެންގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާއެވެ. 
އަހަރެންގެ އުފަލާއި ހިތާމައިގައި އޭނަ ބައިވެރިވެއެވެ.
އަތްމަތި ތަނަވަސް ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ. 
އެ ކާރަކީ ވެސް ހަލީމްގެ ކާރެކެވެ. 
ދޯ ނޫރާ! އަޅެ އެހެން ހިއެއްނުވޭތަ؟
ނޫރާ ހިނިތުންވެލިއެވެ. 
ހީވީ އެއްފަހަރާ އެތައް ސަތޭކަ މަލެއް ފަރިވެ ފޮޅުނުހެންނެވެ. 
ނޫރާ ދެކެ އަހަރެން ލޯބިވީ އޭނަގެ ރީތިކަމަށްޓަކައެވެ. 
ޒަމާނާ އެއްވަރަށް އަހަރެންގެ ލޯތްބަށް ބަދަލު އަންނާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
ސިފައަކީ އަބަދު އެއްގޮތަކަށް ހުންނަ އެއްޗެއް ނޫނެވެ.
އެ ސުވާލު އަހަރެންގެ ހިތުގައި އަބަދުވެސް ވަކިއަޅައެވެ.
ކޯޗެއް ތި ބަލަނީ؟ މަޑުމަޑުން ނޫރާ އެހިއެވެ.
ނޫރާ ކީއްވެ އަހަންނާ އިނީ؟ އެންމެ ފަހުން އެ ސުވާލު އަހަރެން ކުރީމެވެ. 
މީހުން ފުނިޖެހިފަ އޮތް ތަނެއްގެ ތެރެއިން އަހަރެން ހޮވުނީ ކީއްވެ؟ 
ވަރަށް ބޭނުން މި ސުވާލު އަހަން. 
މަށަކީ މާލޭ މީހެއް ނޫން. 
މާލެއަކު ނެތް މަގޭ ގެއެއް ވެސް.
ޝަރުތެއް ނެތި ލޯތްބެއް ނުވެވޭނެތަ؟ 
ނޫރާ ދިނީ ވަރަށް ކުރު ޖަވާބެކެވެ.
އަހަރެން ކިހާ ނަސީބުގަދަހޭ ހިތަށްއެރިއެވެ.
ނޫރާ ފަދަ އަންބެއް ލިބޭނީ މަދު މީހަކަށެވެ. 
އެ ކުރު ދަތުރުގައި މާ ގިނަ ވާހަކައެއް އަހަރުމެން ނުދައްކަމެވެ. 
ކާރު މަޑުކޮށްލީ އެޕާޓުމަންޓު ހުންނަ ޢިމާރާތުގެ ދޮރުމައްޗަށެވެ. 
ރީތި ތަނެކެވެ. 
އެޕާޓުމަންޓު ވެސް އެހާމެ ރީއްޗެވެ. 
ކުލި ކުޑައެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރުމެން ދެމަފިރިންގެ މުސާރަ އެއްކޮށްލުމުން އަށާރަ ހާސް ރުފިޔާ ހަމަވެއެވެ.
އަހަރެން އިތުރު މަސައްކަތް ވެސް ކުރަމެވެ. 
ލޯބިވެރިންގެ ގޮތުގައި އުޅުނުއިރު، ލޯ ތަރަތަރަޖައިގެންދާ ވަރުގެ ހަދިޔާތައް ނޫރާއަށް ދެމެވެ. 
އަގު ބޮޑު ރެސްޓޯރަންޓުތަކަށް ގެންދަމެވެ. 
ނޫރާދެކެ ކިހާ ލޯބިވާކަން އެންގުމަށްޓަކައި އަހަރެން ފައިސާ ޚަރަދުކުރީމެވެ. 
އެއީ، އަމިއްލަ މަސައްކަތުން އަހަރެން އެއްކޮށްފައިވާ ފައިސާއެވެ. 
އަހަރެން ލޯބިވާ މީހަކަށް އެ ފައިސާއިން އުފަލެއް ގަނެދިނުމަކީ ކުށެއް ނޫނެވެ. 
ކައިވެނީގެ ކުރިން ހިސާބުތައް ހެދީމެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ފަހު، ދައްޗަކާ ނުލައި އަހަރުމެންނަށް އުޅެވޭނެކަމަށް ނަންބަރުތައް ހެކިދިނެވެ. 
އަހަރުމެން އިތުބާރުކުރީ އެއަށެވެ. 
ނޫރާއަކީ މުރާލި ކުއްޖެކެވެ. 
ގޭތެރެ ބެލެހެއްޓުމާއި މީރުކޮށް ކައްކަން ނޫރާއަށް އެނގެއެވެ.
ދާދި އަވަހަށް ގެއަށް މެހުމާނަކު އަތުވެދާނެއެވެ. 
ވީހާ ވެސް ޚަރަދު ކުޑަކުރަން އަހަރެން ބޭނުމެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ދަރިފުޅަށްޓަކައެވެ. 
ދެ ފަރާތުގެ ޢާއިލާގައި ވެސް ފައިސާގެ ތަނަވަސްކަމެއް ނެތެވެ. 
ބޮޑު ބައްޔެއް ވިޔަސް ނުވަތަ ކުއްލި ޚަރަދެއް ކުރަންޖެހުނަސް، އެހެން މީހެއްގެ އެހީއެއް ނުލިބޭނެއެވެ. 
އަހަރެން އެ ހުރިހާ ކަމަކަށް ވިސްނީމެވެ. 
ކޮންމެ މަހެއް ނިމޭއިރު ވެސް، އެކަށީގެންވާ މިންވަރަކަށް އަހަރުމެންނަށް ފައިސާ ރައްކާ ކުރެވެއެވެ. 
ގެއަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ ސާމާނެއް ހަމަކޮށްފައި ބަހައްޓަމެވެ.
ރީތިވާން ބޭނުންކުރާ ސާމާނާއި އަންނައުނު ގަންނަން ނޫރާ ބުނާކަށް ނުވެސް ޖެހޭނެއެވެ.
އަހަރެންގެ އަންބަކަށް ވީ ފަހުން އައި ނޫރާގެ ފުރަތަމަ އުފަންދުވަހެވެ. 
އޭރު ނޫރާ އިނީ ބަލިވެއެވެ. 
ބަނޑަށް އެއް މަހެވެ. 
އުފަންދުވަސް ފާހަގަކުރަން ރެސްޓޯރަންޓަކަށް ދިޔައީމެވެ.
މާބޮނޑިއެއްވެސް ދިނީމެވެ. 
އެކަމަކު، ނޫރާ މާ އުފާވިހެނެއް އަހަންނަކަށް ހިއެއްނުވިއެވެ.
މި ރޭ ހާދަ މޫޑީހެން ހީވެޔޭ! އަހަރެން އެހެން ބުނީ ޔަގީންވީމައެވެ.
ނޫން! ނޫރާ ބުންޏެވެ. 
މަ ކޮންކަމަކާ މޫޑީވާންވީ؟
ބުނަން ބޭނުންވި ވާހަކަ ނުބުނެ ނޫރާ ލަސްކުރީ ކީއްވެގެންކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް އެ ރެއަކު ނޫރާއަކަށް ނުނިދުނެވެ. 
އެ ވާހަކައެއް ބުނެފައި ނޫނީ ނޫރާއަށް ނުނިދޭނެކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ތަކުރާރުކޮށް އެތައް ފަހަރަކު ސުވާލުކުރީމެވެ.
އަހަރެންދެކެ ލޯބިވޭތަ؟ ނޫރާ ސުވާލުކުރިއެވެ.
އަހަރެން ނުބުނަނީހެއް ތި ސުވާލުގެ ޖަވާބެއް ނޭނގޭތަ؟ 
ދެފައި ވައްކޮށްލައިފައި އެނދުގައި އިށީންނަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކީއްވެ ތި ސުވާލުކުރަންޖެހުނީ؟
ކަމެއްނުވޭ! ބުނަންނުބުނަން ކަހަލަ ގޮތަކަށް ނޫރާ ބުންޏެވެ. 
ކުރިން ކިހާ ސަޅި ބާތުޑޭ ޕްރެސެންޓު ދެން.
ދޮންތަގެ ހަސްބަންޑު މި ފަހަރު ދޮންތައަށް ދިން އައިފޯނެއް. 
ދޮންތަދެކެ އޭނަ ކިހާ ލޯބިވޭ!
ވީ ގޮތް އަހަންނަށް ވިސްނުނެވެ. 
އެކަމަކު، ނޫރާގެ ވިސްނުން ހަނިކަމާ މެދު އަހަރެން ހައިރާންވިއެވެ. 
އަހަރެން ކޮށްދިން އެއް ހާސް ކަންތަކެއް ނޫރާއަކަށް ނުފެނުނެވެ. 
ވީއިރު، ނުކޮށްދެވުނު ހަމައެކަނި ކަންތައް ލޯބީގެ ތިލަފަތަށްލައި ވަޒަންކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ފައިސާ ހުއްޓެވެ. 
ފޯނެއް ގަނެލައިފައި ދޭކަށް އެއްވެސް ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ނޫރާ އަތުގައި އޮތީ ކުރީ އަހަރު އަހަރެން ގަނެދިން، ފަހުގެ ސެމްސަންގް ފޯނެކެވެ. 
އެ ފޯނު ހަލާކެއް ނުވެއެވެ.
އަނެއްކޮޅުން އަހަރުމެންނަށް ކުއްޖަކު ލިބެނީއެވެ.
މަ ވެސް ނޫރާދެކެ ވަރަށް ލޯބިވެއޭ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ނޫރާއަށް އެނގޭނެ އެ ކަން. 
އެކަމަކު، ފޯނެއް އޮއްވާ ފޯނެއް ގަތުން އެއީ ކިހާ ބޮޑު ވޭސްޓެއް.
ނޫރާއަކަށް އެ ކަން ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ.
ބިއްދޮށަށް އެނބުރިލިއެވެ. 
އެކަމަކު ދޮންތަބޭ.. 
ނޫރާއަށް ބުނެވުނީ އެ ހިސާބަށެވެ.
އާނ ދެން ނިމުނީ ތި ވާހަކަ، ވާހަކަ ކުރުކޮށްލުމުގެ ގޮތުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ދެން ނިދަންއުޅޭ!
އަހަންނަށް ރުޅިއާދެވުނުލެއް ތަންކޮޅެއް ބޮޑު ކަމަށް ވެދާނެއެވެ. 
އެކަމަކު ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ޢާއިލާގައި ހުރި އެންމެ މުއްސަނދި ޅިޔަނާއި އަހަންނާ އެއްވަރު ކުރެވިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
އެއްޗެއް ނުބުނެ އޮއްވައި އަހަންނަށް ނިދުނީއެވެ. 
ހެނދުނު ހޭލިއިރު ވެސް، ކުރިން ޖެހުނު ކުނި ނުފިލައެވެ. 
ނޫރާގެ ހަތަރު ދައްތަ ވެސް އުޅެނީ ކައިވެނިކޮށްގެންނެވެ. 
މާލޭގައި ގެދޮރު ހުރި މީހުންނާއެވެ. 
ދޮންތަ ފިޔަވައި އެހެން އެންމެން އުޅެނީ އަތްމަތި ވަރަށް ދަތިކޮށެވެ. 
ދިރިއުޅޭ ޖާގަ ވެސް ވަރަށް ދައްޗެވެ. 
އެކަމަކު ނޫރާއަށް އަބަދު ވެސް ދެވެނީ ދޮންތަގެއަށެވެ.
ދޮންތަގެ ފިރިމީހާ ދޮންތަގެ އުފަންދުވަހު ގެނެސްދޭ އަގުހުރި ހަދިޔާތައް ނޫރާއަށް ފެނެއެވެ. 
އެ ފަދަ ހަދިޔާއަކަށް ނޫރާ އުންމީދުކުރެއެވެ. 
ދެން ފެނުނީ އައިޕެޑެއް ހިފައިގެން ނޫރާ އައިތަނެވެ. 
ދޮންތަ އާ އެއްޗެއް ގަނެފައި ބާ އެތި ނޫރާއަށް ދެނީއެވެ. 
އޭރު އަހަރުމެން ދެމަފިރިންގެ ދެމެދުގައި، ނޭނގޭ ބީރައްޓެހިކަމެއް އުފެދިއްޖެއެވެ. 
ނޫރާގެ ޝަކުވާތައް ފުނިޖެހިއްޖެއެވެ. 
ވަގުތު ކުޑަތަން ވަނީކަން އަހަންނަށް ވިސްނުނެވެ.
ނޫރާދެކެ އަހަރެން ވަރަށް ލޯބިވެއެވެ. 
ކައިވެނި ސަލާމަތްކުރެވޭނެ ގޮތެއް ނުވިސްނުނެވެ. 
އެ ދަނޑިވަޅުގައި އަހަންނަށް ލަފާދިނީ ހަލީމެވެ.
ދުވަހެއްގެ ހަވީރުގެ ވަގުތެވެ. 
ނޫރާ ހުރީ ފެންވަރައި ރީތިވެގެންނެވެ. 
އޭނަ ގޮވައިގެން ސައިކަލުގައި އަހަރެން ނައްޓައިލީމެވެ. 
ދާ ތަނަކާ ބެހޭގޮތުން ނޫރާ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
އަހަރެން ޖަވާބެއް ނުދެމެވެ. 
ފުރަތަމަ ދިޔައީ ނޫރާގެ ދެވަނަ ދައްތަގެ ގެއަށެވެ.
މާލޭގެ ގެއެއް ނަމަވެސް އެއީ ހޮރެއް ކަހަލަ ތަނެކެވެ. 
ހޫނު އެހާ ގަދައެވެ.
ލާރި ނުދައްކައިގެން ކޭބަލް ޓީވީ ހުރީ ކަނޑައިލައިފައެވެ. 
ތަޅުންގަނޑުގައި ޖަހައިފައި ހުރި ތަށިމުށިތައް ހުރީ އެކި ދިމަދިމާއިން ނެއްޓިފައެވެ. 
ދެން ދިޔައީ ތިންވަނަ ދައްތަގެ ގެއަށެވެ. 
އެ ވެސް ވަރަށް ކުޑަ ތަންކޮޅެކެވެ.
ގެއަށް ވަންއިރު ވެސް ދެކެވެނީ ކަރަންޓު ޚަރަދު ބޮޑު ވާހަކައެވެ. 
ޓީވީ ހުރީ ހަލާކުވެފައެވެ. 
ވަރަށް ބާ އެއާކޯނެއް ކޮޓަރީގައި ހުއްޓެވެ. 
ހަތަރުވަނަ ދައްތަގެ ގެއަށް ވެސް އެ ރޭ ގެންދިޔައީމެވެ. 
އެ މީހުން އުޅޭ ކޮޓަރި ހުރީ ދެބައިކޮށްފައެވެ. 
އެއްބައިގައި ނިދަނީ ދަރިންނެވެ. 
އެހެންކަމުން، ދެމަފިރިން ނިދާ ކޮޓަރި ވަރަށް ކުޑައެވެ. 
ވަންނަ ގޮތަށް ޖެހެނީ އެނދުގައި އިށީންނާށެވެ. 
ހުރީ އެންމެ ފެންލައިޓެކެވެ. 
ވައިރޯޅިއެއް ނުވަދެއެވެ.
އަންނައުނު އަޅާ އަލަމާރީގެ އެއް ދޮރުފަތް ނުވެސް ނެތެވެ.
އެކުވެރިން ގެންގުޅޭ އެކި ކަހަލަ އަގު ބޮޑެތި އެއްޗެހި ނޫރާގެ އަތުގައި ވެސް ހުންނަން އޭނަ ބޭނުންވާނެއެވެ. 
އެ ފަދަ އާދަތައް ކުއްލިއަކަށް ދުލެއް ނުވެސް ކުރެވޭނެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ނޫރާގެ ހުރިހާ ޝަކުވާއެއް ހުއްޓުނެވެ. 
އޭނައަށް ވިސްނުނެވެ. 
ހިތްހަމަޖެހުން ލިބޭނީ ނެތް އެއްޗަކަށް ޝަކުވާ ކުރުމަށް ވުރެ ހުރި އެއްޗަކަށް ޝުކުރު ކުރީމެވެ.
ލޯތްބަކީ ވަރުގަދަ ޖަޒުބާތެއް އެކުލެވޭ ނާޒުކު ފޭރާމެކެވެ. 
ފޭރާމުގައި ބަތާނަ އޮންނަ ފަދައިން ލޯބީގައި ޝަރުތު ވެސް ނޯވެއެއް ނުދާނެއެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު އެއީ ކުރެވޭ އުންމީދެކެވެ. 
ނުވަތަ ދެކޭ ހުވަފެނަކަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
ބަތާނަ ވީދިއްޖެ ނަމަ ފޭރާމަށް އޭގެ އަސަރު ކުރާނެއެވެ. 
ލޯތްބަށް ބަދަލު އަންނާނެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ކައިވެނި ސަލާމަތްވިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ނަސީބު ގަދައީއެވެ. 
ހުރިހާ އެންމެން އެހާ ނަސީބު ގަދަ ނުވެދާނެއެވެ.
އަހަންނަށް ލިބުނު ހަމައެކަނި ފިރިހެން ދަރިއަކީ އާމިރެވެ. 
ހަތަރު ދައްތަގެ ޒިންމާނަގަން ހުރީ އޭނައެވެ. 
ފިރިހެންދަރިއަކަށް އެދި އަހަރެންގެ އަންހެނުން އަޒީޒާ ކިހާ ދުޢާއަކާއި ޞަދަޤާތެއް ކުރި ހެއްޔެވެ؟ 
ކިހާ ރޯދައެއް ހިފައި، ކިހާ ނަދުރެއް ބުނި ހެއްޔެވެ؟ 
ދަރިފުޅަށް ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ފެނުނުތާ މާ ގިނަ ދުވަހެއް ނުވަނީސް އަޒީޒާ ނިޔާވިއެވެ. 
ހުރިހާ ދަރިންނަށް ރަނގަޅު ތަރުބިއްޔަތެއް ދިނުމަށް އެދިފައެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް ފިރިހެންދަރިފުޅު މަގުން ކައްސައިލައިގެން ދިޔަ ނުދިނުމަށް ތަކުރާރުކޮށް އެދުނެވެ. 
ފުރަތަމަ މައްސަލައަކީ އެއީ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. 
އާމިރު ބޮޑުވަމުން އައިއިރު، އެހެން ކުދިންނަށް ނުދިން ސަމާލުކަން އާމިރަށް ދިނީމެވެ. 
ސަބަބުތައް ބައިވަރެވެ. 
ދޮށްޓަށް ތިބި އަންހެންދަރިންނަކީ ޒިންމާދާރު ކުދީންނެވެ. 
އެ ކަމާ އަހަރެން ފިކުރު ކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
އެކަމަކު، އާމިރު އެހެނެއް ނުވިއެވެ. 
ކިޔެވުމަކީ އޭނަ އެންމެ ކުރާހިތް ނުވި ކަންތަކެވެ. 
ނަމާދަށް އެރުވުމަށްޓަކައި އަހަރެން ޖެހުނީ ހަރުކަށި ވާށެވެ.
ތަޅާއަނިޔާ ނުކުރިޔަސް، ބާރަށް ބަސް ބުނަން މަޖުބޫރުވިއެވެ. 
ގޭދޮށުގައި އޮންނަ ގުރޫޕަކާ ގުޅިގެން، ވަގުތު ބޭކާރު ކުރުމަށް އާމިރު ލޯބިކުރިއެވެ.
ގުރޭޑު ހަތަކުން ފާސްނުވެގެން ކަނޑައިލިއެވެ. 
އުމުރުން އަށާރަ އަހަރު ނުވަނީސް ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލުކުރަން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެން ދޫދިން ނަމަ، އެއީ އޭގެ ނަތީޖާއޭ މީހުން ބުނީހެވެ. 
ހަރުކަށިވުމުން ބުނީ އޭގެ ނަތީޖާކަމަށެވެ.
އާމިރުގެ ކިޔެވުން ނާކާމިޔާބުވުމުން އެހެން މަސައްކަތެއް ދަސްކޮށްދެވޭތޯ އުޅުނީމެވެ. 
ކިތަންމެ ތާކުން ވަޒީފާ ހަމަޖައްސައިދިނީމެވެ. 
ހުރިހާ ކަމެއް ބޭކާރެވެ. 
މާރާމާރީ ހިންގުމާއި، ވައްކަންކުރަން އާމިރު މާ ޝައުޤުވެރިވިއެވެ. 
މަސްތުގެ އަވައިގައި ޖެހުނެވެ. 
އާމިރަށް މެންދުރަކީ ދަންވަރެވެ. 
ދަންވަރަކީ މެންދުރެވެ. 
ރޫފަ ދެރަވަމުންގޮސް ލޮލަށް ހުތުރުވާ ވަރު ވިއެވެ. 
ގޭގައި ހުރި އަގު ބޮޑު ސާމާނުތައް ގެއްލެން ފެށިއެވެ. 
އާމިރުގެ ސިކުނޑި ބޭނުންކުރީ ނުރަނގަޅު ގޮތުގައެވެ. 
ފުލުހުންނަށް ފެންނަން ބޭނުންނުވާ ސާމާނުތައް ފޮރުވުމުގައި އޭނަ ކުޅަދާނައެވެ. 
އެ ހުނަރު އެހެން ކަމެއްގައި ބޭނުންކުރި ނަމައޭ އަހަރެން އަބަދު ހިތަށްއަރައެވެ. 
ކޮންމެ ގޮތަކަށް އުޅުނަސް އާމިރަކީ އަހަރެންގެ ދަރިއެކެވެ. 
ޖަލުގައި ދަރިފުޅު ހައްޔަރުކުރުމަކީ ކާކުގެ ހިތަށް ކުޅަދާނަވާނެ ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ގޮސް ފަރުވާ ހޯދަން ދަރިފުޅަށް ލަފާދިނީމެވެ. 
ހިތާމައަކީ، އަހަރެން ދޭ ކޮންމެ ނަޞޭޙަތެއް އާމިރުގެ ނަޒަރުގައި ބޭކާރު އެއްޗަކަށް ވުމެވެ. 
އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ވަރުބަލިވިއެވެ. 
އަދަބު ދީގެން ނަމަވެސް އާމިރު ރަނގަޅުކުރަން ބޭނުންވިއެވެ. 
ދަރިފުޅުގެ ހުރިހާ ސިއްރެއް ބޭޒާރުކުރީ އަހަންނެވެ. 
ވަގަށް ނަގައިފައިވާ ސާމާނުތަކާއި، މަސްތުވާއެއްޗެހި ހުރި ތަނުން ނެރުނީ އަހަރެންގެ ދެއަތުންނެވެ. 
އެންމެ އުންމީދަކަށްޓަކައެވެ. 
ދަރިފުޅުގެ ކުރިމަގު އުޖާލާ ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
އާމިރު ހައްޔަރުކޮށްގެން ފުލުހުން ގެންދިޔަ ދުވަހު، އަހަރެން މަރާލާނެކަމަށް އާމިރު އިންޒާރުދިނެވެ. 
ދުވަހަކު ވެސް ނުވާ ވަރަށް އެ ދުވަހު ދެރަވިއެވެ. 
ފިރިހެންދަރިއަކު ނުދެއްވި ނަމަ، އެ ދުވަހެއް އަހަންނަކަށް ނުފެނުނީހެވެ. 
ބައެއް ކަންކަން ނުވަނީ ރަނގަޅަކަށޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކެތްތެރިކަމާ އެކުގައި ދެ ލޯ މަރައިލީމެވެ.
ހިތާހިތުން ދުޢާ ކުރީމެވެ. 
ދެވަނަ މައްސަލައަކީ އެއީ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. 
ދަރިފުޅު ޖަލަށް ލީއްސުރެ ކޮންމެ ރެއަކު ކަހަލަ ގޮތަކަށް އަޒީޒާ ހުވަފެނުން ފެނެއެވެ.
އާމިރު ޖަލުން ނެރުމަށް އެދި ރޮއި އާދޭސްކުރިއެވެ. 
އެކުގައި އަހަރެން ވެސް ރުއީމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އޭނައަށް އަދަބު ލިބެން އަހަރެން ބޭނުންވިއެވެ.
އަހަރެން އިންތިޒާރު ކުރީ ޖޫން ތޭރަވަނަ ދުވަހަށެވެ. 
އާމިރު ޖަލުން ނުކުންނަ ދުވަހަކީ އެއީއެވެ. 
އެއީ، އަހަރެންގެ ހިތަކުން ދުވަހަކު ވެސް ފުހެވޭނެ ހަނދާނެއް ނޫނެވެ. 
ޖަލުން މިނިވަންވީ އާމިރުކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ސިފަ ވަރަށް ތަފާތެވެ. 
ރޫފަ ހެޔޮވެފައި، ރީތި ވަރަކަށް އިސްތަށިގަނޑު ހުރީ ކޮށައިފައެވެ. 
މޫނުމަތިން ކުރިން ފެނުނު ވަރުބަލިކަމެއް ނުފެނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ހިނިތުންވެލިއެވެ. 
އޭގެ ކުރިން އާމިރު ހިނިތުންވެލި ދުވަހެއް އަހަރެންގެ ހަނދާނަކު ނެތެވެ. 
ޙަމްދުއެޅީމެވެ.
ހީކުރީމެވެ. 
ދެން ހުރިހާކަމެއް ހަމައަކަށްއެޅުނީއެވެ. 
ފިކުރުތަކަށް ނިމުމެއް އައީއެވެ. 
އެކަމަކު އެއީ ފެށުމެކެވެ.
އާމިރު ގެއަށް އައީ މެންދުރުއެވެ. 
ކުރިން އަހަރެން ގެންގުޅުނު ހަރުކަށި ގޮތް ކުޑަކޮށް ދޫކޮށް، ކުޑަ މިނިވަންކަމެއް އޭނައަށް ދިނީމެވެ. 
ހަވީރު ގެއަށް އައިއިރު އޭނަ ހުރީ މަސްތުވެފައިހެން ވަރަށް ހީވިއެވެ. 
އެކަހެރިވެގެން އިންނަން ލޯބިކުރިއެވެ. 
ގެއަށް އައިސް އުޅޭ ކުޑަކުދިންދެކެ ވަރަށް ލޯބިވެއެވެ. 
ކެއުންބުއިމަށް ސަމާލުކަން ދިނެވެ.
އަހަންނަކާ ޒުވާބެއް ނުކުރެއެވެ. 
ވައްކަމެއް ނުކުރެއެވެ. 
ރޭގަނޑު އަވަހަށް ނިދައެވެ. 
ހުތުރުބަހުން ވާހަކައެއް ނުދައްކައެވެ. 
ކުރިން ނުހުންނަ ސިފަތައް އެހާ ގިނަވުމުން އަހަރެން ހައިރާންވިއެވެ. 
ޚަރަދުކުރާނެ އެންމެ ރުފިޔާއެއް ވެސް އޭނަ އަތަކު ނޯވެއެވެ. 
މަސްތުވާ އެއްޗެހި ގަންނާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އެކުވެރިން އަބަދު ހިލޭ ދޭނެ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ފަދަ ސުވާލުތަކުގެ ޖަވާބު ހޯދަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ.
ސައިހޮޓަލެއްގައި އަހަރެން އިން ވަގުތެވެ.
ގާތުގައި އިނީ ވިޝާމެވެ. 
އޮފީހުގެ އެކުވެރިއެވެ. 
ފަރުހާދު ވެސް އިނެވެ.
އެއީ ވިޝާމްގެ އެކުވެރިއެކެވެ. 
ކުރިން އަހަރެން ނުދެކޭ މީހެކެވެ. 
އޭނަ ކުޑަކުދިންނަށް ވަރަށް ވަރު ހުރޭތަ؟ ފަރުހާދުގެ ސުވާލު އަމާޒުކުރީ ވިޝާމަށެވެ. 
މާލެއިން ބޭރަށް ދިޔަތަ؟
ވިޝާމް ބަލައިލީ އަހަންނަށެވެ. 
ޖަވާބުދޭށޭ ބުނާ ކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. 
ފަރުހާދުގެ ދެ ސުވާލަށް ވެސް އަހަރެން ބޯޖަހައިލީމެވެ. 
އަވަހަށް ނިދާނެ، ފަރުހާދު ކިޔައިދޭން ފެށީ އާމިރުގެ މިޒާޖެވެ. 
ޒުވާބުކޮށް އަނގަ ގަދަކޮށެއް ނަހަދާނެ. 
ގިނައިން އިންނަން ބޭނުންވާނީ އެކަހެރިކޮށް. 
މި ޒަމާނުގަ މީހުން ހީކޮށްފާނެ އަމަލުވެފައޭ އެ އިންނަނީ. 
އެކަމަކު އަސްލު ސަބަބަކީ އެހެން ސަބަބެއް. 
އޭނަ އެހެރީ ޖިންނި އަވަލަވާފަ. 
ފުރައިގެން ތި ދިޔަ ރަށަކުން ދިމާވިކަމެއް އެއީ. 
އެ މަޢުލޫމާތު އަހަރެން ދިނީމެވެ. 
ފަރުހާދު ބުނި ކަންކަން ސިކުނޑީގައި ބަހައްޓައިގެން އާމިރަށް ބަލައިލުމުން އިތުރު ކަންކަން އަހަންނަށް ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
އާމިރު އެކަނި އިނދެގެން، ވަކި ދިމާއަކަށް އެނބުރިގެން މަޑުމަޑުން ވާހަކަދައްކައެވެ. 
ކާން އިށީންނަމުން، އަބަދުވެސް އިތުރު ގޮނޑިއެއް ދަމައިލައެވެ. 
އޭނައާ އެކުގައި އަބަދުވެސް އެހެން މީހަކު އުޅޭ ކަހަލައެވެ. 
އެ ކަން އެނގެނީ ވިސްނީމައެވެ. 
އާމިރު ގޮވައިގެން ސައިކަލުގައި ކޮންމެ ތާކަށް ދާން އުޅުނަސް، އާ ސަހަރާ ކައިރިން ދާން އޭނަ ބޭނުންވެއެވެ. 
ފަރުހާދު ކުއްލިއަކަށް ފުރަންޖެހިގެން އޭނަ ދިޔައީއެވެ. 
އޭގެ ފަހުން ދިމައެއް ނުވެއެވެ. 
ވިޝާމް އަތަކު ފަރުހާދުގެ ނަންބަރެއް ނެތެވެ. 
އާމިރަށް ކުރިމަތިވެގެން އުޅެނީ ކޮންކަމެއްކަން އެނގޭ މީހަކީ ފަރުހާދެވެ. 
ފަރުވާ ހޯދައިދެވޭނީ ވެސް ފަރުހާދަށެވެ. 
އެކަމަކު، އޭނަ ހޯދޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ. 
ޝައުޤުވެރިކަން ހުންނާތީ ރައްޓެހިންނަށް އެ ފަދަ ކަންކަން ކޮށްދެނީއެވެ.
ކެއުމުގެ ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ވެސް އާމިރު އިންނަން ބޭނުންވާނީ އެކަންޏެވެ. 
އެއީ ކީއްވެގެންކަމެއް އޭނައަކަށް ބުނެއެއް ނުދެވުނެވެ. 
ކުރިމަތީގައި ހުންނަ ގޮނޑިއަށް އާމިރު ބަލައެވެ.
މަޑުމަޑުން ކޮންމެވެސް ވާހަކައެއް ދައްކައެވެ. 
ވަރަށް ވިސްނައިގެން ބެލިއްޔާ ނޫނީ އެހެން މީހަކަށް ފާހަގަ ނުވާ ވަރަށެވެ. 
ފެންވަރަން ފާޚާނާއަށް ވަދެފައި ވެސް ވާހަކަދައްކާހެން ހީވެއެވެ. 
އަހަރެން ފަސް ރުފިޔާ ދިނަސް، އެ އަށް ގަންނާނީ މެޓައެވެ. 
ގަނެގެން އައިސް ކުދިވެރިންނަށް ބަހައިލައެވެ. 
ގޭގައި ކުޑަ ކުއްޖަކު ނެތް ވަގުތެއް ވިއްޔާ ހިސާބުގަނޑުގައި އުޅޭ ކުދިންނަށް ވެސް ދެއެވެ. 
ޓީވީ ބަލަން ސޯފާގައި ތިބޭއިރު، އާމިރުގެ މޫނު ޓީވީއާ ދިމާއަށް ހުއްޓަސް ކަޅި ހުންނާނީ ޓީވީއަކަށް ނޫނެވެ. 
އޭނަޔާ ވާހަކަދައްކައިގެން ޙަޤީޤަތް އޮޅުންފިލުވޭތޯ އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ.
ހިނިތުންވެލައިގެން އިނުން ނޫންކަމެއް އާމިރު ނުކުރެއެވެ. 
ހީވާނީ ބަލާކަން އަހަންނަން ނާންގަން އުޅޭހެންނެވެ. 
އެ ތަނުން އާމިރަށް ފެންނަނީ ކޯޗެއްކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ސަލާމަތުން ހުންނަ މީހުނާ ވެސް ޖިންނި އަވަލަވައެވެ. 
މަސްތުވާ އެއްޗެހި ބޭނުންކުރާ މީހަކާ އަވަނުލަވަންވީ ސަބަބެއް ނެތެވެ. 
އެއްވެސް އިންސާނަކަށް އާމިރެއް އިޞްލާޙެއް ނުކުރެވުނެވެ.
އެހެން ދިމާއަކުން އެހީތެރިކަމެއް ލިބުމުން އަހަރެން ކަންބޮޑުވާންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ.
ބައެއް ރޭރޭ ދަންވަރު އާމިރު ތެދުވެއެވެ.
މުޅި ގޭތެރޭގައި ހިނގައެވެ. 
ބޭރަކަށް ނުނިކުމެއެވެ. 
ބައެއް ދުވަސްދުވަހު އަހަރެން ހޭލައިގެން ގޮސް ބަލައިލާއިރު އާމިރު އެނދަކު ނޯވެއެވެ. 
އޮންނަނީ ބޮޑުކޮޓަރީގެ ސޯފާގައެވެ. 
ތަޅުންގަނޑުމަތީގައި ވެސް އޮވެއެވެ. 
އެ ތަނަށް އާދެވުނުގޮތެއް އޭނައަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެހެން މީހުންގެ ނަޒަރުގައި އާމިރު އަލުން މަސްތުގެ ކަނޑަށް ޣަރަޤުވީއެވެ. 
އޭނަ ސައިކޯ ވީއެވެ. 
އެކަމަކު އަހަރެންގެ ހިތް ގަބޫލެއް ނުކުރިއެވެ. 
އާމިރު ބަދަލުވެއްޖެއެވެ. 
އެ ބަދަލު އަހަންނަށް ރަނގަޅެވެ. 
އެކަމަކު އެއީ ގޭގައި ކުރިން އުޅުނު އާމިރެއް ނޫނެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
ހަތްދިހައިގެ ފަހުގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރެއިން އަހަރެކެވެ. 
ފުރަމާލޭގެ މަގުތައް ފަޅުވެފައި، އަމާނެވެ. 
ހިޔަނިތައް ދިގުކުރަމުން އޮއްސުމަށް އިރު ތައްޔާރުވިއެވެ. 
ޒާހިރު ހުރީ ވަޅުދޮށުގައެވެ. 
ވަޅަށް ދާނި ލީގޮތަށް ޒާހިރަށް ހުރެވުނީއެވެ. 
ނިތްކުރިއަށް އަރަމުންދިޔަ ރޫތައް ހެކިދިނީ، މާޒީގެ ކޮންމެވެސް ފިކުރަކަށް ޒާހިރު ގެއްލިފައިވާކަމެވެ.
ވަޅުދޮށަށް ލަތީފާ ގެނެސް ފެންވަރުވައިދިނީ ޒާހިރެވެ. 
ނަގައިގަނެގެން ގެންގޮސް އެނދުގައި ބައިންދައި، ހެދުން ލައްވައި، ފުނާއަޅައިދިނީ ޒާހިރެވެ. 
މީރުހާ އެއްޗެއް ކައްކައިދިނީ ވެސް ޒާހިރެވެ. 
ގޭގައި ތިން ފިރިހެންދަރިންނާއި ހަތަރު އަންހެންދަރިން އުޅެއެވެ. 
އެ އިން އެކަކަށް ވެސް ލަތީފާގެ ކަމެއް ކުރާކަށް ނުޖައްސައެވެ.
ލަތީފާދެކެ ޒާހިރު ލޯބިވީ ޝަރުތަކާ ނުލައެވެ. 
ފަހު ނޭވަޔާ ހަމައަށެވެ.
ހޮސްޕިޓަލަށް އައި ބޭރު ޑޮކްޓަރެއް ބުނި ގޮތުގައި، ލަތީފާގެ ބައްޔަކީ ކެންސަރެވެ. 
ކުރެވޭނެ އިތުރު ފަރުވާއެއް ދެނެއް ނެތެވެ. 
އުމުރުގައި މާ ގިނަ ދުވަހެއް ވެސް ނެތެވެ. 
އެ ޚަބަރު ދިންތާ ހަފުތާއެއް ނުވަނީސް ލަތީފާ ނިޔާވިއެވެ. 
ފަސްއެޅި ފޮރުވިގެންދިޔައީ ހަމައެކަނި ލަތީފާގެ ހަށިގަނޑެއް ނޫނެވެ. 
ޒާހިރުގެ ދިރިހުންނަން ބޭނުންވި މަޤްޞަދާއި، އުފާތައް ވެސް ވަޅުލެވުނީއެވެ. 
އެ އަޑެއް އިވުމުން ހިތަށް އުފާވެރިކަން ގެނެސްދިން އަޑު ވެސް ކެނޑުނީއެވެ. 
ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލުމަށް ފަހު ފެންދާނި ނަގައި ފެންދޭއެތިގަނޑަށް އޮއްސައިލިއެވެ. 
އެ ހިފައިގެން ގޮސް ހުވަނދުމާ ގަސް ކައިރިއަށް ހުއްޓުނެވެ. 
އެއީ ލަތީފާ އިންދި ގަހެކެވެ. 
ގަސް ބިޔަވެފައި މާތައް ގިނައެވެ. 
ފޮޅިފައިވާ މާތަކާއި ފޮޅެން ތައްޔާރުވެފައިވާ މާތަކެވެ.
މާޙައުލުގައި ހުވަނދުމަލުން ހުވަނދުލެވިފައިވެއެވެ. 
ޒާހިރު ގަހަށް ފެންދޭން ފެށިއެވެ. 
ހިތްވަރުކޮށްގެން ހުއްޓައި ދެ ލޯ ފުރިގެން ބަންޑުންވިއެވެ.
ލަތީފާ ބުނި ޖުމުލައެއް ހަނދާންވުމުންނެވެ.
އަހަރެން ނެތް ދުވަހަކުން ވެސް މި ގަސް އަހަރެންމަތިން ހަނދާންކޮށްދޭނެ.
ލަތީފާ ބުނެފައިވެއެވެ.
ގޭގެ ކޮންމެ ދިމާއަކަށް ބަލައިލިޔަސް ޒާހިރަށް ފެންނަނީ ލަތީފާގެ ހަނދާންތަކެވެ. 
ނިދާ އެނދެވެ. 
އާންމުކޮށް ލަތީފާ އިންނަ ސަރަންފީގޮނޑިއެވެ. 
ޤުރުއާން ކިޔަވަން އިންނަ ބޮޑުއަށްޓެވެ.
ބަނބުކެޔޮ ކޮށަން އިންނަ އުނދޯއްޔެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު ލަތީފާ ފެންނަހެން ވެސް ޒާހިރަށް ހީވެއެވެ. 
ގޮވައިލާހެން ވެސް ހީވެއެވެ. 
ހީނލާ އަޑު އިވޭހެން ވެސް ހީވެއެވެ.
ދެކިލާހިތުން މަރުވާވަރު ވާއިރު ވެސް، އެ ސޫރައެއް ޒާހިރަކަށް ނުފެނެއެވެ.
ނުވެސް ފެންނާނެކަން އެނގެއެވެ.
ކުދިންނާ ގެ ހަވާލުކޮށްފައި ޒާހިރު އެ ގެއިން ނުކުތެވެ. 
ހިތަށް ކެތްވާ ވަރު ނުވެގެންނެވެ. 
ޒާހިރަކީ އެކުވެރިން ގިނަ މީހެކެވެ. 
ކޮންމެ އެކުވެރިއެއްގެ ވެސް ބޮޑު ގެއެއް ހުރެއެވެ. 
ހުސް ތަން އޮވެއެވެ. 
ހަމީދުގެ ގޭގައި ހުސް ކޮޓަރިތައް ވެސް ހުރެއެވެ. 
ޒާހިރު ބޭނުންވީ އެ އިން ކޮޓަރިއަކަށް ބަދަލުވާށެވެ. 
އެ ކަމަށް ހަމީދު އެދޭތާ ކިތަންމެ ދުވަހެކެވެ. 
އެ ގެއަށް އައިއިރު ޒާހިރު ގެނައީ ލަތީފާގެ އަލަމާރި އާއި ޒާހިރުގެ ފޮށްޓެވެ. 
ފޮށްޓަކު މާ ގިނަ ސާމާނެއް ނެތެވެ. 
އަލަމާރި ހުރީ ފުރިފައެވެ. 
ކޮންމެ ހުކުރު ދުވަހަކު ފަތިސްނަމާދުން ފައިބައިގެން ޒާހިރު ސަހަރާއަށް ދެއެވެ. 
އެ ތަނުގައި ޖެހި ހުވަނދުމާ އޮފިކޮޅަށް ފެންދެއެވެ. 
ލަތީފާގެ މަހާނަ ކައިރި ސާފުކުރެއެވެ. 
އަލަމާރި ކައިރީގައި ހަވީރު ވަގުތުކޮޅެއް ހޭދަކުރެއެވެ. 
ކުރިން އެޅި ހުވަނދުމާތައް ނެގުމަށް ފަހު ތާޒާ މާ އަޅައެވެ. 
ލަތީފާގެ ހެދުން ނަގައި އުނގުމަތީގައި ފަތުރައިލައިގެން އޭގައި ފިރުމަން އިނދެއެވެ. 
ލޮލުން ވެއްޓޭ ކަރުނަތިކި ހެދުމުގެ ފަސްބައިގައި ރައްކާކޮށްދޭ ކަހަލައެވެ. 
ޒާހިރުގެ ގެއިން ނުކުތީ ލަތީފާގެ ހަނދާންތަކުން ހިތަށް ކެތް ނުކުރެވިގެންނެވެ. 
އެކަމަކު، ހަނދާން އާ ކޮށްނުލައި ވެސް ހިތަކަށް ކެތެއް ނުވެއެވެ. 
މަދު ފަހަރަކު ރައްޓެއްސަކަށް ހިނިތުންވެލި ނަމަވެސް، އުފަލަކީ ޒާހިރަށް ބީރައްޓެއްސަކަށް ވިއެވެ. 
ކުދިންގެ ގެއަށް ޒާހިރު ވަދެއެވެ. 
ދަރިންގެ ހާލު ބަލައެވެ.
ގޭގެ ޚަރަދު ވެސް ބަލަހައްޓައެވެ. 
ކުއްޖަކު ބަލިވެއްޖެއްޔާ ޑޮކްޓަރަށް ދައްކައި ބޭސްނަގައިދީ ވެސް ހަދައެވެ. 
އެ ކުދިންގެ މޫނުމަތިން ފެންނަ، މަންމަޔާ އެއްގޮތް ސިފަތަކެވެ. 
މަންމަގެ ފަޅުކަން ބައްޕަ އިހުސާސްކުރާ ވަރު ދަރީންނަށް ފެނެއެވެ. 
ބައްޕަގެ ނިވެމުންދާ ބައްތީގެ ހުޅުކޮޅު އިތުރަށް ކަނިވިޔަނުދޭން ދަރިން މަސައްކަތް ކުރިއެވެ.
އަހަރުމެން މި ތިބީ ބައްޕަ ބަލަން، ޒާހިރާއި ކުދިން މަޝްވަރާ ކުރިއެވެ. 
އަހަރުމެން ތިއްބައި، ރައްޓެއްސެއްގެ ގޭގަ ބައްޕަ އުޅުނީމަ މީހުން ކީކޭ ކިޔާނީ؟
ކުދިން ދެއްކި ވާހަކަ ޒާހިރު އަޑުއެހިއެވެ. 
ގަބޫލުކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު، އެނބުރި ދާން ޒާހިރު ބޭނުންވަނީ ލަތީފާ ގާތަށެވެ.
ދަރިފުޅުމެން ބައްޕައާ ދޭތެރޭގަ ވިސްނާނެކަމެއް ނެތް، އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި ޒާހިރު ޖަވާބުދިނެވެ.
ދަރިފުޅުމެން ދަރިފުޅުމެންގެ ކަންތަކާ އުޅޭ. 
ބައްޕަގެ ނެތް އެއްވެސް ޝަކުވާއެއް. 
ބައްޕަ މިހިރީ ބައްޕަގެ އުމުރުގަ ކުރަން ބޭނުންވި ހުރިހާ ކަމެއް ކޮށްފަ. 
މީ ދެން ބާކީ އޮތް ދުވަސްކޮޅު ހޭދަކޮށްލަން ބައްޕަ ބޭނުންވި ގޮތް.
އެކަމަކު ތިހެން އުޅެނިކޮށް ބައްޕައަށް ކަމެއް ވެއްޖެއްޔާޔޯ؟ 
ދޮށީ ދަރިފުޅު ހާދީ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
އެ ދުވަހަކުން ދަރިފުޅުމެން އައިސް ބައްޕައަށް އެހީވެދީ، ޖަވާބުގައި ޒާހިރު ބުންޏެވެ. 
ގެންދާނެ ތާކަށް ގެންގޮސް ބޭސްކޮށްދީ. 
އެކަމަކު މިހާރު ބައްޕަ މި އުޅޭ ގޮތަކަށް އުޅެން ދޫކޮށްލާ.
ޒާހިރު ބުނާ ގޮތް ހެދުން ނޫން ގޮތެއް ދަރިންނަކަށް ނެތެވެ. 
މައިންބަފައިން މުސްކުޅިވާން ފެށުމުން ދަރިން ކަންބޮޑުވަނީ ކީއްވެގެންކަން ޒާހިރަށް އެނގެއެވެ. 
އުމުރުގެ ފަހު ދުވަސްތަކުގައި އިންސާނާއަށް ކުރިމަތިކުރުވާ ގޮންޖެހުންތައް ޒާހިރަށް ފެނިއްޖެއެވެ. 
އަނބިމީހާގެ ފަރާތުންނެވެ. 
އެކުވެރިންގެ ފަރާތުންނެވެ.
ދުރުހިލޭ މީހުންނާއި ގާތް ތިމާގެ މީހުންގެ ފަރާތުންނެވެ.
ދަރިފުޅުމެންގެ މަންމަ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައް ބައްޕައަށް ދަސްކޮށްދިން. 
އެއްވެސް ކަމަކާ ޝަކުވާ ކުރާނެ ފުރުޞަތެއް މަންމަ ނުދޭ. 
ބައްޕަގެ ހިތުގަ އެހެން މީހަކަށް ހަސަދައެއް ނެތް. 
ފޮރުވިފަ އޮތް ހިތްހަމަނުޖެހުންތަކެއް ނެތް.
ހަމީދު ރޭގަނޑު ނިދަން ގެއަށް އައިރު، ޒާހިރު އިނީ އެނދުގައި އިށީނދެލައިގެންނެވެ. 
އިރުކޮޅަކުން ތެދުވެއެވެ. 
އަނެއްކާ އިށީނދެއެވެ. 
އެނދުގެ ބާލީސް ދަށް ހިއްލައިލައެވެ. 
އިރުކޮޅަކު އެ މަންޒަރު ބަލަން ހަމީދު ހުއްޓެވެ.
ކޯޗެއް ގެއްލުނީ ރަންކޮޅާ؟ ހަމީދު ސުވާލުކުރިއެވެ.
ނޭވައެއް އެތެރެއަށް ދަމައިލައިފައި ޒާހިރު ބުންޏެވެ. 
ހަމީދު އެބަ ގެންގުޅެންތަ ހުވަނދުމާ!
މަށެއް ނުގެންގުޅެން، ހަމީދު ދެ އަތް ދައްކައިލަމުން ބުންޏެވެ. 
މަށަށް ވަރަށް ނުބައި ވަސް ދުވާއެއްޗެއް އެއީ.
މީހަކު މި ގެއަށް އެ ގެނަޔަސް މަ ހުންނަނީ މޭބޮޑުވެފަ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ފަތިސްނަމާދަށް ޒާހިރު ހޭލިއިރު، ނޭވައަށް ކުޑަކޮށް އުނދަގޫވާހެން ހީވިއެވެ. 
މިސްކިތަށް ދިއުމުގެ ބަދަލުގައި ޒާހިރު ނަމާދުކުރީ ގޭގައެވެ. 
އެ އަށް ފަހު ބޭނުންވީ އެނދުގައި އޮށޯވެލާށެވެ. 
އޭރު ލޮލަށް ވެރިވަމުންދިޔައީ ކުރިން އިހުސާސް ކުރެވިފައި ނުވާ ކަހަލަ ލޮޑުކަމެކެވެ. 
އެސްފިޔަތައް ބަރުވަމުންދިޔައެވެ. 
އަދި ކުއްލިއަކަށް ހުވަނދުމަލުގެ ވަސް އައީ ކޮން ދިމާއަކުން ކަމެއް ޒާހިރަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެ ވަސް ގަދަވަމުންދިޔަ ވަރަކަށް، ގެނބެމުންދިޔަ ނިދީގެ ފުންކަން ވެސް ވީ އިތުރެވެ.
ޒާހިރު ނިޔާވި ޚަބަރު ލިބުމުން ވަގުތުން ހާދީ އައެވެ.
ހާދީއަށް ހީވީ ބައްޕަ އަރާމުގައި ނިދައިލައިފައި އޮތްހެންނެވެ.
އިރުކޮޅެއް ވަންދެން ހާދީ ވިސްނަން ހުއްޓެވެ. 
ކުޑަކުޑަ މިންވަރަކަށް ފުދިގެން ބައްޕަ އެހާ އުފަލުގައި އުޅުނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ދެން ހަނދާނަށް އައީ ބައްޕަ ދީފައިވާ ޖަވާބެވެ.
ކޮންމެ ކަމެއް ވެސް މެދުވެރިވާނީ ސަބަބެއް އޮވެގެން، ޒާހިރު ބުނެފައިވެއެވެ. 
ބައްޕަ ދިރިއުޅުނީ އެ ގޮތަށް ވިސްނުން ބަދަލުކޮށްގެން. 
އެހެންވެ، ރުޅިއަންނަންޖެހޭ ކަމެއް ނެތް. 
ޝަކުވާކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ވެސް ނެތް. 
ދެން އުފަލުގަ އުޅެފަ މަރުވެގެންދިޔާމަ ނިމުނީ.
މަންމަ ހުންނާނެ އިންތިޒާރުގަ. 
ނަމަނަމަ ހުވަނދުމާ ގަސް މޯޅިވިޔަ ނުދޭތި.
ލޮލުން ފޭދުނު ކަރުނަ ފުހެލަމުން، ހިނިތުންވުމާއެކު ހާދީ ބޯޖަހައިލިއެވެ. 
އުންމީދަކީ، ބައްޕަ ކަހަލަ މީހަކަށް ހާދީ ވެސް ވުމެވެ. 
މާ ހުސްނުވެއެވެ.
ބޭނުންވެގެން އަންނަ ކޮންމެ މީހަކަށް ހިލޭ މާ ދެއެވެ. 
އެ ވަހަކީ، އެތައް ބައެއްގެ ހަނދާންތައް ރައްކާކުރެވިފައިވާ ވަހަކަށްވިއެވެ.
އަހަރެން ބޭނުންވީ މުއްސަނދި މީހަކަށް ވާށެވެ. 
ޖީބުގައި ފައިސާ ނެތް ނަމަ އެ މީހާގެ އަގެއް ނެތެވެ. 
ރައްޓެހިންނަށް ކޮފީ ނުދެވޭ ނަމަ، އެ މީހަކީ ބޭކާރު މީހެކެވެ. 
އެކުވެރިންގެ މަލާމާތް ލިބެއެވެ. 
އަންހެންކުދިންގެ ސަމާލުކަމެއް ނުލިބެއެވެ. 
ތެދުވެރިކަމާއި، މުރާލިކަން މުހިންމެއް ނޫނެވެ.
މުހިންމީ ލާފައި ހުންނަ ހެދުމެވެ. 
އަރައިގެން ހުންނަ ބޫޓެވެ. 
އަތުގައި އޮންނަ މޮޅު ފޯނެވެ. 
ބައްތިފޯނެއް އޮވެއްޖެ ނަމަ، އެ އަށް ގުޅަން ބައެއް މީހުން ލަދުގަނެއެވެ. 
ސައިކަލުގައި އޮފު ނެތް ނަމަ، އޭގެ ފަހަތް އޮންނަނީ ފަޅަށެވެ. 
އަހަރެން ދިރިއުޅެންޖެހެނީ އެހެން މީހުން ބޭނުންވާ ގޮތަށެވެ.
ހައެއްކަ ހާސް ރުފިޔާގެ މުސާރަޔަކުން ނުފުދެއެވެ. 
މަތީ މަޤާމެއް އަދާކުރާހާ ފެންވަރެއް އަހަރެންގެ ނެތެވެ.
އަހަރެންގެ ހިތުގެ ވިންދަކީ ޝަބާނާއެވެ. 
ރީތި ކުއްޖެކެވެ. 
މަގުމައްޗަށް އޭނަ ނުކުމެއްޖެއްޔާ ފިރިހެނުންގެ ކަޅިތައް އަމާޒުވެއެވެ. 
އަހަރެން ދުއްވަނީ ވޭވް ސައިކަލެކެވެ. 
ލައިސަން ނަންބަރުން ތަންކޮޅެއް ބިނދިފައި ހުންނަތާ ދުވަސްކޮޅެއް ވެއްޖެއެވެ. 
މަޑީގެ ތަންކޮޅެއް ފަޅައިގެން ގޮއްސަ ހުންނަތާ އެތައް މަހެކެވެ. 
ސައިކަލުގެ އެއް ލޯގަނޑެއް ނެތެވެ. 
ސައިކަލުގައި އޮފު ކެނޑިފައިވާ ތަންތަން ވެސް ހުއްޓެވެ. 
ކޮންމެ މަހަކު ވެސް އެ ކަންކަން މަރާމާތުކުރަން ހިތުލަމެވެ. 
އެ ކަން ނުވެގެން އުޅެނިކޮށް އަތުން ފައިސާކޮޅު ހުސްވެއެވެ. 
މީހުން އަތުން ދަރަންޏަށް ފައިސާ ނަގަމެވެ.
