documents/38.txt

Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . KEMBANG GIAT MELAYU TERENGGANU , 1900 - 1941 ACTIVITIES MALAYS Aji , Universiti Zainal Abidin , Terengganu , TERENGGANU , 1900 - 1941 Norazilawati Abd Wahab *  iyah Noor * * Sejarah , Fakulti Sastera Sains Sosial , Universiti Malaya , , Ruzaini Sulaiman @Abd Rahim * * * Negara Tamadun , Lanjut , Universiti Terengganu , Abstrak Kaji tuju teliti jauh giat tekstil , tembaga perahu jalan Melayu Terengganu 1900 1941 mampu Melayu . , kaji jalan Terengganu fokus giat bentuk komersial semata-mata lombong , tanam ikan . Namun , jarang sekali kaji bagaimana ubah kembang alami Melayu Terengganu punca kembang giat libat tangan sepenuh . Kaji kaedah kualitatif libat kumpul analisis sumber oleh Arkib CO 840 / 1 ( Terengganu , 1910 - 1930 ) , CO 840 / 2 ( Terengganu 1931 - 1940 ) , Terengganu British Terengganu . , sekunder guna jurnal , buku , bab buku majalah kukuh kaji jalan . kaji dapat 1900 1941 penting Terengganu iring bentuk komersial lombong , tanam ikan . Giat jalan Melayu sumbang usaha . giat jalan Melayu sumbang usaha . kunci : Giat , Melayu , Terengganu 19 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . aimed activities , industries Malay Terengganu 1900 1941 Malay . studies conducted Terengganu focused activities , fisheries . , changes developments Malay Terengganu activities handicrafts . sources obtained Archives CO 840 / 1 ( Terengganu , 1910 - 1930 ) , CO 840 / 2 ( Terengganu 1931 - 1940 ) , Terengganu Terengganu British . , sources journals , books , chapters magazines conducted . results 1900 1941 activities Terengganu , fisheries . , activities Malay contributed entrepreneurs increased state s . Keywords : Activities , Malay , Terengganu Kenal Giat perusahaan1 giat tekstil , giat perahu giat tembaga giat cukup kembang Melayu Terengganu abad ke-20 . Sejajar kembang , situ titik ubah hidup Melayu giat mula jadi salah hidup . cetus giat bentuk fokus giat tani tanam padi giat ikan . , banyak tani kerja milik giat ikan nelayan usaha ikan . Walau , telah ubah aspek gaya hidup perlu musim tengkujuh mulai tiba , Melayu mula jadi giat salah giat . Malah , golong perintah jadi giat lubuk emas menjana mahupun usaha . , kaji teliti jauh giat tekstil , perahu tembaga jalan Melayu Terengganu 1900 1941 mampu Melayu . , banyak Melayu Giat Terengganu Abad Ke-20 perintah Zainal Abidin III ( 1866 - 1819 ) Sulaiman Badrul ( 1920 - 1941 ) , struktur Terengganu ubah Melayu arah komunal imbang . Melayu 20 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . bentuk paksi giat punca dorong wujud artikulasi . 2 capai berangsang , 1921 Nasihat British Terengganu J L Humphreys , 3 mula jalan sahabat negeri Melayu Sekutu ( NNMTB ) negeri Melayu Sekutu ( NNMB ) tuju maju memodenkan Terengganu bentuk . 4 jalan , pelbagai giat Melayu . Jadual 1 : Libat Terengganu Kerja Tenun Songket / Tukang Mahir kapal ) Tukang Tembaga ( perahu , Lelaki ( ) 34 380 - 663 139 Perempuan ( ) 37 139 13 937 - - : Cencus Returns Trengganu 1912 , Selangor 2258 / 1912 Jadual libat usaha lelaki giat Terengganu . lihat kerja , jumlah 34 380 lelaki libat serama 37 139 . tenun songket , libat golong lelaki serama 13 937 . libat golong lelaki giat perahu , kapal , serama 663 libat golong ketuga-tiga giat . , giat tembaga , serama 139 lelaki libat libat giat tembaga . Libat golong lelaki giat Terengganu , lihat pesat . 5 , mustahil golong atas gala sepenuh giat . Besar pengaruh giat , langsung buka kerja Melayu . abad ke-19 abad ke-20 , perlu ingin maju giat punca telah peluang mula luas kesan masuk pakar Terengganu . langsung buka selera ingin golong atas kejar peluang paksa mara kawasan desa cetus ubah Terengganu . Lebih latar belakang Melayu langsung wujud rangkai dagang arah utara Siam , Kemboja , Kochinchina . arah , dagang Jawa , Sumatera , Pulau Moluku lain . 6 sederhana agak lumayan tahun ikut , gantung sumber utama buat perahu , 21 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . tembaga , tenun , besi produk . Istimewa hasil Terengganu abad ke-20 kaca iktiraf hasil Malaya-Borneo ( M B E ) . Terengganu agak lambat hantar hasil M B E , namun peran main , langsung buka ruang Terengganu oleh pingat sijil serta pamer anjur M B E 7 Kaji giat tekstil , tembaga , perahu giat giat mampu unggul sekitar abad ke-20 . Sejajar kembang giat , mustahil begitu minat bantu mana usaha libat . contoh , $500 untuk usaha libat giat sentiasa oleh semangat hasil alit . 8 rangka bantu langsung mampu keusahawanan Terengganu kembang kelompok . Sungguhpun  industries  anggap enjin mampu cetus daya saing usaha Melayu , namun harus teroka usaha Melayu . 9 hal , British mula perhati agak khusus maju kraf peribumi latih , tubuh badan buka menjana giat . Matlamat , sekira stabil , maka miskin mampu kurang . 10 sudut kapal loyang , dapat wujud Melayu sekitar abad ke-20 . mahir sedia langsung buka ruang luas giat . Malah , faktor mahir dipertanggungjawabkan salah elemen kukuh buat kapal loyang . Pakar mahir iktiraf barat Melayu cerdik kreatif giat buat antik . 