[Ìròyìn tí ó tẹ̀ wá lọ́wọ́] Bí àwọn ọmọ ẹgbẹ́ seBIN yọlu ti ilé Diaz àti Soto ìlú, Luz Mely Rehes ròyìn tí ó gbáyé láti orí ìlú.
Ìgbìmọ̀ SNTP náà jábọ̀ ìròyìn náà:
ÀÌRÒYÌN NÍ Àárín ìgbà 3:30 am, àwọn ẹ̀ṣọ́ Ọlọ́pàá láti ẹ̀ka Intelligence Forces dé sí iléeṣẹ́ akọ̀ròyìn àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn Luis Carlos Díaz, tí ó ti wà láti aago 5:30 am #WhereIsLuisCarlos
ẹ̀tọ́ àwọn ènìyàn mìíràn àti òmìnira ọ̀rọ̀ sísọ kókó náà ní ètò ìpolongo #DondeEstaLuisCarlos, tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ ìkórìíra ní oríi òkèèrè orílẹ̀-èdè Fẹnẹsúélà.
Òkọ̀ròyìn àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn ní ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn àti òmìnira ọ̀rọ̀ sísọ tí ó dára púpọ̀ ní orílẹ̀-èdè Fẹnẹsúélà àti ní ilẹ̀ òkèèrè fún ìròyìn àti ìjọba Nicolas Maduro.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún ni ó ti ṣiṣẹ́ pẹ̀lú Soto tàbí ṣe ètò orí ayélujára fún ènìyàn nípa ìṣèlú àti ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn ní Fẹnẹsúélà.
ṣiṣẹ́ yìí ó ti ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí onímọ̀-ẹ̀kọ́ àti olùgbé fún ìṣètò ìròyìn fún àwọn ọmọ-ìlú ní àsìkò ìbílẹ̀ àti àkànṣe iṣẹ́ ìgbéròyìn jáde.
Ọdún mẹ́wàá sẹ́yìn, Díaz ti wà lára àwọn olùdarí Ohùn Àgbáyé fún ọdún mẹ́wàá sẹ́yìn.
Gẹ́gẹ́ bí mo ṣe sọ, Luis Carlos jẹ́ ẹni tí ó ń gbajúgbajà ohun ìròyìn àti ẹ̀rọ alátagbà ní orílẹ̀-èdè Fẹnẹsúélà.
ṣe ìtẹ̀síwájú fún àwùjọ (láti àyè criticism sí àṣà ìbílẹ̀) #WhereIsLuisCarlos.
ọjọ́ díẹ̀ ṣáájú ìsinmi ọjọ́ díẹ̀ sẹ́yìn, amóhùn-máwòrán ilé iṣẹ́ oníròyìn Con el Mazo Dando fi fídíò kan sórí àwòrán tí wọ́n ń ṣàgbéyẹ̀wò fún Diaz.
olórí náà, onímọ̀ ìjọba ìbílẹ̀ Diosdado Cabello ṣinṣin tẹnu mọ́ ọn pé, Diaz ṣe iṣẹ́ takuntakun fún gbogbo ọmọ orílẹ̀-èdè náà tí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọjọ́ mẹ́jọ nítorí pé àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Fẹnẹsúélà ń gba iná mànàmáná wọn láàárín-in wákàtí mẹ́jọ lọ́jọ́ kẹrin ọdún mẹ́rin sí 8 oṣù Ẹrẹ́nà.
Kò sí àwọn ẹ̀rí kankan tó ṣe àfihàn yìí.
Ọjọ́ méje péré ni ó ti wáyé láti wà tí Luis Carlos Díaz ti wá di àwátì.
Àjọṣe ìròyìn fún Unión Radio Noticias tí ó sì tún jẹ́ ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn.
À ń wá sí ọ́fíìsì ẹ̀ka seBIN, tí wọn sì ń jẹ́jọ́ [ó wà lẹ́wọ̀n níbẹ̀] #WhereIsLuisCarlos
Ìròyìn tẹ́lẹ̀: wọ́n rí àrídájú pé Diaz wà lẹ́wọ̀n]
Òṣìṣẹ́ oníròyìn Vladimir Villegas, sọ pé àwọn ọmọ ẹgbẹ́ olóṣèlú ti mú un:
A ti rí ìròyìn pé akọ̀ròyìn @Unionradionet, Luis Carlos Díaz, ni àwọn agbófinró ìjọba ti mú un.
À ń sọ̀rọ̀ nípa àṣeyọríi rẹ̀.
A kọ̀ láti béèrè níbi tí ó ti wá, kí a sì bọ̀wọ̀ fún ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn rẹ̀.
ẹgbẹ́ Ohùn Àgbáyé ń dúró pẹ̀lú Luis Carlos ìdílé rẹ̀ àtàwọn akọ̀ròyìn tí wọ́n ń ṣiṣẹ́ ìròyìn tí wọ́n ń ṣiṣẹ́ láti gbilẹ̀ sílẹ̀ ní Fẹnẹsúélà.
A fẹ́ wá ojú rere dé báyìí, a sì máa tẹ̀síwajú láti kọ́ ìròyìn yìí lẹ́yìn tó ń sún mọ́lé.
Òfin ẹ̀rọ-alátagbà orílẹ̀-èdè Nàìjíríà yóò mú òmìnira ìkọ̀ròyìn lórí ayélujára
Òfin ìjọba draconian yóò fòfin de iṣẹ́ẹ rẹ̀ múlẹ̀ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà
Ọmọ ìgbìmọ̀ asòfin Mohammed Sani Musa ló jẹ́ ọ̀gbẹ́ni tó ń ṣe àmójútó ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ lórí ẹ̀rọ ayélujára. Àwòrán láti Fídíò Television You Tube.
, ní ọjọ́ 20 oṣù Belu, Ìdánilójú Ẹ̀rọ-ayélujára àti Ìmúgbòdìẹ̀sílẹ̀ àwọn ènìyàn mìíràn ọdún-un 2019, tí ààrẹ Mohammad Sani Musa Ní ń ṣe ìfilọ́lẹ̀ ìgbàlódé "social media bill", tí ààrẹ ṣe ìfilọ́lẹ̀ ìgbàlódé náà.
Òfin ìbánisọ̀rọ̀ orí ẹ̀rọ-alátagbà aims to curb online falsehoods and mis- and disinformation.
Àmọ́, èyí kì í ṣe ìdáfin, àmọ́ ohun tí ó ń wáyé lórí ayélujára òmìnira ọ̀rọ̀ sísọ, ìdásílẹ̀ ìjọba alátakò àti ìdásílẹ̀ òmìnira ọ̀rọ̀ sísọ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ní ìgbógunti pípa ẹ̀rọ ayélujára ní orílẹ̀-èdè.
Òfin míì tún wà nínú ìbẹ̀rẹ̀ ní ọdún 2016.
Ìtàkùrọ̀sọ ìjọba alátakò jẹ́ ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn
Ìwé òfin yìí jẹ́ láti "[lára]wọ́lọ́wọ́ àwọn tí wọ́n ń sọ ohun tí wọ́n fàyè gbà jáde lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà", gẹ́gẹ́ bí Abala 1a.
Àwọn orílẹ̀ èdè yóò fòfin de ìròyìn tí ó ní "ìdìbò " sí orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, títí kan ètò ìlera, ìfọkànbalẹ̀ àti "ìdókòòwò orílẹ̀ èdè" àti "ìfọkànbalẹ̀ ọrọ̀ ajé orílẹ̀ èdè Nàíjíríà".
Ìwé àmójútó náà máa "ti ṣe àtúnse sí ìlọ́wọ́-lọ́wọ́ fún ìfọwọ́sowọ́pọ̀ orí ayélujára àti ọ̀tẹlẹ̀múyẹ", gẹ́gẹ́ bí Abala 1c.
Lọ́nà mìíràn, gbogbo ohun gbogbo ni ó lò láti ṣe àmúlò àti ìtẹ̀síwájú nínú òfin — pẹ̀lú ìlọ́nilọ́kọ̀ tí ó ń ṣe bí wọ́n ṣe lè fi ìròyìn kiri.
òfin ẹ̀rọ-alátagbà ò gbèrò láti ọwọ́ gbogbo ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, regardless of ibùdó tàbí ipò kéékèèké, bó ṣe yẹ kí "ìròyìn òtítọ́" ó jáde lórílẹ̀-èdè náà.
Abala 3a sí b(i) ti òfin ìbánisọ̀rọ̀ ló sọ wípé:
A person must not do any act in or outside Nigeria in order to transmit in Nigeria a statement knowing or having reasons to believe that it is a false statements of fact; and the transmission of the statement in Nigeria is likely to be, prejudicial to the security of Nigeria or any part of Nigeria.
Àpẹẹrẹ òtítọ́ "ààbò orílẹ̀-èdè" ń lò fún ìdíwọ́ fún òmìnira ọ̀rọ̀ sísọ.
Àmọ́, kì í ṣe wípé ìjọba orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ò ní ẹ̀tọ́ tó wà nínú, kò sì gbọdọ̀ ṣe àtakò.
Gẹ́gẹ́ bí Abala 3b(vi), ẹnikẹ́ni máa sọ pé “ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò nínú ẹ̀tọ́ tàbí iṣẹ́, nínú ìdásílẹ̀ ìjọba” kò jẹ́ prohibited.
Gẹ́gẹ́ bí Abala 3b(v), ìdí èyí jẹ́ ìtọ́jú tí wọ́n sọ pé: "incites feelings of enmity, hatred, directed at persons or ill-will between different groups of persons".
Àyíká yìí dáadáa jù nítorí wípé ó jẹ́ káwọn àjọ tó ń ṣètò ìtumọ̀ fáwọn èèyàn mọ́ra fáwọn òṣèlú láti máa fi òtítọ́ wọn mọ́.
Ẹni tí ó ṣe àkótánwò kí á máa mú kí irú ìkórìíra bẹ́ẹ̀ ṣẹlẹ̀?
ìdí èyí ni pé wọ́n ń wá ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tàbí wọ́n ń wá ohùn fún olóṣèlú láti rí i pé wọ́n jẹ́ ọ̀rọ̀ ìkórìíra.
Ìyà punishment upon conviction for any provisions of the bill is a fine that ranges between 200,000 and 10 million naira [about $556 to $28,000 United States owó orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà], wọ́n á fi sẹ́wọ̀n fún ọdún mẹ́ta tàbí méjì lára.
Ọlọ́pàá ní àṣẹ láti pa ẹ̀rọ-ayélujára wọn
Àbá òfin ẹ̀rọ-alátagbà náà tún ń fún ìjọba ní agbára láti switch off ẹ̀rọ ayélujára wọn ní gbangba, ní Abala 12, sí ìkẹta 3:
Ẹ̀ka Ìjìnlẹ̀ Tó Ń Bójú Tó Ọ̀ràn Òfin Ṣe Ẹ̀tọ́ Ọmọnìyàn nílẹ̀ òkèèrè NCC [Nigerian Communications Commission – Àjọ tó ń rí sí ètò ààbò ẹ̀rọ ayárabíàṣá telecommunication industry] láti rọ ilé-iṣẹ́ ayárabíàṣá alábọ́dé alágbèéká wíwó lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà láti máa fi dá àwọn end-users ní ìrọ̀lẹ̀ wíwó.
Àwọn alábòójútó àwòrán iléeṣẹ́ aláàbòójútó ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ sí iléeṣẹ́ wa ò jẹ́ kí wọ́n san owó ìtanràn tó wà ní ìbámu pẹ̀lú mílíọ̀nù márùn-un owó dọ́là [$14,000-28,000 USD].
Yàtọ̀ síyẹn, àbádòfin ọ̀hún ló máa san owó gbàgbà fún àwọn aláṣẹ ilé-iṣẹ́ ẹ̀rọ ayélujára láyè láti "ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn tàbí ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn" tí wọ́n fi kan àwọn aláṣẹ kòtẹ́milọ́rùn torí pé wọ́n "ṣe ojúṣe sí ìdájọ́ àtìlẹ́yìn", gẹ́gẹ́ bí abala 12, sí 5.
Àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn ń yẹ bẹ́ẹ̀ nítorí wípé òfin gbà á fún àwọn ọlọ́pàá ní ìdásílẹ̀ láti darí ìfòfin dèntì ní whim.
Abala 15a sọ wípé "ìgbésẹ̀" nìkan ni àwọn ọlọ́pàá gbé fóònù wá sí orí ayélujára lórílẹ̀-èdè náà ní ìdí pàápàá jùlọ láti ṣe ìdásílẹ̀ ẹ̀rọ-ayélujára ní orílẹ̀-èdè náà.
Àmọ́ kò gba irúfẹ́ ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn sí Ilé Ẹjọ́ Gíga Jù Lọ" [Section 13(2)] láti sọ fáwọn ọlọ́pàá pé kí wọ́n ṣí ìfòfin dè àwọn ọlọ́pàá láìsí àkọ́kọ́.
Àfihàn yìí jẹ́ ohun tó jẹ mọ́ – kò sẹ́ni tó gbèrò sọ́dọ̀ àwọn ilé ẹjọ́ fún redress in the face of this violation while the blocking order persists.
Àwọn aṣòfin lórí òfin ẹ̀rọ-alátagbà náà
Ọ̀gbẹ́ni mẹ́ta ni wọ́n ń tọ́jú òfin yìí nílé ìgbìmọ̀ asòfin, ilé ìgbìmọ̀ aṣòfin orílẹ̀ èdè Nàíjíríà: Mohammed Sani Musa (ó jẹ́ agbẹnusọ fún òfin náà), Abba Moro àti Elisha.
Gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ Mohammed Sani Musa, Activate Technologies Limited ṣe ta àtagbà ìbánisọ̀rọ̀ pélébé ìwé ìdánimọ̀ ètò ìdìbò ọdọọdún 2019, nígbà tí ó jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ òṣèlú All Progressives Congress (APC) fún ìpínlẹ̀ Niger East, gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ méjèèjì ṣe sọ, Premium Times.
Èyí jẹ́ ẹjọ́ tí àjọ elétò ìdìbò (INEC) fi kàn wọ́n.
Àjàkálẹ̀ ìfẹ̀yìntì Musa kọ̀ láti ní àìdùnnú nípa òmìnira ìbò orílẹ̀ èdè Nàìjíríà tí ó wáyé nínú ìbò àtẹ̀yìnwá tí ó wáyé ní ìgbà àkọ́kọ́.
Ọmọ ẹgbẹ́ alátakò People’s Democratic Party (PDP) ni asòfin tó ń sojú asòfin ní Adamawa, ní agbègbè asòfin tó wà ní ìpínlẹ̀ Adamawa, ní àríwá ìlà oòrùn orílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
ọdún 2019, ní ìbámu pẹ̀lú agbófinró ọlọ́pàá, Abbo Ní ọmọ ọlọ́pàá kan fi ìbéèrè obìnrin kan ní ilé ìtajà òde òní afẹ́fẹ́ títì ní ìta-gbangba tí wọ́n ti ń pè ní òpópónà ní ìlú Abuja.
Lẹ́yìn tí fídíò ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò tí ó fura sí orí ẹ̀rọ alátagbà, Abbo ṣe àtúnṣe sí gbangba kí ọ̀rọ̀ náà ó tó jáde.
ọmọ ẹgbẹ́ aláàbò APC, Abba Moro náà ló ń sojú Benue ní agbègbè àríwá gúúsù orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
ọjọ́ 15 oṣù Ẹrẹ́nà, orílẹ̀-èdè Moro tí ó tún jẹ́ mínísítà fún ètò ìrónilágbára, ni ìṣẹ̀lẹ̀ tí ó ṣẹlẹ̀ ní ilé ìwòsàn ìrìnàjò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, nígbà tí nkan bí ẹgbẹ̀rún mẹ́fà (6 million) ọ̀dọ́ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tí ó kọ́kọ́ ṣiṣẹ́ nínú ilé ìwòsàn ìrìnàjò orílẹ̀-èdè mẹ́rin (4,000) nínú ilé ìgbìmọ̀ ilé
ìjì náà fa omíyalé tó pọ̀ gan-an, ó sì di nkan bí ogún (20) èèyàn tó kú, ọ̀pọ̀ níbẹ̀ sì bà jẹ́.
Ẹ̀wẹ̀, Moro jẹ́ ọmọ ìbílẹ̀ nínú àwọn ìwé ìdánimọ̀ ayélujára tí àwọn olùkọ́ yìí san, ó tó ọgọ́rùn-ún méje ó dín márùn-ún ọdún márùn-ún [bẹ́ẹ̀ sì ni ó tó ọgọ́rùn-ún mílíọ̀nù mẹ́sàn-án ààbọ̀ [bẹ́ẹ̀ ni ó tó mílíọ̀nù méje ọgọ́rùn-ún mẹ́sàn-án ààbọ̀ [bẹ́ẹ̀ ni ó tó ọgọ́rùn-ún mílíọ̀nù méje ọgọ́rùn-
ṣe ohun tó mú owó rẹ̀ sí ọmọ orílẹ̀ èdè Moro àmọ́ ó tún tẹpá mọ́ àwọn òfin tó ń bójú tó iṣẹ́ ìgbéròyìn jáde fún ilé-iṣẹ́ ìmọ̀ ìrìnnà.
"A kò nílò ìfọ̀rọ̀mọ́sẹ̀, àbí ìkórìíra" – #SayNoToSocialMediaBill!
ṣe àmì ìpolongo #SayNoToSocialMediaBill, àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà fi ẹ̀rọ-alátagbà wọn lọ sí orí Twitter láti fi ọ̀rọ̀ ẹ̀dùn hàn hàn sí wọn:
Gẹ́gẹ́ bí Amnesty International ṣe sọ, wọ́n ní í ṣe àmúlò ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn gẹ́gẹ́ bí "òfin tí ó ṣe àdínkù fún ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn" nítorí pé ó máa stop àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà "ní odi ọkàn wọn" àti pé ó máa "sọ wọ́n lọ sí ẹ̀wọ̀n nítorí ohun tí wọ́n ṣe".
ìgbìmọ̀ náà, tí ó ń curbing mis- and disinformation, wọ́n ti ń ṣèpinnu lórí ìdájọ́ òfin draconian.
ṣe àríyànjiyàn, àwọn tí ó ń propagators of false information online ní orí ayé ni ẹgbẹ́ òṣèlú.
Àwọn ẹgbẹ́ òṣèlú alátakò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà àti àwọn ẹgbẹ́ òṣèlú alátakò orílẹ̀-èdè náà mú Twitter wálẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ ìkórìíra, ìròyìn àti ìpolongo lásìkò ìbò ààrẹ ọdún-un 2019.
Ìmọ̀ràn:
Ẹ̀rọ-alátagbà ṣe ìròyìn ethnocentric disinformation and propaganda during the ìbò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà
Àlàyé ìròyìn lórí Twitter ní àsìkò ìbò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ọdún 2019
ìgbà tí a ní àmúlò òmìnira ọ̀rọ̀ sísọ ní Nàìjíríà, ọ̀rọ̀ yìí láti ọ̀dọ̀ àwọn òkọ̀wé orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà Toni Morrison evokes hope:
Èyí jẹ́ ìgbà tí àwọn akọrin máa ń lọ sí iṣẹ́. Kò sí àfààní ìgbàgbọ́, kò sí ààyè fún ìkórìíra, kò sí ààyè fún ìbẹ̀rù.
A ń sọ, a ń kọ, a sì ṣe èdè.
Àbájáde ìgbìmọ̀ yìí ni ilé ìgbìmọ̀ asòfin wà níbẹ̀. Láti di òfin, a nílò láti move to committee stage tí àwọn aṣòfin máa review itò ìgbìmọ̀ náà.
Ìgbìmọ̀ náà gbé ìwádìí wá sí Parliament, òfin náà wà ní àtúnṣe, àwọn èèyàn náà máa gbé ọ̀rọ̀ náà lọ sí Ilé ìgbìmọ̀ aṣòfin fún ìbò àti àsìkò wọn.
Ìgbìmọ̀ ìjọba gbọdọ̀ jáde láti bu owó agbófinró lórí ẹ̀rọ ìgbàlódé ẹ̀rọ-alátagbà.
ìdí èyí ni pé ilẹ̀ Adúláwọ̀ tí ó ní ènìyàn jù lọ yóò wá di ètò ìjọba àpapọ̀ tí òmìnira ọ̀rọ̀ sì ti di òmìnira.
ìlé-ẹjọ́ high court Tanzania tẹnu mọ́ ìdájọ́ ruling láti fi òmìnira sílẹ̀ fún ìgbà díẹ̀ pẹ̀lú gbígba ìjìyà díẹ̀
"Ìpinnu tí ilé ẹjọ́ gbọ́ ni ilé ẹjọ́ mẹ́wàá ti ṣe"
Àwọn ọmọkùnrin ní Tanzania pose fún àwòrán tí ó wà ní ọjọ́ 10, oṣù Òkúdù 2007. Àwòrán láti ọwọ́ọ Fanny  Schertzer, a lò ó pẹ̀lú àṣẹ láti ìwé Wikimedia Commons, CC BY 2.0.
Ní ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ọ̀wàrà ọdún-un 2019, ilé-ẹjọ́ gíga jùlọ fọwọ́ sí ìdájọ́ ọdún-un 2016 tí wọ́n sì fi àṣẹ ìgbéyàwó ní ọmọdébìnrin àti àwọn ọmọdébìnrin di ìgbàdí 18.
Àwọn ìjọba Tanzania gbìyànjú láti pa ìpinnu tí wọ́n ṣe yìí díẹ̀ lọ́wọ́, wọ́n ní kò fẹ́ kí àwọn ọmọkùnrin mature earlier and marriage is a form of protection for for pregnant young women, and should, therefore, be allowed to marry earlier than 18.
Ṣùgbọ́n ní October 23, Ní ọjọ́ kejìlélógún ọdún-un 2019, ìjọba orílẹ̀-èdè Tanzania pàdánù ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn pè é, ilé ẹjọ́ ṣì ń tọ́jú rẹ́sùn: Ẹni ọdún méjìdínlógún (18) ni ìjọba orílẹ̀-èdè Tanzania fi òfin dè ìmọ́lélódé ọmọkùnrin àti obìnrin, èyí ló sì fòfin dè ìmọ́lélódé ọmọkùnrin lórílẹ̀-èdè Tanzania.
Gẹ́gẹ́ bí Ìfowópamọ́ Orílẹ̀ èdè United Nations Population Fund (UNFPA), Tanzania jẹ́ ọ̀kan lára àwọn orílẹ̀ èdè tí ó fi jù bọ́ọ̀lù dípò ọmọ-ìyá ní àgbáyé.
Àwọn ènìyàn ń jáde tán láti fi ìdùnnú rẹ̀ hàn lórí ẹjọ́ tó gbòde yìí.
Ọ̀pọ̀ ènìyàn kí Rebeca Z. Gyumi, tí ó jẹ́ adájọ́ àti agbẹjọ́rò ìjọba lórí ọ̀rọ̀ yìí.
Gẹ́gẹ́ bí olùdásílẹ̀ àti adarí ilé-iṣẹ́ Msichana Initiative (Young Woman Initiative), ilé-iṣẹ́ ìjọba Tanzanian nongovernmental organization that empowers girls through education.
Ìjà láti fi òpin sí ìgbéyàwó ní Tanzania
Gẹ́gẹ́ bí Gyumi ṣe sọ nípa òfin Ìgbìmọ̀ Marriage Act, ọdún-un 2002 (LMA) tí ó sọ nídìí àwọn obìnrin tí ó péye ní ọgọ́rùn-ún méjìdínlógún (18) láti fi ìgbàgbé.
Gẹ́gẹ́ bí ìwádìí Tanzania Demographic and Health Survey (TDHS), nínú ọgọ́rùn-ún mẹ́rìndínlógójì àti ọmọ ọdún mẹ́rìndínlógójì (25), ní èyí tí àwọn obìnrin ọdún mẹ́rìndínlógún (18) fi ìdíyelé bọ́ọ̀lù márùn-ún péré nínú àwọn ọkùnrin náà compared to àwọn ọkùnrin tí wọ́n jẹ́ ọdún mẹ́jọ.
Ẹ̀tọ́ọ Abódiakọ-akọ́diabo ni ó fàyè gba àwọn ọmọkùnrin bí ọdún mẹ́rìnlá (14) sílẹ̀ pẹ̀lú ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí ó wáyé nílé ẹjọ́ àti ọmọ 15 pẹ̀lú ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí ó wáyé nílé ẹjọ́, ṣùgbọ́n ọmọ ọdún méjìdínlógún (18) ni ó kéré tán fún ọkùnrin.
Lẹ́yìn àwọn agbẹjọ́rò rẹ̀, Gyumi jẹ́ kó ṣe kedere pé àwọn ilé ẹjọ́ olóṣèlú (LMA) kì í dá tọ̀tọ̀ láàyè fún àwọn ọmọ ìbílẹ̀ láàárín ọjọ́ iwájú.
Wọ́n tún jẹ́ kó ṣe kedere pé àwọn òfin náà fọwọ́ sí ẹ̀tọ́ ìbáṣepọ̀ tí wọ́n ní láti kọ́ àwọn ọmọ obìnrin lẹ́tọ̀ọ́ láti máa fi ẹ̀tọ́ ọmọ obìnrin kọ́.
Wọ́n sì kọ̀wé pe ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn sí Ilé Ẹjọ́ Gíga Jù Lọ pé ohun tó fẹ́ lu òfin LMA null and void.
Ilé Ẹjọ́ Gíga Jù Lọ kì í ṣe àmúlò ọ̀rọ̀ ọ̀hún nínú Ìgbìmọ̀ Ìjọba tó ń bójú tó ọ̀rọ̀ yìí null and void.
Àmọ́ wọ́n rí i pé àwọn òfin ọ̀hún kò kan, wọ́n sì fún ìjọba lọ́dún kan láti ṣàtúnṣe sí àwọn àfojúsùn òfin ọ̀hún.
ọ̀rọ̀ agbẹjọ́rò, ìjọba pàṣẹ pé kí wọ́n fi ọmọ ọdún méjìdínlógún (18) jẹ́ ọmọ obìnrin tó ń ṣe ìgbéyàwó lórí ọkọ obìnrin.
Àmọ́ nígbà tí ilé ẹjọ́ dá ẹjọ́ náà, ṣe ni ẹjọ́ náà mú George Masaju, ó sì gbé ìdájọ́ náà lọ sí ilé ẹjọ́ gíga lorílẹ̀ èdè Nàíjíríà:
Àjọṣe: Iṣẹ́ ìjọba ti fi àpapọ̀ ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn sí mi nínú ẹjọ́ #childmarriage. Ẹjọ́ ọgọ́rùn-ún mẹ́rin àti méjìlélọ́gọ́rin ( 204) ní oṣù kẹsàn-án 2017.
Àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Mozambi, ń fẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn kàn wọ́n
Àwọn ìgbà tí a pe ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn
Lẹ́yìn oṣù mẹ́rin tí ilé ẹjọ́ bá gbọ́ ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn, ìjọba gba ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn ọdún 2016 tí wọ́n pè ní àtúnṣe sí ìlànà ọ̀rọ̀ LMA tí ó lè fún àwọn ọmọdé ní ọmọ ọdún 15.
Àmọ́, agbẹjọ́rò ìjọba àkọ́kọ́ tí wọ́n ń sojú náà, Mark Mulwambo àti Alesia, jẹ́ ọ̀kan lára àwọn agbẹjọ́rò wọn àti àwọn òfin ìjọba mùsùlùmí mùsùlùmí gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ ẹ̀sìn mùsùlùmí.
Gẹ́gẹ́ bí arábìnrin Mbuya ṣe sọ, àyàtọ̀ síyẹn, àwọn ọmọ ẹ̀yìn fi "àdínkù láàárín àwọn ọmọkùnrin àti àwọn obìnrin" torí pé ọ̀rọ̀ wọn yàtọ̀ síra wọn.
ọ̀rọ̀ yẹn nítorí pé nígbà tí àwọn ọmọbìnrin matured earlier, òfin gbìyànjú wọn. Ó tún jẹ́ kótún ṣe pé ìgbéyàwó ọmọdébìnrin náà lè dáàbò bo àwọn ọmọdébìnrin tí wọn bí ọmọdébìnrin tí wọn bí ọmọdébìnrin.
Lẹ́yìn náà, obìnrin máa jẹ́jọ́ nílé ẹjọ́ bí wọ́n ṣe ń “sọ age of the child and the age of marriage,” ìyẹn túmọ̀ sí wípé ilé ẹjọ́ yóò ṣàyẹ̀wò ọmọkùnrin àti obìnrin sí bí wọ́n ṣe ń ní ọgọ́rùn-ún ọmọkùnrin lórí bí wọ́n bá ṣe ń ní ọgọ́rùn-ún ọkùnrin.
Àwọn ọmọ ìlú Netizens were quick to criticize the grounds the appellant provided in court.
Ìmọ̀ràn: Mozambi, Cote d'Ivoire jẹ́ oore-ọ̀fẹ́ fún ẹ̀tọ́ àwọn obìnrin àti àwọn ọmọdé
Gender Gender Gender equality
Ìdájọ́ ilé ẹjọ́ yìí jẹ́ ìgbésẹ̀ lóríi ìwà ìbàjẹ́ ńlá àti ìdàgbàsókè ẹ̀yà àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ní Tanzania.
Gẹ́gẹ́ bí Àjọ Ìṣọ̀kan Àgbáyé ṣe sọ, láti rí i pé láti ọdún 2030, ìjọba nílò láti ṣe àyípadà ìyàsọ́tọ̀ ẹ̀yà àti àwọn òfin tí yóò mú ìtẹ̀síwájú bá ètò ìquality.
Ìwádìí fi hàn pé ọjọ́ pípẹ́ ni ìbámu pẹ̀lú ètọ ẹ̀kọ́ àti owó (TDHS 201).
ọmọ ọdún mẹ́fà ní Tanzania, ìyàtọ̀ sí ọmọ ọdún mẹ́fà ló di ọkùnrin láàárín ọmọkùnrin tí kò ní ẹ̀kọ́-ìwé tàbí ètò ẹ̀kọ́-ìwé.
Àwọn ọmọ ọdún mẹ́rìndínlọ́gbọ̀n(30) ti máa fi òfin de àwọn akọrin tàbí ọmọ ilé-ìwé kí wọ́n lè fi ẹ̀sùn ìyà jẹ wọ́n.
Àwọn tí wọ́n jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ pàápàá ò ní jẹ́ kí wọ́n padà sí ilé ẹ̀kọ́ lẹ́yìn tí wọ́n ti dá ẹ̀mí wọn.
Ìfòfindè àwọn ọmọdé yìí máa dáàbò bo gbogbo àwọn ọmọdé, regardless of ilé-ìwé tí wọn ń kọ́.
ìpínlẹ̀ Tanzania, ọmọdébìnrin ní Tanzania baró àwọn ọmọdébìnrin láti ètò ẹ̀kọ́ àti lórí ètò ìdàgbàsókè ní ilé-ìwé (Gẹ́gẹ́ bí ètò Ìwádìí Tanzania, ọ̀dọ̀ 2017).
ìfòfindè yìí dá ìdàgbàsókè ìkọ́lé fún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ní kíkún-kùn.
ṣe pàtàkì báyìí, àwọn ọmọ-ìwé tí ó ń díbọn ṣì wà nínú ẹ̀tọ́ tí kò fi wọ́n sílẹ̀ kí wọ́n ó máà padà sí ilé-ìwé.
Àwọn ìṣàmúlò ọ̀rọ̀ Kanye West sì ṣe àríyànjiyàn nípa ìdánimọ̀ ‘ìdánimọ̀’
ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ orílẹ̀-èdè Jamaica ni ó wáyé ní ilé ìtajà orí ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ orí ẹ̀rọ ayélujára
ń ṣeré níbi Àkànṣe Ìṣẹ̀báyé Òde Òní ní ìlú New York ní ọjọ́ 10, oṣù Ògún ọdún 2011. Àwòrán láti ọwọ́ọ Jason Persse, CC BY-SA 2.0.
Gbajúgbajà orin kan ti orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà, Kanye West mú ìgbáradì ìṣàgbékalẹ̀ẹ rẹ̀ ní Kingston ìlú Jamaica ní ìsinmi ìgbáradì tí ó ń gbé ní ọjọ́ Ìrántí Ikú Kristi (October [19]-21, 2019).
Ìgbà àkọ́kọ́ sì nìyí tí rapper yìí ti ń darí ìjọsìn ẹ̀sìn rẹ̀ sílẹ̀ ní Amẹ́ríkà, ó sọ bí ọ̀kan lára àwọn òṣìṣẹ́ òun Jamaica ń tọ́jú àwọn òṣìṣẹ́ rẹ̀.
Àmọ́, ìtakùrọ̀sọ ọ̀hún bẹ̀rẹ̀ sí í fa ọ̀pọlọpọ̀ àwọn ènìyàn láti ọwọ́ọ West, tí ó sì fi àmì ìdí tí ó kọ àwọn ọmọ Jamaica tí ó ń lò fún ìdánilẹ́kọ̀ọ́ tí ó ń lò lórí ẹ̀rọ-ayárabíaṣá tí ó wà lórí ìwé-ìlúu rẹ̀.
Lẹ́yìn ọjọ́ méjì tí ó tó, ìkéde ọ̀hún wáyé ní Ọgbà Emancipation Park ní Kingston, olú ìlú — ibùdó kan tí ó mú àwọn ènìyàn bá sọ̀rọ̀ nítorí ọ̀rọ̀ tí West ṣe nípa ìṣẹ́ òwò ẹrú nínú ìfọ̀rọ̀wọ́rọ̀ ìròyìn nínú oṣù Èbìbì ọdún 2018.
ọdún 2002 ni àkànṣe ìgbà tí wọ́n ṣe àfihàn "ìòmìnira" àwọn ẹsẹ̀ tó lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún méjì (300,000) ní Jamaica ní August 1, 1838.
lè jẹ́ ọ̀kan kejì nínú àtìmọ́lé nígbà tí ó wáyé náà, ṣùgbọ́n ìyẹn kì í jẹ́ ọ̀kan lára àtìmọ́lé tó wáyé náà.
Kódà, mínísítà fún ètò ìrànwọ́ nípasẹ̀ àwọn àtẹ̀jáde ọ̀hún, nígbà tí ọ̀kan lára àwọn olólùfẹ́ orin kan sọ pé orin náà ní ìfẹ́rànwọ́ náà, tí ó wá sí ẹ̀rọ ayélujára Àjọ́ Sunday Service website, wọ́n "pọ̀nà" àwọn iṣẹ́ ìbílẹ̀ míì fún ìfẹ́rànwọ́ náà lópin Ọjọ́ Àmọ́nì.
Àfikún, àwọn tó ń gbé Kingston lọ́sẹ̀ láti ọ̀sẹ̀ lọ́sẹ̀ ọ̀sẹ̀, ń sọ bó ṣe ń ṣe fún wọn látàrí ìbàjẹ́ àti ìdojúkọ ní àsìkò rush hour.
Ṣùgbọ́n, ìgbáradì ọ̀hún rọrùn gan-an, ọ̀pọ̀ àwọn ọmọ Jamaica ló gbádùn ètò náà, àwọn ilé iṣẹ́ ìròyìn orílẹ̀-èdè Jamaica gba ìkànnì ayélujára nítorí pé orí ayélujára wà ní ìfarabalẹ̀:
Ìròyìn ní ojú òpópónà ni pé ìwọ́de ọ̀hún [Sunday Service] láti gbé ẹ̀tọ́ ìwé ìforúkọsílẹ̀ fún Kingston, Jamaica àti ẹyẹ streamer-tailed humming bird.
ṣe ojúlówó ìsọfúnni ní orí ayélujára láti ṣe àtúnṣe sí ìdí nìyẹn, àmọ́ ti rí àwọn ẹ̀dà tí wọ́n ṣẹ̀ṣẹ̀ mú jáde ní orí ayélujára tí wọ́n ṣẹ̀ṣẹ̀ kéde nípa àwọn ọ̀kan-ò-jọ̀kan àjogúnbá wọn, tí ó bá ṣe àfihàn ìṣeré náà...
ìṣẹ̀lẹ̀ Jamaica ni wípé àwọn ìṣàkóso ìjọba kò tíì mọ ìbànújẹ́ ohun tí ó tó fún ọrọ̀ ajé "Jamaica" tàbí àmì ìdánimọ̀ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan tí [àtúnṣe] that brand including its flag and its coat of arms.
ìbámu pẹ̀lú orin wa àti àjọ náà tí ó dán mọ́ ìdánilẹ́kọ̀ọ́, Ska, Mento, Rock Steady, Reggae among others.
Àṣà ìbílẹ̀ Jamaica bẹ̀rẹ̀ sí í yọ àwọn ohun ìyàsọ́tọ̀ nínú erékùṣù náà, ìyẹn àfihàn ọ̀nà kan tí ó ń tọ́ka sí ìpolongo ìkọta láti ṣe ìkéde fún àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè náà.
Ìdánilẹ́kọ̀ọ́ kan láti promote the line at the historic Emancipation Park provides tacit assent of not only the line of garments by the government and people of Jamaica, àmọ́ of the use of the symbols national symbols in their creation.
ṣàyẹ̀wò àtẹ̀jáde ìjọba tí ó ń pèsè àṣà àti láti ọ̀dọ̀ Alákòóso Kingston. Àwọn méjèèjì yẹn ló gbọ́dọ̀ mọ̀ pé àwọn kò ní ìgòo ọtí-líle tó máa ṣe kókó.
gbà wípé ọ̀wọ́ àwọn agbẹjọ́rò ìjọba ní agbẹjọ́rò.
ṣùgbọ́n, àwọn agbẹjọ́rò lè ṣe iṣẹ́ takuntakun láti ṣàtúnṣe sí ìbàjẹ́ tí ó ń ṣẹlẹ̀ nípa àwọn ọ̀rọ̀ ìlú Jamaica.
Àwọn ọlọ́pàá ń ya ọ̀pọ̀ èèyàn ní Guinea bí Ààrẹ Alpha ṣe ń gba iná mọ̀nà-mọ́ná
"Cities have "Cities have been paralyzed"
Àwòrán tí ìròyìn orílẹ̀-èdè France 24 sọ nípa ohun tí ọ̀rọ̀ yìí ṣẹlẹ̀ ní Guinea.
Àwọn ọlọ́pàá se isẹ́ ní Guinea ní Ọjọ́ ke̩rìnlá, nítorí ìfọ̀kànbalẹ̀ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ni ó pa ọ̀pọ̀ ènìyàn, nítorí àwọn afẹ̀hónúhàn tí ó ń fi ẹ̀hónú hàn sí ààrẹ Alpha Condé's plans to modify the constitution to lè lọ fún sáà kẹ́ta.
Ìlú Conakry àtàwọn ìlú míì ti ń jáde láàárín àwọn ikọ̀ ọlọ́pàá àti àwọn afẹ̀hónúhàn.
Àwọn ọlọ́pàá ló ní àfààní láti lo agbára lọ́lọ́pàá bí wọ́n bá ṣe mọ̀ fún ìdásílẹ̀ ètò ààbò.
ìfẹ̀hónú ọ̀hún ti pa èèyàn mẹ́fà, títí kan ọ̀kan lára àwọn ọlọ́pàá, tí wọ́n sì pa ọ̀pọ̀ èèyàn.
lè sọ more: Àwọn agbófinró lórílẹ̀-èdè Guinea ti ní ẹ̀tọ́ láti lo ẹ̀mí ìpànìyàn lọ́wọ́
Ẹnìkan kòtẹ́milọ́rùn lórí àtúnṣe sí ìwé òfin tí ààrẹ ó gbé ní ìgbésẹ̀ fún ìdúnṣẹ́ mandatẹ̀ kẹta.
ìdí èyí wà pé ìwé òfin òfin limité iye ipò ààrẹ sí méjì láàrin oṣù kejìlá. Condé, wà ní àádọ́rin (81), yóò fẹ̀yìntì fi sẹ́yìn ní ọjọ́ kejìlélógún oṣù Òkúdù ọdún 2020.
Àwọn afẹ̀hónú ìṣẹ̀lẹ̀ náà máa ń vulnerable tí wọ́n ń ṣe ìdíwọ́ fún wọn, bí Human Rights Watch ṣe rán wọn lọ́wọ́:
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
Ilé-isẹ́ ìjọba Guinea ti fòfin de ìfẹ̀hónúhàn fún odindi ọdún kan, tí wọ́n sì tẹ̀síwájú sí ààbò gbogboògbò, Human Rights Watch sọ lónìí lónìí.
Àwọn aláṣẹ ìjọba ìbílẹ̀ ti sọ pé ó kéré tán ogún (20) èèyàn ni wọ́n ò gbà á láyè láti ṣe ẹgbẹ́ òṣèlú tàbí irúfẹ́ ìjọba mìíràn.
Àwọn jagun-jagun ti fèsì hàn àwọn tí ìfòfindè náà bá, wọ́n sì ti mú ọ̀pọ̀ àwọn afẹ̀hónúhàn tó jẹ́ àwọn afẹ̀hónúhàn.
ìṣòro òṣèlú, ìjọba ń fún àwọn ènìyàn lóríṣiríṣi: Ní ọjọ́ 13, Ààrẹ Condé kí ìtòlẹ́sẹẹsẹ àpérò ìsọ̀rọ̀:
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
Àmì ẹ̀yẹ Alpha Condé ti reiterated his call for a responsible dialogue and for a permanent process of discussions in order to iron out differences and answer all the challenges the country is facing.
Yàtọ̀ síyẹn, Ahmed Tidiane Traoré, tí ó jẹ́ adájọ́ ààrẹ, sọ̀rọ̀ yìí ní ọjọ́ kejìlá oṣù Ọ̀wàrà, — lọ́jọ́ méjì tí ìwọ́de náà bẹ̀rẹ̀, — fún ọ̀wọ́ àwọn ọ̀dọ́ ẹgbẹ́ RPG ẹlẹ́ẹ̀kẹrìndòdò (ruling Reunion of the People of Guinea party):
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
A retí pé àwọn ọ̀dọ́ ẹgbẹ́ òṣèlú yóò jẹ́ kí wọ́n máa fi ojú rere sílẹ̀ ní àwọn ìgbèríko.
Wọ́n [àwọn ajìjàgbara alátakò] ti fún àwọn ọ̀dọ́ láti lo àwọn ì tires ní wholes, a gbé àwọn ọ̀dọ́ láti ẹgbẹ́ òṣèlú wá, kí wọ́n máà tètè dá wọn lóró, bí wọ́n ṣe rí àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ yìí, ò kí wọ́n ba nkan jẹ́, ò kí wọ́n máà pa nkan, ṣùgbọ́n kí á da àwọn èèyàn yín sẹ́yìn.
Kò sí gbogbo evil-doersí tí a máa rí wọ́n, tí a sì máa fi èyí hàn fún àwọn èèyàn.
Ìtàkùrọ̀sọ èyí tí ó ń sọ amongst those in power has further angered the opposition àti civil society, gẹ́gẹ́ bíi ibùdó-ìbánisọ̀rọ̀-wánilẹ́nuwò àti-líle-ìbánisọ̀rọ̀-wánilẹ́nuwò pẹ̀lú-gẹ́rí-ìbánisọ̀rọ̀-wánilẹ́nuwò àti-líle-ìbánisọ̀rọ̀-wánilẹ́nuwò pẹ̀lú-gẹ́rí-ìbánisọ̀rọ̀-wánilẹ́nuwò:
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
Ọjọ́ kejìlá, oṣù Ọ̀wàrà, ìyẹn ni àkànṣe ìpè kan tí àjọ náà gbé fún ọmọ orílẹ̀ èdè Guinea, pé àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Guinea yóò wá sígboro láti béèrè fún iṣẹ́ àtúnṣe ìwé òfin.
Ìjì náà ba ọ̀pọ̀ nkan jẹ́ ní àárín ìgbèríko olú orílẹ̀-èdè Guinea Bissau.
Ńṣe ni ìjọba ní ìlú Kalou ti ń ṣe é rí.
òkè orílẹ̀-èdè náà, àwọn ènìyàn kan náà ń fèsì ìpè yìí nílẹ̀ Áfíríkà àti Gúúsù Guinea.
Àárín igbó kìíní àti ní Gúúsù Guinea, àmọ́ nkan ìyẹn.
Àmọ́, ńṣe ni àwọn ìlú bẹ̀rẹ̀ sí í paralyzed.
Àgbékalẹ̀ ènìyàn lórí benbere.org, ìpolongo orí-ayélujára Mali fún àwọn ọ̀dọ́, akọbúlọ́ọ̀gù Mali Adam Thiam ń kọ oníròyìn rẹ̀:
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
Àwọn ohun ń ṣẹlẹ̀ báyìí ń ṣẹlẹ̀ ní Guinea, bí ó ṣe ń fa ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn, bí àwọn afẹ̀hónúhàn ṣe ń jáwọ̀ọ́ wọ̀rọ̀ pẹ̀lú bullets, ẹ̀jẹ̀ ń trails on pavements with barricades and crossroads smoking with tires in flames and tear gas.
Àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè ti bu ẹnu àtẹ́ lu ìjìyà yìí lórí ẹ̀rọ-alátagbà:
Ilé-iṣẹ́ òṣèlú Blaise Compaoré [Orílẹ̀-èdè Burkinabé olóṣèlú] ti ń darí ìwọ̀ oòrùn, Will he lè gbọ́ bí àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè rẹ̀ ṣe ń hùwà ìjà tí ó ń gbẹ́yìn àwọn olólùfẹ́ rẹ̀?
Ọjọ́ ìrọ̀lẹ́ ọjọ́ nìyẹn máa sọ fún wa. Ìyẹn, ojú ọkọ̀ náà ń sinmi.
Ní ọjọ́ 15 oṣù Ọ̀wàrà, akọ̀ròyìn Guinea Bhiye Bary kọ̀wé:
Àwọn ọlọ́pàá àwọn ọmọ ìbílẹ̀ (#Conakry): ọ̀pọ̀ àwọn ọmọ ìbílẹ̀ wà ní òde òní ọjọ́ ìbẹ̀rẹ̀ ọ̀hún.
Ìmọ̀ ọmọ ìbílẹ̀ sọ pé àwọn ọlọ́pàá ń breaking down doors and also looting houses.
Òkọ̀wé S. Nkola Matamba, òkọ̀wé àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn láti orílẹ̀-èdè Kóńgò, sọ ojúe rẹ̀:
ọmọ ẹgbẹ́ alátakò, Alpha Con ṣe àfihàn nípasẹ̀ láti ṣe àtúnṣe sí òfin kí ó dá ẹ́ẹ̀tọ́ kan, ó dájú láti dúró ìgbẹ̀yìn ní ìparí, Alpha Condé ṣe àfihàn àwọn ẹ̀mí ará ìlú Adúláwọ̀ tí yóò mú un jáde lọ́wọ́!
Àwọn ọmọ Guinea, ní ìgboyà!
Ìṣòro – Ó kò jẹ́ ohun appalling. Ọjọ́ àkọ́kọ́ tí a ṣe àfihàn òfin múlẹ̀ fún Condé a sì jẹ́ ìdápadà pẹ̀lú àwọn olùfarapa àti àwọn dead people.
Wàhálà àwọn olóṣèlú tí wọ́n fẹ́ jẹ́ olóògbé ìjọba fún ìgbéayé Amoulanfe— Cheikh Ìfẹ́dùn ÒmìniraTM (@cypher007) October 14, 2019
Ìjàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọ orílẹ̀ Guinean Macky ṣe wípé ó gbìyànjú láti sọ èrò ìbéèrè fún gbogbo ènìyàn:
Àwọn ọmọ ẹgbẹ́ òṣèlú Guinea kò ní dẹ́kun nítorí ìkọlù yìí: oṣù Ọ̀wàrà ọdún 2019 ni àwọn ẹgbẹ́ òṣèlú tí ó wà lábẹ́ ìjọba orílẹ̀-èdè Guinea kò yọrí sí i nínú àwọn ìtàkùrọ̀sọ ìjọba láti oṣù Ọ̀wàrà.
Àwọn ìjìyà tó wà láàárín àwọn ẹgbẹ́ yìí ti bọlẹ̀ sí i, gẹ́gẹ́ bí ibùdó-ìtàkùn-àgbáyé mediaguinee.org ṣe sọ:
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
ọjọ́ kejì sí ilé ẹgbẹ́ agbófinró fún ìjọba àpapọ̀, Union of Republican Forces (URF) ti ìpínlẹ̀ Sidya ìlú, ìyẹn clashes took place between certain members of the opposition and pro-government militants who had taken measures the day before to prevent any unauthorized demonstration in the stronghold of the ruling party.
ìfẹ̀hónú ọ̀hún parí ní ọ́fíìsì ìlúu URF àti bí wọ́n ṣe mú àwọn mẹ́fà tí ìṣẹ̀lẹ̀ àti àṣẹ ẹgbẹ́ òṣèlú kò tíì mọ̀ sí àwọn ènìyàn.
# #SexForGrades: A fídíò tuntun kan ṣàfihàn ìyàsọ́tọ̀ ẹ̀dá lórí ìfìyàjẹni ní àwọn erékùṣù-ìlú Ilẹ̀-Adúláwọ̀
Àwọn olóòótọ́ máa ń ní ìgbàgbọ́ nígbà mìíràn, wọ́n sì máa ń kọ̀ láti sọ
Àpẹẹrẹ yìí ni onítọ̀hún tí ó máa ń fìyà jẹ Boniface Igbeneghu ẹni tí ó jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n ní Yunifásítì ìlú Èkó (Àwòrán láti ọwọ́ BBC #SexForGrades fídíò)
#SexForGrades, ìṣàgbékalẹ̀ BBC kan nípa ìfìyàjẹ akẹ́kọ̀ọ́ obìnrin nípa àwọn akẹ́kọ̀ọ́ obìnrin ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà àti Ghana, ti fa ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìtàkùrọ̀sọ lórí ayélujára, sì ti mú ọ̀pọ̀ ìbéèrè nípa how to put an end to it:
ìwádìí tí a ṣẹ̀ṣẹ̀ fi ìwádìí hàn ní ọjọ́ 7, oṣù Ọ̀wàrà ọdún-un 2019, aṣojú akọ̀ròyìn Kiki Mordi ṣì fi ìwádìí rẹ̀ sílẹ̀ nítorí pé ó kọ́ iṣẹ́ ìmọ̀ ẹ̀kọ́ nínú ìwé ẹ̀kọ́ nítorí pé ó kọ̀ láti jáwọ́ fún ìbáaṣepọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ tí ó ń yà òun lórí afẹ́fẹ́:
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ obìnrin kan tí wọ́n ń fìyà jẹ́ Boniface Igbeneghu, Ifásitì Ìlú Èkó, di ẹni tí ó fìyà jẹ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ obìnrin nínú ìwádìí tí ìwádìí àjọba BBC ṣe láti ṣe ìwádìí fínnífínní sí i.
Àwòrán láti oríi BBC #SexForGrades.
ìwádìí náà wáyé láti ọdún kan tí wọ́n kọ́kọ́ ṣe ìwádìí nínú ìpèníjà “ẹ̀fọn nífẹ̀ẹ́” ní àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ní ilẹ̀ Áfíríkà méjì tí wọ́n ń pè ní Nigeria University of Lagos (UNILAG) àti University of Ghana.
Àwùjọ náà tí wọ́n ṣe ìwádìí, ọ̀jọ̀gbọ́n Boniface Igbeneghu, tó jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n nínú ẹ̀ka elétò-ẹ̀kọ́ UNILAG àti ọ̀kan lára àwọn aṣáájú-ọ̀nà ìjọ́sìn nílùú Foursquare Gospel Church, nílùú Èkó, ló jẹ́ ọ̀kan lára àwọn olùkọ́.
Àwòrán ọ̀hún ni ó wà nínú Igbenegbu lásìkò tí ó ń propositioning àwọn akọ̀ròyìn BBC tí ó ní wípé ọmọ ọdún mẹ́tàdínlógún (17) ọmọ ìbílẹ̀ tí ó ń fẹ́ ìmọ̀ ẹ̀kọ́ nínú àtẹ̀jáde ìkẹ́kọ̀ọ́. Igbenegu lè sọ wípé:
Ṣé ẹ mọ̀ pé ọmọ obìnrin ni?
ì mọ̀ pé ọkùnrin ni mi, àmọ́ tí mo fẹ́ bá ọmọ ọdún mẹ́tàdínlógún (17), gbogbo ènìyàn tí mo nílò ni ọ̀rọ̀ ọkàn, kí ẹ máa fi owó ṣètìlẹ́yìn...
ìpàdé àkọ́kọ́ tí ó lápẹẹrẹ rèé pẹ̀lú àwọn akẹgbẹ́ rẹ̀, Igbenegbu ṣí iná mànàmáná, béèrè fún gbígbóun ki ọkàn rẹ̀ ó dúró, bẹ̀bẹ̀ láti gbóun mọ́ra, bẹ̀bẹ̀ láti gbóun mọ́ra ẹ̀ nínú ọ́fíìsì rẹ̀.
Gbọ̀ngàn Ìjọba Foursquare ti suspended Igbeneghu ránsẹ́ "nírú iṣẹ́ ìpàdé ministerialẹ̀".
Gẹ́gẹ́ bí ilé-ẹ̀kọ́ Ọlọ́run ti fọwọ́ sí ìwé ìrìnàjò Igbeneghu káàkiri ilé-ìwé náà, wọ́n sì pàṣẹ fún ìfọwọ́sowọ́pọ̀ wọn ní "ojú òpópónà" tí àwọn òsìsẹ́ ń ṣe láti ṣe àpéjọ tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ obìnrin àti àwọn òsìsẹ́ ń ṣe.