ޖެހިގެން އަންނަ މަހު މުސާރަދޭއިރު އަހަރެން ހުންނަނީ ދަރާވިކިފައެވެ.
އިތުރަށް ފައިސާފޮއްޗެއް ލިބޭނީ އަހަރެންގެ ތަޢުލީމީ ފެންވަރެއް ހުރި ނަމައެވެ. 
ކިޔަވަން އުޅުނު ދުވަސްތައް ބޭކާރު ކޮށްލެވުނީ ސަކަރާތާ މަޖަލުގައެވެ. 
ރަށުން މާލެ އައީ މޮޅު ވަޒީފާއެއް ހޯދާށެވެ. 
އަހަންނަށް ވުރެ މޮޔަ މީހަކު ހުންނާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
ނުކިޔަވާ މީހަކަށް މޮޅު ވަޒީފާއެއް ދޭނީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟ 
ދުވަސްތައް ފާއިތުވަމުންދިޔައީ އަތްމަތި ތަނަވަސް ނުވެއެވެ.
ޝަބާނާއަކަށް ނުވިސްނެއެވެ. 
ރެސްޓޯރަންޓުތަކަށް ގޮސްފައި އަހަރެން ނުކަނީ ކީއްވެކަމެއް ޝަބާނާއަށް އެނގުނަކަ ނުދެމެވެ. 
ކޮންމެވެސް މޮޅު ދޮގެއްހަދައިގެން ފުއްދައިލަނީއެވެ. 
ކައިވެނިކުރަން ޝަބާނާ ބާރުއަޅަން ފެށިއެވެ. 
ދައްކާނެ އުޒުރެއް އަހަންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ.
ޝަބާނާއާ ކައިވެނި ކުރީމެވެ. 
ކޮޓަރިއެއް ކުއްޔަށް ހިފައިގެން އެ ތަނަށް ބަދަލުވީމެވެ. 
ދެމަފިރިން ވަޒީފާއަދާކުރާތީ ބަރާބަރަށް ކުލިދެއްކެއެވެ. 
އެކަމަކު، ޚަރަދަށް ބަލަން މަޖުބޫރުވިއެވެ.
ރެސްޓޯރަންޓުތަކަށް ދިޔުން ހުއްޓައިލުމަށްޓަކައި އަނެއް ދޮގުހެދީމެވެ.
އޮފީހުގައި އަވަދިނެތި އުޅެންޖެހުމުން ބުރުޖަހަން ވަގުތުނުވާކަމަށް ހެދުނީމެވެ. 
ބުރުޖަހަން ނުދިޔުމުން ތަންތަނަށް ކާން ވަންނާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
ޝަބާނާ ޝަކުވާކުރިއެވެ. 
ފަހުން ރަނގަޅުވާނެ ކަމުގެ ހުވަފެން ޝަބާނާއަށް ދެއްކީމެވެ. 
އެކަމަކު، އަތުގައި ފައިސާ ނެތީސް ވާނެ ރަނގަޅެއް ނެތްކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ފިސާރި ރަނގަޅަށް ޢާއިލާ ރޭވީމެވެ. 
ވަޒީފާ މައްޗަށް ނުދަނީސް ކުއްޖަކު ނުހޯދަން ޢަޒުމްކަނޑައެޅީމެވެ. 
އެހެން އުޅެނިކޮށް އަންހެނުން ބަނޑުބޮޑުވިއެވެ. 
ކަރުތާފެނާ ހަމައިގައި އޮތް ފެންގަނޑު ނޭފަތާ ހަމައަށް އެރިއެވެ. 
ހޮޑުލާ ވަރުން ޝަބާނާ އޮފީހުން ކަނޑާލަން ޖެހުނެވެ.
ދަރަނި އަދާނުކުރެވޭތީ ރައްޓެހިން ދަރަންޏަށް ފައިސާ ނުދޭން ފެށިއެވެ.
އަހަރެންގެ ސިކުނޑި ސުމަކަށް ދިޔައެވެ.
ރައްޓެއްސަކު ފޯނެއް ގަންނަން އުޅޭތީ އޭނަޔާ އެކުގައި ފިހާރަޔަކަށް ދިޔަ ދުވަހެކެވެ. 
އެ ތަނުގައި ހުރި ރީތި ފޯނުތައް ފެނުނީމައި އެ އަށް ދަހިވެތިވެފައި އަހަރެން ހުރީމެވެ. 
އެ ވެސް ބޭނުންވިއެވެ.
ކިތައް އިންޗި ތި ހޯދަނީ؟ މީހަކު ސުވާލުކުރި އަޑު އިވުނެވެ.
އަޑުގައި ދަންނަ ގޮތެއް ހުރިހެން ހީވެގެން އެނބުރިލީމެވެ. 
ހިނިތުންވެފައި އަހަންނަށް ބަލަހައްޓައިގެން ހުރީ މުންސިރެވެ. 
އަހަރެން އޮފީހަށް ވަންއިރު މުންސިރު އުޅެއެވެ. 
އަހަންނާ ދާދި އެއްކަހަލަ މީހެކެވެ. 
މުއްސަނދިކަން ބޭނުންވެ އެ ހުވަފެނުގައި ކުލަ ނުޖެހުނު އެކުވެރިއެކެވެ. 
އަހަރުމެން ދެ މީހުންގެ އެކުވެރިކަން ބަދަހީވީ ވިސްނުން އެއްގޮތްކަމުންނެވެ. 
މާ ގިނަ ދުވަހެއް ނުވެ މުންސިރު އޮފީހުން ކެނޑުނީއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ފިހާރަތެރެއިން ފެނުނީ މުޅީން ތަފާތު މުންސިރެކެވެ. 
ލައިގެން ހުރި ގަމީހާއި، ޖަހައިގެން ހުރި ސެންޓު ކިޔައިދިނީ ތަފާތު ވާހަކައެކެވެ. 
މުންސިރަކީ މަހުޖަނެކެވެ. 
ހައިރާންވެގެން ބަސް ހުއްޓިފައި އަހަރެން ހުއްޓައި، އެންމެ ފަހުގެ އައިފޯނެއް ޖީބުން ނަގައި ދައްކައިލިއެވެ.
މަގޭ ޑްރީމް! މުންސިރު ބުނެލިއެވެ.
ކިހިނެއް ތި ހިސާބަށް ދިޔައީ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
ތި ވާހަކަ ނާހާ، މުންސިރު ދިނީ ކުރު ޖަވާބެކެވެ. 
ދާން ބޭނުންތަ އެ ހިސާބަށް؟ 
ހަމަ އެކަނި އާނއެކޭ ބުނަނިކޮށް އެ ނިމުނީ. 
ދެން ހުރި ކަންތައް މަށަށް ދޫކޮށްލާ! 
ބަރާބަރު އެއް މަސް.
ނުޖެހޭނެ އެންމެ ރުފިޔާއެއް ވެސް ޚަރަދުކުރާކަށް. 
ހާހުން ފައިދާވާނެ.
އަހަންނަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ.
ވަގުތުން އެއްބަސްވީމެވެ. 
އެ ރޭ މުންސިރު އަނެއްކާ ވެސް އަހަންނާ ބައްދަލުކުރިއެވެ. 
މުންސިރާ އެކުގައި އިތުރު ދެ މީހަކު ވެސް ތިއްބެވެ.
އަހަރެން ދަންނަ ބައެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ އެންމެން އަތުގައި ޒަމާނީ ފޯނުތަކާއި ގަޑިތައް ހުއްޓެވެ. 
ކްރެޑިޓުކާޑުތަކާއި، ފަސް ސަތޭކައިގެ ނޫޓުތައް ހުއްޓެވެ. 
އެއީ ޑޮލަރުގެ ވިޔަފާރިކުރާ ބައެކެވެ. 
އެ މީހުންގެ އުސޫލު ވަރަށް ފަސޭހައެވެ. 
ވިސްނުން ވަރަށް ތޫނެވެ. 
ދެވަނަ ވިސްނުމަކަށް ދާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ. 
އުފަލާ އެކުގައި އެއްބަސްވީމެވެ.
ވަޒީފާގަ ހުރުން ވަރަށް މުހިންމު، މުންސިރު ވިސްނައިދިނެވެ. 
ގިނަ ކޮންޓެކްޓް ލިބޭނީ ޖޮބުގަ ހުރީމަ.
އަހަރެން ކުރަންޖެހޭ ކަންތައް ވަރަށް ސާފުކޮށް މުންސިރު ކިޔައިދިނެވެ. 
ޑޮލަރު ގަންނަން ބޭނުންވާ މީހުންގެ އަތުން ދުރާލާ ފައިސާ ނެގުމެވެ. 
ވިއްކަނީ ބެންކުން ވިއްކާ އަގަށް ވުރެ ދިހަވަރަކަށް ލާރި އަގު ހެޔޮކޮށެވެ. 
ފައިސާ ލިބުމުން ދެތިން އެކައުންޓަކަށް ފައިސާ ބަހައިލެވެއެވެ. 
ކޮންމެ ގުރޫޕެއް މަސައްކަތް ކުރަނީ ވަކިންނެވެ.
އެކި މީހުން ދަނީ އެކި ޤައުމަށެވެ. 
އަހަރުމެން ދާންޖެހެނީ ލަންކާއަށެވެ. 
އެ ތަނަށް ގޮސް އޭޓީއެމުން ލަންކާ ފައިސާ ނެގުމަށް ފަހު، ޖުއާކުޅެގެން އެ ފައިސާ އިތުރުކުރެއެވެ. 
ޑޮލަރު ގަންނަނީ އެ ފައިސާއަށެވެ. 
ހަންރެޑް ޕަސަންޓު ގެރެންޓީ ތިއަރީއެއް، މޭޒުގައި ޖަހައިލައިފައި މުންސިރު ބުންޏެވެ. 
ޒީރޯ ރިސްކު!
އެކަމަކު ޖުއާ ކުޅެނިކޮށް ލޮސް ވެއްޖެއްޔާޔޯ؟ އަހަންނަށް އެ ސުވާލު ކުރެވުނެވެ.
ފުރަތަމަ ކަންތައް، އިނގިލިން އެކެއް ދައްކައިލައިފައި މުންސިރު ބުންޏެވެ. 
އިތުބާރު! މަށަށް ޖެހޭނެ އިތުބާރުކުރަން. 
ދެވަނަ ކަންތައް. 
އަހަރުމެންނަށް މިހާރު އެނގޭ ކެސީނޯ ބިޒްނަސް ރަންކުރާ ގޮތް. 
އެ ތަންތަނުގަ ތިބޭނެ އަހަރުމެންގެ މީހުން. 
ވަރަށް ކަނެކްޝަން ރަނގަޅުވާނެ. 
އަޅެ ގޮތްބަލައިލެވިދާނެއްނު!
ޑޮލަރު ވިޔަފާރީގެ ތެރެއަށް އަހަރެން ވަނީމެވެ. 
މީހުން އަތުން ފައިސާނަގަން ފެށީމެވެ. 
ފުރަތަމަ ނެގީ ދެ މީހެއްގެ އަތުންނެވެ. 
މީހަކު އަތުން ތިން ސަތޭކަ ޑޮލަރަށް ވާ ދިވެހި ފައިސާއެވެ.
އަހަރުމެން ލަންކާއަށް ދިޔައީމެވެ. 
މުންސިރު ވަރަށް ފަރިތައެވެ. 
އަހަރެންގެ ފުރަތަމަ ފަހަރެއެވެ. 
ވަރަށް ރަނގަޅަށް ބެލީމެވެ. 
އެއް ފަހަރު ނާކާމިޔާބުވިއެވެ. 
ދެން ކޮންމެ ފަހަރަކު ހޯދީ ކާމިޔާބެވެ. 
ފައިދާ ވަރަށް ބޮޑެވެ. 
ބުނި ތާރީޚަށް ޑޮލަރު ހިފައިގެން މާލެ އައިސް ހަވާލުކުރީމެވެ.
ލަންކާއަށް ޖައްސައިލެވި، މީރު އެއްޗެހި ކައި، ދަތުރުގައި މަޖާނަގައިފައި ހަތަރު ހާސް ރުފިޔާ އަހަންނަށް ލިބުނެވެ. 
މާލެ އައިތާ ދެ ދުވަސް ނުވަނީސް އަހަރެން ހުރީ ލަންކާއަށް ފުރަން ބޭނުންވެފައެވެ. 
ކެތްތެރިކަން ކުޑަވެފައެވެ. 
އަހަރެން ބުނި ބަހުގައި އިތުބާރު ހުރުމުން، ދެވަނަ ފަހަރު މާ ގިނަ މީހުން ފައިސާ ދިނެވެ. 
މާ ބޮޑެތި އަދަދުތައް އަހަރެން ނެގީމެވެ. 
އެ ފަހަރު އަށް ހާސް ރުފިޔާ އަހަންނަށް ލިބުނެވެ.
ޑޮލަރުގެ ވިޔަފާރި ވައިގަ ހިފިއެވެ. 
ވިހި ހާހުން، ފަންސާސް ހާހުން ފައިސާ ނެގީމެވެ. 
ޖުއާގެ އުކުޅުތައް އަހަރެން ދަސްކުރީމެވެ. 
ފުރަތަމަ ހަރުފަތަށް އަރައި ހަމަޖެހިލީމެވެ. 
މުންސިރު ރާ ތަށްޓެއް ދިއްކޮށްލިއެވެ. 
ދެ ފަރާތް ބަލައިލައިފައި އެތިފޮދެއް ބޯލީމެވެ. 
ދެވަނަ ހަރުފަތަށް އެރީމެވެ. 
ރަޝިޔާގެ ޒުވާން އަންހެންކުދިން އެ ތަނުގައި އުޅެއެވެ. 
ޚިދުމަތް ދިނުމުގައި އެ ވަރެއް ނެތެވެ. 
ވިސްނަންވީ ކޮންކަމަކާ ހެއްޔެވެ؟ 
އިސާހިތަކު އަހަރެންގެ ދަރަނިތައް އަދާވިއެވެ. 
އެޕާޓުމަންޓެއް ކުއްޔަށް ހިފީމެވެ. 
ދަރިފުޅު ލިބުނުއިރު އަހަންނަށް ދެ ފިޔަ ލިބިއްޖެއެވެ. 
ފިޔައިގައި ވައިއަޅުވައި، މުޅިން އާ އުސްމިންތަކަކަށް އުދުހެން ފެށީމެވެ. 
އަހަރެން ފައިސާ ހޯދާ ގޮތަކާ މެދު ޝަބާނާ ސުވާލެއް ނުކުރެއެވެ. 
ބުނި ކޮންމެ އެއްޗެއް ގަނެގެން އޭނައަށް ގެނެސްދިނަސް ވެހެވެ. 
ފައިސާ ލިބުނު ވަރަކަށް އިތުރަށް އެ އަށް އަހަރެން ދަހިވެތިވިއެވެ. 
ދެން ލަންކާއަށް ފުރީ ލައްކައިން ދިވެހި ފައިސާ ހޯދައި އެކައުންޓަށް ޖަމާކޮށްފައެވެ. 
އަހަރުމެން ލަންކާގައި އުޅުނީ ރަސްކަލުން އުޅޭހެންނެވެ. 
އަހަރެން މިސްރާބުޖެހީ ވިލާތަކުން ބޭރަށެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް އަހަރެންގެ ފިޔަގަނޑު ބިންދައިގެންދިޔައެވެ. 
ޖުއާކުޅުނު ހުރިހާ ފައިސާ ހުސްވެ، ވަރަށް އުހުން އައިސް ބިންމައްޗަށް ވެއްޓުނެވެ. 
އަތުގައި ހުރި އަގު ބޮޑު ބައެއް އެއްޗެހި ވިއްކައިލީމެވެ. 
ދެކޮޅެއް ނުޖެހުނެވެ. 
ޑޮލަރު ނުލިބުނު ތަނުގައި ދިވެހި ފައިސާކޮޅު ވެސް ހުސްވިއެވެ. 
އެންމެ މީހަކަށް ވެސް ދެވޭހާ ފައިސާ ވެސް ހަމައެއް ނުވިއެވެ. 
މާލެ އައީ ހުސްއަތާއެވެ. 
އަހަންނަށް އިތުބާރު ކުރި މީހުން އެއްވެސް ސުވާލެއް ނުކުރެއެވެ. 
ބުނި ދުވަހަށް ޑޮލަރު ލިބޭނެކަން އެ މީހުންނަށް ކަށަވަރެވެ. 
ދުވަސް އައިސް ޖެހުނެވެ. 
ދުވަސް ފާއިތުވިއެވެ.
ފުރަތަމަ މީހާ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
ބަހަނާއެއް ދެއްކީމެވެ. 
ދެވަނަ މީހާ ސުވާލުކުރިއެވެ. 
ދޮގެއްހަދައިލީމެވެ. 
އެއް ހަފުތާ ފާއިތުވިއެވެ. 
މީހުންނަށް ޝައްކުވާން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެން ޗުއްޓީނެގީމެވެ. 
ދެން އައީ ބިރުވެރި ފޯނުކޯލެކެވެ.
މަ ދިން ވިހި ހާސް ރުފިޔާ މި ރޭ މަށަށް ލިބެންޖެހޭނެ. 
ހާމިދުގެ ރާގު ވަރަށް ހަރުކަށްޓެވެ.
އެ ކޯލު އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އެ ފަދަ އެތައް ކޯލެއް އަންނާނެކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
މީހުން އަތުން އަހަރެންނަށް ދީފައިވަނީ ބޮޑެތި އަދަދުތަކެކެވެ. 
ހާމިދަކީ އެންމެ މަދުން ފައިސާ ދިން މީހާއެވެ. 
މި ވީކްގަ ޑޮލަރު ލިބޭނެ، އަހަރެން ދޮގެއްހަދައިލީމެވެ.
މިހާރު ވެސް ލިބިފަ ހުރީ. 
އެކަމަކު މާ ކުދިކޮށް ލިބިފަ ހުރީމަ ބޮޑުކޮށްލަން ޓައިމް މި ނަގަނީ. 
އިތުރު ޑިސްކައުންޓު ވެސް ލިބޭނެ.
މަ ބުނި އެއްޗެއް ސާފު ނުވީ ކަންނޭނގެ، ހާމިދު ހުރީ ވަރަށް ރުޅިއައިސްފައެވެ. 
މަ މި ބުނަނީ، މަ ދިން ވިހި ހާސް ދިވެހި ރުފިޔާ މި ރޭ މަށަށް ލިބެންޖެހޭނޭ. 
މިހާރު ޑޮލަރުގެ ވާހަކައެއް ނުދައްކަމެއްނު. 
މަށަށް އެނގިއްޖޭ ކަލޭމެން ބުއި ބޮނޑި. 
ހަނދާންކުރާތި! މި ރޭ ނުވައެއްޖަހާއިރު ގުޅާނަން. 
ގޮއްސަ އެ މީހުން ކުރާ ކަމަކާ މަށެއް ޒިންމާއެއް ނުވާނަން.
އަހަރެން އެއްޗެއް ބުނާނެ ފުރުޞަތު ނުދީ ހާމިދު ފޯނު ކަނޑައިލިއެވެ. 
އަހަރެންގެ އެކައުންޓުގައި އޮތީ ހައެއްކަ ސަތޭކަ ރުފިޔާއެވެ. 
ދަރަންޏަށް އަހަންނަށް ވިހި ހާސް ރުފިޔާ ދޭނެ މީހަކު ނެތެވެ. 
ބާކީ އޮތީ ދެތިން ގަޑިއިރެވެ. 
ދެ މީހެއް ގާތަށް ގޮސް ސަލާންޖެހީމެވެ. 
އެކަކު އަތުގައި ވެސް ފައިސާ ހުރިކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ. 
މާ ގިނަ ގޮތްތަކެއް އަހަންނަކަށް ނެތެވެ. 
ދުށް ރީތި ހުވަފެނުން ހޭލެވުނީ މާ އަވަހަށެވެ. 
ވިއްކައިލައިގެން ރަނގަޅު އަގެއް ލިބޭ ވަރުގެ އެއްޗެއް ވެސް އަހަރެން އަތަކު ނެތެވެ. 
އެ ރީތި އެޕާޓުމަންޓު ދޫކޮށްލަން ޝަބާނާ އެއްބަހެއް ނުވާނެއެވެ. 
އޭނަގެ ރުހުމާ ދެކޮޅަށް ގޮއްސިއްޔާ އަހަންނަށް ނުކުޅަދާނަވާ ވަރު އޭނަ ކުރާނެއެވެ.
ހުރިހާ ކަމަކަށް ވުރެ ބޮޑު މައްސަލައަކީ ހާމިދަށް ވިހި ހާސް ރުފިޔާ ހޯދައިދިނުމެވެ. 
އެ ކަމެއް ނުވިއެވެ.
އެބަ ޖެހޭ ހަތަރު މަހަށް ބަހާލަދޭން، އަހަރެން އެދުނީމެވެ. 
އަސްލު ވެގެން މި އުޅޭ ގޮތަކީ..
ދެ ހަފުތާ، އަހަރެން ދައްކާ ވާހަކަ އަޑުއެހުން ހާމިދަކަށް މުހިންމެއް ނޫނެވެ. 
މިއަދަކީ ފުރަތަމަ ދުވަސް.
ގުޅާނަން ތޭރަ ދުވަސް ފަހުން.
އަހަންނަށް ފައިސާ ދިން އެހެން މީހުން ގުޅަން ފެށިއެވެ. 
ބައެއް މީހުންގެ ފޯނެއް ނުނަގަމެވެ. 
ނެގި ކޮންމެ ކޯލެއް ފޫބައްދައިލީ ދޮގެއް ހަދައިލައިގެންވެ. 
ޝަބާނާއަށް ވެސް ހެދީ ދޮގެވެ.
އެޕާޓުމަންޓުގެ ކުލި މާ ބޮޑުކުރި ކަމަށް ހަދައިފައި އެއް ކޮޓަރީގެ ތަނަކަށް ބަދަލުވީމެވެ. 
އެ ކޮޓަރި އަލެއް ނޫނެވެ. 
ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ބައެއް މާރާމާތު ވެސް ހުއްޓެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރެވުނެވެ.
ކެތްކޮށްލައިގެން ހުރީއެވެ. 
ތޭރަ ދުވަސް ވުމުގެ ކުރީގައި ހާމިދަށް ގުޅީމެވެ. 
އާދޭސްކުރީމެވެ. 
ހާމިދު އެއްބަސްވީ ޝަރުތެއްގެ މަތީންނެވެ. 
އެއީ، މުސާރަ ލިބޭ ދުވަހު ހާމިދު ގޮވައިގެން އޭޓީއެމަށް ގޮސް މުސާރު އެއްކޮށް ދިނުމެވެ. 
އެއްބަސްވީމެވެ.
އަހަރެން އުޅެންޖެހުނީ އެތައް ބަޔަކަށް ފިލައިގެންނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ނުބައެއް އުޅޭކަން އެންމެނަށް ވެސް އެނގުނެވެ.
އެހެން އުޅެނިކޮށް މަހުގެ ތިރީސްވަނަ ދުވަސް އައެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ، ނުގަނެ ފަރުނުޖެހޭނެ ބައެއް އެއްޗިހި ގަންނަން ނިންމައިގެންނެވެ. 
ހުރިހާ ފައިސާ ހާމިދަށް ދީފިއްޔާ އަހަރެންނަށް ދިރިއުޅޭވޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު، އޮފީހުން ނުކުތްއިރު ހާމިދު ހުރީ ދޮރުމަތީގައެވެ. 
ވަގުތުން އޭނަގެ ސައިކަލުގެ ފަހަތަށް އަހަރެން އެރުވިއެވެ. 
އަހަރެން ގެންދިޔައީ އޭޓީއެމަށެވެ. 
މުސާރަ އެއްކޮށް އަތުލިއެވެ. 
މުންސިރަށް ގުޅީމެވެ. 
އެ އެންމެން އުޅެނީ ވަރަށް ފުދިގެންނެވެ. 
އެކަކުގެ މޫނުމަތިން ވެސް ހާސްކަމެއް ނުވަތަ މާޔޫސްކަމެއް ނުފެނެއެވެ. 
ވާނީ ވެސް އެހެންނެވެ. 
މަޅީގައި ޖެހެނީ އަހަރެން ކަހަލަ މީހުންނެވެ. 
މީހުން އަތުން ފައިސާ ނެގި މީހުންނެވެ.
އަސްލު ހުރިހާ ލަނޑެއް މި ލިބުނީ މަށަށް، އަހަރެން ޝަކުވާ ކުރީމެވެ. 
އެންމެން އެ ދުވަނީ މަގޭ ފަހަތުން. 
އެކަމަކު މަށެއް ނޫންތާ އެ ލާރީގަ ޖެހުނީ. 
މަހަކު ކޮންމެވެސް ވަރެއް ނަމަވެސް ދޭންވީނު.
މަށެއް ވެސް ނޫނެއްނު ޖެހުނީ، މުންސިރު ބޯދަމައިގަތެވެ. 
ފައިދާވީ ފަހަރު ދިނީމެއްނު. 
ގެއްލުންވާ ފަހަރަކު ނުލިބޭނެ.
އެކަމަކު ބުނީމެއްނު މިހެނެއް ނުވާނޭ. 
އަހަރެން ހަނދާންކޮށްދިނީމެވެ.
ކޮންމެ ވާހަކައެއް ދެއްކިޔަސް ވާނެ ފައިދާއެއް ނެތްކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ދާނެ އެހެން ދިމާއެއް ނެތެވެ.
މީ ބިޒްނަސް، މުންސިރު ބުންޏެެވެ.
ރަނގަޅަށް ގޭމް ކުޅެން ނޭނގުނީމަ ލޮސް ވެސް ވާނެ. 
ދެން ވެސް އެބައޮތް ގޮތެއް. 
މީހެއްގެ އަތުން ލާރިކޮޅެއް ހޯދައިގެން ހިނގާ ބުރެއްއަޅާލަން.
އަހަރެން ފޯނު ކަނޑާލީމެވެ. 
ވެއްޓިފައިވާ ވަޅުގަނޑަށް ވުރެ ފުން ވަޅުގަނޑަކަށް ވެއްޓޭކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެން ހުރީ އޮފީސް ކައިރީގައެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ދެ ސައިކަލު އައިސް ހުއްޓައިލިއެވެ. 
އެއް ސައިކަލުގައި އިނީ ނަވާޒެވެ. 
އޭނަ އަތުން އަހަރެން އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ ނެގީމެވެ.
އަރާ! އޭނަ އަމުރުކުރިއެވެ.
ދެވަނަ ސައިކަލުގައި ތިބީ އަހަރެން ނުދަންނަ ބައެކެވެ. 
އެ މީހުންގެ ސިފައަށް ބަލައިލުމުން އެ މީހުންގެ މަޤްޞަދު ސާފުކޮށް އެނގެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޑިއުޓީގަޑިއެވެ. 
އެހެންވިޔަސް، ސައިކަލަށް އެރީމެވެ. 
ދިޔަ މަގުމަތީގައި އެކަކު ވެސް ވާހަކައެއް ނުދައްކައެވެ.
އެއްވެސް ރަޙުމެއް ނެތް ބެލުމަކުންނެވެ. 
ނަވާޒުގެ ސައިކަލުގައި އަހަރެން ގެންދިޔައީ ކާނިވާ ސަރަޙައްދަށެވެ. 
އެ މީހުން ވަނީ، މީހުން އެންމެ މަދުން ތިބި ތަނަށެވެ. 
އެންމެން މޭޒު ކައިރީގައި އިށީނުމާއެކު އެކަކު ނެގީ ވަޅިއެކެވެ. 
ނަގައި މޭޒަށް ހަރައިލިއެވެ.
އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ މިއަދު ނުދީފިއްޔާ ކަލޭގެ ދުވަސް ދުއްވައިލާނަން. 
ފުރަތަމަ ވެސް ދިނީ އިންޒާރެވެ.
އަހަންނަށް ބަލައިލެވުނީ ނަވާޒަށެވެ. 
އޭނަ ބުނާ ކަހަލައެވެ. 
ތިމަންނަ ބުނާނެ އެއްޗެއް ނެތެވެ. 
އޭނަގެ މޫނެކޭ ހިލަގަނޑެކޭ އެއްފަދައެވެ. 
އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
އެއް ލައްކަ ރުފިޔާއަކީ ބޮޑު އަދަދެކެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ އިން އެންމެ ލާރިއެއް ވެސް އަހަންނަކަށް ނުލިބެއެވެ.
މަ ބޭނުން.. އަހަންނަށް ބުނެވުނީ އެ ހިސާބަށެވެ.
ކަލޭމެން ދެ މީހުން ލައްކަ ވާހަކަދައްކައިފީމެއްނު، އަހަންނާ އެންމެ ގާތުގައި އިން މީހާ ބުންޏެވެ.
ކަލޭ ދޮގުހަދާ، އޮޅުވާލާ، އެންމެ ފަހުން ގޮސް ފޯނު ނުވެސް ނަގަނީ. 
ދެން ނަވާޒާ ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނޯންނާނެ. 
ބޭނުންވަނީ އެއް ލައްކަ ރުފިޔާ.
ދުވަހަކު ވެސް މީހެއް ގާތުގައި އާދޭސް ނުކުރާ ވަރަށް ނަވާޒަށް އާދޭސްކުރީމެވެ. 
އެ ނޫން އެހެން ގޮތެއް ނެތެވެ. 
ނަވާޒު އެއްބަސްވިއެވެ. 
އޭގެ ފަހުން، މުސާރަ ނަގަން އަހަރެން ދާންޖެހެނީ ނަވާޒުގެ ސައިކަލުގައެވެ. 
އެ އިން ބަޔެއް ހާމިދަށް ވެސް ދޭންޖެހެއެވެ. 
އޮފީސް ނިންމައިފައި އަހަރެން އެހެން މަސައްކަތެއް ކުރަން ފެށީމެވެ. 
ޢާއިލާގެ ޚަރަދުތައް ކިރިޔާ ވެސް ދެކޮޅުޖެހެނީ އެ އިން ލިބޭ އެއްޗަކުންނެވެ.
އަހަރެންގެ ރައްޓެހިންނަށް ޙަޤީޤަތް އެނގެއެވެ. 
އެ މީހުން ބުނަނީ މުންސިރަށް ބިރުދައްކާލުމަށެވެ. 
އެ ކަން ކުރަން އަހަރެން ޖެހިލުންވިއެވެ.
ރައްޓެހިން ބުނާ ގޮތުގައި، އަހަރެން ތަންކޮޅެއް ފިނޑީއެވެ. 
މުންސިރު އޭގެ ފައިދާ ބަރާބަރަށް ނަގައެވެ. 
އެއީ ތެދެކެވެ. 
މުންސިރާ ހަނގުރާމަކުރަން އަހަރެން ދިޔައީ ބިރުނުގަންނަ ކަމަށް ހެދިގެންނެވެ.
މަށާ އެއްވަރަށް އެ ޒިންމާ ބޮލުގަ އަޅަންޖެހޭނެ ކަލޭ، އަހަރެން ހިތްވަރުކޮށްފައި މުންސިރާ ކުރިމަތިލީމެވެ.
އެންމެން ވެގެން ކުރި ކަމެއް މީ. 
ގެއްލުން ވެސް އެންމެންނަށް ހަމަހަމައަށް ބެހެންޖެހޭނެ. 
އެހެންނޫނީ، ދެން އަހަރުމެން މީޓުކުރާނީ ޕޮލިސް ސްޓޭޝަނުން.
މަގޭ އަތުގަ އެބަހުރި ހެކި.
މުންސިރު ފާޑަކަށް ބަލަހައްޓައިގެން އިރުކޮޅަކު ހުއްޓެވެ. 
ފޯނު ނެގިއެވެ.
މި ކަހަލަ ހެކި؟ އަހަންނަށް ފޯނު ދައްކާލަމުން މުންސިރު ބުނެލިއެވެ.
މުންސިރުގެ ފޯނުގައި އަހަރެންގެ ވަރަށް ބައިވަރު ފޮޓޯ ހުއްޓެވެ. 
ރާބޯން ހުއްޓައެވެ. 
ރަޝިޔާ އަންހެންކުދިންގެ އުނގުގައި އޮށޯވެގެން އޮއްވައެވެ. 
ޖުއާކުޅެން އިންދައެވެ. 
ވީޑިޔޯ ވެސް މުންސިރު އަތުގައި ހުއްޓެވެ. 
މި ބިޒްނަސްގަ ލައްކަ ދުވަހު އުޅެވިއްޖެ، މުންސިރުގެ ރާގުގައި މަލާމާތް އެކުލެވިފައި ވިއެވެ. 
މީ ވަންވޭ ރޯޑެއް.
އޭރުން މަށަށް ވެސް ހަމަޖެހިގެން އުޅެވޭނެ. 
ކަލެއަށް ވެސް އުޅެވޭނެ.
ތިއެއް ބަލައިލާނަމޭ! ކެރޭކަމަށް ހެދިފައި އަހަރެން އެހެން ބުނީމެވެ.
ހަމައެކަނި ކެރޭކަން އަންގާލީއެވެ. 
ނަތީޖާ ވަރަށް ހިތިވިއެވެ. 
ގެއަށް އައިއިރު ޝަބާނާ އިނީ ލެޕްޓޮޕް ކައިރީގައެވެ. 
މުންސިރު ގެންގުޅުނު ހުރިހާ ފޮޓޯތަކަކާއި މަންޒަރުތަކެއް، ލެޕްޓޮޕްގެ އިސްކިރީނުން ފެންނަމުންދިޔައެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ބުނާނެ އެއްޗެއް ނޭނގިފައެވެ. 
ޝަބާނާގެ ލޮލުން، ކަރުނައަކަށް ފަހު ކަރުނައެއް އޮހޮރެމުންދިޔައެވެ. 
ފުރަގަސްދިން ފަހުން ވެސް އޭނަ ގިސްލި އަޑު އަހަރެން އެހީމެވެ. 
ހުރިހާ ކުށެއް ކުރީ އަހަންނެވެ. 
އަނިޔާ ލިބުނީ ޝަބާނާގެ ހިތަށެވެ. 
އޭނަޔަށް އެ ފަދަ އަދަބެއް ޙައްޤެއް ނޫނެވެ. 
ކުޅިގަނޑު އަދިވެސް ނުނިމެއެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
އެކްސިޑެންޓެއް ވީމައި ހިތަށްއަރައެވެ. 
އެ މަގުން ނުދެވުނު ނަމައެވެ. 
ހިތް ހަލާކުވީމައި ހިތަށްއަރައެވެ. 
ހިތް ނުދެވުނު ނަމައެވެ. 
ދިރިއުޅުމަކީ، ނިންމާނިންމުންތަކެއްގެ ނަތީޖާ ފިޔަވައި އެހެން ކޯޗެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ނޫނެކޭ ބުނީމެވެ. 
ފަހުން ނުކުންނާނެ މައްސަލަތައް ވިސްނައިދިނީމެވެ. 
އަހަރެން ބަލިކަށިކުރުވީ ލޯތްބެވެ. 
އެ ދުވަހު ވެސް އަހަންނަކަށް ހިތްހަމަޖެހުމެއް ނުލިބުނެވެ. 
މިއަދު އަހަރެންގެ ހިތަށް ކިހާ ތަދުވާކަން އެކަކަށް ވެސް ނޭނގޭނެއެވެ. 
ދޮންވެލި ތުނޑީގައި އެންމެން ކުޅެމަޖާކުރާއިރު، އަހަރެން ދުރުގައި ބަލަހައްޓައިގެން ހުރީމެވެ. 
އެކަމަކު ހަނާއަކީ އަހަރެންގެ މިލްކެކެވެ. 
އަހަރެން ލޯބިވާ ވަރަށް ބޭބެއަކަށް އޭނަދެކެ ލޯތްބެއް ނުވެވޭނެއެވެ.
އެންމެން ކާން އާދޭ!
މަންމަ ގޮވައިލި އަޑު އިވުނެވެ.
ޗުއްޓީގައި އަހަރުމެން އައީ ނޮޅިވަރަންފަރަށެވެ. 
އަހަރެންގެ އަންހެނުން ސުދާގެ ރަށަށެވެ. 
ދަތުރު ރޭވީ މަންމައެވެ. 
އަހަރެން ވަރަށް ބަހަނާދެއްކީމެވެ. 
ގެއިން ނުކުންނާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ސުދާ ދުލެއް ނުދިނެވެ. 
އޭނަގެ ނަޒަރުގައި އަހަންނަށް ޗުއްޓީއެއް ބޭނުމެވެ. 
ސިކުނޑިއަށް ލުޔެއް ހޯދުމަށްޓަކައެވެ.
ވެދިޔަ ކަންތައް ހަނދާންނައްތައިލުމަށް ޓަކައެވެ. 
އެ ކަމެއް ނުވާނެއެވެ.
މާލެއާ ދުރަށް ދިޔުމަކުން ހަނދާންތަކާ ދުރަކަށް ނުދެވޭނެއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ލޯބިވާ ދަރިފުޅު ނާހިދުގެ ހަނދާންތަކެވެ. 
އޭނަ މަރުވީ ކުއްލިގޮތަކަށެވެ. 
އުމުރުން އެންމެ ހަތް އަހަރުގައެވެ. 
ވީ ގޮތް ޑޮކްޓަރުންނަކަށް ނޭނގުނެވެ. 
އެއްވެސް ބައްޔެއް ނުވެއެވެ. 
އަނިޔާއެއް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ކުޅެންއުޅެނިކޮށް އަނބުރައިގަނެގެން ވެއްޓުނީއެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދިޔައިރު ވެސް ފުރާނައެއް ނެތެވެ. 
ލިބުނު ހިތާމައެއްގެ ބޮޑުކަމުން، ގެއިން ނުނިކުމެ އެތައް ދުވަހަކު އަހަރެން ހުރީމެވެ. 
ސުދާއަކަށް ނުވެސް ކެވެއެވެ. 
ނުވެސް ނިދެއެވެ. 
އޭނަގެ އެހީތެރިއަކަށް އަހަންނަށް ނުވެވުނު ތާނގައި އަހަރެންގެ ކަންކަން ވެސް ދިޔައީ ބޮއްސުންލައިގެންނެވެ. 
ފަހަރީގެ އޯގާތެރިކަން ލިބެންފެށީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ސުދާއަށް ވަރަށް ހެވެވެ.
ބޭބެއަށް ކައްކާ ކޮންމެ އެއްޗަކުން އަހަންނަށް ބަޔެއް އޮވެއެވެ. 
ސުދާގެ ރަށުން ވަރަށް ގިނަ ހަދިޔާ ފޮނުވައެވެ. 
ރަށަށް އައުމަށް، ސުދާގެ މައިންބަފައިން އެދެމުންދިޔައެވެ. 
ނޮޅިވަރަންފަރަށް ދަތުރެއް ރޭވުނު ސަބަބަކީ އެއީއެވެ.
ބޭބެއަކީ ތަފާތު މިޒާޖެއްގެ މީހެކެވެ.
އަބަދުވެސް އިސްކަންދޭނީ އޭނަގެ އުފާތަކަށެވެ. 
ރަށުގައި އުޅުނުއިރު ވެސް ބޭބެގެ ކަމަކީ ހަވީރު ފުޓުބޯޅަކުޅެން ދިޔުމެވެ. 
މަހަށްދިޔުމެވެ. 
ދަރިފުޅާއި ފަހަރި ވަރަށް ބާކީވެއެވެ. 
އަހަރެން ބަލަނީ އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ދުނިޔެއެއްގައި އުޅެވޭތޯއެވެ. 
ސުދާގެ ގާތްތިމާގެ މީހުން ވަރަށް ގިނައެވެ.
ހަވީރު ވެއްޖެއްޔާ ކޮންމެވެސް ގެއަކުން އަހަރުމެން ބަލާ އާދެއެވެ. 
ބައެއް ދުވަސްދުވަހު ސައިބޯން ދެ ގެއަށް ވެސް ދާންޖެހެއެވެ. 
ސުދާއަކީ ވަރަށް އަނގަތަޅާ މީހެކެވެ. 
ވަރަށް އަވަހަށް އޭނަގެ މިޒާޖު އާންމު ހާލަތަށް ބަދަލުވިއެވެ. 
ތިމާގެ މީހުންގެ އަމާޒަކީ އެއީއެވެ. 
އަހަރެން ހުންނަނީ ނެގިމަޑުވެފައެވެ. 
މާ ގިނައިން މީހުން ވާހަކަދައްކަން ފެށުމުން އަހަރެން ނުކުންނަނީ ބޭރަށެވެ. 
އެހެން ބޭނުމެއް ވެސް އޮތީމައެވެ. 
އަހަރެން ފަހަތުން ފަހަރިއާއި ދަރިފުޅު ވެސް ނުކުމެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ދަރިފުޅުގެ އުމުރާއި އެ ކުޑަކުއްޖާގެ އުމުރު ދާދި އެއްވަރެކެވެ. 
ތަފާތަކީ އަންހެންކުއްޖެއް ކަމެވެ.
މިޒާޖު ވަރަށް އެއްގޮތެވެ. 
އަހަރުމެންގެ މެދުގައި ވަރަށް ގާތް ގުޅުމެއް އޮވެއެވެ. 
ބޭބެއަށް ވަގުތު ނުދެވޭތީ ބައްޕައެއްގެ ލޯބި އޭނައަށް އުނިވަނީބާއެވެ؟ 
ބޮޑާހާކައިގެން އުޅޭ ވަގުތު ވެސް، ބޭބެއަށް ވުރެ އަހަރެންގެ ބަސް މާ ވިކެއެވެ. 
މިއަދު ވެސް ބުނި އެއްޗެއް އެނގޭތަ؟ 
ދެން ނުދާނަމޯ ގެއަކަށް.
އަހަރުމެން ތިބީ މޫދުކައިރީގައި ވެލިން ގެ ހަދާށެވެ. 
ހަވީރުގެ ވަގުތެވެ. 
އަހަންނަށް އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ އެ ތަނުގައި އަހަރެން ނުހުރުމެވެ. 
އެކަމަކު އެ ތަނުން ދާހިތެއްނުވެއެވެ.
އޭނަ އެކަނިތަ މާލެއަށް ދާހިތް ނުވަނީ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
އޭނަގެ މަންމަޔޯ؟
ފަހަރި ވިސްނައިލިއެވެ. 
ދަރިފުޅުގެ ބޮލުގައި ފިރުމައިލިއެވެ. 
އޭނަގެ މިޒާޖު އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ނުވާނެކަމެއްގެ ވާހަކައެއް ނުދައްކާނެއެވެ. 
ޝަކުވާއެއް ނުކުރާނެއެވެ. 
ވަރަށް ހިތްވަރުގަދަވާނެއެވެ.
މަށަށް ވަރިހަމަ ކޮންމެ ތަނެއް ވިޔަސް، ހިނިތުންވެލައިފައި ފަހަރި ބުންޏެވެ. 
މަ ބޭނުން ކަންތައް ވަންޏާ. 
މަގޭ ފިރިމީހާއަކީ ނުލާހިކު ބިޒީ މީހެއް. 
އެކަމަކު ތީ ފްރީ މީހެއް. 
މަގޭ ދަރިއަށް ބައްޕަ މިސްއެއް ނުވާނެތާ. 
އަހަރެން ވާހަކައެއް އަހާލަންތަ؟ 
މީހުން ބުނާނެ، ކޮންމެ މަހަކަށް ވެސް ގަލެއް ވާނޭ. 
ކޮބާ މަގޭ ގަލަކީ؟
ބޭބެ ލޯބިވީ ބޭބެ ބޭނުންވާ މީހާ ދެކެއެވެ. 
ކައިވެނިކުރީ ވެސް އެ އުސޫލުންނެވެ. 
ދަރިޔަކު ނުލިބުނެވެ.
ދެމަފިރިން ވަކިވާކަށް، ދެން ވެސް ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ. 
އެއީ އުފާވެރި ދުވަހެކެވެ. 
އެންމެން ވެސް އުންމީދުކުރީ އެ ލޯތްބަށް މުޅީން އާ ދިރުމެއް ލިބޭނެކަމަށެވެ. 
އެހެނެއް ނުވިއެވެ.
މޫސުން ބަދަލުވިއެވެ. 
ދިގުލީ ވިއްސާރަ މޫސުމަކާ ކުރިމަތިލާންޖެހުނެވެ. 
އެ ވަރުން ވެސް ބޭބެ މަހަށް ނުގޮސް ފަރުޖެހުނުކަމަކަށް ނުވިއެވެ. 
އެ މޫސުމުގައި މަހެއް ނުބޭނޭނެއެވެ. 
އެ ކަން ނޭނގޭ މީހަކު ނެތެވެ. 
މަހަށް ގޮސްފައި ބޭބެ އެނބުރި އަންނަނީ ހުސްއަތާއެވެ.
އަހަރެންގެ ހިތުގައި ޝައްކު އުފެދުނެވެ. 
ބޭބެއަށް ފާރަލީމެވެ. 
އޭނަގެ މަސްވެރިކަމާއި މޫދާ ގުޅުމެއް ނެތެވެ. 
އަހަންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
މަށަކީ ހާދަހާ ގަމާރު މީހެކޭ. 
ނިދަން އޮވެފައި ސުދާ ގާތުގައި އަހަރެން ބުނީމެވެ.
އަހަރެން ބުނި އެއްޗެއް ސުދާއަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
އޭނައަށް އިތުރު ތަފުސީލު ބޭނުންވިއެވެ.
ދެން އެހެންނެއްނު ބުނާނީ، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެންމެ ބޭނުން މީހާޔާ އިނދެވުނީ. 
އެންމެ ފަހުން އޭނަޔަށް ދަރިޔަކު ވެސް ލިބުނީ. 
އެ ހުރިހާ ކަމެއް ވެ ނިމުނީމަ، މަގޭ އަންހެނުންގެ ރަށަށް އައިސް، އެ ރަށުންތަ މީހަކާ ހިތާވާންވީ؟ 
މަށަކަށް ހަމަ ނުވިސްނޭ. ގަމާރުވީމަތާ ނުވިސްނޭނީ.
އަހަރުމެން ވަރަށް ދަންވާންދެން އެ ވާހަކަދައްކަން ތިބީމެވެ. 
އޭރު ވެސް ވާރޭ ވެހެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ވާހަކަޔަށް ސުދާ އެއްވެސް ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
އެނބުރުނީ އަނެއް ފަރާތަށެވެ.
އަހަންނަކަށް ތި ކަހަލަ ކަންކަމެއް ނުފެންނާނެ، ސުދާ ބުނެލިއެވެ. 
ބޮޑެތިސިންގާ މީހުން ވިއްޔަ! 
މަގޭ ތިމާގެ އަންހެނެކޭ އެއީ. 
މަ ހިތަށްއެރީ މަގޭ ފަރާތަކުން އެކަކަށް ވެސް ނާންގާނަމޭ.
މިހާރު ދެން ތި އެނގުނީތާ. 
ސުދާ އެ ކަމާ ނުބެހޭތި! 
އަހަރެން ވަގުތުން ބުނީމެވެ. 
އެ ހިސާބުން އަހަރުމެން ދެމަފިރިންގެ ދެމެދުގައި ޒުވާބު އުފެދުނެވެ. 
އަހަރުމެންނަކީ، އެއްވެސް އިރެއްގައި ޒުވާބުކުރި ބަޔެއް ނޫނެވެ. 
ސުދާއަށް ހީވީ، ކޮއްކޮއެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ބޭބެގެ ސިއްރު ފޮރުވައިދޭން އަހަރެން މަސައްކަތްކުރަނީ ކަމަށެވެ.
ވިސްނައިދޭން އުޅެއުޅެ އެ ކަމެއް ނުވިއެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ ވާހަކަ ނުދެއްކުނު ނަމަ މާ ރަނގަޅުވީހެވެ. 
ދެން ވެސް އަހަންނަށް ބުނެވުނީ ބުނަން ނުވާ ކަހަލަ އެއްޗެކެވެ.
އެ ދެ މީހުން ވަކިވެއްޖެއްޔާ ދަރިފުޅަށް ވާނީ ކިހިނެއް؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ.
ސުދާގެ ނަޒަރުގައި ބޭބެގެ ދަރިފުޅާ މެދު އަހަރެން ވިސްނާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ދެކޮޅަށް އަހަރެން ވާހަކައެއް ނުދައްކަމެވެ. 
ދެއްކެން އޮތަސް ވެހެވެ. 
ބުނާނެ އެއްޗެއް އެ ވަގުތު ނުވިސްނުނީއެވެ. 
އަހަރެން އެނދުގައި އޮށޯވެ ލޯ މަރައިލީމެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ނިދިއައިސްގެނެއް ނޫނެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް އެ ދުވަސް ހަނދާންވީއެވެ.
ދިރިއުޅުމަކީ، ނިންމާނިންމުންތަކެއްގެ ނަތީޖާއެވެ. 
އަހަރެންނަށް ހުށަހެޅުނީ، ގޮތެއް ނިންމަން އުނދަގޫވި ހުށަހެޅުމެކެވެ. 
އިންކާރު ކޮށްފައި ވެސް ފަހުން އެއްބަސްވެވުނީއެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ ޙައްޤުގައެވެ. 
އެއީ ޢާއިލާގެ ބޮޑު ސިއްރެވެ. 
އެނގޭނީ އެންމެ ތިން މީހުންނަށެވެ. 
ބޭބެޔާއި، މަންމަޔާއި، ބައްޕައެވެ.
ޖެހިގެންއައި ދުވަހަކީ ވެސް ވިއްސާރަ ދުވަހެކެވެ. 
ވައި ގަދަ ދުވަހެކެވެ. 
ކަނޑު ވެސް އެހާމެ ގަދައެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ގޭތެރޭގެ އޮއިވަރަށް އައީ ބޮޑު ބަދަލެކެވެ. 
ބޭބެ ބޭޒާރުކޮށްލުމަށް ސުދާ ވިއްދި ގަދަފަޔަށް ކުޑަ ނަމަވެސް ދުލެއް ނުދިނެވެ.
އަހަރެން އާދޭސްކުރީމެވެ. 
ނުބެހޭ ކަންތަކުގެ ތެރެއަށް ނުވަނުމަށް ނަސޭހަތްދިނީމެވެ. 
ސުދާއެކޭ ވަކީލެކޭ ތަފާތެއް ނެތެވެ. 
ވާނީ ވެސް އެހެންނެވެ. 
އޭނަ ހުރީ އޭނަގެ ގޭގައެވެ. 
އޭނަގެ މައިންބަފައިން ގާތުގައެވެ.
ޙަޤީޤަތް ހާމަކުރާކަށް އަހަންނަކަށް ވެސް ނުކެރުނެވެ. 
ހެނދުނު ސައިބޯންވެގެން އެންމެން ޖަމާވެފައި ތިއްބާ މޭޒުގެ މައްޗަށް ސުދާ އެ ބޮން ވައްޓައިލިއެވެ. 
ގޮވި އަޑު ވެސް އަހަންނަށް އިވުނު ކަހަލައެވެ. 
ފަހަރި ވަރިކޮށްފައި ބޭބެ ވަގުތުން ގެއިން ނުކުތެވެ. 
އަހަރެން ހައިރާނެއް ނުވެއެވެ. 
ހައިރާންވީހީ އެ ކަން އެހެން ނުވި ނަމައެވެ.
ދަރިފުޅު ގެންދިޔައީ ފަހަރިއެވެ. 
ބޭބެ ތައްޔާރުވަމުންދިޔައީ ދެވަނަ ކައިވެންޏަކަށެވެ. 
ދަރިފުޅު ލޯމަތިން ގެއްލުމުގެ ހިތާމަވެރި އިހުސާސެއް ބޭބެއަކަށް ނުކުރެއެވެ. 
އަހަންނަށް ކުރެވޭނެއެވެ. 
ބޭބެއަކަށް ކުދީންނެއް ނުލިބެއެވެ. 
ދަރިޔަކު ހޯދަން ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ގޮސް ބައްދަލުކުރި އެއްވެސް ސްޕާރމްޑޯނާރއެއް ބޭބެއަކަށް ކަމަކުނުދިޔައެވެ. 
ކަމުދިޔައީ އަހަންނެވެ. 
ހަނާއަކީ އަހަރެންގެ މިލްކެކެވެ. 
އެކަމަކު މިހާރު ވެސް ހިތަށްއަރައެވެ. 
އެ ކަން އަހަންނަށް ނުކުރެވުނު ނަމައެވެ.
މަންމާ! މަޑުމަޑުން ނާދިޔާއަށް ބުނެވުނެވެ.
އެ މީހާގެ ދެ ލޯ ހުރީ ފެހިކުލައިގައެވެ.
=========================================
އަހަރެންނަށް މިހާރުވެސް ފެނިއްޖެ.
އަހަރެން މިތާ އުޅޭތާ ދެދުވަސް ވެއްޖެ.
އަހަރެން އެހިން ރާއްޖެއަކީ ރީތި ތަނެއް ކަމަށް.
އަހަރެން ދުވަހަކުވެސް އެކަމެއް ނުކުރަން.
އަހަރެންނަށް ކުރިން ދުވަހަކުވެސް ނުދެކެން އެޔެއް.
އަހަރެން އޭތި ދުށިން.
އަހަރެން އެތާ ފަސް އަހަރު މަސައްކަތްކުރިން.
ހަމަ ކުޑަކުޑަކޮށް.
ހަމަ ކުޑަ އިރުކޮޅެއް.
މަ އެބަ ބަލައިލަން.
އަހަރެން އެކަމާ ވިސްނާލިޔަދީ.
ހިނގާ ބަލައިލަން ދަމާ.
ހިނގާ ދަމާ.
ހޮޓަލުގެ ކުރިމަތީގައި ބައްދަލުވަމާ.
އިނގިރޭސި ފަރިތަކުރަމާ.
ހިއްސާކުރަމާ.
އަންހެން ނުވަތަ ފިރިހެން؟
ވެދާނެ.
200 މޭލަށް ވުރެ ދުރު.
އެއަށް ވުރެ ގިނަ.
އަހަރެންގެ އުފަން ދުވަހަކީ މޭ މަހުގެ ދެވަނަ ދުވަސް.
މަގޭ ކާރު ނުދުވޭ.
އަހަރެންގެ ކާރުގައި އެހެން ކާރަކުން ޖެހުނީ.
އަހަރެން ފޯނަށް ރަނގަޅަކަށް ނުނެގޭ( ކޯލްތައް).
އަހަރެންގެ ސެލްފޯން މަސައްކަތެއް ނުކުރޭ.
އަހަރެންގެ އަންހެން ދަރިފުޅު މިތާ އެބަހުރި.
އަހަރެންގެ ބައްޕަ އެތާ އުޅުނު.
އަހަރެންގެ ބައްޕައަކީ ގާނޫނީ ވަކީލެއް.
އަހަރެންގެ އެކުވެރިޔާއަކީ އެމެރިކާ މީހެއް.
