policy_abbreviation title policy_index policy_text 0 Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek 2 "Vikipedi'de özgün araştırmalar veya özgün düşünceler yayımlanmaz. Burada kastedilen, yayımlanmamış kuramlar, veriler, ifadeler, kavramlar, tartışmalar ve fikirler; yayımlanmış bilgi ve verilere dair yapılan ama yayımlanmamış olan analiz ve sentezlerdir. Bu durum, Vikipedi'nin sizin kendi düşünce ve kanılarınızı, deneyimlerinizi, akıl yürütme sonucu çıkardığınız sonuçları yayımlama yeri olmadığı anlamına gelmektedir. ""Kaynaklara atıfta bulunulması"" ve ""özgün araştırmalardan sakınılması"" birbirlerine sıkı sıkıya bağımlıdır: özgün araştırma yapmadığınızı göstermenin tek yolu, maddenin konusu ile doğrudan ilişkili olan güvenilir kaynaklara atıfta bulunmak ve o kaynakların dediklerine sadık kalmaktır. Özgün araştırmalara yer vermemek, üç ana yönergeden birisidir. Diğer ikisi; tarafsız bakış açısı ve doğrulanabilirliktir. Bu yönergelerin üçü birlikte, ana alan adında kabul edilebilir maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu üç yönerge birbirini tamamlar nitelikte olup ayrı ayrı yorumlanmamalıdır. Dolayısıyla kullanıcılar, her üçünü de yakından tanımalıdırlar. Bu üç yönerge tartışılamaz, diğer yönerge veya prensiplerle ya da kullanıcıların fikir birliği ile değiştirilemez. Bu yönergelerin sayfalarında yapılacak değişiklikler, sadece bu prensiplerin pratik açıklamalarını ve uygulamalarını daha iyi yansıtabilmek için olabilir. Birincil kaynaklar, arkeolojik sanat eserleri; film, video veya fotoğraf; günlük, nüfus sayımı, mahkeme, röportaj, açık duruşma kayıtları gibi tarihi belgeler; tablolandırılmış anket sonuçları, laboratuvar deneyleri veya gözlemlerinin kayıtları; staj gözlemlerinin kayıtları gibi veri ya da bilgiler içerir. İkincil kaynaklar, diğer kaynaklardan alınan veri ya da bilgilerin genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirmesini içerir.Birincil kaynak oluşturabilecek özgün araştırmalara müsaade edilmez. Ancak, mevcut birincil ve ikincil kaynaklardan alınan bilgilerin bir araya getirilip düzenlenmesi ile oluşturulan araştırmalar desteklenmektedir. Vikipedi'deki tüm maddeler, yayımlanmış birincil ve ikincil kaynaklardan derlenen bilgilere dayanmalıdır. Böylece, bu ""özgün araştırma"" olmaz, ""kaynağa dayanan araştırma"" olur ve ansiklopedi yazmanın esasını teşkil eder. Bazı durumlarda, (1) uzman olmayan herhangi bir kişi tarafından da doğruluğu onaylanabilecek olan tanımlayıcı bilgiler içeren bir madde ve (2) analitik, sentezleyici, yoruma veya değerlendirme yapan bir Vikipedi maddesi, tümüyle birincil kaynaklara dayalı olabilirse de (örneğin, baklava gibi), bunlar istisnadır. Vikipedi maddelerindeki materyal, gerçeklik değil, doğrulanabilirlik esasına dayanır. Bunun anlamı, materyali bizim doğru bulup bulmadığımızın bir önemi olmadığı, diğer güvenilir kaynaklarda yayımlanan bilgilerin burada yayımlanabileceğidir. Özgün araştırma yazmaktan kaçınmak ve Vikipedi maddelerinin kalitesini arttırmak için, herhangi bir birincil kaynak materyali veya genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirme şeklindeki bilgiler; daha önce, ya bir web sitesi (Vikipedi dışında), ya bir halk kütüphanesi gibi saygın bir yayınevi tarafından okuyuculara sunulmuş olmalıdır. Kullanılan kaynaklara doğru şekilde atıfta bulunmak, okuyucuların sizin kaynaklarınızı bulup, Vikipedi'nin kaynakları doğru şekilde kullandığını görerek tatmin olmaları açısından çok önemlidir. Bazen bir kaynağın yasal veya saygın olup olmadığına ilişkin tartışma çıkabilir. Eğer bir anlaşma sağlanamazsa, maddede bu tartışmalı duruma ve farklı otorite ve kaynaklara ilişkin not düşülmelidir. Böyle bir not, maddenin tarafsız bakış açısını sağlamlaştırır. Fikir veya görüş öneren bir madde, özgün araştırma sayılır. Eğer madde; bir teori veya çözüm metodu öne sürüyorsa, özgün fikirler öne sürüyorsa, yeni terimler tanımlıyorsa, mevcut terimlere yeni tanımlar getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, bir başka fikri, teoriyi, görüşü, veya pozisyonu destekleme veya çürütme imasında olan bir görüş getiriyorsa, kabul edilmiş olgular, fikirler, düşünceler veya görüşlerin, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, değişikliği yapan kişinin yeğlediği tarzda bir analizini veya sentezini getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın yeni sözcükler kullanıyor veya öne sürüyorsaözgün madde sayılır. Herhangi bir materyalin burada yer alamaması onun kötü olduğu anlamına değil, sadece Vikipedi'nin o materyal için doğru yer olmadığı anlamına gelir. Eğer yazarları, yaptıkları bir çalışmayı ilk önce Vikipedi'de yayımlamaya kalkarlarsa, Pulitzer seviyesinde bir habercilik veya Nobel seviyesinde bir bilimsel çalışmayı bile reddetmemiz gerekir. Vikipedi'nin bilgi külliyatında yer almasını düşündüğünüz fikirleriniz varsa, önce bu sonuçlarınızı hakemli bir dergide yayımlayın, sonra çalışmalarınızı tarafsız bir dille belgeleyin. Özgün araştırmalar yasaktır yönergesinin ardında yatan neden, Vikipedi'nin dikkatini kendi fikirlerine ve kendilerine çekmeye çalışan asabi kişilerin ya da trollerin kişisel teorileri ile mücadele edebilmektir. Öte yandan, ""özgün araştırma yasaktır""ın kapsamı, sadece ""kişisel teoriler yer alamaz"" kavramı ile sınırlı değildir. Editörlerin kişisel görüşleri, politik fikirleri, yayımlanmış materyal hakkındaki kişisel analiz ve yorumları, sahip oldukları fikirleri veya pozisyonlarını ilerletmek ya da önermeye çalıştıkları görüş veya tanımları desteklemek adına yapacakları yayımlanmamış sentezler de kabul edilemez. Kısaca, Vikipedi'de yayımlanan herhangi bir durum, fikir, yorum, tanım, ve görüş; ""maddenin başlığı ile ilgili olarak"" güvenilir bir yayında daha önce yer almış olmalıdır. Daha fazla bilgi için lütfen bu örneğe bakınız. Bu ilke ve prensipler, Vikipedi'nin itibarını sağlamlaştırmaya yardımcı olur. Burada okudukları bilgilerin güvenilir ve itibarlı olması, Vikipedi'nin okuyucularına karşı olan yükümlülüğüdür. Bu nedenle, sadece itibarlı yayınlara güveniriz. Bir kaynağın güvenilir olup olmadığına ilişkin tartışmalar için bkz. "" Güvenilir kaynaklar"". Güvenilir kaynaklar, okuyuculara kendi araştırmalarını yaparken faydalanabilecekleri kaynaklar sunarlar. Ne de olsa, insanların araştırma yaparken ilk başvurdukları yer ansiklopedilerdir. Referans gösterebileceğimiz kaynaklara güvenmek, bir maddedeki bakış açısının nasıl olması gerektiğine de açıklık getirir ve bu da bizim tarafsız bakış açısı ilkemizle uyum içinde olmamızı sağlar. Güvenilir kaynaklara itibar etmek, yeni kullanıcıları da cesaretlendirir. Örneğin, bir maddenin, önemli bir kaynaktan yararlanmadan yazıldığını fark eden bir kimse, o maddeye önemli eklemeler yapma konusunda daha istekli ve kendinden emin olacaktır. Editörler genellikle, eğer A güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, ve eğer B de güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, bu ikisi bir maddede birleştirilip geliştirilmek üzere C yaratılabilir şeklinde yanlış bir düşünceye sahiptirler. Bu durum, yayımlanmış materyalin geliştirme amacıyla yeni bir sentezi demektir ve bir tür özgün araştırma oluşturur. ""A ve B, o hâlde C"" kavramı, yalnızca eğer güvenilir bir kaynak, maddenin başlığı ile ilgili bu görüşü daha önce yayımlamışsa kabul edilebilir. Aşağıdaki örnek bir Vikipedi maddesindendir (örnek Jones hakkında olup, genel anlamıyla intihâl (aşırma) ile ilgili değildir): Smith, Jones'un Çiçek Düzenleme: Gerçek Hikaye yazısında, bir başka kitaptan kaynakları kopyalayarak intihâlde bulunduğunu iddia etmektedir. Jones bunu reddetmekte, bilimsel pratiğe uygun davrandığını ve diğer kitapta öğrendiği kaynaklara atıfta bulunduğunu söylemektedir. Buraya kadar her şey yolunda gibi. Fakat şimdi, yayımlanmış materyalin sentezi konusu geliyor: Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de başvurulan kaynaklara atıfta bulunulmasının gerekli olduğunu vurgulamaktadır. İki rehber de, özgün kaynaklara atıfta bulunulmasını ""intihâl"" şeklinde bir kural ihlali olarak nitelemez. Tam tersine, intihâl; kaynağın bilgilerini, fikirlerini, cümlelerini, veya yapısını atıfta bulunmadan kullanmak olarak tanımlanır. Bu paragrafın tümü, intihâlin tanımını ve intihâl hakkındaki fikirlerini geliştirmek amacıyla ve Jones'un buna teşebbüs edip etmediği ile ilgili olarak, editörün, yayımlanmış materyalden hazırladığı kendi sentezi olması nedeniyle özgün araştırmadır. Editör sağlam kaynaklara atıfta bulunmaktadır (Chicago Stil Rehberi ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi). İntihâl ile ilgili bir maddede öne sürdüğü hususlar, kaynaklara atıfta bulunduğu ve bağlantılar verdiği sürece kabul edilebilirdir. Fakat Jones ile ilgili maddedeki paragraf, editörün Jones'un üstlenmediği intihâlin belirli bir tanımını yaparak kendi fikirlerini öne çıkarmaktadır. Her ne kadar, kendi fikirleri Chicago Stil Rehberi tarafından destekleniyor gibi görünse de, sonuçta editörün kendi fikirleridir. Editörün, Jones hakkındaki: ""Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de..."" şeklindeki paragrafının madde içinde kabul edilebilir olması için, güvenilir bir kaynak bulması gerekir. Özet olarak, maddenin konusu kapsamındaki hassas görüşler veya materyalin tümü, güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmış olmalıdır. Vikipedi'nin ""özgün araştırmalar yasaktır"" prensibi, uzmanların Vikipedi'ye belli konulardaki bilgilerini aktarmalarını engellemez. Hatta tam tersine, doğrulanabilir olduğu sürece uzmanların katkıları Vikipedi'de hoş karşılanır. Ancak, bu kişilerin yalnızca konu hakkındaki kişisel bilgilerinden dolayı değil, aynı zamanda konu hakkında yayımlanmış kaynakları da bildikleri için uzman oldukları varsayılır. Bu prensip, uzman editörlerin kişisel bilgilerini eğer doğrulanamaz ise buraya eklemelerini engeller. Eğer bir uzman editör, araştırmalarının sonuçlarını daha önce saygın bir yayında yayımlamışsa, o kaynağa üçüncü tekil şahıs formunda atıfta bulunarak ve tarafsız bakış açısı prensiplerine uygun olarak yazabilir. Bu kişiler, güvenilir kaynaklarda çıkan yayınlarına atıfta bulunmak zorundadırlar. Yayımlanmamış bilgilerini ise doğrulanabilir olmadığı için kullanamazlar. Vikipedi, uzmanların yayımlanmış bilgilerini, maddeleri zenginleştirmek üzere buraya aktarmalarını beklemekle birlikte, onların burada imtiyazlı bir pozisyonları olmayacağını da belirtmek ister. Teoriler söz konusu olduğunda: Anahtar kavramları belirtin; Bilinen ve popüler fikirleri, hangisi hangisidir açıklayarak ve çok uç teorileri veya görüşleri dâhil etmeksizin belirtin ve genel ""fikir birliği"" olan kavramları tanımlayın,Henüz kabul görmemiş yeni sözcükler, otorite olmayan bir kişinin veya grubun fikirleri ya silinmeli (mutlaka yanlış oldukları için değil, doğrulanabilir olmadıkları için), ya da tashih edilmelidirler. Saygın yayınlar; hakemli dergiler, akademik yayınevleri, üniversite matbaaları tarafından basılmış kitaplar, veya bilimsel yayınlar konusunda iyi bir ünü olan yayınevleri tarafından basılmış yayınları kapsar. Akademik olmayan konularda ""saygın"" sözcüğünün açık ve net bir tanımını yapmak imkânsız olmakla birlikte pek çoğumuz sözcüğün anlamı hakkında bir özseziye sahibizdir. Aşırı politik veya dini bir grubun kendi yayınları genelde ""saygın"" olarak kabul edilmez. Örneğin, Vikipedi, Başkan Bush'un çocuklardan nefret ettiğini iddia eden bir cümle için, Sosyalist İşçi Partisi'nin Militan gazetesindeki bir bilgiye güvenemez. Ancak, eğer aynı iddia The New York Times'da yer alırsa, Vikipedi bu içeriğe (ve içerikteki kaynaklara) atıfta bulunabilir. Öte yandan, politik gazete, parti ile bilgilerde kaynak olarak kullanılabilir. Bir yayını değerlendirirken kendinize şu soruları sorabilirsiniz: Açıkça partizanlık yapıyor mu? Okuyucu kitlesi büyük mü küçük mü? İyi tanınan ve bilinen, gösterişli bir yayınevi mi? Tek bir kişi tarafından mı yönetiliyor, yoksa büyük bir yönetici grubu var mı? Yayınlarda hakem denetimi sistemi var mı?Kaynak olarak kullanacağınız yayının yayınevinin, hakkınızda negatif bir yayın yapacağını duysaydınız; (a) sorumsuz olduklarından ve gerçekleri iyice araştırmadıklarından şüphelendiğiniz için endişelenirdiniz, (b) yayınevinin çok aşamalı bir editörler grubu, araştırmacıları, avukatları, şef editörü, ve sorumlu bir yayımcısı olduğu ve hatalarını genelde düzelteceklerini bildiğiniz için içiniz rahat olurdu. Cevabınız (a) ise bu yayını kaynak olarak kullanmayın. Ancak eğer cevabınız (b) ise, Vikipedi'nin ""saygın"" olarak nitelediği yerdesiniz demektir. Bir yayının saygın olup olmadığına ilişkin anlaşmazlık çıktığında daima daha fazla editör bulup bir fikir birliği oluşturmaya çalışabilirsiniz. Açık ve net bir tanımı olmasa da önsezilerinizi yabana atmayın. Resimler, Vikipedi'nin ""özgün araştırma yasaktır"" prensibinden (bazen ÖAYV prensibi olarak da adlandırılır) istisna tutulmuş olup editörler sürekli olarak, çektikleri fotoğrafları, yaptıkları çizimleri maddeleri resimlendirmek için buraya yüklemeleri, ve sonra da onları GÖBL lisansı veya bir başka serbest lisans altına almaları konusunda desteklenir ve teşvik edilirler. Bu durumun nedenleri şöyle özetlenebilir: Resimler genellikle açıklayıcı amaçlı olarak kullanılır ve ÖAYV prensibinin temelini oluşturan ifadedeki gibi yayımlanmamış fikir ve görüşler önermezler. Pek çok ülkedeki telif hakkı yasalarının özgür bir ansiklopedi oluşturma çalışmalarıyla olan ilişkisi nedeniyle, kamunun serbestçe kullanımına uygun çok az sayıda resim bulunmaktadır. Dolayısıyla, Vikipedi editörlerinin kendi çektikleri/yaptıkları resimlerin/çizimlerin, büyük ihtiyaç duyulan bu boşluğu doldurması beklenmektedir.Özgün fotoğrafların Vikipedi'ye yüklenmelerine izin verilmesinin dezavantajı, bu resimlerin kullanıcılar tarafından değişime uğratılma (üzerinde oynanma) olasılığıdır, ki bu da resmin özelliğini, vermek istediği anlamı bozabilir. Üzerinde oynanmış resimler belirgin şekilde işaretlenmeli ve silinmelidir. Yükleyen kişi tarafından teorisi geliştirilen ve çekirdeğindeki ekstra tanecikleri gösteren bir hidrojen atomu diyagramı gibi özgün araştırma içeren hiçbir resime izin verilmez. Yüklenen tüm resimler, başta doğrulanabilirlik ve tarafsız bakış açısı olmak üzere, Vikipedi'nin diğer prensip ve yönergelerindeki hükümlere tabidir. === Vikipedi:Doğrulanabilirlik === Vikipedi'de yalnızca, daha önce saygın bir yayında yer almış olgular, açıklamalar, teoriler, fikirler, iddialar, görüşler, ve tartışmalar yer alabilir ifadesinde israr etmekle; ""özgün araştırmalar yasaktır"" ve ""doğrulanabilir olmak zorundadır"" prensipleri de desteklenmiş olmaktadır. Vikipedi'ye dâhil olabilmenin eşiği gerçek olması değil doğrulanabilir olmasıdır. Daha detaylı bilgi için Doğrulanabilirlik sayfalarına, atıfta bulunma stillerine ilişkin örnekler içinse Kaynak gösterme sayfalarına bakınız. === Vikipedi:Tarafsız bakış açısı === Özgün araştırmaların Vikipedi'de yer almasının yasak oluşu, bir editörün kendi kişisel görüşlerini maddeye ekleme olasılığını sınırlandırır. Ayrıca, başkaları tarafından gerçekleştirilmiş doğrulanabilir araştırmaların öneminin vurgulanmasıyla, bir maddeye pek çok farklı bakış açısının eklenmesi de desteklenmiş olur. Ve sonuçta bu prensip, Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı kuralını kuvvetlendirir. Pek çok durumda, herhangi bir konu üzerinde pek çok kabul edilmiş görüşler olabilir. Böyle bir durumda, her ne kadar araştırılmış olursa olsun, bu görüşlerden hiçbiri diğerlerinden daha yetkin değildir. Bu görüşlerin hepsini araştırmak, editörlerden hiçbirinin sorumluluğu değilse de, editörler bu araştırmaları maddeyle bütünleştirirken; bakış açısı ile ilgili bağlamsal bilgileri, konumunun ne kadar yaygın olduğunu, çoğunluğun mu, yoksa azınlığın bakış açısı mı olduğu gibi hususları iyi belirlemeleri gerekir. ==== Belli bir görüşün oluştuğu nasıl belirlenir? ==== Yalnızca çok küçük bir azınlığın bakış açısının maddeye eklenmesi, özgün araştırma oluşturur, çünkü yeterince inanılır ve daha önce yayımlanmış üçüncül kaynakların desteğinden yoksundur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales'in e-posta listesindeki bir not: Eğer bir bakış açısı çoğunluğa sahipse, kabul görmüş referans kaynakları ile bunun kanıtlanması kolaydır, Eğer bir bakış açısı azınlığa sahipse, belirgin taraftarlarının adlandırılması kolaydır, Eğer bir bakış açısı çok çok küçük bir azınlığa sahipse, gerçek olup olmadığı ve ispat edip edemeyeceğinizin bir önemi yoktur ve yeri Vikipedi değildir (belki bazı yardımcı maddeler hariç).Daha detaylı bilgi için lütfen bkz. Vikipedi:Tarafsız bakış açısı. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales, özgün araştırma yönergesinin kaynağını aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır: "" 'Özgün araştırma' ifadesinin ilk olarak ortaya çıkışı, fizik konusunda bazı sabit fikirli kişilerle baş edebilme amaçlıdır. Kavramın esası şöyledir: Belirli bir şeyin gerçek olup olmadığına ilişkin geçerli bir muhakeme yapmamız oldukça zordur. Herhangi bir kişinin yeni bir fizik teorisinin geçerli olup olmadığını belirlemeye çalışmak bizim için uygun olmaz, çünkü bunu yapmak için donanımlı değilizdir. Yapabileceğimiz tek şey, bunun saygın bir yayınevi tarafından saygın bir dergide yayımlanmış olup olmadığını kontrol etmektir. Dolayısıyla, bazı şeylerin güvenilirliğini değerlendirmekten uzak durmak ve çok daha iyi donanıma sahip kişilerce değerlendirilmiş şeylere sahip çıkmak uygun olacaktır. Aynı prensip tarih konularında da geçerlidir.""[1] Vikipedi'nin, bazı deneylerin sonuçlarına atıfta bulunarak yeni fizik teorileri yaratmasına gerek olmadığını anlayabilen bir kişi, aynı şeyin tarih konusunda da geçerli olduğunu göremeyebilir. [2] Pek çok Vikipedi yönergesi gibi ""özgün araştırma yasaktır"" yönergesi de, maddeler için geçerli olup tartışma ve proje sayfaları için geçerli değildir. Buna karşın, tartışma sayfalarında kişisel teorileri tartışmak da zevksizlik örneği olarak görülür. Örneğin, Wikipedia:Statistics Department ve Wikipedia:WikiProject Wikidemia gibi, Wikipedia ile ilgili konulardaki araştırmalara adanmış birkaç sayfa oluşturulmuştur. Bu sayfalarda, Wikipedia alan adı altındaki projelerden başka herhangi bir referans bulunmayan özgün araştırmalar yer alabilir. Ancak, hedefi Wikipedia olmayan özgün araştırmalar da bu sayfalarda yer almamalıdır. Meta-Wiki özgün araştırmalara izin verir, örneğin; m:research, m:Wikiresearch, m:Wikimedia Research Network, m:wikiversity, m:category:research, ve m:statistics gibi. Wikimedia Foundation ile bağıntılı olmayan, Wikinfo, Everything 2 ve Urban Dictionary gibi Wikipedia stilindeki web siteleri özgün araştırmalara izin verirler. {{Özgün araştırma}} - özgün araştırma tespit edildiğinde kullanılan mesaj Vikipedi:Tarafsız bakış açısı Search engine test Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi:Kaynak gösterme Wikipedia:Template messages/Disputes Crackpot articles: Jimbo Wales'in posta listesinde bir not, 12 Temmuz, 2003 ""Original research"", Jimmy Wales, 3 Aralık, 2004 ""Original research"" Jimmy Wales, 6 Aralık, 2004 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 (yukarıdakilerin devamı)" 1 Vikipedi:Oylama Vikipedi:Hizmetlilik başvurusu 27 Hizmetlilik başvuruları, Vikipedi topluluğunun kişilerin hizmetli (ki hizmetliler ek bazı teknik özelliklerle düzenin korunmasına yardımcı olan kişilerdir) olmasına karar verme işlemine verilen addır. Kişiler kendilerini aday gösterebilecekleri gibi başka bir kullanıcı tarafından da aday gösterilebilirler. Lütfen politika ve yönergelere aşina olup olmadığınızı başvuruda bulunmadan önce gözden geçirin. === Hizmetlilik === Bir kullanıcının hizmetli olması için, tarafsız olması, Vikipedi yapısını biliyor olması ve grup çalışmasına uygun olması gerekir. Ayrıca problemler karşısında soğukkanlılığını koruması da önemli bir gerekliliktir. Tabii ki, bütün bu özelliklerini kullanıcı olarak yaptığı çalışmalarda göstermiş olması gerekmektedir. Topluluk hizmetli yetkisini güvenilir kullanıcılara verir ve bu sebeple adayların, diğer kullanıcıların (adaylar) hakkında (adayların) güvenilir olup olmadıklarına karar verebilecekleri kadar uzun bir süre Vikipedi'de bulunmuş olmaları gerekir. Hizmetlilerden yüksek standartlarda davranış ve rehberlik yeteneği beklenir zira diğer Vikipedistler yardım ve öğüt almak için sıklıkla hizmetlilerin kapısını çalarlar. Hizmetlilik ek görevler ve sorumluluklar getirmektedir. Bu ek görevler ve sorumluluklar sadece hizmetlilerin yapabileceği şeyler olduğu için, önceliklidir. Madde yazmak gibi işler ikinci planda kalır. Bu durumdan rahatsız olacaksanız şimdiden vazgeçmeniz en doğrusudur. ==== Adaylık standartları ==== En az 1.000 değişiklik yapmış olmak ön şarttır (esas alınacak olan, kullanıcının tercihlerim sekmesinde göreceği sayı değil; bu sayaçtaki sayıdır). Bunun dışında somut standartlar yerine kişinin Vikipedi yapısına dair bilgisi ve davranışları ön planda tutulur. Bir kullanıcının hizmetli olması için, tarafsız olması, Vikipedi yapısını biliyor olması ve grup çalışmasına uygun olması gerekir. Ayrıca problemler karşısında soğukkanlılığını koruması da önemli bir gerekliliktir. Tabii ki, bütün bu özelliklerini kullanıcı olarak yaptığı çalışmalarda göstermiş olması gerekmektedir. Topluluk, adaylarda pek çok farklı şey arar ve herkesin bu konuda kendine ait fikirleri vardır; topluluğun sıklıkla nelere baktığı, neler aradığı ve bir adaydan neler beklediğine dair daha iyi bilgi sahibi olmak için arşivlenmiş eski başvurulara göz atabilirsiniz. ==== Karar aşaması ==== Herhangi bir kullanıcı, kullanıcı hesabı olan bir başka kullanıcıyı aday gösterebilir. Kişinin kendisini aday göstermesi de mümkündür. Eski başvurulara bakarak topluluğun hangi beklentilerde olduğuna dair fikir sahibi olabilir ve böylece sizin başvurunuza nasıl bir tepki geleceğini anlamaya çalışabilirsiniz. Adaylıklar başvurunun yapıldığı andan itibaren iki hafta (14 gün) boyunca sayfada aktif olarak kalır ve bu süre zarfında kullanıcılar fikirlerini belirtir, sorular sorar ve yorumlarda bulunurlar. Bu sürenin sonunda bir bürokrat ilgili başvuruyu değerlendirerek hizmetlilik için bir fikir birliğinin sağlanıp sağlanamadığına bakar. Bunun belirlenmesi bazen güçleşmektedir ve sayısal bir ölçüm söz konusu değildir; ancak genellikle %80 düzeyinin üzeri başarılı, %70 düzeyinin altı da başarısız olmaktadır. Aradaki alan, bürokrat takdirine tabidir.Ayrıca bürokratlar, eğer olası bir hizmetli yetkisi mümkün gözükmüyorsa veya başvurunun açık kalmasında herhangi bir yarar bulunmuyorsa, kendi sağduyularını kullanarak adaylıkları erkenden kapatmaya gidebilirler. Sadece bürokratlar bir başvuruyu belirli ve kesin olarak sonuçlandırıp, kapatabilirler, fakat iyi durumdaki diğer kullanıcılar da geçme şansının hiç bulunmadığı durumlarda başvuruyu kapatabilirler; lütfen içinde yer aldığınız hiçbir başvuruyu kapatmayınız. Vandalizm, uygunsuz düzenleme, reddedilmiş veya geri çekilmiş başvuru durumlarında bürokrat olmayan kişiler de başvuruyu listeden çıkarabilirler fakat adaya bir not bırakmaları şarttır ve eğer gerekirse ilgili başvuruyu arşivdeki uygun kısma başarısız (veya geçersiz) olarak taşıyabilirler.İstisnai durumlarda, fikir birliğini netleştirmek için bürokratlar hizmetlilik başvuru süresini 14 günün (2 hafta) ötesine uzatabilir veya adaylığı yeniden başlatabilirler. Eğer adaylığınız başarısız olursa lütfen kendinizi yeniden aday göstermeden veya (başkasının yaptığı) bir adaylık başvurusunu kabul etmeden önce makul bir süre bekleyiniz. ==== Fikir belirtmek ==== Kullanıcı hesabı olan her Vikipedist Olumlu, Olumsuz ve Tarafsız bölümlerinden uygun gördüğü bölümde yorum yapabilir. Aday da kişilerin yorumlarına yanıt verebilir. Hile şüpheleri barındıran bazı yorumlar dikkate alınmayabilir; bunlar çok yeni yazarların, çorap kuklaların ve canlı kuklaların katılımları olabilir. Lütfen fikrinizi muhakemenize dair ufak bir açıklama yazarak açıklayınız. Yorumunuz eğer uygun ve destekleyici kanıtlar taşıyorsa daha büyük önem arz edecektir. Ek yorumlar için Yorumlar başlığını kullanabilirsiniz. Giriş yapmamış (anonimler) veya hesabı olmayanlar dahil her Vikipedist yorumlar bölümünde yorum yapabilir ve sorular sorabilir. Yorumlarınızda diğerlerine karşı mutlaka, her daim nazik, saygılı olunuz. Yorumda bulunmadan önce Vikipedi:Hizmetlilik başvurularında kaçınılması gereken gerekçeler sayfasına göz atmanız yararlı olabilir.Hizmetliliğe aday olmak veya başka bir kullanıcıyı aday göstermek için Vikipedi:Hizmetlilik başvurusu/Adaylık sayfasındaki yönergeleri takip ediniz. Hizmetli adaylarının kendilerini desteklemeleri amacıyla kişilere mesaj atmasına (bk. İngilizce Vikipedide ilgili yönerge) hoş bakılmaz. Bunun yerine hizmetli adayları kullanıcı sayfalarına {{HB-ilan}} şablonunu koyabilirler. === Bürokratlık === Bürokratlar, topluluğun burada vardığı kararları temel alarak, diğer kullanıcıları hizmetli veya bürokrat yapma ek özelliğine sahip olan kullanıcılardır. Bürokrat başvurularında izlenen yol, hizmetli seçimlerindekine benzer olmakla birlikte, bürokratlığa yükseltilmek için gereken beklentiler, hizmetlilik için olandan önemli ölçüde daha yüksek olup genellikle daha açık ve net bir fikir birliğinin oluşmuş olmasını gerektirir. Genel olarak fikir birliği eşiği %85 civarındadır. Bürokratlardan, içinden çıkılması güç durumlarda, fikir birliğinin oluşup oluşmadığına karar vermeleri ve bu kararlarını açıklamaya hazır olmaları beklenir. Bürokrat adaylıkları da hizmetlilik adaylıklarının konduğu sayfa yardımıyla ortaya konur; sadece Hizmetlilik ibaresini Bürokratlık olarak değiştirmek gerekir. Aksi takdirde kişi bürokratlığa değil de hizmetliliğe aday olmuş olacaktır. Eski bürokratlık başvuruları da eski hizmetlilik başvurularıyla birlikte aynı yerde muhafaza edilir; bu sayfa yardımıyla arşivlerden geçmiş bürokratlık başvurusu sonuçlarına bakabilirsiniz. Yukarıda hizmetlilik başvuruları için geçen Karar ve Fikir belirtme süreçleri ve içerikleri bürokrat başvuruları için de geçerlidir. Aday olmadan önce en azından Vikipedi:Bürokratlar ve Vikipedi:Hizmetlilik başvurusu sayfaları, bu sayfaların tartışmaları ve yakın dönem arşivlerindeki nispeten yeni bürokratlık başvurularını okumanız, incelemeniz ve öğrenmeniz gereken kısımları öğrenmeniz beklenmektedir. Destek toplamak amacıyla kişilere mesaj atmak (bir nevi kamuoyu yoklaması veya başvuru propagandası/reklamı yapmak) hoş karşılanmasa da (ki örneğin İngilizce Vikipedi'de bunu yapan bazı bürokrat adaylarının başvuruları başarısız olmuştur) bazı kullanıcılar {{BB-ilan}} şablonunu, kendi kullanıcı sayfalarına koymayı faydalı bulmuşlardır. Bu tip beyanlara izin verilir. Bürokratlığa aday olmak veya aday göstermek için de hizmetlilik adaylığı ile aynı yönergeleri takip edebilirsiniz; sadece Hizmetli ibaresini Bürokrat olarak değiştirin. Vikipedi'de hizmetli, bürokrat, gözetmen ve denetçi görevlerine seçimin yanı sıra, çeşitli topluluk kararlarının alınması için oylamalar yapılabilir. Karar alımı oylamaları başlatılmadan önce konunun yeterince tartışılmış ve olağan tartışmalar sonucunda fikir birliği sağlanamamış olduğundan emin olunması gerekir. Vikipedi'nin çoğunluk demokrasisi olmadığı ve Vikipedi politika ve yönergelerine aykırı kararların oylamayla meşru kılınamayacağı unutulmamalıdır. Türkçe Vikipedi'de genel olarak verilen bir oyun geçerli olması için iki koşul vardır: Bir kişi yalnızca bir kez oy kullanabilir. Aynı hesaptan ya da farklı hesaplardan birden fazla oy kullanan kişinin tüm oyları iptal edilir. Verilen oyun geçerli olması için oy sahibinin oylama başlangıç tarihi itibarıyla hem en az 60 gündür Türkçe Vikipedi üyesi olması hem de en az 150 değişiklik yapmış olması zorunludur.Geçmişte yapılan başvuruların tam listesi Arşiv sayfasından görülebilir. Sayfayı yenilemek için önbelleğinizi boşaltın 2 Vikipedi:OTO Vikipedi:Otobiyografi 20 "Vikipedi'nin kurucusu Jimmy Wales'e göre ""Kendiniz hakkında yazmanız toplumsal bir gaftır.""Kişisel olarak doğrudan bağlantılı olduğunuz herhangi bir konuyu başkalarının yazmasını beklemelisiniz. Kendiniz, başarılarınız, işiniz, yayınlarınız, web siteniz, akrabalarınız ve benzeri konular buna dahildir. Vikipedi'de bu tür maddelerin olgusal kesinliği, önem veya tarafsızlığı üzerine uzun süreli birçok anlaşmazlık yaşanmıştır; örnek olarak Jimmy Wales hakkındaki madde verilebilir. Bu nedenle bu tür hareketlerden kaçınmak Vikipedi'nin tarafsızlığını korumak açısından çok önemlidir. Bir konu hakkında herhangi bir yerde bilgi yayımlamışsanız, Vikipedi'deki aynı konuyu ele alan maddelere de katkıda bulunmanız hoş karşılanır. Fakat, unutulmamalıdır ki her Vikipedi maddesi ele aldığı konuyu, konu hakkındaki bilginin bir bütün olarak gelişmiş bir şekilde ortaya konması için tarafsız, adil ve ayrıntılı bir şekilde ele alır. Katkı yapan kişiyi ortaya koyan ve yoğun bir şekilde vurgulayan maddeler veya cümleler muhtemelen silinirler. Otobiyografilerle ilgili sık sık ortaya çıkan belli başlı sorunlar vardır: Otobiyografiler genellikle belirli bir tarafa, çoğunlukla olumlu tarafa, eğim gösterirler; yani olumlu önyargı taşırlar. Kişiler kendileri hakkında yazarken kendilerini olduklarından daha büyük ve önemli gösterebilirler ve fikirlerini gerçek gibi ortaya koyabilirler. Oysa Vikipedi fikirleri gerçekler olarak ele almaz. Vikipedi maddeleri tarafsız bir bakış açısından yazılmalıdır. Otobiyografiler doğrulanamayabilirler. Sizinle ilgili belirli bir olgunun tek kaynağı yine siz iseniz, okuyucular bu olguyu doğrulayamazlar. Bu nedenle, doğru olsa bile, okuyucuların doğrulayamayacağı olgular, bilgiler Vikipedi’de yer alamaz. Vikipedi maddelerindeki her şey doğrulanabilir olmalıdır. Otobiyografiler orijinal araştırma içerebilirler. Kişiler otobiyografilere çoğu zaman daha önce hiç yayımlanmamış veya ilk elden bilginin sonucu olan çeşitli bilgi ve olguları ekler. Bu tip bilgiler, doğrulanmak istendiğinde okuyucunun ilk elden araştırmasını gerektirir. Vikipedi bir yayımcı olmadığı için bu tip orijinal araştırmaları barındıramaz. Kişinin kendisi hakkında tarafsız bir şekilde bir şeyler yazması zordur. Bu nedenle, Vikipedi’de başkalarının yazmasına izin vermek tercih edilen yoldur. Bunun yerine, çeşitli öneriler ve materyaller maddenin tartışma sayfasında belirtilebilir ve bağımsız editörlerin bu bilgileri maddeye eklemesi sağlanabilir. Tabii ki, kendiniz ile ilgili zamanı geçmiş, eskimiş bilgileri güncelleyebilir, hatalı bilgileri değiştirebilirsiniz; medeni hal, cinsel tercih, doğum yeri ve tarihi gibi. Fakat şunu bilmelisiniz ki, eğer söz konusu bilgi veya olgunun farklı yorumları mevcutsa, diğer Vikipedistler tekrar değişiklik yapabilirler. Vikipedi bir ansiklopedi olduğu için ikincil veya üçüncül kaynak olmalıdır. Bu da demektir ki Vikipedi herhangi bir “yeni” bilgi veya teori barındırmamalıdır ve barındırdığı her şey kontrol edilebilir üçüncü parti kaynaklara sahip olmalıdır. Vikipedi sizin hakkınızda yanlış bir madde barındırmak istemez. Tarafsız bakış açısı politikamız, dengeli ve adil bir madde elde etmek amacı taşır. Amacımız kendi fikirlerimizi ortaya koymak değil de başkalarınınkini doğru bir şekilde yeniden ortaya koymaktır, ki bunlar uygun biçimde kaynaklandırılmalı, atıflar belirtilmelidir. Daha dengeli bir bakış açısının ortaya çıkması için bize gerekli kaynakları göstererek yardım edebilirsiniz. Eğer fotoğrafı sevmezseniz, daha iyi bir fotoğrafı uygun bir serbest içerik lisansı altında Vikipedi’ye veya Wikimedia Commons'a yükleyebilirsiniz. Ayrıca belirtilmesi gereken bir husus da şudur: Eğer sizi konu alan sayfa vandalizme uğramışsa geri dönüş yapabilirsiniz. Fakat unutmayınız, burada kastedilen basit ve bariz vandalizmdir, sadece içerik veya görüş ayrılığı nedeniyle yapılmış değişiklikler değil. Kendiniz hakkında bir madde oluşturmanız kesinlikle tavsiye edilmez. Eğer böyle bir madde oluşturursanız, büyük bir ihtimalle maddeniz silinmeye aday gösterilir. Silinip silinmeyeceği kesin değildir, topluluk karar verir, yine de birçok kişi kendiniz hakkında maddeler oluşturmamanız yönünde kararlıdırlar, bunu hoş karşılamazlar. Nedenlerini yukarıdaki kısımlardan anlayabilirsiniz. Eğer başarılarınız, çalışmalarınız doğrulanabilir ve ansiklopedik bir seviyede ise, muhtemelen birileri sizin hakkınızda, er ya da geç bir madde oluşturacaktır. Eğer hâlihazırda kişisel bir web siteniz varsa, ve tuhaf iddialar barındırmıyorsa (“Bu aleti icat eden benim” veya “O yıl en çok benim kitabım sattı” gibi), kişisel web siteniz de genel biyografik bilgiyi doğrulamak açısından kullanılabilir." 3 Vikipedi:BEK Vikipedi:Biçem el kitabı 5 "Biçem el kitabı, Türkçe Vikipedi'deki tüm maddeler için bir biçem rehberidir (Erişilebilirlikle ilgili kurallar sadece makaleler için değil tüm proje için geçerlidir). Biçem el kitabının amacı ansiklopediye tutarlı bir format kazandırıp kolay okunabilir hâle getirmektir. Bu ana sayfa, biçem el kitabına ait diğer ayrıntılı sayfalar tarafından desteklenmektedir. Herhangi bir çelişki ortaya çıkarsa, çözüm için bu sayfa önceliklidir. Bir Vikipedi maddesinin adı, mümkünse o sayfanın ilk cümlesinin öznesi olmalıdır. Bu nedenle giriş cümlesi, örneğin ""20. yüzyılın en büyük kuramsal fizikçisi Albert Einstein olarak bilinir."" yerine ""Albert Einstein, 20. yüzyılın en büyük kuramsal fizikçisi olarak bilinir."" şeklinde kurulmalıdır. Eğer madde adının cümle başında yer alması mümkün değilse olabildiğince başlangıca yakın olmalıdır. Madde içinde, madde adından ilk defa bahsedilirken kalın karakterlerle yazılmalıdır. Bu, üstten 'B' (kalın yazı) ikonunu seçerek veya terimi üç kesme işareti arasında ('''örnek''') yazarak sağlanabilir. '''Madde adı''' yazınca Madde adı görüntüsünü elde ederiz. Genel bir kural olarak bağlantılar, maddenin ilk cümlesinde kalın yazılmış terimlerde ve madde içindeki bölüm başlıklarında kullanılmaz. Bunun dışında maddenin ilk cümlesinde geçen diğer terimlerin kalın olarak yazılmasından kaçınılmalıdır. İstisnai bir durum madde adının alternatif yazılışları içindir. Bu durumda her değişik yazılış kalın olarak yazılır. ""Münih (Almanca: München)"" gibi. Başlıklar için kalın yazı yazmaya yarayan ''' (üç kesme işareti) değil, == (iki eşittir işareti) kullanın. == ile başlayın, başlığı ekleyin, sonra tekrar == ekleyerek bitirin. Ya da yukarıdaki A (2. seviye başlık) ikonunu seçin. Sadece ilk sözcüğün ilk harfini büyük yazın; diğer harfleri ve sözcükleri, özel isim veya özel bir terimin parçaları olmadığı sürece, küçük harfle başlatın. Başlıklara bağlantı eklemekten kaçının. Bağlantı gerekli olduğu takdirde, terimi ilk cümlede tekrarlayıp, vikileştirmeyi orada yapın. Başlıkları gereğinden fazla kullanmayın. Başlıklarda madde ismini tekrarlamaktan kaçının: örneğin, ""Albert Einstein"" maddesinde ""Albert Einstein'ın çocukluğu"" değil, sadece ""Çocukluğu"" yazın. Büyük harfler vurgu amacıyla kullanılmamalıdır. Bir sözcüğü vurgulamak istiyorsanız, eğik yazı kullanın. === Unvanlar === Unvanlar bir isimden önce geldiklerinde büyük harfle yazılır. Kendi başlarında kullanıldıklarında ise küçük harflerle yazılır. Örnekler: ""Kulüp başkanları"" ve ""Başkan Aziz Yıldırım""Eğer unvan birden fazla sözcükten oluşuyorsa (örneğin, ""başkan yardımcısı"") ve isimden önce kullanılıyorsa tüm sözcüklerin baş harfleri büyük yazılır. === Din, tanrı, felsefe, doktrinler ve taraftarları === İsim ya da sıfat olmaları fark etmemek üzere, dinlerin adları ve taraftarları büyük harfle başlar; Hristiyanlık veya Müslüman gibi. Tanrılar özel isim olarak kullanıldığında büyük harfle başlar: Tanrı, Allah, Freya, Rab, Mesih. Muhammed gibi önemli dinsel figürlerden Peygamber gibi terimler kullanarak bahsederken de ilk harf büyük yazılır. Platonik anlamdaki aşkın fikirlerden bahsederken de büyük harfle başlanır: Kerim ve Hakikat gibi. Tanrıları işaret etmek için kullanılan zamirler (""o"" vs.) ya da herhangi bir materyali ya da herhangi bir tanrının, insanın ya da başka bir şeyin soyut temsilini işaret eden isimler (bunların gerçek adlarından farklı olarak) büyük harfle başlamaz. Elfler, periler, nimfalar ya da cinler gibi mistik ve mitolojik yaratıklar cins isim olarak kullanıldığında büyük harfle başlamaz. Buna istisna oluşturan bazı fantezi çalışmaları vardır; örneğin J. R. R. Tolkien'in yapıtları efsanevi yaratıkları bir ırk olarak kurguladığından bunlar büyük harfle başlar. Felsefeler, doktrinler ve ekonomik düşünce akımları büyük harfle başlamaz. Ancak belirli bir ismin yerine kullanılıyorsa büyük harfle başlamalıdır. (Örneğin: demokrat küçük harfle başlar, ancak Demokrat Partili anlamında kullanılacaksa, Demokrat olarak yazılmalıdır.) === Takvim terimleri === Gün ve ay isimleri belirli tarihlerden ve özel günlerden bahsederken büyük harfle başlarlar: 21 Haziran 2011 Pazartesi, 30 Ağustos Zafer Bayramı gibi. Cins isim olarak kullanıldıklarında küçük harfle başlarlar: ""Büyük üstat cumaları çalışır, nakkaşhaneye cumartesileri gitmezdi."" (Orhan Pamuk, Benim adım Kırmızı) Mevsim isimleri de sadece özel isim olarak kullanılıyorsa büyük harfle başlar: kış meyvesi, Mevsim Sonbahar (şarkı), ""Bu yaz epey sıcak geçti."" gibi. === Hayvanlar, bitkiler ve diğer organizmalar === Canlı türlerinin bilimsel isimlerinin yazılışlarında sadece ilk kelimenin baş harfi büyük yazılır. Diğer harfler her zaman küçüktür. === Gök cisimleri === Gezegenlerin, yıldızların isimleri özeldir ve büyük harf ile başlar. ""Güneş"", ""Dünya"" ve ""Ay"" gibi sözcükler sadece ""astronomi içerikli"" kullanıldıklarında özel isim olarak kabul edilirler: ""Gökyüzünde Güneş'e Dünya'dan yakın konumda bulunan Venüs, Akşam Yıldızı veya Sabah Yıldızı olarak da isimlendirilir."" ""Güzel bir gündü ve güneşin sıcaklığı hissediliyordu. "" ""Meteorların açtığı kraterler Ay'da daha belirgindir ancak Jüpiter'in ayları için bunu söylemek mümkün değildir."" === Yön isimleri ve bölgeler === Bölgeler özel isimlerdir; ön takıları ile birlikte büyük harflerle yazılır; örneğin ""Doğu Anadolu"". Aynı kural diğer formlarda da uygulanır; Trakya bölgesinden biri için ""Trakyalı"" diye yazılır. Yön bildirgeleri (""kuzey"", ""güneydoğu"" vs.) genel kullanımda özel isimler değillerdir ve büyük harfle başlamazlar. Aynı kural diğer formları için de geçerlidir. Batı tarafını kastederken ""batı kanadı"" denirken başka yerde özel harf muamelesi görebilir: ""Doğu Almanya"". Eğer bir bölgenin özel bir isme kavuşup kavuşmadığına dair şüpheniz varsa, olmadığını varsayıp hareket ediniz. === Kurumlar === Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarının bütün sözcüklerinin baş harfleri büyük yazılır (örnek olarak: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Özel Alman Lisesi, Çiçek Pasajı gibi..). Öte yandan kurumların türünü belirten sözcük veya sözcükler büyük harfle başlamaz: Yanlış: ""Arkadaşım Hastane`ye çiçekle geldi."" Doğru: ""Arkadaşım hastaneye çiçekle geldi."" veya ""Arkadaşım Şişli Etfal Hastanesine çiçekle geldi.""Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığına, Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının; Bakanlar Kurulunun, Danışma Kurulundan, Yürütme Kuruluna; Mavi Köşe Bakkaliyesinden, Gimanın, İş Bankasında. '' (eğik yazı) işareti şu şekilde kullanılır. Örnek: ''Bu eğik bir yazıdır.''ortaya çıkan sonuç: Kullanıcıların eğik yazıyı sadece belirli sözcükleri vurgulamak için kullanmaları tavsiye edilir. Eğik yazı tutumlu kullanılmalıdır. Kullanıcılar aynı zamanda şu durumlarda da eğik yazıyı kullanabilir: === Eser adları === Kitap, gazete, dergi, film, dizi, televizyon programı, müzik albümü, video oyunu gibi isimler için italik yani eğik yazı kullanılmaktadır. === Sözcük olarak sözcükler === Sözcükleri sözcük olarak veya harfleri harf olarak yazarken italik yani eğik yazı kullanılır. Örneğin: Dü, iki anlamındadır. Latin asıllı alfabenin ilk harfi olan a sesli harftir. === Yabancı dillerden alınan sözcükler === Vikipedi'de, Türkçe bir karşılığı olmadığı için yabancı bir dilde yazılarak kullanılan, ancak bu kullanımıyla da Türkçeye henüz tam yerleşmemiş veya yazılışları Türkçeleştirilmemiş olan sözcüklerin eğik olarak yazılması tercih edilir. Türk abecesine uyarlanmış veya yazılışı, okunuşu ile uyumlu hâle getirilmek üzere değiştirilmiş sözcükler eğik yazılmaz. === Alıntılar === Normalde gerekmedikçe alıntıları italik yazmaya gerek yoktur. (Vurgulamak için ya da yabancı sözcüklerin kullanımında gerekebilir.) İtalik yazıların orijinal metinde bu şekilde olup olmadığını belirtin. Örnek: Kuruldu bir âlem her günkü dünyamdan uzak, Kaybolduğum düşünceye ve kendime yakın. (vurgu eklenmiştir.) Temelde Türkçe dil bilgisi kurallarını uygulayın. Vikipedi'de genel kullanımdan farklı olarak pek az uygulama vardır. === Tırnak işareti === Alıntılar için ""çift tırnak"" kullanınız; bu ekrandan daha rahat okunabilen bir karakterdir. 'tek tırnak' işaretini ""bir alıntı 'bir başka alıntının içinde' olduğu zaman"" kullanınız. Not: Eğer bir ifade maddenin içinde tekli tırnak işareti içinde geçiyorsa, Vikipedi'nin arama özelliği kullanıldığında, bu özellik tırnak işaretleri içinde geçen ifadeyle birlikte bir sözcük oluşturuyormuş gibi işler. Örneğin maddede abcd ifadesi geçiyorsa, arama kutucuğuna abcd yazdığınızda bu ifadeyi bulamazsınız, bunun için ararken de tekli tırnak işaretinin kullanılması gerekmektedir. Bu karmaşık durum, çift tırnak işareti kullanmamıza yönelik başka bir tercih sebebidir.Alıntılarda noktalama işaretleri kullanırken, noktalama işaretlerine sadece alıntının parçası iseler tırnak işaretlerinin içinde yer veririz. Örnekler: Can'a göre durum ""vahimdi"". (Nokta alıntının bir parçası değil.) Can dedi ki: ""Durum vahim."" (Bütünüyle cümleden alıntı yapılmış, nokta alıntının bir parçası.) Can'a göre bu ""son yıllarda şahit olduğu en vahim durumdu."" (Cümle bütünüyle alıntılanmamış da olsa nihai anlamı veren kısım alıntının içinde.)Benzer şekilde, bir metinde bir makalenin başlığı tırnak işareti gerektiriyorsa (örneğin şarkı isimleri, şiirler, film ve dizi bölümlerinin isimleri vs.), tırnak işaretleri kalın olmamalı, çünkü işaret başlığın bir parçası değildir: ""Zampok Eyin Pi"" Orhon Murat Arıburnu'nun bir şiiridir.Daha uzun alıntılar ilk satıra iki nokta üst üste ile başlamak suretiyle yapılan girinti ile veya
notasyonuyla ifade edilebilir. Girintili yazıyla ifade edilen alıntılarda tırnak işaretine gerek yoktur. Birden çok paragrafı olan (girinti kullanılmayan) alıntılarda, çift tırnak işareti her paragrafın başında eklenir, ancak sadece son paragrafın sonunda kapatılır. Tırnak işaretlerini ve girintileri, alıntıları diğer metinlerden ayırmak için kullanın. Alıntıyı, alıntı yapılan metnin içinde vurgu, yabancı sözcük vb. olmadığı sürece eğik karakterle yazmaya gerek yoktur. ==== Tırnak işaretinin görünüşü ==== Tırnak işareti iki şekilde görünebilir: Tipografik “yazı”, ‘yazı’ Daktilo tipi ""yazı"", 'yazı'Her ikisi de kullanılabilir. Ancak bilgisayarlarda öntanımlı olan, dolayısıyla İnternetteki ve Vikipedi'deki çoğu yazıda kullanılan yazı tipi ikincisidir. O yüzden, özellikle madde başlığında tırnak işareti kullanılıyorsa, daktilo tipi olmasına dikkat ediniz. Tırnak işaretine benzeyen aksan işaretlerini (`yazı´) kesinlikle kesme işareti veya tırnak işareti olarak kullanmayınız. === Parantez kullanılan yerlerde noktalama === Noktalama, içinde kullanıldığı yazıya göre uygulanır. Eğer yazının tamamı parantez içindeyse, bir fark olmadan aynen uygulanır. Paranteze alınan yazı tam bir cümle değilse (buradaki gibi), noktalama onun dışında kalır. Bu uygulama köşeli parantez ""[ ]"" için de geçerlidir. === İki nokta === İki nokta kullanırken öncesinde boşluk bırakmayınız (kelimeye birleşik yazınız); iki noktadan sonra boşluk bırakmayı unutmayınız: Sadece iki sene üretildi: 1941 ve 1945. (Doğru kullanım) Sadece iki sene üretildi : 1941 ve 1945. (Yanlış kullanım) Sadece iki sene üretildi :1941 ve 1945. (Yanlış kullanım) Sadece iki sene üretildi:1941 ve 1945. (Yanlış kullanım) === Tire işaretleri === ==== Vikipedi'de kullanılan tire ve çizgiler ==== Tire işareti, veya daha açıklayıcı olmak gerekirse eksi tiresi (-) görsel olarak en kısa çizgi karakteridir. Geleneksel olarak satırları bölmede, sözcükleri birleştirmede veya eksi işareti yerine kullanılır. Tarihsel nedenlerden ötürü klavyede yer alan tek tire karakteridir. Diğer çizgi karakterleri yazılımları tarafından tutarlı bir şekilde gösterilemediği için en çok kullanılan çizgi karakteridir. Zaman aralığını ifade eder (İki tarih arası gibi). Sayılar veya kelimeler arasında kullanılan kısa çizginin yanlarında boşluk olmaz (İstanbul-Ankara gibi). Ancak çok sözcükten oluşan ifade ve tamlamalarda (örneğin 1 Mart 2005 - 23 Temmuz 2006) rahat okunabilme açısından boşluk tercih edilmelidir. Kısa çizgi ayrıca Şanghay gibi yaygınlık kazanmış olanları hariç, Çince ve Japonca isimlerde hecelerin arasında kullanılır. (Örnek: Lin Yu-tang) Bunun dışında kısa çizginin kullanıldığı durumlar şu şekilde özetlenebilir: Dil bilgisinde kökleri ve ekleri ayırmak için (Örnek: al-ış, dur-ak, göz-lük-çü) Fiil kök ve gövdelerini göstermek için (Örnek: dur-, ver-, başar-, kana-, yazdır-) Eklerin başına (Örnek: -ak, -den, -ış, -lık) Sözcükler arasında '-den...-a', 've', 'ile', 'ila', 'arasında' anlamlarını vermek için (Örnek: İngilizce-Türkçe Sözlük) Eğer iki sayı arasında bir değeri ifade etmek için kullanılıyorsa ve eksi işareti ile karışma olasılığı varsa '-den...-a' olarak yazmak tercih edilmelidir.Eksi işareti (−), eşittir ve artı işaretleri ile aynı genişlikte olacak şekilde tasarlanmıştır. TeX ile yazılmayan denklemlerde eksi işareti yerine veya negatif sayıları ifade etmek için kullanılmalıdır. Hemen hemen bütün tarayıcılar tarafından desteklenir. HTML olarak − veya sayısal biçimiyle − kullanılabilir. Uzun çizgi (—) kısa çizginin iki katı uzunluğunda olup genişlik olarak büyük M harfi ile yaklaşık aynı boydadır. Uzun çizgi, iki nokta üst üste veya parantez yerine kullanılabilir; düşünceyi açıklarken aniden değinilmesi gereken ayrı bir konu olduğu durumlar gibi. Yanlarında boşluk bırakıp bırakmamak yazarın elindedir. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için de kullanılır.(Örnek: Bir zamanlar —yaklaşık 25 sene evvel— yolum buralara düşmüştü.) Uzun çizgi hemen hemen tüm tarayıcılar tarafından desteklenir ve Vikipedi'de kullanılabilir. HTML'de — olarak ifade edilir. Numerik alternatifler olan — ve — aynı sonuçları versede okunabilirlik açısından kullanılmamalıdır. Eğer klavye destek veriyorsa doğrudan da girilebilir. Eski daktilolarda çizgiler birbiriyle bitişik gözüktüğü için, uzun zaman çift çizgi (--) uzun çizgi yerine kullanılmıştır. Bu hâlen kabul edilebilir bir kullanımdır. ==== Vikipedi'de kullanılmayan tire işaretleri ==== Alıntı tiresi (―) Vikipedi'de kullanılmamalıdır. Bu tire işareti alıntı metinleri veya parantez yerine kullanılan tireyi ifade etmekte kullanılır, ancak birçok fontta zaten em dash ile aynı görünümde olduğundan ve tarayıcı desteği hemen hemen hiç olmadığından Vikipedi'de bu amaçla tire kullanılacaksa em dash kullanılır. Aşağıdakiler tire değildir: Üstçizgi ( ¯ ) bir aksan işaretidir. Tire olarak kullanmayın. Altçizgi ( _ ) de bazı dillerde aksan işareti olarak kullanılır. Bazı bilgisayar işletim sistemlerinde veya uygulamalarda da boşluk karakteri yerine veya boşluğu ifade etmek için kullanılır. Tire olarak kullanmayın. ==== Vikipedistler için tire kullanım kılavuzu ==== Vikipedi:VikiSevgi adına, diğer kullanıcıların tire kullanımını kabul edip seçtikleri stillerini değiştirmemeniz tavsiye edilir. Şu anda Vikipedi'de, aşağıda belirtildiği şekilde değişik stiller mevcuttur. Sıkışık (boşluksuz) uzun çizgiler—bu örnekte görüldüğü gibi. Klavyede bu karakter varsa doğrudan girilebilir, yoksa — şeklinde yazılabilir. Boşluklu uzun çizgiler — bu örnekte görüldüğü gibi. Tire (kısa çizgi) çifti -- bu örnekteki gibi boşluklu veya boşluksuz--bu örnekte görüldüğü gibi. Özel karakter veya HTML kodu girmekle vakit kaybetmemek isteyen kullanıcılar tarafından uzun çizgi yerine kullanılabilir. Girişi kolay olmasına rağmen bazı kullanıcılar tarafından göze hoş gelmeyebilir. Boşluklu tek tire (kısa çizgi) - bu örnekte görüldüğü gibi. === Cümle sonlarındaki boşluklar === Cümle sonlarında bir veya iki boşluk bırakmanıza dair bir öneri yoktur. Zaten ikisi arasındaki fark sadece değiştir kutucuğunda görülebilir. === Eğik çizgi (taksim) işaretleri === İki sözcüğü eğik çizgiyle birleştirmekten kaçının çünkü bu yazım biçimi o sözcüklerin birbirleri ile ilişkili olduğunu belirtebilse de nasıl ilişkili olduklarını anlatmaz. Belirsizliği ortadan kaldırmak için açıkça yazmak tercih edilmelidir. Hukuki metinler dışarıda tutulmak üzere, ""ve/veya"" yapısının kullanılması da tercih edilmemelidir. Onun yerine, ""içeren veya (içeren ya da)"" için ""x veya y, ya da her ikisi"" gibi, ""dışlayan veya (dışlayan ya da)"" için ise ""ya x ya da y, ama her ikisi değil"" gibi bir kalıbınkullanılması tercih edilmelidir. Kısaltma veya eşanlamların yazılımın kurallarını kısaltma sayfasında bulunmaktadır. Türkçe ve diğer dillerdeki kelimelerin hangi stil kullanarak kullanılacağı Vikipedi:Biçem el kitabı (fonetik) de bulunmaktadır. Bilimsel maddelerde birim sistemi olarak, tarihsel ya da pragmatik bir neden yoksa (Hubble sabiti örneğindeki SI birimi Hz yerine km/s/Mpc kullanımı gibi), SI birimlerini kullanın. Diğer maddeler için metrik sistem kullanılabilir; gerekirse, İngiliz ölçü sistemi parantez içinde belirtilebilir. Vikipedi'nin sayı yazım şekli 12.345.678,901 dir. Kimya ve kimyasal maddeler hakkındaki maddeler için, başlık hariç mümkün olan her yerde IUPAC'ın isimlendirmesini kullanın. Başlık için, sık kullanılan isminden sonra (eğer farklı ise) IUPAC ismi eklenmelidir. Genel bilgi için sistemik isimlendirmeye, özellikle organik bileşikler içinse IUPAC terminolojisine başvurabilirsiniz. Periyodik tablo grupları için , yeni kabul edilen IUPAC isimlerini kullanın (bunlar Roma ya da Latin harflerinden farklı olarak Hint-Arap sayılarını kullanmaktadır). Matematik ve matematik formülleri için, Vikipedi:Matematik sayfasına bakınız. Bir boşlukla başlayan satırlar, yazı karakteri enlerinin sabit bir değer aldığı ve basit tablolaştırma için kullanılabilecek satırlar hâline gelir. Bu şekildeki kullanımda, bir boşluk ile başlayan ve devamında da herhangi bir şey içermeyen satır ise tablodaki olası boş satır gereksinimini karşılar. Örnek: T.C.'nin para birimleri ========================================== 2005'e kadar 2005 - 2006 2006'dan sonra ------------ ----------- -------------- TL YTL TL YKr Kr Daha karmaşık tabloların yapımı ile ilgili bilgi için bakın: Yardım:Tablo. === Kullanım === Yazı içinde, yerleşmiş yabancı sözcükler kullanılmışsa, bunların ilk yazanın uygun gördüğü şekliyle bırakılmasında sakınca yoktur; ancak yine de maddeyi yazarken yaygın kullanıma sahip Türkçe alternatifler tercih edilmelidir. Genel olarak kabul görmüş sözcüklerin kullanımı doğru kabul edilip tercih edilmelidir. Anlamda şüpheye yer bırakmayacak sözcükler tercih edilmelidir. === Birinci tekil ve çoğul şahıs özne kullanımından kaçının === Vikipedi maddeleri bir kişinin fikirlerine ya da deneyimlerine dayandırılmamalıdır. Bu yüzden ""Ben"" sözcüğü ancak alıntı bir sözün içindeyse kullanılabilir, bunun dışında asla kullanılmamalıdır. Benzer sebeplerden dolayı ""Biz"" ve ""Biri"" sözcüklerinin de kullanımından kaçınılmalıdır. ""Biz Vandallık tehlikesine karşı dikkatli olmalıyız"" yerine ""Kullanıcılar vandallık tehlikesine karşı dikkatli olmalıdır"" daha ansiklopedik bir ifadedir. Yine de bazı durumlarda ""biz"" veya ""ben"" sözcüklerini kullanmakta sakınca olmayabilir. Her okuyanda ortak genel algı deneyimleri bu duruma örnek sayılabilir. ""İnsanlar gözlerini açtığında bir şeyler görürler"" en iyi ifade biçimi olsa da ""Biz gözümüzü açtığımızda bir şeyler görürüz"" ifadesi de kullanılabilir. Bu ifade edilgen ""Gözler açıldığında bir şeyler görünür."" kullanımından iyidir. Aynı zamanda ""biz"" sözcüğünü matematik hesaplamalarında kullanmak da kabul edilebilir. Örnek olarak: ""Bir sayının mutlak değer içerisinden nasıl çıkacağını bulmak için ilk önce sayıyı bilmemiz gerekir."" === İkinci tekil şahıs kullanımından kaçının === İkinci tekil şahsın kullanımı (sen) önerilmez. Bu ansiklopedik dilin muhafaza edilmesi ve cümlelerin açık olması açısından önemlidir. Yerine cümlenin öznesini belirtin, örneğin: ""Bir oyuncu başlangıç çizgisini geçtiği zaman 200 TL alır."", veya ""Başlangıç çizgisini geçen oyuncular 200 TL alırlar."" şeklinde kullanın, ""Başlangıç çizgisini geçtiğin zaman 200 TL alırsın."" kullanımı ansiklopedik dile uygun değildir ve önerilmez.Ancak alıntı yapılırken bu kullanım tavsiye edilmez, alıntı doğrudan yapılmalıdır. Fiyat ve para bilgisi eklerken, yalnız bir para birimi kullanın. Bu para birimi kullanım yerine göre en uygun olanı olmalıdır. Yanlış bir örnek: ... fiyatı 300 TL'dir (405 Dolar, 480 Euro).Birden fazla birim gereksiz olduğundan bu tip kullanım yanlıştır. Ayrıca döviz kurları sürekli değiştiğinden belirtilen değerler aynı kalmayacaktır. Ancak bölgesel fiyat farklılıklarına dair verilen bilgilerde farklı birimler şu şekilde kullanılabilir: ... İngiltere'de 10 Pound, ABD'de 8 Dolar ve Türkiye'de 15 TL'den piyasaya sürüldü. Tek bir resim içeren maddelerde resmin sağ üst köşeye yerleştirilmesi önerilir, fakat bu kesin bir kural değildir. Sağ tarafa bakan portreler sola hizalanmalıdır (Maddenin içine bakacak şekilde). Şu anki resim ekleme ve ayarlama kodu yaklaşık olarak şöyledir: [[Dosya:Resimadı.jpg|120px|sağ|küçükresim|Buraya resim alt yazısını ekleyin.]] === Resim altı yazıları === Resimler, fotoğraflar ve diğer grafikler ""kendi kendilerini anlatmıyorlarsa"" alt yazı ile birlikte kullanılmalıdır. Örneğin bir albüm ya da kitap kapağı için alt yazı gerekmeyebilir. Biyografik bir maddede konu alınan şahsın fotoğrafı gibi grafikler için alt yazı gerekmeyebilir, ancak pek çok yerde şahsın adı, doğum ve ölüm tarihi, fotoğrafın çekildiği yer ve zaman gibi bilgiler eklenir: ""Mehmet Kara (1924-1999), 80'li yıllar, İzmir'deki evinde)"" gibi. Alt yazı sadece bir cümle ya da cümle parçası ise sonuna noktalama işareti konulmaz, eğer birden fazla cümle içeriyorsa konulur. Kitap ismi ya da ilgili bir materyal gibi kısımlar haricinde alt yazı italik yazılmamalıdır. Alt yazı her zaman büyük harfle başlar. Resim hakkında tam bilginin resmin kendi sayfasına konulması gerektiğini unutmayın, bu sayede dileyen kullanıcı resme tıklayarak ayrıntılı bilgi edinebilir. Sırasız listeler hazırlanırken şu kurallara uyulmalıdır: Tam cümleler sıralanırken, daima noktalama işaretlerini kullanın ve bir nokta ile bitirin. Tamamlanmamış cümlelerin sonunda noktalama işareti kullanmayın. Cümle tiplerini karışık kullanmayın; bir listede ya tam cümleler, ya da cümle parçaları kullanın. Listedeki her bir giriş büyük harfle başlar, cümle ya da cümle parçaları kullanılması farketmez. Bu belki de, bütün sayfaların benzer gözükmemesini sağlayan, Vikipedi'nin esnekliği ve çoğulculuğunun bir değer olarak görülebileceği bir alandır. Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı ve özgün araştırmaya yer vermemek prensiplerinin her zaman için önceliği vardır. Yine de aşağıdaki prensipler yol gösterici olabilir: Bilindiği takdirde (ve diğer ilkeleri çiğnememek kaydıyla), yazıda söz konusu kişilerin kendilerini tanımlamakta kullandıkları terminolojiyi tercih edin. Daha açıklayıcı terimler kullanın. Örneğin Etiyopya'da yaşayan insanları tanımlamak için Afrikalı değil Etiyopyalı terimini kullanın. Bazı durumlarda daha geniş anlamlı tabirler, daha açıklayıcı tabirlere göre daha tarafsız olabilir. Bu durumlarda genel anlamlı terimi kullanın. Bir terimin en kapsayıcı veya doğru terim olduğunu baştan öngörmeyin. Sadece içerikle alakalı kelimeleri bağlantı yapın. Mümkün olan tüm kelimelere bağlantı vermek hem gereksiz hem de rahatsız edicidir; madde bağlantılar yüzünden daha zor okunur duruma gelmemelidir. Yoğun bir şekilde işlenmiş bağlantılar, gerçekten konuyla ilgili ve yararlı bağlantıların da gözden kaçmasına neden olur. Sayfanın ileride düzenlenmesini zorlaştırır. Bağlantı temelde basılı yayınlardaki dipnotların yerine geçer. Basılmış bir ansiklopedide her kelimenin ardında ""(bkz:)"" yazılması akla yatkın değildir. Bu yüzden bağlantılar tasarruflu ve konuyla ilgili yarar sağlayacakları yerde kullanılmalıdır. Maddelerde yer alan her yılın viki-bağlantısının yapılmasına gerek yoktur. Her bağlantıyı eklerken kendi kendimize şu soruyu sormalıyız: Bu bağlantıya tıklamak, okuyucuyu yararlı bir bilgiye ulaştıracak mı? Bunun yanında, içindeki bilgilerin güncellenmesi gerekebileceğinden, güncel tarihler için bağlantı oluşturmakta yarar vardır. Bağlantı oluşturduktan sonra doğru yere gidip gitmediklerini kontrol edin. Eğer kelimenin farklı bir anlamına bağlanmışsa veya anlam ayrımı sayfasına bağlanmışsa tekrar düzenleyin. Maddeyle ilgili referanslar verirken aşağıdaki alt başlıkları kullanabilirsiniz: === Ayrıca bakınız === Maddede geçen terimlerin sayfalarına yani madde ile birebir ilgisi olmayan ama maddeyi tam olarak kavramak için yararlı olacak maddeleri barındırır. === İlgili maddeler === Maddenin konusu ile birebir ilgili diğer maddeler için, örneğin maddenin bir sonucu olan şeyleri konu alan maddeler gibi (Bell maddesinde İlgili Maddeler'de telefon bulunabilir). === Dış bağlantılar === Adından da anlaşıldığı gibi Vikipedi dışındaki sitelere referans verirken kullanmanız gereken alt başlık. === Kaynakça === Maddeyi hazırlarken yararlandığınız; yeniden yorumladığınız ya da birebir alıntılar yaptığınız kaynakların listesi. Telifli eserleri hiçbir şekilde kopyalayamayacağınızı unutmayın. Diğer dillerdeki Wikipedia'lardan tercüme edilmiş maddeler için Kaynakça kısmına aşağıdaki örnek benzeri bir açıklama yazıp, kalan kaynakları da 'Diğer Kaynaklar' şeklinde ekleyiniz: Bu makalenin çoğu Wikipedia'nın aynı başlıklı İngilizce makalesinden (29 Mayıs 2005) alınmadır. İngilizce makalenin gösterdiği kaynaklar aşağıdadır. Tompkins, Calvin (1996), Duchamp: A Biography. U.S.: Henry Holt and Company, Inc.Diğer Kaynaklar: Lynton, Norbert (1980), Modern Sanatın Öyküsü, Çev. Cevat Çapan-Sadi Öziş, Remzi Kitabevi. === Burada bulamadığınız kurallar === Eğer bu sayfada aradığınız kullanım biçimini bulamazsanız, Türk Dil Kurumu gibi diğer kaynaklara başvurunuz. Ayrıca konuyu, özelikle taraflı olduğunu düşündüklerinizi, bu sayfanın tartışma sayfasına taşımaktan çekinmeyiniz. Daha basit bir yöntem de, beğendiğiniz bir maddeyi ""değiştir"" ile açarak diğer yazarların nasıl yaptıklarına bakmaktır. Sonra sayfayı kaydetmeden kapatabilirsiniz, ama hazır gelmişken bir göz atın isterseniz çünkü her madde daha iyiye geliştirilebilir. === Kodu sade tutun === Bilginin gösterilmesi açısından yararlı ve anlaşılır bir şekilde mümkün olan en sade biçimlemeyi tercih edin. Biçimleme kodları değişik tarayıcılarda değişik şekillerde gösterilebilir. Bu yüzden HTML ve CSS'i geçerli bir sebep olmadığı sürece kullanmayın. Biçimlendirmeyi minimuma indirmek düzenlemeyi kolaylaştıracaktır. Özellikle CSS'in float veya line-height özelliklerini kullanmayın, çünkü bunlar büyük fontlar kullanıldığı zaman bazı tarayıcılarda sayfanın gösterilme işleminin yarım kalmasına neden olmaktadır. === Biçem sorunları === Yazı büyüklüğü, boşluklar ve renk gibi biçem ögelerinin ayarlanması özel bir durum gerektirmedikçe Vikipedi'ye bırakılmalıdır. Eğer bir yazı büyüklüğü belirtmek zorunda iseniz göreceli bir büyüklük belirtin; font-size: 80% gibi. font-size: 4pt gibi mutlak büyüklük belirtmekten kaçının. Açıklamak ve vurgulamak için salt renk kullanımı önerilmez, ancak eğer gerekiyorsa renk körü bir birey tarafından görüldüğünde problem çıkarmayacak şekilde kullanılmalıdır. (Örneğin kırmızı ve yeşili yan yana kullanmayın.) Sayfaları Vischeck ile kontrol etmek faydalı olacaktır. Yardımcı olması açısından renk kullanımı kabul edilir, ancak bilgi renksiz olarak da eşit şekilde ulaşılabilir olmalıdır. === Yorumları görünmez kılın === Maddenin tamamlanmamış ve eksik olduğunu vurgulamaktan kaçının. Benzer düşünce ile, okuyucunun henüz bir içeriğe sahip olmayan tablo ve başlıkları görmesinde pek bir fayda yoktur. Diğer kullanıcılarla iletişim kurmak istiyorsanız, tartışma sayfasına mesaj bırakın. Yalnızca mesajınızı madde içerisinde vermenin gerçekten avantaj sağladığı durumlarda ise sıradan okurların göremeyeceği satır arası yorumları kullanın. Bunun için, salt kullanıcıların görmesini istediğiniz yazıyı işaretleri arasına alın. Örneğin aşağıdaki merhaba dünyayazısı şu şekilde görülür: Böylece yorum sadece viki kodlarına bakıldığında görülebilir. === Okunabilirlik === Okunabilirliği değerlendirin. Yazdıklarınızın kolay okunur olmasına özen gösterin. Kalın harfler ve listeler gibi öğelerin kullanımında sağduyulu davranın. Bu konu hakkında daha fazla bilgiyi Jakob Nielsen tarafından hazırlanmış ""How Users Read on the Web"" sayfasında bulabilirsiniz. (İngilizce) Vikipedi:İfadeleri netleştirin" 4 Vikipedi:Troll Vikipedi:Trol nedir? 15 "Trol, Vikipedi'ye katkı sağlayan kullanıcıların, hizmetlilerin ve program geliştiricilerin katkı sağlamasını 'kasten ve maksatlı' olarak engellemeye çalışan kullanıcıdır. Vikipedi'de vandal ve trol aynı şey değildir ancak bir kişi hem trol hem de vandal olabilir. (Vikipedi'nin işlerliğini bozan ve projeye genellikle kasıtlı, fiziksel zararlar veren vandallar ile ilgili daha fazla bilgi almak için Vikipedi:Vandalizm sayfasına göz atınız.) Trol, İskandinavya folklorunda genellikle dev ya da cüce olarak resmedilen, mağaralarda yaşayan efsanevî, çirkin bir yaratıktır. Modern çocuk hikâyelerinde genellikle köprülerin altında bekleyen, yolcuları çeşitli işlerle oyalayan veya haraç kesen karakterler olarak resmedilir. İnternet trollüğü, insanları tahrik ederek ve kızgınlıkla yazılmış cevaplar vereceklerini umarak, e-posta veya çevrimiçi grup mesajları göndermek olarak tarif edilir. Trollük internetteki sosyal ortamlardaki iç hukukun ihlalidir. Vikipedi'de trollük vandalizm ile aynı şey değildir ancak troller bazen vandallık da yapabilirler. Bir vandal bir sayfayı boşaltabilir, gelişigüzel kullanıcıları rahatsız edebilir ya da kişisel fikirlerini uygunsuz biçimlerde belirtebilir. Ama trol, kasıtlı olarak karşısındaki kişinin ya da toplumun insan doğasından kaynaklanan zayıf noktalarını istismar edip, keyfini kaçırmaya ve işlerini aksatmaya çalışır. İşleyişi aksatıcı faaliyetlerde bulunan ama trol olmayan kullanıcılar da olabilir. Sayfaları geriye çevirme savaşı verenler, taraflı yazı eklemekte ısrar edenler, kaba kullanıcılar, Vikipedi yapısına ve işleyişine itiraz edenler trol olmak ya da olmamak arasındaki gri bölgede olsalar da, trol sayılmazlar. Ama elbette ki bir trol bu tür aktivitelerde de bulunabilir. Trolün kesin bir tanımını yapmak kolay değildir. Trol, doğası gereği daima yapılan tanımdan sıyrılıp zarar verecek yeni bir yol bulur. Burada bahsedilenler, trolün amacını ve ne gibi eylemler yaptığını gösteren genel bir betimlemedir. Vikipedi'ye zarar veren kişinin trol olduğunu belirlemek güçtür. Bu sebeple trollere karşı bir uygulama belirlenmemiştir. Hizmetliler trollük yapanları engelleme hakkına sahip değildir ancak trollerin bazı diğer zararlı eylemleri de göz önüne alınarak engellendikleri durumlar da görülmüştür. Trollerin durdurulmasına yönelik Vikipedi kuralı basitçe şöyledir: Yapma! Trollük, Vikipedi'deki çalışmaları sabote etmek için kasten girişimde bulunulmasıdır. Bilgisizlik, karşıt görüşe sahip olma, sert bir tarzda taraflı yazı yazmaya çalışma gibi eylemler kendi başlarına trollük sayılmaz. Yanlış yönlendirilmiş oylamalar, adaylıklar ya da kural değişiklikleri de tek başlarına olarak adlandırılamaz. Bu eylemler kötü niyet doğrultusunda yapıldığında trollük olarak adlandırılır. Birine trol demek, başkasının kişisel amacını yargılamak demektir. Bu tür bir amacı kesin olarak tespit edebilecek keskin çizgiler olmadığı için, trol etiketi yapıştırmadan önce iyi düşünmek gerekir. Birine trol yakıştırması yapmadan önce, öyle olmadığını varsaymaya çalışın. Hatalarını kibarca ve mantıklı bir biçimde anlatın. Kuralları gösterin. Biçim kılavuzunu gösterin. İlgili eski tartışmaları gösterin. Eğer buna karşılık tam bir uyumsuzluk ve dinleme konusunda isteksizlik gösterme eylemi devam eder ve tartışmada yumuşak davranmaya yanaşmaz ise, işte o zaman trol olduğunu düşünebilirsiniz. Bu durumda dahi sessiz kalın ve diğer kullanıcıların yorumlarını bekleyin. Yanlış anlaşılmış bir kullanıcıyı kaybetmektense, kendisinin trol olduğu kesinlik kazanıncaya kadar beklemek daha iyidir. 'Yeni kullanıcıları ısırmayın' prensibini de aklınızdan çıkarmayın. Aşağıdaki eylemler trollerin sıklıkla başvurduğu yöntemlerdir. Ama bunları yapan herkese 'trol' demek doğru değildir. === Değişiklik savaşları === Bu tür trol, tartışmalı olacak şekilde kasıtlı olarak kışkırtıcı yazı ekler ve bir çeşit savaş başlatır. Bu genelde, Vikipedi'de azınlıkta ya da tartışmalı sayılabilecek görüşte olan ve bu görüşünün Vikipedi'de yeteri kadar yer bulamadığını düşünen kişilerce yapılır. Fakat trol görüş birliği ya da uzlaşma aramayıp, ısrarla istediğini yapmaya çalışır. Her değişiklik savaşı yapan trol tartışmalı başlıkları seçmeyebilir. Trolü tanımlamak için yazının içeriğinden ziyade şunları görmek gerekir: Değişikliği nasıl bir tavırla tartışıyor? Gösterilen ispatları ve kaynakları değerlendirmeyi reddediyor mu? Uzlaşmayı veya görüş birliğini reddediyor mu? Yazdıkları şeye hararetle inanan kişiler bazen trol gibi davranabilir. Uzlaşmayı reddedenlerin hepsi trol olmayabilir. === Uygun olmayan içerik yüklemek === Bazı maddeler ve yüklenen bazı resimler Vikipedi'nin okuyucularını rahatsız etme amaçlıdır. Çok bariz durumlarda bu vandalizm olarak değerlendirilir. Ama içeriği ansiklopediye çok açık olarak uymadığı halde, ısrarla ansiklopedik olduğu savunuluyorsa bu trollüğe girebilir. === Yöntemleri kötüye kullanma === Yöntemleri kasıtlı olarak kötüye kullanma trollerin en sevdiği oyunlardandır. Örnek olarak, ansiklopedik olduğu bariz olan maddeleri silinmeye aday göstermek, hizmetli olma kriterlerine sahip olmayan kullanıcıları hizmetliliğe aday göstermek, biçem el kitabında yapmayın denildiği halde ""düzeltiyorum"" adı altında o eylemi yapmak, vb. Bazen size göre bariz olan, diğerleri için bariz olmayabilir ve bu durumda ortaya çıkabilecek karışıklıklar trollerin ekmeğine yağ sürer ve bu Vikipedi'ye büyük zarar verir. Dikkatli olun. Bazen kurallara uymayan bir davranış, kuralı bilmemekten kaynaklanabilir. Kullanıcıya kuralı gösterip davranışlarını izlemeye alınız. Kişi kurala uyarsa ya da kuralın değişmesi için uygun yöntemleri kullanmaya başlarsa, büyük ihtimalle trol değildir. Ama eğer kural yanlıştır deyip, düzeltme çabasına girmeden kuralı yok sayarsa, büyük ihtimalle troldür. Bazı ilkeler siyah-beyaz gibi kesinlik içermeyebilir ve yeni kullanıcıların anlaması uzun sürebilir. Bu gibi durumlarda bu tür kullanıcıları Köy çeşmesine ya da Vikipedi IRC kanalına yönlendirerek diğer vikipedistlerin de yardımcı olması sağlanmalıdır. === Kafa ütüleme === Trollerin kullandığı başka bir yöntem de, cevapları kolayca bulunabilecek ya da belli olan sorular sormaktır. Eğer bir kullanıcı aptalca sorular soruyorsa, cevabını kendisinin bulabileceği sayfalara yönlendirin. Israrcı davranırsa kibarca meşgul olduğunuzu ve yardım edemeyeceğinizi belirtin. Eğer cevap verdiğiniz halde devam ederse ya da yardım etmiyorsunuz diye şikayet etmeye başlarsa büyük ihtimalle troldür. Bazıları tembel veya kafası karışmış da olabilir. Vikipedi bilginin paylaşılması amaçlı bir yerdir. Gerçekten yardım isteyenlere kapılarınız her zaman açık olsun. === Yersiz eleştirme === Bazı troller projeyi, ilkeleri, kullanıcıları, ""yöneticileri"" ya da amaçları eleştirir. Genellikle bu eleştiriler çeşitli suçlama kampanyaları ile birlikte yapılır. Suçlama çıkış noktaları taraflı suçlaması, kişiyi kötüleme şeklindedir. Elbette eleştiri ve tartışma uygun zeminde ve şekilde yapıldığında kabul edilebilir, fakat çeşitli sayfalara yayarak eleştiri veya suçlama yapmak kötü niyetli bir yaklaşımdır. Eleştiriler iyi niyetli yapıldığında, geliştirmeye yönelik yararlar sağlanabilecekken, kötü niyetli yapıldığında problem çıkar. === Yaratıcı trollük === Yaratıcı trollük, bölücülüktür ve bölücülüğün en yaygın hallerinden biri bir sorunun çözümü için kurallara tamamen zıt yeni yollar bulmaktır. Trollük tanımını ne kadar geniş tutarsanız tutun, bu onlar için sorun olmayacaktır, işine kendini adamış bir trol henüz düşünülmemiş bir şey mutlaka bulacaktır. Bu, zaman içinde tüm kategorilerde fark edilen bir şeydir. Eğer bir kullanıcı sürekli olarak, nezaket, uzlaşma, arabuluculuk veya başka herhangi bir şey olmadan, bölücülük yapan kişi (tartışma yaratan, ortalık karıştıran) oluyorsa, bu trollüktür. Bir kullanıcı, bir tür uyuşmazlık durumunda, aslında kuralın gerçek anlamını büyük oranda bozarak, bir kural üzerinde harfi harfine ısrar ediyorsa, bu genelde trollük belirtisidir. Böyle belirsiz durumlarda, yine de, trol olup olmadığı ortaya çıkmamış biri hakkında trollük yaptığı düşünülse bile, iyi niyet farzetmeyi denemek ve uzlaşmaya çalışmak her şeyden daha önemlidir. Yaratıcı trollük ile karşılaşıldığında yapılacak en iyi başlangıç, bu sayfaya gelinmesi ve trollük tipleri kısmında değişiklik önerisi sunulmasıdır. Eğer kullanıcılar bunun trollük olduğunu kabul ederse, daha sonra kullanıcı bu durumla beraber anlaşmazlığı tekrar değerlendirebilir. Bu sayfaya özel eklemeler olmasa da, hakem kurulu yaratıcı trollük için engellenmiş kullanıcı tiplerinden birer tanesini eklemelidir. Troller hakkındaki tavsiyelerin en yaygın olanlarından biri de ""Lütfen, trolleri beslemeyiniz.""dir. Deneyimli kullanıcıların birçoğu çevrimiçi iken bile bu tavsiyenin işe yaraması beklenmez. Çünkü ne ölçüde olursa olsun bir toplulukta, trollerle mücadele için etkili metodun sadece bu tavsiye olduğunu düşünenler olsa da, birisi trollerin mesajlarına cevap verecektir. En küçük kıvılcımın büyümesine ve daha kötü duruma gelmesine sebep olmayınız. Eğer davranış saldırı şeklinde artarsa, (vandalizm vs.), bu tip şeylerle mücadele kolaydır. === Değişiklik savaşı trolleri ile başa çıkmak === Tabii ki, bazen troller bir maddenin güvenilirliğinin tehlikeye düşmesine aldırış etmeden değişiklik yapıyor olabilir, bu değişiklik savaşı trollük yapma durumudur. Bu durumlarda, Vikipedi'nin hatalı bir şekilde gelişmesine izin vermeyin, fakat daima şu kuralı hatırlayın Vikipedi:Değişiklik savaş halini aldığında sakin kalmak, ve Vikipedi:Uyuşmazlık çözümü işlemi için konuyu üst mercilere götürmekte tereddüt etmeyin. Üç geri dönüş kuralını hatırlayın. Eğer birisi, bir maddede trollük yapıyorsa, maddenin önceki haline katkıda bulunmuş diğer kullanıcılardan destek alın. Neticede, trol pes edebilir veya bir uzlaşma, trollerle mücadele için daha geçerli olabilir. === Uygun olmayan içerikle başa çıkmak === Nette, sohbet odalarında ve diğer çevrimiçi topluluklarda iken, bu konuda mümkün olan en iyi tavsiye trolleri görmezlikten gelmektir, ama, Vikipedi’ye içerik yüklendiğinde bu işe yaramaz. Onu görmezlikten gelseniz bile, veritabanınızda kalır ve internet üzerinden görülür. Uygun olmayan maddeler, hızlı silinmeden Vikipedi:Silinmeye aday maddeler içinde yer almalıdır. Bununla beraber, gerçeklere dayanan her bir müzakere korunmalı ve saklanmalıdır. Hararetli bir silme tartışması, trol ve/veya onun kuklaları ve yandaşları tarafından kışkırtıcı yorumlar ile onların beslenmesini mümkün kılıp, trolün motivasyonunu arttırabilir. === Değişiklikleri gecikmeli geriye alma === Vikipedi'de, ısrarlı yanlışlıklarla baş etmenin etkili yollarından biri de, gecikmeli geriye almadır. Böylece, belli bir zaman için (genellikle bir gün veya daha çok) saldırıya izin verilir ve daha sonra geri alınır. Hemen herhangi bir karşılık verilmemesi trolü tatmin etmez ve hiçbir şey yapılmadığı için ortamdan ayrılır ve daha sonra katkıları geri alınarak etkisi ortadan kaldırılır. Bu izin verme zamanı, bu tip değişikliklerin örneklenmesi ve diğer Vikipedistlerin dikkatini çekmesini sağlar. Bu da Lütfen trolleri beslemeyiniz politikasının oldukça önemli bir parçasıdır. Gecikmeli geriye almada ana problem, sık sık değiştirilen maddelerde, araya girmiş (gecikme zamanında yapılmış) değişikliklerden dolayı zorluk yaşanmasıdır. === Yöntemi kötüye kullanmak ile başa çıkmak === Trollerden farklı olarak maddeleri vandalize edenlerin kötüye kullanım ile sebep olduğu zararın büyük kısmı, dolaylıdır. Genel olarak basit şekilde muhalefet etmeniz sonucunda ortamdan ayrılırlar, bu en iyisidir. Birçok durumda, birisi daha önceden açıklama yapmıştır ve siz basitçe katıldığınızı söyleyebilirsiniz. Eğer bir adaylık veya oylama apaçık bir şekilde kötüye gidiyorsa, ""üst üste"" açıklama yapın; kişisel saldırıda bulunmuş aday, herhangi bir değişiklik yapamaz; oylama veya adaylık her durumda yanlış olacaktır. Eğer oy sayısı aşırı hale gelmeye başlarsa (ayrı sayfalarda olsalar bile) daha sonra Uyuşmazlık çözüm işlemini kullanmak isteyebilirsiniz, uyuşmazlık çözümü zaman alsa bile. Eğer aday/oy sayısı çok fazlaysa ve eğer bölgede olağanüstü durum engeli yoksa aşırı zarar oluşacaktır. Genelde, hemen süreci başlatın. === Kafa ütüleme ve yersiz eleştiri ile başa çıkma === Konum ve önemine bağlı olarak en iyi mücadele, görmezlikten gelme veya değişiklik savaşında uygulanan yolları kullanmaktır. Eğer bu durum, kullanıcı mesaj sayfanızda oluşuyorsa, görmezlikten gelin, veya gecikmeli geriye alma işlemi yapın (birkaç günde bir). Trolleri beslemeyin. Trol olarak etiketlemek kişisel bir yargıdır ve bu yüzden birinin hatalı olarak etiketlenmesi her zaman mümkündür. Eğer samimi bir değişiklik yaptığınız halde trollük yapmakla suçlandığınıza inanıyorsanız, mümkün olan şu çözümleri değerlendirin: Aynı şeyi tekrar yapma: Eğer insanlar ""X"" hareketini yaptığın için sana sen trolsün diyorsa, ""X""i yapma. İyi niyet olduğunu varsay: İyimser yaklaşımını koru, kızma. Kötü niyetli hareketi başlatan ilk kişi olma. Çözüm arzulayan dostça tartışmalar yap. Uzaklaş. Birkaç gün Vikipedi'ye ara ver, öfkenin yatışmasına izin ver, geri dön ve makul ve sakin olarak meseleyi tekrar ele almayı dene. Yorum talebi ve arabuluculuk talebi gibi uyuşmazlık çözüm metodlarını dikkate al ve topluluktan yardım iste. Yeniden uygun dille anlatmayı dene. Genellikle birisi görüşlerini düşmanca bir yolla anlattığı için trol olarak suçlanır. Şunu göz önünde tut: Kullanıcı sayfanda açık olarak trollük yapmayı savunur musun? İnsanlara küfür eder misin veya kişisel saldırıda bulunur musun? Sana karşı çıkanları, bir lobi oluşumunda bulunmakla suçlar mısın? Eğer bunları yapmazsan, insanlar muhtemelen sana daha iyi karşılık verecektir. Kabul et. Bazen, neyin doğru olduğundan emin olmaman sorun değildir, oylama senin fikrine karşı yönde gidiyor olabilir. Bu hallerde, gitmesine izin ver. Belki, bir gün başka birisi tekrar bu konuyu ortaya atar ve yeni bir tartışma başlayabilir ve o zaman farklı bir hal alabilir.Ne kadar mantıklı olmayı deneseniz de hâlâ trollük suçlamaları yapılıyor olabilir. ""Yeni bir kullanıcı hesabı açar ve her şeye yeniden başlarım nasılsa, sorun değil."" diye düşünüyorsanız; lütfen Vikipedi:Kukla yönergesini dikkate alın ve vazgeçin. Varolan isminiz altında, güven duygusunu yeniden inşa etmeniz ve daha sonra da negatif görüntünüzden arınmış olarak ortaya çıkmanız daha iyidir. Eğer insanların anlayacağı uyumlu bir yol izlerseniz, hoşgörüyü tekrar oluşturma olasılığınız çok yüksektir ve aynı hesap ismini kullanmanız da bunun bir parçasıdır. VP:NİNJA VP:KORSAN Troll nedir? (What is a troll? In-depth analysis and references on Meatball) (İngilizce)" 5 Vikipedi:Otobiyografi Vikipedi:Otobiyografi 20 "Vikipedi'nin kurucusu Jimmy Wales'e göre ""Kendiniz hakkında yazmanız toplumsal bir gaftır.""Kişisel olarak doğrudan bağlantılı olduğunuz herhangi bir konuyu başkalarının yazmasını beklemelisiniz. Kendiniz, başarılarınız, işiniz, yayınlarınız, web siteniz, akrabalarınız ve benzeri konular buna dahildir. Vikipedi'de bu tür maddelerin olgusal kesinliği, önem veya tarafsızlığı üzerine uzun süreli birçok anlaşmazlık yaşanmıştır; örnek olarak Jimmy Wales hakkındaki madde verilebilir. Bu nedenle bu tür hareketlerden kaçınmak Vikipedi'nin tarafsızlığını korumak açısından çok önemlidir. Bir konu hakkında herhangi bir yerde bilgi yayımlamışsanız, Vikipedi'deki aynı konuyu ele alan maddelere de katkıda bulunmanız hoş karşılanır. Fakat, unutulmamalıdır ki her Vikipedi maddesi ele aldığı konuyu, konu hakkındaki bilginin bir bütün olarak gelişmiş bir şekilde ortaya konması için tarafsız, adil ve ayrıntılı bir şekilde ele alır. Katkı yapan kişiyi ortaya koyan ve yoğun bir şekilde vurgulayan maddeler veya cümleler muhtemelen silinirler. Otobiyografilerle ilgili sık sık ortaya çıkan belli başlı sorunlar vardır: Otobiyografiler genellikle belirli bir tarafa, çoğunlukla olumlu tarafa, eğim gösterirler; yani olumlu önyargı taşırlar. Kişiler kendileri hakkında yazarken kendilerini olduklarından daha büyük ve önemli gösterebilirler ve fikirlerini gerçek gibi ortaya koyabilirler. Oysa Vikipedi fikirleri gerçekler olarak ele almaz. Vikipedi maddeleri tarafsız bir bakış açısından yazılmalıdır. Otobiyografiler doğrulanamayabilirler. Sizinle ilgili belirli bir olgunun tek kaynağı yine siz iseniz, okuyucular bu olguyu doğrulayamazlar. Bu nedenle, doğru olsa bile, okuyucuların doğrulayamayacağı olgular, bilgiler Vikipedi’de yer alamaz. Vikipedi maddelerindeki her şey doğrulanabilir olmalıdır. Otobiyografiler orijinal araştırma içerebilirler. Kişiler otobiyografilere çoğu zaman daha önce hiç yayımlanmamış veya ilk elden bilginin sonucu olan çeşitli bilgi ve olguları ekler. Bu tip bilgiler, doğrulanmak istendiğinde okuyucunun ilk elden araştırmasını gerektirir. Vikipedi bir yayımcı olmadığı için bu tip orijinal araştırmaları barındıramaz. Kişinin kendisi hakkında tarafsız bir şekilde bir şeyler yazması zordur. Bu nedenle, Vikipedi’de başkalarının yazmasına izin vermek tercih edilen yoldur. Bunun yerine, çeşitli öneriler ve materyaller maddenin tartışma sayfasında belirtilebilir ve bağımsız editörlerin bu bilgileri maddeye eklemesi sağlanabilir. Tabii ki, kendiniz ile ilgili zamanı geçmiş, eskimiş bilgileri güncelleyebilir, hatalı bilgileri değiştirebilirsiniz; medeni hal, cinsel tercih, doğum yeri ve tarihi gibi. Fakat şunu bilmelisiniz ki, eğer söz konusu bilgi veya olgunun farklı yorumları mevcutsa, diğer Vikipedistler tekrar değişiklik yapabilirler. Vikipedi bir ansiklopedi olduğu için ikincil veya üçüncül kaynak olmalıdır. Bu da demektir ki Vikipedi herhangi bir “yeni” bilgi veya teori barındırmamalıdır ve barındırdığı her şey kontrol edilebilir üçüncü parti kaynaklara sahip olmalıdır. Vikipedi sizin hakkınızda yanlış bir madde barındırmak istemez. Tarafsız bakış açısı politikamız, dengeli ve adil bir madde elde etmek amacı taşır. Amacımız kendi fikirlerimizi ortaya koymak değil de başkalarınınkini doğru bir şekilde yeniden ortaya koymaktır, ki bunlar uygun biçimde kaynaklandırılmalı, atıflar belirtilmelidir. Daha dengeli bir bakış açısının ortaya çıkması için bize gerekli kaynakları göstererek yardım edebilirsiniz. Eğer fotoğrafı sevmezseniz, daha iyi bir fotoğrafı uygun bir serbest içerik lisansı altında Vikipedi’ye veya Wikimedia Commons'a yükleyebilirsiniz. Ayrıca belirtilmesi gereken bir husus da şudur: Eğer sizi konu alan sayfa vandalizme uğramışsa geri dönüş yapabilirsiniz. Fakat unutmayınız, burada kastedilen basit ve bariz vandalizmdir, sadece içerik veya görüş ayrılığı nedeniyle yapılmış değişiklikler değil. Kendiniz hakkında bir madde oluşturmanız kesinlikle tavsiye edilmez. Eğer böyle bir madde oluşturursanız, büyük bir ihtimalle maddeniz silinmeye aday gösterilir. Silinip silinmeyeceği kesin değildir, topluluk karar verir, yine de birçok kişi kendiniz hakkında maddeler oluşturmamanız yönünde kararlıdırlar, bunu hoş karşılamazlar. Nedenlerini yukarıdaki kısımlardan anlayabilirsiniz. Eğer başarılarınız, çalışmalarınız doğrulanabilir ve ansiklopedik bir seviyede ise, muhtemelen birileri sizin hakkınızda, er ya da geç bir madde oluşturacaktır. Eğer hâlihazırda kişisel bir web siteniz varsa, ve tuhaf iddialar barındırmıyorsa (“Bu aleti icat eden benim” veya “O yıl en çok benim kitabım sattı” gibi), kişisel web siteniz de genel biyografik bilgiyi doğrulamak açısından kullanılabilir." 6 Vikipedi:KUKLA Vikipedi:Kukla 26 "Kukla, bir Vikipedist tarafından değişken amaçlarla açılmış farklı kullanıcı hesaplarından veya IP adreslerinden her biri. Kukla kullanan Vikipedistler kuklacı olarak adlandırılır. Çoklu hesap veya IP adresi kullanmak çoğu durumda uygun bulunmayan bir durumdur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales 2003 yılındaki bir söyleşide bu konudaki bir soruya şöyle yanıt vermiştir: Kuklaların hoş karşılanmama nedeni, bir oylamada birden fazla oy kullanma veya Vikipedi politika ve yönergelerini aldatmaya yönelik suistimallerden dolayıdır. Kimi kullanıcılar ikinci bir kullanıcı hesabının kullanılmasına karşıdır; kimileri ise düzgün davrandıkları müddetçe zararsız olduklarını düşünür. Bu sayfada kuklacılığın diğer toplulukları nasıl etkilemiş olduğu konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz. Çoklu hesap veya IP adresi kullanımının yasal olduğu durumlar vardır. Fakat kuklacı durumuna düşmemek için dikkat etmelisiniz ve ikinci hesabınızı diğer hesabınızın belirli bir konuya bakışını desteklemek için kullanmamalısınız. Şayet birisi birden fazla hesap veya IP adresi kullanıyorsa, onun diğer kullanıcı hesaplarına veya IP adreslerine bağlantı vermesi gerekmektedir; böylece aynı kişi oldukları anlaşılabilir. === Oylama === Vikipedi kullanıcıları tüm oylamalar ve benzer tartışmalar için ""bir kişi, bir oy"" prensibini benimsemişlerdir. Ancak bu şekilde her bireyin fikirleri adil bir şekilde sayılabilir. Bundan dolayı, kuklalar bir görüşü desteklemiş olma etkisi yaratmak için kullanılmamalıdırlar. Oylamalarda birden fazla oy kullanılmamalı veya bir tartışmada, Vikipedi:Silinmeye aday sayfalarda veya hizmetlilik başvurularında birden fazla hesap veya IP adresi kullanarak aldatma yapılmamalıdır. Bu şekilde kullanılan ve ispatlanan kuklalar süresiz olarak engellenebilirler. === Aldatma ve taklit etme === Çift oylamaya ek olarak, kuklalar aldatmaya yönelik amaçlarla veya bir pozisyonu geniş bir kesimin desteklediği görüntüsünü oluşturmak için de kullanılmamalıdır. Bu şekilde bir davranış, kuklaların herhangi bir yasal kullanımı açısından işleyişi aksatıcı ve gereksizdir. Özel olarak, kötü niyetle kullanılan diğer bir Vikipedi kullanıcısını taklit eden hesaplar veya IP adresleri süresiz olarak engellenmelidirler. === Atlatma politikası === Politikalar hesaplara veya IP adreslerine değil kişilere uygulanır. 3GD gibi politikalar bir kişinin değişiklikleri için geçerlidir. Benzer olarak politikaları ihlal eden hareketlerde bulunan ikinci bir hesap veya IP adresi kullanmanız ana hesabınızın da ceza almasına sebep olabilir. Kullanıcılar değişiklik yapamamaları için engellenmiş olması veya bir şekilde bir konu için uzaklaştırıldıkları süreçte, kukla kullanarak bu engelleri kaldırmaya çalışamaz. Bu şekilde bir davranış, engelleme süresinin yeniden başlatılmasına veya uzatılmasına neden olabilir. === Yönetimsel kuklalar === Topluluk birden fazla hesabında ek kullanıcı grubu hakları olan kullanıcılara şiddetle karşı olmaktadır. Şayet Vikipedi'yi terk etmişseniz, yeni bir isimle geri gelmişseniz ve hizmetlilik için aday olmuşsanız, eski hesabınızdaki hizmetli ve/veya bürokrat özelliklerinizden vazgeçmeniz beklenir. Normal bir kullanıcıdan daha fazla özelliklere sahip yalnız bir kullanıcı hesabına sahip olabilirsiniz. Çoklu hesapların yasal kullanımları vardır. Örneğin; belli kullanıcılar, yeni kullanıcılara topluluk kurallarını anlatmak için yeni hesap yaratabilir. Özellikle, bazı kişiler (Örn:Jimbo Wales) için kukla hesabı almak ve değişiklikleri oradan yapmak bir gereklilik göstermektedir. === Ayrım ve güvenlik === Başka kullanıcılar da birden çok hesap kullanarak, katkılarını çeşitli nedenlerden dolayı ayırabilirler: Bir kullanıcı belli bir alanda çok sağlam ve doyurucu katkılar yapıyor ise, sadece o konu hakkında bilgi gelişiminde bulunmak için yeni bir hesap alabilir.Kamuya ait bilgisayarlarda şifre çalan trojanlar veya basılan tuşları kaydeden programlar yüklü olabileceğinden, bazı kullanıcılar bu şartlar altında asıl hesaplarının güvenliği için alternatif hesaplar kullanabilir.Halk tarafından bilinen bir kişi veya katkılarından ve ilgi alanından dolayı belli bir çevrece tanınabilecek bir kullanıcı; katkılarını bölmesi kişinin anonimliğini korumasını sağlayabilir. Belli bir konuda tanınmış ve uzman olan bir kişi, mesela, o konu ile ilgili katkılarının ve daha hafif konulardaki katkılarının ilişkilendirilmesini istemeyebilir.Bir kişinin katkıda bulunduğu madde, ailesi, sosyal veya profesyonel çevresi tarafından yüksek derecede tartışmalı ise, kukla kullanabilir. Bu sayede Vikipedi:Tarafsız bakış açısı'nı iyi bilmeyen kullanıcılar tarafından yaptığı değişiklikler kişisel bilgi olarak varsayılmaz. === Hararetli Konuları Küçük Bir Alanda Tutma === Bazı kullanıcılar tartışma sayfalarında, belli bir konu hakkında kimliklerinden dolayı kişisel tartışmalara dönerek kişisel saldırıları engellemek, veya Vikipedi dışında olacak sıkıntıları engellemek için farklı kullanıcı isimleri kullanabilir. Örneğin, kürtaj hakkındaki bir maddenin tartışmasına katılan bir kişi, bu tartışmadaki fikirlerinin diğer katılımcıların tartışmayı genişletmesine fırsat vermesini veya o maddenin içeriğinin dışındaki ilgisiz ya da felsefi temellere dayanan tartışmalara iliştirmesini engellemek isteyebilir. === ""Rol"" hesaplar === ""Rol"" hesaplar, sadece resmî onaylı olarak Wikimedia projelerinde istisnai durum ve zamanlarda, birden fazla kişi tarafından kullanılan hesaplardır. Küresel olarak ve belirli Wikimedia projelerinde faaliyet gösteren ""rol"" hesapların bir listesine Meta Wiki'deki listeden ulaşabilirsiniz. Eğer siz birden fazla kullanıcı olarak bir hesap kullanırsanız, muhtemelen engellenirsiniz. === Botlar === Bot (otomatik veya yarı-otomatik değişiklikler yapan programlar) kullanan editörlerin bot için ayrı bir hesap oluşturması (ve bu bot hesabının bit bot hesabı olarak işaretlenmesi talebinde bulunması) tercih ve teşvik edilir ki otomatik değişiklikler son değişikliklerde ayrıştırılabilsin. (Prosedür ve politikalar için Vikipedi:Botlar sayfasına göz atınız) === Diğer hesabı etiketleyerek === Ana hesaplarına bir bağlantıyı alternatif bir hesaba koymak isteyen editörler {{Şablon:Kullanıcı Alternatif Hesap}} şablonunu kullanıcı sayfasına ekleyebilirler. Şablonun kullanımı şöyledir: {{Kullanıcı Alternatif Hesap|Örnek kullanıcı}} ve şöyle gözükür: === Oturum kapalıyken yapılan düzenleme === Oturumu kapalıyken ansiklopediyi düzenleyen birine karşı bir politika yoktur. Bu durum birden fazla şekilde olabilir; Bilgisayar değiştirme, oturumun süresinin dolduğunu fark etmeme, kullanıcının parolasını unutması gibi birçok nedenden kaynaklanır. Oturum açmamış kullanıcılar, hesabı olmadığını söyleyerek diğer kullanıcıları kandırmaya çalışmamalıdır. Gizliliklerini korumak için oturumu kapalı bir şekilde düzenleme yapan vikipedistlerin kullanıcı adlarını Vikipedi üzerindeki IP adreslerine bağlamaları gerekmez. === Kuklaların karakteristikleri === Doğal olarak, kuklalar yeni kullanıcılara kıyasla Vikipedi ve madde düzenlemekte daha tecrübeli bir tavır sergilerler. Madde düzenlemedeki ""özet"" kutucuğunu kullanmak, düzenleme çatışmasına girmek, silinmeye aday sayfalar (SAS) gibi tartışmalarda açıkça fikir ileri sürmek veya hizmetlilik için başvurmak gibi eylemler ilk katılımlarında daha sık görülür. Ayrıca katılım özetlerine bakıldığında daha yeni tarihlidir ve tek madde için hesap açılmış izlenimi vermektedirler. Bir kukla türü de ""korkuluk"" kuklasıdır. Taraflı görüşleri olan, ancak karşı görüşü baltalamak ya da provokatör olarak davranmak için karşıt görüşteymiş gibi davranan kullanıcılar tarafından oluşturulur. Genelde 'karşısındakinin' rahatça def edebileceği zayıf iddialarda bulunurlar. Bu da özellikle ""korkuluk"" tartışmaları yapmalarına imkan verir. Bu tür bir kukla, yaratıcısının karşı durduğu ""korkuluk"" tartışmasının bir temsili haline gelir. Genelde düşüncesiz, bilgisiz ve aşırı bağnaz bir tutum sergilerler. Genelde iki tarafın ciddi iddialarının tartışılmasını engellenmesine ve tartışmanın üzerine perde çekilmesine neden olurlar. Tartışmalarda normalde de bu tarzda davranan kişilerin de aynı sonuçlara sebep olması, bu tür kukla kullanıcıların tespitini zorlaştırmaktadır. === Soru işaretleri oluşursa === Bazı durumlarda bir hesabın kukla kullanıcı olup olmadığı çok net olmayabilir; sonuçta kuklanın amacı fark edilmemektir. İlgileri ve düzenleme tarzları arasındaki benzerlikler dikkat çekebilir fakat herkes kullanıcıyı bu kanıtı değerlendirecek kadar tanımıyor olabilir. Eğer bir düzenleme çatışmasında, oylama ya da ankette kukla kullanıcı kullanıldığı düşünüyorsanız, pratik bir yaklaşım ""100-düzenleme kuralı""dır. Buna göre değişik birçok madde üzerinde 100'ün üzerinde düzenleme yapmış ya da Vikipedi üzerinde genel olarak aktif olmuş bir hesabın kukla kullanıcı olmayacağı düşünülmektedir. Eğer az düzenleme yapmış, alışılmadık sayıda hesap varsa, IP adreslerine ya da düzenleme zamanlarına bakarak kukla kullanıcı olup olmadıklarını kontrol etmek isteyebilirsiniz. Ancak tek başına az sayıda düzenleme yapmış olmak, kukla kullanıcılığı için bir kanıt değildir ve eğer yeni bir kullanıcıya haksız yere kukla kullanıcı suçlamasını yaparsanız, muhtemelen bunu hakaret olduğunu var sayacaktır ve Vikipedi hakkında negatif bir izlenimi oluşacaktır. Unutmayın ki ırk, politika, kült figürler ya da ""silinmeye aday sayfalar (SAS)"" gibi özellikle tartışmalı maddelere katılım yapmak isteyen birçok kullanıcı olabilir. Bazıları 100 düzenleme kuralının bu tür durumlarda daha katı uygulanmasını önermiş, 100'ün altında düzenleme yapmış katılımcıları kukla kullanıcı olarak öngörmüşlerdir. Genel olarak, bu tür görüşlerin çok sağlam temellere oturmadığı gösterilmiştir. Kuklanın tartışmaya katıldığının düşünüldüğü durumlarda, sunucu kayıtlarına başvurulabilir. Wikimedia Vakfı kişisel gizlilik kuralına uygun olması açısından, bu sadece uzlaşma yardımını ciddi engelleyen durumlarda, ciddi süregelen vandalizm düzeninde, oylama sonucunu etkileyen oy hilesinde ya da 3 geri çevirme kuralını ciddi ihlal eden süregelen ""kukla kullanıcı"" şüphesinde uygulanabilir. İstekler denetçi isteği sayfasında yapılır. Eğer siz yanlışlıkla ""kukla kullanıcı"" olarak suçlandıysanız bunu üzerinize almayın. Yeni kullanıcıların sayısı bilinmemektedir. Ortamda biraz vakit geçirin, olumlu katkılarda bulunun; kayıtlarınız sizin yerinize konuşacaktır. === Hesapları engellemek === Hizmetliler bu politikanın ihlali için kullanılan herhangi bir kukla hesabı zamansız engellerler ve ana hesabı da takdirlerine göre engelleyebilirler. === Belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Eğer bir hesabın kukla olarak politika ihlalleri için kullanıldığı bariz biçimde belli olursa, bu hesabın belirlenmiş olarak etiketlenmesi gerekir. Bu da kukla hesabın kullanıcı sayfasına Şablon:Kuklaİspatlanmış ekleyerek yapılır. Syntax şöyledir: {{Kuklaİspatlanmış|1=KUKLACI|kanıt=KANIT}} Burada KUKLACI yerine kuklacının ismini, KANIT yerine de konu hakkında var olan kanıtları yazılır. Sonuçta görünüm şöyle olacaktır: Unutmayınız ki bu sadece hesabın bir kullanıcının kuklası olduğu şu sebeplerden ötürü bariz olduğu durumlarda uygulanabilir: kullanıcının itirafı; aynı IP adresleri veya benzeri güçlü teknik kanıt.Yukarıdaki şablon kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz. Bu tür durumlarda sayfaya Şablon:Kukla ekleyiniz: {{Kukla|1=KUKLACI|evidence?[[KANIT]]}} === Denetçiler tarafından belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Denetçiler ile belirlenmiş kuklalar {{KuklaDenetçi}} ile etiketlenebilir. Kanıta bağlantı vermektense, etiket kuklanın denetçi aracılığıyla belirlendiğini belirtir. Söz dizimi şöyledir: {{KuklaDenetçi|KUKLACI}}. Sonuçta görünüm şöyledir: Yukarıdaki şablon, denetçi tarafından kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz ve bu etiketin uygunsuz kullanımı uyarı ve olası engelleme ile sonuçlanabilir. Etiket kontrol ardından bir denetçi tarafından kullanılabilir veya bir kullanıcı tarafından denetçilerin doğrulaması sonucu da kullanılabilir. Eğer şüpheliyseniz, {{Kuklaİspatlanmış}} şablonunu kullanınız. === Belirlenmiş kullanıcıları etiketlemek === Bilinen kuklacı kullanıcıları şu etiketle etiketleyebilirsiniz: {{kuklacı}} Bu şablon eklendikten sonra oluşacak sonuç: === Saptaması zor kuklalar === Eğer birisinin zararlı biçimde kukla kullandığını düşünüyorsanız ve bu konuda diğer katılımcıların da yorumlarını almak istiyorsanız, Vikipedi:Kukla şüphelileri sayfasında bir rapor oluşturmalısınız ve oradaki talimatları takip etmelisiniz. Bazen birden çok yeni kullanıcının toplu hesap açması ve özellikle belirli bir tartışma konusunda veya oylamada belirli bir fikri desteklemeleri durumu olabilir. Bu genellikle silme tartışmalarında veya tartışmalı maddeler ile ilgili konularda olabilir. Bu yeni eklenen hesaplar arkadaş olabilirler, konu ile ilgili bir şekilde ilgili olabilirler veya bir kişi tarafından bir fikri desteklemeleri için çağrılmış olabilirler. Bazen bir maddedeki tartışmalarda baskı uygulanması söz konusu ise, bu kullanıcı ve hesaplar ""canlı kukla"" olarak tanımlanırlar. Bu terim, Meat Puppets isimli müzik grubundan esinlenilmiş olabilir. Bu terimin kullanımı genel olarak tavsiye edilmemektedir; zira kaba görülebilir ve yeni kullanıcıların ilerideki cesaretini kırabilir. Bu hesaplar kukla sayılmazlar, fakat genellikle gerçek kuklalardan ayırmak biraz zordur ve bazen de aynı şekilde ele alınabilirler. Bu şartlar altında ne kuklalar ne de yeni tek amaçlı kullanıcı hesapları Vikipedi topluluğunun bir parçası sayılabilir. Bunun arkasındaki neden, çevrimiçi bir toplulukta sadece tüm üyelerin imzalamış gibi görünmesinin yeterli olmamasındandır. Vikipedi:Hakemler Kurulu'nun kuralına göre, anlaşmazlıkların çözümünde, taraflardan birisi kukla veya aynı değişiklik alışkanlığına sahip birden fazla kullanıcı olması belirsizliği durumunda, kullanıcılar kukla olarak değerlendirilirler. (Vikipedistler ayrıca bunları 'tek amaçlı hesaplar' olarak isimlendirirler, çünkü bunlar sadece belli bir konu üzerinde yoğunlaşırlar ve amaçları sadece ilgi alanlarına katkıda bulunsalar da, maddelerin ve ansiklopedinin aynı oranda büyümesidir, bu kullanıcılar nadir olarak oturum açarlar ve çoğunlukla kendi ilgi alanlarında katkıda bulunmaya eğilimlidirler.) === Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etmesi === Tartışmalı Vikipedi maddeleri için dışarıya haber vermek veya birisinin tartışmayı canlandırmak veya başlatmak istemesi büyük oranda uygunsuz ve kabul edilemezdir. Bu şekilde fikirleri ve ön yargıları bilinen, bir tarafın görüşünü güçlendirecek ve fikir birliğini veya tartışmayı etkileyecek hareketler kabul edilemez. Ayrıca birisinin arkadaşlarını madde tartışmalarına yardım etmesi için çağırması da uygun değildir. Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etme hareketleri Vikipedi'de kabul edilemez. Çoklu yeni kullanıcıların gelişi, sınırlı Vikipedi geçmişi ve önceden belirlenmiş bakış açılarının gelişi, nadiren tarafsızlığa fayda sağlar ve kim ne düşünürse düşünsün genellikle ona zarar verir. Vikipedi gerçekleri ve fikirleri karıştırmak, kişisel taraflılık veya duygusal tartışmalar için bir yer değildir. Tartışmalı maddeler de genellikle düzgün değişiklikler için politikaların iyi bilinmesini gerektirir. Şayet bir tartışmada sesinizin duyulmadığını düşünüyorsanız, uygun olan davranış dışarıdan yardım istemeniz değildir. Onun yerine, kişisel saldırılardan uzak durun ve yorum isteğinde bulunun. Bunlar denenmiş işlemlerdir ve ön yargıların bir taraftan bir tarafa değişmesi problemini önlemek için en uygun yollardır. Eğer iki veya daha fazla kullanıcı beraber çalışıyor/ikamet ediyor, bir bilgisayarı/internet bağlantısını paylaşıyor, halka açık bir bilgisayar kullanıyor veya aynı ağa bağlı durumda ise; denetçi incelemesi sonucunda hesapları kukla gibi görünür. Bu gibi kullanıcılar birbirini şahsen tanıyor ve yüz yüze temas halinde ise ortak ilgi alanları ve yazım şekillerine sahip olabilirler. Hatta birbirlerine Vikipedi teknikleri ve gelişmeler hakkında bilgi verebilirler (Bu durumda oy avcılığı geçerli olur). Denetçiler, bağlantının öbür ucunda kimin oturuyor olduğunu göremezler. Kukla suçlamalarının önüne geçmek adına, bu tip kullanıcıların önceden bu durumu kullanıcı sayfalarında duyurmaları karışıklıkların önüne geçecektir. Aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar eğer aynı konularda katkıda bulunuyorlarsa, bu tip kullanıcılar Vikipedi'nin çıkarları doğrultusunda tek kullanıcı olarak değerlendirilebilirler. Aynı maddeye katkıda bulunurken, aynı tartışmada fikir belirtirken veya herhangi bir anlaşmazlıkta birbirlerini desteklerken, aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar aralarındaki bağlantıyı açıklamalı ve tek bir hesaba sahiplermiş gibi konuyla ilgili sayfaları okumalıdırlar. Eğer aralarındaki bağlantıyı açıklamak istemiyorlar ise aynı alanlarda veya tartışmalı konularda katkı yapmaktan kaçınmalıdırlar. Vikipedi:Denetçi isteği Vikipedi:Kullanıcı izleme uygulaması Vikipedi:Kukla şüphelileri" 7 Vikipedi:İNAL Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 8 Vikipedi:D Vikipedi:Doğrulanabilirlik 25 "Doğrulanabilirlik Vikipedi'nin üç temel ilkesinden biridir. Vikipedi'ye dâhil olmanın başlangıcı doğrulanabilirliktir, gerçeklik değil. ""Doğrulanabilir"" bu bağlamda herhangi bir okuyucunun Vikipedi'ye eklenen maddenin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını kontrol edebilmesi anlamına gelir. Yazarlar itiraz edilmiş ya da edilebilecek materyalleri güvenilir bir kaynak ile desteklemelidirler, yoksa madde silinebilir. Üç temel ilkenin 'Doğrulanabilirlik' dışındaki diğer ikisi Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek ve Vikipedi:Tarafsız bakış açısıdır. Birlikte, bu ilkeler madde ad alanında kabul edilebilir olan materyalin tipini ve kalitesini belirler. Birbirlerinden bağımsız şekilde yorumlanmamalıdırlar ve kullanıcılar bu nedenle üçüne de aşina olmalıdırlar. Bu kuralların dayandığı İlkeler sadece temel (meta) seviyede tartışılabilirler. Alıntı ve kaynaklar ile ilgili bilgi için, bakınız Vikipedi:Kaynak göstermeKanıt sorumluluğu ve ispat etme mecburiyeti materyal ekleyen ve düzelten kullanıcıdadır. İtiraz edilmiş ya da edilmeye müsait her materyal maddenin içinde güvenilir bir kaynak gösterilerek desteklenmelidir. Eğer bir madde konusunun güvenilir, üçüncü şahıs kaynakları yoksa, Vikipedi'de bu konuda madde olmamalıdır. Kaynağı gösterilmemiş herhangi bir değiştirmeyi silebilirsiniz, ama kullanıcılar referans göstermelerine izin vermeden materyali kaldırırsanız itiraz edebilirler. Eğer kaynak gösterilmemiş bir ifadeye kaynak talep etmek isterseniz, bu talebinizi tartışma sayfasında yapabilirsiniz. Ya da, {{kaynak belirt}} şablonunu ekleyerek cümleyi etiketleyebilir, veya maddeyi {{ek kaynak gerekli}} veya {{kaynaksız}} ekleyerek etiketleyebilirsiniz. Ayrıca maddedeki kaynak gösterilmemiş cümlelere kaynak gösterene kadar saklamak istediğiniz bölümün başına <-- ve sonuna --> ekleyerek görünmez hâle getirebilirsiniz. Tartışma sayfasında ya da değiştirme özetinde ne yaptığınızı açıklayan bir not bırakın (bakınız: Vikipedi:Biçem el kitabı/Gizli metin). Maddelerde uzun süre kaynaksız bilgi bulundurarak Vikipedistleri rahatsız etmeyin. Yaşayan insanların biyografilerinde olumsuzluk taşıyan kaynaksız iddialar ise kesinlikle barındırılmamalıdır. Jimmy Wales şöyle söylemiştir: ""I can NOT emphasize this enough. There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative 'I heard it somewhere' pseudo information is to be tagged with a 'needs a cite' tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons.""""Bunu yeterince vurgulamakta güçlük çekiyorum. Bazı kullanıcılarda rastgele, spekülatif 'bir yerde duymuştum' tarzı sözde-bilgileri 'kaynak göster' şablonu ile etiketlemeye karşı korkunç bir eğilim var gibi görünüyor. Yanlış. Eğer kaynak gösterilmiyorsa kesinlikle çıkarılması gerekir. Bu her türlü bilgi için böyledir, ancak yaşayan insanlar hakkındaki olumsuz bilgiler için özellikle önemlidir."" Yaşayan insanlar hakkındaki biyografik iddialar özenle yapılmalıdır çünkü birinin hayatını etkileyebilir ve hukuki sonuçlar doğurabilir. Yaşayan insanlar hakkındaki kaynakları olmayan veya kötü kaynak gösterilmiş çelişkili materyali hemen kaldırın ve tartışma sayfasına taşımayın. Bu tüm internet sitesi için geçerlidir, sadece ana isim alanı için değildir. Ayrıca bakınız: Vikipedi:Güvenilir kaynaklarMaddeler güvenilir, gerçekliği ve doğruluğu kontrol edilen üçüncü şahıslar tarafından yayınlanmış kaynaklara dayanmalıdır. Kaynaklar yapılan iddialara uygun olmalıdır: İstisnai iddialar içinse daha güçlü kaynaklar gösterilmelidir. === Güvenilirliği şüpheli kaynaklar === Genellikle, güvenilirliği şüpheli kaynakların doğrulukları kontrol edilmemektedir ve bir redaktör gözetiminde değildir. Bu tür kaynaklar sadece yazarları hakkındaki maddelerde kullanılmalıdır. (Bakınız: below.) Bu kaynaklarla ilgili maddeler, kaynaklardaki üçüncü şahıslar hakkında olası hakaret içerikleri olabilecek iddiaları, bu iddialar güvenilir kaynaklar tarafından yayımlanmadığı sürece tekrar etmemelidir. === Şahsen yayımlanan kaynaklar === Herhangi bir kişi bir internet sitesi yaratarak veya bir kitabın basılması için para vererek, belirli bir konu hakkında kendini uzman ilan edebilir. Bu sebeple, şahsen yayımlanmış kitaplar, kişisel internet siteleri ve bloglar çoğunlukla kabul edilebilir değildirler. Şahsen basılmış materyal tanınmış, ilgili bir disiplinde profesyonel bir araştırmacı veya tanınmış bir gazeteci tarafından ortaya çıkarılmışsa kabul edilebilir. Bu şahısların eserleri daha önce güvenilir üçüncü şahıs yayımlar tarafından yayımlandığı sürece kabul edilebilir. Yine de dikkatli olun: eğer söz konusu olan bilgi gerçekten belirtilmeye değerse, başka biri büyük ihtimalle bunu çoktan yapmıştır. === Kişinin kendisiyle ilgili şahsen yayımladığı ya da şüpheli kaynaklar === Şahsen yayımlanmış ve güvenilirliği şüpheli olan yayımlanmış kaynaklardaki materyal sadece yazarların tanındığı konuyla ilgiliyse çekişmeli (contentious) değilse haksız yere bir çıkar barındırmıyorsa üçüncü şahıslar hakkında veya konu ile doğrudan ilgili olmayan olaylar hakkında iddialar barındırmıyorsa kimin yazdığı konusunda makul bir şüphe yoksamateryalin yazar(lar)ı hakkındaki maddelerde kaynak olarak kullanılabilir. Vikipedi Türkçe olduğu için, okuyucularımıza kolaylık sağlama amacıyla Türkçe kaynaklar mümkün olan her yerde gösterilmelidir ve (kalite ve güvenilirliğin aynı olduğu varsayılarak) yabancı dillerdeki kaynaklara tercih edilmelidir. Örneğin, yabancı bir gazeteden Türkçe gazetede denk makalesi olmadığı sürece alıntı yapmayın. Ancak, yabancı dildeki kaynaklar Türkçe kaynaklarla aynı kriterlere tabi tutularak doğrulanabilirlikleri açısından kabul edilirler. Çevirilerin bir Vikipedi kullanıcısı ya da profesyonel, yayımlanmış eserleri bulunan bir çevirmen tarafından yapılmış olsa da hataya meyilli olduğunu unutmayın. Prensip olarak, okuyucuların orijinal materyalde bahsedilenlerin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını ve doğru şekilde çevrildiğini doğrulayabilme fırsatı olmalıdır. Bunun için, orijinal materyal Türkçeden farklı bir dilde olduğunda: Kaynaklardan doğrudan alıntı yapılıyorsa yayımlanmış çeviriler kullanıcılar tarafından yapılan çevirilere tercih edilir. Kullanıcılar, bir maddede alıntı yaparken kendi Türkçe çevirilerini kullanıyorlarsa okuyucuların orijinal kaynakta yazanları ve çevirinin doğruluğunu kontrol edebilmeleri için orijinal dildeki kaynağı açık bir şekilde belirtmelidirler. Vikipedi:Çevrimdışı kaynaklar Vikipedi:Vikipedi Kütüphanesi" 9 Vikipedi:Tarafsız_bakış_açısı Vikipedi:Tarafsız_bakış_açısı 23 "Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı (TBA) politikasına göre her madde, tüm taraflara eşit uzaklıkta ve yansız olarak, güvenilir kaynaklarda yayımlanmış doğrulanabilir bilgilerle yazılmalıdır. Vikipedi'deki bütün maddeler ve diğer ansiklopedik içerikler tarafsız bir noktadan yazılmalıdır. TBA, Vikipedi ve diğer Vikipedi projelerinde temel bir politikadır. Bu politika, tartışmaya açık değildir ve tüm kullanıcılar bu politikaya uymalı, tüm maddeler ise bu politikaya göre yazılmalıdır. ""Tarafsız bakış açısı"" Vikipedi'nin üç temel içerik politikasından biridir. Diğer iki temel politika Vikipedi:Doğrulanabilirlik ve Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemektir. Bu üç politika birlikte, Vikipedi'nin ana alanında yer alan maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu politikalar birbirini tamamlayan politikalar olduğu için tek başlarına yorumlanmamalı ve Vikipedi kullanıcıları bu üç politikayı bir arada değerlendirmelidir. Temel politikaların ve kuralların anlatıldığı sayfalarda yalnızca uygulamaları geliştirmek ve politikaların kolay anlaşılabilir hâle gelmesi için değişiklik yapılabilir. === Tarafsız bakış açısı === Tarafsız bakış açısı, birbiriyle çatışan görüşlerle başa çıkmanın bir yoludur. Vikipedi'nin tarafsızlık kuralına göre birbiriyle çatışan görüşler olduğu takdirde bu görüşler yan tutmadan, tarafsızca sunulmalıdır. Farklı görüşlerin hiçbirine yersiz bir öncelik verilmemeli veya doğru olarak gösterilmemelidir. Yalnızca en popüler görüş açısı değil, yayımlanmış tüm önemli görüşler sunulmalıdır. Bu durumda bile en popüler bakış açısının ve orta yol bir görüşün doğru olduğuna dair bir açıklama yapılmamalıdır. Okuyucuların konu hakkında kendi fikirlerini oluşturmalarına izin verilmelidir. Anlamı isminin üzerinde, tarafsız bakış açısı da nihayetinde bir bakış açısıdır, kesinlikle bakış açılarının yok edilmesi veya farklı bakış açılarından söz edilmemesi anlamına gelmez. Bu bakış açısı konu hakkındaki farklı bakış açılarının yanında veya karşısında olmayan, tarafsız bir bakış açısıdır. Konu hakkındaki tartışmalar tanımlanır, gösterilir, nitelenir ama tartışmaya girilmez. Kimin neye niçin inandığı ve hangi görüş açısının en popüler olduğu hakkında bilgi verilir. Detaylı yazılan maddelerde her görüş açısının ortak değerlendirmesi de verilebilir ama hangisinin daha iyi olduğu hakkında yorum yapmaktan özellikle kaçınılır. Tarafsız yazım, bir tartışmanın tüm taraflarını duygudan uzak, hesaplı, analitik gözle tanımlayan bir yazım biçimi olarak düşünülebilir. Maddede özel bir bakış açısına doğru bir eğilim gözlemlendiğinde bu maddenin düzeltilmesi yani tarafsız hâle getirilmesi gerekir. === Yanlılık === TBA'ya göre görüşler taraf tutmadan tanımlanmalıdır. Tüm yazarların ve tüm kaynakların görüşleri bir konuya eğilim gösterir ve bazı yanlılıklar içerir. Yanlılıktan kasıt, özel bir bakış açısına ya da ideolojiye meyil eden taraflı bir bakış açısına sahip olmaktır. Yanlılıktan etkilenerek hareket eden kişinin yanlı olduğu söylenebilir. Taraf tutmak ya da yanlı olmak demek, kişinin bir iddianın doğruluğunu ya da yanlışlığını kabul etmek için o iddianın geçerliliğinden ve sağlamlığından çok kendi oluşturmuş olduğu fikirlere uyup uymadığını temel almasıdır. Yanlılık türleri arasında şunlar bulunur: Sınıfsal yanlılık; bir sosyal sınıfı kayıran ya da sosyal sınıf ayrımını gözeten yanlılık. Ticari yanlılık; reklam, seçim kampanyası gibi ilgilileri kayıran ve özellikle kamuoyu oluşturmak için oluşturulan fikirlere bağlı gibi. Irk veya etnik kökene bağlı yanlılık; ırkçılık, milliyetçilik ve bölgecilik bu kapsamdaki yanlılıkın içine girer. Cinsiyete bağlı yanlılık, cinsiyet ayrımcılığı ya da homofobi tarzı yanlılık. Coğrafi yanlılık; tartışmalı konunun yalnızca bir ülkeye göre durumunun belirtilip, diğer ülkelerin bakış açısının belirtilmemesi gibi durumlar. Ulusal yanlılık; belirli bir ulusun çıkarlarını gözeten yanlılık. Siyasî yanlılık; bir siyasi partiyi tutan veya karşı olan görüşlere bağlı yanlılık. Dinî yanlılık; dinî konularda bir dinin bakış açısını diğer dinlere göre üstün tutan yanlılık. Sansasyonellik; olağanüstü olayların sıradan olaylar karşısında daha önemli tutulması, olağandışı haberlerin ticari kazanç amacıyla, olduğundan fazla abartılması sayılabilir. === Basit bir tarafsızlık tarifi === Tarafsızlık kurallarını basitçe şöyle tarif edebiliriz: Farklı kanılar üzerine olanlar da dahil olmak üzere yalnızca olguları belirtin, yalnızca kanıların kendisini belirtmeyin. Olgu ve kanı birbirinden farklıdır. ""Olgu"" diyerek ""üzerinde ciddi bir tartışma olmayan bilgi"" kastedilmektedir. Örnek olarak, bir anket çalışması sonucu yayımlanan sonuçlar bir olgudur. Mars adında bir gezegen olduğu bir olgudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olduğu bir olgudur. Bu olguların geçerliliğini kimse tartışmaz, dolayısıyla bu olgulardan istediğimiz kadarını kullanmakta özgürüz. ""Kanı"" diyerek ise ""üzerinde bazı tartışmalar olan bilgi"" kastedilmektedir. Bazı durumlarda konu üzerindeki tartışmaların ciddiye alınıp alınmaması üzerinde ortada kalınan durumlar olsa da bazı önermeler oldukça açık bir biçimde kanı niteliği taşır. Örneğin, Beatles’ın dünyanın en büyük grubu olduğu kanıdır. ABD’nin Irak’ı işgal etmesinin doğru olduğunu söylemek bir kanıdır. Vikipedi yukarıda belirtildiği şekliyle kanılardan çok olguların belirtilmesine adanmıştır. Bir kanıyı belirtmek istediğimizde, bu kanının kimin tarafından verildiğini söyleyerek bu kanıyı bir olguya çevirebiliriz. Dolayısıyla, ""Beatles en büyük müzik grubuydu"" demek yerine, anket sonuçlarıyla doğrulanabilecek olan ""ABD’lilerin çoğu Beatles’ın en büyük müzik grubu olduğuna inanır"" demek bir olgudur. ""Beatles, Billboard listesine girmiş birçok şarkı yapmıştır"" sözü de bir olgudur. Bu şekilde ilk cümledeki öznel kanıyı, ikinci ve üçüncü cümlede olduğu gibi doğrulanabilir bir şekilde kanı üzerine olguyu verebiliriz. Dikkat edilmesi gereken, burada yapılan siyasi tartışmalarda söylenen ""bazıları inanır ki…"" lafından farklı olarak kanının atfedildiği kaynak ya da kişi tanımlanabilir ve nesnel olarak belirlenebilir bir topluluk olmak durumundadır. İsim verilmesi durumunda da sözü edilen kişinin konu üzerinde tanınmış bir otorite olması gerekir. Kanıları sunarken akılda tutulması gereken, kanıların en iyi nasıl anlatılabileceği üzerine anlaşmazlıklar bulunduğudur. Bazen kanıları tanımlamak için farklı cümleler kurmak ve sonunda konu hakkındaki tüm farklı kanıların hakkını gözeten anlatım yöntemine ulaşmak gerekebilir. Ancak Vikipedi’nin tarafsızlık kuralını anlatabilmek için yalnızca kanıları değil olguları belirtiriz demek ""yeterli değildir."" Bir ""kanı hakkındaki"" olguları belirtirken ""aynı zamanda"" ""karşı karşıya gelen kanılar hakkındaki"" olguları da belirtmek önemlidir. Bunu yaparken de kanılardan birisinin doğru ya da yanlış olduğu konusunda yorum yapılmamalıdır. Farklı kanılara kimlerin sahip olduğu ve bunun nedenleri hakkındaki olguları da bildirmek oldukça önemlidir. Bu gibi durumlarda o görüşün öndegelen bir temsilcisini kaynak göstermek iyi bir yöntemdir. === Bakış açısı ayrımları === Bakış açısı ayrımı başka bir maddede geçen bir konunun olumlu ya da olumsuz yanlarından kaçınmak ya da bunları vurgulamak için yeni bir madde yaratarak TBA kurallarına uymamak için yapılmış bir girişimdir. Genel olarak bu kabul edilemez bir durumdur. Genel kabul gören kurallara göre belli bir konu ile ilgili tüm olgular ve başlıca farklı görüş açıları tek bir maddede işlenir. === Yersiz önem verme === TB'’ya göre bir madde doğrulanabilir kaynaklarda yer alan başlıca farklı görüş açılarını her birinin önemine göre adil bir biçimde anlatmalıdır. Bu önemli bir sınırlama getirir: Görüş açılarını karşılaştıran maddelerde daha az kabul gören bakış açılarına daha popüler olanlar kadar çok yer verilmez ve çok az destek gören bakış açılarından da hemen hemen hiç söz edilmez. Tartışmalı bir konuyu anlatmaya çalışırken küçük bir azınlık tarafından konuya bakışa çoğunluk bakışı ile aynı önemi vermemeli ve çok küçük azınlıklar tarafından paylaşılan bakış açılarından da bunlara özel maddeler dışında söz edilmemelidir. Küçük azınlık bakış açılarına yersiz derecede önem vermek ya da çok küçük azınlıkların bakış açılarından bahsetmek tartışmanın biçimi hakkında yanıltıcı olacaktır. Vikipedi'nin amacı karşıt görüşleri, konunun uzmanları ya da ilgili taraflar arasındaki temsil oranına göre belirtmektir. Bu kural yalnızca maddeler için değil aynı zamanda resimler, dış bağlantılar, kategoriler ve diğer tüm malzeme için de geçerlidir. Yersiz önem verme yalnızca bakış açıları için uygulanmaz. Bir bakış açısına yersiz önem verme nasıl tarafsız olmuyorsa doğrulanabilir ve kaynaklı ifadelere de yersiz önem vermek taraflı olur. Bir madde, konunun hiçbir noktasına yersiz önem vermemeli ve her noktayı konu ile bağlantısıyla orantılı olarak işlemeye çabalamalıdır. Yersiz önem verme değişik biçimlerde ortaya çıkabilir: Detayların derinliği, yazı miktarı, madde içindeki yerleşimi ve ifadelerin yan yana gelmesi gibi. Elbette küçük azınlıklar tarafından kabul görmüş bakış açıları kendilerine ait maddelerde detaylı olarak açıklanabilir ama bu maddelerde gerçek bakış açısı olarak sunulmamalıdır. Jimbo Wales'in görüşlerine göre, (Eylül 2003 tarihinde posta listesinden alınmıştır): Eğer bir bakış açısı çoğunluktaysa bunu genel kabul görmüş referans yazılara dayanarak kanıtlamak kolay olacaktır; Eğer bir bakış açısı hatırı sayılır bir azınlık tarafından kabul görmüş ise bu görüşü savunan önde gelen kişi ya da toplulukları belirtmek kolay olacaktır; Eğer bir bakış açısı çok küçük bir azınlığın görüşüyse bunun Vikipedi'de yeri yoktur (belki yardımcı bir maddede yer alabilir), doğru olup olmamasının ya da kanıtlanıp kanıtlanmamasının bir önemi yoktur.Diğer bir deyişle çok az kişi tarafından desteklenen görüşler sanki önemli bir topluluk tarafından destekleniyormuş gibi gösterilmemeli ve hatta bu tarz görüşlerden hiç söz edilmemelidir. Özel olarak son yorumu genişletecek olursak, eğer kimsenin inanmadığı bir şeyi kanıtlayabilecekseniz bunun ilk olarak yapılacağı yer Vikipedi değildir. Bu konudaki kanıt başka bir yerde sunulup tartışıldıktan sonra Vikipedi'de kaynak gösterilebilir. === Önemli bir bileşen: İyi araştırma === Bir yazının Tarafsız Bakış Açısına (TBA) yaklaşıp yaklaşmadığı konusundaki anlaşmazlıklardan kaçınmanın yolu iyi araştırmadan geçer. Yukarıda sözü edilen olgular belli bir bakış açısına göre değildir. Tarafsız bakış açısını yakalamanın iyi bir yolu Vikipedi’ye eklemek istediğiniz bilgiyle ilgili saygın bir kaynak bulup sonra da bu kaynağı belirtmektir. Bu, tartışmalı bir konuda farklı yanların olduğunu göz ardı etmeden, tartışmanın bir tarafını tanımlayabilmenin kolay bir yoludur. Anahtar nokta, en iyi ve en güvenilir kaynakları bulabilmektir. İyi kitapları ve dergi makalelerini bulabilmek için kütüphaneleri ve en güvenilir çevrimiçi kaynakları araştırın. Önceden yapılan küçük bir çalışma ile daha sonra doğruyu kanıtlamak için geçirilecek zaman kaybını engelleyebilirsiniz. Diğer önemli bir husus ise bazen eşdeğer güvenilirlikteki kaynakların birbiriyle çelişmesi durumudur. Böyle bir durumda tarafsız bakış açısı politikasının özü aynı konuda farklı görüşlerin aynı sayfada dengeli olarak yer almasıdır, yani konu, kaynakların güvenilirliği ve tanınmışlığına göre alan ayrılarak anlatılmalıdır. Mümkün olduğu takdirde, olguları en dengeli biçimde anlatan kaynaklara öncelik tanımak yerinde olur. === Anlatım tarzının adilliği === Eğer tartışmalı konuları tarafsız bir bakış açısıyla anlatacaksak farklı görüş açılarını anlatım tarzımız yeteri kadar adil ve duyarlı olmalıdır. Farklı bakış açılarını gösteren birçok madde partizanca yorumlarla sonuçlandırılmaktadır. Bir maddede kanılardan çok olgulara yer verilse dahi hangi olgulara yer verildiği ve bunların nasıl sunulduğuna göre dolaylı olarak taraf tutulabilmektedir. Örneğin madde boyunca farklı görüşlerin tek tek çürütülmesi, farklı kanıların anlatıldığı bir bölümde olgu olarak verilmesinden daha yönlendiricidir. Bunun yerine, çok az kişi tarafından desteklenen görüşler için söylenenleri aklımızda tutarak, maddenin genel anlatım tarzında tüm farklı bakış açılarına makul bir yaklaşım sergilemeliyiz. Önemli sayılabilecek farklı bakış açılarının tamamını sempatik bir yaklaşımla vermeliyiz. Şöyle bir tarzla yazabiliriz: Şu ya da bu iyi bir fikirdir ancak bu fikri benimsemeyenlerin görüşüne göre bu fikri destekleyenler şu ya da bu detayı göz ardı etmişlerdir. === Kişilerin eserleri hakkındaki kanıların anlatılması === Sanat, sanatçılar ve diğer yaratıcılık ile ilgili konularda aşırıya kaçan Vikipedi maddeleri bulunmaktadır. Bu, bir ansiklopedide olmaması gereken bir durumdur. Şu ya da bu kişinin tarihteki en büyük gitarist olduğunda hemfikir olamayabiliriz ancak sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu tarafından ya da öndegelen uzmanlar tarafından nasıl değerlendirildiğinden söz edebiliriz. Eserler hakkındaki yaygın yorumları, bu yorumları yapan kişilerin sözlerine yer vererek ya da kaynak göstererek vermek uygun bir yaklaşımdır. Örneğin William Shakespeare’in İngilizcenin en büyük oyun yazarlarından biri olarak tanındığı bilgisi bir ansiklopedide yer alabilir. Ancak, tarafsız kalabilme açısından okuyucunun birçok tanınmış bilimadamının farklı görüşlerde olduğunu ve Shakespeare’e atfedilen birçok eserin aynı dönemde yaşamış olan Oxford Earl’üne ya da Christopher Marlowe'a ait olabileceğine dair güçlü iddialar olduğunu bilmeye hakları vardır. Bazı sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu ya da eleştirmenler tarafından nasıl karşılandığına dair araştırma yapmak gerekebilir, ancak bir kere bu belirlendikten sonra bir Vikipedi yazarının kendine özgü yorumundan daha açık ve dikkate değer bir ifade olur. === Bırakın olgular kendini ifade etsin === Karada, Saddam Hüseyin maddesi hakkında şu öneriyi yaptı: Onun kötü biri olduğunu söylemeye gerek bile yok. Hitler maddesi de bu nedenle Hitler kötü bir adamdı diye başlamıyor. Gerek yok çünkü yaptıkları onu binlerce kere mahkûm ediyor zaten. Nazi soykırımı hakkındaki olguları duygusallığa kapılmadan yalnızca listeliyoruz ve ölülerin sesleri bir kere daha öyle bir şekilde yükseliyor ki, isim takmayı hem anlamsız hem de gereksiz kılıyor. Lütfen siz de aynısını yapın: Saddam'ın işlediği suçları listeleyin ve kaynaklarınızı belirtin.Okuyucuların kendilerine ahlak dersi verilmesini büyük olasılıkla iyi karşılamayacaklarını unutmayın. Eğer olguların kendilerini ifade etmelerine izin vermezseniz okuyucuları yabancılaştırabilir ve bulunduğunuz konuma karşı yer almalarına neden olabilirsiniz. === Atıfta bulunmak ve kanıtlamak === Bazen içinde yanlılık barındıran ifadeler atıfta bulunarak ya da kanıtlanarak TBA’ya uygun hâle getirilir. Örneğin, ""Sarı çizmeli Mehmet Ağa en iyi futbol oyuncusudur"" demek tamamen bir kanının ifadesidir. Bu ifadeyi Vikipedi’ye uygun hâle getirebilmek için doğrulanabilir ise başkasına atıfta bulunmak bir yöntemdir: Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın futbol yeteneği, Hıncal Uluç ve Erman Toroğlu gibi futbol eleştirmenleri tarafından övülmüştür. Dikkat edilirse burada yapılan, yalnızca ifadenin doğru olduğunu söylemek değil, konu üzerinde uzman sayılan kişilerin kanısına atıfta bulunmaktır. Başka bir yöntem de detaylı olgular vererek bu ifadeyi kanıtlamaktır: Sarı Çizmeli Mehmet Ağa 2003-2006 yılları arasında ligde en çok gol atan futbolcudur.. Bu ifade çok açık olmayan en iyi sıfatı yerine, Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın hangi konuda öne çıktığını açıklar. Taraflı ya da yanlılık ifadeleri kaçak anlatım tarzı kullanarak yeniden yazmak çok cezbedicidir: Birçok insan Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın en iyi futbol oyuncusu olduğunu düşünür. Ancak bu tarz ifadeler saldırıya açık ifadelerdir: Evet birçok insan öyle düşünür ancak cahil olan birçok insan; ya da Birçok ne kadar çok? Bence yalnızca birkaç insan öyle düşünüyor. Söz edilen iddiayı bilinen bir otoriteye atfederek ya da arkasındaki olguları kanıtlayarak bu tarz problemleri engelleyebilirsiniz. === TBA’nın tarihçesi === TBA Vikipedi’nin en eski ilkelerinden birisidir. Nupedia'nın ""Non-bias policy (Tarafsızlık politikası)""nın taslağı Larry Sanger tarafından 2000 yılının ilkbahar ya da yazında yazıldı. Jimbo Wales Vikipedi’nin ilk aylarında ""tarafsız bakış açısı"" ile ilgili açıklama yaptı: Bakınız web arşivindeki kopya (Not: Bu sayfada 12 Nisan 2001’e kadar diğer Vikipedistler tarafından yapılan yorumlar da bulunmaktadır.) – TBA sayfasının sonraki versiyonlarında Jimbo'nun açıklaması TBA politikasının ""özgün tanımı"" olarak bilinmektedir. TBA politikasının daha ayrıntılı bir sürümü Aralık 2001’de Meta-Wiki’de Larry Sanger tarafından yazılmıştır: Bakınız ""Tarafsız bakış açısı--taslak,"" Larry Sanger'ın 20 Aralık 2001 tarihli sürümü. Çeşitli değişikliklerden sonra (bakınız Meta’daki ""taslağın"" değişiklik tarihçesi) Larry Sanger ve diğerlerinin değiştirdiği sürüm 25 Şubat 2002 tarihinde İngilizce Wikipedia’ya taşınmıştır. [1], ve diğer değişikliklerden sonra (bakınız İngilizce Wikipedia’da değişiklik tarihçesi), İngilizce Wikipedia’daki son hâlini almıştır. Bu sayfa da İngilizce sürümünden çevrilmiştir. Başka bir kısa tanımlama Brion Vibber tarafından Meta'ya 17 Mart 2003 tarihinde sunulmuştur: Bakınız Meta'nın ""Tarafsız Bakış Açısı,"" 17 Mart 2003 versiyonu === TBA’nın ardındaki mantık === Vikipedi genel bir ansiklopedidir, yani insanoğlunun sahip olduğu bilginin belli bir genellik düzeyinde sunumudur. Ancak insanoğlu özel durumlar hakkında anlaşmazlık içinde olabilir; farklı bakış açıları olan her konuda taraf olan görüşler doğrunun ne olduğunu açıklar, diğer görüşlerle çelişir ve taraftarları diğer görüşlerin yanlış olduğuna dolayısıyla da bilgi olmadığına inanır. Doğruluk üzerine anlaşmazlık olduğunda bilginin ne olduğu üzerinde de anlaşmazlık vardır. Vikipedi ortak bir çalışma sonucunda varolabilmektedir ancak bu ortak çalışma esnasında bir kişinin p diye belirttiğini bir başka kişinin p-değil diye değiştirdiği ve bunun durmaksızın yapıldığı düzenleme savaşları sorununu nasıl çözebiliriz? Buna bir çözüm, Vikipedi’de çalışabilmek amacıyla insanoğlunun bilgisinin her türlü değişik konuda tüm farklı ve dikkate değer teorileri içerdiğini kabul etmektir. Hedefimiz insanoğlu bilgisinin bu anlamda bir sunumunu verebilmek. Neyin bilindiği zaman geçtikçe sürekli olarak değişir, bu nedenle bilmek kelimesini tırnak içinde kullanıyoruz. Orta Çağ’da Avrupalılar hastalıkların sebebinin şeytanlar olduğunu bilirdi, şimdiyse biz sebebinin başka olduğunu biliyoruz. İnsanlık bilgisini yine bu yönde ama taraflı olarak da özetleyebiliriz: K konusu hakkında bir dizi teoriyi sıralayabilir ve K’nin doğruluğu hakkında şu ya da bu iddialarda bulunabiliriz. Ancak Vikipedi'nin bir uluslararası ortak çalışma projesi olduğunu, yazarları ve okuyucuları arasında hemen hemen her konuda farklı tüm bakış açılarına sahip kişiler olabileceğini dikkate almalı. Sonsuza kadar sürecek düzenleme savaşlarını engellemek için dikkate değer her görüşü adilce sunmak ve hiçbirinin doğruluğunu ya da yanlışlığını belirtmemek için hemfikir olabiliriz. Bu şekilde maddeyi, burada anlatıldığı gibi tarafsız ya da yansız hâle getiren de budur. Tarafsız bakış açısıyla yazmak için çatışmalı görüşler doğrulukları belirtilmeden verilir; bunu yapabilmek için bu görüş taraftarlarının yaklaşık olarak kabullenebileceği bir şekilde bu görüşleri tanımlamak yeterli olacaktır ve ayrıca bu görüşleri de taraftarlarına atfetmek gerekir. Tartışmalar Vikipedi’de tanımlanır, tekrardan açılmaz. Bu politikanın ana nedenini özetleyecek olursak: Vikipedi bir ansiklopedi, insanlık bilgisinin bir birikimidir. Ancak Vikipedi katılımcılar tarafından oluşturulduğu, uluslararası katılımın bulunduğu bir platform olduğundan katılımcıların her konuda aynı fikirde olmasını ve hatta birçok durumda da bilginin ne olduğu konusunda aynı kanaatte olmasını bekleyemeyiz. Dolayısıyla insanlık bilgisinin daha geniş bir tanımını, birbiriyle çatışan geniş bir teori yelpazesinin bilgiyi oluşturduğunu kabul edebiliriz. Hem bireysel hem de topluluk olarak bu çatışan bilgileri, hiçbirinin savunuculuğunu yapmadan, çok az kişi tarafından savunulan görüşleri önemliymişçesine sunmadan, adilce sunmak için çaba sarfetmeliyiz. Bu politikaya bağlı kalmamızın başka bir nedeni daha vardır. Okuyucular tarafından herhangi bir kanıya bağlı kalmalarını ummadığımız anlaşıldığında, kendi kararlarını kendilerinin vermesi sağlanır dolayısıyla da entelektüel bağımsızlık sağlanmış olur. Totaliter hükümetler ve dogmatik kurumlar her zaman Vikipedi'ye karşı çıkmak için bir neden bulacaklardır. Eğer tarafsızlık politikamıza sadık kalmayı başarabilirsek, birçok konuda birbiriyle çatışan teorilerin sunulması, Vikipedi yazarlarının yani tüm katılımcıların okuyucuları kendi kanılarını oluşturmada özgür bıraktığı fikrini destekleyecektir. Farklı bakış açılarını, okuyucunun herhangi birisini kabul etmesini istemeden sunan yazılar serbest bırakıcıdır. Tarafsızlık, dogmacılığın hakkından gelir. Vikipedi'de çalışan herkes bunun iyi bir şey olduğunda hemfikir olabilir. === Örnek: Kürtaj === Taraflı bir yazıyı Vikipedistlerin nasıl geliştirdiğini incelemek yararlı olabilir. İngilizce Vikipedi'de 2001 yılının başlarında farklı görüşlerin savunucuları kürtaj sayfasını daha çok ateşli tartışmalar için kullanmış ve sayfada hangi tezlerin bulunacağı ve çatışan görüşlerin nasıl sunulacağı konusunda bir anlaşmaya varamamışlardı. Gereken (ve daha sonra yapılan), değişik zamanlarda kürtajın ahlaki ve yasal açılardan farklı konumunun detaylı olarak tartışılmasıydı. Bu bakış açıları öyle bir şekilde tartışıldı ki söz edilen farklı görüşlerin hiçbirinden yana çıkılmıyordu. Böylece kürtaj konusu etrafındaki tezlerin anlaşılması, farklı görüşlerin sempatik yollardan, her birinin güçlü ve zayıf yanları sunularak yapılmasıyla kolaylaşmıştır. Bunun gibi, ilk olarak partizanca nutuklar gibi başlayan ama daha sonra tüm görüşlerin açıkça ve samimi bir şekilde yazılması için çabalayan kişiler tarafından düzenlenen birçok başarı öyküsü bulunmaktadır. Bu bölümdeki soru ve konular hakkında açıklamalar için Vikipedi:Tarafsız bakış açısı/SSS sayfasına bakınız.Yeni gelenler tarafından Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı politikasına karşı yapılan başlıca itirazlar ve konuyla ilgili sorular şöyledir: Tarafsız olmak Nesnellik diye bir şey yokturFelsefeye aşina herkes bunu bilir. Öyleyse ""tarafsızlık"" ilkesini nasıl ciddiye alalım? Tarafsızlık, yansızlık mümkün değildir.Tarafsızlığın olmamasının yazıların silinmesine bahane olmasıYanlı olduğu algılanan yazılar tarafsızlık politikası bahane edilerek siliniyor. Bu bir problem değil midir?Gerekli varsayımları yapmakPeki genel konular üzerinde bir dizi madde yazarken tartışmalı konularda varsayım yapmak durumunda kaldığımızda ne olacak? Örneğin evrim hakkında çeşitli maddeler yazarken herhalde her farklı maddede evrim-yaratılış tartışmasının detaylarından söz etmek zorunda kalmayacağız, değil mi?Farklı görüşleri dengelemek ""Eşit önem"" vermek""Bir dakika, bir dakika. Bilime karşı sözdebilimi tartışmaya almayı anlamsız buluyorum. Tarih sözdebilimin gerçek olguları yenebildiğine şahit olmuştur."" Görüldüğü üzere sözdebilime dayananlar kanılarını zorla başkalarına kabul ettirmek için yalana, iftiraya, imaya ve taraftarlarının çoğunluk gücüne başvurur. Eğer bu proje dünyanın düz olduğunu savunanlara ya da Nazi soykırımının varolmadığını iddia edenlere aynı önemi veriyorsa istemeden bile olsa kaçık ya da kötü fikirleri savunmak için bir zemin yaratacak ve bunları meşrulaştıracaktır.""Düşman"" için yazmak""Düşman için yazmak"" diyerek demek istediğinizle ikna olmadım. Düşman için yazmak istemiyorum. Onların çoğu basitçe yanlış olduğu gösterilebilecek birçok şeyi olgu diyerek belirtiyor. Madde yazarken tarafsız olmak adına zaten anlaşamadığım görüşleri sunmak adına yalan söylemem gerektiğini mi söylüyorsunuz?DinDinime yapılan saygısızlık ya da onu insan tarafından yaratıldı gibi göstermek dini ayrımcılıktır, hatalı ve yanlış bir söylemdir. Peki benim yanlış olduğunu hissettiğim, dinime karşı olan, modası geçmiş ya da bilimsel olmayan inanışlar ne olacak?Ahlaki açıdan kabul görmeyen bakış açılarıAhlaki açıdan kabul görmeyen bakış açıları ne olacak? Bunlar hakkında da tarafsız olmayacağız herhalde?SözdebilimBilim dünyasında başlıca görüş sözdebilimsel konuların inanılır olmadığı ve hatta sözedilmeye bile değer olmadığı iken sözdebilimsel konularda nasıl madde yazabiliriz ki?Editörlük tartışmaları Taraflı katkı sağlayanlarla başa çıkmakTarafsızlık politikasını kabul ediyorum ancak burada tamamen taraflı olan ve de bundan vazgeçmeyecek kullanıcılar var. Bir süre sonra geri dönüp yaptıklarını düzeltmem gerekiyor. Ne yapmalıyım?Sürekli tartışmalardan kaçınmakTarafsızlık konularında sürekli ve bitmek bilmeyen savaşlardan nasıl kaçınırız?Tarafsız bakış açısı yeni gelenler için genellikle yabancı olması ve Vikipedi yaklaşımının temelini oluşturması nedeniyle tarafsızlık ile ilgili konular özellikle İngilizce Vikipedi'de oldukça geniş olarak ele alınmıştır. Eğer bu konuda yeni bir şeyler eklemek istiyorsanız Vikipedi tartışma:Tarafsız bakış açısına ekleme yapabilirsiniz." 10 Vikipedi:Telif hakları Vikipedi:Telif hakları 24 "Vikipedi'nin kullandığı lisans, tıpkı özgür bir yazılımın özgürce lisanslanmasında olduğu gibi, içeriğimize özgürce erişim hakkını verir. Bu prensip telif feragatı (copyleft) olarak bilinir ve bu da yeni sürümde diğerlerine aynı özgürlüğü verdiği ve kullanılan Vikipedi maddelerinin, yazarlarına atıfta bulunduğu sürece (maddeye doğrudan bir bağlantı verilmesi, yazara kredi verilmesi koşulumuzu yerine getirir) Vikipedi'nin içeriğinin kopyalanabileceği, değiştirilebileceği ve tekrar dağıtılabileceği anlamını taşır. Yukarıdaki hedeflere ulaşabilmek amacıyla, Vikipedi'deki metinler, Creative Commons Atıf-Paylaşım ve GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GFDL) altında lisanslanmıştır. Bu lisansların tam metnine Vikipedi:Creative Commons Atıf- Paylaşım 3.0 Unported Lisans metni ve Vikipedi:GNU Özgür Belgeleme Lisansı sayfalarından ulaşılabilir. Bu belgenin, Değişmeyen Bölümler, Ön Kapak Metni, Arka Kapak Metni olmaksızın, GNU Özgür Belgeleme Lisansı, Sürüm 1.2 veya, Özgür Yazılım Vakfı tarafından basılmış daha yeni bir sürümünün koşulları altında, kopyalanması, dağıtımı ve değiştirilmesi izni verilmiştir. Lisansın bir kopyası ""GNU Free Documentation License"" başlıklı bölümün içindedir. Vikipedi'deki içerik sorumluluk redleri kapsamındadır.GFDL'nin İngilizce metni, yasal olarak bağlayıcı tek belge olup, bundan sonrası, biz kullanıcı ve katkıda bulunanların, hakları ve sorumlulukları kapsamında GFDL'yi nasıl yorumladığıdır. ÖNEMLİ: Eğer Vikipedi'nin içeriğinden yararlanmak istiyorsanız önce Kullanıcıların Hakları ve Yükümlülükleri bölümünü okuyunuz. Daha sonra da GNU Özgür Belgeleme Lisansı bölümünü okumalısınız. Eğer Vikipedi'deki bilgileri kendi kitap, madde, internet sitesi veya diğer yayınlarınızda kullanmak istiyorsanız, GFDL'yi takip etmek koşuluyla bunu yapabilirsiniz. Eğer bir Vikipedi maddesini basitçe kopyalıyorsanız, Vikipedi:Verbatim copying'de de tartışıldığı gibi, GFDL'nin birebir kopyalama hakkındaki 3. bölümünü takip etmelisiniz. Eğer değişiklik yaparak veya eklentiler yapmak suretiyle türetilmiş bir sürüm yaratıyorsanız aşağıdakilerin yapılması zorunludur: malzemelerinizin GFDL ile lisans altına alınması gerekir, maddenin yazarına atıfta bulunmanız zorunludur (bölüm 4B), malzemenin ""saydam kopyası""na erişimi mümkün kılmalısınız (bölüm 4J). (Bir Vikipedi maddesinin ""saydam kopyası""nı, pek çok farklı formatta (viki metni, html web sayfası, xml girdisi, vs. şeklinde) bizden bulabilirsiniz).Son iki zorunluluğu, bu sitede barındırılan Vikipedi maddesine doğrudan ve göze çarpan bir bağlantı vererek kısmen yerine getirebilirsiniz. Ayrıca, yeni metnin saydam kopyasına da erişim sağlamak zorundasınız. Ancak, Wikipedia Vakfı'nın, yazar bilgilerini ve maddelerin saydam bir kopyasını saklama garantisi vermediğini lütfen hatırınızdan çıkartmayın. Dolayısıyla, bu yazar bilgilerini ve saydam kopyayı, türetilmiş çalışmanızla birlikte hazır bulundurmanız tavsiye olunur. === Örnek uyarı === Albert Einstein adlı Vikipedi maddesini kullanan bir çalışma için örnek uyarı şöyle olmalıdır: Bu yazı GNU Özgür Belgeleme Lisansı ve Creative Commons Atıf/Benzer-Paylaşım Lisansı altındadır. İçeriğinde, Vikipedi'de bulunan ""Albert Einstein"" sayfasından alıntılar vardır.(Şüphesiz ki, burada verilen ""Albert Einstein"" örnektir ve yerine gerçekte kullanılan sayfa ismi konulmalıdır.) Alternatif olarak, ""Albert Einstein"" kopyanızı, GFDL'nin bir kopyası ile birlikte (metinde anlatıldığı üzere) dağıtabilir ve en azından beş ana yazarı (eğer beşten azsa hepsini) ana sayfada (veya belgenin başında) listeleyebilirsiniz. === Gereçlerin adil kullanımı === Tüm orijinal Vikipedi metinleri GFDL lisansı altında dağıtılır. Bazen, Vikipedi maddeleri, U.S. Copyright Yasası ""adil kullanım"" doktrini altında kullanılan, resimler, ses kayıtları veya metinlerden alıntılar içerebilir. Doğaldır ki, bunların en özgür lisanslar (örneğin GFDL veya kamu alanı) altında eldesi, öncelikle tercih edilen durumdur. Bu tür resim veya ses kayıtlarının mevcut olmadığı durumlarda, adil kullanım resimleri de (özgür resimlerin müsait olduğu zamana dek) kabul edilebilir. Böylesi bir durumda, malzemenin dış kaynaklı olduğu (ya resmin tanımlandığı sayfada ya da tarihçe sayfasında, hangisi uygunsa) belirtilmelidir. ""Adil kullanım"", sizin kullanmayı düşündüğünüz duruma özel olduğundan, bu özel duruma has olan adil kullanım mantığınızı, ya maddenizin bir yerinde gizli bir metin olarak ya da resim tanımlama sayfası'nda tanımlamanız tavsiye olunur. Unutmayın ki, Vikipedi için adil kullanım, sizin bu içeriği kullanmayı düşündüğünüz başka bir ortamda adil kullanım olarak algılanmayabilir. Örneğin, adil kullanım esasına göre bir resim eklerseniz, maddeyi kullanış tarzınızın da adil kullanım kalitesinde olduğundan emin olmanız gerekir. Oysa, bu durum her zaman geçerli olmayabilir: örneğin, bir Vikipedi maddesini, GFDL tarafından izin verilen ticari bir amaçla kullanıyor olmanız hâlinde, bu ticari kullanımda ""adil kullanım""a izin verilmeyebilir. Vikipedi, GFDL ile uyumlu lisanslar altındaki bazı metinleri kullanmakta olup bunlar, bizim orijinal Vikipedi metinleri için (örneğin; Değişmeyen Bölümler, Ön Kapak Metinleri, veya Arka Kapak Metinlerinin ilavesi gibi) zorunlu tutmadığımız ilave koşullar gerektirebilir. Bu malzemeleri kullanırken, değişmeyen bölümleri harfi harfine eklemek zorundasınız. Yazılı çalışmalar gibi resim ve fotoğraflar da telif hakkına tabidir. Açık bir şekilde kamusal alana yerleştirilmedikleri sürece, birileri bunların sahibi demektir. İnternetteki resimlerin, ya doğrudan telif hakkı sahibinden ya da onların adına lisans verebilen birisinden lisanslanması gerekir. Bazı durumlarda, adil kullanım esasları, bir fotoğrafın kullanımına izin verebilir. === Etiketleme === Resim tanımlama sayfaları; Vikipedi:Resim telif etiketlerinde belirtildiği gibi, resimlerin yasal durumunu belirten özel bir fişle etiketlenebilir. Aynı resmin birden fazla sayıda ve farklı telif hakkı cümleleriyle yüklenmesi durumunda ne yapılması gerektiği; şu anda belirsizdir. === ABD hükûmeti fotoğrafları === Amerikan federal hükûmetinin sivil ve askerî çalışanlarının ürettiği çalışmalar, kurallar ve faaliyet alanları gereği kamusal alandadır. Ancak, yaygın yanlış anlamalara rağmen, Amerikan federal hükûmetinin, başkaları tarafından devredilmiş telif haklarına sahip olabileceği de hatırdan çıkarılmamalıdır. Dolayısıyla, .mil ve .gov uzantılı web sitelerindeki tüm resimler kamusal alanda demek değildir. Öte yandan, internet sitesi, başkalarının sahip olduğu ticari fotoğraflar da (stok fotoğrafçılık) kullanıyor olabilir. İnternet sitesinin gizlilik ve güvenlik uyarılarını kontrol etmekte yarar vardır; sadece webmaster'a yollayacağınız bir e-posta ile resmin kamusal alanda olduğundan emin olamazsınız. Ayrıca, Amerika'dan başka diğer ulusların hükûmetleri (örneğin, Birleşik Krallık'ta Crown Copyright), çalışanlarının ürettiği çalışmalar için telif hakkı talebinde bulunabilmektedir. Hatta A.B.D.'deki pek çok eyalet ve yerel hükûmet, çalışmalarını kamusal alana koymamakta ve gerçekten de bu çalışmaların telif hakkına sahip bulunmaktadır. Lütfen, kopyalamadan önce aidiyet bilgisini kontrol ediniz. === Birleşik Krallık telif hakkı === Birleşik Krallık Kamu Sektörü Bilgilendirme Ofisi'nin (HMSO) bize verdiği bilgiye göre: Basılı malzemelerdeki Crown copyright koruması, malzemenin basıldığı yılın sonundan elli yıl sonrası için geçerlidir. Dolayısıyla, örneğin Crown copyright korumasında elli yıl önce basılmış bir malzeme, artık telif hakkı altında değildir ve dünyanın her yerinde özgürce çoğaltılabilir. [1] === Sovyetler Birliği (1973 öncesi) === Sovyet telif hakkı yasaları geçmişe yönelik değildir ve Sovyetler Birliği'nde 27 Mayıs 1973 öncesinde basılmış tüm çalışmalar, eski Sovyetler Birliği'nin dışında koruma kapsamında değildir! === Rusya: Telif muafiyetleri === Rusya'nın 1993 tarihli telif hakkı yasasına göre (wikisource:Закон об авторском праве и смежных правах), aşağıdaki maddeler telif hakkına tabi değildir: Resmî belgeler (yasalar, mahkeme kararları, yasama, yönetim ve hukuki karakterdeki diğer metinler), Devlet sembolleri ve nişanları (bayraklar, simgeler, rütbeler, banknotlar ve diğer devlet sembol ve nişanları), Halka ait yaratıcı çalışmalar, Olay ve olgulara ait, bilgi verici karakterdeki haberler.Rusya'ya ait telif hakları, yazarın ölümünden 70 yıl sonra sona erer. === Cezayir === Cezayir'in Ordonnance N°97-10 du 27 Chaoual 1417 correspondant au 6 mars 1997 relative aux droits d'auteur et aux droits voisins. de belirtilen 9. maddesine göre: ""Devletin, kamuya yasal erişim verdiği çalışmalar, çalışmanın bütünlüğünü zedelememek ve kaynağını belirtmek kaydıyla, ticari olmayan amaçlar için özgürce kullanılabilir. Bu maddede ""Devletin çalışmaları"" ile kastedilen: ""Devletin, yönetim karakteri taşıyan çeşitli kuruluşları, yerel topluluklar veya kamu kuruluşları tarafından üretilmiş ve basılmış çalışmalar""dır. (Orijinal metin Fransızcadır). Kısaca, bunlar ticari olmayan kullanımlar için müsaittir (Wikipedia bunu uygun bulmamaktadır). === İran === İran ile A.B.D. arasında telif haklarının korunması konusunda bir antlaşma bulunmamakla birlikte, Jimbo Wales'e göre, Vikipedi'ye katkıda bulunanların İran'ın telif hakları yasasına da mümkün olduğunca saygı duymaları gerekir. [2] Eğer Vikipedi'ye katkıda bulunuyorsanız, aktardıklarınızı GNU Özgür Belgeleme Lisansı altında kamuya devrediyorsunuz demektir. Katkıda bulunmak için bu lisansı verebilecek konumda olmanız gerekir. Yani; malzemenin telif haklarına sahip olmanız (örneğin, malzemeyi kendiniz üretmişsinizdir), veya malzemeyi, lisanslamaya GFDL altında izin veren bir kaynaktan (örneğin, malzeme kamusal alandadır, veya malzemenin kendisi GFDL altında basılmıştır) almanız gerekir.İlk durumda, malzemelerinizin telif hakkına sahipsinizdir. Daha sonra onları tekrar basabilir ve istediğiniz gibi tekrar lisanslayabilirsiniz. Ancak, buraya yerleştirdiğiniz sürümlerin GFDL lisanslarını asla geri alamazsınız, malzeme sonsuza dek GFDL altında kalır. İkinci durumda; harici GFDL malzemelerini birleştiriyorsanız, GFDL gereği, yazarlarına atıfta bulunmanız ve orijinal kopyanın bulunduğu yere bir bağlantı vermeniz gerekir. Eğer orijinal kopya, değişmeyen bölümler gerektiriyorsa, onları da Vikipedi maddesine birleştirmeniz gerekir. Ancak, eğer mümkünse, değişmeyen bölümleri olan GFDL metinlerini, değişmeyen bölümleri olmayan orijinal içerikle değiştirmeniz arzu edilir. === Başkalarının telif hakkı olan çalışmalarının kullanılması === Eğer telif hakkı olan bir çalışmanın bir kısmını ""adil kullanım"" altında kullanıyorsanız, veya telif hakkı olan bu çalışmayı, bizim lisansımızın koşulları altında kullanabilmek için telif hakkı sahibinden özel izin almışsanız, bu durumu isimler ve tarih vererek belirten bir uyarı yapmanız gerekir. Hedefimiz, mümkün olduğunca fazla Vikipedi malzemesini özgürce dağıtabilmektir. Böylece, GFDL altında veya kamusal alandaki orijinal resim ve ses dosyaları, telif hakkı olan ve adil kullanım altında kullanılan medya dosyalarına göre çok daha fazla tercih edilir olacaktır. Bir telif hakkı sahibine, çalışmalarını bize, GFDL koşulları altında kullanma lisansını verip vermeyeceğini sormak için hazır mektup örneğine Vikipedi:Lisans devri ricası adresinden ulaşabilirsiniz. Başkalarının telif hakkını ihlal edecek malzemeleri asla kullanmayınız. Bu durum yasal sorumluluk yaratır ve projeyi ciddi şekilde zedeler. Şüpheniz varsa, kendinizin yazması en doğrusudur. Bilin ki, telif hakkı yasası, fikir ve bilgilerin kendilerini değil, fikirlerin yaratıcı ifadelerini yönetir. Bu nedenle, bir ansiklopedi maddesi veya başka bir çalışmayı okuyup kendi cümlelerinizle yeniden yazmanız ve Vikipedi'ye sunmanız tümüyle yasaldır. (Genel anlamda, ne kadarlık bir ""yeniden yazma""nın gerekli (veya yeterli) olduğu konusundaki tartışmalar için intihal (aşırma, çalıntı) ve adil kullanıma bakınız). === Telif hakkı olan çalışmalara bağlantı verilmesi === Telif hakkı olan çalışmalara bağlantı vermek, mantıklı bir nedenle bağlantı vermeye karar verdiğiniz söz konusu sayfa başkalarının telif haklarına tecavüz etmediği sürece genelde sorun teşkil etmez. Şayet böyle bir durum varsa lütfen o sayfaya bağlantı vermeyin. Bu tür bağlantıların yapılan ihlale yardımcı olmak anlamına gelip gelmediği günümüzde mahkemelerce tartışılıyorsa da, her durumda başkalarının çalışmalarını yasal olmayan biçimde dağıtan sitelere bağlantı vermek, kötü bakışları üzerimize toplayacaktır. === Telif hakkı ihlali gördüğünüzde === Vikipedistlerin görevi, içeriklerdeki olası telif hakkı ihlallerine karşı polislik yapmak değilse de, eğer şüphelenirseniz, en azından konuyu o sayfanın tartışma sayfasında gündeme getirebilirsiniz. Böylece, diğerleri durumu inceleyebilir ve gerekli önlemi alır. Verebileceğiniz en faydalı bilgi, metnin kaynağı olduğuna inandığınız adresin URL'si veya diğer bilgilerdir. Bazı durumlar yanlış alarm da olabilir. Örneğin, eğer katkıda bulunan kişi, başka yerde başka koşullarda yayınlanan metnin yazarıysa bu onun burada GFDL altında yayımlama haklarını etkilemez. Bazen de, internette bulduğunuz metnin Vikipedi'den kopyalandığını görebilirsiniz. Her iki durumda da, gelecekteki yanlış alarmları önlemek için tartışma sayfalarına durumla ilgili not düşmek iyi fikirdir. Eğer sayfanın içeriğinin bir kısmı gerçekten telif hakkı ihlali taşıyorsa, o kısım silinmeli ve bu, orijinal kaynakla birlikte tartışma sayfasında belirtilmelidir. Eğer daha sonra yazarın izni alınırsa, metin eski hâline getirilebilir. Eğer sayfanın tümünün telif hakkı ihlali olduğundan şüpheleniliyorsa, sayfa Vikipedi:Telif hakkı problemleri'nde listelenmeli ve sayfanın içeriği, orada bulunan standart uyarı ile değiştirilmelidir. Eğer bir hafta sonra sayfa hâlâ telif hakkı ihlali olarak duruyorsa, oylama sayfasındaki yönteme göre silinebilir. Yerinde uyarılara rağmen, katkıda bulunan kişilerin ısrarla telif hakkı içeren malzeme yerleştirmesi gibi olağanüstü durumlarda, bu kullanıcılar, projenin korunması açısından bloke edilebilir. Sahibi olduğunuz içerik Vikipedi tarafından yayınlanıp sizden izinsiz kullanılıyorsa, içeriğin Vikipedi'den kaldırılmasını talep edebilirsiniz (bkz: Vikipedi:Telif hakkı ihlâlini kaldırma talebi). Veya içeriğin tamamen silinmesini istiyorsanız maddenin üst kısmına {{sil}} komutunu yazınız. Ancak bunu yapmadan önce içeriğin size ait olduğunu ispat etmeniz şarttır. Vikipedi malzemelerini kendi kitabınızda veya internet sitenizde veya başka yayınlarda kullanabilirsiniz ama GÖBL'ye uymak zorundasınız. Eğer bir Vikipedi maddesini sadece kopyalıyorsanız GÖBL'nin 2. bölümündeki aynen kopyalama şartlarına uymalısınız. Bu konu Vikipedi:Aynen kopyalama sayfasında açıklanmaktadır. Eğer değiştirme veya ekleme yaparak malzemenin bir türevini yaratıyorsanız aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkar: Sizin malzemeniz de GÖBL ile lisanslanmalıdır. Maddenin diğer yazarlarını belirtmeniz gerekmektedir (Bölüm 4B), ve Malzemenin bir ""saydam kopyasına"" bağlantı vermelisiniz (Bölüm 4J). Bir Vikipedi maddesinin ""saydam kopyası"", maddenin bizden elde edilebilecek formatta yazılmış kopyalarından herhangi biridir (viki metni, html web sayfası, xml beslemesi, v.s.)Yukarıda belirtilen zorunluluklardan son ikisini yerine getirmenin kısmi bir yolu, sitenize kopyalamış olduğunuz maddenin Vikipedi'deki orijinal kopyasına kolayca görülür bir bağlantı vermektir. Yeni metnin saydam kopyasına da bir bağlantı vermek zorundasınız. Vikimedia Vakfı, kendi maddelerinin yazarlık kayıtlarını ve maddelerinin saydam kopyalarını saklamak konusunda herhangi bir garanti vermemektedir. Dolayısıyla türettiğiniz eserle birlikte yazarlık kayıtları ve bir saydam kopyayı temin etmeniz tavsiye edilir. === Örnek not === Vikipedi'den alınmış Albert Einstein maddesini kullanan bir makalede aşağıdaki gibi bir not bulunmalıdır: Bu metin GNU Özgür Belgeleme Lisansı ile lisanslandırılmıştır (bu lisansın gayriresmî bir Türkçe çevirisi mevcuttur). ""Albert Einstein"" adlı Vikipedi maddesinden alıntı yapmaktadır.(""Albert Einstein"" ve verilen Vikipedi adresinin yerine uygun olan bilgiler eklenmelidir.) Alternatif olarak kendi ""Albert Einstein"" yazınızın kopyasını dağıtırken, GÖBL'nin bir kopyasını ve ana yazarların en az beşinin, beşten az iseler hepsinin isimlerini kapak sayfasında (veya belgenin başında) belirecek şekilde ekleyebilirsiniz. Vikipedi:Resim telif etiketleri Vikipedi:Telif hakkı ile ilgili SSS === İlave tartışmalar === Vikipedi tartışma:Telif hakları Vikipedi ve telif hakkı konuları (İngilizce) Telif hakkı paranoyasından kaçının (İngilizce) İzin vermenin kapsamı (İngilizce) T.C. Kültür Bakanlığı'na bağlı telif haklarını açıklayan bir kaynak (Türkçe) ABD Hükûmeti Telif Hakkı Ofisi (İngilizce)" 11 Vikipedi:HS Vikipedi:Hızlı silme 8 "Bu sayfa Vikipedi'nin silme politikasının bir parçasıdır ve hızlı silme işleminin kurallarını anlatmaktadır. Aşağıdaki durumlarla karşılaşıldığında hizmetliler sayfayı gördüğü anda silebilirler. Silinmeye aday gösterilmiş bir sayfa, aşağıdaki maddelerden bir veya birkaçına uysa bile hızlı sil ile silinemez ve tartışmayla silme (kategoriler için) yöntemi uygulanır. Ayrıca varlığı konusunda tartışma olan veya tartışmalı bir içeriğe sahip olan herhangi bir sayfa da hızlı silme politikasına dayanılarak silinemez. Hizmetlilerin hızlı silme işlemi uygularken, ilgili politikanın hangi maddesine göre işlemi uyguladığını belirtmesi gereklidir. Örneğin; deneme olarak tanımlanabilecek yeni bir madde hızlı silme işlemi ile silinecekse, hizmetli maddeyi silerken, neden kısmına Vikipedi:Hızlı silme Genel, 2 benzeri bir ifade koymalıdır. Bu kriterler, tüm isim alanları için geçerlidir. G1. Anlamsız karakter dizilerinden ibaret olan sayfalar silinebilir. Örneğin: “nafnşew359cşs.ndc30” veya “traa laa laaa”. Buna: Vandalizm, kısa veya kaynaksız içerik, kötü yazım, partizan nutuklar, imkansız teoriler ve kötü bir tercümeye sahip içerikler dâhil değildir. G2. Deneme amacıyla oluşturulmuş sayfalar silinebilir. Örneğin: “Gerçekten bir sayfada değişiklik yapabilir miyim?!” '''Kalın yazı'''[[Dosya:]] G3. Vandalizm amacıyla oluşturulmuş sayfalar silinebilir. Ad değiştirme vandalizmi sonucu oluşan yönlendirme sayfaları da buna dâhildir. G4. Daha önce silinmiş içeriğin büyük ölçüde aynısına sahip sayfalar silinebilir. SAS tartışması sonucunda veya hızlı silme ile silinen herhangi bir sayfayla büyük ölçüde benzerlik taşıyan herhangi bir isimdeki sayfalar, SAS kararı emsal kabul edilerek silinebilir. Tekrar silinmeden önce, hizmetlinin, içeriğin büyük ölçüde aynı olduğundan ve aynı konuda yeni bir madde olmadığından emin olması gerekmektedir. G6. Sayfayı oluşturan kullanıcının isteğiyle silinebilir. Eğer bir sayfayı oluşturan kişi, yazdığı sayfa başka hiçbir kişi tarafından değişikliğe uğramamışsa ve/veya kullanıcı tarafından yanlışlıkla açılmışsa, sayfanın silinmesini isteyebilir. Bu istek sebebiyle söz konusu sayfa silinir. G7. Silinen sayfaların tartışma sayfaları da silinebilir. Eğer sayfanın niçin silindiğine dair bir tartışma içermiyorsa hızlı silme ile silinebilir. G8. Temizlik amacıyla silinebilir. Tartışma yaratmayacak bakım ve temizlik işlemleri, sayfa geçmişlerini birleştirme, bir isim değişikliği işlemini geri alma ve sadece tek bir maddeye bağlantı veren bir anlam ayrımı sayfasını silme amacıyla sayfalar silinebilir. G9. Telif hakkı ihlâli oluşturan sayfalar silinebilir. Telif hakları saklı bir kaynaktan alındığı kesin olarak belirlenen ya da bu konuda ciddi şüpheler bulunan her türlü içerik için hızlı silme işlemi uygulanabilir. Eğer telif hakkı ihlali taşıyan içerik küçük bir kısımsa veya sayfanın belirli bir kısmına eklenmişse, sayfanın hızlı sil ile silinmesinden ziyade ilgili kısımların çıkarılması tavsiye edilebilir. G10. Saldırı içeren sayfalar ve dosyalar silinebilir. Saldırı, hakaret dışında bir amaca hizmet etmeyen içeriğe sahip sayfa ve dosyalar (örneğin ""... bir salaktır"" benzeri bir içerik barındıran bir madde) silinebilir. Herhangi bir şahsa, topluluğa, kuruma ya da fikre yoğun biçimde saldırı niteliği taşıyan ve geri alınacak tarafsız bir sürümü bulunmayan sayfalar buna dâhildir. Parodi amaçlı resim veya medya bu kapsama girmez. G11. Yoğun reklam içeren sayfalar silinebilir. Yalnızca bir şirketin, ürünün, grubun veya hizmetin reklamını yapan ve ansiklopedik olabilmesi için baştan yazılması gereken sayfalar silinebilir. Unutmayınız ki herhangi bir madde, konusu sırf bir şirket, ürün, grup veya hizmeti içeriyor diye bu kriterin uygulanabileceği bir durum yaratmaz: Yoğun şekilde reklam içeren bir maddenin uygunsuz içerik de barındırması gerekmektedir. Eğer herhangi bir madde daha önce silinme prosedürüne dâhil edilmiş, fakat sonuç olarak silinmemiş ise, bu kriter ile hızlı silinmesi mümkün değildir. G12. İçeriği geliştirmeye yönelik olmayan tartışma sayfaları silinebilir. Tartışma sayfası tamamen bu tür yorumlardan oluşmadıkça silme işlemi yapılamaz. Geliştirme amaçlı yorumlar mevcutsa sayfa silinmez, sadece ilgisiz yorumlar çıkartılır. Bu kriterler, ansiklopediyi oluşturan maddeler için geçerlidir. M1. Çok az bilgi taşıyan ya da hiç bilgi taşımayan kısa içerikli sayfalar silinebilir. Örneğin: “Fabrikası olan garip bir adamdı.” Maddenin taslak madde kriterlerini sağlayan, bütünsel anlatımlı bir içeriğe sahip olması durumunda, madde yetersiz içerik gerekçesiyle silinemez. M2. Yabancı dilde yazılmış maddeler silinebilir. İçerik olarak sadece yabancı dilde metne sahip maddeler. M3. İçeriğe sahip olmayan maddeler silinebilir. İçerik olarak sadece dış bağlantı, Göz at, Ayrıca bakınız, şablon veya başlığın tekrarını içeren maddeler. M4. Başka bir Wikimedia projesine aktarılmış maddeler silinebilir. Başka bir Wikimedia projesine aktarıma dair şablonlardan birini içeren veya silmeye aday olduktan sonra, oylama ile başka bir projeye aktarılmasına karar verilen ve aktarılan maddeler, işlem başarıyla yapıldıktan ve maddenin yazarı aktarımdan haberdar edildikten sonra silinebilir. M6. Kayda değer olmayan kurgusal veya gerçek kişi, grup, kurum, ürün, eser veya internet içerikleri ile ilgili sayfalar silinebilir. Genel olarak kayda değerlik ana yönergesi ve alt-yönergelerinin sunduğu kıstaslara bariz bir şekilde uymayan maddeler için bu kural kullanılabilir. Bununla birlikte dikkatli bir şekilde kullanılmalı; kayda değerlik kıstasları ile uyumsuzluğun bariz olmadığı, tartışmalı olduğu durumlarda hızlı silme uygulanmamalıdır. Bunun yerine kayda değerlik tartışması açılabilir veya kayda değerlik sorunu nedeniyle {{kopyala:Bekletmeli sil}} şablonu konulabilir. M8. Düzen ve ansiklopediklik açısından uygunsuz maddeler, aşağıda belirtilen kriterlere uyuyorsa silinebilir. Eğer bir madde,Çalışma var şablonu barındırmıyorsa, ve, İçeriğinin büyük bir kısmında viki işaret dili kodu bulundurmuyorsa, ve, Taraflı veya yanlış bir içerik barındırıyorsa veya içeriğinin en az %30'luk kısmı Türkçe dışındaki bir dilde ise,hızlı sil ile silinebilir. Bununla birlikte, eğer madde kayıtlı bir kullanıcı tarafından yaratılmışsa, silme işleminden önce veya sonra, kullanıcı ilgili Hızlı Silme kriterinden haberdar edilmelidir. IP numarasıyla katılan anonim bir kullanıcı tarafından yaratılmışsa, maddenin ilgili yazarına haber verilmesine gerek yoktur. M9. Niteliksiz makine çevirilerinden ibaret olan sayfalar silinebilir. Oluşturulan maddede önemli anlam bozuklukları yaratan, çeşitli makine çevirisi araçlarıyla yapılıp önemli bir düzeltme geçirmeden eklendiği belirlenen maddeler silinebilir. Bu kriterler, tüm isim alanlarında geçerlidir ve yönlendirme sayfalarını konu alır. Y1. Var olmayan sayfalara olan yönlendirmeler silinebilir. Eğer mümkünse söz konusu yönlendirme, uygun ve var olan bir başka maddeye yönlendirilmeli, yoksa hızlı sil ile silinebilir. Y2. Büyük bir yazım hatası içeren veya uygunluk açısından hatalı oluşturulmuş yönlendirmeler silinebilir. Eğer söz konusu yazım hatası sıklıkla yapılan bir hataysa yönlendirmenin kalmasında sakınca yoktur. Y3. Farklı isim alanları arasındaki yönlendirmeler silinebilir. Örneğin: Vikipedi→Şablon, Şablon→Madde, Madde→Kullanıcı. VP ve KAT gibi kısayol kısaltmaları bu kapsama dâhil değildir. D1. Çift kopya dosyalardan birisi silinebilir. Dosya, Vikipedi'de veya Wikimedia Commons'ta hâlihazırda bulunan bir dosyanın aynısı/kopyası ise, dosya formatı aynı, çözünürlüğü ise aynı veya daha düşükse, bu kopya silinebilir. Commons üzerinden yüklenen dosyaların Vikipedi üzerinde açılan sayfaları, dosyalar seçkin statüsüne sahip değilse silinebilir. D2. Bozuk, boş veya taşınmış dosyalar silinebilir. D3. Uygunsuz lisanslı dosyalar silinebilir. Adil kullanım politikası dâhilinde kullanılabilecekler hariç ""sadece ticari olmayan kullanıma açık"", ""izne tabi"" veya ""resmin değiştirilmesi sınırlandırılmış"" dosyalar Vikipedi'nin telif politikaları açısından uygunsuzdur. D4. Lisans veya kaynak bilgisi eksik olan dosyalar silinebilir. Yüklenen her dosyanın lisans ve kaynak bilgisi olmalıdır. Lisansı veya kaynağı belirtilmemiş dosyalar, lisansı belirsizse {{yk:Lisanssız dosya}}, kaynağı belirsizse {{yk:Kaynaksız dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda belirsizliğin giderilmemiş olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. D5. Kullanılmayan adil kullanım dosyaları silinebilir. Serbest bir lisans veya kamu malı kapsamında olmayan telif hakkı saklı (adil kullanım vb.) dosyalar, herhangi bir maddede kullanılmadığı takdirde, {{yk:Kullanılmayan dosya}} ile işaretlenir. 7 günlük süre sonunda kullanıma sokulmamış olması durumunda bu dosyalar hızlı silinmelidir. Bu kullanılmayan dosyanın eğer daha önceki kullanımı, sadece silinmiş bir maddedeyse ve başka bir maddede kullanılması muhtemel değilse, bu dosya hızlı silinebilir. D6. Adil kullanımı hatalı belirtilmiş dosyalar silinebilir. Yanlış adil kullanım etiketine sahip (herhangi bir maskot resmi için {{Logo}} etiketi gibi) dosyalar ile içerikte kullanımı adil kullanım politikasına uymayan dosyalar silinebilir. D7. Kullanımı gerekçelendirilmemiş dosyalar silinebilir. 1 Ekim 2008 tarihinden sonra yüklenen özgür olmayan dosyalar adil kullanıma giriyor olmasına rağmen kullanım gerekçelendirilmesi yapılmamışsa, {{yk:Gerekçesiz dosya}} ile işaretlenir. 7 günlük süre sonunda gerekçelendirme yapılmamış olması durumunda, bu dosyalar silinmelidir. D8. Herhangi bir sayfada kullanılmayan ansiklopedik açıdan değersiz dosyalar silinebilir. Özgür lisanslı olmalarına rağmen ansiklopedik değer taşımayan ve (kullanıcı sayfaları da dâhil olmak üzere) herhangi bir sayfada kullanılmayan her türlü dosya silinebilir. Eğer dosyanın ansiklopedik değeri tartışmalıysa hızlı silinemez. D9. Kullanışsız dosyalar silinebilir. Resim, video ve ses dosyaları dışında kalan dosyalar (Örn: .doc, .pdf veya .xls dosyaları) herhangi bir maddede kullanılmıyor ve ansiklopedik kullanımı olmadığı düşünülüyorsa silinebilirler. D10. Özgür lisanslı olmayan SVG ya da diğer vektörel dosyalar silinebilir. SVG gibi vektörel dosyalar adil kullanım politikası uyarınca özgür lisanslı olmamaları durumunda silinebilirler. D11. Şüpheli dosyalar silinebilir. Verilen bilgilerinin doğruluğu konusunda şüpheler olan dosyalar, {{yk:Şüpheli dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda bu şüphenin giderilmemiş olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. D12. Tanımlanamayan dosyalar silinebilir. Bir dosya herhangi bir tanım bilgisi içermiyorsa ve dosyanın kendisinden de konusu ve tanımı net olarak belli olmuyorsa, {{yk:Tanımsız dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda sorunun giderilmemiş olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. D13. İçeriği kaynaklandırılmamış dosyalar silinebilir. Bir dosya içeriği kaynaksız bir grafikse (basit grafikler hariç) {{yk:İçeriği kaynaksız dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda içeriğin kaynaklandırılmamış olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. K1. Boş kategoriler silinebilir. En azından 4 gün süresince sayfa veya alt kategori içermeyen, tek içeriği üst kategoriye bağlantı olan kategoriler hızlı silme ile silinebilir. Eğer söz konusu kategori silmeye aday ise, hızlı silme uygulanamaz. K2. İsmi düzeltilen kategoriler silinebilir. Yeniden adlandırılıp, içeriği boşaltılmış hızlı silinebilecek kategoriler için örnekler:Yazım hatası düzeltmeleri: Kitpalar → Kitaplar. Büyük harf düzeltmeleri: orta Dünya karakterleri → Orta Dünya karakterleri Tekil kelimelerin çoğul yapılması: Roman → Romanlar Kısaltmalarının açılması: ABD → Amerika Birleşik Devletleri İsmin kategori tartışması sonucu düzeltilmesi: Kategori:Nazi karşıtı hareketleri K3. Şablon kategorileri silinebilir. Şablon silindikten veya kategorileri değiştirildikten sonra kalan kategoriler. KS2. Var olmayan kullanıcıların kullanıcı sayfaları silinebilir. Oturum açmamış olan anonim kullanıcıların tartışma sayfaları, yazılmış mesajlar geçerli olmadığı zaman silinir. Böylece aynı IP numarasıyla değişiklik yapan yeni anonim kullanıcıların aklı karışmaz. KS3. Adil kullanım galerileri silinebilir. Kullanıcı alanlarında bulunan ve çoğunlukla adil kullanım kaynaklı resimler barındıran kullanıcı sayfaları silinebilir. KS4. Vikipedi'yi yalnızca kişisel sayfa olarak kullananların kullanıcı sayfaları silinebilir. Vikipedi'nin hedefleriyle yakından ilgili olmayan yazı, bilgi, tartışma ve/veya etkinliklerinden oluşan kullanıcı sayfaları silinebilir. Vikipedi:Kullanıcı sayfası#Kullanıcı sayfamda neler olabilir? bölümünde yer alan kurallara uygun olan sayfalar bu durumun istisnasıdır. Ş1. Bölücü veya kışkırtıcı şablonlar silinebilir. Ş2. Kullanılmayan şablonlar silinebilir. ""kopyala:"" komutuyla kullanılması gereken şablonlar da kullanılmayan şablonlar arasında listelenebileceği için, bu tür şablonlar sadece ihtiyaç duyulmaması durumunda silinmelidir. P1. Madde kriterlerine uymayan portaller silinebilir. P2. Sadece taslak hâlinde bulunan bir maddeye dayanan veya portalin başlığı altında gösterilmeye uygun, konuyu detaylandıran, taslaklar hariç en az üç maddeye sahip olmayan portaller silinebilir. P3. Taslak portaller silinebilir. P4. 31 Temmuz 2022 tarihinden sonra oluşturulan portaller silinebilir. Türkçe Vikipedi topluluğunun aldığı karar doğrultusunda, 31 Temmuz 2022 tarihi itibarıyla Türkçe Vikipedi'de portal sistemi sonlandırılmıştır. Bu karar kapsamında, 31 Temmuz 2022 tarihinden önce oluşturulmuş portaller, tarihsel bir kayıt olarak korunmaktadır. 31 Temmuz 2022 tarihinden sonra oluşturulan portaller, bu gerekçeyle hızlı silinir. G5 - Bu kriter kaldırılmıştır. M5 - Bu kriter G10 kriterine taşınmıştır. M7 - Bu kriter G9 kriterine taşınmıştır. KS1 - Bu kriter G6 kriterine taşınmıştır. Hızlı silme şablonu Vikipedi:Silme politikası Vikipedi:Silinmeye aday sayfalar (SAS) Silinmeye aday sayfa şablonu Vikipedi:Hizmetliler için silme yönergeleri Hızlı silinmeye aday sayfalar" 12 Vikipedi:TBA Vikipedi:Tarafsız bakış açısı 10 "Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı (TBA) politikasına göre her madde, tüm taraflara eşit uzaklıkta ve yansız olarak, güvenilir kaynaklarda yayımlanmış doğrulanabilir bilgilerle yazılmalıdır. Vikipedi'deki bütün maddeler ve diğer ansiklopedik içerikler tarafsız bir noktadan yazılmalıdır. TBA, Vikipedi ve diğer Vikipedi projelerinde temel bir politikadır. Bu politika, tartışmaya açık değildir ve tüm kullanıcılar bu politikaya uymalı, tüm maddeler ise bu politikaya göre yazılmalıdır. ""Tarafsız bakış açısı"" Vikipedi'nin üç temel içerik politikasından biridir. Diğer iki temel politika Vikipedi:Doğrulanabilirlik ve Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemektir. Bu üç politika birlikte, Vikipedi'nin ana alanında yer alan maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu politikalar birbirini tamamlayan politikalar olduğu için tek başlarına yorumlanmamalı ve Vikipedi kullanıcıları bu üç politikayı bir arada değerlendirmelidir. Temel politikaların ve kuralların anlatıldığı sayfalarda yalnızca uygulamaları geliştirmek ve politikaların kolay anlaşılabilir hâle gelmesi için değişiklik yapılabilir. === Tarafsız bakış açısı === Tarafsız bakış açısı, birbiriyle çatışan görüşlerle başa çıkmanın bir yoludur. Vikipedi'nin tarafsızlık kuralına göre birbiriyle çatışan görüşler olduğu takdirde bu görüşler yan tutmadan, tarafsızca sunulmalıdır. Farklı görüşlerin hiçbirine yersiz bir öncelik verilmemeli veya doğru olarak gösterilmemelidir. Yalnızca en popüler görüş açısı değil, yayımlanmış tüm önemli görüşler sunulmalıdır. Bu durumda bile en popüler bakış açısının ve orta yol bir görüşün doğru olduğuna dair bir açıklama yapılmamalıdır. Okuyucuların konu hakkında kendi fikirlerini oluşturmalarına izin verilmelidir. Anlamı isminin üzerinde, tarafsız bakış açısı da nihayetinde bir bakış açısıdır, kesinlikle bakış açılarının yok edilmesi veya farklı bakış açılarından söz edilmemesi anlamına gelmez. Bu bakış açısı konu hakkındaki farklı bakış açılarının yanında veya karşısında olmayan, tarafsız bir bakış açısıdır. Konu hakkındaki tartışmalar tanımlanır, gösterilir, nitelenir ama tartışmaya girilmez. Kimin neye niçin inandığı ve hangi görüş açısının en popüler olduğu hakkında bilgi verilir. Detaylı yazılan maddelerde her görüş açısının ortak değerlendirmesi de verilebilir ama hangisinin daha iyi olduğu hakkında yorum yapmaktan özellikle kaçınılır. Tarafsız yazım, bir tartışmanın tüm taraflarını duygudan uzak, hesaplı, analitik gözle tanımlayan bir yazım biçimi olarak düşünülebilir. Maddede özel bir bakış açısına doğru bir eğilim gözlemlendiğinde bu maddenin düzeltilmesi yani tarafsız hâle getirilmesi gerekir. === Yanlılık === TBA'ya göre görüşler taraf tutmadan tanımlanmalıdır. Tüm yazarların ve tüm kaynakların görüşleri bir konuya eğilim gösterir ve bazı yanlılıklar içerir. Yanlılıktan kasıt, özel bir bakış açısına ya da ideolojiye meyil eden taraflı bir bakış açısına sahip olmaktır. Yanlılıktan etkilenerek hareket eden kişinin yanlı olduğu söylenebilir. Taraf tutmak ya da yanlı olmak demek, kişinin bir iddianın doğruluğunu ya da yanlışlığını kabul etmek için o iddianın geçerliliğinden ve sağlamlığından çok kendi oluşturmuş olduğu fikirlere uyup uymadığını temel almasıdır. Yanlılık türleri arasında şunlar bulunur: Sınıfsal yanlılık; bir sosyal sınıfı kayıran ya da sosyal sınıf ayrımını gözeten yanlılık. Ticari yanlılık; reklam, seçim kampanyası gibi ilgilileri kayıran ve özellikle kamuoyu oluşturmak için oluşturulan fikirlere bağlı gibi. Irk veya etnik kökene bağlı yanlılık; ırkçılık, milliyetçilik ve bölgecilik bu kapsamdaki yanlılıkın içine girer. Cinsiyete bağlı yanlılık, cinsiyet ayrımcılığı ya da homofobi tarzı yanlılık. Coğrafi yanlılık; tartışmalı konunun yalnızca bir ülkeye göre durumunun belirtilip, diğer ülkelerin bakış açısının belirtilmemesi gibi durumlar. Ulusal yanlılık; belirli bir ulusun çıkarlarını gözeten yanlılık. Siyasî yanlılık; bir siyasi partiyi tutan veya karşı olan görüşlere bağlı yanlılık. Dinî yanlılık; dinî konularda bir dinin bakış açısını diğer dinlere göre üstün tutan yanlılık. Sansasyonellik; olağanüstü olayların sıradan olaylar karşısında daha önemli tutulması, olağandışı haberlerin ticari kazanç amacıyla, olduğundan fazla abartılması sayılabilir. === Basit bir tarafsızlık tarifi === Tarafsızlık kurallarını basitçe şöyle tarif edebiliriz: Farklı kanılar üzerine olanlar da dahil olmak üzere yalnızca olguları belirtin, yalnızca kanıların kendisini belirtmeyin. Olgu ve kanı birbirinden farklıdır. ""Olgu"" diyerek ""üzerinde ciddi bir tartışma olmayan bilgi"" kastedilmektedir. Örnek olarak, bir anket çalışması sonucu yayımlanan sonuçlar bir olgudur. Mars adında bir gezegen olduğu bir olgudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olduğu bir olgudur. Bu olguların geçerliliğini kimse tartışmaz, dolayısıyla bu olgulardan istediğimiz kadarını kullanmakta özgürüz. ""Kanı"" diyerek ise ""üzerinde bazı tartışmalar olan bilgi"" kastedilmektedir. Bazı durumlarda konu üzerindeki tartışmaların ciddiye alınıp alınmaması üzerinde ortada kalınan durumlar olsa da bazı önermeler oldukça açık bir biçimde kanı niteliği taşır. Örneğin, Beatles’ın dünyanın en büyük grubu olduğu kanıdır. ABD’nin Irak’ı işgal etmesinin doğru olduğunu söylemek bir kanıdır. Vikipedi yukarıda belirtildiği şekliyle kanılardan çok olguların belirtilmesine adanmıştır. Bir kanıyı belirtmek istediğimizde, bu kanının kimin tarafından verildiğini söyleyerek bu kanıyı bir olguya çevirebiliriz. Dolayısıyla, ""Beatles en büyük müzik grubuydu"" demek yerine, anket sonuçlarıyla doğrulanabilecek olan ""ABD’lilerin çoğu Beatles’ın en büyük müzik grubu olduğuna inanır"" demek bir olgudur. ""Beatles, Billboard listesine girmiş birçok şarkı yapmıştır"" sözü de bir olgudur. Bu şekilde ilk cümledeki öznel kanıyı, ikinci ve üçüncü cümlede olduğu gibi doğrulanabilir bir şekilde kanı üzerine olguyu verebiliriz. Dikkat edilmesi gereken, burada yapılan siyasi tartışmalarda söylenen ""bazıları inanır ki…"" lafından farklı olarak kanının atfedildiği kaynak ya da kişi tanımlanabilir ve nesnel olarak belirlenebilir bir topluluk olmak durumundadır. İsim verilmesi durumunda da sözü edilen kişinin konu üzerinde tanınmış bir otorite olması gerekir. Kanıları sunarken akılda tutulması gereken, kanıların en iyi nasıl anlatılabileceği üzerine anlaşmazlıklar bulunduğudur. Bazen kanıları tanımlamak için farklı cümleler kurmak ve sonunda konu hakkındaki tüm farklı kanıların hakkını gözeten anlatım yöntemine ulaşmak gerekebilir. Ancak Vikipedi’nin tarafsızlık kuralını anlatabilmek için yalnızca kanıları değil olguları belirtiriz demek ""yeterli değildir."" Bir ""kanı hakkındaki"" olguları belirtirken ""aynı zamanda"" ""karşı karşıya gelen kanılar hakkındaki"" olguları da belirtmek önemlidir. Bunu yaparken de kanılardan birisinin doğru ya da yanlış olduğu konusunda yorum yapılmamalıdır. Farklı kanılara kimlerin sahip olduğu ve bunun nedenleri hakkındaki olguları da bildirmek oldukça önemlidir. Bu gibi durumlarda o görüşün öndegelen bir temsilcisini kaynak göstermek iyi bir yöntemdir. === Bakış açısı ayrımları === Bakış açısı ayrımı başka bir maddede geçen bir konunun olumlu ya da olumsuz yanlarından kaçınmak ya da bunları vurgulamak için yeni bir madde yaratarak TBA kurallarına uymamak için yapılmış bir girişimdir. Genel olarak bu kabul edilemez bir durumdur. Genel kabul gören kurallara göre belli bir konu ile ilgili tüm olgular ve başlıca farklı görüş açıları tek bir maddede işlenir. === Yersiz önem verme === TB'’ya göre bir madde doğrulanabilir kaynaklarda yer alan başlıca farklı görüş açılarını her birinin önemine göre adil bir biçimde anlatmalıdır. Bu önemli bir sınırlama getirir: Görüş açılarını karşılaştıran maddelerde daha az kabul gören bakış açılarına daha popüler olanlar kadar çok yer verilmez ve çok az destek gören bakış açılarından da hemen hemen hiç söz edilmez. Tartışmalı bir konuyu anlatmaya çalışırken küçük bir azınlık tarafından konuya bakışa çoğunluk bakışı ile aynı önemi vermemeli ve çok küçük azınlıklar tarafından paylaşılan bakış açılarından da bunlara özel maddeler dışında söz edilmemelidir. Küçük azınlık bakış açılarına yersiz derecede önem vermek ya da çok küçük azınlıkların bakış açılarından bahsetmek tartışmanın biçimi hakkında yanıltıcı olacaktır. Vikipedi'nin amacı karşıt görüşleri, konunun uzmanları ya da ilgili taraflar arasındaki temsil oranına göre belirtmektir. Bu kural yalnızca maddeler için değil aynı zamanda resimler, dış bağlantılar, kategoriler ve diğer tüm malzeme için de geçerlidir. Yersiz önem verme yalnızca bakış açıları için uygulanmaz. Bir bakış açısına yersiz önem verme nasıl tarafsız olmuyorsa doğrulanabilir ve kaynaklı ifadelere de yersiz önem vermek taraflı olur. Bir madde, konunun hiçbir noktasına yersiz önem vermemeli ve her noktayı konu ile bağlantısıyla orantılı olarak işlemeye çabalamalıdır. Yersiz önem verme değişik biçimlerde ortaya çıkabilir: Detayların derinliği, yazı miktarı, madde içindeki yerleşimi ve ifadelerin yan yana gelmesi gibi. Elbette küçük azınlıklar tarafından kabul görmüş bakış açıları kendilerine ait maddelerde detaylı olarak açıklanabilir ama bu maddelerde gerçek bakış açısı olarak sunulmamalıdır. Jimbo Wales'in görüşlerine göre, (Eylül 2003 tarihinde posta listesinden alınmıştır): Eğer bir bakış açısı çoğunluktaysa bunu genel kabul görmüş referans yazılara dayanarak kanıtlamak kolay olacaktır; Eğer bir bakış açısı hatırı sayılır bir azınlık tarafından kabul görmüş ise bu görüşü savunan önde gelen kişi ya da toplulukları belirtmek kolay olacaktır; Eğer bir bakış açısı çok küçük bir azınlığın görüşüyse bunun Vikipedi'de yeri yoktur (belki yardımcı bir maddede yer alabilir), doğru olup olmamasının ya da kanıtlanıp kanıtlanmamasının bir önemi yoktur.Diğer bir deyişle çok az kişi tarafından desteklenen görüşler sanki önemli bir topluluk tarafından destekleniyormuş gibi gösterilmemeli ve hatta bu tarz görüşlerden hiç söz edilmemelidir. Özel olarak son yorumu genişletecek olursak, eğer kimsenin inanmadığı bir şeyi kanıtlayabilecekseniz bunun ilk olarak yapılacağı yer Vikipedi değildir. Bu konudaki kanıt başka bir yerde sunulup tartışıldıktan sonra Vikipedi'de kaynak gösterilebilir. === Önemli bir bileşen: İyi araştırma === Bir yazının Tarafsız Bakış Açısına (TBA) yaklaşıp yaklaşmadığı konusundaki anlaşmazlıklardan kaçınmanın yolu iyi araştırmadan geçer. Yukarıda sözü edilen olgular belli bir bakış açısına göre değildir. Tarafsız bakış açısını yakalamanın iyi bir yolu Vikipedi’ye eklemek istediğiniz bilgiyle ilgili saygın bir kaynak bulup sonra da bu kaynağı belirtmektir. Bu, tartışmalı bir konuda farklı yanların olduğunu göz ardı etmeden, tartışmanın bir tarafını tanımlayabilmenin kolay bir yoludur. Anahtar nokta, en iyi ve en güvenilir kaynakları bulabilmektir. İyi kitapları ve dergi makalelerini bulabilmek için kütüphaneleri ve en güvenilir çevrimiçi kaynakları araştırın. Önceden yapılan küçük bir çalışma ile daha sonra doğruyu kanıtlamak için geçirilecek zaman kaybını engelleyebilirsiniz. Diğer önemli bir husus ise bazen eşdeğer güvenilirlikteki kaynakların birbiriyle çelişmesi durumudur. Böyle bir durumda tarafsız bakış açısı politikasının özü aynı konuda farklı görüşlerin aynı sayfada dengeli olarak yer almasıdır, yani konu, kaynakların güvenilirliği ve tanınmışlığına göre alan ayrılarak anlatılmalıdır. Mümkün olduğu takdirde, olguları en dengeli biçimde anlatan kaynaklara öncelik tanımak yerinde olur. === Anlatım tarzının adilliği === Eğer tartışmalı konuları tarafsız bir bakış açısıyla anlatacaksak farklı görüş açılarını anlatım tarzımız yeteri kadar adil ve duyarlı olmalıdır. Farklı bakış açılarını gösteren birçok madde partizanca yorumlarla sonuçlandırılmaktadır. Bir maddede kanılardan çok olgulara yer verilse dahi hangi olgulara yer verildiği ve bunların nasıl sunulduğuna göre dolaylı olarak taraf tutulabilmektedir. Örneğin madde boyunca farklı görüşlerin tek tek çürütülmesi, farklı kanıların anlatıldığı bir bölümde olgu olarak verilmesinden daha yönlendiricidir. Bunun yerine, çok az kişi tarafından desteklenen görüşler için söylenenleri aklımızda tutarak, maddenin genel anlatım tarzında tüm farklı bakış açılarına makul bir yaklaşım sergilemeliyiz. Önemli sayılabilecek farklı bakış açılarının tamamını sempatik bir yaklaşımla vermeliyiz. Şöyle bir tarzla yazabiliriz: Şu ya da bu iyi bir fikirdir ancak bu fikri benimsemeyenlerin görüşüne göre bu fikri destekleyenler şu ya da bu detayı göz ardı etmişlerdir. === Kişilerin eserleri hakkındaki kanıların anlatılması === Sanat, sanatçılar ve diğer yaratıcılık ile ilgili konularda aşırıya kaçan Vikipedi maddeleri bulunmaktadır. Bu, bir ansiklopedide olmaması gereken bir durumdur. Şu ya da bu kişinin tarihteki en büyük gitarist olduğunda hemfikir olamayabiliriz ancak sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu tarafından ya da öndegelen uzmanlar tarafından nasıl değerlendirildiğinden söz edebiliriz. Eserler hakkındaki yaygın yorumları, bu yorumları yapan kişilerin sözlerine yer vererek ya da kaynak göstererek vermek uygun bir yaklaşımdır. Örneğin William Shakespeare’in İngilizcenin en büyük oyun yazarlarından biri olarak tanındığı bilgisi bir ansiklopedide yer alabilir. Ancak, tarafsız kalabilme açısından okuyucunun birçok tanınmış bilimadamının farklı görüşlerde olduğunu ve Shakespeare’e atfedilen birçok eserin aynı dönemde yaşamış olan Oxford Earl’üne ya da Christopher Marlowe'a ait olabileceğine dair güçlü iddialar olduğunu bilmeye hakları vardır. Bazı sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu ya da eleştirmenler tarafından nasıl karşılandığına dair araştırma yapmak gerekebilir, ancak bir kere bu belirlendikten sonra bir Vikipedi yazarının kendine özgü yorumundan daha açık ve dikkate değer bir ifade olur. === Bırakın olgular kendini ifade etsin === Karada, Saddam Hüseyin maddesi hakkında şu öneriyi yaptı: Onun kötü biri olduğunu söylemeye gerek bile yok. Hitler maddesi de bu nedenle Hitler kötü bir adamdı diye başlamıyor. Gerek yok çünkü yaptıkları onu binlerce kere mahkûm ediyor zaten. Nazi soykırımı hakkındaki olguları duygusallığa kapılmadan yalnızca listeliyoruz ve ölülerin sesleri bir kere daha öyle bir şekilde yükseliyor ki, isim takmayı hem anlamsız hem de gereksiz kılıyor. Lütfen siz de aynısını yapın: Saddam'ın işlediği suçları listeleyin ve kaynaklarınızı belirtin.Okuyucuların kendilerine ahlak dersi verilmesini büyük olasılıkla iyi karşılamayacaklarını unutmayın. Eğer olguların kendilerini ifade etmelerine izin vermezseniz okuyucuları yabancılaştırabilir ve bulunduğunuz konuma karşı yer almalarına neden olabilirsiniz. === Atıfta bulunmak ve kanıtlamak === Bazen içinde yanlılık barındıran ifadeler atıfta bulunarak ya da kanıtlanarak TBA’ya uygun hâle getirilir. Örneğin, ""Sarı çizmeli Mehmet Ağa en iyi futbol oyuncusudur"" demek tamamen bir kanının ifadesidir. Bu ifadeyi Vikipedi’ye uygun hâle getirebilmek için doğrulanabilir ise başkasına atıfta bulunmak bir yöntemdir: Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın futbol yeteneği, Hıncal Uluç ve Erman Toroğlu gibi futbol eleştirmenleri tarafından övülmüştür. Dikkat edilirse burada yapılan, yalnızca ifadenin doğru olduğunu söylemek değil, konu üzerinde uzman sayılan kişilerin kanısına atıfta bulunmaktır. Başka bir yöntem de detaylı olgular vererek bu ifadeyi kanıtlamaktır: Sarı Çizmeli Mehmet Ağa 2003-2006 yılları arasında ligde en çok gol atan futbolcudur.. Bu ifade çok açık olmayan en iyi sıfatı yerine, Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın hangi konuda öne çıktığını açıklar. Taraflı ya da yanlılık ifadeleri kaçak anlatım tarzı kullanarak yeniden yazmak çok cezbedicidir: Birçok insan Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın en iyi futbol oyuncusu olduğunu düşünür. Ancak bu tarz ifadeler saldırıya açık ifadelerdir: Evet birçok insan öyle düşünür ancak cahil olan birçok insan; ya da Birçok ne kadar çok? Bence yalnızca birkaç insan öyle düşünüyor. Söz edilen iddiayı bilinen bir otoriteye atfederek ya da arkasındaki olguları kanıtlayarak bu tarz problemleri engelleyebilirsiniz. === TBA’nın tarihçesi === TBA Vikipedi’nin en eski ilkelerinden birisidir. Nupedia'nın ""Non-bias policy (Tarafsızlık politikası)""nın taslağı Larry Sanger tarafından 2000 yılının ilkbahar ya da yazında yazıldı. Jimbo Wales Vikipedi’nin ilk aylarında ""tarafsız bakış açısı"" ile ilgili açıklama yaptı: Bakınız web arşivindeki kopya (Not: Bu sayfada 12 Nisan 2001’e kadar diğer Vikipedistler tarafından yapılan yorumlar da bulunmaktadır.) – TBA sayfasının sonraki versiyonlarında Jimbo'nun açıklaması TBA politikasının ""özgün tanımı"" olarak bilinmektedir. TBA politikasının daha ayrıntılı bir sürümü Aralık 2001’de Meta-Wiki’de Larry Sanger tarafından yazılmıştır: Bakınız ""Tarafsız bakış açısı--taslak,"" Larry Sanger'ın 20 Aralık 2001 tarihli sürümü. Çeşitli değişikliklerden sonra (bakınız Meta’daki ""taslağın"" değişiklik tarihçesi) Larry Sanger ve diğerlerinin değiştirdiği sürüm 25 Şubat 2002 tarihinde İngilizce Wikipedia’ya taşınmıştır. [1], ve diğer değişikliklerden sonra (bakınız İngilizce Wikipedia’da değişiklik tarihçesi), İngilizce Wikipedia’daki son hâlini almıştır. Bu sayfa da İngilizce sürümünden çevrilmiştir. Başka bir kısa tanımlama Brion Vibber tarafından Meta'ya 17 Mart 2003 tarihinde sunulmuştur: Bakınız Meta'nın ""Tarafsız Bakış Açısı,"" 17 Mart 2003 versiyonu === TBA’nın ardındaki mantık === Vikipedi genel bir ansiklopedidir, yani insanoğlunun sahip olduğu bilginin belli bir genellik düzeyinde sunumudur. Ancak insanoğlu özel durumlar hakkında anlaşmazlık içinde olabilir; farklı bakış açıları olan her konuda taraf olan görüşler doğrunun ne olduğunu açıklar, diğer görüşlerle çelişir ve taraftarları diğer görüşlerin yanlış olduğuna dolayısıyla da bilgi olmadığına inanır. Doğruluk üzerine anlaşmazlık olduğunda bilginin ne olduğu üzerinde de anlaşmazlık vardır. Vikipedi ortak bir çalışma sonucunda varolabilmektedir ancak bu ortak çalışma esnasında bir kişinin p diye belirttiğini bir başka kişinin p-değil diye değiştirdiği ve bunun durmaksızın yapıldığı düzenleme savaşları sorununu nasıl çözebiliriz? Buna bir çözüm, Vikipedi’de çalışabilmek amacıyla insanoğlunun bilgisinin her türlü değişik konuda tüm farklı ve dikkate değer teorileri içerdiğini kabul etmektir. Hedefimiz insanoğlu bilgisinin bu anlamda bir sunumunu verebilmek. Neyin bilindiği zaman geçtikçe sürekli olarak değişir, bu nedenle bilmek kelimesini tırnak içinde kullanıyoruz. Orta Çağ’da Avrupalılar hastalıkların sebebinin şeytanlar olduğunu bilirdi, şimdiyse biz sebebinin başka olduğunu biliyoruz. İnsanlık bilgisini yine bu yönde ama taraflı olarak da özetleyebiliriz: K konusu hakkında bir dizi teoriyi sıralayabilir ve K’nin doğruluğu hakkında şu ya da bu iddialarda bulunabiliriz. Ancak Vikipedi'nin bir uluslararası ortak çalışma projesi olduğunu, yazarları ve okuyucuları arasında hemen hemen her konuda farklı tüm bakış açılarına sahip kişiler olabileceğini dikkate almalı. Sonsuza kadar sürecek düzenleme savaşlarını engellemek için dikkate değer her görüşü adilce sunmak ve hiçbirinin doğruluğunu ya da yanlışlığını belirtmemek için hemfikir olabiliriz. Bu şekilde maddeyi, burada anlatıldığı gibi tarafsız ya da yansız hâle getiren de budur. Tarafsız bakış açısıyla yazmak için çatışmalı görüşler doğrulukları belirtilmeden verilir; bunu yapabilmek için bu görüş taraftarlarının yaklaşık olarak kabullenebileceği bir şekilde bu görüşleri tanımlamak yeterli olacaktır ve ayrıca bu görüşleri de taraftarlarına atfetmek gerekir. Tartışmalar Vikipedi’de tanımlanır, tekrardan açılmaz. Bu politikanın ana nedenini özetleyecek olursak: Vikipedi bir ansiklopedi, insanlık bilgisinin bir birikimidir. Ancak Vikipedi katılımcılar tarafından oluşturulduğu, uluslararası katılımın bulunduğu bir platform olduğundan katılımcıların her konuda aynı fikirde olmasını ve hatta birçok durumda da bilginin ne olduğu konusunda aynı kanaatte olmasını bekleyemeyiz. Dolayısıyla insanlık bilgisinin daha geniş bir tanımını, birbiriyle çatışan geniş bir teori yelpazesinin bilgiyi oluşturduğunu kabul edebiliriz. Hem bireysel hem de topluluk olarak bu çatışan bilgileri, hiçbirinin savunuculuğunu yapmadan, çok az kişi tarafından savunulan görüşleri önemliymişçesine sunmadan, adilce sunmak için çaba sarfetmeliyiz. Bu politikaya bağlı kalmamızın başka bir nedeni daha vardır. Okuyucular tarafından herhangi bir kanıya bağlı kalmalarını ummadığımız anlaşıldığında, kendi kararlarını kendilerinin vermesi sağlanır dolayısıyla da entelektüel bağımsızlık sağlanmış olur. Totaliter hükümetler ve dogmatik kurumlar her zaman Vikipedi'ye karşı çıkmak için bir neden bulacaklardır. Eğer tarafsızlık politikamıza sadık kalmayı başarabilirsek, birçok konuda birbiriyle çatışan teorilerin sunulması, Vikipedi yazarlarının yani tüm katılımcıların okuyucuları kendi kanılarını oluşturmada özgür bıraktığı fikrini destekleyecektir. Farklı bakış açılarını, okuyucunun herhangi birisini kabul etmesini istemeden sunan yazılar serbest bırakıcıdır. Tarafsızlık, dogmacılığın hakkından gelir. Vikipedi'de çalışan herkes bunun iyi bir şey olduğunda hemfikir olabilir. === Örnek: Kürtaj === Taraflı bir yazıyı Vikipedistlerin nasıl geliştirdiğini incelemek yararlı olabilir. İngilizce Vikipedi'de 2001 yılının başlarında farklı görüşlerin savunucuları kürtaj sayfasını daha çok ateşli tartışmalar için kullanmış ve sayfada hangi tezlerin bulunacağı ve çatışan görüşlerin nasıl sunulacağı konusunda bir anlaşmaya varamamışlardı. Gereken (ve daha sonra yapılan), değişik zamanlarda kürtajın ahlaki ve yasal açılardan farklı konumunun detaylı olarak tartışılmasıydı. Bu bakış açıları öyle bir şekilde tartışıldı ki söz edilen farklı görüşlerin hiçbirinden yana çıkılmıyordu. Böylece kürtaj konusu etrafındaki tezlerin anlaşılması, farklı görüşlerin sempatik yollardan, her birinin güçlü ve zayıf yanları sunularak yapılmasıyla kolaylaşmıştır. Bunun gibi, ilk olarak partizanca nutuklar gibi başlayan ama daha sonra tüm görüşlerin açıkça ve samimi bir şekilde yazılması için çabalayan kişiler tarafından düzenlenen birçok başarı öyküsü bulunmaktadır. Bu bölümdeki soru ve konular hakkında açıklamalar için Vikipedi:Tarafsız bakış açısı/SSS sayfasına bakınız.Yeni gelenler tarafından Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı politikasına karşı yapılan başlıca itirazlar ve konuyla ilgili sorular şöyledir: Tarafsız olmak Nesnellik diye bir şey yokturFelsefeye aşina herkes bunu bilir. Öyleyse ""tarafsızlık"" ilkesini nasıl ciddiye alalım? Tarafsızlık, yansızlık mümkün değildir.Tarafsızlığın olmamasının yazıların silinmesine bahane olmasıYanlı olduğu algılanan yazılar tarafsızlık politikası bahane edilerek siliniyor. Bu bir problem değil midir?Gerekli varsayımları yapmakPeki genel konular üzerinde bir dizi madde yazarken tartışmalı konularda varsayım yapmak durumunda kaldığımızda ne olacak? Örneğin evrim hakkında çeşitli maddeler yazarken herhalde her farklı maddede evrim-yaratılış tartışmasının detaylarından söz etmek zorunda kalmayacağız, değil mi?Farklı görüşleri dengelemek ""Eşit önem"" vermek""Bir dakika, bir dakika. Bilime karşı sözdebilimi tartışmaya almayı anlamsız buluyorum. Tarih sözdebilimin gerçek olguları yenebildiğine şahit olmuştur."" Görüldüğü üzere sözdebilime dayananlar kanılarını zorla başkalarına kabul ettirmek için yalana, iftiraya, imaya ve taraftarlarının çoğunluk gücüne başvurur. Eğer bu proje dünyanın düz olduğunu savunanlara ya da Nazi soykırımının varolmadığını iddia edenlere aynı önemi veriyorsa istemeden bile olsa kaçık ya da kötü fikirleri savunmak için bir zemin yaratacak ve bunları meşrulaştıracaktır.""Düşman"" için yazmak""Düşman için yazmak"" diyerek demek istediğinizle ikna olmadım. Düşman için yazmak istemiyorum. Onların çoğu basitçe yanlış olduğu gösterilebilecek birçok şeyi olgu diyerek belirtiyor. Madde yazarken tarafsız olmak adına zaten anlaşamadığım görüşleri sunmak adına yalan söylemem gerektiğini mi söylüyorsunuz?DinDinime yapılan saygısızlık ya da onu insan tarafından yaratıldı gibi göstermek dini ayrımcılıktır, hatalı ve yanlış bir söylemdir. Peki benim yanlış olduğunu hissettiğim, dinime karşı olan, modası geçmiş ya da bilimsel olmayan inanışlar ne olacak?Ahlaki açıdan kabul görmeyen bakış açılarıAhlaki açıdan kabul görmeyen bakış açıları ne olacak? Bunlar hakkında da tarafsız olmayacağız herhalde?SözdebilimBilim dünyasında başlıca görüş sözdebilimsel konuların inanılır olmadığı ve hatta sözedilmeye bile değer olmadığı iken sözdebilimsel konularda nasıl madde yazabiliriz ki?Editörlük tartışmaları Taraflı katkı sağlayanlarla başa çıkmakTarafsızlık politikasını kabul ediyorum ancak burada tamamen taraflı olan ve de bundan vazgeçmeyecek kullanıcılar var. Bir süre sonra geri dönüp yaptıklarını düzeltmem gerekiyor. Ne yapmalıyım?Sürekli tartışmalardan kaçınmakTarafsızlık konularında sürekli ve bitmek bilmeyen savaşlardan nasıl kaçınırız?Tarafsız bakış açısı yeni gelenler için genellikle yabancı olması ve Vikipedi yaklaşımının temelini oluşturması nedeniyle tarafsızlık ile ilgili konular özellikle İngilizce Vikipedi'de oldukça geniş olarak ele alınmıştır. Eğer bu konuda yeni bir şeyler eklemek istiyorsanız Vikipedi tartışma:Tarafsız bakış açısına ekleme yapabilirsiniz." 13 Vikipedi:ÖAY Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek 2 "Vikipedi'de özgün araştırmalar veya özgün düşünceler yayımlanmaz. Burada kastedilen, yayımlanmamış kuramlar, veriler, ifadeler, kavramlar, tartışmalar ve fikirler; yayımlanmış bilgi ve verilere dair yapılan ama yayımlanmamış olan analiz ve sentezlerdir. Bu durum, Vikipedi'nin sizin kendi düşünce ve kanılarınızı, deneyimlerinizi, akıl yürütme sonucu çıkardığınız sonuçları yayımlama yeri olmadığı anlamına gelmektedir. ""Kaynaklara atıfta bulunulması"" ve ""özgün araştırmalardan sakınılması"" birbirlerine sıkı sıkıya bağımlıdır: özgün araştırma yapmadığınızı göstermenin tek yolu, maddenin konusu ile doğrudan ilişkili olan güvenilir kaynaklara atıfta bulunmak ve o kaynakların dediklerine sadık kalmaktır. Özgün araştırmalara yer vermemek, üç ana yönergeden birisidir. Diğer ikisi; tarafsız bakış açısı ve doğrulanabilirliktir. Bu yönergelerin üçü birlikte, ana alan adında kabul edilebilir maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu üç yönerge birbirini tamamlar nitelikte olup ayrı ayrı yorumlanmamalıdır. Dolayısıyla kullanıcılar, her üçünü de yakından tanımalıdırlar. Bu üç yönerge tartışılamaz, diğer yönerge veya prensiplerle ya da kullanıcıların fikir birliği ile değiştirilemez. Bu yönergelerin sayfalarında yapılacak değişiklikler, sadece bu prensiplerin pratik açıklamalarını ve uygulamalarını daha iyi yansıtabilmek için olabilir. Birincil kaynaklar, arkeolojik sanat eserleri; film, video veya fotoğraf; günlük, nüfus sayımı, mahkeme, röportaj, açık duruşma kayıtları gibi tarihi belgeler; tablolandırılmış anket sonuçları, laboratuvar deneyleri veya gözlemlerinin kayıtları; staj gözlemlerinin kayıtları gibi veri ya da bilgiler içerir. İkincil kaynaklar, diğer kaynaklardan alınan veri ya da bilgilerin genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirmesini içerir.Birincil kaynak oluşturabilecek özgün araştırmalara müsaade edilmez. Ancak, mevcut birincil ve ikincil kaynaklardan alınan bilgilerin bir araya getirilip düzenlenmesi ile oluşturulan araştırmalar desteklenmektedir. Vikipedi'deki tüm maddeler, yayımlanmış birincil ve ikincil kaynaklardan derlenen bilgilere dayanmalıdır. Böylece, bu ""özgün araştırma"" olmaz, ""kaynağa dayanan araştırma"" olur ve ansiklopedi yazmanın esasını teşkil eder. Bazı durumlarda, (1) uzman olmayan herhangi bir kişi tarafından da doğruluğu onaylanabilecek olan tanımlayıcı bilgiler içeren bir madde ve (2) analitik, sentezleyici, yoruma veya değerlendirme yapan bir Vikipedi maddesi, tümüyle birincil kaynaklara dayalı olabilirse de (örneğin, baklava gibi), bunlar istisnadır. Vikipedi maddelerindeki materyal, gerçeklik değil, doğrulanabilirlik esasına dayanır. Bunun anlamı, materyali bizim doğru bulup bulmadığımızın bir önemi olmadığı, diğer güvenilir kaynaklarda yayımlanan bilgilerin burada yayımlanabileceğidir. Özgün araştırma yazmaktan kaçınmak ve Vikipedi maddelerinin kalitesini arttırmak için, herhangi bir birincil kaynak materyali veya genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirme şeklindeki bilgiler; daha önce, ya bir web sitesi (Vikipedi dışında), ya bir halk kütüphanesi gibi saygın bir yayınevi tarafından okuyuculara sunulmuş olmalıdır. Kullanılan kaynaklara doğru şekilde atıfta bulunmak, okuyucuların sizin kaynaklarınızı bulup, Vikipedi'nin kaynakları doğru şekilde kullandığını görerek tatmin olmaları açısından çok önemlidir. Bazen bir kaynağın yasal veya saygın olup olmadığına ilişkin tartışma çıkabilir. Eğer bir anlaşma sağlanamazsa, maddede bu tartışmalı duruma ve farklı otorite ve kaynaklara ilişkin not düşülmelidir. Böyle bir not, maddenin tarafsız bakış açısını sağlamlaştırır. Fikir veya görüş öneren bir madde, özgün araştırma sayılır. Eğer madde; bir teori veya çözüm metodu öne sürüyorsa, özgün fikirler öne sürüyorsa, yeni terimler tanımlıyorsa, mevcut terimlere yeni tanımlar getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, bir başka fikri, teoriyi, görüşü, veya pozisyonu destekleme veya çürütme imasında olan bir görüş getiriyorsa, kabul edilmiş olgular, fikirler, düşünceler veya görüşlerin, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, değişikliği yapan kişinin yeğlediği tarzda bir analizini veya sentezini getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın yeni sözcükler kullanıyor veya öne sürüyorsaözgün madde sayılır. Herhangi bir materyalin burada yer alamaması onun kötü olduğu anlamına değil, sadece Vikipedi'nin o materyal için doğru yer olmadığı anlamına gelir. Eğer yazarları, yaptıkları bir çalışmayı ilk önce Vikipedi'de yayımlamaya kalkarlarsa, Pulitzer seviyesinde bir habercilik veya Nobel seviyesinde bir bilimsel çalışmayı bile reddetmemiz gerekir. Vikipedi'nin bilgi külliyatında yer almasını düşündüğünüz fikirleriniz varsa, önce bu sonuçlarınızı hakemli bir dergide yayımlayın, sonra çalışmalarınızı tarafsız bir dille belgeleyin. Özgün araştırmalar yasaktır yönergesinin ardında yatan neden, Vikipedi'nin dikkatini kendi fikirlerine ve kendilerine çekmeye çalışan asabi kişilerin ya da trollerin kişisel teorileri ile mücadele edebilmektir. Öte yandan, ""özgün araştırma yasaktır""ın kapsamı, sadece ""kişisel teoriler yer alamaz"" kavramı ile sınırlı değildir. Editörlerin kişisel görüşleri, politik fikirleri, yayımlanmış materyal hakkındaki kişisel analiz ve yorumları, sahip oldukları fikirleri veya pozisyonlarını ilerletmek ya da önermeye çalıştıkları görüş veya tanımları desteklemek adına yapacakları yayımlanmamış sentezler de kabul edilemez. Kısaca, Vikipedi'de yayımlanan herhangi bir durum, fikir, yorum, tanım, ve görüş; ""maddenin başlığı ile ilgili olarak"" güvenilir bir yayında daha önce yer almış olmalıdır. Daha fazla bilgi için lütfen bu örneğe bakınız. Bu ilke ve prensipler, Vikipedi'nin itibarını sağlamlaştırmaya yardımcı olur. Burada okudukları bilgilerin güvenilir ve itibarlı olması, Vikipedi'nin okuyucularına karşı olan yükümlülüğüdür. Bu nedenle, sadece itibarlı yayınlara güveniriz. Bir kaynağın güvenilir olup olmadığına ilişkin tartışmalar için bkz. "" Güvenilir kaynaklar"". Güvenilir kaynaklar, okuyuculara kendi araştırmalarını yaparken faydalanabilecekleri kaynaklar sunarlar. Ne de olsa, insanların araştırma yaparken ilk başvurdukları yer ansiklopedilerdir. Referans gösterebileceğimiz kaynaklara güvenmek, bir maddedeki bakış açısının nasıl olması gerektiğine de açıklık getirir ve bu da bizim tarafsız bakış açısı ilkemizle uyum içinde olmamızı sağlar. Güvenilir kaynaklara itibar etmek, yeni kullanıcıları da cesaretlendirir. Örneğin, bir maddenin, önemli bir kaynaktan yararlanmadan yazıldığını fark eden bir kimse, o maddeye önemli eklemeler yapma konusunda daha istekli ve kendinden emin olacaktır. Editörler genellikle, eğer A güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, ve eğer B de güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, bu ikisi bir maddede birleştirilip geliştirilmek üzere C yaratılabilir şeklinde yanlış bir düşünceye sahiptirler. Bu durum, yayımlanmış materyalin geliştirme amacıyla yeni bir sentezi demektir ve bir tür özgün araştırma oluşturur. ""A ve B, o hâlde C"" kavramı, yalnızca eğer güvenilir bir kaynak, maddenin başlığı ile ilgili bu görüşü daha önce yayımlamışsa kabul edilebilir. Aşağıdaki örnek bir Vikipedi maddesindendir (örnek Jones hakkında olup, genel anlamıyla intihâl (aşırma) ile ilgili değildir): Smith, Jones'un Çiçek Düzenleme: Gerçek Hikaye yazısında, bir başka kitaptan kaynakları kopyalayarak intihâlde bulunduğunu iddia etmektedir. Jones bunu reddetmekte, bilimsel pratiğe uygun davrandığını ve diğer kitapta öğrendiği kaynaklara atıfta bulunduğunu söylemektedir. Buraya kadar her şey yolunda gibi. Fakat şimdi, yayımlanmış materyalin sentezi konusu geliyor: Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de başvurulan kaynaklara atıfta bulunulmasının gerekli olduğunu vurgulamaktadır. İki rehber de, özgün kaynaklara atıfta bulunulmasını ""intihâl"" şeklinde bir kural ihlali olarak nitelemez. Tam tersine, intihâl; kaynağın bilgilerini, fikirlerini, cümlelerini, veya yapısını atıfta bulunmadan kullanmak olarak tanımlanır. Bu paragrafın tümü, intihâlin tanımını ve intihâl hakkındaki fikirlerini geliştirmek amacıyla ve Jones'un buna teşebbüs edip etmediği ile ilgili olarak, editörün, yayımlanmış materyalden hazırladığı kendi sentezi olması nedeniyle özgün araştırmadır. Editör sağlam kaynaklara atıfta bulunmaktadır (Chicago Stil Rehberi ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi). İntihâl ile ilgili bir maddede öne sürdüğü hususlar, kaynaklara atıfta bulunduğu ve bağlantılar verdiği sürece kabul edilebilirdir. Fakat Jones ile ilgili maddedeki paragraf, editörün Jones'un üstlenmediği intihâlin belirli bir tanımını yaparak kendi fikirlerini öne çıkarmaktadır. Her ne kadar, kendi fikirleri Chicago Stil Rehberi tarafından destekleniyor gibi görünse de, sonuçta editörün kendi fikirleridir. Editörün, Jones hakkındaki: ""Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de..."" şeklindeki paragrafının madde içinde kabul edilebilir olması için, güvenilir bir kaynak bulması gerekir. Özet olarak, maddenin konusu kapsamındaki hassas görüşler veya materyalin tümü, güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmış olmalıdır. Vikipedi'nin ""özgün araştırmalar yasaktır"" prensibi, uzmanların Vikipedi'ye belli konulardaki bilgilerini aktarmalarını engellemez. Hatta tam tersine, doğrulanabilir olduğu sürece uzmanların katkıları Vikipedi'de hoş karşılanır. Ancak, bu kişilerin yalnızca konu hakkındaki kişisel bilgilerinden dolayı değil, aynı zamanda konu hakkında yayımlanmış kaynakları da bildikleri için uzman oldukları varsayılır. Bu prensip, uzman editörlerin kişisel bilgilerini eğer doğrulanamaz ise buraya eklemelerini engeller. Eğer bir uzman editör, araştırmalarının sonuçlarını daha önce saygın bir yayında yayımlamışsa, o kaynağa üçüncü tekil şahıs formunda atıfta bulunarak ve tarafsız bakış açısı prensiplerine uygun olarak yazabilir. Bu kişiler, güvenilir kaynaklarda çıkan yayınlarına atıfta bulunmak zorundadırlar. Yayımlanmamış bilgilerini ise doğrulanabilir olmadığı için kullanamazlar. Vikipedi, uzmanların yayımlanmış bilgilerini, maddeleri zenginleştirmek üzere buraya aktarmalarını beklemekle birlikte, onların burada imtiyazlı bir pozisyonları olmayacağını da belirtmek ister. Teoriler söz konusu olduğunda: Anahtar kavramları belirtin; Bilinen ve popüler fikirleri, hangisi hangisidir açıklayarak ve çok uç teorileri veya görüşleri dâhil etmeksizin belirtin ve genel ""fikir birliği"" olan kavramları tanımlayın,Henüz kabul görmemiş yeni sözcükler, otorite olmayan bir kişinin veya grubun fikirleri ya silinmeli (mutlaka yanlış oldukları için değil, doğrulanabilir olmadıkları için), ya da tashih edilmelidirler. Saygın yayınlar; hakemli dergiler, akademik yayınevleri, üniversite matbaaları tarafından basılmış kitaplar, veya bilimsel yayınlar konusunda iyi bir ünü olan yayınevleri tarafından basılmış yayınları kapsar. Akademik olmayan konularda ""saygın"" sözcüğünün açık ve net bir tanımını yapmak imkânsız olmakla birlikte pek çoğumuz sözcüğün anlamı hakkında bir özseziye sahibizdir. Aşırı politik veya dini bir grubun kendi yayınları genelde ""saygın"" olarak kabul edilmez. Örneğin, Vikipedi, Başkan Bush'un çocuklardan nefret ettiğini iddia eden bir cümle için, Sosyalist İşçi Partisi'nin Militan gazetesindeki bir bilgiye güvenemez. Ancak, eğer aynı iddia The New York Times'da yer alırsa, Vikipedi bu içeriğe (ve içerikteki kaynaklara) atıfta bulunabilir. Öte yandan, politik gazete, parti ile bilgilerde kaynak olarak kullanılabilir. Bir yayını değerlendirirken kendinize şu soruları sorabilirsiniz: Açıkça partizanlık yapıyor mu? Okuyucu kitlesi büyük mü küçük mü? İyi tanınan ve bilinen, gösterişli bir yayınevi mi? Tek bir kişi tarafından mı yönetiliyor, yoksa büyük bir yönetici grubu var mı? Yayınlarda hakem denetimi sistemi var mı?Kaynak olarak kullanacağınız yayının yayınevinin, hakkınızda negatif bir yayın yapacağını duysaydınız; (a) sorumsuz olduklarından ve gerçekleri iyice araştırmadıklarından şüphelendiğiniz için endişelenirdiniz, (b) yayınevinin çok aşamalı bir editörler grubu, araştırmacıları, avukatları, şef editörü, ve sorumlu bir yayımcısı olduğu ve hatalarını genelde düzelteceklerini bildiğiniz için içiniz rahat olurdu. Cevabınız (a) ise bu yayını kaynak olarak kullanmayın. Ancak eğer cevabınız (b) ise, Vikipedi'nin ""saygın"" olarak nitelediği yerdesiniz demektir. Bir yayının saygın olup olmadığına ilişkin anlaşmazlık çıktığında daima daha fazla editör bulup bir fikir birliği oluşturmaya çalışabilirsiniz. Açık ve net bir tanımı olmasa da önsezilerinizi yabana atmayın. Resimler, Vikipedi'nin ""özgün araştırma yasaktır"" prensibinden (bazen ÖAYV prensibi olarak da adlandırılır) istisna tutulmuş olup editörler sürekli olarak, çektikleri fotoğrafları, yaptıkları çizimleri maddeleri resimlendirmek için buraya yüklemeleri, ve sonra da onları GÖBL lisansı veya bir başka serbest lisans altına almaları konusunda desteklenir ve teşvik edilirler. Bu durumun nedenleri şöyle özetlenebilir: Resimler genellikle açıklayıcı amaçlı olarak kullanılır ve ÖAYV prensibinin temelini oluşturan ifadedeki gibi yayımlanmamış fikir ve görüşler önermezler. Pek çok ülkedeki telif hakkı yasalarının özgür bir ansiklopedi oluşturma çalışmalarıyla olan ilişkisi nedeniyle, kamunun serbestçe kullanımına uygun çok az sayıda resim bulunmaktadır. Dolayısıyla, Vikipedi editörlerinin kendi çektikleri/yaptıkları resimlerin/çizimlerin, büyük ihtiyaç duyulan bu boşluğu doldurması beklenmektedir.