11 Kesan jalan golong elit tradisi British , bentuk imbang sudut kerja . Sekitar 1911 , maju kerja Melayu mula alami ubah kaum lelaki Melayu mula arah bentuk kerja buruh , kerja . 12 Maju Giat Kenal Bentuk Kraftangan Kembang sesuatu kait rapat sesuatu kelompok Melayu . , ajar ejen alat gerak arah ubah sifat statik tradisional maju progresif . 13 Penting hidup orang nyata . Sekira orang oleh 22 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . sempurna , lazim anggap beban kurang guna . 14 libat British jajah , kenal bentuk . , British anak Melayu milik anggap milik , mampu arah bentuk tentang terus . 15 dar cetus ibu bapa , sekitar 1915 Sekolah Melayu tubuh Terengganu lantik lap perintah Zainal Abidin III . 16 Latar belakang Inggeris milik Sulaiman Badrul , langsung buka ruang baginda salur . itu , Sekolah Vernakular mula tubuh sekitar 1920 Chukai , Kemasik , Paka , , Setiu Besut Sekolah Inggeris Sulaiman tubuh sekitar 1921 17 Walau , impak giat kraftangan , baginda mula tubuh Sekolah Tukang Terengganu daftar ajar serama 23 ajar ajar ajar tukang , ancang taksir . 18 lengkap sekolah , Ajar Terengganu mula lantik Cikgu Ismail tetap matapelajaran tukang . 19 Malah , tuntut Sekolah Tukang beri elaun khas tampung ajar . , elaun beri $30 elaun beri $40.20 Sekolah Tukang Terengganu , ajar lihat potensi tukang hantar Sekolah Tukang timba ilmu . 21 Konsep kenal Sulaiman Badrul langsung lihat haluan laksana ubah positif inovasi seluruh Melayu . sekadar , generasi ini kemudian sasar usaha kenal hasil kraftangan alit . 22 Jejak kembang ,  Guru Trengganu  sokong penuh usaha jalan . 23 Sekolah Tukang , Terengganu ( P W D T ) tubuh sekolah sederhana golong mudah ilmu tahu seni kraftangan . Selar kembang kraftangan , langkah bukan tumpu ajar lelaki semata-mata , malah ajar perempuan beri utama . Hubung , tubuh Sekolah Tengku Ampu Mariam24 mula kenal salah kukuh upaya boleh golong . Sifat suka sulam , celup tenun sifat semulajadi milik . , kenal matapelajaran tenun Sekolah Tengku Ampu Mariam tepat ambil lahir golong usaha mahir giat tekstil . 23 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . matapelajaran tenun mula sekolah , Ajar Terengganu cadang pasang  kir  25 tuju tenun . ruang pasang alat tenun agak had cukup , maka Ajar Terengganu mohon pulang  stor  padi pinjam Terengganu stor padi jadi pasang alat tenun . Malah , selesa ajar hadir kelas tenun , Ajar cadang hulur sedikit bantu tampung . Contoh , bantu baharu sekolah dinding tingkap buat kajang mengkuang . Untuk ajar oleh tapak sesuai mula ajar tenun . 26 asas tenun anggap hasil tekstil tenun alit . tulis , ajar tenun anggap kaedah realisasi impi jadi giat salah sumbang maju Terengganu . ajar perempuan mampu usaha alit telah tamat ajar , maka guru mahir tempat sekolah . 1938 , Ilyas pilih khas matapelajaran tenun Sekolah Tengku Ampu Mariam . , alam celup warna tekstil pernah milik Idris Kangsar ( SITC ) , langsung lantik khas sekolah . Ikut langsung Sekolah Tengku Ampu Mariam : Jadual 2 : aktiviti-aktiviti langsung Sekolah Tengku Ampu Mariam celup sutera-sutera luntur tenun benang sutera songket benang emas rat kain ayam daun tumbuh jahit renda bantal kerusi : Kerja Tukang murid Sekolah Perempuan Terengganu , 6 September 1938 , SUK . Tr . 660 / 1357 . sinambung jaya kraftangan , dedah ilmu kraftangan anggap . demikian harap landas cetus daya inovasi mampu berdikari kelak . 27 Majalah 24 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . Malaya , abad ke-19 catat tugas kaum ibu isteri , urus rumahtangga . 28 Walau , perspektif mula abad ke-20 : Tubuh tahu terbit latih asuh sempurna tubuh kerja hidup lapang cari kaum perempuan Melayu . 29 Hubung , nyata langkah wujud konsep kraftangan kaum langsung mampu lihat situ wujud pakar benar . , banyak Melayu sekitar abad ke-20 teknik hasil kraf cukup unik . , mustahil sekira untuk dana30 $4,400 . 00 setahun31 Sekolah Tengku Ampu Mariam giat tenun jalan lancar . 32 iktiraf jaya sesuatu gerak hasil golong , Tengku Ampu Mariam sentiasa lawat jalan . 20 Mei 1939 sama isteri Clementi lawat Sekolah Teluk Kurau tenun Malaya sekitar 1941 tanda tenun Terengganu lihat kembang . 33 , jelas lihat matapelajaran tenun kenal Sekolah Perempuan Tengku Ampu Mariam salah dalam unik sifat turun . 34 Peran had semata-mata suri , malah peran lihat alami transformasi mahupun sekitar abad ke-20 . Tubuh Maktab Guru Idris sekitar 1921 hantar ajar Melayu ikut aji tukang tangan tani . 35Peruntukan keluar $1,000 - $1,700 tahun salah ajar Melayu arah landas stabil . 36Selain minat giat tembaga , besi produk kraftangan , Sulaiman Badrul minat seni tukang perak jalan Melayu . Sebab minat giat tukang perak , sekitar 1938 baginda Tengku Ampu Mariam lawat maju perak . 37 , bukan sesuatu menghairankan sekira sentiasa salur sekolah tukang tanda maju kraftangan . Contoh , sekitar 1941 $ 350 tahun salur Malay Handicrafts . 38 Mantap Peran Tadbir . usaha Terengganu martabat giat penting main Haji Ngah @Muhammad . Yusof . 39 Lantik Dato  Diraja kemudian 25 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . tugas . Terengganu Sulaiman Badrul 1924 , langsung lancar tadbir . Dato  bukan turun diraja , namun sebab kebaji percaya , galas Pengaruh main Haji Ngah @Muhammad . Yusof begitu kuat percaya sekitar abad ke-20 . lingkung 1839 1900 lantik Dato  Diraja , jawat Latih Kerani . Kemudian , 1903 1917 , lantik Sulit ( Zainal Abidin III ) ahli . 