އަހަރެންގެ މާމަ ނިޔާވީ މިދިޔަ އަހަރު.
އަހަރެންގެ ގެ ހުންނަނީ ބޭންކް ކައިރީ.
އަހަރެންގެ ފޮށި ތަންމަތި ވަނީ ގެއްލިފައި.
މަގޭ ފިރިހެން ދަރި.
އަހަރެންގެ ބަނޑަށް ތަދުވޭ.
އަހަރެންގެ ކަރުގައި ރިއްސާ.
އަހަރެންގެ އަތުކުރި ގަޑި ވަނީ ވަގަށް ނަގާފައި.
ބޭންކް ކައިރި.
އަޅާ ނުލާ.
ދެން އަންނަ ފަހަރަކުން.
ބައްދަލުވީތީ އުފާކުރަން.
މައްސަލައެއް ނެތް.
ނޫން، އަހަރެންނަކީ ދިވެއްސެއް.
ނޫން، ޝުކުރިއްޔާ.
ނޫން، މިއީ ފުރަތަމަ ފަހަރު.
ނޫން.
އެކަކުވެސް އަހަރެމެންނަށް އެހީހެއް ނުވޭ.
އެތާ މިވަގުތު އެކަކުވެސް ނެތް.
ބޭކާރު ވާހަކަ.
ފަހަކުން ނޫން.
އަދި ނުވޭ.
އެނޫން އެއްޗެއް ނޫން.
މިހާރުތަ ނޫނީ ފަހުންތަ؟
ގައިމު.
މައްސަލައެއް ނެތް.
ވައަތްފަރާތުގައި.
ކަނާތްފަރާތުގައި.
ދެވަނަ ފަންގިފިލާގައި.
އެކަހަލަ އެއްޗެއް.
ހުޅުމާލެއަށް ދާން އެއް ޓިކެޓް.
އެއްކޮޅު ނޫނީ ދެކޮޅު ދަތުރު؟
ދޮރު ހުޅުވާ.
ކުޑަދޮރު ހުޅުވާ.
ހޮޓަލުން ބޭރުގައި.
މިތާ. 
އެތާ.
އަންނައުނުތައް ނަގާ.
މަށަށް ގުޅާ.
އެތެރެއަށް އާދޭ.
މަށަށް މި ގުނާލަދީބަލަ.
މިފޯމު ފުރާލާ.
އިށީނދޭ.
އިނގިރޭސިން ވާހަކަ ދައްކަބަލަ.
އަދި ތިޔަށް ވުރެ ލަސްލަހުން ވާހަކަދައްކަބަލަ.
ލަސްލަހުން ވާހަކަ ދައްކަބަލަ.
މަ އެއާޕޯޓަށް ގެންގޮސްދީބަލަ.
މި އެޑްރެހަށް މަ ގެންގޮސްދީ.
ބޫޓް ބާލާ.
އޭނާ ގާތު ބުނެދޭތި މަ ގުޅި ވާހަކަ.
ބުނެބަލަ.
އަހަރެންނަށް އިންތިޒާރުކުރާތި.
ލިޔޭ.
އަސްލުވެސް؟
ހަމަ އެތާ.
ހަމަ މިތާ.
ހަމަ މިހާރު.
ފަހުން ބައްދަލުވާނަން.
މާދަމާ ބައްދަލުވާނަން.
މިރޭ ބައްދަލުވާނަން.
އޭނާ ބޭނުންވޭ ކަލޭ އަންނަ އިރެއް ބަލަން.
އޭނާއަކީ މާހިރެއް.
އޭނާ މާދަން މަށާ އެކީ ދާނެ.
އޭނާ މަށަށް ވުރެ ދޮށީ.
އޭނާ ރީތި.
އަހަރެން މަޑުކުރަން ޖެހޭނެތަ؟
މީހަކު މަށަށް އެކަން ކޮށްދޭ.
މީހަކު އެބަ އާދޭ.
ކަލެއަށް އުނދަގޫ ކުރަން ޖެހުނީތީ މައާފަށް އެދެން.
ބައެއް ފަހަރު އަހަރެން ނިދަން ރޭގަނޑު 11 ޖަހާ އިރު.
މާފްކުރޭ އަހަރެެންނަށް ސާފުކޮށެއް ނީވޭ.
މައާފްކުރޭ މަ އަތުގައި ފަންސުރެއް ނެތް.
މައާފްކުރޭ، މަށަށް ހީވަނީ މައަތުގައި އޮތީ ނުބައި ނަމްބަރުހެން.
މައާފްކުރޭ އަހަރެމެން ކްރެޑިޓް ކާޑް ގަބޫލެއް ނުކުރަން.
މައާފްކުރޭ ހުސް ވަޒީފާއެއް ނެތް.
މައާފްކުރޭ، އަހަރެމެން އަތަކު ނެތް އެކައްޗެއްވެސް.
މައާފްކުރޭ، އަހަރެމެން ބަލައިގަންނަނީ ފައިސާ އެކަނި.
ކާރު ސްޓާޓްކުރޭ.
ހުއްޓާލާ.
އަހަރެން ކުރަނީ ވިޔަފާރިއެއް.
އަހަރެން މިހޯދަނީ ވަޒީފާއެއް.
އަހަރެންނަކީ ގެވެހި އަނތްބެއް.
އަހަރެންނަކީ ބައްޕައެއް.
އޭނާއަކީ އަހަރެންގެ މަންމަ.
އޭނާއަކީ މަގޭ ބޭބެ.
އޭނާއަކީ މަގޭ ފިރިހެން ކޮއްކޮ.
އޭނާއަކީ މަގޭ ދައްތަ.
އޭނާއަކީ މަގޭ އަންހެން ކޮށްކޮ.
އޭނާއަކީ މަގޭ ކާފަ.
އޭނާއަކީ މަގޭ މާމަ.
އޭނާއަކީ އަހަރެންގެ އަވަށްޓެރިއެއް.
އޭނާއަކީ މަށާ އެއް ކުލާހެއްގައި އުޅުނު މީހެއް.
އޭނާއަކީ މަށާ އެކީ މަސައްކަތްކުރާ މީހެއް.
ކަލޭގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
ދިރިއުޅުން ކިހިނެއް؟
ކަންތައްތައް ކިހިނެއް؟
ކަލޭގެ ޒަވާޖީ ހަޔާތް ކިހިނެއް؟
ރަނގަޅު.
އަހަރެން ރަނގަޅު.
ބަރާބަރު.
ހަމަ ވަރަށް ފިޓް.
ކަލޭ ކިހިނެއް؟
އަހަރެން ރަނގަޅު ކަލެޔޯ؟
ކަލޭ ކިހިނެތް؟
ކަލޭގެ ބައްޕަގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
ކަލޭގެ މަންމަގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
ކަލޭ ބޭބެގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
ކަލޭގެ އުޚުތުގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
އޭނާ ރަނގަޅު.
އޯހ، ރަނގަޅު.
އޭނާގެ ހާލު ރަނގަޅު.
އެންމެންގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
ގޭގެ އެންމެންގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
އެންމެގެ ހާލު ރަނގަޅު.
އެންމެންގެ ހާލު ރަނގަޅު.
ކަލޭގެ ނަން ބުނެފާނަންތަ؟
ކަލޭގެ ނަމަކީ؟
ކަލޭގެ ކުރު ނަން ބުނެބަލަ؟
ކަލޭގެ ނަމަކީ ކޮބާ؟
އަހަރެންނަކީ މުޙައްމަދު.
ކަލޭތީ؟
ކަލޭ ކުރަނީ ކޮން މަސައްކަތެއް؟
ކަލޭ މަސައްކަތްކުރަނީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭ މިހާރު މަސައްކަތް ކުރަނީ ކޮންތާކު؟
އަހަރެން މަސައްކަތްކުރަނީ ގޫގުލްގަ.
އަހަރެން މަސައްކަތްކުރަނީ އިޝްތިހާރު ކޮށްދޭމީހެއްގެ ގޮތުގައި.
ކަލޭގެ ބައްޕައަކީ ކާކު؟
އޭނާ އެއީ ކާކު؟
އޭނާ މަސައްކަތް ކުރަނީ ކޮންތާކު؟
އޭނާ މަސައްކަތް ކުރަނީ ޑޮކްޓަރެއްގެ ގޮތުގައި.
ކަލޭ ދިރިއުޅެނީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭ ދިރިއުޅެނީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭ އުޅޭތަން ހުންނަނީ ކޮންތާކު؟
އަހަރެން އުޅެނީ ލަންޑަނުގައި.
އަހަރެން ދިރިއުޅެނީ ލަންޑަނުގައި.
ކަލޭ ތީ ކޮން ތަނެއްގެ މީހެއް؟
ކަލޭގެ އުފަން ރަށް އޮންނަނީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭ ނިސްބަތްވަނީ ކޮންތާކަށް؟
އޭނާ ދިރިއުޅެނީ ކޮންތާކު؟
އޭނާ ދިރިއުޅެނީ ފްރާންސްގެ ޕެރިހުގައި.
އެމީހުން އުޅެނި ފްރާންސްގެ ޕެރިހުގައި.
ކަލޭގެ ތައުލީމީ ފެންވަރަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭގެ ފެންވަރަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭ ކިޔެވީ ކިހާ ހިސާބަކަށް؟
އަހަރެންނަކީ އިންޖިނޭރެއް.
އަހަރެންނަކީ އިންޖިނޭރިން ދާއިރާއިން މަތީ ތައުލީމު ހާސިލުކޮށްގެން ހުރި މީހެއް.
ކަލޭގެ އާއިލާ އާ ބެހޭ ގޮތުން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ކިޔައިދީފާނަންތަ؟
އަހަރެމެންގެ އާއިލާއަކީ ބޮޑު އާއިލާއެއް.
އަހަރެމެންގެ އާއިލާއަކީ ކުޑަ އާއިލާއެއް.
އަހަރެމެންގެ އާއިލާއަކީ ގަދީމީ އާއިލާއެއް.
އަހަރެމެންގެ އާއިލާއަކީ ޒަމާނީ މިނިވަން ހިޔާލުގެ އާއިލާއެއް.
އަހަރެމެންގެ އާއިލާގައި އަށް މެމްބަރުން ތިބޭ.
އަހަރެމެންގެ އާއިލާގައި ތިބެނީ ހަތަރު މެމްބަރުން.
އަހަރެމެންގެ ގޭގައި އުޅެނީ ހަމީހުން.
އަހަރެންގެ ދެ އަޚަކާއި އުޚުތެއް ހުރޭ.
އަހަރެމެންގެ ގޭގައި ތިބެނީ ދެ އަޚުންނާ އުޚުތަކާ.
އަހަރެންގެ ތިން އަޅުންނާ ދެ އުޚުތުން ތިބޭ.
ކަލޭ ތީ ކޮން ކަހަލަ މީހެއް؟
އަހަރެން މިބުނީ ތެދަށް.
އަހަރެންގެ ބޯ ތަލަ.
އަހަރެންނަކީ ލަދުވެތި މީހެއް.
އަހަރެންނަކީ އެކުވެރި މީހެއް.
އަހަރެންނަކީ އުފެދުމުގައި ވެސް ހިފެހެއްޓުން ހުރި މީހެއް.
އަހަރެންނަކީ ވަރަށް ހަރުކަށި މީހެއް.
އަހަރެންނަކީ ބަސްވިކޭ މީހެއް.
އަހަރެން އަބަދުވެސް ވިސްނަނީ ރަނގަޅަށް.
އަހަރެންގެ ބައްޕައަކީ ވަރަށް ތެދުވެރިމީހެއް.
އަހަރެންގެ ބޭބެއަކީ ވަރަށް ގޮތްދޫނުކުރާ މީހެއް.
އަހަރެންގެ އުޚުތަކީ ވަރަށް މައުސޫމް މީހެއް.
އަހަރެންގެ މަންމައަކީ ވަރަށް ޖަޒުބާތީ މީހެއް.
އަހަރެންގެ އެކުވެރިޔާއަކީ ބަރޯސާ ކުރެވޭ މީހެއް.
ކަލޭ ނިސްބަތްވަނީ ކޮންތާކަށް؟
ކަލޭ ވަޒަންވެރިވެފައި އޮންނަ ރަށަކީ ކޮބާ؟
އަހަރެން ނިސްބަތްވަނީ ނިއުޔޯކަށް.
ކިހާ އިރަކު ދުއްވައިގެން ދެވެނީ؟
އެއީ އެއްގަމު މަގުން ދާ ނަމަ އަށް ގަޑި އިރުގެ ދަތުރެއް.
މޫސުން ކިހިނެއް؟
މޫސުން ހޫނު.
މޫސުން ވަރަށް ހޫނު.
ވާގޮތެއް ބަލާލާ.
އޭތި ބޭރަށް ގެންދޭ.
މި ބޭސް ބޭނުންކުރޭ.
އޭނާ ގާތު ބުނޭ އަހަރެން އޭނާޔާ ވާހަކަ ދައްކަން ބޭނުމޭ.
ބުނެބަލަ.
ކަމަނާއަށް ޝުކުރިއްޔާ.
ބޭފުޅާއަށް ޝުކުރިއްޔާ.
ކަލެއަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.
ޝުކުރިއްޔާ.
ހުރިހާ ކަމަކަށް ޓަކައި ޝުކުރިއްޔާ.
ތިޔަ އެހީއަށް ޝުކުރިއްޔާ.
އެ ކާރު އެއީ މަގޭ ކާރާ އެއްވައްތަރު ކާރެއް.
އެތާ އެއޮތް ކާރު އެއީ މަގޭ ކާރެއް.
އޭތި ވަރަށް ފައްކާ ކަމަށް ފެންނަނީ.
އޭތި ފެންނަނީ ވަރަށް ބާކޮށް.
އޭގެން ދުވަނީ ނުބައިވަސް.
އެ ރެސްޓޯރެންޓް އަގުބޮޑެއް ނޫން.
އެ މަގުން.
އެއީ ރަނގަޅު ސްކޫލެއް.
އެ އެންމެ ރަނގަޅު.
އެއިން ފުދޭނެ.
އެއީ އިންސާފުވެރި ގޮތެއް.
އެއީ އޭނާގެ ފޮތް.
އެއީ ވީގޮތަކީ.
އެވަރަކުން ނުފުދޭ.
އެއީ އިންސާފެއް ނޫން.
އެއީ ރަނގަޅު ގޮތެއް ނޫން.
އެގޮތް ރަނގަޅު.
ވަރަށްވެސް ދެރަ.
އެ މާ އަގުބޮޑު.
އެވަރު މާލަސް.
އެވަރު މާގިނަ.
އެއީ ތަންފުކެއް ބޮޑުވަރު.
އެގޮތް ނުބައި.
އެ އެކްސިޑެންޓް ހިނގީ ހަތަރުއަނގޮޅީގައި.
ބޮޑު އެތި ނޫނީ ކުޑައެތި؟
ފޮތް އޮތީ މޭޒުގެ ފަހަތުގައި.
ފޮތް އޮތީ މޭޒު ކުރިމަތީގައި.
ފޮތް އޮތީ މޭޒު ކައިރީ.
ފޮތް އޮތީ މޭޒުގައި.
ފޮތް އޮތީ މޭޒުމަތީގައި.
ފޮތް އޮތީ މޭޒު ދަށުގައި.
ފޮތްތައް ވަރަށް އަގުބޮޑު.
ކާރު ހެދިއްޖެ.
ކާރުތައް އެއީ އެމެރިކާގެ އުފެއްދުމެއް.
ކާނާ ވަރަށް މީރު.
މަގުތައް ކައްސާ.
ޓީވީ ހުރީ ހަލާކުވެފައި.
މުޅި ދުވަހު.
މިތާ ގިނަ ބަޔަކު އުޅޭ.
ރެފްރިޖަރޭޓަރުގައި ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އާފަލު އެބަހުރި.
މޭޒުމަތީގައި ބައެއް ފޮތް އެބަހުރި.
ކާރު އެކްސިޑެންޓެއް ހިނގައިގެން އުޅެނީ.
އެމީހުން އައީ އިއްޔެ.
އަހަރެން ހަމަ މިއަންނަނީ.
އެމީހުން ރާވަނީ އަންނަ އަހަރު އަންނަން.
ވަރަށް ގިނަ ވަގުތު އެބައޮތް.
އާ ގެ ކިހިނެއް ވަނީ؟
އާ ގެ ވަރަށް ފަސޭހަ.
ގެއަކީ ޖާގަ ތަނަވަސް ގެއެއް.
ގެއަކީ ބޮޑު ގެއެއް.
ގެއަކީ ރީތި ގެއެއް.
ގެއަކީ ލޯބި ގެއެއް.
އާ ގެއަށް ބަދަލުވަމީ ކޮން އިރަކުތަ؟
ކަލޭގެ ގެ ވިއްކަނީތަ؟
ފެން ކިހިނެއް؟
ފެނުގެ އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނެތް.
ބޭނުން ވަރަކަށް ފެން އެބަހުރި.
ފެން ލިބުން ވަރަށް ދަތި.
ވަޅެއް އެބަހުރި، އެކަމަކު ފެން ލޮނު.
ފެން ލޮނު.
ފެން މީރު.
އަހަރެންނަށް އުފާވެރިކަން އިހުސާސްވޭ.
އަހަރެން ލަދުގަނޭ.
އަހަރެން ބަނޑުހައި.
އަހަރެން ކަރު ހިއްކާ.
އަހަރެން ނިދި އާދޭ.
އަހަރެން ވަރުބަލި.
އަހަރެން ބޮލަށް އެނބުރުން އަރާ.
އަހަރެންނަށް ކުށް އިހުސާސްވޭ.
އަހަރެން ހުން ވައްތަރުވޭ. 
އަހަރެންނަށް ބާރުގަދަ ކަމަށް އިހުސާސްވޭ.
އަހަރެން އެއްވެސް އެއްޗެއް ކާހިތެއް ނުވޭ.
އަހަރެން އެއްވެސް މީހަކާ ވާހަކަ ދައްކާހިތެއް ނެތް.
އަހަރެން ބޭރަކަށް ދާހިތެއް ނުވޭ.
އަހަރެން ޓީވީ ބަލާހިތެއް ނުވޭ.
އަހަރެން ބާރަކަށް ހިނގާ ހިތެއް ނުވޭ.
ފޯނަށް ޖަވާބުދީ.
ފޮތްތައް ތަރުތީބުން އަޅާ.
ދޮރު ތަންޑު އަޅުވާ.
އެމީހުން މިތަނަށް ގެނޭ.
ހަނދާނުގައި ބަހައްޓާތި.
އެމީހުން އެތެރެއަށް ވަންނަން ބުނޭ.
މައްސަލައެއް ނެތް، ޕޮއިންޓަށް ދަމާ.
ހޯމް ވޯކް ހަދާ.
ލަސްލަހުން ކައި.
މާޒީ ހަނދާން ނައްތާލާ.
އެމީހުންނަށް އެ ދީ.
އޭތި ކޮންމެވެސްތާކު ފޮރުވާ.
ބުނި ބަހުގައި ހިފަހައްޓާތި.
މަގޭ އަޑު އަހާ.
ދޮރު ތަޅުލާ.
ވިސްނައިގެން ވާހަކަ ދައްކާ.
އަމިއްލަ ކަންތަކާ ވިސްނާ.
ބަލައިގެން ފިޔަވަޅު އަޅާ.
އޭތި ނޯޓްކުރާތި.
މާދަމާ މަށާ ބައްދަލުކުރޭ.
ތެދުވޭ.
އޭނާ ހޭލައްވާ.
އަވަހަށް ހެދުން އަޅާ.
ޓީވީ ނިއްވާލާ.
ބާކީ ބާއްވާ.
އަހަރެންނަށް ހަނދާންކޮށްދީ.
އޭތި ސަލާތުން ރައްދުކުރާތި.
އަޑު މަޑުކުރޭ.
ތާރީހު ހަނދާން ބަހައްޓާތި.
ގަމީސް ލާ.
އޭނާ ބޭރަށް ފޮނުވާ.
އެމީހުންނާ ސީދާ ސީދާ ބައްދަލުކުރޭ.
އެޑްރެސް ނޯޓްކުރޭ.
ބިލް ދައްކާ.
އޭނާއަށް ޝަހަރު ދައްކާލާ.
އޭތި އެއްލާލާ.
އެމީހުން ކަލެއާ އެކީ ގެންދޭ.
މިބޭސްތައް ތިން ދުވަސްވަންދެން ބޭނުންކުރޭ.
އެތަކެތި ބާރަށް ކިޔާ.
މަށަށް އުނދަގޫ ނުކުރޭ.
އެއާ ބެހޭ ގޮތުން ވާހަކަ ނުދައްކާ.
މަގޭ ވަގުތު ބޭކާރު ނުކުރޭ.
އެތަނަށް ނުދޭ.
އަހަރެން ގާތު އެކައްޗެއް ވެސް ނާހާތި.
އަހަރެންނާ ވާހަކަ ނުދައްކާ.
ނުރޮއި.
އަޑު ނުލައްވާ.
އޭނާއާ އަރައިރުން ނުވޭ.
މާ ގިނައިން ނުކައި.
ވައްބަހުން ނުތަޅާ.
ހަރަކާތް ނުކުރޭ.
އަހަރެން ރުޅިނާރުވާ.
އޭނާ ގައިގާ ނުތަޅާ.
ދޮގުތައް ނުހަދާ.
އަހަރެންލައްވާ އަވަސް ނުކުރުވާ.
އަހަރެންނަށް އޮޅުވާނުލާ.
ރުޅި ނާދޭ.
ދޮރުތައް ހުޅުވާފައި ނުބަހައްޓާ.
ހުރިހާ ފައިސާއެއް ހަރަދު ނުކުރޭ.
ކަލޭ މާ ވިސްނުންތޫނު ކަމަށް ހީނުކުރޭ.
ކަލޭ ތައްޔާރުތަ؟
މިހާރު ކަލޭ ހުސްތަ؟
ކަލޭ ތިހިރީ މަ ދެކެ ރުޅިންތަ؟
ކަލޭ ތިހިރީ އެމީހުން ދެކެ ބިރުންތަ؟
ކަލޭ ތިހިރީ ވަރުބަލިވެފައިތަ؟
ކަލޭ އުޅެނީ މީހަކާ އިނދެގެންތަ؟
ކަލޭ އުޅެނީ ވަޒީފާއެއްގައިތަ؟
ކަލޭ އެކަމަށް ޝައުގުވެރިވޭތަ؟
ކަލޭ ތިއުޅެނީ ހޭލާތަ؟
ކަލެއަށް އެކަން އެނގޭތަ؟
ކަލޭ ހާލު ރަނގަޅެއް ނޫންތަ؟
އެމީހުން އެއީ ތިމާގެ ބައެއްތަ؟
އެމީހުން އެއީ ބޭރުބައެއްތަ؟
ފިހާރަތައް ހުރީ ހުޅުވާފައިތަ؟
މިހާރު ކަލޭ ހިތްހަމަޖެހިއްޖެތަ؟
ކަލޭ ޖޯކް ޖަހަނީތަ؟
ކަލޭގެ ދިރިއުޅުމުގެ މަގުސަދަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭގެ ހޮބީއަކީ ކޮބާ؟
މިއަދުގެ ތާރީހަކީ ކޮބާ؟
އެއީ ކޮން ސްޓޭޝަނެއް؟
ކަލޭގެ އުޚުތަށް ކިޔަނީ ކޮން ނަމެއް؟
އޭނާގެ ނަމަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭގެ ހިޔާލަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭ ތީ ކާކު؟
އެ އަންހެންކުއްޖާގެ ނަމަކީ ކޮބާ؟
އޭނާއާ ދޭތެރޭ ކަލޭ ދެކެނީ ކިހިނެއް؟
އާދީއްތަ ދުވަހު ކަލޭ ކުރަނީ ކޮންކަމެއް؟
ކަލޭ ބޭނުމީ ކޮންކަމެއް؟
ކަލޭ ބުނީ ކީކޭ؟
އޭނާ ކަލޭ ގާތު އެހީ ކީކޭ؟
ކަލޭ ގަތީ ކޯންޗެއް؟
ކަލޭ ކުރަނީ ކީއް؟
ކަލޭ ކުރީ ކީއް؟
ކަލޭ ކުރާނީ ކީއް؟
ކަލޭ ތިޔަ ކުރަނީ ކޮންކަމެއް؟
ކަލޭ ނިންމީ ކޮންގޮތަކަށް؟
ކަލޭ ތިޔަ އަންނަނީ ކޮންތާކުން؟
ކަލޭ މިހާރު ތިހިރީ ކޮންތާކު؟
މަގޭ ފޮތްތައް ކޮބާ؟
ކަލޭ ދިރިއުޅެނީ ކޮންތާކު؟
ކަލެއާ އޭނާޔާ ބައްދަލުވީ ކޮންތާކުން؟
އޭނާ މިހާރު މަސައްކަތްކުރަނީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭ ފޮތް ބޭއްވީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭ ތަރުކާރީ ތި ގަންނަނީ ކޮންތާކުން؟
ކަލޭ ތަރުކާރީ ގަންނަނީ ކޮންތާކުން؟
ކަލޭގެ ބޭބެ މިހާރު ކޮބާ؟
ކަލޭގެ އުފަން ދުވަހަކީ ކޮބާ؟
ދެން އޮތް ރޭލު އަންނާނީ ކޮން އިރަކު؟
ކަލޭ ދިއްލީއަށް ދަނީ ކޮން އިރަކު؟
ކަލޭ ދިވެހިރާއްޖޭން އެނބުރި އައީ ކޮން އިރަކު؟
ކަލެޔާ އޭނާޔާ އެންމެ ފަހުން ބައްދަލުވީ ކޮން އިރަކު؟
ކަލޭ މިކޯހަށް ވަނީ ކޮން އިރަކު؟
އެމީހުން އަންނާނީ ކޮން އިރަކު؟
ކަލޭ ކޮމްޕިއުޓަރުކޯސް ނިންމަނީ ކޮން އިރަކުން؟
އެއީ ކާކު؟
އެތާ ކޮޅަށް އެހެރީ ކާކު؟
ކަލޭ ތީ ކާކު؟
މަށަށް އަމުރުކުރަން ކަލޭ ތީ ކާކު؟
ކާކު ބުނީ؟
ކާކު ކަލޭގާތު ބުނީ؟
ބޮކި ނިއްވީ ކާކު؟
ކާކު ކަލޭ ގާތު އެހީ؟
ކަލެއަށް ގޮވީ ކާކު؟
އަހަރެން ރަނގަޅެއް ނޫނޭ ކަލޭގާތު ބުނީ ކާކު؟
ކަލޭ ތުހުމަތުކުރަނީ ކާކަށް؟
ކާކާ އެކީ ކަލޭ އައީ؟
ކަލޭ އައީ ކާކާ އެކީ؟
ކަލޭ އުޅޭ ރަށަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭގެ ދަބަހަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭ ބޭނުމީ މިތަނުން ކޯންޗެއް؟
ކަލޭ ބޭނުމީ ކޮން ކުލައެއް؟
ހުޅުމާލެއަށް ދަނީ ކޮން ބަހެއް؟
މިއީ ކާކުގެ ފޮތެއް؟
އެއީ ކާކަށް ހެދުނު ގޯހެއް؟
މިއީ ކާކުގެ އަތުލިއުމެއް؟
އޭނާ ވިސްނުން ކޮށީ ކީއްވެ؟
ރޭލު ލަސްވަނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ ލަސްވީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ ހެނީ ކޮންކަމަކާ؟
ކަލޭ ތިޔަހެން ހަޅޭއް ތިޔަ ލަވަނީ ކީއްވެ؟
ކަމަކާ ނުލައި ކަލޭ ރުޅިއަންނަނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ މަށާ ދިމާލަށް ތިޔަ ބަލަނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ މަ ގާތު ތިޔަ އަހަނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ މަށަށް މިހުރިހާ ވާހަކައެއް ތިޔަ ކިޔައިދެނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ އަބަދު ނޫ ގަމީސް ލަނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ ކަންބޮޑުވަނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ އޭނާ ގައިގައި ޖެހީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ ވަޒީފާއިން ވަކިވީ ކީއްވެ؟
ދެން ކަލޭ މަށަށް ގުޅީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ އެތަނަށް ދިޔައީ ކީއްވެ؟
ދެން ކަލޭ މަގާތު އަންނަން ބުނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ ހުރިހާ ފައިސާއެއް ހަރަދުކުރީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ އެހެން އުޅެނީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ ވަޒީފާއަށް ކުރިމަތިނުލީ ކީއްވެ؟
ކަލޭ މަށަށް ނޭންގީ ކީއްވެ؟
އޭނާ ފޮތެއްގައި ހަން ޖަހަނީތަ؟
އޭނާ ފައިލެއް އެބަ ގެނޭތަ؟
އޭނާ މޭވާ ގަންނަނީތަ؟
އޭނާ ފޮތް ދެނީތަ؟
އޭނާ އިނގިރޭސި ދަސްކުރަނީތަ؟
އޭނާ ފީ ދައްކާތަ؟
އޭނާ ދުވޭތަ؟
އޭނާ ކަލެއަށް ގުޅާތަ؟
އޭނާ ސިޓީއެއް ލިޔަނީތަ؟
އޭނާ ގަހެއް ކަނޑަނީތަ؟
އޭނާ ނާވިލެއް ކިޔަނީތަ؟
އޭނާ ކަލޭގެ އުޚުތަށް ގުޅަނީތަ؟
ބަސް އެބަ އާދޭތަ؟
ވާރޭ އެބަ ވެހޭތަ؟
މެޝިން ހިނގާތަ؟
އޭނާ ކަލޭގެ ސެލްފޯން ނަގަނީތަ؟
ކަލޭގެ މަންމަ ކާނާ ތައްޔާރުކުރަނީތަ؟
ފިލްމު ކިހިނެއް؟
އޭތި ކިހިނެއް؟
ކަލޭ ހަމަޖައްސަނީ ކިހިނެއް؟
ކަލެއަށް އެކަން އެނގެނީ ކިހިނެއް؟
ކަލެއަށް ކޯސް ކިހިނެއް ފެންނަނީ؟
އަހަރެންނަށް އެކަން އެނގެނީ ކިހިނެއް؟
ކިހާ އަވަސް އަވަހަކަށް ކަލޭ އެތަނަށް ދަން؟
ކަލެއަށް އެތަނަށް ވާސިލުވެވުނީ ކިހިނެތް؟
ކަލެއަށް އެތަނަށް ދެވުނީ ކިހިނެތް؟
އެމީހުން ސަލާމަތްވީ ކިހިނެތް؟
ކަލޭ ގެ ހުރިތަން ހޯދީ ކިހިނެއް؟
ކަލޭ އެމީހުން ރުއްސީ ކިހިނެއް؟
އެގޭގައި ހުންނަނީ ކިތައް ކޮޓަރި؟
ކަލޭގެ ތިބެނީ ކިތައް އަޚުން؟
އެއީ ކިހާވަރަކަށް؟
ކިހާ އިރެއް ވަންދެން ކަލޭ މަޑުކުރާނަން؟
ބޭންކު ހުންނަނީ މިތަނުން ފެށިގެން ކިހާ ހިސާބަކު؟
ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.
ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރިއްޔާ.
ކަލޭ ތިވީ ވަރަށް ބޮޑު އެހީއެއް.
ބޭނުންވި ވަގުތު ކަލޭ ވީ އެހީ އަހަރެން ހަނދާން ނައްތައެއް ނުލާނަން.
އެހާ ކުޑަތަން ވެފައި ހުއްޓައި ހުރިހައި ކަމެއް ހަމަޖައްސައިދިނުން އެއީ ކަލޭގެ ހެޔޮކަން.
ކަލެއަށް ޝުކުރުއަދާކުރާނެ ގޮތެއް އަހަރެންނަކަށް ނޭނގޭ.
އަހަރެންނަށް ހަމަ އަސްލުވެސް ނޭނގޭ ޝުކުރުއަދާކުރާނެ ގޮތެއް.
އަހަރެން ކަލެއަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ޝުކުރުވެރިވަން.
ކަލެއަށް ޝުކުރު އަދާކުރާނެ ބަސްތަކެއް އަހަރެންނަކަށް ނުފެނުން.
އަހަރެންނަށް ހަނދާންކޮށްދިނީތީ ޝުކުރިއްޔާ.
ގުޅީތީ ޝުކުރިއްޔާ.
އެ އޯކޭ.
އެކަން އެންމެ ރަނގަޅު.
މައްސަލައެއް ނެތް.
ތިހެން ނުބުނޭ.
މަރުހަބާ.
މަށާ ތިހެން ވާހަކަ ދައްކަން ކަލެއަށް ކެރުނީ ކިހިނެއް؟
ކަލޭ އެފަދަ ކަމެއް ކުރީ ބުއްދި ފިލައިގެންތަ؟
މަ ކުރަން ވީ ކަންތައް މަށަށް ކިޔައިދިނުން ހުއްޓާލާފަ އަމިއްލަ ކަންތަކާ އުޅޭ.
ކަލޭ ތިޔަ އުޅެނީ މަ މޮޔަހައްދަންތަ؟
އަހަރެންގެ ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލައިފި.
އަހަރެންގެ ކެތްތެރިކަން އިމްތިހާން ނުކުރޭ.
ކަލޭ ބޭނުންވަނީ ކޮންފަދަ ކަމެއްތަ؟
ކަލޭ އަބަދު ކޮންމެވެސް ކަމަކާ ޝަކުވާކުރަނީ؟
ކޮންފަދަ ނުބައި ކަމެއް ކަލޭ ތިޔަ ކުރަނީ؟
ކަލޭ ހީކުރަނީ ކަލޭ ވަރަށް މޮޅުކަމަށްތަ؟
ކަލޭ ހީކުރަނީ މަށަށް އެކަން ނޭނގޭ ކަމަށްތަ؟
އަމިއްލަ ނަފުސު މައިތިރިކުރޭ އެހެންނޫނީ އަހަރެން ކަލޭ ބޭރުކުރާނަން.
މަގޭ ކަންތަކާ ކަލޭ ކަންބޮޑުވީ ކިހިނެއް؟
މަގޭ ލޯމަތިން ދުރަށްދޭ.
ނަރަކައަށްދޭ.
ގެއްލޭ.
ކަލޭގެ ރުޅި އިސްނުކުރޭ.
މައިތިރިވޭ.
ކަލޭ އަމިއްލަ ނަފުސު މައިތިރިކުރޭ.
ދެރަނުވޭ.
ހުރިހާ ކަމެއްވެސް ދާނީ ރަނގަޅަށް.
ވިސްނުން ހުއްޓާލާ.
ހުރިހާކަމެއް ވެސް ރަނގަޅުވާނެ.
އެއީ އެއްވެސް މީހެއްގެ ކުށެއް ނޫން.
ކަލޭ ދެރަވަނީ ކީއްވެ؟
ހާސްވާން ޖެހޭ ކަމެއް އެކަމުގައި ނެތް؟
ކަލެއަށް އެނގޭތަ އެންމެންނަށް ވެސް ބައެއް ފަހަރު ގޯސް ހެދޭ.
ހަނދާން ނައްތާލާ.
ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ގޯހެއް ހެދިދާނެ.
އަހަރެންނަށް ޔަގީން އެއީ ކަލެއަށް ހެދުނު ގޯހެއް ނޫންކަން އަދި އެންމެނަށް ވެސް އެކަން އިނގޭ.
އެކަހަލަ ކަމެއް ދެން ނުވާނެ.
އަހަރެން މިތާ ހުއްޓައި ބިރުގަންނަންވީ ކީއްވެ؟
އަހަރެން ކަލެއާ އެކީ ހުރިހާ ހިނދަކު ބިރުގަންނަންވީ ކީއްވެ؟
އަހަރެންގެ ވެސް އޮތީ ހަމަ ތިޔަ މައްސަލަ.
ކަރުނައަކުން އެއްވެސް ކަމެއް ހައްލެއް ނުވާނެ.
ކޮންމެ މައްސަލައަކަށް ވެސް ހައްލެއް އޮންނާނެ.
ފަސޭހަ ދުވަހާއި އުނދަގޫ ދުވަހުވެސް އަހަރެން ކަލެއާ އެކީ ހުންނާނަން.
ވާރޭ ވެހުނަސް އަވި ދިނަސް އަހަރެން ކަލެއާ އެކީ ހުންނާނަން.
ވާން ހުރިކަމެއް ވާނެ.
ހަޔާތަކީ އަބަދު ވޭން އެޅުމެއް ނޫން.
މިގޮތަށް ހާސް ވެގެން އެއްވެސް ކަމެއް ހާސިލެއް ނުވާނެ.
އެއީ ކަން އޮންނަ ގޮތެވެ.
އެކަމަކު، ލޯބިވެރިޔަކު ހޯދުމަކީ އަމިއްލައަށް ކުރާންޖެހޭ ކަމެކެވެ.
އަހަރެންގެ ދައްތަގެ ފިރިއެއް ހުރެއެވެ. 
އަންހެން ކޮއްކޮގެ ކައިވެނީގެ ޙަފުލާ ފެށެން އޮތީ ތިން ގަޑިއިރެވެ. 
ލޯބިވެރިޔަކު ހޯދުމަކީ އެ މީހުންނަށް އުނދަގޫކަމެއް ނޫނެވެ. 
ދައްތަގެ ކައިވެނި އޮތީ ރޫޅުމުގެ މަގުމަތީގައެވެ.
ދެން އިންނަންވީ މީހާ ވެސް ދައްތައަށް އެނގެއެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ހުސްހަށިބަޔަށެވެ. 
ކަމުދާ މީހަކާ ދިމައެއް ނުވިއެވެ. 
ރައްޓެހިވެވުނު މީހުންގެ އަދަދެއް ނޭނގެއެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކާ ރައްޓެހިވަނީ އެއީ ފަހު މީހާ ކަމަށް ނިންމައިގެންނެވެ. 
ފިރިއަކަށް ހަދައި ހިތުގެ ތަޅުދަނޑި އޭނައަށް ދިނުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ. 
ވަކި ހިސާބަކުން އެ މީހާގެ ކަމުނުދާ ސިފަތައް އަހަރެންގެ ތޫނު ލޮލުގައި އަޅައިގަނެވެ. 
އަޅައިގަންނައިރަށް އަހަރެން ހިތާހިތުން ބުނެލަމެވެ. 
އެއީ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. 
އަނެއްކާ އަނެއް ސިފަ ފެނެއެވެ. 
އެ ކަމާ ވެސް ކަންބޮޑު ނުވާން ހިތަށް ވިސްނައިދެމެވެ. 
އެކަމަކު، ކަމުނުދާ ސިފަތައް ގިނަވަމުން ގޮސް އެންމެ ފަހުން ކެތް ނުވެގެން ރުޅިވަނީއެވެ.
އަހަރެންގެ ޝަރުތު ގިނައެއް ނޫނެވެ. 
ބަލައިލަން ރީތިވެފައި، ސިނގިރެޓު ނުބޮނިކޮށް އަހަންނަށް ނިމުނީއެވެ. 
މޫނު މާ ރީތި ނޫނަސް ވަރުގަދަ ހަށިގަނޑެއް ހުރެއްޖެއްޔާ ވެސް ރަނގަޅެވެ. 
ސިނގިރެޓު ބުޔަސް އަހަންނާ ކައިވެނިކޮށްފައި ހުއްޓައިލަން ޝަރުތު ކުރިޔަސް ރަނގަޅެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން ދޫ ނުދޭ ތިންވަނަ ޝަރުތެއް އޮވެއެވެ. 
ލިއޯ ރާހީގެ މީހަކަށް ވުމެވެ. 
އަހަންނަކީ ޖެމިނީއެކެވެ. 
އަހަރެން އުފަލުގައި ގެންގުޅެވޭނީ ލިއޯ ރާހީގެ މީހަކަށެވެ. 
ފޮތުގައި އޮތީ އެހެންނެވެ. 
އެއްފަހަރު ވެސް ލިއޯ ރާހީގެ ފިރިހެނަކާ ދިމައެއް ނުވެއެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީއެވެ. 
އަހަރެން މުސްކުޅިވާއިރު ވެސް ލިއޯއެއް ނުލިބިއްޖެއްޔާ ދެން ހަދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ބިރަކީ އެއީއެވެ.
ދޭތެރެއަކުން މަންމަ އައިސް ކައިވެނީގެ މުހިންމުކަމުގެ ވާހަކަދައްކައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން މީހަކާ ނީނދެގެން ކަންބޮޑުވާ ވާހަކައެއް މަންމަ ނުބުނެއެވެ. 
ނުބުނެ ބުނަން އެ އުޅެނީ ކީކޭކަން، މަންމަ ހިތުން އަހަންނަކަށް ނުވިސްނޭނެއެވެ. 
އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
މަންމަ ބިރުގަންނަނީއެވެ. 
އަހަންނާ ދޭތެރޭ މަންމައަށް ޝައްކުވަނީއެވެ. 
ޙަޤީޤަތް ހާމަކޮށްދޭން އަހަރެން ކިހާ ބޭނުންވޭ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަންނަކީ ހިއްސުތައް ހަމަ އަންހެނަކީމެވެ. 
ތަފާތު ވިސްނުމެއް އަހަރެންގެ ނެތެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވާ ކަހަލަ މީހަކާ ދިމާނުވަނީއެވެ.
ޙަފުލާއަށް ދާން މޭކަޕްކުރަން އަހަރެން ހުރިއިރު، އެކި ކަހަލަ ފިކުރުތައް ސިކުނޑީގައި އެނބުރުނެވެ.
ދަރުބާރުގެއަށް އަހަރެން ދިޔައީ މަންމަޔާ އެކުގައެވެ. 
ޖޯޑުޖޯޑަށް އެ ތަނަށް ވަންނަ މީހުންތައް ފެނިފައި ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ އެންމެން ވެސް އިނދެގެން އެ އުޅެނީ ލޯބިވާ މީހުންނާ ހެއްޔެވެ؟
އެންމެ ބޭނުންވި މީހާޔާ ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ ދިރިއުޅުމެއް ފެށުމަށްޓަކައި ކޮންމެވެސް މީހަކާ އެކުގައި ހަޔާތެއް ފަށަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
މީހުން ރުއްސުމަށްޓަކައި އަހަރެން ވެސް ލޯބިނުވާ މީހަކާ އިންނަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަތުގައި އޮތް ފޯނަށް މެސެޖެއް އައެވެ. 
އަހަރެން ފޯނަށް ބަލައިލީމެވެ.
ހިނގާ ދެން މީޓްކުރަމާ! އާރިފުގެ މެސެޖުގައި އޮތެވެ. 
މިހާރު ދެން ނުފެނި ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދެއްކިއްޖެއްނު!
އާރިފަކީ އެފްބީން ދިމާވި މީހެކެވެ.
އަހަރުމެންގެ އެކުވެރިކަން އޮންނަތާ އަށެއްކަ މަސް ވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ، އަހަންނާ އަޅާބަލާއިރު ވަރަށް ދިގު މުއްދަތެކެވެ. 
އާންމު ގޮތެއްގައި އެ އަށް ވުރެ ކުރިން އަހަރެން ފޫހިވާނެއެވެ. 
އާރިފަކީ، މުނިފޫހިފިލުވައިދޭން އެއްވަނައިގެ މީހެކެވެ. 
ވާހަކަ ހުހެއް ނުވެއެވެ. 
މައްސަލައަކީ ހަމަ އެންމެ މައްސަލައެކެވެ. 
އާރިފަކީ ލިއޯއެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ފިރިއެއްގެ ވަޒީފާއަށް އާރިފު ކުފޫ ހަމަވާނެ ހެއްޔެވެ؟ 
ހިނގާ! އަހަރެން ލިޔެލީމެވެ. 
ތަނެއް އޯކޭވީމަ މެސެޖުކޮށްލާ!
ކޮއްކޮއާ ސަލާންކުރީމެވެ. 
އެ ދެމަފިރިން ފެނުމުން އަހަރެން ވެސް އަންބަކަށް ވާހިތްވިއެވެ. 
ކުރިން ނުވާހާ ބޮޑަށެވެ.
އެންމެ ފުރިހަމަ މީހާއަށް ކުރި އިންތިޒާރު މާ ދިގުވެއްޖެއެވެ. 
ހީކުރި ވަރަށް ވުރެ އެ ކަން މާ އުނދަގޫ ވެއްޖެއެވެ. 
އާރިފު ކަމުހިނގައްޖެއްޔާ ކޮންފަދަ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ކަން ކޮންމެވެސް ކޮޅެއްގައި ޖެހެން އަހަރެން ވަރަށް ބޭނުންވިއެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހެވެ. 
އަހަރެން ދިޔައީ ސިޓްރޯން ރެސްޓޯރަންޓަށެވެ. 
މާލޭ ކާނިވާ ޞަރަޙައްދުގެ މޫދާ ކައިރީގައި ހުންނަ އެ ރެސްޓޯރަންޓަކީ، ހިތްގައިމު މަންޒިލެކެވެ. 
ކަނޑުން އަރައިގެން އަންނަ ސާފު ރޯޅިއާ އެކު ވާޓަރަށް ބިންދާލާ ރާޅުން ހިތަށް އުފާވެރިކަން ގެނެސްދެއެވެ. 
ކައިރީގައި އޮންނަ ކުޑަކުދީންގެ ޕާކުގައި ކުޅެސަކަރާތްޖަހާ ކުޑަކުދީންތައް ފެނުމުން އަހަރެންގެ އެ އުމުރު ހަނދާންވެއެވެ.
މޫދާއި، ވިލާ، ކަނޑުގެ ތަފާތު ކުލަތަކުން ސިކުނޑިއަށް ދިރުން ގެނެސްދެއެވެ.
ރެސްޓޯރަންޓުގެ ތިރީގައި ހުސް ގޮނޑިއެއް ނެތެވެ. 
ނަސީބަކުން، އާރިފު ދަޢުވަތު ދީފައި އޮތީ އެ ތަނުގެ ފުރަތަމަ ފަންގިފިލައިން ބައްދަލުކުރުމަށެވެ. 
އެފްބީން ފެނުނު ގޮތުގައި އާރިފަކީ ރީތި މީހެކެވެ.
ކަސްރަތުކުރާ ތަނެއްގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހެކެވެ. 
އުމުރުން އަހަންނާ ދާދި އެއްވަރެކެވެ. 
ފެނުނު ފޮޓޯތަކުން ފާހަގަކުރެވުނު ގޮތުގައި، ވަރުގަދަ ހަށިގަނޑެއްގެ ވެރިއެކެވެ. 
އަހަރެން ސިޑިން އެރީމެވެ. 
އެންމެ ފަހު ހަރުފަތަށް އަރައިފައި ވަށައިގެން ނަޒަރުހިންގައިލީމެވެ. 
އާރިފް ހަނާއަޅައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ހިނިތުންވެލައިފައި އާރިފާ ދިމާއަށް ހިނގައިގަތީމެވެ. 
އާރިފް ދަމައިލި ގޮނޑީގައި އިށީނީމެވެ. 
ހަތަރުކަޅި ހަމަކޮށް، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ބަލައިލީމެވެ. 
އާރިފަކީ ރީތި މީހެކެވެ.
ލައިގެންހުރި ބާރު ޓީޝާޓުގެ މަތިން އެ ހަށިގަނޑުގެ ވަނާތައް ރީތިކޮށް ފާޅުވެއެވެ. 
ކުޅަދާނަ މާވަޑިއެއްގެ ކިއްސަރުވަޑާމުގެ ނަމޫނާއެއް ފަދައެވެ.
ސިނގިރެޓު ވަހެއް ނުދުވައެވެ. 
ދެވަނަ ޝަރުތު ވެސް ހަމަވީއެވެ.
ކޯޗެއް ގެންނާނީ؟ އާރިފުގެ އަޑު، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އިވުނެވެ.
އަހަރެން އުންމީދުކުރި ވަރަކަށް އާރިފުގެ އަޑު ބަރެއް ނޫނެވެ. 
އަކުރުތައް ސާފެވެ. 
ރަނގަޅު ފާހަގައެއް ޖެހީމެވެ.
އަހަރެންގެ ނަޒަރުގައި ކުރިމަތީގައި އޮތީ ލިސްޓެކެވެ. 
ގަލަން އޮތީ އަހަރެންގެ އަތުގައެވެ. 
ޖަހާނެ ފާހަގައެއް ޖަހަންވީއެވެ. 
އަހަރެން ވިސްނަނީ ކޯޗެއްކަން އަހަރެންގެ މޫނުން ދަނެގަންނަން އާރިފް މަސައްކަތް ކުރިއެވެ.
އެ ކަން ނާކާމިޔާބު ކޮށްލީމެވެ. 
ދުރަށް ނަޒަރުހިންގައިލީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ކަނާއަތް ފަރާތުން ފެންނަންއޮތީ ފުނަދޫއެވެ. 
ވަގުތަކީ، އިރު އޮއްސުމުގެ އަލާމާތްތައް އުޑުމަތިން ފާޅުވަމުންދިޔަ ވަގުތެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ.
އަނެއްކާ ވެސް ހަޔާތުން ދުވަހެއް ނިމެނީއެވެ. 
ފޮނި އުންމީދުތަކަކާއެކު އެ ދުވަހުގެ އިރު އޮއްސޭނެ ނަމަ ކިހާ ރަނގަޅު ހެއްޔެވެ؟
ކޮފީއަކަށް އިންވައިޓް ކުރީ، ސަމާސާ ރާގެއްގައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކޮފީއެއް ބޭނުމީ ވެސް.
އާރިފު އޯޑަރު ދިނެވެ. 
ގިނަ ވަގުތު އަހަންނަށް އިނދެވެނީ ވިސްނާށެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް އަންނާނީ އާރިފު ހެއްޔެވެ؟ 
އާރިފްގެ އެފްބީގައި އޮތް ގޮތުން އޭނައަކީ ސްކޯޕިއޯއެކެވެ. 
ގޯސް މީހަކަށް ނުވާނެއެވެ. 
ރުޅިއާއި ލޯބި އޮންނާނީ ދާދި އެއްކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ.
ލޯބިވާނެއެވެ. 
އަވަހަށް ރުޅިއަންނާނެއެވެ. 
އަހަރެން ފަދައިން ލާނެތް ސަމާސާ ކުރާނެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ވިސްނާލެއް ވަރަށް ތިލަވާނެއެވެ.
ނިންމުންތައް ނިންމާލެއް ވަރަށް އަވަސްވާނެއެވެ. 
ޖެމިނީއަކާ އެއްކޮށް އުޅޭއިރު ވަރަށް ގިނަ މައްސަލަތައް ޖެހޭނެއެވެ. 
އެހާ ސާފުކޮށް އެ ކަން އެނގެން އޮއްވައި އަހަރެން އެ ކަމަށް ދެ ލޯ މަރައިލަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ކޯޗެއް ތި ވިސްނަނީ؟ އާރިފު ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެއްޗެއް ނުވިސްނަން، އަހަރެން ހެދީ ދޮގެކެވެ. 
ހޮރަސްކޯޕް ގަބޫލުކުރަންތަ؟
މުހިންމީ ހޮރަސްކޯޕެއް ނޫން، އާރިފް ބުނެލިއެވެ. 
މުހިންމީ ހިތް. 
ވަޓް ޔޫ ބިލީވް.
ރާއްސަކީ ކޯޗެއްކަން ނޭނގޭ މީހަކު ބުނާނީ އެހެންނެވެ. 
އާރިފް ރާހި ގަބޫލުކުރާ ނަމަ އަހަރެން ބުނީމުހެވެ. 
ލިއޯއަކީ ޖެމީނީއަށް އެންމެ ފުރިހަމަ ރާއްސެވެ. 
ކޮށްދޭ ކަންތަކުގެ އަގު ވަޒަންކުރުމާއި، އޯގާތެރިކަމާއި، ސާބިތުކަން ހުރީ ލިއޯގައެވެ. 
އާރިފްގެ ރާހީގައި ދަމާބާރެއް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު ޖާދޫގެ ބާރު ވަރަށް ގަދައެވެ. 
ދެވަނަ ފަހަރަށް ބައްދަލުނުވަނީސް، ދައްތައާއި ކޮއްކޮގެ ތާއީދު ހޯދައިފިއެވެ.
އާރިފާ ކައިވެނިކުރުމަށް ދައްތަ ބާރުއަޅަން ފެށިއެވެ. 
ވިސްނަން ވަގުތުދޭން އަހަރެން އެދުމުން އެ އަޑެއް ނޭހިއެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ ކަންފަތާ ހިސާބަށް ކައިވެނީގެ ޚަބަރު ގެންދިޔައެވެ. 
އެ މީހުންގެ ރުހުން ހޯދިއެވެ. 
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ދެން އަޅައިނުލާނީއެވެ. 
ލޯބިނުވާ މީހުންނާ އިނދެގެން އެހެން މީހުންނަށް އުޅެވެންޏާ އަހަންނަށް ވެސް އުޅެވޭނެއެވެ.
ގަޑިނުޖެހި ތަންތަނަށް ދާން ގަޑި އަވަސްކުރެއެވެ. 
އެ ކަން ހަނދާންހުންނަހާ ދުވަހަކު އެއަކުން ފައިދާއެއް ނުކުރާނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ވެސް ވީ އެ ކަހަލަ ގޮތެކެވެ. 
އެކުގައި އުޅެން އަހަރެން ކިތަންމެ މަސައްކަތެއް ކުރި ނަމަވެސް، ނޫޅެވޭނެކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
ފުރަތަމަ ހަފުތާގައި މައްސަލަޖެހެން ފެށިއެވެ. 
އާރިފްގެ ވިސްނުން މާ ބޮޑަށް ހަނީއެވެ. 
އެ ކަމަށް ތައްޔާރުވެގެން ހުރި ނަމަވެސް ކެތެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
ކޮންމެ ދުވަހަކު އިރުއަރަނީ އާ މައްސަލައެއް ފެންމަތިކުރަމުންނެވެ. 
ގޭގެ އެންމެންނަށް އާރިފް ރަނގަޅެވެ. 
ރަނގަޅު ސިފަތައް ބައިވަރެވެ. 
އަހަންނަކަށް އާރިފްގެ ރަނގަޅު ސިފައެއް ނުފެނުނެވެ.
އެ ކައިވެނިން އަހަންނަކަށް ހިތްހަމަޖެހުމެއް ނުލިބުނެވެ. 
ނަފުސާނީ ބަލިމަޑުކަމެއްގެ ކޮޅުމަތި ފެންނަންދެން ހިތްވަރުކޮށްފައި ދެން ހުއްޓައިލީއެވެ.
ދައްތަގެ ކައިވެނި ސަލާމަތްވިއެވެ.
އަހަރެންގެ ކައިވެނި ރޫޅުނެވެ. 
އެއީ މުޅި ޢާއިލާއަށް ލިބުނު ލަދެކެވެ.