Àwọn ìran tó lágbára ọdún yìí
Àfihàn yìí fa ìfìyàjẹ ìmúgbòòrò àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà ní orí ayélujára pẹ̀lú ìpolongo #SexForGrades lórí Twitter.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn òlo Twitter fi ìrírí ìyàsọ́tọ̀ wọn hàn:
Òdíje àjọṣe ìtàn àti òkọ̀wé, Lola Shoneyin, ṣe àkọsílẹ̀ ìrántí ìgbé ayélukára-bí-ajere náà lẹ́yìn "ìbànújẹ́" tí ó rí lẹ́yìn tí òun gbé e lọ́wọ́ gẹ́gẹ́ bí igbákejì alága ìjọba Vice-Chancellor (DVC):
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ọ̀jọ̀gbọ́n ní ilé-ẹ̀kọ́ gíga ti fún ọ̀pọ̀ ọdún mẹ́wàá lórí akẹ́kọ̀ọ́ obìnrin ní àwọn ilé-ẹ̀kọ́ gíga orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àmọ́, ó máa ṣòro láti dá àwọn aláìsàn án sẹ́wọ̀n torí pé àwọn olùfarapa ń bẹ̀rù sí gbogbo èyíkéyìí, wọn ò sì gbọdọ̀ jábọ̀ láti sọ nítorí ìrora tí wọ́n ní fún àwọn tí wọ́n fìyà jẹ wọ́n.
Ní ọdún-un 2016, Ilé Ìgbìmọ̀ Aṣòfin Ilé Ẹ̀kọ́ Àwọn Akẹ́kọ̀ọ́ ní òfin "Òfin Ẹ̀tọ́ Ọmọnìyàn ní Òpópónà Tertiary Education Institution Prohibition Bill", tí ilé ìgbìmọ̀ aṣòfin orílẹ̀ èdè Nàíjíríà gbé yí ẹ̀wọ̀n ọdún márùn-ún fún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti olùkọ́ kí wọ́n tó dá àwọn akẹ́kọ̀ọ́ lẹ́bi tí wọ́n ń fìyà jẹ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ tí w
Àmọ́, Àjọ tó ń mójútó ìlànà ẹ̀kọ́ lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà ò fọwọ́ sí òfin náà, wọ́n ní wípé kìí ṣe ẹ̀yà nítorí pé ó jẹ́ olùkópa àti pé ó ṣe àtúnṣe ẹ̀tọ́ ọmọ ilé-ìwé.
Ilé ìgbìmọ̀ asòfin yìí lè mú ìfọwọ́sowọ́pọ̀ wálẹ̀ fún ilé ìgbìmọ̀ asòfin — tí kò sì ní ààrẹ nínú ìdásílẹ̀ ètò ààrẹ.
ṣe #SexForGrades ìjàfẹ́tọ̀ọ́ #Chur ẹlẹ́yìn tí ó jẹ́?
Àárín oṣù Agẹmọ ọdún yìí, ayàwòrán aládàádúró orílè èdè Nàìjíríà, Busola Dakol fi ẹ̀sùn kan Biodun Fatoyinbo, tí ó jẹ́ ọ̀gá àgbà ìjọba tí ó wà ní Commonwealth of Zion Assembly (COZA), pé ó fipá bá òun ní ọmọ ọdún mẹ́rìndínlógún (16) lọ.
Ìròyìn: Ọlọ́run àti ẹni tí ó ń predator?
Àwọn aṣáájú Ọlọ́run arábìnrin wa ní Nàìjíríà fẹ̀sùn ìwà ìbéèrè tí wọ́n fi kàn án
ọdún mẹ́fà tí ó ti fẹ́rẹ̀ẹ́ lo ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, Fatoyinbo ọmọ orílẹ̀-èdè náà ti jẹ̀bi ẹ̀sùn èké ìfìyà jẹ àti ìbálòpọ̀ lórí afẹ́fẹ́ yìí.
Àmọ́, ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò lásìkò tí Dakolo Àgbà fi ẹ̀sùn ìbanilórúkọ Fatoyinbo Àgbà fa ìròyìn orí ayélujára.
Ọjọ́ fún ọ̀pọ̀ ọjọ́ ni #ChurchToo — tí ó jẹ́ orílẹ̀-èdè iteration of the global #MeToo movement — trended lórí ẹ̀rọ-alátagbà orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àyípadà yìí ti ṣe tán láti orí ẹ̀rọ ayélujára sí ìfẹ̀hónúhàn ní àwọn ìlú orílẹ̀-èdè Nàìjíríà bíi Lagos àti Àbújá.
Ìwọ́de #ChurchToo wá rọ ìjọba láti "ṣe àmúlò ìjìyà obìnrin àti àwọn bọ́ọ̀lùbàáyé seriously".
ìṣàmúlò #ChurchToo ṣe àfihàn "àṣà ìbílẹ̀ ìpàìyàn rape culture, pàápàá ní àwùjọ ẹ̀sìn" ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àfààní ló jẹ́ fún àwọn obìnrin láti sọ̀rọ̀ ọ̀tọ̀.
Àgbékalẹ̀ ìwọ́de #ChurchToo, àgbékalẹ̀ #SexForGrades ti ṣe àfihàn ìrúfinṣẹ́ lóríi ìjìyà abẹ́lé àti ìlòkulò ìjìyà abẹ́lé tí ó ń gbè lẹ́yìn fún àwọn obìnrin.
Ìwáàdí nìyí yóò fa ìpolongo offline advocacy movement that pushes for reforms to ensure that universities are safe places for women?
ìṣẹ́ máa sọ.
Ọjọ́ ìgbà àkọ́kọ́ ní orin academy on the brink of closure
Dhow Dhow Dhow Countries Music Academy ṣe ìpalẹ̀mọ́ fún àṣà Swahili Dhow Countries ní orin
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Ifásitì ní Ìlú Dhow Countries Music Academy (DCMA) ń kọ́ àwọn Akẹ́kọ̀ọ́ orin, flute, drum and piano ní Ilé Àwọn Orin Ìlú Stone Town, ìpínlẹ̀ Zanzibar, ọdún 2019. Àwòrán ni àjọ elétò àkọ́kọ́.
Ẹgbẹẹgbẹ̀rún àwọn àlejò lóríṣiríṣi wá sí ìlú ńlá Stone Town ní Zanzibar ti yí ìfẹ́ orin tẹ́lẹ̀ fún ilé-ẹ̀kọ́ Dhow Countries Music Academy (DCMA), ilé-ẹ̀kọ́ orin tí yóò ṣe àgbékalẹ̀ẹ ìṣẹ̀dá àti ìdàgbàsókè àwọn orin tó jẹ́ ti Swahili Coast along the Indian Ocean.
ọdún 2002 ni ilé-ìwé yìí ti ṣe àgbékalẹ̀ ìlọsíwájú, ìṣe àti àṣà Zanzibar tí yóò jẹ́ àṣà ìbílẹ̀, ìbílẹ̀ àti ilẹ̀ Adúláwọ̀.
Lẹ́yìn ọmọ ọdún mẹ́tàdínlógún (17), ilé-iṣẹ́ yìí ní àrùn owó tí ó sì ń mú ìdásílẹ̀ ilé-iṣẹ́ náà.
Ọgọ́rùn-ún mẹ́rin àti àádọ́rin (80) akẹ́kọ̀ọ́ ilé-ìwé ìkẹ́kọ̀ọ́ náà kò lè san owó ìtanràn tí wọn ń gbà, èyí tí ó wà ní ọgọ́rùn-ún mẹ́tàlá àti mẹ́tàlá owó dọ́là [13 USD] lọ́sẹ̀, gẹ́gẹ́ bí àtẹ̀jáde ìròyìn DCMA ṣe sọ.
Àwọn orílẹ̀-èdè tí ó ti wá ṣètìlẹyìn fún ilé-ẹ̀kọ́ yìí láwọn àjọ àgbáyé àti ìjọba láti wọ ọ̀pọ̀ ọdún, wọ́n ti ní àfààní láti rí owó tí ìjọba bá fojú sọ́nà láti pa wọn sí ilé ẹ̀kọ́ Old Customs House nígbàkigbà.
Àwọn ọmọ ilé ìwé yìí ò fi owó mìíràn sílẹ̀, àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-iṣẹ́ DCMA àti àwọn òṣìṣẹ́ ìbílẹ̀ ń gbà pé ohun tí ó ń gbé nínú ìta ilé-iṣẹ́ yìí – kò ṣe é ṣe.
ìlé-ìwé yìí kọ́ ni ó ń fi ìdánilẹ́kọ̀ọ́ àṣà àti ìṣẹ̀dá ìbílẹ̀ sílẹ̀ nípa orin, àmọ́ ó jẹ́ ilé àwọn ọ̀dọ́ orin tí wọ́n ń fẹ́ alternatives to making a living as creatives.
Àkẹ́kọ̀ọ́ ìgbìmọ̀ DCMA kọ́ àwọn orin náà, àwọn orin taarab tí ó wà ní àárín-in wọn ni àwòrán. Àwòrán ni ilé iṣẹ́ ìgbìmọ̀ DCMA.
"A ti bẹ̀rẹ̀ ìgbàkọ́ nípa ìṣòro ọrọ̀ Ajé", ọ̀gbẹ́ni Alessia, olùdarí àgbà àjọ ọ̀hún, sọ.
"Bá a ṣe sọ̀rọ̀ láti oṣù mẹ́fà, a ò tíì mọ̀ pé a lè dá owó osù àwọn Olùkọ́ àti àwọn Òṣìṣẹ́ wọn sílẹ̀".
Lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, àwọn olùkọ́ mọ́kàndínlógún mọ́kàndínlógún àti àwọn olùkọ́ àgbà ní ilé-ìwé náà ti lé ní oṣù mẹ́ta nítorí wípé ilé-ìwé yóò se owó gbà kí wọ́n má bàa fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ìjọba láti bẹ̀rẹ̀ ìfọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ìjọba.
Ẹ̀wẹ̀, ibi tí wọ́n ń pè ní ibi ìrìnàjò náà lórílẹ̀-èdè Philippines àti nínú òtẹ́ẹ̀lì àti gbajúgbajà òtẹ́ẹ̀lì, púpọ̀ nínú àwọn ọmọ ìbílẹ̀ ń bá ìsẹ́kúkùkú sẹ́yìn, gẹ́gẹ́ bí gbogbo ènìyàn ti ṣe ń dínkù sẹ́yìn gẹ́gẹ́ bí gbogbo ènìyàn ti ń dínkù sẹ́yìn gẹ́gẹ́ bí ìjọba ti ṣe ti pọ̀ lọ́wọ́ gẹ́gẹ́
Àjọ yìí ti ń ṣiṣẹ́ kára láti ṣàgbéyẹ̀wò, kí wọ́n sì dáàbò bo ìṣẹ̀lẹ̀ àti ìdàgbàsókè orin wọn nípasẹ̀ ìṣẹ̀lẹ̀ orin.
ibùdó àwọn akọrin ìbílẹ̀-ní-ajere Siti Binti Saad àti Fatuma Binti Baraka, tàbí Bi. Kudìude, Zanzibar jẹ́ ilé àwọn orin tí ó ti wáyé ní ìbámu pẹ̀lú ìtẹ̀síwájú àti ìṣàkóso ìbílẹ̀-ajere fun ọgọ́rùn-ún ọdún.
lónìí, àwọn akẹ́kọ̀ọ́ máa kọ àwọn orin ìbílẹ̀ bíi taarab, ngoma àti kidumbak, àwọn instruments like drums, viola àti oud, bí àwọn gatekeepers — àti interpreters — ti ṣe àkóso àṣà àti ìṣẹ̀dá.
ọmọ ọdún mẹ́sàn-án ni ó ti ń kẹ́kọ̀ọ́ violin.
"Mo mọ ọ̀pọ̀ àwọn ọ̀dọ́ tí ó fẹ́ láti kẹ́kọ̀ọ́ orin ṣùgbọ́n àmọ́ wọn kò lè san owó ilé-ìwé tí ó jẹ́ ìṣẹ́ni-kún-ọ", Surri " nínú fídíò ìṣàgbékalẹ̀ DCMA ".
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ní iléeṣẹ́ DCMA ń gbọ́ ìhearse ní ilé Ẹ̀kọ́ Àwọn Customs House, níbi tí ilé ìwé náà ti wà ní ìlú Stone Town, Zanzibar, ọdún-un 2019. Àwòrán láti ẹ̀ka ilé-iṣẹ́ DCMA.
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ DCMA kọ́ lẹ́kọ̀ọ́ ìdánilẹ́kọ̀ọ́, ìwé ẹ̀rí àti ìdánilójú, lẹ́yìn ọ̀pọ̀ àwọn akẹ́kọ̀ọ́, ọ̀pọ̀ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ lọ lọ́pọ̀lọpọ̀ fún orin ayé gẹ́gẹ́ bí olùrànlọ́wọ́ àti akẹ́kọ̀ọ́ solo.
ọmọ ìbílẹ̀ DCMA ọmọ ìbílẹ̀ Zanzibar Amina Omar Juma, tí ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ mọ́kànlélọ́gọ́rin àti akẹ́kọ̀ọ́ mọ́kànlélọ́gọ́rin, ti ṣì bẹ̀rẹ̀ ìrìnàjò afẹ́fẹ́ ní South Africa pẹ̀lú orin tí ó ṣe pàtàkì, "Siti and the Band", tí a mọ̀ sí “fusing the roots" bí ó ṣe ń blending traditional taarab sounds with contemporary, layered rhythms.
tàwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà tẹ́lẹ̀rí, tí ó tún jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ àgbà ikọ̀ ọmọ-ẹgbẹ́ DCMA, bẹ́ẹ̀ ni wọ́n gba orin àkọ́kọ́ ní orin "Fusing the Roots", ní ọdún 2018, èyí tí yóò wáyé ní àpéjọ Sauti ìlú Àríwá, ní ìlú ilẹ̀ Adúláwọ̀.
Àwòrán ni Siti àti ẹ̀ka ọ́fíìsì "Nielewe" ("Àwòrán Me") àti orin-in rẹ̀, tí í ṣe àwòrán ìlànà orin Zanzibar while telling the story of a woman who experiences domestic abuse and dreams of life in music, bákan náà ni ìtàn Omar Juma:
Ìròyìn: Àwọn obìnrin nínú iṣẹ́ ìgbéròyìn sáfẹ́fẹ́ fi ẹ̀hónú hàn lórí ìyàsọ́tọ̀ ọkùnrin
Àṣà ìbílẹ̀ àti ìfọwọ́sowọ́pọ̀ ìṣẹ̀dá
Àwọn àlejò tó lé ní ẹgbẹ̀rún kan ó lé ọgọ́rùn-ún márùn-ún (15,000) ló ti kọ́ ilé ẹ̀kọ́ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan ìta-gbangba iléeṣẹ́ náà láti ṣe àfihàn ìdánilẹ́kọ̀ọ́, àwọn àkànṣe àpérò àti àwọn ènìyàn tí wọ́n jẹ́ olórin ìbílẹ̀ fún àṣà ìbílẹ̀ Zanzibar àti orílèdè wọn, gẹ́gẹ́ bí ilé ẹ̀kọ́ DCMA.
Gẹ́gẹ́ bí ilé-ìwé ṣe ń ṣe ìtàn ìbílẹ̀ Indian, Arab àti African exchange, ní ilé-ìwé ń ṣe àjọyọ̀ ìwà elẹ́yàmẹyà "dhow countries", pẹ̀lú ìpolongo láti àwọn àṣà ìbílẹ̀ tí ọ̀run dá sílẹ̀ along the Indian Ocean àti the Persian Gulf.
ọdún 1741, Omani Sultanate, tí ó jẹ́ "agbábọ́ọ̀lù ojú omi láti ọdún mọ́kàndínlógún àti ọdún mọ́kàndínlógún", shifted its seat of power from Muscat ṣí Madagásíkà lọ sí Zanzibar ní ọdún 1840.
Àárín ìlú Stone Town, àwọn  kings oversaw elaborate systems of maritime trade, including cloves, gold àti textiles, powered by strong winds that set dhows — traditional vessels of Arab vessels — sailing across the Indian Ocean, láti Ìpínlẹ̀ Oníwà lọ sí Aríwáríkà.
Ọ̀dọ́ Zanzibar mọ̀ pé ó yẹ kí a máa fi ojútùú sí ìtàn àti ìmúdùn bá orin wọn ṣe kí ó ṣe àtúnṣe. Orin tí a ṣẹ̀ṣẹ̀ gbà lónìí fi hàn pé àtúnṣe yìí á wà pẹ̀lú àtiwọn tuntun.
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-iṣẹ́ DCMA àti àwọn Olókùṣọ́ọ̀kọ̀ọ̀kan ṣe àgbékalẹ̀ "TaraJazz", tí ó dá lóríi ìdárayá ìbílẹ̀ àti ìdárayá ìgbàlódé.
Ọ̀kọ̀ọ̀kan akọrin tí wọ́n ń kọ ọ, Felician Mussa, 20, ti kọ́kọ́ ń kọ ẹ̀kọ́ọ kọ̀rin fún ọdún 3.5; TaraJazz jẹ́ ọ̀kan lára àwọn orin tí ó ti gbà jù lọ tí àwọn èèyàn ń yà sẹ́yìn ní erékùṣù náà, àwòrán láti ọwọ́ọ Aline Coquelle:
Ìsàlẹ̀ oòrùn Swahili ṣe àkọsílẹ̀ ìtàn àṣà ìbílẹ̀ yìí, Àjọ náà sì ń ṣe àfihàn yìí nípasẹ̀ àwọn orin wọn.
Àárín ọdún, ilé-ìwé yìí ṣe àgbékalẹ̀ ètò kan tí a mọ̀ sí "Swahili Encounters", tí wọ́n máa ṣàfihàn àwọn orin tí wọ́n jẹ́ káàkiri ilẹ̀ Adúláwọ̀, ilẹ̀ Òkèèrè àti North America pẹ̀lú àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-ìwé DCMA tàwọn akẹ́kọ̀ọ́ tí ó ń kọ orin wọn láàárín ọ̀sẹ̀ kan.
ìparí ìparí "encounter", orin tuntun yìí máa ń ṣeré ní oríléeṣẹ́-èdè Sauti za Busara ṣaájú ọjọ́ iwájú, àwọn orin wọ̀nyí sì ń fi ìgbà ọkàn wọn hàn, tí ọ̀pọ̀lọpọ̀ wọn ò sì yàtọ̀ síra fún ìṣẹ̀lẹ̀ àti àṣà, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé orin ni èdè ààbò àti àṣà.
Àjọṣepọ̀ tí wọ́n máa ń ṣe lọ́sọ̀ọ̀sẹ̀ láti ṣàfihàn àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti orin, Stone Town, Zanzibar, ọdún 2019. Àwòrán láti ẹ̀ka-ilé-iṣẹ́ DCMA.
Ìgbìmọ̀ DCMA ṣe mọ̀ pé orin nínú àṣà ìbílẹ̀ jẹ́ àti kọ́ àwọn ènìyàn kárí ayé – bẹ́ẹ̀ sì ni wọ́n tún ń pèsè ọ̀dọ́ àwọn ọ̀dọ́ tí wọ́n ń ṣe iṣẹ́-ìjìnlẹ̀ tí ọrọ̀ ajé rọrùn.
ẹgbẹ̀rún kan ó lé ọgọ́rùn-ún mẹ́jọ (1,800) akẹ́kọ̀ọ́ tí wọ́n ti ń kọ́ ọ̀rọ̀ orin ní iléeṣẹ́ DCMA ìdí nìyẹn tí wọ́n ti mọ̀, ibi tí wọ́n lè kọ́ àyíká, ibi tí wọ́n lè ṣe àfihàn rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí àwọn akọrin àti olórin.
Àwọn arìnrìn-àjò kan láti orílẹ̀-èdè Spain, tí ó ṣẹ̀ṣẹ̀ dé Àjọ Ìṣọ̀kan Àgbáyé náà, kọ sórí ìkànnì àwọn ohun tí wọ́n sọ: "Ó jẹ́ kí n rí àwọn orin náà bí ó ti ṣe pàtàkì jù lọ ní erékùṣù yìí".
Gẹ́gẹ́ bí ìgbafẹ́ ṣe ń lọ lọ́wọ́ láti mú ìgbèsè ìrìnàjò káàkiri orílẹ̀-èdè Zanzibar, wọ́n gbà pé ìgbàgbọ́ wọn ni kí orin kó ipa nínú ayẹyẹ, àti ìpamọ́ àṣà Swahili àti orílèdè àti ìṣẹ̀lẹ̀ orílẹ̀-èdè.
Àwọn ibi tó ju ibi ìbílẹ̀ wọn lọ́kùnrin lóbìnrin àti àwọn òtẹ́ẹ̀lì gíga ju ibi ìbílẹ̀ wọn lọ — ibi ìmúgbòòkì jẹ́ pẹ̀lú ọ̀dọ̀ àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè tí ó ní ìtàn ìṣẹ̀lẹ̀ àti ìtẹ̀síwájú.
Ọ̀rọ̀ Olóòtú: Oníròyìn yìí ti yọ̀da ara ẹni láti ṣiṣẹ́ pẹ̀lú DCMA.
Ẹlẹ́rìí Jèhófà kan ṣì ń gbé ní apá ìgbèríko orílẹ̀-èdè India
Ìgbàgbọ́ àti ìyàsọ́tọ̀ nípa lílo witch-hun tí ó ń wáyé ní orílẹ̀-èdè India
Ìlú kan nítòsí Jamshedpur ń jẹ́ ọwọ́ọ Raman-an. Àwòrán: Anumeha Òyìnbó Verma
ọjọ́ 20 oṣù Igbe, àwọn àgbàlagbà mẹ́rin àti àgbàlagbà kan jẹ́ lynched ní agbègbè Gumla ìlú Jhar, lórílẹ̀-èdè Íńdíà lẹ́yìn tí wọ́n fi ẹ̀sùn kàn wọ́n pé wọ́n ń jẹ́ agbawèrèmẹ́sìn.
Gẹ́gẹ́ bí ìròyìn tá a kọ́kọ́ gbọ́, wọ́n fẹ̀sùn kàn àwọn èèyàn pé wọ́n ń pa obìnrin kú sí i, tí wọ́n sì dá wọn lẹ́bi nínú ẹ̀sùn kan láti ṣe àgbékalẹ̀ witchcraft by a Panchayat (aláàbò àpéjọ).
Gbogbo àwọn ènìyàn ló wọnú kúrò nílé, bẹ́ẹ̀ ni àwọn ọkùnrin tó ń ya àwọn ènìyàn náà bẹ̀rẹ̀ sí dákú ikú.
Lẹ́yìn náà, àwọn ọlọ́pàá mú àwọn afẹ̀míṣòfò yẹn jáde ní àárín àwọn afẹ̀míṣòfò náà.
Ìròyìn tá a gbé jáde láti ọ̀dọ̀ àwọn ọlọ́pàá tí wọ́n ń pè ní The Times of India sọ, ó kéré tán, èèyàn mẹ́tàlélọ́gọ́fà (123) ni ẹ̀yà Jhar ń gbé láti oṣù Èbìbì ọdún 2016 sí oṣù Èbìbì ọdún 2019.
Àwọn èèyàn mẹ́rìnlélọ́gọ́sàn-án (134) ló kú ní ìjọba yìí torí ẹ̀sùn tí wọ́n fi kàn wọ́n ní "ìlù black magic" ní ọdún-un 2016, gẹ́gẹ́ bí Àjọ Tó Ń Rí sí Ìkọ̀wé Àyẹ̀wò Tó sì Ń Kọ Ọ lọ́wọ́.
Ìgbà Àkọ́kọ́
"Witch-hunting is not new ní Jhar ìlú kejì", sọ Prem Chand, Olùdarí Olùdásílẹ̀ Ìgbìmọ̀ Aid Committee (FLAC) nílùú Jhar, níbi ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò orí ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ pẹ̀lú orin telephonic.
ṣe dájú sọ́nà láti mú òfin tó dáàbò bò wọ́n láyè láti máa fi wọ́n sílẹ̀ lábẹ́ ìjọba ní Jhar, ìyẹn FLAC.
ìgbà àkọ́kọ́ yìí ni wọ́n ti bẹ̀rẹ̀ sí í ṣiṣẹ́ ní agbègbè yìí ní ọdún-un 1991 nígbà tí ọ̀gá obìnrin kan fi ẹ̀sùn kan onítọ̀hún pé ó ṣe ikú ọmọkùnrin.
Àwọn jàdùkú dúpẹ́ lọ́wọ́ rẹ̀, wọ́n sì pa ọkọ rẹ̀ àti ọmọ wọn.
Àmọ́ ó fara pa.
Àwọn aṣojú-ẹ̀ṣọ́ Prem Chand àti àwọn dókítà rẹ̀ ṣèbẹ̀wò sọ́dọ̀ àwọn ẹlẹ́wọ̀n ní ọgbà ẹ̀wọ̀n náà, wọ́n pàdé pẹ̀lú ìfihàn:
Wọ́n sọ fún wa pé, ẹ̀sùn tí wọ́n fi kàn wọ́n ni pé wọ́n ní ìdájọ́ wọn.
Wọ́n tún sọ pé, bí ẹ̀jẹ̀ kan bá wá di ẹ̀gbẹ́ obìnrin, ẹ̀gbẹ́ obìnrin náà lose agbára rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ẹ̀gbẹ́.
, sọ wípé ìjì náà ṣe àkóbá fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ènìyàn:
Lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, àwọn obìnrin láti àgbègbè ẹgbẹ́ àti àwọn agbègbè tí ọrọ̀ ajé ń lọ lọ́wọ́ ní ìlànà òṣèlú.
Ọ̀pọ̀ àwọn Adivasis, Harijan àti Dalits ni wọ́n jà.
Ìwà àbàbọ̀ ń lò lórí ìgbéyàwó àti ìwà ìpalẹ̀mọ́ ẹ̀tọ́ òmìnira fún ìgbéyàwó gbogbo ènìyàn.
Ìlànà Ẹlẹ́rìí Jèhófà àti Ìjọba Realities
Àwọn ajàfẹ́tọ̀ọ́ sọ wípé ìṣẹ̀lẹ̀ tí ó ń rinlẹ̀ ní ìgbàgbọ́ ohun ìjìyà nínú àgbà  hinterlands ni ìṣẹ̀lẹ̀ pàtàkì líle ń ṣe iṣẹ́ ìwàásù náà.
Òkè ètò ẹ̀kọ́, àwọn oògùn tó ń gba omi àti ìdàgbàsókè ọrọ̀ ajé ni àwọn agbègbè tí ìwà yìí ti ń sẹlẹ̀.
ọ̀ràn yìí jẹ́rìí sí i pé ọ̀rọ̀ tí ó bẹ̀rẹ̀ jẹ́ oní rumor started by someone is enough to get the ball rolling.
ìdí èyí tí ìjọba àpapọ̀ kéde nínú òfin orílẹ̀-èdè India fi sọ pé óòótọ́ lòdì sí òfin, àwọn tó wà nínú ẹjọ́ yìí ó ń wò ó gẹ́gẹ́ bí ọ̀nà ìdásílẹ̀.
Àpẹẹrẹ ni wọ́n fi ṣe ìdí fún àwọn obìnrin bí ó ṣe ń gba àwọn ohun amáyédẹrùn, bí ó ṣe ń fi owó ìtanràn fún àwọn obìnrin tàbí bí ó ṣe ń bọ̀wọ̀ fún obìnrin.
Gẹ́gẹ́ bíi Prem Chand ṣe sọ:
ìlànà yẹn ni pé bí ẹ bá fẹ́ obìnrin gẹ́gẹ́ bí Ẹlẹ́rìí Jèhófà, o lè bọ̀wọ̀ fún un ní gbogbo ìtọ́jú.
Àmọ́ ó ṣe pàtàkì jẹ́ kó ṣe kedere pé ìjìyà ò dájú sẹ́ni tó ń ṣe ìdíwọ́ fún ìpìlẹ́yàwó, kì í ṣe ohun tó fà á lọ́pọ̀lọpọ̀ fún ìdíwọ́.
ṣe pàtàkì, ìgbìmọ̀ ìjọba sábà máa ń tẹnu mọ́ ọn níyànjú láti mú ẹlẹ́rìí Jèhófà dípò kí wọ́n má bàa fìyà jẹ wọ́n, kódà tí wọn ò bá gba ìjọba láyè láti tẹnu mọ́ ọn.
Àfikún sí ìgbìmọ̀ panchayat, àwọn ìgbìmọ̀ ẹlẹ́sìn self-styled caste panchayats pẹ̀lú ìṣòfin àìtọ́ tí ó ní àṣẹ lòdì sí òfin ní àwọn ibì kan lórílẹ̀-èdè náà.
Àwọn ẹgbẹ́ yìí dá ẹjọ́ wọn lẹ́bi, wọ́n sì ń fi ìyà jẹ wọ́n níbẹ̀ tí wọn ò sì di ara wọn mọ́ra.
Ìṣẹ̀lẹ̀ kan tó ń jẹ́ Ajmer ìlú Rajasthan ní ọdún 2017 jábọ̀ ìgbẹ́sẹ̀wọ̀n àwọn apàṣẹ ìjọba panchayat leading torí ikú obìnrin tó jẹ́ ọmọ ọdún mẹ́rìndínlógójì (40).
Lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, ilé ẹjọ́ lè fẹ̀sùn irú ìdájọ́ yìí ní ilé àwọn ìgbìmọ̀ panchayats àti ilé ìgbìmọ̀ ìpínlẹ̀ ti panchayats.
Àmọ́, ó ṣì wù wọ́n láti dé ilé ẹjọ́ kí wọ́n tó di ara wọn lọ.
Ẹlẹ́rìí Jèhófà kárí Ilẹ̀ Íńdíà
Ìjọba Jharkhand jẹ́ ìpínlẹ̀ tí wọ́n ti ṣe ìwà ọ̀daràn tí wọ́n dá lórí àwọn èèyàn, àmọ́ ìpínlẹ̀ náà nìkan kọ́ ni ìjọba yìí ti ṣe ìwà ọ̀daràn tí wọ́n dá lórí àwọn èèyàn.
Àwọn ọ̀dọ́ aláìsàn kan ti wáyé ní ìlú Chattisgarh, Odisha, Gujarat, West Bengal Assam, Bihar, Maharashtra àti Rajasthan.
ìṣẹ̀lẹ̀ ọlọ́rẹ̀ẹ́jọ̀rẹ́ ní ọdún 2014, Debjani Bora, ọmọ orílẹ̀-èdè India tí ó di ọ̀kan lára àwọn akẹẹgbẹ́ rẹ̀ ní Assam ṣe àfihàn rẹ̀ púpọ̀.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ Debjani ṣe sọ, a fi ẹ̀sùn kàn án pé ó ń pa ọ̀pọ̀ èèyàn ní abúlé Cherekali ní ìjà 180 km sí Guwahati, tó jẹ́ olú ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè Íńdíà ní ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè.
Ọ̀gbẹ́ni tó jẹ́ alábòójútó ìgbà àdúrà ìbílẹ̀ náà wá fi orúkọ rẹ̀ hàn àwọn ará ìlú.
Àwọn ẹ̀sùn ọ̀daràn tí wọ́n fi kàn wọ́n ní ìpínlẹ̀ Rajasthan lọ́dún 2017.
ọmọ ọdún mẹ́rìndínlógójì (40) ni wọ́n fi ẹ̀sùn ìyàwóo rẹ̀ kan, wọ́n sì fi ẹ̀sùn èyàwóo rẹ̀ beatì sí i lẹ́yìn tí wọ́n jẹ́ agbẹ̀rẹ̀ àwọn ẹbí òun ní ìgbèríko Ajmer, ní agbègbè ìpínlẹ̀ náà.
Àwọn Ẹni-orí-kó-yọ àti Àwọn Olùgbọ́n
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ èèyàn ni wọ́n fi ẹ̀sùn kàn àwọn alátakò bí ó ṣe fa ọ̀pọ̀lọpọ̀ èèyàn: ikú ẹnì kan tàbí ẹranko, ìjì líle, ọpọ̀ irin, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.
Àwọn obìnrin wọ̀nyí (àti àwọn ọkùnrin) ń fi ẹ̀mí wọn lélẹ̀, wọ́n sì ń fìyà jẹ wọ́n mọ́lẹ̀.
Àmọ́ nígbà tí wọ́n ń fi ẹ̀sùn kàn àwọn òbí wọn, tí wọ́n sì ń fi ìyà jẹ wọ́n.
Ọ̀pọ̀ èèyàn ni ó ti gba ìtara láti sọ ọgbọ́n àti ìjà. Chutni Mahato ti Saraikela ń jẹ́ ọ̀kan lára wọn ni Jhar ọ̀kan lára wọn.
Àwọn ará láti agbègbè náà sọ ọ́ ní "tigress".
Ẹ̀sùn èké tí wọ́n fi kàn án ni pé ó ń jẹ́rìí nígbà àkọ́kọ́ ní ọdún 1995.
ìgbà yẹn wá, ó ti transformed into an activist crusading against the victimization of women in the name of witch-hunting with the help of NGOs tí ó ń ṣiṣẹ́ láti fi òpin sí ìjìyà náà.
ṣàlàyé ìdíyelée rẹ̀ láti jà fún ìgbógunti àjọyọ̀ ẹ̀sìn náà.
Mo wishe kí ìfọwọ́sowọ́pọ̀ àwọn aláṣẹ àti ìjọba fọwọ́ sí i i iṣẹ́ tá a ń bá ṣe níbí.
Àmọ́, torí ìgbàgbọ́ mi ò yẹ torí ìjọsìn yìí.
Àwọn tí wọ́n bá wá ṣètìlẹ́yìn fún mi ni wọ́n máa dúró tì, o sọ nínú ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò orí ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ pẹ̀lú wọn.
Ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò Agbéròyìnjáde
Àwọn tí wọ́n jẹ́ ẹni-orí-kó-yọ àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn ò mọ̀ pé ìbéèrè ìfọwọ́sowọ́pọ̀ ló wáyé ní support of ending witch-hunting.
Ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò àwọn ajìjàgbara tí a ṣe ìtàkùrọ̀sọ yìí sọ nínúu wọn pọn dandan pẹ̀lú ìfọkànilẹ́nuwò àti ìjọba láti fún ìpolongo tí ó nílò ìpolongo tí ó nílò ìpolongo tí ó ń ṣe àṣeyọrí.
Àmì òṣùwọ̀n yìí ni pé àwọn tí wọ́n ń ṣe iṣẹ́ òjíṣẹ́ gbà pé ìṣòro náà lè wó lọ́wọ́.
Gẹ́gẹ́ bíi Prem Chand ṣe sọ:
ṣe àpẹẹrẹ àwọn ìlànà yìí kí wọ́n lè mú káwọn èèyàn ní kíkún bí wọ́n ṣe ń ṣe iṣẹ́ ìwàásù bí wọ́n ṣe ń ṣe iṣẹ́ ìkọ́lé.
ìyẹn, àwọn onímọ̀ nípa ìjìnlẹ̀ yóò ní ìfọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ti ìdí tí ó ní ìbéèrè.
Àwọn oníròyìn fún ìròyìn náà bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò B. Vijay Murty, tó jẹ́ akọ̀ròyìn àti òkọ̀wé ìlúu Jhar ìbílẹ̀.
Ńṣèrànwọ́ fún àwọn elephants orílẹ̀ èdè Myanmar
Àwọn òṣìṣẹ́ ìgòo camp ń rí ìfeeda Ayeyar Òyẹw Maung. / Aung Kyaw Htet Òyè / Irrawaddy
Àpilẹ̀kọ yìí láti ọwọ́ọ Aung Kyaw Htet, tí ó jẹ́ Irrawaddy, ibùdó aládàádúró ìròyìn orí-ayélujára ní Myanmar, a sì tún tẹ àpilẹ̀kọ yìí sí Ohùn Àgbáyé gẹ́gẹ́ bí aṣe-ìtẹ̀jáde kan.
Àwọn òṣìṣẹ́ ìbílẹ̀ yẹn rí Ayeyar Sein láti ọmọ mẹ́ta ọdún mẹ́ta.
Ọ̀kan nínú ẹ̀kan nínú òkúu rẹ̀ ni àwọn aláṣẹ fi jó inú òkúu rẹ̀ sí.
Àwọn òṣìṣẹ́ àgbà láti ọwọ́ ìjọba fi ojúu rẹ̀ sílẹ̀, wọ́n sì fi ọkọ rẹ̀ sí àgọ́ ibùdó kan tó wà ní ìpínlẹ̀ Bago fún ìtọ́jú.
Ṣùgbọ́n òun ni ó wà lára àwọn ẹyẹ orílẹ̀-èdè mẹ́jọ tí wọ́n ń gbé ní ìlú Winga ṣùgbọ́n òun nìyẹn jẹ́ ọmọ orílẹ̀-èdè Myanmar.
Òun mìíràn, Ayeyar ń fara da ìrora náà.
Lẹ́yìn tí wọ́n bá ìpàdé náà dé sí ibùdó náà, wọ́n fẹ́ kó ọmọ ọdún mẹ́fà jẹ́ gan-an nínú àgọ́ ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́.
Àpẹẹrẹ bí wọ́n ṣe gbẹ́kẹ̀ lé e nínú igbó kan níbi tí wọ́n ti ń rí Ayeyar tiẹ̀, àwọn òun ni wọ́n fi í sílẹ̀.
Àmọ́, àwọn ńṣiṣẹ́ igbó ṣe free him, ó sì dé ìpàgọ́ ọdún tí ó kọjá.
Wọ́n jẹ́ ọmọdé tó jẹ́ ọdún mẹ́rin lára àwọn tó wà nínú ibùdó náà; ọmọdé tó jẹ́ ọdún mẹ́rin náà sì jẹ́ ọmọdé mẹ́rin lọ́nà.
Ẹlẹ́rìí Jèhófà ni gbogbo wọn lára.
Àwọn kan ni wọ́n dá sílẹ̀ láti gbọdọ̀ ṣẹ́, nígbà tí àwọn òbí wọn ti pa ìdílé wọn.
Gbọ̀ngàn ìwàásù Wingabaw Camp, àwọn òyìnrin tí wọn kò tí í ṣe pọ̀ ló máa ń retí ohun tí wọn ń pèsè fún ọmọ-ìyá tí àwọn òṣìṣẹ́ máa ń pèsè fún.
Wọ́n ní ẹ̀tọ́ láti máa jọ máa wọnú sun igbó nínú àárọ̀ ṣùgbọ́n kí wọ́n tó padà sí ibùdó náà kí wọ́n tó padà sí ìpàgọ́ ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́.
Lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, ìgbàgbọ́ wà pé Myanmar tí nkan bí ẹgbẹ̀rún kan ààbọ̀ (1,500) elephants.
Àmọ́ wọ́n wà nínú ewu láti ń wàásù, bí àwọn elephants ṣe ń kú ààbò kan l'óṣù kan sẹ́yìn.
Ìfihàn omíyalé ti Trinidad àti Tobago ń jẹ́ ká mọ̀ pé kò sí ọ̀nà mọ́gbọ́n ‘kò sí alternative’ láti ṣe ìpalẹ̀mọ́ ìjìyà ojú-ọjọ́
Àwọn òkun tó wà ní erékùṣù náà ti wà ní "Bleaching Alert Level One"
Òdì stag horn coral. Àwòrán láti ọwọ́ọ Matt Kieffer, CC BY-SA 2.0.
ìgbẹ̀yìn àwọn òkè ti Tobago jẹ́ ọ̀kan lára ètò ìrọ̀lẹ̀ ìrẹ́nu omi ní erékùṣù náà àti ètò ọrọ̀ ajé orílẹ̀ èdè náà.
A tún ń dáàbò bo ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹranko omi òkun (èyí tí ó jẹ́ ibùgbé àgbẹ̀fẹ̀ fún àwọn ọmọ ìbílẹ̀ wọn), wọ́n tún ń dáàbò bo òkun pátápátá láti ọ̀fọ̀ àti lẹ́yìn ìjì líle tí ọjọ́ tropical storms ń ṣọṣẹ́.
Àwọn ibi ìbílẹ̀ míì bíi Buccoo Reef jẹ́ ojútùú ìbàjẹ́ ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀.
Ṣùgbọ́n ní lẹ́yìn ìsọfúnni tí  Institute of Marine Affairs (IMA) gbé jáde ní ọjọ́ kejìlélógún oṣù Ògún ọdún, ọdún 2019, ní wọ́n warned that — based on findings from the National Oceanic and Atmospheric Administration's (NOAA) Coral Reef Watch — Àwọn ojú koríko tí ó ń rí sí erékùṣù Tobago ń bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe wípé "Bleaching Alert Level One", tí gbogbo ọ̀nà wo ni ó ń wà ní erékùṣù náà.
ibàẹ̀ ni ó ṣeé ṣe pé ìwà bleaching could advance to Level Two within ọ̀sẹ̀ kan, kódà, ìyà náà yóò ba nkan jẹ́ kì í ṣe ìdíwọ́ àwọn ojú omi àti àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè náà.
ké nìyẹn ṣe ń jẹ́ kí wọ́n ṣe Ọ̀rọ̀ Ọlọ́run?
Àwọn ọ̀pọ̀ Corals coexist with and become home to any other plants like symbiotic algae, helping it store nutrients and remove waste.
ìyẹn, àgbàlagbà náà fún ọkọ̀ korí ní ohun tí ó nílò láti palẹ̀ ṣíṣe, ṣùgbọ́n ìfiṣẹ́ ńlá nínú omi náà lè fa ìfọwọ́sowọ́pọ̀ yìí pa.
Àwọn òkè téńté máa ń hot (tàbí téńté kan bá ń hot) àwọn òkè téńté máa ń pàdánù ẹyẹ – pẹ̀lú ẹyẹ ọ̀kàn, ọ̀gbìn jẹ́ oúnjẹ tí ó ń jẹ́ oúnjẹ.
Àmọ́ nígbà tó bá pọ̀, ọ̀gbìn náà ń kú; ohun mìíràn tí ó ṣe pàtàkì jù nínú ìyókù yìí ni pé ọ̀gbìn náà sún mọ́lẹ̀, títí kan ọ̀gbìn brown àti green, ó máa ń bá ẹ̀fọn, ó ń bẹ̀rẹ̀, igbó ẹ̀fọn máa ń bẹ̀rẹ̀.
Ẹ̀rù Bleaching Level Alert One jẹ́ wípé ìgbẹ́sẹ̀lẹ̀ burúkú ló ń lọ láti bẹ̀rẹ̀ ìgbẹ́sẹ̀lẹ̀ náà.
Àjọ IMA therefore suggests that both biologists and citizens should keep an eye out for signs of bleaching over the next 9-12 weeks.
ìgbẹ́jọ́ ẹni àkọ́kọ́ ni yóò jẹ́ ìwádìí nípa ìgbẹ̀yìn coral bleaching àti ìpalẹ̀mọ́ ẹ̀mí ìgbẹ̀yìn.
Ìdí ké fàyè mú nìyẹn?
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀mọ̀dọ̀ ajàfúnẹ̀tọ́ òkun ìbílẹ̀, Anjani Ganase ṣe sọ, ohun tí ó ṣe pàtàkì jùlọ fún àwọn ọmọ ìbílẹ̀ tó ń bleaching ní Trinidad ni the warmer water temperatures — nítorí àyípadà ojú-ọjọ́.
Àtẹ̀jáde ọ̀rọ̀ náà, Ganase ṣàlàyé pé òkun máa ń gba iná mànàmáná tó jo lára òkun, èyí sì mú kí omi – pàápàá jùlọ àwọn òdì omi tó wà ní ìlà oòrùn Caribbean Sea – kó ń jẹ́ iná mànàmáná tó jo lára òkun.
ṣùgbọ́n, ìdásílẹ̀ẹ tí NOAA ń gbà ní ọjọ́ méjìlá ọ̀sẹ̀ yìí sún mọ́lẹ̀ sí orílẹ̀-èdè Trinidad àti Tobago, lọ sí orílẹ̀-èdè Lesser Antilles.
Àwọn òkun mìíràn tó wà ní agbègbè yìí, pàápàá jùlọ ní àgbègbè Greater Antilles àti Cuba ti wà ní ìdánilẹ́kọ̀ọ́ Bleaching Alert:
A ò lè ràn mí lọ́wọ́ láti ṣe ohun tó máa ń ṣẹlẹ̀ sí?
Àgbàlagbà ẹ̀fọn máa ń jẹ́ gan-an.
Ìdí ni pé omi nífẹ̀ẹ́ fún àwọn ọmọ-ọ̀fẹ́ èyí pẹ̀lú ibùgbé tí wọ́n lè rí ibùgbé, oúnjẹ àti pàápàá jùlọ ní ibi tí wọ́n ti gbé àwọn ọmọ-ọ̀fẹ́ bí ó ti yẹ kí wọ́n lè survive nínú ìgbà ọ̀fẹ́, ìdí èyí tí a mọ̀ pé àwọn ọ̀dọ̀ kò sókè nínú igbó yìí á mú kí àwọn ẹranko jẹ́ kí wọ́n lè le fínra.
Àmọ́, ó máa ṣeé ṣe fún àwọn ará ìgbẹ̀sayé ìbílẹ̀.
Àwọn ọmọ bíbí orílẹ̀-èdè Trinidad ń jẹ́ gan-an lọ́wọ́-ẹ̀kọ́ ìgbafẹ́ tó wà ní ibi ìrìnàjò ìgbafẹ́; ìwọ̀n reefs reportedly attract around 40 àwọn ọmọ bí ìrìnàjò tó wà ní erékùṣù náà.
lè tẹ̀síwájú pé ẹ̀fọn yìí le, kò sí ìkankan nínú reefs fún àwọn ènìyàn láti explore, bẹ́ẹ̀ náà, ìdápadà ọgọ́ta biliọnu owó dollar ni iye iṣẹ́ ìtọ́jú ẹ̀ka ìgbafẹ́ ilẹ̀ náà ti ṣọṣẹ́: ilé ìtura, iṣẹ́ ìrìnnà, iṣẹ́ ojú-ọjọ́ àti iṣẹ́ ìrìnnà fún àwọn ènìyàn.
òmíràn jẹ́ pé, ìjì líle tropical storms intensify as a result of the climate crisis, reefs are needed more than ever láti absorb the force of waves and create a buffer between the ocean and the shore — ṣùgbọ́n omíyalé ń jó àwọn ìlànà ilẹ̀ yìí rárá.
Ìwádìí fi hàn pé ìdọ̀tí koríko lè ṣààmúlò nkan bí ààbọ̀ 90 per cent ti ìlà oòrùn Tobago ìbílẹ̀ látàrí àìsàn tí ìjì líle náà bà jẹ́.
ọ̀rọ̀ àsọkọ Ọdún International Year of the Reef ní Ifásitì West Indies ní ọdún 2018, Ọ̀jọ̀gbọ́n John Agard ní òhun yóò ṣe é ṣe nítorí ìjì líle náà ń pọ̀ sí i, nítorí ìjì líle náà ń pọ̀ sí i, ìrọ̀lẹ̀ sì ń ṣọṣẹ́.
Ṣé a lè ṣe láti dáhùn ìṣẹ̀lẹ̀ náà?
Gẹ́gẹ́ bí Ganase ṣe sọ, ìṣíṣe àtúnṣe tí ó gbòòrò láti mú ẹ̀fẹ̀ àti òtítọ́ tí kò tẹ́milọ́rùn ìgbà-mọ́kumọ̀ ti mú ìdẹ̀rùn bá ọrùn-ún ìbílẹ̀ Tobago.
Lóòótọ́ tí èyí bá ṣì ń tẹ̀síwájú, ó ṣàlàyé pé ìtọ́jú àti ìdánilẹ́yìn máa ṣẹlẹ̀ fún ìrànwọ́ àti ìdàgbàsókè fínnífínní:
ìbẹ̀rẹ̀, kò yẹ kí ìgbẹ́kẹ̀lé àwọn ọmọ ìbílẹ̀ sí ìdàgbàsókè àwọn ọmọ ìbílẹ̀, kí àwọn ènìyàn máa fi omi kún àwọn ọmọ ìbílẹ̀, kí omi máa mú ìgbẹ́kẹ̀lé bá ọmọ ìbílẹ̀ àti omi kún àwọn ọmọ ìbílẹ̀.
Àmọ́ ó fi kún un pé:
Àwọn ìtọ́jú ọrọ̀ ajé láti reduce our carbon footprintare are always warranted but we also need citizens to demand more action from our governments to provide the infrastructure, resources and education for climate conservation and adaptation.
Àwọn ìjọba nílò ìrànlọ́wọ́ láti ṣàtúnṣe sí àwọn ohun àlùmọ́nì wa, kì í ṣe láti ìjọba àti láti àwọn iléeṣẹ́ àti àwọn àjọ míì tí wọ́n ń rí àwọn ohun amáyédẹrùn wọn.
Àwọn ará nílò àwọn ìjọba tó wà ní agbègbè ọ̀hún nílò kí wọ́n lè fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn ará kárí ayé láti béèrè fún gbogbo wọn nípa ìdásílẹ̀ ojú-ọjọ́.
ọjọ́ 11, oṣù Ṣẹrẹ ọdún-un 2019, amúlé ìgbìmọ̀ asòfin orílẹ̀ èdè Barbadian Mia Mottley sọ̀rọ̀ ọ̀rọ̀ yìí ní olú ìlú Geneva níbi tí wọ́n ti ń urọ àwọn orílẹ̀ èdè míì láti do better in fighting climate change.
Àwọn erékùṣù Caribbean, ó ní, "kò sí àwọn àgbàlódé fún ìgbà àkókọ́, [àmọ́] [àwọn] ń busy trying to survive".
ọ̀rọ̀ yìí ní oore-ọ̀fẹ́ nípa gbígba ẹ̀ka ọ́fíìsì náà.
Kò sí ẹ̀tọ́ àti all forms of aid in tackling climate change and coral bleaching, ó ní, pàápàá jùlọ ní ọ̀nà ìjọba, "isẹ́ ìgbésẹ̀":
ṣì í ṣe easy bí a ṣe rí àwọn èèyàn kárí ayé, ṣùgbọ́n kò sí ànfààní alternative.
Ìrìnàjò káàkiri eré ìdárayá Fún Adúláwọ̀
Àwọn ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà lè fìyà jẹ àwọn ọlọ́run
Àwòrán ìwúrí orí-ayélujára ni Natasha ọwọ́ọ rẹ̀ (CC BY-SA 4.0).
Àwòrán ìwé ẹ̀rí-ìlú-fún-ìrìnnà láti ọwọ́ọ Jon Evans, (CC BY 2.0).
Ìtúmọ̀ àwòrán láti ọwọ́ọ Georgia Popplewell.
ọdún 2019, Temitayo, òkọ̀wé ọmọ bíbí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà àti amúgbálẹ́kọ̀ọ́, di ìwé ìrìnàjò ìlúu rẹ̀ fún wọn pé wọn ò fún un ní ìwé Àpéjọ Ilẹ̀ Yúróòpù tí wọ́n ti ń ṣe Édè Ilẹ̀-Adúláwọ̀ ní Edinburgh, lórílẹ̀-èdè UK.
Àjọ Orílẹ̀ èdè Gẹ̀ẹ́sì tí wọ́n ń pè ní British High Commission ní Nàìjíríà sọ pé wọn kò ní ìfẹ́" pé Olofinlua yóò kúrò ní UK lọ́jọ́ tí ìrìnàjò afẹ́ náà bẹ̀rẹ̀.
ìyẹn lẹ́yìn tí wọ́n fagi lé ìwé ìrìnnà ọba UK, Olófinlua sì lọ sí ìpàdé àpérò náà, ó sì ti padà sí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà báyìí.
Àwọn mìíràn ò bọkàn jẹ́ ohun burúkú yìí. Nínú ọjọ́ keje oṣù Igbe ọdún-un 2019, àwọn ìwé ìrìnnà ilẹ̀ Adúláwọ̀ fagi lé mẹ́rìnlélógún tí wọ́n ń ṣiṣẹ́ nípa àwọn ohun ìjà kànjẹ́ káàkiri àwọn mìíràn láti darapọ̀ mọ́ àwọn dókítà wọn nínú àpérò tí ó ń lọ lọ́wọ́ ní ìlú London nínú Ìpàgọ́ Ìṣèlú Ilẹ̀-Adúláwọ̀.
A people most invested in and best-positioned to tackle the problem of diseases on their continent, were barred from participating in an event about “the challenge of pandemic preparedness.”
Ẹ máa wá pa dà wá!’
ṣe ìkìlọ̀ fún àwọn ọmọ Adúláwọ̀ láti wọlé sí àwọn orílẹ̀-èdè certain countries kò ṣe é yẹ̀bù — ó tún jẹ́ ká mọ̀ ìjọba àpapọ̀ tí ó ní ìgbàgbọ́ wípé àwọn akọrin àti òṣìṣẹ́ ilẹ̀ Adúláwọ̀ kò ṣe ìgbẹ́kẹ̀ lé òfin.
Àpilẹ̀kọ 13 ti Ìpolongo Ẹ̀tọ́ Ọmọnìyàn ti sọ pé "Gbogbo ènìyàn ní ẹ̀tọ́ láti kúrò ní orílẹ̀-èdè kan, títí kan orílẹ̀-èdèe rẹ̀, títí kan òun àti láti padà sí orílẹ̀-èdè".
òótọ́ ni pé, láìsí ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà àti ìwé ìrìnnà ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà, wọn ò ní fi ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn yìí lọ́wọ́lọ́wọ́.
Àtìgbà láti gba ìwé ìrìnàjò ọmọ orílẹ̀-èdè náà ń jẹ́ gẹ́gẹ́ bí àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè.
Ìdínkù ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà ọdún-un 2019 Henley, Japan àti Singapore wà ní ipò kejì fún àwọn orílẹ̀-èdè tó wà ní ìtẹ̀létẹ̀lé, bẹ́ẹ̀ sì ni Angola, Egypt àti Haiti wà ní ipò kejì.
Ìròyìn: ‘Kò Sí Ì Visa Mix': Àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Tanzania dá ìwé ìdánilẹ́kọ̀ọ́ sí àjọ̀dún orin US
Òkọ̀wé ìbílẹ̀ orílẹ̀-èdè Kenya Ciku Kimeria ṣe àpẹẹrẹ ìgbé ayé òdodo tí a gbé láì "ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà".
ṣàlàyé pé ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnàjò kan kò ṣe fún wọn nítorí pé "lẹ́yìn tí ó bá wá ṣiṣẹ́ pọ̀ pẹ̀lú ọ̀gá àwọn òṣìṣẹ́ àìmọye ẹni tí ó máa ń polongo ẹni pé, ‘Kí lo lọ wá síbí?’"
ìdáhùn sí ìbéèrè yìí kò bá sí àbòójútó ìjọba, àwọn àlejò lè rí ara wọn bí wọ́n ṣe ń marche padà sí àwọn ọgbà ẹ̀wọ̀n náà.
Àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ tí wọn ò rìnrìn àjò kúrò ní ilẹ̀ Adúláwọ̀, bí a ṣe ń gba ìwé ìrìnàjò kan ṣe ń jẹ olóòótọ́ sí ọlọ́run.
Adéṣínà Ayẹni (Ọmọ Yoòbá), atúmọ̀ èdè Yorùbá ní orí ìtúmọ̀ èdè yìí ròyìn nípa ìrírí ìwé ìrìnnà tí ó gbé ní Lisbon, lórílẹ̀-èdè Portugal níbi Àpérò Creative Commons Summit ti ọdún 2019:
Ìròyìn ńlá ni tí mo gba ìpèníjà kan láti sọ àkọ́kọ́ ṣe àpérò ọlọ́dọọdún 2019 ní ìlú Lisbon...
ọjọ́ 18, oṣù Èkó ni mo fi ń kọ ìwé ìrìnnà ọjọ́ yìí, mo gba àmì ìwé ìrìnnà ọjọ́ Lisbon ní ọ́fíìsì àwọn ọlọ́pàá àti ọ́fíìsì àwọn atúmọ̀ èdè VFS Global ní Lekki, Èkó.
Ìpàdé ọ̀hún ni wọ́n gbé ní May 9 sí 11, 2019, ṣùgbọ́n kí ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà ó kéré tán ọjọ́ mẹ́ẹ̀ẹ́dógún.
Lọ́jọ́ kejìlá, ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà ọ̀hún wáyé lórílẹ̀-èdè Portugal, mi ò tíì gba ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà ọ̀hún jáde lórílẹ̀-èdè...
ọjọ́ mọ́kànlá tí ìpàdé náà kọjá, mo gba ìwé textáàdínlọ́gọ́ta (VFS) fún ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà.
Àwọn alàgbà sọ pé, ohunkóhun ò ṣẹlẹ̀ nígbà tẹ́ ẹ bá ronú nígbà ìdùn.
Ilé ẹjọ́ kan wà pé wọn kò fún mi ìwé ìrìnàjò láti wá sí ìpàdé ọ̀hún, ìkan náà ni pé wọ́n gba owó ìwé ẹ̀kọ́ tí wọ́n ń ṣe fún mi láti wá sí ìpàdé ọ̀hún.
Mo ń miserable torí pé, mi ò tíì fi owó ṣíwọ́ fún ìwé ẹ̀kọ́ tí ó fún mi ní láti ṣe fún ìdánilẹ́kọ̀ọ́ látàrí ètò ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí àjọ Central Bank of Nigeria ń ṣe lórí ìfọwọ́sowọ́pọ̀.
Àpẹẹrẹ òótọ́ ni pé òótọ́ ni ẹ̀tọ́ tí mo ní láti ṣe agbègbè gbogboògbò fún ìmọ̀ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan bí nkan ṣe ń lọ sí i.
Mo bẹ̀rù igi ẹ̀rọ-alátagbà mi!
Ìdí fún àwọn ọmọ Adúláwọ̀ rìnrìn àjò sí ilẹ̀ Adúláwọ̀: Ìdẹ̀rùn ń tù wọ́n nínú
Kò rọrùn fún àwọn ọmọ Adúláwọ̀ láti rìnrìn àjò kúrò ní ilẹ̀ Adúláwọ̀ — ṣùgbọ́n kò dájú láti rìnrìn àjò kúrò ní ilẹ̀ Adúláwọ̀.
Àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè ní àgbáyé tí ó wà ní ìlà-Oòrùn ò lè rìnrìn àjò lọ sí ọ̀pọ̀ orílẹ̀-èdè Adúláwọ̀ tàbí pẹ̀lú àyíká tí kò fi òfin dè, àmọ́ ọ̀pọ̀ àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ tó nílò ìwé ìrìnàjò lè máa rìnrìn àjò lọ sí ọ̀pọ̀ orílẹ̀-èdè mẹ́ta ní àgbáyé.
Àjùjọ aládàásí Ohùn Àgbáyé ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà Rosemary Ajayi ṣe àgbékalẹ̀ "ìjìyà àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ ń rìnrìn àjò sí ilẹ̀ Adúláwọ̀":
Mo dùn wá pé àwa àti ọ̀pọ̀ àwọn mìíràn ń ṣàlàyé ìpèníjà tí àwọn ilẹ̀ Adúláwọ̀ kojú tí wọn ní tí wọn fi ń gba ìwé ẹ̀rí sílẹ̀ ní Rọ́ṣíà.
Ìyìí kò yí mi lára nítorí ìjàgbara bí àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ ń rìnrìn àjò afẹ́ Adúláwọ̀.
ṣáájú àsìkò tí wọ́n máa ń ṣe RightsCon ní Tunis, àti GlobalFact ní Cape Town ni wọ́n sì máa ń pè fún àwọn ilẹ̀ Adúláwọ̀ tí wọn bá nílò ìwé ẹ̀rí.
ọ̀sẹ̀ yìí, mo kọ́ àwọn akọ̀rọ̀yìn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà kan tí kò láfààní láti wá sí GlobalFact torí pé kò ní ìwé ìrìnnà.
Ẹ jẹ́ kí a sọ bí ọ̀pọ̀ àwọn àlejò tó wá sí ilẹ̀-Adúláwọ̀ ní RightsCon ṣe máa jáde kúrò ní ilẹ̀-Áfíríkà àkọ́kọ́, kí ó tó wá sí orílẹ̀-èdè Tunis.
Àárín oṣù mélòó kan sẹ́yìn, mo pàdé akọ̀ròyìn Ẹ̀ka Ìlà Oòrùn Ilẹ̀ Adúláwọ̀ fún ìwé ìrìnnà lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà. Wọ́n ní kí wọ́n supplyá ìwé àṣẹ ọkọ̀ wọn tí wọ́n ń gbé ní pápákọ̀ òfuurufú pápákọ̀ ọkọ̀ lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà!
Arábìnrin Rosemary sọ pé, ìrìnàjò ọ̀hún sábà máa ń lọ lọ́wọ́ láti ìlú Adúláwọ̀, kódà bí wọ́n ṣe rìnrìn àjò láti kó ojú ọ̀nà kúrò ní Adúláwọ̀.
ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò ọkọ̀ òfurufú ní àgbègbè ọkọ̀ òfurufú ní Accra ọjọ́ kejí, igbákejì ààrẹ àkọ́kọ́ lórílẹ̀ èdè Ghana Dókítà Mahamudu Bawumia sọ pé, “onírúurú ètò ọkọ̀ òfurufú láti Freetown [Sierra Leone], fún àfààní ọjọ́ méjì, yóò rìn jìn fún ọjọ́ méjì láti Ìlú Banjul (often through a third country) fún ojú ọjọ́ kan tí kò fẹ́rẹ̀ẹ́rẹ́
Àwọn ọkọ̀ ojú irin náà máa ń bà wá bínú gan-an torí owó ọkọ̀ ojú irin ṣe pàtàkì jù lọ ní ilẹ̀ ọ̀hún.
ìgbà ó tọ́ka pé àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ kò pa dà sílé?
A ṣètò ìrescue kúrò ní erékùṣù Canary Islands lọ́dún 2006.
Àwòrán láti ọwọ́ọ Noborder. (CC BY 2.0)
ọdún 2010-2017, àwọn ọmọ ìbílẹ̀ tí wọ́n ń wá láti ìlú sub-Saharan Adúláwọ̀ ṣe àkókò tó pọ̀ jù lọ láàrin àwọn ọmọ ìbílẹ̀ tí wọ́n ń wá láti Sirià lọ́nà tó pọ̀ jù lọ.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ ni wọ́n sá kúrò ní orílẹ̀-èdè tí òún ń gbé tàbí láwọn orílẹ̀-èdè tí òún ń gbé tàbí láwọn orílẹ̀-èdè tí ìjà ń bọ̀, láti lọ fi ọ̀fẹ́ ṣètìlẹ́yìn, ibùgbé àti ipò kan gbòógì ní North America tàbí ilẹ̀ Europe.
Ìwádìí kan tí wọ́n ṣe ní 2018 Pew Research sọ pé, wọ́n pín ọ̀pọ̀ àwọn ọmọ ìbílẹ̀ tí wọ́n ń wá láti apá-ìlú-Gúúsù-Aṣálẹ̀-Sàhárà lọ́dún 2010 sí 2017, significantly more than the 17% worldwide average increase for the same period".
Àwọn ọmọ ìlú Sub-Saharan Africans also ń emigrating lọ́wọ́ àwọn orílẹ̀-èdè kárí ayé àti ìlà oòrùn.
ọdún 2014, ó lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà àádọ́ta (170,000) ọmọnìyàn láwọn òṣìṣẹ́ tó kọ̀ láti ìlú Mediterranean lọ sí orílẹ̀-èdè Ítálì.
Ọ̀pọ̀ èèyàn rìn láti apá Ìlà-Oòrùn Ilẹ̀-Adúláwọ̀.
ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ọ̀pẹ ọdún 2018, àwọn ọlọ́pàá orílẹ̀-èdè Brazil gba àwọn ọmọ ìbílẹ̀ mẹ́ẹ̀ẹ́dọ́gbọ̀n (25) tí wọ́n ti “jẹ́ ní òkun fún oṣù kan” ní Ìwọ̀ Oòrùn Àtìláwọ̀.
ọdún 2019, àwọn arìnrìn-àjò afẹ́ gáàsì tó wà ní Del Rio, Texas, USA, mú àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Congo, Democratic Republic of Congo àti Angola, bí wọ́n ṣe fẹ́ wá sí USA láti Rio Grande River.
Arábìnrin Marie-Laurence Flahaux àti Hein De Haas tí wọ́n jẹ́ ọmọ ẹ̀yìn láti University of Oxford àti University of Amsterdam, respectively, ń ṣe àfihàn irúfẹ́ ìyàsọ́tọ̀ yìí.
Flah Flah Flahaux àti De Haas Flahaux sọ wípé ìtàn wọ̀nyí ń propagated not only by "àwọn ilé iṣẹ́ ìròyìn àti òṣìṣẹ́" àti àwọn akẹ́kọ̀ọ́.
Ìwádìí wọ́n fi hàn pé ìrìnàjò ńlá pípẹ́ àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ ni ìmúṣẹ ńlá àti ìṣòro àti àṣeyọrí" tí ń mú kí "àṣeyọrí àti ètò ìdàgbàsókè" àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ túbọ̀ ń kó bá wọn lọ́kọ̀ọ̀kan láti rìnàjò — similaridadà àwọn ọmọ ìlú mìíràn tí wọ́n wá láti àwọn ibòmíì lágbàáyé.
Àmọ́, àwọn ìtàn yìí máa ń sọ bí ìwé ìrìnàjò ṣe ń tọ́jú àwọn ọmọ ìlú:
Àwọn aláṣẹ orílẹ̀-èdè mọ̀ pé gbogbo àwọn tó rìnrìn àjò afẹ́ yóò padà sí orílẹ̀-èdè wọn, èyí tó mú kí àwọn visa applicants bear the burden of proof.
Àwọn orílẹ̀-èdè tí ó wà ní Adúláwọ̀ lè ṣe ìdásílẹ̀ ìwé ìrìnnà fún àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀.
Àwọn orílẹ̀-èdè yìí lè fọwọ́sowọ́pọ̀ mú ìdàgbàsókè àwọn ènìyàn káàkiri orílẹ̀-èdè Adúláwọ̀.
Ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà ní Adúláwọ̀ — ṣùgbọ́n kù báyìí. Ilé-iṣẹ́ ọkọ̀ òfuurufú Adúláwọ̀ (SAATM), àti Ìdájọ́ Adúláwọ̀ Ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀, tí ó bẹ̀rẹ̀ ní ọdún tí ó kọjá, ti ṣe àyípadà foundation fáwọn àyípadà yìí, àmọ́ ó ṣì wà ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọlọ́jọ́ mélòó kan.
Lóòótọ́, gẹ́gẹ́ bí Adúláwọ̀, òótọ́ ni láti fi ìwà ìbànújẹ́ lásán-làsàn nígbà tí a bá rìnrìn àjò kúrò ní ilẹ̀ Adúláwọ̀ — tàbí láti má ṣe àkópamọ́ ìṣẹ̀lẹ̀ àwọn ilẹ̀ Adúláwọ̀ fún ìwà ìbànújẹ́ lásán-làsàn nígbà tí a bá rìnrìn àjò kúrò ní ilẹ̀ Afrika.
Ọ̀nà mìíràn tí ìwé ìrìnnà ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà ń fẹ̀yìntì ju ìyà yẹn lọ, bó tilẹ̀ jẹ́ pé àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè yìí kò mọyì púpọ̀.
Ẹ̀rọ-alátagbà ṣe ìròyìn ethnocentric disinformation and propaganda during the ìbò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà
Àwọn èèyàn tí ó dánmọ́ ẹ̀yà pípa lórí ẹ̀rọ-alátagbà ní àsìkò ìbò
Àwòrán ipò ààrẹ ní ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n, oṣù Ẹrẹ́nà, ọdún 2015, ní ìlú Àbújá, orílẹ̀ èdè Nàíjíríà. Àwòrán láti ọwọ́ọ US Embassy / Idika Onyukwu [Àwòrán ìdánilẹ́kọ̀ọ́: A Creative Commons.
Ìròyìn yìí jẹ́ àkọ́kọ́ nínú àtẹ̀jáde orí ẹ̀rọ-ayélujára lórí ayélujára ìkórìíra, ọ̀rọ̀ àti ìpolongo ìbò ní àsìkò ìdìbò Nàìjíríà ọdún 2019.
lè ka ìtẹ̀jáde kejì níbí.
Ààrẹ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà wá bèèrè fún ààrẹ tuntun àti ilé ìgbìmọ̀ aṣòfin orílẹ̀-èdè Nàìjííríà ní ọjọ́ 23,, oṣù Èrèlé, ọdún 2019.
Ẹ̀wẹ̀, pẹ̀lú àwọn méjèèjì tí ó ń ṣe àtìlẹyìn fún ìjọba, ààrẹ Muhammadu Buhari ti gba ẹgbẹ̀rún márùndínlógún 15 mílíọ̀nù báyìí, èyí sì ràn wá lọ́wọ́ òdíje rẹ̀ Atiku Abubakar, láti "ẹgbẹ̀rún márùndínlọ́gọ́ta sí mẹ́rìndínláàádọ́ta (56) sí mẹ́rìndínlógójì (41)".
ọdún mẹ́rin ni wọ́n sọ yìí ní ọjọ́ 29, oṣù Èbìbì ọdún 2019.
Ìròyìn: #NigeriaDecides2019: Everything you need to know for this year's general elections
Àmọ́, ìpolongo ìbò náà wáyé ní orí ẹ̀rọ alátagbà, títí kan ẹ̀rọ alátagbà orí ẹ̀rọ alátagbà.
Ìròyìn àti ìpolongo orí ayélujára wà ní orí Twitter pẹ̀lú ọ̀rọ̀ ẹ̀yà hate speech at the service of disinformation and propaganda online, pàápàá jùlọ lórí Twitter.
Àtìlẹ́yìn ẹ̀yà ní Nàìjíríà
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀yà orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tí – láàárín ibi tó lé ní 250 àti àwọn èdè tó lé ní ọgọ́rùn-ún márùn-ún (500) – ti ní àfààní láti wà ní ìgbà díẹ̀.
ṣe pàtàkì irú èyí pàápàá ní àsìkò ìbò, tí àwọn olóṣèlú fi ẹ̀ka ọ́fíìsì di ẹ̀ka ìbò fún ìbò.
Àmọ́ ní gbogbo ìtàkùrọ̀sọ, orí ẹ̀rọ-alátagbà orílẹ̀-èdè Nàìjíríà kò yàtọ̀ sí òtítọ́ ẹ̀yà tí ó ń ṣẹlẹ̀ ní orí ẹ̀rọ-alátagbà.
Ìwé: Nàìjíríà: Bí wọ́n ṣe ń Curbing the tide of ethnic hate — ní orí ẹ̀rọ ayélujára àti off-off
ìgbà ọdún 2015 ni àpẹẹrẹ, Twitter Nàìjíríà wáyé nínú ìfẹsẹ̀wọnsẹ̀ ọlọ́rẹ̀ẹ́jọ̀rẹ́ tí ó wáyé láàárín-in alátìlẹ́yìn àwọn ọmọ ẹgbẹ́ náà, Goodluck Jonathan (PDP, ọmọ ẹgbẹ́ Ijaw Christian) àti Muhammadu Buhari Nígbà (APC, ọmọ ẹgbẹ́ Hausa, ìjọba Muslim).
Àtẹ̀jáde Twitter di ẹ̀rọ-alátagbà fún ì propagating ìkórìíra àti ìṣèlú ẹgbẹ́ òṣèlú.
rò pé ọdún 2019 yóò wà nítorí pé Buhari ọ̀rọ̀ Buhari ọlọ́jọ́ tí ó wà ní ẹgbẹ́ òṣèlú All Progressive Congress (APC) àti ọ̀kín Abubakar láti ẹgbẹ́ òṣèlú People's Democratic Party (PDP) jẹ́ àwọn ọmọ ẹgbẹ́ ọlọ́jọ́ méjèèjì, ṣùgbọ́n tí ó jẹ́ àwọn ọmọ ẹgbẹ́ ọlọ́jọ́ mìíràn ni àwọn jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ ọlọ́jọ́ méjì, ṣùgbọ́n tí à
Àwọn òdíje sí ipò Ààrẹ wọ̀nyí – Yemi Osibanjo (APC), ẹni tó jẹ́ Yoruba, àti Peter Obi (PDP), ẹni tó jẹ́ Igbo, jẹ́ méjèèjì — àmọ́ tí wọ́n wá láti ẹ̀yà ọmọ ìbílẹ̀ wọn.
ṣe rí i lọ́dún 2015 àmọ́ pẹ̀lú àwọn ọ̀kan mìíràn.
ọdún méjì tí ó kọjá ni ọ̀rọ̀ òṣèlú di ethnic-charged ní 2017, ọdún méjì ní ìbò, èyí ló mú kí àwọn ènìyàn ó jáde níbò, èyí tó sì mú kí wọn ó jáde níbò.
Àwọn ọmọ ìbílẹ̀ Biafra (IPOB), ẹgbẹ́ aṣètò ìsọcessionist ní gúúsù ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè náà ledọ̀ Nnamdi Kanu, tún fi àpẹẹrẹ ìkànbalẹ̀ sí ìbànújẹ́ ẹ̀sìn tí ó ń ṣẹlẹ̀ láàárín àwọn ọmọ ìbílẹ̀ náà.
Ìròyìn: Bí ọ̀rọ̀ ìkórìíra ṣe ń gbé, àwọn òkọ̀wé Nàìjíríà yí ẹsẹ̀ padà
Apá gúúsù-Músù orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ló mú kí àwọn apá gúúsù ṣí apá gúúsù orílẹ̀-èdè ọ̀hún.
Ìfọwọ́sowọ́pọ̀ àwọn ará gúúsù Christian communities’ resentment of the influx of Muslim Fulani ṣoṣo, wọ́n sì ń portrayed nínú àwọn àrògbà kan gẹ́gẹ́ bí agbára Islamisation'.
Ìṣòro ìjọba orílẹ̀-èdè Nàìjíríà láti ṣe ìwádìí fínnífínní sí wọn àti pé kí wọ́n "dá àwọn tí wọ́n fi sẹ́wọ̀n" lé ẹgbẹ̀rún mẹ́rin (4,000) èèyàn láti ọdún 2015 sí ìparí 2018 gẹ́gẹ́ bí Amnesty International ṣe sọ.
Àmọ́ ṣá o, ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn ti wà ní gbogbo ìgbà láti ṣe ètò ìdìbò ààrẹ lọ́dún-un 2019.
Ìfẹ́ yìí jẹ́ ànfààní gbogbo láyé àti láyé – online àti offline – ní àsìkò ìbò.
Ìdìbò àti ìbodopamọ́ orí ẹ̀rọ-ayélujára ní Nàìjíríà
Àwọn òlo ẹ̀rọ-ayélujára ní Nàìjíríà ju mílíọ̀nù méjì lọ ní ọdún 2017 sí ẹgbẹ̀rún mọ́kàndínlógún lọ́dún 2018.
ṣe àfihàn rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí gbàgede ẹ̀rọ-alátagbà tí ó tó mílíọ̀nù méjìlélógún owó orí ẹ̀rọ-alátagbà pẹ̀lú YouTube (7 mílíọ̀nù), Twitter (6 mílíọ̀nù) àti Instagram (5.7 mílíọ̀nù).
Àwọn ọ̀dọ́ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ni ọ̀dọ́. Nínú ẹgbẹ̀rún mẹ́rìnlélọ́gọ́rin (84 million) tí wọ́n sì registered voters fún ìbò ọ̀hún nínú ètò ìdìbò ọdún 2019, ó lé ní ìdá — 51 percent — ni ọ̀dọ̀ àwọn ọ̀dọ́ tí ó jẹ́ ọmọ ọdún mẹ́jọdínlógún àti ọdún márùndínlógún, ìdá 30 ọ̀dọ̀ tí ó jẹ́ ọmọ ọdún mẹ́rìndínlógójì láàárín ọdún mẹ́rìnd
Ẹgbẹ́ òdíje orí-ayélujára méjèèjì, tí ó ní àwọn ọmọ ẹ̀rọ ayárabíàṣá àti àwọn atọ̀hún-ayélujára, jẹ́ ìgbà pípẹ̀ nínú àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tí ó ní ẹ̀rọ ayárabíàṣá rárá.
Kò tán, wọ́n kọ́kọ́ ṣe wípé ilé-iṣẹ́ ẹ̀rọ ayélujára jẹ́ ọ̀kan lára àwọn ibi tí wọ́n ti ń ṣe ìpolongo ìbò lọ́dún 2019.
Àfiyèsí yìí ni àwọn ìròyìn ní orí ayélujára ní àsìkò ìbò ọdún-un 2019 suffered great attrition.
Àìròyìn àti ìròyìn tí ó di mímọ̀, tí a promoted as òtítọ́ ìsìn Ọlọ́run gbé nínú ẹgbẹ́ òṣèlú méjì ní Nàìjíríà: Ẹgbẹ́ Ìtẹ̀síwájú Gbogboògbò (APC) àti Ẹgbẹ́ Ìtẹ̀síwájú People's Democratic Party (PDP).
Ìwádìí tá a kọ́kọ́ mọ nípa ẹ̀yà ní October 28, 2018, àti May 29, 2019, ethnic hate was employed as a tool for disinformation and propaganda by both sides of the political divide on Twitter Nigeria during the ìbò ààrẹ ọdún 2019.
Àwọn ohun tí wọ́n ṣe yìí ni àwòrán àtẹ̀jáde tàbí àwọn URLs tí wọ́n kó lórí àkókò yìí.
Àwọn ọmọ ẹgbẹ́ APC kan fi ẹ̀sùn kàn-án Obi pé ó jẹ́ ọ̀gbẹ́ni olóró fún bí ó ṣe ń lé àwọn alágbádá bí ó ṣe gómìnà ìpínlẹ̀ Anambra ìpínlẹ̀ ìwọ̀-oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
ìtàkùrọsọ orí Tweets went viral that claimed that all people in Yorùbá were burning as they ran àwọn oníṣẹ́-ìtajà Igbo ìta-gbangba lọ́wọ́ ní ìpínlẹ̀ Èkó. Àmọ́ ìtàn wọ̀nyí kò di òtítọ́, a sì máa ṣàyẹ̀wò síbẹ̀ sí ìkọ̀wé àkọ́kọ́ nínú Abala II ti ìwé ìròyìn yìí.
Àwòrán 1: Ìròyìn ìkórajọ nípasẹ̀ àwọn ènìyàn láti ọwọ́ọ Festus Ìkọròyìn
ìsàlẹ̀ 2: Ibi tó wà nínú àwòrán tí Keyamo, a sì pín àwòrán náà.
ẹ̀pẹ̀rẹ̀ àpẹẹrẹ, a ṣe àwòrán kan tí ó máa ń ṣe irúfẹ́ ìṣẹ̀dá. Ní ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n, oṣù Ọ̀wàrà, ní ọdún 2018, Festus Keyamo, tí ó jẹ́ adarí ilé-iṣẹ́ akọ̀ròyìn fún Àgbáyé Ìpolongo Ìjọba Àpapọ̀, túwíìtì àwòrán kan (FIgure 1) kan sí igi ńlá kan tó ń gbé láàárín ojú irinmi ọkọ̀ ojú irinmi orílẹ̀-èdè Nàìjíríà:
Àwọn èyí ni àwọn trees grew in-between rail tracks láàárín-in ọdún 1999 sí 2015....
Wàyí, ọdún 1999 àti 2015, ọ̀pọ̀lọpọ̀ nìyí tí àwọn tracks ti bẹ̀rẹ̀ sí máa ń roar back to ayé.” Ìjọba PDP ló wà ní orílẹ̀-èdè náà láàárín-in ọdún 1999 sí 2015.
Àmọ́, òlò Twitter kan ní orílẹ̀-èdè Nàìjííríà fi àwòrán náà lọ sí orí àwòrán ìsọfúnni tí wọ́n gbé jáde nínú àwòrán kan náà (Ìfigure 2) tí ó gbé jáde ní oṣù kan ṣáájú ìbẹ̀rẹ̀ oṣù kan náà.
Gẹ́gẹ́ bí àtẹ̀jáde ìròyìn náà ṣe sọ, àwòrán photo ni orílẹ̀-èdè Lebanon.
Ìròyìn Keyamo lè fi ẹ̀rí hàn wípé ètò ìjọba ti ṣe àfihàn bí ó ti yẹ kí àwọn ẹlẹ́rìí tọ́rọ̀ kàn ṣe bí ó ti yẹ kí irú ọkọ̀ ojú irin ó ṣe pàtàkì jù lọ ní orílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
ṣùgbọ́n bí a ṣe lo àwòrán kan láti orílẹ̀-èdè ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ kan jẹ́ ohun tí wọ́n ń sọ pé "ìdásílẹ̀" ò ní wáyé.
Àwòrán 3: Ọ̀rọ̀ ìkórìíra
Ìrírírí 4: El-Rufai bẹ̀rẹ̀ sí tẹnu mọ́ ìyàsọ́tẹ “ìkànnì” tí wọ́n fi hàn nínú àwòrán tó wà nínú àrídájú àkọ́kọ́ pẹ̀lú àwòrán 3.
Àwọn ọ̀rọ̀ ẹ̀yà kan náà dá ọ̀rọ̀ ìkórìíra sílẹ̀ kí ó tó di ìgbà kan, ní àsìkò àti lẹ́yìn ìbò.
Arákùnrin Bashir El-Rufai tó jẹ́ ọmọ ìjọba ìpínlẹ̀ Kaduna fi ẹ̀dùn ọkàn rẹ̀ hàn pé ìjọba ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ń bọ̀wọ̀ fún ẹ̀yà Igbo.
Ẹ̀wẹ̀, ní ọdún 1967 àti 1970, orílẹ̀-èdè Nàìjíríà fought ìjà láàárín ìpínlẹ̀ Biafra tí ìpínlẹ̀ Igbo ń gbé ní apá gúúsù ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè náà.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ Bashir El-Rufai ṣe sọ, ní èyí ni ó yẹ kí èsì ìdìbò ọdún 2019 tí ẹgbẹ́ òṣèlú APC já wọlé gẹ́gẹ́ bí "àdàgbàsókè" láti ọmọ ẹgbẹ́ òṣèlúu Hausa, Fulani, tí ó ṣe jáwé olúborí.
ìgbà náà ó bẹ̀rẹ̀ sí í tẹnu mọ́ ọn, lẹ́yìn tí àwọn ènìyàn fọwọ́ sí i nínú àṣà tó wà nínú àfihàn fọ́tòo rẹ̀ tó wà nínú àfihàn 4.
ṣe túwíìtì àtẹ̀jáde yìí (Fígure 3).
Àwọn ènìyàn kan tí ó kọ ìròyìn lórí ẹ̀rọ-alátagbà ní àsìkò ìbò náà dá àpérò méjì sí orí ẹ̀rọ-alátagbà méjì: ìròyìn àti ìpolongo.
ọ̀mọ̀wé Miroslav Tudjman, àti Nives Mikelic, ọ̀mọ̀wé ní Ifásitì-ìtàkùrọ̀sọ ní University of Zagreb, Croatia sọ ìròyìn di ìròyìn tẹ́lẹ̀ gẹ́gẹ́ bí "ọ̀rọ̀ ìkọ̀ròyìn tí ó mú ká lè jáde sórí àwọn ènìyàn láti hùwà àfojúsùn ìkọ̀ròyìn".
Àmọ́, ìdí èyí tó pass across inaccurate, distorted and false evidence as true, distinguishes dis-information from misinformation.
ọ̀kan lára àwọn tẹnumọ́ọ wọn, Tudjman àti Mikelic sọ wípé ìtọ́jú ìpolongo ju ìròyìn lọ ju ìkésínú tàbí ìròyìn tí wọ́n jẹ́ ìròyìn tí wọ́n kọ tàbí ìròyìn tí wọ́n kọ.
ìyẹn nítorí wípé ìpolongo "ń ṣe é ṣe láti fi ìyànjú ẹni" nípasẹ̀ "ìṣòro tàbí ìkọ̀tàkùrọ̀sọ nínú [àwọn] ètò] ìpolongo".
Àmọ́, ìpolongo ń da ìkóròyìnjọ tàbí ìròyìn kan sílẹ̀ fún èèyàn ẹgbẹ́ òṣèlú, ó sì ń mú kí wọ́n máà ṣe orúkọ wọn.
Ìbànújẹ́ ti ń ṣẹlẹ̀ nípa ìbò ọdún-un 2019 nítorí pé àhesọ orí ẹ̀rọ-ayélujára àti ìpolongo tí ó ń ṣe ètò ìdìbò nì àti pé àhesọ orí ẹ̀rọ-ayélujára náà ń ṣe ìpalẹ̀mọ́ ìbò, àmọ́ ó ń fa "ìhàlẹ̀ sí àtúnṣe lẹ́yìn-in ìbò".
ìpilẹ̀kọ̀ ajábọ̀ yìí á jẹ́ ká mọ bí ayélujára ṣe wáyé ní orí ayélujára, pàápàá jùlọ lórí Twitter àti àpẹẹrẹ àwọn àpẹẹrẹ.
Àpilẹ̀kọ náà jẹ́ ọ̀kan lára àwọn ìjábọ̀ ìròyìn tí ó ń ṣe àkóbá fún ẹ̀tọ́ ẹ̀rọ ayárabíàṣá bí iṣẹ́ ìkọlù ẹ̀rọ ayélujára àti ìròyìn nígbà ìṣẹ̀lẹ̀ òṣèlú ní àwọn orílẹ̀-èdè méje Adúláwọ̀: Algeria, Ethiopia, Mozambi ìbílẹ̀, Nàìjíríà, Nàìjíríà, Tunisia, Uganda àti Zimbabwe.
Ìmọ̀ràn Ilé-iṣẹ́ Ìrọ̀rùn Àwọn Ènìyàn ní Gúúsù àti Gúúsù Ilẹ̀ Adúláwọ̀ (CIPESA).
Lórílẹ̀-èdè Kenya sí Ethiopia, àwọn ọkùnrin yìí fún ìṣàmúlò ìpàgọ́ yìí láti gba àwọn ìgbà ìṣẹ̀báyé
Àwọn méjèèjì sọ wípé Ọlọ́run pa ọ̀rọ̀ ọkàn wọn lọ́wọ́
Àwọn ìkọ̀síná ìpìlẹ̀ tí ó wà ní gúúsù orílẹ̀-èdè Ethiopia ni Mohammed Yiso ṣe àgbékalẹ̀ rẹ̀.
Àdúrà wa ni pé kí wọ́n máa ṣàtúnṣe sí ọ̀kọ̀ọ̀kan àwọn ọmọ ìbílẹ̀.
Àwòrán láti ọwọ́ọ Amanda Leigh, a lò ó pẹ̀lú àṣẹ.
ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ọ̀wàrà, BBC Swahili mú fídíò kan pẹ̀lú Francisco Ouma, alàgbà láti ìlú Busia, ní ìwọ̀ oòrùn Kenya, ẹni tí ọ̀rọ̀ Ọlọ́run gbé káàdì ẹ̀kún wọn pa.
ọ̀rọ̀ yìí wáyé ní ìbámu pẹ̀lú ohun tí ó rí nínú ìwòsàn rẹ̀.
Àárín oṣù Ẹrẹ́nà ọdún-un 1967, Ouma ti ṣe àmúlò ìṣàmúlò àtẹ̀yìnwá ọ̀ràn ẹ̀.
Ọjọ́ mẹ́rìnlélógún (24) làwọn ibi tí wọ́n ti ń gbé, wọ́n sì ń counting.
Àwòrán tí Francis Ouma gbà láti ránṣẹ́ sí Ọlọ́run láti gba ìṣẹ̀báyé kéékèèké tí yóò wà ní BBC Swahili / Instagram.
Gbogbo ìtàn ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀, ọ̀pọ̀ ló tiẹ̀ ti béèrè òótọ́ ìtọ́jú ẹni nípasẹ̀ ìgbàgbọ́, kódà tí wọ́n tiẹ̀ ti ronú láti mọ ọkàn ẹni ní ìlera àti ètò ààbò.
Àmọ́ àwọn ọmọ ẹlẹ́sìn láti ẹgbẹ́ ìjọsìn mùsùlùmí àti ẹ̀sìn Kristẹni náà kún ìrọ̀sẹ́ tí Ọlọ́run fi ránṣẹ́ sáwọn èèyàn fún ọ̀pọ̀ ọdún.
"Ọlọ́run fún mi nkan bíi ìsọfúnni", Ouma sọ ọ́ di BBC Swahili "
Àmọ́, nígbà tí mo ń ṣe àgbéyẹ̀wò, ohun tí mo tẹ̀ wò yìí ni ohun tí mo tẹ̀ wò.
ṣe bẹ́ẹ̀ ni mo máa ń ṣiṣẹ́, kí n máa ń ṣiṣẹ́, bẹ́ẹ̀ ni mo máa ń ṣiṣẹ́.
ṣíṣe pẹ̀lú ọkàn rẹ̀ àti àwọn ojú méjèèjì, Ouma fara ìgbésẹ̀ ìwádìí nígbà tí ó fi irú ìgbésẹ̀ ọ̀kàn náà gbẹ́sẹ̀ lé.
ṣẹ̀ṣẹ̀ rí ìgbà yìí láti ṣàgbéyẹ̀wò àgbéyẹ̀wò ìrántí Ọlọ́run ní ọkàn rẹ̀.
Àárín kan, àwòrán ńlá kan tí wọ́n ń kọ àwọn ọ̀rọ̀ inú ẹ̀ pẹ̀lú ọ̀rọ̀ Jésù.
Ọ̀mọ̀wé Jésù Kristi ni ẹni tó fún mi ní ìròyìn yìí, Oùmù sọ, tí ó sì fi ọ̀rọ̀ rẹ̀ hàn lọ́nà tó jẹ́ pẹ̀lú Moses.
Ọ̀mọ̀yìn ní ìgbàgbọ́ pé òun máa bringing back another covenant with God fún àwọn èèyàn.
Ìfigagbága kejì wà tẹ́lẹ̀.
Ìgbésẹ̀ àkọ́kọ́ nínú ìtẹ̀létẹ̀lé náà.
Àkọ́kọ́ ìkejì ti wà.
ò mọ ohun tó ṣẹlẹ̀ báyìí, ó máa ń jẹ́ kí n sọ fún ọ̀pọ̀ ènìyàn.
Àmọ́, mo máa wà fún ìròyìn tí BBC Swahili ṣe, Ouma sọ.
ìgbà tí a ti lò ó fídíò BBC Swahili, ó ti lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́fà (50,000) sọ́tọ̀, ó sì ti tó àádọ́rùn-ún (100) sọ́tọ̀.
Àwọn kan ti sọ̀rọ̀ nípa ìgboyà àwọn tí wọ́n ń sọ láàárín ọ̀rọ̀ Ọlọ́run nítorí ọ̀rọ̀ ìgbàgbọ́, títí kan ọ̀jọ̀gbọ́n ọ̀jọ̀gbọ́n kan tí ó wà nínú fídíò náà, ọ̀pọ̀ èsì ni ó ṣe àtìlẹ́yìn fún àwọn tí wọ́n ń sọ láàárín ọ̀rọ̀ ọlọ́run.
Ònlo Instagram kan kọ̀wé:
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
Àwọn bíi ẹlẹ́rìí Jèhófà yìí, máa ń ní ìgbàgbọ́ wọn ju ọ̀pọ̀ nínú, ju ìgbà tí wọ́n máa ń fi ọ̀rọ̀ wọn sílẹ̀ lọ́wọ́ láti inú ilé ìjọsìn, ẹni méjìléláàádọ́ta (52) ọdún ni ẹnì kọ̀ọ̀kan ń bọ̀ — bí ẹnì kò bá ní ọkàn rẹ̀, kọ̀ọ̀kan tàbí ìjọba kọ̀ bẹ́ẹ̀ mọ̀ bẹ́ẹ̀?
ò tíì béèrè fún ọ̀rọ̀ ẹni tractor tàbí èyíkéyìí fún ìṣírí iṣẹ́ rẹ̀. A ò yẹ kí a jẹ́jọ́ ẹnì kọ̀ọ̀kan fún ẹnì kọ̀kan.
, ọdún-un 2012 ni ó ṣàlàyé ìrètí mẹ́wàá tí Ọlọ́run pa láṣẹ fún un láti gba àwọn ìgbélárugẹ ìgbélárugẹ ìgbélárugẹ mọ́.
ẹ ni ó ni àwòrán, àwòrán ni ó jẹ́ Amanda Leigh Lichtenstein, àwòrán ni ó ni àwòrán.
ìgbéyàwó ìgbéyàwó tí ó wà ní underground wedding chapels
ìrírírí àdánwò kan ní gúúsù orílẹ̀-èdè Ethiopia ń jẹ́ Mohammed Yiso Banatah ọ̀kan lára àwọn alàgbà rẹ̀ ní ọdún 2012 pé ọdún mẹ́tàdínlọ́gbọ̀n sẹ́yìn ni òun ti wá ṣèbẹ̀wò sí Ọlọ́run.
Gẹ́gẹ́ bí ìgbà mìíràn, ó rí àkọsílẹ̀ ọ̀rọ̀ láti ṣàtúnṣe páálí ìgbà ìgbéyàwó láàárín àwọn tọ́rọ̀ ìgbéyàwó.
Kẹ́yìn tí a mọ̀ sí Dunbar, àwọn chapelsọ̀ tí ó ń bá àwọn ènìyàn sọ nìyẹn ní ojúu Banatah jákèjádò ìta-gbangba between Hawassa àti Shasha.
Ògún sọ wípé ìgbà kẹta ni ó gbà kí ọ̀rọ̀ àwọn ìkọ́ni tí ó wà nínú àwọn òpópónà wọ̀nyí di mímọ́.
lè ka ìròyìn àtẹ̀jáde mi nípa ìṣẹ̀lẹ̀-ọjọ́ ọkàn Banatah ṣe àti ohun tí ó mú u láti bẹ̀rẹ̀ sí í ṣiṣẹ́ ohun tí ó fẹ́ di iṣẹ́-iṣẹ́ rẹ̀ ń ṣe níbí:
Lọ́dún 1979, ọkùnrin ìgbà mẹ́wàá tí ó wà nínú ìwòsàn rẹ̀ ni àkọ́kọ́, ó gbé Mohammed lọ sí igi kéékèèké kan tí ó wó lulẹ̀ ilé rẹ̀ àti pointed to its roots.
Arákùnrin náà ṣe àfihàn ìgbà tí ó ní láti bẹ̀rẹ̀ sí í ṣiṣẹ́, ó sì sọ fún un pé ìgbésí ayé òun máa jẹ́.
Àárọ̀ kálẹ̀, ó rí àgbàrá ọ̀gbọ̀n orílẹ̀-èdè náà.
Àwọn nkan tó wà létòlétò fẹ́rẹ̀ẹ́ gbéra sí i, àwọn nkan míì tí wọ́n wà lókè téńté sì rìn jìnnà sí i.
Àwọn méjèèjì náà sọ ibi tí wọ́n bẹ̀rẹ̀ sí í ṣiṣẹ́, wọ́n sì tún ṣètò ibi tí wọ́n á fi bẹ̀rẹ̀ sí í ṣiṣẹ́.
ọjọ́ náà, tí ó ku ìṣẹ́jú lọ, ó bẹ̀rẹ̀ sí í dig inú ayé mọ́.
Àwọn  caves tí iná sunlight-flooded ti jẹ́ somewhat of a tourist attraction where people stop, pay a modest fee, and tour the quietness at least four meters underground.
Àwọn tọkọtaya kan ti ṣe àkànṣe ìpàdé níbẹ̀.
ìṣẹ̀lẹ̀ àti àwọn iṣẹ́ ìgbéyàwó wọ̀nyí fi hàn bí Mohammed ṣe ń ṣiṣẹ́ kára láti kọ́ wọ̀nyí lọ́wọ́, ó ṣe àwọn w hours carving, smoothing, cutting, digging, àti designing an intricate series of archways, cosy nooks and hidden rooms within rooms, some that have been furnished with soft mattresses and simple earth-slab shelves, while others are stark and cool with tiny, rounded windows flooding through with secret rays of sunlight appearing out of nowhere.
Ọpẹ́ ìṣẹ̀lẹ̀ ni àwọn Caves ti carried deep spiritual and metaphorical significance throughout history.
Àtẹ̀jáde kan tí a kọ pè ní "Al Kahf" tàbí "The Cave" wà nínú ìwé ìròyìn yìí.
Èyí ní àlọ́ tí a mọ̀ sí "Àwọn Ìgbàdijọ́ Àgbà", ní wípé ọ̀dọ́ tí wọ́n dá ni ìgbàgbọ́ torí ohun tí wọ́n gbà gbọ́, wọ́n sá kúrò nínú ìlú láti mọ ibi tí wọ́n ń gbé, wọ́n sì mọ́ ohun tí wọ́n gbà gbọ́.
Lẹ́yìn tí wọ́n bẹ̀rẹ̀ sí í wá àti tí wọ́n pa dà sílé wọn, wọ́n rí i pé gbogbo ìlú náà ti di ẹlẹ́sìn.
Ìdí tí ó wọ́n ní pẹ̀lú Donald Trump ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà?
ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn olólùfẹ́ẹ wa ní gúúsù orílẹ̀-èdè Nàìjíríà
Ààrẹ Donald Trump, máa padà sí ilé ìwé White House ní Washington ní ọjọ́ 19, oṣù Ògún, ọdún 2018.
Àwòrán láti ọwọ́ọ Samira Bouaou/The Epoch, CC BY 2.0.
Ààrẹ orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà, Donald Trump ti rí ìgbà pípẹ́ ní gbogbo orílẹ̀-èdè kárí ayé lórí ìwà tó ń handling of international affairs — àmọ́ kì í ṣe láwọn orílẹ̀-èdè Adúláwọ̀ bíi Nàìjíríà.
Gẹ́gẹ́ bí ìwádìí kan tí àjọ Pew Research Centre ṣe sọ, ọ̀pọ̀ nínú àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà "ní ẹ̀gbẹ́kẹ̀gbẹ́" tí wọ́n ní wípé "kò ní ṣe ohun tí ó ṣe nínú ayé".
Àwọn ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò tí wọ́n pè ní Pew yìí jẹ́ orí ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ nípa telephone àti face-to-face ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò tí wọ́n ṣe ní ilé-iṣẹ́ Gallup — ilé-iṣẹ́ Washington, DC, tó ṣe àgbékalẹ̀ ìṣẹ̀dá àti ìjọba adìtẹ́lẹ̀.
Ìwádìí àwọn òṣìṣẹ́ tí ó tó bíi ààrẹ oríi rẹ̀ lórí Twitter fi hàn wípé àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà gba ipò kejì láàrin orílẹ̀-èdè ọ̀hún:
Òkọ̀wé ọmọ bíbí Adaobi Tricia Nwaubani ṣàlàyé fún Ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ Àgbáyé, ilé-iṣẹ́ ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ tí ilé-iṣẹ́ BBC-ṣe amóhùn-máwòrán fún ìbámu pẹ̀lú wípé "ọkùnrin tí ó ń dojúkọ " ń ṣe kékeré ní orílẹ̀-èdè Adúláwọ̀:
Àwọn ènìyàn mọ̀ rírì tough guy image and his bluntness are entertaining.
Ọ̀rọ̀ yìí dùn mọ́ àwọn ọmọ Amẹ́ríkà.
Àpẹẹrẹ.
Ó ìwúrí ohun tí ó jẹ́ kí ẹ rí.
Àmọ́ a máa ń lò fún àwọn adarí tó ń sọ láìstraintì, tí wọ́n sì ń fìyà jẹ wọ́n nígbà tí wọ́n bá ṣe bẹ́ẹ̀.
Àmọ́, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà ṣe sọ, kò fẹ́rẹ̀ẹ́ bí ọmọ orílẹ̀-èdèe Amẹ́ríkà ṣe sọ.
ìdí nìyẹn, ó tún jẹ́ ẹ̀sìn.
Àwọn ọmọ Nàìjíríà nífẹ̀ẹ́ sí Trump.
Alága Ìwádìí nínú Ẹ̀ka Iṣẹ́ SBM Intelligence ní Ohùn Àgbáyé sọ fún Ohùn Àgbáyé:
Mo fẹ́ wá rí i wípé exactly WHERE ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tí wọ́n ṣe ìwádìí.
Mo fẹ́ gba ìgbàgbọ́ wípé orílẹ̀-èdè Nàìjíríà wà ní gúúsù orílẹ̀-èdè, èyí tí ó ṣàlàyé ìfẹ́ tí ó ní Tanzania tẹ́lẹ̀.
Àwọn ọmọ ẹlẹ́sìn Kristẹni lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà gan-an ni wọ́n, èyí sì mú kí ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tún ṣàmátẹ́yìn wọn.
Àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, pẹ̀lú ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún méjì (200 million people), ní ẹ̀sìn méjì tó ga jù: Christianity àti Mùsùlùmọ́.
Àwọn ọmọ ẹlẹ́sìn mùsùlùmí àti Christians ní Nàìjíríà ju ìdá mẹ́wàá àti àádọ́ta-méjìdínláàádọ́ta (50 percent) àti ìdá mẹ́jọ méjìdínláàádọ́ta-dínláàádọ́ta nínú ọmọ ẹlẹ́sìn mùsùlmí orílẹ̀ èdè Nàìjíríà.
ìwádìí àwọn ìpínlẹ̀ recent poll states that the study was conducted in "àárín àwọn ìjọba orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tí a mọ̀ sí ".
Àmọ́, ìpínlẹ̀ Adamawa, Borno àti Yobe tí wọ́n wà ní apá àríwá ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà kò jẹ́ kó dáwọ́ dúró látàrí ààbò tó fẹ́ múlẹ̀.
Àwọn ìjọba tó wà ní 774 ni orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ní èyí tí ó jẹ́ ọ̀kan lára àwọn ilé-isẹ́ tọ́rọ̀ kàn ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà.
Àwọn agbègbè mẹ́fà tó wà nínú ìṣẹ̀lẹ̀ mẹ́fà: North Central, Northwest, Northeast, South-south, Southeast àti Southwest.
Nwanze's position that Christians in southern Nigeria must have formed the core of the sample size for the Pew Research results are not unfounded.
ìwádìí náà tún fi hàn pé àwọn ọmọ ìbílẹ̀ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà náà "ní ìgbàgbọ́ nínú ọmọ ìbílẹ̀ orílẹ̀-èdè US (69 percent) ju àwọn ọmọ ìbílẹ̀ méjìlá (54 percent)".
Lẹ́yìn ìwà ìpànìyàn tí wọ́n pa ọ̀gágun orílẹ̀-èdè Iran Qasem Soleimani, láti ọwọ́ àjọ orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà, ọ̀gágun orílẹ̀-èdè ọ̀hún ní ìdásílẹ̀ ààbò orílẹ̀-èdè náà láti máa forestall any disturbances by “ìgbàgbọ́ onírúurú àwọn èèyàn.”
Àjọ ẹ̀sìn Islamic Movement ní Nàìjíríà sọ ìwọ́de ọkọ̀ òfuurufú tí ó pa Soleimani ẹni gẹ́gẹ́ bí "ìfọwọ́sowọ́pọ̀ orílẹ̀ èdè US tí ó wáyé ní orílẹ̀ èdè Iran".
ìgbà tí wọ́n ti ṣe àpèjúwe gẹ́gẹ́ bí “ọ̀kan gbòógì nínú àwọn èèyàn jùlọ lágbàáyé ní ọ̀pọ̀ òde òní"
Àmọ́ ó ṣe dáadáa gan-an ni ọ̀pọ̀ àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àlàyé ìròyìn lórí Twitter ní àsìkò ìbò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ọdún 2019
Ọ̀rọ̀ ìkórìíra àti ìròyìn ìkórìíra àtẹ̀jáde lórí Twitter
Ìtúmọ̀ àwòrán láti ọwọ́ọ Nwachukwu.
Ìròyìn yìí jẹ́ ìkejì nínú àtẹ̀jáde ìròyìn lórí ayélujára lórí ìkórìíra, ọ̀rọ̀ àti ìpolongo ìbò ní àsìkò ìdìbò Nàìjíríà ọdún 2019.
lè ka àkọ́kọ́ àkọ́ nínú ìkẹ́kọ̀ọ́ Bíbélì tá a kọ́kọ́ ṣe jáde.
ìlú orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ẹ̀rọ-alátagbà ní ìṣẹ̀lẹ̀ àti àtẹ̀jáde ìròyìn àti ìpolongo lásìkò ìbò.
Àmì ìbò ọdún-un 2015 tí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà wáyé, Twitter Nàìjíríà wáyé nínú ìfigagbága àti ìfigagbága ọlọ́rẹ̀ẹ́jọ̀rẹ́ láàárín alátìlẹ́yìn-in ọlọ́jọ́ méjì náà, Goodluck Jonathan (PDP, ọmọ ọlọ́jàwọ́ Christian) àti Muhammadu Buhari Nígbà (APC, ọmọ ìbílẹ̀ Hausa, ọmọ ìbílẹ̀ Muslim).
Àtẹ̀jáde Twitter di ẹ̀rọ-alátagbà fún ì propagating ìkórìíra àti ìṣèlú ẹgbẹ́ òṣèlú.
Ìbò orílẹ̀-èdè Nàíjíríà ọdún 2019 kò jẹ́ àfààní.
Ní ọjọ́ karùndínlọ́gbọ̀n oṣù Èrèlé, àwọn oníròyìn Without Borders (RSF) sọ ọ̀rọ̀ jáde nípa àbò ìdìbò "polluted by disinformation".
Àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà fi àìdùnnú rẹ̀ hàn.
Òṣìròyìn Abdulbaqi Jari túwíìtì:
Ìròyìn àti ìṣèlú ní àwọn orílẹ̀-èdè Adúláwọ̀
A ṣe ìwádìí láti ọdún 2019 pẹ̀lú Dani Madrid-Morales, Yunifásítì Huston, àti Herman Wasserman, Yunifásítì Cape Town concluded that "mis- and disinformation campaigns have been used to influence political agendas" ní Nàìjíríà, Kenya àti South Africa.
Ilé-iṣẹ́ ìkọkúkọ tí ó dára fún ìròyìn ní orí ẹ̀rọ-alátagbà pàápàá ní àsìkò ìpolongo ìbò, ó sì mú ìfẹ́" ní àwọn òlò ẹ̀rọ-alátagbà "bí ó jẹ́ ìgbàgbọ́ wípé ibi tí wọ́n ti ń gbọ́ ìròyìn ìkọkúkọ", Madrid-Morales ṣe sọ.
Àwọn ìkẹ́kọ̀ọ́ tí mo kọ́kọ́ ṣe ní October 28, 2018, àti May 29, 2019 ló wáyé nínú ètò ìdìbò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ọdún 2019 tí wọ́n wáyé ní February 23 (to elect aṣojú ààrẹ àti àjọ ìpínlẹ̀ fún ìbò ààrẹ), àti March 9 (to elect governors àti àwọn ilé ìgbìmọ̀ assembly fún ìpínlẹ̀ fún ìlú) revealed two major categories of false information: ethnocentric driven disinformation and political propaganda.
Ṣe ìkéde òdì sí ìròyìn
, òdíje sí ipò Ààrẹ fún ẹgbẹ́ People's Democratic Party (PDP) Atiku Abubakar, jẹ́ ọ̀kan lára àwọn tí o rí ìròyìn àkóríyèsí lásìkò ètò ìdìbò tó ń lọ lọ́wọ́lọ́wọ́ ní àsìkò ètò ìdìbò tó ń lọ lọ́wọ́ lọ́dún tí ó kọjá.
Òbí jẹ́ gómìnà ìpínlẹ̀ Anambra tí ó wà ní gúúsù ìlà-oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Ìṣàmúlò Twitter tí ó ń ṣe àtìlẹ́yìn fún ìpolongo Buhari-Osinbajo, Àgbáríjọ àti Àgbárí-Osibanjo Movement, tí ó fi ẹ̀sùn kàn Obi pé ó ń "túnpín" àwọn apá Àríwá láti ìpínlẹ̀ Anambra ṣiṣẹ́ gómìnà.
Ìsàlẹ̀ 1: Àwòrán kan láti ọwọ́ Coalition of Buhari Ẹgbẹ́-Osibanjo tí ó fi ẹ̀sùn kan Obi pé ó ń "dàwọ́ " àwọn Aláàárín.
ìṣẹ̀lẹ̀ 2: Àwòrán tí wọ́n yà láti ọwọ́ọ Nasir El-Rufia
Gẹ́gẹ́ bí Nasir El-Rufai, gómìnà ìpínlẹ̀ Kaduna àti ọ̀kan lára ọmọ ẹgbẹ́ òṣèlú APC, tí ó túwíìtì (Ìfigure 2) pé Obi jẹ́ "ẹgbẹ́ ológun".
Ọ̀rọ̀ yìí, gẹ́gẹ́ bí El-Rufai ṣe sọ, Obi kò ní yẹ kí ààrẹ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà jẹ igbákejì ààrẹ orílẹ̀ èdè yìí.
Àwọn gómìnà bíi orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ń sọ̀rọ̀ òkèèrè fún ìjọba àwọn orílẹ̀ èdè: Interfere nínú ètò ìdìbòe wa àti ‘go back in body bags’
Ìṣẹ̀lẹ̀ wo tún ṣẹlẹ̀ lọ́wọ́ mi?
ọdún 2013, àwọn ọmọ ọlọ́pàá orílẹ̀-èdè Nàìjííríà méjìdínláàádọ́rin (67) tí wọ́n jẹ́ àwọn tí ó ń gbé ní ẹ̀yà Igbo, "wọ́n deported all the way from Lagos and dumped at almost the same spot at the popular Upper, Iweka area" ní ìpínlẹ̀ Onitsha Ní ìpínlẹ̀ Anambra, tẹ́lẹ̀ jáde, gẹ́gẹ́ bí ìwé ìròyìn Vanguard ti Nàìjííríà kan ṣe jáde.
Àpẹẹrẹ Obi, tí ó jẹ́ gómìnà ìpínlẹ̀ Anambra, ṣàlàyé ìwáàdí ọ̀rọ̀ yìí pẹ̀lú onídàájọ́ ìjọba rẹ̀, Tunde Fashola, gẹ́gẹ́ bí "ọ̀rọ̀ ìkórìíra, òfin, àti ìdíwọ́ fún ẹ̀tọ́ ọmọ-ènìyàn fún àwọn ọmọ-ènìyàn".
ìròyìn tí àwọn ènìyàn rò nípa ìhùwàsí yìí, ilé-iṣẹ́ Premium Times jábọ̀ pé Obi jẹ̀bi ẹ̀sùn ìwà yìí:
Àmọ́ lọ́dún 2011, ó repatriated child beggars back to Ebo Níbònyi ìpínlẹ̀ Akwa Níbò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ní ìpínlẹ̀ Akwa Níbò ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Ìsàlẹ̀ 3: Jubril Òṣùwà túwíìtì kan láti ọwọ́ọ Gawat
Ẹ̀wẹ̀, nígbà tí Obi kò fi àportí àwọn ọmọ ẹgbẹ́ sílẹ̀ ní ìpínlẹ̀ gúúsù orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, kò sì tún fi àportí àwọn ará ìlú sílẹ̀ sílẹ̀, bẹ́ẹ̀ náà ni ẹ̀sùn tí ó tẹnumọ́ tweet (ìyẹn Fígure 1) láti ọwọ́ Àgbárí-Osibanjo Movement ti ṣe kedere Twitter kò jẹ́ aṣepamọ́.
Àpẹẹrẹ ni ó jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ APC Tunde Fashola, tí ó ní ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ọ̀pẹ ọdún 2014, "wọ́n fi àportì 70 àwọn ará ìlú sílẹ̀, tí wọ́n ń rí sínú ìjọba", padà sí ìpínlẹ̀ Kano gẹ́gẹ́ bí ìwé ìròyìn orí ẹ̀rọ-alátagbà Sahara Reporters ṣe sọ.
Àmọ́, wọ́n ṣe àgbéjáde ìròyìn yìí ní àwọn alátìlẹ́yìn-in APC lórí Twitter láti bu ẹnu àtakò wọn.
Àpẹẹrẹ, Jubril, A. Gawat tí ìjọba yàn gẹ́gẹ́ bí olùrànlọ́wọ́ fún ìpínlẹ̀ Èkó lórí ètò tuntun fún ẹgbẹ́ òṣèlú èyíkéyìí túwíìtì pé (Ìfigure 3) ìbò fún abẹnugan ipò fún ẹgbẹ́ òṣèlú Atiku Abubakar "jẹ́ ìbò fún Igbo ".
ìlú orílẹ̀-èdè Nàìjíríà jẹ́ orílẹ̀-èdè tí ẹ̀yà àti ọmọ orílẹ̀-èdè ń rinlẹ̀.
Àwọn ẹ̀yà tí ó wà ní àárín ìbò ni wọ́n máa ń jíjàbà nígbà tí ó yẹ kí wọ́n máa pitch their opponents wá sí àárín-in "we" versus "them".
ìdí èyí tí ó tẹnu mọ́ ọn pé ó dá àwọn Agbègbè ọ̀hún padà ó yẹ kí wọ́n ṣe àtúnse sí ẹ̀yà tí ó wáyé láàárín àwọn ọmọ ẹ̀yà Igbo àti Hausa, Fulani tí ó fa Ìjọba Orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àwọn àkànṣe ìpolongo wọ̀nyí ni láti sọ Obi gẹ́gẹ́ bí ọmọ ẹ̀yà Biafran tí ó ń ṣe irredentist.
Àwọn ọmọ Igbo ń gbé ní gúúsù ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, orílẹ̀-èdè Biafra ní ọdún mẹ́ta nítorí ìjà líle láàárín ọdún 1967 sí 1970, orílẹ̀-èdè náà púpọ̀ sí àwọn tó ń gbé ní ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè náà.
Àfihàn náà ni ìwé 3 tí wọ́n pè ní "ìbò fún Atiku ni ìbò fú Igbo..." wọ́n gbèrò láti ràn wá ìdàgbàsókè ghost of the acrimonious ethnic hatred that pitched Hausa against Igbo.
ìbò 2019, èyí meant that Atiku jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ Igbo tí ó ti ń gbìyànjú láti jáde kúrò lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àwọn ìsọfúnni ní àwọn fẹ́ẹ̀rẹ̀ẹ́ 1-3 ní ìrẹ́ tó lágbára tí ó mú kí wọ́n tún ìrántí ẹ̀ rí, tí kò tilẹ̀ jẹ́ pé àwọn èèyàn kò gbọ́dọ̀ jáde níbẹ̀ tí ìjà náà kò sì tíì lọ́tọ̀.
Ẹgbẹ́ Àjọ Ìṣèwádìí, Ìjọba Scientific and Cultural Organization (UNESCO) tẹnumọ́ọ wípé ìròyìn bí ọ̀rọ̀ yìí ṣe wà ní "ìbáṣepọ̀ àti iṣẹ́-abẹ́ àwọn tọ́rọ̀ kàn" nípa "ojúlówó àti onírúurú láàárín àwọn láàárín".
Àwọn ìpolongo ètò ìdìbò yìí kì í ṣe àwọn ohun tí ó mú káàkiri àwọn ènìyàn, àmọ́ wọ́n ń di ọmọ-ìyẹn tẹ́lẹ̀ múlẹ̀ lọ́pọ̀lọpọ̀ fún àwọn ènìyàn.
Ìjì náà ba àwọn ilé ìtajà Igbo jẹ́ ní ìpínlẹ̀ Èkó
Ìsàlẹ̀ 4: Àwòrán-eré àwòrán kan ní orí tweet [àwòrán láti ọwọ́ọ Chioma ìròyìn Twitter] láti fi ìròyìn ìkéde fún àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Yorùbá
Àtìgbà yẹn, àwọn alátìlẹ́yìn aláàárẹ̀ Pọ́ọ̀lù ló ń lo ẹ̀rọ-ayárabíaṣá lórí Twitter láti ṣe ìbò fún ẹgbẹ́ APC ní ìpínlẹ̀ Èkó.
ìsàlẹ̀ mẹ́rin àti márùn-ún ni àwòrán láti ẹgbẹ́ alátakò alátakò ẹgbẹ́ PDP fi yé ẹ̀sùn wípé orílẹ̀ èdè Yoruba ti gba ìpàgọ́ ìsọ́nà Igbo ní ìpínlẹ̀ èkó.
ìròyìn false and were quickly dispelled by the Ọlọ́pàá ìpínlẹ̀ Èkó.
Àtẹ̀jáde Facebook, tí wọ́n tún ọ̀rọ̀ náà ṣe pẹ̀lú ọ̀rọ̀ inú ìlú pẹ̀lú àpẹẹrẹ inú ìlú 4 àti àwòrán tí wọ́n ń pè ní roads blocked by bur tires, circulated the same false claims.
ìwàásù February 24, 2017 tí ó wáyé ní ìlú Pretoria, lórílẹ̀-èdè South Africa ni a ṣe ìròyìn African Check.
Ìsàlẹ̀ márùn-ún: Àwòrán àtẹ̀jáde kan tí wọ́n ń pè ní Tẹ́lẹ̀ jáde ní Èkó
Ìpolongo Ẹlẹ́rìí Jèhófà
Ní ọmọ-ẹ̀rọ-alátagbà Twitter kan, Souljah túwíìtì (Fígure 6) pé àwọn Aṣojúṣe Ballard Partners, tí ó ni ilé-iṣẹ́ ìbánisọ̀rọ̀ pẹ̀lú Washington DC, tí ó fi ẹ̀sùn kàn-án wọn gẹ́gẹ́ bí akọ̀ròyìn fún ìpolongo ìbò fún Ààrẹ Buhari, ṣe ìwádìí ìbámu pẹ̀lú èrò tí ó ní wípé ó ṣe é jáwé olúborí fún òdíje fún abẹ́lé Ààrẹ PDP.
Gẹ́gẹ́ bí ìwádìí ọ̀hún, a gbé ìwé àpilẹ̀kọ kan tí ọ̀gá àgbà àti àjọ elétò ìrànwọ́ Brian Ballard pẹ̀lú àwọn alátìlẹ́yìn Ballard, wá sí ọjọ́ 5 oṣù Èrèlé Olusola Saraki, Olùdarí àgbà fún ìpolongo Abubakar.
ìròyìn yìí lé ní mílíọ̀nù kan ó lé ní mílíọ̀nù kan àti mílíọ̀nù kan ó lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́ta (1 million) àwọn ènìyàn.
Àtìgbà yẹn ni wọ́n fẹ́ sọ ìdìbò ààrẹ ní ọjọ́ 16 oṣù Èrèlé (ti wọ́n tún sún ìdìbò náà sí ọjọ́ 23 oṣù Èrèlé) ṣùgbọ́n, ní èyí tí ó wáyé ní ọjọ́ mẹ́ta ṣaájú ìbò, yóò jẹ́ catastrophic fún ẹgbẹ́ òṣèlú alátakò PDP.
Àwọn ènìyàn Nàìjíríà sún ìwọ́de ọlọ́rẹ̀ẹ́jọ̀rẹ́ ní wákàtí díẹ̀ kí ìdìbò ọ̀hún ó tó di wáyé, tí wọ́n tẹnumọ́ "àwọn ọ̀nà àti iṣẹ́ "
Ìsàlẹ̀ mẹ́fà: Àwòrán àtúnpín túwíìtì kan láti ọwọ́ọ Souljah
Àmọ́ ní ìrọ̀lẹ́ ọjọ́ 13 oṣù Ṣẹẹrẹ, àwọn Partners refuu ìwádìí nínú ọ̀rọ̀ ìbílẹ̀ náà (ìyẹn Fígure 7) tí wọ́n sọ pé "ìwà ọ̀daràn" ni wọ́n ń ṣe, wọ́n sì tẹnu mọ́ ọn pé wọn ò "ṣe ohunkóhun kankan nínú ohunkóhun tí ó ń ṣe fún ẹgbẹ́ òṣèlú People’s Democratic Party ti Nàìjíríà".
Ọ̀sè Anenih, tí ó jẹ́ alátìlẹ́yìn fún ẹgbẹ́ alátakò APC ló jábọ̀ Twitter nínú ọ̀kan lára àwọn ọlọ́pàá ìbílẹ̀ lóríi ìpolongo Twitter tí àwọn ọlọ́pàá ìpínlẹ̀ Nàìjíríà àti Àjọ elétò ìdìbò Nàìjíríà ń tẹ̀ jáde, fún "òfin àti òfin illegally" tí wọ́n ń "ṣe pẹ̀lú ìdìbò òmìnira".
Àmọ́, ẹ̀ṣẹ̀ ni ó jẹ́ ìṣẹ̀lẹ̀ tí ó ń jíròrò lórí ìpolongo òṣèlú orí ayélukára-bí-ajere lásìkò ìbò.
Ìsàlẹ̀ 7: Àwòrán àtẹ̀jáde kan láti ọwọ́ọ Ballard tàbí pẹ̀lú àwọn ará lórí ìdí èyí tí wọ́n sọ tẹ́lẹ̀.
Àwọn òṣìṣẹ́ kan ń jẹ́ aṣojú-ṣòlú ènìyàn
Ìsàlẹ̀ 8: Àwòrán kan láti ọwọ́ọ Lauretta Onochie, ẹni tí ó ń ṣètò ìrànlọ́wọ́ fún Ààrẹ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà
ọjọ́ kẹrin oṣù Ọ̀pẹ, ọdún-un 2018, Lauretta Onochie, tó jẹ́ aṣojú ààrẹ fún Buhari ìbò ààrẹ Buhari ọ̀hún [bí ó tún jẹ́ òdíje ààrẹ ìgbàlódé presidential candidate] túwíìtì (Àfigure 8) àwòrán tí ó ní oúnjẹ àti oúnjẹ ọgọ́rùn-ún márùn-ún ààbọ̀ (500 Naira) tí ó sọ pẹ̀lú ọmọ ẹgbẹ́ tí ó wáyé ní àárín-in Ààrẹ ní ìlú Sokoto ní gúúsù ìwọ̀ oòrùn oríl
Àtẹ̀jáde ẹ̀sùn kàn-án ni ilé-ẹjọ́ Onochie kàn. Nítorí náà, àwòrán-an rẹ̀ "wa àwòrán ní Oṣù Ẹrẹ́nà ọdún 2017" ní ètò kan tí ó kàn dídá "àwọn ètò ìṣọ̀kan lórílẹ̀-èdè Nàíjíríà", Chuba ṣe àkọsílẹ̀ nínú àtẹ̀jáde ìkànnì rẹ̀.
Àjọ International Centre for Investigative Reporting (ICIR), ilé iṣẹ́ oníròyìn orí-ayélujára, ṣe àmúlò àwòrán-an àwòrán tí ó lé ní ẹgbẹ̀rún kan (1,000) àwòrán-an tí a ta àtagbà Twitter láti ọdún 2018 sí July 31, 2019. Ìwádìí fi hàn kedere pé "láàárín ẹ̀jọ́lá (12)" àwòrán-an ni a ta àwòrán-an Onochie "kò fi àwòrán àlò lójú àwòrán".
Ọ̀rọ̀ ìkórìíra: ìṣẹ̀lẹ̀ ní Nàìjíríà
Abala 26 Òfin Ẹ̀ṣẹ̀ orí-ayélujára ti òfin orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ò fàyè gba "lẹ́yìn ìwà ìbàjẹ́, ìdí tí wọ́n fi ń lé sí ẹ̀yà, ẹ̀yà, ìbílẹ̀ orílẹ̀-èdè tàbí ẹ̀yà".
Àwọn tí wọ́n dá ẹ̀wọ̀n ọdún márùn-ún tàbí kó san owó ìtanràn mílíọ̀nù mẹ́wàá dọ́là tàbí kó san ìtanràn mílíọ̀nù mẹ́wàá dọ́là [ìyẹn $28,000 Orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà] tàbí kó san ìtanràn bọ́ọ̀lù.
ọdún yìí, Ìgbẹ́kẹ̀lé Enough is Enough Nigeria (EIE), ìjọba àwọn ọ̀dọ́-ìjọba àti Paradigm Initiative (PI), tí í ṣe àgbékalẹ̀ ìtẹ̀mọ́lẹ̀ ẹ̀rọ ìgbàlódé àti advocacy group, gbé ẹjọ́ nílé ẹjọ́ ìlú Àbújá lórí ẹjọ́ tí wọ́n fi kan Onochie Nígbà Ogunpọ̀mi, tí ó jẹ́ aṣojú ìgbàlódé fún gómìnà ìpínlẹ̀ Kogi Nígbà Ogun.
Ìgbìmọ̀ méjèèjì ni wọ́n gbé àwọn ọ̀rọ̀ ìkórìíra kan "ránsẹ́ orí ẹ̀rọ-alátagbà orí ẹ̀rọ-alátagbà orí ẹ̀rọ-alátagbà" tí Onochie, Ọlorunpomi gbé wípé ó jẹ́ ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn orí ẹ̀rọ-ayárabíàṣá orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ti ọdún 2015.
Ìròyìn more: Kí ló yóò mú ìpolongo shape shape Nigeria ìbò ààrẹ ọdún?
Àwọn ológun kan tí wọ́n ń pè fún ìtàn-ìṣẹ̀lẹ̀-àtẹ̀yìnwá Twitter ń propagating falsehoods
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìṣẹ̀lẹ̀ nínú àṣẹ yìí kì í ṣe irúu rẹ̀ fáwọn èèyàn. Bẹ́ẹ̀, ìgbésẹ̀ àti ìtẹ̀jáde làwọn èèyàn ṣe láti gbé ìròyìn bo ohun tí wọ́n gbà gbọ́.
Àyíká kò yà wáyé nítorí pé àwọn méjèèjì APC àti PDP engaged an army of online warriors láti leè "neutralize adverse" àwọn ìròyìn orí ẹ̀rọ-alátagbà tàbí “fend off” àkànṣe ìpolongo ní àsìkò ìpolongo náà.
Àwọn ọlọ́pàá ṣe “cyber troops” — "iṣẹ́ òṣèlú tàbí ẹgbẹ́ òṣèlú tí wọn ń ṣe iṣẹ́ nínú ìròyìn orí ayélujára".
Aṣojú ọdún tí ó kọjá jẹ́ ìgbàpadà ọdún 2015, nígbà tí àwọn ọmọ ẹgbẹ́ APC àti PDP wà nínú "ìròyìn, ìpolongo, ìtẹ̀jáde, ìpolongo propaganda" tí wọ́n ń ṣe lórí ẹ̀rọ-alátagbà fún "ọmọ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan àwọn olólùfẹ́ ìlú", Eshemokha ẹni tí ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ ilé-iṣẹ́ ìròyìn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Wọ́n ṣe èyí nípasẹ̀ ìṣàmúlò "àwọn ìlò ẹ̀rọ-alátagbà" tí "ìpolongo ìkórìíra" àti "ìròyìn àgbélẹ̀kọ̀ọ́ àti ìpolongo" jẹ́.
Àyípadà tí ó tún ṣẹlẹ̀ ni pé Twitter di ibi ìgbógunti àhesọ ìròyìn àti ìpolongo òṣèlú before, during and in the immediate aftermath of the ìbò orílẹ̀-èdè Nàìjíríà 2019 ní ìpínlẹ̀ náà.
Àpilẹ̀kọ náà jẹ́ ọ̀kan lára àwọn ìjábọ̀ ìròyìn tí ó ń ṣe àkóbá fún ẹ̀tọ́ ẹ̀rọ ayárabíàṣá bí iṣẹ́ ìkọlù ẹ̀rọ ayélujára àti ìròyìn nígbà ìṣẹ̀lẹ̀ òṣèlú ní àwọn orílẹ̀-èdè méje Adúláwọ̀: Algeria, Ethiopia, Mozambi ìbílẹ̀, Nàìjíríà, Nàìjíríà, Tunisia, Uganda àti Zimbabwe.
Ìmọ̀ràn Ilé-iṣẹ́ Ìrọ̀rùn Àwọn Ènìyàn ní Gúúsù àti Gúúsù Ilẹ̀ Adúláwọ̀ (CIPESA).
Àwọn iṣẹ́-ìrésílẹ̀ Ilẹ̀-Adúláwọ̀ gba mílíọ̀nù owó dollar fún àwọn ilé-iṣẹ́ ìbílẹ̀ láti gba àwọn ìgbẹ́kẹ̀lé tí ó ń jókòóo wọn sílẹ̀'
Àwòrán ọmọ bíbí orílèdè Nàìjíríà D'banj ń sọ̀rọ̀ níbi ìfẹsẹ̀wọnsẹ̀ CAX tí ó wáyé ní Cairo, lórílẹ̀-èdè Íjípì 2018.
Dban Dbanj sọ fún àwọn olùdókòòwò pé "inú ọ̀rọ̀ náà ni òfuurufú oògùn" àti pé wọn ò bọ̀wọ̀ fún gbogbo ènìyàn láti bọ̀wọ̀ fún wọn.
Àwọn ọdún mélòó kan sẹ́yìn, iṣẹ́ àti ẹ̀ka ìṣẹ̀báyé ti ń kó ipa ribiribi nínú ìdàgbàsókè àṣà àti àsọyé ìlú, pẹ̀lú ìrànlọ́wọ́mọ wọn láti mú ìdàgbàsókè àṣà di mímọ́.
ọdún 2013, àwọn ẹ̀rọ àti àṣà ìbílẹ̀ mánigbàgbé ọgọ́rùn-ún mẹ́ta àti márùn-ún dọ́là ilẹ̀ Amẹ́ríkà [$2,250 billion] iṣẹ́ àti owó dọ́là ilẹ̀ Adúláwọ̀ [bẹ́] ìdá mẹ́ta nínú iṣẹ́ ọ̀hún ló wá láti ilẹ̀ Adúláwọ̀ àti Láwọn ìlà Oòrùn Ilẹ̀ Yúróòpù, gẹ́gẹ́ bí ìwádìí tí Àjọ Ìṣèwádìí, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) pè ní “Cultural
Gẹ́gẹ́ bí ìdí èyí ti wáyé, African Export-Import Bank (Afreximbank) pẹ̀lú àjọ UNESCO àti iléeṣẹ́ ìdàgbàsókè Adúláwọ̀ Adúláwọ̀, developed the Creative Africa Exchange (CAX) gẹ́gẹ́ bí "adarí ayárabíàṣá tí yóò pèsè àwọn ohun èlò ìrọ̀dá àti àṣà ní ilẹ̀ adúláwọ̀ " láti pèsè àwọn ohun ìrọ̀dá àti àṣà nílẹ̀ Adúláwọ̀, gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ CAX ṣe ń lọ lọ́wọ́, gẹ́gẹ
lásìkò tí CAX bá ṣààmúlò ẹ̀rọ ìgbàlódé Intra Africa Trade Fair ní Cairo, lórílẹ̀-èdè Íjípìtì, ní oṣù kejì ọdún 2018.
Àwọn onírúurú ìṣẹ̀dá ilẹ̀-Adúláwọ̀ láti ẹ̀ka orin, ìtàn, ayélujára, design, fashion, ìwé, publishing, film àti television wáyé ní Ìwọ́de Àfẹsẹ̀gbá nílùú Kigali, lórílẹ̀-èdè Rùwáńdà, January 16 sí 18, 2020.
ìpè itself gẹ́gẹ́ bí "ìgbà àkọ́kọ́ nílẹ̀ Áfíríkà tí yóò ṣe àgbékalẹ̀ ìtàn àti àṣà nílẹ̀ Afíríkà", àwọn tó lé ní ẹgbẹ̀rún méjì (2,000) láti orílẹ̀-èdè méjìdínláàádọ́rin (68) ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀.
ọjọ́ kejì ìdíje náà nílùú Kigali, ọ̀jọ̀gbọ́n Benedict Oramah, ààrẹ Ilé-iṣẹ́ African Export-Import Bank (Afreximbank) kéde ìgbà ọgọ́rùn-ún márùn-ún àti owó ilẹ̀ Adúláwọ̀ ($500 million USD) láti pèsè àwọn nkan ìrànwọ́ fún "àwọn ilẹ̀ Adúláwọ̀ àti àwọn nkan ìṣẹ̀dá" láàrin ọdún méjì, a gbé ìròyìn Rwanda jáde.
ọ̀rọ̀ yìí, ó tún sọ fún àwọn àlejò níbi ayẹyẹ náà pé, owó tí ìbílẹ̀ náà bá ti ṣe yóò wáyé ni ì lines of credit tí àwọn ọ̀dọ́ máa ń rí sí, tí yóò tún jẹ́ ètò ìdásílẹ̀ fún àwọn iléeṣẹ́ náà àti gẹ́gẹ́ bí ìdásílẹ̀.
ọ̀rọ̀ yìí ní wípé ọ̀dọ̀ àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè yìí kò leè gba ìdàgbàsókè àti à capacity láti pèsè ìrànlọ́wọ́ fún àwọn ọmọ iṣẹ́ ìgbáyékéyìí tí wọn ò sì ń wait, gẹ́gẹ́ bí Afreximbank ti ṣe sọ.
Wọ́n tún sọ̀rọ̀ báyìí:
Àwọn iṣẹ́ ìwàásù ò ní jẹ́ kókó nínú àwọn iṣẹ́ ìwàásù àti àṣà, ilẹ̀ Adúláwọ̀ kò ṣì wà níbẹ̀ láàrin orin, ọ̀nà àti àwọn nkan ìṣe àtàwọn nkan ìṣe bí wọ́n ṣe gbé ní orin, ìtàn, ìwé, film àti tiẹ̀ di tẹlifíṣàn.
Àwọn orílẹ̀-èdè Adúláwọ̀ ń lo àwọn ohun ìṣẹ̀dá ju bí wọ́n ṣe ń export tàbí trade amongst themselves.
Ààrẹ gbósùbà fún "ìdàgbàsókè àwọn akọrin orílẹ̀-èdè Íjípìtì ní ọgọ́rùn-ún ọdún tí ó kọjá".
ọjọ́ kejìlá oṣù Ọ̀pẹ ọdún-un 2019, Afreximbank gba ife-ẹ̀yẹ ìgbàmì ọ̀hún ní Ifáfitì International Fashion Awards (IFA) tí ó wáyé ní ìlú Cairo fún ipa tí ó ń ṣe nípa ìtẹ̀síwájú ilẹ̀ Adúláwọ̀.
Ọ̀rọ̀ yìí wá gbósùbà fún iṣẹ́ Nollywood.
ẹ̀rọ-alátagbà Twitter, àwọn akọrin tó wà níbi àpéjọ fi ìfẹ́ hàn fún àwọn ètò tí ó wáyé ní àpéjọ tí ó wáyé ní gbọ̀ngàn àpérò tí ó wà ní ìlú Kigali ìbílẹ̀:
Ọ̀ràn-ọ̀ràn 2018 CAX tí ó wáyé ní ìlú Cairo, akọrin orin orílẹ̀ èdè Nàíjíríà D'Banj sọ fún àwọn akọrin àti olùdarí:
ìròyìn tá a nílò ni fún àwọn guys pé ohun tuntun yìí ni irú ìbẹ̀rẹ̀ oògùn tuntun oil àti bí kò bá ṣe bẹ̀rẹ̀ nípa ohun tí ó jẹ́ kí onírúurú iṣẹ́ ìkọ̀kan bẹ̀rẹ̀.
ìdíje CAX ọdún 2020 yóò máa tẹ̀síwájú nínú ìparí ètò CAX lórí ayélukára-bí-ajere ti ìgbà kejì Intra-African Trade Fair (IATF2020), tí yóò wáyé ní September 1-7, 2020, bákan náà ni Kigali ìlú Kigali ìbílẹ̀.
Àwọn Broadcasters láti Nàìjíríà join ayẹyẹ ọjọ́ òde òní káàkiri àgbáyé ọdún 2020
Ẹ̀rọ — Ènìyàn tí ó dín jù lọ, tí ó sì máa ń wà létòlétò fún ìdàgbàsókè
Ọkùnrin kan ń gbé ẹ̀rọ-alátagbà ti ẹ̀rọ ayélujára wá sí òun. Àwòrán láti ọwọ́ọ Muhammadtaha Ibrahim Ìmọ̀ràn via CC BY 2.0.
Àmọ́ kò sí ìgbàgbọ́ pé orí rédíò náà ti ṣe ipa tó lágbára fún ìdàgbàsókè àgbáyé.
Àjọ Orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà tó ń kọ́ ẹ̀kọ́ nípa iṣẹ́ ìtàkùrọ̀sọ àti àṣà tó jinlẹ̀ fún rédíò, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) ti kéde pé ọjọ́ 13 oṣù Èrèlé ni àyájọ́.
ìgbìmọ̀ àjọ UNESCO set aside this day to draw attention to the power of radio — which remains the most affordable and portable medium to reach the widest audience.
Àwọn broadcasters joined radio practitioners around the world to honor the powerful role that radio plays in global development.
"Bó tiẹ̀ jẹ́ pé ilé iṣẹ́ ìròyìn tuntun yìí ń lọ lọ́wọ́ kárí ayé pẹ̀lú ọ̀nà tí a ń ṣe tán, ilé iṣẹ́ ìròyìn radio jẹ́ ọ̀nà kòtẹ́milọ́rùn fún ọ̀pọ̀ èèyàn láti kọ́ ọ̀rọ̀ wọn lọ sí àwọn ibi tó jìnnà, radio jẹ́ ọ̀nà kòtẹ́milọ́rùn jù lọ fún àwọn akọ̀ròyìn láti kọ́ ọ̀rọ̀ wọn lọ sí ibi òkejì àti àwọn à
Ọ̀jọ̀gbọ́n George Bako sọ̀rọ̀ níbi ètò Àyájọ́ Àgbáyé tí wọ́n ṣe nílùú Èkó, lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
Àwòrán láti ọwọ́ọ Yoòbá, a lò ó pẹ̀lú àṣẹ.
Àjọ aládàásí orílèdè Nàìjíríà FRCN — tí a tún mọ̀ sí orílè èdè Nàìjíríà – ni ilé-iṣẹ́ aládàásí orílè èdè yìí jẹ́ ilé ìgbóhùn sáfẹ́fẹ́ ní ìlú èkó nínú mẹ́ta, àwọn mẹ́ta míì tí wọ́n ti kópa nínú rẹ̀ ni: Radio One 103.5 FM, Metro 97.7 FM àti the multiple award-winning Bond 92.9 FM.
Àwọn ikọ̀ agbóhùnsáfẹ́fẹ́ kọ̀ọ̀kan — tí àwọn olùdáwọ́ọ wọn sì máa ń share of the market — broadcasts ní èdè Gẹ̀ẹ́sì, Gómìnà Pidgin, Hausa, Igbo àti Yorùbá.
Ẹ̀rọ-alátagbà ni ó máa ń wà lóríṣiríṣi ìròyìn ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà. FM (afẹ́fẹ́ aṣọ modulation) jẹ́ ọ̀kan lára èyí tí ó pọ̀ jù lọ, ṣùgbọ́n èyí tí ó ń jẹ́ AFM (afẹ́fẹ́ aṣọ modulation), gẹ́gẹ́ bí Ẹ̀ka Ìtàkùrọ̀sọ Agbéròyìnjáde ti Ilẹ̀ Yúróòpù —ti orí rédíò ti náà ti bẹ̀rẹ̀ sí í gbàgede.
Ọdún 2019, Bond FM wà ní ipò karùn-ún mú ní ìpínlẹ̀ Èkó gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ agbóhùnsáfẹ́fẹ́ tí ó pọ̀ jù ní èkó, gẹ́gẹ́ bí ètò ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò orí rédíò ti Orílẹ̀ èdè Nàíjíríà Nigeria Diary Radio Stations Rating of August 2019.
Ìṣàjọyọ̀, àwọn aṣojú láti orílẹ̀-èdè Nàìjíríà took to Twitter láti fi àfẹ́fẹ́ sí orí rédíò:
ọ̀gá àgbà fún ìròyìn àti ìsọfúnni ti ìpínlẹ̀ Plateau, Dan Manjang, panupọ̀ mọ́ àwọn akọ̀ròyìn níbi gbogbo láti ṣèrànwọ́ fún "ẹ̀kún ìyà, àti ìrora" tí wọ́n gbà láti mú ìgbé ayé ìròyìn bá ọmọ ìlú, tí wọ́n sì ń mú àwọn ènìyàn entertained:
Ọdún 1933 ni wọ́n bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe iṣẹ́ ìgbóhùn sáfẹ́fẹ́ sí Ilé Iṣẹ́ Agbéròyìnjáde (RDS), níbi tí wọ́n ti gbé ẹ̀rọ-alátagbà loudspeakers installed ní ibi tí wọ́n ti ń gbé fún àwọn ènìyàn láti ṣe àkọsílẹ̀ èdè Gẹ̀ẹ́sì ti Orílẹ̀-èdè England fún ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ àwọn ènìyàn.
ọdún 1950, ilé iṣẹ́ amóhùn-máwòrán náà gbé orúkọ tuntun — Àjọ tó ń rí sí ètò ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò náà (NBS) — àti lẹ́yìn ìgbà tí ó di ẹ̀ka ọ́fíìsì orílẹ̀-èdè Nàìjííríà, Àjọ tó ń rí sí ètò ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò náà (NBC), pẹ̀lú àwọn orí iṣẹ́ takuntakun láwọn agbègbè tó wà ní orílẹ̀-èdè Nàìjííríà. NBC lẹ́yìn náà di
"Ní ọdún 1939 ni wọ́n dá iṣẹ́ ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ rédíò àkọ́kọ́ ní Nàìjíríà.
A ṣe ilé iṣẹ́ agbóhùnsáfẹ́fẹ́ kan ní ọdún 1944 gbé," gẹ́gẹ́ bí ilé iṣẹ́ oníròyìn Legit media online.
Ìgbà àkọ́kọ́ ni RayPower FM, ẹ̀rọ ayélujára àkọ́kọ́ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ni wọ́n dá sílẹ̀ ní ọdún 1994, títí di báyìí lọ́dún 2007, àwọn èèyàn lè ní ẹ̀rọ ayélujára ní gbogbo kárí ayé ni wọ́n lè máa gbádùn ètò ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ ní gbogbo orílẹ̀-èdè kárí ayé, gẹ́gẹ́ bíi ẹ̀rọ alátagbà.
Ẹ̀rọ-alátagbà ti kọ́kọ́ ṣe iṣẹ́ fún àwọn ènìyàn láti wo àwọn ìpinnu, kí wọ́n lè rí iṣẹ́ àti ṣe iṣẹ́ ìwúrí fún àwọn ènìyàn, kí wọ́n sì ṣe iṣẹ́ ìwúrí fún àwọn ènìyàn.
ọdún-un 2019, Ilé iṣẹ́ Ìgbéròyìnjọ African Independent Television àti RayPower FM di ẹ̀rọ ìgbàlódé fún Àjọ Tó Ń Gbéròyìnjọ (NBC) fún ìròyìn tí ó ní irúfẹ́ ìkórajọ àti ìpolongo tí ó ń tako ìjọba.
Àkọ́kọ́ ní ọdún-un 2019, wọ́n dá ilé-iṣẹ́ Jay FM ní ìlú Port Harcourtkan sílẹ̀ fún ẹ̀sùn tí wọ́n fi kàn wọ́n pé wọ́n ń sọ̀rọ̀ sí ìjọba.
Ẹ̀rọ-alátagbà Orí rédíò fún ọmọ Orílẹ̀-èdè Nàìjíríà gẹ́gẹ́ bí "iṣẹ́ agbára fún ọmọ̀lẹ́yìn," àti ṣe pọ̀ pẹ̀lú àwọn alẹ́nulọ́rọ̀ tí ó kárí ayé nínú ìyíkoto Ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ ọdún 2020.
Àwòrán láti ọwọ́ọ Muhammadtaha Ì'ajì, a lò ó pẹ̀lú àṣẹ via CC BY 2.0.
Ìfìmọ̀ ńlá-làsàn tó ń gbé àwọn ìkùnrin àti ìwọ̀-oòrùn
Àjọ UNESCO implores all nations to celebrate World Radio Day through partnership activities that cut across boundaries by involving all broadcasting associations and organizations, media organizations, government-owned, private and non-governmental organizations.
Àkòrí ọjọ́ kẹtàdínlógún ìdíje àgbáyé ń bọ̀ ni "Iṣẹ́ ìgbéròyìnjáde àti ìdàgbàsókè."
Ìdárayá orílè èdè Nàíjíríà ti ní ìgbáradì motto of uplifting the people and uniting the nation" nípa fídíò ìròyìn, oníròyìn àti ìkéde tí yóò mú ìgbé ayé ìdẹ̀rùn bá gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, ní èyí tí yóò mú ìgbé ayé ìdẹ̀rùn bá ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
Àtìgbà yìí wà ní ìgbà tí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ti ní ìyàsọ́tọ̀ àti ìjàm̀bá nípa ẹ̀yà, ọ̀nà àti àṣà orílẹ̀-èdè náà.
Ilẹ̀-òkèèrè ọdún-un 2019 ranked Nàìjíríà wà ní ipò kẹrìnlá jù lọ lágbàáyé àti kẹsàn-án lágbàáyé ní ilẹ̀ Afirika.
Àfiyèsí láti ọdún 2011, Boko Haram, tí ó jẹ́ ẹgbẹ́ afẹ̀míṣòfò ẹlẹ́sìn Islamist tí ó wà ní àríwá ìwọ̀-oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ti ní orí àyípadà ìbẹ̀rù, nítorí àwọn ọ̀daràn tí wọ́n ń ṣe ìkọlù yìí ti lé ẹgbẹẹgbẹ̀rún ikú àti ìgbẹ̀gbẹ̀rún mílíọ̀nù nílé lórí mọ́.
À ń sọ more: Nàìjíríà: Ìpínlẹ̀ — òótọ́ tàbí ìrírí àwùjọ?
Àwọn aláṣẹ ilé-isẹ́ tó ń mójútó ètò ìliftá yìí tún ṣe àjọyọ̀ọ̀kan láti sàmì àyájọ́ àwọn orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ọdún 2020.
A kọ́kọ́ ṣe àgbéyẹ̀wò ìwé ìròyìn kan tí ó ní ẹgbẹ̀rún kan àti ọgọ́rùn-ún méjì (1,200) lórí "ohun tí mo fẹ́ gbà gbọ́ sí orí rédíò" fún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-ẹ̀kọ́ ilé-ìwé.
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ agbéròyìnjáde kan fi ṣe àgbékalẹ̀ ìṣègùn ọ̀rọ̀ márùn-ún kan lórí bí iṣẹ́ ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ ṣe lè débá àwọn ènìyàn nínú ìdìbò ìgbéròyìnjáde náà. Àwọn ènìyàn méjì wá láti orí àwọn ẹ̀rọ ayélujára jẹ́.
Ẹni ọdún mẹ́ẹ̀ẹ́dọ́gbọ̀n ọ̀kọ̀rí Ayọ̀olúwa ti Mater Christi Catholic Girls' High School, Igede Èkìtì, ìpínlẹ̀ Èkìtì, recalls the first time she encountered radio at the age 5:
Mo rò pé ọmọ ọdún márùn-ún nígbà tí mo fẹ̀yìntì ní orí rédíò kọ̀ọ̀kan.
Mo fi ọ̀pọ̀lọpọ̀ àkàsọ̀ rèé, àkókò yẹn wáyé.
Ìyẹn ó bà mí gan-an láti gbọ́ ohùn-un tí ó ń jáde nínú "box" yìí, ó sì rò wípé àwọn ènìyàn tí ó wà nínú rẹ̀ ti di èrògbà.
Mo bẹ̀rù síbẹ̀ bi bàbá mi àti béèrè bóyá ó ṣe sọ bóyá ó ṣe máa ń ṣàlàyé ohun tí ìfọ̀rọ̀wọ́rọ̀ kan fẹ́ sọ fún mi.
Ní Ní Ní Ní Ní Ní Ní Ní ọjọ́ 12, àwọn ọmọ ilé-ìwé ẹ̀kọ́, àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-iṣẹ́ ìkọ̀kọ́ ìròyìn, àwọn akọ̀ròyìn àti àwọn ọ̀gá agbéròyìnjáde láti iṣẹ́ ilé iṣẹ́ ìròyìn láàárín-in ìpínlẹ̀ Èkó pàdé àwọn olólùfẹ́ẹ Lekki Coliseum nílùú Èkó fún ìpàdé àkọ́kọ́ láti sọ ohun tí ó tun ṣe pàtàkì nípa iṣẹ́ ìgbóhùnsáf
Ní Ní Ní Ní Ní Ní Ní Ní ọjọ́ 12, àwọn ọmọ ilé-ìwé ẹ̀kọ́, àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-iṣẹ́ ìkọ̀kọ́ ìròyìn, àwọn akọ̀ròyìn àti àwọn ọ̀gá agbéròyìnjáde láti iṣẹ́ ilé iṣẹ́ ìròyìn láàárín-in ìpínlẹ̀ Èkó pàdé àwọn olólùfẹ́ẹ Lekki Coliseum nílùú Èkó fún ìpàdé àkọ́kọ́ láti sọ ohun tí ó tun ṣe pàtàkì nípa iṣẹ́ ìgbóhùnsáf
Àwòrán láti ọwọ́ọ Yoòbá, a lò ó pẹ̀lú àṣẹ.
Àwọn aládàásí aládàásí náà tí sun ló wálẹ̀, àwọn aṣojú-lórí-ẹ̀rọ aṣojú-ìlú Ọ̀túnba Gani Adams tí ó jẹ́ Ààrẹ Ọ̀nà Kakanfò fún ìlú Yorùbá àti àwọn àlejò pàtàkì àti àwọn ènìyàn pàtàkì tó jọ wá sí pápá ìṣeré Lekki Coliseum fún àgbékalẹ̀ ètò ìgbéròyìn fún àjọ̀dún àgbáyé.
Àwọn akọ̀ròyìn tẹlifíṣọ̀n bíi Cordelia Okpei àti ọ̀pọ̀ àwọn mìíràn ṣe àgbékalẹ̀ẹ ìṣẹ̀lẹ̀ náà.
Lára àwọn èèyàn ni wọ́n fún ní àmì-ẹ̀yẹ ọ̀pọ̀lọpọ̀ fún iṣẹ́ takuntakun tí wọ́n ṣe fún ìdàgbàsókè ilé-iṣẹ́ agbóhùnsáfẹ́fẹ́ àti iṣẹ́ mímú fún ìdàgbàsókè àwọn ènìyàn.
Ìṣẹ̀lẹ̀ yìí wá bèrè fún ètò orí ẹ̀rọ-ìgbàlódé fóònù, nígbà tí àwọn olùtẹ́ẹ̀lì gbà tán gba ìpè àwọn èèyàn lọ sí “happy World Radio Day” ní èdè àwọn ilẹ̀ wọn àti ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀:
Ọ̀kan kò sí lára àjọyọ̀ ayẹyẹ náà. Ohùn àwọn èdè Ohùn Àgbáyé mìíràn ló gbọ́ Ohùn Àgbáyé jáde ní Metro 97.7FM. Àwọn arákùnrin àtàwọn atúmọ̀ èdè tí ó ti jagun fẹ̀yìntì kan ránsẹ́ nínú ìròyìn náà káwọn tó ti jagun fẹ̀yìntì kọ ìròyìn náà.
Ọjọ́ ìbí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ọdún 2020 ni ìgbà tí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà yóò máa ṣe ayẹyẹ ọlọ́dọọdún, àmọ́ àwọn alẹ́nulọ́rọ̀ àti àjọ tó ń fẹ́ atúmọ̀ ètò sọ pé ó máa di ayẹyẹ ọlọ́dọọdún.
olóòtú yìí nírètí pé àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá gbà pé a ti ṣàmúlò ẹ̀rọ ìgbàlódé rẹ̀
Lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, àmì òye Yorùbá ò ní pẹ̀lú àwọn akọrin àkọ́kọ́ lọ́jọ́ iwájú?
Ọmọ-ẹ̀yẹ Chief Tolúlàṣẹ Ògúntósìn stands next to the paramount king of Yorùbáland, the Ọọ̀ni of Ifẹ̀, where he seated.
Àwòrán láti ọwọ́ọ Chief Ògúntósìn.
Ọdún Àwọn Èdè Àbílẹ̀ ti Ọdún Àtẹ̀yìnwá ti Ọdún 2019 àti Ọdún Àtẹ̀yìnwá ti Èdè Àbílẹ̀ 2022-2032, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ ti bẹ̀rẹ̀ sí í ṣe gbogbo àwọn ohun kan láti sọ èdè Adúláwọ̀ di mímọ̀.
Àmọ́, ṣeé ṣe kí wọ́n máa lè sọ èdè Yorùbá lédè Latin script may soon become a thing of the past gẹ́gẹ́ bí ọkùnrin kan tó jẹ́ ọkọ̀ Yorùbá, olórí Ògúntósìn tó sì ti ń gbé ní Benin, ìwọ̀ oòrùn Ilẹ̀ Adúláwọ̀ ti ṣe àmúlò ẹ̀rọ ìgbàlódé kí wọ́n máa lè sọ àwọn ìwé tó dá lórí ọ̀rọ̀ Yorùbá.
ṣeé ṣe kí ẹ̀rọ ìgbàlódé Yorùbá kó má bà jẹ́, ó sì ti wà ní ìrètí pé ó máa rọrùn fún àwọn ọdún tó lé ní ọgọ́rùn-ún (100) ọdún.
Ògúntósìn nínú ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò oríi Whatsapp pẹ̀lú Ohùn Àgbáyé.
Àwọn babańláa rẹ̀ ti ń rìnrìn àjò láti ìlú Yorùbáland — tí wọ́n ń pè ní Benin lọ sí Nàìjíríà — láti ṣe àgbékalẹ̀ “àwọn ọ̀rọ̀ inú ìbílẹ̀” tí àwọn babańláa rẹ̀ ránṣẹ́ sí i.
Arákùnrin Ògúntósìn ní ìgbàgbọ́ pé àmì òun ni Odùduwà, bàbá àwọn Yorùbá, ní àpẹẹrẹ àtẹ̀yìnwá — àmọ́ wọ́n ti di òun jáde.
Àwọn ìránlẹ̀ mẹ́ẹ̀ẹ́dọ́gbọ̀n (25) ló wà ní gbogbo ọ̀pọ̀lọpọ̀ èyí.
Àwọn ọ̀mọ̀ èdè Adúláwọ̀ ń sọ wípé bí ilẹ̀ Adúláwọ̀ ṣe ń grow, ó nílò àwọn ìkọ̀wé tàbí ìmọ̀ ìkọ̀wé.
Ìmọ̀ èdè àti àdàwólulẹ̀ ìlú Niger-Congo bíi Yorùbá ṣe gbòdì sí ìwography to ṣe àkóso ọ̀rọ̀ its and philosophy.
Àwọn ọ̀rọ̀ tó ń jẹ́ Yorùbá: Bí àwọn èdè ṣe ń sún mọ́ languages
ọdún 1843, Reverend Samuel Àjàyí Crowther ní ẹgbẹ́ aṣáájú-ọ̀nà àwọn aṣáájú-ọ̀nà ní ìjọba àwa Ẹlẹ́rìí Jèhófà developed the Yorùbá orthography by adopting Latin script with diacritics — tàbí accent marks.
Lẹ́yìn ìgbà yìí, àwọn ìwé ìròyìn tó wà ní Bíbélì jáde lédè Latin script instead of Ajami, ìyẹn èyí tí wọ́n lo láti ọdún 1843 láti kọ àwọn èdè Ìbílẹ̀ Adúláwọ̀ fún àwọn èèyàn bíi Yorùbá àti Hausa.
Àwọn adájọ́ tó ń sọ èdè kan ní gbàgbọ́ wípé bí wọ́n ṣe fi Bíbélì Ìwé Mímọ́ ti Ìlànà Ilẹ̀ Adúláwọ̀ ṣe, ìyẹn ń mú kí ilẹ̀ Adúláwọ̀ túbọ̀ ṣe ohun tí wọ́n ń gbà gbọ́.
Instilling this new writing system follows a history of ancient writing systems in Africa, like Egyptian hieroglyphics, the Adrinka collection of the Akan ẹ̀ka ìbílẹ̀ Akan ní Ghana, Ethiopian Ge'ez, the Nsibidi ìkọ́ni tí ó ti wáyé ní ìlà-oòrùn Ilẹ̀-Adúláwọ̀ tí ó ti fẹ́rẹ̀ẹ́ tó 5000 BC, àti Vai ìkọ̀wé tí ó jẹ́ ti ilẹ̀-Adúláwọ̀.
Ńṣe ìdàgbàsókè ọ̀rọ̀ inú àwọn ènìyàn
Àjọṣe Ìmọ̀ Èdè Yorùbá sílẹ̀ Ọmọ Yoòbá fi ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò pẹ̀lú àwọn Ògúntósìn, ní ètò ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò oríi WhatsApp voice note messaging, láti kà á nípa bí ó ṣe discovered this new alphabet.
Arákùnrin Ògúntósìn, tó jẹ́ ọmọ ọdún mẹ́tàlélógójì (43), ṣàlàyé pé lẹ́yìn ìyáàdí bàbá rẹ̀ ní ọdún-un 1997, ó ní láti ṣètò ẹ̀kún fún àwọn èèyàn gẹ́gẹ́ bí ọmọ ọdún tó kù, kò sì tún tẹ̀síwajú lẹ́kọ̀ọ́ ilé-ẹ̀kọ́ tí ó ti kọ́ ilé ẹ̀kọ́ ìkọ́lé.
Àmọ́, gẹ́gẹ́ bí olórí Yorùbá, ó ṣí iṣẹ́ àṣà rẹ̀ nípa uniting the seven ọmọ ìbílẹ̀ Odùduwa Sípéènì, tí ó sì ń ṣiṣẹ́ agbẹnusọ.
Gẹ́gẹ́ bí iṣẹ́ àṣà ìbílẹ̀ rẹ̀ ṣe ń sún mọ́ṣẹ́, síbẹ̀ ó fẹ́ kí ìṣiṣẹ́ ó ṣe túbọ̀ ṣe.
Àárín ọdún 2011, ó kọ́ ẹni tí ó jẹ́ babaláwo tàbí “onítara” ní Ifa, òyìnbó Yorùbá tó jẹ́ god of wisdom.
Ẹlẹ́rìí Jèhófà, Ọlókun Awópẹ̀tu, sọ fún un pé òun máa wá sí àgbègbè ẹ̀yìn Farasinmi ní ìpínlẹ̀ Badagry, ìpínlẹ̀ Èkó, àti pé òun máa wá ohunkóhun tí ó bá kàn án sí gbọ̀ngbọ̀n ẹ̀yìn rẹ̀.
Àmọ́ níbẹ̀, wọ́n rí ohun kan tó jẹ́ láàárín-in rẹ̀, ó sì gbé e lọ sí Porto-Novo, Benin.
Lẹ́yìn tí wọ́n dé ilé náà, iná òde òní.
Àmọ́ kò láwọn ibi tó le nílùú living room, wọ́n máa ń rí àwòrán tó wà nínú mànàmáná ẹ̀rọ ayélujára tẹlifíṣọ̀n.
ṣe pàdé ẹ̀bùn náà nínú òpó inú ìbánisọ̀rọ̀ náà, ó sì gbé fóònù wá sí orí ẹ̀rọ, kó ṣòro èyí láti rí i pé ẹ̀bùn tí ó gbé náà nínú òpó inú ìbánisọ̀rọ̀ náà ti disappeared.
ṣe sáwọn yàrá yìí padà, ó sì rí i ní àárín kan nínúu ilé ẹ̀.
Àárín ọjọ́ yẹn, ó sọ̀rọ̀ under his pillow. Ó sọ fún Ohùn Àgbáyé pé:
Mo ní ìgbà kan pé òun máa wá sí ọ̀nà.
Àmọ́ nígbà tí mo bẹ̀rẹ̀ sí í wò ó sun, a dark and I was shown the alphabet in the form of light.
ìgbà tí mo bá ń tètè lójú, máa ń ṣe irú ìrètí kan, tí máa ń lọ láti planet sí planet, tí máa ń fi Bíbélì kọ́ àwọn èèyàn lẹ́kọ̀ọ́, tí máa ń fi Bíbélì kọ́ àwọn lẹ́kọ̀ọ́ Bíbélì...
ọdún mẹ́ta sẹ́yìn, ó ń ṣe ìròyìn nípa àwọn ọ̀rọ̀ inú ìṣẹ̀lẹ̀ láìpẹ́, síbẹ̀ ó ṣe ìròyìn nípa rẹ̀.
Àmọ́ ní ìgbà yẹn, lọ́dún 2016, mo lọ sí sun again, mo pàdé ọkùnrin kan tí ó sọ Lámúrúdu, ẹni tó kọ́ mi nífẹ̀ẹ́ agbára, ó sì fi èèyàn ránṣẹ́ mí lọ máa wá gbogbo àwọn orílẹ̀-èdè kárí ayé láti máa kọ́ àwọn ènìyàn lẹ́kọ̀ọ́ nípa àwọn ọ̀rọ̀ yìí.
Mo máa ń rí àwọn ọmọ mi ní ìgbà — àti pé mo máa ń tètè rí i nígbà tí mo bá ń dáadáa mọ́.
Àyípadà bẹ̀rẹ̀ fún Ògúntósìn — òun bẹ̀rẹ̀ sí hán, ó sọ fún Ohùn Àgbáyé.
ṣe pinnu láti sọ ìwọ́de àwọn aṣáájú-ọ̀nà spiritual adviser, Oníkòyí, tó jẹ́ olórí Àjàṣẹ́ ní Port-Novo, ẹni tó rọ̀ wá láti ṣe ohun tí ó fẹ́ kí ọkàn rẹ̀ balẹ̀.
Àfiyèsí yìí wáyé, ó ti ń rìn àjò láti ibi téèyàn sí orílẹ̀-èdè Yorùbáland láti fi ìmọ̀ ọ̀rọ̀ Odùduwà sílẹ̀.
Ìlànà yìí jẹ́ fídíò àwọn Olùkọ́ tí wọ́n ń kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ní kí wọ́n lè kọ àwọn ọ̀dọ̀ wọn ní ìkọ́lé-ìwé ní abala Benin:
Ìpolongo fún àwọn èèyàn láti lóye ìkọ̀wéYorùbá káàkiri
Ní ọdún 2017, àwọn Ògúntósìn, tí ó wà ní iléeṣẹ́ àwọn agbègbè àti àwọn àlejò ní orílẹ̀-èdè Yorùbáland àti láwọn àlejò, ṣe àbẹ̀wò sí Gómìnà Ọ̀ṣun ìgbẹ̀yìn Rauf Arẹ́gbẹ́ṣọlá, tí ó jẹ́ gómìnà ìpínlẹ̀ Ọ̀ṣun ní Òṣogbo, ní orílẹ̀-èdè náà láti solicit support for his newly found Odùduwà alphabet.
Ọ̀jọ̀gbọ́n Arẹ́gbẹ́ṣọlá ṣì wà nípò Mínísítà fún ètò ìrónilágbára lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
A fi lẹ́tà ránṣẹ́ sí Gómìnà Ìpínlẹ̀ Ọ̀sun lẹ́yìn tí wọ́n ṣe ìlérí pé àwọn kùnà láti kọ́ àwọn èèyàn lẹ́kọ̀ọ́ Bíbélì tuntun.
ọdún mẹ́ta kọ́kọ́, àmọ́ àìmọye ìlérí tí Gómìnà tẹ́lẹ̀rí fún Arẹ́gbẹ́ṣọlá láti kọ́ àwọn èlò ẹ̀kọ́ nínú ilé-ìwé ẹ̀kọ́ ní gúúsù ìwọ̀ oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ti run sí i.
ìgbésẹ̀ láti sọ ọ̀rọ̀ àwọn ọ̀dùn sẹ́yìn, Ògúntósìn ti kọ ìwé kan, ó sì ti ṣe àfihàn kan lóríṣiríṣi ètò ìkọ̀tàn fún àwọn ènìyàn — pẹ̀lú àwọn àgbékalẹ̀ ẹ̀rọ tí a kàn wò lórí ẹ̀rọ ayélujára fún àwọn ènìyàn — pẹ̀lú iṣẹ́ àgbékalẹ̀ tí kò rí i lójú ọjọ́ díẹ̀ nítorí ìgbà.
Àwọn Ògúntósìn also uses YouTube, WhatsApp and Facebook Groups: “Ẹ̀kọ́ Aèbàèjìgbè Odùduwà” and "Odùduwà Alphabets" láti promote and teach interested language learners.
ké pe gbogbo àwọn ènìyàn láti ṣe ìtẹ̀síwájú sí ìṣàmúlò èdè Rọ́ṣíà, tí yóò sì jẹ́ kí àwọn Yoholderrùbá kún ìdánimọ̀ nípa èdè àwọn fún ìdàgbàsókè èdè.
Arákùnrin Yorùbá Ọ̀gbẹ́ni Sunday Adéníyì, kó ipa dá àjọ náà lẹ́nu láti fi ẹ̀dà 1,000 copies of the "Aèbàèjìgbè Odùduwà Alphabets" tó jẹ́ ìdánilẹ́kọ̀ọ́ tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ilé-ẹ̀kọ́ ṣe fún àwọn ọmọ ilé-ìwé.
Àwọn ìtúmọ̀ èdè: Kí wọ́n mú ìtúmọ̀ èdèe Google Translate often gets Yorùbá káàkiri àwọn èdè míì — àti ìtúmọ̀ èdè — wrong
Àwọn ìwé ìdánilẹ́kọ̀ọ́ tí wọ́n tẹ̀ jáde ní èdè Igbo, Hausa, Gẹ̀ẹ́sì, àti èdè Faransé ni wọ́n tẹ̀ jáde. Àmọ́ ó ṣe pọ̀ pẹ̀lú ìfọ̀rọ̀wánilẹ́kọ̀ọ́ láti túbọ̀ dá èdè ọ̀hún sílẹ̀ fún ìgbàgbọ́ wọn.
ìgbà àtẹ̀yìnwá ti Odùduwà fún ìdàgbàsókè àwọn ènìyàn.
Àmọ́, ṣíṣe ni láti lè ṣàyẹ̀wò kí wọ́n máa ṣàwárí Bíbélì sí èdè ọ̀rọ̀ yìí.
Gẹ́gẹ́ bí èyí tó wà lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, ìgbésẹ̀ Odùduwà ló ṣe pọ̀ lórí ètò ìdàgbàsókè àti ìdàgbàsókè Yorùbá — ní èyí tí àwọn èèyàn Yorùbá á call èdè wọn.
Iṣẹ́ ìkọ́ni: Bí àwọn èdè ṣe ń evolve
jẹ́ o bá sọ àkàrà tàbí àwọn cake?
Àkàrà tàbí orí òún orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, oṣù Ògún ọdún, ọdún 2013. Àwòrán láti ọwọ́ọ Atimukoh via Wikimedia Commons, CC BY 2.0.
Àwọn èèyàn ti ń lo àwọn èèyàn láti ọgọ́rùn-ún ọdún sẹ́yìn.
ń wo ọ̀rọ̀ "oníjà" tí a gbé láti èdè Faransé sí èdè Gẹ̀ẹ́sì.
lónìí, ọ̀rọ̀ yìí — ọ̀rọ̀ tí a fi gbà láti èdè kan sí èdè kan láìsí ìtúmọ̀ èdè kan láìsí ìtúmọ̀ ọ̀rọ̀ kan pẹ̀lú ìtúmọ̀ kan pẹ̀lú ìtúmọ̀ kan pẹ̀lú ìtúmọ̀ kan pẹ̀lú ìtúmọ̀ kan.
Àwọn tó ń sọ èdè yìí lè sọ káwọn èèyàn jẹ́ ọmọ ìbílẹ̀ sí ọ̀rọ̀ ìjọba, ọ̀nà àti ìjọba bí àwọn èèyàn ṣàpèjúwe ẹ̀yà tí wọ́n fi ń sọ èdè ẹ̀yà.
ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò wọ̀nyí ni wọ́n ṣàmójútó àwọn èèyàn ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìbílẹ̀, àwọn ọ̀rọ̀ àti ọ̀rọ̀ kọ̀ọ̀kan wá láti ràn wá lọ́wọ́ fún àwọn ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò wọ̀nyí.
Àwọn ẹ̀sùn Yorùbá ò jẹ́ ànfààní.
Àwọn èèyàn tó ń sọ èdè Yorùbá ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà gan-an, ogójì (40) mílíọ̀nù èèyàn ló ń sọ èdè Gẹ̀ẹ́sì láti ọdún 1914 sí 1960.
Àwọn ọ̀rọ̀ tó wà nínú Yorùbá ń jẹ́ èdè Gẹ̀ẹ́sì. Ìyàlẹ́nu ọ̀rọ̀ "cup", wọ́n domesticated as kó̩ò̩pù.
Ọ̀rọ̀ tí wọ́n máa ń pè ní "phone" jẹ́ fóònù, "ball" jẹ́ bó̩ò̩lù, àti "television" jẹ́ ọ̀pọ̀ àwọn èèyàn tẹ́lẹ̀tì, pẹ̀lú àwọn èèyàn mìíràn.
Àwọn ọ̀rọ̀ tó tẹ̀ lédè Gẹ̀ẹ́sì tí wọ́n "loan" sí Yorùbá ṣe ń kó àwọn ọ̀rọ̀ rẹ̀ síbẹ̀ fún ìgbà àkókò.
Àwọn àpẹẹrẹ mílíọ̀nù mẹ́rin ló ń sọ èdè Yorùbá tó wà ní apá àríwá orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, àti èdè Hausa tó ń sọ èdè mẹ́rìnlélógójì (44) mẹ́rìnlélógójì ní apá àríwá orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
ọ̀rọ̀ èdè yìí wà láti èdè Arabic, àtàwọn ọ̀rọ̀ bí àlùbáríkà ("blessing"), àlùbó̩sà ("onion") àti wàhálà ("trouble").
ṣe ni àwọn ìkọ̀wé Yorùbá ni wọ́n ti ń lo àwọn ọ̀rọ̀ wọn nínú ọ̀rọ̀ ọjọ́ bí wọ́n ṣe ń gbógun ti èdè náà.
ò sí àpáráàní láti gbọ́ ohun tí àwọn ènìyàn sọ, Bá ò̩mo̩ ye̩n mú bó̩ò̩lu è̩ tàbí "Jàá ọmọọdé fún ìfigagbága náà" ní èdè Gẹ̀ẹ́sì.
tiẹ̀ jẹ́ pé ọ̀rọ̀ bó̩ò̩lú kò sí àwọn tó ń sọ èdè Yorùbá tiyẹ̀, síbẹ̀ àwọn tó ń sọ èdè náà ṣì lè mú kó rọrùn.
Ọ̀kan lára àwọn ìpèníjà tó wà ní èdè Yorùbá fún ìtúmọ̀ èdè náà ni pé àwọn ọmọ ìbílẹ̀ wọn nífẹ̀ẹ́ fi ń túmọ̀ àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá sí èdè Gẹ̀ẹ́sì àti fi wọ́n sọ̀rọ̀ dípò wọn dípò ẹ̀dà Yorùbá.
Àpẹẹrẹ ni ọ̀rọ̀ àkàrà — àwọn tó ń sọ èdè Yorùbá ń túmọ̀ ọ̀rọ̀ béèrè nínú ìbámu pẹ̀lú àwọn ènìyàn —, pàápàá jùlọ pẹ̀lú àwọn àlejò.
Àmọ́, ṣíṣe àtúnṣe sí ọ̀rọ̀ tí wọ́n kọ sórí àwọn ọ̀rọ̀ ẹ̀ ti jẹ́ kí àṣà — tí àwọn èèyàn fi hàn nípasẹ̀ èdè — ṣe ń gbẹ̀yìn.
Àpẹẹrẹ, kò sí ẹni tí ó bá calla sushi jẹ́ èèyàn Japan ni — sushi ni sushi.
Àmọ́ tí èyí bá wáyé fún ọ̀pọ̀ ọ̀rùbá Yorùbá, too, èdè àti àṣà ìbílẹ̀ ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ náà lè yí àyè jáde láyé kọ́ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà àti láyé ìgbà tí àwọn èèyàn ń sọ èdè Yorùbá.
Àpẹẹrẹ, àmàlà jẹ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ oúnjẹ Yorùbá ní àárín-in wọn, pàápàá jùlọ ní àwọn àlejò.
lè wọ ọ̀rọ̀ lédè yìí sí ìlànà àwọn èdè míì tí àwọn tó ń sọ èdè Yorùbá bá sọ̀rọ̀ lórí ọ̀rọ̀ rẹ̀.
ìmọ̀ọ rẹ̀ sí "yam flour" yí ìdánilójú status àti ìtúmọ̀ — "Ìmọ̀-oòrùn Yorùbá."
ṣe àpẹẹrẹ fún ọ̀rọ̀ tí ó ti ń ṣọṣẹ́ Yorùbá "ìfanimorious", tí ó ń di ọ̀rọ̀ ìbánisọ̀rọ̀ pẹ̀lú Urban Dictionary.
Àpèjọ bẹ́ẹ̀ ni "ìgbèrú", tàbí "ọ̀pọ̀lọpọ̀", èyí tí ó wáyé láti ọ̀rọ̀ àwọn èèyàn mọ́kàn-án ní Yorùbá ń sọ.
lè jẹ́ ọ̀rọ̀ ìsọfúnni: èdè Yorùbá kò léṣe sí ọ̀rọ̀ tí kò ní àpapọ̀ ṣ'é sọ́tọ̀ àti àkójọ ṣ'èdá lóríṣiríṣi.
Gẹ́gẹ́ bí a ṣe ń sọ èdèe Gẹ̀ẹ́sì náà, a fi ọ̀rọ̀ iṣẹ́ Yorùbá sílẹ̀ nínú ọ̀rọ̀ tó wà nínú ìwé ìròyìn náà.
Àmọ́ ṣá o, ó yéé pé ọ̀rọ̀ náà wá láti èdè Yorùbá. Èyí jẹ́ ìfẹsẹ̀wọnsẹ̀ fún Yorùbá.
ṣe ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀rọ̀ àwọn ọ̀rọ̀ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà wà nínú ìwé ìdánilẹ́kọ̀ọ́ orílẹ̀-èdè ọ̀hún.
Àwọn ọ̀rọ̀ ìròyìn Yorùbá yóò ṣe iṣẹ́ ribiribi pẹ̀lú bí àwọn tó ń sọ èdèe rẹ̀ ṣe ń kópa fún ìgbòkègbodò wọn; Bákan náà, ètò ìròyìn yìí tún máa ṣe yẹ́bẹ́yẹ́ fún gbogbo àwọn tí ìṣẹ̀lẹ̀ ń bọ̀ lọ́nà.
Àmọ́ ní báyìí, ó máa mú kí wọ́n tún ṣe ìwádìí lórí èdè yii tí wọ́n ń sọ ní Niger-Congo káwọn èèyàn mọ̀.
Lòdì sí ìtúmọ̀: Ìdí tí orúkọ ìtúmọ̀ èdèe Google Translate often gets Yorùbá káàkiri àwọn èdè míì — àti ìdí tí ó jẹ́ ìtúmọ̀ èdè — wrong
Ọ̀pọ̀ ìtúmọ̀ èdè ni àwọn ọ̀kọ̀ọ̀kan fi ọ̀rọ̀ múlẹ̀
Ìgbìmọ̀ Wikimedia User Group Nàìjíríà, oṣù Ọ̀wàrà ọdún 2018 ní àwòrán Wikimedia Commons CC.BY.2.0.
Ọ̀rọ̀ sísọ orí ayélujára ti dàgbà lórí ayélujára gẹ́gẹ́ bí èdè "àkóso" ìjọba àpapọ̀ láti ìgbà tí wọ́n ti ṣàmúlò ẹ̀rọ ayélujára.
ọdún 2020, ó lé ní ìdókòòwò ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ lórí ayélujára ti wà ní èdè Gẹ̀ẹ́sì, gẹ́gẹ́ bí ìjọba WebTech3 ṣe sọ.
Àmọ́ bí àwọn ènìyàn ṣe ń lóòótọ́ lórí ayélujára tí wọ́n ń sọ èdè àwọn lọ́kùnrin àti lóbìnrin, ti fa àyípadà ìmọ̀ èdè tuntun – immediate access to àwọn ìtúmọ̀ èdè tó wà ní multiple languages with the click of a button.
ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé-iṣẹ́ ìmọ̀ òfuurufú ló ti ń sa iṣẹ́ lórí ọ̀rọ̀ àwọn ọ̀rọ̀ kọ̀ọ̀kan tí kò sí Gẹ̀ẹ́sì, ìyẹn ló ń pa ọ̀nà fún ètò àyíká ní èdè mélòó kan. Google, Yoruba Names, Masakhane MT àti ALC jẹ́ àpẹẹrẹ àwọn ìgbìmọ̀ ìmọ̀ ìmọ̀ ìmọ̀ ìmọ̀ òfuurufú tí wọ́n ti ń fẹ́ ìmọ̀
ìparí oṣù February 2020, Google kéde pé àwọn yóò túmọ̀ àwọn èdè márùn-ún tuntun sí àwọn àtẹ̀jáde ìtúmọ̀ èdè wọn, títí kan Kinyarwanda, Uighur, Tatar, Turkmen àti Odia, lẹ́yìn ìdúnrin ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ lórí àwọn àtẹ̀jáde ìtúmọ̀ èdè náà.
A man looks perplexed while reading a text online. Àwòrán láti ọwọ́ọ Oladimeji Ajegbile, àtẹ̀jáde via Pexels.
Àmọ́ tiẹ̀ jẹ́ pé kẹ́ ẹ bá clicked on the translation option and realized that the Bíbélì èdè Gẹ̀ẹ́sì tó wà lórí ọ̀rọ̀ yìí ni èyí tó fẹ́rẹ̀ẹ́ tó?
Àmọ́ nígbà mìíràn, kò tẹ́ mi lọ́nà tó?
ọ̀pọ̀ èèyàn ló máa ń ronú nígbà tí wọ́n bá ń ṣiṣẹ́ lórí ìtúmọ̀ Bíbélì yìí àti bí wọ́n bá ń ṣe ìṣiṣẹ́ nípa èdè yìí.
Ẹ̀rọ-alátagbà Twitter ń túmọ̀ èdè Yorùbá sí èdèe Google Translate ju ìmọ̀ọ́lé kan lọ, àti ìbámu pẹ̀lú wọn ò jẹ́ kí ó burú — orúkọ àwọn ọ̀rọ̀ kan ni ó dáa.
Ìdí tí ó fi wá jẹ́ kí àwọn iléeṣẹ́ náà máa ṣe àyẹ̀wò fínnífínní sí ìtumọ̀ èdè wọn fún ìròyìn lórí ẹ̀rọ ayélujára.
Àmọ́ èdè yìí lè máa wà nínú àwọn èdè kan, àmọ́ àwọn èdè bíi Yorùbá àti Ìgbò, méjì tí wọ́n jẹ́ èdè méjì láti orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ṣe ni wọ́n á le bẹ́ẹ̀, àmọ́ wọ́n á máa fi àtúnṣe sí gbogbo ọ̀rọ̀ yìí láti fi ọ̀rọ̀ sọ̀rọ̀ lédè yìí.
Gẹ́gẹ́ bí a ṣe sọ nípa why it has taken Google ọdún mẹ́rin láti fi àwọn èdè márùn-ún tuntun sílẹ̀, alàgbà iléeṣẹ́ náà ṣàlàyé pé:
Ìtúmọ̀ Èdè Google Translate kọ́ àwọn ìtúmọ̀ tí ó wà lórí ayélujára wà lórí ẹ̀rọ ayélujára, tí àwọn èdè yìí kò ní àfààní láti ṣàtìlẹyìn wọn, láti ṣeé ṣe fún ètò wa láti ṣàtìlẹyìn wọn lọ́wọ́.
Àmọ́ torí ì advances tí à ń ṣe nínú ẹ̀rọ ìgbàlódé àti ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí àwọn ará wa ń gbé nínú ìkànnì wọ̀nyí, a ti ṣe àtìlẹyìn fún àwọn èdè yìí láti ṣàtìlẹyìn mọ́.
Yàtọ̀ síyẹn, èèyàn ọ̀pọ̀ èèyàn kò bẹ́ẹ̀ ní irú àwọn ìkographies – tàbí ìtúmọ̀ – ní èdè yìí.
Àmọ́ nípa ìṣòro, ìtúmọ̀ tó dáa kì í ṣe torí pé àwọn ìṣòro wọ̀nyí kò yí ìdíwọ́ fún ìtúmọ̀ tó dáa.
Ọ̀pọ̀ àwọn ẹ̀rọ ìgbà ló mú kí wọ́n má sọ̀rọ̀ yìí, papàá àwọn ọ̀rọ̀ tí àṣà ìbílẹ̀ ń bá sọ.
Àpẹẹrẹ, àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ayaba àti ọbìnrin ní ìtúmọ̀ tí ó wà ní àṣà.
Ọ̀pọ̀ ẹ̀rọ tó mú kí a túmọ̀ àwọn ọ̀rọ̀ méjèèjì sí "queen".
Àmọ́, ní àṣà ìbílẹ̀-àti-cum-cultural vantage point, ó nílò kí wọ́n mọ̀ pé ọ̀rọ̀ ayaba Àgbà àti ọbàìnrin kò yàtọ̀: Ọbàìnrin jẹ́ "queen" ní Gẹ̀ẹ́sì tí ayaba Àbàbà jẹ́ "olórí ìlú".
Gẹ́gẹ́ bí atúmọ̀ èdè yìí ṣe ràn wọ́n lọ́wọ́, ẹ̀rọ ìgbàlódé ti ṣe pọ̀ láti mú àwọn ọ̀rọ̀ àwọn ilẹ̀ Adúláwọ̀ sílẹ̀ ní ẹ̀rọ ayélujára, ìyẹn sì mú kí irú àwọn ọ̀rọ̀ tuntun wà níbẹ̀.
Àwọn èdè ilẹ̀ Adúláwọ̀ ti bẹ̀rẹ̀ sí í wáyé àwọn ẹ̀rọ tuntun bí smartphones àti tablets, gẹ́gẹ́ bí àwọn ọ̀rọ̀ tuntun mìíràn ni wọ́n fi mú kó sọ àwọn ọ̀rọ̀ tuntun wọn.
Àyípadà yìí ló mú kó túbọ̀ rọrùn fáwọn èèyàn láti lóye àwọn èèyàn wọ̀nyí.
Lẹ́yìn tí àwọn ẹ̀rọ tuntun bẹ̀rẹ̀ sí í pọ̀ sí i, àwọn ọ̀rọ̀ inú ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ilẹ̀ Adúláwọ̀ ti ń sún mọ́ra gan-an.
Àpẹẹrẹ, èdè Yorùbá jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tech-influenced words such as erọ amúlétutù ("air conditioner"), erọ Ìbánisọ̀rọ̀ ("phone”) àti erọ Ìlọta ti Ìbánisọ̀rọ̀ ("grinder")
Àtìgbà yẹn ni èdè Igbo ní àwọn ọ̀rọ̀ bíi ekwè nti ("telephone") àti ọ̀pọ̀ àlà ("vehicle").
Àwọn àjọ yìí ti fi àwọn ẹ̀rọ yìí so pẹ̀lú ohun tí wọ́n ń ṣe.
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ kọ̀ ìtàkùrọ̀sọ àti ìtẹ̀jáde ní Yorùbá, àwọn akẹ́kọ̀ọ́ mọ̀ pé èèyàn call TV erọ Amóhùnmáwòrán pẹ̀lú ọ̀pọ̀ ènìyàn.
Àtìgbà yìí ń fa ọ̀pọ̀lọpọ̀ èèyàn àti ìpinnu wọn kan — àwọn akẹ́kọ̀ọ́ máa ń sọ pé video cameras àti recorders can also be called erọ amóhùnmáwòrán based on their functionalities.
Àwọn ìṣòro ọ̀rọ̀ yìí máa ń mú kó rọrùn fún àwọn èèyàn — ó fa ìwúrí ìgbàgbọ́ rárá fún ètò ìṣègùn àti ìmọ̀ ẹ̀rọ.
Gẹ́gẹ́ bí CNN ṣe sọ, lọ́dún 2019, Google bẹ̀rẹ̀ sí ní ìgbà àkọ́kọ́ ṣe ìwádìí ẹ̀rọ ìgbàlódé ní Accra ìlú Ghana, ṣe lóríi ètò “Google Translate's ability to capture African languages more precisely,” gẹ́gẹ́ bí CNN ṣe sọ.
Ìṣèwádìí ọ̀mọ-ìjìnlẹ̀ Moustapha Cisse, tó ń ṣiṣẹ́ lóríi iṣẹ́ ìmọ̀-ìjìnlẹ̀ẹ́nuwò fún iṣẹ́ ìmọ̀-ìjìnlẹ̀ Adúláwọ̀ gbà pé "Adúláwọ̀ tí ó lé ní ẹgbẹ̀rún méjì (2,000) ní láti fi sọ èdè ìbílẹ̀ wà ju ti iye wọn lọ," gẹ́gẹ́ bí CNN ṣe jábọ̀.
ìgbà tí Mozilla àti BMZ ṣe ìpàdé pẹ̀lú ìfọwọ́sowọ́pọ̀ wọn láti gba ẹ̀rọ ìgbàlódé sí èdè Adúláwọ̀. Pẹ̀lú ètò mìíràn báyìí, ó máa ṣe kedere sí i lọ́jọ́ iwájú láti ṣe ìwádìí nínú èdè Adúláwọ̀.
Àwọn ìjọ ní Gíríìsì àti North Macedonia kọ̀ láti ṣe ìjọsìn tó dáàbò bò àrùn COVID-19
"Iṣẹ́ ìjọsìn", àwòrán ọgọ́rùn-ún mọ́kànlá ọdún 1442 láti ọwọ́ọ Fra Angelico "ti apá Gbọ̀ngàn Ìjọba". Láti oríi Wikipedia.
Àwọn tí àrùn COVID-19 ń jẹ́ kọlù ní àwọn Balkan ṣì ń pọ̀ sí i, díẹ̀ lẹ́yìn ni àwọn ṣọ́ọ̀ṣì Kristẹni orílẹ̀-èdè méjì ò ti kọ̀ láti ṣe àwọn ìjọsìn tí yóò mú kí àrùn yìí ṣẹlẹ̀ sí lórílẹ̀-èdè náà.
Ìpàdé tí wọ́n mọ̀ ní Holy Communion tàbí Eucharist ní àwọn ará ìlú Orthodox Christians ń dọ́rẹ́ inú wine by a shared spoon, nígbà tí àwọn ará ìlú Kátólíìkì ń lo oúnjẹ mìíràn láti ọwọ́ ẹnì kọ́lẹ̀.
Ìjọba àpapọ̀ tó ń rí sí ètò ìlera àti àseyọrí (WHO) sọ fáwọn ènìyàn pé kí wọ́n máa tẹ̀ lé fún ànfààní ibà-ẹ̀fọn yìí nígbàkigbà, kí wọ́n sì máa exchange of bodily fluids with air to prevent the spread of the virus by touch, exchange of bodily fluids, àti through the air.
ìwé tí àjọ Orthodox Church gbé jáde ní ọjọ́ 9 oṣù Ẹrẹ́nà ní Gíríìkì ní wọn ò ní jẹ́ kí àwọn èèyàn ṣe ohunkóhun táwọn èèyàn nílò láti lọ́wọ́ pẹ̀lú àwọn ohun èlò.
A tún fi kún un pé "ìjọba kì í ṣe inúnibíni láti fi Kérésìmesì ránṣẹ́ sí inúnibíni náà, àti onígbàgbọ́ ẹ̀sìn ń gbàdúrà lórí àwọn èèyàn tí àrùn COronavirus ṣẹlẹ̀ sí".
ẹ̀ka ọ́fíìsì aṣáájú-ọ̀nà, bishop Klimis tó wà ní Metropolitan of Peristeri, tó wà ní abúlé ìlú Athens, wá sọ pé àwọn tí wọ́n gbà pé àrùn yìí lè fa ẹ̀mí àwọn èèyàn lára ni ẹlẹ́sìn:
Àwa Ẹlẹ́rìí Jèhófà ló máa ń jẹ́ kí ìjọsìn kún inúnibíni.
Ọ̀pọ̀ èèyàn ló ń yọjú.
kéèyàn máa gbàgbé láti gbọ́ pé àrùn yìí lè wà lórí ọ̀rọ̀ yìí kí wọ́n lè fún àwọn èèyàn láàárín Ẹlẹ́rìí Jèhófà.
Ẹ̀mí mọ́kàndínlọ́gọ́rin (89) ni àrùn COVID-19 ṣẹlẹ̀ ní Gíríìsì, àmọ́ kò sí ikú tí ó bá lọ.
Àwọn aláṣẹ orílẹ̀-èdè Gíríìkì ti sọ fún àwọn tí ìṣẹ́ wọn ò tíì ráwọn ilé ẹ̀kọ́, wọ́n sì sọ pé kí ìjọba ṣàtúnṣe sí wọn.
Àmọ́ àwọn aláṣẹ ìjọba kan ń ronú kò sí bí àwọn adájọ́ kan ṣe ń sin Ọlọ́run. Nígbà tí ìsinmi tí ó wáyé lọ́jọ́ Àìkú yìí, ààrẹ àti àwọn míì tí wọ́n jẹ́ olóṣèlú kan wá síbẹ̀ wá síbẹ̀ lọ́jọ́ Àìkú.
ìlú North Makedóníà, àwọn ìjọ tí wọ́n ń pè ní Ìjọsìn Orthodox Church – Ohrid ń ṣe ohun tó ń ṣẹlẹ̀ yìí.
tiẹ̀ jẹ́ pé àwọn ọ̀rọ̀ ẹ̀sìn kò tíì sọ nípa àjàkálẹ̀ náà, wọ́n ṣì ń bá a lọ láti máa ṣe àsọyé Bíbélì.
Àmọ́ ó jábọ̀ nígbà tí ilé-iṣẹ́ ìjọba Prespa-Pelagonia tí wọ́n ń pè ní Pravoslavie.ru (ìyẹn "Orthodox Christianity") ṣe àkọsílẹ̀ àwọn "ìdí èyí tí kò ṣeé ṣe fún àwọn ará ìlú níṣìírí lásìkò ìjọsìn".
ẹnì kan ni aṣáájú-ọ̀nà orílẹ̀-èdè Rọ́ṣíà, Sergey Adonin sọ pé o mọ̀ nípa ìṣẹ̀lẹ̀ àti pé ó ní ìmọ̀ tó ń ṣiṣẹ́ nílé ìwòsàn.
Gẹ́gẹ́ bí ìròyìn náà ṣe sọ, ó ní rule of using the same spoon instituted in the 7th century Bizantium has so far done no harm, because "nígbàtí ìjọba  protects both the parishioners and the priests".
Lórílẹ̀-èdè North Macedonia, àwọn apàṣẹ ẹlẹ́sìn alátakò fi ìfọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ṣọ́ọ̀ṣì hàn sí Ẹlẹ́rìí Jèhófà.
Àpẹẹrẹ, ọ̀kan lára àwọn aládàásí orí-ayélujára — tí ó ti ṣe ìgbékalẹ̀ ìjàfẹ́tọ̀ọ́ àwọn ajìjàfẹ́tọ̀ọ́ tí ó ń tako àwọn alátìlẹ́yìn-in vax lórílẹ̀-èdè náà fi ọkàn Twitter wípé òun ò kópa nínú àwọn ìṣírí ẹ̀sìn:
Ìsọfúnni: Lọ́jọ́ Àsìkò tí mo kọ́kọ́ gbà ní Church of Holy Annunciation tó wà ní ọwọ́ Ilé Ìwòsàn Oníṣègùn tó wà ní Skopje: Mo sì tún ṣe bẹ́ẹ̀ lọ́dún yìí!
Ìbéèrè yín wo lẹ́nu?
ìtàkùrọ̀sọ: Láìka bí àwọn aláṣẹ ṣe pe ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn: Àwọn ará wa gba Ìjọsìn Karùn-ún láàárín àrùn Coronavirus.
ògbótarìí adìtẹ̀ tí ó sọ ní Serbia àti North Macedonia, sọ pé "ọ̀rọ̀ náà kò ṣe serious" àti pé ibà-ẹ̀fọn tuntun yìí kì í ṣe "jẹ́jẹ́ ìbàjẹ́ tí kò, bí ẹ̀jẹ́ ìbàjẹ́ tàbí àwọn tí ẹ̀jẹ̀ ṣe kókó".
lásìkò orílẹ̀-èdè Ítálì, níbi tí ó ti lé ní ọgọ́rùn-ún mẹ́fà ó lé mọ́kànléláàádọ́rùn-ún (631) èèyàn tí àrùn yìí pa, tí àwòrán yìí sì lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́jọ ó lé ọgọ́rùn-ún márùn-ún ( 10,000) ènìyàn, àwòrán yìí sọ pé:
Àwọn ẹlòmíì méje tí wọ́n ti gba àrùn COVID-19 kọ́ ni North Macedonia; 25 ní Slovenia; 13 ní Croatia; six ní Albania; márùn-ún ni Serbia; márùn-ún ni Bosnia; àti zero ni Montenegro.
Ẹ̀ẹ̀gbẹ́gbẹ́ méjìdínlọ́gbọ̀n (28) ni orílẹ̀-èdè Romania àti mẹ́fà lórílẹ̀-èdè Bulgaria.
Àwọn Kristẹni elsewhere
ṣáájú àyíká tí àrùn yìí ṣẹlẹ̀ sí láwọn ìjọ.
Àárín oṣù mélòó kan sẹ́yìn, ọgọ́rùn-ún mẹ́rin àti ọgọ́rùn-ún mẹ́rin (7,400) èèyàn ti pàdánù ààrùn COVID-19 ní South Korea — orílẹ̀-èdè tí kò tíì yẹ kí ìròyìn yìí ṣẹ̀wẹ̀ wá rí — ni wọ́n ṣe àmì ẹ̀yà Shincheonji tí wọ́n jẹ́ ọmọ ìjọ Jésù.
Ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn tí wọ́n fi kàn wọ́n ní ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn — tí wọ́n sábà máa ń pè ní ẹgbẹ́ òṣèlú — àti olórí ẹlẹ́ni ọdún 88 ni wọ́n gba ìjọba sílẹ̀.
Àtọdún yìí ni Ilé Iṣẹ́ Ètò Ìlera ti Korea kéde àwọn ohun tí àwa Ẹlẹ́rìí Jèhófà ṣe láti ṣe nínú ìjọsìn wọn:
Àmọ́ nígbà tí wọ́n ń ṣe Ìjọba Ọlọ́run, àwọn ará máa wear masks.
Gẹ́gẹ́ bí wọ́n bá ṣẹ̀ṣẹ̀ pé kí wọ́n wọlé sí ọgbà ìjọ, wọ́n máa disinfect their hands with a disinfectant tí wọ́n máa ń pààrọ̀ sí ọgbà ìjọ.
ìdí èyí ni pé wọn ò ní figagbága pẹ̀lú ènìyàn.
Wọn ò ní kisẹ́ ọ̀rọ̀ àwọn aláṣẹ Clergy.
Àwọn kò kisẹ́ àwọn ọmọ Icons, àmọ́ wọ́n máa bow before wọn.
A ò ní lo káwọn ìwé náà ní àsìkò ìdúró, wọn ò sì ní lo káwọn ìwé náà ní àsìkò ìdúró.
ọdún mẹ́fà ni wọ́n kò ní láti lọ́wọ́ Clergy, àmọ́ ló máa ń ṣọ́ọ̀ṣì bí wọ́n ṣe kúrò nínú ọjọ́ tí wọ́n kúrò lórílẹ̀-èdè náà.
Àwọn ará máa ṣọ́ Ìrántí Ikú Kristi lọ́jọ́ Àìkú (Sunday Liturgy).
A ò ní ṣèpàdé nígbà tí ẹgbẹ́ àwọn Faithful àti àwọn Catechumens wà láàárín wọn.
Àwọn ṣọ́ọ̀ṣì ní ilẹ̀ Yúróòpù lórí irú bíi ti ṣọ́ọ̀ṣì Kátólíìkì ní Ítálì.
Ìjọba ní Croatia ti bẹ̀rẹ̀ sí fi àwọn òfin dè é, ní orílẹ̀-èdè France, a pilgrimimage site ní ìlú Lourdes ti pa.
Ìjọsìn Orthodox ti Romania sọ ọ́ nínú ìwé ìkésíni náà "àwọn ohun tí wọ́n fi ń ṣe nítorí ìbàjẹ́ ọ̀hún":
Ẹlẹ́rìí Jèhófà tó máa ń bẹ̀rù fún àwọn ará wa kí wọ́n lè pa ojúlówó ẹ̀sìn wọn pátápátá nínú àwọn ọ́fíìsì ṣọ́ọ̀ṣì.
lè béèrè pé kí ọ̀kan lára àwọn ará máa lo ohun tí wọ́n lè fi máa gbà káwọn èèyàn máa gbà káwọn èèyàn náà máa lo ohun tí wọ́n lè fi máa gbà káwọn èèyàn máa gbà káwọn èèyàn náà máa lo.
Lẹ́yìn tí orílẹ̀-èdè Ítálì kéde ìfọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú orílẹ̀-èdè Czech Republic náà, àwọn ìpínlẹ̀ míì bíi Czech Republic náà gbìyànjú láti ṣí ìfọwọ́sowọ́pọ̀ ọjọ́ 10 oṣù Ẹrẹ́nà, irú bí i ti àwọn ilé-ìwé.
Ìjọba orílẹ̀-èdè North Macedonia ti bẹ̀rẹ̀ ìfọwọ́sowọ́pọ̀ wákàtí méjì, wọ́n sì ti shut down àwọn alẹ́nulọ́rọ̀, ilé-ìwé àti àwọn ẹ̀kọ́ fáwọn akẹ́kọ̀ọ́ fún ọ̀sẹ̀ méjì.
Àtẹ̀jáde Ohùn Àgbáyé ṣe àkọsílẹ̀ coverage of the global impact of COVID-19.
Àjọ Nàíjíríà fi òfin de àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàíjíríà ní ìdáríjì ibà-ẹ̀fọn COVID-19.
Ìjọba ti kéde àwọn orílẹ̀-èdè mẹ́tàlá ní orílẹ̀-èdè mẹ́tàlá tí ó lé ní ẹgbẹ̀rún kan (1,000) ààrùn COVID-19.
Àwòrán láti ọwọ́ọ Pete  Linforth, a lò ó ní àṣẹ Pixabay. A lò ó pẹ̀lú àṣẹ láti ọwọ́ọ àwọn ènìyàn.
Àtẹ̀jáde Ohùn Àgbáyé ṣe àkọsílẹ̀ coverage of the global impact of COVID-19.
Ìjọba orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ti sọ àwọn ibà-ẹ̀fọn COVID-19 márùn-ún jáde, èyí mú kí àpapọ̀ àwọn tí wọ́n bá ní àrùn Coronavirus kọ́kọ́ jẹ́ ilé-ẹjọ́, gẹ́gẹ́ bí ọ̀jọ̀rọ̀ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà Centre for Disease Control, orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ṣe sọ.
Àfihàn náà wáyé ní wákàtí méjìdínláàádọ́ta (48) hours lẹ́yìn tí Dókítà E. Osagie Ehanire gbé àkọsílẹ̀ ìrúurú àrùn COVID-19 jáde lọ́jọ́ kẹtàdínlọ́gbọ̀n oṣù Ẹrẹ́nà ọdún tí a wà nínú "Nigerian national inú ọgbọ̀n" nínú oṣù Ẹrẹ́nà ọdún tí ó padà sí United Kingdom ní ọjọ́ kẹtàlá oṣù Ẹrẹ́nà":
Àmọ́ dókítà náà bẹ̀rẹ̀ sí í lo ọjọ́ mẹ́rìnlá 14-ọdún ní ìpínlẹ̀ Èkó, níbi tí ó ti ń fi àbàbọ̀ ibà sílẹ̀ àti cough.
Àwọn dókítà tí wọ́n ń pè ní Infectious Disease Hospital, Yaba, Èkó.
Àmọ́ nígbà tó tẹ̀ lé e nìyẹn, ó sì ti ń gbàtọ́jú nígbà tó tẹ̀ lé e.
iye ilé-iṣẹ́ COVID-19 ṣì ń bá àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà sẹ́yìn, ní ọjọ́ 18 oṣù Ẹrẹ́nà ìjọba ti fi òfin rìnrìn àjò káwọn ọmọ orílẹ̀-èdè mẹ́wàá sílẹ̀, kódà tí wọ́n sì ti fòfin de àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè mẹ́wàá tí iye wọn jẹ́ ẹgbẹ̀rún kan (1,000) ní orílẹ̀-èdè náà jẹ́: China, Italy, Iran, South Korea, Sípéènì, Japan, Faransé, Germany
Àwọn tó bá orílẹ̀-èdè yìí lọ sí orílẹ̀-èdè ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ ṣí rán an lọ́jọ́ mẹ́rìnlá ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ lórílẹ̀-èdè wọn.
ọjọ́ 27, orílẹ̀-èdè Ítálì kan jẹ́ ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà di àmì ẹ̀yẹ tí àrùn COVID-19 ṣẹlẹ̀ ní orílẹ̀-èdè náà.
Ìròyìn: Italian national is the index case of COVID-19 disease in Nigeria
Gẹ́gẹ́ bí ìgbìmọ̀ NCDC ṣe sọ, ó ní ó tún jẹ́ agbábọ́ọ̀lù ẹ̀ náà tí ó ti ṣe àìmọye negative twice lára àwọn tọ́rọ̀ yìí.
Àmọ́ nígbà tí wọ́n ti dá ẹ̀jẹ̀ méjèèjì náà padà, wọ́n sì sọ pé kí wọ́n jáde ní ọjọ́ 13 oṣù Ẹrẹ́nà ọdún 2020, ìjọba NCDC sọ pé.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ènìyàn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà kò bọkàn án nínú ìsọfúnni tí àrùn COVID-19 ń gbilẹ̀ yìí, ó sì ti pè fún ìjọba láti túbọ̀ fòpin sí ìbàjẹ́ tí àrùn náà ń gbilẹ̀ lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
òlo ọmọ orílèèdè Netizen Ayobami decried the slow response of the NCDC. Ó rọ àjọ elétò ìròyìn láti "yá ojú ẹsẹ̀ náà kí ó máa ṣe iṣẹ́!"
Gẹ́gẹ́ bí Gideon ṣe sọ, ó ní ó "should scare all of us" pé, àrùn COVID-19 kò ṣẹlẹ̀ ní Nàìjíríà.
"Ó ń ra àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè tí àjàkálẹ̀ yìí ṣẹlẹ̀ sí" ọ̀rọ̀ onífẹ̀ẹ́ yìí, gbẹ́sẹ̀ lé akọ̀ròyìn Bayọ Olupohunda:
ọ̀mọ̀wé Whitewalker gbà wípé ìfòfindè sí ẹ̀dá àrùn yìí jẹ́ iṣẹ́-abẹ tí ó ń ṣe àkóbá fún àwọn ènìyàn, pàápàá jùlọ fún àwọn tí àrùn yìí ṣàkóbá fún, irú èyí tí ó ń tọ́jú àwọn èèyàn bíi irú èyí:
Ọ̀jọ̀gbọ́n Chikwe dúpẹ́ lọ́wọ́ ìgbìmọ̀ NCDC pé wọ́n "ń ṣiṣẹ́ lárọ̀ọ́wọ́tó kí wọ́n lè pèsè ohun tí wọ́n nílò":
ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ẹrẹ́nà orílẹ̀-èdè Nàìjííríà, wọ́n ní wọ́n fòfin dè ọkọ̀ òfúrufú láwọn orílẹ̀-èdè tí àrùn COVID-19 ń bá, bíi United Kingdom àti China, kí wọ́n ó tó fi òfin de ìdílé òfúrufú náà lọ́jọ́ kejì.
Gbogbo àwọn àlejò tí àjálù yìí ṣẹlẹ̀ sí yóò gba ìdánilẹ́kọ̀ọ́ sí ìdánilẹ́kọ́ fún ọjọ́ mẹ́rìnlá," ìròyìn Cable Nigeria ránsẹ́.
ìjọba Nàìjíríà tún sún ìbẹ̀rẹ̀ ìwé ẹ̀rí ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà sí ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Ìfòfindè àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè náà wáyé lọ́jọ́ Saturday, March 21, 2020, ó máa parí ọ̀sẹ̀ mẹ́rin, èyí tó sì máa sún ọ̀sẹ̀ wọn sí àtúnṣe kí wọ́n tótún ṣàtúnṣe.
Ìwé: COVID-19 Lórílẹ̀-èdè Adúláwọ̀: ‘Òpópónà ìfọwọ́sowọ́pọ̀ ti ẹ̀rọ ayélujára’ gẹ́gẹ́ bí orílẹ̀-èdè ṣe fọwọ́sowọ́pọ̀ fún àjàkálẹ̀ àrùn tó gbòde
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ orílẹ̀-èdè lórílẹ̀-èdè Adúláwọ̀ ti ń ṣe àgbékalẹ̀ àwọn àlàáfíà tí yóò mú kí àrùn COVID-19 ó ṣẹlẹ̀.
ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn àtẹ̀yìnwá yìí ni láti fi òfin rìnrìn àjò sílẹ̀ láwọn orílẹ̀-èdè tí àrùn COVID-19 bá.
ìpalẹ́numọ́
Ìròyìn nípa ìdásílẹ̀ àwọn òṣìṣẹ́ ìlera látàrí àjàkálẹ̀ àrùn COVID-19 tó ń gbilẹ̀ lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àwọn ọmọ ọgọ́rin (70) ọdún kan tí ó ti lo oṣù márùn-ún lórílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà padà sí Nàìjíríà ní ọjọ́ 11 oṣù Ẹrẹ́nà.
Àmọ́ lẹ́yìn náà, àrùn COVID-19 bẹ̀rẹ̀ sí í fa ìbànújẹ́ bíi òjò àti ìrora mucous, bẹ́ẹ̀ sì ni ní ọjọ́ 13 oṣù Ẹrẹ́nà, ó wá sí ilé ìwòsàn tó ń tẹ́wa mọ́ ẹ̀kọ́ ètò ìlera, ní gúúsù ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àmọ́ nígbà tí wọ́n ń pè ní ESUTH káàdì Parklane nígbà tí wọ́n sì fi ọ̀rọ̀ náà lọ sí NCDC fún ìyàsọ́tọ̀ lọ́jọ́ Ẹtì, oṣù kẹrin ọdún yìí.
ọjọ́ 15 oṣù Ẹrẹ́nà, obìnrin náà kú lẹ́yìn tí ìgbìmọ̀ NCDC ṣe pé òun ṣe àmì ẹ̀fọn sí àrùn COVID-19.
Àmọ́, nínú Àpilẹ̀kọ kan tí ó kọ sí Gómìnà ìpínlẹ̀ Enuguà, ọmọbìnrin obìnrin kan fi ẹ̀dùn ọkàn rẹ̀ hàn pé "ìwà pẹ̀lú" àwọn òṣìṣẹ́ ilé ìwòsàn tí wọ́n gbé e lọ sí “ṣíṣe àìnídidi” ibùgbé “àwọn alẹ́nulọ́rọ̀” tí ó sì gbé e sí “àláàárín àwọn alẹ́nulọ́rọ̀”.
Òmíràn níbi àrùn COVID-19 mìíràn presented ní ìlú Èkó, olú-ìlú orílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
ọjọ́ 17 oṣù Ẹrẹ́nà, David, akọ̀ròyìn pẹ̀lú News Wire, ròyìn wípé àìsàn COVID-19 ṣẹlẹ̀ ní ilé-isẹ́ tó ń rí sí Dangote Oil Refinery Company nílùú Ìbèjù-Lekki, Èkó, èyí sì fa ìbànújẹ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ òṣìṣẹ́ ní àwọn òṣìṣẹ́.
ọjọ́ 12 oṣù Ẹrẹ́nà níbi tí ìjì líle tí wọ́n ń pè ní Dangote Refinery gbé wá sí Nàìjíríà láti Mumbai, lẹ́yìn tí ó jáde ní Cairo, lórílẹ̀-èdè Íjípìtì.
Àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ tí Hudeyin ṣe fi hàn pé ọkàn pipefitter developed "ìbàjẹ́, òdì dẹ́kun, ìrora ọkàn àti àìsàn tó ń ṣòro," lẹ́yìn ìṣẹ́lẹ̀ tí ó padà sí orílẹ̀-èdè Íńdíà.
Àmọ́, kò sí adájọ́ bóyá ó yẹ kí àwọn alábòójútó àyíká tó wà ní ìpìnlẹ̀ Dangote sọ́tọ̀ fún àwọn alábòójútó ètò ìlera.
Ọ̀gbẹ́ni Hudeyin tún sọ pé, ilé-iṣẹ́ náà tẹnu mọ́ "àwọn òṣìṣẹ́ àjọ tó ń rí sí regulatory environment" ní orílẹ̀ èdè Nàíjíríà "to put its own interests first", èyí tí ó ń gbẹ́kẹ̀ lé ìlera àti ọmọ ìjọba àpapọ̀.
Àtẹ̀jáde yìí fa ìròyìn àkọ́kọ́ láti sọ pé aláìsàn yìí ti wá sí Ilé Ìwòsàn Infectious Disease Hospital nílùú Yaba ní ìpínlẹ̀ Èkó.
Ṣe ni COVID-19 ṣe ìtúmọ̀ sí òṣèlú àti ìdápadà òṣèlúu China tẹ́lẹ̀ lọ́wọ́?
Lára àwòrán ètò orílẹ̀ èdè China ni ọ̀kọ̀wé mẹ́rin tí wọ́n ń kọ sí 武汉肺炎, tí wọ́n tún ń sọ "Wuhan pneumonia" (pẹ̀lú wọn náà ni wọ́n ṣì ń lò nínú orílẹ̀ èdèe China), bí wọ́n ṣe mọ̀ pé àrùn COVID-19 ṣì ń jẹ́ kí àrùn yìí tó pọ̀ jù lọ, kí àrùn COVID-19 ó sì pọ̀ jù lọ.
Àwòrán ni a fi lò ó pẹ̀lú àṣẹ.
Ìbẹ̀rẹ̀ ohun tí ó bẹ̀rẹ̀ nínú ọgbà oúnjẹ ẹnu omi gẹ́gẹ́ bí ìlera ìpèsè ètò ìlera ti gbárùkù ti ń lọ sí gbogbo orílẹ̀-èdè China.
Lẹ́yìn tí wọ́n mọ̀ nípa Wuhan nínú lọ́jọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ọ̀pẹ ọdún-un 2019, ṣe ni ohun tí ó ṣẹlẹ̀ yìí ṣàkóso ìṣèlú China tí ó sì ti ṣe ìpalára fún ìṣèlú Beijing.
ìgbàgbọ́ tí ìjọba China fi ń ṣe àbójútó ìròyìn lórí ọ̀pọ̀ ọ̀sẹ̀, àwọn ọmọ ìbílẹ̀ China, lápapọ̀ àti àárín gbùngbùn, ṣì ń sún ìròyìn tí ó mú ọ̀rọ̀ náà jáde fún ọ̀pọ̀ ọ̀sẹ̀.
ìgbà tí wọ́n ṣe ìkéde drastic measures to prevent the spread of the epidemic in late January, fún ọ̀pọ̀ ènìyàn ọ̀pọ̀ èèyàn ò bẹ̀rẹ̀ láti ìparí ayẹyẹ ọdún Chinese New Year tí ń bọ̀ lọ́wọ́lọ́wọ́.
Àwọn dókítà àti onímọ̀ ìjìnlẹ̀ ṣì ń ṣe àgbéyẹ̀wò àti ìdí tí kò tọ́ tí wọ́n ṣe ibẹ̀ ṣì máa ń dá apá inú ọ̀hún sílẹ̀, tí ó fa àrùn COVID-2019, ẹ̀yìn èké egbògi tí ó ń kọ́ ẹ̀jẹ̀ sísọ, tí ó sì ń fa ọ̀pọ̀lọpọ̀ pneumonia.
Òmíràn sí ìgbà kan ni pé ó ń jẹ́ pátápátá àwọn ẹyẹ tí ó máa jẹ́ gẹ́gẹ́ bí àfọwọ́ṣìṣe gẹ́gẹ́ bí àfọwọ́ṣìṣe Huanan ìlú ní Wuhan ìlú ní ìgbàgbọ́ tí wọ́n ń gbèrò láti ṣe àrùn yìí.
Ọ̀kan lára ìbéèrè tó ṣe kedere determining the spread of the virus is its transmissibility: bóyá òun lè jẹ́ ẹnì kan sí ènìyàn, bóyá òun lè jẹ́ ẹnì kan sí ènìyàn ju ọ̀pọ̀ èèyàn lọ.
ṣe kedere pé àwọn ẹ̀rí ọ́fíìsì tuntun fi hàn pé àwọn á máa ń fọ́ ẹ̀yà human-to-human transmission, ìyẹn sì ṣe kedere pé ó máa ń ṣẹlẹ̀ kí àwọn alájà virus carrier ṣàyẹ̀wò rẹ̀, èyí mú kí wọ́n máa wá di ṣíṣe.
Gẹ́gẹ́ bí àwọn onímọ̀ ìjìnlẹ̀ náà ṣe ń pè ní “àkọ́kọ́ pípa àwọn èèyàn” àwọn onímọ̀ ìjìnlẹ̀ náà, ìyẹn ń gbà bí èèyàn méjì sí mẹ́ta ní ìparí oṣù Ṣẹrẹ, ìyẹn ní ìyẹn á jẹ́ pé èèyàn méjì sí mẹ́ta ni wọ́n ń pè ní wọn, àmọ́ wọ́n ṣì ń bá a sọ̀rọ̀ nípa bí wọ́n ṣe ń kọ́ àwọn èèyàn lẹ́kọ̀ọ
Gẹ́gẹ́ bí ẹni tí ó jẹ́ infected people rises daily, ìṣòro ìlera ti kọlù ní agbègbè gbùngbùn orílẹ̀-èdè Hubei àti olú-ìlú Wuhan Bíbélì tí ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́ta mílíọ̀nù èèyàn ó lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́ta (60) mílíọ̀nù èèyàn ló ń gbé.
Kódà, àwọn òṣìṣẹ́ ìlera gbogbo orílẹ̀-èdè China ti ń rí àdánwò láti rí ẹ̀mí àwọn dókítà wọ̀nyí, tí wọ́n sì ń múra lé ètò ìlera tí kò ní oore-ọ̀fẹ́ fún àdánwò tó pọ̀ jùlọ fún ogunlọ́gọ̀ àti ẹgbẹ́ tí ó ń gbé.
Ṣùgbọ́n Coronavirus kò jẹ́ ẹ̀sùn àìsàn tí ó wà nínú ìlera, bákan náà, ó jẹ́ àkókò òtítọ́ òṣèlú.
ìgbàgbọ́ nínú ìjọba tí ó sọ pé kò sí nkan burúkú lọ́jọ́ tí ó tó di ìparí nínú ìdíje náà ti fa ìfẹ́ wọnú ní àpẹẹrẹ, tí kò sì wáyé ní agbègbèe Hubei ìlú náà.
ń bu ẹnu àtẹ́ lu ìròyìn Beijing fún bí ó ṣe ń bu ẹnu àtẹ́ lu ìròyìn SARS tó wà ní ọdún-un 2002 sí 2003, gẹ́gẹ́ bí Àjọ Àgbáyé Ìjọba Àjọ Tó Ń Rí sí Ọ̀rọ̀ Aláàbò (WHO).
Ààrẹ orílẹ̀-èdè China, Xi Jinping fi ìbànújẹ́ lórí ìjàm̀bá inú ọ̀hún ní oṣù kínní di ọjọ́ 20 oṣù Ṣẹẹrẹ, tí ó ṣàkíyèsí pé àìsàn náà ba nkan jẹ́ nínú ọ̀rọ̀ – ní oṣù kan lẹ́yìn tí àwọn àkọ́kọ́ ọ̀hún ti bẹ̀rẹ̀ ìyà àkọ́kọ́ ti bẹ̀rẹ̀.
Àwọn aláṣẹ ò mọ ìròyìn bí China ṣe ń fara dà á pẹ̀lú ètò okòwò-òwò pẹ̀lú orílẹ̀ èdè US àti ìdàgbàsókè ètò ọrọ̀-ajé, ṣe ni ìpalẹ̀mọ́ ìjàm̀bá àkọ́kọ́ yìí yóò jẹ́ ohun tí ó ṣẹlẹ̀ ní Wuhan, ó máa jẹ́ ìlànà ilẹ̀ China àti ìṣèlú China lọ́dún 2020.
Àwọn ọmọ Mozambi ìlé-iṣẹ́ telcos ń gba ìwé ẹ̀rọ ayélujára wọn gẹ́gẹ́ bí àwọn ọmọ ìlú ṣe ń sọ nílé-ìwòsàn láti stay home
ọ̀gọ́rùn-ún Santa Maria Avenue, Cape Verde. Àwòrán láti ọwọ́ọ Miccaela, àwòrán ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò. CC-BY 3.0
Àtẹ̀jáde Ohùn Àgbáyé ṣe àkọsílẹ̀ coverage of the global impact of COVID-19.
Lẹ́yìn tí ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ ti sọ pé kí wọ́n máa gbé wọn sílé nítorí àrùn COVID-19 tí kò jẹ́ kí wọ́n máa gbé wọn jáde ní Mozambi tàbí ní Cape Verde, àwọn telcos ń ṣe ìdásílẹ̀ nípa gbígbé ètò ìfẹ̀rọ̀sowọ́pọ̀ alágbèéká.
Lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, orílẹ̀-èdè Mozambi ti gba àwọn àrùn COVID-19 mẹ́wàá tí kò sì kú, bẹ́ẹ̀ sì ni Cape Verde ti gba àwọn àrùn mẹ́fà àti ẹ̀mí tí ó kéré jù.
Oṣù mélòó kan sẹ́yìn, orílẹ̀-èdè méjèèjì ti bu ìjákulẹ̀-dó-pé ọgbọ̀n ọjọ́ 30-day pé kí wọ́n tún ṣẹ̀ṣẹ̀ pé kí wọ́n kúrò lọ́wọ́.
Ìròyìn láti àjọ elétò ìròyìn Lusa:
Ìtúmọ̀ Ìtúnwí-ọ̀rọ̀ Ọlọ́rọ̀ gan-an
Ìdarí ayélujára ètò ìbánisọ̀rọ̀ alágbèéká ti Cape Verde, CV Móvel àti Unitel T+, ṣe ìpolongo ìkọ́lẹ̀ ìpolongo tí yóò mú ayélujára wọn ní ẹ̀rọ ayélujára kí wọn ó lè rí ayé ẹgbẹ̀rún méjì (2,000 MB) ẹ̀rọ ayélujára fún àwọn ọmọ ìlú láti sọ nílé, gẹ́gẹ́ bí ìdásílẹ̀ àrùn COVID-19.
Àgbékalẹ̀ tí wọ́n kọ pẹ̀lú “Fica em Casa” (“kùnrin sí ilé” ní èdè) ni àkọsílẹ̀ ìgbékalẹ̀ ọlọ́rẹ̀ẹ́jọ̀rẹ́ méjì tí wọ́n gbé kalẹ̀ lórí ẹ̀rọ-alátagbà méjì pẹ̀lú wípé àwọn olóṣèlú “joined forces” so that Cape Verdeans stay “well at home”.
Ìdánilẹ́kọ̀ọ́ tí wọn gbé fún ọ̀dọ̀ àwọn alágbèéká méjì, bẹ́ẹ̀ náà ni wọn gbé ìfẹ́sẹ̀wọnsẹ̀ márùn-ún (2,000 MB) fún àwọn alágbèéká méjì àti ìjọba orílẹ̀-èdè méjì títí di ọjọ́ 30 oṣù Igbe.
Ìpolongo COVID-19: Ìpolongo yìí fún ẹgbẹ̀rún 2000 mb ayélujára ní ìlú Cape Verde láti sọ nílé.
Àwọn kan tiẹ̀ fẹ́ẹ̀ sọ ìlérí ìpolongo náà bí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ Cape Verde ṣe kò ní ẹ̀rọ ayélujára díẹ̀:
Ẹ̀wẹ̀ ohun ìjà!!!
kan bí ọ̀pọ̀ ènìyàn Cape Verde ló ní ẹ̀rọ ayélujára?
ìlú Cape Verde ńlá ìlú ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún márùn-ún ó lé lọ́nà márùndínláàádọ́ta (560,000) èèyàn, àwọn mẹ́rìndínláàádọ́ta [57] ló ń lo ẹ̀rọ ayélujára gẹ́gẹ́ bí ìbádókòòwò ti ọdún-un 2017.
Àárín ọdún yẹn, ìjọba àpapọ̀ àwọn èèyàn lágbàáyé fẹ́rẹ̀ẹ́ tó ènìyàn márùn-ún (50 percent).
Àwọn orílẹ̀-èdè tí kò sí pípa ẹ̀rọ ayélujára — ìjábọ̀ àjọ́ àgbáyé Bank ti sọ pé ìdajì mẹ́wàá tí ó ju mílíọ̀nù owó-inú rẹ̀ jẹ́ ènìyàn-an lórí ẹ̀rọ ayélujára –, iléeṣẹ́ amóhùnmáwòrán-in ìjọba TmCel ti ṣe ìkéde ìgbéayélujára kan náà, pẹ̀lú ọ̀rọ̀ inú "stay home" tí ó jẹ́ orí ẹ̀rọ ayélujára kan.
Ìgbéga ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ náà jẹ́ láti iye gbàlódé láàárín ẹgbẹ̀rún kan àti márùn-ún gbọ̀ngàn, iye gbàlódé náà jẹ́ 25 sí 100 meticals (0.37 sí 1.50 USD).
Ìdásílẹ̀ ìStayAtHome tí ó wà láti ọgbọ̀n ọjọ́ mẹ́ẹ̀ẹ́dọ́gbọ̀n.
À ń lo *219# yín, ẹ sì wà nílé kí ọkàn rẹ̀ ó sì wà nílé pẹ̀lú Tmcel. Fún àlàyé sí ìsọfúnni tó wà nísẹ̀ẹ́:
tiẹ̀ jẹ́ pé àwọn èèyàn gbádùn ìwàásù náà gan-an, àwọn kan sọ ìbéèrè:
Àṣeyọrí ìwà yìí.
wá jẹ́ èyí tó dára náà?
òṣìṣẹ́ jẹ́ fún àwọn òṣìṣẹ́ kíkún àti àwọn òṣìṣẹ́ ní Mozambi ìlú Cape Verde. Òṣìṣẹ́ aṣàwárí Tomás Queface ṣe àtẹ̀jáde pé:
Àjàkálẹ̀ #Coronavirus fi ẹ̀fẹ̀ hàn sí ẹ̀yà ìyàsọ́tọ̀ ẹlẹ́yàmẹyà.
Ẹ̀wẹ̀, #StayAtHome jẹ́ àfààní fún àwọn ènìyàn, tí fún àwọn ọ̀dọ́ kò sí oúnjẹ: staying nílé ní oúnjẹ, tàbí wọn máa ń wọṣẹ́ lọ́wọ́ láti ṣe iṣẹ́ ribiribi tí ó ń fa ààbò ẹ̀mí tàbí ìlera àwọn ènìyàn.
Ìgbàgbé COVID-19 ṣe ìtàn ìtẹ̀mọ́lẹ̀ ìṣègùn ìlera ní Ilẹ̀ Adúláwọ̀
Afirika kò jẹ́ àjọ ń ṣe ìdánilẹ́kọ̀ọ́
Gómìnà ẹ̀ka ọ́fíìsì 1st Class Marites Cabreza, tó jẹ́ nọ́ọ̀sì nọ́ná pẹ̀lú ọmọ ẹgbẹ́ márùndínlógójì tí yóò di ẹ̀ka ọ́fíìsì 354, Ìgbìmọ̀ Aṣòfin, tí wọ́n jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ ológun ní Joint Task Force-Horn of Africa, ń tọ́jú aláìsàn kan ní March 29, 2008, nínú iṣẹ́ ìtọ́jú ìṣègùn ní Goubet ìlú Djibouti.
Àwòrán láti ọwọ́ọ ikọ̀ ọmọ ogun US Air Force Tech. Sgt. Jeremy T. Lock. Agbègbè.
Àtẹ̀jáde Ohùn Àgbáyé ṣe àkọsílẹ̀ coverage of the global impact of COVID-19.
Ìgbésẹ̀ tí àwọn onímọ̀ ìjìnlẹ̀ ń ṣe àdánwò láti ṣàmúlò ẹ̀jẹ̀ àrùn COVID-19 nínú ìwádìí ti tún ṣe àlàyé ìdájọ́ lóríi wípé ó ṣe é mọ́ gẹ́gẹ́ bí ẹ̀yìn ènìyàn ní ìgbà tí òjò náà bẹ̀rẹ̀ lórílẹ̀-èdè Adúláwọ̀.
ọjọ́ kẹrin oṣù Igbe, àwọn onímọ̀-ìjìnlẹ̀ Faransé, Dókítà Jean-Paul Mira àti Camille Locht sọ fáwọn ènìyàn lórí afẹ́fẹ́ kan ní orí ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ pé ìgbésẹ̀ àtúnṣe yìí yóò wáyé ní ilẹ̀ Adúláwọ̀ gẹ́gẹ́ bíi ti Al Jazeera ṣe sọ.
ọ̀mọ̀ṣìn ilé ìwòsàn intensive care unit ní ilé ìwòsàn Cochin, nílùú Paris, fi dájú sọ òhun tó ṣẹlẹ̀ sí “nírú iṣẹ́ àkọ́kọ́ tí a ń ṣe ìwòsàn-an AIDS, nígbà tí a jẹ́ prostitutes, a ń ṣe nkan nítorí pé àwọn òjò ju ara wọn lọ, a ò sì ń dá ààbò ara wọn dáadáa.”
Àwọn méjèèjì sọ̀rọ̀ yìí ní ìdí tí wọ́n ṣe ní ìpàdánù ẹ̀ trials láwọn orílẹ̀-èdè Europe àti Australia, kí wọ́n lè rí i pé ìfọwọ́sowọ́pọ̀ ibà-ẹ̀fọn ti ẹ̀tàn BCG tuberculosis yìí lè jẹ́ ìrànlọ́wọ́ fún ànfààní ibà-ẹ̀fọn coronavirus.
Wọ́n ti ń ṣe ìwádìí fún àwọn tó fẹ́rẹ̀ẹ́ tó ẹgbẹ̀rún mẹ́rin (4,000) òṣìṣẹ́ nílé ìwòsàn.
ìwádìí àwọn onímọ̀-ìjìnlẹ̀ náà ń tẹnu mọ́ ìtàn ìṣègùn àti ìlòkulò ìkórìíra ní ilẹ̀ Adúláwọ̀, níbi tí àwọn adarí iléeṣẹ́ ìjọba ilẹ̀ Adúláwọ̀ ti gbìyànjú láti ṣe ìdájọ́ ìtọ́jú ìṣègùn káàkiri ilẹ̀ — often based in Europe tàbí orílẹ̀ èdè Amẹ́ríkà — láti ṣe ìwádìí àwọn tí ọ̀ràn kàn lọ́wọ́ jùlọ nínú àwùjọ.
Ìròyìn tí àwọn onímọ̀ ìjìnlẹ̀ náà sọ yìí mú ìbànújẹ́ àti ìdẹ̀rùn, pẹ̀lú àmì ìkọ̀wé tí wọ́n gbé jáde, "Awọn ọmọ ìbíi guinea pigs"
Àwòrán ikọ̀ agbábọ́ọ̀lù Ivorian ọmọ orílẹ̀-èdè Ivoria Didier Drogba ṣe àtẹ̀jáde lórí:
ọjọ́ 3, Dókítà Mira gbósùbà fún ọ̀rọ̀ rẹ̀, àmọ́ ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ìgbógunti àtìlẹ́yìn àwọn ẹgbẹ́ afẹ̀míṣòfò France-based anti-racism group SOS Racisme. Dókítà Locht, ọ̀gá òun ni ó bu ẹnu àríyànjiyàn wo ọ̀rọ̀ náà lórí Twitter gẹ́gẹ́ bí "ìròyìn àfa" tí wọ́n sì sọ pé ọ̀rọ̀ náà ní ìtumọ̀.
ọ̀sẹ̀ kan náà, onímọ̀ ìwà-ìbàjẹ́ ọmọ Congolese virologist Jean-Jacque Muyembe, tó ń ṣiṣẹ́ lórí ìròyìn àjàkálẹ̀ àrùn Ebola ní ilẹ̀ DR Congo, kéde pé DR Congo "ti gbaradì láti lọ ṣe àwọn iṣẹ́ ìwà-ìbàjẹ́ tí yóò dá lóríi coronavirus", gẹ́gẹ́ bíi ìwé ìròyìn News 24.
olórí àwọn ìgbìmọ̀ tó ń bójú tó àrùn tó ń jà àti institute tó ń rí sí ètò ìlera, sọ ní àpérò kan:
A ti bẹ̀rẹ̀ sí ní láti ṣe àyẹ̀wò wọ̀nyí...
Àwọn orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà máa ṣe iṣẹ́ ọ̀hún ní orílẹ̀-èdè Kánádà, tàbí ní orílẹ̀-èdè China.
Àwa náà ni àwọn tí yóò kọ́kọ́ ṣe iṣẹ́ ìwádìí níbí.
ìgbẹ́yìn, àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Kóńgò àti àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè kárí ayé dúpẹ́ lọ́wọ́ Dókítà Muyembe Ọ̀gbẹ́ni Lédè Makedóníà láti hosting clinical trials inú ìṣègùn lórílẹ̀-èdè DR Congo, níbi tí iye àwọn tí àrùn COVID-19 ń jẹ́ kò dínmọ́lé.
Lẹ́yìn ọ̀hún, Dókítà Muyembe sọ ọ̀rọ̀ lórí ẹ̀rọ ìgbàlódé náà nínú fídíò, èyí tí ó sì ṣàlàyé pé ìjọba yóò gbé egbògi fún àwọn ènìyàn DR Congo lẹ́yìn tí wọ́n ti gbé egbògi fún orílẹ̀-èdè suchi US àti China:
Ìtàn-ilẹ̀-àtẹ̀yìnwá ìtọ́jú ìṣègùn ní Ilẹ̀ Adúláwọ̀
Àwùjọ àwọn ìjìnlẹ̀ — ìwẹ̀ máa ń ṣe under the guise of the "greater good" àti bí a ṣe ń ṣe ìtọ́jú àwọn dókítà fún irú àìsàn láàárín àwọn èèyàn, irú ìjìnlẹ̀ pàápàá àti àbójútó ìtọ́jú ìṣègùn HIV/AIDS — ti fi etí àìṣe ẹ̀sìn àti ìpanupọ̀ ẹ̀sìn múlẹ̀ fún ọdún — pàápàá jùlọ lórí ìfọwọ́sowọ́pọ̀ àti iṣẹ́ ìlera pàáp
Wọ́n máa ń ṣe àwọn ìpèníjà yìí mọ́ àwọn ilé-iṣẹ́ tó ń rí sí ètò ìlera lágbàáyé gẹ́gẹ́ bíi Àjọ tó ń rí sí Ètò Ìlera, Àwọn Centers for Disease Control àti ilé ìjọba ìpínlẹ̀ Tó ń rí sí Ètò Ìlera.
Lórílẹ̀-èdè Zimbabwe, ní ọdún 1990, ó lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà àádọ́jọ (17,000) àwọn obìnrin tí wọ́n jẹ́ àgbà HIV tí wọ́n sì ṣe àtìlẹ́yìn nínú ìpèníjà fáwọn ẹ̀tọ́ ìgbàlódé náà, ìyẹn AZT tí àjọ CDC, WHO àti ìjọba àpapọ̀ fọwọ́ sí.
ọdún 1990s, ẹgbẹ́ ìtọ́jú ìbánisọ̀rọ̀ ọlọ́jọ́ Pfizer tested an experimental drug called Trovan fáwọn ọmọ ọgọ́rùn-ún méjì (200) ní ìlú kan lórílẹ̀-èdè Kano, Nàìjíríà, ní àárín ìjàmbá àrùn ọ̀pọ̀lọpọ̀ nkan fínnífínní sí i.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìdílé ni wọ́n gbé ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn tó sì tún ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn lórí Pfizer nítorí ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí wọ́n dá fún un.
Àwọn ìwádìí ṣì kọ́ni láàárín ìtàn ìjọba àti ìjọba amúnisìn — bákan náà ni ó ṣe àfihàn ìpinnu gidi nínú ìwé ìròyìn láàárín àwọn ọmọ ìlú àti àwọn aláṣẹ.
"Both "ọwọ́ ìjọba ilẹ̀ Yúróòpù àti iṣẹ́ ìmọ̀ ìbáraẹniníṣẹ̀ẹ́ ló fọwọ́ sí i, tí ó sì tún jẹ́ kó ṣeé ṣe fún ẹnìkejì rẹ̀," ṣe ni Patrick Malloy tún ṣe nínú ìwé ìṣèwádìí tí ó ní, "Ìwúrí àti ìromancy: Imagining the Political-Economy of Biomedicine in Colonial Tanganyika."
Àwọn aláṣẹ ìpàdé yìí máa ń fi àwọn ìyàsọ́tọ̀ ṣiṣẹ́, àwọn aláṣẹ sábà máa ń subjected African subjects to the non-consensual practice of specimen-sample collection and "...African ẹ̀jẹ̀ ti yọ ẹ̀jẹ̀ fún ìwádìí ìlera aláàárín-era ìjìnlẹ̀", Malloy kọ.
ń sọ̀rọ̀:
ìlú Tanganyika àti àwọn àgbègbè míì tí wọ́n ti ń gbé ní ilẹ̀ Adúláwọ̀, èyí jẹ́ wípé fún àwọn ọmọ ìjọba èyíkéyìí ni wọ́n fi pàrọwà fún wọn láti da ìsọ̀kan, táwọn èèyàn máa fi sọ ara wọn lára, fún àwọn onímọ̀ ìṣègùn.
Àwọn ìṣàmúlò yìí ta àtagbà ì rumors ní Ìlà-oòrùn Ilẹ̀ Adúláwọ̀ nípa “agbasẹ́” tí àwọn ọmọ ilẹ̀ Adúláwọ̀ ń fà sílẹ̀ láti gba ẹ̀jẹ̀ ọ̀hún ní ìdájọ́ tí wọ́n fi ń pààrọ̀ ẹ̀jẹ̀ sí mumiani.
ìsàlẹ̀ náà ní àwòrán “omi” tàbí “ọ̀rọ̀ ogun” — èyí náà sì ti sún mọ́ “ìwà ìpalẹ̀mọ́.”
Ìṣẹ̀lẹ̀ yìí ti mú kí ẹgbẹlẹmùkú bà wọ́n nínú ìdánilẹ́kọ̀ọ́, ìdánilẹ́kọ̀ọ́ àti àwọn iṣẹ́ ìlera ní ilẹ̀ Adúláwọ̀, ó sì tún gbẹ́sẹ̀ lé àwọn ìpinnu tí àwọn aláṣẹ ṣe láti ṣe pẹ̀lú ìjọba àti àwọn iléeṣẹ́ tó ń rí sí ìtọ́jú ìṣègùn ìlera.
ìgbẹ́jọ́ ẹ̀fọn ní ọdún-un 1990 ní ìlú kan lórílẹ̀-èdè Kano, Nàìjíríà, wọ́n gba àwọn ènìyàn ní ìgbàgbọ́, èyí sì mú kí ó ṣe tán láti ṣe àgbékalẹ̀ ìwòsàn-án fún àwọn tó ń fi ọ̀dọ̀ àwọn ọmọ ẹ̀yìn.
Àwọn ì rumors got disseminated as news and eventually translated into a regional policy ban the polio vaccine ní Nàìjíríà ní ọdún 2002.
Ìgbà kan ṣàrà ọ̀tọ̀ láti àárín ìgbà kan
Àmọ́, kí ni èyí mean forúkọ ìdánilójú COVID-19 tí yóò ṣẹlẹ̀ ní ilẹ̀ Adúláwọ̀?
Àwọn ọmọ ìlú tí wọ́n jẹ́ ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn àti àwọn ajàfẹ́tọ̀ọ́ ti fi í sọ pé “Awọn ọmọ adúláwọ̀ kì í ṣe guinea pigs.”
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀gá àgbà àjọ WHO Tedros ṣe sọ, Onímọ̀-ẹ̀rọ àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Faransé méjì yìí ti jẹ́ "hangover" látàrí "ìfẹ́kọ̀ọ́-ìṣẹ̀lẹ̀-àkóso" wọn, ó sì sọ pé:
Ilẹ̀-Adúláwọ̀ kò ní ṣe àmúlò ẹ̀kọ́-ìyẹn àti kò sì ní ṣe àmúlò ẹ̀kọ́-ìyẹn lọ́pọ̀lọpọ̀ fún èyíkéyìí.
Àmọ́, ìbẹ̀rù àti ìgbàgbọ́ nípa ìwà ìtọ́jú ìṣègùn náà tún ti di ìgbéléwọ̀n aláìsàn àti ìdánilẹ́kọ̀ọ́ láti mú kí àwọn èèyàn ó spread of the highly contagious coronavirus intonú gbogboògbò fún àwọn òṣìṣẹ́ ilé-ìwòsàn.
ìlú Côte ọjọ́ kẹrin oṣù kẹrin, àwọn afẹ̀hónúhàn jó àgọ́ ibùdó COVID-19 ìtọ́jú kan, wọ́n sọ wípé ibi tí wọ́n ti ń gbé kòtò ọ̀hún ní wọn kò ṣe tẹ́lẹ̀.
ìṣẹ̀lẹ̀ yìí jẹ́ "àgbékalẹ̀ ìrírírí ọkàn nígbà tí àrùn Ebola ń jà ní ìwọ̀ oòrùn àti ní àárín-in Ilẹ̀-Adúláwọ̀, nígbà tí àwọn ènìyàn kan pa àwọn òṣìṣẹ́, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé àwọn ń mú àrùn náà lọ sí ìlú wọn rather than offering crucial medical care", BBC jábọ̀.
Yàtọ̀ síyẹn, ní ọgbà ẹ̀jẹ̀ nínú àjàkálẹ̀ àrùn Ebola tó ń jà lórílẹ̀-èdè DR Congo, àwọn ìjìnlẹ̀ ẹ̀jẹ̀ tí wọ́n ṣe àmúlò ẹ̀jẹ̀ fún àwọn aláìsàn Ebola “lára ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀” — pẹ̀lú ìmọ̀ ìṣègùn àti ìjọba DR Congo — ultimately sa ẹ̀mí ènìyàn níbẹ̀.
ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Belu ọdún 2019 ni ìjọba ti bọwọ́lu àwọn òṣìṣẹ́-ìmọ̀-ọ̀hún tí ẹgbẹẹẹgbẹ̀rún àwọn Congolese tí àrùn Ebola ṣẹlẹ̀.
Àtìgbà yẹn ni wọ́n yóò declare DR Congo Ebola-free ní ọjọ́ kẹ́ta osù kẹrin ọdún yìí, ṣùgbọ́n lẹ́yìn tó lé ní ogójì (50) ọjọ́ náà, ọmọ ọdún mẹ́rìndínlọ́gbọ̀n (26) gba Ebola, ó sì kú ní ọjọ́ kẹ́yìn oṣù kẹrin ọdún yìí.
Ń báyìí, pẹ̀lú àjàkálẹ̀ Ebola àti ìṣòro humanitarian crisis, orílẹ̀-èdè DR Congo gbọdọ̀ tẹ̀síwájú láti bójú tó bí ààrùn coronavirus náà ṣe ń lọ.
Lọ́wọ́lọ́wọ́ báyìí, ìgbìmọ̀ méjìlélọ́gọ́ta ni wọ́n ti ń ṣe láti kọ́ àwọn èèyàn lẹ́fọn fún àrùn COVID-19.
lèyin àwọn iléeṣẹ́ ìtọ́jú ìṣègùn pharmaceutical companies maintain the same ethical standards in Africa that they usually adhere to in trials conducted in the West?
Ìlú Burundi, àwọn akọ̀ròyìn mẹ́rin di ẹ̀wọ̀n fún oṣù díẹ̀ tí wọn ń retí ẹjọ́
Àwọn akọ̀ròyìn yìí fi ẹ̀sùn kàn wọn pé wọ́n ń threatening ààbò ìlú lọ́wọ́
Àwọn Akọ̀ròyìn ní Bujumbura, tí àwọn orí rédíò aládàádúró ti ò jẹ́ kí wọ́n ṣiṣẹ́. 19 oṣù Èbìbí ọdún 2010.
A fi ẹ̀sùn kàn àwọn akọ̀ròyìn mẹ́rin tí wọ́n jẹ́ olórí — Agnès Ndirubusa, Christine Kamikazi, Térence Mpozenzi àti Egide Harerimana — pé wọ́n ń fẹ̀sùn kàn wọ́n pé wọ́n ń da ààbò ìlú rú, wọ́n sì rán wọn ní January 2020.
Àwọn mẹ́rin tí wọ́n ń ṣiṣẹ́ nínú ìwé ìròyìn Iwacu, gbogbo wọn ló sọ̀rọ̀ yìí.
Wọ́n á máa gbé ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn lórí ìdájọ́ tí wọ́n dá fún wọn, lẹ́yìn ìgbẹ́jọ́ tí wọ́n gbọ́ ní May 6.
Òun ni olóògbé Iwacu tí ó ń gbé ní ìgbà exile, ó kọ ọ̀rọ̀ rẹ̀:
Ìròyìn: Ìgbẹ́jọ́ endò ẹjọ́ ní Bubanza. Iwacu sì fòpin sí ìdájọ́ rẹ̀.
ẹ̀sùn tí wọ́n fi kàn àwọn akọ̀ròyìn náà kò gbéra.
Àwọn akọ̀ròyìn yìí nìkan ń ṣe iṣẹ́ wọn: ìròyìn.
Ìrànwọ́ tó wà níkẹyìn!
Àwọn adájọ́ náà máa gbọ́ ẹjọ́ náà ní nkan bí ọgbọ̀n ọjọ́.
Ẹ jẹ́ kí o tẹ̀síwájú!
Àtìmọ́lé fún ìròyìn
Ní ọjọ́ kejìlélógún oṣù Ọ̀wàrà, àwọn ọlọ́pàá orílẹ̀-èdè Burundi fẹ̀yìntì pẹ̀lú ẹgbẹ́ afẹ̀míṣòfò kan tí ó jẹ́ ọmọ-ènìyàn alátakò ìjọba — reportedly RED-Tabara Ní orílẹ̀-èdè Kóńgò — ní ibi tí ó ti wà ní àgbègbè Kibira, lórílẹ̀-èdè Kóńgò.
Ẹlẹ́rìí Jèhófà ló sábà máa ń lò àgbègbè yìí láti rìnrìn àjò wá sí agbègbè náà.
ìjàm̀bá náà, àwọn insurgents mẹ́rìnlá (14) ni wọ́n sọ pé wọ́n kú, nígbà tí àwọn afẹ̀míṣòfò afẹ́fẹ́ jẹ́ mẹ́wàá.
Lẹ́yìn ọjọ́ yẹn, àwọn ọlọ́pàá mú àwọn akọ̀ròyìn mẹ́rin Iwacu àti ọkọ̀ awakọ̀ wọn, Ọ̀gbẹ́ni Adolphe Masabarakiza, nígbà tí wọ́n lọ ròyìn ní agbègbè Musigati, ní ìpínlẹ̀ Bubanza, láti bá àwọn tó sá kúrò nílé wọn sọ̀rọ̀.
ìgbà àkọ́kọ́, wọ́n mú wọn láì jẹ̀bi ẹ̀sùn tí wọ́n fi kàn wọ́n, ìyẹn Christine Kamikazi ni wọ́n ní àtìmọ́lé nígbà tí wọ́n mú wọn.
Àwọn ọlọ́pàá gbẹ́sẹ̀ lé àwọn phones àti materials and the intelligence services demande account passwords in order to search their phones.
gbà yẹn, wọ́n gbé àwọn akọ̀ròyìn náà lọ sí àwọn cells míì pẹ̀lú ìyà gbogbo.
ọjọ́ 26, kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ọ̀wàrà, wọ́n fẹ̀sùn "ìwà ọ̀daràn tí ó ń ṣe àkóbá fún ààbò ìlú" kàn.
ọjọ́ 31, oṣù Ọ̀pẹ, agbẹjọ́rò ìjọba fọwọ́ sí i ní October 31, wọ́n sì fẹ̀sùn èyí kàn wọ́n pé wọ́n jẹ̀bi ìròyìn lórí bí àwọn afẹ̀míṣòfò ṣe ń bá àwọn ará wa sọ̀rọ̀.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìgbìmọ̀ yìí promptly called for their release, including Human Rights Watch, Àjọ Àwọn Oníròyìn Àgbáyé, Olómìnira Akọ̀ròyìn Ilẹ̀ Adúláwọ̀ àti Àjọ Burundaise des Radiodiffuseurs.
Àmọ́ ní ìgbìmọ̀ tó ń sọ̀rọ̀ yìí, Àjọ Tó Ń Gbéròyìn Sáfẹ́fẹ́ sọ fún wọn pé àwọn kò ní ṣèbẹ̀wò sọ̀rọ̀ yìí.
ṣe àtìlẹ́yìn fún àwọn ènìyàn yìí, tí ó sì rán wọn létí pé àjọ náà yẹ kí wọ́n fi ẹ̀sùn kan àwọn akọ̀ròyìn.
Ọ̀pọ̀ ènìyàn ló sọ̀rọ̀ ní orí ayélujára kí wọ́n sì tọwọ́ bẹ ìwé ìròyìn. Àwọn ilé iṣẹ́ oníròyìn sọ̀rọ̀ gẹ́gẹ́ bí ìwà ìbànújẹ́ fún òmìnira, bí Iwacu ṣe ń tìka ọ̀rọ̀ náà lò.
Aṣojú-ìròyìn Esdra, túwíìtì pé:
Àwọn akọ̀rọ̀yìn 4 ìwacu (àti ọkọ̀ wọn) tí wọ́n fi ẹ̀sùn "ìwà ọ̀daràn nínú ìdáàbò ìlú" nítorí wípé wọ́n ti dáná sun ikọ̀ ọlọ̀tẹ̀ ní Buban,za languish nínú àwọn ọgbà ẹ̀wọ̀n orílẹ̀-èdè yìí (Àwòrán láti ọwọ́ọ Yaga ).
Lẹ́yìn tí wọ́n pe ẹjọ́ kòtẹ́milọ́rùn lórí bí wọ́n ṣe gbọ́ ẹjọ́ wọn ní November 18, ìyẹn ni wọ́n mú wọn ní November 11, láti lọ sọ́dọ̀ àwọn adájọ́ fún wọn, àmọ́ tí wọn kò gbọ́ ẹjọ́ wọn kòtẹ́milọ́rùn — àmọ́ tí kò sí agbẹjọ́.
Gbogbo wọn ló ń béèrè ọ̀rọ̀ yẹn, wọ́n sì ń bi agbẹjọ́rò wọn léèrè nígbà tí wọ́n kọ́kọ́ ṣẹ̀wọ̀n, tí wọ́n sì padà sí àtìmọ́lé ní November 18.
ọjọ́ 20 oṣù Belu, wọ́n kéde pé àwọn akọ̀ròyìn mẹ́rin yóò dúró de àtìmọ́lé, àmọ́ wọ́n dá aṣọ ọkọ̀ wọn sílẹ̀.
Ilé ẹjọ́ ìgbìmọ̀ náà sọ pé kí wọ́n rán an lẹ́wọ̀n ọdún márùndínlógún (15).
Ààrẹ Pierre Nkurunziza sọ̀rọ̀ nígbà tó ń bá àwọn akọ̀ròyìn sọ̀rọ̀ ní ọjọ́ 26 oṣù Ọ̀pẹ̀ pẹ̀lú pé òun fẹ́ ẹjọ́ rẹ̀ kankan, ṣùgbọ́n pé bó tilẹ̀ jẹ́ pé ó lè lo agbára rẹ̀ láti dá ààrẹ sílẹ̀.
ọjọ́ 30 oṣù Ṣẹẹrẹ ní Bubanza, wọ́n dájọ́ ẹ̀wọ̀n ọdún méjì àtààbọ̀ fún akọ̀ròyìn mẹ́rin àwọn akọ̀ròyìn yẹn, wọ́n sì san owó ìtanràn lé ẹgbẹ̀rún márùn-ún ààbọ̀ (ìyẹn $521 United States dollars) nínú àpilẹ̀kọ Ìkọ̀kọ̀ Òfin, nígbà tí wọ́n gba aṣọ ọkọ̀ náà nílé.
ìwádìí kò ṣeé ṣe pẹ̀lú àwọn aláṣẹ náà tàbí láàárín, torí náà wọ́n fẹ̀sùn kàn án pé "ọ̀ràn ìwà ìbàjẹ́ ní ìpínlẹ̀ ìjọba àwa-arawa", ìyẹn — wọ́n intended to threaten ààbò ìlú lọ́wọ́, àmọ́ tí kò ṣe é ṣe.
ọ̀rọ̀ inú àwọn akọ̀ròyìn yìí lẹ́yìn tí àwọn aláṣẹ sọ̀rọ̀ nípa ìṣẹ̀lẹ̀ náà, ni wọ́n ti fi ẹ̀sùn kàn wọ́n, bẹ́ẹ̀ sìni wọn ò fi ẹsẹ̀ kankan lé agbègbè yìí.
ẹ̀rí tí ó jẹ́ ọ̀kan lára àwọn akọ̀ròyìn yìí ni ẹ̀rọ-alátagbà kan tí ó fi mọ́ ọ̀rọ̀ oríi WhatsApp kan tí ọ̀kan lára àwọn akọ̀ròyìn yìí sọ fún ọ̀rẹ́ rẹ̀, tí ó ní wọ́n ń "ṣe ìrànwọ́ àwọn afẹ̀míṣòfò".
Wọ́n sọ pé ọ̀rọ̀ náà jẹ́ ìjà — ìjọba ti máa ń fi àwọn alátìlẹ́yìn, àwọn alátakò ẹgbẹ́ òṣèlú àti àwọn ọmọ ogun ṣojú fún ìṣòro tí ó ní tirẹ̀. Àmọ́, wọ́n ka ọ̀rọ̀ yìí gẹ́gẹ́ bí ẹ̀rí fi hàn pé wọ́n lòdì sí ẹ̀sùn èyíkéyìí.
Àwọn Oníròyìn Without Borders (RSF) ní àwọn akọ̀ròyìn yòókù ní ẹ̀tọ́ láti jábọ̀ lórí ọ̀rọ̀ ìkórìíra tí ó ní ìbànújẹ́, pàápàá jùlọ ní ọjọ́ ìbẹ̀rẹ̀ ní Burundi ní ọjọ́ 20 oṣù Èbìbì.
Wọ́n kọ̀wé ìsìn tí wọ́n ní kí wọ́n dá wọn sílẹ̀, èyí tí ó fẹ́rẹ̀ẹ́ tó ẹgbẹ̀rún mẹ́wàá (7,000) ní ìbẹ̀rẹ̀ oṣù Èbìbì.
Ìjọba Ilẹ̀ Yúróòpù, Ilẹ̀ Yúróòpù àti àwọn ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn tó ń rí sí UN ló sì wà lára àwọn tó pè fún ìdásílẹ̀ wọn láti sọ pé kí wọ́n dá wọn sílẹ̀.
Ní ọjọ́ 20 oṣù February, àwọn akọ̀ròyìn náà pe ẹjọ́ wọn, wọ́n ní àìmọye ìbámu pẹ̀lú bí ilé ẹjọ́ ṣe ń tẹnu mọ́ ọn, títí kan ìyípadà tí wọ́n sún ẹjọ́ àkọ́kọ́ yìí láì gbọ́ ẹjọ́ ẹ̀sùn tí wọ́n fi kàn wọ́n.
ọjọ́ 6 oṣù Èbìbí, àwọn akọ̀ròyìn náà parí ẹjọ́ wọn níbi ìgbẹ́jọ́, lẹ́yìn oṣù mẹ́fà tí wọ́n wà lẹ́wọ̀n.
Lẹ́yìn tí adájọ́ sọ nítorí àtẹ̀jáde oríi WhatsApp, adájọ́ tún sọ wípé ọ̀rọ̀ náà wà nínú ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀, kan ní àwọn akọ̀ròyìn sọ pé àwọn afẹ̀míṣòfò ti ń "mú kí ìfọ̀kànbalẹ̀ sókè".
ẹ̀ka ọ́fíìsì wa, ọ̀gbẹ́ni Retirakiza, sọ pé kò sí àwọn ẹ̀rí kankan tí wọn kọ lọ́wọ́ wọn, bẹ́ẹ̀ sìni wọ́n fẹ́ fi hàn pé ìrìnàjòo rẹ̀ làwọn ṣe fún wọn.
Ọjọ́ pípẹ́ yìí ni iwacu ìròyìn aládàádúró tí ó ń tako ìṣèlú rí — àkọ́kọ́ ilé iṣẹ́ ìròyìn aládàádúró lẹ́yìn ìgbà tí ìjọba ti ṣe ìtẹ̀mọ́lẹ̀ ọdún-un 2015.
Ìtàn-ìṣẹ̀lẹ̀-àtẹ̀yìnwá àwọn akọ̀ròyìn
Lẹ́yìn ìbò tó wáyé nínú lẹ́yìn ìdúróṣinṣin ọdún 2015 — tí Nkurunziza tún pe ìtẹ̀lé fún sáà kẹ́ta tí ọ̀pọ̀ àwọn ènìyàn jẹ́ kòtẹ́milọ́rùn — ìjà kòtẹ́milọ́rùn. Àwọn akọ̀ròyìn sún mọ́ra wọn.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé iṣẹ́ agbóhùnsáfẹ́fẹ́ — tí ó jẹ́ èyí tí ó gbára lé fún ìròyìn ní Burundi — ni wọ́n dá ilé àwọn akọ̀ròyìn kan sílẹ̀, ọ̀pọ̀ àwọn akọ̀ròyìn ló sì ṣe bẹ́ẹ̀. Ọ̀pọ̀ àwọn akọ̀ròyìn kan sá kúrò níbi tí wọ́n ti fìyà jẹ, bíi Esdra Ọ̀gbẹ́ni Ndikumana ṣe rí.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn akọ̀ròyìn yìí ti bẹ̀rẹ̀ sí í violence láti ọwọ́ àwọn agbófinró, pàápàá bí wọ́n ṣe ń jábọ̀ lórí àwọn kókó tí ìjọba ìpínlẹ̀ náà jẹ mọ́.
ìparí ọdún 2015, adarí ẹ̀rọ-alátagbà cameraman Christophe Nkezabahizi kú àwọn ọlọ́pàá pẹ̀lú àwọn mẹ́ta ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀, ní èyí tí ó ṣe àgbékalẹ̀ ìfẹ̀hónú ìdìbò lẹ́yìn ìbò lẹ́yìn ìbò.
Gẹ́gẹ́ bí oṣù Agẹmọ ọdún-un 2016, Jean Bigirimana, ni àwọn ẹ̀ṣọ́ ìbánisọ̀rọ̀ pẹ̀lú àwọn ọlọ́pàá ìbílẹ̀ (SNR), àti pé ó ṣe ìwádìí fínnífínní sí ìwádìí àwọn ọlọ́pàá.
Àárín ọdún yìí, ní January 16, ajábọ̀-ìròyìn Blaise-Pascal Kararumiye pẹ̀lú Radio Isanganiro (ìjọba tí ó ń pè ní Meeting Point Radio) nítorí ìròyìn tí ó ń sọ nípa ètò ìṣèjọba ìlú. Ní April 28, akọ̀ròyìn Jackson Bahati ṣẹlẹ̀ sí agbófinró ọlọ́pàá nígbà tí ó ń jábọ̀.
Àwọn ilé iṣẹ́ oníròyìn Kárí Ayé ti dá BBC àti VOA sílẹ̀ ní ọdún 2019. RSF ranked Burundi pẹ̀lú àwọn orílẹ̀-èdè 180 láti òmìnira ìròyìn — down 15 láti ọdún 2015.
Àwọn obìnrin ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ń fara da ìkòkọ̀ òṣèlú lórí ẹ̀rọ ìṣèlú lórí ayélujára
Ìpolongo #BringBackOurGirls àti #ArewaMeToo jẹ́ ìgbógunti ìjàfẹ́tọ̀ọ́ òṣèlú ní Nàìjíríà
Àwọn ọmọ ẹgbẹ́ ìgbìmọ̀ Mother's Savings Club, Nàìjíríà. Àwòrán láti ọwọ́ọ Karen Kasmauski / USAID ní ilẹ̀ Adúláwọ̀, ìjọba orílẹ̀ èdè Amẹ́ríkà.
ìlú orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ẹgbẹ́ adìtẹ́lẹ̀ ńlá kan wà níbẹ̀.
ìṣèlú àti ìtọ́jú ìjọba ló máa ń wò ó ní ìṣọ̀kan nípa ohun tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ ẹ̀sìn àti ẹ̀yà tí ó jẹ́ ọmọlúwàá.
Advocates with a strong social media presence — pàápàá jùlọ lórí Twitter — ó nílò láti máa kojú ọ̀wọ̀ àgbà gbóṣùbàjù (Nigerian Pidgin fún “ìjà ọ̀hún”) ní ẹ̀rọ ayélujára.
Àwọn ọmọ obìnrin ìbílẹ̀ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà – Láìka ìròyìn ìdánimọ̀ yìí sí ìdánilẹ́kọ̀ọ́ sí ìdánimọ̀ – náà ń kojú ìtúmọ̀ròyìn ìdánilẹ́kọ̀ọ́ gender-driven attacks.
Àwo ló ṣe ń bá aṣojú obìnrin ní Nàìjíríà cope with the bitter online terrain such as trolling, hate speech and targeted misalignment of their messages?
Àwọn wo ni wọ́n ṣe ahead to make sure that these attacks do not simmer their resolve tàbí eclipse the message of their movement?
Àwọn ìjàm̀bá orí ẹ̀rọ-alátagbà orílẹ̀-èdè méjì lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà ń jẹ́ ohun tí ó ṣe pàtàkì sí ìrírí advocacy and gender: Ìjàm̀bá #BringBackOurGirls movement, tí Ọbìnrin Oby Ezekwesili ṣe lọ́wọ́; àti #ArewaMeToo, tí Ọbìnrin Fakhriyyah Hashim lọ́wọ́, jẹ́ ìjàm̀bá tí ó ní ìkórìíra tí ó ṣe lórí àwọn iṣẹ́ẹ wọn.
Ìpolongo #BringBackOurGirls (#BBOG #)
ọdún mẹ́fà sẹ́yìn, ní April 15, 2014, nkan bí ọgọ́rùn-ún mẹ́fà àwọn akẹ́kọ̀ọ́ tí wọn ń lọ bí ọmọ ọdún 15 sí 18 ni àwọn ikọ̀ ọlọ̀tẹ̀ Boko Haram, tí ó jẹ́ ẹgbẹ́ afẹ̀míṣòfò ajàfúnẹ̀tọ́ ọmọ-ènìyàn, gbé e kúrò ní ilé ìwé ìkọ́lé-kọ́lé ní ìlú Chibok ìlú Maiduguri ní àríwá-ìlà-oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àwọn ọmọ bíbí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ṣe ìgbàgbé àwọn ọmọ bíbí Chibok lé ní ìròyìn kárí ayé.
Àjọ BBC jábọ̀ pé nínú ọdún-un 2014, àwọn #BringBackOurGirls trended lórí Twitter pẹ̀lú àwọn ènìyàn mẹ́tàdínlógún tí ó lé ní mílíọ̀nù mẹ́ta àti ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́ta (3,300,000) tí mẹ́wàá nínú ìkànnì Twitter ni wọ́n gbé, mẹ́wàá ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, mẹ́wàá ní orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà àti mẹ́wàá ní orílẹ̀-èdè United Kingdom.
Arákùnrin Oby Ezek dúpẹ́ lọ́wọ́ àwọn ènìyàn níbi ayẹyẹ ìpàdé tí àjọ Ìṣọ̀kan Àwọn Obìnrin ṣe pẹ̀lú àwọn Coordinators #BringBackOurGirls
Àwòrán láti ọwọ́ọ àwọn obìnrin UN Women/Ryan Brown, September 14, 2014. (CC BY-NC-ND 2.0)
Ọ̀gbẹ́ni Obiageli Òbí (Oby) Ezekwesili igbá-kejì ààrẹ àgbà àjọ àgbáyé Bank, àti mínísítà ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ fún ètò ẹ̀kọ́ ní Nàìjíríà, bẹ̀rẹ̀ sí nípa àwọn ọmọ Chibok nígbà tí wọ́n di ọmọ wọn jíjìgbé.
ṣe nítorí ìkọlù kan tí wọ́n ti kọlu àwọn Akẹ́kọ̀ọ́ tí ó wáyé ní ẹka ọ́fíìsì orílẹ̀-èdè Nàìjíríà College of Buni Yadi ní ìpínlẹ̀ Yobe, ní àríwá ìlà-oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ní ọjọ́ 25, oṣù Èrèlé ọdún 2014.
Àwọn ọmọ ọgọ́rùn mẹ́sàn-án ló pàdánù ẹ̀mí wọn torí pé wọ́n kú sínú ìṣẹ̀lẹ̀ náà, tí wọ́n sì fi ọkàn wọn pa.
Àmọ́, kò tí ìpàdé àpérò UNESCO tó wáyé ní ìlú Port Harcourt, ní agbègbè Niger Delta, ṣe òún cryé fún ìdásílẹ̀ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ tí ó mú ìdásílẹ̀ àwọn ọmọ-ìwé-ìròyìn-in wọlé, gẹ́gẹ́ bí àlejò àgbáyé àti ọmọ àgbáyé:
Àti ní ọjọ́ 7, oṣù Èbìbí ọdún-un 2014, olùdásílẹ̀ àkọ́kọ́ ní ilẹ̀ Amẹ́ríkà Michelle Obama fi àwòrán-an rẹ̀ sí orí Twitter tí ó ní àmì ìdámọ̀ràn pẹ̀lú ìpolongo #BringBackOurGirls.
ṣe fídíò kan láàárín ọjọ́ díẹ̀ lẹ́yìn tí a gbé wọlé, White House ni ó sì mú un jáde kárí ayé.
Wọn yóò gba ọmọ ogun méjì ní ọdún méjì tí àwọn ọlọ́pàá orílẹ̀-èdè Nàìjííríà gba obìnrin kan, ní oṣù Èbìbì ọdún 2016.
ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù Ọ̀wàrà ọdún 2016, àwọn ọmọ ìbílẹ̀ mọ́kànlélógún (21) ni wọ́n pa dà sẹ́wọ̀n pẹ̀lú ìdílé wọn. Nínú oṣù Èbìbì ọdún 2017, àwọn ọlọ́pàá ẹgbẹ́ afẹ̀míṣòfò gbé àwọn akẹ́kọ̀ọ́ mọ́kànlélọ́gọ́rin méjìlélọ́gọ́rin (82) kúrò nínú ìgbàgbé.
Àmọ́, nkan bí ọgọ́rùn-ún méjì àti méjìlá (112) ni wọ́n ṣì ń wá títí di báyìí, gẹ́gẹ́ bí ìròyìn 2018 ṣe sọ.
kéde ìgbìmọ̀ #BBOG tí ó ṣe àgbékalẹ̀ ìyípadà àgbáyé fún ìdásílẹ̀ àwọn ọmọ Chibok.
Ẹgbẹ́ náà lẹ́yìn yìí wá di àjọ ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọnìyàn tí ó ti ṣe àgbéyẹ̀wò ìlú ní orí ìlúu Nàìjíríà.
Ṣùgbọ́n iṣẹ́ ìwàásù yìí wáyé nítorí owó ìbàjẹ́ ọkàn Ezekwesili ṣe.
Ilé-iṣẹ́ ìgbéyàwó àwọn ọmọ Chibok náà wáyé ní ìparí ìbò ààrẹ ọdún 2015 àti ìpolongo ayélukára-bí-ajere Ezekwesili ẹ̀rọ ayélujára wá di ìgbàgbọ́ nípasẹ̀ ìṣèlú ètò ìṣèlú partisan.
Àmọ́, wọn kì í fẹ́ mọ̀ pé òótọ́ ni ìṣàkóso Arákùnrin yìí ṣe wúlò, àmọ́ wọn kì í jẹ́ kó mọ̀ pé òótọ́ ni ìṣàkóso Arákùnrin yìí ṣe wúlò.
Àwọn kan fi ẹ̀sùn kàn-án wípé àjọ #BBOG ṣe ilé-iṣẹ́ fún òṣèlú.
Arákùnrin Reno Omokri, tí ó jẹ́ aṣojú ààrẹ tẹ́lẹ̀rí, fi ẹ̀sùn kàn òun pé ó ṣe àmúlò ẹgbẹ́ òṣèlú ẹgbẹ́ òṣèlú náà, ẹgbẹ́ òṣèlú All Progressive Congress (APC) láti "túmine" ìjọba Ààrẹ Buhari, níbi tí ó ti ń pa ọ̀nà fún "ìgbésẹ̀ ìjọba agbára".
Àwọn tí ààrẹ tẹ́lẹ̀ rí àti ẹgbẹ́ òṣèlú Peoples’ Democtic Party ń fi "àṣẹ ìròyìn irọ́ " ní orí ayélukára-bí-ajere tí ó wà ní orí ayé" kan Ezekwesili ránṣẹ́ sáwọn ènìyàn ní ọdún-un 2014: "Ẹ̀jẹ̀ sọ̀rọ̀, èmi wà ní ìkórìíra..." sọ ọ́ di ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò Twitter ní ọjọ́ kẹrin oṣù kẹrin ọdún tí abduction wáyé.
Wọ́n fẹ̀sùn agbawèrèmẹ́sìn kàn-án torí wọn kò gba ipò ipò ààrẹ lábẹ́ ilé ìgbìmọ̀ asòfin tí ààrẹ wọn gbé kalẹ̀ lábẹ́ ọ̀rọ̀ yìí.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ náà ṣe sọ, àwọn alákatakítí ọ̀rọ̀-ayélujára náà rò ó pé “bí ìdí tí a fi ń bá àwọn akẹ́kọ̀ọ́-àwọn ọmọdée Chibok sọ ni pé Mo fẹ́ ṣe oníṣègùn mínísítà.”
Ìdí ni pé mo fẹ́ fẹ́ láti jẹ́ mínísítà nígbà tí mo kọ̀wé pé mo fẹ́ jẹ́ mínísítà ní ọdún mẹ́ta tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ Chibok ọmọ Chibok ṣe abducted ní ọdún mẹ́ta lẹ́yìn?
ọ̀rọ̀ tirẹ̀ wà nínú ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ Twitter tí wọ́n ṣe.
ṣe rí ipò ààrẹ nínú ọdún 2018, ṣùgbọ́n nígbà tó kọjá ó gbìyànjú láti ẹ̀yà rẹ̀.
Gbàgede ẹ̀rọ-alátagbà Twitter, Ezekwesili ṣe ìrántí ìpànìyànjú ọkàn rẹ̀: Ìbànújẹ́ gan-an fún mi láti mọ̀ pé àwọn ọmọ nínú ilé-ìwé tí wọ́n ń wá sí ẹ̀kọ́ nígbàkigbà ni wọ́n pa àwọn ọmọ wọn, tí àwọn òṣìṣẹ́ kò sì ṣe àwọn ọmọ wọn.
Àmọ́ ìfẹ́ àti ìrage náà le gan-an nínú ìṣòro òṣèlú tí ó ní láti fi àkòrí ọ̀rọ̀ sí i ní àkọsílẹ̀ #BBOG.
Ìkọ̀kọ̀MeToo àti NorthNormal
Lóṣù February 3, 2019, ọmọbìnrin kan tí wọ́n ń pè Khadijah Adamua rí ìgboyà bí ó ṣe ń tẹ àwòrán-an òun nípa bí òun ṣe fìyà jẹ olóòótọ́ àwùjọ òun.
Arábìnrin Adamua, tó ń gbé ní ìpínlẹ̀ Kano ní àríwá-ìwọ̀-oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ti ṣe àgbéjáde ìròyìn nípa ìrírí rẹ̀ tẹ́lẹ̀.
Ọmọ Orílẹ̀-èdè Nàìjíríà Fakhriyyah Hashim túwíìtì ìfìtìlẹyìn fún Adamua pẹ̀lú àmì ìdámọ̀ràn #ArewaMeToo:
Àtẹ̀jáde #ArewaMeToo di ẹgbẹ́ apá àríwá orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tí ó ń ṣe àgbéyẹ̀wò ìyípadà #MeToo movement. (Arewa jẹ́ ọ̀rọ̀ apá ìwọ̀-oòrùn “Àríwá”) — igniting ì storm of online discussion oní ìfọ̀rọ̀wọ́rọ̀ atẹ́gùn àti ìwà ìpànìyàn láàárín-in aṣèlú.
Àwọn ìjìyà obìnrin ń bọkàn jẹ ní gbogbo orílẹ̀-èdè Nàìjíríà. Síbẹ̀, Ìgbìmọ̀ Ìrànwọ́ Nípa Wàhálà ti sọ wípé nínú oṣù Belu ọdún 2014 sí January 2015, àwọn ìpínlẹ̀ apá ìlà oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, pàápàá jùlọ ìpínlẹ̀ Borno, ṣe àkọsílẹ̀ àwọn ìjìyà obìnrin.
Àwọn Ẹlẹ́sìn Muslim-majority north, discussions about these taboo topics are difficult, often forcing victims into silence.
Ìfẹ̀hónú ìròyìn orí ẹ̀rọ-ayélujára #ArewaMeToo propelled the NorthNormal offline protests ní ìpínlẹ̀ Bauchi, Kano, Niger.
Ọjọ́ mẹ́rìndínlógún (16) ọjọ́ tí ìfẹ̀hónú ìlú NorthNormal wáyé nínú ọdun oṣù Belu ọdún tí ó kọjá ní àríwá orílẹ̀-èdè Nàìjíríà àti ìlú Àbújá.
ọ̀pọ̀ àwọn ọmọ ìbílẹ̀ náà ni wọ́n ní àrídájú, wọ́n sì ní àwọn "ní ìgbàgbọ́ àwọn ọmọ ìbílẹ̀" bí wọ́n ṣe ń tẹ́tí sí “jokòópọ̀ láti push for the VAPP", Hashim sọ.
Àmọ́ ní ìpínlẹ̀ Sokoto ìjọba kó ipa fún àwọn ènìyàn tí wọ́n ń harassing and arresting NorthNormal campaigners", Hashim sọ.
Ọlọ́pàá àwọn ọlọ́pàá gbé olórí ẹgbẹ́ náà lọ.
Ìyẹn lẹ́yìn náà, ìfẹ̀hónúhàn di alágbádá láti ọwọ́ọ Sultan of Sokoto, tí ó jẹ́ olórí àwọn Mùsùlùmí Nàìjíríà.
Gẹ́gẹ́ bí Hashim ọ̀rọ̀ Hashim ṣe sọ, NorthNormal grew out of the #ArewaMeToo hashtag, ó sì ní èròńgbà méjèèjì: advocating fún “the domestication of the Violence against Persons Prohibition Act (VAPP),” àti ṣíṣe àgbékalẹ̀ ìtàkùrọ̀sọ lórí “ọ̀nà ìfìyà jẹ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ láàyè sí ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́ àti ìfipámúṣẹ ṣe ní àríwá orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.”
Ilé Ìgbìmọ̀ Apá Òfin Ìfìyàjẹ Àwọn Ènìyàn ọdún 2015 bọwọ́lu àṣẹ ní May 23, 2015.
Òfin ìbánisọ̀rọ̀ VAPP — ìdàgbàsókè àwọn òfin ìjìyà orílẹ̀ èdè Nàíjíríà — ìwà ìjìyà obìnrin ní orílẹ̀ èdè Nàíjíríà jẹ́ ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn.
Àtìgbà yẹn ni rape, ìbánisọ̀rọ̀, ìdílé ejọ́ tàbí òṣùwọ̀n forceful home ejections, forced financial dependence tàbí òṣùwọ̀n èèyàn fìdí rẹ̀ múlẹ̀ sílẹ̀, ìkórìíra ìgbìmọ̀ ẹ̀gbẹ́ obìnrin tàbí ìṣọ̀kan bẹ́ẹ̀ mutilation àti/tàbí ìtọ́jú mọ́lẹ́bí wọn.
Àwọn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ìyàtọ̀ ń bọ̀ wọ́n lẹ́yìn tí wọ́n sì rán an lẹ́wọ̀n. Àwọn ọmọdé kan lè jẹ́ ẹni ọdún mẹ́rìnlá (14) lẹ́wọ̀n.
Lára àwọn tí wọ́n ń rape, àwọn ọlọ́pàá jẹ́ ẹ̀sùn ìdádúró lẹ́wọ̀n ọdún 20 láìsí fine.
Àmọ́ Abala méjìdínláàádọ́ta (47) ti fi kún un pé òfin yìí wáyé nílùú Àbújá, olú-ìlú orílẹ̀ èdè Nàíjíríà. NorthNormal àti àwọn àjọ míì náà ti ń ṣe àgbékalẹ̀ ìwọ́de fún gbogbo àjọ ìgbìmọ̀ ìjọba tó wà ní ìpínlẹ̀ náà láti mú òfin yìí jáde.
Àjàkọ́kọ́ ìjìyà àwọn olóbìnrin
Ọdún tí ó kọjá lẹ́yìn tí ó ṣe àgbékalẹ̀ ìgbẹ̀yìn #ArewaMeToo movement, Hashim sọ fún Ohùn Àgbáyé pé bí ìpolongo wọn ṣe fẹ́ "ìrora tí ó wà ní àárín àwùjọ", ohun náà ṣe ohun tí ó pọ̀.
ṣe ìṣẹ̀lẹ̀ ayélujára nígbà tí ẹgbẹ́ òṣèlú náà fàákà han "ọ̀gá olóbìnrin tí ó fìyà jẹ àwọn ọmọkùnrin" tí ó ń ṣiṣẹ́ nínú ètò ìfowópamọ́ fún gbogbo ènìyàn gẹ́gẹ́ bí ọmọ ìgbìmọ̀ ìjọba fún ìpolongo orí ayélujára.
Arábìnrin Olóòtú Ohùn Àgbáyé sọ fún Ohùn Àgbáyé pé:
A ṣe ìfilọ́lẹ̀ ìpolongo ìkórìíra sílẹ̀ [ólè olóbìnrin yìí], tí wọ́n sì ní wípé ó yẹ kí àjọ náà di mímọ́; àwọn ènìyàn kò bẹ́ẹ̀ mọ̀ wọn rárá, kí wọ́n di orí ẹ̀rọ-ayárabíàṣá orí ẹ̀rọ-ayárabíàṣá orí ẹ̀rọ-ayárabíàṣá orí ẹ̀rọ-ayárabíàṣá orí ẹ̀rọ-ayélujára láti da ìtàbùkù sílẹ̀ ArewaMeToo.
Gẹ́gẹ́ bí Hashim ọ̀rọ̀ Hashim ṣe sọ, àwọn alátakò gba ìyàsọ́tọ̀ láti di ẹ̀yà-akọ-àti-akọ mọ́ ArewaMeToo nípa associating ArewaMeToo pẹ̀lú LGBTQ [àwọn ọmọ ìbílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ọmọ ènìyàn gẹ́gẹ́ bí ọmọ ìgbìmọ̀ ẹ̀yà-akọ-àti ènìyàn tí ó jẹ́ alátakò] àti ìdásílẹ̀ wọn gẹ́gẹ́ bí ìyàsọ́tọ̀ wọn ṣe mú kí ìyàsọ́tọ̀ ọlọ́
Òfin orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ìyàtọ̀ọ̀tọ̀ ni òótọ́, ó wà nínú ìwé òfin àti nínú òfin ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn, ìyàtọ̀ọ̀tọ̀ àti ìjìyà obìnrin ní àwọn ìpínlẹ̀ kan ni ẹ̀sùn ìwà ọ̀daràn.
Lẹ́yìn tí wọ́n ṣe àdínkù fún ẹgbẹ́ Haashim pẹ̀lú ẹ̀tọ́ LGBTQ, àwọn oníròyìn orí ẹ̀rọ-ayélujára di ìkọlù wọn múlẹ̀, wọ́n sì fi àkọsílẹ̀ #ArewaToo àti NorthNormal gbóṣùbà fún wọn.
Àmọ́ Ohùn Àgbáyé ò ṣe àmúlò àtẹ̀jáde ìsọfúnni fún ẹ̀tọ́ LGBTQ.
Ṣùgbọ́n, Hashim sọ àwọn ìrètí ní oríi Twitter:
Arákùnrin Fakhriyyah Hashim, olùdásílẹ̀ àgbà #ArewaToo àti NorthNormal (Àwòrán a fi àṣẹ lò ó).
òun ní gbogbo ìrírírí tí gbogbo wọn jẹ́ òun "sókè ńlá":
ìrírírí Twitter fún ìṣèlú ètò-ìjọba, ó ti jẹ́ kí n kún ara, ṣùgbọ́n ìṣẹ̀lẹ̀ burúkú yìí kò ṣe dá mi lójú, síbẹ̀ èyí kò sì yàtọ̀ sí ìyàsọ́tọ̀ tí ó wáyé nínú ìròyìn ArewaMeToo àti NorthNormal.
Kódà, mo bẹ̀rẹ̀ sí ní gbogbo irú ìṣẹ̀lẹ̀ yẹn, kódà nígbà tí mo bẹ̀rẹ̀ sí í tẹnu mọ́ ọn nípa ìjọba Àríwá Northern Nigeria àti ìwọ̀sí tí ó ń ṣe lórí ìporùkù...
Lẹ́yìn gbogbo àwọn ìpọ́njú tí àwọn adigunjalè náà bẹ̀rẹ̀, a gbẹ́kẹ̀ lé agbára àti ìdàgbàsókè láti lọ sílẹ̀ nítorí ìfọ̀kànbalẹ̀ náà, a gbẹ́kẹ̀ lé lórí bí àwọn ènìyàn ṣe fojú ọkàn-an wa, bí a bá jẹ́ kí ọkàn-an wa ó di ojúkò kí á máa jẹ́ ìṣẹ̀lẹ̀ láabi.
ṣeni láàánú pé, ìjìyà Hashim àti Ezekwesili ṣì ń jà pẹ̀lú "ìbànújẹ́ ìbàjẹ́" tí ó ń jẹ́ ìròyìn nípa ìwà ìjìyà abẹ́lé lórí- àti lórí- ìkànnì.
Gẹ́gẹ́ bí Hashim ọ̀mọ ẹlẹ́ni Hashim ṣe sọ, ó máa ń ṣe kedere pé "ìdásílẹ̀ ìjìyà abẹ́lé tí ó ń wúlò fún àwọn tí ìyà jẹ obìnrin" jẹ́ ohun tí ó ṣòro ṣe.
ìròyìn yìí wà lára àkànṣe iṣẹ́ ìwádìí náà, "àmì ìdánimọ̀ọ rẹ̀: ìdásílẹ̀ ìkóròyìnjọ àti òmìnira ní orí ayélujára ní ilẹ̀ Adúláwọ̀".
Àwọn ìtẹ̀jáde yìí máa ń dá wọn lórí ọ̀rọ̀ ìkórìíra tàbí ìdí sí èdè tàbí ìbílẹ̀, ìròyìn àti ìyàsọ́tọ̀ (particularly against female activists and journalists) prevalent in the ìgbàgede ẹ̀rọ-ayárabíaṣá orílẹ̀-èdè méje: Algeria, Cameroon, Ethiopia, Nigeria, Sudan, Tunisia àti Uganda.
Ìmọ̀ràn Ilé-iṣẹ́ Ìrọ̀rùn Àwọn Ènìyàn ní Gúúsù àti Gúúsù Ilẹ̀ Adúláwọ̀ (CIPESA).
Lórílẹ̀-èdè Syria, àlọ́ náà sọ pé kò sí ‘àìsàn-án COVID-19 cases’
Lẹ́yìn ọdún mẹ́sàn-án tí wọ́n ti ń dá omi sílẹ̀, ilé-ìwòsàn tó ń rí sí ìlera lórílẹ̀-èdè Syria kò tíì parí.
Àwọn agbègbè tí Àarẹ Bashar al-Assad ti wà, àwọn aláṣẹ sọ wípé àrùn COVID-19 ṣì ń lọ lọ́wọ́.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ Johns Hopkins University ṣe sọ, ó ti tó ọgọ́rùn-ún mẹ́jọ àti mọ́kànlélógún [439] ní orílẹ̀-èdè náà àti ikú mọ́kànlélógún ní ọjọ́ karùndínlógún oṣù kẹjọ ọdún tí a wà yìí.
Àmọ́ àwọn ìtàn ní ọ̀nà jẹ́ ká rí iṣẹ́ tí ìjọba ti ṣe àtúnṣe, tí ó sì ti mú kí àwọn COVID-19 ó bani nínú wọn.
Gẹ́gẹ́ bí Walid Abdullah, ọmọ ọdún 23, ó ṣe sọ, ìjọba orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ti even gone so far as to suggest terminating ìfààní àwọn dókítà tí ń ṣe àrùn COVID-19.
Àgbékalẹ̀ Ohùn Àgbáyé ti ń fi orúkọ ìbánidọ́gba sílẹ̀ fún ìdánimọ̀ọ rẹ̀.
ń bá Ohùn Àgbáyé sọ̀rọ̀ lórí fóònù, ní ọjọ́ 13 oṣù Èbìbì, ó pe Abdullah ní ilé ìwòsàn Daraa National Hospital, ní gúúsù Siria, láti sọ fún wọn nípa ibùdó àjàkálẹ̀ àrùn Coronavirus.
Gẹ́gẹ́ bí Abdullah ṣe ń béèrè fún ìrànwọ́ ìjọba, àwọn òṣìṣẹ́ ilé ìwòsàn gẹ́gẹ́ bí ọkùnrin kan sọ pé: "Ẹ máa pa ọkùnrin — a kò fún un ní ì cure fúnra", gẹ́gẹ́ bí ọkàn Abdullah.
Kò pẹ́ tí wọ́n fi ọ̀rọ̀ náà parí.
òótọ́, ó yẹ kí wọ́n pa ẹni tí ìVID-19 ń wá ọ̀daràn kan tí wọ́n fẹ́ mọ́ ọn.
Gẹ́gẹ́ bí Abdullah ṣe sọ,"Bó tiẹ̀ jẹ́ pé àrùn COVID-19 ò honorable ju láti gbé a padà sọ́dọ̀ gbogbo ìgbìmọ̀ ẹ̀wọ̀n", ọ̀rọ̀ rẹ̀ sọ fún Ohùn Àgbáyé.
Àmọ́ àwọn ọ̀rọ̀ yìí máa ń tẹnu mọ́ ọn.
ìròyìn tí The Voice of the Capital, ìwé ìròyìn kan ní orílẹ̀-èdè Syria gbé jáde, àwọn dókítà láti Ilé Iṣẹ́ Ètò Ìlera ti Siria sọ wípé "iṣẹ́ ìtọ́júlẹ̀ ti ń lọ lọ́wọ́ ní ilé ìwòsàn tó wà nílùú al-Mujtahid, tó wà ní olú-ìlú Damascus, fún àwọn tí wọ́n ń ṣe inúnibíni náà bí wọ́n bá ń lọ́wọ́ kí wọ́n lè gba ibàjẹ́ náà lọ́lọ́kan-ò-jọ̀kan, nípa
Ìròyìn tá a kọ́kọ́ gbà lórí ẹ̀rọ-alátagbà:
ẹnì kan láti Ilé Ìwòsàn al-Mouwasat nílùú Damascus náà sọ ohun tó wà nínú ìròyìn náà jábọ̀:
"Wọ́n ò ṣe terminations wọn, wọ́n sì ń ṣe bí àwọn dókítà ṣe ń ṣe ìtọ́jú àjàkálẹ̀ àrùn yìí".
Àtìgbà tí ìjọba Assad ń desperate approach to dealing with COVID-19 parallels callous strategies used in ìwà elétò war, tí ó lé ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́fà ó lé ọgọ́rùn-ún márùndínlọ́gọ́rin (586,100) èèyàn tí wọ́n pa, ó tó bíi ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́jọ ó lé ọgọ́rùn-ún márùndínlọ́gọ́rin (100,000) tí wọ́n fi sẹ́wọ̀n àti ti di èèyàn tó lé ní mílíọ̀nù mẹ́
Àjàkálẹ̀ àti ìlera survival
Àtìgbà yìí ni ìjọba Assad yóò jẹ́ kí àwọn orílẹ̀-èdè tó wà lábẹ́ ìjọba rẹ̀, tó fi mọ́ Iran pẹ̀lú gbogbo àwọn allies tó wà ní agbègbè náà, Iran sì ti tún jẹ́ kí orílẹ̀-èdè Syria pọ̀ sí i.
Ní Ní Ní Ní Ní oṣù Èrèlé, orílẹ̀-èdè Iran jẹ́ ọ̀kan lára àwọn àjàkálẹ̀ àrùn COVID-19 tí àrùn COVID-19 kọjá lágbàáyé, ó sì jẹ́ ohun tí ó ṣe pàtàkì jù lọ ní Lebanon, Iraq àti Syria, níbi tí àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Iran ti ti ti ti bá fọwọ́ sowọ́ sowọ́ pọ̀ pẹ̀lú orílẹ̀-èdè.
Yàtọ̀ síyẹn, àwọn arìnrìn àjò tó bá orílẹ̀-èdè Iran àtàwọn ọmọ ẹlẹ́sìn, ṣì ń tẹ̀ síwájú sí i, wọ́n ṣì ń lọ sí àwọn ibi ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́ tó wà nílùú Damascus títí di ọ̀sẹ̀ kínní oṣù Ẹrẹ́nà, oníròyìn Zaki Yàtọ̀ sí, tí ó jẹ́ alága ìwádìí ìkẹ́kọ̀ọ́ oṣù Ẹrẹ́nà tí wọ́n ṣẹ̀ṣẹ̀ jáde ní London School of Economics and Political Science (L
Àmọ́ ìjọba Assad ti ń lo ògbóntó ìròyìn, ìvarication àti ìkórìíra láti sọ iye àwọn tí àrùn COVID-19 ṣẹlẹ̀.
ìfọ̀rọ̀wáni-lẹ́nuwò pẹ̀lú ilé-iṣẹ́ ìròyìn Sirian News Channel, Mínísítà fún ètò ìlera Nizar Al-Yaziji insisted on denying the existence of any COVID-19 cases in Syria, sọ pé:
"A dúpẹ́ lọ́wọ́ Ọlọ́run pé iléeṣẹ́ ológun orílẹ̀-èdè Siria ti dá àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Syria sílẹ̀, kódà wọ́n ti fún wọn ní ògùn:"
Ìjọba orílẹ̀-èdè Syria kò sọ àkọsílẹ̀ ìwà àrùn COVID-19 títí di ọjọ́ 22 oṣù Ẹrẹ́nà, èyí mú kí àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Syria tètè mọ̀ pé ìjọba olóṣèlú Assad ló ń ṣe àtúnse, tí wọ́n sì ń ṣe ìbanilórúkọ.
Àpilẹ̀kọ kan tí a ṣe jáde ní ibùdó-ìròyìn ìkórajọ-ìlú-lé-inú-ilé-iṣẹ́-ìròyìn Syria 24, ní ìbámu pẹ̀lú ohun tí Yaziji sọ, ọmọ ìlú kan kíyè sí i pé, "kí nkan ṣe yóò sọ nínú àpilẹ̀kọ ọ̀hún pé gbogbo ohun burúkú ni wọ́n ti eliminated?"
Àmọ́, àwọn aláṣẹ ìjọba náà ò tíì fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn tí kò pọ̀ nínú àwọn ẹlẹ́sìn náà.
Àjọ tí wọ́n ń pè ní Coalition for Syrian Revolutionary and Opposition Forces wá rọ àwọn ará lágbègbè náà láti fìjà han ìjọba láti sọ nípa àwọn tí àrùn COVID-19 ṣẹlẹ̀ sí kòtẹ́milọ́rùn lórí kòtẹ́milọ́rùn.
ṣe inúnibíni náà dùn pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ nkan ni ọ̀pọ̀ àwọn tó pàdánù ẹ̀mí wọn sínú ìṣẹ̀lẹ̀ náà, ó ní:
Àwọn ilé ìwòsàn tó ti pàdánù ìtọ́jú tó wà nílẹ̀
lè mọ bí àrùn yìí ṣe kókó ti ìjọba Assad, nítorí ó forces àwọn aláṣẹ láti sọ wípé ètò ìlera alábọ́dé kò ṣe é yẹ̀.
ìwádìí tá a ṣe ní LSE, ó ní iye àwọn tí àrùn COVID-19 bá kọ́lù sí lọ́wọ́ ní iṣẹ́ ìlera lórílẹ̀-èdè Syria ni ẹgbẹ̀rún mẹ́fà ó lé ọgọ́rùn-ún méje (6,500) lórílẹ̀-èdè náà, tó sì jẹ́ ẹgbẹ̀rún mẹ́ẹ̀ẹ́dógún 17.5 mílíọ̀nù lórílẹ̀-èdè náà.
iye àwọn tó ń pàdánù ẹ̀kún fẹ́rẹ̀ẹ́ tó ọgọ́rùn-ún méjì, èyí tó worn out by the war, lè pọ̀ jù lọ nínú ètò ìlera.
Lórílẹ̀-èdè yìí, àwọn ikọ̀ ajagun ti ba ilé iṣẹ́ tó pọ̀ jù lọ nípa ilé ìwòsàn tó wà ní ìpínlẹ̀ ètò ìlera.
Ìdí tí Ìjọba àti Ilé Iṣẹ́ Ètò Ìlera ilẹ̀ Sirià fi hàn pé, ilé mọ́kàndínlọ́gọ́ta (58) ló wà nínú gbogbo ilé ìwòsàn tó wà lórílẹ̀-èdè náà títí kan àwọn ilé mọ́kàndínlọ́gọ́fà (131) ilé ìwòsàn tó wà lórílẹ̀-èdè náà.
ìwádìí náà tún tẹ̀síwájú pé àádọ́rin (70) ènìyàn tó ń gbé ní orílẹ̀ èdè náà ni wọ́n ti sá kúrò lórílẹ̀ èdè náà bí ọmọ ọdún mẹ́fà àti àwọn asùnta, nígbà tí àwọn ènìyàn kan sábà máa ń fi òfin dè, títí kan ọmọ ológun àti ìjọba ìṣèlú.
Ìjì líle COVID-19 mọ́lẹ̀ lásìkò ìrànwọ́ ìjọba
Àpẹẹrẹ ni ìṣòro ohun tí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọmọ orílẹ̀-èdè Siria rè é: ìjàmbá, òjò àrùn àti ìṣẹ̀lẹ̀ famine.
Àjọ Ìṣọ̀kan Àgbáyé wá sọ ní ọjọ́ 26 oṣù Òkúdù wípé ìjàm̀bá orílẹ̀-èdè Syria ti wà ní "ìpẹ̀yàgbodò" tí wọ́n nílò, pẹ̀lú àyípadà tí wọ́n nílò láti dáàbò bo àrùn COVID-19.
Ìgbìmọ̀ Ètò Ohun Tí Àjọ Àgbáyé Ṣe sọ, nínú oṣù Èbìbí ọdún 2019, èèyàn pípẹ́ nínú oṣù Igbe compared to April, àti èèyàn ní àádọ́rùn-ún mẹ́tàlá àti mẹ́tàlá (113) ní pẹ̀lú oṣù kan náà lọ́dún 2019
ọgọ́rùn-ún ọdún méjìdínlógún tí ó wà ní ìlú Daraa sọ fún Ohùn Àgbáyé pé "iṣẹ́ ọlọ́jọ́ méjìdínlógún báyìí ni ìjìyà yín, regardless of how much you work, bí ó bá jẹ́ pé ẹ máa fi ọgọ́rùn-ún márùn-ún [$1 àti $5 USD] kún, kò ní enough".
Àwọn ènìyàn ni wọ́n fàyè gba àwọn ohun èlò ìrìnnà láti gba ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ohun ìní tí ó kéré jùlọ.
Àwọn ọdún pípẹ́ yìí wà nípò òṣùwọ̀n àti òṣùwọ̀n ètò ọrọ̀ Ajé orílẹ̀-èdè, èyí tí kò fi ọ̀pọ̀ nínú àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Syria sẹ́yìn, ìjàmbá tí ó ń ṣẹlẹ̀ sí orílẹ̀-èdè náà ti mú kí orílẹ̀-èdè wá di òpópónà tí kò gbòógì.
YKS YKS YKS, pẹ̀lú mílíọ̀nù ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́ta, ń ṣẹlẹ̀ pẹ̀lú gbogbo àwọn ìfara-ẹni-mọ́ra tí àwọn ènìyàn ń sọ̀rọ̀: àwùjọ ìfẹ̀hónúhàn disappeared
Apá kan YKS: ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn
Àròyìn COVID-19 kò jẹ́ ìtàkùrọ̀sọ kan tí yóò wáyé ní ọdún 2020.
Àwọn èèyàn tún bẹ̀rẹ̀ sí í sọ̀rọ̀ nínú oṣù July nípa àwọn ìwé tí wọ́n yàrá fún ìdánilẹ́kọ̀ọ́ èdè Turkish.
Ọ̀kan lára àwọn ìbéèrè náà sọ wípé orin náà tí Mabel bálẹ́kọ̀ọ́ náà ń kọ ni ó jẹ́ ọmọ ọmọ ẹgbẹ́ LGBTQ.
ìbéèrè nípa ìtúmọ̀ “Gözümün gördüğü, göğsümün bildiği ile bir değil” (èyí tí a lè fi èdèe rẹ̀ múlẹ̀ gẹ́gẹ́ bí “ohun tí mo rí nìkan ni ohun tí ọkàn mi rò ni”) ti fi orí ẹ̀rọ-alátagbà hàn nípa Mabel ìpalẹ̀mọ́ ọmọ ọdún láàárín àwọn ọ̀dọ́ (ìkan nínú ẹ̀rọ-alátagbà 50 million views) àti ìbáṣepọ̀ eré-ìdárayá.
Ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò tí ó ń lọ lọ́wọ́ lórí Twitter, Halis Aygün, ààrẹ ẹgbẹ́ Center for Measurement, Selection and Placement (ÖSYM), tí í ṣe ẹgbẹ́ tí ìjọba ń bójú tó ọ̀rọ̀ ìkẹ́niníṣẹ̀ẹ́, fi ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò ìkẹ́niníṣẹ̀ẹ́ náà lọ sí ilé ìròyìn ìgbàlódé tí ó ń ṣe ìkẹ́niníṣẹ̀ẹ́, sọ ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò kan sí ilé ìròyì
ìgbà àkọ́kọ́, wọ́n parí ètò ìdánwò ẹ̀kọ́ yìí ní àádọ́rùn-ún 188 lọ́kànlélọ́gọ́rin (YKS), tí àpapọ̀ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ míì àtààbọ̀ ẹgbẹ̀rún méjì àti ìbẹ̀rẹ̀ mílíọ̀nù mẹ́ta ló wá síbẹ̀.
Àwùjọ àwọn onímọ̀ ìjìnlẹ̀ náà jẹ́ pẹ̀lú ẹgbẹẹgbẹ̀rún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ tí ó wà nínú ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀ka orílẹ̀ èdèe wa.
Ìrírí àwọn aláṣẹ ilé-iṣẹ́ wa nípa àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn, àwọn ohun amáyédẹrùn àti ètò ìdájọ́ jẹ́ ohun ti ó ṣe kedere.
Àwọn ará wa kan ti ṣe ìwádìí lóríi irúfẹ́ àríyànjiyàn ìbéèrè ọ̀hún ní ìgbèríko orílẹ̀-èdè Turkey nínú ìdánilẹ́kọ̀ọ́ YKS ti ọdún 2020 TYT [ìyẹn jẹ́ ọ̀kan nínú ìdánilẹ́kọ̀ọ́ YKS].
Àwọn òsìsẹ́ ni wọ́n máa dá sílẹ̀ láti inú ìwádìí lákànṣe.
Àmọ́, fún àwọn òlo Twitter, àmọ́ bẹ́ẹ̀ ò jẹ́:
Ìròyìn] Ààrẹ ọ̀hún sọ̀rọ̀ yìí lẹ́yìn ìgbà àkọ́kọ́!
“Ìwádìí ti wá jẹ́ kí wọ́n ṣèwádìí nípa àwọn ìṣòro tí ìṣẹ̀lẹ̀ náà ṣẹlẹ̀.
Àwọn tó ń ṣiṣẹ́ ìwádìí máa yọrí sí i nínú iṣẹ́ ìwé ìbéèrè. “
[Àárín] Kò tó [tún yẹ kí wọ́n yọ olóòótọ́], ààrẹ yóò jẹ kí wọ́n yọ olóòótọ́ kúrò nínú iṣẹ́ ààrẹ kí wọ́n lè ṣe ohun tí ó nílò.
Àwọn ẹ̀yà àti àwọn ènìyàn tí ó ń question the intention behind the choice of that question:
ìdánwò ìdíje YKS2020, kò sí ọ̀dọ́ ẹlòmíràn míì tí ó fi mọ́ ọ̀dọ̀ àwọn ọ̀dọ́ tí ó jẹ́ alátìlẹ́yìn papọ̀ pẹ̀lú akọbúlọ́ọ̀gù LGBT Mabel Ìlúmíràn Mábel tàbí LGBT tí ó jẹ́ alátìlẹ́yìn papọ̀ pẹ̀lú Mabel Ìlúmíràn papọ̀ pẹ̀lú?
Ọkùnrin tí ó ní àgbékalẹ̀ ìwé tí ó sọ pé “A ń jẹ́ olóòótọ́”) Ohun wo ni ẹ ń ṣe?
Ìpinnu òkọ̀ròyìn ṣì ń pín pẹ̀lú bí àwọn òlo Twitter ṣe ń pe ìṣẹ̀lẹ̀ àti ìdàgbàsókè Mabel lámọ̀ràn:
Ọ̀wọ́ àwọn ọmọ ìgbìmọ̀ ìwádìí nínú ìwádìí, mo fẹ́ sọ̀rọ̀ nípa àwọn fídíò Mabel Matiz. Nítorí náà, a kò sí ọmọ ìbílẹ̀ wa kankan tí ó ti fi àṣà wa yìí sílẹ̀ fún ọ̀pọ̀ ọdún. Èyí ni why mabelmatiz jẹ́ olóòótọ́ ilẹ̀ wa. Ó jẹ́ ọmọkùnrin àkọ́kọ́
Àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè yìí máa ń fi èrò wípé bí a ṣe fi ọkàn-an alákatakítí àwọn olóṣèlú ajàfẹ́tọ̀ọ́ gay kò ṣe iṣẹ́ ìbéèrè tòótọ́:
Àwọn kò sí iyì fún àwọn rapists, síbẹ̀ Mabel Matiz question becomes the subject of an investigation.
Ẹ dá sọ pé “àwọn ẹ̀rọ ayé” àmọ́ Mabel Matiz ló jẹ́ àpẹẹrẹ tí ó ṣàfihàn àṣà wa.
A lè ṣe ìwádìí nípa àwọn tí wọ́n fi ẹ̀hónú Mabel ṣinṣin nípa ẹ̀yà tí wọ́n sì ń ṣe èyíkéyìí fún un.
Ìpinnu Mabel lásìkò tí ó ń tako ìròyìn náà.
ọjọ́ 3 oṣù Òkúdù, bí ìtàkùrọ̀sọ ọ̀hún ṣe túbọ̀ gbohùn, Matiz tún fi òtítọ́ ìtàkùrọ̀sọ ọkàn rẹ̀ hàn:
Ẹ:) Inú mi dùn pé orin mi wà nínú irúfẹ́ ìyàsọ́tọ̀ bẹ́ẹ̀.
Àmọ́ ní báyìí, ó jẹ́ ohun tó ṣẹlẹ̀ sí mi nípa bẹ́ẹ̀.
òhun ni ohun tí mo ṣe, nígbà tí ojú ìwé adití ni wọ́n fẹ́ kọ sí orúkọ mi.
Ṣùgbọ́n, mo sọ wípé ìdánwò ẹ̀kọ́ òhun máa ń parí :) Ìpè sí i ni ìyè roll call came from here.
Mo ka ìtìlẹyìn tó wà nínú ẹ̀rọ yín gan-an.
Mo mọ ohun tí mo fẹ́ sọ pẹ̀lú orin mi, síbẹ̀ mo mọ̀ pé ẹ̀yin ọkùnrin yín ló mọ̀ mí, kí n túbọ̀ máa fi ọkàn rẹ̀ sílẹ̀ báyìí.
Mo máa tẹ̀síwajú láti rí orin mi, ṣe àwọn ìtàn mi àti jẹ́ a ní orílẹ̀-èdè yìí.
À ń retí ìdíje mìíràn...
Àmì ìgbàlódé Matiz dùn gan-an: ọjọ́ kan péré lẹ́yìn ọ̀rọ̀ Aygun, bẹ́ẹ̀ ni ó wá di ọjọ́ kan péré lẹ́yìn ọ̀rọ̀ Aygun ọ̀hún.
ṣe àmì-ẹ̀yẹ àmì méjì nínú ìdíje tí ó ṣe àfihàn olú borí àwọn ènìyàn.
Àmì-ẹ̀yẹ méjì tí ó gba ife-ẹ̀yẹ ọ̀hún, Ó ṣaájú àmì-ẹ̀yẹ méjì tí ó jẹ́ oore-ọ̀fẹ́.
Àmì-ẹ̀yẹ “Best Clip” àti “Best Male Singer” níbi ìgbàmì-ẹ̀yẹ ọdún mẹ́rìnlélógójì gẹ́gẹ́ bí àmì-ẹ̀yẹ Golden Butterfly Awards.
ṣe èyí jẹ́ ká mọ̀ pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ló fìfẹ̀yìntì sí òun lórí ìkórìíra tí ìjọba àti àwọn ọmọ ìbílẹ̀ fi ń sọ.
ọjọ́ 5, Mabel, túwíìtì túwíìtì túwíìtì:
Mo gba àmì-ẹ̀yẹ “Best Akọrin Mọ́kàndínláàádọ́ta (Golden Butterfly Awards),” àmì-ẹ̀yẹ “Best Video Clip” níbi ìgbàmì ìdíje Golden Butterfly Awards, inú mi dùn púpọ̀!
Ọ̀pẹ́ lọ́wọ́ gbogbo àwọn olólùfẹ́ mi ni! Ó wù mí kí n sọ ohun ìbànújẹ́ fún Erhan, Arık àti DOP Meryem Yavuz, tí wọ́n jẹ́ adarí ẹ̀dà orin [my song] “I Have a Red in My Wipe” tí wọ́n ṣàgbéyẹ̀wò.
Lórílẹ̀-èdè Turkey, ẹgbẹ̀rún 2.5m akẹ́kọ̀ọ́ rọ́pò ìwé ẹ̀kọ́ nínú, pẹ̀lú ìṣòro COVID-19 tí àjàkálẹ̀
Àdánwò ìdíje ọdún yìí wà nínú ìròyìn—àti pé kò sẹ́yìn nítorí àrùn tó gbòde yìí
Àtẹ̀jáde ìtúmọ̀ 17 Ọ̀wàrà 2020
Ìsàlẹ̀ orin wọn láti orí ẹ̀rọ-alátagbà YouTube tí Mabelà Matiz pẹ̀lú orin wọn fi orin rẹ̀ ránsẹ́ sí ìròyìn tí ó wà nínú ìyíkoto ìdájọ́ Gbọ̀ngàn Ẹ̀kọ́ Ìwé-Ẹ̀kọ́ ní Ètò Ẹ̀kọ́ Gẹ̀ẹ́sì (YKS):
"Gözümün gördüğü, göğsümün bildiği ile bir değil" ("ohun tí ojú mi ò fi mọ́ ni ohun tí ọkàn mi ò ṣe")
Àwọn orílẹ̀-èdè Turkey tó fẹ́rẹ̀ẹ́ tó mílíọ̀nù mẹ́tàlélọ́gọ́rin (83) mílíọ̀nù ló nílò ètò ẹ̀kọ́, ìyẹn láti jáwé olúborí níbi ìdánwò ẹ̀kọ́ ètò ẹ̀kọ́ Gẹ̀ẹ́sì, ìyẹn Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) láti jáwé olúborí sí ilé-ẹ̀kọ́.
ọdún yìí, àwọn èèyàn kan gbé ìbéèrè multiple-choice questionnaire wá sí ìyàsọ́tọ̀ ẹgbẹẹgbẹ̀rún mẹ́ta àti mílíọ̀nù èèyàn, bó tiẹ̀ jẹ́ pé àrùn COVID-19 ò jẹ́ kí wọ́n wò ó.
ọjọ́ 25 oṣù Ẹrẹ́nà ọdún, Àjọ Tó Ń Rí sí Gẹ̀ẹ́sì Ṣètò Ìdánilẹ́kọ̀ọ́ kéde pé yóò wáyé ní July 25 sí 26, 2019.
ọjọ́ kẹrin oṣù karùn-ún, ní May 4, ààrẹ orílẹ̀-èdè Turkish Recep Erdoğan sọ wọ́n di ọjọ́ kẹ́rìndínlọ́gbọ̀n oṣù kẹfà àti kẹ́rìndínlọ́gbọ̀n oṣù kẹfà.
Àyípadà àti ìcertainties around the exam amid the COVID-19 pandemic launched countless discussions in the ìlú Turkish àti lórí ẹ̀rọ-alátagbà:
Ìdí ni tí àyípadà máa ṣe affect the psychology of akẹ́kọ̀ọ́, nípa ìkùnnú tí ó jẹ mọ́ ètò YKS tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ máa ń ṣe fún oṣù?
Àwọn wo gba ìtọ́jú àrùn COVID-19 mọ́ bí a ṣe lè bẹ̀rẹ̀ (ìdásílẹ̀ ojú-ọjọ́, ojú-ọjọ́ tí a fi ṣe àyè mask) nígbà tí àwọn èèyàn tó tó mílíọ̀nù mẹ́ẹ̀ẹ́dógún àtààbọ̀ ń gbé làwọn ènìyàn?
Lọ́dún 2019, ìdá mẹ́rin àwọn akẹ́kọ̀ọ́ YKS lára àwọn tó fẹ́ kọ́ lẹ́kọ̀ọ́ ìkẹ́kọ̀kan, ní ìdá mẹ́rin àwọn tó fẹ́ kọ́ lẹ́kọ̀ọ́ ìkẹ́kọ̀kan, ìdá mẹ́rin àti mọ́kàndínlógójì nínú ìkẹ́kọ̀ọ́ ìkẹ́kọ̀kan.
Ìgbà àkọ́kọ́ ni Turkey sọ àkọ́kọ́ nípa àrùn COVID-19 ní ọjọ́ 11 oṣù Ẹrẹ́nà, tí nígbà tó di July 15, nkan bí ẹgbẹ̀rún márùn-ún àti ọgọ́rùn-ún márùn-ún [5,500] èèyàn tí àrùn náà kàn ti kú, nígbà tí iye àwọn tó lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún méjì [200,000] ti já àrùn náà lórílẹ̀-èdè náà.
Àmọ́ lọ́jọ́ 1 oṣù Òkúdù, ìjọba fèsì àwọn àkànṣe ìtúmọ̀ ẹ̀rọ:
Àwọn ilé ìtajà, ọ̀pọ̀ ìbílẹ̀ àti Gbọ̀ngàn Ìjọba láwọn ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́ oṣù mẹ́ta tí wọ́n ti gba àwọn dúkìá náà sílẹ̀, tí wọ́n sì ń fi àwọn nkan ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́ sọ̀rọ̀.
Àwọn ará ìpìnlẹ̀ náà nílò kí wọ́n má ṣe ojú tí wọ́n yóò fi ojú wọn hàn, kí wọ́n sì ní ojú tí wọ́n yóò fi ojú wọn hàn.
Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti ẹgbẹ́ ajàfúnẹ̀tọ́ ọmọ-ènìyàn pe ìfọwọ́sowọ́pọ̀ wọn sí ìgbà YKS, ìjọba gbé ètò náà lọ́wọ́ láti ṣe èròńgbàa rẹ̀:
ìparí oṣù June, ẹgbẹẹgbẹ̀rún èèyàn tó lé ní mílíọ̀nù kan ló gba ìdánwò ọ̀hún.
ṣe rí àmì ìràwọ́ yìí, àwọn ènìyàn fẹ́ hàn lórí ìwà ìkọlù pípa nínúu ẹ̀rọ-alátagbà ní ọ̀rọ̀ yìí jẹ́ ohun tí ó fẹ́ ṣe legitimate:
YKS YKS YKS, pẹ̀lú mílíọ̀nù ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́ta, ń ṣẹlẹ̀ pẹ̀lú gbogbo àwọn ìfara-ẹni-mọ́ra tí àwọn ènìyàn ń sọ̀rọ̀: àwùjọ ìfẹ̀hónúhàn disappeared
Apá kan YKS: ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn
Àròyìn COVID-19 kò jẹ́ ìtàkùrọ̀sọ kan tí yóò wáyé ní ọdún 2020.
Àwọn èèyàn tún bẹ̀rẹ̀ sí í sọ̀rọ̀ nínú oṣù July nípa àwọn ìwé tí wọ́n yàrá fún ìdánilẹ́kọ̀ọ́ èdè Turkish.
ọ̀kan lára àwọn ìbéèrè náà sọ wípé orin Mabel, ọ̀kan lára àwọn ará ìgbìmọ̀ LGBTQ, “Fırtınadayım” (“I am ní ìjì náà”):
ìbéèrè nípa ìtúmọ̀ “Gözümün gördüğü, göğsümün bildiği ile bir değil” (èyí tí a lè fi èdèe rẹ̀ múlẹ̀ gẹ́gẹ́ bí “ohun tí mo rí nìkan ni ohun tí ọkàn mi rò ni”) ti fi orí ẹ̀rọ-alátagbà hàn nípa Mabel ìpalẹ̀mọ́ ọmọ ọdún láàárín àwọn ọ̀dọ́ (ìkan nínú ẹ̀rọ-alátagbà 50 million views) àti ìbáṣepọ̀ eré-ìdárayá.
Lẹ́yìn ìtàkùrọ̀sọ tí ó ń wáyé lórí Twitter, Halis Aygün tó jẹ́ ààrẹ ọ̀fíìsì Center for Measurement, Selection and Placement (ÖSYM), ẹgbẹ́ ìṣàkóso ìjọba tí ó ń preparing the exam, ṣe ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò lọ́wọ́ àwọn ilé ìròyìn alátakò tí ń ṣe ìbánisọ̀rọ̀ abẹ́lé tí ó jẹ́ ọmọ-ìlú-fún-ìrìnnà, ìjọba ìpínlẹ̀ Yeni Akit ń fọ ìfọ̀rọ̀wánil
ìròyìn tí ó sọ pé wọn yóò ṣe ìwádìí ọ̀rọ̀ náà, pé àwọn tó fi inúnibíni sí inúnibíni náà ni wọn yóò dá iná ọ̀rọ̀ náà lójú:
ìgbà àkọ́kọ́, wọ́n parí ètò ìdánwò ẹ̀kọ́ yìí ní àádọ́rùn-ún 188 lọ́kànlélọ́gọ́rin (YKS), tí àpapọ̀ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ míì àtààbọ̀ ẹgbẹ̀rún méjì àti ìbẹ̀rẹ̀ mílíọ̀nù mẹ́ta ló wá síbẹ̀.
Àwùjọ àwọn onímọ̀ ìjìnlẹ̀ náà jẹ́ pẹ̀lú ẹgbẹẹgbẹ̀rún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ tí ó wà nínú ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀ka orílẹ̀ èdèe wa.
Ìrírí àwọn aláṣẹ ilé-iṣẹ́ wa nípa àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn, àwọn ohun amáyédẹrùn àti ètò ìdájọ́ jẹ́ ohun ti ó ṣe kedere.
Àwọn òsìsẹ́ ni wọ́n máa dá sílẹ̀ láti inú ìwádìí lákànṣe.
Àmọ́, fún àwọn òlo Twitter, àmọ́ bẹ́ẹ̀ ò jẹ́:
Ìròyìn] Ààrẹ ọ̀hún sọ̀rọ̀ yìí lẹ́yìn ìgbà àkọ́kọ́!
"Ìwádìí ti wá jẹ́ kí wọ́n ṣèwádìí nípa àwọn nkan tí ìṣẹ̀lẹ̀ náà ṣe. A máa yẹ àwọn ará tó ṣiṣẹ́ níbẹ̀ kúrò níbi tí wọ́n ti ń ṣèdájọ́. "
[Àárín] Kò tó [tún yẹ kí wọ́n yọ olóòótọ́], ààrẹ yóò jẹ kí wọ́n yọ olóòótọ́ kúrò nínú iṣẹ́ ààrẹ kí wọ́n lè ṣe ohun tí ó nílò.
Àwọn ẹ̀yà àti àwọn ènìyàn tí ó ń question the intention behind the choice of that question:
ìdánwò ìdíje #YKS2020, kò sí ọ̀dọ́ míì tí ó fi mọ́ ọ̀dọ́ àwọn ọ̀dọ́ tí ó jẹ́ alátìlẹ́yìn tí ó ṣe ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọ-ènìyàn àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ LGBT Mabel.
ẹni tí ó ní àmì ìrántí tí ó sọ pé "A jẹ́ ọ̀gbà faggots")
Ìwà búburú wo lẹ ń ṣe?
Ìpinnu òkọ̀ròyìn ṣì ń pín pẹ̀lú bí àwọn òlo Twitter ṣe ń pe ìṣẹ̀lẹ̀ àti ìdàgbàsókè Mabel lámọ̀ràn:
Àwọn ọmọ ẹgbẹ́ tó ń ṣèwádìí sọ̀rọ̀, mo fẹ́ sọ fún ẹnì kan láti wo àwọn fídíò Mabel Ìyáàdì.
Ìdí ni pé a kò sí àwọn akọrin mìíràn tí a ti gbé àṣà wa láàárín ọ̀pọ̀ ọdún.
Ìdí nìyẹn tí #mabelmatiz jẹ́ olóòótọ́ ilẹ̀ wa. Ó jẹ́ ọ̀jọ̀gbọ́n àkọ́kọ́ “ẹni-àgbáyé”
Àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè yìí máa ń fi èrò wípé bí a ṣe fi ọkàn-an alákatakítí àwọn olóṣèlú ajàfẹ́tọ̀ọ́ gay kò ṣe iṣẹ́ ìbéèrè tòótọ́:
Àwọn kò sí iyì fún àwọn rapists, síbẹ̀ Mabel Matiz question becomes the subject of an investigation.
Àtẹ̀jáde yìí fi parí:
Ẹ dá sọ pé “àwọn ẹ̀rọ ayé” àmọ́ Mabel Matiz ló jẹ́ àpẹẹrẹ tí ó ṣàfihàn àṣà wa.
Àwọn ọ̀rọ̀ yìí yóò jẹ́ ọ̀wọ́ àwọn tí wọ́n fi ẹ̀yà Mabel Matiz àti ọ̀rọ̀ tí wọ́n yà sẹ́yìn. #Mabel jẹ́ akópamọ́ [Àkópamọ́ ìkànnì ìròyìn]
Ìpinnu Mabel lásán-làsàn sí ìròyìn náà
ọjọ́ 3 oṣù Òkúdù, bí ìtàkùrọ̀sọ ọ̀hún ṣe túbọ̀ gbohùn, Matiz tún fi òtítọ́ ìtàkùrọ̀sọ ọkàn rẹ̀ hàn:
Ẹ:) Inú mi dùn pé orin mi wà nínú irúfẹ́ ìyàsọ́tọ̀ bẹ́ẹ̀.
Àmọ́ ní báyìí, ó jẹ́ ohun tó ṣẹlẹ̀ sí mi nípa bẹ́ẹ̀.
òhun ni ohun tí mo ṣe, nígbà tí ojú ìwé adití ni wọ́n fẹ́ kọ sí orúkọ mi.
Ṣùgbọ́n, mo sọ wípé ìdánwò ìbẹ̀rẹ̀ ò ní parí :)
Ìpè roll call came from here.
Mo ka ìtìlẹyìn tó wà nínú ẹ̀rọ yín gan-an.
Mo mọ ohun tí mo fẹ́ sọ pẹ̀lú orin mi, síbẹ̀ mo mọ̀ pé ẹ̀yin ọkùnrin yín ló mọ̀ mí, kí n túbọ̀ máa fi ọkàn rẹ̀ sílẹ̀ báyìí.
Mo máa tẹ̀síwajú láti rí orin mi, ṣe àwọn ìtàn mi àti jẹ́ a ní orílẹ̀-èdè yìí.
À ń retí ìdíje mìíràn...
Kò pẹ́ ju ọjọ́ kan lẹ́yìn tí Aygun, ó gba àmì-ẹ̀yẹ méjì nínú ìdíje tí ó ṣagbátẹrù ìbò.
Ẹ̀wẹ̀, Ó gba àmì-ẹ̀yẹ méjì nínú àmì-ẹ̀yẹ ọ̀hún, “Best Clip” àti “Best Male Singer” níbi ìgbàmì-ẹ̀yẹ mẹ́rìndínlọ́gọ́ta ìdíje Golden Butterfly Awards.
ṣe èyí jẹ́ ká mọ̀ pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ló fìfẹ̀yìntì sí òun lórí ìkórìíra tí ìjọba àti àwọn ọmọ ìbílẹ̀ fi ń sọ.
ọjọ́ 5, Mabel, túwíìtì túwíìtì túwíìtì:
Mo gba àmì-ẹ̀yẹ “Best Akọrin Mọ́kàndínláàádọ́ta (Golden Butterfly Awards),” àmì-ẹ̀yẹ “Best Video Clip” níbi ìgbàmì ìdíje Golden Butterfly Awards, inú mi dùn púpọ̀!
Ọ̀pẹ́ púpọ̀ lọ́wọ́ gbogbo àwọn onífẹ̀ẹ́ mi!
Mo fẹ́ gbóṣùbà fún Erhan Monísítà àti DOP Meryem Yavuz, tí wọ́n jẹ́ olùdarí àkóso mi lọ́pọ̀lọpọ̀.
"I Have a Red in My Wipe".
Àjọyọ̀ Àwọn Òṣìṣẹ́: Abẹnugan ilé ìgbìmọ̀ asòfin yóò rọ àwọn Òṣìṣẹ́ nípa ètò ààbò
Àgbà fún ilé ìgbìmọ̀ asojú lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà, Fẹmi Gbajabiamila ti kí àwọn òṣìṣẹ́ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà fún àyájọ́ àwọn òṣìṣẹ́ lágbàáyé.
Ọ̀gbẹ́ni Gbàjàbíàmílà ní ojú òjò náà ti jẹ́ kí ọjọ́ náà jáde kárí ayé nítorí àrùn COVID-19 tó gbòde, ní pàápàá jùlọ láti ṣe ìrántí àwọn òṣìṣẹ́ tó ojú àwọn òṣìṣẹ́ ní Nàìjíríà.
ọ̀rọ̀ asojú àgbà fún àwọn òṣìṣẹ́ nípa ìròyìn àti ìkéde, Lanre Lasisi, abẹnugan wá gbóríyìn fún àwọn òṣìṣẹ́ nítorí pé wọ́n lọ́wọ́ nínú ìgbéyàwó wọn àti ìfẹ́ wọn láti ṣiṣẹ́, èyí tí ó sọ pé, òun ti shaped the country tremendously.
Ààrẹ tún rọ gbogbo àwọn òṣìṣẹ́ ní Nàìjííríà láti máa se ìdàgbàsókè bá sòfò ní ọ̀kọ̀ọ̀kan nínúu rẹ̀ láti mú ìdàgbàsókè bá ètò ọrọ̀ ajé orílẹ̀ èdè Nàìjííríà.
“Mo fẹ́ dúpẹ́ lọ́wọ́ àwọn òṣìṣẹ́ ìpìnlẹ̀ Nàìjííríà, tí wọ́n ti san ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún lọ́wọ́ láti ṣe àgbéyẹ̀wò sí iṣẹ́ wọn.
Àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà àti Nàíjíríà wọ́n mú ìwúrí yín.
Mo rọ àwọn òṣìṣẹ́ ní Nàìjííríà láti túbọ̀ máa sapá fún àtìlẹyìn wọn ní àsìkò ìdàgbàsókè orílẹ̀ èdè Nàìjííríà.
Wọ́n gbọdọ̀ máa fi iṣẹ́ ribiribi tí wọ́n ṣe fún ìdàgbàsókè orílẹ̀ èdè yìí.”
--- Ìyẹn ọjọ́ ̀kẹrin: Ààrẹ ilé ìgbìmọ̀ asòfin fọwọ́ sí òṣìṣẹ́ pẹ̀lú àwọn òṣìṣẹ́ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
Ààrẹ ilé ìgbìmọ̀ asòfin orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, Ahmad Lawan ti bá àwọn òṣìṣẹ́ orílẹ̀ èdè yìí yọ̀da ara wọn láti sàmì àyájọ́ àwọn òṣìṣẹ́.
Ààrẹ tún kí àwọn òṣìṣẹ́ ní Nàìjíríà fún bí wọ́n ṣe ń borí ìsẹ́ àti ìdẹ̀rùn, pàápàá jùlọ bí wọ́n ṣe ń borí ìsẹ́ àti ìdẹ̀rùn pàápàá jùlọ nínú àwọn ilé ìṣẹ́ tó wà ní àárín àwọn òṣìṣẹ́.
ṣe àmójútó ipa àwọn òṣìṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí olùdarí ìdùnnú àti stressed that it is for this reason that they should be appreciated at all times.
Ànfààní ọ̀nà láti mọ bí àwọn òṣìṣẹ́ ní orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ṣe sa ipa ribiribi sẹ́yìn ni láti máa gbógun ti ìfaresẹ́ wọn gẹ́gẹ́ bí ohun tí ó ṣe pàtàkì.
"Gẹ́gẹ́ bí ilé ìgbìmọ̀ asòfin, a ti ní ìgbésẹ̀ láti ṣe pọ̀ pẹ̀lú àwọn Ẹgbẹ́ Olóṣèlú tí wọ́n ń ṣe àgbékalẹ̀ àwọn ìwé òfin"
Ààrẹ tún sọ pé ọ̀rọ̀ yìí wà lára àwọn effort of the 9th National Assembly to strengthen the economy and improve the standard of living of the people, it is determined to make the financial year predictable through the timely passage of the 2020 budget.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ asòfin Lawan ṣe sọ, Ilé ìgbìmọ̀ asòfin ti ṣe àtúnṣe sí àwọn òfin àti àbádòfin lórí ètò ìsúná ọ̀hún.
Ààrẹ tún ní ilé ìgbìmọ̀ asòfin yóò ma tẹ̀síwájú nípasẹ̀ ìpèníjà tí àrùn COVID-19 gbòde.
Ààrẹ tún tẹ̀síwájú pé àyájọ́ àwọn Òṣìṣẹ́ ti ọdún yìí yóò wáyé ní ìgbà kan tí gbogbo àwọn ènìyàn kárí ayé ti ń kojú ìlera tó sẹ́yìn Coronavirus.
"Ohun resilience àti never-die spirit àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ni yóò mú ìgbèrú bá iṣẹ́ ìjọba láti borí àjàkálẹ̀ àrùn yìí.
Ààrẹ wá rọ gbogbo òṣìṣẹ́ àwọn òṣìṣẹ́ ilé ìgbìmọ̀ asòfin orílẹ̀ èdè Nàíjíríà láti máa gbógun ti ọjọ́ àtijọ́ tí àwọn ènìyàn ń sàmì àyẹ̀wò síra, tí wọn á sì máa wọ ọkọ̀ ojú-ọjọ́, tí wọn á sì máa wọ ọkọ̀ ojú-ọjọ́ sí ilé ìgbìmọ̀ asòfin orílẹ̀ èdè yìí.
--- COVID, èyí mú kí àwọn mẹ́rin (24) míì jáde dáadáa lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Àwọn mẹ́rìnlélógún (24) míì fi ìdánilójú múlẹ̀ fún àrùn Corona virus (COVID 19) ní Nàìjíríà, èyí mú kí ẹgbẹ̀rún mẹ́sàn-án ó dín ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún méje (1932) nígbà tí ẹgbẹ̀rún ọgọ́rùn-ún méje àti ọgọ́ta (319) ti di Ẹlẹ́rìí Jèhófà, tí ẹgbẹ̀rún mẹ́sàn-án àti ọgọ́ta (58) sì ti di Ẹlẹ́rìí Jèhófà. Àjọ tó ń rí sí ibò fún àrùn yìí
--- COVID :19 : A ti gba ìròyìn nípa ohun tí ó ń lọ ní ìpínlẹ̀ Kano – Dókítà Osagie.
Gẹ́gẹ́ bí mínísítà fún ètò ìlera lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà Dókítà Osagie Ehanire ṣe sọ, wọ́n ti received some news on the happening in the ìpínlẹ̀ Kano.
Mínísítà sọ̀rọ̀ yìí nínú ti ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò ìjọba àpapọ̀ láti ṣe ìmójútó àrùn COVID 19 pẹ̀lú akọ̀ròyìn ní ìlú Àbújá.
Ò tẹ̀síwájú pé wọ́n ń retí ìròyìn nípa ikú àdánwò ní ìpínlẹ̀ Kano, tí èyí sì jẹ́ kí wọ́n tẹ̀síwájú láti pèsè àwọn ohun èlò fún àwọn dókítà, àwọn akọ́ṣẹ́mọṣẹ́ àti ìdánilẹ́kọ̀ọ́ láti ràn wọ́n lọ́wọ́ láti dáná sun COVID-19 mọ́kàndínlógún ìpínlẹ̀ Kano.
Ọ̀mọ̀wé Ehanire bá àwọn dókítà tó ń ṣiṣẹ́ lórí ètò ìlera láti dáàbò bo ara wọn kí wọn ò ní fi ààbò bo ara wọn tí àrùn COVID-19 bá ṣẹlẹ̀ kí wọn ó ba ara wọn jẹ́.
--- Nàíjíríà confirms cases of COVID-19 --- 204.
Àwọn ibà-ẹ̀fọn Coronavirus tí à ń pè ní COVID-19 tí wọ́n ṣe tán ọgọ́rùn-ún mẹ́jọ (192) ni orílẹ̀-èdè Nàìjííríà ti ṣẹ̀, èyí mú kí iye àwọn ibà-ẹ̀fọn tí wọ́n ti gba náà di ọgọ́rùn-ún mẹ́ta ọdún 1932.
Ẹgbẹ̀rún mẹ́rìndínlógójì ó lé mọ́kàndínlọ́gbọ̀n (319) ni wọ́n Ti fi Sẹ́wọ̀n Sílẹ̀, wọ́n sì ti di Ẹlẹ́rìí Jèhófà Méjìdínlọ́gọ́ta (58).
ọ̀rọ̀ orí Twitter ti ìjọba Àpapọ̀, ní orí ibùdó àwọn ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ ti orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, ìyẹn, NCDC Nigeria Centre for Disease Control, ti ṣàfihàn bí àwọn ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ ti ṣe ń bá àìsàn tuntun yìí mu;
ọgọ́rùn-ún mẹ́rin àti méjìlélógún (220) àkọ́kọ́ ní àrùn #COVID19.
Àwọn ọmọ ẹgbẹ́ ọ̀hún ni:Kano 45-Lagos 12-Gombe 9-Bauchi Òṣùwọ̀n 8-Sokoto.
--- Ìgbìmọ̀ alámójútó fún ètò ìrànwọ́ lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà: Ministerial Task Team on Kano submits interim report.
Ìgbìmọ̀ mọ̀nà-mọ́ná tó ń mójútó ètò ìlera lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà, ti ṣe àkọsílẹ̀ àwọn ohun èlò lórí ètò ìlera lórílẹ̀ èdè yìí, nípa bí wọ́n ṣe pèsè ìrànwọ́ fún àwọn akéde tó wà ní ìpínlẹ̀ Kano, tí wọ́n sì ní àtìlẹ́yìn lórí ètò ìlera lórílẹ̀ èdè yìí.
Mínísítà fún ètò ìlera, Dókítà Osagie Ehanire sọ̀rọ̀ yìí lásìkò tó ń bá ààrẹ Task Force on Covid-19 sọ̀rọ̀ lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà, ní ìlú Àbújá, lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
Ààrẹ ní ilé-isẹ́ náà ṣì ń tẹ̀síwájú pé ìwádìí náà yóò jẹ́ ìdánilẹ́kọ̀ọ́ tí yóò se ìdánilẹ́kọ̀ọ́ nípa ìpèsè àwọn ohun èlò ìjìnlẹ̀ náà pẹ̀lú àwọn ohun èlò ìdàgbàsókè àti àwọn ohun èlò ìjìnlẹ̀.
“Wọn yóò máa fi ìpàdé àwọn oníṣègùn ilé-ìwòsàn alábọ́dé ti ilẹ̀ Èkó láti darapọ̀ mọ́ ilé-ìwòsàn alábọ́dé ti ìpínlẹ̀ Èkó, kí wọn yóò darapọ̀ mọ́ ilé-ìwòsàn alábọ́dé ti ìpínlẹ̀ Èkó," ní èyí tí Gómìnà ìpínlẹ̀ Kano fẹ̀yìntì láti lọ ṣiṣẹ́ lórí ètò ìlera lórílẹ̀ èdè yìí.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀gọ̀rọ̀ ọ̀jọ̀gbọ́n náà ṣe sọ, ó ní ìjọba yóò tún kojú ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ọ̀jọ̀gbọ́n láti ṣèrànwọ́ fún ìpèníjà tó wà nílùú Kano.
Àwọn onímọ̀ ìlera tí ìjọba FHOH máa ń fi ọkọ̀ wọn kúrò nílùú Àbújá, àwọn márùn-ún ló sì jẹ́ ètò pé FRSC yóò ṣètìlẹ́yìn fún wọn láti ìpínlẹ̀ Kano láti lọ ṣètò ìlera tí àwọn tí ìjọba ti sọ pé wọn ò fẹ́ kó kúrò nílùú yìí.
Dókítà Ehanire dúpẹ́ lọ́wọ́ àwọn tó ńṣiṣẹ́ nílé ìwòsàn láti tẹ̀lé àwọn èròńgbà àti àtìlẹ́yìn wọn ní gbogbo ìgbà tó péye.
“A kò gbọdọ̀ já fáwọn onímọ̀-ẹ̀rọ tó wà nílẹ̀ fúnra wa ní àsìkò yìí; ó yẹ kí wọ́n máa tọ́jú gbogbo àwọn client tó ní àìsàn COVID-19, àmọ́ kí wọ́n máa treat every client with fairness so that that persons suffering from other ailments do not suffer neglect or treatment refusal.”
“Ó ṣe pàtàkì láti sọ àwọn akọ́nimọ̀ọ́gbá sùn láìsí pé àwọn yóò gba ìtọ́jú ìṣègùn láìlo ọkùnrin, bẹ́ẹ̀ ló sọ pé kí wọn kọ́n fún ẹnì kan tó nílò ìfara-ẹni tó nílò ìtọ́jú ní pàdá, kí wọn kọ́n sì tún fi ẹ̀tọ́ pàtó fún ẹnì kan tó nílò ìfara-ẹni tó nílò lárọ̀ọ́wọ́tó.
--- Wọn kòsí àwọn ilé-ìwé tí ìjọba kò tíì mú – Mínísítà.
Ọ̀gbẹ́ni Mínísítà fún ètò ẹ̀kọ́ lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà, Emeka Mínísítà ti sọ pé, òun kò ṣe àtúnṣe lórí ìpinnu tí ilé-ìwé yóò tún máa di ilé-ìwé tuntun.
Ààrẹ tún ní ìopening ilé-ìwé náà yóò wà pẹ̀lú àtìlẹ́yìn ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí wọ́n gbé láti dẹ́kun ìtànkálẹ̀ àrùn COVID-19.
ọ̀rọ̀ yìí lásìkò tí wọn kọ́kọ́ ń bá àwọn ọmọ ilé-ẹ̀kọ́ sọ̀rọ̀ ní ìbámu pẹ̀lú wípé ìjọba kò ṣetán láti mú ẹ̀mí àwọn ọmọ ilé-ẹ̀kọ́ náà ran àwọn akẹ́kọ̀ọ́ lọ́wọ́ pàápàá bí wọn bá ṣí kéde ọjọ́ resumption ti ìjọba.
ṣùgbọ́n kò sí èyí tí àwọn ilé ẹ̀kọ́ yìí lè máa ṣe ní àárín àwùjọ”.
Mínísítà tún tẹ̀síwájú pé gbogbo ìwé ẹ̀kọ́ tí ìjọba kò postponed yóò di ìgbà tí ìjọba bá rí i pé àwọn akẹ́kọ̀ọ́ yóò mọ ẹ̀kọ́ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan kí wọ́n lè lóye ẹ̀kọ́ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan.
Mínísítà tún tẹ̀síwájú pé àjọ tó ń rí sí ìdájọ́ ẹ̀kọ́ ní West African Examination Council for Senior School Students àti other National Examinations including NABTEB are not cancelled, but only postponed.
Ó ṣe àpèjúwe ìpèníjà nínú ìlànà ilé-iṣẹ́ ẹ̀kọ́ lórí ìlànà ẹ̀kọ́ hence ìfọwọ́sowọ́pọ̀ àwọn àjọ ẹgbẹ́ àgbà ẹ̀kọ́.
Gẹ́gẹ́ bí ó ṣe sọ, Ó ní," A mọ̀ pé àwọn kò rí ẹ̀rọ alágbára léraléra tí kò sì lọ sórí ẹ̀rọ ayélujára, àwọn kan lè rí iṣẹ́ wọn sórí ẹ̀rọ ayélujára, àwọn kan lè rí iṣẹ́ orí rédíò, àwọn kan sì ń lo ẹ̀rọ ayárabíàṣá lórí ẹ̀rọ ayélujára. Torí náà, a fẹ́ ṣe àjọṣepọ̀ pẹ̀lú ìjọba láti mú ìdàgbàsókè bá àwọn ọmọ ìpínlẹ̀ wa ní ìpínlẹ
“Láti báyìí, ìjọba ìpínlẹ̀ mọ́kànlélọ́gbọ̀n pẹ̀lú ìpínlẹ̀ mẹ́rìndínlógójì, èyí tí a pè é ní Rọ́ṣíà tàbí T.v, iṣẹ́ ń lọ́wọ́ láti ìkọ́ni ṣe, ṣùgbọ́n tí àwọn ìpínlẹ̀ kọ̀ọ̀kan máa ń tẹ̀lé, àmọ́, ìjọba àpapọ̀ kò ṣe àtìlẹ́yìn lórí ẹ̀rọ alátagbà lórí ìkọ́ni ṣe”
“Lẹ́yìn tí a ń pín àwọn ìEBélòEBè yìí,the same way we share their interventions with them is the same way this teaching and learning online content is been shared and the FG informed that they could use state media that is appropriate in their areas”. Nwajiuba ṣe sọ.
Mínísítà tún tẹ̀síwájú pé ìjàm̀bá àrùn COVID mọ́kàndínlógún ti tún ràn wọ́n lọ́wọ́ láti dá ètò ìrànwọ́ sílẹ̀, bẹ́ẹ̀ sì ni ó tún jẹ́ ká gbogbo àwọn tó wà níbẹ̀ lọ yọ̀da ara wọn.
Mínísítà tún sọ̀rọ̀ nípa ìgbésẹ̀ òkè ẹ̀kọ́ náà, ó tún wá rọ ìjọba láti tún pèsè àwọn olugbanja ẹ̀kọ́ náà tí yóò máa ran àwọn olùkọ́ lọ́wọ́ láti ṣe àtúnse sí ìlera Coronavirus tó ń jà lọ́wọ́ jákèjádò àgbáyé.
Àtìgbà yẹn, Àjọ tó ń mójútó ètò ẹ̀kọ́ lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà FCTA ti fi àṣẹ fún ilé ìwé kan ní ìròyìn lórí bí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ kan ṣe ń jáde nínú àlàkalẹ̀ ètò ẹ̀kọ́ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan ọdún 2019/2020 ṣe ń lò lórí ẹ̀rọ ayélujára.
Gẹ́gẹ́ bí akọ̀wé àgbà fún ilé-ẹ̀kọ́ ọ̀hún, ọ̀gbẹ́ni Umaru Marafa ṣe sọ ọ̀rọ̀ yìí lọ́jọ́ Ìṣẹ́gun pé kò sí ìgbéléwọ̀n tí yóò bẹ̀rẹ̀ síní ètò ẹ̀kọ́ nínú gbogbo ilé-ẹ̀kọ́ ọ̀hún ni ìjọba yóò gbé ìgbésẹ̀ tí ìjọba dá ìgbésẹ̀ náà sílẹ̀.
Ìdí pàtàkì jẹ́ kí wọ́n máa dá ilé-ẹ̀kọ́ náà sílẹ̀, a ó gbà pé ìdí pàtàkì pé ọdún kẹta léde ìlànà ẹ̀kọ́ náà ni wọ́n á mú kí wọ́n tún ṣàlàyé nínú ọ̀nà tí wọ́n á mú kí wọ́n tún ṣàlàyé nínú ọdún kẹta léde ìlànà ẹ̀kọ́. Bẹ́ẹ̀ náà ni wọ́n á máa pinnu ohunkóhun táwọn ilé-ẹ̀kọ́ náà máa ń ṣe láti máa negatively di ìlànà ẹ̀kọ
Àwọn alábòójútó àwọn ilé ìwé náà ni wọn dúpẹ́ lọ́wọ́ láti gbẹ́sẹ̀ lé títí di báyìí kí wọn ó tún ṣe àtìlẹ́yìn fún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ wọn, kí wọn ó sì máa di àtìlẹ́yìn fún ìgbìmọ̀ àjọ FCTA.
Àwọn tó bá a directive yìí máa face ìbàjẹ́ ìdínlẹ̀ lábẹ́ òfin.
ṣàlàyé pé Àjọ FCTA tó ń rí sí ètò ẹ̀kọ́ ti parí ètò ẹ̀kọ́ láti introduce e-learning platforms tí wọn yóò máa kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ lẹ́gbẹ́ lórí rédíò àti ti káwọn akẹ́kọ̀ọ́ sílẹ̀ kí wọn lè ní ìdàgbàsókè bá àwọn akẹ́kọ̀ọ́ náà.
--- Kò sí ilé-ìwé ẹ̀kọ́ kankan láti bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ – Mínísítà FCT.
Ọ̀gbẹ́ni Musa Bello ti bá àwọn alábòójútó ilé ẹ̀kọ́ ètò-ìwé nílùú Àbújá pé láàárín ọdún 2019/2020, wọ́n máa bẹ̀rẹ̀ síní tẹ̀lé àwọn akẹ́kọ̀ọ́ lóríṣiríṣi pé, wọ́n máa bẹ̀rẹ̀ síní ìkọ́nilẹ́kọ̀ọ́ tí ìjọba yóò fi máa tẹ̀lé kí wọ́n má bàa kojú òfin ìjọba.
Àjọ tó ń rí sí ètò ẹ̀kọ́ lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà, Umaru Marafa sọ̀rọ̀ yìí di mímọ̀ pé kò sí ètò ẹ̀kọ́ tó wà nínú gbogbo ilé-ìwé ètò ẹ̀kọ́ lọ́jọ́ Ìṣẹ́gun (Tuesday), tí àjọ náà yóò fi ìlérí pé ìjọba yóò dá ilé-ìwé náà sílẹ̀ tí ìgbìmọ̀ náà bá sì fi ọwọ́ọ ṣíṣe.
“A wá rọ àwọn alábòójútó ilé ẹ̀kọ́ agbègbè láti máa fàyè gba ìléèwé wọn sílẹ̀, wọn ò gbọdọ̀ fàyè gbé ilé ẹ̀kọ́ náà kúrò nípa ìbámu pẹ̀lú àkọsílẹ̀ láti ọwọ́ àwọn alábòójútó ilé ẹ̀kọ́ FCTA”
ẹnikẹ́ni, gbogbo àwọn tó bá sí òfin yìí ò lẹ́sẹ̀ nínú ìdájọ́ òfin.
ṣàlàyé fún ilé-iṣẹ́ tí ìjọba FCTA ń pèsè ètò ẹ̀kọ́ ti pinnu láti máa fi kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ lẹ́kọ̀kan nínú ẹ̀rọ ayélujára, ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀ láti máa kọ́ àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ní àsìkò ìkọkúkọ.
--- OPIN SÍ IKỌ̀ AṢÒFIN ÀÀBÁLÒ Ọ̀HÚN-UN NATIONWIDE BROADCAST: MUHAMMADU BUHARI ---
Àdáni ORÍLẸ̀-ÈDÈ NIgeria, Ọ̀gá Àgbà fún Àjọ Ìṣọ̀kan Àgbáyé Ìjọba Àpapọ̀, Ọ̀gbẹ́ni H.E.Muhammadu Rafiu, Ọ̀gá Àgbà fún ÀJỌ Ìṣọ̀kan Àgbáyé Ìjọba Tó Ń Rí SỌ́ràn Ẹ̀tọ́ Ọmọnìyàn LAGOS AND OGUN, Ọdún 2020
Ẹ jẹ́ aláàárẹ̀ àwon ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà
Ọmọ Orílẹ̀ èdè mi dùn púpọ̀ fún ì resilience and patriotism that you have shown in our collective fight against the biggest health challenge of our generation.
Àmọ́ ní ìrọ̀lẹ́ ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n, ọdún 2020, ó ti fẹ́rẹ̀ẹ́ tó mílíọ̀nù mẹ́ta ààbọ̀ àrùn COVID-19 tó ti gbilẹ̀ lágbègbè yìí tí nkan bí ọgọ́rùn-ún mẹ́sàn-án (900,000) èèyàn ti kúrò níbẹ̀. Ó ṣe kedere pé, nkan bí ọgọ́rùn-ún méjì ààbọ̀ (200,000) èèyàn ti sá kúrò níbi lórílẹ̀-èdè yìí.
Kódà, àwọn ètò ìlera àti ìdàgbàsókè ọrọ̀ ajé orílẹ̀-èdè ń kó kúrò nítorí àjàkálẹ̀ àrùn Coronavirus.
ṣe ni orílẹ̀-èdè Nàìjíríà máa ń yàtọ̀ sí àwọn ìṣòro tuntun wọn. Ní báyìí, mo máa ṣàlàyé àwọn ìlànà yìí, mo sì ṣàlàyé ìtọpi àwọn ohun èlò ọ̀hún fún oṣù mélòó kan tàbí ọ̀sẹ̀.
ọ̀sẹ̀ méjì sẹ́yìn, ẹgbẹ̀rún mẹ́tàlélógún àti mẹ́tàlélógún (323) ni àwọn Ẹlẹ́rìí Jèhófà ti gbé ní orílẹ̀-èdè 20 States àti ní orílẹ̀-èdè Capital Territory.
ọ̀rọ̀ yìí, orílẹ̀-èdè méjìlá, ọgọ́rùn-ún kan àti mẹ́tàlélọ́gọ́rin (1,273) ni orílẹ̀-èdè méjìlélọ́gbọ̀n àti ìjọba orílẹ̀-èdè méjìlá ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ ti yọrí sí i, èyí tí ó kéré tán.
À ń lo àfààní yìí láti dúpẹ́ lọ́wọ́ àwọn ẹbí gbogbo orílẹ̀-èdè Nàìjíríà tí wọ́n ti pàdánù ẹ̀mí wọn nítorí àjàkálẹ̀ àrùn COVID-19. Ìṣẹ̀lẹ̀ yìí ni àkótán, a sì ń sọ fún yín nínú ìròyìn yín.
ìdásílẹ̀ tí a kọ́kọ́ ṣe ni pé, Nàìjííríà yóò gba ẹgbẹ̀rún méjì (2,000) àwọn arákùnrin tí ẹ̀rí ọkàn wọn ò jẹ́ kí ọjọ́ àkọ́kọ́ tí àjọ ọ̀hún yóò gba ẹ̀mí wọn sílẹ̀.
ìyẹn túmọ̀ sí pé, pẹ̀lú ìdásílẹ̀ àwọn confirmed cases tí à ń gba láti bí ọ̀sẹ̀ méjì sẹ́yìn, àwọn iṣẹ́ takuntakun tí a ti gbà tẹ́lẹ̀, yàtọ̀ síyẹn, ó fọwọ́sowọ́pọ̀ múlẹ̀ fún iṣẹ́ àbájáde yìí.
iye àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè tí ó imported láti àwọn orílẹ̀-èdè míì ti dín ní ẹgbẹ̀rún kan ó lé ọgọ́rùn-ún mẹ́rin (192) nínú àwọn ibàá náà, èyí sì fi hàn pé àtúnse tó wà ní ààlà orílẹ̀-èdè wa ti jẹ́ positive. Àwọn ọmọ bíbí orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ni àwọn ọmọ bíbí orílẹ̀-èdè ń padà sí orílẹ̀-èdè wa. A ó tún máa tẹ̀síwajú láti fi àwọn ọlọ́pọ̀
ọjọ́ 12. Lónìí, Àjọ tó ń mójútó ẹ̀ka ti dókítà mẹ́ẹ̀ẹ́dógún káàkiri orílẹ̀-èdè yìí, Nigeria Centre for Disease Control (NCDC) ti yan ilé-iṣẹ́ méjì mẹ́ẹ̀ẹ́dógún káàkiri orílẹ̀-èdè yìí, láti gba ẹgbẹ̀rún méjì ààbọ̀ (2,500) lọ́jọ́ jákèjádò orílẹ̀-èdè náà.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ yín ṣe sọ, ìjọba ìpínlẹ̀ Èkó àti àjọ elétò ìwòsàn NCDC ti ṣe àgbékalẹ̀ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbàlódé fún àwọn akẹ́kọ̀ọ́ wọn. Wọ́n tún ti ṣe àgbékalẹ̀ ìwòsàn sí àwọn iléeṣẹ́ tó máa gba ìṣẹ̀lẹ̀ mọ́ra, títí kan àwọn iléeṣẹ́ míì tó máa gba ìṣẹ̀lẹ̀ mọ́ra.
ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn nkan ló ti gba ilé ìwòsàn láàárín orílẹ̀-èdè náà tí iye àwọn tó wà níbẹ̀ sì ju ẹgbẹ̀rún mẹ́ta lọ.
Àmọ́, mo gbósùbà fún àwọn Gómìnà Ìpínlẹ̀ fún ìgbésẹ̀ Ìtọ́jú Ẹ̀ka ti Ìwọ̀ Oòrùn, kí wọn ó dá ilé-ìwòsàn tuntun sílẹ̀, kí wọn sì tún fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn tó ń sọ aggressive risk communication strategies.
Àwọn òṣìṣẹ́ tó lé ní ẹgbẹ̀rún lọ́nà ọgọ́rùn-ún mẹ́fà ( 10,000) ló ti dá ìmọ̀ ẹ̀kọ́ nílé ìwòsàn. Fún àwọn èèyàn, wọ́n ti pín àwọn nkan ìṣẹ̀lẹ̀ pàjáwìrì sọ́dọ̀ gbogbo ìpínlẹ̀ yìí.
ṣùgbọ́n, a ti ń fojú sọ́nà fún ìṣòro logistical challenges, a sì ń tọ́ka sí iṣẹ́ ìpèsè ohun amáyédẹrùn fun àwọn akọ́ṣẹ́mọ wọn, kí wọ́n lè rí i pé àwọn akọ́ṣẹ́mọ wọn lè lọṣẹ́ níbẹ̀ tí wọ́n sì ti pèsè ohun èlò tí wọ́n nílò.
ìpinnu 18. ìjọba ti tọwọ́bọ ìwé àdéhùn láti mú ìgbé ayé ìdẹ̀rùn bá àwọn òṣìṣẹ́ níbi ètò ìlera pẹ̀lú ẹgbẹ́ àwọn akọ́ṣẹ́mọṣẹ́ ilé-ìwòsàn alábọ́dé lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
ẹ̀ka ètò ìlera ni a ti fún ẹgbẹ̀rún márùn-ún (5,000) àwọn òṣìṣẹ́ alábòójútó ìlera. Ní báyìí, mo gbósùbà fún ilé-iṣẹ́ tó ń mójútó ètò ìlera fún wọn bí wọ́n ṣe ń mójútó ètò ọrọ̀ ajé.
ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí àwọn àjọ àgbáyé fi ń ṣe ìtìlẹyìn fún orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, àwọn àjọ míì, àwọn ọmọ ẹgbẹ́ àti àwọn ẹlẹ́rìí Jèhófà tí wọ́n jẹ́ onítara ti dáàbò bò wọ́n padà. Ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tó wúlò yìí mú kó túbọ̀ dáàbò bo orí àwọn ohun èlò ìṣẹ̀dá lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà nípa bí wọ́n ṣe
Mo rọ gbogbo àwọn ọmọ ìlú láti máa ṣe àtúnse tí mo pa láṣẹ fún wọn nínú ìwé ìrántí tí mo pa láṣẹ fún wọn ní ìrọ̀rùn.
Ọgọ́rùn ún ni àwọn Aṣòfin Àgbà ti ń kojú ìṣòro tó le gan-an tí ọ̀rọ̀ yìí ṣẹlẹ̀ sí. Bó tiẹ̀ jẹ́ pé bí gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ṣe ń bu ẹnu ààbò lọ́lọ́kan-ò-jọ̀kan, mo fẹ́ fi dá gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè yìí lójú pé ààbò tiẹ̀ jẹ́ ohun tí kò ṣe pàtàkì tó le koko yìí, pàápàá jùlọ fún gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè yìí.
ká máa gbà pé àwọn agbófinró wa máa ń dáàbò bò àwọn ẹ̀mí àti dúkìá wọn, a ò ní jẹ́ káwọn aláṣẹ orílẹ̀ èdè yìí máa fi ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn ran àwọn aláṣẹ orílẹ̀ èdè yìí lọ́wọ́.
A ó tún rọ gbogbo àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà láti túbọ̀ máa fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn agbófinró bí wọ́n bá ń bá àwọn agbófinró ṣọṣẹ́.
À ń tẹ̀síwájú láti ṣàtìlẹyìn fún wa ní àárín ọgbà ẹ̀ka ọ́fíìsì orílẹ̀ èdè Nàíjíríà àti ní ìlànà oòrùn Èkó, mo ní ìbànújẹ́ nípa ohun tí ó ṣẹlẹ̀ ní ìpínlẹ̀ Kano láìpẹ́, bó tiẹ̀ jẹ́ pé ìwádìí ń lọ lọ́wọ́ láti mú àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, pàápàá jùlọ láti túbọ̀ máa pèsè ohun èlò fún ìjọba ìpínlẹ̀ náà.
ọ̀pọ̀ àwọn orílẹ̀-èdè míì tí wọ́n ń gba àrùn tuntun láti ìpínlẹ̀ Kano àti indeed ọ̀pọ̀ àwọn orílẹ̀-èdè míì tí wọ́n ń gba àrùn tuntun náà, iṣẹ́ ìwádìí fi hàn pé àwọn ọ̀ràn tó ń lọ lọ́wọ́ jẹ́ mostly from interstate travel and emerging community transmission.
ìwà yìí, mo gbósùbà fún gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà láti túbọ̀ máa tẹ̀lé àwọn àtìlẹyìn tí àjọ tó ń mójútó ètò ìlera ààrẹ àti Orílẹ̀ èdè Nàíjíríà Centre for Disease Control ti tẹ̀lé.
Gbogbo ìyàsọ́tọ̀ ni wọ́n máa ń yọjú, wọ́n máa ń rí ojú ọjọ́ pípẹ́, wọ́n máa ń wọ ìdánimọ̀ face mask/coverings ní gbangba, wọ́n máa ń wọ àwọn ohun tí kò jẹ́ káwọn èèyàn mọ̀, wọn máa ń wọ ìrìn àjò àpéjọ, wọn máa ń rìnrìn àjò àwọn large gatherings.
Ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, láti bíi ọ̀sẹ̀ mẹ́rin sẹ́yìn, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ibi ní orílẹ̀-èdè wa ni ìjọba àpapọ̀ tàbí ìjọba ìpínlẹ̀.
Àmọ́, bí ìtìpa yìí ṣe wà gan-an, ó máa ń jẹ́ owó ọrọ̀ ajé. Ọ̀pọ̀ nínú àwọn ọmọ ìlú wa ti pàdánù ibùgbé mọ́ra. Ọ̀pọ̀ nínú àwọn ilé-iṣẹ́ ló ti dínkù. Kò sí orílẹ̀-èdè kan lè ṣe àfihàn ìtìpa tó ń bọ̀ bí wọ́n ṣe ń gbé láti ṣagbátẹrù ọ̀hún.
ìpàdé kẹ́yìn, mo sọ fún wọn pé ìjọba àpapọ̀ yóò ṣe àgbéyẹ̀wò ìlànà àti òfin tí yóò dáàbò bo ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn, tí yóò sì tún máa ran àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè wọn lọ́wọ́.
ọ̀sẹ̀ méjì yìí, àwọn Ìjọba àti ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ ti ṣe àtìlẹyìn lórí bí wọ́n ṣe máa balance the need to protect health while also preserving livelihoods, leveraging global best practices while keeping in mind our peculiar circumstances.
A ṣe àyẹ̀wò sí bí àwọn iléeṣẹ́ wa, àwọn ọgbà òpópónà, àwọn onírìn àjò àti àwọn onírìn-àjò afẹ́ ṣe lè ṣe pẹ̀lú bí wọ́n ṣe ń tẹ̀lé ìlànà àti àṣà ìlú.
A ṣe àyẹ̀wò fínnífínní bí àwọn ọmọ ilé ẹ̀kọ́ ṣe lè kẹ́kọ̀ọ́ lẹ́kọ̀kan láìsọ pé àìsàn wọn ò le tó.
À ń ṣe àyẹ̀wò fínnífínní bí àwọn ará wa ṣe lè bà jẹ́ kọ́ àti ṣívestì láàárín àdúgbò yìí kí ọ̀pọ̀lọpọ̀ oúnjẹ ààbò má bà jẹ́ kọjá. Yàtọ̀ síyẹn, a tún ń ṣàlàyé bí a ṣe lè mú àwọn ohun èlò ìgbèríko láti àgbègbè ń peléke sí industrial processing zones àti pàápàá jùlọ, lọ́wọ́ àwọn ibi tí wọ́n ti ń pèsè oúnjẹ.
ìlépaẹ́ àwa-arawa torílẹ̀ èdè wa ni láti develop ìgbésẹ̀ òfin tí yóò mú ìdàgbàsókè bá ètò ọrọ̀ ajé wa, ní èyí tí yóò sì túbọ̀ máa ran àwọn ará wa lọ́wọ́ láti dá sí ìrànwọ́ àjàkálẹ̀ àrùn COVID-19. Àwọn ìpinnu yìí ló ń lọ lọ́wọ́ láti ṣe bẹ́ẹ̀.
ìpinnu bẹ́ẹ̀ àti ní ìbámu pẹ̀lú Àjọ Ìgbìmọ̀ Task Force on COVID-19, tí ó ń rí sí àwọn ìgbìmọ̀ ìjọba àpapọ̀, Àjọ tó ń rí sí ọ̀rọ̀ ìdàgbàsókè olú-ìlú wa àti Àjọ tó ń rí sí ọ̀rọ̀ ìjọba orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, ni mo ti bọwọ́lu ìpinnu tí ìjọba yóò gbógun ti ìpínlẹ̀ FCT, lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà, effective from Monday, 4th May, 2020.
ṣùgbọ́n, wọn yóò tẹ̀síwájú sí ìgbẹ́sẹ̀lẹ̀ àti ìtẹ̀mọ́lẹ̀ sí agbára láti fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú wọn ní agbègbè kan, wọn yóò sì dáàbò bo ìdàgbàsókè ètò ọrọ̀-ajé àti iṣẹ́-ajé láwọn agbègbè kan.
ìyẹn, wọ́n ní láti ṣàwárí àwọn ìtọ́jú tuntun míì bá lọ sọ́dọ̀ orílẹ̀-èdè náà, ìyẹn;
Àmọ́ ní báyìí, ìjọba máa ń jàbánu láti alẹ́ 8pm sí 6am. Yàtọ̀ síyẹn, ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn ni kò ní mú ní àkókò yìí àti láwọn àjọ tó ńṣe ètò mìíràn except fún àwọn iṣẹ́ ohun èlò mìíràn;
b. Ìjọba yóò fòfin de àwọn ọkọ̀ ojú irin tí kò bá jẹ́ kí wọ́n tó rìnrìn-àjò lọ sí ìpínlẹ̀ náà títí wàhálà báyìí;
ìyẹn, a ò ní jẹ́ kó gbógun ti ìwà-iwájú láti apá ìlú sí ará ìlú; bẹ́ẹ̀ náà, a ò ní jẹ́ kó gbógun ti ìwà-iwájú láti apá ìlú sí ará ìlú; bẹ́ẹ̀ náà, a ò tún jẹ́ kó gbógun ti ìwà-iwájú láti apá ìlú lọ sí ará ìlú.
d. A máa tẹ̀síwajú láti máa lo àmì ìdánimọ̀ face masks tàbí coverings ní gbangba ní ìta gbangba láti túbọ̀ máa fọwọ́sowọ́pọ̀ nípasẹ̀ àyíká àti àwọn ohun èlò ìlera. Yàtọ̀ síyẹn, àwọn ìjọba ìpínlẹ̀, ẹgbẹ́ òṣèlú àtàwọn alájọpín ìjọba àtàwọn ọmọ ìbílẹ̀ máa ń pèsè àmì ìdánimọ̀ mask fún àwọn ọmọ ìlú.
ìdí èyí tí wọn yóò gbé jáde ní ìpínlẹ̀ Èkó, ìpínlẹ̀ Èkó àti Ògun Nàìjííríà ni wọn á máa tẹ̀lé àwọn ìlànà tuntun yìí ní ìjọba tuntun, lọ́jọ́ ajé, 4 oṣù Èbìbì ọdún 2020.
ìgbìmọ̀ náà ni ìjọba àpapọ̀ fẹnukò láàrin àwọn ọmọ ìlú, àwọn ilé-isẹ́ àti àwọn ilé-isẹ́ ìkọ́lé náà.
Àwọn Gómìnà ìpínlẹ̀ náà ò ní tẹ̀lé ìlànà àtẹ̀yìnwá yìí, àwọn gómìnà ìpínlẹ̀ náà ò ní tẹ̀lé ìlànà àtẹ̀yìnwá yìí nítorí ìlànà àtẹ̀yìnwá tí gómìnà ìpínlẹ̀ náà sọ tẹ́lẹ̀.
ìdí nìyẹn: 43. Láti ṣèrànwọ́ fún àwọn ọkàn wa àti àwọn òṣìṣẹ́, àwọn aláṣẹ ìjọba àtàwọn ajábọ̀ ìfọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ètò ìmúgbòòrò láti mú ìgbèrú bá iṣẹ́ ńlá, èyí sì mú kí iṣẹ́ ńlá tún ṣe.
Àwọn ìlànà tí wọ́n ṣàtúnṣe yìí ò ní tẹ̀lé ìjọba ìpínlẹ̀ Kano.
Gẹ́gẹ́ bí ìpínlẹ̀ Kano, mo ti pàṣẹ fún ìjọba láti pa ọmọ ènìyàn gbogbo, pàápàá jùlọ láàárín ọ̀sẹ̀ méjì gbáko. Ìjọba àpapọ̀ o n gba àwọn ènìyàn, material and technical resources tí yóò ṣèrànwọ́ fún ìpínlẹ̀ náà, kí wọ́n sì tún lè pèsè àwọn ohun tí wọ́n nílò fún ìjọba lárugẹ.
Gẹ́gẹ́ bóyá, mo gbóríyìn fún àwọn òṣìṣẹ́ tó ń bójú tó iṣẹ́ wa ní gbogboògbò lágbàáyé fún gbogbo àwa Ẹlẹ́rìí Jèhófà láti máa ran àwọn tọ́rọ̀ kàn lọ́wọ́ kí wọ́n lè borí ìjà yìí. Ó dá mi lójú pé ìjọba yìí á ṣe gbogbo ohun tí ọ̀rọ̀ yín ṣe láti ṣèrànwọ́ fún yín láìka gbogbo àsìkò ìjákulẹ̀ yìí.
ṣe ojú tí àwọn aláṣẹ ìbílẹ̀ wa, Àjọ Christian Association of Nigeria, Ilé Ẹjọ́ Ìjọba Tó Ń Rí sí Ọ̀rọ̀ Ẹ̀sìn lórílẹ̀-èdè Nàìjíríà àti àwọn aṣáájú ẹlẹ́sìn mìíràn tó wà nípò ìjọba lójú méjèèjì. Ìfọwọ́sowọ́pọ̀ àti ìtìlẹ́yìn yín lórí àṣeyọrí tá a ti gbé yìí lọ́wọ́ yìí.
Àmọ́, mo gbóríyìn fún gbogbo ẹ̀yin lọ́lọ́kan-ò-jọ̀kan láti jẹ́ kí wọ́n mọ̀ nípa bí àrùn yìí ṣe pàtàkì láàárín àwọn ará ìlú àti àwọn agbègbè yìí, pé kí wọ́n máa lọ ṣèwádìí pẹ̀lú àwọn alájọ tó ń rí sí ètò ìlera aláàkiri.
A tún dúpẹ́ lọ́wọ́ ẹgbẹ́ àwọn Gómìnà lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà àti ìjọba àpapọ̀ fún gbogbo iṣẹ́ wọn tí wọ́n ṣe lọ́jọ́ mélòó kan sẹ́yìn.
A tún gbà dúpẹ́ lọ́wọ́ àwọn ẹlòmíì, àwọn philanthropists, àjọ Ìṣọ̀kan Àgbáyé Union, àwọn orílẹ̀-èdè ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀, àwọn aṣojú ilé iṣẹ́ àti àwọn alátìlẹyìn tá a fi ṣètìlẹyìn fún ìdájọ́ yìí.
Àmọ́, mo gbóríyìn fún gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà láti dúpẹ́ lọ́wọ́ yín fún ìfọwọ́sowọ́pọ̀ àti ìdàgbàsókè yín.
Ọlọ́run dúpẹ́ lọ́wọ́ ẹ fún mi láti gbọ́ àsọyé yìí, ẹ sì gbàdúrà fún Orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
--- Ààrẹ Buhari --- kò káàkiri àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà.
Ààrẹ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, Muhammadu Buhari ṣe ní gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè yìí, ààbò àti ààbò ọmọ orílẹ̀ èdè yìí kò jẹ́ ohun tí ó ṣe pàtàkì fún ìṣàkóso rẹ̀, pàápàá jùlọ láìka àti ìjákulẹ̀ tí nkan ṣe kedere.
Ààrẹ sọ̀rọ̀ yìí ní orí ayélujára àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ní ọjọ́ kẹtàdínlọ́gbọ̀n oṣù kẹfà, ọdún 2020.
Ààrẹ tún tẹ̀síwájú pé bí ètò ìṣàkóso òun bá wá láti ṣààbò bò àwọn ẹ̀mí àti dúkìá, kò ní ìyà ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn bá ètò ajàfúnẹ̀tọ́ ọmọnìyàn.
Ààrẹ tún sọ pé: “Inú ìsẹ̀lẹ̀ burúkú jẹ́ gan-an, mo fẹ́ fi ọkàn gbogbo yín lójú pé àwọn ọlọ́pàá yóò dájọ́ ilé-ẹjọ́.
Ààrẹ wá rọ gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà láti túbọ̀ máa fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn ọlọ́pàá tí wọn bá pàdé agbófinró.
--- Ààrẹ Buhari --- Sàgbéyẹ̀wò pé kí wọn pa gbogbo ìpínlẹ̀ Kano lọ́wọ́lọ́wọ́.
Ààrẹ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà Muhammadu Buhari, ti pàsẹ pé kí gbogbo ìpínlẹ̀ Kano tó wà ní ìlà oòrùn orílẹ̀ èdè Nàíjíríà, lẹ́yìn àwọn ikú tí ó ṣẹlẹ̀ nínú ìpínlẹ̀ náà.
Ààrẹ sọ̀rọ̀ yìí láti inú ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́ aládàásọ̀rọ̀ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà sọ pé ọ̀sẹ̀ méjì yóò wáyé fún ọ̀sẹ̀ méjì.
Ààrẹ Buhari sọ pé, ìjọba gbósùbà fún àwọn ènìyàn, material and technical resources tí yóò ran ìjọba lọ́wọ́ láti bójú tó àrùn yìí, kí wọ́n sì tún dáàbò bo ẹ̀fọn lọ́lọ́kan-ò-jọ̀kan sí àwọn States tó wà níbẹ̀.
A tún tẹ̀síwájú pé àwọn ìwé tí wọ́n fi ń ṣèwádìí ní ìpínlẹ̀ Kano àtàwọn ìpínlẹ̀ míì fi hàn pé àwọn ọ̀ràn tuntun tí wọ́n ń pè ní ìrìn àjò àti àwọn àgbègbè tí wọ́n jà ní ìpínlẹ̀ náà jẹ́ mostly from interstate travel and emerging community transmission,
--- Ìgbìmọ̀ ọ̀hún gba àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjííríà mẹ́tàlá láti Tógò.
ẹ̀ka ilé-isẹ́ ìrìnàjò ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà (NIS) sọ pé àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè mẹ́tàlá (13) ni wọ́n gba láti Lome, Togo ìpínlẹ̀ Seme-Krake.
ọ̀gá àgbà àjọ ọ̀hún, NIS, ọ̀gbẹ́ni Sunday James tó sọ̀rọ̀ yìí lọ́jọ́ Àìkú (Sunday) nílùú Àbújá pé àwọn ọmọ ọ̀hún ni àwọn returnees jẹ́ ọmọ ọ̀hún tó lọ ṣíṣe àwọn iṣẹ́ ìkọ́lé tó wà ní Tógò.
Gẹ́gẹ́ bí James ṣe sọ, àwọn olóbìnrin mẹ́tàlá (13) ni wọ́n ti gbé fún àwọn aláṣẹ Ilé-isẹ́ Ètò Ìlera ní ìpínlẹ̀ èkó láti lọ ṣàyẹ̀wò ìlera.
Ààrẹ tún wá fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú ìjọba NCDC láti se ìtọ́jú ìṣègùn fún àwọn ọ̀dọ́ tí wọ́n bá lọ sí orílẹ̀-èdè yìí kí wọ́n lè ba àlùmọ́nì Corona Virus jẹ́.
Àjọ ọ̀hún ní, ibùgbé Seme-Krake jẹ́ ọ̀kan lára àwọn entry-exit point sí àti out of Nigeria, pátápátá ní orílẹ̀ èdè Benin Republic, bí wọn ṣe sọ pé, àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà kò gbé ìgbésẹ̀ bí wọn ṣe ń pa odindi ààbò lórílẹ̀ èdè yìí, bí wọn ṣe ń pa odindi ààbò lórílẹ̀ èdè yìí.
Gẹ́gẹ́ bí àwọn adarí ilé-isẹ́ náà ṣe sọ, wọn yóò fẹ́ ẹnikẹ́ni lọ máa circumvent the routes approved, nítorí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn tí wọ́n ti ń gbé ní Àgbègbè Seme-Krake látàrí ìgbésẹ̀ ìtúmọ̀ òhún ti ṣẹlẹ̀ nígbà tí ìjọba ti fọwọ́ sí orílẹ̀ èdè náà.
Ọ̀gbẹ́ni Muhammad Babandede tó jẹ́ ọ̀gá àgbà fún ilé-isẹ́ NIS Comptroller General, ti rọ àwọn ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà láti máa tẹ̀lé ìwà ìbàjẹ́ tí àwọn ọ̀daràn ń dojúkọ ìwà ìbàjẹ́ tí wọ́n ń dojúkọ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan láti tẹ̀lé ohun tí wọ́n ń dojúkọ ọlọ́kan-ò-jọ̀kan.
--- Ààrẹ Buhari ránsẹ́ --- sí orílẹ̀ èdè Nàíjíríà lọ́jọ́ ---Gúúsù GMT.
Ààrẹ Muhammadu Buhari wá sọ ìpàdé orílẹ̀-èdè yìí lónìí Monday, April 27, ní aago mẹ́sàn án GMT (8pm àsìkò ìpàdé orílẹ̀-èdè náà).
Àwọn iléeṣẹ́ tẹlifíṣọ̀n atúmọ̀ èdè Nàíjíríà ń bẹ̀rẹ̀ láti kọ ètò wọn sí ẹ̀rọ ayárabíàṣá orílẹ̀ èdè yìí, ìyẹn Television, radio àti àwọn irinṣẹ́ ẹ̀rọ ayárabíàṣá orílẹ̀ èdè Nàíjíríà (NTA) àti Àjọ Orílẹ̀ èdè Nàíjíríà (FRCN) láti ṣe àsọyé náà.
Ẹ̀rọ-ayélujára Ohùn Àgbáyé ti Nàìjííríà yóò túwíìtì ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò náà ṣe.
À ń tẹ̀síwájú fún ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò àwọn ẹ̀rọ-alátagbà VON:
--- Ààrẹ Buhari wá sọ̀rọ̀ yìí lónìí: yóò wá rọ àwọn ènìyàn láti pa ọjọ́ díẹ̀.
Ààrẹ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà Muhammadu Buhari, á sọ àsọyé lónìí ní 8pm, ọjọ́ kejìdínlọ́gbọ̀n oṣù kẹfà, ọdún 2020.
Ilé-iṣẹ́ gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ni gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdè Nàíjíríà yóò gbọ́ ohun tí ààrẹ sọ nípa ìtọ́jú ọjọ́ tí ó kọjá.
Ọ̀gá ààrẹ lórí ìròyìn sọ̀rọ̀ yìí.
--- Ẹ se ìpinnu láti padà di ọjọ́ 28 oṣù Òkúdù.
Àwọn aṣojú ilé ìgbìmọ̀ asòfin orílẹ̀ èdè Nàíjíríà ti tẹ̀síwájú láti bẹ̀rẹ̀ ìsinmi lọ́jọ́ Ìṣẹ́gun, lẹ́yìn tí ó ti lé ní oṣù kan ààrùn COVID-19 lórílẹ̀ èdè náà.
Àwọn Olóòtú wọ̀nyí ní ọjọ́ 24 oṣù Ẹrẹ́nà fi òpin sí ààrùn náà fún ọ̀sẹ̀ méjì láti máa jẹ́ kí àwọn adájọ́ ilé ìgbìmọ̀ aṣòfin rọ àwọn ènìyàn láti máa dá àrùn náà sílẹ̀ ní ọjọ́ kan kejì, ṣùgbọ́n ní àárín ọjọ́ kan lẹ́yìn tí ìjọba ti fi olú-ìlú Àbújá olú-ìlú méjì àti àwọn ìpínlẹ̀ méjì, worst hit by the disease to curb its spread.
Arákùnrin Giwa tó jẹ́ ọ̀kan lára àwọn aṣojú ilé ìgbìmọ̀ asòfin ọ̀hún, ló ní kí àwọn ọmọ ẹgbẹ́ ó máa tẹ̀lé ìwé Covid-19 tí ìjọba àpapọ̀ gbé kalẹ̀ àti ọmọ ilé ìgbìmọ̀ asòfin ọ̀hún, Nigeria Centre for Disease Control (NCDC) àti àwọn ìwé Guidelines developed by the House which will be sent to ọmọ ẹgbẹ́.
Àmọ́ ọ̀rọ̀ náà tún tẹ̀síwájú pé àwọn aides tí wọ́n ń ṣojú lẹ́gbẹ́ ilé ìgbìmọ̀ aṣojú-ṣòfin yóò máa ṣiṣẹ́ pàápàá jùlọ nílé ìgbìmọ̀ aṣòfin.”
A retí pé àwọn akónimọ̀ọ́gbá wọ̀nyí yóò focus on measures to strengthen the fight against the pandemic as well as its impact on the economy of the Nation.
--- Ìjọba àpapọ̀ ti ń kọ́ ẹ̀ka ọ́fíìsì wa ní ìpínlẹ̀ Kano.
Mínísítà fún ètò ìlera lórílẹ̀ èdè Nàíjíríà, Osagie Ehanire sọ pé ìjọba àpapọ̀ àti ìpínlẹ̀ Kano ti ń ṣe ìwádìí lórí ọ̀rọ̀ yìí pẹ̀lú àwọn aláṣẹ ìpínlẹ̀ Kano.
Gẹ́gẹ́ bí ọ̀rọ̀ náà ṣe sọ, ìyẹn ní ìwọ́de náà yóò wà pẹ̀lú ìjọba láti ṣàyẹ̀wò ọ̀rọ̀ náà, bí kò tilẹ̀ jẹ́ pé àrùn COVID-19 ṣe ń lọ lọ́wọ́.
Wọ́n tún tẹ̀síwájú pé ìwádìí náà yóò wáyé tí yóò jẹ́ kí ìjọba ṣàtúnṣe lórí àwọn ìṣòro tí àrùn COVID-19 ibà sílẹ̀, bíi surveillance, testing, case finding, contact tracing àti isolation.
“Kano “ò ní ìwádìí nínú “pẹ̀lú àrùn COVID-19, ó sì yẹ kí àrùn náà ba nkan jẹ́ ní gbogbo gbogbo.
“Ó ṣeé ṣe kí nkan lè ṣeé ṣe bí iṣẹ́ ti ṣe bá tẹ́lẹ̀ àti bí àwọn ohun èlò ti mú nkan ṣe lọ́wọ́.
Ààrẹ tún ní ìpínlẹ̀ Èkó pẹ̀lú bí ìpínlẹ̀ Kano ní ọ̀nà tí yóò dá instruments àti pé ìjọba ìpínlẹ̀ Èkó gbìyànjú láti bọ̀wọ̀ fún àwọn tí àrùn Ebola ṣẹlẹ̀ ní ọdún 2014.
Mínísítà tún tẹ̀síwájú pé ètò ìránṣẹ́ àti àwọn ohun èlò tí ìpínlẹ̀ Kano ti ní, bó tiẹ̀ jẹ́ pé wọ́n ń gbìyànjú wọn, ìpínlẹ̀ Èkó ò fi bẹ́ẹ̀ lọ́nà àti pé ètò ìránṣẹ́ àti àwọn ohun èlò tí ìpínlẹ̀ Èkó ti rí, èyí ò ní irú èyí.
Ọ̀gbẹ́ni Ehanire ní ọgọ́ta (40) àwọn òṣìṣẹ́ elétò ìlera ti bẹ̀rẹ̀ egbògi fún àwọn òṣìṣẹ́ ní Nàìjíríà, ṣùgbọ́n wọn kò se infected on duty.