Özgün fotoğrafların Vikipedi'ye yüklenmelerine izin verilmesinin dezavantajı, bu resimlerin kullanıcılar tarafından değişime uğratılma (üzerinde oynanma) olasılığıdır, ki bu da resmin özelliğini, vermek istediği anlamı bozabilir. Üzerinde oynanmış resimler belirgin şekilde işaretlenmeli ve silinmelidir. Yükleyen kişi tarafından teorisi geliştirilen ve çekirdeğindeki ekstra tanecikleri gösteren bir hidrojen atomu diyagramı gibi özgün araştırma içeren hiçbir resime izin verilmez. Yüklenen tüm resimler, başta doğrulanabilirlik ve tarafsız bakış açısı olmak üzere, Vikipedi'nin diğer prensip ve yönergelerindeki hükümlere tabidir. === Vikipedi:Doğrulanabilirlik === Vikipedi'de yalnızca, daha önce saygın bir yayında yer almış olgular, açıklamalar, teoriler, fikirler, iddialar, görüşler, ve tartışmalar yer alabilir ifadesinde israr etmekle; ""özgün araştırmalar yasaktır"" ve ""doğrulanabilir olmak zorundadır"" prensipleri de desteklenmiş olmaktadır. Vikipedi'ye dâhil olabilmenin eşiği gerçek olması değil doğrulanabilir olmasıdır. Daha detaylı bilgi için Doğrulanabilirlik sayfalarına, atıfta bulunma stillerine ilişkin örnekler içinse Kaynak gösterme sayfalarına bakınız. === Vikipedi:Tarafsız bakış açısı === Özgün araştırmaların Vikipedi'de yer almasının yasak oluşu, bir editörün kendi kişisel görüşlerini maddeye ekleme olasılığını sınırlandırır. Ayrıca, başkaları tarafından gerçekleştirilmiş doğrulanabilir araştırmaların öneminin vurgulanmasıyla, bir maddeye pek çok farklı bakış açısının eklenmesi de desteklenmiş olur. Ve sonuçta bu prensip, Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı kuralını kuvvetlendirir. Pek çok durumda, herhangi bir konu üzerinde pek çok kabul edilmiş görüşler olabilir. Böyle bir durumda, her ne kadar araştırılmış olursa olsun, bu görüşlerden hiçbiri diğerlerinden daha yetkin değildir. Bu görüşlerin hepsini araştırmak, editörlerden hiçbirinin sorumluluğu değilse de, editörler bu araştırmaları maddeyle bütünleştirirken; bakış açısı ile ilgili bağlamsal bilgileri, konumunun ne kadar yaygın olduğunu, çoğunluğun mu, yoksa azınlığın bakış açısı mı olduğu gibi hususları iyi belirlemeleri gerekir. ==== Belli bir görüşün oluştuğu nasıl belirlenir? ==== Yalnızca çok küçük bir azınlığın bakış açısının maddeye eklenmesi, özgün araştırma oluşturur, çünkü yeterince inanılır ve daha önce yayımlanmış üçüncül kaynakların desteğinden yoksundur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales'in e-posta listesindeki bir not: Eğer bir bakış açısı çoğunluğa sahipse, kabul görmüş referans kaynakları ile bunun kanıtlanması kolaydır, Eğer bir bakış açısı azınlığa sahipse, belirgin taraftarlarının adlandırılması kolaydır, Eğer bir bakış açısı çok çok küçük bir azınlığa sahipse, gerçek olup olmadığı ve ispat edip edemeyeceğinizin bir önemi yoktur ve yeri Vikipedi değildir (belki bazı yardımcı maddeler hariç).Daha detaylı bilgi için lütfen bkz. Vikipedi:Tarafsız bakış açısı. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales, özgün araştırma yönergesinin kaynağını aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır: "" 'Özgün araştırma' ifadesinin ilk olarak ortaya çıkışı, fizik konusunda bazı sabit fikirli kişilerle baş edebilme amaçlıdır. Kavramın esası şöyledir: Belirli bir şeyin gerçek olup olmadığına ilişkin geçerli bir muhakeme yapmamız oldukça zordur. Herhangi bir kişinin yeni bir fizik teorisinin geçerli olup olmadığını belirlemeye çalışmak bizim için uygun olmaz, çünkü bunu yapmak için donanımlı değilizdir. Yapabileceğimiz tek şey, bunun saygın bir yayınevi tarafından saygın bir dergide yayımlanmış olup olmadığını kontrol etmektir. Dolayısıyla, bazı şeylerin güvenilirliğini değerlendirmekten uzak durmak ve çok daha iyi donanıma sahip kişilerce değerlendirilmiş şeylere sahip çıkmak uygun olacaktır. Aynı prensip tarih konularında da geçerlidir.""[1] Vikipedi'nin, bazı deneylerin sonuçlarına atıfta bulunarak yeni fizik teorileri yaratmasına gerek olmadığını anlayabilen bir kişi, aynı şeyin tarih konusunda da geçerli olduğunu göremeyebilir. [2] Pek çok Vikipedi yönergesi gibi ""özgün araştırma yasaktır"" yönergesi de, maddeler için geçerli olup tartışma ve proje sayfaları için geçerli değildir. Buna karşın, tartışma sayfalarında kişisel teorileri tartışmak da zevksizlik örneği olarak görülür. Örneğin, Wikipedia:Statistics Department ve Wikipedia:WikiProject Wikidemia gibi, Wikipedia ile ilgili konulardaki araştırmalara adanmış birkaç sayfa oluşturulmuştur. Bu sayfalarda, Wikipedia alan adı altındaki projelerden başka herhangi bir referans bulunmayan özgün araştırmalar yer alabilir. Ancak, hedefi Wikipedia olmayan özgün araştırmalar da bu sayfalarda yer almamalıdır. Meta-Wiki özgün araştırmalara izin verir, örneğin; m:research, m:Wikiresearch, m:Wikimedia Research Network, m:wikiversity, m:category:research, ve m:statistics gibi. Wikimedia Foundation ile bağıntılı olmayan, Wikinfo, Everything 2 ve Urban Dictionary gibi Wikipedia stilindeki web siteleri özgün araştırmalara izin verirler. {{Özgün araştırma}} - özgün araştırma tespit edildiğinde kullanılan mesaj Vikipedi:Tarafsız bakış açısı Search engine test Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi:Kaynak gösterme Wikipedia:Template messages/Disputes Crackpot articles: Jimbo Wales'in posta listesinde bir not, 12 Temmuz, 2003 ""Original research"", Jimmy Wales, 3 Aralık, 2004 ""Original research"" Jimmy Wales, 6 Aralık, 2004 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 (yukarıdakilerin devamı)" 14 Vikipedi:GÖRÜŞ Vikipedi:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın 4 "Vikipedi'deki bazı kullanıcılar, yönerge veya rehberlerdeki bir kuralın belirli bir duruma uygulanış şeklinden sürekli olarak rahatsızlık duyuyor olabilirler. Bu kullanıcılar, bu kuralın veya bu kuralın toplulukça yorumlanışının (kendilerince) hatalı olduğunu ispat etmek veya kuralın Vikipedistler gözündeki itibarını yok etmek için bu kurala dayanarak birçok değişiklik yapma yolunu izleyebilir. Bu yöntem, bazen sadece ufak bir tartışmalı değişiklik problemini kendi lehlerinde sonuçlandırmak, bazen de topluluğu bir yönergede değişiklik yapmaya zorlamak için kullanılabilir. Politika ve yönergeler hakkındaki sorunları göstermenin tercih edilen yolu ""tartışmaktır"". Bazı kullanıcılar kendileri için önemli olan bir konunun, haksız olduğunu düşündükleri bir şekilde ele alınması nedeniyle sinirlenmiş olabilir. Bu kullanıcılar Vikipedi'deki tutarsızlıklara işaret ederek, farklı uygulama yapılmış diğer durumları örnek verebilir. Şu varsayımı da ileri sürebilir: ""Ya herkes bunu yaparsa?"" Bu tutum Vikipedi hakkında iki önemli noktayı göz ardı eder: Uygulamada Vikipedi'nin tamamen tutarlı olması mümkün değildir ve Vikipedi kuralları kusursuz değildir. Bu nedenle, uygun yollardan yaptığınız başvuru ve itirazlar sonrasında topluluğun vardığı fikir birliği sizi hâlâ memnun etmiyorsa, yıkıcı taktiklerle sonucu değiştirmeye çalışmaktansa fikir birliğine saygı duymalısınız. Bazı kullanıcılara, memnun olmadıkları şeyleri değiştirmek için, esprili yöntemlerle veya sosyal normları ihlâl ederek, diğer kullanıcıların tepkisini çekmek vasıtasıyla sorunlu olduğunu düşündükleri durumu vurgulamak cazip gelebilir. Örneğin, bu katılımcı varılan kararı başka meselelere, karşı çıktıkları politikayı kullanarak uygulamaya çalışabilir. Bu etkinlikler genellikle (yapıcı değil) aksatıcı etkinliklerdir; yani sorunun parçası olmayan pek çok katılımcının temizlemesi veya ""kanıt"" olduğu düşünülen değişiklikleri geri alması ihtiyacını doğurur. Genelde, bu tip değişikliklerin etkisiz ikna yöntemleri olduğunu düşünenlerce bu tip değişikliklere karşı çıkılır. Birçok kullanıcı, durumdan habersiz okuyucuların iyi niyetli olmayan ve trolvari değişikliklerden oluşan bir çapraz ateşte kalması hasebiyle, bu tekniklerin zararlı olduklarını ve ansiklopedik olmadıklarını düşünür. Genel bir kural olarak, ilgili noktaların bir tartışmada, ironi kullanılmadan veya bahane öne sürülmeksizin, doğrudan ifade edilmesi en doğrusudur. Saygı, uzlaşı ve fikir birliği uyandırmak için en doğru yol doğrudan ifadelerdir. === Sistemi kötüye kullanmak === Sistemi kötüye kullanmak, ortak ansiklopedi oluşturma çabasına ve Vikipedi'nin amaçlarına köstek olmak amacıyla kötü niyetli olarak politika ve yönergeleri kötüye kullanmak demektir. Bu tarz davranışlar Vikipedi'yi aksatmak ve engellemek için kullanılır. Genellikle bir politikanın kötüye kullanılması, Vikipedi süreçlerinin aksatılması, politikalara açıkça karşı olan görüşler için destek olarak kullanılmaya çalışılması ya da politikalara dayanan tutumlara açıkça saldırılar sistemi kötüye kullanmak sayılır. Sistemi kötüye kullanmanın örnekleri (yalnızca bunlarla sınırlı değildir): Kötü niyetli wikisavunuculuğu Politika ve yönergeleri birbirlerine karşı kullanmak Politikanın özüne karşı hareket ederken politikayı şeklen savunma olarak kullanmak Diğer kullanıcıların eylemlerini mantıksız ve uygunsuz göstermek için haklarında yanlış bir izlenim uyandırmaya çalışmak Bir politikanın içinde yazılanları kendine uyduğu kadarıyla seçerek kullanmak ya da bir politikayı örneğin doğrulanabilirliği uygularken diğer bir politikayı örneğin tarafsızlığı tamamen göz ardı etmek Politikanın özüne ters bir yorumunun yapılmasına zorlamak ya da uygulanacak standartlar hakkında topluluğun değil de kendi görüşlerini kabul ettirmeye çalışmak Sahte fikir birliği Karar alınmasını engellemek için tartışmaları bilinçli olarak uzatmak, görüş alışverişine karşı çıkıp kendi görüşlerinde diretmek 'Sınırlarda dolaşmak' (politika ihlalinin sınırlarında dolaşmak ve kötü davranışların kanıtlanabilmesini zorlaştırmak için hafif yollu politika ihlallerinde bulunmak) Politika ve yönergeleri kötü amaçlı kullanmakOynamak bazen politikalar ve yönergelerle, örneğin aksatıcılık (""bir konuyu izah etmek için Vikipedi'nin işleyişini sekteye uğratmak, topluluğu bölmek"" dahil), nezâket (ısrarla yanlış veya gayri meşru uyarı atılması dahil), kişisel saldırı ve iyi niyet olduğunu varsayamamak, örtüşebilir. Eğer uygunsuz bir niyete dair herhangi bir kanıt yoksa veya hakiki bir hata söz konusuysa, genellikle oyun oynandığı varsayılmaz. Bununla birlikte, eğer eylem kastî ise veya kişilerin farkında olmadıklarını ilan etmelerinin aklî bir yolunun olmadığı açıksa, bu (yani oyun oynamış olmaları) mümkündür. === Israrla konuyu anlamamak === Bazı durumlarda kötü niyetli kullanıcılar tartışmalarda güvenilirliği olmadığı ispatlanan görüşlere, bakış açılarına takılıp kalmış, ısrarla aynı görüşü tekrar edip durmuş, diğerlerinin verdiği bilgileri almayı reddetmiş ve kendi hatasını hiçbir zaman kabul etmemiştir. Sıklıkla da bu tarz kullanıcılar hareketlerini hatalı ifadelere dayandırarak rahatsız edici ve topluluğun düzenini aksatıcı değişiklikler yapmaya ve saldırılarda bulunmaya devam ederler. Vikipedi'nin temelinde ortak çalışma, iyi niyet ve fikir birliği yatmaktadır. Bir tutum artık mantık sınırlarını aşmışsa; politika ya da yönerge açıkça belirtilmesine, tecrübeli kullanıcılar ya da hizmetliler tarafından mantıklı yorumlar ve görüşler ortaya konmasına rağmen bile hâlâ konuyu anlamamakta ısrar ediliyorsa bu tutum artık ne mantıklı bir tutumdur ne de politikalara uyum sağlayan bir tutumdur. Bu tutum artık kötü niyetli kullanıcı tarafından görüşlerini açıklamak için Vikipedi'yi aksatmasına neden olan bir tutum hâline gelmiş demektir. === Yanlış bilgiler === Yanlış bilgileri ""acaba bulunacak mı"" diye test etmek amacıyla lütfen Vikipedi'ye girmeye kalkışmayın. Bu siz dahil herkes için zaman kaybıdır. Eğer birisi Vikipedi'nin çoğunluk demokrasisi ile yönetilen bir topluluk olmasını önerir ise... bunu yapın: Bu durumda Vikipedi kullanıcılarının rahatlıkla kuklalar yaratabileceğini ve birden fazla oy verebileceğini hatırlatın. ama bunu yapmayın: Bir sürü kukla yaratarak hepsi ile aynı yönde görüş belirtmeyin. Eğer birisi size saçma gelen bir konuda bir madde açar ve topluluk silinmeye aday gösterdiğiniz bu madde hakkında sizinle aynı görüşü paylaşmazsa... bunu yapın: SAS sayfasında görüşleriniz açıkça belirtin, topluluğun uyguladığı kurallar çerçevesinde yaratılabilecek maddeleri örneklerle gösterin. ama bunu yapmayın: Sırf SAS sayfasında listelenmesi için saçmasapan bir konuda madde açmayın. Eğer birisi önem verdiğiniz maddelerden birisini SAS sayfasına ekler ve saçma olduğunu söylerse ve siz ondan daha saçma yüzlerce madde olduğuna inanıyorsanız... bunu yapın: SAS sayfasında maddenin kalması yönündeki görüşünüzü açıkça belirtin. ama bunu yapmayın: Maddenizi kurtarmak için yüzlerce benzer maddeyi aynı gün silinmeye aday göstermeyin. Eğer silinmeye aday gösterdiğiniz bir madde silinmediyse... bunu yapın: SAS talebinizde haklı olup olmadığını tekrar gözden geçirin. ama bunu yapmayın: Alay eder gibi aynı maddeyi seçkin madde olmak için aday göstermeyin. Eğer birisi bir madde içinde sizin önemli saydığınız bir kişi hakkındaki bölümü, önemsiz gerekçesiyle silerse... bunu yapın: Maddenin tartışma sayfasında söz konusu kişinin maddeye dahil olması gerektiği yönündeki düşüncelerinizi belirtin ve maddede diğer benzer kişiler hakkında yer alan bilgileri örnek gösterin. ama bunu yapmayın: Bunlar da önemsiz diyerek madde içinde tüm kişilerle ilgili bilgileri silmeyin. Eğer var olan bir politikayı ya da yönergeyi değiştirmek istiyorsanız... bunu yapın: Bir tartışma sayfası açın ve fikir birliğine ulaşılması için çaba sarf edin. ama bunu yapmayın: Var olan kuralın sınırlarını zorlayarak yanlış olduğunu kanıtlamaya çalışmayın ya da var olan kuralı silinmeye aday göstermeyin. Eğer Birisi değişiklik yaparken biçeme uymadıysa ve bundan rahatsız olduysanız... bunu yapın: Bunu neden yaptığını öğrenmeye çalışın ve aksini yapmaları konusunda ikna etmeye çalışın. ama bunu yapmayın: ""Uygunsuz"" demenin ötesinde başka bir neden olmadan, kötü amaçlı olmayan bir değişikliği geri almayın. Eğer birisi bir madde içindeki katkılarınızı özet kutucuğunda ""kaynaksız"" diye belirterek sildiyse ve bunda haksız olduğunu düşünüyorsanız... bunu yapın: Eklediğiniz bilgiler için bir kaynak bulun. ama bunu yapmayın: Maddedeki tüm kaynaksız içeriği kaldırmayın ya da maddedeki diğer bilgilerin de kaynaksız olduğunu iddia ederek değişikliklerinizi geri getirmeyin. Eğer birisi bir Vikipediste ait bir kaynağı (kendi kitabı, şahsi İnternet sitesi vs.) haksız yere bir maddeden çıkardıysa... bunu yapın: O kaynağın kullanımının ""bu durumda"" neden doğru olduğunu izah edin veya daha uygun kaynaklar ekleyin. ama bunu yapmayın: Örnek olsun diye Vikipedistlerin kendilerine ait tüm kaynakları maddelerden temizlemeye başlamayın. Ne tür olursa olsun Vikipedi'yi aksatacak olan her türlü kötü niyetli davranış hizmetliler tarafından engellenebilir, bu engellemeler özellikle tekrar eden ya da oldukça ileri derecede aksamaya sebep veren durumlarda bir aya kadar çıkabilir. Bu yönergede önerilenlerin aksine hareket etmeniz hâlinde iyi niyetli olduğunuzu ispatlamanız zorlaşacaktır. VP:GÖRÜŞ kısayolu bu sayfaya bağlıdır; ancak bir kullanıcının görüşünü belirtiyor olması her zaman Vikipedi'yi aksattığı anlamına gelmez. Genel bir kural olarak, VP:GÖRÜŞ yönergesini ihlal eden kullanıcılar, beğenmedikleri kurala dikkat çekmek ve karşıt görüştekileri provoke etmek için yanlış olduğu kendilerince de bilinen değişiklikler yaparlar." 15 Vikipedi:Alan adı Vikipedi:Ad alanı 0 "MediaWiki yazılımını kullanan tüm vikiler gibi, Vikipedi de toplam 18 Ad alanına (namespace) sahiptir: Herhangi bir ön ek bulundurmayan madde ad alanı ve ön eklerle ayrılan 17 yardımcı ad alanı. Bunlardan başka iki tane de özel ad alanı bulunur. === Madde ad alanı === Temel ad alanıdır. Tüm maddeler bu isim alanı altında yer alır. Herhangi bir ön ek bulundurmaz. Örnek: Balina, Microsoft, Orta Doğu Teknik Üniversitesi === Proje (Vikipedi) ad alanı === Doğrudan Vikipedi ile ilgili olan konular için ayrılmış ad alanıdır. ""Vikipedi:"" ön eki ile ayrılır. (Şu an görmekte olduğunuz sayfa gibi.) Örnek: Vikipedi:Tarafsız bakış açısı, Vikipedi:Doğrulanabilirlik, Vikipedi:Köy çeşmesi === Portal ad alanı === Okuyuculara yönelik, spesifik bir konuda bilgi edinmelerini ve Vikipedi içeridinde dolaşabilmelerini kolaylaştırmak amacı ile hazırlanmış portallar bu alanda bulunur. Bu sayfalarda okurları katılımda bulunmaya teşvik edici bağlantılar da bulunabilir. ""Portal:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Portal:Tarih, Portal:Türkiye, Portal:Spor === Kullanıcı ad alanı === Vikipedi'de kayıtlı kullanıcıların sahip olduğu ad alanıdır. ""Kullanıcı:"" ön eki ile ayrılır. Vikipedistler bu sayfaları kendileri ile ilgili kişisel bilgiler vermekte ve kendilerine yardımcı olacak kimi içerikleri barındırmakta (Örneğin sık ziyaret edilen sayfalara bağlantılar gibi) kullanırlar. Örnek: Kullanıcı:Şamar oğlanı === Dosya ad alanı === Resim ve kimi medya dosyalarını barındırmak için kullanılan ad alanıdır. ""Dosya:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Dosya:İstanbul.jpg === MedyaViki ad alanı === Viki arayüz metinlerinin bulunduğu alandır. Önemli olduklarından koruma altında bulunurlar. ""MedyaViki:"" ön eki ile ayrılırlar. Bu metinlerin tamamına Özel:Allmessages sayfasından ulaşılabilir. Örnek: MedyaViki:recentchanges === Şablon ad alanı === Vikipedi'de çok sayfada kullanılan şablonlar bu ad alanında bulunur. ""Şablon:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Şablon:Düzenle, Şablon:Periyodik tablo === Kategori ad alanı === Vikipedi sayfalarına ait oluşturulmuş kategorileri içerir. ""Kategori:"" ön eki ile ayrılır. Bir kategoriye bağlantı konulan tüm sayfalar otomatik olarak o kategori altında listelenir. Örnek: Kategori:Kıtalar, Kategori:Müzik grupları, Kategori:Sinema === Yardım ad alanı === Vikipedi ve onun kullanımı ile ilgili oluşturulmuş tüm yardım amaçlı sayfalar bu ad alanında yer alır. ""Yardım:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Yardım:Sayfa nasıl yazılır, Yardım:İçindekiler === Tartışma ad alanları === Özel sayfalar dışında yer alan tüm ad alanlarının ayrıca bir tartışma ad alanı bulunur. Tartışma sayfaları, ilgili ad alanından sonra ve sayfa adından önce gelen bir ""Tartışma:"" ön eki ile ayrılırlar. Bu sayfalar diğer vikipedistlerle sayfa hakkında tartışmak, sayfa ile ilgili yorumlar yapmak ve ortak kararları almak amacı ile kullanılırlar. Örnek: Tartışma:İspanyolca, Tartışma:Ana Sayfa, Vikipedi tartışma:Hızlı silme, Şablon tartışma:TaksokutuKullanıcı alan adı için ayrılmış tartışma sayfaları özel bir ad alırlar: Kullanıcı mesaj sayfaları. Bu sayfalar Vikipedistlerin birbiri ile mesajlaşarak haberleşmesi için kullanılır. Örnek: Kullanıcı mesaj:Şamar oğlanı Vikipedi'de veritabanında depolanmakta olan sayfalarla ilişkili olmayan iki tane sanal ad alanı bulunmaktadır. === Özel === Özel: ad alanı, Özel:SonDeğişiklikler gibi talep üzerine yazılım tarafından oluşturulan sayfalardır (özel sayfalar olarak adlandırılır). Bu sayfalara normal yöntemle, yani [[Özel:Sondeğişiklikler]] şeklinde, bağlantı verilebilir. Ancak eğer özel sayfanın parametreleri (değişken değerleri) varsa o zaman dış bağlantı şeklinde sayfanın tüm URL'si yazılmalıdır. Örneğin //tr.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Özel:SonDeğişiklikler&days=3&limit=10 bağlantısı en son on değişikliği gösterir. Ayrıca bir önceki örnekteki gibi uzun uzadıya bağlantıyı yazmak yerine başka bir yöntemle de parametreli özel sayfalara bağlantı verebilirsiniz. {{fullurl:Özel:SonDeğişiklikler|days=3&limit=10}} yazdığınızda şu şekilde görüntülenir: //tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler&days=3&limit=10 Bir sayfayı özel sayfaya yönlendirme devre dışı bırakılmıştır. Özel sayfaya yönlendirme yapan bir sayfaya girdiğinizde yönlendirme yapılmaz; ancak sayfanın yönlendirmesi istenen özel sayfaya bir bağlantı gösterilir. Özel sayfaların isimleri büyük-küçük harfe duyarlı değildir. Yani Özel:SONDeğişiklikler veya Özel:sondeğişiklikler yazmanız bir şey değiştirmez. === Medya === Medya ad alanı, dosyanın açıklama sayfasına bağlantı vermektense doğrudan dosyanın kendisine bağlantı vermek için kullanılabilir, daha fazla bilgi için yukarıdaki dosya ad alanı açıklamasına bakın. Eğer bir sayfa adında iki nokta bulunuyor ancak sayfa öneki yazılımda bir ad alanı olarak tanımlanmamışsa, sayfa ana ad alanına ait olarak algılanır. Ancak bu öneklerin bazıları belirli özel kullanımlara sahiptir, ve bunlar eş ad alanları olarak adlandırılır. Eş ad alanlarının en yaygın olarak, temel ad alanlarında bulunan sayfalara giden kısayol yönlendirmeleri olarak kullanılır. Bu amaçla kullanılan eş ad alanları: P: Portal ad alanındaki sayfalar için Y: Yardım ad alanındaki sayfalar için Ş: Şablon ad alanındaki sayfalar için KAT: Kategori ad alanındaki sayfalar için VP: Vikipedi ad alanındaki sayfalar içinTüm kısayol sayfaları Vikipedi:Kısayol sayfasında listelenmiştir. [[Talk:Wikipedia:Namespace]] is an example of a non-standard (and not recommended) talk page name, which is discussed further at m:Talk:En:Talk:Wikipedia:Namespace; a page which is special itself, in that the link that is supposed to be to the corresponding article on meta is an interwiki link to the non-standard talk page on Wikipedia. The Image:Image: namespace was never standard, and is no longer functional as of MediaWiki 1.3. The (2 +) 16 + 6 2 namespaces in Wikipedia are shown here along with the variables that refer to them: All namespaces with a positive number or zero in this list are searchable. Specifically, the Ortam and Özel namespaces are not searchable." 16 Vikipedi:İK Vikipedi:Politika ve yönergeler 32 Vikipedi herkesin birlikte yürüttüğü bir projedir ve kurucuları ile katılımcıların ortak bir amacı vardır: Vikipedi projesinin amacı, güvenilir, özgür ve kapsamıyla tarihteki en büyük ansiklopediyi oluşturmaktır.İşte bu amaç uğrundaki çalışmalara yardımcı olması için Vikipedi'nin bazı ilkeleri ve kuralları vardır. Bunların bazıları henüz geliştirilme aşamasındadır. İlkeler ve kurallar geliştirilmeye devam ettiğinden dolayı her çeşit aksatıcı ve kötü niyetli kullanma olasılığının kurallara dâhil edilmesi zor ve olanaksızdır. Bu sebeple bazı kullanıcılar burada yazılı olmasa bile yazdığı veya değiştirdiği yazılar ile ilgili olarak genel Vikipedi ruhuna uymayan eylemler olarak görülür ve bundan ötürü suçlanabilirler. İyi niyetli, medeni ve tarafsız ansiklopedi yazmayı amaçlayan herkese Vikipedi'nin kapıları açıktır. * Politikalar kullanıcılar arasında geniş kabul görmekte ve normalde tüm kullanıcıların izlemesi gereken standartları tanımlamaktadır. Tüm politika sayfaları Şablon:Vikipedi politika ve yönergeleri'nde ve Kategori:Vikipedi politikaları'nda yer alır. Temel politikaların özetleri için ayrıca bkz: Vikipedi:Politikalar listesi. °≠1≠÷ Yönergeler fikir birliği ile desteklenen en kullanışlı uygulamalar kümesidir. Kullanıcılar, en iyi sağduyuyla muamele görmelerine rağmen, kurallara uymaya çalışmalıdır ve ara sıra istisnalar geçerli olabilir. Yönerge sayfaları Şablon:Vikipedi politika ve yönergeleri'nde ve Kategori:Vikipedi yönergeleri'nde bulunabilir. Temel kuralların özetleri için ayrıca bkz: Vikipedi:Yönerge listesi Denemeler yaygın bir fikir birliği oluşturulmamış bir kullanıcı veya kullanıcı grubunun görüşleri veya tavsiyeleridir. Tüm topluluğun üzerinde uzlaştığı düşünceler değillerdir, onay almadan oluşturulabilir ve yazılabilirler. Kullanıcının başkalarının düzenlemesini istemediğini veya yaygın fikir birliğine aykırı olduğunu söyleyen denemeler, kullanıcı ad alanına aittir. Daha fazla bilgi için bkz. Vikipedi:Denemeler. Diğer yönetim sayfaları ve alan adları şunlardır; Süreç sayfaları, politikaların ve yönergelerin uygulanmasını kolaylaştıran sayfalardır. (örneğin Vikipedi:Silinmeye aday sayfalar). Vikiproje sayfaları, kullanıcıların kendi yazdıkları yazılar da dâhil olmak diğer kullanıcılara ilgi alanları hakkında tavsiyelerde bulunmak üzere oluşturulan sayfalardır. Nasıl yapılır ve yardım sayfaları, genel olarak teknik bilgi sağlayan sayfalardır. Bilgilendirme sayfaları, genel olarak gerçek bilgi sağlayan sayfalardır. Ek sayfalar, politika ve yönergelere dair tavsiyelerin daha ayrıntılı olarak açıklandığı sayfalardır. Topluluk tartışma sayfaları ve pano sayfaları, kullanıcılar arasındaki iletişim için kullanılan sayfalardır. (örneğin Vikipedi:Hizmetli duyuru panosu). Tarihî sayfalar, hükmünü yitirmiş tarihî sayfalardır. (örneğin Vikipedi:Direksiyon savaşları).Bu diğer sayfalar, politika veya yönerge değildir, ancak değerli tavsiyeler veya bilgiler içerebilirler. Temel ilkeler hakkında daha fazla bilgi için lütfen Vikipedi'nin beş temel taşı maddesine bakınız.Vikipedi bir ansiklopedidir. Başka bir şey olma amacı yoktur. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Vikipedi ne değildir) Yanlı olmayın. Maddeler tarafsızlık ilkesi çerçevesinde nesnel ve gerçeklere dayandırılarak yazılmalıdır. Telif haklarını ihlal etmeyin. Vikipedi'de bulunan her içerik GNU Özgür Belgeleme Lisansı ile lisanslıdır. Vikipedi'ye aktarılan telif hakkı içeren eklemeler, Vikipedi'nin özgür ansiklopedi ilkesini zedeler ve yasal sorunlar doğurabilir. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Telif hakları) Doğrulanabilirlik. Vikipedi'nin okuyucuları okuduklarına güvenebilmelidirler. Bu açıdan, bilginin nerelerden derlendiği maddenin sonunda bir kaynaklar bölümünde belirtilmelidir. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Doğrulanabilirlik) Maddenin kaynağı olmalı. Özgün çalışmalar (kaynağı bulunmayan, daha önce yayınlanmamış) bulunmaz. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Kaynak gösterme) Diğer katılımcılara saygı gösterin. Vikipedistler çeşitli ülkelerden gelmiş ve bambaşka kültüre ve bakış açısına sahip olabilirler. Diğerlerine saygı göstermek birlikte çalışmanın anahtarıdır. Ayrıca unutmayalım, Vikipedi'de hakaret ve kişisel saldırı yasaktır. Madde ilkeleriVikipedi ne değildir Doğrulanabilirlik Maddenin kaynağı olmalı Telif hakları Resim kullanım politikası Tarafsız bakış açısı Kişi kriterleri Otobiyografik maddeler Konu kriterleri Medya kriterleriTürkçe Vikipedi'ye özel Türkçenin kullanımı Vikipedi sözlük değildirTopluluk ilkeleriNezaket ilkesi Yasal tehditler yasak Kişisel saldırılar yasak Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın Üç geri-dönüş kuralı Oylama Anlaşmazlıkların giderilmesi Makale kriterleriHizmetli işlemlerine dair kurallarKoruma politikası Engelleme politikası Silme politikası Hızlı silme Tartışma ile silme Hizmetliler için silme yönergeleri 17 Vikipedi:ÖAYV Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek 2 "Vikipedi'de özgün araştırmalar veya özgün düşünceler yayımlanmaz. Burada kastedilen, yayımlanmamış kuramlar, veriler, ifadeler, kavramlar, tartışmalar ve fikirler; yayımlanmış bilgi ve verilere dair yapılan ama yayımlanmamış olan analiz ve sentezlerdir. Bu durum, Vikipedi'nin sizin kendi düşünce ve kanılarınızı, deneyimlerinizi, akıl yürütme sonucu çıkardığınız sonuçları yayımlama yeri olmadığı anlamına gelmektedir. ""Kaynaklara atıfta bulunulması"" ve ""özgün araştırmalardan sakınılması"" birbirlerine sıkı sıkıya bağımlıdır: özgün araştırma yapmadığınızı göstermenin tek yolu, maddenin konusu ile doğrudan ilişkili olan güvenilir kaynaklara atıfta bulunmak ve o kaynakların dediklerine sadık kalmaktır. Özgün araştırmalara yer vermemek, üç ana yönergeden birisidir. Diğer ikisi; tarafsız bakış açısı ve doğrulanabilirliktir. Bu yönergelerin üçü birlikte, ana alan adında kabul edilebilir maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu üç yönerge birbirini tamamlar nitelikte olup ayrı ayrı yorumlanmamalıdır. Dolayısıyla kullanıcılar, her üçünü de yakından tanımalıdırlar. Bu üç yönerge tartışılamaz, diğer yönerge veya prensiplerle ya da kullanıcıların fikir birliği ile değiştirilemez. Bu yönergelerin sayfalarında yapılacak değişiklikler, sadece bu prensiplerin pratik açıklamalarını ve uygulamalarını daha iyi yansıtabilmek için olabilir. Birincil kaynaklar, arkeolojik sanat eserleri; film, video veya fotoğraf; günlük, nüfus sayımı, mahkeme, röportaj, açık duruşma kayıtları gibi tarihi belgeler; tablolandırılmış anket sonuçları, laboratuvar deneyleri veya gözlemlerinin kayıtları; staj gözlemlerinin kayıtları gibi veri ya da bilgiler içerir. İkincil kaynaklar, diğer kaynaklardan alınan veri ya da bilgilerin genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirmesini içerir.Birincil kaynak oluşturabilecek özgün araştırmalara müsaade edilmez. Ancak, mevcut birincil ve ikincil kaynaklardan alınan bilgilerin bir araya getirilip düzenlenmesi ile oluşturulan araştırmalar desteklenmektedir. Vikipedi'deki tüm maddeler, yayımlanmış birincil ve ikincil kaynaklardan derlenen bilgilere dayanmalıdır. Böylece, bu ""özgün araştırma"" olmaz, ""kaynağa dayanan araştırma"" olur ve ansiklopedi yazmanın esasını teşkil eder. Bazı durumlarda, (1) uzman olmayan herhangi bir kişi tarafından da doğruluğu onaylanabilecek olan tanımlayıcı bilgiler içeren bir madde ve (2) analitik, sentezleyici, yoruma veya değerlendirme yapan bir Vikipedi maddesi, tümüyle birincil kaynaklara dayalı olabilirse de (örneğin, baklava gibi), bunlar istisnadır. Vikipedi maddelerindeki materyal, gerçeklik değil, doğrulanabilirlik esasına dayanır. Bunun anlamı, materyali bizim doğru bulup bulmadığımızın bir önemi olmadığı, diğer güvenilir kaynaklarda yayımlanan bilgilerin burada yayımlanabileceğidir. Özgün araştırma yazmaktan kaçınmak ve Vikipedi maddelerinin kalitesini arttırmak için, herhangi bir birincil kaynak materyali veya genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirme şeklindeki bilgiler; daha önce, ya bir web sitesi (Vikipedi dışında), ya bir halk kütüphanesi gibi saygın bir yayınevi tarafından okuyuculara sunulmuş olmalıdır. Kullanılan kaynaklara doğru şekilde atıfta bulunmak, okuyucuların sizin kaynaklarınızı bulup, Vikipedi'nin kaynakları doğru şekilde kullandığını görerek tatmin olmaları açısından çok önemlidir. Bazen bir kaynağın yasal veya saygın olup olmadığına ilişkin tartışma çıkabilir. Eğer bir anlaşma sağlanamazsa, maddede bu tartışmalı duruma ve farklı otorite ve kaynaklara ilişkin not düşülmelidir. Böyle bir not, maddenin tarafsız bakış açısını sağlamlaştırır. Fikir veya görüş öneren bir madde, özgün araştırma sayılır. Eğer madde; bir teori veya çözüm metodu öne sürüyorsa, özgün fikirler öne sürüyorsa, yeni terimler tanımlıyorsa, mevcut terimlere yeni tanımlar getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, bir başka fikri, teoriyi, görüşü, veya pozisyonu destekleme veya çürütme imasında olan bir görüş getiriyorsa, kabul edilmiş olgular, fikirler, düşünceler veya görüşlerin, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, değişikliği yapan kişinin yeğlediği tarzda bir analizini veya sentezini getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın yeni sözcükler kullanıyor veya öne sürüyorsaözgün madde sayılır. Herhangi bir materyalin burada yer alamaması onun kötü olduğu anlamına değil, sadece Vikipedi'nin o materyal için doğru yer olmadığı anlamına gelir. Eğer yazarları, yaptıkları bir çalışmayı ilk önce Vikipedi'de yayımlamaya kalkarlarsa, Pulitzer seviyesinde bir habercilik veya Nobel seviyesinde bir bilimsel çalışmayı bile reddetmemiz gerekir. Vikipedi'nin bilgi külliyatında yer almasını düşündüğünüz fikirleriniz varsa, önce bu sonuçlarınızı hakemli bir dergide yayımlayın, sonra çalışmalarınızı tarafsız bir dille belgeleyin. Özgün araştırmalar yasaktır yönergesinin ardında yatan neden, Vikipedi'nin dikkatini kendi fikirlerine ve kendilerine çekmeye çalışan asabi kişilerin ya da trollerin kişisel teorileri ile mücadele edebilmektir. Öte yandan, ""özgün araştırma yasaktır""ın kapsamı, sadece ""kişisel teoriler yer alamaz"" kavramı ile sınırlı değildir. Editörlerin kişisel görüşleri, politik fikirleri, yayımlanmış materyal hakkındaki kişisel analiz ve yorumları, sahip oldukları fikirleri veya pozisyonlarını ilerletmek ya da önermeye çalıştıkları görüş veya tanımları desteklemek adına yapacakları yayımlanmamış sentezler de kabul edilemez. Kısaca, Vikipedi'de yayımlanan herhangi bir durum, fikir, yorum, tanım, ve görüş; ""maddenin başlığı ile ilgili olarak"" güvenilir bir yayında daha önce yer almış olmalıdır. Daha fazla bilgi için lütfen bu örneğe bakınız. Bu ilke ve prensipler, Vikipedi'nin itibarını sağlamlaştırmaya yardımcı olur. Burada okudukları bilgilerin güvenilir ve itibarlı olması, Vikipedi'nin okuyucularına karşı olan yükümlülüğüdür. Bu nedenle, sadece itibarlı yayınlara güveniriz. Bir kaynağın güvenilir olup olmadığına ilişkin tartışmalar için bkz. "" Güvenilir kaynaklar"". Güvenilir kaynaklar, okuyuculara kendi araştırmalarını yaparken faydalanabilecekleri kaynaklar sunarlar. Ne de olsa, insanların araştırma yaparken ilk başvurdukları yer ansiklopedilerdir. Referans gösterebileceğimiz kaynaklara güvenmek, bir maddedeki bakış açısının nasıl olması gerektiğine de açıklık getirir ve bu da bizim tarafsız bakış açısı ilkemizle uyum içinde olmamızı sağlar. Güvenilir kaynaklara itibar etmek, yeni kullanıcıları da cesaretlendirir. Örneğin, bir maddenin, önemli bir kaynaktan yararlanmadan yazıldığını fark eden bir kimse, o maddeye önemli eklemeler yapma konusunda daha istekli ve kendinden emin olacaktır. Editörler genellikle, eğer A güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, ve eğer B de güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, bu ikisi bir maddede birleştirilip geliştirilmek üzere C yaratılabilir şeklinde yanlış bir düşünceye sahiptirler. Bu durum, yayımlanmış materyalin geliştirme amacıyla yeni bir sentezi demektir ve bir tür özgün araştırma oluşturur. ""A ve B, o hâlde C"" kavramı, yalnızca eğer güvenilir bir kaynak, maddenin başlığı ile ilgili bu görüşü daha önce yayımlamışsa kabul edilebilir. Aşağıdaki örnek bir Vikipedi maddesindendir (örnek Jones hakkında olup, genel anlamıyla intihâl (aşırma) ile ilgili değildir): Smith, Jones'un Çiçek Düzenleme: Gerçek Hikaye yazısında, bir başka kitaptan kaynakları kopyalayarak intihâlde bulunduğunu iddia etmektedir. Jones bunu reddetmekte, bilimsel pratiğe uygun davrandığını ve diğer kitapta öğrendiği kaynaklara atıfta bulunduğunu söylemektedir. Buraya kadar her şey yolunda gibi. Fakat şimdi, yayımlanmış materyalin sentezi konusu geliyor: Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de başvurulan kaynaklara atıfta bulunulmasının gerekli olduğunu vurgulamaktadır. İki rehber de, özgün kaynaklara atıfta bulunulmasını ""intihâl"" şeklinde bir kural ihlali olarak nitelemez. Tam tersine, intihâl; kaynağın bilgilerini, fikirlerini, cümlelerini, veya yapısını atıfta bulunmadan kullanmak olarak tanımlanır. Bu paragrafın tümü, intihâlin tanımını ve intihâl hakkındaki fikirlerini geliştirmek amacıyla ve Jones'un buna teşebbüs edip etmediği ile ilgili olarak, editörün, yayımlanmış materyalden hazırladığı kendi sentezi olması nedeniyle özgün araştırmadır. Editör sağlam kaynaklara atıfta bulunmaktadır (Chicago Stil Rehberi ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi). İntihâl ile ilgili bir maddede öne sürdüğü hususlar, kaynaklara atıfta bulunduğu ve bağlantılar verdiği sürece kabul edilebilirdir. Fakat Jones ile ilgili maddedeki paragraf, editörün Jones'un üstlenmediği intihâlin belirli bir tanımını yaparak kendi fikirlerini öne çıkarmaktadır. Her ne kadar, kendi fikirleri Chicago Stil Rehberi tarafından destekleniyor gibi görünse de, sonuçta editörün kendi fikirleridir. Editörün, Jones hakkındaki: ""Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de..."" şeklindeki paragrafının madde içinde kabul edilebilir olması için, güvenilir bir kaynak bulması gerekir. Özet olarak, maddenin konusu kapsamındaki hassas görüşler veya materyalin tümü, güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmış olmalıdır. Vikipedi'nin ""özgün araştırmalar yasaktır"" prensibi, uzmanların Vikipedi'ye belli konulardaki bilgilerini aktarmalarını engellemez. Hatta tam tersine, doğrulanabilir olduğu sürece uzmanların katkıları Vikipedi'de hoş karşılanır. Ancak, bu kişilerin yalnızca konu hakkındaki kişisel bilgilerinden dolayı değil, aynı zamanda konu hakkında yayımlanmış kaynakları da bildikleri için uzman oldukları varsayılır. Bu prensip, uzman editörlerin kişisel bilgilerini eğer doğrulanamaz ise buraya eklemelerini engeller. Eğer bir uzman editör, araştırmalarının sonuçlarını daha önce saygın bir yayında yayımlamışsa, o kaynağa üçüncü tekil şahıs formunda atıfta bulunarak ve tarafsız bakış açısı prensiplerine uygun olarak yazabilir. Bu kişiler, güvenilir kaynaklarda çıkan yayınlarına atıfta bulunmak zorundadırlar. Yayımlanmamış bilgilerini ise doğrulanabilir olmadığı için kullanamazlar. Vikipedi, uzmanların yayımlanmış bilgilerini, maddeleri zenginleştirmek üzere buraya aktarmalarını beklemekle birlikte, onların burada imtiyazlı bir pozisyonları olmayacağını da belirtmek ister. Teoriler söz konusu olduğunda: Anahtar kavramları belirtin; Bilinen ve popüler fikirleri, hangisi hangisidir açıklayarak ve çok uç teorileri veya görüşleri dâhil etmeksizin belirtin ve genel ""fikir birliği"" olan kavramları tanımlayın,Henüz kabul görmemiş yeni sözcükler, otorite olmayan bir kişinin veya grubun fikirleri ya silinmeli (mutlaka yanlış oldukları için değil, doğrulanabilir olmadıkları için), ya da tashih edilmelidirler. Saygın yayınlar; hakemli dergiler, akademik yayınevleri, üniversite matbaaları tarafından basılmış kitaplar, veya bilimsel yayınlar konusunda iyi bir ünü olan yayınevleri tarafından basılmış yayınları kapsar. Akademik olmayan konularda ""saygın"" sözcüğünün açık ve net bir tanımını yapmak imkânsız olmakla birlikte pek çoğumuz sözcüğün anlamı hakkında bir özseziye sahibizdir. Aşırı politik veya dini bir grubun kendi yayınları genelde ""saygın"" olarak kabul edilmez. Örneğin, Vikipedi, Başkan Bush'un çocuklardan nefret ettiğini iddia eden bir cümle için, Sosyalist İşçi Partisi'nin Militan gazetesindeki bir bilgiye güvenemez. Ancak, eğer aynı iddia The New York Times'da yer alırsa, Vikipedi bu içeriğe (ve içerikteki kaynaklara) atıfta bulunabilir. Öte yandan, politik gazete, parti ile bilgilerde kaynak olarak kullanılabilir. Bir yayını değerlendirirken kendinize şu soruları sorabilirsiniz: Açıkça partizanlık yapıyor mu? Okuyucu kitlesi büyük mü küçük mü? İyi tanınan ve bilinen, gösterişli bir yayınevi mi? Tek bir kişi tarafından mı yönetiliyor, yoksa büyük bir yönetici grubu var mı? Yayınlarda hakem denetimi sistemi var mı?Kaynak olarak kullanacağınız yayının yayınevinin, hakkınızda negatif bir yayın yapacağını duysaydınız; (a) sorumsuz olduklarından ve gerçekleri iyice araştırmadıklarından şüphelendiğiniz için endişelenirdiniz, (b) yayınevinin çok aşamalı bir editörler grubu, araştırmacıları, avukatları, şef editörü, ve sorumlu bir yayımcısı olduğu ve hatalarını genelde düzelteceklerini bildiğiniz için içiniz rahat olurdu. Cevabınız (a) ise bu yayını kaynak olarak kullanmayın. Ancak eğer cevabınız (b) ise, Vikipedi'nin ""saygın"" olarak nitelediği yerdesiniz demektir. Bir yayının saygın olup olmadığına ilişkin anlaşmazlık çıktığında daima daha fazla editör bulup bir fikir birliği oluşturmaya çalışabilirsiniz. Açık ve net bir tanımı olmasa da önsezilerinizi yabana atmayın. Resimler, Vikipedi'nin ""özgün araştırma yasaktır"" prensibinden (bazen ÖAYV prensibi olarak da adlandırılır) istisna tutulmuş olup editörler sürekli olarak, çektikleri fotoğrafları, yaptıkları çizimleri maddeleri resimlendirmek için buraya yüklemeleri, ve sonra da onları GÖBL lisansı veya bir başka serbest lisans altına almaları konusunda desteklenir ve teşvik edilirler. Bu durumun nedenleri şöyle özetlenebilir: Resimler genellikle açıklayıcı amaçlı olarak kullanılır ve ÖAYV prensibinin temelini oluşturan ifadedeki gibi yayımlanmamış fikir ve görüşler önermezler. Pek çok ülkedeki telif hakkı yasalarının özgür bir ansiklopedi oluşturma çalışmalarıyla olan ilişkisi nedeniyle, kamunun serbestçe kullanımına uygun çok az sayıda resim bulunmaktadır. Dolayısıyla, Vikipedi editörlerinin kendi çektikleri/yaptıkları resimlerin/çizimlerin, büyük ihtiyaç duyulan bu boşluğu doldurması beklenmektedir.Özgün fotoğrafların Vikipedi'ye yüklenmelerine izin verilmesinin dezavantajı, bu resimlerin kullanıcılar tarafından değişime uğratılma (üzerinde oynanma) olasılığıdır, ki bu da resmin özelliğini, vermek istediği anlamı bozabilir. Üzerinde oynanmış resimler belirgin şekilde işaretlenmeli ve silinmelidir. Yükleyen kişi tarafından teorisi geliştirilen ve çekirdeğindeki ekstra tanecikleri gösteren bir hidrojen atomu diyagramı gibi özgün araştırma içeren hiçbir resime izin verilmez. Yüklenen tüm resimler, başta doğrulanabilirlik ve tarafsız bakış açısı olmak üzere, Vikipedi'nin diğer prensip ve yönergelerindeki hükümlere tabidir. === Vikipedi:Doğrulanabilirlik === Vikipedi'de yalnızca, daha önce saygın bir yayında yer almış olgular, açıklamalar, teoriler, fikirler, iddialar, görüşler, ve tartışmalar yer alabilir ifadesinde israr etmekle; ""özgün araştırmalar yasaktır"" ve ""doğrulanabilir olmak zorundadır"" prensipleri de desteklenmiş olmaktadır. Vikipedi'ye dâhil olabilmenin eşiği gerçek olması değil doğrulanabilir olmasıdır. Daha detaylı bilgi için Doğrulanabilirlik sayfalarına, atıfta bulunma stillerine ilişkin örnekler içinse Kaynak gösterme sayfalarına bakınız. === Vikipedi:Tarafsız bakış açısı === Özgün araştırmaların Vikipedi'de yer almasının yasak oluşu, bir editörün kendi kişisel görüşlerini maddeye ekleme olasılığını sınırlandırır. Ayrıca, başkaları tarafından gerçekleştirilmiş doğrulanabilir araştırmaların öneminin vurgulanmasıyla, bir maddeye pek çok farklı bakış açısının eklenmesi de desteklenmiş olur. Ve sonuçta bu prensip, Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı kuralını kuvvetlendirir. Pek çok durumda, herhangi bir konu üzerinde pek çok kabul edilmiş görüşler olabilir. Böyle bir durumda, her ne kadar araştırılmış olursa olsun, bu görüşlerden hiçbiri diğerlerinden daha yetkin değildir. Bu görüşlerin hepsini araştırmak, editörlerden hiçbirinin sorumluluğu değilse de, editörler bu araştırmaları maddeyle bütünleştirirken; bakış açısı ile ilgili bağlamsal bilgileri, konumunun ne kadar yaygın olduğunu, çoğunluğun mu, yoksa azınlığın bakış açısı mı olduğu gibi hususları iyi belirlemeleri gerekir. ==== Belli bir görüşün oluştuğu nasıl belirlenir? ==== Yalnızca çok küçük bir azınlığın bakış açısının maddeye eklenmesi, özgün araştırma oluşturur, çünkü yeterince inanılır ve daha önce yayımlanmış üçüncül kaynakların desteğinden yoksundur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales'in e-posta listesindeki bir not: Eğer bir bakış açısı çoğunluğa sahipse, kabul görmüş referans kaynakları ile bunun kanıtlanması kolaydır, Eğer bir bakış açısı azınlığa sahipse, belirgin taraftarlarının adlandırılması kolaydır, Eğer bir bakış açısı çok çok küçük bir azınlığa sahipse, gerçek olup olmadığı ve ispat edip edemeyeceğinizin bir önemi yoktur ve yeri Vikipedi değildir (belki bazı yardımcı maddeler hariç).Daha detaylı bilgi için lütfen bkz. Vikipedi:Tarafsız bakış açısı. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales, özgün araştırma yönergesinin kaynağını aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır: "" 'Özgün araştırma' ifadesinin ilk olarak ortaya çıkışı, fizik konusunda bazı sabit fikirli kişilerle baş edebilme amaçlıdır. Kavramın esası şöyledir: Belirli bir şeyin gerçek olup olmadığına ilişkin geçerli bir muhakeme yapmamız oldukça zordur. Herhangi bir kişinin yeni bir fizik teorisinin geçerli olup olmadığını belirlemeye çalışmak bizim için uygun olmaz, çünkü bunu yapmak için donanımlı değilizdir. Yapabileceğimiz tek şey, bunun saygın bir yayınevi tarafından saygın bir dergide yayımlanmış olup olmadığını kontrol etmektir. Dolayısıyla, bazı şeylerin güvenilirliğini değerlendirmekten uzak durmak ve çok daha iyi donanıma sahip kişilerce değerlendirilmiş şeylere sahip çıkmak uygun olacaktır. Aynı prensip tarih konularında da geçerlidir.""[1] Vikipedi'nin, bazı deneylerin sonuçlarına atıfta bulunarak yeni fizik teorileri yaratmasına gerek olmadığını anlayabilen bir kişi, aynı şeyin tarih konusunda da geçerli olduğunu göremeyebilir. [2] Pek çok Vikipedi yönergesi gibi ""özgün araştırma yasaktır"" yönergesi de, maddeler için geçerli olup tartışma ve proje sayfaları için geçerli değildir. Buna karşın, tartışma sayfalarında kişisel teorileri tartışmak da zevksizlik örneği olarak görülür. Örneğin, Wikipedia:Statistics Department ve Wikipedia:WikiProject Wikidemia gibi, Wikipedia ile ilgili konulardaki araştırmalara adanmış birkaç sayfa oluşturulmuştur. Bu sayfalarda, Wikipedia alan adı altındaki projelerden başka herhangi bir referans bulunmayan özgün araştırmalar yer alabilir. Ancak, hedefi Wikipedia olmayan özgün araştırmalar da bu sayfalarda yer almamalıdır. Meta-Wiki özgün araştırmalara izin verir, örneğin; m:research, m:Wikiresearch, m:Wikimedia Research Network, m:wikiversity, m:category:research, ve m:statistics gibi. Wikimedia Foundation ile bağıntılı olmayan, Wikinfo, Everything 2 ve Urban Dictionary gibi Wikipedia stilindeki web siteleri özgün araştırmalara izin verirler. {{Özgün araştırma}} - özgün araştırma tespit edildiğinde kullanılan mesaj Vikipedi:Tarafsız bakış açısı Search engine test Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi:Kaynak gösterme Wikipedia:Template messages/Disputes Crackpot articles: Jimbo Wales'in posta listesinde bir not, 12 Temmuz, 2003 ""Original research"", Jimmy Wales, 3 Aralık, 2004 ""Original research"" Jimmy Wales, 6 Aralık, 2004 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 (yukarıdakilerin devamı)" 18 Vikipedi:İNOV Vikipedi:İyi niyet varsayın 21 "İyi niyet olduğunu varsaymak Vikipedi dâhil her vikinin temel ilkesidir. Herkesin değişiklik yapmasına izin vererek, çoğu kişinin projeye zarar vermek değil, yardım etmek niyetinde olduğunu kanıtlamış oluyoruz. Eğer bu doğru olmasaydı, Vikipedi gibi bir proje daha başlamadan kendi sonunu hazırlamış olurdu. Dolayısıyla, herhangi bir şeyin iyi niyete bağlı bir yanlışlık olduğunu düşündüğünüz zaman, değişiklikleri geri almaksızın ya da vandalizm suçlamasında bulunmaksızın düzeltme yapın. Birisiyle hemfikir değilseniz eğer, unutmayın ki, belki o kişi de projeye yardımcı olduğuna inanıyordur. Görüşlerinizi ifade etmek için Vikipedi tartışma sayfalarını kullanın ve başkalarının da aynı şeyi yapması için onlara fırsat tanıyın. Böylelikle yanlış anlaşılmalar engellenebilir ve sorunların artmasının önüne geçilebilir. Özellikle yeni katılanlara yönelik olarak daha sabırlı olun. Çünkü yeni katılanlar Vikipedi kültürünü ve kurallarını bilmiyor olabilirler. Yeni katılan birinin davranışı kendisine uygun görünüyor olabilir ve ortada bir sorun varsa bu çoğunlukla onun Vikipedi kültürünü bilmemesinden ileri geliyor olabilir. Yeni katılan birisi için bilmediği bir kuralın kendi deneyimlerine uygun biçimde değiştirilmesi gerektiği düşüncesi az rastlanan bir durum değildir. Benzer bir biçimde, pek çok yeni katılımcı kendi deneyimlerini ya da uzmanlıklarını Vikipedi ortamına taşır ve buna da hemen saygı duyulmasını beklerler. Bu açıdan bakıldığında, pek çok davranış mutlaka kötü amacın dışavurumu değildir. Ortada bir yanlış varsa, kasıtlı olarak yapıldığını düşünüyor olsanız bile, kişiyi yalan söylemek gibi davranışlarla suçlamak yerine, yanlışı düzeltmek daha iyidir, çünkü büyük olasılıkla yanlışı yapan kişi sizin yapacağınız değişikliği olumlu biçimde karşılayacaktır. Yeni eklenen ve yanlış olduğunu bildiğiniz bir ifadeyi silmek yerine düzeltmek daha iyi olacaktır. Eylemlerin değil belki ama, arkasında yatan niyetlerin iyi olduğu varsayılmalıdır. İyi niyetli insanlar da hata yaparlar ve onlar hata yapınca siz de düzeltebilirsiniz. Hatayı kasıtlı yapmışlar gibi davranmamalısınız. Düzeltin, ama lütfen aşağılamayın. Vikipedi'de hemfikir olmadığınız insanlar olacaktır. Ama hatalı olsalar bile, bu onların projeye zarar vermek istedikleri anlamına gelmez. Ayrıca, birlikte çalışması zor olan insanlar da olacaktır. Bu, onların da projeye zarar vermeye çalıştıkları anlamına gelmez. Bununla birlikte, canınızı sıksalar bile, bir editörün davranışları mutlaka kötü niyetli olduklarını göstermez. Kaldı ki, kötü niyet çok açık biçimde görünüyor bile olsa, gereken tüm önlemler (örneğin değişiklikleri geri alma ya da kişiyi engelleme) alınabilir ve böylelikle kişinin niyeti değil ama davranışları zaten değiştirilebilir. Vikipedi'de değişiklik savaşı kızışınca, iyi niyet olduğunu varsaymayı hemen unutuveriyoruz. Eğer kötü niyet varsayarsanız, birkaç şey gerçekleşebilir: Kişisel saldırılar: Kişisel bir saldırı yaptığınızda, karşınızdaki kişi büyük olasılıkla kötü niyet olduğunu varsayacaktır. Değişiklik savaşı daha da çirkinleşecektir.Yansızlık (tarafsızlık) politikasından sapma. İdeal olan, görüşleri uygun adil biçimde ve yansız olarak dile getirmektir. Yanlı bir değişikliğin geri alınması (değiştirilmesi yerine) yansızlığın savunulması demektir. Bu durumda, diğer kişinin maddeyi neden yanlı bulduğunu anlamaya çalışın. Ondan sonra, eğer olanaklıysa, onun bakış açısını da maddeye katmaya çalışın, ancak yansızlığı korumaya özen gösterin. Eğer her iki taraf da bunu yaparsa, sonuç olarak yansızlık sağlanmış olacaktır.Kuşkusuz, iyi niyet olduğunu varsayma ile kötü eylemleri görmezden gelme arasında bir ayrım vardır. Eğer insanların sizin iyi niyetli olduğunuzu düşünmelerini istiyorsanız, iyi niyetli olduğunuz izlenimini verdiğinizden emin olmalısınız. Başkalarına yük olmayınız. Başkalarına ""Benim iyi niyetli olduğumu düşünün,"" demek, sizi davranışlarınızı açıklamaktan muaf kılmaz. Eğer tersini yaparsanız ve bunu bir alışkanlık hâline getirirseniz, o zaman tabii ki insanlar sizin kötü niyetli olduğunuz konusunda ikna olacaklardır. Bu politika, aksine bir kanıt olmadıkça, editörlerin ortada iyi niyet olmadığını düşünmelerini gerektirmez. Vandallık, kişisel saldırılar, kukla kullanmak ve değişiklik savaşları gibi davranışlar iyi niyet olduğuna ilişkin inanca zarar verebilir. İyi niyet olduğunu varsaymak, editörlerin eylemleri eleştirilmeyecek anlamına da gelmez. İyi niyet olduğunu varsaymak, yalnızca eylemin kötü olduğu yolunda suçlama yöneltilmemesi gerektiği anlamına gelir. Bir anlaşmazlık anında, istekle çalışmasını göz ardı ederek karşı tarafı iyi niyetli olmamakla suçlamak, iyi niyet kavramının varlığına inancın zedelenmesi anlamına gelir. m:WikipediAhimsa" 19 Vikipedi:Nezaket Vikipedi:Nezaket 13 "Nazik olmak Vikipedi'de bir kuraldır. Nezaketsizlik ise kin, saygısızlık, çatışma ve gerginlik yaratan davranış olarak tanımlanır. Nezaket kuralları insanların birbirine kibar ve incelikli davranmasını zorunlu kılar. Vikipedi topluluğu tecrübeler sonucu gayriresmî prensipler oluşturmuştur. Bunlardan hiyerarşik olarak en başta gelen tarafsız bakış açısıdır. İkincisi de başkalarına belli ölçülerde nezaketle yaklaşılmasıdır. Nezaket göstermek resmî olmayan bir kural olmasına rağmen, uygulayabileceğimiz tek terimdir. Uygun ve uygunsuz sayılan davranışlar arasında ayrım yapmamızı sağlayan tek makul yoldur. İnsanların birbirlerini sevmelerini, söz dinlemelerini veya saygı duymalarını bekleyemeyiz. Ama herkesten her zaman nezaket bekleme hakkına sahibiz. Vikipedi, bir bütün olarak diğer katkıda bulunan insanlara özellikle saygılıdır. Herhangi bir nezaketsizlik, Vikipedi'de topluluk deneyiminin kalitesini doğrudan etkiler. Topluluk incitildiği anda maddelerin kalitesi de bu nedenle etkilenir. Bir nezaketsizlik ortamı yaratıldığı anda, olaylar diğer vikipedistlere ve maddelere de sıçrayabilir. Nezaketsiz ortama yol açan ufak örnekler: Kabalık ve terbiyesizlik, Madde değiştirilirken yargı belirterek eklenen yorumlar (""dağınık harf hataları düzeltildi"", ""saçma sapan yorumlar çıkartıldı""), Katkıda bulunanları, uyguladıkları dil kuralları veya sözcük seçimleri nedeniyle küçümsemek, İnsanları terbiyesizlik veya ahlaksızlıkla suçlamak. Diğer kullanıcıların katkılarını küçümseyici yaklaşımlar sergilemek.Daha ciddi örneklerden bazıları: kişisel saldırılar Irkçılık Etnik veya dinsel ayrımcılık içeren iftiralar Diğer vikipedistlere yöneltilen küfürler Yalancılık Kullanıcı sayfalarını kirletmek Kullanıcının erişimini engellemeyi önermek Yorumu şu şekilde başlatmak: ""Bunu kişisel bir konuya çevirmek istemezdim, ama...""Yeni bir madde başlattığınız esnada başka bir kullanıcının size ""Böyle anlamsız bir madde yazacaksan, ilk önce harf hatalarına bir göz atabilir misin?"" dediği anda nezaketsizlik başlamış olur. ""Sen kendi işine bak"" diye yanıt verirseniz ortam daha da gerginleşir. Vikipedistler arasında yaşanan bu tür etkileşimler bazı kullanıcıları uzaklaştırır, diğerlerini de daha önemli konulardan alıkoyabilir. Dolayısıyla bütün topluluğu doğrudan zayıflatır. Madde birden fazla kişi tarafından değiştirildiği zaman, farklı fikir ve düşüncelerin ortaya çıktığı zaman, veya yetki paylaşırken çatışma olduğu zaman Topluluklar büyüdüğü zaman. Her katkıda bulunan insan birbirini tanımaz, ve başka birisinin projeye olan önemini algılayamaz - bu nedenle (zaten halihazırda mevcut olmayan) ilişkileri korumaya çalışmaz. Küçük topluluklara nazaran vikipedistlerin itibarına veya ününe önem verilmez. Bazen projeye nezaketsiz kullanıcılar katılabilir.Çoğu zaman tartışma anında veya tartışmanın uzadığı durumlarda, hakaret içeren sözler sarfedilebilir. Hatalı bir şekilde, tartışmayı sona erdirmek için hakaret edilebilir. Hakaret eden şahsın yaptığı davranıştan dolayı sonradan pişman olmasına sıkça rastlanır. Bu da rahatsızlık veren sözleri ortadan kaldırmak için iyi bir sebeptir. Bazı durumlarda, suçlu şahıs bilerek kötü davranışta bulunur. Bunu, karşısındakinin dikkatini konudan çevirmek veya onu konudan ve hatta projeden uzaklaştırmak için yapabilir. Hatta karşısındaki kişiyi nezaketsizliğe sürükleyip kullanıcının engelliler listesine eklenmesini sağlamak için de bu davranışları sergileyebilir. Bu tip durumlarda, suçlu şahsın pişmanlık duyması veya özür dilemesi ihtimali pek yüksek değildir. Bir ek not olarak da bilinmelidir ki, bazı vikipedistler (maddeyi değiştiren kişiler) kendileri böyle bir davranışta bulunmasalar bile, insanları kasten nezaketsizliğe itebilirler. İnsanları mutsuz yapar, sonuçta vazgeçirtebilir veya uzaklaştırabilir. İnsanları öfkelendirir, ve sonuçta yapıcı olmayan veya nezaketsiz yorumlar sergilenebilir. İnsanlar güvenini kaybeder, ve sonuçta tartışmalara çözüm getirmek zorlaşır. === Vikipedi içinde nezaketsizliği engellemek === Madde değişiminde veya kişiler arasında ortaya çıkan tartışmaları önleyiniz (madde değişiminde kısıtlamalar proje tarafından konulur - esasında topluluğun verdiği bir karardır). Çirkin davranışlar sergileme ihtimali olan kişilerin Vikipedi'ye erişimini engelleyiniz (açıklığı azaltmak). Vikipedistlerin sakinleşmesini ve toparlanmasını sağlamak için, ve çatışmanın daha büyük boyutlara ulaşmaması için yanıtlar arasında geciktirme uygulayınız (maddeyi korumak veya tartışma esnasında geçici bir süre için vikipedistlerin erişimini engellemek). Olumlu geri yanıtlar kullanınız (nezaketsizliğe aynı biçimde nezaketsizce yanıt vermeyenleri kutlayınız). Olumsuz geri yanıtlar kullanınız (tartışma konusu olan vikipedistin Vikipedi'yi terketmesini öneriniz ve gitmesine izin veriniz - vikipedist hatalı olsa da, olmasa da). Toplu olarak baskı uygulayınız (kaba veya nezaketsiz davranış sergilenen her seferde yorumunuzu belirtiniz). Suçlu şahıs ve diğer vikipedistler arasında geçen çatışmanın kaynağını bulunuz - veya uzlaşma sağlayınız. Nezaketsiz davranışları tetikleyen maddeleri bazı şahısların değiştirmesini engelleyiniz. Yeni bir kural yaratıp uygulayınız - bazı kelimeler içeren ve bu kelimeleri belirli sayıda kullanan vikipedistleri geçici bir süre engellenenler listesine taşıyınız. Vikipedistlerin sorumluluk kabul etmeleri için kayıt olup kullanıcı adına sahip olmalarını öneriniz (ama bu genelde Vikipedi'ye uygun bir çözüm yolu olarak görülmüyor). Suçlu şahsın e-maillerini tarayınız, veya bazı sözler içeren mailleri tarayıp Vikipedi mail listelerine gönderilmelerini engelleyiniz. Nezaketsizliğin ve kabalığın böyle bir projede kaçınılmaz bir yan etkisi olduğuna karar veriniz, ve varlığını kabul ediniz. === Etkisini azaltmak === Her nezaketsiz yorumu, yapıcı ve sakinleştirici bir yorumla dengeleyiniz. Çirkin yorumlara karşılık vermeyiniz. Onları unutunuz. Yazanı da affediniz. Çatışmayı daha fazla sürdürmeyiniz. (bireysel bir yaklaşım) Madde değişikliklerini geriye çevirirken özetlerde bulunan kötü yorumları maskeyle (&bot=1) gizleyiniz. Nezaketsizliğin ve kabalığın böyle bir projede kaçınılmaz bir yan etkisi olduğuna karar veriniz, ve varlığını kabul ediniz. === Nezaketsiz yorumları çıkartmak === Olay çıkartan yorumları siliniz veya bu sözleri daha yumuşak bir şekilde yazıp tartışma sayfasına ekleyiniz (bu çözüm tartışmalara yol açabilir, çünkü başkalarının sözlerini saptırmaya yakın bir davranıştır). Tartışma sayfalarında olay çıkartan yorumları siliniz (sayfanın geçmişinde halen göründükleri için ihtiyaç olduğunda kolayca bulunabilir). Maddeyi geçmişteki haline değiştirirken &bot=1 ile maskeleyiniz. Son değişikliklere bakıldığında suçlu kullanıcının yaptığı değişiklikler gizli kalır (teknik bilgi gerektirir). Yapılan değişikliği tamamen ve kalıcı biçimde siliniz (teknik bilgi gerektirir). Mail listelerinde yapılan uygunsuz yorumları tamamen ve kalıcı biçimde siliniz (teknik bilgi gerektirir). Yapılan değişiklikleri özetleyen yorumları daha kibar sözlerle değiştiriniz (teknik bilgi gerektirir). Taraflardan biri hazır olmasa bile kişiler bazen anlaşmak için çaba sarfedebilirler. Örneğin, sorun madde içeriğinde bir noktaya ait ise, ve taraflar arasında halen hakaretli sözler söyleniliyorsa, tatsızlığı gidermek zorlaşır. Bu hakaretli sözlere son vermek en iyi başlangıçtır. Dolayısıyla taraflar arasında denge sağlanır ve açıklık ortaya çıkar. === Nezaketsizliği anlatmak === Bazı vikipedistler kendilerine söylenen kötü sözlerden bazen fazlaca etkilenebilir, ve çatışmanın asıl kaynağına odaklanamayabilirler. Yardımcı bir yaklayış sergilemek amacıyla onlara bu sözlerin hangi sebeplerden dolayı sarfedildiğini, nezaketsiz davranışların yanlış olduğunu ama yapılan yorumların arasında geçerli sayılacak nedenlerin de olduğunu anlatmak daha uygundur. Kırılan şahıs, bu sözlerin sözcüğü sözcüğüne kullanılmadığını anlayıp, söylenilenleri unutabilir ve yorum yapan kişiyi de affedebilir. === Karşı çıkan kişinin yorumlarını farklı bir şekilde ifade etmek === Arabuluculuk sürecinin sonunda, arabulucu şahıs tartışan kişilere madde ve tartışma sayfalarında yer alan uygunsuz cümleleri silmelerini önerebilir. Vikipedistler tartışma veya saldırı amacıyla yaratılmış maddeleri tamamen silmeye karar verebililer. Benzer şekilde, münakaşa edenler birbirlerinden özür dilemeye karar verebilirler. === Özür dilenmesini önermek === Arabuluculuk çoğu zaman tarafların birbirine söyledikleri sözler yüzünden kırıldığı zaman ortaya çıkar. Özür dilemek, sorunu bir çözüme kavuşturmak veya taraflar arasında anlaşma sağlamak değildir. Daha da doğrusu özür, taraflar arasında geçen bir merasimdir ve barışı sağlamak için söylenen sözlerdir. Bazı kişiler nezaketsiz davranışlara maruz kaldıkları için karşı taraftan özür bekleyebilirler. Bu nedenle aradaki uzlaşmayı sağlamak için samimi bir şekilde özür dilemek gereklidir. Söylenen özür affedilmeyi dilemenin bir yönergesidir." 20 Vikipedi:YAYGINAD Vikipedi:Adlandırma kuralları 9 "Madde adı, madde içeriğinin üstünde görülen, sayfanın adı olarak işlev gören ve sayfa URL'sinde bulunan başlıktır. Madde adı, ilgili maddede işlenen konuyu belirtir ve maddenin, diğer maddelerden ayırt edilmesini sağlar. Madde adı, ilgili maddenin konusu için kullanılan ad ya da maddede işlenen konuyu tanımlayıcı bir ad olabilir. Zaman zaman madde adı için birden fazla uygun seçenek vardır ve bu durumda bu adların en uygunu, madde adı olarak belirlenir. En uygun adın belirlenmesi için ise güvenilir Türkçe kaynaklarda geçen yaygın kullanım, benzer alandaki maddelerde kullanılan adlar gibi birtakım noktalara dikkat edilerek kullanıcılar arasında tartışmalar yürütülür ve potansiyel adlardan en uygunu seçilir. Böyle durumlarda, diğer potansiyel adların ise bu maddeye yönlendirilmesi gerekmektedir. Aynı ada sahip birden fazla madde olamayacağından, aynı ada sahip olması gerektiği düşünülen maddeler arasında anlam ayrımı yapmak ve farklı biçemlerde madde adı oluşturmak gerekir. Bu sayfada, yalnızca maddelerin adlandırılmasına dair içerik bulunmaktadır ve bu içeriğin kategoriler, şablonlar gibi diğer ad alanına sahip sayfalar için geçerliliği yoktur. Sayfanın sağında yer alan kutuda, bazı konulara dair özelleştirilmiş adlandırma yönergeleri yer almaktadır. Eğer bir madde adı uygunsuzsa, politikalara uygun bir şekilde yeniden adlandırılır. Konuyla ilgili olarak Yardım:Sayfanın ismini değiştirmek ve Vikipedi:Sayfa taşıma talepleri sayfaları da incelenebilir. Bir madde adı seçilirken dikkat edilecek ilk husus, bu maddenin konusuna atıfta bulunan güvenilir Türkçe kaynaklar incelenerek kullanılacak adın doğrulanabilir olmasıdır. Bazı durumlarda bir madde için birden fazla uygun ad olabilir. Bu durumda kullanıcılar, en uygun adın belirlenmesi konusunda, bu sayfada belirtilen hususları dikkate alarak fikir birliği ile sonuçlanacak tartışmalar yürütmelidir. Uygun bir madde adı, aşağıdaki noktaları sağlamış olan bir madde adıdır: Tanınırlık - Konunun tanımı veya adı olan madde adı, tanınır ve kaynaklarda kullanılır. Doğallık - Madde adı, okuyucuların bakabileceği veya arayabileceği, kullanıcıların ise madde yazımında doğal olarak bu şekilde kullanacağı bir addır. Detaylılık - Madde adı, maddenin konusunu uygun bir biçimde tanımlayacak ve diğer konulardan ayrılmasını sağlayacak kadar detaylıdır. Kısalık - Madde adı, maddenin konusunu tanımlamak ve diğer konulardan ayırmak için yeterlidir, gereksiz yere uzatılmamıştır. Tutarlılık - Madde adı, benzer ada sahip maddelerle tutarlılık gösterir.Yukarıda bahsedilen noktalar kurallar değil, amaçlardır ve bir madde adının her zaman tamamını karşılaması beklenemez. Birçok konu için, yukarıdaki amaçları kolayca karşılayan ve bariz belli olan bir ad vardır. Bu durumda bu ad hemen kullanılır. Ancak bazı durumlarda en uygun seçenek açık bir biçimde görünmez ve bu durumda birtakım kuralları uygulayarak en uygun adı tespit etmek gerekir. Bunun için kullanıcılar arasında fikir birliği aranmalıdır. Örneğin daha tanınmış, doğal ve kısa olan Birleşik Krallık adı, daha detaylı olan Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı yerine madde adı olarak tercih edilmiştir (daha fazla ayrıntı için yaygın kullanılan adlar başlığına bakınız). Bir madde için birden fazla uygun ad varsa veya bu maddeye ulaşmak için farklı biçemlerde aramalar yapılıyorsa, bu adları da ilgili maddeye yönlendirmek gerekir. Bir adın birden fazla madde için uygun olduğu durumlarda ise bu maddeler arasında anlam ayrımı oluşturulur. Vikipedi'deki madde adları genel olarak, maddenin konusu için yaygın olarak kullanılan adlar arasından seçilir. Ancak bazı maddeler için birden fazla yaygın kullanılan ad mevcutken bazı adlar da yaygın olarak birden fazla konu için uygun olabilir, bu da hangi adın kullanılması gerektiğine dair tartışmalara yol açar. Genelde, güvenilir Türkçe kaynaklarda kullanılan adlar arasından en yaygın olan ad seçilse de her madde için yaygın adın kullanımı geçerli olmayabilir. Eğer bir konu için açık ve net bir biçimde kullanılan yaygın bir ad yoksa, yapılacak tartışmalar sonucunda kullanıcılar arasında en uygun adın ne olduğuna dair bir fikir birliği aranmalıdır. Vikipedi'de madde adlarının; resmî adlar, doğum adları, özgün adlar veya bilimsel adlar arasından seçilmesi zorunluluğu yoktur. Bir konuyu tanımlayan adlardan birisi resmî ada göre çok daha yaygın kullanılıyorsa, resmî ad yerine bu ad tercih edilebilir. Örneğin, gerçek adı olan ""William Jefferson Clinton"" yerine Bill Clinton, resmî adı ""Uruguay Doğu Cumhuriyeti"" yerine Uruguay, Türkçe karşılığı olan ""tekli"" yerine Türkçe kaynaklardaki yaygın kullanımı sebebiyle single adı tercih edilmiştir. Genel olarak yaygın kullanılan adlar arasından madde adı belirlenmesine karşın, madde adı seçiminde tek belirleyici unsur bu değildir ve bu sayfada yer alan diğer içeriklerle birlikte değerlendirme yapılmalıdır. Örneğin güvenilir Türkçe kaynaklardaki yaygın kullanımı ""Bayern Münih"" olan futbol kulübünü konu alan maddenin adı, spor maddeleriyle ilgili adlandırma kurallarına dayanılarak ""FC Bayern München"" olarak belirlenmiştir. Güvenilir Türkçe kaynaklardaki daha yaygın kullanımı ""Maria Sharapova"" olan Rus tenisçiyi konu alan madde ise; kişinin özgün Rusça adının İngilizceye göre transkripsiyonu olmasından ötürü bu şekilde adlandırılmak yerine Rusçanın Türkçeye göre transkripsiyonu olan Mariya Şarapova olarak adlandırılmıştır. Hangi adın daha yaygın olduğunu tespit etmek için uluslararası kuruluşlar, Türkçe medya organları, ansiklopediler, veri tabanları, bilimsel organ ve yayınlardaki kullanımlar incelenebilir. Arama motoru kullanılarak İnternet üzerinde yapılan bir arama da yardımcı olabilir, ancak bu aramada Türkçe sonuçlar esas alınmalıdır. === Ad değişiklikleri === Kimi durumlarda bir maddenin konusu için kullanılan adda değişiklik yaşanabilir. Bu gibi durumlarda, ad değişikliği sonrasında yayınlanan kaynaklar daha fazla göz önünde bulundurulmalıdır. Yaşanan ad değişikliği sonrasında yayınlanan kaynaklar yeni adı benimsemiş ve kullanmakta ise, Vikipedi'de kullanılan adın da değiştirilmesi tartışılabilir. Ancak yeni ad, eski ada göre yaygın olarak benimsenmemişse, daha yaygın olarak kullanılan eski adın Vikipedi'de de kullanılmasına devam edilmelidir. Vikipedi kâhin değildir ve gelecekte hangi adın benimseneceği veya daha yaygın olarak kullanılacağı bilinemez. Bir madde adının tarafsız bakış açısı politikası ile çelişip çelişmediği konusunda zaman zaman tartışmalar yaşanmaktadır. Bu tip sorunları çözmek adına kimi zaman, güvenilir kaynaklarda kullanılan ad yerine Vikipedi kullanıcıları tarafından oluşturulan betimleyici ad kullanılması tercih edilir. === Tarafsız olmayan fakat yaygın kullanılan adlar === Bazı durumlarda bir maddenin konusu için güvenilir Türkçe kaynaklarda yaygın olarak kullanılan ad, Vikipedi'nin normalde kaçınmaya çalıştığı taraflı ifadeler içerebilir. Kullanılan adın bu konu için oldukça yerleşmiş ve yaygın olması durumunda, tarafsız olmayan ifadeler içermesine karşın madde adı olarak bu adın kullanılması tercih edilebilmektedir. Örneğin, İstanbul'un Fethi adı, güvenilir Türkçe kaynaklarda oldukça yaygın olarak kullanıldığından madde adı olarak belirlenmiştir. Oysaki ""fetih"" kelimesi, ilgili kuşatmanın bir tarafının bakış açısına göredir ve tam olarak tarafsız değildir. === Yargılayıcı olmayan betimleyici madde adları === Bazı durumlarda, madde adı için en iyi seçenek, maddenin konusunu betimleyici bir kelime grubudur. Bunlar genelde, yalnızca o maddeler için oluşturulmuş ve tarafsız bir bakış açısı yansıtan isimlerdir. Örneğin, Usame bin Ladin'in ölümü maddesi betimleyici bir madde adıdır ve tarafsız bir şekilde maddenin konusunu tanımlar. Bu gibi bir isim oluşturulurken yargı belirten ve tarafsız olmayan kelimelerden kaçınmak gerekir. Buna karşın, tarafsız olmasa da yaygın kullanılan adlar, betimleyici madde adlarına dahil edilerek kullanılabilir. Örneğin, Suriye İç Savaşı'nın sivil ayaklanma safhası maddesinde, Suriye İç Savaşı dahil edilerek betimleyici bir madde adı oluşturulmuştur. Betimleyici adlar kullanılırken de kaynaklardan faydalanılması, kaynaklarda kullanılan ifadelerin göz önünde bulundurulması ve kullanılacak adın, diğer benzer madde adlarıyla uyumlu olması gerekmektedir. Bazı konularla ilgili maddelerde bazı standart adlandırma kuralları belirlenmiştir ve adlandırmaların bu yönergelere göre yapılması gerekir. Bu yönergelere, bu sayfanın en başında, sağ kısımda yer alan kutudan veya ilgili kategoriden ulaşılabilir. Bu yönergelerin bazılarında, seçilen madde adlarının güvenilir Türkçe kaynaklarda en yaygın kullanılan adla aynı olmaması gibi bir durumla karşılaşılabilir. İlgili yönergeler, benzer alanlardaki madde adlarında bir uyum ve standart yakalamak amacıyla oluşturulmuştur. Genel olarak madde adları, maddenin konusunu tanımlayacak kadar detaylıdır ve aşırı detaya girilmemiştir. Örneğin, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği aşırı detaylı bir addır ve bu konu için Sovyetler Birliği kullanımı yeterlidir. Bir madde için en uygun olan adın birebir kullanımı, aynı ada sahip olan veya olma potansiyeli olan maddelerin varlığı sebebiyle her zaman mümkün değildir. Bu gibi durumlarda iki madde arasında bir anlam ayrımı oluşturmak gerekir. Yukarıda bahsedildiği gibi madde adlarında, maddenin konusunu diğerlerinden ayırt edecek kadar detaya girilmesi yeterlidir. Örneğin, ilgili kelimenin ilk anlamı olan duman maddesinden ayırt etmek için ""Duman (müzik grubu)"" olarak adlandırılan maddenin ""Duman (rock müzik grubu)"" şeklinde adlandırılması doğru değildir, çünkü bu isimde başka bir müzik grubu olmadığı için ""müzik grubu"" ayrımı yapmak yeterlidir. Genel bir kural olarak, bir konuyu tanımlayan madde adının aynı zamanda başka konuları anlatan maddeler için de kullanılma durumu varsa şu yöntemler izlenmelidir: Eğer ilgili madde, bu adın kullanılabileceği maddeler arasında öncelikli ise ilgili ad; bu madde için, herhangi bir değişiklikte bulunulmadan kullanılmalıdır. Eğer ilgili madde, bu adın kullanılabileceği maddeler arasında öncelikli değilse ilgili ad; bu madde için, bir anlam ayrımı yaratılarak kullanılmalıdır.Maddeleri adlandırılırken hangi anlam ayrımı yönteminin kullanılması gerektiğinin belirlenmesi için şu yöntemlerin izlenmesi gerekir: Doğal anlam ayrımı: İlgili konu için, güvenilir Türkçe kaynaklarda yaygın olarak geçen, aynı ada sahip olabilecek maddelerden farklı bir alternatif ad kullanılabilir. Ancak bu adın, uydurma bir ad olmaması gerekmektedir. Örneğin ""Türk"" kelimesi genel olarak Türkler maddesinde işlenen konuyu tanımlamak için kullanılırken zaman zaman Türk halkları ve Türk vatandaşı maddesinde işlenen konuları da tanımlar. Bu maddelerin adları arasında anlam ayrımı yapılırken ""Türkler (etnik gruplar)"" ve ""Türkler (vatandaşlık)"" yerine sırasıyla ""Türk halkları"" ve "" Türk vatandaşı"" adları kullanılarak anlam ayrımı yapılmıştır. Virgüllü anlam ayrımı: Yerleşim yerlerinin adlandırılmasında, aynı adı taşıyan yerleşim yerlerinin olması durumunda bu yerleşim yerleri arasında parantez değil virgül (,) kullanılarak anlam ayrımı yapılır. Konuyla ilgili detaylı içerik için Vikipedi:Adlandırma kuralları (coğrafi adlar) sayfasına bakılabilir. Parantezli anlam ayrımı: Daha uygun bir anlam ayrımı yöntemi olmaması durumunda, madde adına parantez içerisinde, anlam ayrımı yaratacak uygun bir ifade eklenerek anlam ayrımı oluşturulur. Örneğin ""gerilim"" kelimesi farklı alanlarda farklı konular için uygun bir madde adıdır ve bu maddelerin adlandırılmasında alternatif bir yöntem izlenemediğinden, bu maddeler ""gerilim (elektrik)"", ""gerilim (mekanik)"" ve ""gerilim (tür)"" olarak adlandırılmıştır. Betimleyici madde adı: Bir konuyu tanımlayan kabul edilebilir bir kelime grubu mevcut değilse, o konuyu betimleyici ve diğer konulardan ayıran ve benzer madde adlarıyla uyumlu bir madde adı kullanılmalıdır. Türkiye'deki siyasi partiler listesi, futbol tarihi, Muhammed'in evlilikleri adlandırmaları betimleyici madde adlarına örnektir. Yukarıdakilerin kombinasyonu: Bazı durumlarda, yukarıdaki yöntemlerin tekini kullanmak anlam ayırımı yapılması için yeterli olmaz. Bu gibi durumlarda bu yöntemlerin bir kombinasyonunu kullanmak gerekmektedir.Madde adlarında anlam ayrımı yapmak için yalnızca virgül ve parantez kullanılmakta olup diğer noktalama işaretleri kullanılmamaktadır. Kimi durumlarda aynı ad birden fazla maddenin konusunu tanımlamak için kullanılsa da, yazımlar arasında farklılık olabilir. Bu gibi durumlarda anlam ayrımı yapmak gereksizdir, ancak maddelere üst not koymak gerekebilir. Örneğin, kod adı ile Kod Adı maddelerinin yazımı farklıdır ve anlam ayrımı yapma ihtiyacı duyulmamıştır. Yine benzer şekilde ""Riziko"" adı öncelikli anlamı olan risk maddesine yönlendirilirken benzer yazıma sahip bilgi yarışması Riziko! için anlam ayrımı yapılmasına gerek duyulmamaktadır. Türkçede yaygın olarak yerleşen bir karşılığı olmayan yabancı dildeki madde adları, özgün dilleriyle kullanılmalı ve Türkçeleştirilmeye çalışılmamalıdır. Örneğin Besançon, Søren Kierkegaard ve Göttingen, güvenilir Türkçe kaynaklarda da bu şekilde kullanıldığından madde adı olarak belirlenmişken Londra, Floransa ve Viyana, güvenilir Türkçe kaynaklara yaygın olarak bu şekilde yerleşmiştir (sırasıyla London, Firenze ve Wien yerine). Çeviri yapılması mümkün durumlarda, özgün dildeki kullanım güvenilir Türkçe kaynaklarda yerleşmişse bu şekilde bırakılmalı; aksi bir durum söz konusu ise, benzer konudaki diğer maddeler de göz önüne alınarak çevrilip çevrilmemesi tartışılmalıdır. Eğer bir konu hakkında çok az sayıda güvenilir Türkçe kaynak varsa veya hiç yoksa, ilgili konu için uygun olan dilin kuralları kullanılır (Alman oyuncular için Almanca, Brezilya'daki köyler için Portekizce gibi). Yine hakkında az miktarda güvenilir Türkçe kaynak olan veya hiç olmayan coğrafi yerler, yapılar gibi maddelerde ise, benzer maddelerin adları da dikkate alınarak çeviri yapılabilir. Birden fazla yabancı dilde yaygın olarak kullanılan coğrafi yer maddelerinde uygun adın belirlenmesi için, coğrafi adların adlandırılmasına dair yönerge sayfasındaki ""birden fazla yerel adlar"" ile ""modern adları kullanın"" bölümleri incelenmelidir. Arapça, Çince, Rusça, Yunanca gibi Latin alfabesi kullanmayan dillerde mutlaka ortografik transkripsiyon yapılmalıdır. Pinyin gibi sistemleştirilmiş transkripsiyonların tercih edilmesi gerekir. Buna karşın, ilgili maddenin konusunu tanımlamak için güvenilir Türkçe kaynaklarda oldukça yaygınlaşmış bir kullanım varsa, sistematik transkripsiyona uymasa dahi bu kullanım tercih edilmelidir. Dillere göre izlenmesi gereken transkripsiyon kuralları için Vikipedi:Romanizasyon sayfası incelenebilir. Madde adlarının biçimlerinde şu hususlara dikkat edilmelidir: Cümle yazımı kurallarını esas alınMadde adlarını yazarken cümle yazarmış gibi ilk harfin büyük (zaten otomatik olarak büyük harfle başlar), sonraki harflerin ise küçük yazılması gerekir ve sona nokta eklenmez. Öte yandan Türkçe yazım kurallarına göre büyük harfle yazılması gereken kısımlarda büyük harfler kullanılmalıdır. Örneğin, Cemal Süreya ve Ağrı Dağı maddelerindeki ikinci kelimeler büyük harfle başlarken Bilim tarihi maddesinde küçük harfle başlar. Metin içinde iç bağlantı olarak kullanılan sözcüklerde verilen iç bağlantılarda ise ilk harfin büyük ya da küçük olması, verilen bağlantıyı etkilemeyerek okuyucuları aynı maddeye yönlendirir. Konuyla ilgili daha detaylı içerik için Vikipedi:Adlandırma kuralları (büyük harf kullanımı) ile Vikipedi:Biçem el kitabı/Uygun adlar sayfaları incelenebilir. Tekil adlar kullanınGenel olarak maddeler tekil ad kullanarak adlandırılır. Örneğin köpekler yerine köpek adı kullanılmaktadır. Ancak Türkçede çoğul olarak kullanılan adlar madde adlarında da çoğul olarak kullanılmalıdır. Örneğin memeli sıfatı çoğul olarak kullanıldığında bir omurgalı hayvan sınıfının adıdır ve bu hayvan sınıfının anlatıldığı maddenin adı memeliler şeklindedir. Konuyla ilgili daha detaylı içerik için Vikipedi:Adlandırma kuralları (çoğul adlar) sayfası incelenebilir. Kısaltmalardan kaçınınMadde adı için kısaltma kullanılmaktan kaçınılır ve mümkün mertebe açık adlar tercih edilir. Ancak bazı durumlarda, bu kısaltmalar ilgili maddenin konusu ile özdeşleşmiştir ve güvenilir Türkçe kaynaklarda açık adın kullanıldığı durumlar çok nadirdir. Bu gibi durumlarda kısaltılmış ad, madde adı olarak tercih edilebilir. Örneğin, açık adı ""Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü"" olan kuruluşu anlatan maddede NATO adı tercih edilmiştir. Konuyla ilgili daha detaylı içerik için Vikipedi:Biçem el kitabı/Kısaltmalar#Madde adında kısaltma kullanımı sayfası incelenebilir. İsim kullanınMadde adı olarak isim kullanılır ve sıfatlar ile yeri geldiğinde fiiller bu maddelere yönlendirilir. Örneğin, demokrat sıfatı, demokrasi ismine yönlendirilmiştir. Tırnak işareti kullanmayınMadde adlarında, herhangi bir tanımlayıcı adın parçası olduğu durumlar dışında tırnak işareti kullanılmaz. Örneğin, bir alıntı olan Olmak ya da olmamak maddesinde tırnak işareti kullanılmamışken ""Heroes"" maddesindeki tırnak işaretleri, albümün adının bir parçası olduğundan madde adında yer almıştır. Alt maddeler oluşturmayınBir maddede işlenen bir konu hakkında daha fazla içerik sunan bir madde olsa dahi, herhangi bir maddede, başka bir maddenin alt maddesiymiş gibi görünecek şekilde madde adı kullanılmaz ve ilgili madde, her madde gibi bağımsız bir ada sahip olmalıdır. Örneğin, Azerbaycan'da ulaşımı konu alan bir maddenin adı ""Azerbaycan/Ulaşım"" veya ""Azerbaycan (ulaşım)"" biçimlerinde değil, Azerbaycan'da ulaşım biçiminde olmalıdır. Unvanlara yer vermeyinMadde adlarında, genel olarak unvanlara yer verilmez. Konunun istisnaları ve konuyla ilgili daha fazla bilgi için Vikipedi:Adlandırma kuralları (unvanlar) sayfası incelenebilir. Sembollerden kaçınınReklam veya logolarda yer alan ""♥"" gibi sembollere madde adında yer verilmez. === Özel karakterlerin kullanımı === Bazı özel karakterlerin madde adında kullanılması teknik kısıtlamalar sebebiyle mümkün değildir. # < > [ ] | { } _ karakterleri madde adlarında kullanılamaz. Bu karakterlerin kullanılması gerektiği ancak kullanılamadığı maddelerde doğru madde adı, maddenin en başına eklenecek doğru madde adı şablonuyla belirtilmelidir. Örneğin gerçek adı #tarih olan dergiyi konu alan madde, teknik sebeplerden ötürü Tarih (dergi) olarak adlandırılmış ve doğru madde adı, maddenin başına eklenen şablonla belirtilmiştir. Kimi durumlarda bazı madde adlarında, standart bir Türkçe klavyede olmayan harf ve karakterlerin kullanılması gerekmektedir. Bu gibi durumlarda bu maddeye direkt olarak ulaşmak zorlaşır. Bu yüzden, bu karakterlerin kullanıldığı başka bir madde olmaması durumunda, ilgili karakterlerin yerine standart Türkçe klavyelerde bulunan harf ve karakterler kullanılarak bir yönlendirme oluşturulması gerekmektedir. === Eğik yazım === Metin içerisinde eğik yazılması gereken durumlara madde adında da rastlanılırsa, madde adının da eğik yazılması gerekmektedir. Taksonomik adlar, gemi adları, yaratıcı eserler (kitap, film, albüm, video oyunu vb.) ve Türkçede kullanılmayan yabancı dildeki kelime veya kelime grupları madde adında kullanıldığında da eğik yazılmalıdır. Madde adlarında eğik yazım kullanılırken normal metin yazımında yapıldığının aksine kesme işareti kullanılamaz. Bir madde adını ya da madde adının bir bölümünü italik yapmak için DISPLAYTITLE sihirli kelimesi ya da {{eğik sayfa adı}} şablonu kullanılır. Bununla birlikte kitap bilgi kutusu, albüm bilgi kutusu, film bilgi kutusu gibi bazı bilgi kutusu şablonlarının kullanılması hâlinde madde adı, otomatik olarak eğik yazım kurallarına uygun bir biçeme sahip olur. === Markalar ve logolar === Madde adları standart Türkçe yazım kurallarına göre adlandırılsa da, bazı kişi ve oluşumların kendilerini tanımladığı biçemler kaynaklarda da kendine yer edinmişse, bu kullanım tercih edilmelidir. Ancak reklamlarda ve logolarda kullanılan yazım, gerek bu kişi veya oluşum gerekse kaynaklar tarafından kullanılmıyorsa madde adı olarak da kullanılmamalıdır. Örneğin, iPod kullanımı hem ilgili ürün için firma tarafından kullanılan addır hem de kaynaklarda bu şekilde kullanılmaktadır ve bu nedenle Ipod kullanımına göre tercih edilir. Time ise, logosu TIME şeklinde olmasına rağmen bu şekilde tanımlanmadığından madde adı olarak tercih edilmiştir. Kimi zaman iki ya da daha fazla yakın anlamlı veya bütünleyici kavram tek bir maddede ele alınır. Bu gibi durumlarda bu iki kavram, aralarına ""ve"" bağlacı konularak madde adı olarak yer alır ve bu kavramların da ilgili maddeye yönlendirilmesi gerekir. Düşme ve yükselme maddesi bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Bu tip maddelerin adlandırılmasında alfabetik sıralama esas alınsa da, yin ve yang gibi kalıplaşmış ve kaynaklara bu şekilde yerleşmiş madde adlarında alfabetik sıralama aranmaz. Öte yandan alfabetik sıralamaya uygun olmayan madde adları da ilgili maddeye yönlendirilir. Tartışmaya açık bir madde adını, fikir birliği ile sona erecek herhangi bir tartışma yapmadan taşımak uygun değildir. Bir madde adı uzunca bir süredir aynı şekilde ise ve bunu taşımak için uygun bir gerekçe yoksa, madde adı taşınmamalıdır. Madde adının taşınması için geçerli bir sebep olup olmamasını, kullanıcılar arasında yapılan tartışmalar belirler. Bir madde adı geçmişte birkaç kez taşınmışsa ya da uzunca bir süredir aynı ada sahip değilse, hangi adın uygun olduğu konusunda da fikir birliği oluşmamışsa, tartışmalı ad değişikliğinin gerçekleştirilmesinden önceki madde adına dönülmelidir. Vikipedi:Sayfa taşıma talepleri sayfasında yapılacak madde taşıma taleplerinde, madde adının taşınması tartışmalı bir konu ise ve kullanıcılar arasında fikir birliğiyle sonuçlanan bir tartışma yapılmamışsa, ilgili talep reddedilir ve madde adı taşınmaz. İlgili sayfa, tartışmalı olmayan veya tartışma sonucunda fikir birliği oluşmuş madde adı taşımaları içindir. Vikipedi:Biçem el kitabı/Giriş bölümü" 21 Vikipedi:KAHİN Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 22 Vikipedi:VPND Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 23 Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi:Doğrulanabilirlik 25 "Doğrulanabilirlik Vikipedi'nin üç temel ilkesinden biridir. Vikipedi'ye dâhil olmanın başlangıcı doğrulanabilirliktir, gerçeklik değil. ""Doğrulanabilir"" bu bağlamda herhangi bir okuyucunun Vikipedi'ye eklenen maddenin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını kontrol edebilmesi anlamına gelir. Yazarlar itiraz edilmiş ya da edilebilecek materyalleri güvenilir bir kaynak ile desteklemelidirler, yoksa madde silinebilir. Üç temel ilkenin 'Doğrulanabilirlik' dışındaki diğer ikisi Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek ve Vikipedi:Tarafsız bakış açısıdır. Birlikte, bu ilkeler madde ad alanında kabul edilebilir olan materyalin tipini ve kalitesini belirler. Birbirlerinden bağımsız şekilde yorumlanmamalıdırlar ve kullanıcılar bu nedenle üçüne de aşina olmalıdırlar. Bu kuralların dayandığı İlkeler sadece temel (meta) seviyede tartışılabilirler. Alıntı ve kaynaklar ile ilgili bilgi için, bakınız Vikipedi:Kaynak göstermeKanıt sorumluluğu ve ispat etme mecburiyeti materyal ekleyen ve düzelten kullanıcıdadır. İtiraz edilmiş ya da edilmeye müsait her materyal maddenin içinde güvenilir bir kaynak gösterilerek desteklenmelidir. Eğer bir madde konusunun güvenilir, üçüncü şahıs kaynakları yoksa, Vikipedi'de bu konuda madde olmamalıdır. Kaynağı gösterilmemiş herhangi bir değiştirmeyi silebilirsiniz, ama kullanıcılar referans göstermelerine izin vermeden materyali kaldırırsanız itiraz edebilirler. Eğer kaynak gösterilmemiş bir ifadeye kaynak talep etmek isterseniz, bu talebinizi tartışma sayfasında yapabilirsiniz. Ya da, {{kaynak belirt}} şablonunu ekleyerek cümleyi etiketleyebilir, veya maddeyi {{ek kaynak gerekli}} veya {{kaynaksız}} ekleyerek etiketleyebilirsiniz. Ayrıca maddedeki kaynak gösterilmemiş cümlelere kaynak gösterene kadar saklamak istediğiniz bölümün başına <-- ve sonuna --> ekleyerek görünmez hâle getirebilirsiniz. Tartışma sayfasında ya da değiştirme özetinde ne yaptığınızı açıklayan bir not bırakın (bakınız: Vikipedi:Biçem el kitabı/Gizli metin). Maddelerde uzun süre kaynaksız bilgi bulundurarak Vikipedistleri rahatsız etmeyin. Yaşayan insanların biyografilerinde olumsuzluk taşıyan kaynaksız iddialar ise kesinlikle barındırılmamalıdır. Jimmy Wales şöyle söylemiştir: ""I can NOT emphasize this enough. There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative 'I heard it somewhere' pseudo information is to be tagged with a 'needs a cite' tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons.""""Bunu yeterince vurgulamakta güçlük çekiyorum. Bazı kullanıcılarda rastgele, spekülatif 'bir yerde duymuştum' tarzı sözde-bilgileri 'kaynak göster' şablonu ile etiketlemeye karşı korkunç bir eğilim var gibi görünüyor. Yanlış. Eğer kaynak gösterilmiyorsa kesinlikle çıkarılması gerekir. Bu her türlü bilgi için böyledir, ancak yaşayan insanlar hakkındaki olumsuz bilgiler için özellikle önemlidir."" Yaşayan insanlar hakkındaki biyografik iddialar özenle yapılmalıdır çünkü birinin hayatını etkileyebilir ve hukuki sonuçlar doğurabilir. Yaşayan insanlar hakkındaki kaynakları olmayan veya kötü kaynak gösterilmiş çelişkili materyali hemen kaldırın ve tartışma sayfasına taşımayın. Bu tüm internet sitesi için geçerlidir, sadece ana isim alanı için değildir. Ayrıca bakınız: Vikipedi:Güvenilir kaynaklarMaddeler güvenilir, gerçekliği ve doğruluğu kontrol edilen üçüncü şahıslar tarafından yayınlanmış kaynaklara dayanmalıdır. Kaynaklar yapılan iddialara uygun olmalıdır: İstisnai iddialar içinse daha güçlü kaynaklar gösterilmelidir. === Güvenilirliği şüpheli kaynaklar === Genellikle, güvenilirliği şüpheli kaynakların doğrulukları kontrol edilmemektedir ve bir redaktör gözetiminde değildir. Bu tür kaynaklar sadece yazarları hakkındaki maddelerde kullanılmalıdır. (Bakınız: below.) Bu kaynaklarla ilgili maddeler, kaynaklardaki üçüncü şahıslar hakkında olası hakaret içerikleri olabilecek iddiaları, bu iddialar güvenilir kaynaklar tarafından yayımlanmadığı sürece tekrar etmemelidir. === Şahsen yayımlanan kaynaklar === Herhangi bir kişi bir internet sitesi yaratarak veya bir kitabın basılması için para vererek, belirli bir konu hakkında kendini uzman ilan edebilir. Bu sebeple, şahsen yayımlanmış kitaplar, kişisel internet siteleri ve bloglar çoğunlukla kabul edilebilir değildirler. Şahsen basılmış materyal tanınmış, ilgili bir disiplinde profesyonel bir araştırmacı veya tanınmış bir gazeteci tarafından ortaya çıkarılmışsa kabul edilebilir. Bu şahısların eserleri daha önce güvenilir üçüncü şahıs yayımlar tarafından yayımlandığı sürece kabul edilebilir. Yine de dikkatli olun: eğer söz konusu olan bilgi gerçekten belirtilmeye değerse, başka biri büyük ihtimalle bunu çoktan yapmıştır. === Kişinin kendisiyle ilgili şahsen yayımladığı ya da şüpheli kaynaklar === Şahsen yayımlanmış ve güvenilirliği şüpheli olan yayımlanmış kaynaklardaki materyal sadece yazarların tanındığı konuyla ilgiliyse çekişmeli (contentious) değilse haksız yere bir çıkar barındırmıyorsa üçüncü şahıslar hakkında veya konu ile doğrudan ilgili olmayan olaylar hakkında iddialar barındırmıyorsa kimin yazdığı konusunda makul bir şüphe yoksamateryalin yazar(lar)ı hakkındaki maddelerde kaynak olarak kullanılabilir. Vikipedi Türkçe olduğu için, okuyucularımıza kolaylık sağlama amacıyla Türkçe kaynaklar mümkün olan her yerde gösterilmelidir ve (kalite ve güvenilirliğin aynı olduğu varsayılarak) yabancı dillerdeki kaynaklara tercih edilmelidir. Örneğin, yabancı bir gazeteden Türkçe gazetede denk makalesi olmadığı sürece alıntı yapmayın. Ancak, yabancı dildeki kaynaklar Türkçe kaynaklarla aynı kriterlere tabi tutularak doğrulanabilirlikleri açısından kabul edilirler. Çevirilerin bir Vikipedi kullanıcısı ya da profesyonel, yayımlanmış eserleri bulunan bir çevirmen tarafından yapılmış olsa da hataya meyilli olduğunu unutmayın. Prensip olarak, okuyucuların orijinal materyalde bahsedilenlerin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını ve doğru şekilde çevrildiğini doğrulayabilme fırsatı olmalıdır. Bunun için, orijinal materyal Türkçeden farklı bir dilde olduğunda: Kaynaklardan doğrudan alıntı yapılıyorsa yayımlanmış çeviriler kullanıcılar tarafından yapılan çevirilere tercih edilir. Kullanıcılar, bir maddede alıntı yaparken kendi Türkçe çevirilerini kullanıyorlarsa okuyucuların orijinal kaynakta yazanları ve çevirinin doğruluğunu kontrol edebilmeleri için orijinal dildeki kaynağı açık bir şekilde belirtmelidirler. Vikipedi:Çevrimdışı kaynaklar Vikipedi:Vikipedi Kütüphanesi" 24 Vikipedi:Vikipedi_ne_değildir Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 25 Vikipedi:İNV Vikipedi:İyi niyet varsayın 21 "İyi niyet olduğunu varsaymak Vikipedi dâhil her vikinin temel ilkesidir. Herkesin değişiklik yapmasına izin vererek, çoğu kişinin projeye zarar vermek değil, yardım etmek niyetinde olduğunu kanıtlamış oluyoruz. Eğer bu doğru olmasaydı, Vikipedi gibi bir proje daha başlamadan kendi sonunu hazırlamış olurdu. Dolayısıyla, herhangi bir şeyin iyi niyete bağlı bir yanlışlık olduğunu düşündüğünüz zaman, değişiklikleri geri almaksızın ya da vandalizm suçlamasında bulunmaksızın düzeltme yapın. Birisiyle hemfikir değilseniz eğer, unutmayın ki, belki o kişi de projeye yardımcı olduğuna inanıyordur. Görüşlerinizi ifade etmek için Vikipedi tartışma sayfalarını kullanın ve başkalarının da aynı şeyi yapması için onlara fırsat tanıyın. Böylelikle yanlış anlaşılmalar engellenebilir ve sorunların artmasının önüne geçilebilir. Özellikle yeni katılanlara yönelik olarak daha sabırlı olun. Çünkü yeni katılanlar Vikipedi kültürünü ve kurallarını bilmiyor olabilirler. Yeni katılan birinin davranışı kendisine uygun görünüyor olabilir ve ortada bir sorun varsa bu çoğunlukla onun Vikipedi kültürünü bilmemesinden ileri geliyor olabilir. Yeni katılan birisi için bilmediği bir kuralın kendi deneyimlerine uygun biçimde değiştirilmesi gerektiği düşüncesi az rastlanan bir durum değildir. Benzer bir biçimde, pek çok yeni katılımcı kendi deneyimlerini ya da uzmanlıklarını Vikipedi ortamına taşır ve buna da hemen saygı duyulmasını beklerler. Bu açıdan bakıldığında, pek çok davranış mutlaka kötü amacın dışavurumu değildir. Ortada bir yanlış varsa, kasıtlı olarak yapıldığını düşünüyor olsanız bile, kişiyi yalan söylemek gibi davranışlarla suçlamak yerine, yanlışı düzeltmek daha iyidir, çünkü büyük olasılıkla yanlışı yapan kişi sizin yapacağınız değişikliği olumlu biçimde karşılayacaktır. Yeni eklenen ve yanlış olduğunu bildiğiniz bir ifadeyi silmek yerine düzeltmek daha iyi olacaktır. Eylemlerin değil belki ama, arkasında yatan niyetlerin iyi olduğu varsayılmalıdır. İyi niyetli insanlar da hata yaparlar ve onlar hata yapınca siz de düzeltebilirsiniz. Hatayı kasıtlı yapmışlar gibi davranmamalısınız. Düzeltin, ama lütfen aşağılamayın. Vikipedi'de hemfikir olmadığınız insanlar olacaktır. Ama hatalı olsalar bile, bu onların projeye zarar vermek istedikleri anlamına gelmez. Ayrıca, birlikte çalışması zor olan insanlar da olacaktır. Bu, onların da projeye zarar vermeye çalıştıkları anlamına gelmez. Bununla birlikte, canınızı sıksalar bile, bir editörün davranışları mutlaka kötü niyetli olduklarını göstermez. Kaldı ki, kötü niyet çok açık biçimde görünüyor bile olsa, gereken tüm önlemler (örneğin değişiklikleri geri alma ya da kişiyi engelleme) alınabilir ve böylelikle kişinin niyeti değil ama davranışları zaten değiştirilebilir. Vikipedi'de değişiklik savaşı kızışınca, iyi niyet olduğunu varsaymayı hemen unutuveriyoruz. Eğer kötü niyet varsayarsanız, birkaç şey gerçekleşebilir: Kişisel saldırılar: Kişisel bir saldırı yaptığınızda, karşınızdaki kişi büyük olasılıkla kötü niyet olduğunu varsayacaktır. Değişiklik savaşı daha da çirkinleşecektir.Yansızlık (tarafsızlık) politikasından sapma. İdeal olan, görüşleri uygun adil biçimde ve yansız olarak dile getirmektir. Yanlı bir değişikliğin geri alınması (değiştirilmesi yerine) yansızlığın savunulması demektir. Bu durumda, diğer kişinin maddeyi neden yanlı bulduğunu anlamaya çalışın. Ondan sonra, eğer olanaklıysa, onun bakış açısını da maddeye katmaya çalışın, ancak yansızlığı korumaya özen gösterin. Eğer her iki taraf da bunu yaparsa, sonuç olarak yansızlık sağlanmış olacaktır.Kuşkusuz, iyi niyet olduğunu varsayma ile kötü eylemleri görmezden gelme arasında bir ayrım vardır. Eğer insanların sizin iyi niyetli olduğunuzu düşünmelerini istiyorsanız, iyi niyetli olduğunuz izlenimini verdiğinizden emin olmalısınız. Başkalarına yük olmayınız. Başkalarına ""Benim iyi niyetli olduğumu düşünün,"" demek, sizi davranışlarınızı açıklamaktan muaf kılmaz. Eğer tersini yaparsanız ve bunu bir alışkanlık hâline getirirseniz, o zaman tabii ki insanlar sizin kötü niyetli olduğunuz konusunda ikna olacaklardır. Bu politika, aksine bir kanıt olmadıkça, editörlerin ortada iyi niyet olmadığını düşünmelerini gerektirmez. Vandallık, kişisel saldırılar, kukla kullanmak ve değişiklik savaşları gibi davranışlar iyi niyet olduğuna ilişkin inanca zarar verebilir. İyi niyet olduğunu varsaymak, editörlerin eylemleri eleştirilmeyecek anlamına da gelmez. İyi niyet olduğunu varsaymak, yalnızca eylemin kötü olduğu yolunda suçlama yöneltilmemesi gerektiği anlamına gelir. Bir anlaşmazlık anında, istekle çalışmasını göz ardı ederek karşı tarafı iyi niyetli olmamakla suçlamak, iyi niyet kavramının varlığına inancın zedelenmesi anlamına gelir. m:WikipediAhimsa" 26 Vikipedi:TASLAK Vikipedi:Taslak madde 30 "Bu makale, konusunun ansiklopedik kapsamını yeteri kadar sağlayamayacak kadar kısa olarak kabul edilen maddeleri ifade eden ve Vikipedi'ye özgü bir kavram olan ""taslak madde"" kavramıyla ilgili genel bir kılavuzdur. İlk kısım (temel bilgiler) çoğu kullanıcı için tavsiye edilen bilgilendirmeleri, ikinci kısım (taslak türleri oluşturmak) ise daha deneyimli kullanıcılar için daha detaylı bilgileri içermektedir. Taslak maddeler, bazı yararlı bilgiler içerse de yeterli ansiklopedik kapsamı sağlayamayacak kadar kısa, genellikle birkaç cümlelik metin içeren ve geliştirilmeye açık maddelerdir. Uzun ve kapsamlı maddeler, yeteri kadar vikileştirilmemiş veya biçemleri uygun hale getirilmemiş olsa bile genellikle taslak kabul edilmezler; daha çok temizlik için etiketlenirler. Kısa bir maddedeki az miktarda bilginin kaynağı uygun bir şekilde belirtilmemişse veya konusu özünde (kendi başına) kayda değer değilse madde silinebilir veya alakalı başka bir maddeyle birleştirilebilir. Madde olmayan sayfalar (kategoriler, şablonlar, mesaj sayfaları, yönlendirmeler vb.) taslak olarak değerlendirilmez. İyi bir tanım bir maddenin taslak olarak değerlendirilmesini mümkün kılsa da Vikipedi bir sözlük değildir. Sözlük ve ansiklopedi maddeleri arasındaki fark şu şekilde ifade edilebilir; Bir sözlük maddesi bir sözcük veya sözcük öbeği ile ilgilidir ve genelde birkaç farklı tanımı vardır. Bir ansiklopedi maddesi başlıkta belirtilen konuyla ilgilidir ve maddenin genelde tek bir tanımı (ya da bazen anlamı büyük ölçüde aynı birkaç tanımı) vardır; fakat aynı şeyi anlatmak için başka eşdeğer sözcükler veya sözcük öbekleri mevcut olabilir. Bir maddenin ne zaman taslak madde olmaktan çıkacağını belirleyen bir boyut sınırı yoktur. Çok kısa maddelerin taslak olma ihtimali daha yüksek olsa da öyle konular vardır ki bu konularda yazılabilecekler zaten çok azdır. Ya da öyle konular olabilir ki bunlar hakkında çok fazla şey yazılabileceği için ait oldukları madde birkaç paragraf uzunluğunda bile olsa taslak madde olarak nitelendirilebilir. Bu ve benzeri sebeplerden bir maddenin yalnızca uzunluğuna dayalı olarak taslak olup olmadığına karar vermek imkansızdır ve editörler maddenin taslak olup olmadığı hakkında karar verirken bunu sezgilerini en iyi şekilde kullanarak yapmalıdır. (İngilizce Vikipedi'deki bir kullanıcının yazdığı Croughton-London kuralı makalesi bu konudaki kararsızlıklarda yardımcı olabilir) Benzer şekilde, taslak olma durumu, yalnızca maddenin giriş metni dikkate alınarak belirlenir. Listeler, şablonlar, görüntü dosyaları ve maddenin buna benzer diğer yardımcı öğeleri maddenin taslak olup olmadığına karar verirken kullanılamaz. === İdeal bir taslak madde === Herhangi bir kullanıcı taslak madde oluşturabilir. Taslak madde yazarken, diğer editörlerin üzerine geliştirme yapabilmesine yetecek kadar bilgi sunmaya dikkat edin. Anahtar nokta yeterli bağlamı sunmaktır. Çok az bağlam sunan maddeler genelde hızlı silme kurallarından M1 gereğince silinir. İlk araştırma kitaplar veya güvenilir Internet siteleri aracılığıyla yapılabilir. Diğer kaynaklardan elde ettiğiniz bilgilerle de katkıda bulunabilirsiniz fakat ele aldığınız olgunun doğru ve tarafsız olduğundan emin olmak için biraz ön araştırma yapmakta fayda vardır. Kendi cümlelerinizle katkıda bulunun, kaynak göstermeden başka bir metinden alıntı yapmak intihaldir ve bazı durumlarda da telif hakkı ihlali olabilir. Konunuzu tanımlamakla veya açıklamakla başlayın. Tanımlama hatası yapmaktan sakının. Açık ve bilgilendirici şekilde yazın. Örneğin bir kişinin neden ünlü olduğunu, bir yerleşim yerinin nerede bulunduğunu ve neyi ile bilindiğini ya da bir olayın temel ayrıntıları ile ne zaman meydana geldiğini yazın. Daha sonra, bu temel tanım üzerinden konuyu geliştirmeye çalışın. İlişkili kelimelere iç bağlantılar kurun ki konu ile yakından ilgisi olmayan kişiler neden bahsettiğinizi anlayabilsin. Gereksiz kelimelere bağlantı kurmaktan kaçının; bunun yerine sıradan okuyucuların maddeyi anlamak için hangi kelimelerin tanımlanmasına ihtiyaç duyacağını göz önünde tutun. Son olarak, kritik bir nokta: taslağa yerleştirdiğiniz bilgi için kaynak gösterin. Vikipedi'de bunu nasıl yapabileceğinize ilişkin yönergeye göz atın. Siz bir kere maddeyi oluşturup kaydettikten sonra diğer kullanıcıların da onu zenginleştirebilmesi mümkün olacaktır. === Maddenin taslak olarak işaretlenmesi === Kısa bir madde yazdığınızda veya işaretlenmemiş bir taslak madde ile karşılaştığınızda taslak şablonu yerleştirmeniz gerekir. Şu kategoride listelenmiş şablonlara göz atabilirsiniz: Vikiproje:taslak sınıflandırma. Taslak şablonunu maddenin sonuna 'Dış bağlantılar' kısmından, dolaşım şablonlarından ve kategori etiketlerinden sonra yerleştirin ki taslak kategorisi madde içeriğinin tamamı bittikten sonra görünsün. Genelde ilk taslak şablonundan önce iki satır boşluk bırakmak tavsiye edilir. Bütün şablonlarda olduğu gibi '{{Vikipedi-taslak}}' şeklinde kıvırcık parantezler içinde yazılır ve taslak şablonları kopyalanma ({{kopyala:ÖrnekTaslakEtiketi}} olarak) şeklinde değil, dönüştürülmek üzere ({{ÖrnekTaslakEtiketi}}) eklenirler. Bu şablonlar iki kısımdan oluşur: taslağın konusunu belirten ve editörleri geliştirme yapmaya teşvik eden kısa bir bildirim ve taslağı benzerleriyle aynı kategoriye yerleştiren bir kategori bağlantısı. Taslak şablonlarının isimlendirmesi genelde konu-taslak şeklinde olur. Bütün şablonların ismini öğrenmenize gerek yoktur, maddede hiç taslak şablonu yoksa {{taslak}} şablonunu koymak bile editörlere yardımcı olacaktır. Tabii ki maddenin daha uygun bir taslak kategorisine yerleştirilmesi daha sonra madde üzerinde çalışacak olan editörlerin işini kolaylaştırır. Eğer bir madde birkaç taslak kategorisine giriyorsa birden fazla taslak şablonu kullanılabilir; fakat konuyu kayda değer kılan ana öğeleri kapsayan şablonların kullanılması tavsiye edilir. Mümkünse en fazla üç, eğer çok gerekliyse dört taslak şablonu kullanılmalıdır. Taslaklarla ilgili işlemler 'VikiProje Taslak sınıflandırma' sayfasında toplanmıştır. Taslaklarla ilgili her türlü bilgi ve önerilerle ilgili ana sayfa burasıdır. === Maddenin taslak durumundan çıkması === Taslak madde düzgün şekilde gelişip daha büyük bir madde haline geldiği zaman herhangi bir editör taslak şablonunu kaldırabilir. Bu konuda hizmetli ilgisi veya önceden izin alma gereği yoktur. Halen taslak olarak işaretlenmiş maddelerin çoğu aslında taslak olarak nitelendirilmesi gereken boyutu çoktan aşmış olabilir. Eğer bir madde taslak olarak nitelendirilemeyecek kadar genişlemiş olduğu halde daha da geliştirilmeye ihtiyaç duyuyorsa, taslak şablonu kaldırılıp uygun yerlere {{başlık genişlet}} şablonu koyulabilir. Bir maddede hem taslak şablonu hem de başlık genişlet şablonu aynı anda kullanılmamalıdır. Açıkça taslak olmaktan çıkmış maddelerdeki taslak etiketini kaldırmaktan çekinmeyin, bu konuda cesur olun. === Taslakların konumu === Kategori:Taslak sayfası, taslak kategorilerini ve o kategorilerdeki maddeleri listeleyen ana sayfa görevini üstlenmiştir.