ވަރީގެ ސެޓުފިކެޓު ހިފައިގެން އެ އަށް ބަލަން އެނދުގައި އޮތީމެވެ. 
ވާނީ އެހެންކަން މާ ކުރިން ވެސް އަހަންނަށް އެނގެއެވެ.
އާރިފަކީ ލިއޯ ރާހީގެ މީހެއް ނޫނެވެ. 
ހުރިހާ ވެސް މައްސަލައަކީ އެއީއެވެ. 
ސްކޯޕިއޯއާއި ޖެމިނީއަކީ ގުޅިގެން އުޅެން އުނދަގޫ ދެ ރާއްސެވެ. 
އެ ވަގުތު ކުއްލިއަކަށް އަހަންނަށް ތެދުވެވުނެވެ. 
އަވަސްއަވަހަށް އަލަމާރި ހުޅުވައިލައިފައި ކައިވެނީގެ ސެޓުފިކެޓު ބަލައިލީމެވެ. 
ތަފާތެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަރަކާތް ހުއްޓުނެވެ. 
ހުރި ތަނަށް ގާވި ކަހަލައެވެ. 
ކުރިން އެ ވަރަށް ނުބެލުނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ގަބޫލުކުރެވުނުލެއް ބޮޑުކަމުން ހެއްޔެވެ؟ 
ނުރުހުމުގެ ލޮލަށް އައިބު ނޫން އެއްޗެއް ނުފެނުނީ ހެއްޔެވެ؟
އާރިފް ބުނި ޖުމުލަ އަހަރެންގެ ކަންފަތުގައި އޭރު ވެސް ގުގުމިއެވެ. 
މުހިންމީ ރާއްސެއް ނޫނެވެ.
އެކަމަކު ތިމާގެ ހިތެވެ. 
ތިމާ ގަބޫލުކުރާ ގޮތެވެ. 
އާރިފަކީ، ޙަޤީޤަތުގައި ލިއޯއެކެވެ.
އަހަންނަކީ ވޮލީކުޅޭ މީހެކެވެ. 
ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ. 
ދެ ރޮނގުގައި ވެސް އަހަންނަކީ ކާމިޔާބު މީހެކެވެ. 
އިސްކޮޅުން ދިގު ހަށިގަނޑަކާއި، ފަން އިސްތަށިގަނޑަކާއި، ބަރު އަޑެއްގެ ވެރިއަކީމެވެ. 
އަންހެންކުދިން ހިތްކިޔާ އެތައް ސިފައެއް ލިބިފައިވާ، މުރާލި މީހަކީމެވެ. 
ހަޔާތުގެ ބައިވެރިއަކަށް ހެދީ ހިދާޔާއެވެ. 
އެއީ އަހަރެން އެންމެ ލޯބިވި ކުއްޖާއެވެ. 
އަހަރެން ފުރަތަމަ ބޭނުންވީ ފިރިހެންކުއްޖެކެވެ. 
ދެން ބޭނުންވީ އަންހެންކުއްޖެކެވެ.
ކަންތައް ވީ ވެސް އެހެންނެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވި ކޮންމެ ކަމެއް ފުރިހަމަވިއެވެ. 
އެދުނު ހުރިހައި އުފަލެއް ހާސިލުވިއެވެ. 
އުމުރުން އެންމެ ތޭވީސް އަހަރުގައި، ވިޔަފާރިވެރިންގެ ތެރެއިން ނަން މަޝްހޫރު މީހުންގެ ލިސްޓުން އަހަރެން ޖާގަ ހޯދީމެވެ. 
އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޢާއިލާގެ އެންމެން އެހާ ނަސީބުގަދައެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ނަސީބުގެ ތަރި މެދުއުޑުގައި ފިޔަޖެހުން އެއީ ކުށެއް ނޫނެވެ.
ޤައުމީ ވޮލީބޯޅަ މުބާރާތުގެ ފައިނަލު މެޗު ކުޅެވުނު ރެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޓީމު މޮޅުވާނެކަމުގެ ޔަގީންކަން ބޮޑުވި ދަނޑިވަޅެވެ. 
ޝޮޓެއްޖަހައިފައި ތިރިވި ވަގުތު، އަހަރެންގެ ފަޔަށް ތަދެއް އެރިއެވެ. 
އާދަޔާޚިލާފު ކަމެއް ނޫނެވެ. 
ކިތަންމެ މޮޅަށް ކުޅޭ މީހެއްގެ ފަޔަށް ވެސް ތަދެއް އަރާފާނެއެވެ.
އަހަރެން މެޗު ދޫކޮށްލައިފައި ފޭބީމެވެ. 
ޓީމަށް ތަށި ލިބުނެވެ.
އަހަރެންނަށް ޖެހުނީ ޓީމާ ވަކިވާށެވެ. 
އަހަރެން ނެތްތަން ފޫނުބެދި، ޓީމު ބަލިވާތަން ބަލާށެވެ. 
މެޗަކަށް ފަހު މެޗެކެވެ. 
ހިތަށް ވަރަށް އަސަރުކުރި މަންޒަރެކެވެ.
ރާއްޖެއިން ކުރެވެން ހުރި ހުރިހާ ފަރުވާއެއް އަހަރެން ކުރީމެވެ. 
މުޅީން ފަސޭހަވާ ގޮތެއް ނުވިއެވެ. 
ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ވެސް ދިޔައީމެވެ. 
އާންމު ދިރިއުޅުން އުޅެވޭވަރު ވިއެވެ. 
އެކަމަކު، ކުޅެން ފަށާއިރަށް ތަދުވާން ފަށައެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ކުޅުން ހުއްޓައިލީއެވެ.
ވޮލީއަކީ އަހަރެންގެ ހިތެވެ. 
ހަޔާތުގައި ދިމާވާ އެކި ކަހަލަ ނުތަނަވަސްކަން ފިލުވައިލުމަށް ވެސް އަހަރެން ކުޅުނީ ވޮލީއެވެ. 
ހިދާޔާއާ ފުރަތަމަ ދިމާވީ ވެސް އޭނަގެ އޮފީހަށް ވޮލީ ފަރިތަކޮށްދޭން ގޮސްއުޅުމުގެ ތެރޭގައެވެ.
ދިރިއުޅުމާ އެ ވަރަށް ލާމެހިފައިވާ ކުޅިވަރަކާ ދުރަށް ދިޔުމަކީ އަހަންނަށް ވަރަށް އުނދަގޫކަމަކަށް ވިއެވެ. 
ފިކުރު ނުކުރަން ބޭނުންވިޔަސް ފިކުރުތަކާ ދުރަކަށް ނުދެވުނެވެ. 
ކާހިތް ކެނޑުނެވެ. 
ވިޔަފާރިއަށް އޮތް ޝައުޤުވެރިކަން ގެއްލުނެވެ. 
މެނޭޖަރާ ފިހާރަ ހަވާލުކޮށްފައި އަހަރެން ދުރަށްޖެހިލީމެވެ.
ފައިދާ ވިއްޔާ ވީއެވެ. 
ނުވިޔަސް އަހަންނަށް ފަރުވާލެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންގެ ޢާއިލާގައި އެކަކުއަނެކާ އޮންނަ ގުޅުން ވަރަށް ވަރުގަދައެވެ. 
ލޯމައްޗަށް ފެންނަނީ އެހެންނެވެ. 
އެކަކަށް ކަމެއް ވެއްޖިއްޔާ އެހެން އެންމެންގެ އެހީތެރިކަން ލިބެއެވެ. 
މާޔޫސްކަމުގެ ސާލު އަހަރެންގެ ގައިގަ އޮޅައިލި ވަގުތު، އެންމެންވެގެން އެ ސާލު ދަމައިގަތެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ހުރަގެއިން އަހަރެން ނެރުނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތާދެކޮޅަށެވެ. 
ކަނިވަމުންދިޔަ އުންމީދުގެ ހުޅުކޮޅަށް ދިރުން ލިބުނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ކުޑަކޮށް ހަމައަކަށްއެޅިގެން އަހަންނަށް ފިހާރަޔަށް ދެވުނުއިރު ވިޔަފާރި އޮތީ ބޮއްސުންލައިފައެވެ. 
މުދާތައް މަދުވެ، އޮޅުންބޮޅުން ގިނަވެފައެވެ. 
ތަދުވާ ފަޔާ ހަނގުރާމަކުރަމުން ވިޔަފާރި ކޮޅަށްޖަހަން ކުރި މަސައްކަތަށް ކުރިއެރުމެއް ނުލިބުނެވެ. 
ނެގި ލޯނު ނުދެއްކި ދަރަނިވެރިވާން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ކެތް މަދުވެފައެވެ.
ވިޔަފާރި ސަލާމަތްކުރަން އިންތިހާއަށް ބޭނުންވެފައެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯކުރިމަތީގައެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަތްމަތި ހުސްވެއްޖެއްޔާ އަނބިދަރިންނަށް ކާންދޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އެކުވެރިޔަކު ޚިޔާލެއް ހުށައެޅީ އަހަރެން މޮޔަވާން ކައިރިވެފައިހުއްޓައެވެ.
މަ ދީފާނަން އައިޑިޔާއެއް، ނައުޝާދާ ދިމާވެގެން އެހީގެ އަތެއް ދިއްކޮށްލިއެވެ. 
މި ކަން ކޮށްފިއްޔާ މަށަށް ގެރެންޓީ ފައިގެ ތަދު ރަނގަޅުވާނެ. 
ބިޒްނަސް ވެސް އަލުން ރަނގަޅުވާނެ.
ލަންކާއަށް ދާންޖެހޭނީ.
އަހަރެން އެ ދުވަހު ޓިކެޓެއް ނަގައިގެން ލަންކާއަށް ފުރީމެވެ. 
ވަރަށް ފޮނި އުންމީދަކާ އެކުގައެވެ. 
ލައްކާއަށް ދެވުނު ދުވަހު، ހޮޓަލުގައި ފޮށި ބަހައްޓައިފައި ނައުޝާދު ކިޔައިދިން މިސްރާބަށް ދަތުރަށް ފެށީމެވެ. 
ދެ ފަހަރު މަގު އޮޅުނެވެ. 
އެއީ، ވިސްނުން ބަދަލުކުރަން ލިބުނު ދެ ފުރުޞަތުކަމެއް އަހަންނަކަށް ނުވިސްނުނެވެ. 
ކޮންމެ ފަހަރަކު ވެސް ނައުޝާދަށް ފޯނުކޮށްގެން މަގު ހޯދަނީއެވެ. 
އެ މަގުތަކަށް ނައުޝާދު ވަރަށް ފަރިތައެވެ. 
ދަތުރު ދިގުވި ވަރަކަށް މަގުތައް ހަނިވެ، ފަޅުވަމުންދިޔައެވެ. 
އާބާދުވެފައި ހިސާބުގަނޑު ގެއްލި، ދެވޭ މަންޒިލާމެދު ޝައްކު އުފެދެން ފެށިއެވެ. 
އަނބުރައިލައިފައި ދާން ހިތަށްއަރައިފައި އިންދާ، ޖިފުޓިއެއް ކަހަލަ ތަނެއް ފެނުނެވެ. 
ނައުޝާދު ބުނި ހުރިހާ ނިޝާނެއް އެ ތަނުގައި ހުއްޓެވެ. 
އެ އިން ހިސާބަކު ވެސް މީހެއްގެ ހިލަމެއް ނެތެވެ.
އެ ގޭގެ ދޮރުމައްޗަށް ކާރު ހުއްޓީމެވެ. 
ކާރުން ފައިބައިގެން ގޮސް އެ ގޭގެ ދޮރުގައި ޓަކިޖަހައިލިއެވެ. 
ދެ ފަހަރަކު ޖަހައިލުމުން ދޮރު ހުޅުވިއެވެ.
ކުރިމަތީގައި ހުރީ ޖާނުން ވަރުގަދަ، ކަޅު މީހެކެވެ. 
އިސްކޮޅުން ކުރެވެ.
ލައިގެން ހުރީ ހުދު މުންޑަކާއި ކޮނޑުކެނޑިއެކެވެ.
ދުލިޕް؟ ނައުޝާދު ބުނެފައިވާ ފަދައިން އަހަރެން ވާހަކަދެއްކީ ދިވެހިބަހުންނެވެ. 
ނައުޝާދު ފޮނުވައިގެން މި އައީ.
އެތެރެއަށް ވަނުމަށް ދުލިޕް ދަޢުވަތު ދިނެވެ.
އޭނަ އިޝާރާތްކުރި ގޮނޑީގައި އަހަރެން އިށީނީމެވެ. 
ދުލިޕް ވެސް އިށީނެވެ.
ލޯމަރައިލިއެވެ. 
ދެއަތަކަށް ހެލެން ފެށިއެވެ. 
އަހަރެން ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމައެކު ބަލަން އިނީމެވެ. 
ދުލިޕް ތުންތަޅުވަން ފެށިއެވެ. 
ހީވަނީ މީހަކާ ވާހަކަދައްކާހެންނެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު ބޮލުގެ އިޝާރާތުން ނޫނެކޭ ވެސް ބުނެއެވެ. 
އަހަރެން އެއްޗެއް ބުނަން އަނގަ ހުޅުވައިލި ވަގުތު ދުލިޕްގެ އަތުގެ އިޝާރާތުން އެއްޗެއް ނުބުނުމަށް އެދުނެވެ. 
އަހަރެން ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ލޯމަރައިގެން އިނަސް ދުލިޕަށް ފެންނަނީބާއެވެ؟ 
އެހާ ވެސް އޭނަ މޮޅީބާއެވެ؟
ތީ އެއްވެސް ކަމެއް ނޫން، ލޯ މަރައިގެން އިނދެ، ދިވެހިބަހުން ދުލިޕް ބުންޏެވެ. 
ފައި ރަނގަޅުކޮށްދޭނަން. 
ވިޔަފާރި ވެސް ސަލާމަތްކޮށްދޭނަން. 
އެކަމަކު އެބަޖެހޭ މަ ބުނާ އެއްޗެއް ގެނަސްދޭން.
އަހަރެން ހައިރާންވިއެވެ. 
ދުލިޕަށް އެ ހުރިހާ އެއްޗެއް އެނގުނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ނައުޝާދު ބުނީ ހެއްޔެވެ؟
މަށަށް ވަރިހަމަ ކޮންމެ އެއްޗެއް ދޭންޖެހުނަސް، ވިސްނައިލުމެއް ނެތި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ފައި ރަނގަޅުކޮށްދީފަ، ބިޒްނަސް ސަލާމަތްކޮށްދީ! ހެޔޮނުވާނެ. 
މައްސަލައެއް ނެތް، ދުލިޕް ވަރަށް އުފާވެފައި ބުންޏެވެ. 
މި ހެދުނީ ޑީލެއް.
ކަލޭގެ ފިހާރައިގަ ރޯ ބިސް ވިއްކަން ހުރޭތަ؟
އަހަރެން ބޯޖަހައިލީމެވެ. 
ދުލިޕް އެދުނީ އަހަރެންގެ ފިހާރައިން ރޯ ކުކުޅުބިހެއް ގެނެސްދިނުމަށެވެ. 
އޭރު ވެސް ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ލަންކާގައި ކުކުޅުބިސް ނެތީ ހެއްޔެވެ؟
ކަލޭގެ ފެމެލީން ކަލެއަށް އެބަހުރި ލައްކަ އެއްޗެހި ހަދާފަ، ދުލިޕް ބުންޏެވެ. 
ހެދި މީހަކު ބެލުން މުހިންމެއް ނޫން.
ބިސް ހިފައިގެން އާދޭ. 
އެހެން މީހަކު ގޮވައިގެން ނާންނާތި!
އަހަރެން ހޮޓަލަށް ދިޔަ މަގުމަތީގައި ޖަމާލަށް ގުޅީމެވެ. 
ޖަމާލަކީ އަހަރެންގެ އެއްބަނޑުއެއްބަފާ ކޮއްކޮއެވެ. 
އެ ކަން ނުކުރުމަށް ޖަމާލު ތަކުރާރުކޮށް އެދުމުން ވެސް އަހަރެން އެ އަޑެއް ނާހަމެވެ. 
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ބިހެއް ހިފައިގެން ޖަމާލު އައެވެ. 
ކޮއްކޮ ގޮވައިގެން ދެވެން ނެތުމުން ދުލިޕް ގާތަށް ދިޔައީ އަހަރެން އެކަންޏެވެ.
ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ޖެހިލުންވިއެވެ. 
ކުރަން އުޅެނީ ކީއްކަން އަހަންނަށް ނޭނގޭތީއެވެ. 
ބިސް ދިނުމާއެކު ހުދު ފޮތިކޮޅަކަށް އެ ބިސް ލިއެވެ. 
ބިސް ނެގިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯ ކުރިމަތީގައި ބިސް ތަޅައިލިއެވެ. 
ބިހުގެ ތެރެއިން ފޭބީ ވެއްޔެވެ.
އަހަރެން ހުރީ ހައިރާންވެފައެވެ. 
އަހަރެން ލައްވާ ބިސް ގެނުވި ސަބަބު ވިސްނުނީ އެ ވަގުތުއެވެ. 
ބިހަށް މަކަރެއްހަދައިފައި ނެތްކަން އަހަންނަށް ކަށަވަރުކޮށްދިނުމަށެވެ. 
ހަމަ އެ ވަގުތު އަހަރެންގެ ފައިގެ ރިހުން ކެނޑުނެވެ. 
ދުލިޕަކީ މޮޅު މީހެއްކަމަށް ގަބޫލުކުރަން އަހަންނަށް މަޖުބޫރުވިއެވެ.
ފަޔަށް ތަދުވޭތަ މިހާރު؟ ދުލިޕް ސުވާލުކުރިއެވެ.
އަހަރެން އެގޮތްމިގޮތަށް ފައި ތަޅުވަތަޅުވައި ވެސް ތަދެއް އިހުސާސެއް ނުކުރެވުނެވެ.
ނުވާނެ! ދުލިޕް ޔަގީންކަމާ އެކުގައި ބުންޏެވެ. 
ވިޔަފާރި ވެސް ދެން ވާނީ ރަނގަޅު.
ދުލިޕަށް ފަންސާސް ހާސް ލަންކާ ރުޕީސް ދޭންޖެހުނެވެ. 
އަހަރެން މާލެއައީމެވެ. 
ވިޔަފާރި ރަނގަޅުވާން ފެށިއެވެ.
ކުރީގައި ހުރި ވަރަށް ވުރެ ވެސް ރަނގަޅުވިއެވެ. 
އެކަމަކު، ހިދާޔާ ކުއްލިއަކަށް ގެއިން ނުކުތެވެ. 
އެ ފަދަ އެއްވެސް ވާހަކައެއް ނުބުނެ، ސަބަބެއް ވެސް ނުބުނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ގުޅީ ވެސް މައިދައިތަ ގޭގައި ހުރެފައެވެ.
މަ ދެން ނުދާނަން ގެއަކަށް. 
ހިދާޔާ ބުނިހާ ވެސް އެއްޗަކީ އެއީއެވެ.
އަހަރެން ގުޅީމައި ހިދާޔާ ފޯނެއް ނުނަގައެވެ.
އެ ގެއަށް ދިޔަކަސް އަހަންނަކާ ބައްދަލެއް ނުކުރެއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ޖެހުނީ ވަރިކުރާށެވެ. 
ޢާއިލާ ރޫޅުނީއެވެ. 
ވިޔަފާރި ރަނގަޅުވީ ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކަށެވެ. 
އެ އަށް ފަހު އަނެއްކާ ވެސް އަޑިއަޅައިލިއެވެ. 
ދެން އަޑުއިވުނީ ހިދާޔާ ލަންކާއަށް ފުރި ޚަބަރެވެ.
އެހެންވެ މަ ބުނީ ސިހުރުނަހަދާށޭ ނަހަދާށޭ، ހަމްދަރުދީގެ ރާގެއްގައި ޖަމާލު ބުންޏެވެ. 
ކޮން ޑީލެއް ބޭބެ ހެދީ؟
އެ ކަން ކޮށްދޭމަތިން ދުލިޕަށް ފެމިލީ ދޭން އެގްރީމަންޓެއް ހެދިންތަ؟
ދެން އެ ކަހަލަ އެގްރީމަންޓެއް މަ ނަހަދާނެއްނު، ވިސްނާލައިފައި އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެކަމަކު މަ ބުނިން މަށަށް ވަރިހަމައޭ ކޮންމެ އެއްޗެއް ދޭންޖެހުނަސް.
ހަމަ އެކައްޗެއްނު ތި ބުނެވުނީ.
ޖަމާލު ބުންޏެވެ.
ނިމުނުއިރު އަހަރެންގެ ވިޔަފާރި ރަނގަޅެއް ނުވިއެވެ. 
ޢާއިލާ ވެސް ރޫޅުނީއެވެ. 
ސިހުރުވެރިންގެ އިޤްރާރުނާމާއަކީ އެހާ ފަސޭހައިން ހެދޭ އެއްޗެއްކަމެއް ކުރިން ނުދެނަހުރީމެވެ. 
ދުލިޕް އަހަންނަށް ދެއްކީ ދަޅައެކެވެ. 
ސިހުރަކީ ވެސް ދަޅައެކެވެ. 
އަހަންނަށް ވިސްނުނުލެއް މާ ލަސްވީއެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެކެވެ.
އެކުވެރިކަމަކީ އަޖައިބެއް ކަހަލަ ބާރެކެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު ބޭނުންވަނީ އެކުވެރިޔާއަށް ރަނގަޅު މަގު ދައްކާށެވެ. 
އަނެއް ބައި ފަހަރު، އެކުވެރިޔާގެ ރުހުން ހޯދުމަށްޓަކައި، އޭނަ ކުރާ ކޮންމެ ކަމެއްގައި ބައިވެރިވެވެއެވެ.
މާދިހަކީ އަހަރެންގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާއެވެ. 
އަހަރުމެން އުޅެބޮޑުވީ އެއް ހިސާބުގަނޑެއްގައެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ގެ ހުންނަނީ އެއް މަގެއްގައެވެ.
ރަނގަޅާއި ނުބައިގައި، އަތްވާއި ވާރޭގަ މަދަދު ފޯރުވީމެވެ.
ހިތާމަ އާއި އުފަލުގައި ބައިވެރިވީމެވެ. 
އެކަމަކު، ދިރިއުޅުމުގައި އަހަރެން ހޯދި ކާމިޔާބީތަކެއް މާދިހަކަށް ނުހޯދުނެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވީ، މަހު މުސާރަ ލިބޭ އޮފީހަކަށް ވަންނާށެވެ. 
މާދިހު ބޭނުންވީ ވިޔަފާރިވެރިއަކަށް ވާށެވެ. 
އޭނާގެ އާއިލާ މާދަމާ އަންނާނެ.
އޭނާގެ ކޮޓަރި ވަރަށް ކުޑަ.
އޭނާގެ ފިރިހެން ދަރިފުޅު.
ހޮނިހިރު ދުވަސް ކިހިނެއް ވާނީ؟
ކަލޭ އަގު ދައްކަނީ ކިހިނެއް؟
ހާލު ކިހިނެއް؟
މައިންބަފައިންގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
އަހަރެންނަށް އެތަނަށް ދެވޭނީ ކިހިނެއް؟
މި ބޭނުންކުރާނީ ކިހިނެއް؟
ކަލެއަށް އިނގެނީ ކިހިނެއް؟
އިނގިރޭސިން ތިހެން ބުނާނީ ކިހިނެއް؟
އޭތި ލިޔާނީ ކިހިނެއް؟
ކޮން ރަހައެއް އޭގައި ލަނީ؟
އެއީ ކިހާ ދުރެއް؟
އޭނާގެ ހާލު ކިހިނެއް؟
ކިހާ ދުވަހެއް ވަންދެން ހުންނާނަން؟
ކާރުގައި އެތަނަށް ދެވޭނީ ކިހާ އިރަކުން؟
މިތާ ހުންނަތާ ކިހާ އިރެއް ވެއްޖެ؟
މިތާ ދިރިއުޅޭތާ ކިހާ ދުވަހެއް ވެއްޖެ؟
މިތާ މަސައްކަތްކުރާތާ ކިހާ ދުވަހެއް ވެއްޖެ؟
ކިހާ ދުވަހެއް ވެއްޖެތަ؟
ވައިގެ ދަތުރު ކިހާ ދިގެއް ވާނެ؟
ކިހާ އިރެއް ހޭދަވާނެ؟
މިތާ ހުންނާނީ ކިހާ ދުވަހެއް ވަންދެން؟
ކަލޭގެ ތިބެނީ ކިތައް ކުދިން؟
ހަފުތާއަކު ކިތައް ގަޑިއިރު މަސައްކަތް ކުރަނީ؟
ކިތައް ބަހުން ވާހަކަދައްކަންތަ؟
އާއިލާގައި ތިބެނީ ކިތައް މީހުން؟
ކިތައް މީހުން؟
ކިތަކެއް؟
އެއްކޮށް ކިހާވަރެއް؟
މި ކަންފަތު މުދިތައް ކިހާވަރަކަށް؟
މަ ކަލެއަށް ދޭން ޖެހެނީ ކިހާވަރެއް؟
ދުވާލަކަށް އެކަމަށް ހަރަދުވަނީ ކިހާވަރެއް؟
މިއަށް ހަރަދުވަނީ ކިހާވަރެއް؟
ކިހާވަރެއް؟
އޭތި ކިހާވަރަކަށް؟
މީތި ކިހާ ވަރަކަށް؟
ކަލޭ އަތުގައި ހުރީ ކިހާ ފައިސާއެއް؟
ކަލެއަށް ލިބެނީ ކިހާ ފައިސާއެއް؟
އެކަމަށް ކިހާވަރެއް ހަރަދުވާނެތަ؟
ކަލެއަށް ކަމުދާނީ ކިހާވަރެއް؟
އުމުރުން ކިހާވަރެއް؟
އިސްކޮޅުގައި ކިހާވަރެއް ހުރޭ؟
ފިލްމް ކިހިނެއް؟
ދަތުރު ކިހިނެއް؟
ވިޔަފާރި ކިހިނެއް؟
މޫސުން އޭރު އޮތީ ކިހިނެއް؟
މަސައްކަތް ކިހިނެއް ދަނީ؟
އަވަސްކުރޭ!
އަހަރެން ގަބޫލުކުރަން.
އަހަރެން މިހާރު ކައިވެސްފިން.
ތިޔަ ބުނާ ވާހަކަ މަ ގަބޫލުކުރަން.
އަހަރެން އިއްޔެގައި ގަމީހެއް ގަތިން.
އަހަރެން އައީ އަހަރެންގެ އާއިލާއާ އެކު.
މަށަށް ފެތޭނެ.
އަހަރެންނަށް ސާފުކޮށް ކަލޭގެ އަޑެއް ނީވޭ.
އަހަރެންނަށް ކަލޭގެ އަޑެއް ނީވޭ.
އަހަރެން އަޅައެއް ނުލަން.
އަހަރެންގެ ހާލު ރަނގަޅެއް ނޫން.
އަހަރެންގެ ހިޔަމިތުރެއް ނުހުރޭ.
އަހަރެން އަތުގައި އެއްވެސް ފައިސާއެއް ނެތް.
މިހާރު އަހަރެންނަށް ވަގުތެއް ނެތް.
އޭތި ބޭނުންކުރާނެ ގޮތް އަހަރެންނަކަށް ނޭނގޭ.
އަހަރެންނަކަށް ނޭނގޭ.
އަހަރެންނަށް އޭނާ ކަމަކުނުދޭ.
އަހަރެންނަށް އޭތި ކަމަކު ނުދޭ.
އަހަރެންނަށް އެންމެ ރަގަޅު.
އަހަރެންނަށް މާރަނގަޅަކަށް އިނގިރޭސިއެއް ނޭނގޭ.
މާ ރަނގަޅަށް ވާހަކަ ދައްކާކަށް އަހަރެންނަކަށް ނޭނގޭ.
އަހަރެންނަށް އެހެން ހިއެއް ނުވޭ.
އަހަރެންނަކަށް ނުވިސްނޭ ކަލޭ ތިޔަ ބުނަނީ ކީކޭ ކަމެއް.
އަހަރެންނަކަށް ނުވިސްނޭ.
އަހަރެން އޭތި ބޭނުމެއް ނޫން.
އަހަރެން އެ ބޭނުމެއް ނޫން.
ކަލެއަށް އުދަގޫކުރާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއްނޫން.
އަހަރެން ހިތްހަމަ ޖެހޭ.
އަހަރެން ހަނދާން ނެތުނީ.
އަހަރެން މަސައްކަތް ހުއްޓާލަނީ ހައެއް ޖަހާއިރު.
އަހަރެން ދޫކޮށްލަނީ.
އަހަރެން އެކްސިޑެންޓްވީ.
އަހަރެންނަށް މިހިރީ ރޯގާ ޖެހިފައި.
އަހަރެންގެ ބޮލުގައި ރިއްސާ.
އަހަރެން ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތައް ކުރަން އެބަހުރި.
އަހަރެން ކަލެއާ ކޮށްލަން ބޭނުންވާ ސުވާލެއް އެބައޮތް.
އަހަރެން އޮންނާނީ ރިޒަވޭޝަނެއް ހަދާފައި.
އަހަރެން އަތުގައި ފައިސާ އެބަހުރި.
އަހަރެންގެ ކާރުގައި އެކަތި އޮންނާނެ.
އަހަރެންގެ އަތުގައި ރިއްސާ.
އަހަރެންގެ ތިން ކުދިން ތިބޭ، ދެ އަންހެންކުދިންނާ ފިރިހެން ކުއްޖަކު.
އަހަރެން ޕޯސްޓް އޮފީހަށް ދާން ޖެހޭ.
އަހަރެން އަންނައުނުތައް ދޮންނަން ޖެހޭ.
އަހަރެންގެ ދެ އުޚުތުން ތިބޭ.
އަހަރެން ކައި ނިމިއްޖެ.
އަހަރެން އަދި މެންދުރުގެ ކެއުން ނުކަން.
އަހަރެންނަށް އިނގޭ.
އަހަރެންނަށް އޭނަޔާ ގަޔާވޭ.
އަހަރެން އެއެއްޗާ ގަޔާވޭ.
އަހަރެންނަށް އިޓަލީގެ ކާނާ ކަމުދޭ.
އަހަރެންނަށް ދިވެހި ކާނާ ކަމުދޭ.
އަހަރެން ޓީވީ ބަލާހިތްވޭ.
އަހަރެން ދިރިއުޅެނީ ރަށުގައި.
އަހަރެންގެ އަތުކުރީގަޑި ގެއްލިއްޖެ.
އަހަރެން ކަލާ ދެކެ ލޯބިވޭ.
އަހަރެންނަށް ގޯހެއް ހެދިއްޖެ.
މިކޭކު އެޅީ މަ.
އަހަރެން ޑޮކްޓަރަކަށް ދައްކަން ބޭނުން.
އަހަރެން އެހެން ތަޅުދަނޑިއެއް ބޭނުން.
އަހަރެން ޓިޝޫކޮޅެއް ބޭނުން.
މާދަމާ އެތަނަށް މީތި ފޯރަން އަހަރެން ބޭނުން.
އަހަރެން ހެދުން ބަދަލުކުރަން ބޭނުން.
އަހަރެން ގެއަށްދާން ބޭނުން.
އަހަރެން މިހާރު ދާން ބޭނުން.
އަހަރެން އިނގިރޭސިބަހުން ވާހަކަ ދައްކަން ފަރިތަކުރަން ޖެހޭ.
އަހަރެން އަތުގައި އޮތީ އެންމެ ފަސް ޑޮލަރު.
އަހަރެން ބޭނުމީ ހަމައެކަނި ހެދިކާއެއް.
އަހަރެން ހަނދާން އެބަހުރި.
އަހަރެންނަށް އިނގިރޭސިން ކުޑަކޮށް ވާހަކަދެއްކޭ.
އަހަރެން ދެބަހުން ވާހަކަދައްކަން.
އަހަރެން އަދިވެސް ވަރަށް ގިނަ އެއްޗެތި ގަންނަން އެބަހުރި.
އަހަރެން އަދިވެސް ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތައް ކުރަން އެބަހުރި.
އަހަރެން އަދިވެސް ދަތް އުނގުޅައި ފެންވަރަން ޖެހޭ.
އަހަރެން އަދި ގޮތެއް ނުނިންމަން.
އަހަރެންނަށް ހީވަނީ އަހަރެން ޑޮކްޓަރަކަށް ދައްކަން ވީހެން.
އަހަރެންނަށް ހީވަނީ އޭގެ ރަހަ ރަނގަޅުހެން.
އަހަރެންނަށް ހީވަނީ އެ ވަރަށް ރަނގަޅުހެން.
އަހަރެންނަށް ހީވަނީ އެހެން.
އަހަރެންނަށް ހީވަނީ އެ ބޫޓް ބަލައިލަން ވަރަށް ރީތިހެން.
އަހަރެންނަށް ހީވަނީ ކަލޭ އަތުގައި އަންނައުނު މާގިނަހެން.
އަހަރެން ހީކުރީ އޭނާ ބުނީ އެހެން އެއްޗެކޭ ކަމަށް.
އަހަރެން ހީކުރީ ހެދުންތައް އަގުހެޔޮ ކަމަށް.
އަހަރެން ކަލެއަށް އިތުބާރުކުރަން.
މިހާރު އަހަރެންނަށް އެނގިއްޖެ.
އަހަރެންނަށް ވިސްނޭ.
އަހަރެން އާއްމުކޮށް ހެނދުނުގެ ނާސްތާއާ އެކީ ކޮފީބޮން.
ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ގަންނަން އަހަރެން ބޭނުން.
އަހަރެމެންގެ އެމްބަސީއަށް ގުޅަން ބޭނުން.
ކަލެއަށް ހަދިޔާއެއް ދޭން އަހަރެން ބޭނުން.
މި ފޮށިގަނޑު އެމެރިކާއަށް ފޮނުވަން އަހަރެން ބޭނުން.
ކަލެއަށް އެއްޗެއް ދައްކައިލަން މަ ބޭނުން.
އަހަރެން އުޅުނީ ރެސްޓޯރެންޓުން ނުކުންނަން.
އަހަރެން ދިޔައީ ލައިބްރަރީއަށް.
އަހަރެން ހުރީ ލައިބްރަރީގައި.
އަހަރެން ދިޔައީ ސުޕަމާކެޓަށް.
އަހަރެން އަތުގައި އެއްޗެއް އޮތް ނަމައޭ ހިތަށް އަރާ.
އަހަރެން ބޭނުން ޝަހަރުގެ ޗާޓެއް.
އަހަރެން ބޭނުމީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލް ނުކުރާ ކޮޓަރިއެއް.
އަހަރެން ބޭނުމީ ދެ އެނދު ހުރި ކޮޓަރިއެއް.
އަހަރެން ބޭނުމީ އެކަކަށް ފުދޭ ކޮޓަރިއެއް.
އަހަރެން ކޮޓަރިއެއް ބޭނުން.
ކުޑަދޮރު ކައިރީ މޭޒެއް ހުންނަން އަހަރެން ބޭނުން.
ފެން ފޮދެއް ވެސް ބޭނުން.
ހޮޓަލުގެ ނަމްބަރު ބޭނުން.
ފެންފުޅިއެއް ގަންނަން ބޭނުން.
ފޯނު ކާޑެއް ގަންނަން ބޭނުން.
ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ގަންނަން ބޭނުން.
އެމެރިކާއަށް ގުޅަން އަހަރެން ބޭނުން.
މި ފައިސާ ޑޮލަރަށް ބަދަލުކުރަން އަހަރެން ބޭނުން.
އަހަރެން ގެއަށް ދާން ބޭނުން.
ހިނގައިލަން ދާން ބޭނުން.
ވިޔަފާރިކޮށްލަން ދާން ބޭނުން.
ފިހާރައަށް ދާން ބޭނުން.
ގުޅައިލަން ބޭނުން.
ރިޒަވޭޝަން ހަދަން ބޭނުން.
ކާރެއް ކުއްޔަށް ހިފަން ބޭނުން.
ފެކްސް އެއް ފޮނުވަން ބޭނުން.
އިންޓަނެޓް ބޭނުންކޮށްލަން ބޭނުން.
ކަލެއަށް އޭތި ކަމުދަންޏާ އަދި ގިނައިން ގަނެވިދާނެ.
އަހަރެންގެ އެހީ ބޭނުންވެއްޖެއްޔާ އަންގާލާ.
އަހަރެން ހަމަ މި އަންނަނީ.
އަހަރެން ފަހުން ގުޅާނަން.
އަހަރެން ހުކުރުދުވަހުން ގުޅާނަން.
އަހަރެން ނިކުންނަމުން ގުޅާނަން.
މަ ފަހުން އަންނާނަން.
މަ ކަލެއަށް ގުޅާލާނަން.
އަހަރެން ބޭނުމީ ކޮފީއެއް.
އަހަރެން ބޭނުމީ ފެންތައްޓެއް.
މަވެސް ނަގާނީ ހަމަ އެކައްޗެއް.
ރޭގަނޑުގެ ކެއުމަށް އަގު ދައްކާނީ މަ.
ޓިކެޓަށް އަގުދައްކާނީ މަ.
މަ އަގު ދައްކާނަން.
އަހަރެން އޭތި ނަގާނަން.
އޭތި ވެސް މަ ނަގާނަން.
އަހަރެން ކަލޭ ބަސް ސްޓޮޕަށް ގެންގޮސްދޭނަން.
މަ ކަލެއާ ވަރަށް އަވަހަށް ވާހަކަ ދައްކާނަން.
މަ ކަލެއަށް ކިޔަވައިދޭނަން.
ކަލޭ ގުޅިވާހަކަ މަ އޭނާ ގާތު ބުނާނަން.
މަގޭ އުމުރުން 26 އަހަރު.
މަށަށްވީ .32
މަ މީ ދަސްކުރާ މީހެއް.
މަގޭ ސައިޒަކީ 8.
މަށަކީ ޓީޗަރެއް.
މަ މިހިރީ ފޫހިވެފައި.
އަހަރެން މި ސާފު ކުރަނީ އަހަރެންގެ ކޮޓަރި.
އަހަރެން މިހިރީ ފިނިވެފައި.
އަހަރެން ހަމަ މިހާރު މި އަންނަނީ.
އަހަރެން މިއަންނަނީ ކަލޭ ބަލާ.
މަ ރަނގަޅު . ކަލެޔޯ؟
މަ މިހުރީ ފުރިފައި.
އަހަރެން މި ތައްޔާރުވަނީ ބޭރަށްދާން.
އަހަރެން މިއުޅެނީ ހަތަރުދުވަސްތެރޭ ގެއަށް ދާން.
އަހަރެން ރާއްޖެއަށް ދާނަން މިއަންނަ އަހަރު.
އަހަރެން މިދަނީ ނިދަން.
އަހަރެން މިދަނީ ރޭގަޑުގެ ކެއުން ކާން.
އަހަރެން މިއުޅެނީ ދާން.
އަހަރެން ރަނގަޅު . ކަލެޔޯ؟
އަހަރެން ރަނގަޅު.
އަހަރެން މިހިރީ އުފާވެފައި.
އަހަރެން މިތާ މިއުޅެނީ ވިޔަފާރިއެއްގައި.
އަހަރެން މިހިރީ ބަނޑުހައިވެފައި.
އަހަރެން ހަމަ ސަމާސާ ކޮށްލީ.
އަހަރެން ހަމަ ބަލައިލަނީ.
އަހަރެން މާދަމާ ދަން.
އަހަރެން މިހޯދަނީ ޕޯސްޓް އޮފީސް.
އަހަރެން މިއުޅެނީ މަގު އޮޅިގެން.
އަހަރެން އުޅެނީ ކައިވެނިކޮށްގެން.
އަހަރެން ބިރެއް ނުގެނޭ.
އަހަރެން މިއުޅެނީ ބުރަކޮށެއް ނޫން.
އަހަރެންނެއް ނުދަން.
އަހަރެން އުޅެނީ މީހަކާ އިދެގެންނެއް ނޫން.
އަހަރެން އަދި ތައްޔާރެއް ނޫން.
އަހަރެންނަށް ޔަގީނެއް ނޫން.
އަހަރެން ނަށް މައްސަލައެއް ނެތް.
އަހަރެން ތައްޔާރު.
އަހަރެން ކުރަނީ އަމިއްލަ މަސައްކަތެއް.
އަހަރެން މިއުޅެނީ ބަލިވެ.
އަހަރެން ހުއްސަރިބައި.
މައާފްކުރޭ، ވިއްކި ތަކެތި ހުސްވެއްޖެ.
އަހަރެންނަށް މައާފްކުރޭ.
އަހަރެން މިހިރީ ކަރުހިއްކައިގެންފައި.
އަހަރެން މިހިރީ ވަރުބަލިވެފައި.
އަހަރެން މިއުޅެނީ ވަރަށް ބުރަކޮށް.
މިހާރު އަހަރެންނަށް ވަގުތެއް ނެތް.
މަ ވަރަށް ރަނގަޅު، ޝުކުރިއްޔާ.
އަހަރެން މިހިރީ ކަލޭގެ އިންތިޒާރުގައި.
މަވެސް މިހިރީ ކަންބޮޑުވެފައި.
30 މިނެޓް ތެރޭގައި.
އިތުރު މީހަކު އަންނާނެތަ؟
ހުރިހާ ކަމެއް ރަނގަޅުތަ؟
އެއީ ކައިރިތަ؟
ބޭރު ފިނިތަ؟
އެއީ މިތަނާ ވަރަށް ދުރުތަ؟
ހޫނުތަ؟
އެއީ ކައިރި ތަ؟
އެކަން ވާނެތަ؟
ވާރޭ އެބަ ވެހޭތަ؟
އޭތި ތައްޔާރުތަ؟
މާދަމާ ވާރޭ ވެހޭނެތަ؟
އެއިން ފުދޭނެތަ؟
އޭތި އޯކޭތަ؟
އެ ބޭންކް ދުރުތަ؟
މިތާ ކައިރި ބައިސްކޯފެއް ހުރޭތަ؟
މިރަށުގައި ނައިޓްކްލަބެއް ހުރޭތަ؟
ހޮޓަލުގައި ރެސްޓޯރެންޓެއް ހުރޭތަ؟
މިތާ ކައިރީ ފިހާރައެއް ހުރޭތަ؟
ކޮޓަރީގައި އެއާކޯން ހުރޭތަ؟
އިނގިރޭސިބަހުން ވާހަކަދައްކާ ގައިޑެއް ހުރޭތަ؟
މަށަށް އައިސްފައި އޮތް ސިޓީއެއް އެބައޮތްތަ؟
މިއަށް ވުރެ އަގުހެޔޮ އެއްޗެއް އެބަހުރިތަ؟
މިއީ ރައްކާތެރި ހިސާބެއްތަ؟
މިއީ ކަލޭގެ ގަލަމެއްތަ؟
މިއީ ކަލޭގެ ފޮތެއްތަ؟
ކަލޭގެ ބައްޕަ ގޭގައި އެބައުޅޭތަ؟
ކަލޭގެ ގެ ހުންނަނީ މިހެންތަ؟
ކަލޭގެ ފިރިހެންދަރިފުޅު މިތާ އެބައުޅޭތަ؟
އެހެންނޫން؟
އެކަން ބިނާވެފައި އޮންނަނީ މޫސުމަށް.
މިތާ ވޭން އަޅާ.
މިއަދު ވަރަށް ބޯކޮށް ވާރޭ ވެހުނު.
އޭތި ކުޑަ އިރުކޮޅެއް ތެރޭގައި އަންނާނެ.
ކާރުގައި އެތަނަށް ދެވޭނީ ދެގަޑިއިރުން.
މިހާރު 11.30
މިރޭ ފިނިވާނެ.
އެއީ 17 ޑޮލަރު.
މިހާރު 8:45 .
މިހާރު ހަތެއް ޖަހަން ފަނަރަ.
އެއީ އޮގަސްޓް.
އެ ވަރަށް މީރު.
އެއީ މިތަނާ ވަރަށް ދުރު.
މިއަދު ހޫނުވާނެ.
މިއަދު ސްނޯ ފައިބާނެ.
މިހާރު 11 ގަޑި ބައި.
އޭތި މިއޮތީ މިތާ.
މިހާރު ނުވަ ގަޑި ފަނަރަ.
އެއީ ފަސް ޑޮލަރަށް ވުރެ މަދު މިންވަރެއް.
އެތަން ހުންނަނީ ސުޕަމާކެޓް ކައިރީ.
އެއީ މިތަނުގެ އުތުރު.
އެއީ މާ ދުރެއް ނޫން.
އެ މާ އަގުބޮޑެއް ނޫން.
އެކަން އެންމެ ރަނގަޅު.
އެތަން ހުންނާނީ ހަތް ވަނަ މަގުގައި.
އެތަން އެހެރީ.
ވާރޭ އެބަ ވެހޭ.
ހަގީގައިތުގައި ވަރަށް ވެސް ހޫނު.
އެއީ ތިން މޭލަށް ވުރެ ކައިރި.
އޭތި އެއޮތީ.
މިހާރު މާ ލަސްވެއްޖެ.
މިއަދު ވަރަށް ފިނި.
އެ ވަރަށް މުހިއްމު.
ވަރަށް ވައިގަދަ.
އިސްކޫލު ދައުރުއްސުރެ އަހަރުމެން ދެ މީހުން އުޅެނީ ރައްޓެހިވެގެންނެވެ.
ލޯބީގެ ގުޅުން ދެމިއޮންނަނީ އެކަކުއަނެކަކަށް ދަސްވި މިންވަރެއްގެ މައްޗަށެވެ. 
ނާހިދު އަބަދުވެސް ބޭނުންވީ ޑޮކްޓަރަކަށް ވާށެވެ. 
އޭނަ ވީ ވެސް ޑޮކްޓަރަކަށެވެ.
އަހަރެން މާސްޓާސް ހެދީ ކްރިއޭޓިވް އެޑްވަޓައިސިންގެ ދާއިރާއިންނެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ކިޔެވީ މެލޭޝިޔާއިންނެވެ. 
ކިޔެވި ދުވަސްވަރު ވެސް އަހަރުމެން ވަގުތު ހޯދައިގެން ބައްދަލުކުރަމެވެ. 
އަހަރުމެންގެ އުމުރާއި އިސްކޮޅު ވެސް ދާދި އެއްވަރެކެވެ. 
މާލޭގައި ގެދޮރު ހުރެއެވެ. 
މިނިވަން ޚިޔާލަށް އަހަރުމެން ލޯބިކުރަމެވެ. 
އަހަންނަށް ފާހަގަކުރެވުނު ގޮތުގައި، ނާހިދަށް ވުރެ ރަނގަޅު މީހަކު އަހަންނަކަށް ނުލިބޭނެއެވެ. 
އޭނަހާ ވިސްނޭ، ހިތްހެޔޮ މީހަކު އަހަރެން ނުދެކެމެވެ. 
ކިޔަވައި ނިމިގެން މާލެއައިސް އަހަރުމެން ވަޒީފާއަށް ނުކުތީމެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ވަނީ ސަރުކާރު ވަޒީފާއަށެވެ. 
މާ ރަނގަޅު މުސާރަލިބޭ ވަޒީފާތައް އަހަރުމެންނަށް ލިބެން އޮތެވެ. 
އަހަރުމެން ބޭނުންވީ ފައިސާ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އުފާ ވެސް ބޭނުންވިއެވެ.
އެކަކުއަނެކަކުގެ އުފަލާއި ހިތާމަތަކުގައި ބައިވެރިވާން ވަގުތު ހުސްކުރަން ވެސް ބޭނުންވިއެވެ.
ދެ ޢާއިލާގެ ގުޅުން ވަރަށް ބަދައްސެވެ. 
އެންމެން އެއްކޮށް ދަތުރުދަމެވެ.
ރާއްޖެއިން ބޭރަށާއި ރިސޯޓަށް ވެސް ދަމެވެ. 
އެކުގައި ފިލްމު ބަލަން ދަމެވެ. 
ރެސްޓޯރަންޓަށް ދަމެވެ. 
ދެ ގޭގެ ސޯފާގައި ވެސް އަހަރުމެން ވަގުތު ހޭދަކުރީމެވެ. 
މިނިވަންކަމާއެކު ސަމާސާ ކުރީމެވެ. 
ނާހިދު ގާތުގައި ހުންނައިރު އަހަންނަށް އިހުސާސްކުރެވެނީ ރައްކާތެރިކަމެވެ. 
ބައެއް ރޭރޭ އަހަރުމެން ވަކިވަނީ ދަންވަރުއެވެ. 
ނުވަތަ ފަތިހުއެވެ. 
ހުރިހައި ކަމެއްގައި އަހަރުމެންގެ ޚިޔާލު އެއްގޮތެއް ނޫނެވެ. 
އެއީ މައްސަލައެއް ވެސް ނޫނެވެ.
އަހަރުމެންގެ ވިސްނުން އެއްގޮތްވާ އެއް ކަމެއް އޮވެއެވެ. 
ފުރަތަމަ އަހަރުމެން އިސްކަންދެނީ އަހަރުމެންނަށެވެ. 
ވަގުތު ހޯދަނީ ވެސް އަހަރުމެންނަށެވެ. 
ވަޒީފާ އަންނާނީ އޭގެ ފަހަށެވެ.
ރައްޓެހިވެގެން އުޅޭތާ އެތައް އަހަރެއް ވީއިރު ވެސް ކައިވެނިކުރަން ޢާއިލާއިން ބާރެއްނާޅައެވެ. 
އެ ކަން އޮތީ އަހަރުމެންނަށް ދޫކޮށްލައިފައެވެ. 
ނާހިދުގެ ބައްޕައަކީ ވަރަށް މުއްސަނދި މީހެކެވެ. 
އަހަރެންގެ މަންމައަކީ، ސަރުކާރުގެ އެންމެ ނުފޫޒު ގަދަ މަޤާމު ފުރާ އަންހެނާއެވެ. 
އަހަރުމެން ކައިވެނިކުރީ އަހަރުމެން ބޭނުންވެގެންނެވެ.
އެއްވެސް މަޖުބޫރުކަމެއް ނެތިއެވެ.
ކައިވެނީގެ ފުރަތަމަ ދެ މަސް ދިޔައީ ވަރަށް އުފަލުގައެވެ. 
އޮފީސް ނިންމައިފައި ގެއަށް އައިސް، ވަރަށް ގިނަ ވަގުތު އަހަރުމެން އެކުގައި ހޭދަކުރަމެވެ. 
އަހަރެން އުޅުނީ ނާހިދުގެ ގޭގައެވެ.
ކޮންމެ ކަމަކަށް އެ ގޭގައި ނޯކަރުން ތިބެއެވެ. 
ކެއްކުމާއި، ކުނިކެހުމާއި، ފާޚާނާ ސާފުކުރުމާއި، ބާޒާރުކުރަން ވެސް ބިދޭސީން ތިބެއެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުމިއްޔާ އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ބަދިގޭގައި ބޭނުން އެއްޗެއް ހަދަންވީއެވެ.
ގޭގެ ވަކި ކާކޮޓަރިއެއްގައި އެންމެނަށް ކެއުމާއިސައި ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުރެއެވެ. 
އަހަންނާއި ނާހިދު އެއްވެސް ކަމެއް ނުކޮށް އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެން އެތައް އިރަކު ތިބެމެވެ. 
ފޫއްސެއް ނުވެއެވެ. 
ދައްކާނެ ވާހަކަ ހުހެއްނުވެއެވެ.
ތިންވަނަ މަހުގެ ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން ދުވަހެކެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލުގެ ޑިއުޓީ ނިންމައިފައި ނާހިދު ގެޔަކަށް ނައެވެ.
ބައިގަޑިއިރުވުމުން އަހަރެން ފޯނުކުރީމެވެ. 
ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
މެސެޖަކަށް ވެސް ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަރެން ހާސްވާންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެންމެ ދުވަހަކު ގަޑިއަށް ގެއަށް ނައުމުން ބޮޑު މައްސަލައަކަށް ހަދައިލަންވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަވީރު ފަހެއްޖަހާއިރު ގެއަށް އަންނަ މީހާ އެ ދުވަހު ގެއަށް އައީ ރޭގަނޑު އެގާރަޖެހިއިރުއެވެ. 
ގެއަށް އައިސްފައި ވެސް ލަސްވި ސަބަބެއް ނުބުނެއެވެ. 
އެ ކަމާ އަހަރެން ވަރަށް ހައިރާންވިއެވެ.
ވީގޮތް އަހަންނާހަން އުޅެނިކޮށް ނާހިދު ސުވާލުކުރިއެވެ.
ޖިޔާ! ޓީވީ ބަލަން އިނދެފައި ނާހިދު ގޮވައިލިއެވެ. 
އަހަރެން ބަލައިލީމެވެ. 
އާ ޔޫ އޯކޭ؟
އަހަރެން ބޯޖަހައިލީމެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެން އޯކޭއެއް ނޫނެވެ. 
ދޮގުހަދަންވީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟
ނޯ! އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ނާހިދު އޯކޭތަ؟ 
ހާދަ ލަހަކުންނޭ މިއަދު ތި އައީ. 
މަ ގުޅީމަ..
އާނ! ވަރަށް ހަމަޖެހިލައިފައި ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މީގެ ފަހުން ދެން ހޮސްޕިޓަލު ނިންމާފަ ދެ ކުލިނިކަށް ގޮއްސަ ގެއަށް އާދެވޭނީ. 
މި ދަނީ ޖައްސާލަން. 
ވަރަށް ޓަޔަޑް!
އަހަންނަކަށް އެ ވާހަކަ ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
އިތުރު ދެ ކުލިނިކަށް ނާހިދު ދަނީ ކީއްކުރަން ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ވަރުގެ ނިންމުމެއް ނާހިދު ނިންމީ އަހަރެން ގާތުގައި ބުނެ ވެސް ނުލައެވެ.
ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ލިބޭ ފައިސާ މަދީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންދެކެ ފޫހިވީ ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ގާތުގައި ބުނެލައިފައި ނޫނީ ނާހިދު ބޯކޮށާކަށް ނުދާނެއެވެ. 
އާ ގަމީހެއް ނުނަގާނެއެވެ. 
ވީއިރު އެހާ ބޮޑު ނިންމުމެއް ނިންމީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ދެވަނަ ރޭ ނާހިދު ގެއަށް އައީ ބާރަޖަހަން އުޅެނިކޮށެވެ. 
ފިރިމީހާ ގެއަށް ވަންނަ ވަގުތު ސުވާލުތައް އޮއްސާލާކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު އެހެން ފުރުޞަތެއް ނުލިބެންޏާ އަހަރެން ކުރާނީ ކީއްހެއްޔެވެ؟
ކުއްލިއަކަށް ކިހިނެއްތަ މި ވީ؟ އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
ތިހާ ބިޒީނުވިޔަސް އަހަރުމެންނަށް އުޅެވޭނެއްނު. 