1917 , lantik Naib 1924 , kemudian lantik jalan urus libat maju . jawat lantik jelas lihat begitu pengaruh . Tugas kata agak galas mampu tadbir pengaruh . daya pimpin tadbir Terengganu , anugerah British British sekitar 1925 40 percaya begitu kuat golong golong atas golong bawah , langsung buka jalan usaha maju giat , sosial . matlamat , selit hasrat hidup samping menjana . Wujud mobiliti sosial oleh samping . Giat cukup hidup cabar kuasi paras . , arah cipta daya modenisasi , mula jalan buka tumpu tani semata-mata . 41 raih , gala Melayu tumpu giat tenun songket salah jalan . 42 , uni alit milik tekstil buat Terengganu anggap mudah cara arah bentuk . 43 tekstil , tumpu tembaga tengah tatkala berangsang . 44 1934 , mang tuju pegawai British tunjuk tanam tukang tangan Kemam , Dungun , Terengganu Besut . pesat tunjuk maju tekstil jadi segmen potensi maju . 45 Tunjuk bantu Tolong Nasihat British daerah langsung mampu sumbang unjur sekali gus lihat komitmen buka usaha lelaki mahupun usaha . 46 Sungguh komitmen bangun tekstil , perahu tembaga realisasi insiatif , rangka . Contoh 1938 salur $50 - $500 26 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . tanda pamer laku . 47 Salur bekal sekadar tanda , malah anggap rangka tetap tuju strategik kembang giat . 48 Senario perintah Haji Ngah @Muhammad . Yusof mula anggap konsisten . 49 Selaras daya pimpin tonjol , mustahil . Humpreys anggap memang kecekapan bijaksana sendiri sifat  Hj Ngah has advent British  . 50 Lantan , Datok Paduka Lantan mohon besar Lantan siasat giat tekstil maju . Maklum Merccantile cadang Lantan labur segala ancang maju giat laksana . Walau , dapat laku sekali Melayu . , Datok Paduka Lantan cadang tekstil hasil Melayu hantar London oleh . 51 , salur $50 beri Sulaiman Badrul sedia ahli Terengganu sekitar 1936 52 1940 , sekali $500 salur serta Terengganu . 53 Capai capai mampu bukti kembang giat Terengganu upaya lahir usahawan usaha maju hidup . 54 , lihat terus $1,000 salur sekali belanja tunjuk jajah Terengganu sekitar 1941 55 Jadual 3 : Anggar Belanja Tunjuk Terengganu Buah Bil Nama Daerah Daerah 1937 1 Kemam 2 Besut Tunjuk lawat Utama negeri Melayu Tunjuk tetap 23 Jun 1937 3 Trengganu Tunjuk cadang hendak 4 Dungun 18 Ogos 1937 Tunjuk tetap 3 Ogos 1937 : Jengal , Dungun , C L M 177 / 1937 . Salur  ) 250 400 200 150 $ 1,000 27 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . Kesan Libat Melayu Giat balik kembang giat jalan Melayu jelas lihat kesan . kesan tara utama usaha libat . contoh giat tekstil . , 9 10 lap waktu kerja cukup usaha . 56 usaha muka mampu menjana giat tekstil Mek binti Ishak . , mampu oleh $600 jual tekstil songket benang emas sekitar 1937 57 Dapat , kerja hasil tekstil lumayan sehingga tekstil pamer . Hebat usaha Melayu , tekstil hasil mesin teknologi namun uni milik tangan . 58 Malah , jalan giat . nilai istimewa mampu saing negeri Melayu Sekutu ( NNMTB ) . 59 jalan giat hasil tekstil , namun usaha mampu oleh $0.60 $2 hari helai kain tenun gantung metarial kain hasil .  sarongs $2 pieces ( materials employers ) : takes . 60 , mustahil usaha cecah serama 13 937 1912 61 jelas , uni maju giat tekstil Terengganu , tekstil mula iktiraf Malaya Borneo ( MBE ) . 62 Terengganu agak lambat iktiraf M B E , namun peran main , nyata uni tekstil hasil sambut . Malah , Terengganu pingat sijil serta anjur M B E 63 1919 , . Humpreys pernah lawat sekitar Istana Kolam Terengganu . begitu kagum tenun jalan 20 usaha Melayu . 64 tekun usaha hasil hela kain tenun mampu bukti memang cukup bijak , sekali gus lebar sayap cebur . situ ,  kembang  65 tekstil hasil hela tekstil kurang siap mampu senang keluarga . Kesan ini , usaha lihat begitu bijak oleh hidup teroka . 66 Malah , niaga jiran oleh lumayan .  neighbourhood Trengganu hand-looms  . 67 tengah abad ke-20 , makmur maju Melayu Terengganu ukur 28 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . barang kemas pakai milik 90 , namun tetap anggap lebih tangan lebih kemodenan hidup . Malah , istimewa pakar tenun salah ciri istimewa . 68 , mustahil sama alat tenun berkahwin kerabat diraja mahupun biasa . 69 Malay women : Trengganu proverty 90 . . 70 tekstil , giat perahu Walau , berbeza usaha Lantan . Banyak jadi emas bentuk tukar iktiraf . Malah , majoriti usaha Lantan pakai kemas hampir 95 jalan pasar Pasar Siti Khadijah . Syukor Hashim , emas simbol kaya , kuasa , jaya cantik orang . , mustahil emas jadi kaya penting Lantan emas jadi tambah cukup tampung perlu keluarga . 71 cukup lumayan usaha . Sekira hasil tekstil libat usaha , namun giat perahu banyak libat usaha lelaki . contoh usaha kenal Kadir Cik Ali usaha perahu termashyur sekitar abad ke-20 Terengganu . Daya inovasi kreatif hasil perahu  kun  pelan teknologi langsung lihat usaha perahu Terengganu cukup mahir . Malah , kayu cukup alit kayu cengal oleh Besut . Banyak perahu hasil usaha perahu mampu muat jenis buat kayu mutu . 