Özel:Kısasayfalar boyutundan dolayı taslak olması daha muhtemel sayfaları bulmakta faydalı olabilir. Yeni taslak türlerinin oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında teklifte bulunabilirsiniz. Genel olarak bir taslak türü taslak şablonu ve kendisine ait bir taslak kategorisinden ibarettir. Eğer bir grup taslak maddenin mevcut taslak kategorilerinden birine uymadığını düşünüyorsanız veya mevcu taslak kategorisinin yönetilemeyecek kadar büyümeye başladığını düşünüyorsanız Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması için teklif verebilirsiniz. === Örnek === {{Yazar-taslak}} şeklindeki örnek bir taslak şablonu, şunu üretir: Kategori:Yazar taslakları kategorisi {{Yazar-taslak}} şablonunu içeren bütün maddeleri barındırır. === Rehber === Şu ilkelerden bazıları yeni bir taslak kategorisine gerçekten ihtiyaç olup olmadığını belirlemekte faydalı olabilir: Bu konu hakkında şu anda mevcut bir taslak türü bulunuyor mu? Yeni oluşturacağınız taslak türü iyi tanımlanmış mı? (Taslak kategorileri aynı zamanda editörler tarafından maddeleri geliştirmekte kullanılan bir araçtır. İyi bir taslak tanımlaması taslağın daha kolay sınıflandırılmasına yardımcı olmalıdır) Yeni taslak türü başka bir taslak türü tarafından ele alınmayan bir konuyu mu kapsıyor? Ya da daha iyi bir tanımlama yapan bir alt taslak türü oluşumuna yardımcı olabiliyor mu? Yeni taslak kategorisi, mevcut taslak maddelerin kayda değer bir kısmını kapsayacak mı? Taslak türü şu anki taslak türleri hiyerarşisi içinde bir yere otruacak mı? Yeni bir alt taslak sınıflandırması yapacaksanız bu taslak madde sınıfı bir üstündeki taslak kategorisindeki madde sayısının ciddi ölüçde azalmasına katkı sağlayacak mı? (Bu mutlak bir gereklilik değildir fakat yüzlerce madde içeren taslak kategorilerinin artık alt taslak kategorilerine ayrılması gerekiyor olabilir)Eğer başlatmayı düşündüğünüz taslak kategorisinin bu kriterleri karşıladığını düşünüyorsanız. Yeni bir taslak sınıfı oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında önerinizi sunabilirsiniz. Bu öneri taslak kategorisini oluşturmak isteyen kullanıcının gözünden kaçabilecek noktaların tartışılmasını sağlar ve bu sayede yeni bir taslak kategorisinin gerekliliği yönündeki karşıt görüşler de belirtilmiş olur. Birkaç gün beklediğinizde itirazla karşılaşmazsanız ele aldığınız taslak kategorisini oluşturabilirsiniz. === Yeni taslak şablonları === Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması tartılıp üzerinde anlaşma sağlandakıtan sonra yeni bir taslak şablonu oluşturulabilir. Bu şablonun adı şablon türlerinin isimlendirilmesiyle uyumlu olmalı ve tartışmanın sonucuna göre karara bağlanmalıdır. Bütün taslak şablonları bir taslak kategorisine bağlantı vermelidir. Bu, şablonun konusu ile ilgili bir kategori olabileceği gibi, biraz daha genel bir kategori de olabilir. Örneğin Andorra tarihi hakkındaki taslak şablonu Avrupa tarihi ile ilgili bir kategoriye ve aynı zamanda Andorra taslakları kategorisine bağlantı verebilir. Bu durum özellikle yeni bir taslak türü için, şu an yeterli sayıda sayfa içermediği halde ileriki zamanlarda kullanılması öngörülüyorsa; veya şu anki taslak türlerinden birisi sonlu sayıda iyi tanımlanmış alt bölümlere sahipse (bazılarında çok taslak, diğerlerinde ise az taslak olduğunda) faydalı olacaktır. Taslak şablonuna eklenecek simege Wikipedia sunucularında yük oluşturmayacak boyutlarda olmalı kamu malu veya özgür lisanslı olmalıdır. Adil kullanım gerektiren görüntü dosyaları taslak şablonlarında kullanılmamalıdır. Taslak simgeleri tercihen 40px'ten büyük olmamalıdır. Taslak şablonları için standart şurada bulunabilir: {{Mtkutusu}}. Bu şablon dönüştürme işlemi yapılmadan kullanılmalıdır. === Yeni taslak kategorileri (ulamları) === Taslak kategorisinin adına da teklif aşamasında karar verilmelidir. Bunlar da isimlendirme yönergelerine uymalıdır. Bir taslak kategorisindeki metin içinde ne tür taslaklar barındırdığına dair bir tanım ve maddeleri bu kategoriye yerleştirmek için hangi şablonun kullanıldığına dair bir açıklama içermelidir. Vikiproje Taslak sınıflandırma tartışma sayfasında tartışılabilir. Yeni taslak kategorisi Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma adresindeki taslak türleri listesine eklenmelidir. Yeni taslak kategorisi doğru şekilde diğer kategorilerin içine yerleştirilmelidir. Bunlar özellikle şu üç kategoriyi içermelidir: Benzer bir sabit kategori En azından bir tane üst seviye taslak kategorisi Kategori:Taslak kategorileriBu yüzden, örneğin Kategori:Fransa taslakları, aynı zamanda hem sabit bir kategori olan (Kategori: Fransa), bir üst taslak kategorisi olan (Kategori:Avrupa taslakları), hem de Kategori:Taslak kategorileri içinde yer almalıdır. Ender de olsa bazen bir madde içeriğinin büyük kısmı problem içerdiğinden dolayı taslak hâline çevrilmek istenebilir. Bu durum, yüksek ölçüde taraflı olan, aşırı reklam, tanıtım veya saldırı içeren, veya telif haklarını ihlal eden içeriğe sahip maddelerde veya şikâyet gibi diğer bazı problemlerde uygulanabilir. Eğer çıkartılan içerik, kalan yazının yalnızca bir taslak olmasına yetecek içerik bırakıyorsa, maddede ilgili düzenlemeden önce taslak şablonu yoksa, uygun bir tanesi eklenmelidir. Yeni bir Vikiproje başladığı zaman bunu başlatan kişilerin genelde aklına ilk gelenlerden biri, proje için yeni bir taslak türü oluşturup oluşturmamak olur. Aslında çoğu zaman bu önemli bir sıkıntı oluşturmaz; çünkü Vikiproje konuları sıklıkla varolan belirli taslak türlerinin konularıyla örtüşür. Fakat bazen konuya özgü bir taslak kategorisi olmayabilir ve yeni bir taslak türü oluşturulması gerekebilir. Bazen bir Vikiproje diğer taslakların sınıfılandırılmasına uygun olmayan bir taslak türü oluşturmak isteyebilir, bu konuda ilgili Vikiproje ile taslak sınıflandırma projesi arasında anlaşmazlık yaşanabilir. Hatta anlaşmazlık o taslak türü ile başka taslak türleri arasında da meydana gelebilir. Bir taslak türü var olsa bile çatışma meydana gelebilir çünkü Vikiprojede kullanılan taslak türünün tanımlaması taslak sınıflandır projesinin sınıflandırması ile uyuşmuyor olabilir. Böyle bir durumda belirli bir Vikiprojenin kendi ilgi alanı ile ilgili çözüm arama çabası yanında Taslak sınıflandırma projesinin bütün editörler için tutarlı ve kapsamlı bir çözüm bulmaya çalıştığı dikkate alınmalıdır. Sistem bütün Vikiprojelerle mümkün olduğu kadar uyumlu olmaya çalışırken herhangi bir projenin üyesi olmayan, kendi başına veya geçici olarak katkı yapan editörlerin de ihtiyaçlarına uyum sağlamalıdır. Taslakları bulabilmek ve sınıflandırmak için bulunan birçok araç vardır. Birkaç tanesi şunlardır: Cat scan Vikipedi:AutoWikiBrowser Vikipedi:Taslak oluşturucular Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma Vikipedi:Madde istekleri" 27 Vikipedi:Görgü kuralları Vikipedi:Görgü kuralları 29 "Yazıların bir de yazarları vardır. Eğer içeriklerini fazla sert eleştirirsen kırılabilirler. Böyle sert bir eleştiriyle, tartışmayı tarafsız bir seviyeden kişisel bir seviyeye taşımış olursun. Faydalı ve yaratıcı bir tartışma olacağı yerde kişisel kavgaya dönüşür. İyimserlik ile çok daha uzmanca bir işbirliği meydana getirebilirsin. Bu sayfa Vikipedi'nin Beş temel taşının yanında diğer önemli davranış kurallarını dile getirir. Kişisel saldırı: Tartışmalarda ve eleştirilerde soğukkanlı kal, karşındakini incitmemeye dikkat et. Eleştirmenin birçok yolu vardır; en az acı veren yolu seç.İyiliğe inan: Daima karşındakinin bilgili bir insan olduğuna ve onun bilgisini Vikipedi'ye aktarmak istediğine inan. Ufak bir azınlığın haricinde buradaki insanların hedefi aynı senin gibi Vikipedi'yi büyütüp güzelleştirmektir. Sana ilk bakışta saçma gelen bir şey için belki başka birisinin mantıklı sebepleri olabilir. Sebebini açıklamadan değişiklikleri tekrar silmek de saygısızlıktır. Yapılan değişikliğe niye anlam veremediğini o kullanıcının tartışma sayfasında açıkla.Cana yakın ol: Cana yakınlık ve iyimserlik uzmanlığın bir kanıtıdır. Bilgi alış-verişini ve yaratıcılığı mümkün kılan, iyimserliktir. Eğer okuduğun bir şeyi beğendiysen, bunu açıkça belirt. Güzel bir şey söylemek fazla zahmetli bir şey değildir ama motivasyona etkisi çok büyüktür. Sana yöneltilmiş soruları cevapsız bırakmamak da cana yakınlığa dahildir.Yardımcı ol: Yeni kullanıcıları sıcak bir hoşgeldin ile karşıla. Onlara, karman çorman Vikipedi ormanında kaybolmamaları için yardım elini uzat ve yol göster. Sana yöneltilmiş yazılara cevap ver ve sana yardım edildiyse teşekkür et. Boşa giden iletişim kurma çabaları çok üzücüdür.Sakin ol: Herkesin ara sıra kötü bir günü olur ve o gün fitili normalinden daha kısa olabilir - derin bir nefes al ve rahatla. O zaman stresin azalır, fazla kırılgan olmazsın ve daha doğru davranırsın.Hepimiz gönüllü olarak buradayız: Hiç kimse burada verdiği emek için para almıyor. Eğer birisinden bir şey istiyorsan, ondan rica et; ama isteklerinin derhal yerine getirilmesini beklemeye hakkın yok! Belki o kişi o an Vikimola yapıyordur?! Hepimiz Vikipedi'nin bir parçasıyız - Sen kendin yazarsın ve bir şeyler yapabilirsin. CESUR OL! Eğer başkaları senin yaptıklarını beğenmezse, tartışma sayfalarında ya anlaşıp bir yolunu bulursunuz ya da yaptıklarını geri alırsın.Birebir görüş: Karşındaki kişi ile birebir bağlantı kurmaya çalış ve mesela Vikipedi:Sohbet'i kullan. Eğer yaptığından emin değilsen, orada görüşlerini öğrenebileceğin ve aracı olabilecek tecrübeli arkadaşlar bulursun. Böylece, Değişiklik Savaşına dönüşebilecek bir anlaşmazlığı daha barışçıl bir şekilde çözebilirsin.Herkesin gözü önünde kavga etme: İki kişi ulu-orta kavga edince herkes tarafından ayıplanabilirsin, arkadaşlar da buna üzülür ve bundan yıpranır. Bu sorunun çözümü için de elverişli değildir, çünkü hiçbirimiz herkesin gözü önünde haksız çıkıp yüzümüzü karartmak istemeyiz! O yüzden böyle durumlarda e-posta, Vikipedi:Sohbet, ICQ ya da gizliliği koruyacak herhangi bir başka iletişim yolunu kullan.Affet ve unut: Uzun zamandır Vikipedi'de çalışan herkes eninde sonunda en az bir defa birisiyle mücadeleye girişmiştir. Küsmek ve darılmak böyle anlarda tabii ki normaldir ama ""kindar"" olma: Hakaretleri unutmasını bil, kendin de daima özür dilemeye açık ol ve anlaşmazlıkları uygun bir zaman sonra bitir. Belki de olay senin anladığın gibi değildir, belki de her şey sadece bir yanlış anlamanın sonucudur. Cesur Ol!" 28 Vikipedi:Taslak Vikipedi:Taslak madde 30 "Bu makale, konusunun ansiklopedik kapsamını yeteri kadar sağlayamayacak kadar kısa olarak kabul edilen maddeleri ifade eden ve Vikipedi'ye özgü bir kavram olan ""taslak madde"" kavramıyla ilgili genel bir kılavuzdur. İlk kısım (temel bilgiler) çoğu kullanıcı için tavsiye edilen bilgilendirmeleri, ikinci kısım (taslak türleri oluşturmak) ise daha deneyimli kullanıcılar için daha detaylı bilgileri içermektedir. Taslak maddeler, bazı yararlı bilgiler içerse de yeterli ansiklopedik kapsamı sağlayamayacak kadar kısa, genellikle birkaç cümlelik metin içeren ve geliştirilmeye açık maddelerdir. Uzun ve kapsamlı maddeler, yeteri kadar vikileştirilmemiş veya biçemleri uygun hale getirilmemiş olsa bile genellikle taslak kabul edilmezler; daha çok temizlik için etiketlenirler. Kısa bir maddedeki az miktarda bilginin kaynağı uygun bir şekilde belirtilmemişse veya konusu özünde (kendi başına) kayda değer değilse madde silinebilir veya alakalı başka bir maddeyle birleştirilebilir. Madde olmayan sayfalar (kategoriler, şablonlar, mesaj sayfaları, yönlendirmeler vb.) taslak olarak değerlendirilmez. İyi bir tanım bir maddenin taslak olarak değerlendirilmesini mümkün kılsa da Vikipedi bir sözlük değildir. Sözlük ve ansiklopedi maddeleri arasındaki fark şu şekilde ifade edilebilir; Bir sözlük maddesi bir sözcük veya sözcük öbeği ile ilgilidir ve genelde birkaç farklı tanımı vardır. Bir ansiklopedi maddesi başlıkta belirtilen konuyla ilgilidir ve maddenin genelde tek bir tanımı (ya da bazen anlamı büyük ölçüde aynı birkaç tanımı) vardır; fakat aynı şeyi anlatmak için başka eşdeğer sözcükler veya sözcük öbekleri mevcut olabilir. Bir maddenin ne zaman taslak madde olmaktan çıkacağını belirleyen bir boyut sınırı yoktur. Çok kısa maddelerin taslak olma ihtimali daha yüksek olsa da öyle konular vardır ki bu konularda yazılabilecekler zaten çok azdır. Ya da öyle konular olabilir ki bunlar hakkında çok fazla şey yazılabileceği için ait oldukları madde birkaç paragraf uzunluğunda bile olsa taslak madde olarak nitelendirilebilir. Bu ve benzeri sebeplerden bir maddenin yalnızca uzunluğuna dayalı olarak taslak olup olmadığına karar vermek imkansızdır ve editörler maddenin taslak olup olmadığı hakkında karar verirken bunu sezgilerini en iyi şekilde kullanarak yapmalıdır. (İngilizce Vikipedi'deki bir kullanıcının yazdığı Croughton-London kuralı makalesi bu konudaki kararsızlıklarda yardımcı olabilir) Benzer şekilde, taslak olma durumu, yalnızca maddenin giriş metni dikkate alınarak belirlenir. Listeler, şablonlar, görüntü dosyaları ve maddenin buna benzer diğer yardımcı öğeleri maddenin taslak olup olmadığına karar verirken kullanılamaz. === İdeal bir taslak madde === Herhangi bir kullanıcı taslak madde oluşturabilir. Taslak madde yazarken, diğer editörlerin üzerine geliştirme yapabilmesine yetecek kadar bilgi sunmaya dikkat edin. Anahtar nokta yeterli bağlamı sunmaktır. Çok az bağlam sunan maddeler genelde hızlı silme kurallarından M1 gereğince silinir. İlk araştırma kitaplar veya güvenilir Internet siteleri aracılığıyla yapılabilir. Diğer kaynaklardan elde ettiğiniz bilgilerle de katkıda bulunabilirsiniz fakat ele aldığınız olgunun doğru ve tarafsız olduğundan emin olmak için biraz ön araştırma yapmakta fayda vardır. Kendi cümlelerinizle katkıda bulunun, kaynak göstermeden başka bir metinden alıntı yapmak intihaldir ve bazı durumlarda da telif hakkı ihlali olabilir. Konunuzu tanımlamakla veya açıklamakla başlayın. Tanımlama hatası yapmaktan sakının. Açık ve bilgilendirici şekilde yazın. Örneğin bir kişinin neden ünlü olduğunu, bir yerleşim yerinin nerede bulunduğunu ve neyi ile bilindiğini ya da bir olayın temel ayrıntıları ile ne zaman meydana geldiğini yazın. Daha sonra, bu temel tanım üzerinden konuyu geliştirmeye çalışın. İlişkili kelimelere iç bağlantılar kurun ki konu ile yakından ilgisi olmayan kişiler neden bahsettiğinizi anlayabilsin. Gereksiz kelimelere bağlantı kurmaktan kaçının; bunun yerine sıradan okuyucuların maddeyi anlamak için hangi kelimelerin tanımlanmasına ihtiyaç duyacağını göz önünde tutun. Son olarak, kritik bir nokta: taslağa yerleştirdiğiniz bilgi için kaynak gösterin. Vikipedi'de bunu nasıl yapabileceğinize ilişkin yönergeye göz atın. Siz bir kere maddeyi oluşturup kaydettikten sonra diğer kullanıcıların da onu zenginleştirebilmesi mümkün olacaktır. === Maddenin taslak olarak işaretlenmesi === Kısa bir madde yazdığınızda veya işaretlenmemiş bir taslak madde ile karşılaştığınızda taslak şablonu yerleştirmeniz gerekir. Şu kategoride listelenmiş şablonlara göz atabilirsiniz: Vikiproje:taslak sınıflandırma. Taslak şablonunu maddenin sonuna 'Dış bağlantılar' kısmından, dolaşım şablonlarından ve kategori etiketlerinden sonra yerleştirin ki taslak kategorisi madde içeriğinin tamamı bittikten sonra görünsün. Genelde ilk taslak şablonundan önce iki satır boşluk bırakmak tavsiye edilir. Bütün şablonlarda olduğu gibi '{{Vikipedi-taslak}}' şeklinde kıvırcık parantezler içinde yazılır ve taslak şablonları kopyalanma ({{kopyala:ÖrnekTaslakEtiketi}} olarak) şeklinde değil, dönüştürülmek üzere ({{ÖrnekTaslakEtiketi}}) eklenirler. Bu şablonlar iki kısımdan oluşur: taslağın konusunu belirten ve editörleri geliştirme yapmaya teşvik eden kısa bir bildirim ve taslağı benzerleriyle aynı kategoriye yerleştiren bir kategori bağlantısı. Taslak şablonlarının isimlendirmesi genelde konu-taslak şeklinde olur. Bütün şablonların ismini öğrenmenize gerek yoktur, maddede hiç taslak şablonu yoksa {{taslak}} şablonunu koymak bile editörlere yardımcı olacaktır. Tabii ki maddenin daha uygun bir taslak kategorisine yerleştirilmesi daha sonra madde üzerinde çalışacak olan editörlerin işini kolaylaştırır. Eğer bir madde birkaç taslak kategorisine giriyorsa birden fazla taslak şablonu kullanılabilir; fakat konuyu kayda değer kılan ana öğeleri kapsayan şablonların kullanılması tavsiye edilir. Mümkünse en fazla üç, eğer çok gerekliyse dört taslak şablonu kullanılmalıdır. Taslaklarla ilgili işlemler 'VikiProje Taslak sınıflandırma' sayfasında toplanmıştır. Taslaklarla ilgili her türlü bilgi ve önerilerle ilgili ana sayfa burasıdır. === Maddenin taslak durumundan çıkması === Taslak madde düzgün şekilde gelişip daha büyük bir madde haline geldiği zaman herhangi bir editör taslak şablonunu kaldırabilir. Bu konuda hizmetli ilgisi veya önceden izin alma gereği yoktur. Halen taslak olarak işaretlenmiş maddelerin çoğu aslında taslak olarak nitelendirilmesi gereken boyutu çoktan aşmış olabilir. Eğer bir madde taslak olarak nitelendirilemeyecek kadar genişlemiş olduğu halde daha da geliştirilmeye ihtiyaç duyuyorsa, taslak şablonu kaldırılıp uygun yerlere {{başlık genişlet}} şablonu koyulabilir. Bir maddede hem taslak şablonu hem de başlık genişlet şablonu aynı anda kullanılmamalıdır. Açıkça taslak olmaktan çıkmış maddelerdeki taslak etiketini kaldırmaktan çekinmeyin, bu konuda cesur olun. === Taslakların konumu === Kategori:Taslak sayfası, taslak kategorilerini ve o kategorilerdeki maddeleri listeleyen ana sayfa görevini üstlenmiştir.Özel:Kısasayfalar boyutundan dolayı taslak olması daha muhtemel sayfaları bulmakta faydalı olabilir. Yeni taslak türlerinin oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında teklifte bulunabilirsiniz. Genel olarak bir taslak türü taslak şablonu ve kendisine ait bir taslak kategorisinden ibarettir. Eğer bir grup taslak maddenin mevcut taslak kategorilerinden birine uymadığını düşünüyorsanız veya mevcu taslak kategorisinin yönetilemeyecek kadar büyümeye başladığını düşünüyorsanız Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması için teklif verebilirsiniz. === Örnek === {{Yazar-taslak}} şeklindeki örnek bir taslak şablonu, şunu üretir: Kategori:Yazar taslakları kategorisi {{Yazar-taslak}} şablonunu içeren bütün maddeleri barındırır. === Rehber === Şu ilkelerden bazıları yeni bir taslak kategorisine gerçekten ihtiyaç olup olmadığını belirlemekte faydalı olabilir: Bu konu hakkında şu anda mevcut bir taslak türü bulunuyor mu? Yeni oluşturacağınız taslak türü iyi tanımlanmış mı? (Taslak kategorileri aynı zamanda editörler tarafından maddeleri geliştirmekte kullanılan bir araçtır. İyi bir taslak tanımlaması taslağın daha kolay sınıflandırılmasına yardımcı olmalıdır) Yeni taslak türü başka bir taslak türü tarafından ele alınmayan bir konuyu mu kapsıyor? Ya da daha iyi bir tanımlama yapan bir alt taslak türü oluşumuna yardımcı olabiliyor mu? Yeni taslak kategorisi, mevcut taslak maddelerin kayda değer bir kısmını kapsayacak mı? Taslak türü şu anki taslak türleri hiyerarşisi içinde bir yere otruacak mı? Yeni bir alt taslak sınıflandırması yapacaksanız bu taslak madde sınıfı bir üstündeki taslak kategorisindeki madde sayısının ciddi ölüçde azalmasına katkı sağlayacak mı? (Bu mutlak bir gereklilik değildir fakat yüzlerce madde içeren taslak kategorilerinin artık alt taslak kategorilerine ayrılması gerekiyor olabilir)Eğer başlatmayı düşündüğünüz taslak kategorisinin bu kriterleri karşıladığını düşünüyorsanız. Yeni bir taslak sınıfı oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında önerinizi sunabilirsiniz. Bu öneri taslak kategorisini oluşturmak isteyen kullanıcının gözünden kaçabilecek noktaların tartışılmasını sağlar ve bu sayede yeni bir taslak kategorisinin gerekliliği yönündeki karşıt görüşler de belirtilmiş olur. Birkaç gün beklediğinizde itirazla karşılaşmazsanız ele aldığınız taslak kategorisini oluşturabilirsiniz. === Yeni taslak şablonları === Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması tartılıp üzerinde anlaşma sağlandakıtan sonra yeni bir taslak şablonu oluşturulabilir. Bu şablonun adı şablon türlerinin isimlendirilmesiyle uyumlu olmalı ve tartışmanın sonucuna göre karara bağlanmalıdır. Bütün taslak şablonları bir taslak kategorisine bağlantı vermelidir. Bu, şablonun konusu ile ilgili bir kategori olabileceği gibi, biraz daha genel bir kategori de olabilir. Örneğin Andorra tarihi hakkındaki taslak şablonu Avrupa tarihi ile ilgili bir kategoriye ve aynı zamanda Andorra taslakları kategorisine bağlantı verebilir. Bu durum özellikle yeni bir taslak türü için, şu an yeterli sayıda sayfa içermediği halde ileriki zamanlarda kullanılması öngörülüyorsa; veya şu anki taslak türlerinden birisi sonlu sayıda iyi tanımlanmış alt bölümlere sahipse (bazılarında çok taslak, diğerlerinde ise az taslak olduğunda) faydalı olacaktır. Taslak şablonuna eklenecek simege Wikipedia sunucularında yük oluşturmayacak boyutlarda olmalı kamu malu veya özgür lisanslı olmalıdır. Adil kullanım gerektiren görüntü dosyaları taslak şablonlarında kullanılmamalıdır. Taslak simgeleri tercihen 40px'ten büyük olmamalıdır. Taslak şablonları için standart şurada bulunabilir: {{Mtkutusu}}. Bu şablon dönüştürme işlemi yapılmadan kullanılmalıdır. === Yeni taslak kategorileri (ulamları) === Taslak kategorisinin adına da teklif aşamasında karar verilmelidir. Bunlar da isimlendirme yönergelerine uymalıdır. Bir taslak kategorisindeki metin içinde ne tür taslaklar barındırdığına dair bir tanım ve maddeleri bu kategoriye yerleştirmek için hangi şablonun kullanıldığına dair bir açıklama içermelidir. Vikiproje Taslak sınıflandırma tartışma sayfasında tartışılabilir. Yeni taslak kategorisi Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma adresindeki taslak türleri listesine eklenmelidir. Yeni taslak kategorisi doğru şekilde diğer kategorilerin içine yerleştirilmelidir. Bunlar özellikle şu üç kategoriyi içermelidir: Benzer bir sabit kategori En azından bir tane üst seviye taslak kategorisi Kategori:Taslak kategorileriBu yüzden, örneğin Kategori:Fransa taslakları, aynı zamanda hem sabit bir kategori olan (Kategori: Fransa), bir üst taslak kategorisi olan (Kategori:Avrupa taslakları), hem de Kategori:Taslak kategorileri içinde yer almalıdır. Ender de olsa bazen bir madde içeriğinin büyük kısmı problem içerdiğinden dolayı taslak hâline çevrilmek istenebilir. Bu durum, yüksek ölçüde taraflı olan, aşırı reklam, tanıtım veya saldırı içeren, veya telif haklarını ihlal eden içeriğe sahip maddelerde veya şikâyet gibi diğer bazı problemlerde uygulanabilir. Eğer çıkartılan içerik, kalan yazının yalnızca bir taslak olmasına yetecek içerik bırakıyorsa, maddede ilgili düzenlemeden önce taslak şablonu yoksa, uygun bir tanesi eklenmelidir. Yeni bir Vikiproje başladığı zaman bunu başlatan kişilerin genelde aklına ilk gelenlerden biri, proje için yeni bir taslak türü oluşturup oluşturmamak olur. Aslında çoğu zaman bu önemli bir sıkıntı oluşturmaz; çünkü Vikiproje konuları sıklıkla varolan belirli taslak türlerinin konularıyla örtüşür. Fakat bazen konuya özgü bir taslak kategorisi olmayabilir ve yeni bir taslak türü oluşturulması gerekebilir. Bazen bir Vikiproje diğer taslakların sınıfılandırılmasına uygun olmayan bir taslak türü oluşturmak isteyebilir, bu konuda ilgili Vikiproje ile taslak sınıflandırma projesi arasında anlaşmazlık yaşanabilir. Hatta anlaşmazlık o taslak türü ile başka taslak türleri arasında da meydana gelebilir. Bir taslak türü var olsa bile çatışma meydana gelebilir çünkü Vikiprojede kullanılan taslak türünün tanımlaması taslak sınıflandır projesinin sınıflandırması ile uyuşmuyor olabilir. Böyle bir durumda belirli bir Vikiprojenin kendi ilgi alanı ile ilgili çözüm arama çabası yanında Taslak sınıflandırma projesinin bütün editörler için tutarlı ve kapsamlı bir çözüm bulmaya çalıştığı dikkate alınmalıdır. Sistem bütün Vikiprojelerle mümkün olduğu kadar uyumlu olmaya çalışırken herhangi bir projenin üyesi olmayan, kendi başına veya geçici olarak katkı yapan editörlerin de ihtiyaçlarına uyum sağlamalıdır. Taslakları bulabilmek ve sınıflandırmak için bulunan birçok araç vardır. Birkaç tanesi şunlardır: Cat scan Vikipedi:AutoWikiBrowser Vikipedi:Taslak oluşturucular Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma Vikipedi:Madde istekleri" 29 Vikipedi:MB Vikipedi:Madde boyutu 12 "Bu sayfa, madde boyutuyla ilgili temel konulara genel bir bakış açısı içerir. Bir maddenin büyüklüğüyle ilgili üç ölçüt vardır: Okunabilir ölçü boyutu: Tablolar, listeler veya alt bölümler hariç, maddenin ana bölümlerinde görüntülenebilir metin miktarı Viki biçimlendirme boyutu: Geçmiş sayfasındaki değişiklik ve karakter sayısıyla gösterilen tam sayfa değişiklik penceresindeki metnin miktarı Tarayıcı sayfa boyutu: Bir web tarayıcısı tarafından yüklenen sayfanın toplam boyutuBir maddenin boyutuyla ilgili kullanılabilirlik hususların aşağıdakileri içerir; Okuyucuya dair: Dikkat süresi, okunabilirlik, bilgi doygunluğu vb. Yazarlara dair: Tartışma sayfası gerginliği, önemsiz katkılar konusundaki tartışmalar, büyük bir maddenin nasıl bölüneceği üzerine tartışmalar vb. Katkılara dair: Katkıda bulunabilecek konuyla ilgili bilgi olmasına rağmen, belirli bir boyuta ulaştığında büyümesi önemli ölçüde kısıtlanan maddeler Diğer teknik konulara dair: Mobil tarayıcıların kısıtlamaları vb.Bir madde çok büyük olduğunda, onu daha küçük maddelere bölmeyi, bir kısmını yeni maddelere dönüştürmeyi ya da bir kısmını başka bir maddeye eklemeyi düşünün. Bir madde çok küçük olduğunda, mevcut bir veya daha fazla başka madde ile birleştirilebilir. Bu tür kararlar fikir birliği gerektirir. Maddelerin boyutuna ilişkin rehberler ve ayrıntılı çözümler aşağıda verilmiştir. Lisans yönergesi, herhangi bir içeriğin bir maddeden başka bir yeni veya mevcut maddeye kopyalandığında, ""ÖRNEK sayfasındaki içerik"" gibi bir değişiklik özeti kullanılması gerektiğini zorunlu kılar. Her Vikipedi maddesi bir evrim sürecindedir ve büyümeye devam etmesi muhtemeldir. Bir maddeyle işiniz bittiğinde diğer kullanıcılar söz konusu maddeyi değiştirmeye başlayacaklardır. Vikipedi, pratikte sınırsız depolama alanına sahiptir ancak uzun maddelerin okunması, gezilmesi ve anlaşılması daha zor olabilir. Yazdırıldığında bir veya iki sayfadan daha uzun olan bir madde, gezilmeyi kolaylaştırmak için bölümlere ayrılmalıdır (bakınız: Vikipedi:Biçem el kitabı). Çoğu uzun madde için bölümlere ayırma doğal bir davranıştır. Vikipedi'nin mobil versiyonu okuyucularına, bölümlerde gezilmeyi engelleyecek kadar uzun veya çok sayıda olmamasını sağlayarak yardım edilebilir. Kabaca 4.000 ila 10.000 kelimeye tekabül eden yaklaşık 30.000 bayt ila 50.000 bayt büyüklüğünde bir sayfa, ortalama hızla 30 ila 40 dakika arası bir sürede okunur (bir maddenin boyutu hakkında bilgi, sayfayı ziyaret ettikten sonra sol sütundaki ""sayfa bilgisi"" bağlantısından veya sağ üstteki ""geçmişi gör"" sekmesinden görülebilir). Özellikle teknik konuları kapsayan maddeler, genel olarak diğer maddelerden daha kısa olmalıdır. Maddenin iyi yazılmış olması koşuluyla bu tür maddeleri okuyan uzman okurlar uzunluğu veya detaycılığı bir şekilde kabul edebilir ancak teknik maddeler genel anlamda okuyucular için açık ve net olmalıdır. Uzun veya çok uzun bir maddenin kaçınılmaz olduğu zamanlar vardır ancak karmaşıklık daima en aza indirilmelidir. Bu maddeler anlaşılamadığında {{Kafa karıştırıcı}} ile etiketlenebilir. Okunabilirlik, kilit bir kriterdir. === Okunabilir düzyazı === Okunabilir düzyazı; dipnotlar ve referans bölümleri (""ayrıca bakınız"", ""dış bağlantılar"", ""kaynakça"" vb.), diyagramlar ve görüntüler, tablolar ve listeler, iç ve dış bağlantılar, biçimler gibi içerikler hariç, düzyazının ana gövdesini tanımlar. XTools karakter sayısı da dahil olmak üzere düzyazı bilgilerini gösterir (""genel istatistikler"" bölümündeki ""düzyazı"" kısmının altında). Şu anda bakılmakta olan bir maddede, sol sütundaki ""sayfa bilgisi"" bağlantısını tıklayıp en alttaki ""dış araçlar"" sekmesindeki ""katkılar"" bağlantısını tıklayarak ulaşılabilir. === Listeler, tablolar ve özetler === Listeler, tablolar ve diğer materyaller zaten özet formunda oldukları için, bu sayfaları özet tarzı yöntemiyle daha da azaltmak veya özetlemek uygun olmayabilir. Uzun bir listeyi veya tabloyu bölmenin veya azaltmanın ""doğal"" bir yolu yoksa, onu en iyi durumda bırakmak, ana maddede olacak şekilde tutmak veya bağımsız bir sayfaya bölmek daha uygun olabilir. Ne olursa olsun bir liste veya tablo, amacı ve kapsamı için mümkün olduğu kadar kısa tutulmalıdır. Çok fazla istatistiksel veri politikaya aykırıdır. Çevirmeli bağlantı, akıllı telefon ve düşük kaliteli geniş bant bağlantısı gibi düşük hızlı bağlantılar kullanan kullanıcılar olduğundan toplam madde boyutu makul bir şekilde düşük tutulmalıdır. Çevirmeli bağlantıda değişiklik yapmak için 32.000 bayt boyutundaki sayfadaki metnin görüntülenmesi yaklaşık 20 saniye sürer, bu nedenle ek görüntülerin eklenmesi gerekir ve bundan daha büyük sayfaların eski tarayıcılarda görüntülenmesi zor olur. Derinlik ve ayrıntı gerektiren konular için 200.000 bayttan büyük maddeler (~ 50 sayfa) bulunmaktadır ancak genellikle bu boyuttaki maddeler iki veya daha fazla alt maddeye ayrılır. Özel:UzunSayfalar, an itibarıyla boyutu en büyük olan maddelerin listesini gösterir. Büyük maddeler mobil tarayıcılar sorun yaratabilir çünkü bu cihazlarda genellikle bellek az ve işlemci yavaştır. Uzun sayfaların, tam olarak yüklenmesi ve işlenmesi çok zaman alabilir. Analog çevirmeli bir modeme bağlı masaüstü bilgisayar veya bazı mobil cihazların kablosuz bağlantıları gibi yavaş bağlantılar, uzun maddelerin çok uzun sürede yüklenmesine neden olabilir. Bir Vikipedi maddesi için üst sınır, MediaWiki yazılımı varsayılan madde boyutu sınırı olan 2.097.152 bayttır (~2 MB). Çok büyük maddeler, mantıksal olarak ayrı maddelere bölünmelidir. Uzun maddeler alfabetik, sayısal veya alt başlık olarak diğer sayfalara bölünür. Ayrıca bölünmüş parçaları dönüştürmeyi de düşünün. Uzun bir maddenin bir bölümünü bağımsız başla bir maddeye böldüğünüzde, kaldırılan içeriğin kısa bir özetini önceki maddeye bırakmalısınız. Vikipedi'nin, değişiklik yapılmasına izin veren ancak tekrar kullanırken içeriğe katkıda bulunanlara atıfta bulunulmasını gerektiren lisans gerekliliklerine uyması için yeni sayfa ""içerik [[madde adı]]'ndan alındı"" notunu içeren bir değişiklik özeti ile oluşturulmalıdır (bu adımı ve sayfa adını ekleme kısmını atlamayın). Ayrıca maddeyi olası silinmelere karşı korumak, veri kaybını önlemek ve madde tarihsel geçmişinin silinmesini önlemek için kaynak maddenin (yani uzun maddenin) değişiklik özetinde de ""içerik [[madde adı]]'na aktarıldı"" şeklinde bir not yazılmalıdır. Bunun için her iki maddenin tartışma sayfalarına {{Kopyalandı}} şablonu yerleştirilebilir. Ayrıca sayfaları madde dizileri şeklinde gruplandırabileceğinizi de unutmayın. === Aceleye gerek yok === Tarayıcılar geliştikçe veya maddeler büyümeye başladığında bir maddeyi bölmek için acele etmeye gerek yoktur. Bazen bir maddenin konuya yeterli kapsamı sağlaması için büyük boyutta olması gerekir. Eğer emin değilseniz veya bir maddenin olması gereken boyut kapsamı belirsizse bu konuya ilişkin maddenin tartışma sayfasında bir tartışma başlatın. Konuya birkaç kısa madde olarak bakılıp bakılmayacağını ve eğer öyleyse, onları en iyi nasıl organize edeceğinizi diğer kullanıcıların görüşünü alarak belirleyin. Eğer tartışma ilerlemiyorsa maddeye {{Çok uzun}} şablonu ekleyin. === Önemsiz veya tartışmalı bölümleri kırpmak === Bazen kendi başına önemsiz görünen bir konu ayrıntılı konulara değinen büyük bir madde için uygun olabilirken, bu bilgilerin başka bir maddelere aktarılması uygunsuz olabilir. Çoğu durumda, yeterli bir değişiklik özeti bırakmadan tartışmalı bir bölümü özel olarak kırpmak tarafsız bir bakış açısına aykırıdır. Aynı zamanda, özellikle ana maddede kaldırılmasına yönelik fikir birliği bulunan bilgileri içeren yeni bir madde oluşturmak da tarafsız bakış açısı politikasını ihlal eder. Önemsiz gördüğünüz veya tartışmalı bölümleri kırpmadan önce maddenin tartışma sayfasında fikrinizi diğer kullanıcılarla tartışın ve fikir birliği arayın. Zira size göre önemsiz olan bir ibare başka kullanıcılar için önemli olabilir. Ayrıca maddeyi bölerken için diğer topluluk ilkelerini de göz önünde bulundurun ve kırpılan maddenin başlığının ve içeriğinin tarafsız bir bakış açısını yansıttığından emin olun. === İstenmeyen bir bölümü kırmak === Bir maddenin bir kısmı işlevsiz katkılara dayalıysa (örneğin ""dış bağlantılar"" veya ""notlar"" bölümü gibi), içerikleri başka bir maddeye taşırken bunları kaldırmanın ana maddenin temizlenmesine yardımcı olabileceğini unutmayın. Ancak tamamen işlevsiz katkıları kaldırdığınızdan emin olun. Diğer kullanıcılardan itiraz gelirse, muhtemelen düşünemediğiniz bir durum vardır, içeriğin kaldırılmasına dair fikirlerinizi maddenin tartışma sayfasında belirtin. Bir madde ansiklopediye dahil edilmek için uygun olmayan büyük miktarda içerik içeriyorsa, bu içeriği kaldırmak yeni bir madde oluşturmaktan daha iyidir. === Boyut rehberi === Maddeleri bölmek ve küçük sayfaları birleştirmek için bazı yararlı kurallar; Lütfen unutmayın Bu kurallar sadece okunabilir düz yazı için geçerlidir ve Viki biçimlendirme işlemlerine (geçmiş listelerinde veya diğer yöntemlerle bulunur) uygulanmaz ve her bir 1000 bayt (~1 kB) 1000 karaktere eşdeğerdir. Bir maddedeki karakter sayısı XTools yardımıyla (ya da ilgili maddedeyken sol sütundaki ""Sayfa bilgisi"" bağlantısını tıklayıp en alttaki ""Dış araçlar"" sekmesindeki ""Katkılar"" linkini tıklayarak) bulunabilir. Bu temel kurallar anlam ayrımı sayfalarında daha az uygulanır ve doğal olarak yönlendirme sayfalarında geçerli değildir. Bununla birlikte belirli konular bazında oluşturulmuş listelerde bölme işleminin uygulanması genel itibariyle uygunsuzdur, özellikle de madde bölme işlemi için tabloların kırpılması gerektiriyorsa bölme işlemi tercih edilmez. Biçimlendirme veya işaretleme dili, bir belgeyi değiştirmek ve okunabilir hale getirmek için kullanılan koddur. Viki biçimlendirmesi, Vikipedi'de kullanılan kodlardır. Biçimlendirme boyutu, hem okunabilir düzyazıyı, hem Viki kodlarını hem de görüntüler veya ses klipleri gibi maddede kullanılan dosyaları içerir. Biçimlendirme boyutu her zaman yukarıdaki boyut rehberinde anlatılan okunabilir düzyazı boyutundan büyük veya ona eşit olur. Bir sayfanın biçimlendirme boyutunu bayt olarak sayfa geçmişinden görebilirsiniz. Ayrıca sağ üstteki arama kutusuna intitle:Madde başlığı yazılması, hem maddede geçen kelimelerin sayısını hem de maddenin kilobayt cinsinden boyutunu gösterir. Ancak unutulmamalıdır ki, çoğu durumda bu bilgiler tek başlarına bir maddenin bölünmesinin gerekip gerekmediğine dair güvenilir göstergeler değildir. Biçimlendirme boyutuna göre en büyük maddeler Özel:UzunSayfalar'da listelenmiştir. Sayfanın tamamı yerine bir bölümünü değiştirmenin bekleme süresini azalttığını ve birçok kullanıcı için büyük sayfa sorununu giderdiğini unutmayın. Yine de yavaş modemleri olan okuyucular tüm sayfanın yüklenmesini beklemek zorunda kalacaklardır. Tercihlerinizi (sağ üstteki ""tercihlerim"" sayfasında yer alan ""görünüm"" sekmesindeki ""taslak bağlantısı biçimi için sınır"" kısmını değiştirerek) belirli bir boyuttan daha küçük sayfalara bağlantıların farklı renkte görünmesi için ayarlayabilirsiniz. Bu bağlamda ""boyut"", değişiklik kutusunda görülen kaynak metnin boyutu anlamına gelir. İçerik, sadece maddeyi kısaltmak amacıyla kaldırılmamalıdır. Çok uzun bir maddeyle karşılaştıysanız, maddeyi değiştiremezseniz veya değiştirmeye çalıştığınızda tarayıcınız maddenin sonunda yer alan cümleleri göstermezse, sorunu çözmenin birkaç yolu vardır. En iyi yol, mümkünse daha modern bir web tarayıcısına geçmektir. Mevcut tarayıcınızı son sürüme yükseltmek daha iyi güvenlik, daha modern HTML'ye yazılmış içeriiklerin görüntülenmesi ve hata düzeltmeleri gibi çok sayıda yararı vardır. Vikipedi'deki birçok madde kalıcı olarak 32.000 bayttan daha uzun olabilir, bu nedenle eski tarayıcılar uzun maddelerle ilgili zaman zaman sorun yaşamaya devam edecektir. Genellikle, maddedeki her başlığın yanında gördüğünüz ""kaynağı değiştir"" bağlantılarını kullanarak maddeyi tek seferde bölüm şeklinde değiştirebilirsiniz. Bu yol, bölümler 32.000 bayttan uzun olmadıkça sağlıklı çalışır, zaten istisnalar hariç bir ""bölüm"" bu kadar büyük boyutlu olmamalıdır. Bir maddenin ilk giriş metnini, bu metinden bir sonraki bölümü değiştirdikten sonra URL'nin §ion=1 kısmını §ion=0 olarak değiştirebilirsiniz. ""Görünümler"" bölümündeki ""yeni bölüm"" bağlantısını (varsa) kullanarak veya mevcut bir bölümü değiştirerek ve ikinci yeni bir başlık satırı ekleyerek yeni bir bölüm oluşturabilirsiniz. Yine de bir maddeyi değiştirmek için çok uzun bir bölümle karşılaşırsanız veya konuyla ilgili başka sorunlarınız varsa, danışma masasından yardım talebinde bulunabilirsiniz. Mevcut bir metni değiştirmeden yeni bir yorum göndermenize olanak tanıyan ""yeni bölüm"" kısmını inceleyin. Özel:UzunSayfalar Vikipedi:Birleştirme Testi Vikipedi:Madde dizileri" 30 Vikipedi:İsim alanı Vikipedi:Ad alanı 0 "MediaWiki yazılımını kullanan tüm vikiler gibi, Vikipedi de toplam 18 Ad alanına (namespace) sahiptir: Herhangi bir ön ek bulundurmayan madde ad alanı ve ön eklerle ayrılan 17 yardımcı ad alanı. Bunlardan başka iki tane de özel ad alanı bulunur. === Madde ad alanı === Temel ad alanıdır. Tüm maddeler bu isim alanı altında yer alır. Herhangi bir ön ek bulundurmaz. Örnek: Balina, Microsoft, Orta Doğu Teknik Üniversitesi === Proje (Vikipedi) ad alanı === Doğrudan Vikipedi ile ilgili olan konular için ayrılmış ad alanıdır. ""Vikipedi:"" ön eki ile ayrılır. (Şu an görmekte olduğunuz sayfa gibi.) Örnek: Vikipedi:Tarafsız bakış açısı, Vikipedi:Doğrulanabilirlik, Vikipedi:Köy çeşmesi === Portal ad alanı === Okuyuculara yönelik, spesifik bir konuda bilgi edinmelerini ve Vikipedi içeridinde dolaşabilmelerini kolaylaştırmak amacı ile hazırlanmış portallar bu alanda bulunur. Bu sayfalarda okurları katılımda bulunmaya teşvik edici bağlantılar da bulunabilir. ""Portal:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Portal:Tarih, Portal:Türkiye, Portal:Spor === Kullanıcı ad alanı === Vikipedi'de kayıtlı kullanıcıların sahip olduğu ad alanıdır. ""Kullanıcı:"" ön eki ile ayrılır. Vikipedistler bu sayfaları kendileri ile ilgili kişisel bilgiler vermekte ve kendilerine yardımcı olacak kimi içerikleri barındırmakta (Örneğin sık ziyaret edilen sayfalara bağlantılar gibi) kullanırlar. Örnek: Kullanıcı:Şamar oğlanı === Dosya ad alanı === Resim ve kimi medya dosyalarını barındırmak için kullanılan ad alanıdır. ""Dosya:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Dosya:İstanbul.jpg === MedyaViki ad alanı === Viki arayüz metinlerinin bulunduğu alandır. Önemli olduklarından koruma altında bulunurlar. ""MedyaViki:"" ön eki ile ayrılırlar. Bu metinlerin tamamına Özel:Allmessages sayfasından ulaşılabilir. Örnek: MedyaViki:recentchanges === Şablon ad alanı === Vikipedi'de çok sayfada kullanılan şablonlar bu ad alanında bulunur. ""Şablon:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Şablon:Düzenle, Şablon:Periyodik tablo === Kategori ad alanı === Vikipedi sayfalarına ait oluşturulmuş kategorileri içerir. ""Kategori:"" ön eki ile ayrılır. Bir kategoriye bağlantı konulan tüm sayfalar otomatik olarak o kategori altında listelenir. Örnek: Kategori:Kıtalar, Kategori:Müzik grupları, Kategori:Sinema === Yardım ad alanı === Vikipedi ve onun kullanımı ile ilgili oluşturulmuş tüm yardım amaçlı sayfalar bu ad alanında yer alır. ""Yardım:"" ön eki ile ayrılır. Örnek: Yardım:Sayfa nasıl yazılır, Yardım:İçindekiler === Tartışma ad alanları === Özel sayfalar dışında yer alan tüm ad alanlarının ayrıca bir tartışma ad alanı bulunur. Tartışma sayfaları, ilgili ad alanından sonra ve sayfa adından önce gelen bir ""Tartışma:"" ön eki ile ayrılırlar. Bu sayfalar diğer vikipedistlerle sayfa hakkında tartışmak, sayfa ile ilgili yorumlar yapmak ve ortak kararları almak amacı ile kullanılırlar. Örnek: Tartışma:İspanyolca, Tartışma:Ana Sayfa, Vikipedi tartışma:Hızlı silme, Şablon tartışma:TaksokutuKullanıcı alan adı için ayrılmış tartışma sayfaları özel bir ad alırlar: Kullanıcı mesaj sayfaları. Bu sayfalar Vikipedistlerin birbiri ile mesajlaşarak haberleşmesi için kullanılır. Örnek: Kullanıcı mesaj:Şamar oğlanı Vikipedi'de veritabanında depolanmakta olan sayfalarla ilişkili olmayan iki tane sanal ad alanı bulunmaktadır. === Özel === Özel: ad alanı, Özel:SonDeğişiklikler gibi talep üzerine yazılım tarafından oluşturulan sayfalardır (özel sayfalar olarak adlandırılır). Bu sayfalara normal yöntemle, yani [[Özel:Sondeğişiklikler]] şeklinde, bağlantı verilebilir. Ancak eğer özel sayfanın parametreleri (değişken değerleri) varsa o zaman dış bağlantı şeklinde sayfanın tüm URL'si yazılmalıdır. Örneğin //tr.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Özel:SonDeğişiklikler&days=3&limit=10 bağlantısı en son on değişikliği gösterir. Ayrıca bir önceki örnekteki gibi uzun uzadıya bağlantıyı yazmak yerine başka bir yöntemle de parametreli özel sayfalara bağlantı verebilirsiniz. {{fullurl:Özel:SonDeğişiklikler|days=3&limit=10}} yazdığınızda şu şekilde görüntülenir: //tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler&days=3&limit=10 Bir sayfayı özel sayfaya yönlendirme devre dışı bırakılmıştır. Özel sayfaya yönlendirme yapan bir sayfaya girdiğinizde yönlendirme yapılmaz; ancak sayfanın yönlendirmesi istenen özel sayfaya bir bağlantı gösterilir. Özel sayfaların isimleri büyük-küçük harfe duyarlı değildir. Yani Özel:SONDeğişiklikler veya Özel:sondeğişiklikler yazmanız bir şey değiştirmez. === Medya === Medya ad alanı, dosyanın açıklama sayfasına bağlantı vermektense doğrudan dosyanın kendisine bağlantı vermek için kullanılabilir, daha fazla bilgi için yukarıdaki dosya ad alanı açıklamasına bakın. Eğer bir sayfa adında iki nokta bulunuyor ancak sayfa öneki yazılımda bir ad alanı olarak tanımlanmamışsa, sayfa ana ad alanına ait olarak algılanır. Ancak bu öneklerin bazıları belirli özel kullanımlara sahiptir, ve bunlar eş ad alanları olarak adlandırılır. Eş ad alanlarının en yaygın olarak, temel ad alanlarında bulunan sayfalara giden kısayol yönlendirmeleri olarak kullanılır. Bu amaçla kullanılan eş ad alanları: P: Portal ad alanındaki sayfalar için Y: Yardım ad alanındaki sayfalar için Ş: Şablon ad alanındaki sayfalar için KAT: Kategori ad alanındaki sayfalar için VP: Vikipedi ad alanındaki sayfalar içinTüm kısayol sayfaları Vikipedi:Kısayol sayfasında listelenmiştir. [[Talk:Wikipedia:Namespace]] is an example of a non-standard (and not recommended) talk page name, which is discussed further at m:Talk:En:Talk:Wikipedia:Namespace; a page which is special itself, in that the link that is supposed to be to the corresponding article on meta is an interwiki link to the non-standard talk page on Wikipedia. The Image:Image: namespace was never standard, and is no longer functional as of MediaWiki 1.3. The (2 +) 16 + 6 2 namespaces in Wikipedia are shown here along with the variables that refer to them: All namespaces with a positive number or zero in this list are searchable. Specifically, the Ortam and Özel namespaces are not searchable." 31 Vikipedi:Ben bunu beğenmiyorum Vikipedi:Ben bunu beğenmiyorum 6 "Ben bunu beğendim ya da Ben bunu beğenmedim argümanları tartışma sayfalarında sunulabilecek gerekçeler değildir. İş Görüşmeleri (Business Negotiation) adlı kitaplarında Paul Steele ve Tom Beasor ticaret hilesi olarak gösterdikleri bir taktikten söz eder. ""Karşı çıkılamaz bir gerçekle karşılaştığınız zaman duygusal bir gerekçe kullanın. Örneğin Ben bunu beğenmiyorum veya Bu anlaşma bana pek de çekici gelmedi. Bu gibi gerekçeler onlarca sağlam temele dayanan argümanı yok edebilir.Biz Vikipedi'de bunun karşıtını uygulamak zorundayız. Vikipedi'de duygular mantığın önüne geçemez. Biz Steele ve Beasor'ın oyun olarak tanımladığı bir durumu kazanmaya çalışmıyoruz. Vikipedi bir iş anlaşması değildir. Vikipedi bir ansiklopedidir. Sağlam gerekçeler kesinlikle duygusal, kişisel tercihleri yener. Wouter H. Slob, Dialogical Rhetoric, ""Ben bunu beğenmiyorum"" gerekçesini zayıf bir gerekçe olarak nitelendirmiştir. Vikipedi'deki tartışmalar söz konusu olduğunda ""Ben bunu beğenmiyorum"" gerekçesi o kadar geçersizdir ki buna ağırlık falan verilmesi bile söz konusu değildir. === Madde içeriği === Düzenleme tartışmaları mantıklı, uygar tartışmalar sonucunda çözülmelidir ve editörler argümanlarını doğrulanabilir, özgün araştırma, analiz, hipotez içermeyen bağımsız kaynaklara dayandırmalıdır. Vikipedi:Tarafsız bakış açısı doğuştan gelen önyargılarımızı kapıda bırakarak düzenleme yapmamızı şart koşar. Bunlar ister siyasi, ister sosyal, coğrafi, dilbilimsel, kültürel veya isterse başka bir şey olsun... Hatta bazen doğrudan kendi önyargılarımıza düşman saydığımız görüşlerin bakış açılarını yakalamamız beklenir. === Silme tartışmaları === ""Ben bunu beğendim"" ya da ""Ben bunu beğenmedim"" gerekçeleri silme tartışmalarında kullanılmamalıdır. Buradaki ana prensip Wikipedia'danın böyle bir çizgide organize olmamasından kaynaklanır. Burası bir ansiklopedi, bir başvuru kaynağı olmaya çalışır. Maddelerin yalnızca popüler olan, ilginç gelen başlıklarla ve bir grup editörün neyin kalacağına karar verdiği bir ortamda kalması oldukça kaotik ve kafa karıştırıcı bir duruma sebep olur. Wikipedia'nın editör kadrosu dünyanın çok çeşitli yerlerinden kişileri içerir ve birilerine ilginç gelmeyen veya beğenilmeyecek bir konu başkaları için hayati önemde olabilir. Birbirlerini oylamada saf dışı bırakmaya çalışan grupların varlığı ne arzu edilen birşeydir, ne de verimli bir ortam doğurur. Yıllardır bunun tecrübe ettik ve bu daha iyi bir ansiklopedi oluşturmamıza hizmet etmedi. İnsanlığın bilgisi Wikipedia'nın bilgisini kapsar ve onun kapsamı güvenilir kaynaklarda geçtiği ve belgelenebildiği alanla tanımlıdır. Bu alan editörlerin kalmasını istediği şeylerle tespit edilmez. Argümanlarımızı da kaynakların gösterdiği gerekçelere dayandırmalıyız, kendi kişisel görüşlerimize ve beğenilerimize göre değil. === Başlık tartışmaları === ""Ben bunu beğendim"" ya da ""Ben bunu beğenmedim"" gerekçeleri başlık belirleme tartışmalarında kullanılmamalıdır; ister belirli bir maddeyle ilgili olsun isterse de adlandırma yönergesinde bir maddenin nasıl adlandırılacağına yönelik tartışmada... Maddelerin yalnızca popüler olan, ilginç gelen şekilde veya bir grup editörün neyin kalacağına karar verdiği bir ortamda adlandırılması oldukça kaotik ve kafa karıştırıcı bir duruma sebep olur. Wikipedia'nın editör kadrosu dünyanın çok çeşitli yerlerinden kişileri içerir ve birilerine ilginç gelmeyen veya beğenilmeyecek bir konu başkaları için hayati önemde olabilir. Birbirlerini maddenin nasıl adlandırılacağına dair bir oylamada saf dışı bırakmaya çalışan ve bunu bir ""kim daha popüler"" yarışmasına döndüren grupların varlığı ne arzu edilen birşeydir, ne de verimli bir ortam doğurur. Yıllardır bunun tecrübe ettik ve bu daha iyi bir ansiklopedi oluşturmamıza hizmet etmedi. Maddelerin nasıl adlandırılacağına ilişkin gerekçeler ilgili konunun kaynaklarda adlandırılışını yansıtmalıdır ve Vikipedi'nin madde adlandırma yönergelerine uymalıdır. Fikir birliği oyların yüzdesel oranıyla değil, ortaya koyulan gerekçelerin kalitesi ile yani, yönergelerle, politikalarla ve uygulamalarla olan uyumu ile belirlenir. Madde taşıma oylamalarında yapıcı olmayan destek argümana örnek: ""X'e göre tutarlı olması için"". Tamam da, diğer kriterler ne olacak? Onları görmezden mi geleceğiz?Madde taşıma oylamalarında yapıcı olmayan karşıt argümanına örnek: ""Önerilen başlık zaten buraya yönlendirilmiş"". Peki, bu bir hata değilse sadece ana konunun başlığının önerilen başlık için ""ana konu"" olduğunu gösterir. Bu, o maddenin oraya taşınmaması için gerekçe değildir. Lütfen destekleme yönünde sunulan argümanlara neden karşı olduğunuzu açıklayın.Bu tartışmalı bir konu, bırakalım kalsın"". Evet tabii ki. Tartışmalı bir konu olmasa neden tartışalım ki? Lütfen görüşünüzü isimlendirme politikasına uygun olarak tarafsız bir bakış açısı ile, her iki tarafın da gerekçelerini değerlendirerek sunun. === Kullanıcı arayüzü tartışmaları === Wikipedia'nın kullanıcı arayüzünün bir kısmının daha kolay bir şeyle değiştirilmesine yönelik tartışmalarda tecrübeli kullanıcıların ""ben bunu beğeniyorum"" demesine sık rastlanılır. Bu genelde ""Benim arayüzün o kısmıyla herhangi bir sıkıntım yok"", ""bana göre kolay"" veya ""bu şekilde kullanmaya alıştım ben"" şeklinde ifade edilir. Bunların hepsi ""ben beğeniyorum"" düşüncesinin birer türevidir. Bunların hiçbirisi tecrübesiz bir kullanıcının arayüzün o kısmıyla ilgili sorun yaşayıp yaşamayacağı sorusuna cevap vermez. Bir şeyi değiştirmek, onu yeni kullanıcılar için daha kullanışlı yapabilir fakat mevcut duruma alışkın olan kullanıcılara zorluk çıkartır. Bunu savunmak kısmen dürüst olacaktır ama ""ben beğenmiyorum"" diyen bir editör bu argümanın ilk kısmını görmezden gelerek entelektüel dürüstlüğüne leke sürer çünkü tecrübeli bir editör için geçerli olan bir durum bütün editörler için genellenemez. Tecrübeli kullanıcılar kullanıcı arayüzünün beğendikleri bir kısmın aslında yeni kullanıcılara zor geldiğini kabul ettiklerinde iki şey mümkün hale gelir: Değişimin yeni kullanıcılara hangi avantajları sağlayacağı, tecrübeli kullanıcılara hangi maliyetleri yükleyeceği tartışılabilir hale geldiği için fikir birliği oluşması daha muhtemeldir.Tecrübeli kullanıcıların alışkın olduğu arayüzü gerektiğinde aktif hale getirebilecek bir yöntem geliştirilebilir. Bu yöntem değişimin maliyetini azaltabilir. Bu argümanlarla başa çıkmak iki farklı eylemi içerir: bu argümanları sunmamak, bu argümanlara cevap vermemek. Böyle argümanları cevaplamanın getirdiği zorluklar, Dixy Lee Ray tarafından nükleer enerji tartışmasında ""içten gelen hislerle"" sunulan irrasyonel ve subjektif argümanların nasıl cevaplandırıldığına dair örneğiyle sunulmuştur. ""Mantık böyle bir argümanla nasıl başa çıkabilir ki? Bu gerçekten çok zor. Kim bilir kaç kere itirazlarını mantıklı şekilde cevapladığım rakiplerimin ""Üzgünüm, belki de sen haklısın ama ben bunu istemiyorum"" demesiyle karşılaştım. Hatta karşıt görüşün temsilcileri şunu diyordu: ""Sizden mantığınızı ve aklınızı kullanmanızı isterler, artık kararlarımızda akıl ve mantık yerine duygularımızı kullanmanın vakti gelmiştir!""Yapılmaması gereken şeylerden birisi kişinin kendisini bu seviyeye indirgemesidir. Ben bunu beğeniyorum ya da beğenmiyorum gerekçesi bir görüşe karşı olunurken zayıf olduğu gibi başka bir görüşe karşı gerekçe oluşturulurken de zayıftır. Birisi böyle bir argümanın subjektif, Wikipedia politikalarına aykırı olduğunu, Wikipedia'da yeri olmadığını ortaya koyabilir ve fikir birliği oluşturulurken bunlar doğrudan elenebilir. Ama editörler argümanları doğrudan karşıtlarını söyleyerek oy mücadelesi içine de girmemelidir. Vikipedi, blok halinde argümansız oy kullanan editör çetelerinin uygulamalarından geçmişte fayda görmemiştir. Wikipedia tartışmalar yoluyla örgütlenir, oylamalar yoluyla değil. Aslında buradaki çoğu tartışmada sonuçta ""oyla ilgili birşey yoktur"". Bunu unutma. İstiflenecek oy pusulaları yoktur. Ray, şu önemli gözlemi de not etmiştir: Ona göre ""doğruların aranırken objektiflikten vazgeçenler"" başkalarını da bu yöntemi kullanmakla suçlamaktadır. Çünkü onların görüşüne başkalarının da bunu yapıyor olması ""kendi inançlarıyla tamamen uyuşmaktadır"". Yine de başkaları yapıyor diye Vikipedi'de bizim de bunu uygulamamız bu hareketin doğru olduğunu göstermez. Bu argümanı başkaları kullansa bile karşı cevap verirken kendimizin kullanmaması, bundan tamamen kurtulma çabasının önemli bir kısmıdır. Kişiler ""Ben bunu beğenmiyorum"" ya da ""ben bunu beğeniyorum"" argümanını ne zaman kullandıklarını fark ederek bundan vazgeçmelidir. Richard Eyre tarafından tiyatro eleştirileri hakkında getirilen bir yorum şöyle der: Aslında yapmaya çalıştığınız şeyin zekice bir tahlilinin yapılmış olmasını ümit edersiniz. ""Ben bunu beğenmedim, bu bana göre değil"" diyen birini görmeyi beklemezsiniz. Bu kesinlikle subjektiftir. Kişisel kimya ile ilgili birşeydir. ""Ben bunu beğenmedim çünkü x, y ve z"" dendiğinde ise ilk başta buna öfke ile baksam da üç dört ay sonra ""evet, aslında gerçekten haklıymış"" diyebiliyorum.Eyre şunu demek istiyor: Beğenme veya beğenmeme eylemleri neden beğenildiği veya beğenilmediğine dair gerekçe sunulmadığı zaman bir anlam ifade etmez. ""Beğenmedim"" argümanına gerekçe eklemek yeterli olmaz, kişisel görüşlerimizi de onun içinden ayıklamalıyız. Kişisel görüş tiyatro eleştirisinde bir miktar yer tutsa da ansiklopedi yazımı esnasında bunun hiçbir yeri yoktur. Wikipedia tartışma sayfalarında konu hakkındaki kişisel görüşler tartışılmaz, maddenin nasıl yazılacağı ve düzenleneceği tartışılır. Tartışma sayfaları ansiklopedi maddelerine ait konuların tartışıldığı serbest kürsü değildir. Vikipedi:Önemsizlik Safsata" 32 Vikipedi:Vandalizm Vikipedi:Vandalizm 7 "Vikipedi'de vandalizm, ansiklopediyi bozmak amacı ile ve kasıtlı olarak içerik ekleme, silme veya değişiklik yapma eylemidir. En sık karşılaşılan vandalizm türü, varolan bir metni çıkarmak ya da hakaret, açık saçık yazılar veya tamamen ilgisiz bir metinle değiştirmek şeklindedir. Neyse ki bu tip vandalizm genelde kolay tespit edilir ve düzeltilir. İyi niyetle, ansiklopediyi geliştirme amacıyla yapılan hatalı değişiklikler vandalizm sayılmaz. Örneğin maddeye kişisel bir yorumu bir kez eklemek vandalizm sayılmaz, bu sadece faydalı değildir ve çıkarılmalıdır. Kasıt ve kötü niyetin bariz olması gerekir. Vandalizm Vikipedi kurallarına göre suçtur ve tespit edilip, başa çıkılması gerekmektedir. Eğer tek başınıza başa çıkamazsanız, diğerlerinden veya hizmetlilerden yardım isteyebilirsiniz. Bazen vandalizm bariz olmadığı gibi, büyük ve tartışmalı değişiklikler vandalizm olmayabilir. Bu gibi özel durumlarda dikkatli davranmak, hareketin sebeplerini araştırmak ve vandalizmi deliller ile ispatlamak gerekebilir. Vandalizmi tespit etmede kullanılan bazı yollar şu şekildedir: Şüpheli düzenlemeleri tespit etmek için kullanılan en basit yol: Son değişiklikler listesinde devriye gezmek. İzleme listenize göz atmak. Bir maddenin düzenleme geçmişini incelemek; yakın zamanda yapılmış herhangi bir şüpheli düzenleme için kontrol edilebilir ve şüpheli olmayan bir düzenleme geçmişi kümesi ile sürümler karşılaştırılabilir. Bu yöntemle aynı anda birçok şüpheli düzenleme kontrol edilebilir. Vandalizm görürseniz değişikliği geri alın. Ayrıca, vandalın kullanıcı sayfasına da mesaj bırakın. Mesajlarınızda imzanızı (~~~~) kullanmayı unutmayın. Eğer devam ederse, Vikipedi:Kullanıcı engelleme talepleri sayfasına kullanıcıyı ya da vandalizmde bulunan IP adresini ekleyin. Hizmetliler, ilgili vandalın erişimini belirli süreliğine durdurabilir. Anonim kullanıcılar tarafından biyografik sayfaların boşaltılması vandalizm olmayabilir. Konu ile ilgili olarak Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakın. 2002 yılında IBM tarafından yapılan bir araştırma İngilizce Vikipedi'deki çoğu vandalizmin beş dakika içerisinde onarıldığını göstermiştir. Ama vandalizm daima kullanıcıların karşısına bir sorun olarak çıkmaya devam edecektir. Bir sayfayı değiştirmeden önce, geçmişine bakıp, yakın zamanda bir vandalizme uğrayıp uğramadığını kontrol etmek yararlı olabilir. Vikipedi'deki vandalizm çoğunlukla şu kategorilerden birine veya birkaçına girer: Silme Kısmen ya da tamamen sayfaların içini silme. Reklam Reklam amaçlı dış bağlantılar koyma. Kişisel reklam yapma. VandalBot Çok sayıda sayfada (yüzlerce sayfa) reklam amaçlı, silme amaçlı robot ya da bot diye tanımlanan programlar yardımı ile tahribat. Çocuksu ve saçma vandalizm Sayfalara mesajlar ekleme, şakalar koyma, hayali içerik ekleme. Sinsi vandalizm Tespit edilmesi zor olan vandalizm. Sayfalara yanlış bilgi girme, tarihleri değiştirme, mantıklı gibi görünen ama hatalı yazım değiştirme. İlgi arayan vandalizm Hakaretler ekleme, saldırı amaçlı kullanıcı isimleri kullanma, sayfalara dalga geçme amaçlı yazılar ekleme. Kullanıcı sayfası vandalizmi Kullanıcı sayfalarına hakaret, küfür amaçlı yazılar ekleme. Resim vandalizmi Tahrik edici, siyasi mesajlar içeren, kötü niyetli ve benzeri resimler yüklemek. Uyarı şablonu vandalizmi Kötü niyetle sayfalara uyarı şablonu eklemek ya da var olan uyarıyı kaldırmak. Şablon vandalizmi Üstte bahsedilenleri şablonlar ile yapmak. Sayfa adı değiştirme vandalizmi Sayfaların ismini çirkin ya da alakasız bir isimle değiştirme. (Şu anda Vikipedi beyaz liste üyesi olduktan sonra sayfa ismi değiştirmeye izin veriyor.) Yönlendirme vandalizmi Sayfaları alakasız ya da saldırı amaçlı resim ya da diğer sayfalara yönlendirme. Bağlantı vandalizmi Sayfa içindeki bağlantıları, dışarıdan bakıldığında belli olmayan ama başka bir alakasız, uygun olmayan ya da saçma sayfaya gidecek şekilde değiştirme. Sakınma vandalizmi Silinme, telif hakkı gibi sayfanın kaldırılmasına yönelik uyarıları kaldırıp sayfanın silinme riskini ortadan kaldırmaya çalışma. Gelişigüzel harf vandalizmi Sayfalara ""aslkdjnsdagkljhasdlkh,"" örneği gibi yazılar eklemek. Kullanıcıların yorumlarını değiştirmek Başkası tarafından yazılmış yorumu ya da oyu, anlamını değiştirecek ya da yok edecek şekilde değiştirmek. (Kişisel saldırı yazılarını değiştirmek bu kapsama girmez.) Uyuşmazlık sebebiyle konmuş şablonları kaldırmak Uyuşmazlık belirten uyarı şablonları (taraflı, hatalı içerik vb.) ilgili sayfada bir problem olduğuna işaret etmek için vardır. Uyuşmazlığın çözüldüğü kesinleşmeden uyarıyı kaldırmayın. Genel kural olarak, 24 saat içinde bir uyarı etiketini bir kereden fazla kaldırmayın. Tartışma sayfası vandalizmi Tartışma sayfalarından diğerlerinin yazılarını silmek. Kişisel saldırıların silinmesi bu kapsama girmez. Kullanıcıların kendi tartışma sayfalarında yaptığı silmeler bu kapsama girmez. Resmi ilke/kural vandalizmi Toplumun onayını almadan, ya da zaten varolan toplum onayını hiçe sayarak, kendisine ters gelen Vikipedi kurallarından bir maddeyi değiştirmek, silmek ya da madde eklemek. Anlamını değiştirmeden, maddeyi geliştirmek, daha açık hale getirmek için düzenlemeler yapmak vandalizm sayılmaz. Telif hakkı vandalizmi Bilerek, Vikipedi ilkesi olan telif hakkı ihlali olacak içerik eklemek. İlkeyi bilmeden yapıldıysa, vandalizm sayılmaz ama bilgilendirildikten sonra ısrar edilirse, vandalizme girer. Telif hakkı olan resimler, iyi niyet kapsamında kullanıldığında vandalizme girmezler. Kullanıcı adı vandalizmi Kullanılsın ya da kullanılmasın, tahrik edici, hakaret içerikli vb. kullanıcı ismi almak. Kukla şablonu Vandalizmi Başka kullanıcının sayfasına kuklacılık yapıp yapmadığı kanıtlanmadığı halde kukla şablonu koymak. Uygun olmayan kullanıcı adı şablonu Başka kullanıcının sayfasına uygun olan bir kullanıcı ismi aldığı halde uygunsuz kullanıcı şablonu koyma. Bazen vandalizm olarak adlandırılsalar da, aşağıdaki eylemler vandalizm değildir ve başka yollarla çözülürler: Yeni gelenlerin denemeleri Vikipedi'ye yeni gelen biri, ""değiştir"" düğmesini görünce, gerçekten değiştirebilir miyim diye merak eder ve basıp sayfaya deneme amaçlı bir şeyler yazabilir. Bu vandalizm değildir! Tam tersine bu kullanıcılar sıcak bir mesajla karşılanmalı ve denemelerini serbestçe yapabileceği Vikipedi:Deneme tahtasının yolu gösterilmelidir. Wiki dilini ve biçimi öğrenmek Bazı kullanıcıların wiki dilini öğrenmesi zaman alabilir. Öğrenmek için garip değişiklikler yapabilirler. Onları vandal olarak adlandırmak yerine, yardım edip, denemeye çalıştığı şeyi göstererek ya da ilgili yardım sayfasına yönlendirerek yardım etmek gerekir. Tarafsızlık ilkesi ihlalleri Tarafsızlık ilkesi çoğumuz için zor anlaşılan bir ilkedir ve bazen deneyimli Vikipedistler bile kaza ile tarafsız bakış açısından ideal olmayan katkılarda bulunabilirler. Gerçekten de inandığımız değerler bizleri daha olumlu ya da olumsuz yönde körleştirmiştir. Ancak bu vandalizm değildir. Keskin değişiklikler Vikipedistler ilgili maddeyi iyileştirmek için bazen temizlikler yapmaktadırlar. Belki yazdığınız bir yazı çıkarılmış, tartışma sayfasına aktarılmış veya yeniden yazılmış olabilir. Bunu vandalizm ile karıştırmayın. Hatalar Bazı kullanıcılar, doğruluğu olmayan ama öyle olduğunu sandığı, yanlış bilgiler ekleyebilirler. Bunu yaparken, iyi niyeti ile ansiklopediye bir bilgi eklemek istemiş olabilir. Eğer eklenen yazının doğru olmadığına inanıyorsanız, bundan emin olup, ekleyen kişiye bunu bildiriniz. İnatçılık Bazı kullanıcılar, diğer kullanıcıların tartışma sayfasında ""konuşarak çözelim"" fikrini kabul etmeyip, herkesin karşı çıktığı bir değişikliği kendi bildiği gibi yapmakta ısrarcı olabilir. Bu hayıflanılacak bir durumdur ama vandalizm kapsamına girmez. Başka yollar ile çözülür. Hakaret veya kişisel saldırı Kişisel saldırıların yasak olması, Vikipedi'nin açık bir kuralıdır ve o kapsamda değerlendirilir. Bu nedenle VP:EP'de vandalizm ve kişisel saldırıya yönelik kurallar ayrıdır. Bazı saldırılar vandalizm barındırabilir elbette ama her saldırı bir vandalizm içermez. Silebilme düşüncesi Bir kullanıcı bir sayfayı boşaltırsam belki sayfa da silinebilir der ve sayfayı boşaltabilir, bu vandalizm değildir. Bunu sadece Hizmetliler silme aracıyla yapabilir. Vikipedi:Vandalları aşağılamayın" 33 Vikipedi:Tarafsız bakış açısı Vikipedi:Tarafsız bakış açısı 10 "Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı (TBA) politikasına göre her madde, tüm taraflara eşit uzaklıkta ve yansız olarak, güvenilir kaynaklarda yayımlanmış doğrulanabilir bilgilerle yazılmalıdır. Vikipedi'deki bütün maddeler ve diğer ansiklopedik içerikler tarafsız bir noktadan yazılmalıdır. TBA, Vikipedi ve diğer Vikipedi projelerinde temel bir politikadır. Bu politika, tartışmaya açık değildir ve tüm kullanıcılar bu politikaya uymalı, tüm maddeler ise bu politikaya göre yazılmalıdır. ""Tarafsız bakış açısı"" Vikipedi'nin üç temel içerik politikasından biridir. Diğer iki temel politika Vikipedi:Doğrulanabilirlik ve Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemektir. Bu üç politika birlikte, Vikipedi'nin ana alanında yer alan maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu politikalar birbirini tamamlayan politikalar olduğu için tek başlarına yorumlanmamalı ve Vikipedi kullanıcıları bu üç politikayı bir arada değerlendirmelidir. Temel politikaların ve kuralların anlatıldığı sayfalarda yalnızca uygulamaları geliştirmek ve politikaların kolay anlaşılabilir hâle gelmesi için değişiklik yapılabilir. === Tarafsız bakış açısı === Tarafsız bakış açısı, birbiriyle çatışan görüşlerle başa çıkmanın bir yoludur. Vikipedi'nin tarafsızlık kuralına göre birbiriyle çatışan görüşler olduğu takdirde bu görüşler yan tutmadan, tarafsızca sunulmalıdır. Farklı görüşlerin hiçbirine yersiz bir öncelik verilmemeli veya doğru olarak gösterilmemelidir. Yalnızca en popüler görüş açısı değil, yayımlanmış tüm önemli görüşler sunulmalıdır. Bu durumda bile en popüler bakış açısının ve orta yol bir görüşün doğru olduğuna dair bir açıklama yapılmamalıdır. Okuyucuların konu hakkında kendi fikirlerini oluşturmalarına izin verilmelidir. Anlamı isminin üzerinde, tarafsız bakış açısı da nihayetinde bir bakış açısıdır, kesinlikle bakış açılarının yok edilmesi veya farklı bakış açılarından söz edilmemesi anlamına gelmez. Bu bakış açısı konu hakkındaki farklı bakış açılarının yanında veya karşısında olmayan, tarafsız bir bakış açısıdır. Konu hakkındaki tartışmalar tanımlanır, gösterilir, nitelenir ama tartışmaya girilmez. Kimin neye niçin inandığı ve hangi görüş açısının en popüler olduğu hakkında bilgi verilir. Detaylı yazılan maddelerde her görüş açısının ortak değerlendirmesi de verilebilir ama hangisinin daha iyi olduğu hakkında yorum yapmaktan özellikle kaçınılır. Tarafsız yazım, bir tartışmanın tüm taraflarını duygudan uzak, hesaplı, analitik gözle tanımlayan bir yazım biçimi olarak düşünülebilir. Maddede özel bir bakış açısına doğru bir eğilim gözlemlendiğinde bu maddenin düzeltilmesi yani tarafsız hâle getirilmesi gerekir. === Yanlılık === TBA'ya göre görüşler taraf tutmadan tanımlanmalıdır. Tüm yazarların ve tüm kaynakların görüşleri bir konuya eğilim gösterir ve bazı yanlılıklar içerir. Yanlılıktan kasıt, özel bir bakış açısına ya da ideolojiye meyil eden taraflı bir bakış açısına sahip olmaktır. Yanlılıktan etkilenerek hareket eden kişinin yanlı olduğu söylenebilir. Taraf tutmak ya da yanlı olmak demek, kişinin bir iddianın doğruluğunu ya da yanlışlığını kabul etmek için o iddianın geçerliliğinden ve sağlamlığından çok kendi oluşturmuş olduğu fikirlere uyup uymadığını temel almasıdır. Yanlılık türleri arasında şunlar bulunur: Sınıfsal yanlılık; bir sosyal sınıfı kayıran ya da sosyal sınıf ayrımını gözeten yanlılık. Ticari yanlılık; reklam, seçim kampanyası gibi ilgilileri kayıran ve özellikle kamuoyu oluşturmak için oluşturulan fikirlere bağlı gibi. Irk veya etnik kökene bağlı yanlılık; ırkçılık, milliyetçilik ve bölgecilik bu kapsamdaki yanlılıkın içine girer. Cinsiyete bağlı yanlılık, cinsiyet ayrımcılığı ya da homofobi tarzı yanlılık. Coğrafi yanlılık; tartışmalı konunun yalnızca bir ülkeye göre durumunun belirtilip, diğer ülkelerin bakış açısının belirtilmemesi gibi durumlar. Ulusal yanlılık; belirli bir ulusun çıkarlarını gözeten yanlılık. Siyasî yanlılık; bir siyasi partiyi tutan veya karşı olan görüşlere bağlı yanlılık. Dinî yanlılık; dinî konularda bir dinin bakış açısını diğer dinlere göre üstün tutan yanlılık. Sansasyonellik; olağanüstü olayların sıradan olaylar karşısında daha önemli tutulması, olağandışı haberlerin ticari kazanç amacıyla, olduğundan fazla abartılması sayılabilir. === Basit bir tarafsızlık tarifi === Tarafsızlık kurallarını basitçe şöyle tarif edebiliriz: Farklı kanılar üzerine olanlar da dahil olmak üzere yalnızca olguları belirtin, yalnızca kanıların kendisini belirtmeyin. Olgu ve kanı birbirinden farklıdır. ""Olgu"" diyerek ""üzerinde ciddi bir tartışma olmayan bilgi"" kastedilmektedir. Örnek olarak, bir anket çalışması sonucu yayımlanan sonuçlar bir olgudur. Mars adında bir gezegen olduğu bir olgudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olduğu bir olgudur. Bu olguların geçerliliğini kimse tartışmaz, dolayısıyla bu olgulardan istediğimiz kadarını kullanmakta özgürüz. ""Kanı"" diyerek ise ""üzerinde bazı tartışmalar olan bilgi"" kastedilmektedir. Bazı durumlarda konu üzerindeki tartışmaların ciddiye alınıp alınmaması üzerinde ortada kalınan durumlar olsa da bazı önermeler oldukça açık bir biçimde kanı niteliği taşır. Örneğin, Beatles’ın dünyanın en büyük grubu olduğu kanıdır. ABD’nin Irak’ı işgal etmesinin doğru olduğunu söylemek bir kanıdır. Vikipedi yukarıda belirtildiği şekliyle kanılardan çok olguların belirtilmesine adanmıştır. Bir kanıyı belirtmek istediğimizde, bu kanının kimin tarafından verildiğini söyleyerek bu kanıyı bir olguya çevirebiliriz. Dolayısıyla, ""Beatles en büyük müzik grubuydu"" demek yerine, anket sonuçlarıyla doğrulanabilecek olan ""ABD’lilerin çoğu Beatles’ın en büyük müzik grubu olduğuna inanır"" demek bir olgudur. ""Beatles, Billboard listesine girmiş birçok şarkı yapmıştır"" sözü de bir olgudur. Bu şekilde ilk cümledeki öznel kanıyı, ikinci ve üçüncü cümlede olduğu gibi doğrulanabilir bir şekilde kanı üzerine olguyu verebiliriz. Dikkat edilmesi gereken, burada yapılan siyasi tartışmalarda söylenen ""bazıları inanır ki…"" lafından farklı olarak kanının atfedildiği kaynak ya da kişi tanımlanabilir ve nesnel olarak belirlenebilir bir topluluk olmak durumundadır. İsim verilmesi durumunda da sözü edilen kişinin konu üzerinde tanınmış bir otorite olması gerekir. Kanıları sunarken akılda tutulması gereken, kanıların en iyi nasıl anlatılabileceği üzerine anlaşmazlıklar bulunduğudur. Bazen kanıları tanımlamak için farklı cümleler kurmak ve sonunda konu hakkındaki tüm farklı kanıların hakkını gözeten anlatım yöntemine ulaşmak gerekebilir. Ancak Vikipedi’nin tarafsızlık kuralını anlatabilmek için yalnızca kanıları değil olguları belirtiriz demek ""yeterli değildir."" Bir ""kanı hakkındaki"" olguları belirtirken ""aynı zamanda"" ""karşı karşıya gelen kanılar hakkındaki"" olguları da belirtmek önemlidir. Bunu yaparken de kanılardan birisinin doğru ya da yanlış olduğu konusunda yorum yapılmamalıdır. Farklı kanılara kimlerin sahip olduğu ve bunun nedenleri hakkındaki olguları da bildirmek oldukça önemlidir. Bu gibi durumlarda o görüşün öndegelen bir temsilcisini kaynak göstermek iyi bir yöntemdir. === Bakış açısı ayrımları === Bakış açısı ayrımı başka bir maddede geçen bir konunun olumlu ya da olumsuz yanlarından kaçınmak ya da bunları vurgulamak için yeni bir madde yaratarak TBA kurallarına uymamak için yapılmış bir girişimdir. Genel olarak bu kabul edilemez bir durumdur. Genel kabul gören kurallara göre belli bir konu ile ilgili tüm olgular ve başlıca farklı görüş açıları tek bir maddede işlenir. === Yersiz önem verme === TB'’ya göre bir madde doğrulanabilir kaynaklarda yer alan başlıca farklı görüş açılarını her birinin önemine göre adil bir biçimde anlatmalıdır. Bu önemli bir sınırlama getirir: Görüş açılarını karşılaştıran maddelerde daha az kabul gören bakış açılarına daha popüler olanlar kadar çok yer verilmez ve çok az destek gören bakış açılarından da hemen hemen hiç söz edilmez. Tartışmalı bir konuyu anlatmaya çalışırken küçük bir azınlık tarafından konuya bakışa çoğunluk bakışı ile aynı önemi vermemeli ve çok küçük azınlıklar tarafından paylaşılan bakış açılarından da bunlara özel maddeler dışında söz edilmemelidir. Küçük azınlık bakış açılarına yersiz derecede önem vermek ya da çok küçük azınlıkların bakış açılarından bahsetmek tartışmanın biçimi hakkında yanıltıcı olacaktır. Vikipedi'nin amacı karşıt görüşleri, konunun uzmanları ya da ilgili taraflar arasındaki temsil oranına göre belirtmektir. Bu kural yalnızca maddeler için değil aynı zamanda resimler, dış bağlantılar, kategoriler ve diğer tüm malzeme için de geçerlidir. Yersiz önem verme yalnızca bakış açıları için uygulanmaz. Bir bakış açısına yersiz önem verme nasıl tarafsız olmuyorsa doğrulanabilir ve kaynaklı ifadelere de yersiz önem vermek taraflı olur. Bir madde, konunun hiçbir noktasına yersiz önem vermemeli ve her noktayı konu ile bağlantısıyla orantılı olarak işlemeye çabalamalıdır. Yersiz önem verme değişik biçimlerde ortaya çıkabilir: Detayların derinliği, yazı miktarı, madde içindeki yerleşimi ve ifadelerin yan yana gelmesi gibi. Elbette küçük azınlıklar tarafından kabul görmüş bakış açıları kendilerine ait maddelerde detaylı olarak açıklanabilir ama bu maddelerde gerçek bakış açısı olarak sunulmamalıdır. Jimbo Wales'in görüşlerine göre, (Eylül 2003 tarihinde posta listesinden alınmıştır): Eğer bir bakış açısı çoğunluktaysa bunu genel kabul görmüş referans yazılara dayanarak kanıtlamak kolay olacaktır; Eğer bir bakış açısı hatırı sayılır bir azınlık tarafından kabul görmüş ise bu görüşü savunan önde gelen kişi ya da toplulukları belirtmek kolay olacaktır; Eğer bir bakış açısı çok küçük bir azınlığın görüşüyse bunun Vikipedi'de yeri yoktur (belki yardımcı bir maddede yer alabilir), doğru olup olmamasının ya da kanıtlanıp kanıtlanmamasının bir önemi yoktur.Diğer bir deyişle çok az kişi tarafından desteklenen görüşler sanki önemli bir topluluk tarafından destekleniyormuş gibi gösterilmemeli ve hatta bu tarz görüşlerden hiç söz edilmemelidir. Özel olarak son yorumu genişletecek olursak, eğer kimsenin inanmadığı bir şeyi kanıtlayabilecekseniz bunun ilk olarak yapılacağı yer Vikipedi değildir. Bu konudaki kanıt başka bir yerde sunulup tartışıldıktan sonra Vikipedi'de kaynak gösterilebilir. === Önemli bir bileşen: İyi araştırma === Bir yazının Tarafsız Bakış Açısına (TBA) yaklaşıp yaklaşmadığı konusundaki anlaşmazlıklardan kaçınmanın yolu iyi araştırmadan geçer. Yukarıda sözü edilen olgular belli bir bakış açısına göre değildir. Tarafsız bakış açısını yakalamanın iyi bir yolu Vikipedi’ye eklemek istediğiniz bilgiyle ilgili saygın bir kaynak bulup sonra da bu kaynağı belirtmektir. Bu, tartışmalı bir konuda farklı yanların olduğunu göz ardı etmeden, tartışmanın bir tarafını tanımlayabilmenin kolay bir yoludur. Anahtar nokta, en iyi ve en güvenilir kaynakları bulabilmektir. İyi kitapları ve dergi makalelerini bulabilmek için kütüphaneleri ve en güvenilir çevrimiçi kaynakları araştırın. Önceden yapılan küçük bir çalışma ile daha sonra doğruyu kanıtlamak için geçirilecek zaman kaybını engelleyebilirsiniz. Diğer önemli bir husus ise bazen eşdeğer güvenilirlikteki kaynakların birbiriyle çelişmesi durumudur. Böyle bir durumda tarafsız bakış açısı politikasının özü aynı konuda farklı görüşlerin aynı sayfada dengeli olarak yer almasıdır, yani konu, kaynakların güvenilirliği ve tanınmışlığına göre alan ayrılarak anlatılmalıdır. Mümkün olduğu takdirde, olguları en dengeli biçimde anlatan kaynaklara öncelik tanımak yerinde olur. === Anlatım tarzının adilliği === Eğer tartışmalı konuları tarafsız bir bakış açısıyla anlatacaksak farklı görüş açılarını anlatım tarzımız yeteri kadar adil ve duyarlı olmalıdır. Farklı bakış açılarını gösteren birçok madde partizanca yorumlarla sonuçlandırılmaktadır. Bir maddede kanılardan çok olgulara yer verilse dahi hangi olgulara yer verildiği ve bunların nasıl sunulduğuna göre dolaylı olarak taraf tutulabilmektedir. Örneğin madde boyunca farklı görüşlerin tek tek çürütülmesi, farklı kanıların anlatıldığı bir bölümde olgu olarak verilmesinden daha yönlendiricidir. Bunun yerine, çok az kişi tarafından desteklenen görüşler için söylenenleri aklımızda tutarak, maddenin genel anlatım tarzında tüm farklı bakış açılarına makul bir yaklaşım sergilemeliyiz. Önemli sayılabilecek farklı bakış açılarının tamamını sempatik bir yaklaşımla vermeliyiz. Şöyle bir tarzla yazabiliriz: Şu ya da bu iyi bir fikirdir ancak bu fikri benimsemeyenlerin görüşüne göre bu fikri destekleyenler şu ya da bu detayı göz ardı etmişlerdir. === Kişilerin eserleri hakkındaki kanıların anlatılması === Sanat, sanatçılar ve diğer yaratıcılık ile ilgili konularda aşırıya kaçan Vikipedi maddeleri bulunmaktadır. Bu, bir ansiklopedide olmaması gereken bir durumdur. Şu ya da bu kişinin tarihteki en büyük gitarist olduğunda hemfikir olamayabiliriz ancak sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu tarafından ya da öndegelen uzmanlar tarafından nasıl değerlendirildiğinden söz edebiliriz. Eserler hakkındaki yaygın yorumları, bu yorumları yapan kişilerin sözlerine yer vererek ya da kaynak göstererek vermek uygun bir yaklaşımdır. Örneğin William Shakespeare’in İngilizcenin en büyük oyun yazarlarından biri olarak tanındığı bilgisi bir ansiklopedide yer alabilir. Ancak, tarafsız kalabilme açısından okuyucunun birçok tanınmış bilimadamının farklı görüşlerde olduğunu ve Shakespeare’e atfedilen birçok eserin aynı dönemde yaşamış olan Oxford Earl’üne ya da Christopher Marlowe'a ait olabileceğine dair güçlü iddialar olduğunu bilmeye hakları vardır. Bazı sanatçıların ya da eserlerinin kamuoyu ya da eleştirmenler tarafından nasıl karşılandığına dair araştırma yapmak gerekebilir, ancak bir kere bu belirlendikten sonra bir Vikipedi yazarının kendine özgü yorumundan daha açık ve dikkate değer bir ifade olur. === Bırakın olgular kendini ifade etsin === Karada, Saddam Hüseyin maddesi hakkında şu öneriyi yaptı: Onun kötü biri olduğunu söylemeye gerek bile yok. Hitler maddesi de bu nedenle Hitler kötü bir adamdı diye başlamıyor. Gerek yok çünkü yaptıkları onu binlerce kere mahkûm ediyor zaten. Nazi soykırımı hakkındaki olguları duygusallığa kapılmadan yalnızca listeliyoruz ve ölülerin sesleri bir kere daha öyle bir şekilde yükseliyor ki, isim takmayı hem anlamsız hem de gereksiz kılıyor. Lütfen siz de aynısını yapın: Saddam'ın işlediği suçları listeleyin ve kaynaklarınızı belirtin.Okuyucuların kendilerine ahlak dersi verilmesini büyük olasılıkla iyi karşılamayacaklarını unutmayın. Eğer olguların kendilerini ifade etmelerine izin vermezseniz okuyucuları yabancılaştırabilir ve bulunduğunuz konuma karşı yer almalarına neden olabilirsiniz. === Atıfta bulunmak ve kanıtlamak === Bazen içinde yanlılık barındıran ifadeler atıfta bulunarak ya da kanıtlanarak TBA’ya uygun hâle getirilir. Örneğin, ""Sarı çizmeli Mehmet Ağa en iyi futbol oyuncusudur"" demek tamamen bir kanının ifadesidir. Bu ifadeyi Vikipedi’ye uygun hâle getirebilmek için doğrulanabilir ise başkasına atıfta bulunmak bir yöntemdir: Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın futbol yeteneği, Hıncal Uluç ve Erman Toroğlu gibi futbol eleştirmenleri tarafından övülmüştür. Dikkat edilirse burada yapılan, yalnızca ifadenin doğru olduğunu söylemek değil, konu üzerinde uzman sayılan kişilerin kanısına atıfta bulunmaktır. Başka bir yöntem de detaylı olgular vererek bu ifadeyi kanıtlamaktır: Sarı Çizmeli Mehmet Ağa 2003-2006 yılları arasında ligde en çok gol atan futbolcudur.. Bu ifade çok açık olmayan en iyi sıfatı yerine, Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın hangi konuda öne çıktığını açıklar. Taraflı ya da yanlılık ifadeleri kaçak anlatım tarzı kullanarak yeniden yazmak çok cezbedicidir: Birçok insan Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın en iyi futbol oyuncusu olduğunu düşünür. Ancak bu tarz ifadeler saldırıya açık ifadelerdir: Evet birçok insan öyle düşünür ancak cahil olan birçok insan; ya da Birçok ne kadar çok? Bence yalnızca birkaç insan öyle düşünüyor. Söz edilen iddiayı bilinen bir otoriteye atfederek ya da arkasındaki olguları kanıtlayarak bu tarz problemleri engelleyebilirsiniz. === TBA’nın tarihçesi === TBA Vikipedi’nin en eski ilkelerinden birisidir. Nupedia'nın ""Non-bias policy (Tarafsızlık politikası)""nın taslağı Larry Sanger tarafından 2000 yılının ilkbahar ya da yazında yazıldı. Jimbo Wales Vikipedi’nin ilk aylarında ""tarafsız bakış açısı"" ile ilgili açıklama yaptı: Bakınız web arşivindeki kopya (Not: Bu sayfada 12 Nisan 2001’e kadar diğer Vikipedistler tarafından yapılan yorumlar da bulunmaktadır.) – TBA sayfasının sonraki versiyonlarında Jimbo'nun açıklaması TBA politikasının ""özgün tanımı"" olarak bilinmektedir. TBA politikasının daha ayrıntılı bir sürümü Aralık 2001’de Meta-Wiki’de Larry Sanger tarafından yazılmıştır: Bakınız ""Tarafsız bakış açısı--taslak,"" Larry Sanger'ın 20 Aralık 2001 tarihli sürümü. Çeşitli değişikliklerden sonra (bakınız Meta’daki ""taslağın"" değişiklik tarihçesi) Larry Sanger ve diğerlerinin değiştirdiği sürüm 25 Şubat 2002 tarihinde İngilizce Wikipedia’ya taşınmıştır. [1], ve diğer değişikliklerden sonra (bakınız İngilizce Wikipedia’da değişiklik tarihçesi), İngilizce Wikipedia’daki son hâlini almıştır. Bu sayfa da İngilizce sürümünden çevrilmiştir. Başka bir kısa tanımlama Brion Vibber tarafından Meta'ya 17 Mart 2003 tarihinde sunulmuştur: Bakınız Meta'nın ""Tarafsız Bakış Açısı,"" 17 Mart 2003 versiyonu === TBA’nın ardındaki mantık === Vikipedi genel bir ansiklopedidir, yani insanoğlunun sahip olduğu bilginin belli bir genellik düzeyinde sunumudur. Ancak insanoğlu özel durumlar hakkında anlaşmazlık içinde olabilir; farklı bakış açıları olan her konuda taraf olan görüşler doğrunun ne olduğunu açıklar, diğer görüşlerle çelişir ve taraftarları diğer görüşlerin yanlış olduğuna dolayısıyla da bilgi olmadığına inanır. Doğruluk üzerine anlaşmazlık olduğunda bilginin ne olduğu üzerinde de anlaşmazlık vardır. Vikipedi ortak bir çalışma sonucunda varolabilmektedir ancak bu ortak çalışma esnasında bir kişinin p diye belirttiğini bir başka kişinin p-değil diye değiştirdiği ve bunun durmaksızın yapıldığı düzenleme savaşları sorununu nasıl çözebiliriz? Buna bir çözüm, Vikipedi’de çalışabilmek amacıyla insanoğlunun bilgisinin her türlü değişik konuda tüm farklı ve dikkate değer teorileri içerdiğini kabul etmektir. Hedefimiz insanoğlu bilgisinin bu anlamda bir sunumunu verebilmek. Neyin bilindiği zaman geçtikçe sürekli olarak değişir, bu nedenle bilmek kelimesini tırnak içinde kullanıyoruz. Orta Çağ’da Avrupalılar hastalıkların sebebinin şeytanlar olduğunu bilirdi, şimdiyse biz sebebinin başka olduğunu biliyoruz. İnsanlık bilgisini yine bu yönde ama taraflı olarak da özetleyebiliriz: K konusu hakkında bir dizi teoriyi sıralayabilir ve K’nin doğruluğu hakkında şu ya da bu iddialarda bulunabiliriz. Ancak Vikipedi'nin bir uluslararası ortak çalışma projesi olduğunu, yazarları ve okuyucuları arasında hemen hemen her konuda farklı tüm bakış açılarına sahip kişiler olabileceğini dikkate almalı. Sonsuza kadar sürecek düzenleme savaşlarını engellemek için dikkate değer her görüşü adilce sunmak ve hiçbirinin doğruluğunu ya da yanlışlığını belirtmemek için hemfikir olabiliriz. Bu şekilde maddeyi, burada anlatıldığı gibi tarafsız ya da yansız hâle getiren de budur. Tarafsız bakış açısıyla yazmak için çatışmalı görüşler doğrulukları belirtilmeden verilir; bunu yapabilmek için bu görüş taraftarlarının yaklaşık olarak kabullenebileceği bir şekilde bu görüşleri tanımlamak yeterli olacaktır ve ayrıca bu görüşleri de taraftarlarına atfetmek gerekir. Tartışmalar Vikipedi’de tanımlanır, tekrardan açılmaz. Bu politikanın ana nedenini özetleyecek olursak: Vikipedi bir ansiklopedi, insanlık bilgisinin bir birikimidir. Ancak Vikipedi katılımcılar tarafından oluşturulduğu, uluslararası katılımın bulunduğu bir platform olduğundan katılımcıların her konuda aynı fikirde olmasını ve hatta birçok durumda da bilginin ne olduğu konusunda aynı kanaatte olmasını bekleyemeyiz. Dolayısıyla insanlık bilgisinin daha geniş bir tanımını, birbiriyle çatışan geniş bir teori yelpazesinin bilgiyi oluşturduğunu kabul edebiliriz. Hem bireysel hem de topluluk olarak bu çatışan bilgileri, hiçbirinin savunuculuğunu yapmadan, çok az kişi tarafından savunulan görüşleri önemliymişçesine sunmadan, adilce sunmak için çaba sarfetmeliyiz. Bu politikaya bağlı kalmamızın başka bir nedeni daha vardır. Okuyucular tarafından herhangi bir kanıya bağlı kalmalarını ummadığımız anlaşıldığında, kendi kararlarını kendilerinin vermesi sağlanır dolayısıyla da entelektüel bağımsızlık sağlanmış olur. Totaliter hükümetler ve dogmatik kurumlar her zaman Vikipedi'ye karşı çıkmak için bir neden bulacaklardır. Eğer tarafsızlık politikamıza sadık kalmayı başarabilirsek, birçok konuda birbiriyle çatışan teorilerin sunulması, Vikipedi yazarlarının yani tüm katılımcıların okuyucuları kendi kanılarını oluşturmada özgür bıraktığı fikrini destekleyecektir. Farklı bakış açılarını, okuyucunun herhangi birisini kabul etmesini istemeden sunan yazılar serbest bırakıcıdır. Tarafsızlık, dogmacılığın hakkından gelir. Vikipedi'de çalışan herkes bunun iyi bir şey olduğunda hemfikir olabilir. === Örnek: Kürtaj === Taraflı bir yazıyı Vikipedistlerin nasıl geliştirdiğini incelemek yararlı olabilir. İngilizce Vikipedi'de 2001 yılının başlarında farklı görüşlerin savunucuları kürtaj sayfasını daha çok ateşli tartışmalar için kullanmış ve sayfada hangi tezlerin bulunacağı ve çatışan görüşlerin nasıl sunulacağı konusunda bir anlaşmaya varamamışlardı. Gereken (ve daha sonra yapılan), değişik zamanlarda kürtajın ahlaki ve yasal açılardan farklı konumunun detaylı olarak tartışılmasıydı. Bu bakış açıları öyle bir şekilde tartışıldı ki söz edilen farklı görüşlerin hiçbirinden yana çıkılmıyordu. Böylece kürtaj konusu etrafındaki tezlerin anlaşılması, farklı görüşlerin sempatik yollardan, her birinin güçlü ve zayıf yanları sunularak yapılmasıyla kolaylaşmıştır. Bunun gibi, ilk olarak partizanca nutuklar gibi başlayan ama daha sonra tüm görüşlerin açıkça ve samimi bir şekilde yazılması için çabalayan kişiler tarafından düzenlenen birçok başarı öyküsü bulunmaktadır. Bu bölümdeki soru ve konular hakkında açıklamalar için Vikipedi:Tarafsız bakış açısı/SSS sayfasına bakınız.Yeni gelenler tarafından Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı politikasına karşı yapılan başlıca itirazlar ve konuyla ilgili sorular şöyledir: Tarafsız olmak Nesnellik diye bir şey yokturFelsefeye aşina herkes bunu bilir. Öyleyse ""tarafsızlık"" ilkesini nasıl ciddiye alalım? Tarafsızlık, yansızlık mümkün değildir.Tarafsızlığın olmamasının yazıların silinmesine bahane olmasıYanlı olduğu algılanan yazılar tarafsızlık politikası bahane edilerek siliniyor. Bu bir problem değil midir?Gerekli varsayımları yapmakPeki genel konular üzerinde bir dizi madde yazarken tartışmalı konularda varsayım yapmak durumunda kaldığımızda ne olacak? Örneğin evrim hakkında çeşitli maddeler yazarken herhalde her farklı maddede evrim-yaratılış tartışmasının detaylarından söz etmek zorunda kalmayacağız, değil mi?Farklı görüşleri dengelemek ""Eşit önem"" vermek""Bir dakika, bir dakika. Bilime karşı sözdebilimi tartışmaya almayı anlamsız buluyorum. Tarih sözdebilimin gerçek olguları yenebildiğine şahit olmuştur."" Görüldüğü üzere sözdebilime dayananlar kanılarını zorla başkalarına kabul ettirmek için yalana, iftiraya, imaya ve taraftarlarının çoğunluk gücüne başvurur. Eğer bu proje dünyanın düz olduğunu savunanlara ya da Nazi soykırımının varolmadığını iddia edenlere aynı önemi veriyorsa istemeden bile olsa kaçık ya da kötü fikirleri savunmak için bir zemin yaratacak ve bunları meşrulaştıracaktır.""Düşman"" için yazmak""Düşman için yazmak"" diyerek demek istediğinizle ikna olmadım. Düşman için yazmak istemiyorum. Onların çoğu basitçe yanlış olduğu gösterilebilecek birçok şeyi olgu diyerek belirtiyor. Madde yazarken tarafsız olmak adına zaten anlaşamadığım görüşleri sunmak adına yalan söylemem gerektiğini mi söylüyorsunuz?DinDinime yapılan saygısızlık ya da onu insan tarafından yaratıldı gibi göstermek dini ayrımcılıktır, hatalı ve yanlış bir söylemdir. Peki benim yanlış olduğunu hissettiğim, dinime karşı olan, modası geçmiş ya da bilimsel olmayan inanışlar ne olacak?Ahlaki açıdan kabul görmeyen bakış açılarıAhlaki açıdan kabul görmeyen bakış açıları ne olacak? Bunlar hakkında da tarafsız olmayacağız herhalde?SözdebilimBilim dünyasında başlıca görüş sözdebilimsel konuların inanılır olmadığı ve hatta sözedilmeye bile değer olmadığı iken sözdebilimsel konularda nasıl madde yazabiliriz ki?Editörlük tartışmaları Taraflı katkı sağlayanlarla başa çıkmakTarafsızlık politikasını kabul ediyorum ancak burada tamamen taraflı olan ve de bundan vazgeçmeyecek kullanıcılar var. Bir süre sonra geri dönüp yaptıklarını düzeltmem gerekiyor. Ne yapmalıyım?Sürekli tartışmalardan kaçınmakTarafsızlık konularında sürekli ve bitmek bilmeyen savaşlardan nasıl kaçınırız?Tarafsız bakış açısı yeni gelenler için genellikle yabancı olması ve Vikipedi yaklaşımının temelini oluşturması nedeniyle tarafsızlık ile ilgili konular özellikle İngilizce Vikipedi'de oldukça geniş olarak ele alınmıştır. Eğer bu konuda yeni bir şeyler eklemek istiyorsanız Vikipedi tartışma:Tarafsız bakış açısına ekleme yapabilirsiniz." 34 Vikipedi:Kayda_değerlik Vikipedi:Kayda_değerlik 14 "Kayda değerlik yönergesi, herhangi bir konunun Vikipedi'de maddesi açılacak kadar ""ansiklopedik"" olup olmadığını irdeler. Her konu, hakkında bir Vikipedi maddesine sahip olabilmek için asgarî bir tanınmışlık gereksinimini karşılamalıdır. Tanınmışlık, ""bilinmeye veya farkına varılmaya değer"" veya ""dikkat çekici"" anlamlarına gelir ve ""şöhret"" veya ""önemlilik"" ile eş anlamlı değildir. Tanınmışlığa dair yönergeler madde konularının uygunluğuna ilişkin olsalar da doğrudan maddelerin içeriklerini kısıtlamazlar. Genel olarak bir konu, konudan bağımsız, güvenilir ve atıf yapılabilir bir şekilde kapsanmış, içerik edilmişse kayda değer sayılır. Kapsamın derinliği ve kaynakların kalitesi, kapsamın ve ihtiyaç duyulan kaynak sayısının kayda değerlik yaratıp yaratmadığı belirlenirken dikkate alınmalıdır. Sağdaki tabloda konuyla ilgili kabul görmüş veya üzerinde düşünülen, bir konunun ansiklopedik uygunluğunu daha net bir biçimde belirlemeyi amaçlayan bazı yönergeler bulunmaktadır. Birçok konuya özel kayda değerlik yönergesi ve Vikipedi:Vikipedi ne değildir tarafından paylaşılan ana kayda değerlik kriteri aşağıdakidir: Bir konu kendisinden bağımsız, kapsamlı, güvenilir, birden çok ikincil kaynaklarca içerik edilmiş veya kapsanmışsa kayda değerdir.""Kapsamlı"" ile kast edilen kaynakların konuyu doğrudan sunması ve içeriğin çıkarılabilmesi için özgün araştırma gerektirmemesidir. Bir konunun kaynağın tek odağı olması gerekmez. ""Çoklu"" kaynaklar entelektüel açıdan bağımsız olmalıdır ve gereken sayı kaynakların kalitelerine dayanır. Çoklu kaynakların bulunmadığı durumda, sunulan kaynağın tarafsız bir bakış açısını yansıttığı ve güvenilebilir olduğunu doğrulamanın mümkün olması gerekir. Çoklu kaynak eksikliği konunun daha geniş bir konuya ait bir maddeye dahil edilmesinin daha uygun olabileceğini önermiş olur. ""Güvenilir"" ile kast edilen kaynakların, kayda değerliğin doğrulanabilir ölçümüne izin verecek editöryal doğruluğa sahip olmalarıdır. ""İkincil kaynaklar"" birincil kaynakları genellemeler veya özgün yorumlayıcı, analitik, sentetik veya açıklayıcı yorumlar yapmak için kullanır. Kullanılabilecek kaynak materyaller her türlü medya ve formda yayımlanmış çalışmaları kapsamakta kullanılabilecek tiptendir. ""Bağımsız"" oluş, özne olan konuyla ilişkisi olanlarca üretilmiş çalışmaları hariç tutmaktadır ki buna (hariç tutuşa) öz-tanıtım, reklam(cılık), kendi yayını (öz-yayın) olan materyaller, özgeçmişler, basın açıklamaları vb. dahildir.Bu kriter temel olmakla birlikte ilgili tek kriter değildir ve bu sebeple tersinin doğru olması gerekmemektedir. Bazı durumlarda kayda değerlik kurmak için alternatif testler kullanılabilir. Konuya özel kayda değerlik yönergeleri bu tanımlamaları genişletirken konuya özel detay, açıklama ve yorumları da barındırırlar. Bazıları ilgili konu hakkında ansiklopedik bir maddenin yazılabilecek olmasını kesinleştiren bununla birlikte konuya özel olan alternatif kriterler sunmaktadır. Bu kriter şu anda madde içinde yer alan kaynak sayısıyla değil, konu hakkında gerçekte var olan kaynak sayısıyla ilgilenir. Bir maddede kaynak kullanımının az oluşu konu hakkında yayımlanmış çalışmaların olmadığı anlamına gelmez. Tersine, güçlü tek bir kaynağın varlığı başka yayımlanmış çalışmaların olduğunu işaret eder; bununla birlikte çoklu kaynağa (hâlâ) gereksinim duyulur. Kayda değerlik kriterini sağlayamayan konularla iki şekilde ilgilenilir: birleştirme ve silme. En uygun yön konunun kriterleri ne şekilde sağlayamadığına, genellikle de temel kriteri nasıl ve niçin sağlayamadığına bağlıdır. Kayda değerlik yönergelerine uymayan maddeler {{kayda değerlik}} şablonu ile işaretlenmelidirler ki diğer katılımcılar sorundan haberdar olabilsin ve böylece de onlara meseleyi değerlendirme şansı verilmiş olsun. === Birleştirme === Bir veya daha fazla kaynakta yer almış, kapsanmış bir konu, eğer bu kapsanış değersiz bir biçimde, doğada ise hâlâ kayda değerlik kriterlerini sağlayamayabilir. Sadece üstünkörü işlenmiş veya çalışmanın ana odağının etrafında yapılan tartışmalarda yüzeysel olarak bahsedilmiş bir bilgi ana konudan bağımsız duran, tam ve kaynaklı bir ansiklopedi maddesi oluşturmaya yeterli değildir. Bu tip konuları silmeye aday göstermektense onları daha geniş kapsamlı maddelere veya ana konuyu anlatan maddelere doğru (ki bu maddeler eğer hâlihazırda yoksa oluşturulabilirler) yeniden adlandırmak, yeniden bölmek veya birleştirmek tüm kayda değerlik yönergelerinde bulunan ortak bir tavsiyedir. === Silme === Bir konu kendisinden bağımsız, güvenilir kaynaklardan yayımlanmış yeterli sayıda çalışma olmadığı için kriterleri sağlayamayabilir. Bu tip kaynaklar olmadığında, uygun bir ansiklopedi maddesi kesinlikle oluşturulamaz. Bu tip maddeler genellikle, Vikipedi silme işlemlerinden aday göstererek silme yoluyla silinebilmeleri için silinmeye aday gösterilirler. Hiçbir yayımlanmış çalışmayla doğrulanamayan konular açıkça doğrulanabilir değildirler ve bu sebeple silinmeleri 'gerekir'. Bir silme tartışmasında neyin kalmaya neyinse silinmeye daha yatkın olduğunu anlamak için lütfen silme tartışmalarının yaygın sonuçları listesine göz atınız. Bununla birlikte unutmayınız ki önceki silme tartışmalarının sonuçları temel kayda değerlik kriterinin veya yukarıda listelenen yardımcı kayda değerlik yönergelerinin yerini alamaz. Doğrulanabilir bir maddeye sahip olabilmek için, konunun bağımsız, güvenilir kaynaklardaki yayınlar aracılığıyla araştırıldığında, kontrol edildiğinde ve değerlendirildiğinde bilgiye ulaşılabilecek kadar kayda değer olması gerekir. Tarafsız bir maddeye sahip olabilmek için, konunun, hakkında yansız ve bağıntısız kaynaklardan bilgi edinilebilir olması ve maddeyle ilgilenenlerin yalnızca partizan veya fanatik editörler olmaması, gerekir. Vikipedi gelişigüzel bir işletme, web sitesi, kişi vb. dizini değildir. Vikipedi bir ansiklopedidir. === Kayda değerlik öznel değildir === Bir konunun Vikipedi'ye dahil edilmeyi hak edip etmediğini belirlemede öznel değerlendirmeler geçerli değildir. Kayda değerlik kriterleri sıralananlar benzeri kişisel veya yanlı düşüncelerle bir değildir; ""bunu daha önce hiç duymadım"", ""ilgi çekici bir madde"", ""ilgiyi hak eden bir konu"", ""yeterince ünlü değil"", ""çok önemli bir mesele"", ""popüler"", ""sevdim/severim"", ""sadece [herhangi bir grup/kişi]yi ilgilendirir"" vb. Genel kayda değerlik Vikipedistler tarafından doğrudan yargılanamaz. Vikipedi'ye konuların dahil edilmesi aynı konuların güvenilir yayımlanmış çalışmalara dahil edilmiş olmasının yansımasıdır. Diğer yazarlar, bilim adamları veya gazeteciler bir konuyla ilgilenmeye karar verip ve uzmanlıkları çerçevesince araştırmada bulunmuş, konuya ilgili bilgileri kontrol etmiştirler. Bu sebeple, temel kayda değerlik kriteri 'dünyanın' konunun kayda değer olduğu yargısında olup olmadığını belirleme yöntemidir. Bu bir Vikipedi editörünün kişisel olarak konuyu değerli veya dikkat çekici bulmasından farklı ve ayrıdır. === Kayda değerlik genellikle kalıcıdır === Eğer bir konu çoklu bağımsız, güvenilir, yayımlanmış kaynağa sahipse bu konunun çalışmalarca kapsanması veya konu edilmesinin sıklığıyla değişmez. Bu sebeple, bir konu temel kayda değerlik kriterini bir kez sağlayabilmişse, zaman içinde bu durumu değişmez. Tersi doğru değildir; konular zaman geçtikçe kayda değer hâle gelebilir. Bununla birlikte, maddeler konunun ilerde kayda değer olabileceği spekülasyonu üzerine yazılamazlar. Vikipedi bağlamında konuların kayda değerliğini etkileyebilecek diğer etkenlere politika ve yönergeler ile fikir birliğinin zaman içerisinde değişebileceği olgusu da dahildir. === Kayda değerlik ile popülerlik aynı anlama gelmez === Popülerlik bir konuyu kendi başına kayda değer hâle getirmediği gibi tanınmamışlık da bir konuyu kayda değersiz yapmaz. Örneğin popüler İnternet modaları sadece bazı kaynaklarca konu edilip veya hiçbir kaynak tarafından konu edilmediğinden kayda değerlik sağlayamayabilir. Ama pek bilinmeyen bir 17. yüzyıl şairi güvenilir tarihçelerde yeterli biçimde ve sayıda kapsanmış, konu edilmiş olabilir ve bu sebeple de kayda değer sayılabilir. Kayda değerliği popülerlik veya ün değil, ikincil kaynakların mevcut olması ve kapsayışın (konu edilişin) derinliği belirler. Kayda değerlik yönergeleri bir konunun ayrı bir madde olarak Vikipedi'de yer alabilecek kadar kayda değer olup olmadığını belirler. Bu yönergeler spesifik olarak maddelerin içeriklerini düzenlemez, kontrol etmez; bu iş (madde içeriklerinin düzeni) Vikipedi'nin diğer bazı yönergeleri tarafından yapılır. Bununla birlikte, Amerikalı şairler listesi gibi liste maddelerde sadece kayda değer yazarların yer alması gerekir." 