މަ ވެސް މި އުޅެނީ ޖޮބުގަ. 
މަށަކަށް ނީނދެވޭނެ މި ވާހަކަ ނުދައްކައެއް. 
ނުވެސް ބުނެލާ ޓަސްލާފަ އިތުރު ދެ ޖޮބް..
އެއީ ދެން ވަރަށް ސިންޕަލްކަމެއްނު، ސޯފާގައި އިށީނދެލަމުން ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
ގޭގެ ނޯވެއެއްނު މަ ކުރާނެ ކަމެއް. 
ޖިޔާ ބޭނުންވެއްޖެއްޔާ މަ ޓައިމް ހުސްކުރާނަމޭ! 
އޯކޭއެއްނު! 
މަށަށް އެނގޭ ޖިޔާ އަންޑަސްޓޭންޑްވާނެކަން. 
ޖިޔާ ވެސް ކޮންމެވެސް ކަމެއް ފަށަންވީނު. 
އިތުރު ޖޮބެއް ހޯދަމާ! 
ނޫނީ ނެތްތަ ގޭގަ އިނދެގެން ކުރާނެ ކަމެއް؟
ނާހިދު ރަނގަޅަށް ބަދަލުވެއްޖެއެވެ. 
އޭނަ ކުރިން ދެއްކި ވާހަކަތައް ހަނދާންނެތިއްޖެއެވެ. 
ވަޒީފާއަށް އިސްކަންދޭން އަހަރުމެން ނިންމީ ދެވަނައަށެވެ. 
އެއްވަނައިގައި އޮތީ އަހަރުމެންނަށް ވަގުތު ހުސްކުރުމެވެ. 
ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު ވެސް ވަޒީފާއަދާކުރަމުން ވަގުތު ހޯދީމެވެ. 
ކައިވެނި ކުރުމަކުން އެ ކަން ބަދަލުވާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
ދުރުގައި ހުރިއިރު އެކުގައި އުޅެވިފައި، އެއް ގެއެއްގައި އުޅެން ފެށުމުން އަހަރެން އެކަނިވެރިވާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ކިތަންމެ ވަރަކަށް ވެސް އެ ވާހަކަ ދެއްކީމެވެ. 
ދިރިއުޅުމަށް އައި ނުރަނގަޅު ބަދަލު ވިސްނޭތޯ އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
އެކަމަކު އަހަންނަކަށް އެ ކަން ބަލައެއްނުގަނެވުނެވެ.
ނާހިދު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު އުޅޭ ގޮތަށް އިނދެގެނެއް ނޫޅެވޭނެއެވެ.
އަހަރެންދެކެ ނާހިދު ފޫހިވަންޏާ އެ ވާހަކަ އެބަޖެހޭ ބުނަން، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އެކްސްގިއުޒް ދައްކާނެކަމެއް ނެތް.
އިތުރު ދެ ޖޮބްގަ އުޅޭނެކަމެއް ވެސް ނެތް. 
ނާހިދު ބޭނުމިއްޔާ ޑިވޯސް..
އަދި ތި ހިސާބަށް ދާކަށް ނުވެއެއްނު، އަހަރެންގެ ވާހަކަ ނުނިމެނީސް ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މަށަކީ ޑޮކްޓަރެއް. 
ވީހާ ވެސް ގިނަ ޕޭޝަންޓުންނަށް އެހީވުމަކީ މަގޭ ޒިންމާއެއް. 
އެ ކަމާ ޑިވޯސްއާ ކޮން ގުޅުމެއް؟ 
ކުރިން ވެސް ބުނިހެން، ކުޑައިރު އުޅުނު ގޮތަކަށް ބޮޑުވީމަކާ ނޫޅެވޭނެ. 
ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނު ގޮތަކަށް އިނދެގެނެއް ނޫޅެވޭނެ.
ޓީންއޭޖްގަ އުޅުނު ގޮތަކަށް މުސްކުޅިވީމައެއް ވެސް ނޫޅެވޭނެ. 
މި އަށް ކިޔަނީ ކޮމަންސެންސް. 
ކޮންއިރަކުން އަހަރުމެން ކިޑެއް ހޯދާނީ؟
ދަރިއަކު ހޯދުމުން ދެން ވާނެ ގޮތެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި ނާހިދު ތަންކޮޅެއް ގިނަ ވަގުތު ގޭގައި އުޅެފާނެއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި އެ ދަރިއަކީ ނާހިދުގެ ބޮލުގައިރިހުމަކަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ގިނަ ދުވަސްވާއިރު ދަރިއަކު ނުލިބުމަކީ އަނެއް މައްސަލައެވެ. 
އެކުވެރިންގެ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބުދޭން ޖެހެއެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ އުންމީދުތަކަށް އިޙުތިރާމުކުރަން ޖެހެއެވެ. 
ބޭނުންނޫނަސް ދަރިއަކު ހޯދަން މަޖުބޫރުވެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ނަޒަރުގައި އަހަރުމެން އަދި ތައްޔާރެއް ނުވެއެވެ. 
ހީކުރި ވަރަކަށް ނާހިދު ދަހެއް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ކައިވެންޏަށް ތިން އަހަރު ވަންދެން އެކިއެކި ބަހަނާ އަހަރެން ދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެން ލޯބިވި ނާހިދު އެނބުރި އާދޭތޯ އިންތިޒާރުކުރީމެވެ. 
އެ ދުވަހެއް ނައެވެ. 
އަހަރެން ވަރުބަލިވިއެވެ.
އިންތިޒާރު ފެނަށްވެގެން ލޮލުން އޮހޮރެން ފެށިއެވެ.
ހަޔާތަކީ މަންޒިލެއް ނޫނެވެ. 
ކުރަންޖެހޭ ދިގު ދަތުރަކަށް ކިޔާ ނަމެކެވެ. 
ކަނޑު މަޑު ދުވަސްތަކާއި ގަދަ ދުވަސްތައް ކުރިމަތިވާނެއެވެ. 
އެކަމަކު އެ ކަމަށް ބިރުން ކަނޑަށް ނުނިކުމެއެއް ނުވާނެއެވެ. 
ކައިވެނި ވެސް ކުރަންޖެހޭނެއެވެ. 
ދަރިއަކު ވެސް ހޯދަން ޖެހޭނެއެވެ. 
ކޮންމެހެން ބޭނުންވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
މަންޒަރު ރީތިކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
އަހަރެން ބަނޑުބޮޑުވިއެވެ. 
ނާހިދު ވަރަށް އުފާވިއެވެ. 
ޢާއިލާގެ މީހުންނާއި އެކުވެރިން އަހަންނަށް މަރުޙަބާކިއެވެ.
ކުރަންވީ އުފާކަމެއް ނުވަތަ ހިތާމަކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
ގަދަކަމުން ހިނިތުންވެލައިގެން ހުރީއެވެ. 
ހިތުގައި ޖެހެމުންދިޔައީ ބިރުވެރި ރަނގަބީލެކެވެ.
ލިބުނީ އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
އަހަރެން ބޭނުންވީ ވެސް އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
ވާނެ ގޮތް ބުނާކަށް ނޭނގޭނެއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، އަޅައިގެން އުޅުނު މޫނުމަތި އަހަރެން އެއްލައިލީމެވެ.
ލިބުނު ހިތްހަމަޖެހުމެއްގެ ބޮޑުކަމުން، ދެއްކުންތެރިކަމުގެ މަދަދު ހޯދާކަށް ނުޖެހުނެވެ. 
ދަރިފުޅުގެ ތުންފަތަށް ހިނިތުންވުން ވެރިވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު މާތައް ފަރިވެ ފޮޅެއެވެ. 
އަމާންކަމާއި އުފާވެރިކަން ހިތަށް ވެރިވިއެވެ.
ނާހިދުގެ ދިރިއުޅުމަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނައެވެ. 
ހެނދުނު ގެއިން ނުކުންނަ މީހާ ގެއަށް ވަންނަނީ ރޭގަނޑުއެވެ. 
ކުޑަމިނުން ދަރިފުޅު އުރާލާކަށް ވެސް ނާހިދަކަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެން އަޅައެއްނުލަމެވެ. 
ކުރެވޭނެ ކަމެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ނާހިދަށް އަދަބުދިނީ ދަރިފުޅެވެ. 
ބައްޕަގެ އުނގަކީ ދަރިފުޅަށް ބީރައްޓެހި ތަނަކަށް ހަދައިގެންނެވެ. 
އެ އުނގުގައި ދަރިފުޅު ބާއްވާއިރަށް ރޯން ފަށައެވެ. 
ނާހިދަށް އެއީ މައްސަލައަކަށް ނުވެއެވެ. 
ސަބަބު އޭނައަށް އެނގެއެވެ.
ނާހިދު އަޅެ ދެރައެއް ނުވޭތަ؟ ނާހިދުގެ މިޒާޖަށް ބަދަލެއް އާދޭތޯ އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
އޭނައަކަށް ނޭނގޭ އޭނަގެ ބައްޕައެއް.
އަހަރެން ބުނި އެއްޗަކުން ނާހިދުގެ މޫނުގެ ކުލަވަރު ބަދަލުވެގެންދިޔައެވެ. 
ކުއްލި ސިހުމެއް ލިބުނު ކަހަލައެވެ.
މީ.. އިނގިލިން އިޝާރާތްކޮށްލައިފައި ނާހިދު ބުންޏެވެ. 
މީ އޭނަގެ ބައްޕަ.
ނާހިދު ދިޔަގޮތަށް ކޮޓަރިން ނުކުތެވެ.
އަހަންނަށް ބުނެވުނު އެއްޗަކާއި ނާހިދު ކަންތައް ކުރި ގޮތް އަހަންނަކަށް ދިމައެއް ނުވިއެވެ. 
އެއީ، ވަރަށް ފުނުގައި ވަޅުލައި، ފަސް ބާރުކޮށްފައިވާ ސިއްރެކެވެ.
ހެލޭ ދަތް އުފުރައިލަން ފަސޭހަވާނެއެވެ. 
ހިތުގައިޖެހިފައި ހުންނަ ވަގުތު ރޮއްވައިލަން ވެސް ފަސޭހަވާނެއެވެ. 
އަހަންނަށް ދިމާވީ އެ ކަހަލަ ގޮތެކެވެ.
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް އެކަނިވެރިވެފައެވެ. 
ބާކީ ކޮށްލެވިފައެވެ.
ސިކާރައަކަށް ހަދަން އެހާ ފަސޭހަވީ އެހެންވެއެވެ. 
އުމުރުން ސަތާރަ އަހަރުއްސުރެ އަހަރެންގެ ހިޔަމިތުރަކީ ލީޒާއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ލޯތްބަށް ހަތް އަހަރު ފުރުނުއިރު ވެސް އަހަރުމެންނަށް ހީވަނީ ހަތް މިނެއްޓު ފުރުނުހެންނެވެ. 
ދެކޭހިތް ވެއެވެ. 
ވާހަކަދައްކާހިތް ވެއެވެ. 
ވަކިވަނީ، ދައްކަންހުންނަ ވާހަކަ ހުސްނުވަނީހެވެ. 
ޒުވާބަކީ ކޮބައިކަމެއް، ފޫއްސަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަރުމެންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ރައްޓެހިން ބުނެއެވެ. 
ފަރުދާގެ ފުރަގަހުގައި އޭނަ ވަރުގަދަ ކުޅިގަނޑެއް އެބަ ކުޅެއެވެ. 
އަހަރެން ގަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ.
އެއްރެއަކު އަހަރެން ނިދަންއުޅެނިކޮށް ރައްޓެއްސަކު ގުޅިއެވެ. 
ލީޒާގެ އެފްބީ ޕޭޖު ބަލައިލުމަށް އެދިފައި ފޯނު ބޭއްވީއެވެ. 
އެ އެކައުންޓަށް ވަނުމުން އަހަންނަށް ލިބުނީ ސިހުމެކެވެ. 
ކުރިން ލީޒާގެ ޑިސްޕްލޭ ފޮޓޯއަކީ، އަހަރުމެން ދެ މީހުން އެކުގައި ނަގައިފައިވާ ފޮޓޯއެކެވެ. 
ދެން ވެސް ލާފައިވަނީ އެ ކަހަލަ ފޮޓޯއެކެވެ. 
ތަފާތަކީ، އަހަރެންގެ ބަދަލުގައި އެހެން ފިރިހެނެއް ހުރިކަމެވެ. 
ވަގުތުން ލީޒާއަށް ގުޅީމެވެ. 
ފޯނެއް ނުނެގިއެވެ.
އެއީ ދުވަހަކު ވެސް ވީކަމެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ގުޅައިފިއްޔާ ލީޒާ ފޯނު ނަގާނެއެވެ. 
އެ ރޭ ހޭލާއިނދެގެން ލީޒާއަށް މެސެޖު ފޮނުވީމެއެވެ. 
އެންމެ މެސެޖަކަށް ވެސް ޖަވާބެއް ނުފޮނުވިއެވެ. 
އަހަރެން ވަރަށް ދެރަވިއެވެ.
ގައިން ބަޔެއް މަދުވި ކަހަލައެވެ.
ލީޒާގެ ގެއަށް އަހަރެން ދިޔައީމެވެ. 
ގޭގެ ހުރިހައި އެންމެން ވެސް އަހަންނާ ވަރަށް ރައްޓެއްސެވެ. 
ސަކަރާތްޖަހައި ސަމާސާކޮށް ހަދައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެ ދުވަހު އެންމެންގެ މޫނުމަތިން ވެސް ފެނުނީ ބީރައްޓެހިކަމެކެވެ. 
އަހަންނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަކުރަން އެ މީހުންނަށް އުނދަގުލެވެ. 
އެ ކަމާ ހައިރާންވެފައި އަހަރެން ހުއްޓައި ލީޒާގެ މަންމަ އައެވެ. 
އެއީ، އަހަރެން ވެސް މަންމައެއް ކަމުގައި ދެކޭ މީހެކެވެ.
ދަރިފުޅު އޭނަމަތިން ހަނދާންނައްތާލާ، ހިތްހަމަނުޖެހިފައި މަންމަ ބުންޏެވެ. 
އިއްޔެ ފެނުނު މީހަކާހެދި މޮޔަވެފަ އެހެރީ. 
އިންނާށޯ ބޭނުމީ. 
މި ފަހަރު އެ ބޮނޑިބޯނެ.
މަންމަގެ ވާހަކައިން އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސުވާލެއްގެ ޖަވާބެއް ނުލިބުނެވެ. 
އެ ޖަވާބުތައް ލިބުނީ ލީޒާގެ އަންހެން ކޮއްކޮގެ ފަރާތުންނެވެ. 
އެހެން ފިރިހެނަކާ ލީޒާ ހިތާވީއެވެ. 
ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ކުށަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެއް ފަހަރު ލީޒާޔާ ބައްދަލުކޮށްލަން އަހަރެން ބޭނުންވިއެވެ. 
ލީޒާ ނުނިކުތެވެ. 
މީހުން ބުނެއެވެ. 
ފިރިހެނުންނެއް ނުރޯނެވެ. 
އަހަރެން ރުއީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ގެއަށް ގޮސް، ކޮޓަރިއަށް ވަދެ ތަޅުލައިގެން އިނދެ ރުއި ނަމަ ތަންކޮޅެއް މަންޒަރު ރީތިވީހެވެ. 
އަހަރެން އިނީ ލީޒާގެ ގޭގައެވެ. 
ކަރުނައެއް ނުހިފޭއްޓުނެވެ.
ގޭގެ އެންމެން އަހަންނަށް ހިތްވަރުދިންއިރު ވެސް ލީޒާ ދެނަހުރިކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން އެ ސަފުހާ ލައްޕައިލީމެވެ.
އަހަރެންގެ ދިޔައީ ގެއަށެވެ. 
އޮފީހަށް ނުކުންނާނެ ހިތްވަރެއް ނުލިބުނެވެ. 
ކާހިތް ކެނޑުނެވެ. 
އެނދުގައި އެކަނިމާއެކަނި އޮށޯވެލައިގެން އޮތްއިރު ވެސް ހިތުގައި އެނބުރީ އެންމެ ސުވާލެކެވެ. 
ސަބަބަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ލީޒާ ވާހަކަނުދައްކާހާ ހިނދަކު އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބެއް ނުލިބޭނެއެވެ. 
ރައްޓެހިންނަށް އެ ޚަބަރު ލިބުނު ގޮތެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެކި މީސްމީހުން ގުޅައިގެން ހިތްވަރުދިނެވެ. 
ބައެއް އެކުވެރީން އެ ކަން ކުރީ ތަފާތު ގޮތަކަށެވެ.
ތެދުވެރިވެގެން ލިބުނީ ކޯޗެއް؟ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާ ބުންޏެވެ. 
ކަލޭ ދެން މާ ވަރަކުން ވިއްޔަ އުޅުނީ. 
ހެޔޮވެގެން ގޮސް އޯވަރ. 
ނައިސްވެގެން ގޮސް އޯވަރ. 
މަ އޭރު ވެސް ބުނީމެއްނު ތިހެން އުޅެނިކޮށް ލަނޑެއް ލިބިއްޖެއްޔާ ވަރަށް ދެރަވާނޭ. 
ހަމަ ބުނާއިރަށް ބުނާނެ، ލީޒާ އެހެންނޭ. ލީޒާ މިހެންނޭ. 
ލީޒާ ބަނޑޭހަންގަނޑޭ. 
ކަލޭ ރައްޓެހި ހުރިހާ އަންހެންކުދިންނާ ވާހަކަދެއްކުން ހުއްޓާލީ ވެސް ލީޒާ ކައިރީގަ ނަންބަރު މަތިކުރަން. 
އެއީ ގޯހެކޭ.
ރައްދުގައި އަހަރެން ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނެތެވެ. 
އޭނަ ބުނީ ތެދެކެވެ. 
ލީޒާއަށް އަހަރެން ސާބިތުކޮށްދޭން ބޭނުންވީ އަހަރެން ފަދަ ދެވަނަ މީހަކު ނުލިބޭނެކަމެވެ. 
ބުނި ކޮންމެ ގޮތެއް ހެދިގެން، ކޮންމެ ގޮތަކަށް ރުހިގެން އަހަރެން އުޅޭނެކަމެވެ. 
ބަދަލުގައި އަހަރެން ބާކީވެ އެކަހެރިވުން ނޫންކަމެއް ނުވިއެވެ. 
ދިރިއުޅުން ހުއްޓުމަކަށް އައި ކަހަލައެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ މީހުންނަށް ފިލައިގެން އުޅެވޭތޯއެވެ.
އިރާކޮޅުގެ ވަގުތެވެ. 
އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެން އަހަރެން އޮތީމެވެ. 
އެއީ ދިރިއުޅުމެއް ނޫންކަން އެނގެއެވެ.
އެހެން އޮވެގެން ލީޒާމަތިން ހަނދާންނައްތައެއް ނުލެވޭނެކަން ވެސް އެނގެއެވެ. 
ފޯނަށް މެސެޖެއް އައުމާއެކު އަހަރެންގެ ސަމާލުކަން ފޯނަށް ދެވުނެވެ.
ހަލޯ! އެފްބީގެ މެސެންޖާއިން އައިސްފައިވާ އެ މެސެޖުގައި އޮތެވެ.
ވެރިމީހާއަކީ ކާކުތޯ ބަލައިލީމެވެ. 
ވަރަށް ރީތި، ދޮން އަންހެންކުއްޖެކެވެ. 
ކަޅި ނޫ، އިސްތަށިގަނޑު ފަން، ޒުވާން ކުއްޖެކެވެ. 
ވައްތަރީ ޗައިނާ ހިސާބުގެ ކުއްޖަކާއެވެ. 
ނަމަކީ ނަކީޓާއެވެ.
އޭނަގެ އެފްބީ ޕޭޖުގައި ވަރަށް ގިނަ ފޮޓޯ ހުއްޓެވެ. 
މަދުވެގެން ދެ ފޮޓޯ ނުލާ ދުވަހެއް ނެތެވެ. 
އޭނަގެ އެކުވެރިންގެ ލިސްޓަށް ބަލައިލިއިރު ދިވެހީން ވެސް ތިއްބެވެ. 
ސުވާލަކަށް ވީ އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަން ނަކީޓާ ބޭނުންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ދަނޑިވަޅު ރަނގަޅެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް އެކަނިވެރިވެފައެވެ. 
ނަކީޓާއަށް ޖަވާބުދިނީމެވެ. 
އެ ހިސާބުން އަހަރުމެންގެ ވާހަކަ ފެށުނެވެ. 
ނަކީޓާއަކީ ބެންކޮކުގެ ބިއުޓިޝަނެކެވެ.
މޭކަޕްކޮށްދިނުމާއި، ބޯކޮށައިދިނުމާއި، އަތްފައިގެ ނިޔަފަތި ރީތިކޮށްދިނުމަކީ ވެސް ނަކީޓާގެ ވަޒީފާގައި ހިމެނޭ ކަމެކެވެ.
އަހަރެން އަދާކުރާ ވަޒީފާ ވެސް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ރާއްޖޭގެ ރީތިކަމަށް ނަކީޓާ ތަޢުރީފުކުރިއެވެ. 
ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ރާއްޖެއަށް އައުމަށް ނަކީޓާ އުންމީދުކުރެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޙަޤީޤަތް ނޭނގޭ އަންހެންކުއްޖަކާ ވާހަކަދެއްކުން ވެގެންދިޔައީ އަހަރެން ވަރަށް ގަޔާވި ކަމަކަށެވެ. 
ލީޒާގެ ވާހަކައެއް ނަކީޓާ ނާހައެވެ. 
އަހަރެންގެ ޒާތީކަންކަމާ ބެހޭގޮތުން ސުވާލެއް ނުކުރެއެވެ. 
ދާދި އަވަހަށް އަހަރުމެން ދެ އެކުވެރީންނަށް ވެއްޖެއެވެ.
ދެތިން ދުވަހަށް ފަހު ނަކީޓާގެ ވާހަކަ ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
އޭނަ އަދާކުރާ ވަޒީފާމަތިން ފޫހިވެ އެހެން ދާއިރާއަކަށް ދާން ބޭނުންވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ މަސާޖުކުރުމެވެ. 
އެ ކަމާ ބެހޭ ކޯހެއް ނަކީޓާ ހަދައިފިއެވެ. 
އެކަމަކު، އޭނަގެ ރަށަކުން އޭނައަކަށް ރަނގަޅު ވަޒީފާއެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަހަރެންގެ އެހީތެރިކަން ބޭނުންވިއެވެ. 
އެހީވާން އަހަރެން ވެސް ބޭނުންވިއެވެ. 
ބައެއް އެކުވެރިންނާ ގުޅައި، މާލެއިން އެ ފަދަ ފުރުޞަތެއް ހޯދައިދެވޭތޯ ބެލީމެވެ. 
ކޮންމެ ތާކުން ވެސް ބޭނުންވަނީ ނަކީޓާގެ ފެންވަރު ބަލާށެވެ. 
ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ނަކީޓާ ދަންނާތީ، ގިނަ ބަޔަކު ޝައުޤުވެރިކަން ފާޅުކުރިއެވެ. 
އެ ކަމުގައި އުޅެން ފެށުމުން، ލީޒާމަތިން އަހަރެން ހަނދާންނެތެން ފެށިއެވެ. 
ނުސީދާކޮށް އަހަންނަށް ކުރި ފައިދާއަކީ އެއީއެވެ.
ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން، އަނެއްކާ ވެސް ނަކީޓާގެ ރާގު ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
ނަކީޓާ މާ ބޮޑަށް އަހަރެން ހަނދާންވަނީއެވެ.
ބައްދަލުކޮށްލާ ހިތްވަނީއެވެ. 
ނޭނގިހުއްޓައި އޭނައަށް ލޯބިވެވިއްޖެއެވެ.
ނުވެސް ދަންނަ އަންހެންކުއްޖަކަށް އަހަރެން އެހީތެރިވާތީ ތަޢުރީފުގެ ބަސްތައް އޮއްސަން ފެށިއެވެ. 
ޗެޓުކުރާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ނަކީޓާގެ އެތައް ފޮޓޯއެއް ފޮނުވައެވެ. 
އިރުއިރުކޮޅާ އަހަރެންގެ ހާލުބަލައެވެ. 
ނިދާއިރު ގުޑްނައިޓް ކިޔައެވެ. 
ހޭލާއިރު ގުޑްމޯނިން ކިޔައިފައި އޮވެއެވެ.
އަހަރެން އެދުނީ ނަކީޓާގެ ފެންވަރު ސާފުކޮށް އެނގޭނެ ސެޓުފިކެޓުތަކެއް ފޮނުވައިދިނުމަށެވެ. 
ނަކީޓާ ބޭނުންވަނީ އަހަރެންނާ ބެހޭ މަޢުލޫމާތު އޮޅުންފިލުވާށެވެ. 
ބެންކޮކަށް އައުމަށް ދަޢުވަތު ދިނެވެ. 
އަހަރެން ކުރަންޖެހޭ ހަމައެކަނި ޚަރަދަކީ ޓިކެޓު ގަތުމެވެ. 
ހުރުމާއި، ކެއުމާއި، ތަންތަން ބެލުމަށް އެއްވެސް ޚަރަދެއް ކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
ނަކީޓާގެ ގޭގައި ހުރެވެއެވެ. 
އޭނަގެ އަމިއްލަ ކާރުގައި ދަތުރުކުރެވެއެވެ. 
ރަނުގެ ފުރުޞަތެކެވެ. 
ދެވަނަ ވިސްނުމަކަށް ދިޔުމުގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ.
މަސާޖުކޮށްލަން ވަރަށް ރީތި ކުއްޖެއް ގާތަށް ގެންގޮސްދޭނަން. 
ނަކީޓާ ލިޔުނެވެ.
ފަރިތަކަމާއެކު ޗެޓުކުރަމުންދިޔަ އަހަރެންގެ އިނގިލިތައް ވަގުތުން ހުއްޓުނެވެ. 
ވަގުތު ނުވަތަށް އޮޅައިލީމެވެ. 
ނަކީޓާ ކުރިން ދައްކައިފައިވާ ވާހަކަތައް އަލުން ހަނދާންކޮށްލީމެވެ. 
އޭނައަކީ މަސާޖުކުރަން ދަންނަ ކުއްޖެކެވެ. 
އަހަރެން ދެކެ ލޯބިވެއެވެ. 
އަހަންނަށް މެހެވެން އުޅެނީ ކޮން ކަހަލަ މަޅިއަކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
ރާއްޖޭ ގަޑިން އޭރު ދަންވަރު ދޭއް ޖަހަނީއެވެ. 
ބެންކޮކަށް ޖަހާނީ ފަތިހު ހަތަރެކެވެ. 
ނަކީޓާގެ ފޮޓޯއެއް ފޮނުވަން އަހަރެން އެދުނީމެވެ. 
ވަގުތުން ފޮނުވިއެވެ. 
ނިދާހެދުމެއް ލައިގެން އޭނަ އޮތީ އެނދުގައެވެ. 
އެ ފޮޓޯއަށް ތަޢުރީފު ޙައްޤެވެ. 
ރީތިވެފައި އަސަރުގަދަކަމުންނެވެ. 
އެކަމަކު އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ އެ އަންހެންކުއްޖާކަން އެނގެނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ވީޑިޔޯޗެޓަކަށް އެދުނީމެވެ.
އިންޓަނެޓުގެ އިސްޕީޑު ދަށްކަމުން އެ ކަން ވާކަމަކަށް ނުހެދިއެވެ.
ކޮޓަރީގެ ކޮންމެވެސް ތަންކޮޅެއް ފެނިފައި ކެނޑެނީއެވެ. 
ވާހަކަދައްކާލަން ބޭނުންވިއެވެ. 
އެ ކަމެއް ވެސް ނުވިއެވެ. 
ކެނޑެނީއެވެ. 
ނުވަތަ ކަނޑައިލަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
އެހެން ފޮޓޯއަކަށް އެދުނީމެވެ. 
އަނެއްކާ ވެސް ފޮޓޯއެއް ފޮނުވިއެވެ. 
ކުރިޔަށް ވުރެ ނިވާކަން ކުޑަ ހެދުމެކެވެ. 
އެކަމަކު ހެދުން ތަފާތެވެ. 
އަހަރެންގެ ވެސް އެ ފަދަ ފޮޓޯއެއް ފޮނުވުމަށް ނަކީޓާ އެދުނެވެ.
އަހަރެންގެ ޝައްކު މަޑުމަޑުން ޔަގީނަށް ބަދަލުވާން ފެށިއެވެ. 
އަހަންނާ ވާހަކަދައްކަނީ ފިރިހެނެކެވެ. 
އެހެން ނޫން ނަމަ އޭނަ ވާހަކަދެއްކީހެވެ. 
އެ މީހަކު ފޮޓޯ ނަގަނީ ކޮންމެވެސް އެހެން މީހެއްގެ އެފްބީ ޕޭޖުންނެވެ. 
އެއް ހެދުމުގައި ނަގައިފައިވާ ތަފާތު ފޮޓޯއެއް އޭނައަށް ނުފޮނުވުނީ އެހެންވެއެވެ. 
އަހަރެން ވެސް އެ ފަދަ ފޮޓޯތަކެއް ފޮނުވި ނަމަ، ކެހިވެރި މަޅިއެއްގައި އަހަރެން ބެދުނީހެވެ. 
ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލީމެވެ. 
ރީތި ބަސްތަކުން ގަތައިފައިވާ ހާރެއް އޭނަގެ ކަރުގައި އަޅުވައިފައި އެ ނަން ބްލޮކް ކޮށްލީމެވެ. 
އަހަރެން ސަލާމަތްވި ނަމަވެސް، އެ މަޅީގައި ދިވެހީންގެ ކިތަންމެ ބަޔަކު ޖެހުނެވެ. 
އެ މީހުން އަތުން ފައިސާ ފޭރުނެވެ.
ދަރަނިވެރިކޮށްލައިފައި ބޭޒާރު ވެސް ކޮށްލިއެވެ. 
މިއީ ޙަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ލިޔެފައިވާ ވާހަކައެކެވެ.
ގަޑިން ރޭގަނޑު ހަތްގަޑި ބައި ވަނީއެވެ. 
އާންމު ގޮތެއްގައި އެ ގަޑިއަކީ މާލޭގެ މަގުތައް ފަޅުވާ ވަގުތެކެވެ. 
ގިނަ ފިހާރަތައް ހުންނާނީ ލައްޕައިފައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް ޗާންދަނީމަގުގެ ދެކުނުފަޅިއަށް އިރުއަރައިފައިވާ ކަހަލައެވެ. 
މީހުން ތޮއްޖެހިފައިވާ ވަރުން އެ މަގަށް ވަން ކާރާއި ލޯރިތަކަށް ގުޑައެއް ނުލެވުނެވެ. 
ބަރުގޮނުއަޅާ އަޑާއި، ހަޅޭއްލަވާ އަޑު ނޫން އަޑެއް ނީވެއެވެ. 
އެ ވަރުން ވެސް މަގަށް ވަންނަ މިހުން ވަންނަނީއެވެ. 
ފަހުން އާދެވުނު މީހުން އުޅެނީ ވާނުވާ ނޭނގިގެންނެވެ. 
ކުރިން އައި މީހުން މިސްރާބުޖަހައިފައި ހުރީ ރަމްޒިއްޔާގެ ގެއާ ދިމާއަށެވެ. 
އެ ގޭގެ ދޮރުމަތީގައި ފުލުހުން ހުރަސްއަޅައިގެން ތިއްބެވެ. 
ގޯތިތެރޭގައި ރަމްޒިއްޔާ ހުއްޓެވެ. 
އުމުރުން ފަންސަވީސް އަހަރު ފުރިފައި ވިޔަސް އޭނަ ބަލާބެލުމަށް ތަންކޮޅެއް ދޮށިހެން ހީވެއެވެ. 
ދާދި ގާތުގައި ފިރިމީހާ ހާމިދު ހުއްޓެވެ. 
ދެ ފުލުހުން ވެސް ތިއްބެވެ. 
ހާމިދު ހުރީ، ހިތްވަރުދޭ ކަހަލަ ގޮތަކަށް ރަމްޒިއްޔާގެ ކޮނޑުގައި ހިފަހައްޓައިލައިގެންނެވެ.
ޔަގީންތޯ މީހެއް ނޫންކަން؟ ފުލުހުން ސުވާލުކުރިއެވެ. 
މޫނު ނިވާކޮށްގެން މީހަކު ވެސް ހުރެދާނެ.
ނޫނެކޭ! ވަރުބަލިކަމާ އެކުގައި ރަމްޒިއްޔާގެ ޖަވާބު ތަކުރާރުކުރިއެވެ. 
ކިތައް ފަހަރު ބުނެފިން މަށަށް ފެނުނީ ޖިންނިއެކޭ. 
ބިމަކު ފަޔެއް ނުޖެހޭ. 
ދެ ލޯ ދިއްލިފަ ހުރީ. 
މަގޭ ދަރިފުޅަށް ގޯނާކުރަން އޭނަ އުޅުނީ. 
މަ ހުރަސްއެޅީމަ..
އެންމެ މީހެއް؟ ފުލުސްމީހާއަށް ބުނެވުނެވެ. 
މި ބުނީ އެންމެ ޖިންނިއެއް؟
ރަމްޒިއްޔާ ބިރުން ރޮނީއެވެ.
ތުރުތުރުއަޅަނީއެވެ. 
އޭނަގެ ލޮލަށް އެ މަންޒަރު ފެންނަ ކަހަލައެވެ.
އަނބިމީހާޔާ އިތުރަށް ސުވާލުކުރަން ހާމިދު ހުއްދައެއް ނުދިނެވެ.
ފުލުހުންނަށް ގަބޫލު ނުކުރެވުނަސް އަނބިމީހާ ދޮގުނުހަދާނެކަން ހާމިދަށް ކަށަވަރެވެ. 
ރަމްޒިއްޔާ ދެން ދޭ ރެސްޓުކޮށްލަން، ހާމިދު އެދުނެވެ. 
އެ މީހުންގެ ސުވާލުތަކަށް މަ ޖަވާބުދޭނަން.
އެކަނި ގޭތެރެއަށް ވަންނާކަށް ރަމްޒިއްޔާއަކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެކުގައި ހާމިދު ވެސް ވަނެވެ. 
ފުލުހުން މަޑުކޮށްގެން ތިބީއެވެ. 
އެ ގެއަށް ފުލުހުން އައީ ހާމިދު ގުޅައިގެންނެވެ.
ކޮށްދެވޭނެ މާ ބޮޑު ކަމެއް ނޯންނާނެކަން އެނގިތިބެއެވެ. 
އެކަމަކު، ރައްޓެއްސެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ހާމިދު ގާތުގައި ބުނެލަން ބޭނުންވާ ވާހަކައެއް އޮތީމައި ތިބީއެވެ. 
ހާމިދު ނުނިކުތުމުން ވާހަކަދައްކަން ޖެހުނީ ފޯނު މެދުވެރިކޮށެވެ. 
އެއްވެފައޮތް މީހުންތައް މަދުވެލަންދެން އަހަރުމެން ތިބޭނަން، މުހުސިން ބުންޏެވެ. 
މަ ދީފާނަން އައިޑިޔާއެއް. 
ތި ކަހަލަ ކަންކަން ބަލާ މީހަކު ގެނޭ. 
މިހާރު އުޅެއެއްނު ހުއްދަ ފަންޑިތަ ހަދާ މީހުން. ކީކޭތަ ކިޔަނީ؟ 
ރުގްޔާކުރާ މީހުން. 
މަގޭ އަތުގަ ވެސް އެބައޮތް ނަންބަރެއް. 
ފޮނުވާލާނަން.
ހޮނިހިރު ދުވަހެކެވެ. 
ދަތުރުދާން އެންމެ އެކަށީގެންވާ ކަހަލަ މޫސުމެކެވެ.
ޢާއިލާއާ އެކުގައި އަހަރެން އިނީ ވިލިނގިލި ފެރީގައެވެ. 
މާމައާއި މަންމަ ދައްކަމުންދިޔަ ވާހަކައަށް އެއް ކަންފަތްދީގެންނެވެ. 
މާމަ ޔަގީންކުރަން ބޭނުންވީ ކަފަބުރާއި ލޯޝަން ގެނެވުނުތޯއެވެ. 
ފެންވަރައިފިއްޔާ ކަންފަތް ސާފުކުރުމަކީ އަހަރެންގެ އާދައެކެވެ. 
އަތްވަށް ނުކުމެފައި ގެޔަށް ވަދެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ލޯޝަން ލާނެއެވެ. 
ވަރަށް ގިނައިން މާމައަށް އެ މަންޒަރު ހުންނާނީ ފެނިފައެވެ. 
ލޯބިވުމަކީ، ލޯބިވާ މީހާއަށް އަބަދުވެސް އޯގާތެރިވުމެވެ. 
ހެޔޮހިތުން ކަންތައް ކޮށްދިނުމެވެ. 
ތިމާއާ މެދު ވިސްނާ ވަރަށް އޭނަޔާ މެދު ވެސް ވިސްނުމެވެ. 
ނުވަތަ އެއީ އެންމެ ރަނގަޅުގޮތް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ސަމާލުކަން ހުރީ ފޯނަށެވެ. 
އިންސްޓަގްރާމަށް އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ލީ ފޮޓޯ ވަރަށް ގިނަ މީހުން ލައިކު ކޮށްފައި ހުއްޓެވެ. 
ދުވާލަކު ދެ ފޮޓޯ އަހަރެން ލަމެވެ. 
ދަތުރު އައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ބޭނުމަކީ ވެސް އެއީއެވެ.
އުމުރުން ވިހި އަހަރުގެ އަންހެންކުއްޖަކީމެވެ. 
ފިކުރެއް ޚިޔާލެއް ނެތެވެ.
އަހަރެން ދިރިއުޅެނީ އަމިއްލަ ދުނިޔެއެއްގައެވެ. 
ފިރިހެނަކު ހީނގަތް އަޑު އިވުނެވެ. 
އަޑު އައީ އަހަރެންގެ ފުރަގަހުންނެވެ. 
އަހަރެންގެ ފަހަތުގައި ހުރި ގޮނޑީގައި ޒުވާން ފިރިހެންކުދިންތަކެއް ތިއްބެވެ. 
އަހަންނެއް ނުބަލަމެވެ. 
ކަމުދާނެހެން ހީނުވަނީއެވެ. 
އަހަރެންގެ ޝަރުތު ވަރަށް ގިނައެވެ.
ވިލިނގިއްޔަށް ލެފިއެވެ. 
ފަހަތު ގޮނޑިން ތެދުވި ފިރިހެނުން ދާން ފެށުމުން ވައްކަޅިން ބަލައިލީމެވެ. 
ފެނުނީ ފުރަގަހުންނެވެ. 
އެ މީހުން ތިބީ އަހަރެން ހީކުރި ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. 
ރީތިކޮށެވެ. 
އިސްތަށިގަނޑު ހުރީ ޒަމާނީ ގޮތަކަށް ކޮށައިފައެވެ. 
ފުރަގަހުން ބަލައިލީމައި އަންހެނެއްހެނެއް ހިޔެއްނުވެއެވެ. 
ޖިންސު ހުރީ އުނަގަނޑުގައި ހަރުލައިފައެވެ. 
މަދުން ނޫނީ ނުފެންނަ ކަހަލަ މަންޒަރެކެވެ. 
އިސްކޮޅަށް ބަލައިލިއިރު، އެ ޝަރުތު ފުރިހަމަވީ އެ ތަނުން އެންމެ މީހެއްގެއެވެ. 
އެ މީހާގެ މޫނެއް ނުފެނެއެވެ. 
ވިލިނގިއްޔަށް ފައިބައިފައި ދެން ބަލައިލިއިރު އަހަރެންގެ ފޯނު އޮތީ ނިވިފައެވެ. 
އަހަރެން ތެޅިފޮޅިގަތީމެވެ.
ފޯނު ހަލާކުވެއްޖެއްޔާ އަހަރެން ބަނޑަށް މަރުވާނެއެވެ. 
ކާނާއަށް ވުރެ އަހަންނަށް މުހިންމީ ފޯނެވެ. 
ބައްޕައަށް ދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ބައްޕައަކީ ފޯނުގެ ވިޔަފާރިކުރާ މީހެކެވެ. 
ފޯނު މަރާމާތު ވެސް ކުރާ މީހެކެވެ. 
ފޯނުގެ ވިންދެއް ހުރިތޯ ބައްޕަ ބަލަމުންދިޔައިރު، އަހަރެންގެ ހިތުގެ ވިންދު ހުރީ އަވަސްވެފައެވެ. 
މުހިންމު ފޮޓޯއާއި، މެސެޖުތައް ފޯނުގައި ހުންނާނެއެވެ.
އަބަދު ޖަހާ ލަވަތަކާއި، ކިޔާ ވާހަކަތައް ވެސް ހުންނާނީ ފޯނުގައެވެ. 
ފޯނާ ނުލައި އަހަންނަކަށް ނޫޅެވޭނެއެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލައިލައިފައި ބައްޕަ ދެއަތަކަށް ބޯހޫރައިލިއެވެ.
ނޯ! އަހަންނަށް ބުނެވުނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ގޮތެއް ހަދާބަލަ! 
ޑޫ ސަމްތިންގް.
ވަގުތުން މާލެގޮސް ފޯނެއް ގެންނަން ވެސް ބައްޕަ އުޅުނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ ފޯނުގައި ހުރި އެއްޗެހިތައް އެ ފޯނަކު ނުހުންނާނެއެވެ.
ދެން އަޅާނުލާ! އަހަރެން ބުނީމެވެ.
ދަތުރުގެ ހުރިހާ އުފަލަކުން އަހަރެން މަޙްރޫމުވިއެވެ. 
އެއްވެސް ކަމެއް ކުރާހިތެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަންނެކޭ ވައިގޮސްފައިވާ ފުއްޕާހަމެކޭ އެއްފަދައެވެ. 
އަހަންނަށް ވިސްނެނީ އެންމެ ކަމަކާއެވެ. 
ފޯނުގައި ހުރި އެއްޗެހި ސަލާމަތްކުރެވޭނެ ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ކަން ކުރުމަށްޓަކައި ފޯނު ޖެހޭނީ ތަނަކާ ހަވާލުކުރަން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ވަރަށް ބައިވަރު ފޮޓޯ ފޯނުގައި ހުންނާނެއެވެ. 
ތެދުވެގެން އަހަރެން ހިނގައިގަތީމެވެ. 
ދާނެ ވަކި ތަނެއް އޮވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
ރާޅުޖަހާފަށުގައި ހިނގަމުންދަނިކޮށް ކުއްލިއަކަށް ފެނުނީ މޫދުއަޑިން މީހަކު އެރިތަނެވެ. 
ސިއްސައިގެންގޮސްފައި އަހަންނަށް ހަޅޭއްލަވައިގަނެވުނެވެ. 
އިދިފުށަށް ވެއްޓުނެވެ. 
އެ މީހާ ވެސް ދިޔައީ ސިއްސައިގެންނެވެ. 
ހަންނާނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަވި ފުރަތަމަ ފަހަރަކީ އެއީއެވެ.
އޭނައަކީ، ފެރީން އަހަންނަށް ފެނުނު ޒުވާނާއެވެ. 
ހަންނާނުގެ މޫނު ފެނުމާއެކު އަހަރެންގެ ލިސްޓުގެ ހުރިހާ ގޮޅިއެއްގައި އެއްފަހަރާ ރަނގަޅު ފާހަގަ ޖަހައިލީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތް ދިނީމެވެ. 
ހަންނާނު ނުވެސް ދެނަހުއްޓެވެ. 
އޭނަ އައިސް ދިއްކޮށްލި އަތުގައި އަހަރެން ހިފައި ތެދުވީމެވެ. 
ހަންނާނު މާފަށް އެދުނެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ހިތް އެދުނު ނަމަވެސް ދޭން ތައްޔާރަށެވެ. 
އަލަށް ދިމާވި ނަމަވެސް އަހަރުމެންނެކޭ ދެކިފަރިތަ އެކުވެރިންނެކޭ އެއްފަދައެވެ.
އަހަންނަށް އެހެންވީ އުފެދުނު ޝައުޤުވެރިކަމެއްގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ.
ހަންނާނަށް އެހެންވީ ކީއްވެގެންކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
އަހަރުމެން މާލެއައިއިރު އެކުވެރިކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ބަދަހިވެއްޖެއެވެ. 
އެއީ، ފުރަތަމަ ނަޒަރުން އުފެދުނު ލޯތްބެކެވެ.
އަހަރެންގެ ފޯނު ނަންބަރު ހަންނާނަށް ދިނީމެވެ. 
ހަންނާނުގެ ނަންބަރު އަހަންނަށް ވެސް ދިނެވެ. 
މާލެ އައިސް، ފޯނު ހަދަން ގެންދިޔުމުގެ ކުރިން ފޯނު ޗެކުކޮށްލީމެވެ. 
ބަރާބަރަށް ފޯނު މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
ހަދަން ގެންދާކަށް ނުޖެހުނެވެ. 
އެއީ ކޮންފަދަ އިއްތިފާޤެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހަންނާނާއި އަހަރެން ދިމާވީ ފޯނު މައްސަލަޖެހުނީތީއެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ އެއީ ހެޔޮ ނަސީބެއްކަމުގައެވެ.
ވިދިގެން އައި ދުވަސްތަކުގައި ފޯނުން ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަ އަހަރުމެން ދެއްކީމެވެ. 
ވަރަށް ހިތްހަމަޖެހުނެވެ. 
ދިރިއުޅުމާ ބެހޭގޮތުން ވެސް އަހަރުމެން ވާހަކަދެއްކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ފުރަމިތުރެއް ނެތްކަމާއި، ހަންނާނުގެ ހިޔަމިތުރެއް ހުރިކަން ވެސް އެނގުނެވެ. 
އެ ނަސީބުވެރިޔާގެ ނަމަކީ ނަޔާޝީނެވެ. 
އެ ކަން އެނގުމުން އަހަރެންގެ ހިތް މަޑުމަޑުން ރޯލިއެވެ.
ހަންނާނަކަށް އެ އަޑެއް ނީވެއެވެ.
އެންމެ ލަސްވެގެން ވެސް ތިން މަސްތެރޭގަ މެރީކުރާ ގޮތަށް އަދި އޮތީ، ހަންނާނުގެ އަޑުގައިވަނީ އުފާވެރިކަމެވެ.
ވާނެ ނިންނިއަށް އިންޓްރޮޑިއުސްވާން. 
ތީ މަގޭ ސްޕެޝަލް ފްރެންޑެއްނު.
އަހަރެން ބުނަން ބޭނުންވިއެވެ. 
ނޫނެކެވެ.
ނަޔާޝީނާ ބައްދަލުކުރާހާ ހިތްވަރެއް އަހަރެންގެ ނެތެވެ. 
އޭނަ ގާތުގައި ހަންނާނު ހުންނަ ތަން ބަލާހިތެއް ވެސް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު، ބައްދަލުކުރަން އެއްބަސްވީމެވެ. 
އަހަރުމެން އިންސާނުންނަކީ ކިހާ ނިކަމެތި ބަޔެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހިތުގައި އޮންނަ ގޮތަށް ދުލުން ހާމަކުރަން ނުކެރޭ ކިތައް ފަހަރު އާދޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަންނާނު ހުރީ، ސިއްރުން އަހަރެން އެއްޗެއް ބުނި ނަމަވެސް އިވޭ ހިސާބުގައެވެ. 
އަހަރެން ދުރަށްޖެހިލީމެވެ. 
ރަޙުމަތްތެރިކަމުގެ ޙައްޤުގައެވެ. 
ލޯބި ނުލިބުނަސް ލޯމަތިން އޭނަ ބީވެގެން ދާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ.
އަހަރެންގެ ލޯބި އެންމެނަށް ސިއްރުކުރީމެވެ.
އެކަމުގައި މީހަކަށް ވެދެވޭނެ އެހީއެއް ނެތީމައެވެ. 
އެކަމަކު، އެ ފިކުރުތަކާ ދުރަކަށް ނުދެވުނެވެ. 
ކުރިން ވެސް އުޅުނުހެން އުޅެން އަހަރެން މަސައްކަތްކުރީމެވެ. 
އެއީ ވަރަށް އުނދަގޫކަމެކެވެ. 
ކަންކަމުގައި ހިތަށް ލުއި ލިބެނީ އެހެން މީހުނާ ހިއްސާކުރީމައެވެ. 
އަހަރެން ޖެހުނީ ހިތުގެ ބިންގަރާހުގައި ހުރިހައި ވާހަކައެއް ވަޅުލައިފައި، މަތިޖަހައިފައި، ތަޅުދަނޑި އެއްލައިލާށެވެ. 
އަހަންނަކީ އަމިއްލައެދުން ބޮޑު މީހެކެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ހަންނާނުގެ ލޯތްބަށް ބަދުދުޢާ ކުރާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެ ދެމީހުންގެ ދެމެދުގައި މައްސަލަޖެހެނީ އަހަރެންގެ ސަބަބަކުން ނޫނެވެ.
އެކަމަކު މައްސަލަ ޙައްލުކުރާނެ ގޮތްތައް އަހަރެން ކިޔައިދެމެވެ. 
އެ ގޮތް ބޭނުންވާތީއެއް ނޫނެވެ. 
އެކުވެރިކަމުގެ އަގު އަދާކުރުމަށްޓަކައެވެ.
އެހެންނަމަވެސް، ކޮންމެ ފަހަރަކު ހަންނާން މާފަށްއެދޭކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ.
ނިންނިއަކަށް ނޭނގެ އެޕްރިޝިއޭޓްކުރާކަށް. އަހަރެން ބުނީ އެ ވަރަށެވެ.
ލޯބިވެރިންނަކީ ދުލުން ވާހަކަދައްކާ ބަޔެއް ނޫނެވެ. 
ހިތާއި ލޯ ސަލާމަތުން ހުރެއްޖެ ނަމަ، ލަފުޒު މުހިންމެއް ނުވާނެއެވެ. 
އޭނަ ހުސިޔާރެވެ. 
ތޫނުފިއްޔެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީއެވެ.
އަހަރެންދެކެ ލޯބިވޭތަ؟ ހަންނާނު ސުވާލުކުރިއެވެ.
އެ ސުވާލު ނީވޭކަމަށް ހަދަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ހަންނާނުގެ ސުވާލު ތަކުރާރު ކުރިއެވެ. 
ދެ ފަހަރުއެވެ.
ތިން ފަހަރުއެވެ. 
ހަތަރުފަހަރުއެވެ. 
އަހަރެންގެ ދޫ ތަޅުލެވުނެވެ.
އިސްޖަހައިލީމެވެ. 
ނުބުނެހުއްޓައި ހިތުގެ އަޑު އިވޭނީ ވަރަށް މަދު ބަޔަކަށެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޯބިވެރިޔާއަކީ އެ ކަހަލަ މީހެކެވެ. 
އުފަލުން ނުރޮވޭނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރުމެން ތިބީ ރެސްޓޯރަންޓެއްގައެވެ. 
ފުރަތަމަ ކަރުނަތިކި މޭޒުމައްޗަށް ވެއްޓުމާއެކު ވަގުތުން ފުހެލީމެވެ. 
ދެވަނަ ތިކި ވެއްޓުނެވެ. 
ފުހެލަން އުޅެނިކޮށް އަހަރެންގެ އަތުގައި ހަންނާން ހިފެހެއްޓިއެވެ. 
ފަސްވަނަ ފަހަރަށް ސުވާލު ތަކުރާރުކުރިއެވެ. 
އެއްޗެއް ބުނާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
އެކަމަކު، ވަރަށް ބާރަށް އޭނަގެ އަތުގައި އަހަރެން ހިފީމެވެ. 
ހަންނާނާއި ނަޔާޝީންގެ ލޯބީގައި ނިމުމުގެ ސިއްކަޖެހިއެވެ. 
ރުހުމުގައެވެ. 
ދެ މީހުން ވެސް ބޭނުންވީ އެ ގޮތެވެ.
އަހަންނަށް ހަންނާނު ލިބުނެވެ. 
ހީވީ މުޅި ދުނިޔެ އަހަންނަށް ލިބުނުހެންނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް އެހާ އުފާވެރި ދުވަސްވަރެއް ނާދެއެވެ.
ލޯބިވެރިޔާގެ ކިބައިގައި ހުންނަން އަހަރެން ބޭނުންވި ސިފަޔާއި މިޒާޖު ވެސް ހަންނާނުގެ ކިބައިގައި ހުއްޓެވެ. 
އެ ލޯތްބަށް ދެ ހަފުތާ ވެސް ނުވިއެވެ. 
ނިންނި އަތުވެއްޖެ! ހަންނާނު އެއްވެސް ފޮރުވުމެއް ނެތި ބުންޏެވެ. 
އަދި އެއް ޗާންސް އޭނަޔަށް ދޭން ބޭނުން.
އަހަރެންގެ ހިތުގައިއޮތް އެއްޗެއް ހަންނާނަށް ފެނުނީ އަހަރެންގެ ލޮލުންނެވެ. 
ހަންނާނުގެ ލޮލުން އަހަންނަށް ވެސް އެއްޗެއް ފެނުނެވެ. 
ނަޔާޝީންގެ ލޯތްބާ ދުރަކަށް ހަންނާނަކަށް ނުދެވޭނެއެވެ.
އޭނަ ގަދަކަމުން ހިފަހައްޓަން އަހަރެން މަސައްކަތް ކޮށްފި ނަމަ އެ ވާނީ ބޭކާރު ކަމަކަށެވެ. 
ލޯބީގެ ތަޅުދަނޑިއަކީ ދެވޭ އިތުބާރެވެ. 
ލެވޭ ގަދަބާރެއް ނޫނެވެ. 
އޭނަ ދާން ދޫކޮށްލީއެވެ. 
ދިޔަ މަންޒަރު ބަލަން އުނދަގޫކަމުން ލޯ މަރައިލައިގެން ހުރެއެވެ.
ވިލިނގިއްޔަށް ދެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު އޭނަގެ ހަނދާން އާވެއެވެ. 
އެ ދޮންވެލި ގޮނޑުދޮށާއި މޫދު ފެނުމުން ރޯލަން ބޭނުންވެއެވެ. 
އެކަމަކު ޝަކުވާއެއް ނެތެވެ. 
ލޯބިވެރިޔާއަށް އަހަރެން އެދެނީ އުފަލާއި ހިތްހަމަޖެހުމެވެ. 
ކޮންމެ ތަނެއްގައި ވިޔަސް ހެޔޮ ހާލުގައި ވުމެވެ. 
ލޯބިވުމަކީ، ލޯބިވާ މީހާއަށް އަބަދުވެސް އޯގާތެރިވުމެވެ.