72 , hasil perahu paku pasak , kayu cengal halus buat langsung milik perahu cipta usaha Terengganu . contoh 1930 , Johor tempah buah perahu Terengganu jadi angkut Johor . 73 maju , mustahil usaha perahu mampu oleh $500 $800 perahu . perahu begitu Perahu Kolek Perahu Jalor diri saiz . 74 Kekal Waris Keluarga , libat Melayu giat Terengganu kesan kekal waris keluarga . waris keluarga maksud , banyak Melayu libat giat asal keluarga latar belakang turun . Malah , budaya waris keluarga 29 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . amal generasi generasi sekitar abad ke-20 . , banyak libat cukup inovatif kreatif , cari kekal niaga waris keluarga jalan turun .  Lantan Terengganu , has women-connected controlled  . 75 , usaha sejarah keluarga , ibu bapa utama libat giat . contoh giat tekstil . Sejarah bukti Terengganu awal tekstil salah giat sekitar abad ke-1876 abad ke-19 . 77 lawat Inggeris Terengganu jalan dahulu Zainal Abidin ( 1708 - 1733 ) 78 , Mansor Syah ( 1733 - 1794 ) 79 Baginda Omar ( 1839 - 1876 ) 80 . , mustahil lahir usaha abad ke-20 rentet sejarah kembang tekstil abad ke-18 abad ke-19 . waris turun generasi generasi teknik guna warna . contoh , guna teknik bahan cukup guna usaha kenal Mah Pelangi abad ke-19 teknik celup warna hasil semulajadi jadi teknik guna usaha abad ke-20 . Teknik warna jadi maksud asam gelugor hasil warna merah , kunyit hasil warna kuning , daun hasil warna hijau , terung hasil warna biru gelap bagai . warna semulajadi , langsung mudah generasi terus alih keluarga teknik guna cukup banyak jadi . W W Skeat Malay kagum kembang giat tekstil hasil usaha Melayu . , banyak tekstil hasil usaha cukup alit teknik guna jadi . 81 teknik guna warna cukup guna , giat kekal budaya keluarga . Budaya keluarga maksud banyak jalan giat tumpu budaya tenun songket , warna tekstil hasil . tiga budaya lihat cukup sehingga turun generasi generasi begitu . 30 Jadual 4 : Biasa Jalan Buah Keluarga Usaha Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . Terengganu Tenun Songket Warna Tekstil Hasil * 1882 797 19 127 - 16 - - - - * 3 3 - - - * 309 250 93 23 - 39 99 11 5 - 64 36 7 11 - Terengganu Lantan Kedah Johor Lis  ( Lelaki )  ( Perempuan ) : J E Nathan , British Malaya ( Straits Settelments , Federated Malay States Protected States Johore , Kedah , Lis , Lantan , Trengganu Brunei . British Malaya , Straits Settlements Malay States British , Federated States Perak , Selangor , Sembilan Pahang States Johore , Kedah , Lantan , Trengganu , Lis Brunie ( 1931 Cencus Problems ) . jadual , Terengganu tetap lihat tinggi kekal budaya tunggak jaya giat tekstil . lihat Terengganu , serama 1882 ( nun songket ) ; ( warna tekstil ) 309 ( hasil ) . Lantan tinggi serama 797 ( nun songket ) ; ( warna tekstil ) 250 ( hasil ) . tiga tinggi Kedah serama 19 giat tenun songket ; libat giat warna tekstil serama 93 hasil . Johor empat tinggi serama 127 tenun songket ; libat giat warna tekstil 23 hasil . Lis libat tiga giat . 82 sentiasa amal banyak usaha abad ke-19 , ikut usaha abad ke-20 . Malah , alat  kir  tinggal generasi libat generasi terus . , banyak alat  kir  letak guna ahli keluarga minat hasil tekstil . Sekira tiga giat ambil alih , hilang waris amal turun . Malah , teknik cukup amal budaya kembang giat tekstil Terengganu , jadi giat tekstil begitu . Kesan , pegawai British bangga dorong usaha libat giat tambah cukup lumayan . . Humphreys Nasihat British nyata Melayu memang usahawan mahir berani libat diri . 83 31 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . Lahir Usaha Mahir . Kesan libat Melayu giat lahir usaha mahir . contoh giat tembaga . salur golong usaha tembaga langsung hasil tembaga mutu . tembaga begitu perhati golong atas . cipta gabung usaha muka Terengganu Encik Omar ( Encik Taukeh ) Encik Haji Ali sekitar 1940 teknik hapus lilin . Teknik hapus lilin teknik laku gabung tembaga putih jadi cipta tahan . Reka bentuk diri cerai tudung bentuk ; hias ragam hias motif bunga ketola salur kacang pegang ; hias indah motif lebah gantung , pucuk paku buah asam gelugur salur kacang baki lapik motif lebah gantung . Seluruh ukur 119cm garis lebar 72 5 cm 114 7 kg . 84 Gambar 1 : : Ihsan Muzium Terengganu , 26 Mac 2013 . terus letak tembaga salah , langsung puluang tapak giat tembaga . kreatif ini akhir perhati Sulaiman Badrul jadi tembaga 32 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . hadiah Abidin , Terengganu guna asap wangi sempena kenduri , tahlil lain besar . 85 cipta gabung mahir uni buat tradisional tukang tembaga Melayu , namun kemuncak kembang giat tembaga tetap lihat susun atur mampu jadi penting . perhati ambil Sulaiman Badrul , lahir usaha tembaga kurang $5 tembaga jual . Ikut usaha tembaga puteh kenal lahir Terengganu . 86 Jadual 4 : Senarai Usaha Tembaga Puteh Kenal Bil . Nama Usaha mahir Tentu Buat Tembaga 1 Bentuk Liat ( Lembang ) 2 Jusoh . Rahman Tampal Kuning 3 Bakar . Kadir Celup Lilin 4 Tampal Lilin 5 Endut Musa Tampal Pasir 6 Khamzah Musa Tampal Sekam 7 Idris Ali Tuang Tembaga 8 Nik Melarek Tembaga Kasar 9 Samsudin Ismail Melarek Tembaga Halus : Trengganu 1938 , C L M 279 / 37 87 gala , tembaga sentiasa pamer muka . contoh , Tani Terengganu Bengkel P W D 8 1935 88 salah promosi hasil Terengganu . Istimewa tembaga hasil usaha , letak Industries . 