35 Vikipedi:Güvenilir kaynaklar Vikipedi:Güvenilir kaynaklar 18 "Vikipedi maddeleri güvenilir basılmış kaynaklara dayanmalıdırlar. Bu sayfa güvenilir kaynakları nasıl saptayacağımız konusunda yol göstermek için hazırlandı. Bu sayfa ile ilgili bazı temel ilkeler şunlardır: Doğrulanabilirlik Özgün araştırmalara yer vermemekÜzerinde tartışılan ya da tartışmaya açık olan her madde bir kaynağa ihtiyaç duyar ve bu kaynağın bulunması yükümlülüğü maddeyi ekleyen ya da düzelten kişiye aittir. Kaynağı olmayan ya da kaynağı yetersiz olan maddeler tartışılmaya açık hâle gelir ve her an silinebilirler. Bazen kaynaksız bir bilgiye sahip olmaktansa, bilgi sahibi olmamak daha iyidir. Maddelere nasıl kaynaklar eklenebileceğinin örnekleri ve bu konu hakkındaki tartışmalar bu yardımcı sayfada bulunabilir. Kaynakların kullanım nedenleri şöyle sıralanabilir: Maddede yapılmış bir iddiayı savunmak için. Bu şekilde kullanılan kaynaklar, savundukları noktaya direkt olarak atıfta bulunmalıdır.Maddenin kaynağına atıfta bulunarak eser hırsızlığı (intihâl) ya da telif hakkı ihlali görüntüsünden kurtulmak için (bkz. Vikipedi:Telif Hakkı).Bir maddede güvenilir kaynakların kullanılması, okuyucuya okuduğu maddenin Vikipedi standartlarına (doğrulanabilirlik, tarafsız bakış açısı ve özgün araştırmalara yer vermemek) uygunluğunu gösterir. Doğru bir alıntılama okuyucunun asıl kaynağa gitmesini kolaylaştırarak çalışmanın yazarının ödüllendirilmesini sağlar. Bir maddede belirtilen kaynakların güvenilirliğini değerlendirmek, kullanıcının, maddedeki zayıflıkların nerede olduğunu ve bir ifadeye hangi alternatif bakış açılarının olabileceğini, kaynakların kalitesine dayanan, ilişkin görüşlerle sunulmuş nitel bir fikirle teşhis ederek belirtilen ifadeleri bir uyarı veya açıklama ile düzeltmesine izin verir. Eğer bir ifade ya da madde hakkında gösterilen bütün kaynakların güvenilirlikleri şüpheli ise, bu okuyucunun maddenin içeriğine belli bir şüphe ile yaklaşması sonucunu doğurur. Bu durum, bu ifade ya da maddenin kullanıcı tarafından Vikipedi'de yazılmasının uygun olmadığını gösterir. === Akademiklik === Vikipedi, büyük ölçüde dünyadaki bilim insanları, araştımacılar ve bilginler tarafından oluşturulan eserlere dayanmaktadır. Bu eserlere genellikle güvenilir gözüyle bakılır. Buna karşın, bazı eserler daha yeni yapılmış araştırmalarla geçersiz kılınmış olabilir ya da eserin açıklamaya çalıştığı konuda değişik akademik görüşler olabilir. Vikipedi maddeleri bir konunun bütün akademik yorumlarını göstermek zorundadır. Materyalin güvenilir bir kaynak olması için akademik topluluk tarafından derinlemesine tartışılmış olması gerekmektedir. Bu ise materyalin hakemli kaynaklarca gözden geçirilmiş ve onlar tarafından basılmış olması demektir. Akademik olarak atıfta bulunulmuş materyaller tercih sebebidir. Dinle ilgili maddelerde, ilahiyat ile ilgilenen alimlerin yayınladığı materyaller, dini davranışlar ve dinlerin inançları konusunda, güvenilir olarak kabul edilirler. Bunun yanında geleneksel dini davranışlar ve akademik görüş arasında eğer fark varsa bu alıntılama yolu ile belirtilmelidir. === Akademik olmayan kaynaklar === Akademik olmayan kaynakları incelemek için bazı kriterler kullanıcılara yardımcı olabilir: Atfolunabilirlik — kaynağın yaratıcısı (kişi ya da kuruluş) ne kadar biliniyorsa o kadar iyidir. Bu içeriğin ne kadar uzmanca hazırlanmış olduğunu ölçmede yardımcı olur:Yaratıcının konu hakkındaki deneyimleri — Bir akademisyen kendi konusu hakkında yazarken daha güvenilirdir. Örneğin bir biyolog, biyoloji hakkında yazarken nükleer fizik hakkında yazdığından daha güvenilirdir.Yazarının konu hakkındaki yanlılığı — Bir yazar yanlı olarak görülüyor ya da yanlı olmak için nedeni varsa, bu durum, yazarın görüşü alınırken göz önüne alınmalıdır. Bu husus, materyali ""eklenmeye değmez"" kılmaz, ama lütfen tarafsız bakış açısı politikamızı unutmayınız.Editoryal gözetim — Editoryal bir politikası olan yayınlar konuları doğrulanabileceklerinden, olmayanlara göre daha güvenilirdirler. Kişisel internet sayfaları kişisel basılmış materyaller ve bloglar gibi kişi tarafından çıkarılmış kaynaklar, herhangi bir bağımsız denetime tabi olmadıklarından editoryal gözetime tabi kaynaklardan, her ne kadar bu kaynaklar hakemli kaynaklardan daha az güvenilir olsalar da, daha az güvenilirdir.Tekrar edilebilirlik — Kaynağın gösterdiği sonuç eldeki bilgilerle tekrar ulaşılınabilir mi yoksa sonuca ulaşılırken herhangi bir noksan taraf var mıdır? (Özellikle kaynakta tartışmasız inanç var mıdır?)Kaynağın gösterilmesi — Sonuçlarını elde ettiği verileri açıkça gösteren kaynak, göstermeyene oranla daha güvenilirdir. İdeal olan kaynak, veri toplama işlemini ve analiz yapma metodunu da belirten kaynaktır.Gizlilik — Yayımcısı tarafından gizli olması nedeniyle gösterilmeyen kaynaklara fazla itibar etmemek gerekir. Orijinaline bakılıp verilen referans karşılaştıralamayacak olan bu kaynaklara dikkatle yaklaşmak gerekir.Doğrulama — Bir kaynağın bulduğu sonuca başka bağımsız kaynaklar tarafından da ulaşılıp ulaşılmadığı kontrol edilebilir. Eğer bağımsız iki kaynağın sonuçları da yaklaşık olarak aynı şeyi söylüyorsa, bu sonuçlar daha güvenilirdir. Kaynakların bağımsız olduğunun doğrulanmasında yarar vardır.Başka güvenilir kaynaklar tarafından tanınma — Bir kaynak başka kaynaklar tarafından tanınıp başka kaynaklarca atıf alıyorsa bu daha güvenilir bir kaynaktır.Kaynağın yaşı ve konunun değişme hızı — Hızlı gelişen ve değişen bir konu hakkında gösterilen kaynakların yakın zamanlı olması kaynağın güvenilirliğini artırır. Konu hakkında bütünlüğü sağlamak için gereken konunun geçirdiği evreleri gösteren eski tarihli kaynaklar yalnız konun nasıl değişip geliştiğini göstermek için kullanılabilir. Eğer konu hakkında daha yeni bir kaynak yoksa eski tarihli kaynaklar tarihi ve içerdiği bilgilerin eskimiş olabileceği belirtilerek dikkatli bir şekilde kaynak gösterilebilir. Yalnız bu kaynağın güvenirliğini azaltır.Kalıcılık — Okuyucunun, ifadenin doğru olduğunu görmesi ya da konu hakkında daha fazla bilgi edinmesi için kaynağa gitmesi gerekebilir. Bu da kaynağın kullanıcının kelimelerini desteklemesi açısından kalıcı olmasını gerektirir. Bu bağlamda bir kitap ya da dergiden yapılan alıntı, yönlendirilen bağlantının çalışmama ihtimali olan çevrimiçi bir kaynaktan yapılan alıntıya göre daha üstündür.Bu konular özellikle, konu hakkında kendi deneyimi ve pozisyonu olan çok sayıda kullanıcı tarafından değiştirilen maddelerde, Vikipedi için önemlidir. Her kaynak bir konu hakkında göreceli güvenilirliğe sahiptir ve bazı kaynaklar, konunun değişik bağlamlarında (kontekst) değişen derecede güvenilirliğe sahiptir. Genel olarak, bir konu hakkında var olan kaynaklardan en güveniliri kullanıcılar tarafından kullanılmalıdır. Hangi kaynağın kullanılacağı hakkında ortak bir görüş olmalıdır, bu yönerge robot gibi uygulanmamalıdır. Eğer bir kaynağın güvenirliliği hakkında sorularınız varsa, konunun tartışma sayfasından diğer kullanıcılar ile iletişim kurarak sorunuzu paylaşabilirsiniz ya da kaynak madde içerisinde kullanımdaysa bu kaynağın uygun olmadığını gösteren bir şablon koyarak ona dikkat çekebilirsiniz. === Olağan dışı iddialar, olağan dışı incelemeye ihtiyaç duyar === Aşağıda listelenen uyarılar yazarları, söz konusu iddianın kaynağını incelemeye sevketmelidir. Pek fazla bilinmeyen, beklenmedik veya görünüşe göre önemli olabilecek iddialar. Saygın haber organlarınca konu edilmeyen, beklenmedik veya görünüşe göre önemli olabilecek olayların raporları. Bir kişinin sarfettiği sözlerle ilgili, ahlaksız, utandırıcı, tartışmalı raporlar. Desteklenmeyen iddialar, veya ilgili akademik topluluk tarafından daha güçlü bakış açılarıyla karşı çıkılmış iddialar. İddiaların yandaşları, kendilerinin susturulması yönünde komploların olduğunu söylüyorlarsa özelikle dikkatli olunmalıdır.Olağan dışı iddialar, özellikle tarihi olaylar, politik konular ve yaşayan kişilerin yaşam öyküleri söz konusu olduğunda güvenilir ve doğrulanabilir kaynaklarca desteklenmelidir. Kaynaklar, yazım sırasına göre üç grupta (ana, ikinci el, üçüncü el) ve nötrlüğüne göre üç grupta (birincil, ikincil, üçüncül) ele alınırlar. Vikipedi'de maddeler -bilgilerin doğruluğunu kontrol etmesi ile meşhur- birden fazla üçüncül kaynağa dayandırılmalıdır. Burada birincil ve ikincil kişiler olayın veya konunun taraflarını, üçüncül kişiler ise tartışmanın tarafı olmayan kaynakları belirtir. Ana kaynaklar — Herhangi bir konu hakkında, doğrudan katılımcılar veya gözlemciler tarafından yazılan birinci el belgelerdir. Ana kaynaklara örnek olarak raporlar, mektuplar, tanıklıklar, özgeçmişler, yetkili kurumlarca yayımlanmış istatistikler ve mahkeme tutanakları verilebilir. ""Birincil"" ana kaynaklara örnek olarak otobiyografiler veya siyasetçilerin hedeflerini anlattıkları kampanya broşürleri örnek verilebilir. ""Üçüncül"" ana kaynaklara örnek olarak ise bir gazetecinin olayı duyurmak dışında ilgisinin/çıkarının olmadığı bir konuda yazdığı haberler örnek verilebilir.Ana kaynaklar olayların belirli bir hâline ilişkin doğrudan kanıtlar sunan bir belge veya kişi olup yazılan konuya çok yakındır. Terim asıl itibarıyla, belli bir olayın gözlemcisi veya o olayda yer alan bir kişi tarafından yazılmış bir belgeye işaret eder. Dolayısıyla ana kaynaklar; yorum, değerlendirme, sonuç çıkarma, veya onaylama gerektirir, ki bunların herbiri genellikle orijinal araştırma içerir. Vikipedi'deki maddelerde, güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmış olmak koşuluyla ve yalnızca konu hakkında tanımlayıcı bilgi vermek üzere ana kaynaklar kullanılabilir. Diğer her türlü yorumsal iddialar için ikinci el kaynaklar kullanılmalıdır.İkinci el kaynaklar — Ana kaynaklar tarafından verilen bilgilerin özetini veya bir sonuca varmak üzere bilinçli ve deneyimli yorumunu, değerlendirilmesini, sonuç çıkarılmasını veya onayını içerir. Örneğin gazete kaynaklı çeşitli bilgilerin analiz edildiği kurgusal olmayan bir kitap, ikinci el kaynak sayılır. Birincil ve ikincil kişiler tarafından yazılmış ikinci el kaynaklarda bazen bilgiler ve bazı detaylar kasıtlı olarak abartılmış veya ihmal edilmiş olabilir. Bu nedenle üçüncül kişiler tarafından yazılmış ikinci el kaynaklar pek çok konuda en güvenilir kaynak kabul edilirler.Üçüncü el kaynaklar — Genel bilgi ansiklopedileri gibi, ana kaynaklardan veya ikinci el kaynaklardan süzülmüş ve özetlenmiş bilgilerin toplandığı kaynaklardır. Bu kaynaklar genellikle konuyu yeterince kapsamaktan uzak olup bol miktarda farklı görüş barındırabilir. Çoğunlukla alternatif yorumları değerlendirmeye almazlar. Üçüncü el kaynaklar; isimler, doğru yazımlar, yerler, tarihler ve boyutlar için genellikle oldukça güvenilirdir. Ancak ikinci el kaynaklara, üçüncü el kaynaklara nazaran öncelik verilmelidir. Encyclopaedia Britannica ve benzeri ansiklopedilerdeki deneyimli kişilerin imzasını taşıyan maddeler güvenilir ikinci el kaynak olarak kabul edilir. İmzalanmamış veya ""X."" şeklinde imzalanmış maddeler ise uzmanlarca yazılmamış olabilir ve daha az güvenilirdir. Vikipedi maddeleri de üçüncü el kaynaktır ve anonim olarak yazıldıkları için ve Vikipedi'de sistematik bir olgu kontrol mekanizması bulunmadığı için güvenilir değildir. Yaşayan insanlar hakkındaki sayfalarda bulunan, kaynak gösterilmemiş ya da kötü bir şekilde kaynak gösterilmiş ihtilaflı materyaller hemen bu sayfalardan çıkarılmalı ve tartışma sayfalarına da konulmamalıdır. === İlan tahtaları, vikiler ve usenet gönderileri === İlan tahtaları, usenet, ve vikilere yazılan gönderiler, veya bloglara yazılan iletiler kaynak olarak kullanılmamalıdır. Bunun nedeni, hem o yazıları kimin yazdığını bilemeyişimiz, hem de bu yazıların herhangi bir editör veya üçüncü şahıs tarafından doğruluk denetiminden geçmemiş olmasıdır. === Kişiler tarafından yayımlanmış kaynaklar === Bir kişi tarafından yayımlanmış bir kaynak, bağımsız taraflarca herhangi bir şekilde kontrol edilmemiş veya yazar ile yayım aşaması arasında başka hiç kimsenin olmadığı bir kaynaktır. Kişisel web siteleri, ve gösterişli yayın organlarınca basılmış kitaplar bu tür kaynaklardır. Herkes bir web sitesi yapabilir ya da kitabını bastırmak için para ödeyebilir ve sonra da belli bir alanda uzman olduğunu iddia edebilir. Bu nedenle, kişiler tarafından yayımlanmış kitaplar, kişisel web siteleri, ve bloglar genellikle kaynak olarak kabul edilmezler. Kendi uzmanlık alanında yazan, tanınmış ve profesyonel bir araştırıcı veya tanınmış profesyonel bir gazeteci, kendileri bir materyal yayımlamışsa, ve bu materyal daha önce güvenilir bir başka yayımcı tarafından yayımlanmışsa, belki kaynak olarak kabul edilebilir. Yazarlar bu konuda iki nedenle dikkatli olmak zorundadırlar: ilk olarak, eğer profesyonel araştırıcının blogundaki (veya kendisinin bastırdığı eşdeğerindeki) bilgi, gerçekten bildirilmeye değerse, zaten bunu bir başkası çoktan yapmış olacaktır. İkinci olarak, bilgiyi kişi kendisi yayımlamıştır, yani doğruluğu bağımsız bir üçüncü kişi tarafından kontrol edilmemiştir. ==== Madde hakkında tekil kişilerin kendi yayımladığı kaynaklar ==== Kişinin kendi yayımladığı eserler, çevrim-içi, kitap ya da broşür olabilir, yazar hakkında bilgi veren kaynaklar olarak kullanılabilir. Fakat eseri yazan kişinin kendisi olduğunda dair hiçbir şüphe olmamalıdır. Ayrıca: Kaynak alınan eseri kendi yayımlamış kişinin konuyla ilgili dikkate değer olması Saldırı nitelikli olmamalıdır. Gereksiz yere kişinin kendisine övgü içermemelidir. Sadece konunun kendisiyle alakalı olmalıdır. Konuyla doğrudan alakalı olmayan olaylar ve üçüncü kişiler hakkında olmamalıdır.Kendi kendine yayım yapan kişinin itibarı kullanılan eserin dikkate değer olup olmaması için bir rehberdir. ==== Kişiler tarafından yayımlanmış kaynakların ikincil kaynak olarak kullanımı ==== Kişisel web siteleri, bloglar, ve diğer kişiler tarafından yayımlanmış kaynaklar ikincil kaynak olarak kullanılmamalıdır. Bu, bu kaynaklara yazan kişi dışında bir konu ya da kişi hakkında bilgi alınabilecek bir kaynak olarak yaklaşılınmaması demektir. Kişisel web sitelerinin ikincil kaynak olarak kullanılmamasının (ve birincil kaynak olarak eğer konu tartışmalı ve kaynak tek ise dikkatli kullanılmasının) nedeni bu kaynakların bilinmeyen kişilerce ve kimsenin kontrolünden geçmeden yaratılmış olmasıdır. Bunlar, bilgi vermeyen, yanlış yola saptıran, değişik bir gündem yaratmak için yazılmış, özensiz, şüphe ve söylentilere dayanan, hatta delice olarak nitelendirilen kaynaklar olabilirler; ya da akıllıca ve titiz insanların bilgilerini dünya ile paylaşması için yazılmış da olabilirler. Bu fark bu kaynakların başka bağımsız, aynı görüşü paylaşmayan kaynaklar tarafından doğrulandığında ortaya çıkmış olur. Bir yabancının kişisel web sitesini ziyaret etmek, bir elektrik direğinin üzerine yapıştırılmış ve kimin tarafından yazıldığı belli olmayan bir el ilanını okumanın çevrim içi biçimi olarak alınabilir ve bu ziyarete de buna uygun olarak yaklaşılınmalıdır. === Partizan ve radikal internet sayfaları === Siyasi partilerin ve dini grupların internet siteleri ve yayımları (ya da onları eleştiren rakiplerin siteleri) dikkatli kullanılmalıdır. Ama hiçbir siyasi bağ ya da dinsel inancın kendisinin kaynak olmaması için bir neden yoktur. Geniş anlamıyla ""aşırı"" olan organizasyon ve kişiler sadece birinci kaynak olarak kullanılmalıdır, yani sadece kendileriyle ve aktiviteleriyle ilgili maddelerde kullanılabilirler. Tabii bu durumlarda bile dikkatli olunmalıdır. ""Kullanışlı bağlantılar"" terimi kullanılan resmi ve özgün bir referansın aynısını barındıran internet sitelerine verilen bağlantıları ifade eder. Mesela, Adam Smith'in eseri The Wealth of Nations'ı kaynak veren bir editör hem basılmış metine hem de internetteki hâline şu şekilde bağlantı verebilir: Smith, Adam (1904) [1776]. ed. Edwin Cannan (Ed.). The Wealth of Nations (Fifth edition bas.). London: Methuen and Co. KB1 bakım: Fazladan yazı: editör listesi (link) KB1 bakım: Fazladan yazı (link) , bu metin Wikisource'ta bulunmaktadır Bu tür bağlantılar güvenirlik uygulaması açısından özgündür. Bağlantı yapılan kopyanın yorum, değişiklik ve oynama içermeyen özgün metin olduğundan emin olunmalıdır. Eğer ""kullanışlı bağlantılar"" zaten güvenilir kabul edilen sitelere bağlanıyorsa bu kararı vermek daha kolaydır. Fakat bağlantı daha az güvenilir olan bir siteye bağlanıyorsa bağlantı yapılan metin özgü metin ile karşılaştırılmalıdır. Temel gerçeklerin desteklenmesi gerektiği gibi görüş birliği iddialı da kaynaklanmalıdır. ""Birçok"" ya da ""bütün"" bilim insanları, araştırmacılar, herhangi bir dine ait liderler (haham, imam gibi), seçmenler vs gibi anlatımlar, özellikle tartışmalı konularda mutlaka kaynaklarla desteklenmelidir. Görüş birliği ya da çoğunluğa dair durumlara ait güvenilir kaynaklar bulunmadığı durumlarda ileri sürülen fikirler var olan kaynaklarla eşlenmelidir. İstatistik bilgi, konu alanlarına ait tavsiye (tarih, fen bilimleri, matematik, tıp, iş ve ticaret, popüler kültür ve kurgusal eserler dâhil) ve elektronik & çevrimiçi kaynak kullanım örnekleri için bakınız: Wikipedia:Reliable sources/examples How to Read a Primary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004. How to Read a Secondary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004." 36 Vikipedi:Bağımsız kaynaklar Vikipedi:Bağımsız kaynaklar 19 Bağımsız kaynaklar üzerine hazırlanan bu sayfa, Vikipedi'nin doğrulanabilirlik politikasındaki bazı noktaları ve Vikipedi'de neden bağımsız kaynakların kullanılması gerektiğini açıklamaktadır. Genel olarak şu noktaya dikkat çekilmek istenmiştir: Herhangi bir konu üzerine yazılan bir maddede, konudan bağımsız ve güvenilir kaynaklar kullanılmalıdır. Bu sayede madde, tarafsız bir biçimde yazılabilir ve özgün araştırmalara yer verilmemiş olacaktır. Bir bilginin doğrulanabilmesi için konuya önyargısız bir gözle bakan, bağımsız kaynaklara ihtiyaç vardır. Bağımsız bir kaynak, Vikipedi maddesinde ele alınan konuyla herhangi bir çıkar ilişkisi bulunmayan, dolayısıyla konuyu önyargısız bir bakış açısıyla ele alması beklenen kaynaktır. Bir kaynağın bağımsız kaynak olarak değerlendirilebilmesi için şu şartlar aranır:editöryal bağımsızlığının olması (içeriği oluşturan ile içerikte bahsedilen arasında doğrudan bir çıkar ilişkisi bulunmaması, örneğin içeriğin reklamveren tarafından dikte edilmemesi), ele alınan konu ile çıkar çatışmasının olmaması (içeriğin yayımlanmasından kişisel, maddî veya siyasî çıkar kazanma olasılığının bulunmaması ) Çıkar ilişkisi, yazının üreticisi (yazar, yayıncı vb.) ile ele alınan konu arasında mali veya hukuki bir ilişkinin varlığını ifade eder. Bir çıkar ilişkisi poizitif veya negatif yönde olabilir. Örneğin bir şirketin kendi ürünlerini pazarlama amacıyla web sitesinde hazırladığı bir yazıda pozitif bir çıkar ilişkisi; o ürün hakkında rakip şirkete bağlı herhangi bir organ tarafından hazırlanmış bir yazıda ise negatif bir çıkar ilişkisi mevcuttur. Bu tür kaynaklara Vikipedi editörleri şüpheyle yaklaşırlar; çünkü konu ile çıkar ilişkisi olan kişilerin o konudaki kendi (kişisel, mali, yasal, vb.) çıkarlarını savunmaya, konu hakkında bilgileri geliştirmekten daha fazla önem verebileceği düşünülür. Aile üyeleri, kurum çalışanları ve yetkilileri tarafından üretilen kaynaklar bağımsız değildir. Bağımsız kaynakların tarafsızlığıBir kaynağın bağımsız olması, tarafsız olacağı anlamına gelmez. Bağımsız bir kaynak, ele aldığı konuda olumlu veya olumsuz yönde güçlü bir görüşe sahip olabilir. Örneğin gelişmekte olan ülkelerdeki okuryazarlık oranı hakkında bir yazıda, yazar tüm çocuklara herhangi bir fark gözetmeksizin okuryazarlık eğitimi verilmesi fikrini savunuyor olabiir. Yazarın belli bir görüşü savunmuş olmasından ötürü, yazı tarafsız bir kaynak kabul edilmez; ancak o görüşü savunması yazarın kişisel çıkarlarına hizmet etmediğinden bağımsız bir kaynak olarak kabul edilir. Bağımsız olmayan kaynakların kullanımıMaddelerin bağımsız kaynaklar kullanılarak yazılması esastır ancak maddedeki bilgilerin bir kısmının bağımsız olmayan kaynaklara dayandırılması mümkündür (Örneğin; bir şirketin kuruluş tarihi bilgisi için şirket web sitesindeki tarihçe sayfasının kaynak olarak kullanılması; bir kişinin çocukluğunun geçtiği yer bilgisi için kişinin anı kitabının kaynak olarak kullanılması). Yazımında bağımsız olmayan kaynaklardan fazlaca yararlanılan maddelere {{üçüncül kaynak}} şablonu eklenmeli, eğer maddede yer alan veriler bağımsız kaynaklarla doğrulanamıyorsa silinmeye aday gösterilmelidir. Bağımsız kaynak istenen verileri spesifik olarak belirtmek için {{üçüncül kaynak-satır}} şablonu eklenebilir. Kayda değerlikBir maddenin kayda değer olduğunu, yararlanılan bağımsız kaynaklar ortaya koyar. Bağımsız olmayan kaynaklar ise maddenin kayda değerliğinin ortaya koymak için tek başına yeterli değildir. Yukarıdaki örnekler basitleştirilmiş ve kabaca hazırlanmış örneklerdir, dolayısıyla örnek olarak verilen türdeki her kaynak bağımsız olmayabilir. Bir şirket hakkında, şirketle alakası olmayan bir gazetede yayınlanan reklam amaçlı yazı bağımsız bir kaynak olarak kabul edilemez. Vikipedi:Kaynak gösterme Vikipedi:Çevrimdışı kaynaklar 37 Vikipedi:İÜYYKÜD Vikipedi:İçerik üzerine yorum yapınız, katılımcı üzerine değil 3 "Vikipedi üzerinde hiçbir yerde konuları kişiselleştirmeyiniz ve sadece içerik üzerine yorum yapınız, katılımcı üzerine değil. Kişilere ilişkin yorumlar, bir noktayı dile getirmenize yardımcı olamayacağı gibi, Vikipedi topluluğuna da zarar verir ve kullanıcıları iyi bir ansiklopedi yaratmak için çaba harcamaktan caydırır. Birçok Vikipedist dahil olmadığı bir tartışmada katılımcı üzerine yapılan yorumları siler. Her ne kadar bu bir kural değilse de kişiselleştirilen kısımları silmek, aşırılık gösteren durumlarda Vikipedi açısından olumlu bir davranış olarak nitelendirilir. Kişiler, ısrarla kişilere yönelik yorum yaptıkları için engellenebilir. Tartışma sayfalarına ek olarak madde değişikliklerinin özet kısmında kullanılan benzer ifadeler de zararlı kabul edilmektedir. Katılımcılar bir fikir üzerinde anlaşamayabilir; bu durumda, karşı görüşlere sahip kişiler makul ve rasyonel bir şekilde görüşlerini açıklamalıdır. Bu görüşlerin sentezlenmesi ile tek bir madde oluşturulması, tarafsız bakış açısı sağlanması için çok daha iyi olacaktır. Unutmayınız ki, biz Vikipedistler olarak ""hepimiz aynı topluluğun bir parçasıyız."" Bazen tartışmalar çok hararetlendiğinde kişiselleştirme riski artabilir; bu durumlarda anlaşmazlıkların giderilmesinde belirtildiği gibi bir süreliğine tartışmadan uzaklaşmanız, daha sonra ilgili tartışmaya dönmeniz hem soğukkanlı ve bu sebeple de kişisel saldırılardan daha uzak hem de daha mantıklı bir biçimde olaya bakmanıza yardımcı olabilir. Verilebilecek özel örneklerden bazıları şu şekildedir (fakat konu bu örneklerle sınırlı değildir): Yorumlarİtham içeren yorumlar: ""X bir trolldür"" veya ""X faşist bir yazardır"" gibi. Eğer sıkça tekrar ediliyorsa, kötü niyet veya nefret belirten anlamlarda kullanılıyorsa, kişisel saldırı olarak düşünülebilir. Olumsuz kişisel yorumlar: ""Ben, senden daha faydalı bir yazarım"" gibi yorumlar ve ""Sen yaşamamalısın"" gibi saldırılar. Irkçı, cinsel, homofobik, dinî veya etnik sıfat içeren yorumlar: ""Sen bir geysin, bu yüzden anlaşamayız"" veya ""Ateist olduğun için iyi bir kullanıcı değilsin"" gibi. Din, ırk, cinsel yönelim veya etnik ithamlar üzerine kurulmuş anlaşmazlıklara yasalar da izin vermez. İtibar kaybına yol açabilecek yorumlar. Bu ortamdan gitmesi gerektiğini kasteden yorumlar.TehditlerYasal tehditler: ""Şu an söylediklerini mahkemede de söylersin"" veya ""böyle bir değişiklik yapmaya devam edersen hukuki süreç başlayacaktır"" gibi. Ölüm tehdidi, şiddet ve zorbalık içeren tehditler. Diğer kullanıcıların kişisel bilgilerini açıklamakla ilgili tehditler. Vikipedistlerin müzakerelerde bulunması, Vikipedi kültürünün başlıca parçalarından biridir. Durum anlaşmazlık halini aldığında kişiselleştirmekten kaçınmalı ve gereksiz düşmanca yorumları minimize etme yolu denenmelidir; Nezaketli olmalı ve Vikipedi etiğine uygun davranılmalıdır. Anlaşmazlıklar diğer yazarlar ile kişisel saldırılara başvurmadan tartışılmalıdır. İçerik ve hareketlerde, işi şahsiyete döken yorumlar olmaması çok önemlidir, fakat kişisel saldırı sayılan yorumlar yapmamak da aynı derecede önemlidir. Kişisel saldırı içermeyen örnek yorumlar aşağıda verilmiştir, fakat bu tür yorumlar aşağıda verilen örneklerle sınırlı değildir: İçerik hakkındaki anlaşmazlıklar; "" 'X' hakkındaki ifaden yanlıştır"" veya "" İfadende belirttiğin nokta gerçek değildir."" gibi. Bir yazarın hareketlerini tanımlamak için uygar bir dil kullanılmadığında ve bu saldırı ifadeleri yazarın kişilik veya karakterini olaya dahil etmeden yapıldığında, bu kişisel saldırı olarak yorumlanmamalıdır. Örneğin; ""İfaden kişisel bir saldırıdır..."" ifadesi, tek başına bir kişisel saldırı değildir. Yazarın hareketi hakkında bir ifadedir, yazar hakkında değil. ""Sen bir troll'sun"" ve ""Bir troll gibi davranıyorsun"" ifadeleri arasında fark vardır, fakat ""Kişileri provoke eden ifadeler kullanıyor gibi görünüyorsun"" demek daha iyidir, bu da aynı anlama gelir. Benzer olarak, değişiklik özeti veya mesaj sayfasında ""'Şamaroğlanı' tarafından yapılan kötü niyetli olma ithamına cevap"" gibi bir yorum, kullanıcı ""Şamaroğlanı""na karşı bir kişisel saldırı değildir. Değişiklik geçmişinde kullanılan, ""vandalizm geri alındı"" gibi bir ifade, kişisel saldırı değildir. Bununla beraber, bu gibi bir yorum yapıldığında, iyi niyetli olduğunu farz etmek de çok önemlidir. (Eğer geri alınmış olan değişiklik iyi niyetli olarak yorumlanabiliyorsa, daha sonra vandalizm olarak etiketlemeyiniz.) Gerçeği, olguyu, bilgiyi ve onların nasıl ifade edileceğini tartışın. Diğer kullanıcının nasıl tartıştığını değil. Onunla aynı fikirde olmanız gerekmez ama olayı sadece fikir uyuşmazlığı olarak ele alın. Kişisel uyuşmazlık olarak değil. Bir görüşün yanlışlığını, o görüşü savunan kişiyi sebep göstererek ispatlamaya çalışmayın. Eğer tartışma kişiselleşme eğilimi gösterirse, tartışmayı e-posta gibi daha az katılımlı bir platformda sürdürün. Kişisel saldırıya uğradığınızda sizi taciz eden kullanıcıları uyarıp bu yönergeden bahsedin. Buna rağmen yaptıklarında ısrarcı davranacak olurlarsa aşağıda bahsi geçen uzlaşma sürecini başlatmayı göz önüne alın. Yapılabilecek bir başka şey de bariz kişisel saldırıları tartışma sayfalarından silmek olacaktır. Bunun için çıkarılan yorum alanlarına {{KSK}} şablonu eklenebilir. Ancak, ""kişisel saldırı"" tanımının kapsamını çok genişletmemeye ve çok sık kullanmamaya da dikkat etmelisiniz. İngilizce Vikipedi'de yakın geçmişte yer alan bir arabuluculuk komitesinin saptamasına göre: Kişisel saldırıları silme yönergesi (ve dolayısıyla uygulaması) ihtilaflı bir konudur. Kötü niyetlilerce istismar edildiği gibi topluluğun oybirliğiyle desteğinden de yoksundur. Yorumlarken esnek davranmamalı ve uygulamasından olabildiğince kaçınılmalıdır.Bu çözüm yolunu sık kullandığınızı fark edecek olursanız ""kişisel saldırı"" tanımınızı yeniden gözden geçirmenizi tavsiye ederiz. Emin olmadığınızda uzlaşma sürecini izlemek daha doğru olacaktır. İstisnai durumlarda saldırganın erişimi (tartışmalı bir uygulama olmasına rağmen) Vikipedi'nin engelleme politikasının ""Karşıtlık ve rahatsızlık vermek"" maddesi uygulanarak kısıtlanabilir. Değişiklik önerilerinizi tartışma sayfasında yapabilirsiniz. ==== Bir yanlış anlaşılma: ""Düşene vurun!"" ==== Not: Bazı Vikipedistler, muhtemelen geçmişteki düşüncesizce veya tatsız davranışlarından ötürü pek sevilmemektedir. Bu kullanıcılar, uzlaşma komitesi tarafından disiplin uygulamasına maruz kalabilirler. Bazıları bu kullanıcılara kişisel saldırıda/eleştiride bulunmanın doğru bir hareket olduğunu düşünebilir. Bu tutum yanlıştır; insanlar hata yapabilirler ve bundan ders alıp davranışlarını düzeltebilirler. ""Kişisel saldırı yok"" kuralı tüm kullanıcılar için, geçmişlerine ve diğer kullanıcıların tutumuna bakılmaksızın geçerlidir. ""Kişisel saldırı yok"" politikası ilgili katılımcılarca yaratılacak bir ansiklopediye vesile olması amacıyla tasarlanmıştır. Bu bağlamda, Vikipedi kullanıcılarının - bahsi geçen yönergenin bertaraf edilmesi amacıyla - başka ortamlarda (çevrim içi forumlar ve kişisel web siteleri gibi) birbirlerine yapacakları kişisel saldırılar da bu yönergenin ihlali sayılacak ve ""karşıtlık ve rahatsızlık vermek"" (engelleme kuralları) kapsamında değerlendirilecektir. Vikipedi, İnternet'i kişisel saldırıları saptamak ve önlemek amacıyla denetlemez ve denetlemeyi amaçlamaz. Bu yönergenin amacı Vikipedi kurallarının kapsadığı alanı genişletmek de değildir. Bu sadece kullanıcıları Vikipedi sınırları içinde sorumlu tutabilmek ve kuralların bertaraf edilmesini engellemek amaçlı bir yöntemdir. Eğer Vikipedi kullanıcılarından biriyseniz, diğer kullanıcılara yönelik kişisel saldırılarda bulunmayınız. Bu tartışılmaz bir kuraldır. Kişisel saldırı nedeniyle uyarıldıysanız ya da erişiminiz engellendiyse, aynı davranışı başka bir yerde yinelemek, tüm Vikipedistlerin koruması gereken olumlu topluluk ruhunu zedeler ve güvenlerini sarsar. Bağlama göre değişmekle birlikte, Vikipedi kullanıcıları hakkında bilgilerin yer aldığı ya da kişisel saldırı olan sayfalara Vikipedi'den köprü oluşturmak da kişisel saldırı gibi kural ihlali sayılır. Saldırı amacıyla oluşturulmuş sayfalara köprü vermeyiniz. Sorunu gidermek için topluluğun dikkatini çekmek ya da kanıt göstermek amaçlı olmadığı sürece bu tür bağlantılar oluşturmaktan genellikle kaçınılmalıdır. Bir kural olmamasına ve tartışmalı olmasına karşın, bazı Vikipedistler kişisel saldırı olan sayfalara verilen bağlantıların kaldırılmasını yerinde bir tepki olarak görürler. Vikipedi'de pozitif bir birlikteliğin sağlanması ve korunması sizlerin sorumluluğu altındadır. Bir kişi, geçmişteki davranışı nasıl olursa olsun, kişisel bir saldırı yaptığında, Vikipedi'nin beraberlik ruhunu zedeler. Vikipedi:Saldırı sayfası" 38 Vikipedi:CK Vikipedi:Kukla 26 "Kukla, bir Vikipedist tarafından değişken amaçlarla açılmış farklı kullanıcı hesaplarından veya IP adreslerinden her biri. Kukla kullanan Vikipedistler kuklacı olarak adlandırılır. Çoklu hesap veya IP adresi kullanmak çoğu durumda uygun bulunmayan bir durumdur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales 2003 yılındaki bir söyleşide bu konudaki bir soruya şöyle yanıt vermiştir: Kuklaların hoş karşılanmama nedeni, bir oylamada birden fazla oy kullanma veya Vikipedi politika ve yönergelerini aldatmaya yönelik suistimallerden dolayıdır. Kimi kullanıcılar ikinci bir kullanıcı hesabının kullanılmasına karşıdır; kimileri ise düzgün davrandıkları müddetçe zararsız olduklarını düşünür. Bu sayfada kuklacılığın diğer toplulukları nasıl etkilemiş olduğu konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz. Çoklu hesap veya IP adresi kullanımının yasal olduğu durumlar vardır. Fakat kuklacı durumuna düşmemek için dikkat etmelisiniz ve ikinci hesabınızı diğer hesabınızın belirli bir konuya bakışını desteklemek için kullanmamalısınız. Şayet birisi birden fazla hesap veya IP adresi kullanıyorsa, onun diğer kullanıcı hesaplarına veya IP adreslerine bağlantı vermesi gerekmektedir; böylece aynı kişi oldukları anlaşılabilir. === Oylama === Vikipedi kullanıcıları tüm oylamalar ve benzer tartışmalar için ""bir kişi, bir oy"" prensibini benimsemişlerdir. Ancak bu şekilde her bireyin fikirleri adil bir şekilde sayılabilir. Bundan dolayı, kuklalar bir görüşü desteklemiş olma etkisi yaratmak için kullanılmamalıdırlar. Oylamalarda birden fazla oy kullanılmamalı veya bir tartışmada, Vikipedi:Silinmeye aday sayfalarda veya hizmetlilik başvurularında birden fazla hesap veya IP adresi kullanarak aldatma yapılmamalıdır. Bu şekilde kullanılan ve ispatlanan kuklalar süresiz olarak engellenebilirler. === Aldatma ve taklit etme === Çift oylamaya ek olarak, kuklalar aldatmaya yönelik amaçlarla veya bir pozisyonu geniş bir kesimin desteklediği görüntüsünü oluşturmak için de kullanılmamalıdır. Bu şekilde bir davranış, kuklaların herhangi bir yasal kullanımı açısından işleyişi aksatıcı ve gereksizdir. Özel olarak, kötü niyetle kullanılan diğer bir Vikipedi kullanıcısını taklit eden hesaplar veya IP adresleri süresiz olarak engellenmelidirler. === Atlatma politikası === Politikalar hesaplara veya IP adreslerine değil kişilere uygulanır. 3GD gibi politikalar bir kişinin değişiklikleri için geçerlidir. Benzer olarak politikaları ihlal eden hareketlerde bulunan ikinci bir hesap veya IP adresi kullanmanız ana hesabınızın da ceza almasına sebep olabilir. Kullanıcılar değişiklik yapamamaları için engellenmiş olması veya bir şekilde bir konu için uzaklaştırıldıkları süreçte, kukla kullanarak bu engelleri kaldırmaya çalışamaz. Bu şekilde bir davranış, engelleme süresinin yeniden başlatılmasına veya uzatılmasına neden olabilir. === Yönetimsel kuklalar === Topluluk birden fazla hesabında ek kullanıcı grubu hakları olan kullanıcılara şiddetle karşı olmaktadır. Şayet Vikipedi'yi terk etmişseniz, yeni bir isimle geri gelmişseniz ve hizmetlilik için aday olmuşsanız, eski hesabınızdaki hizmetli ve/veya bürokrat özelliklerinizden vazgeçmeniz beklenir. Normal bir kullanıcıdan daha fazla özelliklere sahip yalnız bir kullanıcı hesabına sahip olabilirsiniz. Çoklu hesapların yasal kullanımları vardır. Örneğin; belli kullanıcılar, yeni kullanıcılara topluluk kurallarını anlatmak için yeni hesap yaratabilir. Özellikle, bazı kişiler (Örn:Jimbo Wales) için kukla hesabı almak ve değişiklikleri oradan yapmak bir gereklilik göstermektedir. === Ayrım ve güvenlik === Başka kullanıcılar da birden çok hesap kullanarak, katkılarını çeşitli nedenlerden dolayı ayırabilirler: Bir kullanıcı belli bir alanda çok sağlam ve doyurucu katkılar yapıyor ise, sadece o konu hakkında bilgi gelişiminde bulunmak için yeni bir hesap alabilir.Kamuya ait bilgisayarlarda şifre çalan trojanlar veya basılan tuşları kaydeden programlar yüklü olabileceğinden, bazı kullanıcılar bu şartlar altında asıl hesaplarının güvenliği için alternatif hesaplar kullanabilir.Halk tarafından bilinen bir kişi veya katkılarından ve ilgi alanından dolayı belli bir çevrece tanınabilecek bir kullanıcı; katkılarını bölmesi kişinin anonimliğini korumasını sağlayabilir. Belli bir konuda tanınmış ve uzman olan bir kişi, mesela, o konu ile ilgili katkılarının ve daha hafif konulardaki katkılarının ilişkilendirilmesini istemeyebilir.Bir kişinin katkıda bulunduğu madde, ailesi, sosyal veya profesyonel çevresi tarafından yüksek derecede tartışmalı ise, kukla kullanabilir. Bu sayede Vikipedi:Tarafsız bakış açısı'nı iyi bilmeyen kullanıcılar tarafından yaptığı değişiklikler kişisel bilgi olarak varsayılmaz. === Hararetli Konuları Küçük Bir Alanda Tutma === Bazı kullanıcılar tartışma sayfalarında, belli bir konu hakkında kimliklerinden dolayı kişisel tartışmalara dönerek kişisel saldırıları engellemek, veya Vikipedi dışında olacak sıkıntıları engellemek için farklı kullanıcı isimleri kullanabilir. Örneğin, kürtaj hakkındaki bir maddenin tartışmasına katılan bir kişi, bu tartışmadaki fikirlerinin diğer katılımcıların tartışmayı genişletmesine fırsat vermesini veya o maddenin içeriğinin dışındaki ilgisiz ya da felsefi temellere dayanan tartışmalara iliştirmesini engellemek isteyebilir. === ""Rol"" hesaplar === ""Rol"" hesaplar, sadece resmî onaylı olarak Wikimedia projelerinde istisnai durum ve zamanlarda, birden fazla kişi tarafından kullanılan hesaplardır. Küresel olarak ve belirli Wikimedia projelerinde faaliyet gösteren ""rol"" hesapların bir listesine Meta Wiki'deki listeden ulaşabilirsiniz. Eğer siz birden fazla kullanıcı olarak bir hesap kullanırsanız, muhtemelen engellenirsiniz. === Botlar === Bot (otomatik veya yarı-otomatik değişiklikler yapan programlar) kullanan editörlerin bot için ayrı bir hesap oluşturması (ve bu bot hesabının bit bot hesabı olarak işaretlenmesi talebinde bulunması) tercih ve teşvik edilir ki otomatik değişiklikler son değişikliklerde ayrıştırılabilsin. (Prosedür ve politikalar için Vikipedi:Botlar sayfasına göz atınız) === Diğer hesabı etiketleyerek === Ana hesaplarına bir bağlantıyı alternatif bir hesaba koymak isteyen editörler {{Şablon:Kullanıcı Alternatif Hesap}} şablonunu kullanıcı sayfasına ekleyebilirler. Şablonun kullanımı şöyledir: {{Kullanıcı Alternatif Hesap|Örnek kullanıcı}} ve şöyle gözükür: === Oturum kapalıyken yapılan düzenleme === Oturumu kapalıyken ansiklopediyi düzenleyen birine karşı bir politika yoktur. Bu durum birden fazla şekilde olabilir; Bilgisayar değiştirme, oturumun süresinin dolduğunu fark etmeme, kullanıcının parolasını unutması gibi birçok nedenden kaynaklanır. Oturum açmamış kullanıcılar, hesabı olmadığını söyleyerek diğer kullanıcıları kandırmaya çalışmamalıdır. Gizliliklerini korumak için oturumu kapalı bir şekilde düzenleme yapan vikipedistlerin kullanıcı adlarını Vikipedi üzerindeki IP adreslerine bağlamaları gerekmez. === Kuklaların karakteristikleri === Doğal olarak, kuklalar yeni kullanıcılara kıyasla Vikipedi ve madde düzenlemekte daha tecrübeli bir tavır sergilerler. Madde düzenlemedeki ""özet"" kutucuğunu kullanmak, düzenleme çatışmasına girmek, silinmeye aday sayfalar (SAS) gibi tartışmalarda açıkça fikir ileri sürmek veya hizmetlilik için başvurmak gibi eylemler ilk katılımlarında daha sık görülür. Ayrıca katılım özetlerine bakıldığında daha yeni tarihlidir ve tek madde için hesap açılmış izlenimi vermektedirler. Bir kukla türü de ""korkuluk"" kuklasıdır. Taraflı görüşleri olan, ancak karşı görüşü baltalamak ya da provokatör olarak davranmak için karşıt görüşteymiş gibi davranan kullanıcılar tarafından oluşturulur. Genelde 'karşısındakinin' rahatça def edebileceği zayıf iddialarda bulunurlar. Bu da özellikle ""korkuluk"" tartışmaları yapmalarına imkan verir. Bu tür bir kukla, yaratıcısının karşı durduğu ""korkuluk"" tartışmasının bir temsili haline gelir. Genelde düşüncesiz, bilgisiz ve aşırı bağnaz bir tutum sergilerler. Genelde iki tarafın ciddi iddialarının tartışılmasını engellenmesine ve tartışmanın üzerine perde çekilmesine neden olurlar. Tartışmalarda normalde de bu tarzda davranan kişilerin de aynı sonuçlara sebep olması, bu tür kukla kullanıcıların tespitini zorlaştırmaktadır. === Soru işaretleri oluşursa === Bazı durumlarda bir hesabın kukla kullanıcı olup olmadığı çok net olmayabilir; sonuçta kuklanın amacı fark edilmemektir. İlgileri ve düzenleme tarzları arasındaki benzerlikler dikkat çekebilir fakat herkes kullanıcıyı bu kanıtı değerlendirecek kadar tanımıyor olabilir. Eğer bir düzenleme çatışmasında, oylama ya da ankette kukla kullanıcı kullanıldığı düşünüyorsanız, pratik bir yaklaşım ""100-düzenleme kuralı""dır. Buna göre değişik birçok madde üzerinde 100'ün üzerinde düzenleme yapmış ya da Vikipedi üzerinde genel olarak aktif olmuş bir hesabın kukla kullanıcı olmayacağı düşünülmektedir. Eğer az düzenleme yapmış, alışılmadık sayıda hesap varsa, IP adreslerine ya da düzenleme zamanlarına bakarak kukla kullanıcı olup olmadıklarını kontrol etmek isteyebilirsiniz. Ancak tek başına az sayıda düzenleme yapmış olmak, kukla kullanıcılığı için bir kanıt değildir ve eğer yeni bir kullanıcıya haksız yere kukla kullanıcı suçlamasını yaparsanız, muhtemelen bunu hakaret olduğunu var sayacaktır ve Vikipedi hakkında negatif bir izlenimi oluşacaktır. Unutmayın ki ırk, politika, kült figürler ya da ""silinmeye aday sayfalar (SAS)"" gibi özellikle tartışmalı maddelere katılım yapmak isteyen birçok kullanıcı olabilir. Bazıları 100 düzenleme kuralının bu tür durumlarda daha katı uygulanmasını önermiş, 100'ün altında düzenleme yapmış katılımcıları kukla kullanıcı olarak öngörmüşlerdir. Genel olarak, bu tür görüşlerin çok sağlam temellere oturmadığı gösterilmiştir. Kuklanın tartışmaya katıldığının düşünüldüğü durumlarda, sunucu kayıtlarına başvurulabilir. Wikimedia Vakfı kişisel gizlilik kuralına uygun olması açısından, bu sadece uzlaşma yardımını ciddi engelleyen durumlarda, ciddi süregelen vandalizm düzeninde, oylama sonucunu etkileyen oy hilesinde ya da 3 geri çevirme kuralını ciddi ihlal eden süregelen ""kukla kullanıcı"" şüphesinde uygulanabilir. İstekler denetçi isteği sayfasında yapılır. Eğer siz yanlışlıkla ""kukla kullanıcı"" olarak suçlandıysanız bunu üzerinize almayın. Yeni kullanıcıların sayısı bilinmemektedir. Ortamda biraz vakit geçirin, olumlu katkılarda bulunun; kayıtlarınız sizin yerinize konuşacaktır. === Hesapları engellemek === Hizmetliler bu politikanın ihlali için kullanılan herhangi bir kukla hesabı zamansız engellerler ve ana hesabı da takdirlerine göre engelleyebilirler. === Belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Eğer bir hesabın kukla olarak politika ihlalleri için kullanıldığı bariz biçimde belli olursa, bu hesabın belirlenmiş olarak etiketlenmesi gerekir. Bu da kukla hesabın kullanıcı sayfasına Şablon:Kuklaİspatlanmış ekleyerek yapılır. Syntax şöyledir: {{Kuklaİspatlanmış|1=KUKLACI|kanıt=KANIT}} Burada KUKLACI yerine kuklacının ismini, KANIT yerine de konu hakkında var olan kanıtları yazılır. Sonuçta görünüm şöyle olacaktır: Unutmayınız ki bu sadece hesabın bir kullanıcının kuklası olduğu şu sebeplerden ötürü bariz olduğu durumlarda uygulanabilir: kullanıcının itirafı; aynı IP adresleri veya benzeri güçlü teknik kanıt.Yukarıdaki şablon kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz. Bu tür durumlarda sayfaya Şablon:Kukla ekleyiniz: {{Kukla|1=KUKLACI|evidence?[[KANIT]]}} === Denetçiler tarafından belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Denetçiler ile belirlenmiş kuklalar {{KuklaDenetçi}} ile etiketlenebilir. Kanıta bağlantı vermektense, etiket kuklanın denetçi aracılığıyla belirlendiğini belirtir. Söz dizimi şöyledir: {{KuklaDenetçi|KUKLACI}}. Sonuçta görünüm şöyledir: Yukarıdaki şablon, denetçi tarafından kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz ve bu etiketin uygunsuz kullanımı uyarı ve olası engelleme ile sonuçlanabilir. Etiket kontrol ardından bir denetçi tarafından kullanılabilir veya bir kullanıcı tarafından denetçilerin doğrulaması sonucu da kullanılabilir. Eğer şüpheliyseniz, {{Kuklaİspatlanmış}} şablonunu kullanınız. === Belirlenmiş kullanıcıları etiketlemek === Bilinen kuklacı kullanıcıları şu etiketle etiketleyebilirsiniz: {{kuklacı}} Bu şablon eklendikten sonra oluşacak sonuç: === Saptaması zor kuklalar === Eğer birisinin zararlı biçimde kukla kullandığını düşünüyorsanız ve bu konuda diğer katılımcıların da yorumlarını almak istiyorsanız, Vikipedi:Kukla şüphelileri sayfasında bir rapor oluşturmalısınız ve oradaki talimatları takip etmelisiniz. Bazen birden çok yeni kullanıcının toplu hesap açması ve özellikle belirli bir tartışma konusunda veya oylamada belirli bir fikri desteklemeleri durumu olabilir. Bu genellikle silme tartışmalarında veya tartışmalı maddeler ile ilgili konularda olabilir. Bu yeni eklenen hesaplar arkadaş olabilirler, konu ile ilgili bir şekilde ilgili olabilirler veya bir kişi tarafından bir fikri desteklemeleri için çağrılmış olabilirler. Bazen bir maddedeki tartışmalarda baskı uygulanması söz konusu ise, bu kullanıcı ve hesaplar ""canlı kukla"" olarak tanımlanırlar. Bu terim, Meat Puppets isimli müzik grubundan esinlenilmiş olabilir. Bu terimin kullanımı genel olarak tavsiye edilmemektedir; zira kaba görülebilir ve yeni kullanıcıların ilerideki cesaretini kırabilir. Bu hesaplar kukla sayılmazlar, fakat genellikle gerçek kuklalardan ayırmak biraz zordur ve bazen de aynı şekilde ele alınabilirler. Bu şartlar altında ne kuklalar ne de yeni tek amaçlı kullanıcı hesapları Vikipedi topluluğunun bir parçası sayılabilir. Bunun arkasındaki neden, çevrimiçi bir toplulukta sadece tüm üyelerin imzalamış gibi görünmesinin yeterli olmamasındandır. Vikipedi:Hakemler Kurulu'nun kuralına göre, anlaşmazlıkların çözümünde, taraflardan birisi kukla veya aynı değişiklik alışkanlığına sahip birden fazla kullanıcı olması belirsizliği durumunda, kullanıcılar kukla olarak değerlendirilirler. (Vikipedistler ayrıca bunları 'tek amaçlı hesaplar' olarak isimlendirirler, çünkü bunlar sadece belli bir konu üzerinde yoğunlaşırlar ve amaçları sadece ilgi alanlarına katkıda bulunsalar da, maddelerin ve ansiklopedinin aynı oranda büyümesidir, bu kullanıcılar nadir olarak oturum açarlar ve çoğunlukla kendi ilgi alanlarında katkıda bulunmaya eğilimlidirler.) === Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etmesi === Tartışmalı Vikipedi maddeleri için dışarıya haber vermek veya birisinin tartışmayı canlandırmak veya başlatmak istemesi büyük oranda uygunsuz ve kabul edilemezdir. Bu şekilde fikirleri ve ön yargıları bilinen, bir tarafın görüşünü güçlendirecek ve fikir birliğini veya tartışmayı etkileyecek hareketler kabul edilemez. Ayrıca birisinin arkadaşlarını madde tartışmalarına yardım etmesi için çağırması da uygun değildir. Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etme hareketleri Vikipedi'de kabul edilemez. Çoklu yeni kullanıcıların gelişi, sınırlı Vikipedi geçmişi ve önceden belirlenmiş bakış açılarının gelişi, nadiren tarafsızlığa fayda sağlar ve kim ne düşünürse düşünsün genellikle ona zarar verir. Vikipedi gerçekleri ve fikirleri karıştırmak, kişisel taraflılık veya duygusal tartışmalar için bir yer değildir. Tartışmalı maddeler de genellikle düzgün değişiklikler için politikaların iyi bilinmesini gerektirir. Şayet bir tartışmada sesinizin duyulmadığını düşünüyorsanız, uygun olan davranış dışarıdan yardım istemeniz değildir. Onun yerine, kişisel saldırılardan uzak durun ve yorum isteğinde bulunun. Bunlar denenmiş işlemlerdir ve ön yargıların bir taraftan bir tarafa değişmesi problemini önlemek için en uygun yollardır. Eğer iki veya daha fazla kullanıcı beraber çalışıyor/ikamet ediyor, bir bilgisayarı/internet bağlantısını paylaşıyor, halka açık bir bilgisayar kullanıyor veya aynı ağa bağlı durumda ise; denetçi incelemesi sonucunda hesapları kukla gibi görünür. Bu gibi kullanıcılar birbirini şahsen tanıyor ve yüz yüze temas halinde ise ortak ilgi alanları ve yazım şekillerine sahip olabilirler. Hatta birbirlerine Vikipedi teknikleri ve gelişmeler hakkında bilgi verebilirler (Bu durumda oy avcılığı geçerli olur). Denetçiler, bağlantının öbür ucunda kimin oturuyor olduğunu göremezler. Kukla suçlamalarının önüne geçmek adına, bu tip kullanıcıların önceden bu durumu kullanıcı sayfalarında duyurmaları karışıklıkların önüne geçecektir. Aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar eğer aynı konularda katkıda bulunuyorlarsa, bu tip kullanıcılar Vikipedi'nin çıkarları doğrultusunda tek kullanıcı olarak değerlendirilebilirler. Aynı maddeye katkıda bulunurken, aynı tartışmada fikir belirtirken veya herhangi bir anlaşmazlıkta birbirlerini desteklerken, aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar aralarındaki bağlantıyı açıklamalı ve tek bir hesaba sahiplermiş gibi konuyla ilgili sayfaları okumalıdırlar. Eğer aralarındaki bağlantıyı açıklamak istemiyorlar ise aynı alanlarda veya tartışmalı konularda katkı yapmaktan kaçınmalıdırlar. Vikipedi:Denetçi isteği Vikipedi:Kullanıcı izleme uygulaması Vikipedi:Kukla şüphelileri" 39 Vikipedi:KÜRSÜ Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 40 Vikipedi:Köy_çeşmesi_(politika) Vikipedi:Köy_çeşmesi_(politika) 22 "Vikipedi:Kayda değerlik (olay) Herkese merhaba, teklif edilen bu yönerge, özellikle son dakika haberleri de dahil olmak üzere, medyada yoğun bir şekilde yer alan olayların kayda değerliliği hakkında rehberlik etme niyetiyle oluşturulmuştur.--Assyrtiko (mesaj) 22.06, 6 Ağustos 2022 (UTC) Hatırlatmadır.--Assyrtiko (mesaj) 18.48, 9 Ağustos 2022 (UTC) === Görüşler === Destek Yerinde ve kesinlikle gerekli bir öneri olarak onlarca kullanıcının bu sürümünü tartışıp olumlu oy kullandığı İngilizce Vikipedi sürümünden alınmış. Elinize sağlık. --ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 19.46, 9 Ağustos 2022 (UTC) Şartlı destek 2022 Ankara sel felaketi SAS tartışmasından sonra böyle bir politikanın olması gerektiğini düşünmüştüm. Demek ki benimle aynı şeyleri düşünen başkaları da varmış :) Ama kriterler kısmının baştan sona düzenlenmesi gerekiyor. Çünkü farklı anlamlar çıkacak kadar anlatım bozukluğu mevcut. Müsait bir zamanımda baştan sona okuyup hatalı gördüğüm yerlerle ilgili düzenlemeler yapacağım. Ellerine sağlık @Assyrtiko --Wooze 03.08, 10 Ağustos 2022 (UTC)Teşekkürler Wooze, müsait bir zamanda ilgilenirsen çok iyi olur. Assyrtiko (mesaj) 12.28, 10 Ağustos 2022 (UTC) Karşı Çevirinin elden geçmesi gerekiyor, zira zaten Türkçe Vikipedi'nin kuruluşundan beri yanlış uygulanan ""kriter"" sorununu (birkaç başlık üstte kanıtlarıyla gösterdim neden yanlış olduğunu) daha da derinleştirecektir. ""Kriterler"" başlığı örneğin, İngilizce Vikipedi'de probably notable olarak geçen yer buraya ""genellikle kayda değerdir"" diye aktarılmış. ""Genellikle"" ile ""muhtemelen"" arasında nüans farkı var. Aynı cümledeki meet the general notability guideline kısmı nedense atlanmış, eklenmemiş buraya. Hâl böyle olunca da yanlış yorumlanmaya çok müsait oluyor. En önemli husus da bu.Have enduring historical significance, tam karşılığı ""kalıcı tarihî öneme sahip olmak"" şeklindeyken ""kalıcı etkiye veya tarihsel öneme sahip"" diye çevrilmiş. ""Tarihsel önem"" ayrı bir şekilde vurgulanmış. Pekâlâ bu kritere bakan birisi ""tarihsel öneme sahip"" diyerek geçmişte yaşanan her olayı kayda değer diye yorumlayabilir, yönerge buna izin vermiş oluyor. Nanahuatl ""Events are probably notable if they have enduring historical significance and meet the general notability guideline, or if they have a significant lasting effect."" Olaylar, kalıcı etkiye veya tarihsel öneme sahip ise genellikle kayda değerdir. (İngilizce cümleyi ve çeviriyi koydum. Nanahuatl or ile yazan kısmı atlamış. VP:GNG istenirse eklerim ben gereksiz olduğunu düşündüğüm için koymadım :) )--Assyrtiko (mesaj) 08.39, 17 Ağustos 2022 (UTC) Yapıldı öneriyi dikkate alarak ""Olaylar, kalıcı tarihsel öneme sahip ve genel kayda değerlik yönergesini karşılıyorsa veya önemli kalıcı etkiye sahipse genellikle kayda değerdir"". şeklinde ifade revize edildi. Öneri için teşekkürler.Very likely to be notable kısmı bize yine ""genellikle kayda değerdir"" diye aktarılmış. ""Kayda değer olmaya oldukça yakındır"" deniyor orada, yine nüans farkı var. Yapıldı bunu da düzelttim. --Assyrtiko (mesaj) 08.51, 17 Ağustos 2022 (UTC)""Daha sınırlı kapsama alanı olan olaylar"", iyi bir çeviri değil, anlaşılmamakta. İngilizcesi more limited scope, tam karşılığı ""daha dar kapsamlı"" şeklinde. Yapıldı. Öneri için teşekkürler --Assyrtiko (mesaj) 08.44, 17 Ağustos 2022 (UTC)O başlıkta Vikipedi:GAZETEDEĞİL vurgusu var, burada atlanmış. Direkt konuyla alakalı, niye atlanmış yine anlayamadım. Yapıldı Öneri için teşekkürler, Ana madde: Vikipedi gazete değildir şeklinde vurgu eklendi. --Assyrtiko (mesaj) 09.14, 17 Ağustos 2022 (UTC)Sırf bir başlıkta gözüme çarpan noktalar bunlar. Tek günde yönerge/politika hazırlanması böyle sonuçlar verebiliyor. Kontrol edilmiyor, zira etmek için vakit yok. Çeviri kontrolü, dil ve anlatım kontrolü, son olarak da mantıksal kontrolden geçmiyor. Bu da, zaten kayda değerlik kavramındaki 15 yıllık sorunlarımızı çözmeye değil, daha da derinleştirmeye yol açıyor. Politika ve yönergelerin, kullanıcıların işlerini kolaylaştırıcı ve anlaşmazlıkları en aza indirgeyici nitelikte olması gerekiyor.--Nanahuatl? 23.37, 16 Ağustos 2022 (UTC) Nanahuatl'ın tüm tespitleri Yapıldı, yönerge politika hazırlamak tuğla örmeye benzer, ben bir günümü harcayarak çevirdim, Nanahuatl belki 1 saatini harcayarak okudu ve bazı tespitlerde bulundu, bir başka vikipedist daha inceleyip bazı önerilerde bulunursa memnun olurum. Başka türlü ansiklopedi yazayamaz, ileri ki vikipedistlere faydalı olamayız. Herkese sevgiler. --Assyrtiko (mesaj) 09.29, 17 Ağustos 2022 (UTC)Nanahuatl Dediklerin düzeltildikten sonra fikrinde bir değişiklik var mı? 4 aydır başka yorum yapan olmamış. ~StyyxEvet? 22.34, 18 Aralık 2022 (UTC) @Styyx, şurada bahsettiğim şey burada da geçerli. Başarılar. Nanahuatl? 21.13, 19 Aralık 2022 (UTC) Destek güzel bir girişim, teşekkürler. --► Saygıyla: SolaVirum 13.31, 20 Ocak 2023 (UTC) Destek Açıklayıcı olması adına güzel bir iş. Mustafa MVC 18.11, 31 Mart 2023 (UTC) Şartlı destek Benim ekstra bir önerim olacak. Politika sayfasında da yazıldığı üzere olayların uzun vade etkisi bilinmeyeceğinden yeni açılan maddelerde en az 1 ay, güncel bir olay hakkındadır Şablon:Güncel gibi bir şablona sahip olması şartı gelse faydalı olur kanaatindeyim. TarantaBabu (mesaj) 20.09, 25 Şubat 2023 (UTC)TarantaBabu güzel bir öneri, ""Son dakika olayları yaşanan gelişmelerle hızlı bir değişim gösterebilir ve gelen ilk haberler güvenilir olmayabilir. Bu tarz maddeler güvenilir kaynaklarla desteklenene kadar Şablon:Güncel eklenmesi önerilmektedir."" şeklinde ekledim. --Assyrtiko (mesaj) 10.34, 3 Mayıs 2023 (UTC) Selamlar. Engellemeden farklı olarak ""bunları yapman yasak"" gibi kararlar alınmasını, bu sayede engelleme seçeneği kullanılmadan bazı sorunların önüne geçilebilecek bir politika olan Vikipedi:Yasaklama politikasını görüşlerinize sunuyorum. Halihazırda hizmetlilerin uyguladığı ""etkileşim yasağı""nın faydalı olduğuna şahit olduk diye düşünüyorum. O konu, herhangi bir politikaya dayanmıyordu, artık dayanacaktır ve belli düzenlemelerle sınırları, hangi durumlarda uygulanacağı, neden uygulanacağı gibi hususlar da açıklığa kavuşacaktır. Ancak en büyük getirisi, kullanıcıların hangi durumlarda nasıl davranmaları gerektiğini kavraması olacaktır. Bu sayede kullanıcı kalitesi de an azından bir nebze yükselecektir. Not: Kırmızı bağlantıları şu an oluşturmak anlamsız, yürürlüğe girdiği takdirde oluşturulacaklar. Herhangi bir tartışmalı alan, üzerinde uzlaşılmayan alan, eklenmesi ya da çıkartılması gereken alan varsa, bunları tüm görüşler geldikten sonra toplayıp ayrıca tartışarak ilerleyelim. Nanahuatl? 21.40, 25 Ocak 2023 (UTC) Hem Nanahuatl hem de çeviride çok büyük emeği geçen @Justinianus'a büyük teşekkür etmeden tartışmaya başlamamak lazım, emeğinize sağlık. Burada belirttiğim üzere bu öneri aslında hizmetlilerin yasaklama uygulamasını yasaklıyor. Yani öneride bahsedilen etkileşim yasaklarını, bu politika geçerse, artık uygulayamayacağız. Kendimi tekrar etmeyeyim, o yorumumda bazı öneriler mevcuttu - düşünceler ne yöndedir? --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 00.29, 27 Ocak 2023 (UTC) Kişisel görüş, saygı duyarım, ama teklifi sunan olarak katılmıyorum. İlgili politika olmadan, hiçbir yere dayanılmadan yasaklar vermek yerine bunların düzenlenmesi faydalıdır. Nanahuatl? 16.38, 28 Ocak 2023 (UTC) Düzenlenmesin demedim ki... Teklifi sunarken söylediklerin ile teklifin kendisi arasında hayati bir çelişki var, onu anlatmaya çalışıyorum. ""Halihazırda hizmetlilerin uyguladığı 'etkileşim yasağı'nın faydalı olduğuna şahit olduk diye düşünüyorum."" demişsin önerinde. Bu etkileşim yasakları şu anda hizmetliler tarafından bireysel olarak verilmekte. Ancak sunduğun öneride ""Yukarıda belirtilen istisnalar haricinde, hizmetliler de dahil olmak üzere kullanıcılar bireysel olarak doğrudan yasaklama kararı veremezler."" deniliyor. Bu istisnalar da ya topluluk kararı, ya da hizmetlinin önce engel uygulayıp sonra kullanıcının etkileşim yasağına rıza vermesiyle engeli kaldırması. Yani şu anda hizmetlilerin bireysel uygulamasıyla işe yaradığını gördüğümüz etkileşim yasaklarını, bu politikayla veremez hâle geleceğiz. Direkt engellemeye başvurmak ya da topluluk kararı almak durumunda kalacağız. Burada şunu söylemem lazım ki ben bireysel olarak hizmetlilerin süresiz yasaklama uygulamasını sağlıklı bulmuyorum. Ama sen bunu söylemiyorsun işte @Nanahuatl. Şu anda yaptığımız şey işe yarıyor dedikten sonra, buna dayanak olabilmesi için, şu anda yaptığımız uygulamayı ortadan kaldıracak bir teklif sunmuşsun. Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 16.56, 28 Ocak 2023 (UTC) Bu şekilde uzlaşılmayan kısımları (tek bir itiraz olsa dahi), dediğim gibi en sonda, tüm politika metni konuşulduktan sonra ayrıca sunacağım, şurası hakkında farklı görüşler var ve ne düşünülüyor diye. O yüzden sorun değil şimdilik, bunu en sonda ""böyle mi olsun böyle mi yoksa başka türlü mü?"" şeklinde sunacağım. Nanahuatl? 16.59, 28 Ocak 2023 (UTC) Anladım. Bahsettiğim noktayla ilgili bir görüş belirtilmediği gibi, sunulan önerinin içeriğin anlaşıldığını da bu hâlde düşünmüyorum. En hayati noktada sorunlu bir öneri - etkileşim yasağı nedir vb. tanımlamaları yapıp ondan sonra uygulayamamanın bir anlamı yok. Başka sorunlar da mevcut zaten - mesela topluluk yasağı kavramına tr.wiki olarak bizim ihtiyacımız yok çünkü VP:EP#10 (topluluğun sabrını zorlayan kullanıcılar) tamamen aynı işlevi görüyor. Tr.wiki'de bir rolü olmayan Jimbo Wales'e atıflar mevcut. Dolayısıyla kesinlikle hazır bir öneri değil ve eleştirel düşünmeden birebir çevirmekle zaten olabilecek bir iş değil. Çeviri bir başlangıç noktası olur ve sonra tartışırız diye düşünmüştüm ama tartışılmak istenmiyor. O hâlde tamamen teklife karşı olmak zorundayım çünkü mevcut durumu düzenleyecek değil, kötüleştirecek bir metin getirilmiş. Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 17.14, 28 Ocak 2023 (UTC) Engelleme politikasını yenileyen metin de hazır. Onu sununca ""ilk olarak bunları yapalım"" denildi, şimdi de ""onunla uyumsuz"" deniyor. Bir şekilde halletmek lazım. Tartışma amacıyla demiyorum, karşı olmak isteyen karşı olabilir, mühim değil, ama gerekli bir politika. Nanahuatl? 18.58, 28 Ocak 2023 (UTC) ""Karşı olmak isteyen karşı olabilir, mühim değil"" düşüncesi zaten sıkıntı. Karşı olmak istemiyorum. Önemli bir öneri ve ciddi bir emek verilmiş. Değerli bulmasam vakit ayırıp okuyup üç gün içinde yorum yapan tek kullanıcı olmazdım. Politika gerekli ve metnin çoğunda büyük bir sorun yok ama en hayati noktada en.wiki'den direkt çevrildiği için buranın dinamiklerine uymayan, öneriyi sunmak için yazılan mesaja dahi ters düşen bir sorun mevcut. Bunu çözmeden noktasını virgülünü düzeltecek değiliz herhâlde. Ancak bunu konuşmak istediğimde ""sorun değil şimdilik"", ""karşı olmak isteyen karşı olabilir"" cevabı alıyorum. Hakikatten anlayamıyorum, okumadan "" Destek, emeğinize sağlık"" demek kolay da politikaları böyle mi yapalım cidden? Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 19.14, 28 Ocak 2023 (UTC) Herkes destekleyecek değil, o anlamda dedim :) Emek zaten gönüllülük işi olduğundan, bir beklenti karşılığında yapılmıyor. Her emek verileni de desteklemek gerekmiyor. Yasaklama ile engel farklı şeyler olduğundan aslında bu kavram bir nevi olayı hizmetlilerden çıkarıp da topluluğa vermek için var, benim anladığım kadarıyla. Hizmetli zaten engel verebiliyor. Kullanıcılara uymayan noktalar varsa konuşulabilir, ben yalnızca teklifi yaptım, bana niye kızıyorsun?😅 Nanahuatl? 19.35, 28 Ocak 2023 (UTC) === Jimbo Wales konusu === İngilizce politikada yer alan yasak veya engelin ""Yalnızca Jimbo Wales ... tarafından uygulanabilir"" ile ""Jimbo Wales tarafından verilen yasaklar Jimbo Wales tarafından kaldırılabilir"" ifadelerinin kaldırılması konusu gündeme geldi. Kendisi, Türkçe Vikipedi'de etkin değil, kurallarımıza da hakim olmadığını söylemek mümkün. Bundan dolayı bu ifadenin kaldırılması önerildi. Bu konu ayrıca konuşulsun. Ben kaldırılsın diyorum, gerekçe ziyadesiyle makul.--Nanahuatl? 18.58, 3 Şubat 2023 (UTC) Kaldırılsın Bu hususun İngilizce diline sahip projelerde mevcut olması yeterli olacaktır. Diğer dillerdeki projeler için kaldırılması mantıklı olacaktır. Mustafa MVC 16.11, 12 Şubat 2023 (UTC) Sayın Wales'in Türkçe bilmediğinden ötürü işbu Vikipedi'de sağlıklı değerlendirme yapması mümkün görünmediğinden teklifi destekliyorum. Kadı Mesaj 16.36, 12 Şubat 2023 (UTC) Yorum Jimbo Wales Türkçe Vikipedi'de etkin değilse, baştan niye öneriye eklendi ki? Kaldırılması elbette daha mantıklı, ama sembolik olarak da kalabilir. --Buzuldiyar Mesaj 16.35, 12 Şubat 2023 (UTC) Sayfayı ben çevirmedim, özgün çeviriye sadık kalarak sundum. Nanahuatl? 19.14, 12 Şubat 2023 (UTC) === Etkileşim yasağının hizmetliler tarafından verilmesi konusu === Bu da gündeme gelen diğer konu. Politika teklifindeki ""Yukarıda belirtilen istisnalar haricinde, hizmetliler de dahil olmak üzere kullanıcılar bireysel olarak doğrudan yasaklama kararı veremezler."" ifadesi, ikilem yarattı. @Seksen iki yüz kırk beş bunu yeterince kısa ve kolay anlaşılır şekilde açıklayabilir misin? Ona göre bunu da konuşalım ve çözelim.--Nanahuatl? 18.58, 3 Şubat 2023 (UTC) @Seksen iki yüz kırk beş, müsaadenle tekrar bildirim gönderiyorum. Bu konuya sen şerh düştüğün için, konuyu sen anlatabilir misin? Dediğim gibi metni ben çevirmedim ve özgün metne sadık kalınmış, ben de çeviriye sadık kalarak sundum. Bize uymayan ya da daha iyi olabilecek şeyler üzerinde oynamalar yapabiliriz.--Nanahuatl? 01.49, 2 Mart 2023 (UTC) Şuradaki yorumum okunabilir yukarıda da belirttiğim üzere. Görüşümde bir değişiklik yok, aynı şeyi farklı yerlerde tekrarlamakta fayda görmüyorum. Net olmayan bir nokta varsa netleştirelim elbette. --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 10.15, 2 Mart 2023 (UTC) Ben görmemiştim buraya yazdığını @Seksen iki yüz kırk beş. Müsaadenle oradaki ifadelerini buraya alıyorum aynen, köy çeşmesi arşivlerimizde de yer almış olsun. Dolayısıyla bu bağlamda, üç farklı görüş çıkıyor: Etkileşim yasağını sadece hizmetliler verebilir Etkileşim yasağını sadece topluluk verebilir Etkileşim yasağını hem hizmetliler hem de topluluk verebilir Benim görüşüm 3. şıktan yana. Sen de görüşünü belirtebilirsen müsait bir vaktinde, biraz ilerleme kaydedebiliriz bu mühim konuda. Nanahuatl? 22.20, 29 Nisan 2023 (UTC) 3. şıkta elbette bir beis yok @Nanahuatl. Yasakların en önemli özelliklerinden biri topluluk tarafından da verilebilmesi tabii. Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 17.57, 30 Nisan 2023 (UTC) O vakit üstteki karşı olduğun görüşünü de gözden geçirebilir misin @Seksen iki yüz kırk beş? Diğer konuda görüş belirten @Buzuldiyar Kadı'yı da haberdar edeyim, hareket katalım bu konuya. Nanahuatl? 18.38, 30 Nisan 2023 (UTC) Metni değiştirdikten sonra memnuniyetle de, bu bahsettiğimize göre düzenleme yapmak lazım. Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 18.47, 30 Nisan 2023 (UTC) Bu konuyla alakalı tartışmayı takip etmedim, bildirim yollandığı için yazıyorum. Benim şahit olduğum hizmetliler tarafından verilen etkileşim yasakları gayet yerinde ve faydalıydı. Topluluğun kararı oluşana kadar hizmetlinin gereken zamanda bir etkileşim yasağı getirmesi sürebilir. Bu konuyla alakalı uzun zaman önce bir sıkıntı oluştu mu bilmiyorum 2 yıllık aktif katkı veren bir kullanıcı olarak. Şu anki durumun sürmesinde yani hizmetlilerin bireysel karar verebilmesinde bir sıkıntı görmüyorum. Hem 1. hem 3. şıktan yana olabilirim duruma göre. --Buzuldiyar Mesaj 21.55, 30 Nisan 2023 (UTC) @Seksen iki yüz kırk beş (sürekli bildirim atıyorum kusura bakma, yalnızca tartışmalar biraz daha hızlı ilerlesin ve sonuçlansın diye), topluluk kararı alınınca ona göre elbette değiştireceğiz. Şu an ben metni, Justinianus'un özgün çevirisiyle sundum. Kendim çevirmiş olsam, üstteki Jimbo kısmını atardım misal. Bu ve diğer olası noktalarda ne karar çıkarsa ona uyumlu yapacağız metni -ki ben ikisinde de ne karar çıkabileceğini kestirebiliyorum az çok. @Buzuldiyar (yine bildirim konusunda aynı şey...), etkileşim yasağı bizde böyle politikaya dayanmayan bir uygulama olarak birkaç kez denendi, faydasız olduğu da söylenemez. Ancak kullanıcılar açısından da bakmak lazım. Ne yasak, ne yapamam, ne yapabilirim gibi konular mesela net değil, bu sayfayla birlikte netleşir en azından. Hangisini seçtiğin ise senin kendi kararın zaten. Nanahuatl? 22.01, 30 Nisan 2023 (UTC) ""faydasız olduğu da söylenemez"" cümlesinden sanki ""aslında çok faydalı da değil"" gibi bir anlam çıkardım :) Bence faydalıydı. Anerka ve Vincent Vega'nın koyduğu etkileşim yasaklarını gördüm. Özellikle Vincent Vega'nın, siyasi parti HDP üzerinden çıkan tartışmada 2 kullanıcıya verdiği etkileşim yasağı mantıklıydı. Çünkü o tartışma kötü sözlü tartışmaya evrilmeye çok yaklaşmıştı. Zaten etkileşim yasağına rağmen 2 kullanıcı da 24 saat engel aldı. Bir de o etkileşim yasağı olmayıp kullanıcılar rahatça kendi aralarında tartışmaya devam etseydi daha vahim bir durum oluşabilirdi. Hizmetliler eğer tecrübeli ve mantıklı karar veriyorsa, o an bir topluluk kararı beklemek doğru zamanda bir etkileşim yasağı vermeyi geciktirebilir Nanahuatl. Düşüncelerim bu şekilde. --Buzuldiyar Mesaj 08.08, 1 Mayıs 2023 (UTC) Elbette faydalı, ancak sınırları tam olarak çizilmediği için tam verimli değil @Buzuldiyar. Örneğin, ""hizmetli adaylığında görüş belirtebilir"" izni verilmişti bir keresinde. Etkileşim yasağının amacı zaten etkileşime girmemekken direkt kullanıcının özne olduğu bir konuda, etkileşime girmesi yasak kullanıcının görüş belirtmesi, bu yasağa aykırı bir durum. Yasaklamalar, genel olarak, engel vermeden sorunları çözme amacı taşıdığı için elbette faydalı, ancak hem sınırları net çizildiğinde hem de o sınırlara göre uygulandığında. Nanahuatl? 08.14, 1 Mayıs 2023 (UTC) Dediğiniz gibi ""hizmetli adaylığında görüş belirtebilir"" izni verildiyse yanlış olmuş. Ben hizmetli olsam, etkileşim yasağı veriyor olsam, yasak alan 2 kullanıcı arasında teşekkür yollamayı bile yasaklarım çünkü ironi/eleştiri maksadıyla da teşekkür edilebilir. Etkileşim yasağının katı olması gerektiğine inanıyorum. Sınırlarının çizilmesi elbette kullanıcının ne yapıp yapmayacağını anlaması açısından faydalı olacaktır. Bir önceki cevabımda örneğini verdiğim etkileşim yasağını faydalı bulduğum için 1. şık durumunun devam etmesinden rahatsız olmam, sadece dediğiniz gibi sınırları belli olmalı. Bunlar hariç bir diyeceğim bulunmuyor Nanahuatl. İyi Vikiler dilerim. --Buzuldiyar Mesaj 10.59, 2 Mayıs 2023 (UTC) @Kadı, Dr. Coal, Can, LostMyMind, Adem, Teacher0691, Kurmanbek... Bu konu oldukça mühim. Hem daha sağlıklı çalışmalar yürütmemizi hem engel olmadan da sorunları çözebilmemizi sağlayan bir konu. Fikirlerinizi paylaşabilir misiniz? Hepimizi etkileyecek bir konu. Nanahuatl? 21.42, 3 Haziran 2023 (UTC) ""Etkileşim yasağını hem hizmetliler hem de topluluk verebilir."" uygundur. Kadı Mesaj 15.31, 4 Haziran 2023 (UTC) Seslenme için teşekkür ederim Nanahuatl. Engelleme politikasının 10. maddesinde anılan bir engelleme gerekçemiz (""topluluğun sabrını zorlayan ve topluluğa karşı sorun çıkaran kullanıcılar"") olmasından hareketle yorumlayacağım. Eğer ki topluluk, iki veya daha fazla kullanıcı arasında etkileşim yasağı uygulanmasını gerekli görüyorsa kullanıcılar arasındaki uzlaşmazlık, bir anlamda topluluğun sabrını zorluyor veya topluluk nezdinde açıkça bir sorun olarak görülüyor demektir. Bu hâlde engelleme dahi uygulanabilecekken, bundan kaçınılması mümkünse anılan türden bir yasak kararının hizmetliler dışında topluluk tarafından da alınabilmesi uygun olur diye düşünüyorum. Dr. Coalmesaj 19.06, 4 Haziran 2023 (UTC) @Kadı Dr. Coal, komple teklif için de görüşlerinizi belirtebilirseniz sevinirim :) Üst başlıkta tabi. Nanahuatl? 05.51, 5 Haziran 2023 (UTC) Bu aracı teamüli olarak en çok kullanan hizmetlilerden birisi benim. Genel anlamda konuşmam gerekirse bu tarz bir kısıtlama anlık ve acil gelişen durumlar üzerine oldu. Eğer bu tarz bir uygulamayı sadece topluluğun kararına bağlarsak ben ve benim gibi hareket eden, yani acil gelişen durumlar üzerine müdehalede bulunan, hizmetlilerin bu aracı kullanması mümkün olmaz.Topluluk herseyde olabildiği gibi elbette ki bu tarz bir kısıtlamada söz sahibi olabilmelidir. Ama maalesef ki hem tartışmalarda hem de tartışmaların sonuçlandırılmasında -yine genel anlamda konuşursak- hantal bir yapıya sahibiz. Anlık olmasa da kronikleşmiş ve topluluğu yoran tartışmaların sahibi tarafların bir tartışma sonucu kısıtlanması makul gözükmekte. Fakat kim(ler) karar verecek, kapsamı ne olacak, süre nedir vb. prosedürlerin netleştirilmesi gerekiyor. Etkileşim kısıtlaması bir politikaya bağlanmadığı sürece teamüli uygulanmaya devam edecek. Bu da zaman zaman herkesi memnun edebilecek sonuçların elde edilmesine engel olabilir. Ben şahsen faydalı bir uygulama olarak değerlendiriyorum. Vincent Vega mesaj? 09.23, 5 Haziran 2023 (UTC) @Vincent Vega, politika zaten bu kısımları netleştirmek için hazırlandı. İngilizce Vikipedi'den farklı olarak da hem topluluk hem hizmetli verebilir şeklinde ek yapma önerisi geldi, ben de buna yakınım şahsen (hizmetliler hiç dahil olmadan da karar alınıp yalnızca hizmetlilerin bu kararı uygulaması açısından faydalı olacaktır). Hem bu konuda hem de komple metin konusunda görüşlerini paylaşabilir misin? Nanahuatl? 17.56, 5 Haziran 2023 (UTC) Bahsettiğin kısımlara politika sayfasında değiniliyor, onu belirteyim tekrar. Nanahuatl? 17.56, 5 Haziran 2023 (UTC) Görüşüm yukarda. Politika oluşturulması sürecine daha fazla bir katkım olmayacaktır, gözlem yapmayı daha faydalı bulunuyor beklentileri de öğrenmem açısından etkili bir yöntem, değerlendirmem lazım. Vincent Vega mesaj? 12.48, 6 Haziran 2023 (UTC)Konuyla ilgili şöyle bir sorum olacak, hem topluluk hem hizmetliler tarafından verilebilecek etkileşim yasağı tercih edilirse eğer; topluluğun vermeyi seçeceği bir etkileşim yasağı amacına hizmet edebilecek mi? Amaç tanımımız nedir? Bu yasakları bugüne dek uygulama biçimimiz biraz 3GD kuralı gibi oldu, orada inatlaşmayı durdurma ilk odak oluyor burada da birbiriyle sürtüşen farklı kullanıcılara sakinleşmesi için süre tanımak ilk odak. Yani topluluk tartışmasının açılması, fikirbirliğinin oluşması ve karara bağlanması sürecini gerektirecek bir anlaşmazlığın topluluktan bu görüş derlenene ve oylanana dek geçecek zaman içinde bir şekilde soğutulması, müdahale edilmesi gerek sanki. O zamana dek müdahale edilmeyecek mi? Bu arada her koşulda etkileşim yasağının ""yetki başvurularını kapsamaması"" gerektiğini düşünüyorum. Anlıyorum birbirleriyle etkileşime girmesinler istiyoruz, olayın özü bu ama bu yasak süresinde kişilerin sonradan geri alınması zor olan yetkileri (devriyelik ve bl bu yetkilerden değil) edinmesi, o dönemde etkileşim yasağı almış ama ""mantıklı"" itirazları olabilecek kullanıcılar için tehlikeli. Yasaklandığı için fikrini beyan edemeyen topluluk açısından belki önemli olacak detayları veremeyecek kişi sonrasında bununla yaşayacak. Ortada bir anlaşmazlık varsa bu her iki tarafı da içeren bir anlaşmazlıktır, taraflardan biri yetkiye aday olurken diğerine bu konuda fikir beyan edemezsin denilemez. O zaman yasaklanan kullanıcı adaylık başlatamasın. Süregelen bir adaylık varsa yasak anından itibaren son bulsun. Biz kavgalıyız ben buna karşıyım gibi oylardan bahsetmiyorum, ama sınırlı sürede uzun süreli sonuçlar doğuracak ve tekrar tartışmaya açmanın çok da etkili olmayabileceği noktalarda, ayağı yere basan ifadelerle süregelen sorunları konuşmak, beklentilerini söyleyebilmek kimsenin elinden alınmamalı. Bu tip başvurular kullanıcının değerlendirildiği göreve uygun olup olmadığına ilişkin bir sürecin yürütüldüğü başvurular, kullanıcı ve eylemleri, kendisine ilişkin beklentilere vereceği cevapları değerlendirilmeden bitecek süreçler değil. Seçim bir bakıma, topluluğun seçimi, bu süreç seçme hakkını elinden almamalı bir başka kullanıcının. 🤷🏻‍♂️ ----anerka'ya söyleyin 13.34, 14 Haziran 2023 (UTC) Toplulukta yıllardır çokça tartışıldı, konuşuldu. Yetkileri verirken çoğunluğa başvurmak, fikirleri almak doğal işleyiş durumundayken yetkiyi geri alırken topluluğa başvurma süreci hep kulak arkası edildi. Geldiğimiz noktada topluluk olarak temelleri sağlamlaştırmak adına Commons'taki uygulanmış ve işleyen sistemi politikaya almak doğru olacaktır, bu hususta bazı eklentiler ve yerel çeviri unsurları tabii ki ekledim (misalen %50 oranı güncellendi) bunlar istenirse kaldırılabilir. Mevzubahis politika teklifi hem hizmetliler için hem de topluluk için iyi olacaktır. Hizmetlilik o kadar önemli değil, kuralının geçerli olması için prosedürün yumuşaması elzem. Son olarak da eskiden çok kullanılmış topluluğun hizmetlileri objektif şekilde değerlendiremeyeceği argümanına cevap için buraya Zafer ağabeyin zamanında kendini tabi tuttuğu güvenoyu sistemini bırakıyorum. Topluluğumuz için hayırlısı olsun. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 07.10, 23 Mart 2023 (UTC) Destekliyorum. Commons’ta da bir hizmetli olarak bu politikanın ciddi yararları olduğunu gördüm. Kadı Mesaj 21.42, 27 Mart 2023 (UTC) Karşı %30'luk destek çıksa bile %70'lik fikir birliği sağlandığı için kullanıcı hizmetli kalmaya devam edecek. Bunun uygun olmadığını düşünüyorum. Teklifim %70 kalsın görüşü mevcutsa güvenoyundan geçilmesi yönünde. Belki %60 da olabilir. Mustafa MVC 18.14, 31 Mart 2023 (UTC) Dediğinizi anlayamadım? Tam olarak hangi cümleyi ne şekilde değiştirmeyi öneriyorsunuz? ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 18.56, 31 Mart 2023 (UTC) ""Süreç bir oylama olmasada, hizmetlilik yetkisinin verilmesindeki fikir birliğini belirleme standartları bu işlemde geçerli değildir. Yetkilerin alımında bunun yerine, ""çoğunluk konsensüsu"" kullanılmalıdır. Konsensüs için yaklaşık %70'den daha yüksek bir oran yeterlidir."" kısmının ""Süreç bir oylama olmasada, hizmetlilik yetkisinin verilmesindeki fikir birliğini belirleme standartları bu işlemde geçerli değildir. Yetkilerin alımında bunun yerine, ""çoğunluk konsensüsu"" kullanılmalıdır. Konsensüs için devam oyunun %70'den daha yüksek bir oran olması yeterlidir."" şeklinde olmasını öneriyorum. Mustafa MVC 19.12, 31 Mart 2023 (UTC) Bu önerge bir ""güvenoyu"" sistemi değil. Bu yüzden falancanın üstünde oy alan kişi kalsın gibi bir mantık söz konusu değil. Aksine hizmetliliğin alınmasına dair topluluk kararı isteyen bir önerge olduğu için şu an ki oranın yerinde olduğu kanaatindeyim. Hem yazdığınız şekilde aynen eski tartışmalarda takılıp kaldığımız yere döneriz. Yorumunuz için teşekkürler. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 10.45, 1 Nisan 2023 (UTC) Destek açıklama için teşekkür ederim @Beyoglou. Mustafa MVC 13.39, 1 Nisan 2023 (UTC)Merak ettiğim şey şu ki, 1 yıl 8 aylık bir kullanıcı olarak ""yıllardır çokça konuşuldu, tartışıldı""yı nasıl gözlemledin @Beyoglou. Kendi teklifimizi kendi kendimize sonlandırmıyoruz, hele hele yalnızca iki destek görüşü gelmişken (teki ise daha birkaç saat önce kuklacılıktan süresiz engellendi). Lütfen biraz zaman verelim tartışmalara.--Nanahuatl? 20.16, 25 Nisan 2023 (UTC) Ben adımın böyle tartışmalarla anılmasını artık istemiyorum. Yıllardır değişmemiş, ben mi değiştireceğim. ""Yıllarca konuşulmuş, tartışılmış"" cümlesinden bana kukla imasında bulunuyorsunuz 1 yıl 8 aylık bir kullanıcı olarak Vikipedi'de okunmadık arşiv, fazlasıyla eski üyelerle, konuşulmadık konu bırakmadım. İnternet hâlâ Vikipedi'nin ilkel çağındaki usulde işlemiyor. Her şeyi öğrenmek, okumak çok daha kolay. Ben henüz ""beşli muhtıra"" olayını bilecek kadar yaşıma basmadım; Seksen'in özür yazısını (kendime emsal aldığım temel taşı, Türkçe Vikipedi'de değişim uğraşı vermemeyi öğrendiğim yazı) görecek kadarlık değilim, 3 5 hoşgeldiniz mesajı ile sitenin sahibi olunmasına tanık olacak yaşa henüz basamadım, sizin ısrarla hizmetli yapılmayıp 3 4 senedir inaktif olan kullanıcıların gelip sizi aşağılamasına tanık olmadım -ekşi sözlükte sizi savunan kullanıcıların, rapsar'ın çetesi olarak adlandırılmasını da buradan görmedim sanırım-, bütün kullanıcıların hangi konuya hâkim olduğunu görecek kadar süredir burada değilim evet. İmanızı aldım. Ancak imadaki hiçbir şey olmasam bile çok iyi bir okuyucuyumdur. Girdiğim herhangi bir alanda vakit verilsin işleyişi ve tarihini sömürürüm. Onlarca arşiv, onlarca sohbet okudum. Bu konuda yıllara yayılmış şekilde onlarca tartışma 30 dakika içinde önünüze sunabilirim. Yukarıda bahsettiklerimi bırakın ""1 yıl 8 ay""lık bir kullanıcıyı 4-5 yıllık kullanıcılar görmüş müdür? Kaç senelik kullanıcıymışım vay be. Dünya tezatlar dünyası, başladığım yere geri dönüyorum resmen: Burada bulunmama bir gazete haberi ile vesile olan Visnelma vaktiyle demişti ""Türkçe Vikipedi'de vaktinizi harcamak yerine daha tutarlı ve kuralları olan İngilizce Vikipedi'ye emek verin."" şeklinde. Sanırım katıldığım tek sözü oydu. İngilizce Vikipedi'ye de katkı veremiyorum maalesef. Size tam bir sene önceki açıklamamdan sonra da hiçbir şey değişmedi. İngilizce sürümde kuklalara devam ettim hız kesmeden. Burada yok yani, yok oglou yok. Bu hiyerarşi bozulmayacak, bu oligarşi bozulmayacak bunu anladıktan sonra da teklifimi geri çekme kararı aldım. Bunu anladıktan sonra tek hedefim üstlere bu konuda bütün kullanıcılara empati yapabilecek, bürokrasiye kendi dönüşmeyecek, mevcut düzenin de yanlış olduğunu belirtmekten imtina etmeyen kullanıcıları atmak ve -sınav sebebiyle ara versem de- Vikipedi alanında güzel makaleler yazmaya, maddeleri geliştirip gelişmiş İngilizce sürüm stiline benzetmeye çalışmak oldu. Kendim 2022 Mayıs'ta yaşadığım olaylar sebebiyle nasılsa hizmetli olamayacaktım, olsam bile bir şeyler değiştirmeye çalıştıysam zaten hizmetli olamamışımdır demektir bu. O yüzden belki o kontenjana 2007'de hoşgeldiniz mesajları atanlara ek olarak girmeye layık olacak nesildaş olduğum kullanıcılar belki bunu yapabilirdi. Onlar da engellendi ve bu sebeple önce güya ""kuklacılık"" davasına hem de buraya baktım. Biraz zaman sonra ikisini de çektim. Bir de kullanıcının katkılarını küçümsemeniz hiç hoş olmamış. Kendi Vikipedi'mizde bir biz miyiz garip? Bu sebeplerden beyanımdır bu saatten sonra bu yönde zerre uğraşım olmayacaktır. Kendi verdiğim politika teklifini de pek alâ arşivleyebilir veya silebilirim. Kullanıcı adım buralarda anılsın istemiyorum. Dilerseniz aynını kendiniz oluşturabilirsiniz; çeviri şahsıma değil, Vikipedi'ye aittir buyrun kullanın. İthamınızı bir sene önceki beyanıma rağmen yapmanız ayrı kırdı onu da belirteyim. Çok uzun bir yazı biliyorum ama uzun zamandır, arşivleri karıştırdıkça, içimde samimi bir J'Accuse yazma isteği oluşmuştu. Okuyan okur, okumayan okumaz şu saatten sonra önemsiz. İyi çalışmalar. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 21.13, 25 Nisan 2023 (UTC) Nanahuatl Yazıyı okuduğunuz gibi arşivleyeceğim zira benim bu tartışmaya biçtiğim süre 1 ay civarıydı. Güzel bir geri dönüt alamadım. Demek ki kimse değişim istemiyor. İnaktiflik süresi konup suistimal edilmesi daha çok ilgi çekiyor. Legaliteye uyalım. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 21.20, 25 Nisan 2023 (UTC) Esas sorun zaten ""okunmadık arşiv bırakmamak""ta... Burada ansiklopedi oluşturmak için olmamız gerekiyor, geçmiş dönemde kim ne yapmış, ne demiş, neler yaşanmış gibi konuları okumak ve bu gibi konularda yoğun değişiklik yapmak için değil. Nanahuatl? 22.26, 25 Nisan 2023 (UTC) Birini yapıp diğerini yapmadığımı iddia edemezsiniz. Bunca kullanıcıyı küstürmüş bir durum bu, bu ansiklopedik yapıya bir zarar ve öyle ya da böyle kullanıcılar bu araçlara erişim sağlayarak daha da motive olabilirken ısrarla bir yere gelemeyen kullanıcılar siteye küsüp usulca ayrılmış. Siz böyle yapmadınız diye herkes böyle yapmayacak diye bir kaide yok. Yoğun değişiklik falan yapıldığı da yok belirttiğim üzere. Yapısal sorun varsa çözüm önerisine çalışılır bu iş bu kadar basit. Okunmadık arşiv bırakma işini belirtme sebebim de imanızdı yanlış anlaşılmasın. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 23.29, 25 Nisan 2023 (UTC) Ansiklopedi oluşturmanın birbirinden farklı iş alanları vardır. Ortaklaşa geliştirilen bir ansiklopedideki topluluk yapısını takip etmek tercih edilebilir bir iş alanıdır. Üyeler apaçık olarak görülebilir ki sadece makale yazmaz, buna göre kullanıcı grupları ve ilgi alanları ortaya çıkmaktadır. Topluluğun hareketlerini incelemek gayet de yararlıdır ki gelecekteki durumların yorumlamalarını geliştirir. --Rosario Bufalino 14.20, 1 Mayıs 2023 (UTC)Teklifi %70'lik kısmı dışında olduğu gibi destekliyorum. Oranın 2/3 olması gerektiğini düşünüyorum. Teklifin uygulamaya konulmasının rasyonel olduğunu, uygulanmıyor oluşunun akılcılıkla uyuşmadığını düşünüyorum. --Rosario Bufalino 14.20, 1 Mayıs 2023 (UTC) Merhaba. Commons hizmetliliğim sürecinde DESYSOP prosedürünün ciddi yararları olduğunu idrak ettim. Commons'tan çevirdiğim metnin politikaya ilave edilmesi hakkında görüşlerinizi rica ederim. Eklenmesi teklif edilen metin: Hizmetlilik haklarının kötüye kullanılması sonucunda hizmetliliğin kaldırılma süreci Topluluğun, bir hizmetlinin politikaya aykırı hareket ettiğini ve rutin olarak haklarını kötüye kullandığını hissettiği nadir durumlarda, yöneticiliğin kaldırılmasını isteyebilir. Lütfen bu sürecin yalnızca kaldırılması konusunda bir fikir birliği olduğu görülen ciddi ihlaller için kullanılması gerektiğini unutmayın; bireysel şikayetler için VP:Ş sayfasını kullanın. Kaldırma için bir miktar fikir birliği gereken önceden tartışılmadan açılmış hizmetliliği kaldırma talepleri, bir bürokrat tarafından başarısız olarak kapatılabilir. Kararın belirlenmesinde ""çoğunluğun fikir birliği"" aranmalıdır, bu itibarla, bir kullanıcının hizmetlilik haklarını kaldırmak için yaklaşık %50'den daha yüksek bir fikir birliği yeterlidir. Kadı Mesaj 08.43, 21 Mayıs 2023 (UTC) Muhtelif sebeplerden geçmeyeceğini düşünsem de Destek veriyorum. Yukarıdaki başlıkta yazdığım gerekçelerim hâlâ geçerli. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 13.04, 21 Mayıs 2023 (UTC)Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir. Bu politikaya göre önerilen metnin düzenlenmesi gerektiğini düşünüyorum. --Rosario Bufalino 15.28, 23 Mayıs 2023 (UTC) @Rosario Bufalino, uygun gördüğünüz düzenlemeleri siz de yapabilirsiniz. Kadı Mesaj 17.48, 25 Mayıs 2023 (UTC) İki başlık üstte bahsedilen öneriyle aynı/benzer değil mi bu öneri? Aynı konu üzerine iki etkin öneri var gibi. Nanahuatl? 19.16, 25 Mayıs 2023 (UTC) @Nanahuatl, @Beyoglou'nun teklifini ve ona verdiğim desteği unuttum, bu sebeple yeniden başlık açtım. Benim hatam.. Kadı Mesaj 14.46, 26 Mayıs 2023 (UTC) Çok ilgilenilmek istenen bir konu değil sanırım. İsterseniz iki başlıktan birinde kullanıcılara atıfta bulunun. Tartışmaları %70 sınırını revize edecek şekilde birleştirebiliriz dilerseniz? ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 15.15, 26 Mayıs 2023 (UTC) Doğal olarak süreç tamamlandığında bir tarafta çoğunluk oluşacaktır. Ancak %50 oranı, niceliği ön plana çıkarmaktadır. 1 kişi farkla karar vermek gerekebilecek bu orana göre. Bir de %50 oranıyla fikir birliğinden bahsedilemez. Bir oran olacaksa bu 2/3 olabilirse de önceliğin her zaman niteliğe ayrılması gerektiğini düşünüyorum. Burada da bürokrat tartışmaları gerekecektir. --Rosario Bufalino 13.15, 28 Mayıs 2023 (UTC) @Kadı, bu başlığı yukarıdakiyle birleştirelim mi? Aynı konuya dair iki aktif öneri olmasın. Nanahuatl? 18.34, 1 Haziran 2023 (UTC) @Nanahuatl, elbette. Uygun gördüğün şekilde birleştirebilirsen sevinirim. Kadı Mesaj 18.53, 1 Haziran 2023 (UTC) Vikipedi’de hizmetlilik ve diğer adaylıklar için geçerli oylama kurallarının ikinci maddesinde “Verilen oyun geçerli olması için oy sahibinin oylama başlangıç tarihi itibarıyla hem en az 60 gündür Türkçe Vikipedi üyesi olması hem de en az 150 değişiklik yapmış olması zorunludur.” ifadesi yer almakta. Bu madde yeni kullanıcıların Vikipedi işleyişini bilmeden oy kullanmasını engellemeyi, kullanıcının sevmediği biri aday olmuşsa sırf buna yönelik ret oyunu geçersiz kılmayı ve yeni kullanıcının aday kullanıcıyı iyice tanıyarak oy kullanmasını amaçlamakta. Ancak ne yazık ki bu kurallar dahilinde aktif olmayan kullanıcılara yönelik bir madde yok. Aktif olmayan kullanıcılar da aynı yeni kullanıcılar gibi aday kullanıcıyı tanımayabilir, adayın Vikipedi’ye yapmış olduğu katkıları görmemiş olabilir veya bir art niyet olarak örneğin 1 yıl hiç katkıda bulunmamış bir kullanıcı sırf aday kullanıcı ile anlaşmazlık yaşadığından ret oyu kullanabilir. Tüm bunların önüne geçmek için mevcut kurallara üçüncü ve aktif olmayan kullanıcıları kapsayacak bir madde daha eklenmesini teklif ediyorum. (İkinci maddenin devamı olarak da eklenebilir.) Teklifim şu şekilde: “Verilen oyun geçerli olması için oy sahibinin oylama başlangıç tarihi itibarıyla son 60 gün içerisinde en az 150 değişiklik yapmış olması zorunludur.”Ata Barış (mesaj) 19.13, 21 Nisan 2023 (UTC) Destek Haklı buluyorum. Âfâkî  💬 19.25, 21 Nisan 2023 (UTC) Daha önceleri vardı, ancak kaldırıldı. Orayı inceleyebilir ilgilenenler. Nanahuatl? 19.45, 21 Nisan 2023 (UTC) 2012'de, 11 yıl önce yazdığım şey şuymuş: Nanahuatl? 19.46, 21 Nisan 2023 (UTC) Kaldırılma tarihi 2018 imiş, belirsiz bir ""etkin olma"" durumu olduğundan kaldırılmış. Önceki kriter elbette kötü, muğlak, ancak hiç olmaması da üstteki kendime yaptığım alıntıdan ötürü sorunlu. Nanahuatl? 19.52, 21 Nisan 2023 (UTC) Destek Aktiflik kavramının net bir istatistiğe dökülmesi gerektiğini düşünüyorum. Sayı ve süre üzerine tartışılabilir. Mustafa MVC 19.56, 21 Nisan 2023 (UTC) Destek Bence de sayı ve süre tartışılabilir. Yeni üyeler hemen oy kullanmamalı.Ekrembjk09 (mesaj) 19.36, 8 Mayıs 2023 (UTC)İnaktif kullanıcılar kadar aktif kullanıcılar da tanımayabilir (1). Aktif kullanıcı sırf adayla anlaşmazlık yaşadığından olumsuz görüş de belirtebilir (2). Bu kriterle neyin/ne kadar (?) önüne geçilebileceği belirsizliğini korumaya devam edecektir. Bunun için şimdilik sadece yorum yapmış olarak kalmayı tercih ediyorum. --Rosario Bufalino 14.32, 1 Mayıs 2023 (UTC) Karşı Oy verebilmek için mevcut gerekliliklere getirilecek ek bir aktif olma gereksinimini gerekli görmüyorum. Bu anlamda getirilecek ek gereksinimlere karşıyım. --Assyrtiko (mesaj) 10.02, 3 Mayıs 2023 (UTC) Destek 2012 yılında durduğum yerdeyim (üstte kendimden bir alıntı yapmıştım). Etkin olmayan kullanıcıların sırf bu adaylıklar için etkin olması ve sonucu direkt etkilemesi (hem olumlu hem olumsuz anlamda) sağlıklı bir durum değil diye düşünüyorum. Son iki ay yeterli bir süre, en az 150 değişiklik de makul gözüküyor, en azından şimdilik. İleride bu kısım revize edilebilir, pratikte sorunlar yaşarsak değiştirilebilir. Hiçbir karar nihai değil :) Dolayısıyla şu aşamada, eklenmesi teklif edilen kısmı destekliyorum.--Nanahuatl? 21.46, 3 Haziran 2023 (UTC) Karşı Son 60 gün içerisinde 150 değişiklik oldukça yüksek bir sayı. Ortalama günde 2.5 değişiklik oluyor, burada değişikliğin niteliğini de konuşmadan salt sayı üstünden değerlendirmiş oluyoruz. Haliyle imla hatası düzeltmek ile zahmetle eklenmiş daha değerli katkıların eşit değerlendirilmesi söz konusu. Bu teklifte amacın en aktif kullanıcıların nihai karar verici olmasını sağlamak değil, ölü kullanıcıların uyandırılarak oylamaları saptırmasına tedbir amaçlı olduğunu düşündüğüm için karşıyım. O yüzden böyle bir teklif olacaksa bile oylamadan önceki 120 günde 30 değişiklik gibi bir makul sayıya indirilmesinden tarafım. TarantaBabu (mesaj) 17.45, 4 Haziran 2023 (UTC)""Son 60 gün"" nedeniyle karşıyım. Bir yaz tatiline gidip gelsek -tabiri caizse- aforoz edileceğimiz süreyi makul bulmuyorum. Süre aralığı biraz daha genişletilebilir, hatta buna paralel olarak beklenen değişiklik sayısı dahi artırılabilir. Eğer bu hâliyle uygulanacaksa da SD'ye girince 150 değişikliği geri almalarla, bilgilendirme/uyarı mesajlarıyla, KET'lerle, HS'lerle peş peşe ""yardırmak"" zor değil, pek anlamı olacağını düşünmüyorum o nedenle. Dr. Coalmesaj 04.54, 5 Haziran 2023 (UTC) Kuralı destekliyorum ancak kritere karşıyım. 2 ay çok kısa. Bence 6 ayda 150 değişiklik şartı getirilmeli. Dr. Coal'ın dediği gibi bir durumla karşılaşmamak için tartışma başlamadan önceki aktifliği dikkate alınmalı. Tartışma başladıktan sonra 150 değişiklik yapıp oy kullanma durumu olmamalı. Turgut46 17.19, 5 Haziran 2023 (UTC) @Dr. Coal Turgut46, bu değişikliklerin, adaylığın ""başlamasından"" en fazla 2 ay önce yapılmış olması gerekmekte. 16 Haziran 2023'te bir hizmetli başvurusu gerçekleşti, 17 Haziran'da gelip değişiklik yapmak olmuyor :) Geçmişteki 2 aya bakılıyor. Nanahuatl? 17.45, 5 Haziran 2023 (UTC) Nicel bakışla 150 değişikliğin de pek bir anlam ifade etmediğini vurgulamak istedim Nanahuatl. Ben son 2 ay 1 gün içinde 149 değişiklik yaptım diyelim, bir başkası yeni hesap açıp 1 günde 150 değişikliği geçti; ertesi gün başlayan adaylık bağlamında burada bir ölçüsüzlük var. Madem öyle, son 1 yılda 1000 değişiklik diyelim. Blöf de değil, bakalım gören olacak mı... İyi çalışmalar. Dr. Coalmesaj 18.43, 5 Haziran 2023 (UTC) Tek bir cümleyle tüm kuklacılığı ya da sağlıksız karar almayı bitirebilecek bir seçenek olduğunu sanmıyorum açıkçası :D Nanahuatl? 18.55, 5 Haziran 2023 (UTC) Maalesef o kadar iddialı bir önerim yok Nanahuatl. :) Ne var ki dediğim gibi yaz tatili olsun, iş yoğunluğu olsun; iki ay bu bağlamda çok kısa geldi. Turgut46'nın da dediği gibi 6 ay olsun, gerekirse değişiklik beklentisi daha yukarıda olsun. Dr. Coalmesaj 03.50, 6 Haziran 2023 (UTC) Şöyle de bakmak lazım... İlla ki hizmetli adaylıklarında görüş bildirebilme imkanına sahip olmamız gerekmiyor :) 6 aydır etkin değilsek zaten uzak durmak daha sağlıklı olabilir. Nanahuatl? 06.27, 6 Haziran 2023 (UTC) Bu görüşe de uzak değilim, anlıyorum seni ama sırf son 61 günde o veya bu nedenle 149 değişiklik yapılmış diye oylamadan aforoz edilmeyi de ölçüsüz buluyorum işte. Nihayetinde SAS gibi değil bu süreç, bir oylama. Dr. Coalmesaj 08.52, 6 Haziran 2023 (UTC) @Dr. Coal @Nanahuatl Aslında SAS, SMA, KMA vb. için etkinlik kriterine gerek olmadığı kanaatindeyim. Muhtemelen siz de bu konuda hemfikirsiniz. Turgut46 09.32, 6 Haziran 2023 (UTC) Turgut46; oralarda bir ""oylama""dan ziyade nitel ağırlıklı fikir birliğine ve uzlaşıya varılmaya çalışıldığından ben bu teklifi direkt hizmetlilik başvurusu ve sair özel yetki başvurularında düşündüm doğrusu. Diğer sözünü ettiklerinde ben kimi zaman ""silinsin"" görüşümü dahi ""yorum"" olarak veya etiketlemeden yazıyorum. Ne var ki ""oylama"" denilince aklıma ifade ettiğim türden başvurular geldi yalnızca, diğerlerini tam olarak böyle niteleyemem. Dr. Coalmesaj 12.46, 6 Haziran 2023 (UTC) Benim dediğimin aynısı, tek fark 6 ay demişim. Turgut46 17.58, 5 Haziran 2023 (UTC) Zaten bu teklif, aylar önce son değişikliklerini yapmış kullanıcıların birden bire çıkıp, Vikipedi'nin kaderini etkilemesin diye sunulmakta. 6 ay önce etkin olan birinin gelip hizmetli adaylığında görüş belirtip sonra kaybolması durumu, bana göre sıkıntı yaratan unsurun kendisi. O zaman bu eklenen kısmın bir işlevi kalmıyor :) Nanahuatl? 18.06, 5 Haziran 2023 (UTC) Şartlı destek 6 ayda 150 değişiklik daha iyi olur.--Pixel0525✉ 18.18, 5 Haziran 2023 (UTC) Şartlı destek Son 6 ayda 150 değişiklik şartıyla. Turgut46 20.24, 5 Haziran 2023 (UTC) === Yeni teklif === Politika teklifine görüş bildiren tüm kullanıcılara teşekkür ederim. Uzun zamandır burayla ilgilenemedim. Üstte gördüğüm kadarıyla kriter ile ilgili fikir ayrılıkları olmuş. 6 ay 150 değişiklik şartıyla destekleyen var, 120 gün 30 değişiklik demiş @TarantaBabu ve dahası... Genel olarak karşı oylar kriterin süresi ve bu sürede yapılması gereken değişiklik sayısı üzerine olmuş. Bu sebeple öncelikle kesin bir zaman ve değişiklik sayısı vermeden bu politika teklifi isteniyor mu onu oylamak en iyisi olacaktır: ""Aktif olmayan kullanıcılara yönelik yeni oylama kriteri gereği"" teklifini öncelikle kritersiz olarak tekrar sunuyorum. Daha sonra böyle bir kriter istenirse yine buradan tartışarak en makul kritere karar veririz. Usulen, tartışmaya katılan herkese sesleniyorum: @Afakii, Mustafa MVC, Nanahuatl, Ekrembjk09, Rosario Bufalino, Assyrtiko, Dr. Coal, Turgut46, Pixel0525 Ata Barış (mesaj) 20.51, 5 Haziran 2023 (UTC) Destek Kesinlikle gelmeli. --Pixel0525✉ 20.54, 5 Haziran 2023 (UTC) Destek Gerekli. Turgut46 21.41, 5 Haziran 2023 (UTC) En son 6 ay önce etkin olan birisinin gelip hizmetli seçiminde birden etkin olması, zaten işbu teklifte çekinilen noktanın çıkış sebebi :) ""Böyle bir şey olsun mu olmasın mı?"" sorusunun yerine farklı seçenekler sunularak uzlaşı aranabilir. Böyle bir kriter olmasın, 6 ayda falanca değişiklik, 3 ayda filanca değişiklik, son 6 ayda ay başına şu kadar değişiklik gibi farklı seçenekler sunulup bunlar arasında fikir birliği alansa daha sağlıklı olacaktır diye düşünüyorum. Şu örnek gibi. İsteyen istediği görüşü belirtir o şekilde (oylama değildir, görüşlerin net bir şekilde toplanması içindir). Nanahuatl? 22.09, 5 Haziran 2023 (UTC) Destek Bence de gelmeli. 6 ayda hemen oy kullanılmamalı. En az 1 yıl olmalı ve en az 150 madde sınırı olmamalı diye düşünüyorum. Ekrembjk09 (mesaj) 09.58, 6 Haziran 2023 (UTC) Destek İyi olur elbette. Dr. Coalmesaj 03.53, 6 Haziran 2023 (UTC)Düşüncelerim şöyle: Başvurularda oy verebilmek için politika ve yönerge hakimiyeti veya topluluğun nabzını tutmak diye bir gereksinim yok. ""Yeni kullanıcının aday kullanıcıyı iyice tanıyarak oy kullanması"" diye bir gereksinim de yok. Adaylık gerekçesi ve sorular, zaten herkes herkesi tanımıyor diye var. Nitekim oy gerekçesi ne kadar saçmasapan olursa olsun, etkinlikten bağımsız olarak, geçerliliğini etkilemiyor. Minimum değişiklik sayısı ve üyelik süresi gerekliliği, insanların yeni hesap açıp direkt kuklalarla adaylıkları domine etmemesi için ortaya konulmuş bir önlem (erken dönem Vikipedi'sinde bunun örnekleri var). Bahsedilen etkin olmayan kullanıcıların yakın dönem adaylıklarda aksatma yaşattıklarına dair bir bulgu göremedim. Oylamalara normalde mümkün olduğunca katılımı teşvik ediyoruz. Örneğin normalde topluluk süreçlerinde pek etkin olmayan kullanıcılar da gelsin katılsın diye izleme listelerinde duyuruluyor. Zira sonuçları herkesi etkiliyor. Vikipedi'nin temel prensipleri öyle birkaç ayda unutulan mevzular değil. ""En son 6 ay önce etkin olan birisinin gelip hizmetli seçiminde birden etkin olması""nın neden çekinilen bir mevzu olduğuna dair de dolayısıyla makul bir açıklama göremiyorum. Üstü kapalı olarak canlı kuklacılıktan çekinildiği mi ima ediliyor? Canlı kuklacılık konusunda sürekli etkin olan kullanıcılar da en az eşit derecede riskli, yakın zamanda tecrübe ettiğimiz üzere maalesef. Özellikle denetçilik başvurularında kullanıcıların direkt olarak kişisel güvenliklerini etkileyen adaylıklardan bahsediyoruz. Bunlarda seçilen kullanıcılar, adaylık anında inaktif de olsa herkesin değişiklik yaptığı anda kişisel verilerine erişebiliyor. Mümkün olduğunca herkesin söz hakkı olması hayati öneme sahip. Denetçilik başvurularında inaktiflik nedeniyle yoksayılan karşı oy olursa ve bunlar eğer sonucu değiştirebilecek noktadaysa, bunu Meta'daki başvurularda ek olarak tartışma konusu yapacağımı peşinen beyan ederim. Baskı ortamında faaliyet gösterirken bir veya iki kişi de olsa insanların kişisel güvenlik gerekçeleri -varsa- sudan sebeplerle yok sayılamaz. Ek olarak oy hakkında bu yönde bir kısıtlama oransal olarak tam zamanlı çalışanları ve kadınları daha fazla etkiler (boş vakit ve cinsiyet bağlantısı hakkında çok sayıda bilimsel çalışma var). Öğrenci ve erkek ağırlıklı topluluğumuzda, sesini duyurabilecek kişilerin çeşitliliğini de iyice kısmış oluruz böylece. Buna prensipte destek vermem mümkün olmadığı gibi böyle bir uygulamanın eşitlik analizinin ciddi yapılması gerektiğini, hatta Wikimedia Vakfından dahi destek istenebileceğini eklemem gerekiyor. Son olarak ben bu teklifin temel olarak Vikipedi bir görev değildir ilkesiyle çeliştiğini düşünüyorum. Buraya düzenli olarak vakit ayıramayan ancak görüşleri çok değerli kullanıcılar var. Bunların oy haklarının, yani en hayati tartışmalarda topluluğa katılma haklarının, farazi ve yüzeysel gerekçelerle ellerinden alınması, aslında Vikipedi'yi ""zorunlu"" kılmaya dair bir girişimdir. Buranın gönüllülük ruhuyla bağdaşmaz. Sonuç olarak teklife karşıyım ancak özellikle denetçilik başvurularında böyle bir uygulamanın getirilmesine şiddetle karşıyım.--Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 20.40, 6 Haziran 2023 (UTC) Öncelikle değerli görüşlerin için teşekkürler Seksen, üstte sıraladığın konulara gelirsek:Başvurularda oy verebilmek için politika ve yönerge hakimiyeti veya topluluğun nabzını tutmak diye bir gereksinim yok. Evet yok. Ancak VP:OY'daki iki kriter neden var, neye karşı var bilgilendirici bir şey yazmıyor ve bu kriterlerin yeni kullanıcıların Vikipedi’nin işleyişini bilerek oy vermesini sağlama konusunda önemli bir rol oynadığını düşünmekteyim. Yine aynı şekilde “Yeni kullanıcının aday kullanıcıyı iyice tanıyarak oy kullanması"" diye bir gereksinim de yok. Fakat özellikle son gerekçenin hayata geçirilmesinin başvurularda yararlı olacağını üstte gerekçeleriyle anlattım. Siz farklı düşünebilirsiniz, bu hususta kimseyi ikna etme gibi bir çabam yok. “Adaylık gerekçesi ve sorular, zaten herkes herkesi tanımıyor diye var” görüşüne de kesinlikle katılmıyorum. Zira sorulan sorular başvuru başarılı olursa verilen hakkı nasıl kullanılacağı ile alakalı oluyor. Ben şahsen hiç “Bugüne dek SAS tartışmalarında aktif olarak yer aldınız mı?” veya “KET’e aktif olarak kullanıcı raporladınız mı?” şeklinde sorular görmedim. Zaten bunları sormak yerine zamanla şahit olmak, kullanıcının tartışmalardaki tutumlarını görmek en sağlıklısı olacaktır.Bahsedilen etkin olmayan kullanıcıların yakın dönem adaylıklarda aksatma yaşattıklarına dair bir bulgu göremediğinizi söylemişsiniz, ben açıkçası bunun yakın dönemde yaşanmış bir şey olmamasının bizi ilgilendirdiğini düşünmüyorum. Bu kriteri eklememiz için mutlaka yakın bir zamanda yaşanmış olmasını beklemek bence son derece yanlış. Bakın üstte Nanahuatl kendi hizmetli adaylığında bu durumu yaşadığını anlatmış. Bu teklif ileride bunun gibi durumların tekrardan yaşanmasını engelleyecek.Oylamaların mümkün olduğunca katılıma teşvik edilmesi gayet iyi bir şey. Ancak ben bu noktada kullandığınız ""pek etkin olmayan kullanıcılar"" ifadesinde etkinlik kavramında net bir çizgide durulması taraftarıyım. Zira ""pek etkin olmayan""dan kasıt 6 aydır hiç değişiklik yapmamış kullanıcı ise benim sunduğum bu teklif işte tam buna karşı. Onun dışında bir ay boyunca çok az aktiflik sağlayan birinin görmesi için izleme listelerinde duyurulması gayet iyi. Eğer bu teklif kabul edilirse o ""pek etkin olmayan"" ifadesi konusunda aktiflik süresi ve değişiklik sayısı üzerinde tartışacağız.""Vikipedi'nin temel prensipleri öyle birkaç ayda unutulan mevzular değil."" Kesinlikle değil. Zaten bu yönde bir beyanım olmadı. Sadece birkaç ay kullanıcıların birbirini fark etmesi (SAS'larda etkin olarak görmesi vb.) için belli bir zamanın gerekli olduğu üzerinde duruyorum. Kullanıcıların birbirini tanımasından kastım da bu.<""En son 6 ay önce etkin olan birisinin gelip hizmetli seçiminde birden etkin olması""nın neden çekinilen bir mevzu olduğuna dair de dolayısıyla makul bir açıklama göremiyorum.> Aslında politika teklifinin başından bu burada yazdığım beşinci paragrafa kadar hep bunu açıkladım. Nanahuatl da bazı kısımlarda kendinden alıntılar vererek örnekler vermiş. Demek bunlar size göre makul değil, bana göre makul gerekçeler. Burada herkesin kendi görüşü söz konusudur. Bu noktada sizi ikna etmeye çalışmam. ""Üstü kapalı olarak"" mı canlı kuklacılıktan çekinildiğini ima ettim? Bana kalırsa teklif gayet açık. 6 ay Vikipedi'ye hiç bakmamış birinin bir adaylık için gelip oy kullanmasını hiç hoş karşılamam. Bu konuda Nanahuatl da yine açıklamalarda bulunmuş. Canlı kuklacılık veya değil. 6 ay boyunca aday kullanıcının Vikipedi'ye yapmış olduğu katkılarına tanık olmadan oy kullanması kesinlikle hiç hoş bir durum değil. Bu kapsamda adaylık sorularının yetersiz kaldığını ilk paragrafta belirttim.Yedinci maddenizdeki ""sudan sebeplerle yok sayılamaz"" ifadeniz burada en çok dikkatimi çeken yer oldu. TDK'deki anlamına bile baktım. Gerçekten tüm bu teklif sudan sebepler mi içeriyor ve destek oyu verenler sudan bir teklife mi destek oyu verdi? Bu madde için şunu söylemek isterim ki bence üstünde durulabilir tek maddeniz bu. Belirttiğiniz direkt olarak kişisel güvenliklerini etkileyen adaylıklar sadece aktif olmayan kullanıcıları değil, 50 günlük kullanıcıları da etkileyebilir, onların oy kullanmasına karşı olan mevcut bir madde var. Belki belirttiğiniz bu durum için ayrı bir düzenleme yapılabilir. Bu teklif kabul edilirse hemen politikaya eklenmeyecek ne de olsa, çünkü daha ortaklaşacağımız bir aktiflik süresinde tartışacağız ve bu durum için yapılacak eklemeler de orada ele alınabilir. Bu yeni teklifi sadece genel bir topluluk onayı için sundum.Sekizinci maddenizde oy hakkında bu yönde bir kısıtlamanın oransal olarak tam zamanlı çalışanları ve kadınları daha fazla etkileyeceğini belirttiniz. Biz iş veren değiliz kabul edersiniz ki :) Açıkçası bu kriter gerekli aktiflik sınırının altında kalan herkesi etkileyecek ve Vikipedi'deki kullanıcıların %90'ının erkeklerden oluştuğunu ([1]) düşünürsek erkekleri daha fazla etkileyecek. Ama burada işin sosyolojik boyutu bizi ilgilendirmez. Gerçekten Vikipedi'ye yeterli vakit ayıramayan kişilerin neden oy vermemesi gerektiğini başından beri açıklıyorum. Bunun dışında kalan bu ve benzeri durumlara bakmak büyük resmi görmemizi engelleyecektir. Vikipedi'de aktif olmayan kişilerin oy kullanması zaten sağlıklı değil, bunu onlar da anlayışla karşılamalı. Sonuç itibarıyla burada kimsenin değişiklik yapma hakkını elinden almıyoruz.Son olarak ise teklifin Vikipedi bir görev değildir ilkesiyle çeliştiğini düşündüğünüzü ifade etmişsiniz. Zannedersem politikada yazan ""Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın."" kısmı ile çeliştiğini düşünüyorsunuz. Ancak teklifte herhangi bir kullanıcının daha fazla zaman ayırmasını isteyen bir şey yok. Kullanıcılar ne kadar zaman ayıracakları konusunda yine özgürler. Bu özgürlükleri bağlamında az zaman ayırırlarsa (Burada hâlâ bir aktiflik kavramına değinmedik.) veya hiç zaman ayırmazlarsa bu politika gereğince oy kullanmaları sağlıklı görülmediğinden gerekli aktifliğe erişmeden oy kullanamayacaklar. (""Gerekli aktiflik"" bu teklifin kabul görmesi durumunda bir süre içerisinde yapılan değişiklik sayısı ile belirlenecek.) Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta yine özgür kalacaklar. Çelişmesi durumuna da değinmek istiyorum, dediğim gibi çelişen bir şey söz konusu dahi değil. Ancak varsayalım ki bir çelişki durumu oldu; bu durumda politika maddelerinin değişken olduğunu, zamanla düzenlemelerin yapıldığını ve bu teklifin geçmesi durumunda bu teklifin ilgili politikanın kapsamı dışında kalacağını belirtmek isterim. Bu konuda aklıma ilk gelen örnek VP:BEK'deki kalın yazı kuralının BEK:GİRİŞ'ndeki “Haber metni girişi” kuralını kapsamaması. Son olarak da sizin görüşünüze göre mevcut oylama kriterlerinin de Vikipedi bir görev değildir ilkesiyle çelişkili olduğuna dikkat çekmek isterim. Zira orada da belli bir süre içerisinde belli bir değişiklik sayısı isteniyor.Aslında karşı oylara yanıt vermek pek tarzım değil, lakin burada bazı noktaların anlaşılmadığını düşündüğüm için yanıt vermiş oldum. Bu noktadan sonra da sadece anlaşılmadığını düşündüğüm noktalara yanıt vereceğimi belirtmek isterim. Onun dışında kimseyi sırf teklif kabul görsün diye ikna etmeye çalışmam. Teklif için bu noktadan sonra görüş bildirecek kullanıcıların da karşı oy vereceklerse bu teklif kapsamında sadece benim değil, tüm destek oylarında sunulan argümanlara bir yanıt olacak şekilde görüş bildirmelerini rica edeceğim. Ata Barış (mesaj) 14.30, 8 Haziran 2023 (UTC) Destek Yukarıda yazılmış çizilmiş, bana göre de fazlasıyla rasyonel ve gerekli bir teklif. Aksi yorumların pek ağırlığı olacağını zannetmiyorum. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 22.09, 8 Haziran 2023 (UTC)60 gün ve 150 değişiklikte sizi ne durdurdu, neden devam etmediniz? :).. aksi yorumların ağırlığı olmayacakmış, o yüzden hafif bir yorum yapayım şimdilik.. gerekçeler oldukça yüzeysel. seksen'in epeyce ağırlıklı ayağı yere basan argümanlarına da totolojik açıklamalar yapılmış. 'hoş karşılamam', 'sağlıklı değil' vb.. ""Vikipedi'ye yeterli vakit ayıramayan kişilerin neden oy vermemesi gerektiği"", vikipedi'nin temel ilkeleriyle tamamen çelişen bir yaklaşım.. (daha çok katkı yapan daha fazla söz hakkına sahip olur!) bu tür bariyer koyma çabalarının, topluluk aklını yok saydığını, oylamalardaki kullanıcı/hizmetli/denetçi gözlemlerini hiçe saydığını düşünüyorum. oylamaların bile esasen birer tartışma ortamı olduğunu da yok sayıyor bu tür kısıtlamalar. (epeydir ortada olmayan biri gelir bir yorum yapar, siz de ona o öyle değil, böyle dersiniz. baştan kapıyı kapatıp yassah hemşehrim demezsiniz..) vikipedi'nin gönüllü bir proje olduğu, profesyonel bir iş olmadığı anlaşılır elbet bir gün.. --kibele 08.15, 9 Haziran 2023 (UTC) Ne dediysem o, pek olmamış.. ᵇᵉʸᵒᵍˡᵒᵘ (wha?) 11.09, 13 Haziran 2023 (UTC)60 günde 150 değişiklik kavramını mevcut oylama kriterlerindeki ikinci madde ile eşitlik olsun diye sunmuştum. Ama sonradan çoğu kişi karşı çıkınca ve teklifi sunan kişi olarak değişiklik sayısının fazla olduğuna karar vermem sonucunda kritersiz olarak bu teklifi sundum. Tek başıma düşünüp en doğru kararı veremem, elbet hatalı düşünebilirim. Zaten politika teklifleri ve oylama bunun için var. Seksen'in düşüncelerine verdiğim cevapta da teklifi savunan kişi olarak kendi görüşlerimi beyan ettim. Zaten burada herkes kendi düşüncesini söylüyor ve tartışarak Vikipedi için en iyi sonucu ortaya çıkarıyoruz. Teklifi savunan kişi olarak elbette ""hoş karşılamam"", ""sağlıklı değil"" gibi yorumlarım olabilir. Neden hoş karşılamadığımı ve neden sağlıklı görmediğimi başından beri açıklıyorum. Karşı görüş bildirecek kişi de kendi görüşünü yazar. Durum bu kadar basit, ama gidip de cımbızla çeker gibi birkaç kelimeyi alırsak tabii ki de ""totolojik"" durabilir. Buna karşın Seksen'e verdiğim yanıtta pek çok kez farklı düşüncelerin olabileceğini, kimseyi ikna etme gibi bir çabamın olmadığını da söyledim.Çelişki durumuna gelirsek de Seksen'e verdiğim yanıtta onu da yeterince açıklayıcı anlattığımı düşünüyorum. Ayrıca bu teklif çelişkili görülüyorsa şu an mevcut oylama kriterlerinin de çelişkili görülmesi gerekmekte; zira aradaki tek fark mevcut maddenin yeni kullanıcıları, bu maddenin ise aktif olmayanları kapsaması. Buna ek olarak Türkçe Vikipedi'de sizin görüşünüze göre temel politikalar ile ""çelişkili"" sayılan ancak yürürlükte olan politika, ilke ve standartlar var, bunlardan sadece bir tanesi hizmetlilik için en az bin değişiklik yapmış olmanın gerekli kılınması. Bu gereklilik kapsamında binden az değişikliğe sahip bir kullanıcı aday olamıyor, adaylık gerekçesini açıklayamadığından bu söz hakkına sahip olamıyor. Ama bu ön şart -size göre totolojik bir kelime kullanacağım- bazı şeylerin olması sağlıklı görülmediği için var, aynı teklifimi sunarken ki düşüncem gibi. Son olarak her politikanın Vikipedi'yi tamamen kapsamasının gerekmediğini, üstüne ek politika eklenirse bunun değişebileceğini hem burada verdiğim örneklerle taçlandırmış olayım, hem de üstte verdiğim örnekleri tekrardan hatırlatayım.Bu teklifi neden sunduğum konusunda ilk cümlemden beri gerekli açıklamaları yaptığımı düşünüyorum. Umarım bu konuda her şey nettir ve doğru anlaşılmıştır. Ne kadar benzer düşünmesek bile yorumlarınız saygı duyulası, görüşleriniz için teşekkür ederim. Ata Barış (mesaj) 20.14, 9 Haziran 2023 (UTC) tam da mesele burada zaten.. vikipedi politikaları zamanla, deneyimle, olan bitene tedbir amaçlı gelişmiş, ortak akılla yerleşmiş.. dün gelen kullanıcının yarın hizmetliliğe soyunmaması için mesela. ancak aktif olmayan eski kullanıcıların oylamalarda sıkıntı yarattığına dair bir deneyimimiz yok. tek bir örnekten söz ediliyor yukarıda. başka? (kişiye özel politika geliştirmiyoruz malûm..) ya da konuşarak, 'arkadaş sen yokken şunlar şunlar olduydu, yorumunu bi gözden geçir istersen' denerek çözülemeyecek bir konu var mı ortada? yok.. vikipedi, her zaman söylediğim gibi bir kurallar manzumesi değil, ilkesel yaklaşımları olan, felsefesi olan bir oluşum. bu ilkeleri özümseyenler, proje niteliğini kaybetmediği sürece, istedikleri kadar uzak kalsınlar, gelip sorunsuzca katılımda bulunabilirler. ben burada sorun çözmeye yönelik bir teklif değil, sürekli burada olan kullanıcıları kayırmaya yarayan bir durum görüyorum. bu da kesinlikle karşı olmamız gereken bir hâl. son olarak: vikipedi katılımcıları ikiye ayrılır: kullanıcılar ve vandallar.. bunun ötesinde kullanıcılar arasında hiyerarşiyi, kariyeri filan hatırlatacak her türlü ayrımdan kaçınmak gerekiyor. teşekkürler. --kibele 07.18, 10 Haziran 2023 (UTC) Hizmetlilik için en az bin değişikliğin istenmesinin gerekli olduğu konusunda hemfikiriz sanırım. Hizmetlilik başvurusu için gereken asgari değişiklik sayısı ve VP:OY'un ikinci maddesi örneğini politikalar ile çelişiyor yorumunuza cevaben söylemiştim, zira onlar da bu politikayla benzer olarak belli bir değişiklik sayısı istiyor ve yürürlükteler. Bu konuda Vikipedi politikaları ile herhangi bir çelişki göremiyorum.""Aktif olmayan eski kullanıcıların oylamalarda sıkıntı yarattığına dair bir deneyimimiz yok."" kısmına gelirsek de evet bu konuda bildiğimiz sadece bir örnek var -belki bilmediğimiz durumlar da vardır- bence bu bile yeterli. Çünkü bir olayın gerçekleşmesini bekleyip önlem almak yerine ki burada daha önce gerçekleşen bir durum söz konusu, gerçekleşmeden önce gerekli politikalarla bunun önüne geçmemizin daha iyi olacağını düşünmekteyim. Burada tekrar belirtmek isterim ki bildiğimiz tek bir örnek olsa da bu belki de onlarca defa gerçekleşmiş olabilir. Bizim gördüğümüz kadarıyla sadece bir kez gerçekleşmiş olmasının bu paragrafta yazdıklarım neticesinde bu politika teklifini kişiye özel yapacağını düşünmüyorum. Ayrıca bunun ""bildiğimiz kadarıyla"" Nanahuatl'ın başına gelmesi ile iki veya üç kişinin başına gelmesinin Vikipedi'de aynı düzenlemelerin yapılmasını gerektireceğini düşünüyorum. Kaç kişinin başına gelmiş, kaç kez yaşanmış bunun ""sayısına"" göre hareket etmemizi doğru bulmuyorum, bu durum için tek örneğin varlığının yeterli olduğunu düşünmekteyim.Kayırma konusunda da iki yorum altta Turgut46 güzel bir yorum yapmış, kendisine katılıyorum. Kısaca etkin kullanıcılar sabit değil ve yarın bir gün biz de aktif olmamamız durumunda bu kritere takılabiliriz. Bu durumda bir ""kayırma"" durumu söz konusu olmuyor. Sonuç olarak bu yorumlarımızın görüş bildirecek kullanıcıların karar vermesinde önemli bir etkisinin olacağını bildiğim için aynı fikirde olmasak da size teşekkür ediyorum. Diğer kullanıcılar ise kendi düşüncelerini bizlerin yorumları çerçevesinde değerlendirip görüşlerini sunacaklardır. İyi çalışmalar dilerim. Ata Barış (mesaj) 15.24, 11 Haziran 2023 (UTC)Gelen görüşlere saygı duymak lazım, katılan katılır, katılmayan katılmaz. İlla karşı tarafa taş atmaya ya da ikna etmeye gerek yok, lütfen saygılı olalım. Diğer Vikipedi politikalarıyla çelişmediği sürece, topluluk olarak her türlü eklemeyi/çıkarmayı yapmakta serbestiz. ""Şu şartları sağlayan kullanıcılar, hizmetli adaylıklarında oy verebilir/görüş bildirebilir"" kriterlerimiz halihazırda zaten var, burada da bir kriter daha getirilme önerisinde bulunuyor. Benim gördüğüm kadarıyla diğer politikalarımızla çelişkili bir husus da yok. Dolayısıyla, topluluk uygun gördüğü ek kriteri getirebileceği gibi uygun görmediğini de kaldırma yetkisine sahip. Bakış açısına göre farklılık gösterebilir kullanıcı görüşleri, saygı duymak gerekir. Nanahuatl? 21.42, 9 Haziran 2023 (UTC) Burada yanlış anlaşılan nokta şu sanırım: Etkin olmayanlar görüş bildiremez. Böyle bir şey yok. Onların da yorum yapıp topluluğu ikna etme hakları var. Buradaki tek kriter oylama. Yani, destek veya karşı oylarının geçerli sayılıp sayılmaması durumu. Etkin olmayan kullanıcılar gelip görüş bildirmekte ve topluluğu ikna etmekte serbest ancak oyları sayılmayacak. Onların görüşleri de değerli ancak ne kadar tarafsız? Gündemi ne kadar takip edebilmiş? Etkin olmadığı süre içerisinde neler değişti? X kullanıcısı eski hatalarını tekrarlıyor mu? A kullanıcısı kim, hizmetli olursa ne kadar adil olur? Etkin olmayan kullanıcı bu verilere ne kadar sahip? Etkin kullanıcılar bu verilere etkin olmayanlara göre daha fazla hâkim olacaklar. Yani böyle bir kuralın getirilmesi kullanıcıların daha sağlıklı kararlar alması içindir. Dolayısıyla bunu bir kayırma olarak görmek yanlış. Neden yanlış? Çünkü gelecekte kimlerin etkin olup kimlerin olamayacağını bilemeyiz. Bugün W, X, Y ve Z kullanıcıları etkin ama yarın etkin olmayabilir. Yarın A, B, C ve D etkin olur. Eee? Kim kayırıldı şimdi? Etkin kullanıcılar stabil değil ki kayırma olsun. Yarın ben etkin olmasam ben de oy kullanamayacağım. Bu kural beni de etkileyecek. Turgut46 12.09, 10 Haziran 2023 (UTC) @Ata Barış, yukarıda sürekli ""tek bir örnek"" denilmiş ama ben örnek görememiştim. Sonra da ""Nanahuatl'ın başına gelmesi"" demişsin. Tam olarak hangi örnekten bahsediliyor burada? Ben, tartışmanın en başında yazdıklarımda kendimden somut bir örnek sunmamıştım, olası bir durumdan bahsedilmiştim. O mu kastediliyor? Nanahuatl? 19.14, 11 Haziran 2023 (UTC) @Nanahuatl ""tek bir örnek"" dediğimiz örnek 2012'deki mesajınızı alıntıladığınız mesajınızdaki ""bunun tam tersi hizmetli adaylığımda oldu"" kısmı zannediyordum. Yanlış anlamışım o hâlde. Ata Barış (mesaj) 20.20, 11 Haziran 2023 (UTC) @Ata Barış, on yıl geçtiği için üzerinden tabi şimdi aklımda kalmamış :) Somut örnek üzerinden de ilerleyebiliriz. Herhangi yoğun katılımlı bir hizmetlilik adaylığını açıp bakabilirsin, inceleyebilirsin, benimkiler de dahil. Olumlu ya da olumsuz görüşler kısmında, bir süredir etkin olmayan kullanıcıların görüşleri görülebilir. Bunu kuklacılık olduğu anlamında söylemiyorum, kurallara aykırı bir şey de değil zaten. Argümanlarımı yeterince sundum neden olmaması gerektiğine dair. Somut örnek arıyorsan bu adaylıkları gözden geçirebilirsin. Nanahuatl? 20.47, 11 Haziran 2023 (UTC)Seksen'in ayağı yere basan ve açıkçası daha kapsayıcı olan yorumuna katılıyorum. Burası insanların çeşitli sebeplerle ayrı kalabildikleri bir yer. Ancak oylama niteliğinde olabilecek adaylıklarda bu durum ne cevapları değerlendirme kapasitelerini engeller ne de karar verme yetilerine gölge düşürür. Dolayısıyla bu kısıtlayıcı teklife karşıyım, hele de denetçilik başvurusunda. Denetçilik başvurusu yapsa kişisel bilgilerimi emanet etmek istemeyeceğim, bu durumdan endişe edeceğim bir kullanıcının başvurusuna iki aydır gerçek hayattaki bir sebeple buradan uzak kaldığım için etki etme hakkımın alınması, o gün itibarıyla Vikipedi'yi bırakmam anlamına gelir. Ama o gün bıraksam dahi seçilirse bilgilerimin ilgili kişi tarafından görülüp görülmediğini bilemem. Loglar orada. Kalan adaylıklarda ise değerlendime kapasitesine zarar gelmediğine ilişkin düşüncemi yineliyorum. ----anerka'ya söyleyin 19.10, 13 Haziran 2023 (UTC) Yorumunuz için teşekkürler, sanırım anlaşılmayan bazı noktalar var. Bu durum şu anda yürürlükte olan VP:OY'un ikinci maddesi için de geçerli ki bu madde de sizin görüşünüze göre zannedersem olmamalı. Zira 50 günlük bir kullanıcı ile aktif olmayan birinin kişisel veri güvenliği söz konusu olunca bir ayrım yapılmamalı diye düşünüyorum.Ancak durum böyle değil. Öncelikle aktif olmayanların görüş bildirememesi gibi bir durum söz konusu değil, zaten VP:OY kriterleri kapsamında geçersiz sayılan oylar adaylıkta açılan ""Geçersiz oylar"" başlığının altına yazılıyor. Bu oylar yalnızca destek/karşı oranına yazılmıyor. Kriterlere takıldığı için oyu geçersiz sayılan kullanıcılar görüş bildirebilecek ve topluluğu ikna edebilecekler. Bu durumu birkaç mesaj üstte Turgut46 gayet güzel bir şekilde açıklamış. Açıkçası ben geçersiz de sayılsa sayıları adaylığın seyrini değiştirebilecekse eğer denetçi adayı kullanıcıya olan güvensizliği belirten oyların topluluk tarafından kayda değer görüleceğini düşünmekteyim. Teklif kapsamında oyların geçersiz sayılmasındaki amaç aktif olmayanların aday kullanıcı hakkında aktif olmadıkları zaman diliminde kullanıcının ne yaptığını, tartışmalardaki tutumunu, SAS’lardaki, davalardaki (denetçi başvurusuysa) aktifliğini vb. aktif kullanıcılara göre daha az belki de hiç takip edememeleri. Bu durum söz konusu olduğu için kriteri sağlamayan kullanıcının oyu orana dahil edilmeyecek. Yani doğrudan adaylığı etkileyemeyecekler ama topluluğu ikna etmeleri durumunda adaylıkta etkileri olacak. Başta söylediğim gibi tüm bu duruma şu an yürürlükte olan ikinci madde de dahil. Bu durumda çok isteniyorsa denetçilik başvurularına görüş bildiren aktif olmayan ve yeni kullanıcıların ""adaylığın seyrini değiştirebilecek kadar oyları varsa"" bir bürokrat tartışması da yapılabilir. Bunun için de gerekli politika teklifleri sunulabilir.Son olarak denetçilerin yalnızca dava durumlarında inceleme yapmaları gerektiğini ve bu durumlar dışında bir inceleme yapılmışsa denetçi günlüğünden diğer denetçilerin bu durumu fark edeceğini belirtmek isterim. Bunun önlemi budur: Denetçilerin birbirlerini takip etmesi. Zaten kullanıcıların kişisel verilerinin korunması için olması gereken ""caydırıcılık"" budur. Ata Barış (mesaj) 08.10, 14 Haziran 2023 (UTC)" 41 Vikipedi:YİB Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri 16 "Yaşayan insan biyografilerinde ve/veya onlarla ilgili herhangi bir materyalin yazımında Vikipedistler özellikle dikkatli olmalıdır. Bu tür maddeler hassasiyet gerektirir ve temel politikalarımıza kesin şekilde uyumlu olmalıdır: Doğrulanabilirlik Tarafsız bakış açısı Özgün araştırmalara yer vermemek""Maddeyi doğru algılamalıyız."". Özellikle kişilerin hayatı ile ilgili bilgi verirken yüksek kalitede kaynak göstermek konusunda çok sıkı davranılması gerekir. Kaynaksız ya da kaynağı güvenilir olmayan çelişkili (negatif, pozitif ya da sorgulanabilirliği yüksek) materyaller maddelerden, tartışma ve kullanıcı sayfalarından derhal çıkarılmalıdır. Bu prensipler, tüm maddelerdeki yaşayan insanlar hakkında biyografik bilgi verilen kısımlar için de geçerlidir. Tüm Vikipedi'de ve özellikle yaşayan insanların biyografilerinde, çelişkili ve tartışmaya açık iddiaları doğrulayıcı kaynaklar sağlamak, iddiada bulunan kişinin sorumluluğundadır. Bu bağlamda kaynaksız ya da zayıf kaynaklara dayanan bilgileri çıkarmak için bunun yanlışlığını gösterir kaynaklar sağlamak gerekmez, iddiayı eklemek isteyen kişi güvenilir ve genel kabul görür kaynaklar göstermekle yükümlüdür. Yaşayan insanlar hakkındaki Vikipedi maddeleri, konu alınan kişinin hayatını etkileyebilir. Wikimedia Vakfı ve Jimmy Wales, yaşayan insanların biyografileri ile ilgili olarak her gün ciddi şikayetler ile karşılaşmaktadırlar. İnsanlar asılsız ve bozulmuş bilgiler yüzünden mağdur olmaktadır. Haklı gerekçelere dayanan bu tür şikayetlere karşı başarılı bir çözüm üretilmesi hassas bir husustur. Problemli içeriği çıkartmak üzere konu alınan kişi de maddeye müdahale etmeye kalkışınca sorun karmaşıklaşmaktadır. Çoğunlukla deneyimli Vikipedistler olmadıklarından politikalarımızdan habersiz olacaklar ve iyi niyetli davranmalarına rağmen vandalizmle ya da düzenleme savaşına girmekle suçlanacaklardır. Tüm bunları akılda bulundurarak, Vikipedistler yaşayan insanların biyografilerini yazarken ya da değiştirirken şu anahtar hususlara dikkat etmelidir: Maddenin kendisi güncel politikalar ile tam olarak uyumlu biçimde ve ciddi bir hassasiyetle ele alınmalıdır. Eğer konu edilen şahıs maddeye müdahale ederse, kibarca diyaloğa girmek ve içeriğe dair seçimlerde iyi niyet varsayarak hareket etmek hayati önem taşır. (bknz: Vikipedi:Otobiyografi) Eğer anonim bir IP ya da yeni kayıt olmuş bir kullanıcı yaşayan bir insanı konu alan maddenin içini boşaltıyorsa, bu, maddenin konusu olan kişi olabilir. Agresif davranmayın ve onunla diyaloğa geçmeye çalışın, bu arada maddede kaynaksız ya da zayıf kaynaklara dayanan eleştirel bölümler olup olmadığını kontrol edin. Eğer varsa o bölümü silin. Yaşayan insanların biyografileri sorumluluk taşıyan, konservatif, tarafsız ve ansiklopedik bir ton ile yazılmalıdır. Diğer konularda maddenin olgunlaşıp düzelmesini beklemek gibi bir strateji izlenebilse de, yaşayan insanların kötü yazılmış biyografileri taslak haline getirilmeli ya da silinmelidir. Maddede üçüncül kaynakların ve bazı durumlarda konu alınan kişinin kendisinin oluşturduğu yayımlanmış bilgiler, partizanca olmayan bir yaklaşım ile verilmelidir. Yazım tarafsız olmalı, olgulara dayanmalıdır. Sempatizanca ya da yargılayıcı bir bakış açısı kullanılmamalıdır. Kaynaksız ya da zayıf kaynaklı olan, Vikipedi:Güvenilir kaynaklar sayfasında açıklanan kriterleri sağlamayan ya da sağlayan bir kaynağın tahmini bir açıklamasından ibaret olan kaynaklara dayanan her türlü ihtilaflı içerik çıkarılmalıdır. Söz konusu kaynaksız ya da zayıf kaynaklı içerik onur kırıcı nitelikte ise, bunu çıkarmaya yönelik tüm değişiklikler üç geri-dönüş kuralına istisna teşkil eder. Bu prensipler Vikipedi'deki, yaşayan insanlarla ilgili her türlü biyografik içeriği kapsar, buna tartışma ve kullanıcı sayfaları da dahildir. Hizmetliler maddede bizzat değişiklik yapmış olsalar dahi, bu tür içeriğin çıkarılmasını sayfayı koruma altına alarak ya da kullanıcıları engelleyerek zorlayabilirler. İçeriği tekrar ekleyen kullanıcılar uyarılabilir ve engellenebilirler (Bakınız: en:Wikipedia:Blocking policy##Biographies_of_living_persons ve en:Wikipedia:Libel). Hizmetliler kaynaksız ya da zayıf kaynaklı olup ihtilaflı (İngilizce: controversial) içeriğe sahip biyografiler ile karşılaştıklarında, eğer tarafsız bakış açısına sahip bir eski versiyon bulunmuyorsa maddeyi tartışmaksızın silmelidirler. (bknz: en:WP:CSD criterion G10). Jimmy Wales şöyle söylemiştir: ""I can NOT emphasize this enough. There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative 'I heard it somewhere' pseudo information is to be tagged with a 'needs a cite' tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons.""""Şu hususu ne kadar vurgulasam AZDIR. Bazı kullanıcılarda rastgele, spekülatif 'bir yerde duymuştum' tarzı sözde-bilgileri 'kaynak göster' şablonu ile etiketlemeye karşı aşırı bir eğilim var gibi görünüyor. Yanlış. Eğer kaynak gösterilmiyorsa kesinlikle çıkarılması gerekir. Bu her türlü bilgi için böyledir, ancak yaşayan insanlar hakkındaki olumsuz bilgiler için özellikle önemlidir.""Jimbo, ""olmayan"" bilgiyi ""spekülatif"" bilgiye tercih ediyor ve hassasiyetin önemini tekrar vurguluyor: ""Real people are involved, and they can be hurt by your words. We are not tabloid journalism, we are an encyclopedia.""""Gerçek insanlar işin içinde ve sözlerinizden zarar görebilirler. Biz tabloid gazete değiliz, biz bir ansiklopediyiz."" Yaşayan bir insanın biyografisinde yer alan ve doğru olmaması halinde karalayıcı olabilecek içerik için kaynak gösterilmesi gerekir. Güvenilir üçüncü-el kaynakların olmadığı durumda biyografi VP:ÖAYV ve VP:D ilkelerini ihlal edecektir, ve bu onur kırıcı yayın yapma suçlaması ile dava açılmasına sebep teşkil edebilir. Yalnızca partizan sitelerde ya da ciddiyetsiz küçük gazetelerde bulunan bilgiler dikkatle ele alınmalı, eğer karalayıcı nitelik taşıyorsa kullanılmamalıdır. Bilgi şahsen kaleme alınmış kitaplarda, gazete yazılarında ya da internet sitesi/blogda bulunuyorsa hiçbir zaman kullanılamaz, konu olarak alınan kişinin kendisi hariç. Geniş bir kesim tarafından okunan gazete ve dergilerin tamamı güvenilir değildir. Bazı gazete ve dergiler çoğu yalanlardan ibaret olan söylentiler yayımlarlar. Bu tip bilgi gıdıklayıcı olsa da burada yeri yoktur. Bu tür bir söylentiyi Vikipedi'de yinelerken kendinize sorun: Bilgi bir ""doğru"" olarak veriliyor mu? Kaynak güvenilir mi? Bilgi doğru olsa dahi ansiklopedik bir maddede yer alması uygun mu? Bazı magazinler doğruluğundan şüphe duydukları söylentileri yayınlarken çoğunlukla araya anlam bozucu kaçamak kelimeler sıkıştırırlar, bunları arayın. Eğer magazin hikâyenin doğru olduğuna inanmıyorsa neden bizler inanalım? === Konu alınan kişiyi kaynak olarak kullanmak === Kimi durumlarda konu alınan kişi maddenin yazımına dahil olabilir. Maddeyi bizzat ya da temsilcileri aracılığı ile değiştirebilirler. Vikipedistler ile maddenin tartışma sayfasını kullanarak ya da e-posta ile iletişime geçebilirler. Basın açıklamaları, kişisel internet sayfası ya da otobiyografiler ile içerik sunabilirler. Konu alınan kişinin sağladığı bilgiler kaynaksız içerik ile çelişmekteyse, kaynaksız içerik çıkarılır. Konu alınan kişinin sağladığı bilgiler şu kriterleri sağlıyor ise maddeye eklenebilir: Doğrulanabilirlik, tarafsızlık ve orijinal araştırma olmama ilkelerine uymak Kişinin kayda değerliği ile uyumlu olmak Tartışma konusu olmamak Haksızca ve aşırı derecede kendini kayırır olmamak Bilginin kişinin kendisinden geldiğine dair bir şüphe olmamasıKişi bir kaynak olarak kullanılmasa da internet sayfası ya da bloguna dış bağlantılar ya da ileri okuma bölümlerinde bağlantı verilebilir. Kullanıcılar, biyografilerde ve her tür biyografik yazıda, taraflı ya da art niyetli içeriği özellikle aramalıdırlar. Eğer bazıları zorla belli bir gündem yaratmaya ya da belli bir bakış açısını kabul ettirmeye çalışıyor görünüyorsa, güvenilir bir üçüncü parti kaynak göstermeleri ve eklemek istedikleri içeriğin kişinin tanınan ve ön plana çıkan özelliği ile açık ve net bir şekilde ilgili olduğununu anlatmalarını ısrarla isteyin. Eleştirel görüşlere kişinin tanınan ve ön plana çıkan özelliği ile açık ve net bir şekilde ilgili ise ve güvenilir kaynaklara dayanıyorsa yer verilebilir. Ancak burada eleştirilerin maddenin genelini yutmamasına ya da maddenin yapılan eleştirinin yanında yer alıyor görünmemesine dikkat edilmelidir. Azınlık bir fikri genelin fikriymiş gibi sunmamaya, çatışan fikirlere orantısız yer vermemeye özen gösterin. Eğer bir görüş çok küçük bir azınlık tarafından savunuluyorsa büyük ihtimalle maddede yeri yoktur. Çağrışımlar yolu ile olumlu ya da olumsuz yargılar oluşturmamaya dikkat edin. Yaşayan insanların biyografileri kişilerin özel yaşamına saygı ile yazılmalıdır. === Tanınmış kişiler === Tanınmış kişiler hakkında yazılan biyografilerde, birçok üçüncü şahıslardan alınmış bilgiler kullanılarak; bu kaynaklarda anlatılanları sunmalıdır. Bir suçlama veya olay söz konusu olduğunda, belirgin, ve güvenilir kaynaklardan yararlanarak, makalede bundan bahsedilerek - her ne kadar negatif ise ve şahıs bu makalelerin bahsedilmesini istemese de. Eğer ki güvenilir üçüncü şahıslardan alınmış kaynak değilse lütfen bu bilgiyi sunmayın. Örnek: ""Ahmet Ali, Ayşe Ali'den oldukça pis bir şekilde boşandı"" Bu makale için belirgin, ispatlanabilir ve önemli midir? Öyle değilse, lütfen yazmayın.Örnek: ""Bir politikacının eşini aldattığı iddia edildi. Politikacı bunu inkar ediyor, ancak Sabah gazetesi iddiaları yayınladı, ve bir skandala sebep verdi."" İddia bu durumda biyografide bulunabilir, ancak Sabah gazetesindeki haberi kaynak olarak kullanmalıdır.Birinci kaynaklardan bilgiler dikkatle kullanılmalıdır. Örnek olarak, polis kayıtlarında geçen ev değeri, trafik cezaları, araba plakası, ev ve iş adresi gibi kişisel kayıtlar ve özel bilgiler genelde kullanılmamalıdır. Ne zaman ki bu olgu ikinci bir kaynaktan onaylanabilirse, bu durumda kabul edilebilir ve ilk kaynaktaki bilgiler ikinci kaynaktaki bilgiler göz önünde bulundurularak kullanılabilir. Önemi olan bilgiler de; misal olarak bir suçlama karşısında o şahısın mahkeme kayıtları kullanılabilir. Bu kayıtlar arasında, mezuniyet tarihi, evlilik tarihi, ikinci bir kaynağın da onayı alınarak kullanılabilir. Daha detaylı ve açıklayıcı bilgi için lütfen VP:D'ye bakabilirsiniz. === Tanınmamış kişiler === Vikipedi ayrıca, bir makale yazılabilecek kadar tanınmış, ancak halk tarafından oldukça tanınmamış kişilerin mahremiyetine de saygı duymakla yükümlüdür. Bu koşullarda yazarlar bilgileri sadece önemlerine göre sunmalıdır. Birinci kaynaktan bilgiler genelde eğer ki ikinci bir kaynaktan onaylanmamışsa kullanılmamıştır. (üste bakınız). En son karar alarak; kaidemiz ""zarar vermemek"" olmalıdır. Vikipedi bir ansiklopedidir, bir magazin dergisi değildir. Sansasyon yaratmak ya da insanların hayatları hakkındaki kırıcı iddiaları taşımak görevimiz değildir. === Doğum tarihlerinin mahremiyeti === Vikipedi bazı ünlü insanların doğum tarihlerinden bahseder, ancak yaşayan insanlar hakkındaki bu bilgi dikkatle kullanılmalıdır. Birçok tanınmış yaşayan insanların doğum günleri halk tarafından bilinmektedir, ancak tanınmamış insanlar için aynı şey söz konusu değildir. Kimlik hırsızlığının da yükselmesiyle, bazı kişiler doğum tarihlerini özel bir bilgi olarak saklamaktadırlar. Eğer ki şahısın doğum tarihi sorgulanır halde ise, ya da doğum tarihinin açıklanmasını istemiyorsa, bu durumda sadece doğum günü yerine doğum yılını yazınız. Kategori isimleri uyarıları veya değişiklikleri içermez, bu vesile ile kategori makale'de açıkca yazılmalıdır. Makale bahsi geçen kategorinin kullanımı hakkındaki bulgularını kaynaklarıyla sunabilmelidir. Örneğin, Kategori:Suçlular sadece o şahıs bir suç işlediğinde ve bunun kaynağı belirtildiğinde kullanılmalıdır ve bu koşulda şahıs mahkeme tarafından suçlu bulunmalıdır. Dinlere ve cinsiyetlere ilişkin kategori şablonları şu iki koşulun uygunluğu durumunda kullanılmamalıdır: Şahıs halka açık olarak kendi mevzu bahis inancı ya da özelliklerini temsil etmektedir. Şahsın inançları ve cinsel yönelimleri şahıs tarafından yaşamında açıkca sergilenmektedir. Her ne kadar Vikipedi kişilerin kendileri hakkında yazmasını ya da önemli ölçüde katkıda bulunmasını tavsiye etmese de, Konu alınan kişinin, hakkındaki bir yanlışı düzeltmek ya da bir karalamayı geri almak konusunda değişiklikte bulunması memnuniyetle karşılanır. Jimmy Wales bu tür durumlarla yüzyüze kalan kullanıcılara iki kere düşünmelerini tavsiye eder: ""...kendi hakkında yapılmış bir karalamayı çıkarmaya çalışan birinin değişikliğini geri almak çok aptalca bir harekettir.""Anonim IP'li kullanıcıların, yaşayan insanların biyografilerini boşaltması durumu dikkatle değerlendirilmelidir. Özellikle eğer söz konusu kişi fazla ünlü değilse, bu tür değişiklikler vandalizm değil kişinin hakkındaki taraflı ya da yanlış içeriği kaldırmaya çalışması olabilir. Son değişiklik devriyeleri ve duruma dahil olan kullanıcılar kiminle muhattab oldukları konusunda dikkatli olmalılar, kışkırtıcı değişiklik özetleri ve vandalizmle ilgili uyarı şablonları kullanmaktan kaçınmalıdırlar. === Kendiniz hakkındaki maddelerle ilgili problemler === Eğer sizi konu alan bir madde ile ilgili sorun yaşıyorsanız ya da sorularınız varsa, lütfen hizmetliler ile irtibata geçin. Mesaj sayfasına not bırakabilir ya da e-posta atabilirsiniz, sizinle en kısa zamanda irtibata geçilecektir. Alternatif olarak, madde ile ilgili kullanıcılara bu sayfayı hatırlatın, bu problemleri büyük ihtimalle çözecektir. Eğer politikayı uygulatmakta zorluk çekiyorsanız bir hizmetliden yardım isteyebilirsiniz, ya da Vikipedi:Şikayet sayfasını kullanabilirsiniz. Son çare olarak, Wikimedia Vakfı'nın iletişim sayfası bulunmaktadır. Ancak sorunlarınızı öncelikli olarak Vikipedi'de çözümlemeye çalışmanız tavsiye edilir. Yaşayan insanlar hakkındaki biyografik maddelerinin tartışma sayfasına {{YİB}} şablonunu eklemeniz durumunda hem Vikipedistler, hem okurlar hem de kişinin kendisi bu politikadan haberdar olacaktır. Bu politikayı ihlal ettiğini düşündüğünüz insanları uyarmak için aşağıdaki uyarı şablonlarını kullanabilirsiniz: {{blp0}} ve {{blp0-n}} {{iftira1}} ve {{blp1-n}} {{iftira2}} ve {{blp2-n}} {{blp3}} → bir engelleme yapıldıysa İlgili politikalarVikipedi:Tarafsız bakış açısı Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi:Maddelerin mülkiyeti Vikipedi:Kişisel saldırılar yasak Vikipedi:Anlaşmazlıkların giderilmesi Vikipedi:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız Vikipedi:Gizlilik ilkesi Wikimedia Vakfı'nın gizlilik ilkesiİlgili yönergelerVikipedi:Güvenilir kaynaklar Vikipedi:Kayda değerlik (kişiler) Vikipedi:Otobiyografi Wikimedia Vakfı Mütevelli Heyeti (İngilizce) Vikimedia Vakfı Gizlilik İlkesi (İngilizce)" 42 Vikipedi:Telif Vikipedi:Telif hakları 24 "Vikipedi'nin kullandığı lisans, tıpkı özgür bir yazılımın özgürce lisanslanmasında olduğu gibi, içeriğimize özgürce erişim hakkını verir. Bu prensip telif feragatı (copyleft) olarak bilinir ve bu da yeni sürümde diğerlerine aynı özgürlüğü verdiği ve kullanılan Vikipedi maddelerinin, yazarlarına atıfta bulunduğu sürece (maddeye doğrudan bir bağlantı verilmesi, yazara kredi verilmesi koşulumuzu yerine getirir) Vikipedi'nin içeriğinin kopyalanabileceği, değiştirilebileceği ve tekrar dağıtılabileceği anlamını taşır. Yukarıdaki hedeflere ulaşabilmek amacıyla, Vikipedi'deki metinler, Creative Commons Atıf-Paylaşım ve GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GFDL) altında lisanslanmıştır. Bu lisansların tam metnine Vikipedi:Creative Commons Atıf- Paylaşım 3.0 Unported Lisans metni ve Vikipedi:GNU Özgür Belgeleme Lisansı sayfalarından ulaşılabilir. Bu belgenin, Değişmeyen Bölümler, Ön Kapak Metni, Arka Kapak Metni olmaksızın, GNU Özgür Belgeleme Lisansı, Sürüm 1.2 veya, Özgür Yazılım Vakfı tarafından basılmış daha yeni bir sürümünün koşulları altında, kopyalanması, dağıtımı ve değiştirilmesi izni verilmiştir. Lisansın bir kopyası ""GNU Free Documentation License"" başlıklı bölümün içindedir. Vikipedi'deki içerik sorumluluk redleri kapsamındadır.GFDL'nin İngilizce metni, yasal olarak bağlayıcı tek belge olup, bundan sonrası, biz kullanıcı ve katkıda bulunanların, hakları ve sorumlulukları kapsamında GFDL'yi nasıl yorumladığıdır. ÖNEMLİ: Eğer Vikipedi'nin içeriğinden yararlanmak istiyorsanız önce Kullanıcıların Hakları ve Yükümlülükleri bölümünü okuyunuz. Daha sonra da GNU Özgür Belgeleme Lisansı bölümünü okumalısınız. Eğer Vikipedi'deki bilgileri kendi kitap, madde, internet sitesi veya diğer yayınlarınızda kullanmak istiyorsanız, GFDL'yi takip etmek koşuluyla bunu yapabilirsiniz. Eğer bir Vikipedi maddesini basitçe kopyalıyorsanız, Vikipedi:Verbatim copying'de de tartışıldığı gibi, GFDL'nin birebir kopyalama hakkındaki 3. bölümünü takip etmelisiniz. Eğer değişiklik yaparak veya eklentiler yapmak suretiyle türetilmiş bir sürüm yaratıyorsanız aşağıdakilerin yapılması zorunludur: malzemelerinizin GFDL ile lisans altına alınması gerekir, maddenin yazarına atıfta bulunmanız zorunludur (bölüm 4B), malzemenin ""saydam kopyası""na erişimi mümkün kılmalısınız (bölüm 4J). (Bir Vikipedi maddesinin ""saydam kopyası""nı, pek çok farklı formatta (viki metni, html web sayfası, xml girdisi, vs. şeklinde) bizden bulabilirsiniz).Son iki zorunluluğu, bu sitede barındırılan Vikipedi maddesine doğrudan ve göze çarpan bir bağlantı vererek kısmen yerine getirebilirsiniz. Ayrıca, yeni metnin saydam kopyasına da erişim sağlamak zorundasınız. Ancak, Wikipedia Vakfı'nın, yazar bilgilerini ve maddelerin saydam bir kopyasını saklama garantisi vermediğini lütfen hatırınızdan çıkartmayın. Dolayısıyla, bu yazar bilgilerini ve saydam kopyayı, türetilmiş çalışmanızla birlikte hazır bulundurmanız tavsiye olunur. === Örnek uyarı === Albert Einstein adlı Vikipedi maddesini kullanan bir çalışma için örnek uyarı şöyle olmalıdır: Bu yazı GNU Özgür Belgeleme Lisansı ve Creative Commons Atıf/Benzer-Paylaşım Lisansı altındadır. İçeriğinde, Vikipedi'de bulunan ""Albert Einstein"" sayfasından alıntılar vardır.(Şüphesiz ki, burada verilen ""Albert Einstein"" örnektir ve yerine gerçekte kullanılan sayfa ismi konulmalıdır.) Alternatif olarak, ""Albert Einstein"" kopyanızı, GFDL'nin bir kopyası ile birlikte (metinde anlatıldığı üzere) dağıtabilir ve en azından beş ana yazarı (eğer beşten azsa hepsini) ana sayfada (veya belgenin başında) listeleyebilirsiniz. === Gereçlerin adil kullanımı === Tüm orijinal Vikipedi metinleri GFDL lisansı altında dağıtılır. Bazen, Vikipedi maddeleri, U.S. Copyright Yasası ""adil kullanım"" doktrini altında kullanılan, resimler, ses kayıtları veya metinlerden alıntılar içerebilir. Doğaldır ki, bunların en özgür lisanslar (örneğin GFDL veya kamu alanı) altında eldesi, öncelikle tercih edilen durumdur. Bu tür resim veya ses kayıtlarının mevcut olmadığı durumlarda, adil kullanım resimleri de (özgür resimlerin müsait olduğu zamana dek) kabul edilebilir. Böylesi bir durumda, malzemenin dış kaynaklı olduğu (ya resmin tanımlandığı sayfada ya da tarihçe sayfasında, hangisi uygunsa) belirtilmelidir. ""Adil kullanım"", sizin kullanmayı düşündüğünüz duruma özel olduğundan, bu özel duruma has olan adil kullanım mantığınızı, ya maddenizin bir yerinde gizli bir metin olarak ya da resim tanımlama sayfası'nda tanımlamanız tavsiye olunur. Unutmayın ki, Vikipedi için adil kullanım, sizin bu içeriği kullanmayı düşündüğünüz başka bir ortamda adil kullanım olarak algılanmayabilir. Örneğin, adil kullanım esasına göre bir resim eklerseniz, maddeyi kullanış tarzınızın da adil kullanım kalitesinde olduğundan emin olmanız gerekir. Oysa, bu durum her zaman geçerli olmayabilir: örneğin, bir Vikipedi maddesini, GFDL tarafından izin verilen ticari bir amaçla kullanıyor olmanız hâlinde, bu ticari kullanımda ""adil kullanım""a izin verilmeyebilir. Vikipedi, GFDL ile uyumlu lisanslar altındaki bazı metinleri kullanmakta olup bunlar, bizim orijinal Vikipedi metinleri için (örneğin; Değişmeyen Bölümler, Ön Kapak Metinleri, veya Arka Kapak Metinlerinin ilavesi gibi) zorunlu tutmadığımız ilave koşullar gerektirebilir. Bu malzemeleri kullanırken, değişmeyen bölümleri harfi harfine eklemek zorundasınız. Yazılı çalışmalar gibi resim ve fotoğraflar da telif hakkına tabidir. Açık bir şekilde kamusal alana yerleştirilmedikleri sürece, birileri bunların sahibi demektir. İnternetteki resimlerin, ya doğrudan telif hakkı sahibinden ya da onların adına lisans verebilen birisinden lisanslanması gerekir. Bazı durumlarda, adil kullanım esasları, bir fotoğrafın kullanımına izin verebilir. === Etiketleme === Resim tanımlama sayfaları; Vikipedi:Resim telif etiketlerinde belirtildiği gibi, resimlerin yasal durumunu belirten özel bir fişle etiketlenebilir. Aynı resmin birden fazla sayıda ve farklı telif hakkı cümleleriyle yüklenmesi durumunda ne yapılması gerektiği; şu anda belirsizdir. === ABD hükûmeti fotoğrafları === Amerikan federal hükûmetinin sivil ve askerî çalışanlarının ürettiği çalışmalar, kurallar ve faaliyet alanları gereği kamusal alandadır. Ancak, yaygın yanlış anlamalara rağmen, Amerikan federal hükûmetinin, başkaları tarafından devredilmiş telif haklarına sahip olabileceği de hatırdan çıkarılmamalıdır. Dolayısıyla, .mil ve .gov uzantılı web sitelerindeki tüm resimler kamusal alanda demek değildir. Öte yandan, internet sitesi, başkalarının sahip olduğu ticari fotoğraflar da (stok fotoğrafçılık) kullanıyor olabilir. İnternet sitesinin gizlilik ve güvenlik uyarılarını kontrol etmekte yarar vardır; sadece webmaster'a yollayacağınız bir e-posta ile resmin kamusal alanda olduğundan emin olamazsınız. Ayrıca, Amerika'dan başka diğer ulusların hükûmetleri (örneğin, Birleşik Krallık'ta Crown Copyright), çalışanlarının ürettiği çalışmalar için telif hakkı talebinde bulunabilmektedir. Hatta A.B.D.'deki pek çok eyalet ve yerel hükûmet, çalışmalarını kamusal alana koymamakta ve gerçekten de bu çalışmaların telif hakkına sahip bulunmaktadır. Lütfen, kopyalamadan önce aidiyet bilgisini kontrol ediniz. === Birleşik Krallık telif hakkı === Birleşik Krallık Kamu Sektörü Bilgilendirme Ofisi'nin (HMSO) bize verdiği bilgiye göre: Basılı malzemelerdeki Crown copyright koruması, malzemenin basıldığı yılın sonundan elli yıl sonrası için geçerlidir. Dolayısıyla, örneğin Crown copyright korumasında elli yıl önce basılmış bir malzeme, artık telif hakkı altında değildir ve dünyanın her yerinde özgürce çoğaltılabilir. [1] === Sovyetler Birliği (1973 öncesi) === Sovyet telif hakkı yasaları geçmişe yönelik değildir ve Sovyetler Birliği'nde 27 Mayıs 1973 öncesinde basılmış tüm çalışmalar, eski Sovyetler Birliği'nin dışında koruma kapsamında değildir! === Rusya: Telif muafiyetleri === Rusya'nın 1993 tarihli telif hakkı yasasına göre (wikisource:Закон об авторском праве и смежных правах), aşağıdaki maddeler telif hakkına tabi değildir: Resmî belgeler (yasalar, mahkeme kararları, yasama, yönetim ve hukuki karakterdeki diğer metinler), Devlet sembolleri ve nişanları (bayraklar, simgeler, rütbeler, banknotlar ve diğer devlet sembol ve nişanları), Halka ait yaratıcı çalışmalar, Olay ve olgulara ait, bilgi verici karakterdeki haberler.Rusya'ya ait telif hakları, yazarın ölümünden 70 yıl sonra sona erer. === Cezayir === Cezayir'in Ordonnance N°97-10 du 27 Chaoual 1417 correspondant au 6 mars 1997 relative aux droits d'auteur et aux droits voisins. de belirtilen 9. maddesine göre: ""Devletin, kamuya yasal erişim verdiği çalışmalar, çalışmanın bütünlüğünü zedelememek ve kaynağını belirtmek kaydıyla, ticari olmayan amaçlar için özgürce kullanılabilir. Bu maddede ""Devletin çalışmaları"" ile kastedilen: ""Devletin, yönetim karakteri taşıyan çeşitli kuruluşları, yerel topluluklar veya kamu kuruluşları tarafından üretilmiş ve basılmış çalışmalar""dır. (Orijinal metin Fransızcadır). Kısaca, bunlar ticari olmayan kullanımlar için müsaittir (Wikipedia bunu uygun bulmamaktadır). === İran === İran ile A.B.D. arasında telif haklarının korunması konusunda bir antlaşma bulunmamakla birlikte, Jimbo Wales'e göre, Vikipedi'ye katkıda bulunanların İran'ın telif hakları yasasına da mümkün olduğunca saygı duymaları gerekir. [2] Eğer Vikipedi'ye katkıda bulunuyorsanız, aktardıklarınızı GNU Özgür Belgeleme Lisansı altında kamuya devrediyorsunuz demektir. Katkıda bulunmak için bu lisansı verebilecek konumda olmanız gerekir. Yani; malzemenin telif haklarına sahip olmanız (örneğin, malzemeyi kendiniz üretmişsinizdir), veya malzemeyi, lisanslamaya GFDL altında izin veren bir kaynaktan (örneğin, malzeme kamusal alandadır, veya malzemenin kendisi GFDL altında basılmıştır) almanız gerekir.İlk durumda, malzemelerinizin telif hakkına sahipsinizdir. Daha sonra onları tekrar basabilir ve istediğiniz gibi tekrar lisanslayabilirsiniz. Ancak, buraya yerleştirdiğiniz sürümlerin GFDL lisanslarını asla geri alamazsınız, malzeme sonsuza dek GFDL altında kalır. İkinci durumda; harici GFDL malzemelerini birleştiriyorsanız, GFDL gereği, yazarlarına atıfta bulunmanız ve orijinal kopyanın bulunduğu yere bir bağlantı vermeniz gerekir. Eğer orijinal kopya, değişmeyen bölümler gerektiriyorsa, onları da Vikipedi maddesine birleştirmeniz gerekir. Ancak, eğer mümkünse, değişmeyen bölümleri olan GFDL metinlerini, değişmeyen bölümleri olmayan orijinal içerikle değiştirmeniz arzu edilir. === Başkalarının telif hakkı olan çalışmalarının kullanılması === Eğer telif hakkı olan bir çalışmanın bir kısmını ""adil kullanım"" altında kullanıyorsanız, veya telif hakkı olan bu çalışmayı, bizim lisansımızın koşulları altında kullanabilmek için telif hakkı sahibinden özel izin almışsanız, bu durumu isimler ve tarih vererek belirten bir uyarı yapmanız gerekir. Hedefimiz, mümkün olduğunca fazla Vikipedi malzemesini özgürce dağıtabilmektir. Böylece, GFDL altında veya kamusal alandaki orijinal resim ve ses dosyaları, telif hakkı olan ve adil kullanım altında kullanılan medya dosyalarına göre çok daha fazla tercih edilir olacaktır. Bir telif hakkı sahibine, çalışmalarını bize, GFDL koşulları altında kullanma lisansını verip vermeyeceğini sormak için hazır mektup örneğine Vikipedi:Lisans devri ricası adresinden ulaşabilirsiniz. Başkalarının telif hakkını ihlal edecek malzemeleri asla kullanmayınız. Bu durum yasal sorumluluk yaratır ve projeyi ciddi şekilde zedeler. Şüpheniz varsa, kendinizin yazması en doğrusudur. Bilin ki, telif hakkı yasası, fikir ve bilgilerin kendilerini değil, fikirlerin yaratıcı ifadelerini yönetir. Bu nedenle, bir ansiklopedi maddesi veya başka bir çalışmayı okuyup kendi cümlelerinizle yeniden yazmanız ve Vikipedi'ye sunmanız tümüyle yasaldır. (Genel anlamda, ne kadarlık bir ""yeniden yazma""nın gerekli (veya yeterli) olduğu konusundaki tartışmalar için intihal (aşırma, çalıntı) ve adil kullanıma bakınız). === Telif hakkı olan çalışmalara bağlantı verilmesi === Telif hakkı olan çalışmalara bağlantı vermek, mantıklı bir nedenle bağlantı vermeye karar verdiğiniz söz konusu sayfa başkalarının telif haklarına tecavüz etmediği sürece genelde sorun teşkil etmez. Şayet böyle bir durum varsa lütfen o sayfaya bağlantı vermeyin. Bu tür bağlantıların yapılan ihlale yardımcı olmak anlamına gelip gelmediği günümüzde mahkemelerce tartışılıyorsa da, her durumda başkalarının çalışmalarını yasal olmayan biçimde dağıtan sitelere bağlantı vermek, kötü bakışları üzerimize toplayacaktır. === Telif hakkı ihlali gördüğünüzde === Vikipedistlerin görevi, içeriklerdeki olası telif hakkı ihlallerine karşı polislik yapmak değilse de, eğer şüphelenirseniz, en azından konuyu o sayfanın tartışma sayfasında gündeme getirebilirsiniz. Böylece, diğerleri durumu inceleyebilir ve gerekli önlemi alır. Verebileceğiniz en faydalı bilgi, metnin kaynağı olduğuna inandığınız adresin URL'si veya diğer bilgilerdir. Bazı durumlar yanlış alarm da olabilir. Örneğin, eğer katkıda bulunan kişi, başka yerde başka koşullarda yayınlanan metnin yazarıysa bu onun burada GFDL altında yayımlama haklarını etkilemez. Bazen de, internette bulduğunuz metnin Vikipedi'den kopyalandığını görebilirsiniz. Her iki durumda da, gelecekteki yanlış alarmları önlemek için tartışma sayfalarına durumla ilgili not düşmek iyi fikirdir. Eğer sayfanın içeriğinin bir kısmı gerçekten telif hakkı ihlali taşıyorsa, o kısım silinmeli ve bu, orijinal kaynakla birlikte tartışma sayfasında belirtilmelidir. Eğer daha sonra yazarın izni alınırsa, metin eski hâline getirilebilir. Eğer sayfanın tümünün telif hakkı ihlali olduğundan şüpheleniliyorsa, sayfa Vikipedi:Telif hakkı problemleri'nde listelenmeli ve sayfanın içeriği, orada bulunan standart uyarı ile değiştirilmelidir. Eğer bir hafta sonra sayfa hâlâ telif hakkı ihlali olarak duruyorsa, oylama sayfasındaki yönteme göre silinebilir. Yerinde uyarılara rağmen, katkıda bulunan kişilerin ısrarla telif hakkı içeren malzeme yerleştirmesi gibi olağanüstü durumlarda, bu kullanıcılar, projenin korunması açısından bloke edilebilir. Sahibi olduğunuz içerik Vikipedi tarafından yayınlanıp sizden izinsiz kullanılıyorsa, içeriğin Vikipedi'den kaldırılmasını talep edebilirsiniz (bkz: Vikipedi:Telif hakkı ihlâlini kaldırma talebi). Veya içeriğin tamamen silinmesini istiyorsanız maddenin üst kısmına {{sil}} komutunu yazınız. Ancak bunu yapmadan önce içeriğin size ait olduğunu ispat etmeniz şarttır. Vikipedi malzemelerini kendi kitabınızda veya internet sitenizde veya başka yayınlarda kullanabilirsiniz ama GÖBL'ye uymak zorundasınız. Eğer bir Vikipedi maddesini sadece kopyalıyorsanız GÖBL'nin 2. bölümündeki aynen kopyalama şartlarına uymalısınız. Bu konu Vikipedi:Aynen kopyalama sayfasında açıklanmaktadır. Eğer değiştirme veya ekleme yaparak malzemenin bir türevini yaratıyorsanız aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkar: Sizin malzemeniz de GÖBL ile lisanslanmalıdır. Maddenin diğer yazarlarını belirtmeniz gerekmektedir (Bölüm 4B), ve Malzemenin bir ""saydam kopyasına"" bağlantı vermelisiniz (Bölüm 4J). Bir Vikipedi maddesinin ""saydam kopyası"", maddenin bizden elde edilebilecek formatta yazılmış kopyalarından herhangi biridir (viki metni, html web sayfası, xml beslemesi, v.s.)Yukarıda belirtilen zorunluluklardan son ikisini yerine getirmenin kısmi bir yolu, sitenize kopyalamış olduğunuz maddenin Vikipedi'deki orijinal kopyasına kolayca görülür bir bağlantı vermektir. Yeni metnin saydam kopyasına da bir bağlantı vermek zorundasınız. Vikimedia Vakfı, kendi maddelerinin yazarlık kayıtlarını ve maddelerinin saydam kopyalarını saklamak konusunda herhangi bir garanti vermemektedir. Dolayısıyla türettiğiniz eserle birlikte yazarlık kayıtları ve bir saydam kopyayı temin etmeniz tavsiye edilir. === Örnek not === Vikipedi'den alınmış Albert Einstein maddesini kullanan bir makalede aşağıdaki gibi bir not bulunmalıdır: Bu metin GNU Özgür Belgeleme Lisansı ile lisanslandırılmıştır (bu lisansın gayriresmî bir Türkçe çevirisi mevcuttur). ""Albert Einstein"" adlı Vikipedi maddesinden alıntı yapmaktadır.(""Albert Einstein"" ve verilen Vikipedi adresinin yerine uygun olan bilgiler eklenmelidir.) Alternatif olarak kendi ""Albert Einstein"" yazınızın kopyasını dağıtırken, GÖBL'nin bir kopyasını ve ana yazarların en az beşinin, beşten az iseler hepsinin isimlerini kapak sayfasında (veya belgenin başında) belirecek şekilde ekleyebilirsiniz. Vikipedi:Resim telif etiketleri Vikipedi:Telif hakkı ile ilgili SSS === İlave tartışmalar === Vikipedi tartışma:Telif hakları Vikipedi ve telif hakkı konuları (İngilizce) Telif hakkı paranoyasından kaçının (İngilizce) İzin vermenin kapsamı (İngilizce) T.C. Kültür Bakanlığı'na bağlı telif haklarını açıklayan bir kaynak (Türkçe) ABD Hükûmeti Telif Hakkı Ofisi (İngilizce)" 43 Vikipedi:Kukla kullanıcı Vikipedi:Kukla 26 "Kukla, bir Vikipedist tarafından değişken amaçlarla açılmış farklı kullanıcı hesaplarından veya IP adreslerinden her biri. Kukla kullanan Vikipedistler kuklacı olarak adlandırılır. Çoklu hesap veya IP adresi kullanmak çoğu durumda uygun bulunmayan bir durumdur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales 2003 yılındaki bir söyleşide bu konudaki bir soruya şöyle yanıt vermiştir: Kuklaların hoş karşılanmama nedeni, bir oylamada birden fazla oy kullanma veya Vikipedi politika ve yönergelerini aldatmaya yönelik suistimallerden dolayıdır. Kimi kullanıcılar ikinci bir kullanıcı hesabının kullanılmasına karşıdır; kimileri ise düzgün davrandıkları müddetçe zararsız olduklarını düşünür. Bu sayfada kuklacılığın diğer toplulukları nasıl etkilemiş olduğu konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz. Çoklu hesap veya IP adresi kullanımının yasal olduğu durumlar vardır. Fakat kuklacı durumuna düşmemek için dikkat etmelisiniz ve ikinci hesabınızı diğer hesabınızın belirli bir konuya bakışını desteklemek için kullanmamalısınız. Şayet birisi birden fazla hesap veya IP adresi kullanıyorsa, onun diğer kullanıcı hesaplarına veya IP adreslerine bağlantı vermesi gerekmektedir; böylece aynı kişi oldukları anlaşılabilir. === Oylama === Vikipedi kullanıcıları tüm oylamalar ve benzer tartışmalar için ""bir kişi, bir oy"" prensibini benimsemişlerdir. Ancak bu şekilde her bireyin fikirleri adil bir şekilde sayılabilir. Bundan dolayı, kuklalar bir görüşü desteklemiş olma etkisi yaratmak için kullanılmamalıdırlar. Oylamalarda birden fazla oy kullanılmamalı veya bir tartışmada, Vikipedi:Silinmeye aday sayfalarda veya hizmetlilik başvurularında birden fazla hesap veya IP adresi kullanarak aldatma yapılmamalıdır. Bu şekilde kullanılan ve ispatlanan kuklalar süresiz olarak engellenebilirler. === Aldatma ve taklit etme === Çift oylamaya ek olarak, kuklalar aldatmaya yönelik amaçlarla veya bir pozisyonu geniş bir kesimin desteklediği görüntüsünü oluşturmak için de kullanılmamalıdır. Bu şekilde bir davranış, kuklaların herhangi bir yasal kullanımı açısından işleyişi aksatıcı ve gereksizdir. Özel olarak, kötü niyetle kullanılan diğer bir Vikipedi kullanıcısını taklit eden hesaplar veya IP adresleri süresiz olarak engellenmelidirler. === Atlatma politikası === Politikalar hesaplara veya IP adreslerine değil kişilere uygulanır. 3GD gibi politikalar bir kişinin değişiklikleri için geçerlidir. Benzer olarak politikaları ihlal eden hareketlerde bulunan ikinci bir hesap veya IP adresi kullanmanız ana hesabınızın da ceza almasına sebep olabilir. Kullanıcılar değişiklik yapamamaları için engellenmiş olması veya bir şekilde bir konu için uzaklaştırıldıkları süreçte, kukla kullanarak bu engelleri kaldırmaya çalışamaz. Bu şekilde bir davranış, engelleme süresinin yeniden başlatılmasına veya uzatılmasına neden olabilir. === Yönetimsel kuklalar === Topluluk birden fazla hesabında ek kullanıcı grubu hakları olan kullanıcılara şiddetle karşı olmaktadır. Şayet Vikipedi'yi terk etmişseniz, yeni bir isimle geri gelmişseniz ve hizmetlilik için aday olmuşsanız, eski hesabınızdaki hizmetli ve/veya bürokrat özelliklerinizden vazgeçmeniz beklenir. Normal bir kullanıcıdan daha fazla özelliklere sahip yalnız bir kullanıcı hesabına sahip olabilirsiniz. Çoklu hesapların yasal kullanımları vardır. Örneğin; belli kullanıcılar, yeni kullanıcılara topluluk kurallarını anlatmak için yeni hesap yaratabilir. Özellikle, bazı kişiler (Örn:Jimbo Wales) için kukla hesabı almak ve değişiklikleri oradan yapmak bir gereklilik göstermektedir. === Ayrım ve güvenlik === Başka kullanıcılar da birden çok hesap kullanarak, katkılarını çeşitli nedenlerden dolayı ayırabilirler: Bir kullanıcı belli bir alanda çok sağlam ve doyurucu katkılar yapıyor ise, sadece o konu hakkında bilgi gelişiminde bulunmak için yeni bir hesap alabilir.Kamuya ait bilgisayarlarda şifre çalan trojanlar veya basılan tuşları kaydeden programlar yüklü olabileceğinden, bazı kullanıcılar bu şartlar altında asıl hesaplarının güvenliği için alternatif hesaplar kullanabilir.Halk tarafından bilinen bir kişi veya katkılarından ve ilgi alanından dolayı belli bir çevrece tanınabilecek bir kullanıcı; katkılarını bölmesi kişinin anonimliğini korumasını sağlayabilir. Belli bir konuda tanınmış ve uzman olan bir kişi, mesela, o konu ile ilgili katkılarının ve daha hafif konulardaki katkılarının ilişkilendirilmesini istemeyebilir.Bir kişinin katkıda bulunduğu madde, ailesi, sosyal veya profesyonel çevresi tarafından yüksek derecede tartışmalı ise, kukla kullanabilir. Bu sayede Vikipedi:Tarafsız bakış açısı'nı iyi bilmeyen kullanıcılar tarafından yaptığı değişiklikler kişisel bilgi olarak varsayılmaz. === Hararetli Konuları Küçük Bir Alanda Tutma === Bazı kullanıcılar tartışma sayfalarında, belli bir konu hakkında kimliklerinden dolayı kişisel tartışmalara dönerek kişisel saldırıları engellemek, veya Vikipedi dışında olacak sıkıntıları engellemek için farklı kullanıcı isimleri kullanabilir. Örneğin, kürtaj hakkındaki bir maddenin tartışmasına katılan bir kişi, bu tartışmadaki fikirlerinin diğer katılımcıların tartışmayı genişletmesine fırsat vermesini veya o maddenin içeriğinin dışındaki ilgisiz ya da felsefi temellere dayanan tartışmalara iliştirmesini engellemek isteyebilir. === ""Rol"" hesaplar === ""Rol"" hesaplar, sadece resmî onaylı olarak Wikimedia projelerinde istisnai durum ve zamanlarda, birden fazla kişi tarafından kullanılan hesaplardır. Küresel olarak ve belirli Wikimedia projelerinde faaliyet gösteren ""rol"" hesapların bir listesine Meta Wiki'deki listeden ulaşabilirsiniz. Eğer siz birden fazla kullanıcı olarak bir hesap kullanırsanız, muhtemelen engellenirsiniz. === Botlar === Bot (otomatik veya yarı-otomatik değişiklikler yapan programlar) kullanan editörlerin bot için ayrı bir hesap oluşturması (ve bu bot hesabının bit bot hesabı olarak işaretlenmesi talebinde bulunması) tercih ve teşvik edilir ki otomatik değişiklikler son değişikliklerde ayrıştırılabilsin. (Prosedür ve politikalar için Vikipedi:Botlar sayfasına göz atınız) === Diğer hesabı etiketleyerek === Ana hesaplarına bir bağlantıyı alternatif bir hesaba koymak isteyen editörler {{Şablon:Kullanıcı Alternatif Hesap}} şablonunu kullanıcı sayfasına ekleyebilirler. Şablonun kullanımı şöyledir: {{Kullanıcı Alternatif Hesap|Örnek kullanıcı}} ve şöyle gözükür: === Oturum kapalıyken yapılan düzenleme === Oturumu kapalıyken ansiklopediyi düzenleyen birine karşı bir politika yoktur. Bu durum birden fazla şekilde olabilir; Bilgisayar değiştirme, oturumun süresinin dolduğunu fark etmeme, kullanıcının parolasını unutması gibi birçok nedenden kaynaklanır. Oturum açmamış kullanıcılar, hesabı olmadığını söyleyerek diğer kullanıcıları kandırmaya çalışmamalıdır. Gizliliklerini korumak için oturumu kapalı bir şekilde düzenleme yapan vikipedistlerin kullanıcı adlarını Vikipedi üzerindeki IP adreslerine bağlamaları gerekmez. === Kuklaların karakteristikleri === Doğal olarak, kuklalar yeni kullanıcılara kıyasla Vikipedi ve madde düzenlemekte daha tecrübeli bir tavır sergilerler. Madde düzenlemedeki ""özet"" kutucuğunu kullanmak, düzenleme çatışmasına girmek, silinmeye aday sayfalar (SAS) gibi tartışmalarda açıkça fikir ileri sürmek veya hizmetlilik için başvurmak gibi eylemler ilk katılımlarında daha sık görülür. Ayrıca katılım özetlerine bakıldığında daha yeni tarihlidir ve tek madde için hesap açılmış izlenimi vermektedirler. Bir kukla türü de ""korkuluk"" kuklasıdır. Taraflı görüşleri olan, ancak karşı görüşü baltalamak ya da provokatör olarak davranmak için karşıt görüşteymiş gibi davranan kullanıcılar tarafından oluşturulur. Genelde 'karşısındakinin' rahatça def edebileceği zayıf iddialarda bulunurlar. Bu da özellikle ""korkuluk"" tartışmaları yapmalarına imkan verir. Bu tür bir kukla, yaratıcısının karşı durduğu ""korkuluk"" tartışmasının bir temsili haline gelir. Genelde düşüncesiz, bilgisiz ve aşırı bağnaz bir tutum sergilerler. Genelde iki tarafın ciddi iddialarının tartışılmasını engellenmesine ve tartışmanın üzerine perde çekilmesine neden olurlar. Tartışmalarda normalde de bu tarzda davranan kişilerin de aynı sonuçlara sebep olması, bu tür kukla kullanıcıların tespitini zorlaştırmaktadır. === Soru işaretleri oluşursa === Bazı durumlarda bir hesabın kukla kullanıcı olup olmadığı çok net olmayabilir; sonuçta kuklanın amacı fark edilmemektir. İlgileri ve düzenleme tarzları arasındaki benzerlikler dikkat çekebilir fakat herkes kullanıcıyı bu kanıtı değerlendirecek kadar tanımıyor olabilir. Eğer bir düzenleme çatışmasında, oylama ya da ankette kukla kullanıcı kullanıldığı düşünüyorsanız, pratik bir yaklaşım ""100-düzenleme kuralı""dır. Buna göre değişik birçok madde üzerinde 100'ün üzerinde düzenleme yapmış ya da Vikipedi üzerinde genel olarak aktif olmuş bir hesabın kukla kullanıcı olmayacağı düşünülmektedir. Eğer az düzenleme yapmış, alışılmadık sayıda hesap varsa, IP adreslerine ya da düzenleme zamanlarına bakarak kukla kullanıcı olup olmadıklarını kontrol etmek isteyebilirsiniz. Ancak tek başına az sayıda düzenleme yapmış olmak, kukla kullanıcılığı için bir kanıt değildir ve eğer yeni bir kullanıcıya haksız yere kukla kullanıcı suçlamasını yaparsanız, muhtemelen bunu hakaret olduğunu var sayacaktır ve Vikipedi hakkında negatif bir izlenimi oluşacaktır. Unutmayın ki ırk, politika, kült figürler ya da ""silinmeye aday sayfalar (SAS)"" gibi özellikle tartışmalı maddelere katılım yapmak isteyen birçok kullanıcı olabilir. Bazıları 100 düzenleme kuralının bu tür durumlarda daha katı uygulanmasını önermiş, 100'ün altında düzenleme yapmış katılımcıları kukla kullanıcı olarak öngörmüşlerdir. Genel olarak, bu tür görüşlerin çok sağlam temellere oturmadığı gösterilmiştir. Kuklanın tartışmaya katıldığının düşünüldüğü durumlarda, sunucu kayıtlarına başvurulabilir. Wikimedia Vakfı kişisel gizlilik kuralına uygun olması açısından, bu sadece uzlaşma yardımını ciddi engelleyen durumlarda, ciddi süregelen vandalizm düzeninde, oylama sonucunu etkileyen oy hilesinde ya da 3 geri çevirme kuralını ciddi ihlal eden süregelen ""kukla kullanıcı"" şüphesinde uygulanabilir. İstekler denetçi isteği sayfasında yapılır. Eğer siz yanlışlıkla ""kukla kullanıcı"" olarak suçlandıysanız bunu üzerinize almayın. Yeni kullanıcıların sayısı bilinmemektedir. Ortamda biraz vakit geçirin, olumlu katkılarda bulunun; kayıtlarınız sizin yerinize konuşacaktır. === Hesapları engellemek === Hizmetliler bu politikanın ihlali için kullanılan herhangi bir kukla hesabı zamansız engellerler ve ana hesabı da takdirlerine göre engelleyebilirler. === Belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Eğer bir hesabın kukla olarak politika ihlalleri için kullanıldığı bariz biçimde belli olursa, bu hesabın belirlenmiş olarak etiketlenmesi gerekir. Bu da kukla hesabın kullanıcı sayfasına Şablon:Kuklaİspatlanmış ekleyerek yapılır. Syntax şöyledir: {{Kuklaİspatlanmış|1=KUKLACI|kanıt=KANIT}} Burada KUKLACI yerine kuklacının ismini, KANIT yerine de konu hakkında var olan kanıtları yazılır. Sonuçta görünüm şöyle olacaktır: Unutmayınız ki bu sadece hesabın bir kullanıcının kuklası olduğu şu sebeplerden ötürü bariz olduğu durumlarda uygulanabilir: kullanıcının itirafı; aynı IP adresleri veya benzeri güçlü teknik kanıt.Yukarıdaki şablon kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz. Bu tür durumlarda sayfaya Şablon:Kukla ekleyiniz: {{Kukla|1=KUKLACI|evidence?[[KANIT]]}} === Denetçiler tarafından belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Denetçiler ile belirlenmiş kuklalar {{KuklaDenetçi}} ile etiketlenebilir. Kanıta bağlantı vermektense, etiket kuklanın denetçi aracılığıyla belirlendiğini belirtir. Söz dizimi şöyledir: {{KuklaDenetçi|KUKLACI}}. Sonuçta görünüm şöyledir: Yukarıdaki şablon, denetçi tarafından kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz ve bu etiketin uygunsuz kullanımı uyarı ve olası engelleme ile sonuçlanabilir. Etiket kontrol ardından bir denetçi tarafından kullanılabilir veya bir kullanıcı tarafından denetçilerin doğrulaması sonucu da kullanılabilir. Eğer şüpheliyseniz, {{Kuklaİspatlanmış}} şablonunu kullanınız. === Belirlenmiş kullanıcıları etiketlemek === Bilinen kuklacı kullanıcıları şu etiketle etiketleyebilirsiniz: {{kuklacı}} Bu şablon eklendikten sonra oluşacak sonuç: === Saptaması zor kuklalar === Eğer birisinin zararlı biçimde kukla kullandığını düşünüyorsanız ve bu konuda diğer katılımcıların da yorumlarını almak istiyorsanız, Vikipedi:Kukla şüphelileri sayfasında bir rapor oluşturmalısınız ve oradaki talimatları takip etmelisiniz. Bazen birden çok yeni kullanıcının toplu hesap açması ve özellikle belirli bir tartışma konusunda veya oylamada belirli bir fikri desteklemeleri durumu olabilir. Bu genellikle silme tartışmalarında veya tartışmalı maddeler ile ilgili konularda olabilir. Bu yeni eklenen hesaplar arkadaş olabilirler, konu ile ilgili bir şekilde ilgili olabilirler veya bir kişi tarafından bir fikri desteklemeleri için çağrılmış olabilirler. Bazen bir maddedeki tartışmalarda baskı uygulanması söz konusu ise, bu kullanıcı ve hesaplar ""canlı kukla"" olarak tanımlanırlar. Bu terim, Meat Puppets isimli müzik grubundan esinlenilmiş olabilir. Bu terimin kullanımı genel olarak tavsiye edilmemektedir; zira kaba görülebilir ve yeni kullanıcıların ilerideki cesaretini kırabilir. Bu hesaplar kukla sayılmazlar, fakat genellikle gerçek kuklalardan ayırmak biraz zordur ve bazen de aynı şekilde ele alınabilirler. Bu şartlar altında ne kuklalar ne de yeni tek amaçlı kullanıcı hesapları Vikipedi topluluğunun bir parçası sayılabilir. Bunun arkasındaki neden, çevrimiçi bir toplulukta sadece tüm üyelerin imzalamış gibi görünmesinin yeterli olmamasındandır. Vikipedi:Hakemler Kurulu'nun kuralına göre, anlaşmazlıkların çözümünde, taraflardan birisi kukla veya aynı değişiklik alışkanlığına sahip birden fazla kullanıcı olması belirsizliği durumunda, kullanıcılar kukla olarak değerlendirilirler. (Vikipedistler ayrıca bunları 'tek amaçlı hesaplar' olarak isimlendirirler, çünkü bunlar sadece belli bir konu üzerinde yoğunlaşırlar ve amaçları sadece ilgi alanlarına katkıda bulunsalar da, maddelerin ve ansiklopedinin aynı oranda büyümesidir, bu kullanıcılar nadir olarak oturum açarlar ve çoğunlukla kendi ilgi alanlarında katkıda bulunmaya eğilimlidirler.) === Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etmesi === Tartışmalı Vikipedi maddeleri için dışarıya haber vermek veya birisinin tartışmayı canlandırmak veya başlatmak istemesi büyük oranda uygunsuz ve kabul edilemezdir. Bu şekilde fikirleri ve ön yargıları bilinen, bir tarafın görüşünü güçlendirecek ve fikir birliğini veya tartışmayı etkileyecek hareketler kabul edilemez. Ayrıca birisinin arkadaşlarını madde tartışmalarına yardım etmesi için çağırması da uygun değildir. Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etme hareketleri Vikipedi'de kabul edilemez. Çoklu yeni kullanıcıların gelişi, sınırlı Vikipedi geçmişi ve önceden belirlenmiş bakış açılarının gelişi, nadiren tarafsızlığa fayda sağlar ve kim ne düşünürse düşünsün genellikle ona zarar verir. Vikipedi gerçekleri ve fikirleri karıştırmak, kişisel taraflılık veya duygusal tartışmalar için bir yer değildir. Tartışmalı maddeler de genellikle düzgün değişiklikler için politikaların iyi bilinmesini gerektirir. Şayet bir tartışmada sesinizin duyulmadığını düşünüyorsanız, uygun olan davranış dışarıdan yardım istemeniz değildir. Onun yerine, kişisel saldırılardan uzak durun ve yorum isteğinde bulunun. Bunlar denenmiş işlemlerdir ve ön yargıların bir taraftan bir tarafa değişmesi problemini önlemek için en uygun yollardır. Eğer iki veya daha fazla kullanıcı beraber çalışıyor/ikamet ediyor, bir bilgisayarı/internet bağlantısını paylaşıyor, halka açık bir bilgisayar kullanıyor veya aynı ağa bağlı durumda ise; denetçi incelemesi sonucunda hesapları kukla gibi görünür. Bu gibi kullanıcılar birbirini şahsen tanıyor ve yüz yüze temas halinde ise ortak ilgi alanları ve yazım şekillerine sahip olabilirler. Hatta birbirlerine Vikipedi teknikleri ve gelişmeler hakkında bilgi verebilirler (Bu durumda oy avcılığı geçerli olur). Denetçiler, bağlantının öbür ucunda kimin oturuyor olduğunu göremezler. Kukla suçlamalarının önüne geçmek adına, bu tip kullanıcıların önceden bu durumu kullanıcı sayfalarında duyurmaları karışıklıkların önüne geçecektir. Aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar eğer aynı konularda katkıda bulunuyorlarsa, bu tip kullanıcılar Vikipedi'nin çıkarları doğrultusunda tek kullanıcı olarak değerlendirilebilirler. Aynı maddeye katkıda bulunurken, aynı tartışmada fikir belirtirken veya herhangi bir anlaşmazlıkta birbirlerini desteklerken, aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar aralarındaki bağlantıyı açıklamalı ve tek bir hesaba sahiplermiş gibi konuyla ilgili sayfaları okumalıdırlar. Eğer aralarındaki bağlantıyı açıklamak istemiyorlar ise aynı alanlarda veya tartışmalı konularda katkı yapmaktan kaçınmalıdırlar. Vikipedi:Denetçi isteği Vikipedi:Kullanıcı izleme uygulaması Vikipedi:Kukla şüphelileri" 44 Vikipedi:GÜVEN Vikipedi:Güvenilir kaynaklar 18 "Vikipedi maddeleri güvenilir basılmış kaynaklara dayanmalıdırlar. Bu sayfa güvenilir kaynakları nasıl saptayacağımız konusunda yol göstermek için hazırlandı. Bu sayfa ile ilgili bazı temel ilkeler şunlardır: Doğrulanabilirlik Özgün araştırmalara yer vermemekÜzerinde tartışılan ya da tartışmaya açık olan her madde bir kaynağa ihtiyaç duyar ve bu kaynağın bulunması yükümlülüğü maddeyi ekleyen ya da düzelten kişiye aittir. Kaynağı olmayan ya da kaynağı yetersiz olan maddeler tartışılmaya açık hâle gelir ve her an silinebilirler. Bazen kaynaksız bir bilgiye sahip olmaktansa, bilgi sahibi olmamak daha iyidir. Maddelere nasıl kaynaklar eklenebileceğinin örnekleri ve bu konu hakkındaki tartışmalar bu yardımcı sayfada bulunabilir. Kaynakların kullanım nedenleri şöyle sıralanabilir: Maddede yapılmış bir iddiayı savunmak için. Bu şekilde kullanılan kaynaklar, savundukları noktaya direkt olarak atıfta bulunmalıdır.Maddenin kaynağına atıfta bulunarak eser hırsızlığı (intihâl) ya da telif hakkı ihlali görüntüsünden kurtulmak için (bkz. Vikipedi:Telif Hakkı).Bir maddede güvenilir kaynakların kullanılması, okuyucuya okuduğu maddenin Vikipedi standartlarına (doğrulanabilirlik, tarafsız bakış açısı ve özgün araştırmalara yer vermemek) uygunluğunu gösterir. Doğru bir alıntılama okuyucunun asıl kaynağa gitmesini kolaylaştırarak çalışmanın yazarının ödüllendirilmesini sağlar. Bir maddede belirtilen kaynakların güvenilirliğini değerlendirmek, kullanıcının, maddedeki zayıflıkların nerede olduğunu ve bir ifadeye hangi alternatif bakış açılarının olabileceğini, kaynakların kalitesine dayanan, ilişkin görüşlerle sunulmuş nitel bir fikirle teşhis ederek belirtilen ifadeleri bir uyarı veya açıklama ile düzeltmesine izin verir. Eğer bir ifade ya da madde hakkında gösterilen bütün kaynakların güvenilirlikleri şüpheli ise, bu okuyucunun maddenin içeriğine belli bir şüphe ile yaklaşması sonucunu doğurur. Bu durum, bu ifade ya da maddenin kullanıcı tarafından Vikipedi'de yazılmasının uygun olmadığını gösterir. === Akademiklik === Vikipedi, büyük ölçüde dünyadaki bilim insanları, araştımacılar ve bilginler tarafından oluşturulan eserlere dayanmaktadır. Bu eserlere genellikle güvenilir gözüyle bakılır. Buna karşın, bazı eserler daha yeni yapılmış araştırmalarla geçersiz kılınmış olabilir ya da eserin açıklamaya çalıştığı konuda değişik akademik görüşler olabilir. Vikipedi maddeleri bir konunun bütün akademik yorumlarını göstermek zorundadır. Materyalin güvenilir bir kaynak olması için akademik topluluk tarafından derinlemesine tartışılmış olması gerekmektedir. Bu ise materyalin hakemli kaynaklarca gözden geçirilmiş ve onlar tarafından basılmış olması demektir. Akademik olarak atıfta bulunulmuş materyaller tercih sebebidir. Dinle ilgili maddelerde, ilahiyat ile ilgilenen alimlerin yayınladığı materyaller, dini davranışlar ve dinlerin inançları konusunda, güvenilir olarak kabul edilirler. Bunun yanında geleneksel dini davranışlar ve akademik görüş arasında eğer fark varsa bu alıntılama yolu ile belirtilmelidir. === Akademik olmayan kaynaklar === Akademik olmayan kaynakları incelemek için bazı kriterler kullanıcılara yardımcı olabilir: Atfolunabilirlik — kaynağın yaratıcısı (kişi ya da kuruluş) ne kadar biliniyorsa o kadar iyidir. Bu içeriğin ne kadar uzmanca hazırlanmış olduğunu ölçmede yardımcı olur:Yaratıcının konu hakkındaki deneyimleri — Bir akademisyen kendi konusu hakkında yazarken daha güvenilirdir. Örneğin bir biyolog, biyoloji hakkında yazarken nükleer fizik hakkında yazdığından daha güvenilirdir.Yazarının konu hakkındaki yanlılığı — Bir yazar yanlı olarak görülüyor ya da yanlı olmak için nedeni varsa, bu durum, yazarın görüşü alınırken göz önüne alınmalıdır. Bu husus, materyali ""eklenmeye değmez"" kılmaz, ama lütfen tarafsız bakış açısı politikamızı unutmayınız.Editoryal gözetim — Editoryal bir politikası olan yayınlar konuları doğrulanabileceklerinden, olmayanlara göre daha güvenilirdirler. Kişisel internet sayfaları kişisel basılmış materyaller ve bloglar gibi kişi tarafından çıkarılmış kaynaklar, herhangi bir bağımsız denetime tabi olmadıklarından editoryal gözetime tabi kaynaklardan, her ne kadar bu kaynaklar hakemli kaynaklardan daha az güvenilir olsalar da, daha az güvenilirdir.Tekrar edilebilirlik — Kaynağın gösterdiği sonuç eldeki bilgilerle tekrar ulaşılınabilir mi yoksa sonuca ulaşılırken herhangi bir noksan taraf var mıdır? (Özellikle kaynakta tartışmasız inanç var mıdır?)Kaynağın gösterilmesi — Sonuçlarını elde ettiği verileri açıkça gösteren kaynak, göstermeyene oranla daha güvenilirdir. İdeal olan kaynak, veri toplama işlemini ve analiz yapma metodunu da belirten kaynaktır.Gizlilik — Yayımcısı tarafından gizli olması nedeniyle gösterilmeyen kaynaklara fazla itibar etmemek gerekir. Orijinaline bakılıp verilen referans karşılaştıralamayacak olan bu kaynaklara dikkatle yaklaşmak gerekir.Doğrulama — Bir kaynağın bulduğu sonuca başka bağımsız kaynaklar tarafından da ulaşılıp ulaşılmadığı kontrol edilebilir. Eğer bağımsız iki kaynağın sonuçları da yaklaşık olarak aynı şeyi söylüyorsa, bu sonuçlar daha güvenilirdir. Kaynakların bağımsız olduğunun doğrulanmasında yarar vardır.Başka güvenilir kaynaklar tarafından tanınma — Bir kaynak başka kaynaklar tarafından tanınıp başka kaynaklarca atıf alıyorsa bu daha güvenilir bir kaynaktır.Kaynağın yaşı ve konunun değişme hızı — Hızlı gelişen ve değişen bir konu hakkında gösterilen kaynakların yakın zamanlı olması kaynağın güvenilirliğini artırır. Konu hakkında bütünlüğü sağlamak için gereken konunun geçirdiği evreleri gösteren eski tarihli kaynaklar yalnız konun nasıl değişip geliştiğini göstermek için kullanılabilir. Eğer konu hakkında daha yeni bir kaynak yoksa eski tarihli kaynaklar tarihi ve içerdiği bilgilerin eskimiş olabileceği belirtilerek dikkatli bir şekilde kaynak gösterilebilir. Yalnız bu kaynağın güvenirliğini azaltır.Kalıcılık — Okuyucunun, ifadenin doğru olduğunu görmesi ya da konu hakkında daha fazla bilgi edinmesi için kaynağa gitmesi gerekebilir. Bu da kaynağın kullanıcının kelimelerini desteklemesi açısından kalıcı olmasını gerektirir. Bu bağlamda bir kitap ya da dergiden yapılan alıntı, yönlendirilen bağlantının çalışmama ihtimali olan çevrimiçi bir kaynaktan yapılan alıntıya göre daha üstündür.Bu konular özellikle, konu hakkında kendi deneyimi ve pozisyonu olan çok sayıda kullanıcı tarafından değiştirilen maddelerde, Vikipedi için önemlidir. Her kaynak bir konu hakkında göreceli güvenilirliğe sahiptir ve bazı kaynaklar, konunun değişik bağlamlarında (kontekst) değişen derecede güvenilirliğe sahiptir. Genel olarak, bir konu hakkında var olan kaynaklardan en güveniliri kullanıcılar tarafından kullanılmalıdır. Hangi kaynağın kullanılacağı hakkında ortak bir görüş olmalıdır, bu yönerge robot gibi uygulanmamalıdır. Eğer bir kaynağın güvenirliliği hakkında sorularınız varsa, konunun tartışma sayfasından diğer kullanıcılar ile iletişim kurarak sorunuzu paylaşabilirsiniz ya da kaynak madde içerisinde kullanımdaysa bu kaynağın uygun olmadığını gösteren bir şablon koyarak ona dikkat çekebilirsiniz. === Olağan dışı iddialar, olağan dışı incelemeye ihtiyaç duyar === Aşağıda listelenen uyarılar yazarları, söz konusu iddianın kaynağını incelemeye sevketmelidir. Pek fazla bilinmeyen, beklenmedik veya görünüşe göre önemli olabilecek iddialar. Saygın haber organlarınca konu edilmeyen, beklenmedik veya görünüşe göre önemli olabilecek olayların raporları. Bir kişinin sarfettiği sözlerle ilgili, ahlaksız, utandırıcı, tartışmalı raporlar. Desteklenmeyen iddialar, veya ilgili akademik topluluk tarafından daha güçlü bakış açılarıyla karşı çıkılmış iddialar. İddiaların yandaşları, kendilerinin susturulması yönünde komploların olduğunu söylüyorlarsa özelikle dikkatli olunmalıdır.Olağan dışı iddialar, özellikle tarihi olaylar, politik konular ve yaşayan kişilerin yaşam öyküleri söz konusu olduğunda güvenilir ve doğrulanabilir kaynaklarca desteklenmelidir. Kaynaklar, yazım sırasına göre üç grupta (ana, ikinci el, üçüncü el) ve nötrlüğüne göre üç grupta (birincil, ikincil, üçüncül) ele alınırlar. Vikipedi'de maddeler -bilgilerin doğruluğunu kontrol etmesi ile meşhur- birden fazla üçüncül kaynağa dayandırılmalıdır. Burada birincil ve ikincil kişiler olayın veya konunun taraflarını, üçüncül kişiler ise tartışmanın tarafı olmayan kaynakları belirtir. Ana kaynaklar — Herhangi bir konu hakkında, doğrudan katılımcılar veya gözlemciler tarafından yazılan birinci el belgelerdir. Ana kaynaklara örnek olarak raporlar, mektuplar, tanıklıklar, özgeçmişler, yetkili kurumlarca yayımlanmış istatistikler ve mahkeme tutanakları verilebilir. ""Birincil"" ana kaynaklara örnek olarak otobiyografiler veya siyasetçilerin hedeflerini anlattıkları kampanya broşürleri örnek verilebilir. ""Üçüncül"" ana kaynaklara örnek olarak ise bir gazetecinin olayı duyurmak dışında ilgisinin/çıkarının olmadığı bir konuda yazdığı haberler örnek verilebilir.Ana kaynaklar olayların belirli bir hâline ilişkin doğrudan kanıtlar sunan bir belge veya kişi olup yazılan konuya çok yakındır. Terim asıl itibarıyla, belli bir olayın gözlemcisi veya o olayda yer alan bir kişi tarafından yazılmış bir belgeye işaret eder. Dolayısıyla ana kaynaklar; yorum, değerlendirme, sonuç çıkarma, veya onaylama gerektirir, ki bunların herbiri genellikle orijinal araştırma içerir. Vikipedi'deki maddelerde, güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmış olmak koşuluyla ve yalnızca konu hakkında tanımlayıcı bilgi vermek üzere ana kaynaklar kullanılabilir. Diğer her türlü yorumsal iddialar için ikinci el kaynaklar kullanılmalıdır.İkinci el kaynaklar — Ana kaynaklar tarafından verilen bilgilerin özetini veya bir sonuca varmak üzere bilinçli ve deneyimli yorumunu, değerlendirilmesini, sonuç çıkarılmasını veya onayını içerir. Örneğin gazete kaynaklı çeşitli bilgilerin analiz edildiği kurgusal olmayan bir kitap, ikinci el kaynak sayılır. Birincil ve ikincil kişiler tarafından yazılmış ikinci el kaynaklarda bazen bilgiler ve bazı detaylar kasıtlı olarak abartılmış veya ihmal edilmiş olabilir. Bu nedenle üçüncül kişiler tarafından yazılmış ikinci el kaynaklar pek çok konuda en güvenilir kaynak kabul edilirler.Üçüncü el kaynaklar — Genel bilgi ansiklopedileri gibi, ana kaynaklardan veya ikinci el kaynaklardan süzülmüş ve özetlenmiş bilgilerin toplandığı kaynaklardır. Bu kaynaklar genellikle konuyu yeterince kapsamaktan uzak olup bol miktarda farklı görüş barındırabilir. Çoğunlukla alternatif yorumları değerlendirmeye almazlar. Üçüncü el kaynaklar; isimler, doğru yazımlar, yerler, tarihler ve boyutlar için genellikle oldukça güvenilirdir. Ancak ikinci el kaynaklara, üçüncü el kaynaklara nazaran öncelik verilmelidir. Encyclopaedia Britannica ve benzeri ansiklopedilerdeki deneyimli kişilerin imzasını taşıyan maddeler güvenilir ikinci el kaynak olarak kabul edilir. İmzalanmamış veya ""X."" şeklinde imzalanmış maddeler ise uzmanlarca yazılmamış olabilir ve daha az güvenilirdir. Vikipedi maddeleri de üçüncü el kaynaktır ve anonim olarak yazıldıkları için ve Vikipedi'de sistematik bir olgu kontrol mekanizması bulunmadığı için güvenilir değildir. Yaşayan insanlar hakkındaki sayfalarda bulunan, kaynak gösterilmemiş ya da kötü bir şekilde kaynak gösterilmiş ihtilaflı materyaller hemen bu sayfalardan çıkarılmalı ve tartışma sayfalarına da konulmamalıdır. === İlan tahtaları, vikiler ve usenet gönderileri === İlan tahtaları, usenet, ve vikilere yazılan gönderiler, veya bloglara yazılan iletiler kaynak olarak kullanılmamalıdır. Bunun nedeni, hem o yazıları kimin yazdığını bilemeyişimiz, hem de bu yazıların herhangi bir editör veya üçüncü şahıs tarafından doğruluk denetiminden geçmemiş olmasıdır. === Kişiler tarafından yayımlanmış kaynaklar === Bir kişi tarafından yayımlanmış bir kaynak, bağımsız taraflarca herhangi bir şekilde kontrol edilmemiş veya yazar ile yayım aşaması arasında başka hiç kimsenin olmadığı bir kaynaktır. Kişisel web siteleri, ve gösterişli yayın organlarınca basılmış kitaplar bu tür kaynaklardır. Herkes bir web sitesi yapabilir ya da kitabını bastırmak için para ödeyebilir ve sonra da belli bir alanda uzman olduğunu iddia edebilir. Bu nedenle, kişiler tarafından yayımlanmış kitaplar, kişisel web siteleri, ve bloglar genellikle kaynak olarak kabul edilmezler. Kendi uzmanlık alanında yazan, tanınmış ve profesyonel bir araştırıcı veya tanınmış profesyonel bir gazeteci, kendileri bir materyal yayımlamışsa, ve bu materyal daha önce güvenilir bir başka yayımcı tarafından yayımlanmışsa, belki kaynak olarak kabul edilebilir. Yazarlar bu konuda iki nedenle dikkatli olmak zorundadırlar: ilk olarak, eğer profesyonel araştırıcının blogundaki (veya kendisinin bastırdığı eşdeğerindeki) bilgi, gerçekten bildirilmeye değerse, zaten bunu bir başkası çoktan yapmış olacaktır. İkinci olarak, bilgiyi kişi kendisi yayımlamıştır, yani doğruluğu bağımsız bir üçüncü kişi tarafından kontrol edilmemiştir. ==== Madde hakkında tekil kişilerin kendi yayımladığı kaynaklar ==== Kişinin kendi yayımladığı eserler, çevrim-içi, kitap ya da broşür olabilir, yazar hakkında bilgi veren kaynaklar olarak kullanılabilir. Fakat eseri yazan kişinin kendisi olduğunda dair hiçbir şüphe olmamalıdır. Ayrıca: Kaynak alınan eseri kendi yayımlamış kişinin konuyla ilgili dikkate değer olması Saldırı nitelikli olmamalıdır. Gereksiz yere kişinin kendisine övgü içermemelidir. Sadece konunun kendisiyle alakalı olmalıdır. Konuyla doğrudan alakalı olmayan olaylar ve üçüncü kişiler hakkında olmamalıdır.Kendi kendine yayım yapan kişinin itibarı kullanılan eserin dikkate değer olup olmaması için bir rehberdir. ==== Kişiler tarafından yayımlanmış kaynakların ikincil kaynak olarak kullanımı ==== Kişisel web siteleri, bloglar, ve diğer kişiler tarafından yayımlanmış kaynaklar ikincil kaynak olarak kullanılmamalıdır. Bu, bu kaynaklara yazan kişi dışında bir konu ya da kişi hakkında bilgi alınabilecek bir kaynak olarak yaklaşılınmaması demektir. Kişisel web sitelerinin ikincil kaynak olarak kullanılmamasının (ve birincil kaynak olarak eğer konu tartışmalı ve kaynak tek ise dikkatli kullanılmasının) nedeni bu kaynakların bilinmeyen kişilerce ve kimsenin kontrolünden geçmeden yaratılmış olmasıdır. Bunlar, bilgi vermeyen, yanlış yola saptıran, değişik bir gündem yaratmak için yazılmış, özensiz, şüphe ve söylentilere dayanan, hatta delice olarak nitelendirilen kaynaklar olabilirler; ya da akıllıca ve titiz insanların bilgilerini dünya ile paylaşması için yazılmış da olabilirler. Bu fark bu kaynakların başka bağımsız, aynı görüşü paylaşmayan kaynaklar tarafından doğrulandığında ortaya çıkmış olur. Bir yabancının kişisel web sitesini ziyaret etmek, bir elektrik direğinin üzerine yapıştırılmış ve kimin tarafından yazıldığı belli olmayan bir el ilanını okumanın çevrim içi biçimi olarak alınabilir ve bu ziyarete de buna uygun olarak yaklaşılınmalıdır. === Partizan ve radikal internet sayfaları === Siyasi partilerin ve dini grupların internet siteleri ve yayımları (ya da onları eleştiren rakiplerin siteleri) dikkatli kullanılmalıdır. Ama hiçbir siyasi bağ ya da dinsel inancın kendisinin kaynak olmaması için bir neden yoktur. Geniş anlamıyla ""aşırı"" olan organizasyon ve kişiler sadece birinci kaynak olarak kullanılmalıdır, yani sadece kendileriyle ve aktiviteleriyle ilgili maddelerde kullanılabilirler. Tabii bu durumlarda bile dikkatli olunmalıdır. ""Kullanışlı bağlantılar"" terimi kullanılan resmi ve özgün bir referansın aynısını barındıran internet sitelerine verilen bağlantıları ifade eder. Mesela, Adam Smith'in eseri The Wealth of Nations'ı kaynak veren bir editör hem basılmış metine hem de internetteki hâline şu şekilde bağlantı verebilir: Smith, Adam (1904) [1776]. ed. Edwin Cannan (Ed.). The Wealth of Nations (Fifth edition bas.). London: Methuen and Co. KB1 bakım: Fazladan yazı: editör listesi (link) KB1 bakım: Fazladan yazı (link) , bu metin Wikisource'ta bulunmaktadır Bu tür bağlantılar güvenirlik uygulaması açısından özgündür. Bağlantı yapılan kopyanın yorum, değişiklik ve oynama içermeyen özgün metin olduğundan emin olunmalıdır. Eğer ""kullanışlı bağlantılar"" zaten güvenilir kabul edilen sitelere bağlanıyorsa bu kararı vermek daha kolaydır. Fakat bağlantı daha az güvenilir olan bir siteye bağlanıyorsa bağlantı yapılan metin özgü metin ile karşılaştırılmalıdır. Temel gerçeklerin desteklenmesi gerektiği gibi görüş birliği iddialı da kaynaklanmalıdır. ""Birçok"" ya da ""bütün"" bilim insanları, araştırmacılar, herhangi bir dine ait liderler (haham, imam gibi), seçmenler vs gibi anlatımlar, özellikle tartışmalı konularda mutlaka kaynaklarla desteklenmelidir. Görüş birliği ya da çoğunluğa dair durumlara ait güvenilir kaynaklar bulunmadığı durumlarda ileri sürülen fikirler var olan kaynaklarla eşlenmelidir. İstatistik bilgi, konu alanlarına ait tavsiye (tarih, fen bilimleri, matematik, tıp, iş ve ticaret, popüler kültür ve kurgusal eserler dâhil) ve elektronik & çevrimiçi kaynak kullanım örnekleri için bakınız: Wikipedia:Reliable sources/examples How to Read a Primary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004. How to Read a Secondary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004." 45 Vikipedi:Kayda_değerlik_(kişiler) Vikipedi:Kayda_değerlik_(kişiler) 31 Kayda değerlik (kişiler) yönergesi, yaşayan veya tarihî bir kişinin, Vikipedi'de hakkında bir madde sahibi olmaya değer olduğunun belirlenmesinde kullanılacak adil değerlendirme kriterleri ile ilgili standartları belirler. Bu yönerge birbiriyle yakın ilişkili kişilerden oluşan küçük gruplar için de geçerlidir. Bunlar arasında aileler, müzik grupları, ortak yazar ve mucitler sayılabilir. Birbiriyle ilişkisiz insan grupları için Vikipedi:Kayda değerlik (organizasyonlar ve şirketler) yönergesine bakınız. Genelde bir maddenin metninde o kişinin neden kayda değer olduğuna dair bilgi bulunmalıdır. Nihai ve en önemli olarak, maddenin içeriği güvenilir kaynaklarca doğrulanabilir olmalıdır ve Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasında belirtilen politikalara uymak gereklidir. Aşağıdaki kriterleri sağlayan bir kişinin genel olarak kayda değer olduğu kabul edilir. Ancak, bu kriterlerin sağlanamaması bu kişinin ansiklopedide yer almaması gerektiğinin kesin delili sayılmamalıdır ve bu kriterlerin bir veya birkaçının sağlanması da kişinin yer almasını garantilemez. Söz konusu kişiden bağımsız olarak, birden fazla, birbirinden fikirsel olarak bağımsız, yayımlanmış, güvenilir ikincil kaynaklar tarafından bu kişinin konu edilmiş olması. Eğer bu kaynak tarafından işleniş biçimi derinlemesine değilse, kayda değerliğin belirlenebilmesi için birden fazla bağımsız kaynak gösterilmelidir. Kişi hakkında gösterilen ikincil kaynakların konuyu sıradan bir şekilde işlemiş olması kayda değerliği belirlemek için yeterli değildir. Kayda değerliğin belirlenmesinin ardından daha çok ayrıntı elde etmek için birincil kaynaklara başvurulabilir. Kişinin, kendinden bağımsız olarak yazılmış, kabul görmüş bir biyografinin konusu olması. Kişinin, önemli sayılan ödüller kazanmış olması. Kişinin adının kanıtlanabilir şekilde yaygınca tanınmış olması. Kişinin kendi sahasındaki katkılarının kalıcı tarihî kayıtların bir parçası hâline gelmiş olması. Kayda değerliği gösterilmiş ürün veya hizmetlerin savunuculuğunu yapmış olmak. === Siyasetçiler === Uluslararası, ulusal veya il/eyalet düzeyinde mevkiye sahip olmuş siyasetçiler; ve ulusal, il/eyalet yasama organlarının şimdiki ve geçmiş üyeleri. Basında önemli derecede kendisinden bahsedilmiş mahallî siyasetçiler. Mahalli düzeyde seçimle başa gelmiş olmak kayda değerliği garantilemez. === Sporcular === Profesyonel bir ligde veya yüzme, tenis gibi ligli olmayan dallarda eşdeğer karşılaşmalarda oynamış veya yarışmış sporcular. Amatör spor dallarında en üst seviyede oynamış veya yarışmış sporcular. ==== Futbolcular ==== İlgili ülkenin futbol federasyonu tarafından profesyonel lig statüsü verilmiş, en üst seviye birinci ve ikinci liglerde en az bir maça çıkmış olan futbolcular, İlgili ülkenin futbol federasyonu tarafından profesyonel lig statüsü verilmiş olan liglerde, ulusal veya uluslararası çapta bir başarı elde etmiş (gol krallığı, yılın futbolcusu vb.) futbolcular, FIFA veya FIFA üyesi bir konfederasyon tarafından tanınan uluslararası bir maçta en az 21 Yaş Altı (U-21) seviyesinde forma giymiş futbolcular. === Eğlence sanatçıları === Oyuncular, komedyenler, televizyon meşhurları, vb. Kayda değer filmlerde, televizyon ve sahne gösterilerinde ve diğer prodüksiyonlarda önemli rol oynamış olanlar. Geniş veya önemli bir hayran kitlesi olanlar. Belli bir eğlence türünde kendine has, çok üretken veya yenilikçi katkılar yapmış olanlar. Müzisyen, besteci, müzik grupları için bkz. VP:MÜZİK. === Yaratıcı meslekler === Bilim insanları, öğretim üyeleri, ekonomistler, profesörler, yazarlar, editörler, gazeteciler, film yapımcıları, fotoğrafçılar, sanatçılar, mimarlar, mühendisler ve diğer yaratıcı meslek sahipleri. Kişi meslektaşları veya ardından gelenlerce önemli bir kişilik sayılmakta veya ona sıkça atıfta bulunulmakta. Kişi yeni bir kavram, teori veya teknik geliştirmesiyle tanınmakta. Kişi başkası veya başkalarıyla ortak olarak önemli veya iyi bilinen bir eseri yaratmış veya yaratılmasında önemli bir rol oynamış, bu eser bağımsız bir kitap veya sinema filminin, veya birden çok dergi makalesinin konusu olmuş. Kişinin eseri ya (a) önemli bir sergide sunulmuş ya da ondan bir abide yapılmış, veya (b) eleştirmenlerin önemli derecede dikkatini çekmiş veya (c) önemli (sadece mahalli sayılmayan) bir müze veya galerinin daimi koleksiyonunda yer almakta. Bir madde eğer kayda değerliliğini ortaya koymuyorsa veya kanıtlamıyorsa onu geliştirmek için aşağıdakileri deneyin: Onu kendiniz iyileştirin. Maddenin yazarına danışın. {{Şablon:M6}} şablonu bunu yapmanın bir yoludur. Maddeye {{Şablon:kayda değerlik}} şablonunu koyarak diğer editörleri uyarın. Eğer madde bir uzmanlık dalı hakkındaysa {{Şablon:Uzman}} şablonunu kullanarak belli bir Vikipedi:VikiProje'den konu hakkında bilgili editörlerden yardım isteyebilirsiniz. Bu kişiler herkeste bulunmayan kaynaklara sahip olabilirler. Onu daha geniş bir maddeye dahil edip, orada bir bağlam içine oturtun.Eğer madde iyileştirilemiyecekse veya Vikipedi için uygun bir konu değilse aşağıdaki yöntemlerden birini seçiniz: Eğer madde kayda değer olduğunu iddia etmiyor veya kanıtlamıyorsa {{Şablon:sil}} şablonu ile hızlı silinmesi için işaretleyebilirsiniz (gerekçe olarak Madde 6 veya M6'yı belirtiniz). Eğer hızlı silme için gerekli kriterler sağlanmıyorsa ama maddenin kayda değer olmadığı tartışma götürmez görünüyorsa {{Şablon:bekletmeli sil}} şablonunu kullanın. Eğer kimse itiraz etmezse madde 5 gün sonra silinecektir. Emin olmadığınız veya başkalarının itiraz edebileceğini düşündüğünüz durumlarda maddeyi silinmeye aday gösteriniz. Orada maddenin değeri genellikle 5 gün veya tartışmanın durumuna göre 5 günden fazla tartışılıp değerlendirilecektir. Bazı Vikipedistler hakkında maddeler olabilir. Bu kişilerin Vikipedist olmaları kayda değerlikleri hakkında ne olumlu ne de olumsuz bir etki yapar (ancak, Vikipedi:Otobiyografi sayfasında belirtilen nedenlerle kişilerin kendi madderini yazmaları uygun değildir). Eğer bir Vikipedist Vikipedi'de yer almakla ilgili kriterleri sağlıyorsa, bu maddenin ansiklopedide yer alması veya silinmesi konusunda alınacak kararda onun halen, eskiden veya gelecekte Vikipedist olmasının yeri yoktur. Kullanıcılar ve kullanıcı olmayanlar hakkındaki maddeler aynı kriterlere göre değerlendirilir. Bazı maddeler kişi listeleri içerirler, örneğin üniversite maddeleri genelde mezunlarının bir listesini içerir. Bu listeler herkesi (bu örnekte o üniversiteden mezun olan herkesi) kapsamazlar. Bu listeler sadece buradaki yönerge doğrultusunda Vikipedi'de halen hakkında bir maddesi olan kişiler, veya makul bir beklentiyle, maddesi olabilecek olan kişiler ile sınırlıdır. Kendilerini bu tür kategorilere dahil etmek isteyen Vikipedistler bu amaç için oluşturulmuş kategorileri kullanabilirler, örneğin Kategori:Mezun oldukları okullara göre Vikipedistler. 46 Vikipedi:BTT Vikipedi:Beş temel taş 28 Vikipedi:Vikipedi ne değildir Vikipedi:Hakkında Vikipedi:Politika ve yönergeler Vikipedi:Silme politikası Vikipedi:Gizlilik ilkesi Vikipedi:Engelleme politikası 47 Vikipedi:KSY Vikipedi:İçerik üzerine yorum yapınız, katılımcı üzerine değil 3 "Vikipedi üzerinde hiçbir yerde konuları kişiselleştirmeyiniz ve sadece içerik üzerine yorum yapınız, katılımcı üzerine değil. Kişilere ilişkin yorumlar, bir noktayı dile getirmenize yardımcı olamayacağı gibi, Vikipedi topluluğuna da zarar verir ve kullanıcıları iyi bir ansiklopedi yaratmak için çaba harcamaktan caydırır. Birçok Vikipedist dahil olmadığı bir tartışmada katılımcı üzerine yapılan yorumları siler. Her ne kadar bu bir kural değilse de kişiselleştirilen kısımları silmek, aşırılık gösteren durumlarda Vikipedi açısından olumlu bir davranış olarak nitelendirilir. Kişiler, ısrarla kişilere yönelik yorum yaptıkları için engellenebilir. Tartışma sayfalarına ek olarak madde değişikliklerinin özet kısmında kullanılan benzer ifadeler de zararlı kabul edilmektedir. Katılımcılar bir fikir üzerinde anlaşamayabilir; bu durumda, karşı görüşlere sahip kişiler makul ve rasyonel bir şekilde görüşlerini açıklamalıdır. Bu görüşlerin sentezlenmesi ile tek bir madde oluşturulması, tarafsız bakış açısı sağlanması için çok daha iyi olacaktır. Unutmayınız ki, biz Vikipedistler olarak ""hepimiz aynı topluluğun bir parçasıyız."" Bazen tartışmalar çok hararetlendiğinde kişiselleştirme riski artabilir; bu durumlarda anlaşmazlıkların giderilmesinde belirtildiği gibi bir süreliğine tartışmadan uzaklaşmanız, daha sonra ilgili tartışmaya dönmeniz hem soğukkanlı ve bu sebeple de kişisel saldırılardan daha uzak hem de daha mantıklı bir biçimde olaya bakmanıza yardımcı olabilir. Verilebilecek özel örneklerden bazıları şu şekildedir (fakat konu bu örneklerle sınırlı değildir): Yorumlarİtham içeren yorumlar: ""X bir trolldür"" veya ""X faşist bir yazardır"" gibi. Eğer sıkça tekrar ediliyorsa, kötü niyet veya nefret belirten anlamlarda kullanılıyorsa, kişisel saldırı olarak düşünülebilir. Olumsuz kişisel yorumlar: ""Ben, senden daha faydalı bir yazarım"" gibi yorumlar ve ""Sen yaşamamalısın"" gibi saldırılar. Irkçı, cinsel, homofobik, dinî veya etnik sıfat içeren yorumlar: ""Sen bir geysin, bu yüzden anlaşamayız"" veya ""Ateist olduğun için iyi bir kullanıcı değilsin"" gibi. Din, ırk, cinsel yönelim veya etnik ithamlar üzerine kurulmuş anlaşmazlıklara yasalar da izin vermez. İtibar kaybına yol açabilecek yorumlar. Bu ortamdan gitmesi gerektiğini kasteden yorumlar.TehditlerYasal tehditler: ""Şu an söylediklerini mahkemede de söylersin"" veya ""böyle bir değişiklik yapmaya devam edersen hukuki süreç başlayacaktır"" gibi. Ölüm tehdidi, şiddet ve zorbalık içeren tehditler. Diğer kullanıcıların kişisel bilgilerini açıklamakla ilgili tehditler. Vikipedistlerin müzakerelerde bulunması, Vikipedi kültürünün başlıca parçalarından biridir. Durum anlaşmazlık halini aldığında kişiselleştirmekten kaçınmalı ve gereksiz düşmanca yorumları minimize etme yolu denenmelidir; Nezaketli olmalı ve Vikipedi etiğine uygun davranılmalıdır. Anlaşmazlıklar diğer yazarlar ile kişisel saldırılara başvurmadan tartışılmalıdır. İçerik ve hareketlerde, işi şahsiyete döken yorumlar olmaması çok önemlidir, fakat kişisel saldırı sayılan yorumlar yapmamak da aynı derecede önemlidir. Kişisel saldırı içermeyen örnek yorumlar aşağıda verilmiştir, fakat bu tür yorumlar aşağıda verilen örneklerle sınırlı değildir: İçerik hakkındaki anlaşmazlıklar; "" 'X' hakkındaki ifaden yanlıştır"" veya "" İfadende belirttiğin nokta gerçek değildir."" gibi. Bir yazarın hareketlerini tanımlamak için uygar bir dil kullanılmadığında ve bu saldırı ifadeleri yazarın kişilik veya karakterini olaya dahil etmeden yapıldığında, bu kişisel saldırı olarak yorumlanmamalıdır. Örneğin; ""İfaden kişisel bir saldırıdır..."" ifadesi, tek başına bir kişisel saldırı değildir. Yazarın hareketi hakkında bir ifadedir, yazar hakkında değil. ""Sen bir troll'sun"" ve ""Bir troll gibi davranıyorsun"" ifadeleri arasında fark vardır, fakat ""Kişileri provoke eden ifadeler kullanıyor gibi görünüyorsun"" demek daha iyidir, bu da aynı anlama gelir. Benzer olarak, değişiklik özeti veya mesaj sayfasında ""'Şamaroğlanı' tarafından yapılan kötü niyetli olma ithamına cevap"" gibi bir yorum, kullanıcı ""Şamaroğlanı""na karşı bir kişisel saldırı değildir. Değişiklik geçmişinde kullanılan, ""vandalizm geri alındı"" gibi bir ifade, kişisel saldırı değildir. Bununla beraber, bu gibi bir yorum yapıldığında, iyi niyetli olduğunu farz etmek de çok önemlidir. (Eğer geri alınmış olan değişiklik iyi niyetli olarak yorumlanabiliyorsa, daha sonra vandalizm olarak etiketlemeyiniz.) Gerçeği, olguyu, bilgiyi ve onların nasıl ifade edileceğini tartışın. Diğer kullanıcının nasıl tartıştığını değil. Onunla aynı fikirde olmanız gerekmez ama olayı sadece fikir uyuşmazlığı olarak ele alın. Kişisel uyuşmazlık olarak değil. Bir görüşün yanlışlığını, o görüşü savunan kişiyi sebep göstererek ispatlamaya çalışmayın. Eğer tartışma kişiselleşme eğilimi gösterirse, tartışmayı e-posta gibi daha az katılımlı bir platformda sürdürün. Kişisel saldırıya uğradığınızda sizi taciz eden kullanıcıları uyarıp bu yönergeden bahsedin. Buna rağmen yaptıklarında ısrarcı davranacak olurlarsa aşağıda bahsi geçen uzlaşma sürecini başlatmayı göz önüne alın. Yapılabilecek bir başka şey de bariz kişisel saldırıları tartışma sayfalarından silmek olacaktır. Bunun için çıkarılan yorum alanlarına {{KSK}} şablonu eklenebilir. Ancak, ""kişisel saldırı"" tanımının kapsamını çok genişletmemeye ve çok sık kullanmamaya da dikkat etmelisiniz. İngilizce Vikipedi'de yakın geçmişte yer alan bir arabuluculuk komitesinin saptamasına göre: Kişisel saldırıları silme yönergesi (ve dolayısıyla uygulaması) ihtilaflı bir konudur. Kötü niyetlilerce istismar edildiği gibi topluluğun oybirliğiyle desteğinden de yoksundur. Yorumlarken esnek davranmamalı ve uygulamasından olabildiğince kaçınılmalıdır.Bu çözüm yolunu sık kullandığınızı fark edecek olursanız ""kişisel saldırı"" tanımınızı yeniden gözden geçirmenizi tavsiye ederiz. Emin olmadığınızda uzlaşma sürecini izlemek daha doğru olacaktır. İstisnai durumlarda saldırganın erişimi (tartışmalı bir uygulama olmasına rağmen) Vikipedi'nin engelleme politikasının ""Karşıtlık ve rahatsızlık vermek"" maddesi uygulanarak kısıtlanabilir. Değişiklik önerilerinizi tartışma sayfasında yapabilirsiniz. ==== Bir yanlış anlaşılma: ""Düşene vurun!"" ==== Not: Bazı Vikipedistler, muhtemelen geçmişteki düşüncesizce veya tatsız davranışlarından ötürü pek sevilmemektedir. Bu kullanıcılar, uzlaşma komitesi tarafından disiplin uygulamasına maruz kalabilirler. Bazıları bu kullanıcılara kişisel saldırıda/eleştiride bulunmanın doğru bir hareket olduğunu düşünebilir. Bu tutum yanlıştır; insanlar hata yapabilirler ve bundan ders alıp davranışlarını düzeltebilirler. ""Kişisel saldırı yok"" kuralı tüm kullanıcılar için, geçmişlerine ve diğer kullanıcıların tutumuna bakılmaksızın geçerlidir. ""Kişisel saldırı yok"" politikası ilgili katılımcılarca yaratılacak bir ansiklopediye vesile olması amacıyla tasarlanmıştır. Bu bağlamda, Vikipedi kullanıcılarının - bahsi geçen yönergenin bertaraf edilmesi amacıyla - başka ortamlarda (çevrim içi forumlar ve kişisel web siteleri gibi) birbirlerine yapacakları kişisel saldırılar da bu yönergenin ihlali sayılacak ve ""karşıtlık ve rahatsızlık vermek"" (engelleme kuralları) kapsamında değerlendirilecektir. Vikipedi, İnternet'i kişisel saldırıları saptamak ve önlemek amacıyla denetlemez ve denetlemeyi amaçlamaz. Bu yönergenin amacı Vikipedi kurallarının kapsadığı alanı genişletmek de değildir. Bu sadece kullanıcıları Vikipedi sınırları içinde sorumlu tutabilmek ve kuralların bertaraf edilmesini engellemek amaçlı bir yöntemdir. Eğer Vikipedi kullanıcılarından biriyseniz, diğer kullanıcılara yönelik kişisel saldırılarda bulunmayınız. Bu tartışılmaz bir kuraldır. Kişisel saldırı nedeniyle uyarıldıysanız ya da erişiminiz engellendiyse, aynı davranışı başka bir yerde yinelemek, tüm Vikipedistlerin koruması gereken olumlu topluluk ruhunu zedeler ve güvenlerini sarsar. Bağlama göre değişmekle birlikte, Vikipedi kullanıcıları hakkında bilgilerin yer aldığı ya da kişisel saldırı olan sayfalara Vikipedi'den köprü oluşturmak da kişisel saldırı gibi kural ihlali sayılır. Saldırı amacıyla oluşturulmuş sayfalara köprü vermeyiniz. Sorunu gidermek için topluluğun dikkatini çekmek ya da kanıt göstermek amaçlı olmadığı sürece bu tür bağlantılar oluşturmaktan genellikle kaçınılmalıdır. Bir kural olmamasına ve tartışmalı olmasına karşın, bazı Vikipedistler kişisel saldırı olan sayfalara verilen bağlantıların kaldırılmasını yerinde bir tepki olarak görürler. Vikipedi'de pozitif bir birlikteliğin sağlanması ve korunması sizlerin sorumluluğu altındadır. Bir kişi, geçmişteki davranışı nasıl olursa olsun, kişisel bir saldırı yaptığında, Vikipedi'nin beraberlik ruhunu zedeler. Vikipedi:Saldırı sayfası" 48 Vikipedi:GK Vikipedi:Görgü kuralları 29 "Yazıların bir de yazarları vardır. Eğer içeriklerini fazla sert eleştirirsen kırılabilirler. Böyle sert bir eleştiriyle, tartışmayı tarafsız bir seviyeden kişisel bir seviyeye taşımış olursun. Faydalı ve yaratıcı bir tartışma olacağı yerde kişisel kavgaya dönüşür. İyimserlik ile çok daha uzmanca bir işbirliği meydana getirebilirsin. Bu sayfa Vikipedi'nin Beş temel taşının yanında diğer önemli davranış kurallarını dile getirir. Kişisel saldırı: Tartışmalarda ve eleştirilerde soğukkanlı kal, karşındakini incitmemeye dikkat et. Eleştirmenin birçok yolu vardır; en az acı veren yolu seç.