ހެޔޮހިތުން ކަންތައް ކޮށްދިނުމެވެ. 
ތިމާއާމެދު ވިސްނާ ވަރަށް އޭނަޔާ މެދު ވެސް ވިސްނުމެވެ. 
އޭނަގެ ފަރާތުން އެ ލޯބި ލިބުމާއި ނުލިބުން އެއީ މުޅީން އެހެން ކަމެކެވެ.
ސޯފިޔާ ބަނޑުހައިވާހެން ހީވެއެވެ. 
ނިދިއަންނަހެން ވެސް ހީވެއެވެ.
ކުއްލިއަކަށް ފޯނު ނެގިއެވެ. 
އެފްބީއަށް ލި ސޯފިޔާގެ ފޮޓޯއަށް ލިބުނު ލައިކުތައް ގުނައިލިއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ލިބުނު ލައިކުގެ އަދަދާ ކައިރި ވެސް ނުކުރެއެވެ. 
އެ ހިސާބުން އިތުރު ކަމަކާ ވިސްނަން ޖެހުނެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ކުރިއަށް ވުރެ ސޯފިޔާ ހުތުރީބާއެވެ؟ 
ސޯފިޔާދެކެ ރައްޓެހިން ރުޅިއަންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ވަގުތުން ފޮޓޯ ފުހެލިއެވެ. 
ހަލީމަށް ގުޅައިލިއެވެ.
އެއީ ސޯފިޔާ ރައްޓެހިވި ހަވަނަ ކުއްޖާއެވެ. 
ހަލީމު ފޯނެއް ނުނެގިއެވެ.
ފިކުރުގެ ޗޭނުފައްޗަށް އަނެއްކާ ބޮޅެއް އިތުރުވީއެވެ. 
ހަލީމު ވީ ކޮންތާކު ހެއްޔެވެ؟ 
ނިދާށޭ ކިޔައިފައި އޭނަ ކޮންމެވެސް އެހެން ތާކަށް ދިޔައީބާއެވެ؟ 
ފުންމައިގެން ތެދުވިއެވެ. 
ކޮޓަރިއަށް ވަނެވެ. 
ގައިން ފެންތައް ފައިބައެވެ.
ލޯގަނޑުން މޫނު ބަލައިލިއެވެ. 
ބުމަ ތަންކޮޅެއް ފަލަވެއްޖެހެން ހީވިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން ބުމަ ރީތިކުރަން ޖެހިއްޖެއެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ ކުލަދަޅެވެ. 
ކޮޓަރީގައި ކުލަ ލުމަށްޓަކައި ބޮޑު ކުލަދަޅެއް ގެނެސްފައި ހުންނަތާ ދެތިން ދުވަހެއް ވެއްޖެއެވެ. 
ރޯލުފިހި ކައިރީގައި އޮތެވެ.
ނޫސްކަރުދާސްތައް ވެސް ހުއްޓެވެ. 
ވަގުތުން ޚިޔާލު ބަދަލުވިއެވެ. 
ބުމަހެދުން ހުއްޓައިލައިފައި ކޮޓަރީގެ ތަޅުންގަނޑުގައި ކަރުދާސް ފަތުރަން ފެށިއެވެ.
ކުލަލާން ފެށިއެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި ސޯފިޔާ އަމިއްލައަށް އެ ކަން ކުރާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ބައްޕަ ގާތުގައި ބުނާއިރަށް އެ ކަން ހަމަޖެހޭނެއެވެ.
ކޮޓަރީގައި އެންމެ ފަހުން ކުލަލީތާ މަހެއް ނުވެއެވެ. 
އެކަމަކު، ކަމެއް ކުރާހިތް ވުމުން ސޯފިޔާއަކަށް ލަހެއް ނުކުރެވެއެވެ.
ހެނދުނު އޮފީހަށް ދިޔައީ ސައި ނުބޮއެވެ.
އޮފީހުގެ އެއާކޯން ހުރީ މައްސަލަޖެހިފައެވެ. 
ނިދި ނުލިބޭތީ ސޯފިޔާގެ ބޮލުގައި ކުޑަކޮށް ރިއްސިއެވެ. 
ބުމައިގެ އެއްތަންކޮޅު ނުހަދައި ހުރި ވާހަކަ އެކުވެރިއަކު ބުންޏެވެ. 
ހުރިހާ ވެސް މައްސަލައަކީ ހަލީމެވެ. 
އޭނަ ފޯނު ނެގި ނަމަ ސޯފިޔާ ބުމައެއް ނުހެދީހެވެ. 
ކުލައެއް ނުލީހެވެ. 
ހޭލައެއް ވެސް ނުހުރީހެވެ. 
ހަލީމު ހިތަށްއަރަނީ ކީކޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ސޯފިޔާއަށް ބޭނުން ގޮތެއް ހެދޭނެކަމަށް ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނީ ސޯފިޔާ ތަންކޮޅެއް ފަލަވީމައި ހަލީމު ފޫހިވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ކުއްލިއަކަށް ލޮލުން ކަރުނަ ހިލުނެވެ. 
ސޯފިޔާދެކެ އެކަކު ވެސް ލޯތްބެއް ނުވާނެއެވެ. 
ދެވަނަ ސިކުންތުގައި ހަލީމުދެކެ ފޫހިވިއެވެ. 
ފޯނު ނަގައިފައި ހަލީމަށް ގުޅައިލިއެވެ. 
ގުޑް މޯނިންގް ލޯބީ! ހަލީމު ވަގުތުން ފޯނު ނެގިއެވެ. 
ހިނގާ ކޮފީއަކަށް ދަމާ!
ރޭގަ ކޮންތާކު އުޅުނީ؟ ސޯފިޔާ ވަރަށް ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
މަ ގުޅީމަ ފޯނު ނުނަގާފަ ދުވާލު ވެސް ގުޅާނުލާ!
ދެން މަށަކީ ނުލާހިކު ހަޑި މީހެއް. 
ފޫހި މީހެއް. 
ކީއްކުރަން ގުޅަންވީ؟ 
މަށެއްނު މި އުޅެނީ މޮޔަ..
މަޑުކޮށްބަލަ މަޑުކޮށްބަލަ! އޯގާތެރި ރާގެއްގައި ހަލީމު ބުންޏެވެ. 
މާ މޫޑީ ދުވަހަކީތަ؟ 
މަ އޮތީ ނިދާފައޭ.
ހެނދުނު އެތައް ފަހަރަކު ގުޅިން. 
ނުގުޅުނު. 
ނެޓްވާކް އެރާ އަރަނީ. 
ހެނދުނު މަ ގުޅަން އުޅެނިކޮށް..
ދެން ދުވަހަކު ވެސް މަށަށް ގުޅައިގެން ނުވާނެ، 
ސޯފިޔާގެ ރާގުގައި ވަނީ ހަރުކަށިކަމެވެ. 
ގެޓް ލޮސްޓް!
ސޯފިޔާ ފޯނު ކަނޑައިލިއެވެ. 
ހަލީމެއް ނުގުޅައެވެ. 
އެއީ އެ ފަދަ މައްސަލައެއްޖެހުނު ފުރަތަމަ ފަހަރެއް ނޫނެވެ.
ސޯފިޔާ ގާތަށް ރުޅިއައިސްގެން ފޯނުގެ ސިމް ދަމައިގެންފައި ބިންދައިލިއެވެ.
އެފްބީގައި ހުރި ހަލީމުގެ ހުރިހާ ފޮޓޯއެއް ފުހެލިއެވެ. 
އެފްބީ އެކައުންޓު ބަންދުކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު އިރުކޮޅެއްވާންދެން ވެސް ނުހުރެވުނެވެ. 
އޮފީސް ފޯނުން ހަލީމަށް ގުޅިއެވެ.
އޭ ހިނގާބަލަ ކޮފީއަށް، ވަރަށް މަޖާވެލައިފައި ސޯފިޔާ ބުންޏެވެ. 
މަގޭ ފޯނުގެ ސިމް ހަލާކުވީއޭ. 
އާދެ މަ ބަލާ އިނގޭ!
ހަލީމު ފޯނު ކަނޑައިލިއެވެ. 
ދެން ނުވެސް ނެގިއެވެ. 
އެއް ކުޅިވަރެއް އެތައް ފަހަރަކު ކުޅެކުޅެ ހަލީމު ވަރުބަލިވީއެވެ. 
ހަލީމަށް އެނގެއެވެ. 
ކޮފީބޯން ތިބެފައި، އެންމެންނަށް އިވޭ ވަރަށް ހަލީމަށް އެއްޗެހި ކިޔާނެވެ. 
ކިތައް ފަހަރު އެހެން ވެސް ވެއްޖެ ހެއްޔެވެ؟ 
ނަސޭހަތް ދެވިއްޖެއެވެ. 
ހަލީމްގެ ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލައިފިއެވެ.
ސޯފިޔާ އަލުން ސިމްކާޑެއް ގަތެވެ. 
އޮފީހުން ގެއަށް އަންނަންދެން ހަލީމަށް އެއްޗެހިކިޔައިފައި ދިގު މެސެޖުތައް ފޮނުވިއެވެ. 
އެފްބީ އެކައުންޓު އަލުން ހުޅުވިއެވެ. 
އެންމެންނަށް ފެންނަ ގޮތަށް ހަލީމަށް މަލާމާތްކުރިއެވެ. 
އެ ކަން ހުއްޓުވުމުގެ ބަދަލުގައި އެކުވެރީން ދިނީ ހިތްވަރެވެ.
ސިމްކާޑު ހިފައިގެން ސޯފިޔާ ގެއަށް އައިއިރު، ގެންގުޅޭ މީހުން ލައްވާ މަންމަ ކޮޓަރި ސާފުކުރުވަނީއެވެ. 
ތަޅުންގަނޑުގައި ހުރި ކުލަތައް ފިލުވައި، ފެންފޮތިލަނީއެވެ. 
ސޯފިޔާ ގާތަށް އައިސްފައިހުރި ރުޅި ދެގުނައަށް އިތުރުވިއެވެ. 
މަ ބުނީމެއްނު މަގޭ ކޮޓަރީގަ ހުންނަ އެއްޗެއްސާ ނުކުޅޭށޭ. 
ސޯފިޔާ އަޑުގެ ކޮޅަށް ހަޅޭއްލަވައިގަތެވެ. 
މަންމަ ދެއްކި ވާހަކައެއް ސޯފިޔާ އަޑެއްނާހައެވެ. 
އެންމެން ނެރިފައި ދޮރު ތަންޑުއެޅުވިއެވެ. 
އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުކައި އެތައް އިރަކު ކޮޓަރީގައި އޮތެވެ. 
ހަލީމު ރުޅިވީތީ ރުޔެވެ.
މާފަށް އެދިފައި މެސެޖު ފޮނުވިއެވެ. 
ހަލީމު ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ސޯފިޔާ އޮފީހަކަށް ނުދެއެވެ. 
ހަވީރު ވީއިރު ވެސް އެއްޗެއް ނުކައެވެ. 
އެންމެ ފަހުން ވާތާވިއެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދިޔައެވެ. 
ޑޮކްޓަރު ލަފާދިން ގޮތުގައި ސޯފިޔާއަށް ޖެހިފައިވަނީ ނަފުސާނީ ބައްޔެކެވެ. 
ވަސޭހަތްތެރިޔަކާ ބައްދަލުކޮށްގެން ފަރުވާ ހޯދިދާނެއެވެ. 
ސޯފިޔާގެ މައިންބަފައިންނަށް ވެސް ވިސްނުނީ ޙައްލަކީ އެއީ ކަމުގައެވެ.
ވަސޭހަތްދިނުމަށް ޓަކައި ހަފުތާއަކު ދެ ދުވަހު ސޯފިޔާ ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންނަންޖެހެއެވެ. 
ފުރަތަމަ ދުވަހު ސޯފިޔާ ގެނެވުނީ ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދައްކައިގެންނެވެ. 
ސޯފިޔާ އައިއިރު ފިރިހެންކުއްޖަކު އެ ތަނުން ނުކުމެގެން ދާތަން ފެނުނެވެ. 
ހަމްދާނާ ބައްދަލުވި ގޮތަކީ އެއީއެވެ. 
ފުރަތަމަ ދުވަހު ވެސް ސޯފިޔާގެ ލޮލުގައި އޭނަ އަޅައިގަތެވެ. 
ބޭނުންވާ ހުރިހާ ސިފައެއް ހުރީމައެވެ. 
އިސްކޮޅެވެ.
ހެދުންއަޅާ ގޮތެވެ. 
ފުނާއަޅައިފައި ހުންނަގޮތާއި، ބަލައިލާ ގޮތް ވެސް ސޯފިޔާއަށް ވަރަށް ކަމުދިޔައެވެ. 
އޭގެ ފަހުން ސޯފިޔާ ހޮސްޕިޓަލަށް އަންނަނީ އަންނަހިތުންނެވެ. 
އެއީ މަންމަގެ ހިތުގައި ސުވާލު އުފެއްދި ކަމެކެވެ.
ސޯފިޔާއަށް އެ ބަދަލު އައީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އޭގެ ސިއްރަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
ހަމްދާނާ ވާހަކަދައްކާހިތުން ހުއްޓައި އޭނަގެ ކޯލެއް ސޯފިޔާއަށް ލިބުނެވެ. 
ނަންބަރު ހޯދި ގޮތެއް ހަމްދާން ނުބުނެއެވެ.
ސޯފިޔާގެ މަންމައަށް ދެން ފެނުނީ ހަމްދާން ގެއަށް އައިތަނެވެ. 
މަންމައަކަށް ހަމްދާން ކަމަކުނުދިޔައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެންމެ ކުޑައިރުއްސުރެ ވެސް ސޯފިޔާއަކީ ބޭނުން ކޮންމެ ކަމެއް ކުރާ ކުއްޖެކެވެ. 
މައިންބަފައިންގެ ރުހުން ނުލިބުނަސް ވެހެވެ. 
ކޮބައިހޭ ހަމްދާންގެ މައްސަލައަކީ؟ 
ސޯފިޔާ އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ބޭނުމެވެ. 
އޭނަ ހުންނަ ގޮތުން ހީވަނީ ވަރަށް މަކަރުގަދަހެން. 
މަންމަގެ ހުރިހާ ވެސް ކަންބޮޑުވުމަކީ އެއީއެވެ.
ސޯފިޔާ ގަބޫލެއް ނުކުރިއެވެ. 
އެއީ ސަބަބެއްކަމަށް ބަލައެއްނުގަތެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ނަޒަރުގައި ހަމްދާނަކީ މަދުން ނޫނީ ނުފެންނަ ކަހަލަ ފުރިހަމަ ފިރިހެނެކެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކު ވެސް ސޯފިޔާއަށް ފުރަތަމަ ފެންނަނީ އެ ގޮތަށެވެ. 
ސޯފިޔާގެ އަމިއްލަ ނަފުސަށް ވުރެ ބޮޑަށް ހަމްދާނަށް އިތުބާރު ކުރިއެވެ. 
އޭނަޔާ ނުލައި ސޯފިޔާއަށް ނޭވާލެވޭ ކަމަކަށް ވެސް ނުވެއެވެ. 
ދެ މީހުން ދިމާވިތާ އޭރު ދިހަ ދުވަސް ނުވެއެވެ. 
ކޫސަނި މައްސަލަ ވެސް ޖެހެއެވެ.
މަސްދުވަސް ތެރޭގައި ތިން ފަހަރު ހަމްދާނާ ދިމާއަށް ހަޅޭއްލެވިއެވެ.
މައިންބަފައިންނަށް ފެންނަ ހިސާބުގައެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ނަޒަރުގައި ލޯބިވާ މީހާއާ ދިމާއަށް ހަޅޭއް ވެސް ލެވޭނެއެވެ. 
އެއީ އެ ވަރުގެ ކަމެއް ނޫނެވެ.
ސޯފިޔާގެ ސައްބީސްވަނަ އުފަންދުވަހަށް އިރުއެރީ، ހިތުންފިލުވައި ނުލެވޭ ވަރުގެ ހަދިޔާއަކާ އެކުގައެވެ.
އެކައުންޓުގައި ހުރި ހުރިހާ ފައިސާއެއް ހިފައިގެން ހަމްދާން ފިލީއެވެ.
ސޯފިޔާ ލަފާކުރި ގޮތުގައި ފަންސާހަކަށް ހާސް ރުފިޔާ ހުންނާނެއެވެ. 
އެ ވަރުން ނިމުނީކީ ނޫނެވެ. 
ސޯފިޔާގެ ފޯނާއި، ކާޑުތައް ލާފައި އޮންނަ ދަބަސް ވެސް ގެއްލުނީއެވެ. 
ފައިސާތައް ގެއްލިގެން ސޯފިޔާ ހާހެއް ނުވެއެވެ. 
އެންމެ ފަސޭހައިން ލިބޭނެ އެއްޗަކީ އެއީކަމުގައި ވީތީއެވެ.
ސޯފިޔާ ހައިރާންވަނީ ސޯފިޔާދެކެ ފިރިހެނުން ލޯބިނުވާތީއެވެ. 
ދުވަސްކޮޅަކު އެކުގައި އުޅެލައިފައި ރުޅިވާތީއެވެ. 
ސޯފިޔާ ރީތިކަމުގައި އެންމެން ބުނެއެވެ. 
ލޯބިވެރިންނަށް ސޯފިޔާ ޚަރަދުކުރެއެވެ.
މީހަކު ފެންނައިރަށް އެ މީހަކަށް ސޯފިޔާ އިތުބާރުކުރެއެވެ. 
އެއް ސިކުންތުގައި ރުޅިއަޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ލޯބި ވެސް ވެއެވެ. 
އެއް ސިކުންތުގައި ފޫހިވިޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ދެރަ ވެސް ވެއެވެ. 
ހަމަ އެފަދައިން، އެއް ސިކުންތުގައި ހަޅޭއްލެވިޔަސް އަނެއް ސިކުންތުގައި ފިރުމަން ވެސް ފިރުމައެވެ. 
މައްސަލައަކީ އެއީކަމެއް ސޯފިޔާއަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފިކުރުގެ ފުން ކޯރެއްގެ ތެރެއަށް ގެނބިފައި އޮވެގެން ސޯފިޔާ ވިސްނިއެވެ. 
ސޯފިޔާ އޮށޯވެލައިގެން އޮތީ، ފެން ފުރައިފައިވާ ބިލިގާގެ އެންމެ އަޑީގައެވެ. 
ނޭވާ ހިފަހައްޓައިލައިގެންނެވެ. 
ހިތާހިތުން ސޯފިޔާ ބުނެލިއެވެ. 
އެކަކަށް ވެސް ސޯފިޔާ ދަނެގަންނަން ނޭނގެނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
މައްސަލައަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟
އަހަރެން މީހަކާ ނީންނަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ 
އެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު ހޯދަން މީހުން މަސައްކަތްކުރިއެވެ. 
އަހަރެންދެކެ އެކަކު ވެސް ލޯބިނުވީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ. 
ގަޔާވާ އަންހެނެއް އަހަންނަށް ނުފެނުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ.
އަހަރެން ލޯބި ހުށައެޅުމުން އޭނަ ގަބޫލުނުކުރީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނޫނެކެވެ.
އެހެންވިއްޔާ ސަބަބަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެ ސުވާލު އެހުމުން އަހަރެންގެ ދޫ ތަޅުލެވެއެވެ. 
އެ ސިއްރު ހާމަކުރަން އަހަރެން ޖެހިލުންވެއެވެ. 
ބައެއް މީހުން ދެކެނީ އަހަރެންގެ ނަސީބު ދެރައީ ކަމުގައެވެ. 
އަހަރެން މިހާރު ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ބައެއް ފަހަރު ކަންކަން ނުވަނީ ވެސް ރަނގަޅަކަށެވެ.
ހިތިކަމާއި ފޮނިކަމެއް ވެސް ހުރި އެ ހާދިސާ އަހަންނަށް ކުރިމަތިވީ މީގެ އެތަކެއް އަހަރެއް ކުރިންނެވެ. 
ފާލަމުގެ ދިގުމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ތިން ސަތޭކަ ފޫޓެވެ. 
ފުޅާމިނުގައި ފަނަރަ ފޫޓު ހުންނާނެކަމަކަށް ލަފާކުރެވެއެވެ. 
އެއީ، ހަޔާތުގެ ޒިންމާއެއް މިސްރާބެއް ނެތް ދުވަސްވަރެވެ. 
އަހަރެންގެ ޒުވާން އުމުރެވެ. 
ލޯތްބަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭ އެއްޗަކީ، ކަނބުލޮ ދެކިލަން ބޭނުންވާ ކަމެވެ. 
ފެންނަފަށުގައި ހުންނަން ބޭނުންވާ ކަމެވެ. 
އަލިރަސްގެފާނު ފާލަން އޮންނަނީ އަހަރެންގެ ގެއާ ވަރަށް ދުރުގައެވެ. 
ހިތާ ވަރަށް ކައިރިއެވެ.
ކަނބުލޮގެ ގެ ހުންނަނީ އެ ހިސާބުގައެވެ. 
އޭނަ އައިސް އުޅެނީ އެ ހިސާބުގައެވެ. 
އެ ފާލަމުގައެވެ. 
އެ މޫދުގައެވެ. 
އެ ފަރުގައެވެ. 
އެ އަތިރިމަތީގައެވެ. 
ހަތަރުދަމު އަހަރެން ބަލަނީ ކަނބޮލުގެ ސަމާލުކަން އަތުލެވޭތޯއެވެ. 
ކޮންމެ ފަދަ ކަމެއް ކުރަންޖެހުނަސް ވެހެވެ. 
އަލިރަސްގެފާނު ޒިޔާރަތާ ދިމާ ބޮޑުފާރުން އަތިރިމަތީގައި، އިހުޒަމާނުގައި ހަވާއަރުވައެވެ. 
ކަނބުލޮއަކަށް އެ އަޑެއް ނީވެއެވެ. 
ފާލަމަށް އަރާ ރާޅުގެ ސަބަބުން ފާލަމުގެ ދަށުން ވެލިގަނޑު ދެމެއެވެ. 
ފުރާނަ އަތްމައްޗަށް ލައިގެން އަހަރެން ކިތައް ދަތުރު ކުރިން ހެއްޔެވެ؟ 
އަލިރަސްގެފާނު ޒިޔާރަތް ބަލަހައްޓަނީ އަހަރެންގެ ބައްޕައެވެ. 
ލާރި ހޮވަނީ ބައްޕައެވެ. 
ހަވާލުކުރަނީ ކަމާބެހޭ އޮފީހަށެވެ. 
ވަކި ވަރަކަށް ލާރި ހަމަވަންދެން ބައްޕަ އެ ލާރި ބަހައްޓަނީ ގޭގައެވެ. 
މިސްކިތަށް އަރައި ދެ އަތް ނަގައިގެން ދުޢާކުރީމެވެ. 
ބަދަލެއް ނައެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ ކޮނެ ފުންކޮށްފައިވާ ވަޅުގަނޑެކެވެ. 
ވަރަށް އޮއިބާރު ހިސާބެކެވެ.
ފާލަންމަތީގައި ތިބެފައި ކުދީން ފުންގަނޑަށް ފުންމައެވެ. 
ބައެއް ކުދިންނަށް އެ ކަން ވަރަށް މަޖަލެވެ. 
އަހަރެން އެ ކަން ކުރީ، މަންޒަރު ބަލަން ދުރުގައި ހުންނަ ކަނބުލޮއަށް ދެއްކުމަށްޓަކައެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު ލޮނުބޮވެއެވެ. 
ގައިގެ ތަންތަން މަށައިގެންދެއެވެ. 
އެ ނޫން އެހެން ކަމެއް ނުވިއެވެ. 
ގިނަ ވަގުތު އަހަރެން އުޅުނީ ގެއިން ބޭރުގައެވެ. 
ވަކި ކަމެއްގެ ބޭނުމުގައެވެ. 
ދުވާލު ގެއަށް ވަދެވެނީ ބަނޑުހައިވީމައި އެކަންޏެވެ. 
އެހެން ވަންނަ ވަގުތު އަހަރެންގެ މައިންބަފައިން ބަސްމަދުވެފައި ތިބޭތަން އަހަންނަށް ފެންނަން ފެށިއެވެ. 
އެ މީހުން ފޮރުވަން މަސައްކަތްކުރަނީ ކޯޗެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ސުވާލުކުރީމެވެ. 
ކަމެއް ވެގެންއުޅޭކަމަކަށް އެކަކު ވެސް ނުހެދިއެވެ.
އެކަމަކު، އަހަރެންގެ މަންމައާއި ބައްޕަގެ ގުޅުން ހީނަރުވަމުންދާތަން އަހަންނަށް ފެނުނެވެ. 
ފަޅު ބޮޑުވެފައި ރީތިކަމުންނެވެ. 
ދިޔަވަރު ހިކި ދުވަސްދުވަހު ވަރަށް ގިނަ ދޫނި އާދެއެވެ.
އަހަރެން ބަލަން ހުންނަމެވެ. 
ކުދިވެރިން އެ ދޫނިތައް ހިފުމުގައި އަވަދިނެތި އުޅެއެވެ. 
މަޅިފަތިޖަހައި، ދޫނިތައް މަޅިފައްޗާ ދިމާއަށް ލަވަމުންގެންދެއެވެ. 
ހުސިޔާރުކަމާއެކު ދޫނި ހިފައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އަހަރެންގެ މަޅިފަތީގައި ކަނބުލޮ ޖެހޭގޮތެއް ނުވިއެވެ. 
ބައެއް ކުދިން އުޅެނީ ރާޅުޖަހާ ފަށުގައި ކަކުނި ހިފާށެވެ. 
ކަކުނިހިފަން އުޅެނިކޮށް ކަކުނި ދަތްއެޅީމާ ރޮއިހަޅޭލައިގަންނަ އަޑު ވެސް އިވެއެވެ. 
ކުދިކުދި ކިރުކަކުނި ހިފައި، ފުޅިފުޅިއަށް ލައިގެން އުޅެއެވެ. 
އަހަރެން މޫދަށް އެރެމެވެ. 
ކަނބުލޮ އެ އިން މަހެއް ދޭން ބުނޭތޯއެވެ. 
މަސްތައް ބަލައިލަން ކަނބުލޮ އާދޭތޯއެވެ. 
ހަދިޔާއަކަށް މަހެއް ދިނުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ. 
އެ އިން އެއް ކަމެއް ވެސް ނުވިއެވެ.
މާޙައުލުގެ އެ ރީތި މަންޒަރު އަހަރެންގެ ހިތަކުން ދުވަހަކު ވެސް ނުފިލާނެއެވެ. 
އެއްފަހަރު، އަހަރެން އަތުން ކަނބުލޮ މަސްކޮޅެއް ގަތެވެ. 
ބަލައިބެލުމަށް އެއީ ވެލާ މަހެވެ.
ތަދު އިހުސާސްވަނީ ގެއަށް ދިޔައިމައެވެ. 
މަންމަ ވަރަށް ނަސޭހަތްދެއެވެ. 
އެ ތަނަށް އަރައިގެން ނޫޅުމަށް ހަރުކަށި އަމުރު ވެސް ކުރެއެވެ. 
މަންމައަކަށް ނުވިސްނެއެވެ.
ވިސްނައިދޭކަށް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ.
މާލޭއަކީ ގަސް ގިނަ ބަގީޗާއެކެވެ. 
ހެނދުނުގެ ވަގުތެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ފެނުނީ ކަނބުލޮ ގޮވައިގެން މަންމަ އައިތަނެވެ. 
ކަނބުލޮ ގޮވައިގެން މަންމަ ވަނީ އެތެރެއަށެވެ.
އިރުކޮޅަކުން ބައްޕަ އައިސް ގެއަށް ވަނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގައި އޮތް އެއްޗެއް ބައްޕަމެންނަށް އެނގުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފުރަތަމަ އަހަރެންގެ ހިތަށްއެރީ އެހެންނެވެ. 
ކޮންމެވެސް ވާހަކަތަކެއް ދެކެވޭ އަޑު އިވުނެވެ. 
ދެން ފެނުނީ މަންމަ ނުކުތް ތަނެވެ. 
ނިކަން ބާރަށް ހިނގައިފައި އައިސް އަހަރެން ކައިރީގައި ހުރި ޖޯލީގައި އިށީނެވެ. 
ބައްޕަ ނުކުތީ އިސްޖަހައިލައިގެންނެވެ. 
ދަރިފުޅު އިހަށް ދޭބަލަ ބޭރަށް. ބައްޕަ އެދުނެވެ. 
އެއީ ކީއްވެ؟ މަންމަ ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
އަދިވެސް ސިއްރުތަ ކުރަންވީ؟
ކަނބުލޮއަށް ލޯބި ހުށަނޭޅުނުކަން އެއީ އަހަރެންގެ ނަސީބެވެ. 
އެ ލޯބި ސިއްރުކުރެވިފައި އޮތީ އަހަރެންގެ ހިތުގައެވެ. 
އޭނަ ފެންނަ ކޮންމެ ފަހަރަކު އަހަރެންގެ ހިތް ރޯލައެވެ.
ކަންތައްވެދިޔަ ގޮތުންނެވެ. 
މި ލޯބީގެ އެންމެ ހިތްގައިމުކަމަކީ، އަހަރެން ނޫން މީހަކަށް ނޭނގޭކަމެވެ. 
ލަދުގަންނަންޖެހޭ ކަމެއް ނެތްކަމެވެ. 
ކަނބުލޮ މިވީ ބައްޕަ ކޮށްފައިވާ ސިއްރު ކައިވެންޏަކުން ލިބިފައިވާ ދަރިއަކަށެވެ. 
އެ ކަން އެނގުނު ވަގުތު އަހަރެންގެ ހަތަރެސްފައި ދިޔައީ ފިނިވެގެންނެވެ.
އެކަމަކު، އޭގެ ފަހުން އެހެން މީހެއްދެކެ އަހަންނަކަށް ލޯތްބެއް ނުވެވުނުވެ. 
އެއްވެސް މީހަކަށް މި ވާހަކަ ކިޔައިދޭނެ ހިތްވަރެއް ވެސް ނުލިބުނެވެ. 
ހިނގައިދިޔައީ ހިނގައިގެންވާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ސަލާމަތްވީ އަދި އެ އަށް ވުރެ މާ ބޮޑުކަމަކުންނެވެ.
ބާރުގަދަ ލޯތްބެއް ހޯދިދާނެއެވެ. 
ގަދަބާރުން ލޯތްބެއް ނުހޯދޭނެއެވެ.
އަހަރެން އެ ކަން ގަބޫލުކުރަމެވެ. 
އަހަންނަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ނުޒްހާ ފެނުނުއިރު އަހަރެންގެ އުމުރަކީ ނުވަ އަހަރެވެ. 
ލޯތްބަކީ ކޮބައިކަމެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެނގޭ އެއްޗަކީ ނުޒްހާއާ ވާހަކަދައްކާހިތް ވާކަމެވެ. 
އޭނަ ދެކޭހިތް ވާކަމެވެ. 
އޭނަޔާ އެކުގައި އިސްކޫލުގައި ކުޅެމަޖާކުރަން އުޅޭއިރު ވަގުތު ދާލެއް ވަރަށް އަވަހެވެ. 
ނުޒްހާމަތިން އަބަދު ހަނދާންވެއެވެ. 
އެކަމަކު އެއީ އެކުވެރިއެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ހުރިހާ އެކުވެރިންނަށް ވެސް އަހަރެން ލަނޑުދެމެވެ. 
ފިރިހެންކުދިން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. 
އަންހެންކުދިން ވެސް އޭގެތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ. 
ނުޒްހާ ފިޔަވައެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުން ނުޒްހާއަށް ދެވުނީ ޚާއްޞަ ކަނެއްކަން ފަހުން އެނގުނީ އެހެންވެއެވެ.
ނުޒްހާދެކެ އަހަންނަށް ވެވުނީ ލޯބިކަން އެނގުނީ އަހަރެންގެ އުމުރުން ތޭރަ އަހަރު ފުރުނު ފަހުންނެވެ. 
ލަފާކުރެވޭ ގޮތުގައި، އޭރު ނުޒްހާއަށް ވެސް އެ ކަން އިހުސާސް ކުރެވިއްޖެއެވެ. 
އުމުރާ އެކުގައި ދެމެދަށް ވެރިވާ ލަދުވެތިކަމުގެ ފަރުދާ އަހަރުމެންގެ ދެމެދަށް ވެސް ވެރިވިއެވެ. 
ބުނާކަށް ނުކެރެއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް ތަޅެއް ނުލެވުނެވެ.
ވަގުތާއި ދިޔަވަރު އެކަކަށް ވެސް އިންތިޒާރެއް ނުކުރެއެވެ. 
އަހަރެންދެކެ ލޯބިވާ އަންހެންކުއްޖަކު ފެނި ކައިވެނި ކުރީމެވެ. 
ނުޒްހާ ވެސް ކައިވެންޏެއް ކުރިއެވެ. 
ހަޔާތުގެ ބައިވެރިޔާއަށް އަހަރުމެން ދެ މީހުން ވެސް ތެދުވެރިއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ނަސީބުގައި ހުރި ގޮތްކަމަށް ބަލައިފައި އެ ގޮތް ގަބޫލުކޮށްލީއެވެ.
އެކަމަކު، ނުޒްހާމަތިން އަހަރެން ހަނދާނެއް ނުނެތެވެ. 
ދެކޭހިތް ވެސް ވެއެވެ. 
ބުނާ އަޑު އަހަމެވެ. 
ފުރަތަމަ ލޯބި ހަނދާނެއް ނުނެތޭނެއެވެ. 
އެއީ، އަހަރެންނަށް ދިމާވި ގޮތްކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. 
ޔަގީނުން ވެސް އަހަރެންމަތިން ނުޒްހާ ހަނދާންނައްތައިލިއެވެ. 
މާލޭގެ އެއް އަވަށެއްގައި އުޅޭއިރު ވެސް، ފެންނަކަމަކަށް ނަހަދައެވެ. 
ދެ ބީރައްޓެހިން ވެސް އެ އަށް ވުރެ ރައްޓެހިވާނެއެވެ. 
ފެނިދާނެކަމަށް އިސްޖަހައިގެނެއް ނުދާނެއެވެ.
ތިން ކުދިންގެ ބައްޕައަކަށް އަހަރެން ވެ، އަހަރުތަކެއް ފާއިތުވިއިރު ވެސް ނުޒްހާ ހުރީ ކުރިން ހުރި ގޮތަށެވެ. 
އެންމެ ކުއްޖެއް ވިހެއުމަކުން އޭނަގެ ހަށިގަނޑަކަށް މާ ބޮޑު ބަދަލެއް ނާދެއެވެ.
ނުވަތަ ރުހުމުގެ ލޮލަށް އައިބު ނުފެންނަނީ ކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ.
ނުޒްހާއާ ބައްދަލުކޮށްލުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ކުޑައެއް ނުވިއެވެ. 
އަހަންނަށް ހުރަހަކަށް ވީ އަހަރެންގެ ކާމިޔާބު ދިރިއުޅުމެވެ. 
އަތްމަތި ތަނަވަސްވިއެވެ. 
ވިޔަފާރި ފުޅާވިއެވެ. 
ސިޔާސީގޮތުން ނުފޫޒު ގަދަ މަޤާމެއް ލިބުނެވެ. 
ޕޯޑިޔަމްތަކާއި ޓީވީތަކުން އަހަރެންގެ އަޑު ގުގުމަން ފެށިއެވެ.
އެ މަޝްހޫރުކަމުގެ ސަބަބުން، ދިރިއުޅުން ވަކި މިންގަނޑުތަކެއްގައި ހިފަހައްޓަން އަހަންނަށް މަޖުބޫރުވިއެވެ. 
ވަކި ސިފައެއް މީހުންނަށް ދައްކަން އިސްކަން ދޭންޖެހުނެވެ.  
ހުރިހާ ހުވަފެނެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ނުވާނެއެވެ.
ހިތުލާ ހުރިހައި ކަންކަން ކާމިޔާބެއް ވެސް ނުވާނެއެވެ. 
އުމުރާ އެކުގައި ކަފުންކުރަން ޖެހޭ އުންމީދުތައް ވެސް ހުންނާނެއެވެ. 
ނުޒްހާއަކީ ކަފުން ނުކުރެވުނު އުންމީދެވެ. 
ކިޔާ ފޫހި ނުވި ލަވައެވެ. 
ބަލާ ފޫހި ނުވި މަންޒަރެވެ. 
އަޖައިބަކަށް އަހަރެން އެދިއެދި ހުރީމެވެ. 
އެ އުނގުގައި ބޯއަޅައިލައިގެން އޮވެ ބުނަން ބޭނުންވީ އެންމެ ދެ ޖުމުލައެވެ.
ތި ނަން ހިތަކުން ނުފުހެވުނު، ވަރަށް ނިކަމެތިކަމާ އެކުގައި އަހަރެން ބުނެލަން ބޭނުމެވެ. 
އަދިވެސް ވަރަށް ލޯބިވޭ!
ބުނާކަށް އަހަންނަކަށް ނުވެސް ކެރޭނެއެވެ.
ހުވަފެނުގައި އެ މަޤްޞަދު ހާސިލުކުރަން ނިންމީމެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު ހުވަފެނުން ނުޒްހާ ފެނެއެވެ. 
ޙަޤީޤަތެއްހެން ހީވާލެއް ބޮޑުކަމުން ބުނާކަށް ނުކެރެއެވެ. 
އެންމެ ފަހަރަކު ވެސް އެއީ ހުވަފެނެއްކަން އެނގޭނެ ނަމައެވެ.
އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސިއްރެއް އަހަރެންގެ އަނބިމީހާއަށް އެނގޭނެއެވެ. 
ނުޒްހާގެ ވާހަކަ ފިޔަވައެވެ. 
އެ ކަން އެނގޭނީ އަހަރެންގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާއަށެވެ. 
ހިންދާމަށެވެ. 
އަހަންނަށް ލުސިޑް ޑްރީމް ތަޢާރުފުކޮށްދިނީ ހިންދާމެވެ. 
އެ ކަން ކުރަން ރަނގަޅަށް ދަސްކުރުމުން، ހުވަފެނާއި ޙަޤީޤަތް ވަކިކުރަން ދަސްވެއެވެ. 
ހުވަފެން ތިމާއަށް ކޮންޓުރޯލު ކުރެވެއެވެ. 
ތިމާ ބޭނުންވާ ކޮންމެ ކަމެއް ހުވަފެނުގައި ކުރެވެއެވެ. 
ހުވަފެނުން ހަޤީޤަތަށް އަދި ހަޤީޤަތުން ހުވަފެނަށް ދިއުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބެއެވެ. 
އެ ކަން ދަސްވަނީ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވާންދެން ބުރަ މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްގެންނެވެ.
ފަށައިގަތުމަށްޓަކައި، ހޭލެވޭއިރަށް އަހަންނަށް ފެނުނު ހުވަފެން ނޯޓުކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. 
ހުވަފެން ހަނދާންބަހައްޓަންޖެހެއެވެ.
ހުވަފެނެއްކަން ސާބިތުވަނީ ދެތިން ޝަރުތެއް ފުރިހަމަވީމައެވެ. 
ހިންދާމް އެ ކަންކަން ވެސް ކިޔައިދިނެވެ. 
ހުވަފެނުގަ ކަލޭ ޖެހޭނެ ލިޔެފަ ހުންނަ އަކުރުތަކެއް ކިޔަން. 
ނޫނީ ގަޑިއެއްގެ ކަށްޓަށް، ތަކުރާރުކޮށް ބަލަންޖެހޭނެ، އަހަރެންގެ އެދުރުބެ އަހަންނަށް ކިޔައިދިނެވެ. 
ހުވަފެނުގަ ފެންނަ އަކުރުތައް ފުސްވާނެ ނޫނީ ހަމައެއްނުޖެހޭނެ. 
ގަޑިއަށް ބަލާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ގަޑިން ފެންނަ ވަގުތު ތަފާތުވާނެ. 
އެއްފަހަރު ދޭއް ޖެހިއްޔާ ދެން ބަލައިލާއިރު އަށެއް ވެސް ޖަހައިފާނެ. 
ނޭފަތުގަ ހިފޭއްޓިއަސް ނޭވާ ލެވިދާނެ. 
އެންމެ މުހިންމީ އަތްތިލައަށާ ފައިތިލައަށް ބެލުން. 
އިނގިލިތައް ވަރަށް އައިބުވާނެ ނޫނީ މަދުވާނެ. 
ފަހަރެއްގަ ގިނަ ވެސް ވެދާނެ.
ހިންދާމް އެ ހުރިހާ ކަމެއް އަހަންނަށް ކިޔައިދިނީ އޭނަ ތަޖުރިބާ ކޮށްފައެވެ. 
ސަތޭކަ ޕަސަންޓު ކާމިޔާބެވެ.
އެހެންކަމުން، އަހަރެން ވެސް އެ ކަން ދަސްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށީމެވެ.
ދަންވަރު ގަޑިން ބާރަޖެހިއިރު ވެސް އަހަރެން އޮތީ ހޭލައެވެ.
ވިސްނަންއޮއްވައި ދޭއްޖެހިއެވެ. 
ފަތިސް ވަނީ ވެސް އަހަރެން އެހެން އޮއްވައެވެ. 
ކޮންމެވެސް މިޔުޒިކެއް ކުޅެވޭތޯ ހީރި މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
އަހަރެންގެ ލޮލަކުން ކަރުނައެއް ނުހިކެއެވެ. 
މަގަތުގައި ހަލީމް އޮތެވެ. 
އެއީ އަހަރެންގެ ފިރިމީހާއެވެ. 
ނިދާ މަރުވެފައެވެ. 
ބިތްދޮށުގައި އޮތީ، އުމުރުން ހަތް އަހަރުގެ މާހިންއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ތިން ދަރިންގެ ތެރެއިން އެންމެ ހަގު ދަރިފުޅެވެ. 
ކުދިން ކުށްވެރި ކުރާނީ އަހަރެން ހެއްޔެވެ؟ 
ޙަޤީޤަތުގައި ވެސް މައްސަލައަކީ އަހަރެން ހެއްޔެވެ؟ 
ވާރޭވެހޭ އަޑު އިވެން ފެށިއެވެ. 
ފޮނި ހަނދާންތަކެއް ހިތަށް ގެނެސްދެމުންނެވެ. 
އަހަންނާއި ހަލީމް އެންމެ ފުރަތަމަ ބައްދަލުވީ ވާރޭ ވެހެނު ރެއެއްގައެވެ. 
އަހަރުމެން ކައިވެނިކުރި ރޭ ވެސް ވާރޭ ވެހުނެވެ. 
ހަލީމަކީ ކިހާ ލޯބިވި ފިރިއެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ގާތުގައި އަހަރެން ނެތް ނަމަ އޭނަގެ ލޮލަށް ނިދި ނައި ޒަމާނެއް އައެވެ. 
އަރުން އެއްޗެއް ނުދިރުނު ޒަމާނެއް ވެސް އައެވެ. 
އަހަރެން ނުލައި އެއްވެސް ތާކަށް ދާކަށް އޭނަ ކުރިން ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ. 
އޮފީސް ދަތުރެއްގައި ވިޔަސް ރާއްޖެއިން ބޭރަށް އޭނަ ދާނީ މަޖުބޫރުވެގެން އެކަންޏެވެ. 
ދިޔަސް، ދުވާލަކު އެތައް ފަހަރަކު ގުޅައެވެ. 
ދެ ލޯބިވެރިން ފަދައިން ވާހަކަދައްކަން އަހަރުމެން ތިބެމެވެ. 
އެއީ ކިހާ އުފާވެރި ދުވަސްތަކެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ހަޔާތުގެ އެ ރީތި ސަފުހާތަކާ ދިމާއަށް ފިކުރު ދީލައިލަން އުޅުމުން އަހަރެން އެ ފޮތް ލެއްޕީމެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އަހަރެން ޖެހޭނީ ކައިވެނި ސަލާމަތް ކުރާށެވެ. 
ހަލީމް ފަދަ ދެވަނަ މީހެއް އަހަންނަކަށް ނުލިބޭނެއެވެ. 
އަހަންނަށް މާ ބޮޑަށް ފަރުވާކުޑަ ކުރެވުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ހަލީމް ބުނި ފަދައިން، މާހިނަށް ބަނޑުބޮޑުވި ފަހުން ހަލީމްމަތިން އަހަރެން ހަނދާންނެތުނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފަތިހު ހަތަރެއް ޖެހިއެވެ. 
އަހަރެން ފޯނު ނެގީމެވެ. 
އެކި ފަހަރުމަތިން ހަލީމް ބުނެފައިވާ ވާހަކަތައް ނޯޓުކުރީމެވެ.
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ހުރިހާ ކަމެއް އަހަރެން ބަދަލުކުރާނަމެވެ. 
އަދިވެސް ލަހެއް ނުވެއެވެ. 
އަހަރެންގެ ފިރިމީހާ އަހަންނަށް ލިބޭނެއެވެ. 
ކުރިން ވި ލޯބި އަދިވެސް ވާނެއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ ކުޑަކުޑަ ޢާއިލާއެއް ނުރޫޅޭނެއެވެ. 
ކުދިން ބޮޑުވާނީ އަހަރުމެން ދެމަފިރިން އެއް ގެއެއްގައި އުޅެނިކޮށެވެ. 
ދެ މީހުންގެ ލޯބި ލިބިގެންނެވެ. 
ހަލީމަށް ހެނދުނު ސައިހަދަނީ އަހަންނެވެ. 
ރޭގަނޑު ގިނަ ވަގުތު ހޭލާ އުޅެފައި، ހެނދުނު ސައިހަދައިފައި އަހަރެން ނިދަނީއެވެ. 
ހަލީމް އޮފީހަށް ދާއިރު ސައި ހުންނާނީ ތައްޔާރަށެވެ. 
އަހަރެން އޮންނާނީ ނިދައިފައެވެ. 
ފަހަކަށް އައިސް އެ ކަން އަބަދު ވެސް އޮންނަނީ އެހެންނެވެ. 
ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ވެސް ބަރާބަރު ގަޑިއަށް ކާން ތައްޔާރުކުރަމެވެ. 
އެކަމަކު، ގިނަ ވަގުތު އަހަންނަށް އުޅެވޭނީ ކުދިންގެ ކަންތަކުގައެވެ. 
ތިން ކުދިން ބެލެހެއްޓުމަކީ ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި އަހަންނަކީ ދަރިންގެ ޓީޗަރެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި ދަރިންގެ ގާތް އެކުވެރިއެކެވެ. 
ނުވަތަ ކައްކާމީހަކީމެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި މަސައްކަތުމީހަކީމެވެ. 
ނުވަތަ ފަހާމީހަކީމެވެ. 
ދޭތެރެއަކުން ފަނޑިޔާރަކަށް ވާންޖެހެއެވެ. 
ނުވަތަ ޑޮކްޓަރަކަށް ވެސް ވާންޖެހެއެވެ. 
ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ވެސް ކުދިންގެ މަންމައަކީމެވެ. 
އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ކަންކަމަށް ފަރުވާ ކުޑަ ކުރެވެނީ ސަބަބެއް ނެތިއެއް ނޫނެވެ. 
ކުރިން އަހަރެންގެ އިސްތަށިގަނޑަށް ސަމާލުކަންދިން ނަމަވެސް ފަހުން ވަގުތެއް ނުވެއެވެ. 
އޮފީހުން ކެނޑިގެން ގޭގައި އިންނަންޖެހުމުން އަހަރެން ލަނީ ވީހާ ވެސް ގަޔަށް ފަސޭހަ، ފިނިވާ ހެދުމެކެވެ. 
ހަލީމާ ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު ކެއުންބުއިމަށް ވުރެ އިސްކަމެއް އަހަރެން ދިނީ ލަވަޔަށެވެ. 
އެ ދުވަސްވަރު ނުކުތް ހިންދީލަވަތަކާއި އިނގެރޭސިލަވަތަކަށް އަހަރެން ވަރަށް ފަރިތައެވެ. 
ފިލްމު ބަލާހިތް ވެއެވެ. 
ވާހަކަ ކިޔަމެވެ. 
ލޯބީގެ ރީތި ބައިތުތަކުން މެސެޖު ފޮނުވަމެވެ. 
އެ ހުރިހާ ކަމަކަށް ހަލީމް ވެސް ޝައުޤުވެރިކަން ހުރެއެވެ. 
އަހަރުމެންގެ އެކަކަށްއަނެކަކު ކަމުދިޔައީ އެހެންވެއެވެ. 
ދެ މީހުންގެ އެއްގޮތް ކަންތައްތައް ގިނައީއެވެ. 
ފަހުން އަހަރެންގެ ހުރިހާ ސަމާލުކަމެއް އަތުލީ އަހަރުމެންގެ ދަރިންނެވެ. 
ފުންކޮށް ވިސްނާލުމުން އަހަރެންނަށް ގަބޫލުކުރެވުނެވެ. 
އަހަންނަށް ބަދަލުތަކެއް އަތުވެއްޖެއެވެ. 
ހަލީމަށް ވެސް ބަދަލުތަކެއް އަތުވެއްޖެއެވެ. 
އަހަންނަށް ވުރެ ބޮޑަށް ހަލީމް ވެސް ސަމާލުކަން ދިނީ ދަރިންގެ ކަންތައްތަކަށެވެ. 
ތަފާތަކީ، އޭނަ އެ ކަމަށް އެއްބަސްނުވުމެވެ. 
ހުރިހާ ތުހުމަތެއް އަހަރެންގެ ބޮލުގައި އެޅުވުމެވެ. 
ދެބަސްވުން ފެށެނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ކައިވެނި ކުރަނީ އެކަނިވެރިކަން ކުޑަ ކުރުމަށެވެ. 
އަޅާލާނެ މީހަކު ހޯދުމަށެވެ. 
ޢާއިލާ ބިނާކުރުމަށެވެ. 
ހިތްހަމަޖެހިގެން ދިރިއުޅުމަށެވެ. 
އެ އިން އެއްވެސް ކަމެއް ނުވާ ނަމަ، ކައިވެނީގެ ބޭނުމެއް ނެތެވެ. 
ވަކި ހިސާބަކުން އަހަންނަށް އެ ކަން ވިސްނެން ފެށިއެވެ. 
އެކުވެރިން ދިން ލަފާ އަހަންނަށް އަޑުއިވެން ފެށިއެވެ. 
މުށުތެރެއިން ދޫވަމުންދިޔަ ކައިވެނީގެ ރޮދިފަށުގައި އަލުން ހިފެހެއްޓީމެވެ. 
އާ ފެށުމަކުން އަހަރެން ފެށީމެވެ. 
ޒަމާންތަކަކަށް ފަހު، ހެނދުނު ސައިގައި ހަލީމާ އެކުގައި އަހަރެން ބައިވެރިވީމެވެ. 
ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. 
ނިދި ހުއްޓެވެ. 
ނުކުންނާނެ ނަތީޖާއެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ކޮންމެވެސް އެކަކު ކޮންމެވެސް ހިސާބަކުން ފަށަންޖެހޭނެތީ އަހަރެން އިސްނެގީއެވެ. 
އައްދެ! މިއަދު ކޮން ފަރާތަކުން އިރުއެރި ދުވަހެއް؟ 
ސައިމޭޒު ކައިރީގައި އަހަރެން އިށީނދެގެން އިންތަން ފެނުމުން ހަލީމް ބުންޏެވެ. 
މަށަށް އެކަނި ވެސް ސައިބޮވޭނޭ.
އެނގެޔޭ، ހިނިތުންވާން މަސައްކަތް ކުރަމުން އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ކުރިން ވެސް އަހަރުމެން...
މިހާރު ދެން ކުރީގެ ވާހަކަ ނުދައްކާ! ހެޔޮނުވާނެ! 
ފަހަކަށް އައިސް ހަލީމް ވާހަކަދައްކާ ފޫހި ރާގުގައި ބުންޏެވެ. 
މަ ދެކެ މިހާރު ހަލީމް ވަރަށް ފޫހިވޭދޯ؟ 
އަހަންނަށް ވެސް ވާހަކަދެއްކުނީ މަޑަކުން ނޫނެވެ. 
މަގޭ އަޑު އިވުނަސް..
އާންމުކޮށް އަހަރުމެން އަރާރުންވަނީ މެންދުރެއްނު، 
ހަލީމް ފުންމައިގެން ތެދުވެފައި ބުންޏެވެ. 
ހެނދުނު މަ ބޭނުން ތަންކޮޅެއް ރަނގަޅު މޫޑެއްގަ އޮފީހަށް ދާން. 
ދާންވީނު ރެސްޓުކޮށްލަން.
ހަލީމް ރުޅިނާންނަ ގޮތަށް އަހަންނަށް އެއްޗެއް ނުބުނެވޭތާ ކިތަންމެ ދުވަހެއް ވެއްޖެއެވެ. 
ލަފުޒުތަކުގައި ރޭނދާއަޅައި، ރިބަން ހަރުކުރިޔަސް ވެހެވެ. 
ކައިރި ހަދައި ކަސަބުން ޖަރީކުރިޔަސް ވެހެވެ. 
އެކަމަކު، ޒުވާބު ފަށާކަމަށް ވަނީ އަހަންނެވެ. 
ގޮތްދޫނުކުރާކަމަށް ވަނީ ވެސް އަހަންނެވެ. 
ހަލީމް އެ ދުވަހު އޮފީހަށް ދިޔައީ ސައިނުބޮއެވެ. 
އަހަރެންގެ އަޑުދެކެ ހަލީމް ފޫހިވެއެވެ. 
އަހަންނާ ހަތަރުކަޅި ހަމަކުރަން ވެސް އޭނަ ބޭނުން ނުވާ ކަހަލައެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
އެ ވެސް ހަމަ އަހަންނަށް ކަންތައްތައް ކުރެވުނު ގޮތުން ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ ރައްޓެހިން ބުނަނީ ތެދެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަންބެއްގެ ޒިންމާތައް އަހަރެން ހަނދާންނައްތައިލީ ހެއްޔެވެ؟ 
ފިކުރު ކުރަމުން ގޮސް ކޮޓަރިއަށް ވަންއިރު ހަލީމްގެ ފޯނު އޮތީ ޗާޖަށްޖަހައިފައެވެ. 
އޭރު ވެސް ކޯލެއް އަންނަނީއެވެ. 
އަރާފައި އޮތީ ޒަރާނާގެ ފޮޓޯއެވެ. 
އޭނަގެ ނަމެވެ. 
ސުވާލު އުފެދުނެވެ. 
ހަލީމް އޮފީހަށް ވަންނަންދެން ވެސް ޒަރާނާއަށް ކެތެއް ނުކުރެވޭ ހެއްޔެވެ؟ 
ތި ވަރަށް ޝައްކު ނުކޮށްބަލަ! 
ތިއޭ މައްސަލައަކީ، ހިތާހިތުން އަހަރެން ބުނެލީމެވެ. 
އެއީ އޮފީސް ކުއްޖެކޭ! 
މީހެއްގެ އަންބެއް. 
ފިރިމީހާއަށް ތި ވަރަށް ޓްރަސްޓު ނުކުރަންޏާ ކިހިނެއް އުޅޭނީ؟
ކުރިން އަހަރެން އެ މައްސަލަ ޖައްސަމެވެ. 
އެ ދުވަހުގެ ފަހުން އެ ކަން ހުއްޓައިލީމެވެ. 
މުޅި ގޭތެރޭގެ ތަރުތީބު ބަދަލުކުރީމެވެ. 
އަހަރެން ބަލާގޮތާއި، ވާހަކަދައްކާ ރާގާއި، އިށީނދެގެން އިންނަ ގޮތް ބަދަލުކުރީމެވެ. 
ޝޭންޕޫ އާއި ސެންޓު ބަދަލުކުރީމެވެ. 
ކުދިންނަށް ދޭ ވަގުތަށް ވުރެ ގިނަ ވަގުތު ހަލީމަށް ދެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
އަހަރެންގެ ކައިވެނި ސަލާމަތްކުރުމަށްޓަކައި މޫނުގެ ސިފަ ބަދަލުކުރަން ވެސް އަހަރެން ވިސްނީމެވެ. 
ރަނގަޅު ނަތީޖާއެއް ފެންނާނެކަމުގެ އެއްވެސް އުންމީދެއް ނެތް އެތައް އިމްތިހާނެއް، ކައިވެނީގެ ފަހު ދެތިން ހަފުތާގައި އަހަރެން ހެދީމެވެ. 
ކެތްކުރީމެވެ. 
ދީނީ ޢިލްމުވެރިއެއްގެ އެހީ ހޯދީމެވެ. 
ވަސޭހަތްތެރިއެއްގެ ފަރާތުން ލަފާ ހޯދީމެވެ. 
ހަލީމަށް ދެއްކުމަށްޓަކައި އިސްތަށިގަނޑުގައި ކުލަޖެއްސީމެވެ. 
ރީތީ ގޮތްގޮތަށް ހެދުން ފަހައިގެން ލީމެވެ. 
މޭކަޕްކުރުމަށް ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދިނީމެވެ. 
ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަލީމަށް ލޯބީގެ މެސެޖެއް ފޮނުވީމެވެ. 
ލޯބީގެ ރީތި ލަވަތައް ޔޫޓިއުބުން ހޯދައިފައި ހަލީމްގެ އެފްބީ ޕޭޖުގައި އެ ލަވަތައް ހިއްސާ ކުރީމެވެ. 
އެ ފަދަ ކަމެއް، އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ކުރި ދުވަހެއް ހަނދާނެއް ނެތެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެ ފަދަ ކަންކަން ކުރާހިތެއް އެއްވެސް ވަރަކަށް ނެތެވެ. 
އަހަރެންގެ އެ އުމުރު ފަހަނައަޅައި ހިނގައްޖެއެވެ. 
ހަލީމް ރޭގަނޑު ގެއަށް އަންނަންދެން ހޭލާ އޮންނަމެވެ. 
ކިތަންމެ ވަރުބަލިވެފައި އޮތަސް، ނިންޖަށް ބަލިވެފައި އޮތަސް ވެހެވެ. 
އޭނައަށް ނިދެންދެން އަހަރެން ވާހަކަދައްކަން އޮންނަމެވެ. 
އަހަރެން ނުކުރާކަމަށް ހަލީމް ބުނެފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ ލިސްޓުގައި ހުރީ އެ ކަހަލަ ކަންތައްތަކެވެ. 
އެތަކެއް އަހަރެއް ވެފައިވާ ކައިވެނި ސަލާމަތްކުރަން ވަރަށް ގިނަ މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ދަރިންނަށްޓަކައެވެ. 
އަހަންނަށްޓަކައެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ހުރިހާ ކަމެއް ދިޔައީ ފެނަށެވެ. 
ފިރިމީހާގެ ހިތުން އަހަންނަކަށް އެއްވެސް ޖާގައެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަނދިރީގެ ތެރެއަށް އަހަރެން ދޫކުރި އެއްވެސް ތީރެއް އޭގެ އަމާޒަކަށް ނުފޯރިއެވެ. 
ހަލީމް ބަދަލެއް ނުވިއެވެ. 
އޭނަ ފޫހިވީބާއެވެ؟ 
ނުވަތަ އެހެން ލޯބިވެރިއެއް ހޯދީބާއެވެ؟ 
އެ ދެ ސުވާލުގެ ޖަވާބު އަހަންނަށް ދުވަހަކުވެސް ލިބޭނެކަމެއް ނޭނގެއެވެ. 
އެންމެ ފަހުން އަހަރެން ވަރިވީއެވެ. 
ހަލީމް ދާނެ ދިމާއަކަށް ދާން ދޫކޮށްލީއެވެ. 
ދަރިންގެ ހިތުގައި އޮތް އެއްޗެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ފާޅުގައި އެއްވެސް ދަރިއަކު އަހަރެން ކުށްވެރިއެއް ނުކުރެއެވެ. 
ޝަކުވާއެއް ވެސް ނުކުރެއެވެ.
ހަލީމާ ކައިވެނި ކުރެވުމަކީ، ހަޔާތުގައި އަހަންނަށް ނިންމުނު އެންމެ ރަނގަޅު އެއް ނިންމުމެވެ. 
އަހަރެންގެ ފުރާނަ ފަދައިން ލޯބިވާ ދަރިންތަކެއް ލިބުނީތީއެވެ. 
ހަލީމް ގާތުން ވަރިވުން އެއީ ހަޔާތުގައި އަހަންނަށް ނިންމުނު އެންމެ ރަނގަޅު ދެވަނަ ނިންމުމެވެ. 
އެހެން މީހެއްގެ ތޮށިގަނޑަށް އެރިގެން ދެން އަހަރެން ދިރިއުޅޭކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ހިތް ނޭދޭ ކަންތައްތަކެއް ކުރާކަށް ވެސް ދެން ނުޖެހޭނެއެވެ. 
ކައިވެނީގެ ހުޅުކޮޅު ޙިމާޔަތް ކުރެވޭނީ ދެއަތުންނެވެ. 
ދެމަފިރިންނަށެވެ. 
އެއީ އެކަކަށް ކުރެވޭ ވަރަށް ވުރެ މާ ބޮޑުކަމެކެވެ. 
ނިމުނީ
ލޯބިވަނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ލޯބިވެވުނީމައި އެނގޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެންގެ އުމުރުން ބާރަ އަހަރުއްސުރެ ހިތުގައި އުފެދިފައިވާ އެ ދެ ސުވާލަށް ޖަވާބެއް ނުލިބުނެވެ. 
އަހަންނަށް ފެނުނު އެންމެ ރީތި ފިރިހެނަކީ ހޮލީވުޑްގެ ފިލްމީތަރިއެކެވެ. 
އޭނަގެ ނަން އެނގުނީ ވެސް ވަރަށް ފަހުންނެވެ. 
ހީކުރެވުނެވެ. 
ލޯތްބަކީ އެއީއެވެ. 
ދެކޭހިތް ވުމެވެ. 
ބައްދަލުކުރާހިތް ވުމެވެ. 
ވާހަކަދައްކާ ހިތް ވުމެވެ. 
ފެނުމުން އުފާ ވުމެވެ. 
އެ ވިސްނުން ޖެހުނީ ބަދަލުކުރާށެވެ. 
އަހަރެންނަކީ އުޅޭ މީހެއްކަން ނުދަންނަ މީހެއްދެކެ ލޯތްބެއް ނުވެވޭނެއެވެ.
ކިޔަވަން އުޅުނުއިރު ބައްދަލުވި ހުރިހާ ފިރިހެންކުދިންނަކީ ވެސް އަހަރެންގެ ރައްޓެހިންނެވެ. 
އެ ގުޅުމަށް ދެވޭނެ އެހެން ނަމެއް ނެތެވެ. 
އަހަރެންގެ ހިތުގެ ނާރުތަކާ ކުޅެލެވޭ ކަހަލަ ފިރިހެނަކު ނުފެނިގެން އުޅެނިކޮށް ބޮޑު އަންހެންކުއްޖަކަށް އަހަރެން ވިއެވެ.
ހިތުން އަހަންނަކީ ވަރަށް ކެރޭ ކުއްޖެކެވެ. 
ބާރަށް ހުނުމަކީ، ކެރޭކަން އަންގަން އަހަރެން ބޭނުންކުރާ އުކުޅެކެވެ. 
ޙަޤީޤަތަކީ މުޅިން އެހެން އެއްޗެކެވެ. 
އަހަންނަކީ ފިނޑި، އިހުސާސްތައް ފާޅުނުކުރާ އަންހެނަކީމެވެ. 
އަހަރެން އުޅެނީ ފިކުރު ނުކުރާކަމަށް ހެދިގެންނެވެ.
ގޭތެރޭގައި ކޮންމެ މައްސަލައެއް ޖެހުނަސް ވެހެވެ. 
ކޮންމެ ދެމަފިރިއަކު ވެސް ޒުވާބު ކުރާނެއެވެ. 
އަހަރެންގެ މައިންބަފައިން ވެސް ކަންކަމާ ރުޅިއައިސް ޒުވާބުކުރެއެވެ. 
އެ ކަންކަމަށް އެއްވެސް ސަމާލުކަމެއް ނުދޭކަމަށް އަހަރެން ހަދަމެވެ. 
އެކަމަކު، އެ މީހުން ދައްކާ ވާހަކަތައް އަހަރެން އަޑުއަހަމެވެ. 
ވަރަށް ފުންކޮށް ވިސްނަމެވެ. 
ކޮޓަރީގައި އެކަނިމާއެކަނި އިނދެގެންނެވެ. 
އަހަރެން އިންތިޒާރުކުރީ މީހަކާ އިނދެގެން ގެއިން ނުކުމެވޭނެ ދުވަހަކަށެވެ. 
އަހަރެން އެންމެ ގަޔާވި ދެވަނަ މީހަކީ ހާޝިމްބެއެވެ. 
މަންމަގެ ކޮއްކޮއެކެވެ. 
ތިން ކުދިންގެ ބައްޕައެކެވެ. 
ކުރާނީ ކީއް ހެއްޔެވެ؟ 
އެއީ އަހަރެން ބޭނުންވި ގޮތެއް ނޫނެވެ. 
ހާޝިމްބެއަކީ ވަރަށް ހެޔޮ މީހެކެވެ. 
ދަރިންނާއި އަހަރުމެންނާ ތަފާތެއް ނުކުރެއެވެ. 
ލޯބިވާން އެ އަށް ވުރެ ރަނގަޅު މީހަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އެއްވެސް މީހެއް ގާތަކު އަހަރެން އެ ވާހަކައެއް ނުބުނަމެވެ. 
ހިތުގެ ހާލު މީހަކަށް ނާންގާހާ ހިނދަކު އެއީ ކުށެއް ނޫނެވެ. 
އެ ލޯބީގެ ނިރަށް އަހަރެން ފެނެއް ނުދެމެވެ. 
އަހަރެންގެ މޮޔަ ހިތަށް ކުރެވުނު ސިޔާސަކަމަކަށް ހަދައިފައި ނިންމައިލީއެވެ. 
އަހަރެންގެ އެއްބަނޑުއެއްބަފާ ދައްތައަކީ އަހަންނާ ދިމާ އިދިކޮޅު މީހެކެވެ. 
ވަރަށް އަވަހަށް ރުޅިއަންނާނެއެވެ. 
އެއް މިނެއްޓުގައި އުފާވެފައި އަނެއް މިނެއްޓުގައި ފޫހިވެދާނެއެވެ. 
އެއްވެސް ކަމެއް ހިތުގައި ފޮރުވުމަކީ އޭނަގެ މިޒާޖެއް ނޫނެވެ. 
ފަހުން ކޮންމެ ނަތީޖާއެއް ނުކުތަސް، މީހަކު ކޮންމެ އެއްޗެކޭ ކިޔަސް ވެހެވެ. 
ބޭނުން އެއްޗެއް ބޭނުން މީހަކާ ދިމާއަށް ދައްތަ ބުނެލައެވެ. 
ބައެއް ފަހަރު އަހަރެންގެ ސިކުނޑި ސުމަކަށް ދެއެވެ. 
ދައްތަ ކުރާ ކަންތައްތަކުގެ ސަބަބުން ބޮޑެތި މައްސަލަތައް އުފެދޭތީއެވެ. 
އަނެއްބައި ފަހަރު ހިތަށްއަރައެވެ. 
އަހަންނަށް ވެސް އެ ސިފަ ލިބުނު ނަމައެވެ. 
އެހާ ކެރޭ މީހަކަށް އަހަރެން ވެސް ވި ނަމައެވެ. 
ހުރިހާ އެއްޗެއް ސިކުނޑީގައި ވަޅުލަންޖެހުމަކީ ކިހާ ވޭންހުރި ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ރޯތަން އެކަކަށް ވެސް ނުފެންނާނެއެވެ. 
ދައްތަ ރޯން ފަށައިފިއްޔާ ހުއްޓައެއް ނުލާނެއެވެ. 
އިރުކޮޅެއްވާއިރަށް ހޮޑުލާން ފަށައެވެ. 
އެ ހިސާބުން ދެން ޖެހޭނީ ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދާށެވެ. 
އެތަކެއް ވަގުތެއް އެ ކަމުގައި ބޭކާރުވެގެން ދެއެވެ. 
ދައްތަ ހިތުގައިނުޖެއްސުމަށް ޑޮކްޓަރު އަބަދުވެސް އެދެއެވެ. 
ދައްތަ އުފަލުގައި ބެހެއްޓުމަށް ނަޞޭޙަތް ދެއެވެ. 
އެ ކަން ކުރުމުގައި މަންމަ އާއި ބައްޕަ އަވަދިނެތި އުޅެނިކޮށް، އަނެއްކާ ވެސް އޮންނަނީ އެ ދުވަސް އައިސް ޖެހިފައެވެ. 
ވަރަށް ވިއްސާރަ ދުވަހެކެވެ. 
އޮފީސް ނިމުނުތާ އެތައް އިރެއް ވީއިރު ވެސް ވާރޭއެއް ނުހުއްޓިއެވެ. 
ޓެކްސީއެއް ނުލިބުނެވެ. 
ކައިރި ފިހާރަޔަކުން ކުޑައެއް ގަތީމެވެ. 
ކުޑަ ހިފައިގެން ވިއްސަކަށް ފިޔަވަޅު ނޭޅެނީސް، އައި ވައިރޯޅިއެއްގައި ކުޑައިގެ ދުނިތައް ހަލާކުވިއެވެ. 
އިސްތަށިގަނޑު ތެމިއްޖެއްޔާ އަހަރެންނަށް ރޯގާޖެހޭނެއެވެ. 
ސައިނަސްގެ މައްސަލަ އެހާ ބޮޑެވެ. 
އަވަހަށް ގޮސް ފިހާރަޔަކަށް ވަނީމެވެ. 
އަރީން އެންމެ ފުރަތަމަ ފެނުނީ އެ ފިހާރައިންނެވެ. 
އޭނަ ވެސް އެ ތަނަށް ވަދެހުރީ ވާރެއިން ހިޔާވުމަށެވެ. 
ކުރާނެ ކަމެއް ނެތި، އެއްތަނެއްގައި ތިބެންޖެހުމަކީ އުނދަގޫ ކަމެކެވެ. 
ޚާއްޞަކޮށް، އެއް އުމުރުގެ ރީތި ފިރިހެނަކު ގާތުގައި ހުރި ނަމައެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ދުވަހަކު ވެސް ވާރޭ ހުއްޓައިނުލާނެ ނަމައެވެ. 
އަރީނަށް ނުބަލަން ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރީމެވެ. 
ފިހާރައިގައި ހުރި ހެދުންތައް ބަލާކަމަށް ހެދުނީމެވެ. 
ދެ ފަހަރަކު އަހަރުމެން ދެ މީހުންގެ ހަތަރުކަޅި ބައްދަލުވިއެވެ. 
އެއްފަހަރު އަރީން ހިނިތުންވެލިއެވެ. 
އަހަރެންގެ މެޔަށް ހީވީ ފެންއެއްޗެއް އޮއްސައިލިހެންނެވެ. 
އެއީ، އެހެން ދިމާވި ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ. 
ހިނިތުންވެލަން ވެސް އަހަންނަށް ނޭނގުނެވެ. 
ފަހުން އެ ކަމާ ދެރަވިއެވެ. 
އަލުން އަރީން ބަލައިލާނެ ނަމައޭ ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ނޭނގޭކަމަށް ހަދައިފައި އަރީން ގާތަށް ވެސް އަހަރެން ދިޔައީމެވެ. 
އެންމެ ފަހަރަކު ނަމަވެސް ބަލައިލާތޯއެވެ. 
އެ ފުރުޞަތެއް ނުލިބިގެން އުޅެނިކޮށް ވާރޭ ހުއްޓައިލިއެވެ. 
އެ ހިސާބުން ދެ މީހުން ވަކިވީއެވެ. 
ދެވަނަ ފަހަރު އަރީން ފެނުނީ ފުޅަނދު ބަލަން ބާލުޚާނާއަށް ނުކުމެ ހުއްޓައެވެ. 
އެއީ، ގޭގެ ތިންވަނަބުރިއެވެ. 
އަރީން ހުރީ ކެމެރާއެއް ހިފައިގެންނެވެ. 
އަހަރެން ގާތުގައި މަންމަ އާއި ދައްތަ ވެސް ތިއްބެވެ. 
އަހަރެން ބެލީ އަރީނަށެވެ. 
ރޭގަނޑުގެ ވަގުތެވެ. 
މަގުމަތީގެ ކާރުބާރު ބޮޑުކަމުން މައްޗަށް ބަލާނީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟ 
އަހަރެން ބާލުޚާނާގެ ބޮކި ދިއްލައިލީމެވެ. 
އެ ކަމާ ދައްތަ ޝަކުވާކުރިއެވެ. 
ވަރަށް ގިނަ ބަހަނާ ދެއްކީމެވެ. 
މަދިރިން ސަލާމަތްވުމަށް ކަމުގައި ހެދުނީމެވެ. 
ތަޅުންގަނޑުގައި ހިނިތަކެއް އުޅޭތީކަމަށް ހެދުނީމެވެ. 
ކުރަތްޕެއް އަތުވެދާނެތީ ކަމަށް ބުނެގެން ވެސް އަހަންނަކަށް ކުރިއެއް ނުލިބުނެވެ. 
ދައްތަ ގޮސް ބޮކި ނިއްވައިލިއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، ދެން ބަލައިލިއިރު އަރީންގެ ކެމެރާ ހުރީ އަހަރުމެންނާ ދިމާއަށެވެ. 
ހިތަށްއެރިއެވެ. 
ފަހަރެއްގައި އަހަރެންގެ ފޮޓޯއެއް ނަގަނީކަމަށް ވެދާނެއެވެ. 
ހިނިތުންވެލީމެވެ. 
މޫނުގައި އަނގައެއް ކުރަހައިލައިގެން އެތައް އިރަކު ހުރީމެވެ. 
އޭ! އެހެރަ މީހާ ކީއްވެގެންތަ އަހަރުމެން ފޮޓޯނަގަނީ؟ ދައްތަ ޝަކުވާކުރިއެވެ. 
ވަރަށް ފޫހިވޭ! ރީތި މީހެއް ނަމަވެސް ރަނގަޅެއްނު. 
މަ ނުވެސް ހުންނާނަން މި ތާކު. 
ނޯންނާނެ ބެލްކަންޏަށް ނުކުމެލެވެން ވެސް. މަންމަ ވެސް ވަދޭ އެތެރެއަށް.
އެންމެ ރީތި ފުޅަނދު ނުވެސް އާދެއެއްނު ދަރިފުޅާ! މަންމަގެ ރާގުގައި ވަނީ އޯގާތެރިކަމެވެ. 
ހެވޭ! ދައްތަގެ ރާގުގައި ހަރުކަށިކަން ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް ނެތެވެ. 
ވަންނަންވީ!
ދައްތަ އެތެރެއަށް ވަނެވެ. 
ދައްތަ ރުއްސުމަށްޓަކައި މަންމަ އެތެރެއަށް ވަނެވެ. 
އަރީންގެ ސަމާލުކަން އަހަންނަށް ހޯދިއްޖެކަން އެ ރޭ އެނގުނެވެ. 
އަހަރެން ބަލަންހުއްޓައި ވެސް، އިރުއިރުކޮޅާ އޭނަ ކެމެރާ ދިއްކުރިއެވެ. 
އަނެއްކާ އޭނަ ގެއްލޭކަށް އަހަރެން ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެން ފޯނު ނަގައިފައި އަހަރެންގެ ފޯނު ނަންބަރު ޖަހައިލީމެވެ. 
އެ ނަންބަރު ފެންނަ ގޮތަށް ފޯނު ހިފަހައްޓައިލައިގެން ހުރީމެވެ. 
ހީކުރީމެވެ. 
އަހަރެންގެ މަޤްޞަދު އަރީނަށް އެނގޭނެއެވެ. 
އަރީން ކެމެރާ ބެލިއެވެ. 
ފޯނު ނެގިއެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަންނަކަށް ނުގުޅިއެވެ. 
މަންމަ ގޮވަން ފެށުމުން އަހަރެން ވެސް ޖެހުނީ އެތެރެއަށް ވަންނާށެވެ. 
ޖެހިގެންއައި ދުވަހު ވެސް އަރީންގެ ފޯނުކޯލެއް ނައެވެ. 
މެސެޖެއް ވެސް ނައެވެ. 
އަހަރެންގެ ރޭވުން ނާކާމިޔާބުވީ ކަމަށް ނިންމީމެވެ. 
ވީ ގޮތް އެނގުނީ، އަރީން ހުރި ތަނުގައި ހުއްޓިފައި އަހަރެން މަތި ބަލައިލީމައެވެ. 
އަހަރެންގެ ފޯނެއް އަރީނަކަށް ނުފެންނާނެއެވެ. 
އަހަރެން ހުރި ދިމާގައި ހުރި ގަސްތަކެއްގެ ފަތްތައް ހުރީ، ތިރިން ބަލާ މީހަކަށް ހުރަހަކަށްވާ ކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. 
ވީ ފޫހިން މުޅި ދުވަހުގެ މޫޑު، ނުތަނަވަސްކަމަށް ބަދަލުވިއެވެ. 
މަންމައަށް އެ ކަން ފާހަގަވިއެވެ. 
ސުވާލުތައް ކުރިމަތި ކުރިއެވެ. 
އެ ދުވަހު ވެސް މަންމަ އާއި ބައްޕަގެ ޒުވާބުގަނޑެއް ހިނގައިފައިވާތީ މަންމަ ޝައްކު ކުރީ އެ ސަބަބެވެ. 
އަހަރެން ވީ ގޮތް ކިޔައިދިނީމެވެ. 
މަންމަ ހޭން ފެށިއެވެ. 
އެއީ ދެން އެ ވަރުގެ ކަމެއްތަ؟ މަންމަ ބުނެލިއެވެ. 
ވާންހުރި ކަމެއް ވާނެ. 
ނުވާންހުރި ކަމެއް ނުވާނެ.
އެ ވަގުތު އަހަރެން ހުރީ ފޫހިވެފައެވެ. 
މަންމަ ދެއްކި ވާހަކަ ގަބޫލެއް ނުވެސް ކުރަމެވެ. 
އެކަމަކު، މަންމަ ބުނީ ވަރަށް ބޮޑު ތެދެކެވެ. 
ވާންހުރި ކަމެއް، ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ވާނެއެވެ. 
ދައްތަޔާ އެކުގައި ހުޅުމާލެއަށް ދާންވެގެން ފެރީއަށް އަރައިފައި އަހަންނަށް އިށީނދެވުނީ އަރީނާ ޖެހިގެންނެވެ. 
އެކަމަކު، އަހަންނަށްވުރެ ގިނައިން އަރީނާ ވާހަކަދެއްކީ ދައްތައެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ދައްތައަށް އަރީން މާ ކަމުދިޔައީއެވެ. 
އެ ދަތުރުގައި އަރީން އުޅުނީ އަހަރުމެންނާ އެކީގައެވެ. 
ނޫނެކެވެ. 
ދައްތަޔާ އެކީގައެވެ. 
އަހަންނަކީ އެ ތަނުގައި ހުރި ބުދެކެވެ. 
ބޭކާރު މީހެކެވެ. 
އެއްގޮތަކީ، އަހަރެން ކުރި އިޝާރާތްތައް އަރީނަށް ތަރުޖަމާކުރަން ނޭނގުމެވެ. 
އަނެއްގޮތަކީ، އަރީންގެ ޚިޔާލު ފަހުން ބަދަލުވުމެވެ. 
ނުލާހިކު ރީތިކޮށް އޮތް ލޯބީގެ އުދަރެސް، މާޔޫސްކަމުގެ ކަޅު ވިލާތަކުން ބައްދައިލީ ކުއްލިއަކަށެވެ. 
އެސްފިޔަޖަހައިލައިފައި ހުޅުވައިލާހާ އަވަހަށެވެ. 
މި ރެއަކީ ދައްތަގެ ކައިވެނީގެ ޙަފުލާ ކުރިޔަށްދާ ރެއެވެ. 
މުޅި ގެއަށް ވެރިވެފައިވަނީ އުފާވެރިކަމެވެ. 
އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް ވެރިވެފައިވަނީ ހަމަހިމޭންކަމެވެ. 
އަރީންގެ އަތުގައި ހިފަހައްޓައިލައިގެން ދައްތަ ހުރިއިރު، އަހަރެންގެ އަތުތެރެއިން އަރީން ދޫވެގެންދިޔަ ގޮތް އަދިވެސް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އަރީން ފުރަތަމަ ފެނުނީ އަހަންނަށެވެ. 
ފުރަތަމަ ލޯބިވީ ވެސް އަހަންނެވެ. 
މަންމައަށް ހުރިހައިކަމެއް އެނގެއެވެ. 
ދައްތައާ ދެކޮޅަށް އެއްޗެއް ބުނަން މަންމަ ބޭނުން ނުވަނީއެވެ. 
ބޮޑު ހައިޖާނަކަށް ވާނެތީއެވެ. 
އެހެންނޫނަސް، ގަދަކަމުން އަރީންގެ ލޯތްބެއް އަހަންނަކަށް ނުހޯދޭނެއެވެ. 
ހިތަށްއަރައެވެ. 
އެއީ، ކީއްވެގެން ދިމާވާ ގޮތެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ލޯބިވާ މީހާއަށް އެ ލޯބި ނުލިބެނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
އެ ކަމާ ދެން ކުރެވޭނެ އެއްވެސް ކަމެއް ނޯންނަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ 
ކުރިއަށް އޮތް ދުވަސްތަކުގައި އަރީން އުޅޭނީ އަހަރެންގެ ލޯކުރިމަތީގައެވެ. 
އަހަންނާ ގާތުގައެވެ. 
ވަރަށް ގާތުގައެވެ. 
އެކަމަކު އަހަރެން އުޅޭނީ ދުރުގައެވެ. 
ވަރަށް ދުރުގައެވެ. 
ނިމުނީ
ވަރަށް ބޯކޮށް ވާރޭ ވެހެނު ދުވަހެކެވެ. 
މެންދުރުގެ ވަގުތެވެ. 
މަންސޫރު ހުރީ ވަލުގައި ނިކަން ބާރަށް ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. 
ރަމްޒިއްޔާގެ ސަންދޯއް ވަޅަށް ތިރިވާކަށް މަންސޫރު ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ގާތުގައި ހުރި މީހަކު، މަޑުމަޑުން މަންސޫރުގެ ކޮނޑުގައި ޖަހައިލިއެވެ. 
ވަލަށް ދޫދިނީ އެ ހިސާބުންނެވެ. 
ތިން ފިރިހެންދަރިން ދޫކޮށްފައި ކުދިންގެ މަންމަ ވަކިވުމުން މަންސޫރު ހިތަށް ކުޅަދާނަވާ ވަރެއް ނޫނެވެ. 
ބައްޔެއް ނުވެ ކުއްލި ގޮތަކަށް ރަމްޒިއްޔާ ވަކިވެގެންދިޔައިރު މަންސޫރު ހުރީ އެ ފަދަ ކަމަކަށް ކުޑަކޮށް ވެސް ތައްޔާރު ނުވެއެވެ.
މީހުން ހީކުރީ ވަރަށް އަވަހަށް މަންސޫރު އެހެން ކައިވެންޏެއް ކުރާނެކަމަށެވެ.
ދޮންމަންމައެއް ގެންނާކަށް މަންސޫރު ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ. 
ކުދިންގެ ޒިންމާ ކޮނޑުގައިއަޅައިގެން މަންސޫރު ހިންދަމައިލިއެވެ. 
ވަރަށް ބަރެވެ. 
އެހާމެ އުނދަގުލެވެ. 
ކިތަންމެ ފަހަރަކު އަރިއަޅައިލިއެވެ. 
އަމިއްލަ ހުރިހާ އުފަލެއް ޤުރުބާންކޮށްފައި މަންސޫރު މަސައްކަތްކުރީ ދަރިންނަށްޓަކައެވެ. 
ކުދިން ބަނޑުހައިވިޔަކަ ނުދެއެވެ. 
މަންމަ ނެތުމުގެ އުނިކަން އިހުސާސްވިޔަކަ ނުދެއެވެ. 
ދުނިޔެއަށް ލޯ ހުޅުވައިދީ، ތަންދޮރު އޮޅުންފިލުވައިދިނެވެ. 
އިތުބާރުކުރެވޭ އެކުވެރިންނާ ހަވާލުކޮށްފައި މާލޭގެ ގޭގޭގައި ބައިތިއްބައިގެންނެވެ.
މަތީ ތަޢުލީމުގެ ނޫރުން ވެސް ކުދިންގެ ހިތްތައް އުޖާލާކޮށްދިނެވެ. 
މަންސޫރު ހުރީ ރަށުގައެވެ. 
މުރާލިކަމާ އެކުގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމުގައެވެ. 
މާލޭގައި ތިބޭ ދަރިންގެ އެކިއެކި ބޭނުންތައް ފުއްދައިދޭން އާމްދަނީ ހޯދުމުގައެވެ. 
ދުވަސްތައް އަހަރުތަކަށް ވެގެން ދިޔައީ އެ ގޮތުގައެވެ. 
މަންސޫރުގެ ތިން ދަރިން ތިބެއެވެ. 
އެންމެ ދޮށީ އަންވަރެވެ. 
ދެން ހުރީ ހަނީފެވެ. 
އެންމެ ހަގީ ނަސީރެވެ. 
ހުރިހާ ދަރީން ވެސް އުޅެނީ މާލޭގައި ގެދޮރު ހުރި މީހުންނާ އިނދެގެން ތަނަވަސްކަމުގައެވެ. 
މަންސޫރު މުސްކުޅިވެއްޖެކަމާއި، ކުރިން އުޅުނުހެން ނޫޅެވޭނެކަމެއް ކުދިން ނުދެނަހުއްޓެވެ. 
ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ވެސް އިރުއަރައި އޮއްސެނީ އާމްދަނީ ހޯދުމުގައި ދަރިން އަވަދިނެތި އުޅެނިކޮށެވެ. 
ހަފުތާއަކު އެއްފަހަރު ވެސް ބައްޕަގެ ހާލެއް ނުބެލެއެވެ. 
ކުދިންނަށް އުނދަގޫ ޖައްސާކަށް މަންސޫރު ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ހަށިގަނޑަށް އުނދަގޫތަކެއް އިހުސާސްވަމުންދިޔައިރު ވެސް މަންސޫރު އަޅާނުލާ ހުރީއެވެ. 
އެއްދުވަހަކު އަރިއަޅައިލައިގެން ވެއްޓުނީއެވެ. 
ރަށުން ބޭހެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
މަންސޫރު މާލެ ގެނައެވެ. 
ހޮސްޕިޓަލުގައި އެޑުމިޓުކޮށްފައި އޮތްއިރު ބައްޕަ ގާތުގައި އިނދެލުމަކީ، އެއްވެސް ދަރިއަކަށް ފަސޭހަކަމަކަށް ނުވިއެވެ.
ސަބަބު ވަރަށް ސާފެވެ. 
ކާންބޯން މަސައްކަތް ކުރަންޖެހޭތީ ދަރިންނަށް ވަގުތު ނެތީއެވެ. 
ތިން ހަފުތާ ވީއިރު ކުދިންގެ މޫނުމަތިން ފޫހިކަމުގެ އަސަރު މަންސޫރަށް ފެނުނެވެ. 
ހިތް ކުދިކުދިވި ކަހަލައެވެ. 
ދެން ވެސް މަންސޫރު ޝަކުވާއެއް ނުކުރެއެވެ. 
އެދުނީ އެންމެ ކަމަކަށެވެ. 
ކުދިންނޭ ބައްޕަ ގޮވައިގެން މަހެއްބާނާލަން ހިނގާބަލަ! ވަރަށް އޯގާތެރިކަމާ އެކުގައި މަންސޫރު އެދުނެވެ. 
ހާދަހާ ދުވަހެއް ވެއްޖޭ މަސްބާނަން ނުދެވޭތާ.
ދެން ބައްޕައަށް ވެސް އެނގޭނެދޯ ބައްޕައަށް މިހާރު މަހަކަށް ނުދެވޭނެކަން. 
އަންވަރު ދިނީ ވަރަށް ކުރު ޖަވާބެކެވެ. 
އެކަކު ކުރާހިތްވަނީ ކަރޯކޭ ލަވަކިޔުން ކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ. 
ފީނަން ދާހިތްވާ މީހުން ވެސް އުޅެއެވެ. 
މަހަށްދިޔުމަކީ މަންސޫރު އެންމެ ކުރާހިތްވި ކަންތަކެވެ. 
އެކަމަކު، ދަރިންނަކަށް އެ ކަމެއް މުހިންމެއް ނުވިއެވެ. 
ބައްޕަ އެހެން އެ ބުނަނީ ކިހާ ބޭނުންވެގެންކަމެއް އަންދާޒާއެއް ނުކުރެވުނެވެ. 
ވަރަށް ގިނަ މައިންބަފައިން ފަދައިން، މަންސޫރު ވެސް ހިތާހިތުން އެދޭ ވަރަށް ބޮޑު އެދުމެއް އޮތެވެ. 
ދަރިންނަށް ބުރައަކަށް ނުވުމެވެ. 
އެ އަށް ވުރެ ކުރިން މަންސޫރުގެ ފުރާނަ ﷲ ގެންދެވުމެވެ. 
އެހެނެއް ނުވިއެވެ. 
ދޮޅު މަސް ވަންދެން މަންސޫރު ހޮސްޕިޓަލުގައި އޮންނަންޖެހުނެވެ. 
ބައެއް ވަގުތުގައި އެކަނިމާއެކަންޏެވެ. 
ރޭގަނޑު ހޭލާ ހުންނަން ޖެހުމުން ދަރިން ޝަކުވާކުރާ އަޑު މަންސޫރަށް އިވެއެވެ. 
ނީވޭކަމަށް ހަދަނީއެވެ. 
ފެންކަޅިވެއެވެ. 
ކަރުނަ ފޮރުވަނީއެވެ. 
ބޮޑަށް މަޝްވަރާކުރެވުނީ މަންސޫރަށް ނީވޭ ހިސާބުގައެވެ. 
މިއަދު ބައްޕަ ގެއަށް ގެންދަން ބުނެފި، ނަސީރު ހުރީ އެ ކަމާ ކަންބޮޑުވެފައެވެ. 
މަ ބޭނުމީ ހޮސްޕިޓަލުގަ ބާއްވަން. 
އެކަމަކު އޭރުން ހޭލާ އެބަ ހުންނަންޖެހޭ. 
ބޭކާރު ލާރިތަކެއް އެބަ ސްޕެންޑުވޭ. 
ގެއަށް ގެންދަން ބަލާއިރު ކޮން ގެއަކު ބާއްވާނީ؟
ފުރަތަމަ އަތްނަގާ މީހަކަށް ވާކަށް އެކަކު ވެސް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
ކޮންމެ މީހަކު ވެސް އިންތިޒާރުކުރީ އަނެކަކު ބުނާ އެއްޗަކަށެވެ. 
އަހަރެން ގޭގަ ބާއްވަން ވަރަށް އުނދަގޫ، އަންވަރުގެ ހާލަތު ބުނެދިނެވެ. 
މަ އަބަދު މި އުޅެނީ އޮފީހުގަ. 
ވައިފް ކިހިނެއް ބައްޕަ ބަލާނީ؟
މަށަށް އޯކޭ ބައްޕަ ބާއްވަން، ހަނީފުގެ ވާހަކައިން ހީވަނީ އެ ކަމަށް ތައްޔާރަށް ހުރިހެންނެވެ. 
އެކަމަކު، މާލޭގަ ގެއެއް ހުއްޓަސް ވަރަށް ކުޑަ ތަންކޮޅެއްގަ މި އުޅެނީ.
މަގޭ އެޕާޓުމަންޓުގަ ހުންނާނެ ރޫމެއް، ނަސީރު ބުންޏެވެ. 
އެ ތާ ބޭއްވިދާނެ. 
އެކަމަކު މަށަކަށް ވެސް އަނެއްހެން ބުނަންޏާ ފަސޭހައެއް ނުވާނެ. 
އެކަމަކު، ބަލާނަން ތި ކަން ވޭތޯ.
ޖެހިފައިވާ ބައްޔެއްގެ ސަބަބުން، ހިނގާބިނގާވެ އުޅުމަކީ މަންސޫރަށް ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. 
އަބަދުމެ އޮންނަނީ އެނދުގައި އޮށޯވެލައިގެންނެވެ. 
ކުޑަކަމުދެވޭކަމެއް ނުވަތަ ބޮޑުކަމުދެވޭކަމެއް މަންސޫރަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އެއީ ރަނގަޅު ކުރެވޭ ބައްޔެކެވެ. 
ކުޑަ ޚަރަދެއް ކުރަން ކެރިއްޖެ ނަމައެވެ. 
އެކަމަކު، އެއްވެސް ދަރިއަކު އެ ޚަރަދުގައި ހިފާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. 
މަންސޫރުގެ ހުރިހާ ކަމަކާ ހަވާލުވީ ނަސީރެވެ. 
އަތްމަތި އެންމެ ދަތީ ވެސް އޭނައެވެ. 
ނަސީރަށް ފެނުނީ ބައްޕައެއް ނޫނެވެ. 
އާމްދަނީއަށް ކުއްލިއަކަށް އިތުރުވި ފަސް ހާސް ރުފިޔާއެވެ. 
ބައްޕަގެ ހުރިހާ ކަމެއް ނަސީރު ކުރާތީ، ބައްޕައަށް ލިބޭ ފަސް ހާސް ރުފިޔާ ނަސީރަށް ދިނުމަށް އެހެން ދަރިއަކު ދެކޮޅެއްނަހަދައެވެ. 
އެ ފައިސާއިން ބައްޕަގެ އޮޕަރޭޝަނަށް ޚަރަދުކުރަން ނަސީރު އިންކާރުކުރިއެވެ. 
އަމިއްލަ ޖީބަށް ލާން ލިބޭ ވަރު މަދުވާނެތީއެވެ. 
ބައްޕައަށް މާ ބޮޑު ޚަރަދެއް ނުހިނގައެވެ. 
ކާންދެނީ ގޭގައި އާންމުކޮށް ކައްކާ އެއްޗެއްސެވެ. 
އަންނައުނު ހޯދާކަށް ނުޖެހެއެވެ. 
އެ ހިތްހަމަޖެހުން ނަސީރަށް ލިބެއެވެ. 
ކުޑަ ތަކުލީފަކާ އެކުގައެވެ. 
ގަޑިންގަޑިއަށް ބައްޕަގެ ނެޕީ ބަދަލުކުރަން ނަސީރު ގެއަށް އަންނަންޖެހެއެވެ. 
ބައްޕަ ފެންވަރުވައިދޭން ޖެހެއެވެ. 
ކާންދޭން ނަސީރު އެހީތެރިވާން ޖެހެއެވެ. 
ފައިސާކޮޅަށްޓަކައި ނަސީރު ވަރަށް ކެތްކުރިއެވެ. 
އެކަމަކު، ފުރަތަމަ މަސް ނިމި ދެވަނަ މަހަށް ކުރިމަތިލިއިރު ނަސީރުގެ ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލައިފިއެވެ. 
ފަސް ހާސް ރުފިޔާގެ ނަގުދު ފައިސާ ލިބުނަސް، އެހީތެރިވަނީ ބައްޕައަށް ކަމުގައި ވިޔަސް، ނަސީރަކަށް އެ ކަމެއް ނުވިއެވެ.
ތިންބެއިން އެއްތަންވެ، ބައްޕައަށް ދެން ހެދޭނެ ގޮތަކާމެދު މަޝްވަރާކުރިއެވެ. 
ދެން ވެސް ނަސީރު ހުރީ، ބައްޕަ ބެލުމުގެ ޒިންމާ ނަގާށެވެ. 
އެހެން ތަނަކަށް ބައްޕަ ބަދަލުކުރެވިއްޖެ ނަމައެވެ. 
ރަށުން އެންމެ އަވަހަށް އައި ދޯނިން ބައްޕަ ރަށަށް ބަދަލުކުރިއެވެ. 
އެ ރަށުގައި ބައްޕަ ބޭއްވީ ޒުބޭދާގެ ގޭގައެވެ. 
އޭނައަކީ ނަސީރުގެ ބޮޑުދައިތައެކެވެ. 
ޒުބޭދާގެ ފިރިއަކު ނުހުރެއެވެ. 
ދަރިން އުޅެނީ މާލޭގައެވެ. 
ބައްޕައަށް ކައްކަނީ ޒުބޭދާއެވެ. 
ކާންދިނުން ހަވާލުކޮށްފައި އޮންނަނީ ކައިރި ގެއެއްގައި އުޅޭ ފިރިހެނަކާއެވެ. 
ފެންވެރުވުން ފަދަ ކަންތައް ކުރަނީ ބިދޭސީއެއް ލައްވައެވެ. 
ވަރަށް ކުޑަ ޚަރަދަކުން ނަސީރަށް އެ ކަންކަން ކުރެވޭނެ ގޮތް ހަމަޖެހުނެވެ. 
ޖީބަށްލާން ތިން ހާސް ރުފިޔާ ލިބެއެވެ. 
ޒުބޭދާއަށް އެ ހުރިހައި ކަމެއް އެނގެއެވެ. 
އެ ގޮތް ކަމަކުނުދިޔައެވެ. 
އެހެން ބުނާކަށް ނުކެރުނެވެ. 
ދެން ހޯދީ ބަހަނާއެކެވެ. 
ކުއްލިއަކަށް ޒުބޭދާ މާލެއަށް ދާންޖެހުނެވެ. 
ދަރިން ދެކިލުމަށްޓަކައެވެ. 
މާލެ ދިޔަގޮތަކަށް ޒުބޭދާއެއް ނައެވެ. 
ނަސީރު ގުޅިޔަސް ފޯނެއް ވެސް ނުނެގިއެވެ. 
ނަސީރު ދުށް ގޮތުގައި، ދައްތަގެ އެހީ ނުލިބުނަސް ބައްޕައަށް އުޅެވޭނެއެވެ. 
ދެ ބޭބެއިންނަށް ވެސް އެ ކަން ގަބޫލުކުރެވުނެވެ. 
ބައްޕަ ކިހާ އެކަނިވާނެކަމެއް، ދަރިން ކިހާ ދެކިލާހިތް ވާނެކަމެއް އެކަކަށް ވެސް ނޭނގުނެވެ. 
ކެއްކުމުގެ ކަންތައް އަވަށްޓެރިއަކާ ހަވާލުކުރިއެވެ. 
ބައްޕަ އުއްފު ވެސް ނުބުނެއެވެ. 
ޝަކުވާއެއް ނުކުރެއެވެ. 
ހަތަރުދަން ހޭދަކުރީ ކުނައެއް އަޅައިފައިވާ، ރޯނުފުރި އެނދެއްގައެވެ. 
ވަށައިގެން ފެންނަނީ ތެޅިގަލުން ރާނައިފައިވާ ހަތަރު ފާރެވެ. 
އެއް ފާރުގައި ދާޖަހައިފައިވާ ކިޑިކީދޮރެއް ހުރެއެވެ. 
މަރަށްފުރާނައަށް ތެދުވެގެން އައިސް މަންސޫރު ހުންނަނީ އެ ކިޑިކީ ކައިރީގައެވެ. 
ދުރުން މޫދު ފެންނަން އޮވެއެވެ. 
ކަނޑުން އަރައިގެން އަންނަ ނަލަ ރޯޅިއާ އެކުގައި މާޒީގެ ހަނދާންތައް މަންސޫރުގެ ސިކުނޑީގައި އުތުރިއަރަން ފަށައެވެ.
މޫދަކީ މަންސޫރުގެ ހިތުގެ ފަރުވާއެވެ. 
މަސްވެރިކަމަކީ، މަންސޫރު އާމްދަނީ ހޯދަން ކުރި މަސައްކަތެވެ. 
ފުރާނައިގެ ކާނާއެވެ. 
ދޯނީގައި މަހަށް ނުދެވޭވަރު ވުމުން، މަސްބާނަން އަތިރިމައްޗަށް ނަމަވެސް މަންސޫރު ދިޔައެވެ. 
ބަލިއެނދުގައި އޮށޯންނަންޖެހުނު ކަމުގައި ވިޔަސް، މަސްބޭނުމުގެ ޝައުޤުވެރިކަން ކުޑައެއް ނުވިއެވެ. 
އަތްފައިގައި ވަރު ނެތަސް، ކަންވާރުގައި ނުހިފުނަސް، ރާޅުޖަހާ ފަށުގައި އިނދެލަން ނަމަވެސް ދާން މަންސޫރު ބޭނުމެވެ.
އެކަކު ވެސް އެ ކަން ކޮށެއްނުދިނެވެ. 
މިއަދު މެންދުރެއްހާއިރު މަންސޫރު ފެނުނީ، ވަދާގޮސްފައި އައި ބަޔަކަށެވެ. 
އޭރު މަންސޫރުގެ ގަބުރު ފެންމަތީގައި އޮވެގެން އޮޔާދަނީއެވެ. 
އަނިޔާއެއްގެ އެއްވެސް ނިޝާނެއް ހަށިގަނޑުގެ ބޭރުފުށަކު ނެތެވެ. 
އެހެނަސް އެ ހިތް ނަގައި ބެލި ނަމައެވެ. 
ފާރު ނުވާ އެންމެ ތަންކޮޅެއް ވެސް ނުފެނުނީހެވެ. 
ސަހަރާއަށް ގެންދިއުމުގެ ކުރިން ގަބުރު ބާއްވައިފައި އޮތީ އަތިރިމަތީގައެވެ. 
މަންސޫރުގެ ފިރިހެންދަރިން ވީ މާލޭގައެވެ. 
އަންވަރު ބުނިގޮތުގައި، ރޯގާޖެހިގެން އޭނައަކަށް ކަނޑުދަތުރެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. 
ޖަނާޒާގައި ބައިވެރިވާން ދަރިއަކު އަންނާނެކަމެއް ނޭނގެއެވެ. 
ކޮންމެ ދަރިއަކީ ވިޔަފާރިވެރިއެކެވެ. 
ބައްޕަގެ މޫނުދެކިލަން އަންނާނެ ވަގުތެއް އެ މީހުންނަކަށް ނެތެވެ. 
އެކަމަކު، މަންސޫރުގެ ހުރިހާ ވަގުތެއް ދަރީންނަށް ހުސްކުރިއެވެ. 
ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ އިސްކޫލުތަކަށް ދަރިން ފޮނުވިއެވެ. 
ދެފައި މައްޗަށް ތެދުވެ ހުރެވުނު ހުރިހާ ދުވަހަކު މަސައްކަތްކުރީ ދަރިންގެ މުސްތަޤުބަލު އުޖާލާ ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 
ބޭނުމެއް ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
މީހުން ކިޔެވެ. 
މަންސޫރަކީ ކޮންކަހަލަ ބަފައެއް ހެއްޔެވެ؟ 
ދަރީންނަށް އެ ބައްޕަ ދިން ލޯބީގައި އެއްވެސް ޝަރުތެއް ނެތީ ހެއްޔެވެ؟ 
ދަރިންނާ ދޭތެރޭ އެ ބައްޕަ އެއްވެސް އުންމީދެއް ނުކުރަނީ ހެއްޔެވެ؟ 
ނުވަތަ މަންސޫރަކީ، ޝުކުރުކުރުމުގެ ނާދިރު ނަމޫނާއެއް ހެއްޔެވެ؟
ފޯނު ހިފައިގެން ފޮޓޯނަގަން އަތިރިމަތީގައި ހުރި މާޔާ އިންތިޒާރުކުރީ އިރު އަރާނެ ވަގުތަކަށެވެ. 
ކުދިކުދި ރާޅުތައް، އަދަބުވެރިކަމާ އެކުގައި އައިސް މާޔާގެ ފައިތިލައިގައި ބޮސްދިނެވެ. 
އަހަރެން ބަލަން ހުރީމެވެ. 
ކުޑަދޮރުގެ ފޮތިގަނޑުގެ ނިވަލުގައެވެ. 
ކޮވެލި ގޮވާ އަޑާއި ރާޅުޖަހާ އަޑުގެ ތެރެއަށް ގުރާ ގޮވާ އަޑު ވެސް އެކުވަމުންދިޔައެވެ. 
ދުވާލުގެ ރަސްގެފާނަށް މަރުޙަބާ ކިޔުމަށްޓަކައި، އުދަރެހަށް ވެރިވަމުންދިޔަ ކުލަތައް ތައްޔާރުވަމުންދިޔައެވެ. 
އަހަރެން އަވަސްއަވަހަށް މޫނު ދޮވެލީމެވެ. 
ނިދަން އޮށޯތްއިރު ލައިގެން ހުރި ސޯޓުގެ މަތިން މުންޑެއް އަނދެލީމެވެ. 
ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ މުންޑެއް ނޫނެވެ. 
ރިސޯޓުން ހަދިޔާއަކަށް ލިބުނު ފޭއްޔެކެވެ. 
އަހަރެން ކޮޓަރިން ނުކުތީމެވެ. 
މާލޭގައި އުޅޭއިރު، ކޮންމެ ދުވަހަކު ފަތިހު އަހަރެން ދުވަން ދަމެވެ. 
ރިސޯޓަށް އައުމާއެކު އެ ކަން މެދުކެނޑުނެވެ. 
އޮފީހުގެ ފަރާތުން އަހަރުމެން ރިސޯޓަށް އައީ ޖަލްސާއެއްގައި ބައިވެރިވުމަށެވެ. 
ދަތުރުގައި ހޭދަވީ ދެ ދުވަހެވެ. 
ބާކީ އޮތީ ވެސް ދެ ދުވަހެވެ. 
މަޑުމަޑުން ހިނގައިފައި އައިސް މާޔާގެ ފަހަތުގައި ހުއްޓިލީމެވެ.
މޫދަށް އެރިލަން ވެއްޖެ! އަހަރެން ބުނެލީމެވެ. 
ސިއްސައިގެން ގޮސްފައި މާޔާ ބަލައިލިއެވެ. 
ފުރަތަމަ އަހަރެންގެ މޫނަށެވެ. 
ދެން އަހަރެންގެ ހަށިގަނޑަށެވެ. 
އަހަންނާ ދިމާއަށް ބަލައިފި ކޮންމެ މީހަކަށް، ކަސްރަތުކުރުމަށް އަހަރެންގެ ހުންނަ ޝައުޤުވެރިކަން ވަންހަނާއެއް ނުވާނެއެވެ. 
އެ ފުރުޞަތު ކުރިން މާޔާއަކަށް ނުދެމެވެ. 
މާޔާގެ ފޯނުން އަހަރެންގެ ފޮޓޯއެއް ނެގިއެވެ. 
ފައިޒާނަށް ފޮޓޯތައް ފެނުނީމަ ހުންނާނެ ފޯރި. 
ސަމާސާ ރާގަކަށް އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ނަގައިދެންތަ ސަޅި ފޮޓޯއެއް؟
އަހަރެންގެ ދެތިން ފޮޓޯއެއް ނެގުމަށް ފަހު މާޔާ ކެމެރާ ދިނެވެ. 
އަހަރެން ފޮޓޯނަގައިދިނީމެވެ. 
ދެ މީހުން އެކުގައި ވެސް ނެގީމެވެ. 
ދުވަހަކީ، ޖަލްސާގައި މާޔާ ވާހަކަދައްކާ ދުވަހެވެ. 
ދައްކާނެ ވާހަކަތަކާ ބެހޭގޮތުން އަހަރުމެން މަޝްވަރާ ކުރީމެވެ. 
ވާހަކައިގައި ހިނގަމުން ގޮސް ތުނޑިއަށް ނުކުމެވުނެވެ. 
އެ ތަނުގައި ފަތުރުވެރިންގެ ބަޔަކު ވެސް ތިއްބެވެ. 
އަހަރުމެން ފެނުމުން އަހަރުމެންނާ އެކުގައި ދެ މީހަކު ފޮޓޯނެގިއެވެ. 
ނައިސް ކަޕްލް! އެކަކު އެހެން ވެސް ބުންޏެވެ. 
ފައިޒާނާއި އަހަންނަކީ ވަރަށް ގާތް ދެ އެކުވެރިންނެވެ. 
އޭގެ ސަބަބުން އަހަރުމެންގެ އަނބިންނަކީ ވެސް ގާތް އެކުވެރިންނެވެ. 
ފައިޒާންގެ އަންހެނުން އަހަރެންގެ އޮފީހުގައި އުޅޭއިރު، އަހަރެންގެ އަންހެނުން ރާނިޔާ އުޅެނީ ފައިޒާންގެ އޮފީހުގައެވެ. 
އެއީ، އިއްތިފާޤެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރުމެން ބޭނުންވި ގޮތެވެ. 
އަހަރުމެންގެ އޮފީހުގެ ގޮތް އަހަރުމެންނަށް އެނގޭތީއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، އެއް އޮފީހެއްގައި ދެމަފިރިން އުޅުމަކީ އަހަރުމެން ތާއީދުކުރާ ކަމެއް ނޫނެވެ. 
އަހަރެންގެ ދަރިއަކު ނެތެވެ. 
އަހަރެއްގެ ފަހުން ނޫނީ އެ ކަމާ ވިސްނުމެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ފައިޒާން އާއި މާޔާގެ ދެ ކުދިން ތިބެއެވެ. 
އެހެންނަމަވެސް، މާޔާއަކީ ދެ ކުދިންގެ މަންމައެއް ހެނެއް ހިއެއް ނުވާނެއެވެ. 