89 kategori Industries sentiasa Malayan Agri-Horticultural ( M A H A ) pamer mana anjur M A H A 90 Pengitirafan beri mampu bukti segala hasil usaha Terengganu sehingga M A H A pamer . 91 , sumbang $10 $200 beri usaha tenbaga bantu khas 1936 92 Simpul kaji , rumus 1900 1941 memang suatu jangka sangat sejarah kembang giat dlam Melayu Terengganu . Telah giat tekstil , tembaga perahu giat mampu unggul sekitar abad ke-20 , langsung 33 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . laksana . jalan kenal bentuk kraftangan peran main tadbir jelas lihat giat begitu . Kesan , , kekal waris keluarga sekali gus lahir usaha mahir . Sikap segala jalan langsung wujud golong usaha lelaki cari alam luas giat sehingga upaya tambah keluarga . , jelas lihat giat jalan Melayu sumbang usaha .  Nota * Norazilawati Abd Wahab (norazilawatiwahab@unisza.edu.my ) Syarah Kanan Aji , Universiti Zainal Abidin , Terangganu , * *  iyah Noor (arbaiyah@um.edu.my ) Syarah Kanan Sejarah , Fakulti Sastera Sains Sosial , Universiti Malaya . * * * Ruzaini Sulaiman @Abd Rahim (ruzaini@umt.edu.my ) Syarah Kanan Lanjut , Universiti Terengganu . 1Perusahaan rujuk hasil sesuatu besar libat rajin tangan tangan ( tenun ) , tekstil , tembaga , songket bagai golong tempat . pulang sangat lumayan , giat sekadar jalan kecil . , alat lengkap guna jalan hanya alat   tangan . alat   , namun mampu keluar milik pasar mahupun . terang lanjut sila rujuk Kamus , Bahasa Pustaka , , 1984 : Rujuk Fadzilah Kamsah Muhammad Zakaria , Bijak Usahawan Bilang , : Terbit Telaga Biru Sdn , 2008 , hlm . 1 . 2 Hanapi Dol ,  Terengganu Prakolonial : Analisis Cari Feudalismenya  , Jurnal Satu Muzium ( PURBA ) , Jil . 4 , 1985 , hlm . 64 . 3 Ruhaizan Sulaiman @Abd Rahim , Ishak Saat & Ruzaini Sulaiman @Abd Rahim ,  Tadbir Sultan Kolonial British Terengganu 1910 - 1941  , Ishak Saat & Ku ( eds ) , Sejarah & Rencana Waris Melayu , Johor : Universiti Hussein Onn , 2019 , hlm . 59 . 4 British Trengganu 1921 , M414 / 91 : Rujuk J L Humphreys ( British Trengganu ) , British Trengganu 1924 , hlm . 8 . 5Cencus Returns Trengganu 1912 , Selangor 2258 / 1912 : Rujuk Minta benar Terengganu 1930 , SUK . Tr . 1115 / 1348 . Rujuk Malay States 1914 , hlm . 5 - 6 : Rujuk J L Humphreys ( British Trengganu ) , British Trengganu 1915 , : Federated Malay States , hlm . 6 . 6Shaharil Talib , Perintah Terengganu 1881 - 1942 : Suatu Sejarah Tani , : Bahasa Pustaka , 1979 , hlm . 75 : Rujuk Commerssioners Lands , SUK . Tr . 214 / 1348 . 7Terengganu 1911 - 1937 ( ) , SUK . Tr . 1291 / 1949 . 8Memorandum Setiuasaha Terengganu Hormat Khazanah Sejahtera 5 Safar 1353 , Maksud Maju Jalan Naik Mutu Kerja Tenun Tembaga Puteh lain Perusaahaan Terengganu , M B O F 687 / 1352 . Rujuk Kerja Maju Tukang Tangan SUK . Tr . 811 / 1352 . 9Cik Nik binti Ismail usaha songket benang emas Kain Tengkolok muka tang hadiah anjur 1928 . usaha , usaha lelaki giat tekstil . 1928 , Awang Omar usaha lelaki mampu hasil tekstil Kain Telepok Terengganu . Malah , tang hadiah 34 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . anjur . terang lanjut sila rujuk , department-maha Megazine 1927 - 1941 , CPR / M338 ( 72 ) . 10J . Sheehan ,  Visitors Malay  , JMBRAS , Jil . 12 , . 2 , 1934 , hlm . 71 . 11 . Blackwell ,  British-Protected Malay States : Lantan , Trengganu Kedah  , Geograpical , Jil . 33 , . 4 , 1909 , hlm . 483 . 12Ibid . 13 Rahman Haji Hussain ,  Ajar Melayu  , , Bilang 6 , November 1972 , hlm . 16 . 14 Zainal Abidin Wahid , Tegak Benar , , Jilid , Bilang 6 , 15 Jun 1973 , hlm . 23 . 15Arba  iyah Noor ,  Kembang Sejarah Tradisional Moden , Sejarah , Jil . 17 , 2009 , hlm . 46 - 49 . 16 Zakaria Ghazali , Tadbir Tentera Thai Terengganu 1942 - 1945 , : Terbit Universiti Malaya , 1996 , hlm . 12 - 13 . 17 Trengganu 1924 , hlm . 17 . 18Pelajaran Melayu Trengganu , J M B 362 / 1356 . 19Memorandum Ajar Terengganu Terengganu 2 1939 , Ajar pelan kanak-kanak Sekolah Tukang , SUK . Tr . 607 / 1358 . 20Elaun tuntut Sekolah Tukang Melayu Terengganu , SUK . Tr . 704 / 1356 . 21Trengganu Abbreviated 1940 , . 840 / 2 ( 373 ) : Rujuk Trengganu 1937 , Singapore : , 1938 , hlm . 12 . 22Annual States Trengganu 1927 , hlm . 12 . 23 Malay Teachers Trengganu , B A T 967 / 1938 . 24Sekolah Perempuan Tengku Ampu Mariam tubuh 4 1937 . Segala belanja bina Sekolah Perempuan Tengku Ampu Mariam biaya Tengku Mariam $6,000 . Segala belanja serah Andika Encik Kasim . Telah siap bina , sekolah rasmi sulaiman Badrul Tengku Ampu Mariam . Sila rujuk  iyah Noor ,  Naskhah Omar Salasilah Sultan Terengganu  , Rogayah . Hamid & Mariyam Salim ( eds ) , Sultan Melayu Terengganu , : Bahasa Pustaka , 2006 , hlm . 174 . 25  Kir   Kek  alat tenun guna Melayu hasil kain tenun .  Kir  buat kayu cengal bentuk bingkai kayu persegi lengkap duduk , gulung , kayu pijak karat , pasung , sikat lain . terang lanjut sila rujuk Zubaidah Syawal ,  Pintas Lalu Tenun Melayu  , Jurnal Satu Muzium , Jil . 4 , 1985 , hlm . 