İyiliğe inan: Daima karşındakinin bilgili bir insan olduğuna ve onun bilgisini Vikipedi'ye aktarmak istediğine inan. Ufak bir azınlığın haricinde buradaki insanların hedefi aynı senin gibi Vikipedi'yi büyütüp güzelleştirmektir. Sana ilk bakışta saçma gelen bir şey için belki başka birisinin mantıklı sebepleri olabilir. Sebebini açıklamadan değişiklikleri tekrar silmek de saygısızlıktır. Yapılan değişikliğe niye anlam veremediğini o kullanıcının tartışma sayfasında açıkla.Cana yakın ol: Cana yakınlık ve iyimserlik uzmanlığın bir kanıtıdır. Bilgi alış-verişini ve yaratıcılığı mümkün kılan, iyimserliktir. Eğer okuduğun bir şeyi beğendiysen, bunu açıkça belirt. Güzel bir şey söylemek fazla zahmetli bir şey değildir ama motivasyona etkisi çok büyüktür. Sana yöneltilmiş soruları cevapsız bırakmamak da cana yakınlığa dahildir.Yardımcı ol: Yeni kullanıcıları sıcak bir hoşgeldin ile karşıla. Onlara, karman çorman Vikipedi ormanında kaybolmamaları için yardım elini uzat ve yol göster. Sana yöneltilmiş yazılara cevap ver ve sana yardım edildiyse teşekkür et. Boşa giden iletişim kurma çabaları çok üzücüdür.Sakin ol: Herkesin ara sıra kötü bir günü olur ve o gün fitili normalinden daha kısa olabilir - derin bir nefes al ve rahatla. O zaman stresin azalır, fazla kırılgan olmazsın ve daha doğru davranırsın.Hepimiz gönüllü olarak buradayız: Hiç kimse burada verdiği emek için para almıyor. Eğer birisinden bir şey istiyorsan, ondan rica et; ama isteklerinin derhal yerine getirilmesini beklemeye hakkın yok! Belki o kişi o an Vikimola yapıyordur?! Hepimiz Vikipedi'nin bir parçasıyız - Sen kendin yazarsın ve bir şeyler yapabilirsin. CESUR OL! Eğer başkaları senin yaptıklarını beğenmezse, tartışma sayfalarında ya anlaşıp bir yolunu bulursunuz ya da yaptıklarını geri alırsın.Birebir görüş: Karşındaki kişi ile birebir bağlantı kurmaya çalış ve mesela Vikipedi:Sohbet'i kullan. Eğer yaptığından emin değilsen, orada görüşlerini öğrenebileceğin ve aracı olabilecek tecrübeli arkadaşlar bulursun. Böylece, Değişiklik Savaşına dönüşebilecek bir anlaşmazlığı daha barışçıl bir şekilde çözebilirsin.Herkesin gözü önünde kavga etme: İki kişi ulu-orta kavga edince herkes tarafından ayıplanabilirsin, arkadaşlar da buna üzülür ve bundan yıpranır. Bu sorunun çözümü için de elverişli değildir, çünkü hiçbirimiz herkesin gözü önünde haksız çıkıp yüzümüzü karartmak istemeyiz! O yüzden böyle durumlarda e-posta, Vikipedi:Sohbet, ICQ ya da gizliliği koruyacak herhangi bir başka iletişim yolunu kullan.Affet ve unut: Uzun zamandır Vikipedi'de çalışan herkes eninde sonunda en az bir defa birisiyle mücadeleye girişmiştir. Küsmek ve darılmak böyle anlarda tabii ki normaldir ama ""kindar"" olma: Hakaretleri unutmasını bil, kendin de daima özür dilemeye açık ol ve anlaşmazlıkları uygun bir zaman sonra bitir. Belki de olay senin anladığın gibi değildir, belki de her şey sadece bir yanlış anlamanın sonucudur. Cesur Ol!" 49 Vikipedi:Politika ve yönergeler Vikipedi:Politika ve yönergeler 32 Vikipedi herkesin birlikte yürüttüğü bir projedir ve kurucuları ile katılımcıların ortak bir amacı vardır: Vikipedi projesinin amacı, güvenilir, özgür ve kapsamıyla tarihteki en büyük ansiklopediyi oluşturmaktır.İşte bu amaç uğrundaki çalışmalara yardımcı olması için Vikipedi'nin bazı ilkeleri ve kuralları vardır. Bunların bazıları henüz geliştirilme aşamasındadır. İlkeler ve kurallar geliştirilmeye devam ettiğinden dolayı her çeşit aksatıcı ve kötü niyetli kullanma olasılığının kurallara dâhil edilmesi zor ve olanaksızdır. Bu sebeple bazı kullanıcılar burada yazılı olmasa bile yazdığı veya değiştirdiği yazılar ile ilgili olarak genel Vikipedi ruhuna uymayan eylemler olarak görülür ve bundan ötürü suçlanabilirler. İyi niyetli, medeni ve tarafsız ansiklopedi yazmayı amaçlayan herkese Vikipedi'nin kapıları açıktır. * Politikalar kullanıcılar arasında geniş kabul görmekte ve normalde tüm kullanıcıların izlemesi gereken standartları tanımlamaktadır. Tüm politika sayfaları Şablon:Vikipedi politika ve yönergeleri'nde ve Kategori:Vikipedi politikaları'nda yer alır. Temel politikaların özetleri için ayrıca bkz: Vikipedi:Politikalar listesi. °≠1≠÷ Yönergeler fikir birliği ile desteklenen en kullanışlı uygulamalar kümesidir. Kullanıcılar, en iyi sağduyuyla muamele görmelerine rağmen, kurallara uymaya çalışmalıdır ve ara sıra istisnalar geçerli olabilir. Yönerge sayfaları Şablon:Vikipedi politika ve yönergeleri'nde ve Kategori:Vikipedi yönergeleri'nde bulunabilir. Temel kuralların özetleri için ayrıca bkz: Vikipedi:Yönerge listesi Denemeler yaygın bir fikir birliği oluşturulmamış bir kullanıcı veya kullanıcı grubunun görüşleri veya tavsiyeleridir. Tüm topluluğun üzerinde uzlaştığı düşünceler değillerdir, onay almadan oluşturulabilir ve yazılabilirler. Kullanıcının başkalarının düzenlemesini istemediğini veya yaygın fikir birliğine aykırı olduğunu söyleyen denemeler, kullanıcı ad alanına aittir. Daha fazla bilgi için bkz. Vikipedi:Denemeler. Diğer yönetim sayfaları ve alan adları şunlardır; Süreç sayfaları, politikaların ve yönergelerin uygulanmasını kolaylaştıran sayfalardır. (örneğin Vikipedi:Silinmeye aday sayfalar). Vikiproje sayfaları, kullanıcıların kendi yazdıkları yazılar da dâhil olmak diğer kullanıcılara ilgi alanları hakkında tavsiyelerde bulunmak üzere oluşturulan sayfalardır. Nasıl yapılır ve yardım sayfaları, genel olarak teknik bilgi sağlayan sayfalardır. Bilgilendirme sayfaları, genel olarak gerçek bilgi sağlayan sayfalardır. Ek sayfalar, politika ve yönergelere dair tavsiyelerin daha ayrıntılı olarak açıklandığı sayfalardır. Topluluk tartışma sayfaları ve pano sayfaları, kullanıcılar arasındaki iletişim için kullanılan sayfalardır. (örneğin Vikipedi:Hizmetli duyuru panosu). Tarihî sayfalar, hükmünü yitirmiş tarihî sayfalardır. (örneğin Vikipedi:Direksiyon savaşları).Bu diğer sayfalar, politika veya yönerge değildir, ancak değerli tavsiyeler veya bilgiler içerebilirler. Temel ilkeler hakkında daha fazla bilgi için lütfen Vikipedi'nin beş temel taşı maddesine bakınız.Vikipedi bir ansiklopedidir. Başka bir şey olma amacı yoktur. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Vikipedi ne değildir) Yanlı olmayın. Maddeler tarafsızlık ilkesi çerçevesinde nesnel ve gerçeklere dayandırılarak yazılmalıdır. Telif haklarını ihlal etmeyin. Vikipedi'de bulunan her içerik GNU Özgür Belgeleme Lisansı ile lisanslıdır. Vikipedi'ye aktarılan telif hakkı içeren eklemeler, Vikipedi'nin özgür ansiklopedi ilkesini zedeler ve yasal sorunlar doğurabilir. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Telif hakları) Doğrulanabilirlik. Vikipedi'nin okuyucuları okuduklarına güvenebilmelidirler. Bu açıdan, bilginin nerelerden derlendiği maddenin sonunda bir kaynaklar bölümünde belirtilmelidir. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Doğrulanabilirlik) Maddenin kaynağı olmalı. Özgün çalışmalar (kaynağı bulunmayan, daha önce yayınlanmamış) bulunmaz. (Daha fazla bilgi için: Vikipedi:Kaynak gösterme) Diğer katılımcılara saygı gösterin. Vikipedistler çeşitli ülkelerden gelmiş ve bambaşka kültüre ve bakış açısına sahip olabilirler. Diğerlerine saygı göstermek birlikte çalışmanın anahtarıdır. Ayrıca unutmayalım, Vikipedi'de hakaret ve kişisel saldırı yasaktır. Madde ilkeleriVikipedi ne değildir Doğrulanabilirlik Maddenin kaynağı olmalı Telif hakları Resim kullanım politikası Tarafsız bakış açısı Kişi kriterleri Otobiyografik maddeler Konu kriterleri Medya kriterleriTürkçe Vikipedi'ye özel Türkçenin kullanımı Vikipedi sözlük değildirTopluluk ilkeleriNezaket ilkesi Yasal tehditler yasak Kişisel saldırılar yasak Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın Üç geri-dönüş kuralı Oylama Anlaşmazlıkların giderilmesi Makale kriterleriHizmetli işlemlerine dair kurallarKoruma politikası Engelleme politikası Silme politikası Hızlı silme Tartışma ile silme Hizmetliler için silme yönergeleri 50 Vikipedi:ÇOKBÜYÜK Vikipedi:Madde boyutu 12 "Bu sayfa, madde boyutuyla ilgili temel konulara genel bir bakış açısı içerir. Bir maddenin büyüklüğüyle ilgili üç ölçüt vardır: Okunabilir ölçü boyutu: Tablolar, listeler veya alt bölümler hariç, maddenin ana bölümlerinde görüntülenebilir metin miktarı Viki biçimlendirme boyutu: Geçmiş sayfasındaki değişiklik ve karakter sayısıyla gösterilen tam sayfa değişiklik penceresindeki metnin miktarı Tarayıcı sayfa boyutu: Bir web tarayıcısı tarafından yüklenen sayfanın toplam boyutuBir maddenin boyutuyla ilgili kullanılabilirlik hususların aşağıdakileri içerir; Okuyucuya dair: Dikkat süresi, okunabilirlik, bilgi doygunluğu vb. Yazarlara dair: Tartışma sayfası gerginliği, önemsiz katkılar konusundaki tartışmalar, büyük bir maddenin nasıl bölüneceği üzerine tartışmalar vb. Katkılara dair: Katkıda bulunabilecek konuyla ilgili bilgi olmasına rağmen, belirli bir boyuta ulaştığında büyümesi önemli ölçüde kısıtlanan maddeler Diğer teknik konulara dair: Mobil tarayıcıların kısıtlamaları vb.Bir madde çok büyük olduğunda, onu daha küçük maddelere bölmeyi, bir kısmını yeni maddelere dönüştürmeyi ya da bir kısmını başka bir maddeye eklemeyi düşünün. Bir madde çok küçük olduğunda, mevcut bir veya daha fazla başka madde ile birleştirilebilir. Bu tür kararlar fikir birliği gerektirir. Maddelerin boyutuna ilişkin rehberler ve ayrıntılı çözümler aşağıda verilmiştir. Lisans yönergesi, herhangi bir içeriğin bir maddeden başka bir yeni veya mevcut maddeye kopyalandığında, ""ÖRNEK sayfasındaki içerik"" gibi bir değişiklik özeti kullanılması gerektiğini zorunlu kılar. Her Vikipedi maddesi bir evrim sürecindedir ve büyümeye devam etmesi muhtemeldir. Bir maddeyle işiniz bittiğinde diğer kullanıcılar söz konusu maddeyi değiştirmeye başlayacaklardır. Vikipedi, pratikte sınırsız depolama alanına sahiptir ancak uzun maddelerin okunması, gezilmesi ve anlaşılması daha zor olabilir. Yazdırıldığında bir veya iki sayfadan daha uzun olan bir madde, gezilmeyi kolaylaştırmak için bölümlere ayrılmalıdır (bakınız: Vikipedi:Biçem el kitabı). Çoğu uzun madde için bölümlere ayırma doğal bir davranıştır. Vikipedi'nin mobil versiyonu okuyucularına, bölümlerde gezilmeyi engelleyecek kadar uzun veya çok sayıda olmamasını sağlayarak yardım edilebilir. Kabaca 4.000 ila 10.000 kelimeye tekabül eden yaklaşık 30.000 bayt ila 50.000 bayt büyüklüğünde bir sayfa, ortalama hızla 30 ila 40 dakika arası bir sürede okunur (bir maddenin boyutu hakkında bilgi, sayfayı ziyaret ettikten sonra sol sütundaki ""sayfa bilgisi"" bağlantısından veya sağ üstteki ""geçmişi gör"" sekmesinden görülebilir). Özellikle teknik konuları kapsayan maddeler, genel olarak diğer maddelerden daha kısa olmalıdır. Maddenin iyi yazılmış olması koşuluyla bu tür maddeleri okuyan uzman okurlar uzunluğu veya detaycılığı bir şekilde kabul edebilir ancak teknik maddeler genel anlamda okuyucular için açık ve net olmalıdır. Uzun veya çok uzun bir maddenin kaçınılmaz olduğu zamanlar vardır ancak karmaşıklık daima en aza indirilmelidir. Bu maddeler anlaşılamadığında {{Kafa karıştırıcı}} ile etiketlenebilir. Okunabilirlik, kilit bir kriterdir. === Okunabilir düzyazı === Okunabilir düzyazı; dipnotlar ve referans bölümleri (""ayrıca bakınız"", ""dış bağlantılar"", ""kaynakça"" vb.), diyagramlar ve görüntüler, tablolar ve listeler, iç ve dış bağlantılar, biçimler gibi içerikler hariç, düzyazının ana gövdesini tanımlar. XTools karakter sayısı da dahil olmak üzere düzyazı bilgilerini gösterir (""genel istatistikler"" bölümündeki ""düzyazı"" kısmının altında). Şu anda bakılmakta olan bir maddede, sol sütundaki ""sayfa bilgisi"" bağlantısını tıklayıp en alttaki ""dış araçlar"" sekmesindeki ""katkılar"" bağlantısını tıklayarak ulaşılabilir. === Listeler, tablolar ve özetler === Listeler, tablolar ve diğer materyaller zaten özet formunda oldukları için, bu sayfaları özet tarzı yöntemiyle daha da azaltmak veya özetlemek uygun olmayabilir. Uzun bir listeyi veya tabloyu bölmenin veya azaltmanın ""doğal"" bir yolu yoksa, onu en iyi durumda bırakmak, ana maddede olacak şekilde tutmak veya bağımsız bir sayfaya bölmek daha uygun olabilir. Ne olursa olsun bir liste veya tablo, amacı ve kapsamı için mümkün olduğu kadar kısa tutulmalıdır. Çok fazla istatistiksel veri politikaya aykırıdır. Çevirmeli bağlantı, akıllı telefon ve düşük kaliteli geniş bant bağlantısı gibi düşük hızlı bağlantılar kullanan kullanıcılar olduğundan toplam madde boyutu makul bir şekilde düşük tutulmalıdır. Çevirmeli bağlantıda değişiklik yapmak için 32.000 bayt boyutundaki sayfadaki metnin görüntülenmesi yaklaşık 20 saniye sürer, bu nedenle ek görüntülerin eklenmesi gerekir ve bundan daha büyük sayfaların eski tarayıcılarda görüntülenmesi zor olur. Derinlik ve ayrıntı gerektiren konular için 200.000 bayttan büyük maddeler (~ 50 sayfa) bulunmaktadır ancak genellikle bu boyuttaki maddeler iki veya daha fazla alt maddeye ayrılır. Özel:UzunSayfalar, an itibarıyla boyutu en büyük olan maddelerin listesini gösterir. Büyük maddeler mobil tarayıcılar sorun yaratabilir çünkü bu cihazlarda genellikle bellek az ve işlemci yavaştır. Uzun sayfaların, tam olarak yüklenmesi ve işlenmesi çok zaman alabilir. Analog çevirmeli bir modeme bağlı masaüstü bilgisayar veya bazı mobil cihazların kablosuz bağlantıları gibi yavaş bağlantılar, uzun maddelerin çok uzun sürede yüklenmesine neden olabilir. Bir Vikipedi maddesi için üst sınır, MediaWiki yazılımı varsayılan madde boyutu sınırı olan 2.097.152 bayttır (~2 MB). Çok büyük maddeler, mantıksal olarak ayrı maddelere bölünmelidir. Uzun maddeler alfabetik, sayısal veya alt başlık olarak diğer sayfalara bölünür. Ayrıca bölünmüş parçaları dönüştürmeyi de düşünün. Uzun bir maddenin bir bölümünü bağımsız başla bir maddeye böldüğünüzde, kaldırılan içeriğin kısa bir özetini önceki maddeye bırakmalısınız. Vikipedi'nin, değişiklik yapılmasına izin veren ancak tekrar kullanırken içeriğe katkıda bulunanlara atıfta bulunulmasını gerektiren lisans gerekliliklerine uyması için yeni sayfa ""içerik [[madde adı]]'ndan alındı"" notunu içeren bir değişiklik özeti ile oluşturulmalıdır (bu adımı ve sayfa adını ekleme kısmını atlamayın). Ayrıca maddeyi olası silinmelere karşı korumak, veri kaybını önlemek ve madde tarihsel geçmişinin silinmesini önlemek için kaynak maddenin (yani uzun maddenin) değişiklik özetinde de ""içerik [[madde adı]]'na aktarıldı"" şeklinde bir not yazılmalıdır. Bunun için her iki maddenin tartışma sayfalarına {{Kopyalandı}} şablonu yerleştirilebilir. Ayrıca sayfaları madde dizileri şeklinde gruplandırabileceğinizi de unutmayın. === Aceleye gerek yok === Tarayıcılar geliştikçe veya maddeler büyümeye başladığında bir maddeyi bölmek için acele etmeye gerek yoktur. Bazen bir maddenin konuya yeterli kapsamı sağlaması için büyük boyutta olması gerekir. Eğer emin değilseniz veya bir maddenin olması gereken boyut kapsamı belirsizse bu konuya ilişkin maddenin tartışma sayfasında bir tartışma başlatın. Konuya birkaç kısa madde olarak bakılıp bakılmayacağını ve eğer öyleyse, onları en iyi nasıl organize edeceğinizi diğer kullanıcıların görüşünü alarak belirleyin. Eğer tartışma ilerlemiyorsa maddeye {{Çok uzun}} şablonu ekleyin. === Önemsiz veya tartışmalı bölümleri kırpmak === Bazen kendi başına önemsiz görünen bir konu ayrıntılı konulara değinen büyük bir madde için uygun olabilirken, bu bilgilerin başka bir maddelere aktarılması uygunsuz olabilir. Çoğu durumda, yeterli bir değişiklik özeti bırakmadan tartışmalı bir bölümü özel olarak kırpmak tarafsız bir bakış açısına aykırıdır. Aynı zamanda, özellikle ana maddede kaldırılmasına yönelik fikir birliği bulunan bilgileri içeren yeni bir madde oluşturmak da tarafsız bakış açısı politikasını ihlal eder. Önemsiz gördüğünüz veya tartışmalı bölümleri kırpmadan önce maddenin tartışma sayfasında fikrinizi diğer kullanıcılarla tartışın ve fikir birliği arayın. Zira size göre önemsiz olan bir ibare başka kullanıcılar için önemli olabilir. Ayrıca maddeyi bölerken için diğer topluluk ilkelerini de göz önünde bulundurun ve kırpılan maddenin başlığının ve içeriğinin tarafsız bir bakış açısını yansıttığından emin olun. === İstenmeyen bir bölümü kırmak === Bir maddenin bir kısmı işlevsiz katkılara dayalıysa (örneğin ""dış bağlantılar"" veya ""notlar"" bölümü gibi), içerikleri başka bir maddeye taşırken bunları kaldırmanın ana maddenin temizlenmesine yardımcı olabileceğini unutmayın. Ancak tamamen işlevsiz katkıları kaldırdığınızdan emin olun. Diğer kullanıcılardan itiraz gelirse, muhtemelen düşünemediğiniz bir durum vardır, içeriğin kaldırılmasına dair fikirlerinizi maddenin tartışma sayfasında belirtin. Bir madde ansiklopediye dahil edilmek için uygun olmayan büyük miktarda içerik içeriyorsa, bu içeriği kaldırmak yeni bir madde oluşturmaktan daha iyidir. === Boyut rehberi === Maddeleri bölmek ve küçük sayfaları birleştirmek için bazı yararlı kurallar; Lütfen unutmayın Bu kurallar sadece okunabilir düz yazı için geçerlidir ve Viki biçimlendirme işlemlerine (geçmiş listelerinde veya diğer yöntemlerle bulunur) uygulanmaz ve her bir 1000 bayt (~1 kB) 1000 karaktere eşdeğerdir. Bir maddedeki karakter sayısı XTools yardımıyla (ya da ilgili maddedeyken sol sütundaki ""Sayfa bilgisi"" bağlantısını tıklayıp en alttaki ""Dış araçlar"" sekmesindeki ""Katkılar"" linkini tıklayarak) bulunabilir. Bu temel kurallar anlam ayrımı sayfalarında daha az uygulanır ve doğal olarak yönlendirme sayfalarında geçerli değildir. Bununla birlikte belirli konular bazında oluşturulmuş listelerde bölme işleminin uygulanması genel itibariyle uygunsuzdur, özellikle de madde bölme işlemi için tabloların kırpılması gerektiriyorsa bölme işlemi tercih edilmez. Biçimlendirme veya işaretleme dili, bir belgeyi değiştirmek ve okunabilir hale getirmek için kullanılan koddur. Viki biçimlendirmesi, Vikipedi'de kullanılan kodlardır. Biçimlendirme boyutu, hem okunabilir düzyazıyı, hem Viki kodlarını hem de görüntüler veya ses klipleri gibi maddede kullanılan dosyaları içerir. Biçimlendirme boyutu her zaman yukarıdaki boyut rehberinde anlatılan okunabilir düzyazı boyutundan büyük veya ona eşit olur. Bir sayfanın biçimlendirme boyutunu bayt olarak sayfa geçmişinden görebilirsiniz. Ayrıca sağ üstteki arama kutusuna intitle:Madde başlığı yazılması, hem maddede geçen kelimelerin sayısını hem de maddenin kilobayt cinsinden boyutunu gösterir. Ancak unutulmamalıdır ki, çoğu durumda bu bilgiler tek başlarına bir maddenin bölünmesinin gerekip gerekmediğine dair güvenilir göstergeler değildir. Biçimlendirme boyutuna göre en büyük maddeler Özel:UzunSayfalar'da listelenmiştir. Sayfanın tamamı yerine bir bölümünü değiştirmenin bekleme süresini azalttığını ve birçok kullanıcı için büyük sayfa sorununu giderdiğini unutmayın. Yine de yavaş modemleri olan okuyucular tüm sayfanın yüklenmesini beklemek zorunda kalacaklardır. Tercihlerinizi (sağ üstteki ""tercihlerim"" sayfasında yer alan ""görünüm"" sekmesindeki ""taslak bağlantısı biçimi için sınır"" kısmını değiştirerek) belirli bir boyuttan daha küçük sayfalara bağlantıların farklı renkte görünmesi için ayarlayabilirsiniz. Bu bağlamda ""boyut"", değişiklik kutusunda görülen kaynak metnin boyutu anlamına gelir. İçerik, sadece maddeyi kısaltmak amacıyla kaldırılmamalıdır. Çok uzun bir maddeyle karşılaştıysanız, maddeyi değiştiremezseniz veya değiştirmeye çalıştığınızda tarayıcınız maddenin sonunda yer alan cümleleri göstermezse, sorunu çözmenin birkaç yolu vardır. En iyi yol, mümkünse daha modern bir web tarayıcısına geçmektir. Mevcut tarayıcınızı son sürüme yükseltmek daha iyi güvenlik, daha modern HTML'ye yazılmış içeriiklerin görüntülenmesi ve hata düzeltmeleri gibi çok sayıda yararı vardır. Vikipedi'deki birçok madde kalıcı olarak 32.000 bayttan daha uzun olabilir, bu nedenle eski tarayıcılar uzun maddelerle ilgili zaman zaman sorun yaşamaya devam edecektir. Genellikle, maddedeki her başlığın yanında gördüğünüz ""kaynağı değiştir"" bağlantılarını kullanarak maddeyi tek seferde bölüm şeklinde değiştirebilirsiniz. Bu yol, bölümler 32.000 bayttan uzun olmadıkça sağlıklı çalışır, zaten istisnalar hariç bir ""bölüm"" bu kadar büyük boyutlu olmamalıdır. Bir maddenin ilk giriş metnini, bu metinden bir sonraki bölümü değiştirdikten sonra URL'nin §ion=1 kısmını §ion=0 olarak değiştirebilirsiniz. ""Görünümler"" bölümündeki ""yeni bölüm"" bağlantısını (varsa) kullanarak veya mevcut bir bölümü değiştirerek ve ikinci yeni bir başlık satırı ekleyerek yeni bir bölüm oluşturabilirsiniz. Yine de bir maddeyi değiştirmek için çok uzun bir bölümle karşılaşırsanız veya konuyla ilgili başka sorunlarınız varsa, danışma masasından yardım talebinde bulunabilirsiniz. Mevcut bir metni değiştirmeden yeni bir yorum göndermenize olanak tanıyan ""yeni bölüm"" kısmını inceleyin. Özel:UzunSayfalar Vikipedi:Birleştirme Testi Vikipedi:Madde dizileri" 51 Vikipedi:VND Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 52 Vikipedi:Vikipedi ne değildir Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 53 Vikipedi:Hızlı silme Vikipedi:Hızlı silme 8 "Bu sayfa Vikipedi'nin silme politikasının bir parçasıdır ve hızlı silme işleminin kurallarını anlatmaktadır. Aşağıdaki durumlarla karşılaşıldığında hizmetliler sayfayı gördüğü anda silebilirler. Silinmeye aday gösterilmiş bir sayfa, aşağıdaki maddelerden bir veya birkaçına uysa bile hızlı sil ile silinemez ve tartışmayla silme (kategoriler için) yöntemi uygulanır. Ayrıca varlığı konusunda tartışma olan veya tartışmalı bir içeriğe sahip olan herhangi bir sayfa da hızlı silme politikasına dayanılarak silinemez. Hizmetlilerin hızlı silme işlemi uygularken, ilgili politikanın hangi maddesine göre işlemi uyguladığını belirtmesi gereklidir. Örneğin; deneme olarak tanımlanabilecek yeni bir madde hızlı silme işlemi ile silinecekse, hizmetli maddeyi silerken, neden kısmına Vikipedi:Hızlı silme Genel, 2 benzeri bir ifade koymalıdır. Bu kriterler, tüm isim alanları için geçerlidir. G1. Anlamsız karakter dizilerinden ibaret olan sayfalar silinebilir. Örneğin: “nafnşew359cşs.ndc30” veya “traa laa laaa”. Buna: Vandalizm, kısa veya kaynaksız içerik, kötü yazım, partizan nutuklar, imkansız teoriler ve kötü bir tercümeye sahip içerikler dâhil değildir. G2. Deneme amacıyla oluşturulmuş sayfalar silinebilir. Örneğin: “Gerçekten bir sayfada değişiklik yapabilir miyim?!” '''Kalın yazı'''[[Dosya:]] G3. Vandalizm amacıyla oluşturulmuş sayfalar silinebilir. Ad değiştirme vandalizmi sonucu oluşan yönlendirme sayfaları da buna dâhildir. G4. Daha önce silinmiş içeriğin büyük ölçüde aynısına sahip sayfalar silinebilir. SAS tartışması sonucunda veya hızlı silme ile silinen herhangi bir sayfayla büyük ölçüde benzerlik taşıyan herhangi bir isimdeki sayfalar, SAS kararı emsal kabul edilerek silinebilir. Tekrar silinmeden önce, hizmetlinin, içeriğin büyük ölçüde aynı olduğundan ve aynı konuda yeni bir madde olmadığından emin olması gerekmektedir. G6. Sayfayı oluşturan kullanıcının isteğiyle silinebilir. Eğer bir sayfayı oluşturan kişi, yazdığı sayfa başka hiçbir kişi tarafından değişikliğe uğramamışsa ve/veya kullanıcı tarafından yanlışlıkla açılmışsa, sayfanın silinmesini isteyebilir. Bu istek sebebiyle söz konusu sayfa silinir. G7. Silinen sayfaların tartışma sayfaları da silinebilir. Eğer sayfanın niçin silindiğine dair bir tartışma içermiyorsa hızlı silme ile silinebilir. G8. Temizlik amacıyla silinebilir. Tartışma yaratmayacak bakım ve temizlik işlemleri, sayfa geçmişlerini birleştirme, bir isim değişikliği işlemini geri alma ve sadece tek bir maddeye bağlantı veren bir anlam ayrımı sayfasını silme amacıyla sayfalar silinebilir. G9. Telif hakkı ihlâli oluşturan sayfalar silinebilir. Telif hakları saklı bir kaynaktan alındığı kesin olarak belirlenen ya da bu konuda ciddi şüpheler bulunan her türlü içerik için hızlı silme işlemi uygulanabilir. Eğer telif hakkı ihlali taşıyan içerik küçük bir kısımsa veya sayfanın belirli bir kısmına eklenmişse, sayfanın hızlı sil ile silinmesinden ziyade ilgili kısımların çıkarılması tavsiye edilebilir. G10. Saldırı içeren sayfalar ve dosyalar silinebilir. Saldırı, hakaret dışında bir amaca hizmet etmeyen içeriğe sahip sayfa ve dosyalar (örneğin ""... bir salaktır"" benzeri bir içerik barındıran bir madde) silinebilir. Herhangi bir şahsa, topluluğa, kuruma ya da fikre yoğun biçimde saldırı niteliği taşıyan ve geri alınacak tarafsız bir sürümü bulunmayan sayfalar buna dâhildir. Parodi amaçlı resim veya medya bu kapsama girmez. G11. Yoğun reklam içeren sayfalar silinebilir. Yalnızca bir şirketin, ürünün, grubun veya hizmetin reklamını yapan ve ansiklopedik olabilmesi için baştan yazılması gereken sayfalar silinebilir. Unutmayınız ki herhangi bir madde, konusu sırf bir şirket, ürün, grup veya hizmeti içeriyor diye bu kriterin uygulanabileceği bir durum yaratmaz: Yoğun şekilde reklam içeren bir maddenin uygunsuz içerik de barındırması gerekmektedir. Eğer herhangi bir madde daha önce silinme prosedürüne dâhil edilmiş, fakat sonuç olarak silinmemiş ise, bu kriter ile hızlı silinmesi mümkün değildir. G12. İçeriği geliştirmeye yönelik olmayan tartışma sayfaları silinebilir. Tartışma sayfası tamamen bu tür yorumlardan oluşmadıkça silme işlemi yapılamaz. Geliştirme amaçlı yorumlar mevcutsa sayfa silinmez, sadece ilgisiz yorumlar çıkartılır. Bu kriterler, ansiklopediyi oluşturan maddeler için geçerlidir. M1. Çok az bilgi taşıyan ya da hiç bilgi taşımayan kısa içerikli sayfalar silinebilir. Örneğin: “Fabrikası olan garip bir adamdı.” Maddenin taslak madde kriterlerini sağlayan, bütünsel anlatımlı bir içeriğe sahip olması durumunda, madde yetersiz içerik gerekçesiyle silinemez. M2. Yabancı dilde yazılmış maddeler silinebilir. İçerik olarak sadece yabancı dilde metne sahip maddeler. M3. İçeriğe sahip olmayan maddeler silinebilir. İçerik olarak sadece dış bağlantı, Göz at, Ayrıca bakınız, şablon veya başlığın tekrarını içeren maddeler. M4. Başka bir Wikimedia projesine aktarılmış maddeler silinebilir. Başka bir Wikimedia projesine aktarıma dair şablonlardan birini içeren veya silmeye aday olduktan sonra, oylama ile başka bir projeye aktarılmasına karar verilen ve aktarılan maddeler, işlem başarıyla yapıldıktan ve maddenin yazarı aktarımdan haberdar edildikten sonra silinebilir. M6. Kayda değer olmayan kurgusal veya gerçek kişi, grup, kurum, ürün, eser veya internet içerikleri ile ilgili sayfalar silinebilir. Genel olarak kayda değerlik ana yönergesi ve alt-yönergelerinin sunduğu kıstaslara bariz bir şekilde uymayan maddeler için bu kural kullanılabilir. Bununla birlikte dikkatli bir şekilde kullanılmalı; kayda değerlik kıstasları ile uyumsuzluğun bariz olmadığı, tartışmalı olduğu durumlarda hızlı silme uygulanmamalıdır. Bunun yerine kayda değerlik tartışması açılabilir veya kayda değerlik sorunu nedeniyle {{kopyala:Bekletmeli sil}} şablonu konulabilir. M8. Düzen ve ansiklopediklik açısından uygunsuz maddeler, aşağıda belirtilen kriterlere uyuyorsa silinebilir. Eğer bir madde,Çalışma var şablonu barındırmıyorsa, ve, İçeriğinin büyük bir kısmında viki işaret dili kodu bulundurmuyorsa, ve, Taraflı veya yanlış bir içerik barındırıyorsa veya içeriğinin en az %30'luk kısmı Türkçe dışındaki bir dilde ise,hızlı sil ile silinebilir. Bununla birlikte, eğer madde kayıtlı bir kullanıcı tarafından yaratılmışsa, silme işleminden önce veya sonra, kullanıcı ilgili Hızlı Silme kriterinden haberdar edilmelidir. IP numarasıyla katılan anonim bir kullanıcı tarafından yaratılmışsa, maddenin ilgili yazarına haber verilmesine gerek yoktur. M9. Niteliksiz makine çevirilerinden ibaret olan sayfalar silinebilir. Oluşturulan maddede önemli anlam bozuklukları yaratan, çeşitli makine çevirisi araçlarıyla yapılıp önemli bir düzeltme geçirmeden eklendiği belirlenen maddeler silinebilir. Bu kriterler, tüm isim alanlarında geçerlidir ve yönlendirme sayfalarını konu alır. Y1. Var olmayan sayfalara olan yönlendirmeler silinebilir. Eğer mümkünse söz konusu yönlendirme, uygun ve var olan bir başka maddeye yönlendirilmeli, yoksa hızlı sil ile silinebilir. Y2. Büyük bir yazım hatası içeren veya uygunluk açısından hatalı oluşturulmuş yönlendirmeler silinebilir. Eğer söz konusu yazım hatası sıklıkla yapılan bir hataysa yönlendirmenin kalmasında sakınca yoktur. Y3. Farklı isim alanları arasındaki yönlendirmeler silinebilir. Örneğin: Vikipedi→Şablon, Şablon→Madde, Madde→Kullanıcı. VP ve KAT gibi kısayol kısaltmaları bu kapsama dâhil değildir. D1. Çift kopya dosyalardan birisi silinebilir. Dosya, Vikipedi'de veya Wikimedia Commons'ta hâlihazırda bulunan bir dosyanın aynısı/kopyası ise, dosya formatı aynı, çözünürlüğü ise aynı veya daha düşükse, bu kopya silinebilir. Commons üzerinden yüklenen dosyaların Vikipedi üzerinde açılan sayfaları, dosyalar seçkin statüsüne sahip değilse silinebilir. D2. Bozuk, boş veya taşınmış dosyalar silinebilir. D3. Uygunsuz lisanslı dosyalar silinebilir. Adil kullanım politikası dâhilinde kullanılabilecekler hariç ""sadece ticari olmayan kullanıma açık"", ""izne tabi"" veya ""resmin değiştirilmesi sınırlandırılmış"" dosyalar Vikipedi'nin telif politikaları açısından uygunsuzdur. D4. Lisans veya kaynak bilgisi eksik olan dosyalar silinebilir. Yüklenen her dosyanın lisans ve kaynak bilgisi olmalıdır. Lisansı veya kaynağı belirtilmemiş dosyalar, lisansı belirsizse {{yk:Lisanssız dosya}}, kaynağı belirsizse {{yk:Kaynaksız dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda belirsizliğin giderilmemiş olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. D5. Kullanılmayan adil kullanım dosyaları silinebilir. Serbest bir lisans veya kamu malı kapsamında olmayan telif hakkı saklı (adil kullanım vb.) dosyalar, herhangi bir maddede kullanılmadığı takdirde, {{yk:Kullanılmayan dosya}} ile işaretlenir. 7 günlük süre sonunda kullanıma sokulmamış olması durumunda bu dosyalar hızlı silinmelidir. Bu kullanılmayan dosyanın eğer daha önceki kullanımı, sadece silinmiş bir maddedeyse ve başka bir maddede kullanılması muhtemel değilse, bu dosya hızlı silinebilir. D6. Adil kullanımı hatalı belirtilmiş dosyalar silinebilir. Yanlış adil kullanım etiketine sahip (herhangi bir maskot resmi için {{Logo}} etiketi gibi) dosyalar ile içerikte kullanımı adil kullanım politikasına uymayan dosyalar silinebilir. D7. Kullanımı gerekçelendirilmemiş dosyalar silinebilir. 1 Ekim 2008 tarihinden sonra yüklenen özgür olmayan dosyalar adil kullanıma giriyor olmasına rağmen kullanım gerekçelendirilmesi yapılmamışsa, {{yk:Gerekçesiz dosya}} ile işaretlenir. 7 günlük süre sonunda gerekçelendirme yapılmamış olması durumunda, bu dosyalar silinmelidir. D8. Herhangi bir sayfada kullanılmayan ansiklopedik açıdan değersiz dosyalar silinebilir. Özgür lisanslı olmalarına rağmen ansiklopedik değer taşımayan ve (kullanıcı sayfaları da dâhil olmak üzere) herhangi bir sayfada kullanılmayan her türlü dosya silinebilir. Eğer dosyanın ansiklopedik değeri tartışmalıysa hızlı silinemez. D9. Kullanışsız dosyalar silinebilir. Resim, video ve ses dosyaları dışında kalan dosyalar (Örn: .doc, .pdf veya .xls dosyaları) herhangi bir maddede kullanılmıyor ve ansiklopedik kullanımı olmadığı düşünülüyorsa silinebilirler. D10. Özgür lisanslı olmayan SVG ya da diğer vektörel dosyalar silinebilir. SVG gibi vektörel dosyalar adil kullanım politikası uyarınca özgür lisanslı olmamaları durumunda silinebilirler. D11. Şüpheli dosyalar silinebilir. Verilen bilgilerinin doğruluğu konusunda şüpheler olan dosyalar, {{yk:Şüpheli dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda bu şüphenin giderilmemiş olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. D12. Tanımlanamayan dosyalar silinebilir. Bir dosya herhangi bir tanım bilgisi içermiyorsa ve dosyanın kendisinden de konusu ve tanımı net olarak belli olmuyorsa, {{yk:Tanımsız dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda sorunun giderilmemiş olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. D13. İçeriği kaynaklandırılmamış dosyalar silinebilir. Bir dosya içeriği kaynaksız bir grafikse (basit grafikler hariç) {{yk:İçeriği kaynaksız dosya}} şablonuyla işaretlenir. 7 günlük süre sonunda içeriğin kaynaklandırılmamış olması durumunda bu dosyalar silinmelidir. K1. Boş kategoriler silinebilir. En azından 4 gün süresince sayfa veya alt kategori içermeyen, tek içeriği üst kategoriye bağlantı olan kategoriler hızlı silme ile silinebilir. Eğer söz konusu kategori silmeye aday ise, hızlı silme uygulanamaz. K2. İsmi düzeltilen kategoriler silinebilir. Yeniden adlandırılıp, içeriği boşaltılmış hızlı silinebilecek kategoriler için örnekler:Yazım hatası düzeltmeleri: Kitpalar → Kitaplar. Büyük harf düzeltmeleri: orta Dünya karakterleri → Orta Dünya karakterleri Tekil kelimelerin çoğul yapılması: Roman → Romanlar Kısaltmalarının açılması: ABD → Amerika Birleşik Devletleri İsmin kategori tartışması sonucu düzeltilmesi: Kategori:Nazi karşıtı hareketleri K3. Şablon kategorileri silinebilir. Şablon silindikten veya kategorileri değiştirildikten sonra kalan kategoriler. KS2. Var olmayan kullanıcıların kullanıcı sayfaları silinebilir. Oturum açmamış olan anonim kullanıcıların tartışma sayfaları, yazılmış mesajlar geçerli olmadığı zaman silinir. Böylece aynı IP numarasıyla değişiklik yapan yeni anonim kullanıcıların aklı karışmaz. KS3. Adil kullanım galerileri silinebilir. Kullanıcı alanlarında bulunan ve çoğunlukla adil kullanım kaynaklı resimler barındıran kullanıcı sayfaları silinebilir. KS4. Vikipedi'yi yalnızca kişisel sayfa olarak kullananların kullanıcı sayfaları silinebilir. Vikipedi'nin hedefleriyle yakından ilgili olmayan yazı, bilgi, tartışma ve/veya etkinliklerinden oluşan kullanıcı sayfaları silinebilir. Vikipedi:Kullanıcı sayfası#Kullanıcı sayfamda neler olabilir? bölümünde yer alan kurallara uygun olan sayfalar bu durumun istisnasıdır. Ş1. Bölücü veya kışkırtıcı şablonlar silinebilir. Ş2. Kullanılmayan şablonlar silinebilir. ""kopyala:"" komutuyla kullanılması gereken şablonlar da kullanılmayan şablonlar arasında listelenebileceği için, bu tür şablonlar sadece ihtiyaç duyulmaması durumunda silinmelidir. P1. Madde kriterlerine uymayan portaller silinebilir. P2. Sadece taslak hâlinde bulunan bir maddeye dayanan veya portalin başlığı altında gösterilmeye uygun, konuyu detaylandıran, taslaklar hariç en az üç maddeye sahip olmayan portaller silinebilir. P3. Taslak portaller silinebilir. P4. 31 Temmuz 2022 tarihinden sonra oluşturulan portaller silinebilir. Türkçe Vikipedi topluluğunun aldığı karar doğrultusunda, 31 Temmuz 2022 tarihi itibarıyla Türkçe Vikipedi'de portal sistemi sonlandırılmıştır. Bu karar kapsamında, 31 Temmuz 2022 tarihinden önce oluşturulmuş portaller, tarihsel bir kayıt olarak korunmaktadır. 31 Temmuz 2022 tarihinden sonra oluşturulan portaller, bu gerekçeyle hızlı silinir. G5 - Bu kriter kaldırılmıştır. M5 - Bu kriter G10 kriterine taşınmıştır. M7 - Bu kriter G9 kriterine taşınmıştır. KS1 - Bu kriter G6 kriterine taşınmıştır. Hızlı silme şablonu Vikipedi:Silme politikası Vikipedi:Silinmeye aday sayfalar (SAS) Silinmeye aday sayfa şablonu Vikipedi:Hizmetliler için silme yönergeleri Hızlı silinmeye aday sayfalar" 54 Vikipedi:Adlandırma kuralları Vikipedi:Adlandırma kuralları 9 "Madde adı, madde içeriğinin üstünde görülen, sayfanın adı olarak işlev gören ve sayfa URL'sinde bulunan başlıktır. Madde adı, ilgili maddede işlenen konuyu belirtir ve maddenin, diğer maddelerden ayırt edilmesini sağlar. Madde adı, ilgili maddenin konusu için kullanılan ad ya da maddede işlenen konuyu tanımlayıcı bir ad olabilir. Zaman zaman madde adı için birden fazla uygun seçenek vardır ve bu durumda bu adların en uygunu, madde adı olarak belirlenir. En uygun adın belirlenmesi için ise güvenilir Türkçe kaynaklarda geçen yaygın kullanım, benzer alandaki maddelerde kullanılan adlar gibi birtakım noktalara dikkat edilerek kullanıcılar arasında tartışmalar yürütülür ve potansiyel adlardan en uygunu seçilir. Böyle durumlarda, diğer potansiyel adların ise bu maddeye yönlendirilmesi gerekmektedir. Aynı ada sahip birden fazla madde olamayacağından, aynı ada sahip olması gerektiği düşünülen maddeler arasında anlam ayrımı yapmak ve farklı biçemlerde madde adı oluşturmak gerekir. Bu sayfada, yalnızca maddelerin adlandırılmasına dair içerik bulunmaktadır ve bu içeriğin kategoriler, şablonlar gibi diğer ad alanına sahip sayfalar için geçerliliği yoktur. Sayfanın sağında yer alan kutuda, bazı konulara dair özelleştirilmiş adlandırma yönergeleri yer almaktadır. Eğer bir madde adı uygunsuzsa, politikalara uygun bir şekilde yeniden adlandırılır. Konuyla ilgili olarak Yardım:Sayfanın ismini değiştirmek ve Vikipedi:Sayfa taşıma talepleri sayfaları da incelenebilir. Bir madde adı seçilirken dikkat edilecek ilk husus, bu maddenin konusuna atıfta bulunan güvenilir Türkçe kaynaklar incelenerek kullanılacak adın doğrulanabilir olmasıdır. Bazı durumlarda bir madde için birden fazla uygun ad olabilir. Bu durumda kullanıcılar, en uygun adın belirlenmesi konusunda, bu sayfada belirtilen hususları dikkate alarak fikir birliği ile sonuçlanacak tartışmalar yürütmelidir. Uygun bir madde adı, aşağıdaki noktaları sağlamış olan bir madde adıdır: Tanınırlık - Konunun tanımı veya adı olan madde adı, tanınır ve kaynaklarda kullanılır. Doğallık - Madde adı, okuyucuların bakabileceği veya arayabileceği, kullanıcıların ise madde yazımında doğal olarak bu şekilde kullanacağı bir addır. Detaylılık - Madde adı, maddenin konusunu uygun bir biçimde tanımlayacak ve diğer konulardan ayrılmasını sağlayacak kadar detaylıdır. Kısalık - Madde adı, maddenin konusunu tanımlamak ve diğer konulardan ayırmak için yeterlidir, gereksiz yere uzatılmamıştır. Tutarlılık - Madde adı, benzer ada sahip maddelerle tutarlılık gösterir.Yukarıda bahsedilen noktalar kurallar değil, amaçlardır ve bir madde adının her zaman tamamını karşılaması beklenemez. Birçok konu için, yukarıdaki amaçları kolayca karşılayan ve bariz belli olan bir ad vardır. Bu durumda bu ad hemen kullanılır. Ancak bazı durumlarda en uygun seçenek açık bir biçimde görünmez ve bu durumda birtakım kuralları uygulayarak en uygun adı tespit etmek gerekir. Bunun için kullanıcılar arasında fikir birliği aranmalıdır. Örneğin daha tanınmış, doğal ve kısa olan Birleşik Krallık adı, daha detaylı olan Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı yerine madde adı olarak tercih edilmiştir (daha fazla ayrıntı için yaygın kullanılan adlar başlığına bakınız). Bir madde için birden fazla uygun ad varsa veya bu maddeye ulaşmak için farklı biçemlerde aramalar yapılıyorsa, bu adları da ilgili maddeye yönlendirmek gerekir. Bir adın birden fazla madde için uygun olduğu durumlarda ise bu maddeler arasında anlam ayrımı oluşturulur. Vikipedi'deki madde adları genel olarak, maddenin konusu için yaygın olarak kullanılan adlar arasından seçilir. Ancak bazı maddeler için birden fazla yaygın kullanılan ad mevcutken bazı adlar da yaygın olarak birden fazla konu için uygun olabilir, bu da hangi adın kullanılması gerektiğine dair tartışmalara yol açar. Genelde, güvenilir Türkçe kaynaklarda kullanılan adlar arasından en yaygın olan ad seçilse de her madde için yaygın adın kullanımı geçerli olmayabilir. Eğer bir konu için açık ve net bir biçimde kullanılan yaygın bir ad yoksa, yapılacak tartışmalar sonucunda kullanıcılar arasında en uygun adın ne olduğuna dair bir fikir birliği aranmalıdır. Vikipedi'de madde adlarının; resmî adlar, doğum adları, özgün adlar veya bilimsel adlar arasından seçilmesi zorunluluğu yoktur. Bir konuyu tanımlayan adlardan birisi resmî ada göre çok daha yaygın kullanılıyorsa, resmî ad yerine bu ad tercih edilebilir. Örneğin, gerçek adı olan ""William Jefferson Clinton"" yerine Bill Clinton, resmî adı ""Uruguay Doğu Cumhuriyeti"" yerine Uruguay, Türkçe karşılığı olan ""tekli"" yerine Türkçe kaynaklardaki yaygın kullanımı sebebiyle single adı tercih edilmiştir. Genel olarak yaygın kullanılan adlar arasından madde adı belirlenmesine karşın, madde adı seçiminde tek belirleyici unsur bu değildir ve bu sayfada yer alan diğer içeriklerle birlikte değerlendirme yapılmalıdır. Örneğin güvenilir Türkçe kaynaklardaki yaygın kullanımı ""Bayern Münih"" olan futbol kulübünü konu alan maddenin adı, spor maddeleriyle ilgili adlandırma kurallarına dayanılarak ""FC Bayern München"" olarak belirlenmiştir. Güvenilir Türkçe kaynaklardaki daha yaygın kullanımı ""Maria Sharapova"" olan Rus tenisçiyi konu alan madde ise; kişinin özgün Rusça adının İngilizceye göre transkripsiyonu olmasından ötürü bu şekilde adlandırılmak yerine Rusçanın Türkçeye göre transkripsiyonu olan Mariya Şarapova olarak adlandırılmıştır. Hangi adın daha yaygın olduğunu tespit etmek için uluslararası kuruluşlar, Türkçe medya organları, ansiklopediler, veri tabanları, bilimsel organ ve yayınlardaki kullanımlar incelenebilir. Arama motoru kullanılarak İnternet üzerinde yapılan bir arama da yardımcı olabilir, ancak bu aramada Türkçe sonuçlar esas alınmalıdır. === Ad değişiklikleri === Kimi durumlarda bir maddenin konusu için kullanılan adda değişiklik yaşanabilir. Bu gibi durumlarda, ad değişikliği sonrasında yayınlanan kaynaklar daha fazla göz önünde bulundurulmalıdır. Yaşanan ad değişikliği sonrasında yayınlanan kaynaklar yeni adı benimsemiş ve kullanmakta ise, Vikipedi'de kullanılan adın da değiştirilmesi tartışılabilir. Ancak yeni ad, eski ada göre yaygın olarak benimsenmemişse, daha yaygın olarak kullanılan eski adın Vikipedi'de de kullanılmasına devam edilmelidir. Vikipedi kâhin değildir ve gelecekte hangi adın benimseneceği veya daha yaygın olarak kullanılacağı bilinemez. Bir madde adının tarafsız bakış açısı politikası ile çelişip çelişmediği konusunda zaman zaman tartışmalar yaşanmaktadır. Bu tip sorunları çözmek adına kimi zaman, güvenilir kaynaklarda kullanılan ad yerine Vikipedi kullanıcıları tarafından oluşturulan betimleyici ad kullanılması tercih edilir. === Tarafsız olmayan fakat yaygın kullanılan adlar === Bazı durumlarda bir maddenin konusu için güvenilir Türkçe kaynaklarda yaygın olarak kullanılan ad, Vikipedi'nin normalde kaçınmaya çalıştığı taraflı ifadeler içerebilir. Kullanılan adın bu konu için oldukça yerleşmiş ve yaygın olması durumunda, tarafsız olmayan ifadeler içermesine karşın madde adı olarak bu adın kullanılması tercih edilebilmektedir. Örneğin, İstanbul'un Fethi adı, güvenilir Türkçe kaynaklarda oldukça yaygın olarak kullanıldığından madde adı olarak belirlenmiştir. Oysaki ""fetih"" kelimesi, ilgili kuşatmanın bir tarafının bakış açısına göredir ve tam olarak tarafsız değildir. === Yargılayıcı olmayan betimleyici madde adları === Bazı durumlarda, madde adı için en iyi seçenek, maddenin konusunu betimleyici bir kelime grubudur. Bunlar genelde, yalnızca o maddeler için oluşturulmuş ve tarafsız bir bakış açısı yansıtan isimlerdir. Örneğin, Usame bin Ladin'in ölümü maddesi betimleyici bir madde adıdır ve tarafsız bir şekilde maddenin konusunu tanımlar. Bu gibi bir isim oluşturulurken yargı belirten ve tarafsız olmayan kelimelerden kaçınmak gerekir. Buna karşın, tarafsız olmasa da yaygın kullanılan adlar, betimleyici madde adlarına dahil edilerek kullanılabilir. Örneğin, Suriye İç Savaşı'nın sivil ayaklanma safhası maddesinde, Suriye İç Savaşı dahil edilerek betimleyici bir madde adı oluşturulmuştur. Betimleyici adlar kullanılırken de kaynaklardan faydalanılması, kaynaklarda kullanılan ifadelerin göz önünde bulundurulması ve kullanılacak adın, diğer benzer madde adlarıyla uyumlu olması gerekmektedir. Bazı konularla ilgili maddelerde bazı standart adlandırma kuralları belirlenmiştir ve adlandırmaların bu yönergelere göre yapılması gerekir. Bu yönergelere, bu sayfanın en başında, sağ kısımda yer alan kutudan veya ilgili kategoriden ulaşılabilir. Bu yönergelerin bazılarında, seçilen madde adlarının güvenilir Türkçe kaynaklarda en yaygın kullanılan adla aynı olmaması gibi bir durumla karşılaşılabilir. İlgili yönergeler, benzer alanlardaki madde adlarında bir uyum ve standart yakalamak amacıyla oluşturulmuştur. Genel olarak madde adları, maddenin konusunu tanımlayacak kadar detaylıdır ve aşırı detaya girilmemiştir. Örneğin, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği aşırı detaylı bir addır ve bu konu için Sovyetler Birliği kullanımı yeterlidir. Bir madde için en uygun olan adın birebir kullanımı, aynı ada sahip olan veya olma potansiyeli olan maddelerin varlığı sebebiyle her zaman mümkün değildir. Bu gibi durumlarda iki madde arasında bir anlam ayrımı oluşturmak gerekir. Yukarıda bahsedildiği gibi madde adlarında, maddenin konusunu diğerlerinden ayırt edecek kadar detaya girilmesi yeterlidir. Örneğin, ilgili kelimenin ilk anlamı olan duman maddesinden ayırt etmek için ""Duman (müzik grubu)"" olarak adlandırılan maddenin ""Duman (rock müzik grubu)"" şeklinde adlandırılması doğru değildir, çünkü bu isimde başka bir müzik grubu olmadığı için ""müzik grubu"" ayrımı yapmak yeterlidir. Genel bir kural olarak, bir konuyu tanımlayan madde adının aynı zamanda başka konuları anlatan maddeler için de kullanılma durumu varsa şu yöntemler izlenmelidir: Eğer ilgili madde, bu adın kullanılabileceği maddeler arasında öncelikli ise ilgili ad; bu madde için, herhangi bir değişiklikte bulunulmadan kullanılmalıdır. Eğer ilgili madde, bu adın kullanılabileceği maddeler arasında öncelikli değilse ilgili ad; bu madde için, bir anlam ayrımı yaratılarak kullanılmalıdır.Maddeleri adlandırılırken hangi anlam ayrımı yönteminin kullanılması gerektiğinin belirlenmesi için şu yöntemlerin izlenmesi gerekir: Doğal anlam ayrımı: İlgili konu için, güvenilir Türkçe kaynaklarda yaygın olarak geçen, aynı ada sahip olabilecek maddelerden farklı bir alternatif ad kullanılabilir. Ancak bu adın, uydurma bir ad olmaması gerekmektedir. Örneğin ""Türk"" kelimesi genel olarak Türkler maddesinde işlenen konuyu tanımlamak için kullanılırken zaman zaman Türk halkları ve Türk vatandaşı maddesinde işlenen konuları da tanımlar. Bu maddelerin adları arasında anlam ayrımı yapılırken ""Türkler (etnik gruplar)"" ve ""Türkler (vatandaşlık)"" yerine sırasıyla ""Türk halkları"" ve "" Türk vatandaşı"" adları kullanılarak anlam ayrımı yapılmıştır. Virgüllü anlam ayrımı: Yerleşim yerlerinin adlandırılmasında, aynı adı taşıyan yerleşim yerlerinin olması durumunda bu yerleşim yerleri arasında parantez değil virgül (,) kullanılarak anlam ayrımı yapılır. Konuyla ilgili detaylı içerik için Vikipedi:Adlandırma kuralları (coğrafi adlar) sayfasına bakılabilir. Parantezli anlam ayrımı: Daha uygun bir anlam ayrımı yöntemi olmaması durumunda, madde adına parantez içerisinde, anlam ayrımı yaratacak uygun bir ifade eklenerek anlam ayrımı oluşturulur. Örneğin ""gerilim"" kelimesi farklı alanlarda farklı konular için uygun bir madde adıdır ve bu maddelerin adlandırılmasında alternatif bir yöntem izlenemediğinden, bu maddeler ""gerilim (elektrik)"", ""gerilim (mekanik)"" ve ""gerilim (tür)"" olarak adlandırılmıştır. Betimleyici madde adı: Bir konuyu tanımlayan kabul edilebilir bir kelime grubu mevcut değilse, o konuyu betimleyici ve diğer konulardan ayıran ve benzer madde adlarıyla uyumlu bir madde adı kullanılmalıdır. Türkiye'deki siyasi partiler listesi, futbol tarihi, Muhammed'in evlilikleri adlandırmaları betimleyici madde adlarına örnektir. Yukarıdakilerin kombinasyonu: Bazı durumlarda, yukarıdaki yöntemlerin tekini kullanmak anlam ayırımı yapılması için yeterli olmaz. Bu gibi durumlarda bu yöntemlerin bir kombinasyonunu kullanmak gerekmektedir.Madde adlarında anlam ayrımı yapmak için yalnızca virgül ve parantez kullanılmakta olup diğer noktalama işaretleri kullanılmamaktadır. Kimi durumlarda aynı ad birden fazla maddenin konusunu tanımlamak için kullanılsa da, yazımlar arasında farklılık olabilir. Bu gibi durumlarda anlam ayrımı yapmak gereksizdir, ancak maddelere üst not koymak gerekebilir. Örneğin, kod adı ile Kod Adı maddelerinin yazımı farklıdır ve anlam ayrımı yapma ihtiyacı duyulmamıştır. Yine benzer şekilde ""Riziko"" adı öncelikli anlamı olan risk maddesine yönlendirilirken benzer yazıma sahip bilgi yarışması Riziko! için anlam ayrımı yapılmasına gerek duyulmamaktadır. Türkçede yaygın olarak yerleşen bir karşılığı olmayan yabancı dildeki madde adları, özgün dilleriyle kullanılmalı ve Türkçeleştirilmeye çalışılmamalıdır. Örneğin Besançon, Søren Kierkegaard ve Göttingen, güvenilir Türkçe kaynaklarda da bu şekilde kullanıldığından madde adı olarak belirlenmişken Londra, Floransa ve Viyana, güvenilir Türkçe kaynaklara yaygın olarak bu şekilde yerleşmiştir (sırasıyla London, Firenze ve Wien yerine). Çeviri yapılması mümkün durumlarda, özgün dildeki kullanım güvenilir Türkçe kaynaklarda yerleşmişse bu şekilde bırakılmalı; aksi bir durum söz konusu ise, benzer konudaki diğer maddeler de göz önüne alınarak çevrilip çevrilmemesi tartışılmalıdır. Eğer bir konu hakkında çok az sayıda güvenilir Türkçe kaynak varsa veya hiç yoksa, ilgili konu için uygun olan dilin kuralları kullanılır (Alman oyuncular için Almanca, Brezilya'daki köyler için Portekizce gibi). Yine hakkında az miktarda güvenilir Türkçe kaynak olan veya hiç olmayan coğrafi yerler, yapılar gibi maddelerde ise, benzer maddelerin adları da dikkate alınarak çeviri yapılabilir. Birden fazla yabancı dilde yaygın olarak kullanılan coğrafi yer maddelerinde uygun adın belirlenmesi için, coğrafi adların adlandırılmasına dair yönerge sayfasındaki ""birden fazla yerel adlar"" ile ""modern adları kullanın"" bölümleri incelenmelidir. Arapça, Çince, Rusça, Yunanca gibi Latin alfabesi kullanmayan dillerde mutlaka ortografik transkripsiyon yapılmalıdır. Pinyin gibi sistemleştirilmiş transkripsiyonların tercih edilmesi gerekir. Buna karşın, ilgili maddenin konusunu tanımlamak için güvenilir Türkçe kaynaklarda oldukça yaygınlaşmış bir kullanım varsa, sistematik transkripsiyona uymasa dahi bu kullanım tercih edilmelidir. Dillere göre izlenmesi gereken transkripsiyon kuralları için Vikipedi:Romanizasyon sayfası incelenebilir. Madde adlarının biçimlerinde şu hususlara dikkat edilmelidir: Cümle yazımı kurallarını esas alınMadde adlarını yazarken cümle yazarmış gibi ilk harfin büyük (zaten otomatik olarak büyük harfle başlar), sonraki harflerin ise küçük yazılması gerekir ve sona nokta eklenmez. Öte yandan Türkçe yazım kurallarına göre büyük harfle yazılması gereken kısımlarda büyük harfler kullanılmalıdır. Örneğin, Cemal Süreya ve Ağrı Dağı maddelerindeki ikinci kelimeler büyük harfle başlarken Bilim tarihi maddesinde küçük harfle başlar. Metin içinde iç bağlantı olarak kullanılan sözcüklerde verilen iç bağlantılarda ise ilk harfin büyük ya da küçük olması, verilen bağlantıyı etkilemeyerek okuyucuları aynı maddeye yönlendirir. Konuyla ilgili daha detaylı içerik için Vikipedi:Adlandırma kuralları (büyük harf kullanımı) ile Vikipedi:Biçem el kitabı/Uygun adlar sayfaları incelenebilir. Tekil adlar kullanınGenel olarak maddeler tekil ad kullanarak adlandırılır. Örneğin köpekler yerine köpek adı kullanılmaktadır. Ancak Türkçede çoğul olarak kullanılan adlar madde adlarında da çoğul olarak kullanılmalıdır. Örneğin memeli sıfatı çoğul olarak kullanıldığında bir omurgalı hayvan sınıfının adıdır ve bu hayvan sınıfının anlatıldığı maddenin adı memeliler şeklindedir. Konuyla ilgili daha detaylı içerik için Vikipedi:Adlandırma kuralları (çoğul adlar) sayfası incelenebilir. Kısaltmalardan kaçınınMadde adı için kısaltma kullanılmaktan kaçınılır ve mümkün mertebe açık adlar tercih edilir. Ancak bazı durumlarda, bu kısaltmalar ilgili maddenin konusu ile özdeşleşmiştir ve güvenilir Türkçe kaynaklarda açık adın kullanıldığı durumlar çok nadirdir. Bu gibi durumlarda kısaltılmış ad, madde adı olarak tercih edilebilir. Örneğin, açık adı ""Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü"" olan kuruluşu anlatan maddede NATO adı tercih edilmiştir. Konuyla ilgili daha detaylı içerik için Vikipedi:Biçem el kitabı/Kısaltmalar#Madde adında kısaltma kullanımı sayfası incelenebilir. İsim kullanınMadde adı olarak isim kullanılır ve sıfatlar ile yeri geldiğinde fiiller bu maddelere yönlendirilir. Örneğin, demokrat sıfatı, demokrasi ismine yönlendirilmiştir. Tırnak işareti kullanmayınMadde adlarında, herhangi bir tanımlayıcı adın parçası olduğu durumlar dışında tırnak işareti kullanılmaz. Örneğin, bir alıntı olan Olmak ya da olmamak maddesinde tırnak işareti kullanılmamışken ""Heroes"" maddesindeki tırnak işaretleri, albümün adının bir parçası olduğundan madde adında yer almıştır. Alt maddeler oluşturmayınBir maddede işlenen bir konu hakkında daha fazla içerik sunan bir madde olsa dahi, herhangi bir maddede, başka bir maddenin alt maddesiymiş gibi görünecek şekilde madde adı kullanılmaz ve ilgili madde, her madde gibi bağımsız bir ada sahip olmalıdır. Örneğin, Azerbaycan'da ulaşımı konu alan bir maddenin adı ""Azerbaycan/Ulaşım"" veya ""Azerbaycan (ulaşım)"" biçimlerinde değil, Azerbaycan'da ulaşım biçiminde olmalıdır. Unvanlara yer vermeyinMadde adlarında, genel olarak unvanlara yer verilmez. Konunun istisnaları ve konuyla ilgili daha fazla bilgi için Vikipedi:Adlandırma kuralları (unvanlar) sayfası incelenebilir. Sembollerden kaçınınReklam veya logolarda yer alan ""♥"" gibi sembollere madde adında yer verilmez. === Özel karakterlerin kullanımı === Bazı özel karakterlerin madde adında kullanılması teknik kısıtlamalar sebebiyle mümkün değildir. # < > [ ] | { } _ karakterleri madde adlarında kullanılamaz. Bu karakterlerin kullanılması gerektiği ancak kullanılamadığı maddelerde doğru madde adı, maddenin en başına eklenecek doğru madde adı şablonuyla belirtilmelidir. Örneğin gerçek adı #tarih olan dergiyi konu alan madde, teknik sebeplerden ötürü Tarih (dergi) olarak adlandırılmış ve doğru madde adı, maddenin başına eklenen şablonla belirtilmiştir. Kimi durumlarda bazı madde adlarında, standart bir Türkçe klavyede olmayan harf ve karakterlerin kullanılması gerekmektedir. Bu gibi durumlarda bu maddeye direkt olarak ulaşmak zorlaşır. Bu yüzden, bu karakterlerin kullanıldığı başka bir madde olmaması durumunda, ilgili karakterlerin yerine standart Türkçe klavyelerde bulunan harf ve karakterler kullanılarak bir yönlendirme oluşturulması gerekmektedir. === Eğik yazım === Metin içerisinde eğik yazılması gereken durumlara madde adında da rastlanılırsa, madde adının da eğik yazılması gerekmektedir. Taksonomik adlar, gemi adları, yaratıcı eserler (kitap, film, albüm, video oyunu vb.) ve Türkçede kullanılmayan yabancı dildeki kelime veya kelime grupları madde adında kullanıldığında da eğik yazılmalıdır. Madde adlarında eğik yazım kullanılırken normal metin yazımında yapıldığının aksine kesme işareti kullanılamaz. Bir madde adını ya da madde adının bir bölümünü italik yapmak için DISPLAYTITLE sihirli kelimesi ya da {{eğik sayfa adı}} şablonu kullanılır. Bununla birlikte kitap bilgi kutusu, albüm bilgi kutusu, film bilgi kutusu gibi bazı bilgi kutusu şablonlarının kullanılması hâlinde madde adı, otomatik olarak eğik yazım kurallarına uygun bir biçeme sahip olur. === Markalar ve logolar === Madde adları standart Türkçe yazım kurallarına göre adlandırılsa da, bazı kişi ve oluşumların kendilerini tanımladığı biçemler kaynaklarda da kendine yer edinmişse, bu kullanım tercih edilmelidir. Ancak reklamlarda ve logolarda kullanılan yazım, gerek bu kişi veya oluşum gerekse kaynaklar tarafından kullanılmıyorsa madde adı olarak da kullanılmamalıdır. Örneğin, iPod kullanımı hem ilgili ürün için firma tarafından kullanılan addır hem de kaynaklarda bu şekilde kullanılmaktadır ve bu nedenle Ipod kullanımına göre tercih edilir. Time ise, logosu TIME şeklinde olmasına rağmen bu şekilde tanımlanmadığından madde adı olarak tercih edilmiştir. Kimi zaman iki ya da daha fazla yakın anlamlı veya bütünleyici kavram tek bir maddede ele alınır. Bu gibi durumlarda bu iki kavram, aralarına ""ve"" bağlacı konularak madde adı olarak yer alır ve bu kavramların da ilgili maddeye yönlendirilmesi gerekir. Düşme ve yükselme maddesi bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Bu tip maddelerin adlandırılmasında alfabetik sıralama esas alınsa da, yin ve yang gibi kalıplaşmış ve kaynaklara bu şekilde yerleşmiş madde adlarında alfabetik sıralama aranmaz. Öte yandan alfabetik sıralamaya uygun olmayan madde adları da ilgili maddeye yönlendirilir. Tartışmaya açık bir madde adını, fikir birliği ile sona erecek herhangi bir tartışma yapmadan taşımak uygun değildir. Bir madde adı uzunca bir süredir aynı şekilde ise ve bunu taşımak için uygun bir gerekçe yoksa, madde adı taşınmamalıdır. Madde adının taşınması için geçerli bir sebep olup olmamasını, kullanıcılar arasında yapılan tartışmalar belirler. Bir madde adı geçmişte birkaç kez taşınmışsa ya da uzunca bir süredir aynı ada sahip değilse, hangi adın uygun olduğu konusunda da fikir birliği oluşmamışsa, tartışmalı ad değişikliğinin gerçekleştirilmesinden önceki madde adına dönülmelidir. Vikipedi:Sayfa taşıma talepleri sayfasında yapılacak madde taşıma taleplerinde, madde adının taşınması tartışmalı bir konu ise ve kullanıcılar arasında fikir birliğiyle sonuçlanan bir tartışma yapılmamışsa, ilgili talep reddedilir ve madde adı taşınmaz. İlgili sayfa, tartışmalı olmayan veya tartışma sonucunda fikir birliği oluşmuş madde adı taşımaları içindir. Vikipedi:Biçem el kitabı/Giriş bölümü" 55 Vikipedi:OY Vikipedi:Hizmetlilik başvurusu 27 Hizmetlilik başvuruları, Vikipedi topluluğunun kişilerin hizmetli (ki hizmetliler ek bazı teknik özelliklerle düzenin korunmasına yardımcı olan kişilerdir) olmasına karar verme işlemine verilen addır. Kişiler kendilerini aday gösterebilecekleri gibi başka bir kullanıcı tarafından da aday gösterilebilirler. Lütfen politika ve yönergelere aşina olup olmadığınızı başvuruda bulunmadan önce gözden geçirin. === Hizmetlilik === Bir kullanıcının hizmetli olması için, tarafsız olması, Vikipedi yapısını biliyor olması ve grup çalışmasına uygun olması gerekir. Ayrıca problemler karşısında soğukkanlılığını koruması da önemli bir gerekliliktir. Tabii ki, bütün bu özelliklerini kullanıcı olarak yaptığı çalışmalarda göstermiş olması gerekmektedir. Topluluk hizmetli yetkisini güvenilir kullanıcılara verir ve bu sebeple adayların, diğer kullanıcıların (adaylar) hakkında (adayların) güvenilir olup olmadıklarına karar verebilecekleri kadar uzun bir süre Vikipedi'de bulunmuş olmaları gerekir. Hizmetlilerden yüksek standartlarda davranış ve rehberlik yeteneği beklenir zira diğer Vikipedistler yardım ve öğüt almak için sıklıkla hizmetlilerin kapısını çalarlar. Hizmetlilik ek görevler ve sorumluluklar getirmektedir. Bu ek görevler ve sorumluluklar sadece hizmetlilerin yapabileceği şeyler olduğu için, önceliklidir. Madde yazmak gibi işler ikinci planda kalır. Bu durumdan rahatsız olacaksanız şimdiden vazgeçmeniz en doğrusudur. ==== Adaylık standartları ==== En az 1.000 değişiklik yapmış olmak ön şarttır (esas alınacak olan, kullanıcının tercihlerim sekmesinde göreceği sayı değil; bu sayaçtaki sayıdır). Bunun dışında somut standartlar yerine kişinin Vikipedi yapısına dair bilgisi ve davranışları ön planda tutulur. Bir kullanıcının hizmetli olması için, tarafsız olması, Vikipedi yapısını biliyor olması ve grup çalışmasına uygun olması gerekir. Ayrıca problemler karşısında soğukkanlılığını koruması da önemli bir gerekliliktir. Tabii ki, bütün bu özelliklerini kullanıcı olarak yaptığı çalışmalarda göstermiş olması gerekmektedir. Topluluk, adaylarda pek çok farklı şey arar ve herkesin bu konuda kendine ait fikirleri vardır; topluluğun sıklıkla nelere baktığı, neler aradığı ve bir adaydan neler beklediğine dair daha iyi bilgi sahibi olmak için arşivlenmiş eski başvurulara göz atabilirsiniz. ==== Karar aşaması ==== Herhangi bir kullanıcı, kullanıcı hesabı olan bir başka kullanıcıyı aday gösterebilir. Kişinin kendisini aday göstermesi de mümkündür. Eski başvurulara bakarak topluluğun hangi beklentilerde olduğuna dair fikir sahibi olabilir ve böylece sizin başvurunuza nasıl bir tepki geleceğini anlamaya çalışabilirsiniz. Adaylıklar başvurunun yapıldığı andan itibaren iki hafta (14 gün) boyunca sayfada aktif olarak kalır ve bu süre zarfında kullanıcılar fikirlerini belirtir, sorular sorar ve yorumlarda bulunurlar. Bu sürenin sonunda bir bürokrat ilgili başvuruyu değerlendirerek hizmetlilik için bir fikir birliğinin sağlanıp sağlanamadığına bakar. Bunun belirlenmesi bazen güçleşmektedir ve sayısal bir ölçüm söz konusu değildir; ancak genellikle %80 düzeyinin üzeri başarılı, %70 düzeyinin altı da başarısız olmaktadır. Aradaki alan, bürokrat takdirine tabidir.Ayrıca bürokratlar, eğer olası bir hizmetli yetkisi mümkün gözükmüyorsa veya başvurunun açık kalmasında herhangi bir yarar bulunmuyorsa, kendi sağduyularını kullanarak adaylıkları erkenden kapatmaya gidebilirler. Sadece bürokratlar bir başvuruyu belirli ve kesin olarak sonuçlandırıp, kapatabilirler, fakat iyi durumdaki diğer kullanıcılar da geçme şansının hiç bulunmadığı durumlarda başvuruyu kapatabilirler; lütfen içinde yer aldığınız hiçbir başvuruyu kapatmayınız. Vandalizm, uygunsuz düzenleme, reddedilmiş veya geri çekilmiş başvuru durumlarında bürokrat olmayan kişiler de başvuruyu listeden çıkarabilirler fakat adaya bir not bırakmaları şarttır ve eğer gerekirse ilgili başvuruyu arşivdeki uygun kısma başarısız (veya geçersiz) olarak taşıyabilirler.İstisnai durumlarda, fikir birliğini netleştirmek için bürokratlar hizmetlilik başvuru süresini 14 günün (2 hafta) ötesine uzatabilir veya adaylığı yeniden başlatabilirler. Eğer adaylığınız başarısız olursa lütfen kendinizi yeniden aday göstermeden veya (başkasının yaptığı) bir adaylık başvurusunu kabul etmeden önce makul bir süre bekleyiniz. ==== Fikir belirtmek ==== Kullanıcı hesabı olan her Vikipedist Olumlu, Olumsuz ve Tarafsız bölümlerinden uygun gördüğü bölümde yorum yapabilir. Aday da kişilerin yorumlarına yanıt verebilir. Hile şüpheleri barındıran bazı yorumlar dikkate alınmayabilir; bunlar çok yeni yazarların, çorap kuklaların ve canlı kuklaların katılımları olabilir. Lütfen fikrinizi muhakemenize dair ufak bir açıklama yazarak açıklayınız. Yorumunuz eğer uygun ve destekleyici kanıtlar taşıyorsa daha büyük önem arz edecektir. Ek yorumlar için Yorumlar başlığını kullanabilirsiniz. Giriş yapmamış (anonimler) veya hesabı olmayanlar dahil her Vikipedist yorumlar bölümünde yorum yapabilir ve sorular sorabilir. Yorumlarınızda diğerlerine karşı mutlaka, her daim nazik, saygılı olunuz. Yorumda bulunmadan önce Vikipedi:Hizmetlilik başvurularında kaçınılması gereken gerekçeler sayfasına göz atmanız yararlı olabilir.Hizmetliliğe aday olmak veya başka bir kullanıcıyı aday göstermek için Vikipedi:Hizmetlilik başvurusu/Adaylık sayfasındaki yönergeleri takip ediniz. Hizmetli adaylarının kendilerini desteklemeleri amacıyla kişilere mesaj atmasına (bk. İngilizce Vikipedide ilgili yönerge) hoş bakılmaz. Bunun yerine hizmetli adayları kullanıcı sayfalarına {{HB-ilan}} şablonunu koyabilirler. === Bürokratlık === Bürokratlar, topluluğun burada vardığı kararları temel alarak, diğer kullanıcıları hizmetli veya bürokrat yapma ek özelliğine sahip olan kullanıcılardır. Bürokrat başvurularında izlenen yol, hizmetli seçimlerindekine benzer olmakla birlikte, bürokratlığa yükseltilmek için gereken beklentiler, hizmetlilik için olandan önemli ölçüde daha yüksek olup genellikle daha açık ve net bir fikir birliğinin oluşmuş olmasını gerektirir. Genel olarak fikir birliği eşiği %85 civarındadır. Bürokratlardan, içinden çıkılması güç durumlarda, fikir birliğinin oluşup oluşmadığına karar vermeleri ve bu kararlarını açıklamaya hazır olmaları beklenir. Bürokrat adaylıkları da hizmetlilik adaylıklarının konduğu sayfa yardımıyla ortaya konur; sadece Hizmetlilik ibaresini Bürokratlık olarak değiştirmek gerekir. Aksi takdirde kişi bürokratlığa değil de hizmetliliğe aday olmuş olacaktır. Eski bürokratlık başvuruları da eski hizmetlilik başvurularıyla birlikte aynı yerde muhafaza edilir; bu sayfa yardımıyla arşivlerden geçmiş bürokratlık başvurusu sonuçlarına bakabilirsiniz. Yukarıda hizmetlilik başvuruları için geçen Karar ve Fikir belirtme süreçleri ve içerikleri bürokrat başvuruları için de geçerlidir. Aday olmadan önce en azından Vikipedi:Bürokratlar ve Vikipedi:Hizmetlilik başvurusu sayfaları, bu sayfaların tartışmaları ve yakın dönem arşivlerindeki nispeten yeni bürokratlık başvurularını okumanız, incelemeniz ve öğrenmeniz gereken kısımları öğrenmeniz beklenmektedir. Destek toplamak amacıyla kişilere mesaj atmak (bir nevi kamuoyu yoklaması veya başvuru propagandası/reklamı yapmak) hoş karşılanmasa da (ki örneğin İngilizce Vikipedi'de bunu yapan bazı bürokrat adaylarının başvuruları başarısız olmuştur) bazı kullanıcılar {{BB-ilan}} şablonunu, kendi kullanıcı sayfalarına koymayı faydalı bulmuşlardır. Bu tip beyanlara izin verilir. Bürokratlığa aday olmak veya aday göstermek için de hizmetlilik adaylığı ile aynı yönergeleri takip edebilirsiniz; sadece Hizmetli ibaresini Bürokrat olarak değiştirin. Vikipedi'de hizmetli, bürokrat, gözetmen ve denetçi görevlerine seçimin yanı sıra, çeşitli topluluk kararlarının alınması için oylamalar yapılabilir. Karar alımı oylamaları başlatılmadan önce konunun yeterince tartışılmış ve olağan tartışmalar sonucunda fikir birliği sağlanamamış olduğundan emin olunması gerekir. Vikipedi'nin çoğunluk demokrasisi olmadığı ve Vikipedi politika ve yönergelerine aykırı kararların oylamayla meşru kılınamayacağı unutulmamalıdır. Türkçe Vikipedi'de genel olarak verilen bir oyun geçerli olması için iki koşul vardır: Bir kişi yalnızca bir kez oy kullanabilir. Aynı hesaptan ya da farklı hesaplardan birden fazla oy kullanan kişinin tüm oyları iptal edilir. Verilen oyun geçerli olması için oy sahibinin oylama başlangıç tarihi itibarıyla hem en az 60 gündür Türkçe Vikipedi üyesi olması hem de en az 150 değişiklik yapmış olması zorunludur.Geçmişte yapılan başvuruların tam listesi Arşiv sayfasından görülebilir. Sayfayı yenilemek için önbelleğinizi boşaltın 56 Vikipedi:ÖA Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek 2 "Vikipedi'de özgün araştırmalar veya özgün düşünceler yayımlanmaz. Burada kastedilen, yayımlanmamış kuramlar, veriler, ifadeler, kavramlar, tartışmalar ve fikirler; yayımlanmış bilgi ve verilere dair yapılan ama yayımlanmamış olan analiz ve sentezlerdir. Bu durum, Vikipedi'nin sizin kendi düşünce ve kanılarınızı, deneyimlerinizi, akıl yürütme sonucu çıkardığınız sonuçları yayımlama yeri olmadığı anlamına gelmektedir. ""Kaynaklara atıfta bulunulması"" ve ""özgün araştırmalardan sakınılması"" birbirlerine sıkı sıkıya bağımlıdır: özgün araştırma yapmadığınızı göstermenin tek yolu, maddenin konusu ile doğrudan ilişkili olan güvenilir kaynaklara atıfta bulunmak ve o kaynakların dediklerine sadık kalmaktır. Özgün araştırmalara yer vermemek, üç ana yönergeden birisidir. Diğer ikisi; tarafsız bakış açısı ve doğrulanabilirliktir. Bu yönergelerin üçü birlikte, ana alan adında kabul edilebilir maddelerin türünü ve kalitesini belirler. Bu üç yönerge birbirini tamamlar nitelikte olup ayrı ayrı yorumlanmamalıdır. Dolayısıyla kullanıcılar, her üçünü de yakından tanımalıdırlar. Bu üç yönerge tartışılamaz, diğer yönerge veya prensiplerle ya da kullanıcıların fikir birliği ile değiştirilemez. Bu yönergelerin sayfalarında yapılacak değişiklikler, sadece bu prensiplerin pratik açıklamalarını ve uygulamalarını daha iyi yansıtabilmek için olabilir. Birincil kaynaklar, arkeolojik sanat eserleri; film, video veya fotoğraf; günlük, nüfus sayımı, mahkeme, röportaj, açık duruşma kayıtları gibi tarihi belgeler; tablolandırılmış anket sonuçları, laboratuvar deneyleri veya gözlemlerinin kayıtları; staj gözlemlerinin kayıtları gibi veri ya da bilgiler içerir. İkincil kaynaklar, diğer kaynaklardan alınan veri ya da bilgilerin genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirmesini içerir.Birincil kaynak oluşturabilecek özgün araştırmalara müsaade edilmez. Ancak, mevcut birincil ve ikincil kaynaklardan alınan bilgilerin bir araya getirilip düzenlenmesi ile oluşturulan araştırmalar desteklenmektedir. Vikipedi'deki tüm maddeler, yayımlanmış birincil ve ikincil kaynaklardan derlenen bilgilere dayanmalıdır. Böylece, bu ""özgün araştırma"" olmaz, ""kaynağa dayanan araştırma"" olur ve ansiklopedi yazmanın esasını teşkil eder. Bazı durumlarda, (1) uzman olmayan herhangi bir kişi tarafından da doğruluğu onaylanabilecek olan tanımlayıcı bilgiler içeren bir madde ve (2) analitik, sentezleyici, yoruma veya değerlendirme yapan bir Vikipedi maddesi, tümüyle birincil kaynaklara dayalı olabilirse de (örneğin, baklava gibi), bunlar istisnadır. Vikipedi maddelerindeki materyal, gerçeklik değil, doğrulanabilirlik esasına dayanır. Bunun anlamı, materyali bizim doğru bulup bulmadığımızın bir önemi olmadığı, diğer güvenilir kaynaklarda yayımlanan bilgilerin burada yayımlanabileceğidir. Özgün araştırma yazmaktan kaçınmak ve Vikipedi maddelerinin kalitesini arttırmak için, herhangi bir birincil kaynak materyali veya genelleme, analiz, sentez, yorum, veya değerlendirme şeklindeki bilgiler; daha önce, ya bir web sitesi (Vikipedi dışında), ya bir halk kütüphanesi gibi saygın bir yayınevi tarafından okuyuculara sunulmuş olmalıdır. Kullanılan kaynaklara doğru şekilde atıfta bulunmak, okuyucuların sizin kaynaklarınızı bulup, Vikipedi'nin kaynakları doğru şekilde kullandığını görerek tatmin olmaları açısından çok önemlidir. Bazen bir kaynağın yasal veya saygın olup olmadığına ilişkin tartışma çıkabilir. Eğer bir anlaşma sağlanamazsa, maddede bu tartışmalı duruma ve farklı otorite ve kaynaklara ilişkin not düşülmelidir. Böyle bir not, maddenin tarafsız bakış açısını sağlamlaştırır. Fikir veya görüş öneren bir madde, özgün araştırma sayılır. Eğer madde; bir teori veya çözüm metodu öne sürüyorsa, özgün fikirler öne sürüyorsa, yeni terimler tanımlıyorsa, mevcut terimlere yeni tanımlar getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, bir başka fikri, teoriyi, görüşü, veya pozisyonu destekleme veya çürütme imasında olan bir görüş getiriyorsa, kabul edilmiş olgular, fikirler, düşünceler veya görüşlerin, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın, değişikliği yapan kişinin yeğlediği tarzda bir analizini veya sentezini getiriyorsa, saygın bir kaynağa atıfta bulunmaksızın yeni sözcükler kullanıyor veya öne sürüyorsaözgün madde sayılır. Herhangi bir materyalin burada yer alamaması onun kötü olduğu anlamına değil, sadece Vikipedi'nin o materyal için doğru yer olmadığı anlamına gelir. Eğer yazarları, yaptıkları bir çalışmayı ilk önce Vikipedi'de yayımlamaya kalkarlarsa, Pulitzer seviyesinde bir habercilik veya Nobel seviyesinde bir bilimsel çalışmayı bile reddetmemiz gerekir. Vikipedi'nin bilgi külliyatında yer almasını düşündüğünüz fikirleriniz varsa, önce bu sonuçlarınızı hakemli bir dergide yayımlayın, sonra çalışmalarınızı tarafsız bir dille belgeleyin. Özgün araştırmalar yasaktır yönergesinin ardında yatan neden, Vikipedi'nin dikkatini kendi fikirlerine ve kendilerine çekmeye çalışan asabi kişilerin ya da trollerin kişisel teorileri ile mücadele edebilmektir. Öte yandan, ""özgün araştırma yasaktır""ın kapsamı, sadece ""kişisel teoriler yer alamaz"" kavramı ile sınırlı değildir. Editörlerin kişisel görüşleri, politik fikirleri, yayımlanmış materyal hakkındaki kişisel analiz ve yorumları, sahip oldukları fikirleri veya pozisyonlarını ilerletmek ya da önermeye çalıştıkları görüş veya tanımları desteklemek adına yapacakları yayımlanmamış sentezler de kabul edilemez. Kısaca, Vikipedi'de yayımlanan herhangi bir durum, fikir, yorum, tanım, ve görüş; ""maddenin başlığı ile ilgili olarak"" güvenilir bir yayında daha önce yer almış olmalıdır. Daha fazla bilgi için lütfen bu örneğe bakınız. Bu ilke ve prensipler, Vikipedi'nin itibarını sağlamlaştırmaya yardımcı olur. Burada okudukları bilgilerin güvenilir ve itibarlı olması, Vikipedi'nin okuyucularına karşı olan yükümlülüğüdür. Bu nedenle, sadece itibarlı yayınlara güveniriz. Bir kaynağın güvenilir olup olmadığına ilişkin tartışmalar için bkz. "" Güvenilir kaynaklar"". Güvenilir kaynaklar, okuyuculara kendi araştırmalarını yaparken faydalanabilecekleri kaynaklar sunarlar. Ne de olsa, insanların araştırma yaparken ilk başvurdukları yer ansiklopedilerdir. Referans gösterebileceğimiz kaynaklara güvenmek, bir maddedeki bakış açısının nasıl olması gerektiğine de açıklık getirir ve bu da bizim tarafsız bakış açısı ilkemizle uyum içinde olmamızı sağlar. Güvenilir kaynaklara itibar etmek, yeni kullanıcıları da cesaretlendirir. Örneğin, bir maddenin, önemli bir kaynaktan yararlanmadan yazıldığını fark eden bir kimse, o maddeye önemli eklemeler yapma konusunda daha istekli ve kendinden emin olacaktır. Editörler genellikle, eğer A güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, ve eğer B de güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmışsa, bu ikisi bir maddede birleştirilip geliştirilmek üzere C yaratılabilir şeklinde yanlış bir düşünceye sahiptirler. Bu durum, yayımlanmış materyalin geliştirme amacıyla yeni bir sentezi demektir ve bir tür özgün araştırma oluşturur. ""A ve B, o hâlde C"" kavramı, yalnızca eğer güvenilir bir kaynak, maddenin başlığı ile ilgili bu görüşü daha önce yayımlamışsa kabul edilebilir. Aşağıdaki örnek bir Vikipedi maddesindendir (örnek Jones hakkında olup, genel anlamıyla intihâl (aşırma) ile ilgili değildir): Smith, Jones'un Çiçek Düzenleme: Gerçek Hikaye yazısında, bir başka kitaptan kaynakları kopyalayarak intihâlde bulunduğunu iddia etmektedir. Jones bunu reddetmekte, bilimsel pratiğe uygun davrandığını ve diğer kitapta öğrendiği kaynaklara atıfta bulunduğunu söylemektedir. Buraya kadar her şey yolunda gibi. Fakat şimdi, yayımlanmış materyalin sentezi konusu geliyor: Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de başvurulan kaynaklara atıfta bulunulmasının gerekli olduğunu vurgulamaktadır. İki rehber de, özgün kaynaklara atıfta bulunulmasını ""intihâl"" şeklinde bir kural ihlali olarak nitelemez. Tam tersine, intihâl; kaynağın bilgilerini, fikirlerini, cümlelerini, veya yapısını atıfta bulunmadan kullanmak olarak tanımlanır. Bu paragrafın tümü, intihâlin tanımını ve intihâl hakkındaki fikirlerini geliştirmek amacıyla ve Jones'un buna teşebbüs edip etmediği ile ilgili olarak, editörün, yayımlanmış materyalden hazırladığı kendi sentezi olması nedeniyle özgün araştırmadır. Editör sağlam kaynaklara atıfta bulunmaktadır (Chicago Stil Rehberi ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi). İntihâl ile ilgili bir maddede öne sürdüğü hususlar, kaynaklara atıfta bulunduğu ve bağlantılar verdiği sürece kabul edilebilirdir. Fakat Jones ile ilgili maddedeki paragraf, editörün Jones'un üstlenmediği intihâlin belirli bir tanımını yaparak kendi fikirlerini öne çıkarmaktadır. Her ne kadar, kendi fikirleri Chicago Stil Rehberi tarafından destekleniyor gibi görünse de, sonuçta editörün kendi fikirleridir. Editörün, Jones hakkındaki: ""Eğer Jones'un, daima özgün kaynaklara başvurduğu iddiası doğu değilse, bu durum Chicago Stil Rehberi ne ve Harvard'ın öğrenciler için yazım rehberi'ne aykırı olacaktır, ki her iki rehber de..."" şeklindeki paragrafının madde içinde kabul edilebilir olması için, güvenilir bir kaynak bulması gerekir. Özet olarak, maddenin konusu kapsamındaki hassas görüşler veya materyalin tümü, güvenilir bir kaynak tarafından yayımlanmış olmalıdır. Vikipedi'nin ""özgün araştırmalar yasaktır"" prensibi, uzmanların Vikipedi'ye belli konulardaki bilgilerini aktarmalarını engellemez. Hatta tam tersine, doğrulanabilir olduğu sürece uzmanların katkıları Vikipedi'de hoş karşılanır. Ancak, bu kişilerin yalnızca konu hakkındaki kişisel bilgilerinden dolayı değil, aynı zamanda konu hakkında yayımlanmış kaynakları da bildikleri için uzman oldukları varsayılır. Bu prensip, uzman editörlerin kişisel bilgilerini eğer doğrulanamaz ise buraya eklemelerini engeller. Eğer bir uzman editör, araştırmalarının sonuçlarını daha önce saygın bir yayında yayımlamışsa, o kaynağa üçüncü tekil şahıs formunda atıfta bulunarak ve tarafsız bakış açısı prensiplerine uygun olarak yazabilir. Bu kişiler, güvenilir kaynaklarda çıkan yayınlarına atıfta bulunmak zorundadırlar. Yayımlanmamış bilgilerini ise doğrulanabilir olmadığı için kullanamazlar. Vikipedi, uzmanların yayımlanmış bilgilerini, maddeleri zenginleştirmek üzere buraya aktarmalarını beklemekle birlikte, onların burada imtiyazlı bir pozisyonları olmayacağını da belirtmek ister. Teoriler söz konusu olduğunda: Anahtar kavramları belirtin; Bilinen ve popüler fikirleri, hangisi hangisidir açıklayarak ve çok uç teorileri veya görüşleri dâhil etmeksizin belirtin ve genel ""fikir birliği"" olan kavramları tanımlayın,Henüz kabul görmemiş yeni sözcükler, otorite olmayan bir kişinin veya grubun fikirleri ya silinmeli (mutlaka yanlış oldukları için değil, doğrulanabilir olmadıkları için), ya da tashih edilmelidirler. Saygın yayınlar; hakemli dergiler, akademik yayınevleri, üniversite matbaaları tarafından basılmış kitaplar, veya bilimsel yayınlar konusunda iyi bir ünü olan yayınevleri tarafından basılmış yayınları kapsar. Akademik olmayan konularda ""saygın"" sözcüğünün açık ve net bir tanımını yapmak imkânsız olmakla birlikte pek çoğumuz sözcüğün anlamı hakkında bir özseziye sahibizdir. Aşırı politik veya dini bir grubun kendi yayınları genelde ""saygın"" olarak kabul edilmez. Örneğin, Vikipedi, Başkan Bush'un çocuklardan nefret ettiğini iddia eden bir cümle için, Sosyalist İşçi Partisi'nin Militan gazetesindeki bir bilgiye güvenemez. Ancak, eğer aynı iddia The New York Times'da yer alırsa, Vikipedi bu içeriğe (ve içerikteki kaynaklara) atıfta bulunabilir. Öte yandan, politik gazete, parti ile bilgilerde kaynak olarak kullanılabilir. Bir yayını değerlendirirken kendinize şu soruları sorabilirsiniz: Açıkça partizanlık yapıyor mu? Okuyucu kitlesi büyük mü küçük mü? İyi tanınan ve bilinen, gösterişli bir yayınevi mi? Tek bir kişi tarafından mı yönetiliyor, yoksa büyük bir yönetici grubu var mı? Yayınlarda hakem denetimi sistemi var mı?Kaynak olarak kullanacağınız yayının yayınevinin, hakkınızda negatif bir yayın yapacağını duysaydınız; (a) sorumsuz olduklarından ve gerçekleri iyice araştırmadıklarından şüphelendiğiniz için endişelenirdiniz, (b) yayınevinin çok aşamalı bir editörler grubu, araştırmacıları, avukatları, şef editörü, ve sorumlu bir yayımcısı olduğu ve hatalarını genelde düzelteceklerini bildiğiniz için içiniz rahat olurdu. Cevabınız (a) ise bu yayını kaynak olarak kullanmayın. Ancak eğer cevabınız (b) ise, Vikipedi'nin ""saygın"" olarak nitelediği yerdesiniz demektir. Bir yayının saygın olup olmadığına ilişkin anlaşmazlık çıktığında daima daha fazla editör bulup bir fikir birliği oluşturmaya çalışabilirsiniz. Açık ve net bir tanımı olmasa da önsezilerinizi yabana atmayın. Resimler, Vikipedi'nin ""özgün araştırma yasaktır"" prensibinden (bazen ÖAYV prensibi olarak da adlandırılır) istisna tutulmuş olup editörler sürekli olarak, çektikleri fotoğrafları, yaptıkları çizimleri maddeleri resimlendirmek için buraya yüklemeleri, ve sonra da onları GÖBL lisansı veya bir başka serbest lisans altına almaları konusunda desteklenir ve teşvik edilirler. Bu durumun nedenleri şöyle özetlenebilir: Resimler genellikle açıklayıcı amaçlı olarak kullanılır ve ÖAYV prensibinin temelini oluşturan ifadedeki gibi yayımlanmamış fikir ve görüşler önermezler. Pek çok ülkedeki telif hakkı yasalarının özgür bir ansiklopedi oluşturma çalışmalarıyla olan ilişkisi nedeniyle, kamunun serbestçe kullanımına uygun çok az sayıda resim bulunmaktadır. Dolayısıyla, Vikipedi editörlerinin kendi çektikleri/yaptıkları resimlerin/çizimlerin, büyük ihtiyaç duyulan bu boşluğu doldurması beklenmektedir.Özgün fotoğrafların Vikipedi'ye yüklenmelerine izin verilmesinin dezavantajı, bu resimlerin kullanıcılar tarafından değişime uğratılma (üzerinde oynanma) olasılığıdır, ki bu da resmin özelliğini, vermek istediği anlamı bozabilir. Üzerinde oynanmış resimler belirgin şekilde işaretlenmeli ve silinmelidir. Yükleyen kişi tarafından teorisi geliştirilen ve çekirdeğindeki ekstra tanecikleri gösteren bir hidrojen atomu diyagramı gibi özgün araştırma içeren hiçbir resime izin verilmez. Yüklenen tüm resimler, başta doğrulanabilirlik ve tarafsız bakış açısı olmak üzere, Vikipedi'nin diğer prensip ve yönergelerindeki hükümlere tabidir. === Vikipedi:Doğrulanabilirlik === Vikipedi'de yalnızca, daha önce saygın bir yayında yer almış olgular, açıklamalar, teoriler, fikirler, iddialar, görüşler, ve tartışmalar yer alabilir ifadesinde israr etmekle; ""özgün araştırmalar yasaktır"" ve ""doğrulanabilir olmak zorundadır"" prensipleri de desteklenmiş olmaktadır. Vikipedi'ye dâhil olabilmenin eşiği gerçek olması değil doğrulanabilir olmasıdır. Daha detaylı bilgi için Doğrulanabilirlik sayfalarına, atıfta bulunma stillerine ilişkin örnekler içinse Kaynak gösterme sayfalarına bakınız. === Vikipedi:Tarafsız bakış açısı === Özgün araştırmaların Vikipedi'de yer almasının yasak oluşu, bir editörün kendi kişisel görüşlerini maddeye ekleme olasılığını sınırlandırır. Ayrıca, başkaları tarafından gerçekleştirilmiş doğrulanabilir araştırmaların öneminin vurgulanmasıyla, bir maddeye pek çok farklı bakış açısının eklenmesi de desteklenmiş olur. Ve sonuçta bu prensip, Vikipedi'nin tarafsız bakış açısı kuralını kuvvetlendirir. Pek çok durumda, herhangi bir konu üzerinde pek çok kabul edilmiş görüşler olabilir. Böyle bir durumda, her ne kadar araştırılmış olursa olsun, bu görüşlerden hiçbiri diğerlerinden daha yetkin değildir. Bu görüşlerin hepsini araştırmak, editörlerden hiçbirinin sorumluluğu değilse de, editörler bu araştırmaları maddeyle bütünleştirirken; bakış açısı ile ilgili bağlamsal bilgileri, konumunun ne kadar yaygın olduğunu, çoğunluğun mu, yoksa azınlığın bakış açısı mı olduğu gibi hususları iyi belirlemeleri gerekir. ==== Belli bir görüşün oluştuğu nasıl belirlenir? ==== Yalnızca çok küçük bir azınlığın bakış açısının maddeye eklenmesi, özgün araştırma oluşturur, çünkü yeterince inanılır ve daha önce yayımlanmış üçüncül kaynakların desteğinden yoksundur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales'in e-posta listesindeki bir not: Eğer bir bakış açısı çoğunluğa sahipse, kabul görmüş referans kaynakları ile bunun kanıtlanması kolaydır, Eğer bir bakış açısı azınlığa sahipse, belirgin taraftarlarının adlandırılması kolaydır, Eğer bir bakış açısı çok çok küçük bir azınlığa sahipse, gerçek olup olmadığı ve ispat edip edemeyeceğinizin bir önemi yoktur ve yeri Vikipedi değildir (belki bazı yardımcı maddeler hariç).Daha detaylı bilgi için lütfen bkz. Vikipedi:Tarafsız bakış açısı. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales, özgün araştırma yönergesinin kaynağını aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır: "" 'Özgün araştırma' ifadesinin ilk olarak ortaya çıkışı, fizik konusunda bazı sabit fikirli kişilerle baş edebilme amaçlıdır. Kavramın esası şöyledir: Belirli bir şeyin gerçek olup olmadığına ilişkin geçerli bir muhakeme yapmamız oldukça zordur. Herhangi bir kişinin yeni bir fizik teorisinin geçerli olup olmadığını belirlemeye çalışmak bizim için uygun olmaz, çünkü bunu yapmak için donanımlı değilizdir. Yapabileceğimiz tek şey, bunun saygın bir yayınevi tarafından saygın bir dergide yayımlanmış olup olmadığını kontrol etmektir. Dolayısıyla, bazı şeylerin güvenilirliğini değerlendirmekten uzak durmak ve çok daha iyi donanıma sahip kişilerce değerlendirilmiş şeylere sahip çıkmak uygun olacaktır. Aynı prensip tarih konularında da geçerlidir.""[1] Vikipedi'nin, bazı deneylerin sonuçlarına atıfta bulunarak yeni fizik teorileri yaratmasına gerek olmadığını anlayabilen bir kişi, aynı şeyin tarih konusunda da geçerli olduğunu göremeyebilir. [2] Pek çok Vikipedi yönergesi gibi ""özgün araştırma yasaktır"" yönergesi de, maddeler için geçerli olup tartışma ve proje sayfaları için geçerli değildir. Buna karşın, tartışma sayfalarında kişisel teorileri tartışmak da zevksizlik örneği olarak görülür. Örneğin, Wikipedia:Statistics Department ve Wikipedia:WikiProject Wikidemia gibi, Wikipedia ile ilgili konulardaki araştırmalara adanmış birkaç sayfa oluşturulmuştur. Bu sayfalarda, Wikipedia alan adı altındaki projelerden başka herhangi bir referans bulunmayan özgün araştırmalar yer alabilir. Ancak, hedefi Wikipedia olmayan özgün araştırmalar da bu sayfalarda yer almamalıdır. Meta-Wiki özgün araştırmalara izin verir, örneğin; m:research, m:Wikiresearch, m:Wikimedia Research Network, m:wikiversity, m:category:research, ve m:statistics gibi. Wikimedia Foundation ile bağıntılı olmayan, Wikinfo, Everything 2 ve Urban Dictionary gibi Wikipedia stilindeki web siteleri özgün araştırmalara izin verirler. {{Özgün araştırma}} - özgün araştırma tespit edildiğinde kullanılan mesaj Vikipedi:Tarafsız bakış açısı Search engine test Vikipedi:Doğrulanabilirlik Vikipedi:Kaynak gösterme Wikipedia:Template messages/Disputes Crackpot articles: Jimbo Wales'in posta listesinde bir not, 12 Temmuz, 2003 ""Original research"", Jimmy Wales, 3 Aralık, 2004 ""Original research"" Jimmy Wales, 6 Aralık, 2004 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 ""NPOV and 'new physics'"" Jimmy Wales, 26 Eylül, 2003 (yukarıdakilerin devamı)" 57 Vikipedi:Madde boyutu Vikipedi:Madde boyutu 12 "Bu sayfa, madde boyutuyla ilgili temel konulara genel bir bakış açısı içerir. Bir maddenin büyüklüğüyle ilgili üç ölçüt vardır: Okunabilir ölçü boyutu: Tablolar, listeler veya alt bölümler hariç, maddenin ana bölümlerinde görüntülenebilir metin miktarı Viki biçimlendirme boyutu: Geçmiş sayfasındaki değişiklik ve karakter sayısıyla gösterilen tam sayfa değişiklik penceresindeki metnin miktarı Tarayıcı sayfa boyutu: Bir web tarayıcısı tarafından yüklenen sayfanın toplam boyutuBir maddenin boyutuyla ilgili kullanılabilirlik hususların aşağıdakileri içerir; Okuyucuya dair: Dikkat süresi, okunabilirlik, bilgi doygunluğu vb. Yazarlara dair: Tartışma sayfası gerginliği, önemsiz katkılar konusundaki tartışmalar, büyük bir maddenin nasıl bölüneceği üzerine tartışmalar vb. Katkılara dair: Katkıda bulunabilecek konuyla ilgili bilgi olmasına rağmen, belirli bir boyuta ulaştığında büyümesi önemli ölçüde kısıtlanan maddeler Diğer teknik konulara dair: Mobil tarayıcıların kısıtlamaları vb.Bir madde çok büyük olduğunda, onu daha küçük maddelere bölmeyi, bir kısmını yeni maddelere dönüştürmeyi ya da bir kısmını başka bir maddeye eklemeyi düşünün. Bir madde çok küçük olduğunda, mevcut bir veya daha fazla başka madde ile birleştirilebilir. Bu tür kararlar fikir birliği gerektirir. Maddelerin boyutuna ilişkin rehberler ve ayrıntılı çözümler aşağıda verilmiştir. Lisans yönergesi, herhangi bir içeriğin bir maddeden başka bir yeni veya mevcut maddeye kopyalandığında, ""ÖRNEK sayfasındaki içerik"" gibi bir değişiklik özeti kullanılması gerektiğini zorunlu kılar. Her Vikipedi maddesi bir evrim sürecindedir ve büyümeye devam etmesi muhtemeldir. Bir maddeyle işiniz bittiğinde diğer kullanıcılar söz konusu maddeyi değiştirmeye başlayacaklardır. Vikipedi, pratikte sınırsız depolama alanına sahiptir ancak uzun maddelerin okunması, gezilmesi ve anlaşılması daha zor olabilir. Yazdırıldığında bir veya iki sayfadan daha uzun olan bir madde, gezilmeyi kolaylaştırmak için bölümlere ayrılmalıdır (bakınız: Vikipedi:Biçem el kitabı). Çoğu uzun madde için bölümlere ayırma doğal bir davranıştır. Vikipedi'nin mobil versiyonu okuyucularına, bölümlerde gezilmeyi engelleyecek kadar uzun veya çok sayıda olmamasını sağlayarak yardım edilebilir. Kabaca 4.000 ila 10.000 kelimeye tekabül eden yaklaşık 30.000 bayt ila 50.000 bayt büyüklüğünde bir sayfa, ortalama hızla 30 ila 40 dakika arası bir sürede okunur (bir maddenin boyutu hakkında bilgi, sayfayı ziyaret ettikten sonra sol sütundaki ""sayfa bilgisi"" bağlantısından veya sağ üstteki ""geçmişi gör"" sekmesinden görülebilir). Özellikle teknik konuları kapsayan maddeler, genel olarak diğer maddelerden daha kısa olmalıdır. Maddenin iyi yazılmış olması koşuluyla bu tür maddeleri okuyan uzman okurlar uzunluğu veya detaycılığı bir şekilde kabul edebilir ancak teknik maddeler genel anlamda okuyucular için açık ve net olmalıdır. Uzun veya çok uzun bir maddenin kaçınılmaz olduğu zamanlar vardır ancak karmaşıklık daima en aza indirilmelidir. Bu maddeler anlaşılamadığında {{Kafa karıştırıcı}} ile etiketlenebilir. Okunabilirlik, kilit bir kriterdir. === Okunabilir düzyazı === Okunabilir düzyazı; dipnotlar ve referans bölümleri (""ayrıca bakınız"", ""dış bağlantılar"", ""kaynakça"" vb.), diyagramlar ve görüntüler, tablolar ve listeler, iç ve dış bağlantılar, biçimler gibi içerikler hariç, düzyazının ana gövdesini tanımlar. XTools karakter sayısı da dahil olmak üzere düzyazı bilgilerini gösterir (""genel istatistikler"" bölümündeki ""düzyazı"" kısmının altında). Şu anda bakılmakta olan bir maddede, sol sütundaki ""sayfa bilgisi"" bağlantısını tıklayıp en alttaki ""dış araçlar"" sekmesindeki ""katkılar"" bağlantısını tıklayarak ulaşılabilir. === Listeler, tablolar ve özetler === Listeler, tablolar ve diğer materyaller zaten özet formunda oldukları için, bu sayfaları özet tarzı yöntemiyle daha da azaltmak veya özetlemek uygun olmayabilir. Uzun bir listeyi veya tabloyu bölmenin veya azaltmanın ""doğal"" bir yolu yoksa, onu en iyi durumda bırakmak, ana maddede olacak şekilde tutmak veya bağımsız bir sayfaya bölmek daha uygun olabilir. Ne olursa olsun bir liste veya tablo, amacı ve kapsamı için mümkün olduğu kadar kısa tutulmalıdır. Çok fazla istatistiksel veri politikaya aykırıdır. Çevirmeli bağlantı, akıllı telefon ve düşük kaliteli geniş bant bağlantısı gibi düşük hızlı bağlantılar kullanan kullanıcılar olduğundan toplam madde boyutu makul bir şekilde düşük tutulmalıdır. Çevirmeli bağlantıda değişiklik yapmak için 32.000 bayt boyutundaki sayfadaki metnin görüntülenmesi yaklaşık 20 saniye sürer, bu nedenle ek görüntülerin eklenmesi gerekir ve bundan daha büyük sayfaların eski tarayıcılarda görüntülenmesi zor olur. Derinlik ve ayrıntı gerektiren konular için 200.000 bayttan büyük maddeler (~ 50 sayfa) bulunmaktadır ancak genellikle bu boyuttaki maddeler iki veya daha fazla alt maddeye ayrılır. Özel:UzunSayfalar, an itibarıyla boyutu en büyük olan maddelerin listesini gösterir. Büyük maddeler mobil tarayıcılar sorun yaratabilir çünkü bu cihazlarda genellikle bellek az ve işlemci yavaştır. Uzun sayfaların, tam olarak yüklenmesi ve işlenmesi çok zaman alabilir. Analog çevirmeli bir modeme bağlı masaüstü bilgisayar veya bazı mobil cihazların kablosuz bağlantıları gibi yavaş bağlantılar, uzun maddelerin çok uzun sürede yüklenmesine neden olabilir. Bir Vikipedi maddesi için üst sınır, MediaWiki yazılımı varsayılan madde boyutu sınırı olan 2.097.152 bayttır (~2 MB). Çok büyük maddeler, mantıksal olarak ayrı maddelere bölünmelidir. Uzun maddeler alfabetik, sayısal veya alt başlık olarak diğer sayfalara bölünür. Ayrıca bölünmüş parçaları dönüştürmeyi de düşünün. Uzun bir maddenin bir bölümünü bağımsız başla bir maddeye böldüğünüzde, kaldırılan içeriğin kısa bir özetini önceki maddeye bırakmalısınız. Vikipedi'nin, değişiklik yapılmasına izin veren ancak tekrar kullanırken içeriğe katkıda bulunanlara atıfta bulunulmasını gerektiren lisans gerekliliklerine uyması için yeni sayfa ""içerik [[madde adı]]'ndan alındı"" notunu içeren bir değişiklik özeti ile oluşturulmalıdır (bu adımı ve sayfa adını ekleme kısmını atlamayın). Ayrıca maddeyi olası silinmelere karşı korumak, veri kaybını önlemek ve madde tarihsel geçmişinin silinmesini önlemek için kaynak maddenin (yani uzun maddenin) değişiklik özetinde de ""içerik [[madde adı]]'na aktarıldı"" şeklinde bir not yazılmalıdır. Bunun için her iki maddenin tartışma sayfalarına {{Kopyalandı}} şablonu yerleştirilebilir. Ayrıca sayfaları madde dizileri şeklinde gruplandırabileceğinizi de unutmayın. === Aceleye gerek yok === Tarayıcılar geliştikçe veya maddeler büyümeye başladığında bir maddeyi bölmek için acele etmeye gerek yoktur. Bazen bir maddenin konuya yeterli kapsamı sağlaması için büyük boyutta olması gerekir. Eğer emin değilseniz veya bir maddenin olması gereken boyut kapsamı belirsizse bu konuya ilişkin maddenin tartışma sayfasında bir tartışma başlatın. Konuya birkaç kısa madde olarak bakılıp bakılmayacağını ve eğer öyleyse, onları en iyi nasıl organize edeceğinizi diğer kullanıcıların görüşünü alarak belirleyin. Eğer tartışma ilerlemiyorsa maddeye {{Çok uzun}} şablonu ekleyin. === Önemsiz veya tartışmalı bölümleri kırpmak === Bazen kendi başına önemsiz görünen bir konu ayrıntılı konulara değinen büyük bir madde için uygun olabilirken, bu bilgilerin başka bir maddelere aktarılması uygunsuz olabilir. Çoğu durumda, yeterli bir değişiklik özeti bırakmadan tartışmalı bir bölümü özel olarak kırpmak tarafsız bir bakış açısına aykırıdır. Aynı zamanda, özellikle ana maddede kaldırılmasına yönelik fikir birliği bulunan bilgileri içeren yeni bir madde oluşturmak da tarafsız bakış açısı politikasını ihlal eder. Önemsiz gördüğünüz veya tartışmalı bölümleri kırpmadan önce maddenin tartışma sayfasında fikrinizi diğer kullanıcılarla tartışın ve fikir birliği arayın. Zira size göre önemsiz olan bir ibare başka kullanıcılar için önemli olabilir. Ayrıca maddeyi bölerken için diğer topluluk ilkelerini de göz önünde bulundurun ve kırpılan maddenin başlığının ve içeriğinin tarafsız bir bakış açısını yansıttığından emin olun. === İstenmeyen bir bölümü kırmak === Bir maddenin bir kısmı işlevsiz katkılara dayalıysa (örneğin ""dış bağlantılar"" veya ""notlar"" bölümü gibi), içerikleri başka bir maddeye taşırken bunları kaldırmanın ana maddenin temizlenmesine yardımcı olabileceğini unutmayın. Ancak tamamen işlevsiz katkıları kaldırdığınızdan emin olun. Diğer kullanıcılardan itiraz gelirse, muhtemelen düşünemediğiniz bir durum vardır, içeriğin kaldırılmasına dair fikirlerinizi maddenin tartışma sayfasında belirtin. Bir madde ansiklopediye dahil edilmek için uygun olmayan büyük miktarda içerik içeriyorsa, bu içeriği kaldırmak yeni bir madde oluşturmaktan daha iyidir. === Boyut rehberi === Maddeleri bölmek ve küçük sayfaları birleştirmek için bazı yararlı kurallar; Lütfen unutmayın Bu kurallar sadece okunabilir düz yazı için geçerlidir ve Viki biçimlendirme işlemlerine (geçmiş listelerinde veya diğer yöntemlerle bulunur) uygulanmaz ve her bir 1000 bayt (~1 kB) 1000 karaktere eşdeğerdir. Bir maddedeki karakter sayısı XTools yardımıyla (ya da ilgili maddedeyken sol sütundaki ""Sayfa bilgisi"" bağlantısını tıklayıp en alttaki ""Dış araçlar"" sekmesindeki ""Katkılar"" linkini tıklayarak) bulunabilir. Bu temel kurallar anlam ayrımı sayfalarında daha az uygulanır ve doğal olarak yönlendirme sayfalarında geçerli değildir. Bununla birlikte belirli konular bazında oluşturulmuş listelerde bölme işleminin uygulanması genel itibariyle uygunsuzdur, özellikle de madde bölme işlemi için tabloların kırpılması gerektiriyorsa bölme işlemi tercih edilmez. Biçimlendirme veya işaretleme dili, bir belgeyi değiştirmek ve okunabilir hale getirmek için kullanılan koddur. Viki biçimlendirmesi, Vikipedi'de kullanılan kodlardır. Biçimlendirme boyutu, hem okunabilir düzyazıyı, hem Viki kodlarını hem de görüntüler veya ses klipleri gibi maddede kullanılan dosyaları içerir. Biçimlendirme boyutu her zaman yukarıdaki boyut rehberinde anlatılan okunabilir düzyazı boyutundan büyük veya ona eşit olur. Bir sayfanın biçimlendirme boyutunu bayt olarak sayfa geçmişinden görebilirsiniz. Ayrıca sağ üstteki arama kutusuna intitle:Madde başlığı yazılması, hem maddede geçen kelimelerin sayısını hem de maddenin kilobayt cinsinden boyutunu gösterir. Ancak unutulmamalıdır ki, çoğu durumda bu bilgiler tek başlarına bir maddenin bölünmesinin gerekip gerekmediğine dair güvenilir göstergeler değildir. Biçimlendirme boyutuna göre en büyük maddeler Özel:UzunSayfalar'da listelenmiştir. Sayfanın tamamı yerine bir bölümünü değiştirmenin bekleme süresini azalttığını ve birçok kullanıcı için büyük sayfa sorununu giderdiğini unutmayın. Yine de yavaş modemleri olan okuyucular tüm sayfanın yüklenmesini beklemek zorunda kalacaklardır. Tercihlerinizi (sağ üstteki ""tercihlerim"" sayfasında yer alan ""görünüm"" sekmesindeki ""taslak bağlantısı biçimi için sınır"" kısmını değiştirerek) belirli bir boyuttan daha küçük sayfalara bağlantıların farklı renkte görünmesi için ayarlayabilirsiniz. Bu bağlamda ""boyut"", değişiklik kutusunda görülen kaynak metnin boyutu anlamına gelir. İçerik, sadece maddeyi kısaltmak amacıyla kaldırılmamalıdır. Çok uzun bir maddeyle karşılaştıysanız, maddeyi değiştiremezseniz veya değiştirmeye çalıştığınızda tarayıcınız maddenin sonunda yer alan cümleleri göstermezse, sorunu çözmenin birkaç yolu vardır. En iyi yol, mümkünse daha modern bir web tarayıcısına geçmektir. Mevcut tarayıcınızı son sürüme yükseltmek daha iyi güvenlik, daha modern HTML'ye yazılmış içeriiklerin görüntülenmesi ve hata düzeltmeleri gibi çok sayıda yararı vardır. Vikipedi'deki birçok madde kalıcı olarak 32.000 bayttan daha uzun olabilir, bu nedenle eski tarayıcılar uzun maddelerle ilgili zaman zaman sorun yaşamaya devam edecektir. Genellikle, maddedeki her başlığın yanında gördüğünüz ""kaynağı değiştir"" bağlantılarını kullanarak maddeyi tek seferde bölüm şeklinde değiştirebilirsiniz. Bu yol, bölümler 32.000 bayttan uzun olmadıkça sağlıklı çalışır, zaten istisnalar hariç bir ""bölüm"" bu kadar büyük boyutlu olmamalıdır. Bir maddenin ilk giriş metnini, bu metinden bir sonraki bölümü değiştirdikten sonra URL'nin §ion=1 kısmını §ion=0 olarak değiştirebilirsiniz. ""Görünümler"" bölümündeki ""yeni bölüm"" bağlantısını (varsa) kullanarak veya mevcut bir bölümü değiştirerek ve ikinci yeni bir başlık satırı ekleyerek yeni bir bölüm oluşturabilirsiniz. Yine de bir maddeyi değiştirmek için çok uzun bir bölümle karşılaşırsanız veya konuyla ilgili başka sorunlarınız varsa, danışma masasından yardım talebinde bulunabilirsiniz. Mevcut bir metni değiştirmeden yeni bir yorum göndermenize olanak tanıyan ""yeni bölüm"" kısmını inceleyin. Özel:UzunSayfalar Vikipedi:Birleştirme Testi Vikipedi:Madde dizileri" 58 Vikipedi:K Vikipedi:Kukla 26 "Kukla, bir Vikipedist tarafından değişken amaçlarla açılmış farklı kullanıcı hesaplarından veya IP adreslerinden her biri. Kukla kullanan Vikipedistler kuklacı olarak adlandırılır. Çoklu hesap veya IP adresi kullanmak çoğu durumda uygun bulunmayan bir durumdur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales 2003 yılındaki bir söyleşide bu konudaki bir soruya şöyle yanıt vermiştir: Kuklaların hoş karşılanmama nedeni, bir oylamada birden fazla oy kullanma veya Vikipedi politika ve yönergelerini aldatmaya yönelik suistimallerden dolayıdır. Kimi kullanıcılar ikinci bir kullanıcı hesabının kullanılmasına karşıdır; kimileri ise düzgün davrandıkları müddetçe zararsız olduklarını düşünür. Bu sayfada kuklacılığın diğer toplulukları nasıl etkilemiş olduğu konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz. Çoklu hesap veya IP adresi kullanımının yasal olduğu durumlar vardır. Fakat kuklacı durumuna düşmemek için dikkat etmelisiniz ve ikinci hesabınızı diğer hesabınızın belirli bir konuya bakışını desteklemek için kullanmamalısınız. Şayet birisi birden fazla hesap veya IP adresi kullanıyorsa, onun diğer kullanıcı hesaplarına veya IP adreslerine bağlantı vermesi gerekmektedir; böylece aynı kişi oldukları anlaşılabilir. === Oylama === Vikipedi kullanıcıları tüm oylamalar ve benzer tartışmalar için ""bir kişi, bir oy"" prensibini benimsemişlerdir. Ancak bu şekilde her bireyin fikirleri adil bir şekilde sayılabilir. Bundan dolayı, kuklalar bir görüşü desteklemiş olma etkisi yaratmak için kullanılmamalıdırlar. Oylamalarda birden fazla oy kullanılmamalı veya bir tartışmada, Vikipedi:Silinmeye aday sayfalarda veya hizmetlilik başvurularında birden fazla hesap veya IP adresi kullanarak aldatma yapılmamalıdır. Bu şekilde kullanılan ve ispatlanan kuklalar süresiz olarak engellenebilirler. === Aldatma ve taklit etme === Çift oylamaya ek olarak, kuklalar aldatmaya yönelik amaçlarla veya bir pozisyonu geniş bir kesimin desteklediği görüntüsünü oluşturmak için de kullanılmamalıdır. Bu şekilde bir davranış, kuklaların herhangi bir yasal kullanımı açısından işleyişi aksatıcı ve gereksizdir. Özel olarak, kötü niyetle kullanılan diğer bir Vikipedi kullanıcısını taklit eden hesaplar veya IP adresleri süresiz olarak engellenmelidirler. === Atlatma politikası === Politikalar hesaplara veya IP adreslerine değil kişilere uygulanır. 