އެކުގައި ވަގުތު ހޭދަކުރަން ލިބުމަކީ، ކުރިން ނުދެއްކޭ ކަހަލަ ޒާތީ ވާހަކަ ދައްކަން މަގު ފަހިވާ ކަމެކެވެ. 
އަހަރުމެން އެންމެންނަކީ ވެސް އިންސާނުންނެވެ. 
ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް އުނި ސިފަތައް ހުރެއެވެ. 
ގަޔާނުވާ ސިފަތަކާއި، ފޫހިވާ ސިފަތައް ހުރެއެވެ. 
މާޔާ ވަރަށް ގިނަ ވާހަކަދެއްކިއެވެ. 
ކައިވެނި ދަތުރުކުރަމުންދާ ކަނޑުގެ ހަލަބޮލިކަމާއި، މައްސަލަތަކުގެ ވާހަކަ ދެއްކިއެވެ. 
އާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. 
ތަފާތަކީ، ބައެއް ވާހަކަތަކުގެ ތަފުސީލަށް ދިޔަކަމެވެ. 
މާޔާގެ ކައިވެންޏަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ކޮންމެ އޮޅިއަކުން ގިރާކުރަން އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތް އަހަރެން ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ތަޖުރިބާކާރަކަށް ވެގެނެއް ނޫނެވެ. 
މާޔާއަށް ވުރެ މާ ކުރިން ފައިޒާން ދަންނަ މީހަކަށް އަހަރެން ވީތީއެވެ. 
މާޔާ އާއި ފައިޒާނަކީ، ރައްޓެހިވެގެން އުޅުނުއިރު ވެސް އަހަރެންގެ ލަފާ ގަބޫލުކުރާ ދެ މީހުންނެވެ. 
ރިސޯޓުގައި ހޭދަވި ހަތަރު ދުވަހަކީ، އަހަންނާއި މާޔާގެ އެކުވެރިކަމުގެ އާ ބާބެއް ލިޔެވުނު ހަތަރު ދުވަހެވެ. 
އެކުވެރިކަމަށް ވުރެ ފުނަކަށް އަހަރުމެން ނުދަމެވެ. 
މާލެ އައި ފަހުން އަހަރުމެން ހަތަރު މީހުން ބައްދަލުވާލެއް ގިނަވިއެވެ. 
އަހަރުމެން އެކަކުއަނެކަކަށް ކުރާ ކޯލުތައް ގިނަވިއެވެ. 
އަހަރެން ހުރީ ވަރަށް ހުސިޔާރުވެގެންނެވެ. 
އެކުވެރިންނަށްވުމުގެ ކުރިން އަހަރުމެންނަކީ އިންސާނުންނެވެ. 
އިންސާނުންނަކީ ޝައްކުބަލި ބޮޑު ބައެކެވެ. 
ދަންވަރުގެ ވަގުތެވެ. 
އަހަރެންގެ ފޯނު އަހަރެން ހޭލައްވައިލިއިރު ގަޑިން ދޭން ޖަހަނީއެވެ. 
ފޯނު ނެގިއިރު ވެސް މާޔާގެ އަޑު އަހަންނަށް އިވެއެވެ. 
މާޔާ ރޮނީއެވެ. 
ފައިޒާން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ކިއެވެ. 
އަޑު މަޑުކަމުން ކިޔާ އެއްޗެއް ސާފެއް ނުވެއެވެ. 
ނަސީމް! ޖައްސާލެވިދާނެތަ މި ކޮޅަށް؟ 
ފައިޒާން ބުނި އަޑު އިވުނެވެ. 
ވަރަށް އިމަޖެންސީ.
އަހަރެންގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ނިންމުމަކީ ނުދިއުމެވެ. 
ބައެއްގެ ދިރިއުޅުމުގެ އެހާ އެތެރެއަށް އަހަރެން ނުވަނުމެވެ. 
ދެވަނަ ވިސްނުމަކަށް ދިއުމުން ތެދުވާނެ ހިތްވަރު ލިބުނެވެ. 
ފައިޒާންގެ ގެއަށް ދިޔައިރު ފައިޒާން ހުރީ އަހަރެންގެ އިންތިޒާރުގައި މަގުމައްޗަށް ނުކުމެވެ. 
ވީ ގޮތް އެހުމުން ޖަވާބު ނުދީ އަހަރެން ގޮވައިގެން ފައިޒާން ވަނީ ކޮޓަރިއަށެވެ. 
މާޔާ އޮތީ ނިދާހެދުމުގައި ބަންޑުން އޮށޯވެގެން ރޯށެވެ. 
ފަންކާގައި ފަލަނގުފޭއްޔެއް އައްސައިފައި ހުއްޓެވެ. 
މީ ކޮން ބެޑުޝީޓެއް ފަންކާގަ އައްސާފަ މިއޮތީ؟ 
އަހަންނަށް ސުވާލު ކުރެވުނެވެ.
ކީކޭ ދެން ބުނާނީ؟ 
ފަންކާގައި އައްސައިފައި އޮތް ފަލަނގުފޭލި މޮހާލަމުން ފައިޒާން ބުންޏެވެ. 
މަ ލޯތްބެއް ނުވެޔޯ!
 އަމިއްލައަށް މަރުވާނީޔޯ! 
މީ ދެން މީހުން ކުރާ ކަހަލަ ކަންތައް؟
އަހަންނަށް ބޯކަހައިލެވުނެވެ. 
ފުން ނޭވައެއް ބޭރުކޮށްލައިފައި އެނދުގައި އިށީނދެލީމެވެ. 
ތި ވަރުން ދެން ކިހިނެއް ދެ މީހުން އިނދެގެން އުޅޭނީ؟ 
އަހަރެން މަޑުމަޑުން ބުނީމެވެ. 
ނޫޅެވޭނެ، ބަންޑުން އޮށޯވެގެން އޮތް މާޔާ ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. 
ކަމެއް ކުރީމަ ކުރާ ތަން ތި ފެންނަނީ. 
އޮފީހުގަ ބިޒީއޭ ކިޔާފަ ސައިކަލު ފަހަތަށް ބިޓުން އަރުވައިގެން ދުއްވުން މި ފައިޒާންގެ ކަމަކީ. 
މަ ގޮވައިގެން ތާކަށް ދާންވެއްޖެއްޔާ ބިޒީ! 
މި ކަހަލަ ފިރިހެނަކާ އިނދެގެން ނޫޅެވޭނެ އެކަކަށް ވެސް.
މާޔާ ކީއްވެގެންތަ މީހަކު ބުނާހާ އެއްޗެއް ގަބޫލުކުރަނީ؟ 
އާދޭހާ އެކުގައި ފައިޒާން އެހިއެވެ. 
މަ އޮފީހުގައޭ އުޅުނީ.
އެކަކު ރުޅިއައިސްފައި ތުހުމަތުތައް އެޅުވިއެވެ. 
އަނެކަކު ހިތާމައާ އެކުގައި ވިސްނައިދިނެވެ. 
މައްސަލަ ޙައްލެއް ނުވިއެވެ. 
ރާނިޔާއަށް ހޭލެވިގެން އޭނަ ގުޅިއެވެ. 
ވެގެން އުޅޭ ގޮތް އަހަރެން ކިޔައިދިނީމެވެ. 
ނަސީބަކުން ރާނިޔާއަށް ވިސްނުނެވެ. 
އަހަރެން ވާހަކަދައްކަދައްކާ ހުއްޓައި ފައިޒާން ފޯނު އަތުލިއެވެ. 
އެހާ ދަންވަރު އަހަރެން ގެންނަންޖެހުނީތީ މާފަށް އެދުނެވެ. 
އެއީ ކޮންމެހެން މުހިންމު ކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ. 
މައްސަލަ ޙައްލުވީ، އިރު އެރި ފަހުންނެވެ. 
ފައިޒާން ދެއްކި ވާހަކަތަކަށް ބީރުކަންފަތް ދިން ނަމަވެސް، އަހަރެން ދެއްކި ވާހަކަތައް މާޔާ އަޑުއެހިއެވެ. 
މާ ރަނގަޅުވީސް ނަސީމާ އިނދެވުނު ނަމަވެސް. 
މާޔާ ޖެހިލުމެއް ނެތި ބުންޏެވެ. 
ފައިޒާން ދެކޭނެ ގޮތެއް އަހަންނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
އަހަރެން އިތުރަށް އެ ވާހަކައެއް ނުދައްކަމެވެ. 
ކޮޓަރީގެ ހަތަރު ފާރުގައި ރޯވެފައި ހުރި އަލިފާންގަނޑު ނިއްވައިލުމަށް ފަހު ތެދުވީމެވެ. 
ފައިޒާން ހިނގާ ސައިދޭން، އަހަރެން ބުނީމެވެ. 
ހާންތިވެގެން މަރުވާ ވަރު ވެއްޖެ!
އަހަންނާއި ފައިޒާން މިސްރާބުޖެހީ ހޮޓަލަކަށެވެ. 
ދެ ސައިކަލުގައި ދިއުމުގެ ބަދަލުގައި އަހަރެން އެރީ ފައިޒާންގެ ސައިކަލު ފަހަތަށެވެ. 
އެ ދަނޑިވަޅުގެ ފައިދާ އަހަރެން ނެގީމެވެ. 
ވަރަށް ތެދަށް ބުނެބަލަ! އަހަރެން ޖެހުނީ އެ ސުވާލު ކުރާށެވެ. 
މަށާ އިނދެވުނު ނަމަ މާ ރަނގަޅުވީހޭ މާޔާ ބުނީމަ ކީކޭ ހިތަށްއެރީ؟
އެއްޗެއް ނުބުނެ އިރުކޮޅަކު ފައިޒާން އިނދެވެ. 
ދެ އެކުވެރިން ނަމަވެސް، އެއީ ދައްކަން އެހާ ފަސޭހަ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. 
މަންމަ ދެއްކި ވާހަކަތަކެއް ހަނދާންވީ، 
ފައިޒާން ބުނި އަޑު އިވުނެވެ. 
މަންމަ ކިޔާނެ، މިހާރު ނަސީމް ގެއަށް އައީމަ މާޔާ ކަންތައް ކުރާ ގޮތް ވަރަށް ތަފާތޭ. 
ތަނަކަށް ދާންއުޅޭ އިރަށް ވެސް މާޔާ ބުނާނެ ނަސީމް ގެންދަންވާނޭ. 
އެ ވާހަކަތައް ހަނދާންވީ. 
ވެދާނެ ދޯ މާޔާ ލައިކްވަނީ ކަމަށް.
ނޭނގެ ދޯ! 
އަހަންނަކަށް އެއްބަހެއް ނުވެވުނެވެ. 
ފައިޒާންގެ ވައިފް ވީމަ ގައިމު ވެސް އަހަރެން ވަރަށް ރެސްޕެކްޓު ކުރަން މާޔާއަށް. 
ފަހަރެއްގަ އޭގެ ނުބައި މާނައެއް ނެގެނީކަންނޭނގެ. 
އެކަމަކު، މަ ދުވަހަކު ވެސް ރައްޓެއްސެއްގެ ގޭގެ ފުރާޅުން ޓިނު ނަގައިގެނެއް ނުވަންނާނަން. 
މަށަށް އެނގެނީ މަގޭ ގޮތް. 
ތިބެދާނެ ވަރަށް ގޮތް ކުޑަ، ހަރާންކޯރު ރައްޓެހިން ވެސް.
މުހިންމީ ކުރާ އިޝާރާތެއް ނޫނެވެ. 
އެކަމަކު، ދަނޑިވަޅެވެ. 
ރާނިޔާއާ އެކުގައި ފައިޒާން މެލޭޝިޔާއަށް ދިޔައީ ފަސް ދުވަހުގެ ކުރު ކޯހަކަށެވެ. 
އެއީ ދެ މަސް ދުވަސް ކުރިއެވެ. 
ފުރި ދުވަހު ރާނިޔާ އާއި އަހަރެން ކަމަކާ ދެބަސްވިކަން ފައިޒާނަށް އެނގޭނެއެވެ. 
މެލޭޝިޔާއަށް ގޮސް، އެ ދަނޑިވަޅުގެ ނާޖާއިޒު ފައިދާނަގަން ފައިޒާން މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. 
ރާނިޔާއަށް ސިގުނަލްތަކެއް ދިނެވެ. 
ވަރަށް ފަނޑުކޮށް، ވަރަށް ދުރުދުރުންނެވެ. 
އަދި އޭގެ ފަހުން ވެސް އެ ކަމުގައި އޭނަ ދެމިހުއްޓެވެ. 
އެއީ، ފައިޒާންގެ ޙަޤީޤީ ކުލައެވެ. 
ކުރިން އަހަންނަށް އެ ކަން ނޭނގުނީއެވެ. 
އަހަރެންގެ ނަސީބަކީ، އެ ސިގުނަލް ރާނިޔާއަށް ނަގައިނުގަނެވުނުކަމެވެ. 
ގާތް އެކުވެރިންގެ ކެހިވެރިކަން ރާނިޔާއަށް ނުވިސްނެނީއެވެ. 
ފައިޒާންގެ ނިޔަތާ ދޭތެރޭގައި ރާނިޔާ ޝައްކު ނުކުރީއެވެ. 
ކުރި ނަމަ، އެ ދަތުރުގައި ފައިޒާން ދިން ސިގުނަލްތަކުގެ ވާހަކަ އަހަންނަކަށް ކިޔައެއް ނުދިނީހެވެ. 
އަހަރެން ވެސް ކުޅުނީ ފައިޒާން ކުޅުނު ކުޅިގަނޑެވެ. 
މާޔާއަށް ނަގައިގަނެވުނީ އަހަރެން ގަސްތުގައި ފޮނުވި ސިގުނަލްތަކެކެވެ. 
ދުރުދުރުންނެވެ. 
އެހާމެ ފަނޑުކޮށެވެ. 
އަހަރެންގެ އަވައިގައި މާޔާ ޖެއްސީ ގަސްތުގައެވެ. 
ފައިޒާނަށް ސިގުނަލެއް ދިނުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. 
އަހަރެންގެ އެންމެ ދަރިއެއް ވެސް ނެތެވެ. 
ފައިޒާންގެ ދެ ދަރިން އެބަތިއްބެވެ. 
ފައި ކައްސައިލައިފިއްޔާ ބޮޑަށް އަނިޔާ ވާނީ ވެސް ފައިޒާނަށެވެ. 
ކަންތައްވީ އަހަރެން ހީކުރި ގޮތަށެވެ. 
ފައިޒާނަށް ވިސްނުނެވެ. 
އެކަމަކު، ކަމެއް އަހަންނަށް އެނގުނުކަމެއް ފައިޒާނަކަށް ނޭނގެއެވެ. 
ކަމެއް ރަނގަޅު ކުރާކަށް އަހަރެން ނުވެސް ބުނަމެވެ.
ހެނދުނު ހޭލަނީ ކިހާއިރަކު ހެއްޔެވެ؟
އަހަރެން ހޭލަނީ 6:30 ގައެވެ.
އަހަރެން ހޭލަނީ 5:15 ގައެވެ.
ހެނދުނު ބޮނީ ކޯޗެއް ހެއްޔެވެ.
ކޮފީ ނުވަތަ ސައި؟
އާންމުކޮށް އަހަރެން ހެނދުނު ބޮނީ ސައެވެ.
ކިޔަނީ ކޮން ނޫސް މަޖައްލާއެއް؟
އަހަރެން ކިޔަނީ ޓައިމްސް މަޖައްލާއެވެ.
ހެނދުނު ނޫސް ކިޔަން ވަގުތު އޮވޭތަ؟
އާއެކެވެ. 
އޮވެއެވެ.
ނޫން.
ހެނދުނު އަހަރެންގެ ކަންތައްތައް ރޭވިފައި ހުންނަނީ ވަރަށް އަވަދިނެތި އުޅެން ޖެހޭ ގޮތަށެވެ.
އަހަރެން ހަމައެކަނި ބަލާލަނީ ސުރުޚީތަކެވެ.
ހެނދުނުގެ ނާސްތާއަށް ބޭނުން ކުރަނީ ކޯޗެއް؟
އޮފީހަށް ދާން ނިކުންނަނީ ކޮންއިރަކު؟
އަހަރެން ދަނީ 9:15 ގައެވެ.
އޮފީހަށް ދަނީ ކިހިނެއް؟
އަހަރެން ދަނީ ރޭލުގައެެވެ.
އަހަރެން ދަނީ ބަހުގައެވެ.
އަހަރެން ދަނީ ސްކޫޓަރުގައެވެ.
އަހަރެން ދަނީ ސައިކަލުގައެވެ.
ގެއަށް އެނބުރި އަންނަނީ ކޮންއިރަކު؟
އަހަރެން ގެއަށް އެނބުރި އަންނަނީ 6:30 ގައެވެ.
ނިދަނީ ކިހާ އިރަކު؟
އަހަރެން ނިދަނީ 10:30 ގައެވެ.
އޭނާ އައިތަ؟
އޭނާ އައީ ކޮންއިރަކު؟
އޭނާ އައީ ކިހިނެއް؟
އޭނާ މިތަނަށް އައީ ކީއްވެ؟
އޭނާ އައީ ކާކާއެކު؟
އޭނާ މިތަނަށް އައީ މިދިޔަ ހަފްތާގައެވެ.
އޭނާ މިތަނަށް އައީ އިއްޔެއެވެ.
އޭނާ އައީ ކޮންތާކަށް؟
އޭނާ އައީ މިތަނަށެވެ.
އޭނާ އައީ އަހަރެންގެ އޮފީހަށެވެ.
އޭނާ އައީ ބަހުގައެވެ.
އޭނާ އައީ ކާރުގައެވެ.
އޭނާ އައީ ކީއްވެ؟
އޭނާ އައީ އަހަރެންގެ ބައްޕައާއި ބައްދަލު ކުރާށެވެ،
އޭނާ އަހަރެންގެ އޮފީހަށް އައީ ފައިސާއަށް އެދިއެވެ.
އޭނާ އައީ އޭނާގެ އަނބިމީހާއާއި އެކުއެވެ.
އޭނާ މިތަނަށް އައީ އެކަންޏެވެ.
އޭނާ އައީ ކޮންއިރަކު ހެއްޔެވެ؟
އެމީހުން މިތަނަށް އަންނާނެތަ؟
އެމީހުން އަންނާނީ ކޮންއިރަކު؟
އެމީހުން މިތަނަށް އަންނަނީ މާދަމާތަ؟
ކަލޭ ހަދާނީ ކިހިނެއް؟
ކަލޭ މަސައްކަތް ފުރިހަމަ ކުރަނީ ކޮންއިރަކުން؟
ކަލޭ ކައިވެނި ކުރާނީ ކޮންއިރަކު؟
ކަލޭ އެމީހުންނާއި އެކު ދަމުތަ؟
ކަލޭ ގެ ހުސްކުރާނީ ކޮންއިރަކު؟
ކަލޭ އެތަނުގައި ހުންނާނީ ކިހާ މުއްދަތަކަށް؟
ކަލޭ ދެން ކަންތައް ކުރާނީ ކޮންގޮތަކަށް؟
ކަލޭ ކަންތައްތައް ހަމަޖައްސާނީ ކިހިނެއް؟
ކަލޭ ކަންތައްތައް ހަމަޖައްސާނީ ކޮން ގޮތަކަށް؟
މެނޭޖަރު އެނބުރި އަންނަނީ ކޮންއިރަކުން؟
މިއަދު ވާރޭ ވެހޭނެތަ؟
މަދުރާއީއަށް ދާން ފުރަނީ ކޮންއިރަކު؟
އެމީހުން ދެން އަންނަ ހަފްތާގައި ބޯނަސް ދޭނެއެވެ.
މާދަމާ ރޭ އަހަރެން މާލެ ދާން ފުރަމެވެ.
އެމީހުން ގެ ހުސްކުރާނީ ދެން އަންނަ މަހުއެވެ.
އަންނަ ހަފްތާގައި އަހަރެންގެ ދެބެންގެ ދެދަރި މީހާ މުމްބާއީ އިން އަންނާނެއެވެ.
އަހަރެންގެ ރަހުމަތްތެރިޔާ އަންނަ މަހު ކައިވެނި ކުރެއެވެ.
އަހަރެން މިރޭ ބެންގަލޫރަށް ދާން ފުރަމެވެ.
އަދި އަހަރެން އެނބުރި އަންނާނީ 10 ދުވަސް ފަހުންނެވެ.
ކަލޭ އެތާގައި މަޑުކޮށްލާށެވެ.
އަހަރެން ކަލޭ ބަލާ އަންނާނަމެވެ.
އަހަރެން ކަލޭ އެތަނަށް ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ގެންދާނަމެވެ.
އަހަރެންނަށް ހީވާގޮތުން މިއަދު ވާރޭ ވެހޭނެއެވެ.
އެމީހުން މޮޅުވާނެކަމަށް އަހަރެން އުއްމީދު ކުރަމެވެ.
އެމީހުން އަންނާނެކަމަކަށް އަހަރެންނަކަށް ނުފެނެއެވެ.
މީގެ ފަހުން އަހަރެން އެމީހުންނާއެކު ނުދާނަމެވެ.
އެއްވެސް މީހަކު އެކަމެއް ގަބޫލެއް ނުކުރާނެއެވެ.
އެމީހުން އަހަރެން ބުނާ ބަހުގެ އަޑެއް ނާހާނެއެވެ.
އަހަރެން ފޮތް ކިޔާހިތްވެއެވެ.
އަހަރެން ވާރޭއާއި ތެމޭހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ހެނދުނުގެ އަވީގައި ހިނގާލާހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން މިޔުޒިކު އަޑު އަހާ ހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ރޭލުގައި ދަތުރުކުރާހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ކުރިކެޓު ކުޅޭހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެން ޓީ.ވީ ބަލާހިތް ވެއެވެ.
އަހަރެންނަށް ސީދަލަށް ބަސްބުނާމީހުން ކަމުދެއެވެ.
އަހަރެންނަށް ހަގީގަތަށް ވާހަކަ ދައްކާމީހުން ކަމުދެއެވެ.
ބުރަ މަސައްކަތް ކުރާ މީހުން އަހަރެންނަށް ކަމުދެއެވެ.
ތޮއްޖެހިފައި އޮންނަ ބަސްތަކުގައި އަހަރެން ދަތުރުކުރާހިތެއް ނުވެއެވެ.
އަހަރެން ކިޔޫތަކުގައި މަޑުކުރާހިތެއް ނުވެއެވެ.
އަހަރެން ޓީވީ ސިލްސިލާތައް ބަލާހިތެއް ނުވެއެވެ.
އަހަރެން އެއްތަނެއްގައި މަޑުން އިންނަހިތެއް ނުވެއެވެ.
ކަލޭ އެތަނަށް ދިއުމާމެދު އަހަރެން ނުރުހެމެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ސްކޫޓަރެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ފޮތްކޮޅެއް އެބަހުއްޓެވެ.
އަހަރެންގެ ތިބެނީ ދެ ބޭބެއިންނެވެ.
އަހަރެންގެ ތިން ދައްތައާއި ބޭބެއެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެންގެ ވަރަށް ބައިވަރު ރައްޓެހިން މިތާގައި ތިބެއެވެ.
އަހަރެން މާދަން އޮފީހަށް ދާންޖެހެއެވެ.
އަހަރެން މިއަދު ކޮލެޖަށް ދާންޖެހެއެވެ.
އަހަރެން މިއަދު ދާންޖެހޭ ބައްދަލުވުމެއް އޮންނާނެއެވެ.
އަހަރެމެންގެ ގޭގައި މާދަމާ ހަފްލާއެއް އޮންނާނެއެވެ.
އަހަރެމެންގެ ގޭގައި ބައެއް މެހެމާނުން އެބަތިއްބެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ކާރެއް އޮވެއެވެ.
އޭނާ އަތުގައި ކާރެއް އޮވެއެވެ.
އޭނާ އަތުގައި ކާރެއް އޮވެއެވެ.
އޭނާގެ ދެ ކުދިން ތިބެއެވެ.
އޭނާ މިއަދު އޮފީހަށް ދާންޖެހެއެވެ.
އޭނާގެ ރައްޓެއްސެއް މުމްބާއީގައި ހުރެއެވެ.
އަހަރެންނަކަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އަހަރެން އަތުގައި ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އޭނާއަކަށް ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އޭނާ އަތަކު ވަގުތެއް ނެތެވެ.
އަހަރެން މިއަދު އޮފީހަށް ދާކަށް ނެތެވެ.
އެމީހުން މާދަމާ ސްކޫލަށް ދާކަށް ނެތެވެ.
އަހަރެންގެ މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންގެ އިއުތިރާޒެއް ނެތެވެ.
ކަލޭ އަތުގައި އިތުރު ޓިކެޓެއް އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟
ކަލޭ އަތުގައި އިތުރު ޓިކެޓު އެބަހުރިތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި އެއް ރުޕީސްގެ ލާރިއެއް އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟
ބައްފަ، މާދަމާ އޮފީހަށް ދާން އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟
މިއަދު ސްކޫލަށް ދާން އެބައޮތްތަ؟
އޭނާގެ އެއްވެސް މައްސަލައެއް އެބައޮތްތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި ގަލަމެއް އެބައޮތްތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި ގަލަމެއް ނެތްތަ؟
ކަލޭ މިއަދު ސްކޫލަށް ދާން ނެތްތަ؟
ކަލޭ އަތުގައި ބާކީ ލާރި ދެވެން ނެތްތަ؟
ކަލޭއަށް ސާފުނުވާ އެއްވެސް ކަމެއް ވޭތަ؟
އަހަރެންގެ ސްކޫޓަރު މިތަނުގައި ޕާކު ކުރެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް ކަލޭގެ ފޯނު ބޭނުން ކޮށްލެވިދާނެތަ؟
އެތެރޭގައި ވަރަށް ހޫނުގަދައެވެ.
އަހަރެންނަށް ކުޑަދޮރުތައް ހުޅުވާލެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް ކަލޭއާއި ވާހަކައެއް ދައްކާލެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް މިއަދު އަވަހަށް ގެއަށް ދެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންގެ ގޭގައި މެހެމާނުން ކޮޅެއް އެބަތިއްބެވެ.
އަހަރެންގެ ދަބަސް މިތާގައި ބާއްވާލެވިދާނެތަ؟
ހުރިހާ ގޮތަކުންވެސްއެވެ.
އާނއެކެވެ.
ކަށަވަރެވެ.
މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންނަށް އެންމެ ރަގަޅެވެ.
އަހަރެންގެ އެއްވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
އަހަރެންނަށް މާފު ކުރާށެވެ.
އަހަރެމެންނަށް މިހާރު ފަރިތަކުރަން ދެވިދާނެތަ؟
އޭނާ ގާތު މާދަމާ އަންނަން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އިރުކޮޅަކަށް މަޑުކޮށްލަން ބުނާށެވެ.
އޭނާގެ ގާތު ފޮތް ގެންނަން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު ގޭގެ މަސައްކަތް ނިންމުމަށް ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އަނގަ ހުއްޓާލުމަށް ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު މާދަމާ އޭނާގެ ބައްޕަ ގޮވައިގެން އައުމަށް ބުނާށެވެ.
ބޭބޭ ގާތު ބޭންކަށް ދާން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު ފައިލުތައް ގެންނަން ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އަހަރެން އަންނަންދެން މަޑުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
ކަލޭގެ ރަހުމަތްތެރިޔާ ގާތު އަހަރެންނާއި މާދަމާ ބައްދަލުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
އޭނާ ގާތު އެތަނަށް ނުދިއުމަށް ބުނާށެވެ.
އެމީހުން ގާތު އަހަރެންނަށް އިންތިޒާރު ނުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
އެމީހާ ގާތު ހަޅޭއް ނުލެވުމަށް ބުނާށެވެ.
އެކުދިން ގާތު ވާރޭގައި ނުތެމޭން ބުނާށެވެ.
އަހަރެންގެ މަންމަ ގާތު އަހަރެންނާއިމެދު ފިކުރު ނުކުރުމަށް ބުނާށެވެ.
ކަލޭ ގާތު އެތަނަށް ދާކަށް އަހަރެން ނުބުނަމެވެ.
އެމީހުން ގާތު މިތަނަށް އަންނާކަށް އަހަރެން ނުބުނަމެވެ.
އެމީހުން އައީ ކީއްވެކަމެއް އަހަރެންނަކަށް ނޭންގެއެވެ.
ހުރިހާ ފައިސާއެއް ޚަރަދުކުރުމަކަށް ކަލޭ ގާތު އަހަރެން ނުބުނަމެވެ.
އަހަރެންނަށް އިންތިޒާރު ކުރުމަކަށް ކަލޭ ގާތު ނުބުނަމެވެ.
ކަލޭ ގާތު އެތަނަށް ދިއުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
ކަލޭ ގާތު ވަޒީފާއިން އިސްތިއުފާ ދިނުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
ކަލޭ ގާތު ދޮރު ހުޅުވާފައި ބެހެއްޓުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
އެމީހުން ގާތު މަޑުކުރުމަށް އަހަރެން ބުނިންތަ؟
އަހަރެން ކަލޭގާތު އިއްޔެ އައުމަށް ބުނިން، އެކަމަކު ކަލޭ ނާދެއެވެ.
އެތަނަށް ނުދިއުމަށް އަހަރެން ކަލޭ ގާތު ބުނީމެވެ.
އަހަރެން ބުނި ބަސް އަޑުއިވުނުތަ؟
އަހަރެން ކިތަންމެ ފަހަރަކު ކަލޭ ގާތު އެމީހުން ދައްކާ ވާހަކަ ގަބޫލު ނުކުރުމަށް ބުނީމެވެ.
އެކަމަކު ކަލޭ އަހަރެންގެ ބަހެއް ނާހައެވެ.
އަހަރެން ދުވަހަކުވެސް ކަލޭ ގާތު އާދިއްތަ ދުވަސްތަކުގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށް ބުނިންތަ؟
އިރުކޮޅަކަށް މަޑުކޮށްލާށެވެ.
އަހަރެންގެ ރަހުމަތްތެރިޔާ ރަވީ އަތުގައި ސްކޫޓަރެއް ހުރެއެވެ.
ކަލޭ ވައްޓާލަދިނުމަށް އޭނާ ގާތު އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އެމީހުން ގާތު މަޑުކުރުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު މާދަމާ 5 ޖަހާއިރު ކަލޭއާއި ބައްދަލު ކުރުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު ކަލޭއަށް ގުޅުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު މިއަދު ކެއްކުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު ކަލޭއަށް ކާނެ އެއްޗެއް ހޯދުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އޭނާ ގާތު 2 ޓިކެޓު ރިޒާވް ކުރުމަށް އަހަރެން ބުނާނަމެވެ.
އެމީހުން ގާތު މާދަމާ އައުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އޭނާ ގާތު ކަލޭއަށް ގުޅުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އެމީހުން ގާތު މަޑުކުރުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އޭނާ މިއަދު ހުރީ ޗުއްޓީގައެވެ.
އޭނާ ގާތު ބޭންކަށް ދިއުމަށް އަހަރެން ބުނަން ހެއްޔެވެ؟
އަހަރެން އީމެއިލް ފޮނުވާލަންވީ ހެއްޔެވެ؟
ކަލޭ އަހަރެންނަށް ގުޅިނަމަ، އަހަރެން އެތަނަށް ދިޔައިމުހެވެ.
ކަލޭ އަހަރެން ގާތު ބުނިނަމަ، އަހަރެން ކަލޭއަށް މަޑުކުރީމުހެވެ.
އޭނާ އަހަރެން ގާތު އެހިނަމަ، އަހަރެން އޭނާއަށް އޭތި ދިނީމުހެވެ.
އަހަރެން ހޭލާ ހުރިނަމަ، އަހަރެންނަށް ވަގު އަތުލައިގަނެވުނީހެވެ.
އެމީހުން އެހާދުރުން އެ އައީ ކަލޭއަށް ދައުވަތު ދިނުމަށެވެ.
ކަލޭ އެ ކައިވެނި ހަފްލާއަށް ދިޔަނަމަ ރަގަޅުވީހެވެ.
ކަލޭ އަހަރެން ގާތު އިއްޔެ ބުނިނަމައެވެ.
ކަލޭ މި ސިޓީއަށް ޖަވާބު ދިންނަމަ ރަގަޅުވީހެވެ.
އަހަރެންނަށް މި ކޯހުގައި މިދިޔަ އަހަރު ބައިވެރިވެވުނުނަމަ ރަގަޅުވީހެވެ.
ކޮންމެ ކަމަކާހުރެ ނަމަވެސް، އޭނާ ގައިގައި ކަލޭ ޖަހައިގެން ނުވާނެއެވެ.
އަަހަރެންނަށް އަހަރެންގެ ވަގުތު ބޭކާރު ނުކުރެވުނު ނަމައެވެ.
ކަލޭ އެގޮތަށް ވާހަކަ ދައްކައިގެން ނުވާނެއެވެ.
އެއީ އަހަރެންގެ ކުށެވެ.
އެމީހުންނަށް ޕާޓީއަށް ދައުވަތު ނުދެވުނުނަމައެވެ.
މި ހޮނިހިރު ދުވަހަކީ ސްކޫލުގައި މަސައްކަތް ކުރާ ދުވަހެއްތަ؟
އަހަރެންނަށް ކުލާސް މުދައްރިސްއާއި ބައްދަލު ކޮށްލެވިދާނެތަ؟
ކުލާސް މުދައްރިސްއާއި ބައްދަލުކޮށްލުމަށް އަހަރެން އެދެމެވެ.
މިއަދު ސްކޫލު ނިމެނީ ކޮންއިރަކު؟
ޗުއްޓީ ފެށެނީ ކޮންއިރަކު؟
އޭނާ އިމްތިހާނުތަކުގައި ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟
ސްކޫލު އަލުން ހުޅުވެނީ ކޮންއިރަކު؟
ފީ ދެއްކުމަށް އޮންނަ އެންމެ ފަހު ދުވަހަކީ ކޮބާ؟
ކުޅިވަރުގެ ދުވަހަކީ ކޮބާ؟
އެކަން އޮންނަނީ ކޮންތާކު؟
ކަލޭމެންގެ ސްކޫލު ބަހެއް އޮވޭތަ؟
އޭނާ ގަވާއިދުން އާދޭތަ؟
އޭނާ ކުލާސްތަކަށް ގަވާއިދުން އާދޭތަ؟
ޑަކުޓަރު، އަހަރެންގެ ބޮލުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ރިހެއެވެ.
އަހަރެންނަށް ވަނީ ގޯސް ރޯގާއެއް ޖެހިފައެވެ.
އަހަރެންގެ ބޯ އަނބުރާގޮތް ވެއެވެ.
އަހަރެންގެ ފައިގައި އައްސިކަމެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެން ހުންނަނީ ހުން ވައްތަރު ވެފައެވެ.
އަހަރެންގެ ލޮލުން ދިލަނަގާ ކަހަލަ ގޮތެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެންގެ އަނގައިގައި ހިތި ރަހައެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެން ރަގަޅަށް ކާހިތެއް ނުވެއެެވެ.
އަހަރެންގެ ކަންފަތުގައި ވަރަށް ގޯސް ރިހުމެއް ހުރެއެވެ.
އަހަރެންގެ ކަރުތެރެ ތަންކޮޅެއް ހިއްކެވެ.
ޑަކުޓަރު، އަހަރެންގެ ބަރުދަން އަނެއްކާވެސް އިތުރު ވެއްޖެއެވެ.
އަހަރެން މި ބޭސްތައް ކާންވީ ކެއުމުގެ ކުރިން ނުވަތަ ކެއުމުގެ ފަހުންތަ؟
އަހަރެން މި ބޭސްތައް ކާންވީ ކިހާ ދުވަހަކަށްތަ؟
ޑަކުޓަރު، އަހަރެންގެ ހުރި މައްސަލައަކީ ކޮބާ؟
އަސްލު ސީދާ ބައްޔަކީ ކޮބާ؟
ވަރަށް ސީރިއަސްތަ؟
އަހަރެންގެ ކެއުން ބަހައްޓަންވީ ގޮތަކީ ކޮބާ؟
އަހަރެން އަރާމު ކުރަންވީ ކިހާ ދުވަހަކަށްތަ؟
އަހަރެންނަށް ބަތް ކެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް ދަތުރު ފަތުރު ކުރެވިދާނެތަ؟
އަހަރެންނަށް މެޑިކަލް ރިޕޯޓު ލިބޭނީ ކޮން އިރަކުންތަ؟
އަހަރެން އެކްސް-ރޭ ބަލާ އަންނަންވީ ކޮންއިރަކުން؟
އަހަރެންނަށް ދެން އަންނަ ހަފްތާގައި މަސައްކަތަށް ނިކުމެވޭނެތަ؟
އަހަރެން ދައްކަންވީ ކިހާ ވަރެއް؟
ކަލޭގެ ނަމަކީ ކޮބާ؟
ކަލޭއާއި ބެހޭގޮތުން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް އަހަރެމެންނަށް ބުނެދީބަލަ؟
އަހަރެންނަކީ ކޮމާރސް ދާއިރާއިން ދަސްވެނިވެފައިވާ މީހެކެވެ.
ކަލޭގެ ކުރީގެ އެއްވެސް މަސައްކަތުގެ ތަޖުރިބާއެއް ހުންނާނެތަ؟
އަހަރެންގެ ތަޖުރިބާއެއް ނެެތެވެ.
ކަލޭގެ ހަމަ އެއްވެސް ތަޖުރިބާއެއް ނެތް ހެއްޔެވެ؟
އަހަރެންނަކީ އަވަހަށް ކަންކަން ދަސްކުރާ މީހެކެވެ.
އަހަރެންނަށް ކަންކަން ވަރަށް އަވަހަށް ނަގައިގަނެވެއެވެ.
2 އަހަރުގެ ކުޑަ އަންހެން ކުއްޖަކަށް ދޭނެ ރަގަޅު ހަދިޔާއެއް ބުނެބަލަ؟
ކިހާ ވަރަކަށް އެ ލިބެނީ؟
އެއީ ކިހާ ވަރަކަށް؟
މި ދޭތީގައި ހުރި ތަފާތަކީ ކޮބާ؟
މި ފޭރާން އަހަރެންނަށް ލިބޭނީ ކޮންތާކުން؟
މިއޮތީ ބިލު.
މި ކައުންޓަރުގައި މީހަކު ނެތީތަ؟
އަހަރެން މަޑުކުރާތާ ބައިގަޑިއިރު ވެއްޖެއެވެ.
އަހަރެން އެދެނީ މެނޭޖަރާ ބައްދަލު ކުރުމަށެވެ.
އަހަރެން ކުރަންވެފައި އޮތް ޝަކުވާއެއް އެބައޮތެވެ.
އަހަރެން ލަސްވީތީ މާފުކުރޭ.
އަހަރެން މައާފަށް އެދެން.
ކަލޭއާއި އެގޮތަށް ވާހަކަ ދެއްކުނު ކަމަށްޓަކައި އަހަރެން މައާފަށް އެދެމެވެ.
އަހަރެންނަށް އާދީއްތަ ދުވަހު އާދެވޭކަށް ނެތެވެ. 
އަހަރެންނަށް މައާފު ކުރޭ، ތިޔައީ ނުބައި ނަންބަރެކެވެ.
އަހަރެންނަށް އެފޮތް އިއްޔެ ރައްދެއް ނުކުރެވުނެވެ.
އެއީކީ މައްސަލައެއް ނޫން، އެކަމަކު އާދައަކަށް ނުހަދާތި.
ސިޓީ ޕޯސްޓު ކުރަން އަހަރެން ހަދާން ނެތުނީއެވެ.
މައްސަލައެއް ނެތް.
ކަލޭ ތިޔަ އެތި މާދަމާ ޕޯސްޓު ކޮށްލާށެވެ.
އަހަރެން އަތުން ޖޯޑު ތެޅިއްޖެއެވެ.
ބައެއް ފަހަރު އެހެންވެސް ވާނެއެވެ.
އުނދަގޫ ކުރެވުނީތީ މާފު ކުރާށެވެ.
ނޫން، އެއްގޮތަކަށް ވެސް ނޫން.
މީ ހަމަ މުޅިންވެސް އަހަރެންގެ ކުށެވެ.
2 ދުވަސް ތެރޭގައި ކަލޭއަށް މަސައްކަތް ފުރިހަމަ ކުރެވިދާނެތަ؟
އަހަރެން މާދަމާ ފަހަރެއްގައި ދިއްލީއަށް ގޮސްފާނެއެވެ.
މިއަދު ފަހަރެއްގައި ވާރޭ ވެހިދާނެއެވެ.
ރަގަޅުވާނީ ކަލޭ ބައްޕަ ގާތުން ލަފާ ހޯދިއްޔާއެވެ.
ރަގަޅުވާނީ ކާލާނެ ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ހިފައިގެން ދިއުމެވެ.
ދަތުރުމަތީގައި ފަހަރެއްގައި ބަނޑުހައި ވެދާނެއެވެ.
ކޮފީއަށް ވުރެ ކިރު ބުއިން ބޮޑަށް ރަގަޅުވާނެއެވެ.
މި ކާނާ ކެއުމަށްވުރެ ބަނޑުހައިކަންމަތީ ދިއުންވެސް މާ ރަގަޅެވެ.
އަހަރެން މިއަދު މި ފޮތް ރައްދު ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ.
ފައިވާނާއި އެކު އެތެރެއަށް ނާންނާތި؟
ކަލޭ ވަރަށް ގިނައިން ކިޔަން ޖެހޭނެއެވެ.
ކަލޭ އުޅެންވާނީ ސިއްހީ ހާލަތަށް ބަލައިގެންނެވެ.
ތިބާ ދުއްވާއިރު ހެލްމެޓު އަޅަން ޖެހޭނެއެވެ.
ފުލުހުން ޓްރެފިކު ބަލަހައްޓަން ޖެހޭނެއެވެ.
ބައެއް މަދު
ކުޑަކޮށް
ވަރަށް ކުރިން
އެއްކޮޅު ޓިކެޓެއް
ދެކޮޅު ޓިކެޓެއް
ގާތްގަނޑަކަށް 300 ކިލޯމީޓަރު
ޕޯސްޓް އޮފީސް ހުރަސްކޮށް
މުޅި ދުވަހު
މަމި ކިޔަނީ ރަނގަޅަށް؟
ކަލޭ ޔޯ؟ 
އެހެން ކަމެއް އެބައޮތްތަ؟
އެމީހުން ހަވީރު އާދޭތަ؟
އެއީ އެއްބައެއްތަ؟
ކަލޭ ބިރުގަނޭތަ؟
ކަލޭ އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އެލާޖިކް ވޭތަ؟
ތިއީ ދިވެއްސެއްތަ؟
ބުރަކޮށްތަ ތިއުޅެނީ؟
ތިހިރީ ހަމަޖެހިގެންތަ؟
މިއަދު ހަވީރު އަންނަންތަ؟
މިރޭ ހުސްތަ؟
އެމީހުންގެ ކައިވެންޏަށް ދާނަންތަ؟
އޭނާއަށް އެހީވާނަންތަ؟
ހިނގާފައިތަ ދާން ތިއުޅެނީ؟
މިތާ ތިއުޅެނީ އެކަނިތަ؟
ބަނޑުހައިތަ؟
ކަލޭ އުޅެނީ ކައިވެނިކޮށްގެންތަ؟
ކަލޭ އޯކޭތަ؟
ތައްޔާރުތަ؟
ބަލީތަ؟
ކަލޭއަށް ޔަގީންތަ؟
މީހަކަށް އިންތިޒާރުކުރަނީތަ؟
މިއަދު އެބަ މަސައްކަތް ކުރަންތަ؟
މާދަން މަސައްކަތްކުރާނަންތަ؟
ކަލެއާ އެކީ ކުދިން އެބަތިބިތަ؟
ވީހާ އަވަހަކަށް
އެކަން ހިނގީ ކޮން އިރަކު؟
ކޮން ވަގުތަކު؟
ދުއްވާއިރު ފަރުވާތެރިވާތި.
ބަލައިގެން އުޅޭތި.
މަޑުމައިތިރިވޭ.
ބޭންކްގެ ފަހަތުގަ
އަހަރެންގެ ގަމީސް ގެނެސްދީބަލަ
ވިޔަފާރި ރަނގަޅު
ވިޔަފާރި ދަށް
މަށަށް ގުޅާ
ފުލުހުންނަށް ގުޅާ
މަށަށް އިންޓަނެޓަށް ވަދެވިދާނެތަ
އަހަރެންނަށް ލާރިކޮޅެއް ދަރަންޏަށް ނެގިދާނެތަ؟
މަގޭ ރަޙުމަތްތެރިޔާ ގެނެވިދާނެތަ؟
މަށަށް ފެންތައްޓެއް ލިބިދާނެތަ؟
މަށަށް ފައިސާގެ ރަސީދު ލިބިދާނެތަ؟
ބިލް ލިބިދާނެތަ؟
އަހަރެން އެހީވަންތަ؟
އެޕޮއިންޓްމެންޓެއް ހެދިދާނެތަ؟
ޕާސްޕޯޓް ބަލައިލެވިދާނެތަ؟ 
މެސެޖެއް ނަގައިދެންތަ؟
ލެވޭތޯ ބަލާލެވިދާނެތަ؟
ކަލޭގެ ފޯނު ބޭނުންކޮށްލެވިދާނެތަ؟
މިއަށްވުރެ އަގުހެޔޮވެދާނެތަ؟
މެނޫއެއް ލިބިދާނެތަ؟ 
އަދި އިތުރު ޕާން ލިބިދާނެތަ؟
އަހަރެމެންނަށް އެތާ އިށީނދެވިދާނެތަ؟
މަ ފަހުން ގުޅަންތަ؟
މަށަށް ފަހުން ގުޅާފާނަންތަ؟
މަށަށް މި އުފުލައިދީފާނަންތަ؟
މަށަށް ކަމެއް ކޮށްދީފާނަންތަ؟
މީތި ރަނގަޅުކުރެވިދާނެތަ؟
މިސާލެއް ދެވިދާނެތަ؟
އެހީވެދީފާނަންތަ؟
މީތި ހިފަހައްޓަދީފާނަންތަ؟
އަލުން ބުނެފާނަންތަ؟
ރަނގަޅު ރެސްޓޯރެންޓެއް ބުނެދީފާނަން؟
ތަކުރާރުކޮށްބަލަ؟
ދައްކަފާނަންތަ؟
ތިޔަށް ވުރެ ބާރަށް ވާހަކަ ދައްކަފާނަންތަ؟
ފެތިދާނެތަ؟
މީތި ތަރުޖަމާކޮށްދީފާނަންތަ؟
ތީތި އެއްލާލަދީފާނަންތަ؟
ޔަގީނުންވެސް
ޗިއާސް
މިތަނަށް އާދޭ
އިއްޔެ ވާރެ ވެހުނުތަ؟
އާއިލާ ގޮވައިގެންތަ އައީ؟
އީމެއިލް ލިބުންތަ؟
މަށަށް މާތަކެއް ފޮނުވިންތަ؟
ބޭސް ކެއިންތަ؟
ރާއްޖެ ކަމުދޭތަ؟
ޔޫއެސް ޑޮލަރު ބަލައިގަންނަންތަ؟
އެކަން ގަބޫލުކުރަންތަ؟
ކުރިއަށް ވުރެ ރަނގަޅުތަ؟
ބޯއީ ފްރެންޑެއް އެބަހުރިތަ؟
ގާލްފްރެންޑެއް ހުރޭތަ؟
ފަންސުރެއް އެބައޮތްތަ؟
މައްސަލައެއް އެބައޮތްތަ؟
ފަތާ ފެންގަނޑެއް އޮވޭތަ؟
އެޕޮއިންޓްމެންޓެއް އެބައޮތްތަ؟
އެހެން އެއްޗެއް އެބައޮތްތަ؟
ދަރިން ތިބޭތަ؟
ކޮފީ އެއްވެސް ވަރަކަށް އެބަހުރިތަ؟
ފައިސާ އެއްވެސް ވަރަކަށް އެބަހުރިތަ؟
ހުސް ޖާގަ އެބަހުރިތަ؟
އަގުހެޔޮ އެއްވެސް އެއްޗެއް އެބަހުރިތަ؟
ފުދޭ ވަރަށް ފައިސާ އެބަހުރިތަ؟
ޓެކްސީއަކަށް ގުޅޭ ނަމްބަރެއް އެބައޮތްތަ؟
މިވަށްތަރުގެ 11 ނަމްބަރު އެބަހުރިތަ؟
އަޑު އިވޭތަ؟
އެއަންހެންމީހާ ދަންނަންތަ؟
އެފިރިހެން މީހާ ދަންނަންތަ؟
އޭގެ އަގު އިނގޭތަ؟
ކައްކަން އިނގޭތަ؟
މީގެ މާނަ އިނގޭތަ؟
މިބުނަނީ ކީކޭކަން އިނގޭތަ؟
ޓެކްސީއެއް ލިބޭނެ ތަނެއް އިނގޭތަ؟
މަގޭ އައިނު ވީތަނެއް އިނގޭތަ؟
އެ އަންހެންމީހާ ވީތަނެއް އިނގޭތަ؟
މިތަން ކަމުދޭތަ؟
ފޮތް ކަމުދޭތަ؟
ޓީވީ ބަލަން ގަޔާވޭތަ؟
ވެރިޔާ ކަމުދޭތަ؟
އެކީ މަސައްކަތްކުރާ މީހުން ކަމުދޭތަ؟
އެހެން އިތުރު އެއްޗެއް ބޭނުންވޭތަ؟
އެއްވެސް އެއްޗެއް ބޭނުންވޭތަ؟
އެއްވެސް ކުޅިވަރެއް ކުޅެންތަ؟
ބޭސް ވިއްކަންތަ؟
ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލް ކުރަންތަ؟
އިނގިރޭސިން ވާހަކަ ދައްކަންތަ؟
އިނގިރޭސި ކިޔަވަންތަ؟
ކްރެޑިޓްކާޑް ގަބޫލުކުރަންތަ؟
މިއަދު ވާރޭ ވެހޭނެހެން ހީވޭތަ؟
މާދަން ވާރޭ ވެހޭނެހެން ހީވޭތަ؟
އެކަން ވާނެހެން ހީވޭތަ؟
އިނގޭތަ؟
ގޮވައިގެން ދާން އަންނަންވީތަ؟
މަށާ އެކީ އަންނަން ބޭނުންތަ؟
ފިލްމަށް ދާން ބޭނުންތަ؟
މިތާ އެއްވެސް މީހަކަށް އިނގިރޭސި އިނގޭތަ؟
އޭނާއަށް ސްކޫލް ކަމުދޭތަ؟
އެކަން ނުކުރޭ
ކަންބޮޑުނުވޭ
ކޮންމެ ހަފުތާއަކު
އަހަރެން ކޮންމެ ދުވަހަކު ހޭލަނީ ހެނދުނު 6 ޖަހާއިރު
އެންމެނަށް ވެސް އެކަން އެނގޭ
ހުރިހާ ކަމެއް ހުރީ ތައްޔާރުވެފައި.
ބަރާބަރު
މައާފު ކުރޭ، ކީކޭ ތިޔަބުނީ؟
މައާފްކުރޭ
މުއްދަތު ހަމަވާ ތާރީހު
އޭތި ފުރާބަލަ
މަގޭ ފަހަތުން އާދޭ
ކިތަށް ރެއަށް؟
އެކަން ހަނދާން ނައްތާލާ
މިތަނުން އެތަނަށް
އިރެއް އިރަކަށް
މަށަށް ގުޅާލާ
ގަލަން ދީބަލަ
ހުރި ސީދަލަށް ދޭ
ބާއްޖަވެރި މެންދުރުފަހެއް
ބާއްޖަވެރި ހެނދުނެއް ސާހިބާ
ރަނގަޅު ޚިޔާލެއް
ކާމިޔާބަށް އެދެން
ބާއްޖަވެރި ހެނދުނެއް
މަތިވެރި
އުފާވެރި އުފަން ދުވަހަކަށް އެދެން
ބާއްޖަވެރި ދަތުރަކަށް އެދެން
އެމީހުންނަށް އޭނާޔާ ބައްދަލުވެއްޖެތަ މިހާރު؟
އާދެވިއްޖެތަ؟
އިންތިޒާރުކުރާތާ ވަރަށް ގިނައިރުވެއްޖެތަ؟
ކުރިން މިކަން ކުރިންތަ؟
އެ ރެސްޓޯރެންޓުން ކެއިންތަ؟
ކައިފިންތަ؟
ކިޔެވުން ނިންމާލައިފިންތަ؟
މިފިލްމު ބެލިންތަ؟
އަހަރެންނަށް އެކަން ކޮށްދެނީ އަބަދުވެސް އޭނާ
އޭނޭ ކުޑަ ދޮރު ހަލާކުކޮށްލައިފި
އޭނާ ގައިގާ ނަރުހެއް ވައްތަރެއް ނުޖަހާ
އޭނާ އަތުގައި ރީތި ކާރެއް އޮވޭ.
އޭނާއަށް އޭތި ވަރަށް ކަމުދޭ
އޭނާއަށް ޖޫސް ކަމުދޭ އެކަމަކު ކިރެއް ކަމަކުނުދޭ
އޭނާއަށް ބައެއް އާ ހެދުން ބޭނުންވޭ
އޭނާ ދުވަހަކުވެސް މަށަށް އެއްޗެއް ނުދޭ
އޭނާ ބުނީ މިއީ ރަނގަޅު ތަނެކޭ
އޭނާ ބުނި ކަލޭ ފިލްމު ބަލާހިތްވެޔޭ
އޭނާ ހީކުރަނީ އަހަރެމެން ދާން ބޭނުންނުވާނެ ކަމަށް
20 މިނެޓް ތެރޭގައި އޭނާ އެނބުރި އަންނާނެ
އެހީވޭ
މިހިރީ ކަލޭގެ ސެލަޑް
މިހިރީ އޭތި
ތި އާދެވުނީނުން
މިއޮތީ އަހަރެންގެ ނަމްބަރު
މިހިރީ އޯޑަރު ކުރި އެތި
އޭނާއަކީ ވަރަށް ރަނގަޅު ދަރިވަރެއް
އޭނާއަކީ އިންޖިނޭރެއް
އޭނާ ވަރަށް އަވަހަށް އަންނާނެ
އޭނާ މަށް ވުރެ އަވަސްވާނެ
އޭނާ ހުރީ ބަދިގޭގަ
އޭނާ މިހާރަކު ނެތް
އޭނާ އެބުނީ ރަނގަޅަށް
އޭނާ އެއީ ވަރަށް ރުޅި އަންނަ ފާޑު މީހެއް
އޭނާ ވަރަށް މަޝްހޫރު
އޭނާ އަކީ ވަރަށް ބުރަކޮށް މަސައްކަތްކުރާ މީހެއް