23 - 24 : Rujuk Norliza Ramli ,  Sejarah Tenun Terengganu  , Latih Ilmiah , B A , Sejarah , universiti Idris , 2000 / 2001 , hlm . 68 . 26Hendak Ajar Tenun Sekolah Tengku Ampu Mariam , 10 1940 . SUK . Tr . 922 / 1359 : Rujuk Buka Sekolah Perempuan 5 , SUK . Tr . 146 / 1355 . 27Pekerjaan Tukang murid Sekolah Perempuan Terengganu , 6 1938 , SUK . Tr . 660 / 1357 . 28 Hasnah Hussiin ,  Melayu Majalah 1920 - 1930 -  , Jurnal Sejarah , Jil . 19 , 2011 , hlm . 136 . 29 Ajar Kerja anak Perempuan Melayu , Majalah , Mac 1938 , hlm . 87 - 88 . 30 Elaun Sekolah Perempuan Tengku Ampu Mariam , SUK . Tr . 1063 / 1356 . 31 Kerja Tukang murid Sekolah Perempuan Terengganu , 6 1938 , SUK . Tr . 660 / 1357 . 32 . 33Arba  iyah Noor ,  Naskhah Omar Salasilah Sultan Terengganu  , hlm . 175 . 34Kerajaan Terengganu untuk $3,000 tubuh Sekolah Perempuan Melayu Terengganu banyak sekolah bina wakaf milik . buka sekolah . terang lanjut sila rujuk Tubuh Sekolah Perempuan , M B O F 787 / 1349 : Rujuk Sekolah Perempuan Terengganu , M B O F 35/1350 : Rujuk Lawat Jajah , . 78 / 1356 . 35Number Idris , Tanjung Malim Unfederatad Malay States 1932 , H C O 546 / 1931 : Rujuk F A Swettenham , British Malaya : British Malaya , London : Allen Unwin , 1906 , hlm . 87 . 35 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . 36 States Trengganu Estimates & Expenditurer , 1939 , hlm . 42 . 37Arba  iyah Noor ,  Naskhah Omar Salasilah Sultan Terengganu  , hlm . 175 . 38Estimates 1941 Trengganu , SUK . Tr . 206 / 1945 . 39 Fatimah ,  Haji Ngah @Muhammad . Yusof : Trengganu ( 1900 - 1940 )  , Malaysian , Studies ( JEBAT ) , Jil . 7 / 8 , 1977 , hlm . 86 . 40Keterangan Pengurniaan Bintang Diraja Terengganu , SUK . Tr . 100 / 1343 . 41 Terengganu , 1927 , hlm . 9 . 42 Zayati Jusoh ,  Diraja Haji Ngah Muhammad Yusof : Peran Sumbang Terengganu  , Latih Ilmiah , B A , Sejarah , Universiti Malaya , , 2001 / 2002 , hlm . 79 : Rujuk Muhammad Bakar ,  Diraja Muhammad Yusof : Ulama Buat Tadbir  , Fatimah ( eds ) , Ulama Terengganu : Suatu Sorot , : Utus Distributors Sdn , 1991 , hlm . 211 . 43Memorandum British Hormat Sejahtera 9 Januari 1937 , Kerja Maju Tukang Tangan , SUK . Tr . 811 / 1352 . 44 Fatimah ,  Haji Ngah @Muhammad . Yusof : Trengganu ( 1900 - 1940 )  , hlm . 93 . 45The Elevent Malayan Agri-Horticultural 2nd , 3rd 4th 1934 , SEL . . . 1685 / 1933 . 46Pertunjukkan Tanam Tukang Tangan Terengganu , M B O F 629 / 1352 . 47Berkenaan Tunjuk Tanam Duli Mulia Kurniakan Bantu $50 , SUK . Tr . 36/1354 . 48Memorandum Nasihat British Terengganu Hormat Terengganu 12 Januari 1938 , SUK . Tr . 1027 / 1356 . 49 Fatimah ,  Haji Ngah @Muhammad . Yusof : Trengganu ( 1900 - 1940 )  , hlm . 97 . 50 . , hlm . 94 . 51 . Clayton ( British Lantan co-operative Societies , F M S . 3 Januari 1928 , Asks Carring Possibilites Malayan Arts , SUK . Lantan 1631 / 1927 : Rujuk - 1927 - 1941 , CPR / 339 ( 146 - 147 ) . 52Memorandum Hormat Sulit Duli Mulia Terengganu Sejahtera Nasihat British Terengganu 21 1936 , Tunjuk Tanam Terengganu , SUK . Tr . 38/1355 . 53 Effected 1940 , C L M 113 / 40 . 54Bayaran Tanggung Terengganu , Tunjuk Melayu 17 Februari 1940 , B A T 60 / 1359 . 55 Ikut belanja maju giat Terengganu : 1938 ( $1,013 . 00 ) ; 1939 ( $997.00 ) ; 1940 ( $1,000 ) 1941 ( $1,000 ) . Jaya buah kraf jual sekadar gantung hebat kraf jual semata-mata , namun gantung peran maju Terengganu . terang lanjut sila rujuk Estimates 1941 , C L M 310 / 1940 . 56 J E Nathan , British Malaya ( Straits Settelments , Federated Malay States Protected States Johore , Kedah , Lis , Lantan , Trengganu Brunei , hlm . 113 . Trengganu 1915 , hlm . 6 . 57 B . A T 138 / 1937 , Malayan 1937 58 Malay States 1914 , hlm . 3 . 59 British Trengganu 1915 , hlm . 6 . 60 British Trengganu 1917 , hlm . 6 . 61 Selangor 2258 / 1912 , Cencus Returns Trengganu 1912 . 62 British Trengganu 1923 , hlm . 11 . 63 S U K Tr . 1291 / 1949 , Terengganu 1911 - 1937 . 64 H C O Trengganu 232 / 1919 , British Trengganu 1919 , H C O Trengganu 232 / 1919 . 65 pandang Ram ,  kembang  giat tekstil sekadar rujuk  kembang  guna , namun hasil corak , kaedah pasar , hasil warna alit wujud tekstil lihat bentuk  kembang  apatah  kembang  sekitar abad ke-20 . , hibur had Terengganu . hasil bunyi alun  torak kir  langsung 36 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . ruang hibur samping siap tempah songket . Wawancara Ram Latif , Bantu Muzium Kanan , Terengganu , 26 Ogos 2012 . 66 . . , Malaya : , : Oxford , 1977 , hlm . 63 - 64 . Rujuk Hanim Awang @Mohd Noor , Norfatiha Othman & Hayati  ,  Bentuk Usahawan Kraftangan : Peran Sikap , Waris Keluarga Budaya  , Kaji , 2020 , hlm . 9 . 67 British Trengganu 1919 , hlm . 7 . 68 Malay States ( U F M S ) 1919 , hlm . 7 . 69 Haziyah Hussin ,  Peran Songket Perkahwinan Melayu : Golong Istana Biasa  , Jurnal Arkeologi , Jil . 17 , 2004 , hlm . 34 . 70 British , Trengganu 1916 , hlm . 8 . 71 Yusra ,  Laksana Akaun Emas Perspektif : Kaji Kuwait ( ) Had / ( KFHMB )  , Tesis Ph . , Universiti Malaya , , 2012 , hlm . 115 . 72 nama , Haji Muda nyata nama usaha Melayu kenal sekitar 1941 Haji Chik , Haji Dir , Hitam , saudara Haji Chik ( tahu nama ) , Pak Tukang , Haji Haji Haji Mamat . Iring kembang , Perahu Bedar Perahu Pinis kemudian mula kembang kecil . Kembang sekadar tambah usaha perahu malah tambah kapal . Wawancara Haji Muda ( Usaha Perahu Melayu ) , Kampung Chendering Terengganu , 27 Ogos 2012 . 73 Terengganu A H 1438 ( 8th 1929 - 27th 1930 ) , hlm . 18 . 74 nama , Haji Muda nyata nama usaha Melayu kenal sekitar 1941 Haji Chik , Haji Dir , Hitam , saudara Haji Chik ( tahu nama ) , Pak Tukang , Haji Haji Haji Mamat . Iring kembang , Perahu Bedar Perahu Pinis kemudian mula kembang kecil . Kembang sekadar tambah usaha perahu malah tambah kapal . Wawancara Haji Muda ( Usaha Perahu Melayu ) , Kampung Chendering Terengganu , 27 Ogos 2012 . 75  Muftah Isma  il , Women , & , Selangor : Buku Sdn , 1997 , hlm . 51 . 76 Hugh Clifford ,  Trengganu Lantan  , JMBRAS , Jil . 34 , . 1 , 1961 , hlm . 17 : Rujuk Buyong Adil , Sejarah Trengganu , : Bahasa Pustaka , 1982 , hlm . 12 : Rujuk . Arasaratnam ,  Factors , Coromandel Ports 1650 - 1720  , Aldershot Gt ( eds ) , , European 1600 - 1800 , Britain : , 1995 , hlm . 19 - 20 . 77 W W Skeat ,  Cambridge North-Eastern Malay States Perak 1899 - 1990  , JMBRAS , Jil . 26 , . 4 , 1973 , hlm . 121 . 78 Telah Zainal Abidin tabal , semua besar perintah baginda . Asas institut sultan Zainal Abidin titik tolak asas Terengganu asas mampu satu perintah , wujud kecil pecah . terang lanjut sila rujuk Mohamed Anwar Omar Nik Anuar Nik Mahmud , Sejarah Sultan Terengganu 1708 - 2008 , Terengganu : Yayasan Diraja Mizan , 2009 , hlm . 87 . 79 Mansor ( Ku Mansor ) putera Zainal Abidin Sheikh ( Tok Pulau Manis ) . Baginda diputerakan 1725 lantik 1733 . reng lanjut sila rujuk Muhammad Salleh Haji Awang , Dato  Setia Jasa ( MISBAHA ) , Sejarah Darul Iman 1361H ( 1942 ) , Terengganu : Satu Sejarah Cawangan Terengganu , 1992 , hlm . 116 : Rujuk . Dunmore ,  French Visitors Terengganu  , JMBRAS , Jil . XLVI , . 1 , 1973 , hlm . 154 . 80 Tengku Omar tabal Terengganu sembilan gelar  Baginda Omar  . 1859 , baginda mula perintah Terengganu diri Istana Hijau tujuh ruang sekitar 1865 . terang lanjut sila rujuk  iyah Noor ,  Naskhah Omar Salasilah Sultan Terengganu  , Rogayah . Hamid & Mariyam Salim ( eds ) , Sultan Melayu Terengganu , : Bahasa Pustaka , 2006 , hlm . 12 . 81 Malay States ( UMS ) 1936 , hlm . 26 - 27 . 82 Wawancara Ram Latif , Bantu Muzium Kanan , Terengganu , 13 Januari 2020 . 37 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . 6 , November 1972 . 83 Syaharil Talib ,  Sejarah Trengganu Jajah : Dekat Sosial  , Jurnal Satu Sejarah ( WARIS ) , Jil . 2 , 1980 / 1981 , hlm . 10 . 84 Wawancara Encik Arifin Muda , Daftar ( Tolong Kurator ) , Lembaga Muzium Terengganu , 25 Mac 2013 . 85 . 86 Trengganu 1938 , C L M 279 / 37 . 87 Lawat Utama Shenton Thomas C M G O B E negeri Melayu Fasal 13 syarat ( 2 ) tunjuk 26 Mei 1937 . terang lanjut sila rujuk Trengganu 1938 , C L M 279 / 37 . 88 P W D rujuk Terengganu . terang lanjut sila rujuk 1936 , B A T 54 / 1936 . 89 Malayan Agri-Horticultural ( ) , 6th Malayan Exibition , 3 - 6 August 1928 , hlm . 44 . 90 Malayan , : Caxton LTD , Jil . 27 , 1939 , hlm . 367 . 91 Malayan 1st-4rd Assiociation , C L M 249 / 36 . 92 Terengganu Dato  Diraja sumbang beri 29 1936 , Trengganu Agri-Cultural , L O T 404 / 1936 . Rujuk Zakaria Ghazali , Tadbir Tentera Thai Terengganu 1942 - 1945 , : Terbit Universiti Malaya , 1996 . Rahman Haji Hussain ,  Ajar Melayu  , , Bilang Estimates 1941 , C L M 310 / 1940 . Jengal , Dungun , C L M 177 / 1937 . department-maha Megazine 1927 - 1941 , CPR / M338 . States Trengganu 1927 Trengganu 1937  iyah Noor ,  Naskhah Omar Salasilah Sultan Terengganu  , Rogayah . Hamid & Mariyam Salim ( eds ) , Sultan Melayu Terengganu , : Bahasa Pustaka , 2006 .  iyah Noor ,  Kembang Sejarah B A T 138 / 1937 , Malayan 1937 Bayar Tanggung Terengganu , Tunjuk Melayu Maksud Maju Jalan Naik Mutu Kerja Tenun Tembaga Puteh lain Perusaahaan Terengganu , M B O F 687 / 1352 Tradisional Moden , Sejarah , Jil . 17 , 2009 . 17 Februari 1940 , B A T 60 / 1359 . 38 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . 146 / 1355 . Terengganu , SUK . Tr . 704 / 1356 . Bantu $50 , SUK . Tr . 36/1354 . Trengganu Agri-Cultural , L O T 404 / 1936 . Tunjuk Tanam Duli Mulia Kurniakan Kerja Maju Tukang Tangan , SUK . Tr . 811 / 1352 Tunjuk Tanam Terengganu , SUK . Tr . 38/1355 . Buka Sekolah Perempuan 5 , SUK . Tr . British Trengganu 1921 , M414 / 91 Buyong Adil , Sejarah Trengganu , : Bahasa Pustaka , 1982 . Cencus Returns Trengganu 1912 , Selangor 2258 / 1912 Commerssioners Lands , SUK . Tr . 214 / 1348 . Effected 1940 , C L M 113 / 40 . Elaun tuntut Sekolah Tukang Melayu Elaun Sekolah Perempuan Tengku Ampu Mariam , SUK . Tr . 1063 / 1356 . Malay Teachers Trengganu , B A T 967 / 1938 F . . Swettenham , British Malaya : British F F Laidlaw ,  Travels Lantan , Trengganu Perak , Narrarive  , Hendak Ajar Tenun Sekolah Tengku Ampu Mariam , 10 Hanapi Dol ,  Terengganu Prakolonial : Analisis Cari Hasnah Hussiin ,  Melayu Majalah 1920 - Haziyah Hussin ,  Seni Budaya Lampau : Hasil Guna Tekstil Melayu Sudut Sejarah Silam  , Malaysian , Studies ( JEBAT ) , Jil . 33 , 2006 . Feudalismenya  , Jurnal Satu Muzium ( PURBA ) , Jil . 4 , 1985 . Estimates 1941 Trengganu , SUK . Tr . 206 / 1945 . Malaya , London : Allen Unwin , 1906 . 1930 -  , Jurnal Sejarah , Jil . 19 , 2011 . JMBRAS , Jil . 26 , . 4 , 1953 . 1940 . SUK . Tr . 922 / 1359 . 39 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . 1934 . . 1 , 1973 . Biasa  , Jurnal Arkeologi , Jil . 17 , 2004 . Sejarah , Universiti Malaya , , 2002 / 2003 . Terengganu 12 Januari 1938 , SUK . Tr . 1027 / 1356 . Protected States Johore , Kedah , Lis , Lantan , Trengganu Brunei . Haziyah Hussin ,  Peran Songket Perkahwinan Melayu : Golong Istana Hugh Clifford ,  Trengganu Lantan  , JMBRAS , Jil . 34 , . 1 , 1961 . J E Nathan , British Malaya ( Straits Settelments , Federated Malay States . Sheehan ,  Visitors Malay  , JMBRAS , Jil . 12 , . 2 , . Dunmore ,  French Visitors Terengganu  , JMBRAS , Jil . XLVI , Madiha Mustafa ,  Terengganu 1900 - 1957  , Latih Ilmiah , B A , Malayan Agri-Horticultural ( ) , 6th Malayan Exibition , 3 - 6 August 1928 . Nasihat British Terengganu Hormat Ajar pelan kanak-kanak Sekolah Tukang , SUK . Tr . 607 / 1358 . Minta benar Terengganu 1930 , SUK . Tr . Mohamed Anwar Omar Nik Anuar Nik Mahmud , Sejarah Sultan Terengganu Fadzilah Kamsah Muhammad Zakaria , Bijak Usahawan Bilang , Yusra ,  Laksana Akaun Emas Perspektif : Kaji Kuwait ( ) Had / ( KFHMB )  , Tesis Ph . , Universiti Malaya , , 2012 . British Trengganu 1919 , H C O Trengganu Muhammad Bakar ,  Diraja Muhammad Yusof : Ulama Buat Tadbir  , Fatimah ( eds ) , Ulama Terengganu : Suatu Sorot , : Utus Distributors Sdn , 1991 . Muhammad Salleh Haji Awang , Dato  Setia Jasa ( MISBAHA ) , Sejarah Darul Iman ( 1942 ) , Terengganu : Satu Sejarah Cawangan 1708 - 2008 , Terengganu : Yayasan Diraja Mizan , 2009 . : Terbit Telaga Biru Sdn , 2008 . 1361H Terengganu , 1992 . 1115 / 1348 . 232 / 1919 . 40 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . 1938 , SUK . Tr . 660 / 1357 . 1938 , SUK . Tr . 660 / 1357 . universiti Idris , 2000 / 2001 . Unfederatad Malay States 1932 , H C O 546 / 1931 . Tunjuk Tanam Tukang Tangan Terengganu , M B O F 629 / 1352 . Hanim Awang @Mohd Noor , Norfatiha Othman & Hayati  ,  Bentuk Usahawan Kraftangan : Peran Sikap , Waris Keluarga Budaya  , Kaji , 2020 . Norliza Ramli ,  Sejarah Tenun Terengganu  , Latih Ilmiah , B A , Sejarah , Idris , Tanjung Malim Kerja Tukang murid Sekolah Perempuan Terengganu , 6 Ajar Melayu Trengganu , J M B 362 / 1356 . Kerja Tukang murid Sekolah Perempuan Terengganu , 6 1936 , B A T 54 / 1936 . Malay States ( UMS ) 1936 . Lawat Jajah , . 78 / 1356 . . . , Malaya : , : Oxford Ruhaizan Sulaiman @Abd Rahim , Ishak Saat & Ruzaini Sulaiman @Abd Rahim ,  Tadbir Sultan Kolonial British Terengganu 1910 - 1941  , Ishak Saat & Ku ( eds ) , Sejarah & Rencana Waris Melayu , Johor : Universiti Hussein Onn , 2019 . . Arasaratnam ,  Factors , Coromandel Ports 1650 - 1720  , Aldershot Gt ( eds ) , , European 1600 - 1800 , Britain : , 1995 . Selangor 2258 / 1912 , Cencus Returns Trengganu 1912 . Sekolah Perempuan Terengganu , M B O F 35/1350 Siti Rahmah . Noor , Sejarah Kembang  Industries  Trengganu Abad Ke-18 1970 - , Latih Ilmiah , B A , Sejarah , Universiti Bangsa , Bang , 1977 / 1978 .  Muftah Isma  il , Women , & , Selangor : , 1977 . Buku Sdn , 1997 . 41 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . Tani , : Bahasa Pustaka , 1979 . Satu Sejarah ( WARIS ) , Jil . 2 , 1980 / 1981 . Shaharil Talib , Perintah Terengganu 1881 - 1942 : Suatu Sejarah S U K Tr . 1291 / 1949 , Terengganu 1911 - 1937 . Syaharil Talib ,  Sejarah Trengganu Jajah : Dekat Sosial  , Jurnal Terengganu 1911 - 1937 ( ) , SUK . Tr . 1291 / 1949 . British Trengganu 1915 British Trengganu 1924 British Trengganu 1917 . British Trengganu 1923 . British , Trengganu 1916 . British Trengganu 1919 . Elevent Malayan Agri-Horticultural 2nd , 3rd 4th 1934 , SEL . Malayan , : Caxton LTD , Jil . 27 , 1939 . Terengganu A H 1438 ( 8th 1929 - 27th 1930 ) . Malayan 1st-4rd Assiociation , Malay States 1914 . Unfedarated Malay States ( U F M S ) 1919 . Wawancara Haji Muda ( Usaha Perahu Melayu ) , Kampung Chendering Wawancara Encik Arifin Muda , Daftar ( Tolong Wawancara Ram Latif , Bantu Muzium Kanan , . Blackwell ,  British-Protected Malay States : Lantan , Trengganu Kedah  , Kurator ) , Lembaga Muzium Terengganu , 25 Mac 2013 . Geograpical , Jil . 33 , . 4 , 1909 . Terengganu , 27 Ogos 2012 . Terengganu , 26 Ogos 2012 . . . 1685 / 1933 . C L M 249 / 36 . 42 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 19 - 43 ; ISSN 1985 - 0611 . Malay States 1899 - 1900 , JMBRAS , Jil . 26 , . 4 , 1953 . Perak 1899 - 1990  , JMBRAS , Jil . 26 , . 4 , 1973 . W W Skeat ,  Cambridge North-Eastern Malay States W W Skeat ,  Reminiscences Cambridge Zayati Jusoh ,  Diraja Haji Ngah Muhammad Yusof : Peran Sumbang Terengganu  , Latih Ilmiah , B A , Sejarah , Universiti Malaya , , 2001 / 2002 . Zainal Abidin Wahid , Tegak Benar , , Jilid Zubaidah Syawal ,  Pintas Lalu Tenun Melayu  , Jurnal Satu Muzium , Bilang 6 , 15 Jun 1973 . , Jil . 4 , 1985 . 43