3GD gibi politikalar bir kişinin değişiklikleri için geçerlidir. Benzer olarak politikaları ihlal eden hareketlerde bulunan ikinci bir hesap veya IP adresi kullanmanız ana hesabınızın da ceza almasına sebep olabilir. Kullanıcılar değişiklik yapamamaları için engellenmiş olması veya bir şekilde bir konu için uzaklaştırıldıkları süreçte, kukla kullanarak bu engelleri kaldırmaya çalışamaz. Bu şekilde bir davranış, engelleme süresinin yeniden başlatılmasına veya uzatılmasına neden olabilir. === Yönetimsel kuklalar === Topluluk birden fazla hesabında ek kullanıcı grubu hakları olan kullanıcılara şiddetle karşı olmaktadır. Şayet Vikipedi'yi terk etmişseniz, yeni bir isimle geri gelmişseniz ve hizmetlilik için aday olmuşsanız, eski hesabınızdaki hizmetli ve/veya bürokrat özelliklerinizden vazgeçmeniz beklenir. Normal bir kullanıcıdan daha fazla özelliklere sahip yalnız bir kullanıcı hesabına sahip olabilirsiniz. Çoklu hesapların yasal kullanımları vardır. Örneğin; belli kullanıcılar, yeni kullanıcılara topluluk kurallarını anlatmak için yeni hesap yaratabilir. Özellikle, bazı kişiler (Örn:Jimbo Wales) için kukla hesabı almak ve değişiklikleri oradan yapmak bir gereklilik göstermektedir. === Ayrım ve güvenlik === Başka kullanıcılar da birden çok hesap kullanarak, katkılarını çeşitli nedenlerden dolayı ayırabilirler: Bir kullanıcı belli bir alanda çok sağlam ve doyurucu katkılar yapıyor ise, sadece o konu hakkında bilgi gelişiminde bulunmak için yeni bir hesap alabilir.Kamuya ait bilgisayarlarda şifre çalan trojanlar veya basılan tuşları kaydeden programlar yüklü olabileceğinden, bazı kullanıcılar bu şartlar altında asıl hesaplarının güvenliği için alternatif hesaplar kullanabilir.Halk tarafından bilinen bir kişi veya katkılarından ve ilgi alanından dolayı belli bir çevrece tanınabilecek bir kullanıcı; katkılarını bölmesi kişinin anonimliğini korumasını sağlayabilir. Belli bir konuda tanınmış ve uzman olan bir kişi, mesela, o konu ile ilgili katkılarının ve daha hafif konulardaki katkılarının ilişkilendirilmesini istemeyebilir.Bir kişinin katkıda bulunduğu madde, ailesi, sosyal veya profesyonel çevresi tarafından yüksek derecede tartışmalı ise, kukla kullanabilir. Bu sayede Vikipedi:Tarafsız bakış açısı'nı iyi bilmeyen kullanıcılar tarafından yaptığı değişiklikler kişisel bilgi olarak varsayılmaz. === Hararetli Konuları Küçük Bir Alanda Tutma === Bazı kullanıcılar tartışma sayfalarında, belli bir konu hakkında kimliklerinden dolayı kişisel tartışmalara dönerek kişisel saldırıları engellemek, veya Vikipedi dışında olacak sıkıntıları engellemek için farklı kullanıcı isimleri kullanabilir. Örneğin, kürtaj hakkındaki bir maddenin tartışmasına katılan bir kişi, bu tartışmadaki fikirlerinin diğer katılımcıların tartışmayı genişletmesine fırsat vermesini veya o maddenin içeriğinin dışındaki ilgisiz ya da felsefi temellere dayanan tartışmalara iliştirmesini engellemek isteyebilir. === ""Rol"" hesaplar === ""Rol"" hesaplar, sadece resmî onaylı olarak Wikimedia projelerinde istisnai durum ve zamanlarda, birden fazla kişi tarafından kullanılan hesaplardır. Küresel olarak ve belirli Wikimedia projelerinde faaliyet gösteren ""rol"" hesapların bir listesine Meta Wiki'deki listeden ulaşabilirsiniz. Eğer siz birden fazla kullanıcı olarak bir hesap kullanırsanız, muhtemelen engellenirsiniz. === Botlar === Bot (otomatik veya yarı-otomatik değişiklikler yapan programlar) kullanan editörlerin bot için ayrı bir hesap oluşturması (ve bu bot hesabının bit bot hesabı olarak işaretlenmesi talebinde bulunması) tercih ve teşvik edilir ki otomatik değişiklikler son değişikliklerde ayrıştırılabilsin. (Prosedür ve politikalar için Vikipedi:Botlar sayfasına göz atınız) === Diğer hesabı etiketleyerek === Ana hesaplarına bir bağlantıyı alternatif bir hesaba koymak isteyen editörler {{Şablon:Kullanıcı Alternatif Hesap}} şablonunu kullanıcı sayfasına ekleyebilirler. Şablonun kullanımı şöyledir: {{Kullanıcı Alternatif Hesap|Örnek kullanıcı}} ve şöyle gözükür: === Oturum kapalıyken yapılan düzenleme === Oturumu kapalıyken ansiklopediyi düzenleyen birine karşı bir politika yoktur. Bu durum birden fazla şekilde olabilir; Bilgisayar değiştirme, oturumun süresinin dolduğunu fark etmeme, kullanıcının parolasını unutması gibi birçok nedenden kaynaklanır. Oturum açmamış kullanıcılar, hesabı olmadığını söyleyerek diğer kullanıcıları kandırmaya çalışmamalıdır. Gizliliklerini korumak için oturumu kapalı bir şekilde düzenleme yapan vikipedistlerin kullanıcı adlarını Vikipedi üzerindeki IP adreslerine bağlamaları gerekmez. === Kuklaların karakteristikleri === Doğal olarak, kuklalar yeni kullanıcılara kıyasla Vikipedi ve madde düzenlemekte daha tecrübeli bir tavır sergilerler. Madde düzenlemedeki ""özet"" kutucuğunu kullanmak, düzenleme çatışmasına girmek, silinmeye aday sayfalar (SAS) gibi tartışmalarda açıkça fikir ileri sürmek veya hizmetlilik için başvurmak gibi eylemler ilk katılımlarında daha sık görülür. Ayrıca katılım özetlerine bakıldığında daha yeni tarihlidir ve tek madde için hesap açılmış izlenimi vermektedirler. Bir kukla türü de ""korkuluk"" kuklasıdır. Taraflı görüşleri olan, ancak karşı görüşü baltalamak ya da provokatör olarak davranmak için karşıt görüşteymiş gibi davranan kullanıcılar tarafından oluşturulur. Genelde 'karşısındakinin' rahatça def edebileceği zayıf iddialarda bulunurlar. Bu da özellikle ""korkuluk"" tartışmaları yapmalarına imkan verir. Bu tür bir kukla, yaratıcısının karşı durduğu ""korkuluk"" tartışmasının bir temsili haline gelir. Genelde düşüncesiz, bilgisiz ve aşırı bağnaz bir tutum sergilerler. Genelde iki tarafın ciddi iddialarının tartışılmasını engellenmesine ve tartışmanın üzerine perde çekilmesine neden olurlar. Tartışmalarda normalde de bu tarzda davranan kişilerin de aynı sonuçlara sebep olması, bu tür kukla kullanıcıların tespitini zorlaştırmaktadır. === Soru işaretleri oluşursa === Bazı durumlarda bir hesabın kukla kullanıcı olup olmadığı çok net olmayabilir; sonuçta kuklanın amacı fark edilmemektir. İlgileri ve düzenleme tarzları arasındaki benzerlikler dikkat çekebilir fakat herkes kullanıcıyı bu kanıtı değerlendirecek kadar tanımıyor olabilir. Eğer bir düzenleme çatışmasında, oylama ya da ankette kukla kullanıcı kullanıldığı düşünüyorsanız, pratik bir yaklaşım ""100-düzenleme kuralı""dır. Buna göre değişik birçok madde üzerinde 100'ün üzerinde düzenleme yapmış ya da Vikipedi üzerinde genel olarak aktif olmuş bir hesabın kukla kullanıcı olmayacağı düşünülmektedir. Eğer az düzenleme yapmış, alışılmadık sayıda hesap varsa, IP adreslerine ya da düzenleme zamanlarına bakarak kukla kullanıcı olup olmadıklarını kontrol etmek isteyebilirsiniz. Ancak tek başına az sayıda düzenleme yapmış olmak, kukla kullanıcılığı için bir kanıt değildir ve eğer yeni bir kullanıcıya haksız yere kukla kullanıcı suçlamasını yaparsanız, muhtemelen bunu hakaret olduğunu var sayacaktır ve Vikipedi hakkında negatif bir izlenimi oluşacaktır. Unutmayın ki ırk, politika, kült figürler ya da ""silinmeye aday sayfalar (SAS)"" gibi özellikle tartışmalı maddelere katılım yapmak isteyen birçok kullanıcı olabilir. Bazıları 100 düzenleme kuralının bu tür durumlarda daha katı uygulanmasını önermiş, 100'ün altında düzenleme yapmış katılımcıları kukla kullanıcı olarak öngörmüşlerdir. Genel olarak, bu tür görüşlerin çok sağlam temellere oturmadığı gösterilmiştir. Kuklanın tartışmaya katıldığının düşünüldüğü durumlarda, sunucu kayıtlarına başvurulabilir. Wikimedia Vakfı kişisel gizlilik kuralına uygun olması açısından, bu sadece uzlaşma yardımını ciddi engelleyen durumlarda, ciddi süregelen vandalizm düzeninde, oylama sonucunu etkileyen oy hilesinde ya da 3 geri çevirme kuralını ciddi ihlal eden süregelen ""kukla kullanıcı"" şüphesinde uygulanabilir. İstekler denetçi isteği sayfasında yapılır. Eğer siz yanlışlıkla ""kukla kullanıcı"" olarak suçlandıysanız bunu üzerinize almayın. Yeni kullanıcıların sayısı bilinmemektedir. Ortamda biraz vakit geçirin, olumlu katkılarda bulunun; kayıtlarınız sizin yerinize konuşacaktır. === Hesapları engellemek === Hizmetliler bu politikanın ihlali için kullanılan herhangi bir kukla hesabı zamansız engellerler ve ana hesabı da takdirlerine göre engelleyebilirler. === Belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Eğer bir hesabın kukla olarak politika ihlalleri için kullanıldığı bariz biçimde belli olursa, bu hesabın belirlenmiş olarak etiketlenmesi gerekir. Bu da kukla hesabın kullanıcı sayfasına Şablon:Kuklaİspatlanmış ekleyerek yapılır. Syntax şöyledir: {{Kuklaİspatlanmış|1=KUKLACI|kanıt=KANIT}} Burada KUKLACI yerine kuklacının ismini, KANIT yerine de konu hakkında var olan kanıtları yazılır. Sonuçta görünüm şöyle olacaktır: Unutmayınız ki bu sadece hesabın bir kullanıcının kuklası olduğu şu sebeplerden ötürü bariz olduğu durumlarda uygulanabilir: kullanıcının itirafı; aynı IP adresleri veya benzeri güçlü teknik kanıt.Yukarıdaki şablon kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz. Bu tür durumlarda sayfaya Şablon:Kukla ekleyiniz: {{Kukla|1=KUKLACI|evidence?[[KANIT]]}} === Denetçiler tarafından belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Denetçiler ile belirlenmiş kuklalar {{KuklaDenetçi}} ile etiketlenebilir. Kanıta bağlantı vermektense, etiket kuklanın denetçi aracılığıyla belirlendiğini belirtir. Söz dizimi şöyledir: {{KuklaDenetçi|KUKLACI}}. Sonuçta görünüm şöyledir: Yukarıdaki şablon, denetçi tarafından kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz ve bu etiketin uygunsuz kullanımı uyarı ve olası engelleme ile sonuçlanabilir. Etiket kontrol ardından bir denetçi tarafından kullanılabilir veya bir kullanıcı tarafından denetçilerin doğrulaması sonucu da kullanılabilir. Eğer şüpheliyseniz, {{Kuklaİspatlanmış}} şablonunu kullanınız. === Belirlenmiş kullanıcıları etiketlemek === Bilinen kuklacı kullanıcıları şu etiketle etiketleyebilirsiniz: {{kuklacı}} Bu şablon eklendikten sonra oluşacak sonuç: === Saptaması zor kuklalar === Eğer birisinin zararlı biçimde kukla kullandığını düşünüyorsanız ve bu konuda diğer katılımcıların da yorumlarını almak istiyorsanız, Vikipedi:Kukla şüphelileri sayfasında bir rapor oluşturmalısınız ve oradaki talimatları takip etmelisiniz. Bazen birden çok yeni kullanıcının toplu hesap açması ve özellikle belirli bir tartışma konusunda veya oylamada belirli bir fikri desteklemeleri durumu olabilir. Bu genellikle silme tartışmalarında veya tartışmalı maddeler ile ilgili konularda olabilir. Bu yeni eklenen hesaplar arkadaş olabilirler, konu ile ilgili bir şekilde ilgili olabilirler veya bir kişi tarafından bir fikri desteklemeleri için çağrılmış olabilirler. Bazen bir maddedeki tartışmalarda baskı uygulanması söz konusu ise, bu kullanıcı ve hesaplar ""canlı kukla"" olarak tanımlanırlar. Bu terim, Meat Puppets isimli müzik grubundan esinlenilmiş olabilir. Bu terimin kullanımı genel olarak tavsiye edilmemektedir; zira kaba görülebilir ve yeni kullanıcıların ilerideki cesaretini kırabilir. Bu hesaplar kukla sayılmazlar, fakat genellikle gerçek kuklalardan ayırmak biraz zordur ve bazen de aynı şekilde ele alınabilirler. Bu şartlar altında ne kuklalar ne de yeni tek amaçlı kullanıcı hesapları Vikipedi topluluğunun bir parçası sayılabilir. Bunun arkasındaki neden, çevrimiçi bir toplulukta sadece tüm üyelerin imzalamış gibi görünmesinin yeterli olmamasındandır. Vikipedi:Hakemler Kurulu'nun kuralına göre, anlaşmazlıkların çözümünde, taraflardan birisi kukla veya aynı değişiklik alışkanlığına sahip birden fazla kullanıcı olması belirsizliği durumunda, kullanıcılar kukla olarak değerlendirilirler. (Vikipedistler ayrıca bunları 'tek amaçlı hesaplar' olarak isimlendirirler, çünkü bunlar sadece belli bir konu üzerinde yoğunlaşırlar ve amaçları sadece ilgi alanlarına katkıda bulunsalar da, maddelerin ve ansiklopedinin aynı oranda büyümesidir, bu kullanıcılar nadir olarak oturum açarlar ve çoğunlukla kendi ilgi alanlarında katkıda bulunmaya eğilimlidirler.) === Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etmesi === Tartışmalı Vikipedi maddeleri için dışarıya haber vermek veya birisinin tartışmayı canlandırmak veya başlatmak istemesi büyük oranda uygunsuz ve kabul edilemezdir. Bu şekilde fikirleri ve ön yargıları bilinen, bir tarafın görüşünü güçlendirecek ve fikir birliğini veya tartışmayı etkileyecek hareketler kabul edilemez. Ayrıca birisinin arkadaşlarını madde tartışmalarına yardım etmesi için çağırması da uygun değildir. Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etme hareketleri Vikipedi'de kabul edilemez. Çoklu yeni kullanıcıların gelişi, sınırlı Vikipedi geçmişi ve önceden belirlenmiş bakış açılarının gelişi, nadiren tarafsızlığa fayda sağlar ve kim ne düşünürse düşünsün genellikle ona zarar verir. Vikipedi gerçekleri ve fikirleri karıştırmak, kişisel taraflılık veya duygusal tartışmalar için bir yer değildir. Tartışmalı maddeler de genellikle düzgün değişiklikler için politikaların iyi bilinmesini gerektirir. Şayet bir tartışmada sesinizin duyulmadığını düşünüyorsanız, uygun olan davranış dışarıdan yardım istemeniz değildir. Onun yerine, kişisel saldırılardan uzak durun ve yorum isteğinde bulunun. Bunlar denenmiş işlemlerdir ve ön yargıların bir taraftan bir tarafa değişmesi problemini önlemek için en uygun yollardır. Eğer iki veya daha fazla kullanıcı beraber çalışıyor/ikamet ediyor, bir bilgisayarı/internet bağlantısını paylaşıyor, halka açık bir bilgisayar kullanıyor veya aynı ağa bağlı durumda ise; denetçi incelemesi sonucunda hesapları kukla gibi görünür. Bu gibi kullanıcılar birbirini şahsen tanıyor ve yüz yüze temas halinde ise ortak ilgi alanları ve yazım şekillerine sahip olabilirler. Hatta birbirlerine Vikipedi teknikleri ve gelişmeler hakkında bilgi verebilirler (Bu durumda oy avcılığı geçerli olur). Denetçiler, bağlantının öbür ucunda kimin oturuyor olduğunu göremezler. Kukla suçlamalarının önüne geçmek adına, bu tip kullanıcıların önceden bu durumu kullanıcı sayfalarında duyurmaları karışıklıkların önüne geçecektir. Aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar eğer aynı konularda katkıda bulunuyorlarsa, bu tip kullanıcılar Vikipedi'nin çıkarları doğrultusunda tek kullanıcı olarak değerlendirilebilirler. Aynı maddeye katkıda bulunurken, aynı tartışmada fikir belirtirken veya herhangi bir anlaşmazlıkta birbirlerini desteklerken, aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar aralarındaki bağlantıyı açıklamalı ve tek bir hesaba sahiplermiş gibi konuyla ilgili sayfaları okumalıdırlar. Eğer aralarındaki bağlantıyı açıklamak istemiyorlar ise aynı alanlarda veya tartışmalı konularda katkı yapmaktan kaçınmalıdırlar. Vikipedi:Denetçi isteği Vikipedi:Kullanıcı izleme uygulaması Vikipedi:Kukla şüphelileri" 59 Vikipedi:Hukuki sorumluluk reddi Vikipedi:Hukuki sorumluluk reddi 17 Vikipedi, çeşitli hukuk konuları üzerine pek çok madde içermektedir. Ancak, bu maddelerin yanlışsız olduğunun hiçbir şekilde garantisi yoktur. Hukuki konulara değinen bir maddede bulunan herhangi bir ifadenin gerçek, doğru ya da kesin olduğunun bir güvencesi kesinlikle yoktur : Bu maddeler, kısmen ya da tamamen, çoğunlukla profesyonel olmayan kişilerce yazılmaktadır. Ayrıca kanunlar, yer ve zamana göre ve bazen de oldukça hızlı bir şekilde değişkenlik gösterirler :Hukuk ile ilgili bir ifade yanlışsız bile olsa, bu ifade yalnızca onu Vikipedi'ye katmış olan kişinin bulunduğu yargı alanında geçerli olabilir. Dahası, o bilginin Vikipedi'ye katılmasının ardından gerçekleşmiş gelişmeler nedeniyle, ilgili kanun(lar)da değişme, değişiklik ya da tersine çevrilmeler olmuş olabilir.Vikipedi tarafından sağlanmış olan hukuki bilgi, en iyi durumda bile, yalnızca genel niteliklidir ve bir hukuk profesyonelinin (örneğin, özelleşmiş bilgilerini size özel bir duruma uygulayabilecek bir hukuk otoritesinin) tavsiyesi yerine geçmez. Eğer böyle bir tavsiyeye ihtiyacınız varsa, lütfen, bulunduğunuz yargı alanının ilgili noter, avukat, mahkeme vb. profesyonel kişi ve/veya kurumlarına başvurun. Vikipedi'ye bireysel katkıda bulunanların, sistem işleticilerinin, geliştiricilerin, maddi ya da manevi destekleyicilerin hiçbiri ve Vikipedi ile bağlantılı olan başka hiçbir kişi, bu internet sitesinde sunulan herhangi bir bilginin kullanılması ya da benimsenmesinden doğan sonuçların sorumluluğunu alamaz. Tabii, GNU Özgür Belgeleme İzni dahilinde olmak üzere, burada bulunan hukuk ile ilgili maddelere katkıda bulunabilir ya da o maddelerde rastladığınız herhangi bir malzemeyi kullanabilirsiniz. 60 Vikipedi:TROLL Vikipedi:Trol nedir? 15 "Trol, Vikipedi'ye katkı sağlayan kullanıcıların, hizmetlilerin ve program geliştiricilerin katkı sağlamasını 'kasten ve maksatlı' olarak engellemeye çalışan kullanıcıdır. Vikipedi'de vandal ve trol aynı şey değildir ancak bir kişi hem trol hem de vandal olabilir. (Vikipedi'nin işlerliğini bozan ve projeye genellikle kasıtlı, fiziksel zararlar veren vandallar ile ilgili daha fazla bilgi almak için Vikipedi:Vandalizm sayfasına göz atınız.) Trol, İskandinavya folklorunda genellikle dev ya da cüce olarak resmedilen, mağaralarda yaşayan efsanevî, çirkin bir yaratıktır. Modern çocuk hikâyelerinde genellikle köprülerin altında bekleyen, yolcuları çeşitli işlerle oyalayan veya haraç kesen karakterler olarak resmedilir. İnternet trollüğü, insanları tahrik ederek ve kızgınlıkla yazılmış cevaplar vereceklerini umarak, e-posta veya çevrimiçi grup mesajları göndermek olarak tarif edilir. Trollük internetteki sosyal ortamlardaki iç hukukun ihlalidir. Vikipedi'de trollük vandalizm ile aynı şey değildir ancak troller bazen vandallık da yapabilirler. Bir vandal bir sayfayı boşaltabilir, gelişigüzel kullanıcıları rahatsız edebilir ya da kişisel fikirlerini uygunsuz biçimlerde belirtebilir. Ama trol, kasıtlı olarak karşısındaki kişinin ya da toplumun insan doğasından kaynaklanan zayıf noktalarını istismar edip, keyfini kaçırmaya ve işlerini aksatmaya çalışır. İşleyişi aksatıcı faaliyetlerde bulunan ama trol olmayan kullanıcılar da olabilir. Sayfaları geriye çevirme savaşı verenler, taraflı yazı eklemekte ısrar edenler, kaba kullanıcılar, Vikipedi yapısına ve işleyişine itiraz edenler trol olmak ya da olmamak arasındaki gri bölgede olsalar da, trol sayılmazlar. Ama elbette ki bir trol bu tür aktivitelerde de bulunabilir. Trolün kesin bir tanımını yapmak kolay değildir. Trol, doğası gereği daima yapılan tanımdan sıyrılıp zarar verecek yeni bir yol bulur. Burada bahsedilenler, trolün amacını ve ne gibi eylemler yaptığını gösteren genel bir betimlemedir. Vikipedi'ye zarar veren kişinin trol olduğunu belirlemek güçtür. Bu sebeple trollere karşı bir uygulama belirlenmemiştir. Hizmetliler trollük yapanları engelleme hakkına sahip değildir ancak trollerin bazı diğer zararlı eylemleri de göz önüne alınarak engellendikleri durumlar da görülmüştür. Trollerin durdurulmasına yönelik Vikipedi kuralı basitçe şöyledir: Yapma! Trollük, Vikipedi'deki çalışmaları sabote etmek için kasten girişimde bulunulmasıdır. Bilgisizlik, karşıt görüşe sahip olma, sert bir tarzda taraflı yazı yazmaya çalışma gibi eylemler kendi başlarına trollük sayılmaz. Yanlış yönlendirilmiş oylamalar, adaylıklar ya da kural değişiklikleri de tek başlarına olarak adlandırılamaz. Bu eylemler kötü niyet doğrultusunda yapıldığında trollük olarak adlandırılır. Birine trol demek, başkasının kişisel amacını yargılamak demektir. Bu tür bir amacı kesin olarak tespit edebilecek keskin çizgiler olmadığı için, trol etiketi yapıştırmadan önce iyi düşünmek gerekir. Birine trol yakıştırması yapmadan önce, öyle olmadığını varsaymaya çalışın. Hatalarını kibarca ve mantıklı bir biçimde anlatın. Kuralları gösterin. Biçim kılavuzunu gösterin. İlgili eski tartışmaları gösterin. Eğer buna karşılık tam bir uyumsuzluk ve dinleme konusunda isteksizlik gösterme eylemi devam eder ve tartışmada yumuşak davranmaya yanaşmaz ise, işte o zaman trol olduğunu düşünebilirsiniz. Bu durumda dahi sessiz kalın ve diğer kullanıcıların yorumlarını bekleyin. Yanlış anlaşılmış bir kullanıcıyı kaybetmektense, kendisinin trol olduğu kesinlik kazanıncaya kadar beklemek daha iyidir. 'Yeni kullanıcıları ısırmayın' prensibini de aklınızdan çıkarmayın. Aşağıdaki eylemler trollerin sıklıkla başvurduğu yöntemlerdir. Ama bunları yapan herkese 'trol' demek doğru değildir. === Değişiklik savaşları === Bu tür trol, tartışmalı olacak şekilde kasıtlı olarak kışkırtıcı yazı ekler ve bir çeşit savaş başlatır. Bu genelde, Vikipedi'de azınlıkta ya da tartışmalı sayılabilecek görüşte olan ve bu görüşünün Vikipedi'de yeteri kadar yer bulamadığını düşünen kişilerce yapılır. Fakat trol görüş birliği ya da uzlaşma aramayıp, ısrarla istediğini yapmaya çalışır. Her değişiklik savaşı yapan trol tartışmalı başlıkları seçmeyebilir. Trolü tanımlamak için yazının içeriğinden ziyade şunları görmek gerekir: Değişikliği nasıl bir tavırla tartışıyor? Gösterilen ispatları ve kaynakları değerlendirmeyi reddediyor mu? Uzlaşmayı veya görüş birliğini reddediyor mu? Yazdıkları şeye hararetle inanan kişiler bazen trol gibi davranabilir. Uzlaşmayı reddedenlerin hepsi trol olmayabilir. === Uygun olmayan içerik yüklemek === Bazı maddeler ve yüklenen bazı resimler Vikipedi'nin okuyucularını rahatsız etme amaçlıdır. Çok bariz durumlarda bu vandalizm olarak değerlendirilir. Ama içeriği ansiklopediye çok açık olarak uymadığı halde, ısrarla ansiklopedik olduğu savunuluyorsa bu trollüğe girebilir. === Yöntemleri kötüye kullanma === Yöntemleri kasıtlı olarak kötüye kullanma trollerin en sevdiği oyunlardandır. Örnek olarak, ansiklopedik olduğu bariz olan maddeleri silinmeye aday göstermek, hizmetli olma kriterlerine sahip olmayan kullanıcıları hizmetliliğe aday göstermek, biçem el kitabında yapmayın denildiği halde ""düzeltiyorum"" adı altında o eylemi yapmak, vb. Bazen size göre bariz olan, diğerleri için bariz olmayabilir ve bu durumda ortaya çıkabilecek karışıklıklar trollerin ekmeğine yağ sürer ve bu Vikipedi'ye büyük zarar verir. Dikkatli olun. Bazen kurallara uymayan bir davranış, kuralı bilmemekten kaynaklanabilir. Kullanıcıya kuralı gösterip davranışlarını izlemeye alınız. Kişi kurala uyarsa ya da kuralın değişmesi için uygun yöntemleri kullanmaya başlarsa, büyük ihtimalle trol değildir. Ama eğer kural yanlıştır deyip, düzeltme çabasına girmeden kuralı yok sayarsa, büyük ihtimalle troldür. Bazı ilkeler siyah-beyaz gibi kesinlik içermeyebilir ve yeni kullanıcıların anlaması uzun sürebilir. Bu gibi durumlarda bu tür kullanıcıları Köy çeşmesine ya da Vikipedi IRC kanalına yönlendirerek diğer vikipedistlerin de yardımcı olması sağlanmalıdır. === Kafa ütüleme === Trollerin kullandığı başka bir yöntem de, cevapları kolayca bulunabilecek ya da belli olan sorular sormaktır. Eğer bir kullanıcı aptalca sorular soruyorsa, cevabını kendisinin bulabileceği sayfalara yönlendirin. Israrcı davranırsa kibarca meşgul olduğunuzu ve yardım edemeyeceğinizi belirtin. Eğer cevap verdiğiniz halde devam ederse ya da yardım etmiyorsunuz diye şikayet etmeye başlarsa büyük ihtimalle troldür. Bazıları tembel veya kafası karışmış da olabilir. Vikipedi bilginin paylaşılması amaçlı bir yerdir. Gerçekten yardım isteyenlere kapılarınız her zaman açık olsun. === Yersiz eleştirme === Bazı troller projeyi, ilkeleri, kullanıcıları, ""yöneticileri"" ya da amaçları eleştirir. Genellikle bu eleştiriler çeşitli suçlama kampanyaları ile birlikte yapılır. Suçlama çıkış noktaları taraflı suçlaması, kişiyi kötüleme şeklindedir. Elbette eleştiri ve tartışma uygun zeminde ve şekilde yapıldığında kabul edilebilir, fakat çeşitli sayfalara yayarak eleştiri veya suçlama yapmak kötü niyetli bir yaklaşımdır. Eleştiriler iyi niyetli yapıldığında, geliştirmeye yönelik yararlar sağlanabilecekken, kötü niyetli yapıldığında problem çıkar. === Yaratıcı trollük === Yaratıcı trollük, bölücülüktür ve bölücülüğün en yaygın hallerinden biri bir sorunun çözümü için kurallara tamamen zıt yeni yollar bulmaktır. Trollük tanımını ne kadar geniş tutarsanız tutun, bu onlar için sorun olmayacaktır, işine kendini adamış bir trol henüz düşünülmemiş bir şey mutlaka bulacaktır. Bu, zaman içinde tüm kategorilerde fark edilen bir şeydir. Eğer bir kullanıcı sürekli olarak, nezaket, uzlaşma, arabuluculuk veya başka herhangi bir şey olmadan, bölücülük yapan kişi (tartışma yaratan, ortalık karıştıran) oluyorsa, bu trollüktür. Bir kullanıcı, bir tür uyuşmazlık durumunda, aslında kuralın gerçek anlamını büyük oranda bozarak, bir kural üzerinde harfi harfine ısrar ediyorsa, bu genelde trollük belirtisidir. Böyle belirsiz durumlarda, yine de, trol olup olmadığı ortaya çıkmamış biri hakkında trollük yaptığı düşünülse bile, iyi niyet farzetmeyi denemek ve uzlaşmaya çalışmak her şeyden daha önemlidir. Yaratıcı trollük ile karşılaşıldığında yapılacak en iyi başlangıç, bu sayfaya gelinmesi ve trollük tipleri kısmında değişiklik önerisi sunulmasıdır. Eğer kullanıcılar bunun trollük olduğunu kabul ederse, daha sonra kullanıcı bu durumla beraber anlaşmazlığı tekrar değerlendirebilir. Bu sayfaya özel eklemeler olmasa da, hakem kurulu yaratıcı trollük için engellenmiş kullanıcı tiplerinden birer tanesini eklemelidir. Troller hakkındaki tavsiyelerin en yaygın olanlarından biri de ""Lütfen, trolleri beslemeyiniz.""dir. Deneyimli kullanıcıların birçoğu çevrimiçi iken bile bu tavsiyenin işe yaraması beklenmez. Çünkü ne ölçüde olursa olsun bir toplulukta, trollerle mücadele için etkili metodun sadece bu tavsiye olduğunu düşünenler olsa da, birisi trollerin mesajlarına cevap verecektir. En küçük kıvılcımın büyümesine ve daha kötü duruma gelmesine sebep olmayınız. Eğer davranış saldırı şeklinde artarsa, (vandalizm vs.), bu tip şeylerle mücadele kolaydır. === Değişiklik savaşı trolleri ile başa çıkmak === Tabii ki, bazen troller bir maddenin güvenilirliğinin tehlikeye düşmesine aldırış etmeden değişiklik yapıyor olabilir, bu değişiklik savaşı trollük yapma durumudur. Bu durumlarda, Vikipedi'nin hatalı bir şekilde gelişmesine izin vermeyin, fakat daima şu kuralı hatırlayın Vikipedi:Değişiklik savaş halini aldığında sakin kalmak, ve Vikipedi:Uyuşmazlık çözümü işlemi için konuyu üst mercilere götürmekte tereddüt etmeyin. Üç geri dönüş kuralını hatırlayın. Eğer birisi, bir maddede trollük yapıyorsa, maddenin önceki haline katkıda bulunmuş diğer kullanıcılardan destek alın. Neticede, trol pes edebilir veya bir uzlaşma, trollerle mücadele için daha geçerli olabilir. === Uygun olmayan içerikle başa çıkmak === Nette, sohbet odalarında ve diğer çevrimiçi topluluklarda iken, bu konuda mümkün olan en iyi tavsiye trolleri görmezlikten gelmektir, ama, Vikipedi’ye içerik yüklendiğinde bu işe yaramaz. Onu görmezlikten gelseniz bile, veritabanınızda kalır ve internet üzerinden görülür. Uygun olmayan maddeler, hızlı silinmeden Vikipedi:Silinmeye aday maddeler içinde yer almalıdır. Bununla beraber, gerçeklere dayanan her bir müzakere korunmalı ve saklanmalıdır. Hararetli bir silme tartışması, trol ve/veya onun kuklaları ve yandaşları tarafından kışkırtıcı yorumlar ile onların beslenmesini mümkün kılıp, trolün motivasyonunu arttırabilir. === Değişiklikleri gecikmeli geriye alma === Vikipedi'de, ısrarlı yanlışlıklarla baş etmenin etkili yollarından biri de, gecikmeli geriye almadır. Böylece, belli bir zaman için (genellikle bir gün veya daha çok) saldırıya izin verilir ve daha sonra geri alınır. Hemen herhangi bir karşılık verilmemesi trolü tatmin etmez ve hiçbir şey yapılmadığı için ortamdan ayrılır ve daha sonra katkıları geri alınarak etkisi ortadan kaldırılır. Bu izin verme zamanı, bu tip değişikliklerin örneklenmesi ve diğer Vikipedistlerin dikkatini çekmesini sağlar. Bu da Lütfen trolleri beslemeyiniz politikasının oldukça önemli bir parçasıdır. Gecikmeli geriye almada ana problem, sık sık değiştirilen maddelerde, araya girmiş (gecikme zamanında yapılmış) değişikliklerden dolayı zorluk yaşanmasıdır. === Yöntemi kötüye kullanmak ile başa çıkmak === Trollerden farklı olarak maddeleri vandalize edenlerin kötüye kullanım ile sebep olduğu zararın büyük kısmı, dolaylıdır. Genel olarak basit şekilde muhalefet etmeniz sonucunda ortamdan ayrılırlar, bu en iyisidir. Birçok durumda, birisi daha önceden açıklama yapmıştır ve siz basitçe katıldığınızı söyleyebilirsiniz. Eğer bir adaylık veya oylama apaçık bir şekilde kötüye gidiyorsa, ""üst üste"" açıklama yapın; kişisel saldırıda bulunmuş aday, herhangi bir değişiklik yapamaz; oylama veya adaylık her durumda yanlış olacaktır. Eğer oy sayısı aşırı hale gelmeye başlarsa (ayrı sayfalarda olsalar bile) daha sonra Uyuşmazlık çözüm işlemini kullanmak isteyebilirsiniz, uyuşmazlık çözümü zaman alsa bile. Eğer aday/oy sayısı çok fazlaysa ve eğer bölgede olağanüstü durum engeli yoksa aşırı zarar oluşacaktır. Genelde, hemen süreci başlatın. === Kafa ütüleme ve yersiz eleştiri ile başa çıkma === Konum ve önemine bağlı olarak en iyi mücadele, görmezlikten gelme veya değişiklik savaşında uygulanan yolları kullanmaktır. Eğer bu durum, kullanıcı mesaj sayfanızda oluşuyorsa, görmezlikten gelin, veya gecikmeli geriye alma işlemi yapın (birkaç günde bir). Trolleri beslemeyin. Trol olarak etiketlemek kişisel bir yargıdır ve bu yüzden birinin hatalı olarak etiketlenmesi her zaman mümkündür. Eğer samimi bir değişiklik yaptığınız halde trollük yapmakla suçlandığınıza inanıyorsanız, mümkün olan şu çözümleri değerlendirin: Aynı şeyi tekrar yapma: Eğer insanlar ""X"" hareketini yaptığın için sana sen trolsün diyorsa, ""X""i yapma. İyi niyet olduğunu varsay: İyimser yaklaşımını koru, kızma. Kötü niyetli hareketi başlatan ilk kişi olma. Çözüm arzulayan dostça tartışmalar yap. Uzaklaş. Birkaç gün Vikipedi'ye ara ver, öfkenin yatışmasına izin ver, geri dön ve makul ve sakin olarak meseleyi tekrar ele almayı dene. Yorum talebi ve arabuluculuk talebi gibi uyuşmazlık çözüm metodlarını dikkate al ve topluluktan yardım iste. Yeniden uygun dille anlatmayı dene. Genellikle birisi görüşlerini düşmanca bir yolla anlattığı için trol olarak suçlanır. Şunu göz önünde tut: Kullanıcı sayfanda açık olarak trollük yapmayı savunur musun? İnsanlara küfür eder misin veya kişisel saldırıda bulunur musun? Sana karşı çıkanları, bir lobi oluşumunda bulunmakla suçlar mısın? Eğer bunları yapmazsan, insanlar muhtemelen sana daha iyi karşılık verecektir. Kabul et. Bazen, neyin doğru olduğundan emin olmaman sorun değildir, oylama senin fikrine karşı yönde gidiyor olabilir. Bu hallerde, gitmesine izin ver. Belki, bir gün başka birisi tekrar bu konuyu ortaya atar ve yeni bir tartışma başlayabilir ve o zaman farklı bir hal alabilir.Ne kadar mantıklı olmayı deneseniz de hâlâ trollük suçlamaları yapılıyor olabilir. ""Yeni bir kullanıcı hesabı açar ve her şeye yeniden başlarım nasılsa, sorun değil."" diye düşünüyorsanız; lütfen Vikipedi:Kukla yönergesini dikkate alın ve vazgeçin. Varolan isminiz altında, güven duygusunu yeniden inşa etmeniz ve daha sonra da negatif görüntünüzden arınmış olarak ortaya çıkmanız daha iyidir. Eğer insanların anlayacağı uyumlu bir yol izlerseniz, hoşgörüyü tekrar oluşturma olasılığınız çok yüksektir ve aynı hesap ismini kullanmanız da bunun bir parçasıdır. VP:NİNJA VP:KORSAN Troll nedir? (What is a troll? In-depth analysis and references on Meatball) (İngilizce)" 61 Vikipedi:Kukla Vikipedi:Kukla 26 "Kukla, bir Vikipedist tarafından değişken amaçlarla açılmış farklı kullanıcı hesaplarından veya IP adreslerinden her biri. Kukla kullanan Vikipedistler kuklacı olarak adlandırılır. Çoklu hesap veya IP adresi kullanmak çoğu durumda uygun bulunmayan bir durumdur. Wikipedia'nın kurucusu Jimbo Wales 2003 yılındaki bir söyleşide bu konudaki bir soruya şöyle yanıt vermiştir: Kuklaların hoş karşılanmama nedeni, bir oylamada birden fazla oy kullanma veya Vikipedi politika ve yönergelerini aldatmaya yönelik suistimallerden dolayıdır. Kimi kullanıcılar ikinci bir kullanıcı hesabının kullanılmasına karşıdır; kimileri ise düzgün davrandıkları müddetçe zararsız olduklarını düşünür. Bu sayfada kuklacılığın diğer toplulukları nasıl etkilemiş olduğu konusunda bilgi sahibi olabilirsiniz. Çoklu hesap veya IP adresi kullanımının yasal olduğu durumlar vardır. Fakat kuklacı durumuna düşmemek için dikkat etmelisiniz ve ikinci hesabınızı diğer hesabınızın belirli bir konuya bakışını desteklemek için kullanmamalısınız. Şayet birisi birden fazla hesap veya IP adresi kullanıyorsa, onun diğer kullanıcı hesaplarına veya IP adreslerine bağlantı vermesi gerekmektedir; böylece aynı kişi oldukları anlaşılabilir. === Oylama === Vikipedi kullanıcıları tüm oylamalar ve benzer tartışmalar için ""bir kişi, bir oy"" prensibini benimsemişlerdir. Ancak bu şekilde her bireyin fikirleri adil bir şekilde sayılabilir. Bundan dolayı, kuklalar bir görüşü desteklemiş olma etkisi yaratmak için kullanılmamalıdırlar. Oylamalarda birden fazla oy kullanılmamalı veya bir tartışmada, Vikipedi:Silinmeye aday sayfalarda veya hizmetlilik başvurularında birden fazla hesap veya IP adresi kullanarak aldatma yapılmamalıdır. Bu şekilde kullanılan ve ispatlanan kuklalar süresiz olarak engellenebilirler. === Aldatma ve taklit etme === Çift oylamaya ek olarak, kuklalar aldatmaya yönelik amaçlarla veya bir pozisyonu geniş bir kesimin desteklediği görüntüsünü oluşturmak için de kullanılmamalıdır. Bu şekilde bir davranış, kuklaların herhangi bir yasal kullanımı açısından işleyişi aksatıcı ve gereksizdir. Özel olarak, kötü niyetle kullanılan diğer bir Vikipedi kullanıcısını taklit eden hesaplar veya IP adresleri süresiz olarak engellenmelidirler. === Atlatma politikası === Politikalar hesaplara veya IP adreslerine değil kişilere uygulanır. 3GD gibi politikalar bir kişinin değişiklikleri için geçerlidir. Benzer olarak politikaları ihlal eden hareketlerde bulunan ikinci bir hesap veya IP adresi kullanmanız ana hesabınızın da ceza almasına sebep olabilir. Kullanıcılar değişiklik yapamamaları için engellenmiş olması veya bir şekilde bir konu için uzaklaştırıldıkları süreçte, kukla kullanarak bu engelleri kaldırmaya çalışamaz. Bu şekilde bir davranış, engelleme süresinin yeniden başlatılmasına veya uzatılmasına neden olabilir. === Yönetimsel kuklalar === Topluluk birden fazla hesabında ek kullanıcı grubu hakları olan kullanıcılara şiddetle karşı olmaktadır. Şayet Vikipedi'yi terk etmişseniz, yeni bir isimle geri gelmişseniz ve hizmetlilik için aday olmuşsanız, eski hesabınızdaki hizmetli ve/veya bürokrat özelliklerinizden vazgeçmeniz beklenir. Normal bir kullanıcıdan daha fazla özelliklere sahip yalnız bir kullanıcı hesabına sahip olabilirsiniz. Çoklu hesapların yasal kullanımları vardır. Örneğin; belli kullanıcılar, yeni kullanıcılara topluluk kurallarını anlatmak için yeni hesap yaratabilir. Özellikle, bazı kişiler (Örn:Jimbo Wales) için kukla hesabı almak ve değişiklikleri oradan yapmak bir gereklilik göstermektedir. === Ayrım ve güvenlik === Başka kullanıcılar da birden çok hesap kullanarak, katkılarını çeşitli nedenlerden dolayı ayırabilirler: Bir kullanıcı belli bir alanda çok sağlam ve doyurucu katkılar yapıyor ise, sadece o konu hakkında bilgi gelişiminde bulunmak için yeni bir hesap alabilir.Kamuya ait bilgisayarlarda şifre çalan trojanlar veya basılan tuşları kaydeden programlar yüklü olabileceğinden, bazı kullanıcılar bu şartlar altında asıl hesaplarının güvenliği için alternatif hesaplar kullanabilir.Halk tarafından bilinen bir kişi veya katkılarından ve ilgi alanından dolayı belli bir çevrece tanınabilecek bir kullanıcı; katkılarını bölmesi kişinin anonimliğini korumasını sağlayabilir. Belli bir konuda tanınmış ve uzman olan bir kişi, mesela, o konu ile ilgili katkılarının ve daha hafif konulardaki katkılarının ilişkilendirilmesini istemeyebilir.Bir kişinin katkıda bulunduğu madde, ailesi, sosyal veya profesyonel çevresi tarafından yüksek derecede tartışmalı ise, kukla kullanabilir. Bu sayede Vikipedi:Tarafsız bakış açısı'nı iyi bilmeyen kullanıcılar tarafından yaptığı değişiklikler kişisel bilgi olarak varsayılmaz. === Hararetli Konuları Küçük Bir Alanda Tutma === Bazı kullanıcılar tartışma sayfalarında, belli bir konu hakkında kimliklerinden dolayı kişisel tartışmalara dönerek kişisel saldırıları engellemek, veya Vikipedi dışında olacak sıkıntıları engellemek için farklı kullanıcı isimleri kullanabilir. Örneğin, kürtaj hakkındaki bir maddenin tartışmasına katılan bir kişi, bu tartışmadaki fikirlerinin diğer katılımcıların tartışmayı genişletmesine fırsat vermesini veya o maddenin içeriğinin dışındaki ilgisiz ya da felsefi temellere dayanan tartışmalara iliştirmesini engellemek isteyebilir. === ""Rol"" hesaplar === ""Rol"" hesaplar, sadece resmî onaylı olarak Wikimedia projelerinde istisnai durum ve zamanlarda, birden fazla kişi tarafından kullanılan hesaplardır. Küresel olarak ve belirli Wikimedia projelerinde faaliyet gösteren ""rol"" hesapların bir listesine Meta Wiki'deki listeden ulaşabilirsiniz. Eğer siz birden fazla kullanıcı olarak bir hesap kullanırsanız, muhtemelen engellenirsiniz. === Botlar === Bot (otomatik veya yarı-otomatik değişiklikler yapan programlar) kullanan editörlerin bot için ayrı bir hesap oluşturması (ve bu bot hesabının bit bot hesabı olarak işaretlenmesi talebinde bulunması) tercih ve teşvik edilir ki otomatik değişiklikler son değişikliklerde ayrıştırılabilsin. (Prosedür ve politikalar için Vikipedi:Botlar sayfasına göz atınız) === Diğer hesabı etiketleyerek === Ana hesaplarına bir bağlantıyı alternatif bir hesaba koymak isteyen editörler {{Şablon:Kullanıcı Alternatif Hesap}} şablonunu kullanıcı sayfasına ekleyebilirler. Şablonun kullanımı şöyledir: {{Kullanıcı Alternatif Hesap|Örnek kullanıcı}} ve şöyle gözükür: === Oturum kapalıyken yapılan düzenleme === Oturumu kapalıyken ansiklopediyi düzenleyen birine karşı bir politika yoktur. Bu durum birden fazla şekilde olabilir; Bilgisayar değiştirme, oturumun süresinin dolduğunu fark etmeme, kullanıcının parolasını unutması gibi birçok nedenden kaynaklanır. Oturum açmamış kullanıcılar, hesabı olmadığını söyleyerek diğer kullanıcıları kandırmaya çalışmamalıdır. Gizliliklerini korumak için oturumu kapalı bir şekilde düzenleme yapan vikipedistlerin kullanıcı adlarını Vikipedi üzerindeki IP adreslerine bağlamaları gerekmez. === Kuklaların karakteristikleri === Doğal olarak, kuklalar yeni kullanıcılara kıyasla Vikipedi ve madde düzenlemekte daha tecrübeli bir tavır sergilerler. Madde düzenlemedeki ""özet"" kutucuğunu kullanmak, düzenleme çatışmasına girmek, silinmeye aday sayfalar (SAS) gibi tartışmalarda açıkça fikir ileri sürmek veya hizmetlilik için başvurmak gibi eylemler ilk katılımlarında daha sık görülür. Ayrıca katılım özetlerine bakıldığında daha yeni tarihlidir ve tek madde için hesap açılmış izlenimi vermektedirler. Bir kukla türü de ""korkuluk"" kuklasıdır. Taraflı görüşleri olan, ancak karşı görüşü baltalamak ya da provokatör olarak davranmak için karşıt görüşteymiş gibi davranan kullanıcılar tarafından oluşturulur. Genelde 'karşısındakinin' rahatça def edebileceği zayıf iddialarda bulunurlar. Bu da özellikle ""korkuluk"" tartışmaları yapmalarına imkan verir. Bu tür bir kukla, yaratıcısının karşı durduğu ""korkuluk"" tartışmasının bir temsili haline gelir. Genelde düşüncesiz, bilgisiz ve aşırı bağnaz bir tutum sergilerler. Genelde iki tarafın ciddi iddialarının tartışılmasını engellenmesine ve tartışmanın üzerine perde çekilmesine neden olurlar. Tartışmalarda normalde de bu tarzda davranan kişilerin de aynı sonuçlara sebep olması, bu tür kukla kullanıcıların tespitini zorlaştırmaktadır. === Soru işaretleri oluşursa === Bazı durumlarda bir hesabın kukla kullanıcı olup olmadığı çok net olmayabilir; sonuçta kuklanın amacı fark edilmemektir. İlgileri ve düzenleme tarzları arasındaki benzerlikler dikkat çekebilir fakat herkes kullanıcıyı bu kanıtı değerlendirecek kadar tanımıyor olabilir. Eğer bir düzenleme çatışmasında, oylama ya da ankette kukla kullanıcı kullanıldığı düşünüyorsanız, pratik bir yaklaşım ""100-düzenleme kuralı""dır. Buna göre değişik birçok madde üzerinde 100'ün üzerinde düzenleme yapmış ya da Vikipedi üzerinde genel olarak aktif olmuş bir hesabın kukla kullanıcı olmayacağı düşünülmektedir. Eğer az düzenleme yapmış, alışılmadık sayıda hesap varsa, IP adreslerine ya da düzenleme zamanlarına bakarak kukla kullanıcı olup olmadıklarını kontrol etmek isteyebilirsiniz. Ancak tek başına az sayıda düzenleme yapmış olmak, kukla kullanıcılığı için bir kanıt değildir ve eğer yeni bir kullanıcıya haksız yere kukla kullanıcı suçlamasını yaparsanız, muhtemelen bunu hakaret olduğunu var sayacaktır ve Vikipedi hakkında negatif bir izlenimi oluşacaktır. Unutmayın ki ırk, politika, kült figürler ya da ""silinmeye aday sayfalar (SAS)"" gibi özellikle tartışmalı maddelere katılım yapmak isteyen birçok kullanıcı olabilir. Bazıları 100 düzenleme kuralının bu tür durumlarda daha katı uygulanmasını önermiş, 100'ün altında düzenleme yapmış katılımcıları kukla kullanıcı olarak öngörmüşlerdir. Genel olarak, bu tür görüşlerin çok sağlam temellere oturmadığı gösterilmiştir. Kuklanın tartışmaya katıldığının düşünüldüğü durumlarda, sunucu kayıtlarına başvurulabilir. Wikimedia Vakfı kişisel gizlilik kuralına uygun olması açısından, bu sadece uzlaşma yardımını ciddi engelleyen durumlarda, ciddi süregelen vandalizm düzeninde, oylama sonucunu etkileyen oy hilesinde ya da 3 geri çevirme kuralını ciddi ihlal eden süregelen ""kukla kullanıcı"" şüphesinde uygulanabilir. İstekler denetçi isteği sayfasında yapılır. Eğer siz yanlışlıkla ""kukla kullanıcı"" olarak suçlandıysanız bunu üzerinize almayın. Yeni kullanıcıların sayısı bilinmemektedir. Ortamda biraz vakit geçirin, olumlu katkılarda bulunun; kayıtlarınız sizin yerinize konuşacaktır. === Hesapları engellemek === Hizmetliler bu politikanın ihlali için kullanılan herhangi bir kukla hesabı zamansız engellerler ve ana hesabı da takdirlerine göre engelleyebilirler. === Belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Eğer bir hesabın kukla olarak politika ihlalleri için kullanıldığı bariz biçimde belli olursa, bu hesabın belirlenmiş olarak etiketlenmesi gerekir. Bu da kukla hesabın kullanıcı sayfasına Şablon:Kuklaİspatlanmış ekleyerek yapılır. Syntax şöyledir: {{Kuklaİspatlanmış|1=KUKLACI|kanıt=KANIT}} Burada KUKLACI yerine kuklacının ismini, KANIT yerine de konu hakkında var olan kanıtları yazılır. Sonuçta görünüm şöyle olacaktır: Unutmayınız ki bu sadece hesabın bir kullanıcının kuklası olduğu şu sebeplerden ötürü bariz olduğu durumlarda uygulanabilir: kullanıcının itirafı; aynı IP adresleri veya benzeri güçlü teknik kanıt.Yukarıdaki şablon kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz. Bu tür durumlarda sayfaya Şablon:Kukla ekleyiniz: {{Kukla|1=KUKLACI|evidence?[[KANIT]]}} === Denetçiler tarafından belirlenmiş kuklaları etiketlemek === Denetçiler ile belirlenmiş kuklalar {{KuklaDenetçi}} ile etiketlenebilir. Kanıta bağlantı vermektense, etiket kuklanın denetçi aracılığıyla belirlendiğini belirtir. Söz dizimi şöyledir: {{KuklaDenetçi|KUKLACI}}. Sonuçta görünüm şöyledir: Yukarıdaki şablon, denetçi tarafından kanıtlanmamış kukla suçlamaları için kullanılamaz ve bu etiketin uygunsuz kullanımı uyarı ve olası engelleme ile sonuçlanabilir. Etiket kontrol ardından bir denetçi tarafından kullanılabilir veya bir kullanıcı tarafından denetçilerin doğrulaması sonucu da kullanılabilir. Eğer şüpheliyseniz, {{Kuklaİspatlanmış}} şablonunu kullanınız. === Belirlenmiş kullanıcıları etiketlemek === Bilinen kuklacı kullanıcıları şu etiketle etiketleyebilirsiniz: {{kuklacı}} Bu şablon eklendikten sonra oluşacak sonuç: === Saptaması zor kuklalar === Eğer birisinin zararlı biçimde kukla kullandığını düşünüyorsanız ve bu konuda diğer katılımcıların da yorumlarını almak istiyorsanız, Vikipedi:Kukla şüphelileri sayfasında bir rapor oluşturmalısınız ve oradaki talimatları takip etmelisiniz. Bazen birden çok yeni kullanıcının toplu hesap açması ve özellikle belirli bir tartışma konusunda veya oylamada belirli bir fikri desteklemeleri durumu olabilir. Bu genellikle silme tartışmalarında veya tartışmalı maddeler ile ilgili konularda olabilir. Bu yeni eklenen hesaplar arkadaş olabilirler, konu ile ilgili bir şekilde ilgili olabilirler veya bir kişi tarafından bir fikri desteklemeleri için çağrılmış olabilirler. Bazen bir maddedeki tartışmalarda baskı uygulanması söz konusu ise, bu kullanıcı ve hesaplar ""canlı kukla"" olarak tanımlanırlar. Bu terim, Meat Puppets isimli müzik grubundan esinlenilmiş olabilir. Bu terimin kullanımı genel olarak tavsiye edilmemektedir; zira kaba görülebilir ve yeni kullanıcıların ilerideki cesaretini kırabilir. Bu hesaplar kukla sayılmazlar, fakat genellikle gerçek kuklalardan ayırmak biraz zordur ve bazen de aynı şekilde ele alınabilirler. Bu şartlar altında ne kuklalar ne de yeni tek amaçlı kullanıcı hesapları Vikipedi topluluğunun bir parçası sayılabilir. Bunun arkasındaki neden, çevrimiçi bir toplulukta sadece tüm üyelerin imzalamış gibi görünmesinin yeterli olmamasındandır. Vikipedi:Hakemler Kurulu'nun kuralına göre, anlaşmazlıkların çözümünde, taraflardan birisi kukla veya aynı değişiklik alışkanlığına sahip birden fazla kullanıcı olması belirsizliği durumunda, kullanıcılar kukla olarak değerlendirilirler. (Vikipedistler ayrıca bunları 'tek amaçlı hesaplar' olarak isimlendirirler, çünkü bunlar sadece belli bir konu üzerinde yoğunlaşırlar ve amaçları sadece ilgi alanlarına katkıda bulunsalar da, maddelerin ve ansiklopedinin aynı oranda büyümesidir, bu kullanıcılar nadir olarak oturum açarlar ve çoğunlukla kendi ilgi alanlarında katkıda bulunmaya eğilimlidirler.) === Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etmesi === Tartışmalı Vikipedi maddeleri için dışarıya haber vermek veya birisinin tartışmayı canlandırmak veya başlatmak istemesi büyük oranda uygunsuz ve kabul edilemezdir. Bu şekilde fikirleri ve ön yargıları bilinen, bir tarafın görüşünü güçlendirecek ve fikir birliğini veya tartışmayı etkileyecek hareketler kabul edilemez. Ayrıca birisinin arkadaşlarını madde tartışmalarına yardım etmesi için çağırması da uygun değildir. Canlı kuklaların reklamcılığı ve tahrik etme hareketleri Vikipedi'de kabul edilemez. Çoklu yeni kullanıcıların gelişi, sınırlı Vikipedi geçmişi ve önceden belirlenmiş bakış açılarının gelişi, nadiren tarafsızlığa fayda sağlar ve kim ne düşünürse düşünsün genellikle ona zarar verir. Vikipedi gerçekleri ve fikirleri karıştırmak, kişisel taraflılık veya duygusal tartışmalar için bir yer değildir. Tartışmalı maddeler de genellikle düzgün değişiklikler için politikaların iyi bilinmesini gerektirir. Şayet bir tartışmada sesinizin duyulmadığını düşünüyorsanız, uygun olan davranış dışarıdan yardım istemeniz değildir. Onun yerine, kişisel saldırılardan uzak durun ve yorum isteğinde bulunun. Bunlar denenmiş işlemlerdir ve ön yargıların bir taraftan bir tarafa değişmesi problemini önlemek için en uygun yollardır. Eğer iki veya daha fazla kullanıcı beraber çalışıyor/ikamet ediyor, bir bilgisayarı/internet bağlantısını paylaşıyor, halka açık bir bilgisayar kullanıyor veya aynı ağa bağlı durumda ise; denetçi incelemesi sonucunda hesapları kukla gibi görünür. Bu gibi kullanıcılar birbirini şahsen tanıyor ve yüz yüze temas halinde ise ortak ilgi alanları ve yazım şekillerine sahip olabilirler. Hatta birbirlerine Vikipedi teknikleri ve gelişmeler hakkında bilgi verebilirler (Bu durumda oy avcılığı geçerli olur). Denetçiler, bağlantının öbür ucunda kimin oturuyor olduğunu göremezler. Kukla suçlamalarının önüne geçmek adına, bu tip kullanıcıların önceden bu durumu kullanıcı sayfalarında duyurmaları karışıklıkların önüne geçecektir. Aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar eğer aynı konularda katkıda bulunuyorlarsa, bu tip kullanıcılar Vikipedi'nin çıkarları doğrultusunda tek kullanıcı olarak değerlendirilebilirler. Aynı maddeye katkıda bulunurken, aynı tartışmada fikir belirtirken veya herhangi bir anlaşmazlıkta birbirlerini desteklerken, aynı bağlantıyı kullanan kullanıcılar aralarındaki bağlantıyı açıklamalı ve tek bir hesaba sahiplermiş gibi konuyla ilgili sayfaları okumalıdırlar. Eğer aralarındaki bağlantıyı açıklamak istemiyorlar ise aynı alanlarda veya tartışmalı konularda katkı yapmaktan kaçınmalıdırlar. Vikipedi:Denetçi isteği Vikipedi:Kullanıcı izleme uygulaması Vikipedi:Kukla şüphelileri" 62 Vikipedi:KA Vikipedi:Kullanıcı adı 1 "Sisteme giriş yapabilmek için yeni bir hesap oluşturduğunuzda, yapmanız gereken şeylerden birisi de kullanıcı adı seçmektir. Bu sayfada bu konuya ilişkin bazı tavsiyeler vardır. Kullanıcı adınız, sisteme giriş yaptığınız süre içerisinde yaptığınız tüm değişikliklere eklenecektir. Bunun nedenlerinden birisi de sorumluluktur. Öte yandan bu durum, telif hakları açısından da kullanışlıdır. Çünkü, örneğin eğer bir kimse sizin katkılarınızdan Vikipedi telif haklarında izin verilmeyen bir tarzda yararlanmak isterse, mesaj sayfanızda size bunu sorabilir. Ayrıca GDFL, yazarlara uygun şekilde kredi verilmesini destekler ve sizin kullanıcı adınız da bu kredinin verilebilmesinde kullanılır. Diğer nedenler ""Vikipedi:Neden bir hesap edinmeli?"" sayfasında bulunabilir. En iyi kullanıcı adı, ya sizin uzun zamandır internette kullandığınız gerçek adınızdır ya da değişiklik yaparken ne kadar anonim kalmak isteyeceğinize bağlı olarak sadece Vikipedi'de kullanacağınız yeni bir addır. Lütfen bir ansiklopedi yazmamıza yardım edecek bir kullanıcı adı seçin. Kısacası yazarken kullanmaktan rahatsız olmayacağınız ad, başkalarının da görmekten ve işbirliği yapmaktan rahatsız olmayacakları bir ad olmalıdır. Unutmayın ki tartışmaya müsait bir ad, diğer kullanıcıların size karşı olan güvenlerini veya politik bakış açılarını etkileyebilir. Vikipedi dünya çapında bir kaynak kitabıdır. Dolayısıyla farklı kültür, din veya etnik gruptan bir kimseyi gücendirecek bir hareketten kaçınmaya çalışın. Vikipedi, kullanıcılara: Politikacıların, askeri veya dini kişilerin veya olayların isimlerini, veya Potansiyel olarak saldırgan görünebilecek, herkes tarafından tanınan bir kişinin politikasını, inanışlarını destekleyen ya da karşı çıkan herhangi bir ismi kullanmaktan kaçınmalarını tavsiye eder.İnsanlar sizi, potansiyel olarak tartışmalı bir isme olan duygusal tepkileri ile değil, sadece yaptığınız katkılarla değerlendirmelidirler. Bu tür isimlerden kaçınmak sizin yararınızadır, o nedenle lütfen dikkatli olun. Bir topluluğun parçası olarak çalıştığınızı unutmayın. İnançlarınızla ilgili olarak başkalarından görmeyi beklediğiniz saygıyı siz de herkese gösterin. === Latin harfleri dışındaki karakterler içeren isimler === Latin alfabesinden farklı karakterler içeren isimler: Ne yazık ki pek çok kullanıcı, Kiril, Çin, Japon, Arapça vb. alfabelerindeki karakterlerle yazılmış kullanıcı adlarını okuyamazlar. Bu şekilde yazılmış isimler onların ekranında soru işaretleri (""??? ??""), kareler (""□□□ □□""), değiştirme karakterleri (""��� ��"") veya daha kötü bir şekilde görünecektir. Eğer adınız Latin alfabesinden farklı karakterlerle yazılıyorsa karmaşaya neden olmaması için lütfen en azından imzanızı Latin alfabesi karakterlerine dönüştürün ki kullanıcılar sizi ayırt edebilsin. === Benzer kullanıcı adları === === Gerçek ad mı, takma ad mı? === Tarihsel olarak pek çok Viki, bir kullanıcının yaptıklarından sorumlu tutulması durumunda yapıcı katkılarda bulunacağı inanışından hareketle, kullanıcıları kendi gerçek adlarını kullanmaları yönünde desteklemiştir. Vikipedi'deki kullanıcıların çoğunluğu takma ad kullanmakta ise de, kullanıcı sayfalarında kendi gerçek adını kullanan pek çok kullanıcıya da rastlanmaktadır. Vikipedi yazarları (özellikle hizmetliler) zaman zaman, Vikipedi'de vandallarla olan savaşımlarından dolayı, Vikipedi dışından gelen tacizlere maruz kalırlar ve bazıları, gerçek adlarını terkederek, izlenemeyecek bir takma ad alırlar ve belki de bunu en baştan yapmadıkları için pişman olurlar. Gerçek adınızı kullanmamayı seçerseniz, bir takma ad kullanmakta özgürsünüz (tanınmış kişilerin veya hayali karakterlerin adlarından kaçının). Eğer, gerçek adınızı kullanmak istiyor, fakat bu durumun uygun olmayan kullanıcı adları kurallarından birini ihlal edeceğini düşünüyorsanız lütfen bir hizmetli ile görüşün. Muhtemelen her iki tarafın da kabul edeceği bir çözüm bulunacaktır. === Kullanıcı adının büyük harflerle yazılması === Vikipedi kullanıcı adları büyük ve küçük harfe duyarlıdır ve bir kullanıcı hesabı oluşturduğunuzda, uyumluluk açısından tüm kullanıcı adlarının ilk harfleri büyük yazılır. Bunun anlamı şudur: ""sizin adınız"" kullanıcı ismini istediğinizde oluşturulacak isim ""Sizin adınız""dır. Eğer kullanıcı adınız birden fazla isim içeriyor ve imzanızın da uyumlu olmasını istiyorsanız, hesap oluştururken her birinin ilk harfini büyük yazmak isteyebilirsiniz. Örneğin, ""Sizin Adınız"", ""Sizin İlk Adınız"", ""Sizin İkinci İsminiz"" gibi. Uygun olmayan kullanıcı adları hem açık hem de gizlenmiş türde olabilir. Adil olsun ya da olmasın, kabul edilebilir veya edilemez kullanıcı adları arasındaki ince çizgi, o adı seçen tarafından değil uygunsuz bulanlar tarafından çizilir. Lütfen o çizgiyi bulmaya çalışmayın. Vikipedi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere belirli türden kullanıcı adlarına izin vermez: Şaşırtıcı, yanlış yönlendiren, problem teşkil eden kullanıcı adları: Diğer kullanıcılarla karıştırılabilecek adlar. Eğer kullanmayı düşündüğünüz takma adı birisi sizden önce almışsa, lütfen ya alternatif bir isim alın ya da gerçek isminizi kullanın. Çok olasılık dışı olmakla birlikte, birisi sizin gerçek adınızla katkıda bulunuyorsa, lütfen kullanıcı adınıza ikinci isminizin baş harfini ilave edin veya o kullanıcıyla aranızdaki farkı belirtecek bir başka yol deneyin. Daha fazla bilgi için yukarıdaki ""Benzer kullanıcı adları"" başlığına bakınız. Vikipedi'de sık kullanılan yazılım veya toplulukla ilgili terimler veya Vikipedi'de resmî bir pozisyonu ima eden adlar. Yasak olan kullanıcı adı bileşenleri, aşağıdakilerle sınırlı olmamakla birlikte şöyledir: ""Administrator"", ""Admin"", ""System operator"", ""Sysop"", ""Moderator"" veya Vikipedi'deki standart bir kullanıcının daha üstündeki bir pozisyonu veya resmî bir pozisyonu ima eden isimler (veya bunların Türkçe karşılıkları). ""Rollback"", ""Revert"", ""Edit war"", ""POV"", vs. (veya bunların Türkçe karşılıkları). ""Delete"", ""Upload"", ""Pagemove"", ""Redirect"" veya diğer değişiklik prosesleri veya kısaltmalar (veya bunların Türkçe karşılıkları). ""Vandal"", ""Hacker"", ""Spammer"", ""Troll"", ""Sock puppet"" veya karışıklık yaratma niyetiniz olduğu izlenimi verebilecek diğer isimler (veya bunların Türkçe karşılıkları). Eğer seçilen isim gerçekten bir bot hesabı için kullanılmayacaksa ""Bot"", ""Robot"", ""Script"", ""Initialize"", ""Automated"", ""Daemon"", vs. türünden isimler (veya bunların Türkçe karşılıkları). Bot hesaplarını çağrıştıran isimler bloke edilir ve kullanıcının bir hizmetli ile temasa geçerek bu hesabın gerçekten bir bot hesabı olduğunun teyidini alması istenir. Deneyimsiz kullanıcılar için şaşırtıcı olabilecek veya normal kullanıcıdan daha farklı bir konumda olunduğunu ima edici, her türlü araç butonu, alan adı veya teknik terim. ""Vikipedi"", ""Vikimedya"", ""Vikisözlük"", ""Wikipedia"", ""wikimedia"", ""wiktionary"", ""(WMF)"" gibi ifadeler veya hesabın resmî olarak Vikimedya Vakfı'na (Wikimedia Foundation) veya vakfın projelerinden birine bağlı olabileceğine, vakfı veya projeyi resmen temsil ettiğine dair yanlış bir izlenim veriyorsa benzer adlar içeren kullanıcı adları engellenebilir. Ayrıca, büyük i harfi ile küçük L harfinin ve 1 rakamının (I/l/1); ve büyük/küçük O harfi ile 0 rakamının (O/o/0) bazı fontlarda tamamen aynı göründüğüne dikkat edin. Bunların birbirinin yerine kullanıldığı ""yaratıcı"" tasarımlar (L beklenen yere I yazmak vs. gibi) tavsiye edilmez. Halen yaşayan ya da yeni ölmüş tanınmış kişilerin adları (örneğin, Şener Şen, Taylor Swift vb.) Ancak, eğer siz gerçekten ""o kişi"" iseniz durum değişir ve bunu kullanıcı sayfanızda açıkça belirtmeniz beklenir. Harf ve rakamların rastgele (veya rastgele gibi görünen) dizilişlerinden oluşan isimler Aşırı şekilde uzun isimler IP adresi gibi görünen isimler (xxx.xxx.xxx.xx.xx veya xxx.xxx.xxx.xx. veya 256.889.72.0 gibi sınır dışı ""geçersiz"" IP adresleri de dahil olmak üzere) Kafa karıştırıcı kullanıcı adı veya imzası olan bir kullanıcı, kafa karıştırıcı kullanıcı adlarının problem teşkil etmesi durumunda, işleyişi aksatma veya vandalizm gibi diğer uygunsuz davranışlar için normalden daha erken engellenebilir.Tahrik edici kullanıcı adları: Vikipedi, potansiyel olarak tahrik edici veya saldırgan kullanıcı adlarına izin vermez. Tahrik edici kullanıcı isimleri, diğer kullanıcıların heveslerini kırabilir ve bir ansiklopedi yazma görevimizi sekteye uğratır. Bu tür isimler, burada verilenlerle sınırlı olmamakla birlikte, aşağıdaki gibidir: Nefret ve şiddeti ima veya teşvik eden isimler Aşağılayıcı veya hakaret olarak algılanabilecek isimler Nefret sembolü olan kişilere (tarihi kişiler de dahil olmak üzere) ve bu kişilerle ilişkili olaylara göndermede bulunan isimler Cinsel hareketlere, genital organlara ve cinsel yönelimlere atıfta bulunan veya ima eden isimler Vücudun üreme veya boşaltım fonksiyonlarına atıfta bulunan veya bunları çağrıştıran isimler Şiddet veya diğer yasadışı eylemleri ima veya teşvik eden isimler (örnek: Terörizm, Organize suç) Hastalık ve engelli olma hallerine atıfta bulunan isimler (örnek: AIDS, Alzheimer, Otizm) Küfür, müstehcenlik veya saldırgan bir dil içeren isimler (Türkçe olmayanlar da dahil olmak üzere) ""Tanrı"", ""Yehova"", ""Buda"" veya ""Allah"" gibi, diğer kişilerin inançlarına saldırı olarak nitelendirilebilecek dini kişi ve kavramların isimleri Tartışmalı veya kışkırtıcı bakış açılarını destekleyen isimler Yukarıdaki isimlerden herhangi birinin harflerinde ""yaratıcı yer değiştirme""ler yapılarak alınan isimlerTaciz edici veya karalayıcı kullanıcı isimleri: Her ne şekilde olursa olsun taciz ve karalamanın Vikipedi'de yeri yoktur. Dolayısıyla sizin kullanıcı isminiz de bir istisna olamaz. Özellikle sizin kullanıcı adınız, aranızda uyuşmazlık bulunan diğer kullanıcılara saldırmanız için bir araç olamaz. Kullanıcı adınız, diğer kullanıcıları, kullanıcı adlarını, maddeleri veya eylemleri aşağılamak, alay etmek için kullanılamaz. Ayrıca, bir kullanıcı adı, Vikipedi'de olsun veya olmasın, diğer insanları, şirketleri veya grupları lekelemek/iftira etmek için kullanılamaz. Kullanıcı adları, diğer kullanıcıların kişisel bilgilerini (telefon numarası, cadde/sokak/adres şeklinde) ifşa eder nitelikte olamaz. Kötü şöhrete sahip vandallarca kullanılmış kullanıcı adları: Geçmişte ünlenmiş vandallar tarafından kullanılmış kullanıcı adlarına benzeyen isimler, görüldüğü anda bloke edilir. Spam amaçlı veya reklam içeren kullanıcı adları: Belirli bir web sitesinin, şirketin vs. reklamını yapan kullanıcı adları tavsiye edilmez ve bloke edilir. E-posta adresleri: E-posta adresinizi kullanıcı adı olarak kullanmanız iyi bir fikir değildir. Vikipedi sayfaları çok yaygın bir şekilde kopyalanmakta olup site dünyada en çok ziyaret edilen sitelerden biridir. Vikipedi'de yaptığınız her değişikliğe kullanıcı adınız da eklendiğinden, e-posta adresinizi kullanmanız sizi potansiyel bir spam posta hedefi haline getirecektir. Ayrıca, ""____@wikipedia.org"" içeren kullanıcı isimleri, kullanıcının, Vikipedi vakfının bir üyesi olduğu şeklinde yanlış bir ima içermesi nedeniyle görüldüğü anda bloke edilirler. Vikipedi bağlantılı olmayan e-posta adreslerinin bloke edilmesi ile ilgili resmî bir politika yoktur ve bu durum hizmetlilerin takdirine bırakılmıştır. Yeni kullanıcı devriyelerinin dikkatine: {{Hoşgeldin}} şablonunu kullanarak, kullanıcı adlarını değiştirmelerini önerebilir, {{Ka-uyarı}} ya da {{Kullanıcıadı}} şablonlarıyla da engelleme konusunda bilgilendirebilirsiniz. Ticari marka isimleri: Ticari markalar ve özellikle spor kulüplerinin isimleri, kullanıcı adı olarak kullanılamaz. Promosyon kullanıcı adları: Bir şirketin, grubun, kurumun veya ürünün adını açık bir şekilde temsil eden kullanıcı adlarına izin verilmez. (örneğin; TownvilleWidgets, MyWidgetsUSA.com, TrammelMuseumofArt). Yalnızca şirketlerin veya grupların adı olan kullanıcı adlarına izin verilmez. Ancak, bu tür adları içeren kullanıcı adlarına bazen izin verilir. Kullanıcı adları bir şirket veya grup adı içeriyorsa ve reklam/tanıtım amacı taşımadığı veya reklam yapılmadığı düşünülüyorsa kabul edilebilir, ancak ""WidgetsUSA'da Mark"", ""XY Vakfı'nda Jack Smith"", ""WidgetFan87"" vb. Kullanıcı adından bağımsız olarak reklam/tanıtım düzenlemesine izin verilmediği unutulmamalıdır. Biyografik bir makalenin konusunu temsil eden kullanıcı adları promosyon olarak kabul edilmez. (örneğin; sahne ismi, mahlas isim) ""XY Vakfı Sekreteri"" gibi kuruluşlardaki görevlerin adı olan kullanıcı adlarına izin verilmez, çünkü böyle bir görev farklı kişiler tarafından farklı zamanlarda yapılabilir. Tüm kullanıcılara işletmeler, kuruluşlar, ürünler veya yakından bağlantılı oldukları diğer konular hakkındaki makaleleri düzenlerken tanıtım konusunda dikkatli olmaları önerilir. Kullanıcı adının seçiminde de aynı dikkat gösterilmek zorundadır. Şirketiniz veya grubunuzla ilgili makaleleri düzenlemeyi isterseniz, Vikipedi'nin çıkar çatışması hakkındaki tavsiyelerini dikkatle izlemeniz gerekir. Hem promosyon kullanıcı adını seçen hem de şirket, grup veya ürünle ilgili makalelerde uygunsuz reklam/tanıtım davranışlarıyla uğraşan bir kullanıcı engellenebilir. Bu gibi durumlarda hizmetliler, kullanıcının yeni bir kullanıcı adı oluşturmasına izin verip vermemeye karar vermek için kullanıcının düzenlemelerini incelemelidir. Kullanıcının yeni bir kullanıcı adı altında uygunsuz bir şekilde düzenlemeye devam edeceğine dair kanıt varsa, engelleyen hizmetli ""otomatik engelleme"" ve ""hesap oluşturmayı engelle"" özelliklerini etkinleştirmelidir. Aksi takdirde, kullanıcıya yeni bir hesap oluşturma fırsatı sunulmalıdır. Bu tür kullanıcı adlarını seçen, ancak ilgili makalelerde sorunlu düzenleme yapmayan kullanıcılar engellenmemelidir. Bunun yerine, kullanıcı adlarını değiştirmeleri için nazikçe teşvik edilmelidirler.Kaybolma hakkını kullandıktan sonra değişiklik yapmaya devam eden kullanıcılar: Kaybolma hakkı uyarınca hesabını terk eden kullanıcıların ""Vanished User"" kullanıcı adları, çoğunlukla rastgele sayı veya harf kombinasyonlarından oluştuğu için; bu kullanıcı adlarıyla katkıda bulunmaya devam etmeleri uygun değildir ve yeni kullanıcı adı almaları konusunda uyarılmaları gerekmektedir. Uyarıyı dikkate almayan ve ""Vanished User"" ön ekine sahip kullanıcı adı ile katkı yapmaya devam eden kullanıcılar engellenebilir. === Mantık === Kullanıcı isminin birincil amacı, katkıda bulunan kişileri tanımlamak ve ayırt etmektir. Böylece iletişim ve kayıt tutmak kolaylaşır. Kullanıcı adı, saldırgan olma veya bir karakter yaratma forumu değildir. Neşe dolu, ilginç veya anlamlı kullanıcı adları Vikipedi'yi zevkli hale getirse de gerekli değildir. Bunlara, yasal ve uzun süredir internette kullanılmalarına rağmen yanlış anlaşılmaya müsait takma adlar da dâhildir. === İmzalar === Kişi, tercihler sekmesini kullanarak imzalarda kullanılacak takma adını belirleyebilir. Bu takma ad kullanıcı adından bağımsız olabilir. Ancak, takma ad kullanıcı sayfasına bağlantılı olacaktır. Kullanıcı adı için geçerli olan kurallar imzaların belirlenmesinde de geçerlidir. İmza, diğer kullanıcılar için yanıltıcı olmamalıdır. İmzalar hakkında daha fazla bilgi: imza kullanım yönergesinden edinilebilir. === Uygunsuz kullanıcı adlarının değiştirilmesi === Eğer mesaj sayfalarında, posta listelerinde veya Meta'da, kullanıcı adınızla ilgili şikayetler artarsa kahyalar ya da küresel adlandırıcılar kullanıcı adınızı değiştirirler. Şikayetler de isim değişiklikleri de keyfi olamaz, fakat belirli bir sayıdaki kullanıcıya saldırgan gelen kullanıcı isimleri değiştirilir. Değiştirme öncesi kullanıcı uyarılır fakat itiraz kabul edilmez. Vikipedi'nin diğer projelerinden katılan kullanıcılar, bu politikalarla ilgili olarak mesaj sayfalarında uyarılmalıdır. Kullanıcının bu değişikliği (""kullanıcı adı değiştirmek"" yoluyla) gönüllü olarak yapması tercih edilir. Diğer ülkelerden ve/veya yaş gruplarından katılan kullanıcılar, kullanıcı adı seçiminde hata yapabilirler, dolayısıyla anında bloke edilmeleri, iyi niyetli yeni kullanıcıları ürkütebilir. Bir değişikliğe gidileceği zaman, önce tartışırız. Bu tartışma (A) kullanıcının mesaj sayfasında, (B) kullanıcının mesaj sayfasının bir alt sayfasında, veya (C) yorum isteği'nin bir alt sayfasında yer alabilir. Bu tartışmalardan kullanıcı da haberdar edilmelidir. Kullanıcının aktif olarak değişiklikler yaptığı ve ihtilaflı olmayan durumlarda karar alma süreci bir iki gün sürebilir. Kullanıcının daha az aktif olarak değişiklikler yaptığı ve daha ihtilaflı durumlarda bu süre bir hafta sürebilir. Çok ihtilaflı veya kullanıcının Vikipedi'yi terkettiği durumlarda bu süre bir ayı bulabilir. Uygun bir tartışma sürecinden sonra bir hizmetli, sorgulanan isim hakkında karar verebilir. Hizmetli ancak, kullanıcı adının uygunsuz olduğu hakkında kaba bir fikir birliği sağlandıktan sonra eyleme geçmelidir. Bu eylem uygunsuz kullanıcı adının bloke edilmesini kapsar (bkz. Engelleme politikası). Hizmetliler, uygun olmayan kullanıcı isimlerini görüldüğü anda bloke edebilirler. Saldırgan olduğu aşikar kullanıcı isimleri hakkındaki raporlar, vandalizme hizmetli müdahalesi'nde ilan edilmelidir. Eğer uygun olmayan veya uygun olmama sınırındaki kullanıcı adları vandalizme de bulaşmışsa, görüldüğü anda süresiz olarak bloke edilebilir (gene de bkz. Engelleme politikası). Meşru kullanıcıları taklit eden kullanıcı isimleri derhal bloke edilebilirler. Bu kullanıcıların IP adresleri oto-bloke bırakılmalıdır. Kullanıcıların, eğer çok geçerli bir nedenleri yoksa, birden fazla kullanıcı adıyla değişiklik yapmamaları önerilir zira yapıcı bir amaç veya sebep olmaksızın, kötü sonuçlara yol açabilecek amaçlarla veya kural ihlâline yol açacak şekilde (örneğin verilen bir engellemeyi delmek amacıyla) birden çok hesap kullanımı kuklacılığa girer ve kuklacılık Vikipedi'de çok büyük bir suç olarak tanımlanır (bkz: Kukla). Birden çok kullanıcı adı (yani hesabı) kullanmanın çeşitli mantıkî ve kabul edilebilir sebepleri olabilir; örneğin gerçek ismini kullanıcı adı olarak seçmiş bir kullanıcı, gerçek isminin karışmasını istemediği çeşitli konuların maddelerinde farklı ve takma ad içeren bir kullanıcı adıyla katkıda bulunabilir. Birden çok kullanıcı hesabı bulunan kullanıcıların diğer hesaplarını kullanıcı sayfalarında belirtmeleri önemle rica olunur. Alternatif hesabınızı kullanıcı sayfanızda belirtmek için şu şablonu kullanabilirsiniz: {{Şablon:Kullanıcı Alternatif Hesap}}. === Tek amaçlı hesaplar === Tek-amaçlı hesap, düzenli katkıda bulunan fakat sadece belirli bir şeyi gerçekleştiren, örneğin belirli bir maddede değişiklik yapan veya belirli (tek) bir fikri ortaya koyan hesaplara verilen isimdir. Bu hesaplardan farklı olarak, birçok düzenli katılımcı birçok farklı şey üzerine tartışır ve değişiklik yapar. Bu tip hesaplara (tek-amaçlı olanlara) izin verilebilir ve bu tip bir katkı izi yeni veya deneyimsiz bir katılımcıyı işaret edebilir. Bununla birlikte, bu aynı zamanda kuklacılığı da işaret edebilir. Katılımcılar bu tip hesaplarla ilişki kurarken iyi niyet varsaymalıdırlar. Bazen birçok kişi, belirli bir tartışmayı etkilemek veya belirli bir tartışmada yer almak için, yeni hesaplar açabilirler. Bu tip kullanıcı hesaplarına ""canlı kuklalar"" (meatpuppets) denir. Bu özellikle silme tartışmalarında (VP:SAS gibi) ve tartışmalı maddelerde sıkça rastlanan bir durumdur. Bu kişiler bir başka katılımcının veya madde konusunun arkadaşları olabilirler veya başka biri tarafından tartışmada belirli bir bakış açısını desteklemek için çaprılmış olabilirler. Bu tip dış davetler-istekler kabul edilemezdirler; bu tip hesapların çorap kuklalardan (tek bir kişinin yönettiği birçok kullanıcı hesabından) ayrıştırılması zor olduğu için, benzer şekilde muamele görürler. Eğer bir durumda hesapların bir tek kişi tarafından yönetilen çorap kuklalar mı yoksa canlı kuklalık yapan birkaç kişi mi olduğu kesin değilse, (durumun arkasında) tek bir kişi varmış gibi muamele yapılabilir. Katkıda bulunmuş hesaplar silinemezler zira bir başka kullanıcının o hesabı açmasına ve yapılan değişikliklerin yazarlığını iddia etmesine yol açabilir. Yaptığınız değişikliklerin tamamen silinmesi imkansız olup ancak, GNU Özgür Belgeleme Lisansını ihlal etmeyen bir başka şeye dönüştürülebilirler. Gerçek isminizi kullanarak bir hesap oluşturduktan sonra, ""keşke anonim kalsaydım"" diye düşünürseniz, hesabınız yeniden adlandırılabilir. Bu isteğinizi kullanıcı adının değiştirilmesine iletebilirsiniz. Bu işlem yapıldıktan sonra, katkılarınızı gösteren liste yeni kullanıcı adınıza aktarılacaktır. Kullanıcı ve mesaj sayfanızın da, kullanıcı sayfası'nda açıklandığı üzere silinmesini isteyebilirsiniz. İmzanızı kullandığınız her mesaj ve tartışma sayfası, sizin eski kullanıcı adınızı gösteriyor olacaktır. Bu sayfalardaki değişikliklerin elle yapılması gerekecektir. Eğer eski adınızın hiçbir yerde görünmemesini istiyorsanız bu sayfalardaki imzalarınızı tek tek yenisiyle değiştirebilirsiniz. Bu sayfaları bulmanın kolay yolu, kullanıcı sayfanızdan ""sayfaya bağlantılar""ı tıklamaktır. Sayfa geçmişindeki eski revizyonlardan imzaların silinmesine ilişkin bir yol halihazırda mevcut değildir. Uygunsuz kullanıcı adı nedeniyle engellenmiş kullanıcılar Kullanıcı adı değiştirme Sisteme nasıl giriş yapılır? Politikalar ve yönergeler Engelleme politikası" 63 Vikipedi:MİLLİ Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 64 Vikipedi:Vnd Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 65 Vikipedi:Beş temel taşı Vikipedi:Beş temel taş 28 Vikipedi:Vikipedi ne değildir Vikipedi:Hakkında Vikipedi:Politika ve yönergeler Vikipedi:Silme politikası Vikipedi:Gizlilik ilkesi Vikipedi:Engelleme politikası 66 Vikipedi:BK Vikipedi:Bağımsız kaynaklar 19 Bağımsız kaynaklar üzerine hazırlanan bu sayfa, Vikipedi'nin doğrulanabilirlik politikasındaki bazı noktaları ve Vikipedi'de neden bağımsız kaynakların kullanılması gerektiğini açıklamaktadır. Genel olarak şu noktaya dikkat çekilmek istenmiştir: Herhangi bir konu üzerine yazılan bir maddede, konudan bağımsız ve güvenilir kaynaklar kullanılmalıdır. Bu sayede madde, tarafsız bir biçimde yazılabilir ve özgün araştırmalara yer verilmemiş olacaktır. Bir bilginin doğrulanabilmesi için konuya önyargısız bir gözle bakan, bağımsız kaynaklara ihtiyaç vardır. Bağımsız bir kaynak, Vikipedi maddesinde ele alınan konuyla herhangi bir çıkar ilişkisi bulunmayan, dolayısıyla konuyu önyargısız bir bakış açısıyla ele alması beklenen kaynaktır. Bir kaynağın bağımsız kaynak olarak değerlendirilebilmesi için şu şartlar aranır:editöryal bağımsızlığının olması (içeriği oluşturan ile içerikte bahsedilen arasında doğrudan bir çıkar ilişkisi bulunmaması, örneğin içeriğin reklamveren tarafından dikte edilmemesi), ele alınan konu ile çıkar çatışmasının olmaması (içeriğin yayımlanmasından kişisel, maddî veya siyasî çıkar kazanma olasılığının bulunmaması ) Çıkar ilişkisi, yazının üreticisi (yazar, yayıncı vb.) ile ele alınan konu arasında mali veya hukuki bir ilişkinin varlığını ifade eder. Bir çıkar ilişkisi poizitif veya negatif yönde olabilir. Örneğin bir şirketin kendi ürünlerini pazarlama amacıyla web sitesinde hazırladığı bir yazıda pozitif bir çıkar ilişkisi; o ürün hakkında rakip şirkete bağlı herhangi bir organ tarafından hazırlanmış bir yazıda ise negatif bir çıkar ilişkisi mevcuttur. Bu tür kaynaklara Vikipedi editörleri şüpheyle yaklaşırlar; çünkü konu ile çıkar ilişkisi olan kişilerin o konudaki kendi (kişisel, mali, yasal, vb.) çıkarlarını savunmaya, konu hakkında bilgileri geliştirmekten daha fazla önem verebileceği düşünülür. Aile üyeleri, kurum çalışanları ve yetkilileri tarafından üretilen kaynaklar bağımsız değildir. Bağımsız kaynakların tarafsızlığıBir kaynağın bağımsız olması, tarafsız olacağı anlamına gelmez. Bağımsız bir kaynak, ele aldığı konuda olumlu veya olumsuz yönde güçlü bir görüşe sahip olabilir. Örneğin gelişmekte olan ülkelerdeki okuryazarlık oranı hakkında bir yazıda, yazar tüm çocuklara herhangi bir fark gözetmeksizin okuryazarlık eğitimi verilmesi fikrini savunuyor olabiir. Yazarın belli bir görüşü savunmuş olmasından ötürü, yazı tarafsız bir kaynak kabul edilmez; ancak o görüşü savunması yazarın kişisel çıkarlarına hizmet etmediğinden bağımsız bir kaynak olarak kabul edilir. Bağımsız olmayan kaynakların kullanımıMaddelerin bağımsız kaynaklar kullanılarak yazılması esastır ancak maddedeki bilgilerin bir kısmının bağımsız olmayan kaynaklara dayandırılması mümkündür (Örneğin; bir şirketin kuruluş tarihi bilgisi için şirket web sitesindeki tarihçe sayfasının kaynak olarak kullanılması; bir kişinin çocukluğunun geçtiği yer bilgisi için kişinin anı kitabının kaynak olarak kullanılması). Yazımında bağımsız olmayan kaynaklardan fazlaca yararlanılan maddelere {{üçüncül kaynak}} şablonu eklenmeli, eğer maddede yer alan veriler bağımsız kaynaklarla doğrulanamıyorsa silinmeye aday gösterilmelidir. Bağımsız kaynak istenen verileri spesifik olarak belirtmek için {{üçüncül kaynak-satır}} şablonu eklenebilir. Kayda değerlikBir maddenin kayda değer olduğunu, yararlanılan bağımsız kaynaklar ortaya koyar. Bağımsız olmayan kaynaklar ise maddenin kayda değerliğinin ortaya koymak için tek başına yeterli değildir. Yukarıdaki örnekler basitleştirilmiş ve kabaca hazırlanmış örneklerdir, dolayısıyla örnek olarak verilen türdeki her kaynak bağımsız olmayabilir. Bir şirket hakkında, şirketle alakası olmayan bir gazetede yayınlanan reklam amaçlı yazı bağımsız bir kaynak olarak kabul edilemez. Vikipedi:Kaynak gösterme Vikipedi:Çevrimdışı kaynaklar 67 Vikipedi:Taslak madde Vikipedi:Taslak madde 30 "Bu makale, konusunun ansiklopedik kapsamını yeteri kadar sağlayamayacak kadar kısa olarak kabul edilen maddeleri ifade eden ve Vikipedi'ye özgü bir kavram olan ""taslak madde"" kavramıyla ilgili genel bir kılavuzdur. İlk kısım (temel bilgiler) çoğu kullanıcı için tavsiye edilen bilgilendirmeleri, ikinci kısım (taslak türleri oluşturmak) ise daha deneyimli kullanıcılar için daha detaylı bilgileri içermektedir. Taslak maddeler, bazı yararlı bilgiler içerse de yeterli ansiklopedik kapsamı sağlayamayacak kadar kısa, genellikle birkaç cümlelik metin içeren ve geliştirilmeye açık maddelerdir. Uzun ve kapsamlı maddeler, yeteri kadar vikileştirilmemiş veya biçemleri uygun hale getirilmemiş olsa bile genellikle taslak kabul edilmezler; daha çok temizlik için etiketlenirler. Kısa bir maddedeki az miktarda bilginin kaynağı uygun bir şekilde belirtilmemişse veya konusu özünde (kendi başına) kayda değer değilse madde silinebilir veya alakalı başka bir maddeyle birleştirilebilir. Madde olmayan sayfalar (kategoriler, şablonlar, mesaj sayfaları, yönlendirmeler vb.) taslak olarak değerlendirilmez. İyi bir tanım bir maddenin taslak olarak değerlendirilmesini mümkün kılsa da Vikipedi bir sözlük değildir. Sözlük ve ansiklopedi maddeleri arasındaki fark şu şekilde ifade edilebilir; Bir sözlük maddesi bir sözcük veya sözcük öbeği ile ilgilidir ve genelde birkaç farklı tanımı vardır. Bir ansiklopedi maddesi başlıkta belirtilen konuyla ilgilidir ve maddenin genelde tek bir tanımı (ya da bazen anlamı büyük ölçüde aynı birkaç tanımı) vardır; fakat aynı şeyi anlatmak için başka eşdeğer sözcükler veya sözcük öbekleri mevcut olabilir. Bir maddenin ne zaman taslak madde olmaktan çıkacağını belirleyen bir boyut sınırı yoktur. Çok kısa maddelerin taslak olma ihtimali daha yüksek olsa da öyle konular vardır ki bu konularda yazılabilecekler zaten çok azdır. Ya da öyle konular olabilir ki bunlar hakkında çok fazla şey yazılabileceği için ait oldukları madde birkaç paragraf uzunluğunda bile olsa taslak madde olarak nitelendirilebilir. Bu ve benzeri sebeplerden bir maddenin yalnızca uzunluğuna dayalı olarak taslak olup olmadığına karar vermek imkansızdır ve editörler maddenin taslak olup olmadığı hakkında karar verirken bunu sezgilerini en iyi şekilde kullanarak yapmalıdır. (İngilizce Vikipedi'deki bir kullanıcının yazdığı Croughton-London kuralı makalesi bu konudaki kararsızlıklarda yardımcı olabilir) Benzer şekilde, taslak olma durumu, yalnızca maddenin giriş metni dikkate alınarak belirlenir. Listeler, şablonlar, görüntü dosyaları ve maddenin buna benzer diğer yardımcı öğeleri maddenin taslak olup olmadığına karar verirken kullanılamaz. === İdeal bir taslak madde === Herhangi bir kullanıcı taslak madde oluşturabilir. Taslak madde yazarken, diğer editörlerin üzerine geliştirme yapabilmesine yetecek kadar bilgi sunmaya dikkat edin. Anahtar nokta yeterli bağlamı sunmaktır. Çok az bağlam sunan maddeler genelde hızlı silme kurallarından M1 gereğince silinir. İlk araştırma kitaplar veya güvenilir Internet siteleri aracılığıyla yapılabilir. Diğer kaynaklardan elde ettiğiniz bilgilerle de katkıda bulunabilirsiniz fakat ele aldığınız olgunun doğru ve tarafsız olduğundan emin olmak için biraz ön araştırma yapmakta fayda vardır. Kendi cümlelerinizle katkıda bulunun, kaynak göstermeden başka bir metinden alıntı yapmak intihaldir ve bazı durumlarda da telif hakkı ihlali olabilir. Konunuzu tanımlamakla veya açıklamakla başlayın. Tanımlama hatası yapmaktan sakının. Açık ve bilgilendirici şekilde yazın. Örneğin bir kişinin neden ünlü olduğunu, bir yerleşim yerinin nerede bulunduğunu ve neyi ile bilindiğini ya da bir olayın temel ayrıntıları ile ne zaman meydana geldiğini yazın. Daha sonra, bu temel tanım üzerinden konuyu geliştirmeye çalışın. İlişkili kelimelere iç bağlantılar kurun ki konu ile yakından ilgisi olmayan kişiler neden bahsettiğinizi anlayabilsin. Gereksiz kelimelere bağlantı kurmaktan kaçının; bunun yerine sıradan okuyucuların maddeyi anlamak için hangi kelimelerin tanımlanmasına ihtiyaç duyacağını göz önünde tutun. Son olarak, kritik bir nokta: taslağa yerleştirdiğiniz bilgi için kaynak gösterin. Vikipedi'de bunu nasıl yapabileceğinize ilişkin yönergeye göz atın. Siz bir kere maddeyi oluşturup kaydettikten sonra diğer kullanıcıların da onu zenginleştirebilmesi mümkün olacaktır. === Maddenin taslak olarak işaretlenmesi === Kısa bir madde yazdığınızda veya işaretlenmemiş bir taslak madde ile karşılaştığınızda taslak şablonu yerleştirmeniz gerekir. Şu kategoride listelenmiş şablonlara göz atabilirsiniz: Vikiproje:taslak sınıflandırma. Taslak şablonunu maddenin sonuna 'Dış bağlantılar' kısmından, dolaşım şablonlarından ve kategori etiketlerinden sonra yerleştirin ki taslak kategorisi madde içeriğinin tamamı bittikten sonra görünsün. Genelde ilk taslak şablonundan önce iki satır boşluk bırakmak tavsiye edilir. Bütün şablonlarda olduğu gibi '{{Vikipedi-taslak}}' şeklinde kıvırcık parantezler içinde yazılır ve taslak şablonları kopyalanma ({{kopyala:ÖrnekTaslakEtiketi}} olarak) şeklinde değil, dönüştürülmek üzere ({{ÖrnekTaslakEtiketi}}) eklenirler. Bu şablonlar iki kısımdan oluşur: taslağın konusunu belirten ve editörleri geliştirme yapmaya teşvik eden kısa bir bildirim ve taslağı benzerleriyle aynı kategoriye yerleştiren bir kategori bağlantısı. Taslak şablonlarının isimlendirmesi genelde konu-taslak şeklinde olur. Bütün şablonların ismini öğrenmenize gerek yoktur, maddede hiç taslak şablonu yoksa {{taslak}} şablonunu koymak bile editörlere yardımcı olacaktır. Tabii ki maddenin daha uygun bir taslak kategorisine yerleştirilmesi daha sonra madde üzerinde çalışacak olan editörlerin işini kolaylaştırır. Eğer bir madde birkaç taslak kategorisine giriyorsa birden fazla taslak şablonu kullanılabilir; fakat konuyu kayda değer kılan ana öğeleri kapsayan şablonların kullanılması tavsiye edilir. Mümkünse en fazla üç, eğer çok gerekliyse dört taslak şablonu kullanılmalıdır. Taslaklarla ilgili işlemler 'VikiProje Taslak sınıflandırma' sayfasında toplanmıştır. Taslaklarla ilgili her türlü bilgi ve önerilerle ilgili ana sayfa burasıdır. === Maddenin taslak durumundan çıkması === Taslak madde düzgün şekilde gelişip daha büyük bir madde haline geldiği zaman herhangi bir editör taslak şablonunu kaldırabilir. Bu konuda hizmetli ilgisi veya önceden izin alma gereği yoktur. Halen taslak olarak işaretlenmiş maddelerin çoğu aslında taslak olarak nitelendirilmesi gereken boyutu çoktan aşmış olabilir. Eğer bir madde taslak olarak nitelendirilemeyecek kadar genişlemiş olduğu halde daha da geliştirilmeye ihtiyaç duyuyorsa, taslak şablonu kaldırılıp uygun yerlere {{başlık genişlet}} şablonu koyulabilir. Bir maddede hem taslak şablonu hem de başlık genişlet şablonu aynı anda kullanılmamalıdır. Açıkça taslak olmaktan çıkmış maddelerdeki taslak etiketini kaldırmaktan çekinmeyin, bu konuda cesur olun. === Taslakların konumu === Kategori:Taslak sayfası, taslak kategorilerini ve o kategorilerdeki maddeleri listeleyen ana sayfa görevini üstlenmiştir.Özel:Kısasayfalar boyutundan dolayı taslak olması daha muhtemel sayfaları bulmakta faydalı olabilir. Yeni taslak türlerinin oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında teklifte bulunabilirsiniz. Genel olarak bir taslak türü taslak şablonu ve kendisine ait bir taslak kategorisinden ibarettir. Eğer bir grup taslak maddenin mevcut taslak kategorilerinden birine uymadığını düşünüyorsanız veya mevcu taslak kategorisinin yönetilemeyecek kadar büyümeye başladığını düşünüyorsanız Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması için teklif verebilirsiniz. === Örnek === {{Yazar-taslak}} şeklindeki örnek bir taslak şablonu, şunu üretir: Kategori:Yazar taslakları kategorisi {{Yazar-taslak}} şablonunu içeren bütün maddeleri barındırır. === Rehber === Şu ilkelerden bazıları yeni bir taslak kategorisine gerçekten ihtiyaç olup olmadığını belirlemekte faydalı olabilir: Bu konu hakkında şu anda mevcut bir taslak türü bulunuyor mu? Yeni oluşturacağınız taslak türü iyi tanımlanmış mı? (Taslak kategorileri aynı zamanda editörler tarafından maddeleri geliştirmekte kullanılan bir araçtır. İyi bir taslak tanımlaması taslağın daha kolay sınıflandırılmasına yardımcı olmalıdır) Yeni taslak türü başka bir taslak türü tarafından ele alınmayan bir konuyu mu kapsıyor? Ya da daha iyi bir tanımlama yapan bir alt taslak türü oluşumuna yardımcı olabiliyor mu? Yeni taslak kategorisi, mevcut taslak maddelerin kayda değer bir kısmını kapsayacak mı? Taslak türü şu anki taslak türleri hiyerarşisi içinde bir yere otruacak mı? Yeni bir alt taslak sınıflandırması yapacaksanız bu taslak madde sınıfı bir üstündeki taslak kategorisindeki madde sayısının ciddi ölüçde azalmasına katkı sağlayacak mı? (Bu mutlak bir gereklilik değildir fakat yüzlerce madde içeren taslak kategorilerinin artık alt taslak kategorilerine ayrılması gerekiyor olabilir)Eğer başlatmayı düşündüğünüz taslak kategorisinin bu kriterleri karşıladığını düşünüyorsanız. Yeni bir taslak sınıfı oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında önerinizi sunabilirsiniz. Bu öneri taslak kategorisini oluşturmak isteyen kullanıcının gözünden kaçabilecek noktaların tartışılmasını sağlar ve bu sayede yeni bir taslak kategorisinin gerekliliği yönündeki karşıt görüşler de belirtilmiş olur. Birkaç gün beklediğinizde itirazla karşılaşmazsanız ele aldığınız taslak kategorisini oluşturabilirsiniz. === Yeni taslak şablonları === Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması tartılıp üzerinde anlaşma sağlandakıtan sonra yeni bir taslak şablonu oluşturulabilir. Bu şablonun adı şablon türlerinin isimlendirilmesiyle uyumlu olmalı ve tartışmanın sonucuna göre karara bağlanmalıdır. Bütün taslak şablonları bir taslak kategorisine bağlantı vermelidir. Bu, şablonun konusu ile ilgili bir kategori olabileceği gibi, biraz daha genel bir kategori de olabilir. Örneğin Andorra tarihi hakkındaki taslak şablonu Avrupa tarihi ile ilgili bir kategoriye ve aynı zamanda Andorra taslakları kategorisine bağlantı verebilir. Bu durum özellikle yeni bir taslak türü için, şu an yeterli sayıda sayfa içermediği halde ileriki zamanlarda kullanılması öngörülüyorsa; veya şu anki taslak türlerinden birisi sonlu sayıda iyi tanımlanmış alt bölümlere sahipse (bazılarında çok taslak, diğerlerinde ise az taslak olduğunda) faydalı olacaktır. Taslak şablonuna eklenecek simege Wikipedia sunucularında yük oluşturmayacak boyutlarda olmalı kamu malu veya özgür lisanslı olmalıdır. Adil kullanım gerektiren görüntü dosyaları taslak şablonlarında kullanılmamalıdır. Taslak simgeleri tercihen 40px'ten büyük olmamalıdır. Taslak şablonları için standart şurada bulunabilir: {{Mtkutusu}}. Bu şablon dönüştürme işlemi yapılmadan kullanılmalıdır. === Yeni taslak kategorileri (ulamları) === Taslak kategorisinin adına da teklif aşamasında karar verilmelidir. Bunlar da isimlendirme yönergelerine uymalıdır. Bir taslak kategorisindeki metin içinde ne tür taslaklar barındırdığına dair bir tanım ve maddeleri bu kategoriye yerleştirmek için hangi şablonun kullanıldığına dair bir açıklama içermelidir. Vikiproje Taslak sınıflandırma tartışma sayfasında tartışılabilir. Yeni taslak kategorisi Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma adresindeki taslak türleri listesine eklenmelidir. Yeni taslak kategorisi doğru şekilde diğer kategorilerin içine yerleştirilmelidir. Bunlar özellikle şu üç kategoriyi içermelidir: Benzer bir sabit kategori En azından bir tane üst seviye taslak kategorisi Kategori:Taslak kategorileriBu yüzden, örneğin Kategori:Fransa taslakları, aynı zamanda hem sabit bir kategori olan (Kategori: Fransa), bir üst taslak kategorisi olan (Kategori:Avrupa taslakları), hem de Kategori:Taslak kategorileri içinde yer almalıdır. Ender de olsa bazen bir madde içeriğinin büyük kısmı problem içerdiğinden dolayı taslak hâline çevrilmek istenebilir. Bu durum, yüksek ölçüde taraflı olan, aşırı reklam, tanıtım veya saldırı içeren, veya telif haklarını ihlal eden içeriğe sahip maddelerde veya şikâyet gibi diğer bazı problemlerde uygulanabilir. Eğer çıkartılan içerik, kalan yazının yalnızca bir taslak olmasına yetecek içerik bırakıyorsa, maddede ilgili düzenlemeden önce taslak şablonu yoksa, uygun bir tanesi eklenmelidir. Yeni bir Vikiproje başladığı zaman bunu başlatan kişilerin genelde aklına ilk gelenlerden biri, proje için yeni bir taslak türü oluşturup oluşturmamak olur. Aslında çoğu zaman bu önemli bir sıkıntı oluşturmaz; çünkü Vikiproje konuları sıklıkla varolan belirli taslak türlerinin konularıyla örtüşür. Fakat bazen konuya özgü bir taslak kategorisi olmayabilir ve yeni bir taslak türü oluşturulması gerekebilir. Bazen bir Vikiproje diğer taslakların sınıfılandırılmasına uygun olmayan bir taslak türü oluşturmak isteyebilir, bu konuda ilgili Vikiproje ile taslak sınıflandırma projesi arasında anlaşmazlık yaşanabilir. Hatta anlaşmazlık o taslak türü ile başka taslak türleri arasında da meydana gelebilir. Bir taslak türü var olsa bile çatışma meydana gelebilir çünkü Vikiprojede kullanılan taslak türünün tanımlaması taslak sınıflandır projesinin sınıflandırması ile uyuşmuyor olabilir. Böyle bir durumda belirli bir Vikiprojenin kendi ilgi alanı ile ilgili çözüm arama çabası yanında Taslak sınıflandırma projesinin bütün editörler için tutarlı ve kapsamlı bir çözüm bulmaya çalıştığı dikkate alınmalıdır. Sistem bütün Vikiprojelerle mümkün olduğu kadar uyumlu olmaya çalışırken herhangi bir projenin üyesi olmayan, kendi başına veya geçici olarak katkı yapan editörlerin de ihtiyaçlarına uyum sağlamalıdır. Taslakları bulabilmek ve sınıflandırmak için bulunan birçok araç vardır. Birkaç tanesi şunlardır: Cat scan Vikipedi:AutoWikiBrowser Vikipedi:Taslak oluşturucular Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma Vikipedi:Madde istekleri" 68 Vikipedi:BUROKRASIDEGIL Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin." 69 Vikipedi:N Vikipedi:Nezaket 13 "Nazik olmak Vikipedi'de bir kuraldır. Nezaketsizlik ise kin, saygısızlık, çatışma ve gerginlik yaratan davranış olarak tanımlanır. Nezaket kuralları insanların birbirine kibar ve incelikli davranmasını zorunlu kılar. Vikipedi topluluğu tecrübeler sonucu gayriresmî prensipler oluşturmuştur. Bunlardan hiyerarşik olarak en başta gelen tarafsız bakış açısıdır. İkincisi de başkalarına belli ölçülerde nezaketle yaklaşılmasıdır. Nezaket göstermek resmî olmayan bir kural olmasına rağmen, uygulayabileceğimiz tek terimdir. Uygun ve uygunsuz sayılan davranışlar arasında ayrım yapmamızı sağlayan tek makul yoldur. İnsanların birbirlerini sevmelerini, söz dinlemelerini veya saygı duymalarını bekleyemeyiz. Ama herkesten her zaman nezaket bekleme hakkına sahibiz. Vikipedi, bir bütün olarak diğer katkıda bulunan insanlara özellikle saygılıdır. Herhangi bir nezaketsizlik, Vikipedi'de topluluk deneyiminin kalitesini doğrudan etkiler. Topluluk incitildiği anda maddelerin kalitesi de bu nedenle etkilenir. Bir nezaketsizlik ortamı yaratıldığı anda, olaylar diğer vikipedistlere ve maddelere de sıçrayabilir. Nezaketsiz ortama yol açan ufak örnekler: Kabalık ve terbiyesizlik, Madde değiştirilirken yargı belirterek eklenen yorumlar (""dağınık harf hataları düzeltildi"", ""saçma sapan yorumlar çıkartıldı""), Katkıda bulunanları, uyguladıkları dil kuralları veya sözcük seçimleri nedeniyle küçümsemek, İnsanları terbiyesizlik veya ahlaksızlıkla suçlamak. Diğer kullanıcıların katkılarını küçümseyici yaklaşımlar sergilemek.Daha ciddi örneklerden bazıları: kişisel saldırılar Irkçılık Etnik veya dinsel ayrımcılık içeren iftiralar Diğer vikipedistlere yöneltilen küfürler Yalancılık Kullanıcı sayfalarını kirletmek Kullanıcının erişimini engellemeyi önermek Yorumu şu şekilde başlatmak: ""Bunu kişisel bir konuya çevirmek istemezdim, ama...""Yeni bir madde başlattığınız esnada başka bir kullanıcının size ""Böyle anlamsız bir madde yazacaksan, ilk önce harf hatalarına bir göz atabilir misin?"" dediği anda nezaketsizlik başlamış olur. ""Sen kendi işine bak"" diye yanıt verirseniz ortam daha da gerginleşir. Vikipedistler arasında yaşanan bu tür etkileşimler bazı kullanıcıları uzaklaştırır, diğerlerini de daha önemli konulardan alıkoyabilir. Dolayısıyla bütün topluluğu doğrudan zayıflatır. Madde birden fazla kişi tarafından değiştirildiği zaman, farklı fikir ve düşüncelerin ortaya çıktığı zaman, veya yetki paylaşırken çatışma olduğu zaman Topluluklar büyüdüğü zaman. Her katkıda bulunan insan birbirini tanımaz, ve başka birisinin projeye olan önemini algılayamaz - bu nedenle (zaten halihazırda mevcut olmayan) ilişkileri korumaya çalışmaz. Küçük topluluklara nazaran vikipedistlerin itibarına veya ününe önem verilmez. Bazen projeye nezaketsiz kullanıcılar katılabilir.Çoğu zaman tartışma anında veya tartışmanın uzadığı durumlarda, hakaret içeren sözler sarfedilebilir. Hatalı bir şekilde, tartışmayı sona erdirmek için hakaret edilebilir. Hakaret eden şahsın yaptığı davranıştan dolayı sonradan pişman olmasına sıkça rastlanır. Bu da rahatsızlık veren sözleri ortadan kaldırmak için iyi bir sebeptir. Bazı durumlarda, suçlu şahıs bilerek kötü davranışta bulunur. Bunu, karşısındakinin dikkatini konudan çevirmek veya onu konudan ve hatta projeden uzaklaştırmak için yapabilir. Hatta karşısındaki kişiyi nezaketsizliğe sürükleyip kullanıcının engelliler listesine eklenmesini sağlamak için de bu davranışları sergileyebilir. Bu tip durumlarda, suçlu şahsın pişmanlık duyması veya özür dilemesi ihtimali pek yüksek değildir. Bir ek not olarak da bilinmelidir ki, bazı vikipedistler (maddeyi değiştiren kişiler) kendileri böyle bir davranışta bulunmasalar bile, insanları kasten nezaketsizliğe itebilirler. İnsanları mutsuz yapar, sonuçta vazgeçirtebilir veya uzaklaştırabilir. İnsanları öfkelendirir, ve sonuçta yapıcı olmayan veya nezaketsiz yorumlar sergilenebilir. İnsanlar güvenini kaybeder, ve sonuçta tartışmalara çözüm getirmek zorlaşır. === Vikipedi içinde nezaketsizliği engellemek === Madde değişiminde veya kişiler arasında ortaya çıkan tartışmaları önleyiniz (madde değişiminde kısıtlamalar proje tarafından konulur - esasında topluluğun verdiği bir karardır). Çirkin davranışlar sergileme ihtimali olan kişilerin Vikipedi'ye erişimini engelleyiniz (açıklığı azaltmak). Vikipedistlerin sakinleşmesini ve toparlanmasını sağlamak için, ve çatışmanın daha büyük boyutlara ulaşmaması için yanıtlar arasında geciktirme uygulayınız (maddeyi korumak veya tartışma esnasında geçici bir süre için vikipedistlerin erişimini engellemek). Olumlu geri yanıtlar kullanınız (nezaketsizliğe aynı biçimde nezaketsizce yanıt vermeyenleri kutlayınız). Olumsuz geri yanıtlar kullanınız (tartışma konusu olan vikipedistin Vikipedi'yi terketmesini öneriniz ve gitmesine izin veriniz - vikipedist hatalı olsa da, olmasa da). Toplu olarak baskı uygulayınız (kaba veya nezaketsiz davranış sergilenen her seferde yorumunuzu belirtiniz). Suçlu şahıs ve diğer vikipedistler arasında geçen çatışmanın kaynağını bulunuz - veya uzlaşma sağlayınız. Nezaketsiz davranışları tetikleyen maddeleri bazı şahısların değiştirmesini engelleyiniz. Yeni bir kural yaratıp uygulayınız - bazı kelimeler içeren ve bu kelimeleri belirli sayıda kullanan vikipedistleri geçici bir süre engellenenler listesine taşıyınız. Vikipedistlerin sorumluluk kabul etmeleri için kayıt olup kullanıcı adına sahip olmalarını öneriniz (ama bu genelde Vikipedi'ye uygun bir çözüm yolu olarak görülmüyor). Suçlu şahsın e-maillerini tarayınız, veya bazı sözler içeren mailleri tarayıp Vikipedi mail listelerine gönderilmelerini engelleyiniz. Nezaketsizliğin ve kabalığın böyle bir projede kaçınılmaz bir yan etkisi olduğuna karar veriniz, ve varlığını kabul ediniz. === Etkisini azaltmak === Her nezaketsiz yorumu, yapıcı ve sakinleştirici bir yorumla dengeleyiniz. Çirkin yorumlara karşılık vermeyiniz. Onları unutunuz. Yazanı da affediniz. Çatışmayı daha fazla sürdürmeyiniz. (bireysel bir yaklaşım) Madde değişikliklerini geriye çevirirken özetlerde bulunan kötü yorumları maskeyle (&bot=1) gizleyiniz. Nezaketsizliğin ve kabalığın böyle bir projede kaçınılmaz bir yan etkisi olduğuna karar veriniz, ve varlığını kabul ediniz. === Nezaketsiz yorumları çıkartmak === Olay çıkartan yorumları siliniz veya bu sözleri daha yumuşak bir şekilde yazıp tartışma sayfasına ekleyiniz (bu çözüm tartışmalara yol açabilir, çünkü başkalarının sözlerini saptırmaya yakın bir davranıştır). Tartışma sayfalarında olay çıkartan yorumları siliniz (sayfanın geçmişinde halen göründükleri için ihtiyaç olduğunda kolayca bulunabilir). Maddeyi geçmişteki haline değiştirirken &bot=1 ile maskeleyiniz. Son değişikliklere bakıldığında suçlu kullanıcının yaptığı değişiklikler gizli kalır (teknik bilgi gerektirir). Yapılan değişikliği tamamen ve kalıcı biçimde siliniz (teknik bilgi gerektirir). Mail listelerinde yapılan uygunsuz yorumları tamamen ve kalıcı biçimde siliniz (teknik bilgi gerektirir). Yapılan değişiklikleri özetleyen yorumları daha kibar sözlerle değiştiriniz (teknik bilgi gerektirir). Taraflardan biri hazır olmasa bile kişiler bazen anlaşmak için çaba sarfedebilirler. Örneğin, sorun madde içeriğinde bir noktaya ait ise, ve taraflar arasında halen hakaretli sözler söyleniliyorsa, tatsızlığı gidermek zorlaşır. Bu hakaretli sözlere son vermek en iyi başlangıçtır. Dolayısıyla taraflar arasında denge sağlanır ve açıklık ortaya çıkar. === Nezaketsizliği anlatmak === Bazı vikipedistler kendilerine söylenen kötü sözlerden bazen fazlaca etkilenebilir, ve çatışmanın asıl kaynağına odaklanamayabilirler. Yardımcı bir yaklayış sergilemek amacıyla onlara bu sözlerin hangi sebeplerden dolayı sarfedildiğini, nezaketsiz davranışların yanlış olduğunu ama yapılan yorumların arasında geçerli sayılacak nedenlerin de olduğunu anlatmak daha uygundur. Kırılan şahıs, bu sözlerin sözcüğü sözcüğüne kullanılmadığını anlayıp, söylenilenleri unutabilir ve yorum yapan kişiyi de affedebilir. === Karşı çıkan kişinin yorumlarını farklı bir şekilde ifade etmek === Arabuluculuk sürecinin sonunda, arabulucu şahıs tartışan kişilere madde ve tartışma sayfalarında yer alan uygunsuz cümleleri silmelerini önerebilir. Vikipedistler tartışma veya saldırı amacıyla yaratılmış maddeleri tamamen silmeye karar verebililer. Benzer şekilde, münakaşa edenler birbirlerinden özür dilemeye karar verebilirler. === Özür dilenmesini önermek === Arabuluculuk çoğu zaman tarafların birbirine söyledikleri sözler yüzünden kırıldığı zaman ortaya çıkar. Özür dilemek, sorunu bir çözüme kavuşturmak veya taraflar arasında anlaşma sağlamak değildir. Daha da doğrusu özür, taraflar arasında geçen bir merasimdir ve barışı sağlamak için söylenen sözlerdir. Bazı kişiler nezaketsiz davranışlara maruz kaldıkları için karşı taraftan özür bekleyebilirler. Bu nedenle aradaki uzlaşmayı sağlamak için samimi bir şekilde özür dilemek gereklidir. Söylenen özür affedilmeyi dilemenin bir yönergesidir." 70 Vikipedi:GGB Vikipedi:Vikipedi ne değildir? 11 "Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır: === Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir === Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır. Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs. Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir ""Ayrıca bakınız"" bölümü tercih edilebilir. Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır. === Vikipedi millî ansiklopedi değildir === Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır. === Vikipedi sözlük değildir === Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde, Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir. === Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir === Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi; Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir. === Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir === Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz. Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir: Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.) Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin. === Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir === Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları; Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir. === Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir === Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler; Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB) Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil. === Vikipedi kâhin değildir === Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça: Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2024 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir. Tahmin, spekülasyon ve ""gelecek tarih"" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin ""Uzay Yolu filmi"" geçerli bir maddedir, ancak ""III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar"" değildir. === Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez === Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir. === Vikipedi gazete değildir === Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır: Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir. Kim kimdir. Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız). Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları. Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir. === Vikipedi savaş alanı değildir === Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir. === Vikipedi kaos ortamı değildir === Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir. === Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir === Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir. Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir. === Vikipedi bürokrasi değildir === Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir. === Vikipedi bir görev değildir === Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir. Eğer ""örnek madde"" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: ""Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"" Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz: Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin. Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir. Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin."