TULAR WABAK HAWAR DARAH MELAYU , 1917 - 1957 MALAYA , 1917 - 1957 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Nur Nabi Syuhada Abadanuddin * Azlizan Enh * * Kaji Sejarah , Hal Ehwal ( SPHEA ) , Fakulti Sains Sosial Manusia , Universiti Bangsa , . Abstrak Sakit hawar darah sakit jangkit haiwan kolonial British . awal dapat serang sakit hawar darah 1917 . Wabak hawar darah implikasi sosial Melayu . Justeru , objektif tulis kenal pasti jauh usaha ambil kolonial British ekang tular wabak hawar darah Melayu 1917 sehingga 1957 . Tulis aplikasi metodologi kaji kaedah kualitatif analisis teliti rujuk dokumen Jajah ( ) , Pakar Bedah Veterinar ( ) Tahun ( Reports ) dapat Arkib ( ANM ) . Justeru , kaji cuba sentuh laku kolonial British Melayu hadap jangkit wabak haiwan terna haiwan . Lanjut , tulis simpul kolonial British laksana tanggungjawab peran paksa hadap kekang atas wabak khusus , cuba wujud vaksin 1953 Melayu . Kunci : Kolonial British , Sakit Jangkit Haiwan , Hawar Darah , Septicaemia , Pakar Bedah Veterinar ( ) animals occurring , British . earliest has occurred 1917 . has implications sectors Malaya . , efforts British authorities occurs Malaya 1917 1957 . applies sources documents secretary s , , Reports obtained sources . , conducted British efforts eradicating . , has British authorities 65 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . roles responsibilities having constraints addressing , centre Malaya 1953 . Keywords : British , Diseases , , Septicaemia , Kenal umum , tahu Melayu kolonial tumpu langsung British . penting duduk British Melayu khusus . begitu luas manfaat langsung amat dititikberatkan jua . asas terna , sumbang British Melayu . Tambah , ternak binatang tangkap ikan memang samping tempat , tanam padi . 1 kolonial British , giat terna lembu , kerbau , kambing , kambing bir , ayam , babi laku namun komersial sekadar penuh perlu ( / angkut ) . , kolonial British mengimport jenis haiwan terna Siam , penuh perlu Melayu . 2 , jangkit hawar darah haiwan diimport mahupun haiwan terna sedia Melayu . terna negeri Melayu perlu peran sudut tani tani padi fungsi ruji Melayu . 3 tulis sentuh aspek giat Melayu kolonial British tulis . tajuk Malaya : . 4 bincang kembang tani padi Melayu 1910 masuk kadar guna buka tuju tani padi . tegas , tani padi imbang Melayu tumpu negeri utara Kedah , Lis Lantan . Kaji teliti tulis buku tajuk , . 1800 - 1990 : tulis John . . 5 tumpu tuju kembang industri , industri , imbang , ubah tani dualistik . dapat maju industri sumbang kembang tani terna . Donald . tulis , : Pahang Malay kait geografi kembang tani terna . 6 perinci , lebih faktor geografi utama alir sungai tani sara diri utama terna lembu , kerbau , kambing , ayam , babi ikan tani padi . , kaji cuba fokus kaji sudut sejarah terna haiwan 66 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Pahang utama pernternakan kerbau lembu . Terus , kaji hawar darah jalan Khadak Bisht Septicaemia Buffaloes . 7 rumus faktor sebab jangkit hawar darah sebab musim tengkujuh alami cuaca Khatulistiwa akibat terna bangun kotor . 8 nafi terna jamin terna alit mampu impak positif . Bincang banyak sarjana sakit hawar darah tumpu aspek sains ubat haiwan perhati dekat bincang sejarah . Justeru , artikel analis dekat sejarah bagaimana tular wabak hawar darah perhati British British tangan wabak haiwan terna mahupun haiwan diimport Melayu 1917 1957 . Hawar darah nali nama saintifiknya Septicaemia . Sakit hawar darah sakit sangat dinamik , veterinar sakit berzon epidemik mahupun berzon epidemik . 9 Sakit hawar darah sakit khusus cenderung serang kerbau lembu . sakit haiwan lembu kerbau jenis sakit sendiri sentiasa awas kolonial British . , sakit hawar darah sakit umum serang jenis haiwan serentak laku wabak . sakit kerbau wabak padang rumput ( ) , sakit mulut ( Foot-Mouth ) , rabis ( ) , Diarrhoea antraks ( ) . 10 lembu , antraks ( ) , , rabis ( ) , wabak padang rumput ( ) . 11 utama lihat bagaimana tumpu peran British kaedah mahupun jalan awal wabak hawar darah tular Melayu . nyata , terna kerbau lembu salah matlamat Melayu tampung perlu ( daging ) Melayu . , perlu terna haiwan rugi ( beras ) . Perlu haiwan cepat tanam padi ringan beban tani kawasan bendang / batas , bajak , kayu padi jual . 12 Lembu kerbau guna tanam padi basah ( ) utama . Padi basah padi tanam bentuk bendang dapat lembah sungai padi kering ( ) usaha bentuk ladang huma . 13 Soal Melayu utama waktu laku wabak laku wabak mesti ubah negeri Melayu . Serang wabak ada akhir jejas British semata-mata bagaimana impak sudut sosial Melayu ? , teliti peran beri tumpu veterinar Melayu laksana tanggungjawab kawal haiwan terna haiwan diimport . 67 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Jangkit rekod Arkib laku serang wabak hawar darah tumpu Kedah . majoritinya lihat wabak hawar darah kerap jadi Kedah Lantan , Lis Selangor . jangkit kawasan tentu harus direkodkan utama veterinar ( ) arah tugas veterinar tuju kembang rujuk . 14 jangkit hawar darah perlu ubat harus bekal Veterinar sunti vaksin tuju sedia alat sanitasi . 15 Wabak sakit hawar darah lapor 1917 jangkit Semenanjung Melayu masuk . Jangkit wabak hawar darah Tenggara lapor 1880 16 rekod lengkap perintah kolonial British Kedah 1929 1930 , kemudian jadi 1935 17 Namun , sakit hawar darah kampung jangkit Kedah waktu . 18 Namun , awal jangkit hawar darah lapor 1917 tarikh 28 Januari 1917 Kedah . 19 Namun , jangkit hawar darah simpan arkib namun rosak pasti . lengkap 1951 1952 tarikh asal 13 Februari 1951 18 Oktober 1952 . 20 jangkit wabak hawar darah akhir lapor perintah kolonial British 3 Januari 1956 lapor Selangor . awal sakit hawar darah Kedah ternak dapat ciri jangkit lihat lapis kulit lembu kerbau terna tanggal 28 Julai 1917 . 21 Kemudian , 1920 Kedah sekali lapor jangkit sakit hawar darah 19 Januari 1920 . 22 Kemudian 1928 , Nasihat British Lantan tanggal 28 Jun 1928 jangkit sakit hawar darah Siam ( ) . ikut 30 Jun 1928 , jangkit hawar darah Siam lapor Nasihat British Selangor . 23 ikut , 18 Mac 1929 , Nasihat British Lis jangkit wabak Kraburi , Renong Siam . 24 Wabak sakit hawar darah Melayu namun , hampir mampu ancam sakit utama haiwan diimport Melayu kawasan dekat Lantan Lis . 1930 , wabak sakit hawar darah sah jangkit haiwan terna lembu kerbau Kedah Lis . Wabak sakit hawar darah Lis lapor 3 Mei 1930 Mukim Sanglang , 25 Lis Kedah , lapor jangkit wabak 23 1930 Mukim daerah Kubang Pasu , Kedah . 26 ikut 3 Januari 1931 , lapor jangkit terna lembu kerbau Mukim Belimbing , daerah Padang , Kedah . 27 10 1931 , jangkit hawar darah lapor serang terna Mukim Tajar , Kota Kedah . 8 Jun 1932 , jangkit wabak hawar darah rebak Mukim Pengkal Kundor daerah Kota dapat Kedah . 28 1933 , tarikh 19 November 1933 keluar Nasihat British Kedah henti 68 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . mengimport binatang terna Kedah akibat situasi jangkit wabak hawar darah . 29 Kemudian , 1934 , jangkit wabak hawar darah terna kerbau Kedah Mukim Kepayang Bukit lapor 8 Januari 1934 . 30 , jangkit wabak hawar darah kawal tahun ikut . Jangkit wabak hawar darah terus 1948 Pasir Lantan lapor 8 Januari 1948 . 31 Jadi 1951 , 1952 1954 , jangkit wabak hawar darah kenal pasti namun , lapor pasti . , bukti , wabak hawar darah memang lapor Melayu kolonial British utama Kedah Lantan , Selangor Lis . Jangkit lapor kedah 1917 sehingga 1956 libat 10 tahun 20 tahun lapor jangkit . Selangor Lis , dua lapor 20 tahun . , Lantan lapor . Salah faktor kerap jangkit hawar darah Kedah sebab tumpu tani padi giat Kedah . , laku jangkit wabak hawar darah sekat kawal keluar masuk sekat , maka , jual terna , jual tani padi terus . Akhir , rugi ternak . Vaksin Kaedah vaksin awal wabak hawar darah agak lambat guna Melayu sekitar 1929 kolonial British . 1929 , lihat kolonial British amal guna vaksin antisera ( ) haiwan terna Melayu . 32 jenis rawat kaedah sembuh dapat tempah Jajah British sana . kolonial British mengimport vaksin Mukteshwar . 33 , Melayu telah Veterinar Pulau 1888 , namun perlu hasil vaksin mahupun . 34 veterinar tubuh Pulau fungsi institusi lidi veterinar . Kekang Veterinar Melayu perlu , alat makmal pakar veterinar . , ambil doktor veterinar institusi doktor Eropah pinjam Melayu . 35 makmal veterinar Melayu jalan kaji vaksin sakit hawar darah namun , utama kaji Anti-Rinderpest . 36  Anti-Rinderpest , animals , [  ] . , 69 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . , , installed .  37 States : British Melayu , populasi terna tadbir kolonial British belanja penuh hendak terna rawat veterinar . rawat , belanja tadbir kolonial British Melayu 25 , 000 ( Straits Dollars ) 1948 . Namun begitu , rawat rangkum kasar rawat perlu jenis terna jenis sakit tumpu wabak hawar darah . Belanja rawat perlu vaksin , , ubat rawat . Jadual 1 belanja rawat Melayu 1948 . Jadual 1 : Belanja Rawat Melayu , 1948 . Malaya ( serums ) Ranikhet diseases drugs 5 , 000 20 , 000 25 , 000 $ : , States . Terna kerbau lembu tani Melayu dar kolonial British 1953 cadang laku vaksin Melayu . 38 tuju wujud vaksin Tenggara gantung vaksin . Tambah , Arkib simpan rekod mohon vaksin veterinar Mukteshwar tarikh 6 Oktober 1934 mohon 100 vaksin 100 sakit hawar darah . 39 veterinar kolonial British mohon beli barang surgikal veterinar buat 1949 . , vaksin perlu utara . . Lancaster40 Institut Lidi Veterinar Melayu ( Malaya ) Ipoh . Maka realisasi , pakar veterinar perlu pilih jalin . . . Bain41 . . . Lancaster pernah jumpa Dr . . . Siam vaksin hawar darah . sekitar 1953 , . . Lancaster utus hadir Melayu bincang vaksin hawar darah Melayu 15 Ogos 1953 . 42 70 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . vaksin cadang . . Lancaster   bincang lanjut harap laksana September 1953 . 43 Namun begitu , balas terima Dr . . . nyata diri penuh . balas , Dr . . . senarai arah pandu halaman kaedah vaksin jalan kaji kaji jalan Siam . 44 maklum beri Dr . . . kemudian banding teknik lidi vaksin Melayu dapat perlu kaji penuh hendak vaksin rujuk  1  sel kaji .  . . Pak Chong technicians . using  1  cells , , 18 - 24 hours .  45 1 rujuk kaedah guna Dr . . . kaedah perhati sampel inkubasi46 18 - 24 jam . , mahir harus milik kaji utama sel haiwan bakteria hidup . Namun , banding kaji lidi pernah laku Melayu 1949 1950 dua inkubasi panjang 48 jam . 47 , lidi laku Melayu jurus kaji imunisasi haiwan kaji vaksin perlu mahir cekap . , kaedah sel kaji 1 beri Dr . . . agak sukar jaya Melayu mahir sedia . Peran kolonial British rawat vaksin haiwan jangkit hawar darah Melayu perhati rekod 1930 1932 , 1942 Kedah . Rekod sunti vaksin keluar veterinar perhati 7 Mei 1930 libat 430 ekor lembu kerbau beri sunti , 6 ekor kerbau 8 ekor lembu mati akibat tindak sunti ( dose48 ) . 49 Kemudian , tanggal 25 Jun 1930 Mukim 321 ekor kerbau lembu sunti . , Mukim Sanglang beri sunti vaksin 100 ekor kerbau lembu , ekor mati akibat . 50 sunti vaksin 1931 beri lembu kerbau Mukim Tubir , Mukim Tualang , Mukim Tajar Mukim Lesong 487 ekor tanggal 24 Jun 1931 . 51 , rekod 2 Julai 1931 lihat mati akibat impak sunti ekor . 52 20 Disember 1931 , Mukim Tobir beri sunti 326 ekor kerbau lembu , ekor mati akibat . 53 1932 , sunti vaksin beri Mukim Kepayang tanggal 19 Mac 1932 97 ekor lembu kerbau , 37 ekor kerbau lembu alami . 54 tarikh , Veterinar Kedah sunti vaksin 193 ekor 71 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . kerbau lembu libat buah mukim , Mukim Bukit , Mukim Tobiar Mukim Ayer Puteh . 55 8 Jun 1932 , Mukim Pengkal Kundor beri sunti 24 ekor kerbau ekor lembu . 56 Terus tanggal 5 1932 , 32 sunti beri kerbau 56 sunti beri lembu . , 9 ekor kerbau 11 ekor lembu mati akibat Mukim Tajar . 57 Kampung 10 Ogos 1932 , sunti vaksin beri 7 ekor kerbau 50 ekor lembu . 58 Terus , sunti vaksin direkodkan 1942 Daerah Alor , Kedah tanggal 15 Julai 1942 beri sunti 100 ekor kerbau lembu . 59 sunti buat , namun haiwan kerbau lembu selamat . Mati haiwan akibat kebiasaanya haiwan positif jangkit hawar darah . 60 Biasa haiwan ciri jangkit fasa suhu ( 42 c ) bengkak lihat kepala leher . 61 Fasa jangkit tunjuk suhu haiwan ( 41 c - 42 c ) namun , kebiasaanya ubah suhu dari ternak . fasa , haiwan jangkit nafas ( susah nafas / perlahan ) sebab jangkit bakteria rebak salur darah paru . fasa tiga , haiwan terna milik ciri gelisah , gegar otot , cirit-birit hidung lendir buih darah , radang ( selaput lutsinar liput putih kelopak ) . 62 haiwan jangkit fasa tiga kebiasaanya sembuh jangka hayat sekitar kurang 18 jam . 63 Maka , sungguhpun sunti vaksin laku haiwan kembali sembuh sedia nipis . Hal sebab batas ilmu . Justeru , sunti vaksin jelas tunjuk peran main kolonial British ekang tular wabak hawar darah Melayu . Reaksi kolonial jalin utama , kampung . Jalin mudah lancar usaha cegah sakit hawar darah Melayu . perlu sudut beri sebar dar wabak hawar darah utama dari ciri jangkit sakit . Teliti rekod jangkit 1930 dapat , kolonial British bekerjasama jangkit edar kampung komuniti tempat tindak tampal poster . 64 Jalin kolonial British beri harga sumbang ( ) beri utama , . ganjar Kolonial datang Mukim , Mukim Sanglang , Mukim Bukit , Mukim Tubir Mukim Tajar . tanggal 6 1930 , beri hadiah tanda harga tolong beri kawal 72 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . tolong wabak hawar darah . 65 Beri hadiah beri Mukim Mukim Sanglang . Mukim beri $ 30.00 , Mukim Mukim Sanglang hadiah $ 20.00 . 66 Kemudian 1931 tanggal 26 Julai 1931 , beri hadiah beri Mukim Tubir Mukim Tajar . 1932 tarikh 11 April 1932 beri Mukim Bukit Encik Ibrahim Jusoh . beri hadiah tuju harga tolong laku wabak hawar darah . Aspek perintah kolonial British , terna lembu kerbau lihat perlu utama Melayu . terna kerbau guna tani padi , lembu perlu Melayu . terna perintah kolonial British lihat Melayu , Utara Borneo , Brunei . States : keluar Februari 1950 bilang terna British Tenggara . terna populasi 1939 1947 libat Melayu . terna Utara Borneo , Brunei nyata .   figures Borneo , Brunei , sources   67 , British tani Melayu utama tani padi ruji . Maka , langsung masuk lembu Melayu tuju tanam padi .  British endeavoring areas , British Malaya . British Malaya , officials years increases animals . years , buffaloes has producing .  68 nyata , 1947 , Melayu 1939 194 , terna jalan British giat rangkum terna ayam , babi , lembu , kerbau , kambing , bir kuda . Bilang tunjuk Jadual 2 . giat terna , giat haiwan negeri Melayu lembu kerbau , kambing bir , kambing , anjing , kuda babi . negeri libat , Melaka , Johor , Lantan England . kambing bir , kambing diimport , lembu kerbau Siam . 69 Contoh senarai haiwan Melayu 1933 tunjuk Jadual 3 . , giat 1933 senarai Jadual 4 . 73 Jadual 2 : Populasi Haiwan Terna , , Melayu , 1939 1947 . Jenis Terna Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Melayu Melayu 1939 ( ekor ) 1947 ( ekor ) 3 - 4 , 000 , 000 1947 ( ekor ) 1 , 000 , 000 Ayam Babi Lembu Kerbau Kambing Bir Kuda . 599 , 400 257 , 700 217 , 000 300 , 00 31 , 500 . 299 , 600 236 , 100 189 , 100 152 , 560 21 , 800 1 , 200 85 , 600 3 , 100 500 1 , 300 . . . : nyata  : anggar : , States Jadual 3 : Senarai Haiwan Melayu , 1933 Haiwan ( ekor ) Kambing Anjing Babi Kuda / Lembu Kerbau Kambing Bir 137 Melaka Johor Lantan England 139 193 177 251 - 4 - - 6 - 8 7 - - - 2 - - - 2 159 - - - - : . . . , Reports , 1933 - - - - - - - - - 74 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Jadual 4 : Haiwan Melayu , 1933 ( ekor ) ( ekor ) 322 448 137 15 4 159 - * 9 , 660 17 , 920 2 , 055 225 2 , 385 - - 92 6 - 29 8 630 1 * 2 , 760 240 435 - - - 9 , 450 Kambing Bir Haiwan Lembu Kerbau Kambing Anjing Babi Kuda * : Straits Dollars  ) : . . . , Reports , 1933 . Mati haiwan terna lembu kerbau mesti ganggu gugat Melayu . terna , haiwan tani padi mesti impak laku wabak hawar darah . Mati haiwan kesan Melayu rasai ternak . sudut merosot giat lembu Melayu perhati rekod tahun 1917 rekod jangkit hawar darah . 1917 , sakit hawar darah lapor daerah Kulim , Kedah serang haiwan terna lembu sakit langsung . 70 lembu jalan 1917 4 , 761 ekor , 1916 6 , 015 ekor . Hal kurang 1 , 254 ekor . , lembu 1917 6 , 257 ekor , 1916 6 , 150 ekor . makna 107 ekor . Perhati sudut duti 1917 , $ 27 , 454 , belanja seluruh $ 11 , 036 . jadi turun $ 4 , 000 1916 . Maka , langsung merosot lembu 1917 .  , , $ 27 , 454 $ 11 , 036 ; $ 4 , 000 .  71 Rekod tahun lihat tonjol Jadual 5 . 75 Jadual 5 : Rekod Lembu Melayu , 1917 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . ( ekor ) ( ekor ) Duti  ) Belanja  ) 1916 1917 6 , 015 4 , 761 6 , 150 6 , 257 . 27 , 454 . 11 , 036 : . . . , , 1917 Jadual 5 tunjuk , simpul terna lembu sumbang Melayu . terna lembu lihat duti . tel belanja $ 11 , 036 , bersih oleh tolak duti $ 16 , 418 1917 sungguhpun ekport lembu turun 1 , 254 ekor 1916 akibat jangkit hawar darah . Justeru , peran British ekang wabak hawar darah rebak akibat rugi Melayu . , merosot ternak teliti rekod banci haiwan terna libat kerbau lembu banding 1927 1928 . rekod teliti kira laku jangkit wabak hawar darah 1928 libat Lantan tanggal 28 Jun 1928 Selangor 30 1928 . Pandu rekod banci haiwan terna kerbau buat 1928 banding 1927 libat daerah Selangor , Langat , Klang , Selangor Selangor . 72 rekod banci haiwan terna seluruh , terna kerbau lihat turun lembu kesan jangkit hawar darah 1928 Selangor . Rekod banci kerbau lembu perhati Jadual 6 Jadual 7 . Jadual 6 : Rekod Banci Kerbau Daerah Selangor , 1927 1928 1927 ( ekor ) 1928 ( ekor ) Selangor ( Daerah ) Klang Langat Langat Selangor 1163 13 19 359 - 726 11 12 339 3 76 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . 426 1617 : . SEL . . , , 1928 . Jadual 7 : Rekod Banci Lembu Daerah Selangor , 1927 1928 1927 ( ekor ) 1928 ( ekor ) 568 2122 2838 328 742 449 1158 1290 6805 5439 309 734 552 485 1505 9024 : . SEL . . , , 1928 . Jadual 6 Jadual 7 , umum turun rekod banci akibat jangkit hawar darah Selangor haiwan terna kerbau lembu . Hal memang bukti jangkit hawar darah cenderung jangkit kerbau lembu . seluruh , banci kerbau Selangor 1928 Jadual 6 , turun tara turun 505 ekor kerbau turun hampir paruh bilang kerbau 1927 . Turun 1928 hampir daerah Selangor kecuali daerah Selangor . , rekod banci haiwan terna lembu Selangor 1928 seluruh turun akibat jangkit hawar darah . Namun begitu , turun bilang haiwan terna lembu tetap buah daerah daerah jejas daerah Selangor . Daerah Klang turun 19 ekor , Langat turun 608 ekor Selangor turun 573 ekor . Justeru , umum rekod banci lembu kerbau bukti rugi harus tanggung ternak daerah Selangor akibat jangkit hawar darah 1928 . Mati haiwan terna memang mampu jejas Melayu malah ternak Selangor . 77 Selangor Selangor ( Daerah ) Klang Langat Langat Selangor Selangor Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Simpul Sakit jangkit hawar darah kolonial British Melayu 1917 sehingga 1954 bukti peran laku kolonial British bendung wabak . umum British jalan tanggungjawab kebaji sosial Melayu utama kira perlu rawat langkah cegah langsung bukti , British tidak penting perlu apa ruang kebaji . terna haiwan kerbau lembu mesti impak perlu Melayu , namun rugi alami tidak impak tempat khusus alami rugi utama gelar ternak . ternak binatang tangkap ikan giat wajib tempat , tanam padi . Giat terna umum pusat negeri Utara Pantai . Hal , giat asas giat tani utama tanam padi basah ( ) . , terna lembu kerbau utama tanam padi basah . Nota * Nur Nabi Syuhada Abadanuddin (nabilahabada98@gmail.com ) graduan Universiti Bangsa , . * * Azlizan Enh (azlizan@ukm.edu.my ) syarah Kaji Sejarah , Hal Ehwal ( SPHEA ) , Fakulti Sains Sosial Manusia , Universiti Bangsa , . 1 Rahman , Transisi Melayu : Mula Kapitalisme Melayu , dlm . Jurnal Kinabalu , Jil . 21 , 2015 , hlm . 102 - 103 . 2 Imports Exports , Sembilan , 31 Januari 1933 , . 155 / 1934 , hlm . 5 . 3 Arkib , , akses 17 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/852579 4 R D , Malaya : , NUS , , 2012 . 5 John . , , . 1800 - 1990 : , Macmillan Ltd , , 2000 . 6 Donald . , : Pahang Malay , Routledge , , 2019 . 7 Bisht Khadak ,  Septicaemia Buffaloes  , Universiti Putra , Ph . , 2006 . 8 terna laku dalam kandang milik salir kumbah urus . gelintir ternak kandang terna . 9 Shamimi Chelliah ,  Recombinant HS ABA392 DNA Septicaemia  , , Universiti Malaya , , 2018 , hlm . 6 . 10 . 11 K . . Pelzer , . Currin , Diseases , Virginia , 2009 , hlm . 1 - 4 . 12 Uqbah Iqbal , Nordin Hussin & Ali Seman , Sejarah Kembang Semenanjung Melayu Sifat Melayu Pra - Kolonial , dlm . IMAN : Malay Civilisation , . 3 ( 2 ) , 2015 , hlm . 96 . 78 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . 13 Mohammed Halib , Peran Tanam Padi Tani : Analisis Sejarah Kontemporari , dlm . , . 9 , 2004 , hlm . 190 . 14 Arkib , Septicaemia , akses 14 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/1704118 15 100 Doses 100 Doses , , Sembilan , 6 October 1934 , . NSF 419 / 34 / VSNS 38 / 33 ( 1 ) . 16 . , hlm . 5 . 17 Komunikasi Korporat , Tani , Liput Hari , akses 09 Januari 2021 , http://www.mafi.gov.my/documents/20182/243049/15-min.pdf/56a74180-7a4b-4538-bc7e-4aba7702b9ec 18 Veterinar , Tani Tani , Protokol Veterinar , akses 09 Januari 2021 , http://www.dvs.gov.my/dvs / resources / auto 20download 20images 560cae1735e77 pdf 19 Arkib , Septicaemia Haemorrhagica Kedah .  Sakit Kerbau Lembu Kedah . [ Versi Melayu-Jawi ] , akses 10 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/468592 20 Arkib , Septicaemia , akses 14 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/1704118 21 Arkib , Septicaemia Haemorrhagica Kedah . - Sakit Kerbau Lembu Kedah . [ Versi Melayu-Jawi ] , akses 10 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/468592 22 . 23 Arkib , Septicaemia Districts Siam . Reports - akses 10 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/598506 24 Arkib , Amphurate Krabruri , Renong , Siam Reports . Maklum Sebar Sakit Terna ( Septicaemia ) Lapor Siam 2021 , Konsul H B M http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/565914 25 Arkib , Septicaemia Mukim Sanglang , Lis - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Sanglang , Lis [ Versi Melayu-Jawi ] , akses 10 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/502939 26 Arkib , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Kubang Pasu [ Versi Melayu-Jawi ] , akses 11 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/500251 27 Septicaemia Mukim Belimbing Padang , , 3 Januari 1931 , . SVS 78 / 49 / 2339 / 1349 ( 2 ) . 28 . 29 Arkib , Septicaemia Kedah , akses 12 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/692635 30 Arkib , Septicaemia Mukims Kepayang Bukit . Bangkit Sakit Kerbau Mukim Kepayang Bukit . [ Versi Melayu-Jawi ] , akses 12 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/510331 31 Arkib , - Septicaemia Pasir , 1948 , akses 12 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/721433 32 Shamimi Chelliah ,  Recombinant HS ABA392 DNA Septicaemia  , , Universiti Malaya , , 2018 , hlm . 18 . 33 . 34 Veterinar : Sejarah , Tani , akses 13 Mac 2021 , http://www.dvs.gov.my/index.php/pages/view/8?mid=22 35 Sankar Arikrishnan , Sejarah Ubat Kedah , 1882 - 1909 , dlm . Sejarah : , . 29 ( 1 ) , 2020 , hlm . 58 - 59 . 36 , , 14 November 1921 , . SS ( CVS ) 1026 / 1921 ( 3 ) . 37 . , hlm . 1 . 38 . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 ( 9 ) . 39 Arkib , Septicaemia , akses 14 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/1717139 . Bahasa Senggora . Inggeris . , akses Januari 10 79 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . 40 Baliau Institut Lidi Veterinar Melayu Ipoh 1949 1957 . peran cadang Jajah bangun vaksin Melayu Tenggara tumpu . 41 pakar ubat veterinar . salah ahli selidik sakit haiwan Tani ( Nations ) FAO 1953 . 42 . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 , ( 9 ) . 43 . 44 Septicaemia . . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 ( 10 - 14 ) . 45 . 46 inkubasi ( tindak ) dedah patogen organisma , kimia radiasi sampel ambil . 47 Septicaemia . . . , , 17 Ogos 1953 , . DVS . 187 / 53 / 9 ( 10 - 14 ) . 48 maksud ketidakcukupan laku tindak sakit . Hal gantung mampu tubuh ( imunisasi ) haiwan tindak vaksin perlu . 49 Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 , . SVS 161 / 48 8 ) . 50 . , hlm . 10 . 51 Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 24 Jun 1931 , . SVS 250 - 1350 ( 12 ) . 52 . 53 . , hlm . 19 . 54 Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 19 Mac 1932 , . SVS 16 / 50 ( 4 ) . 55 . 56 . , hlm . 12 . 57 . , hlm . 16 . 58 . , hlm . 18 . 59 Alor , Syburi , Alor , 15 Julai 1942 , . SC 489 / 51 ( 17 ) . 60 Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 , . SVS 161 / 48 8 ) . 61 M . . . Alwis , , dlm . : Sponsored ACIAR , , , , 1992 , hlm . 17 . 62 . 63 M . . . Alwis , Septicaemia , Australian Centre Canberra , , 1999 , hlm . 27 . 64 Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 25 Jun 1930 , . SVS 161 / 48 ( 4 ) . 65 Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , 6 Ogos 1932 , SVS 793 / 1349 - 1 41 . 49 1 . 66 . 67 1933 , Imports Exports , Januari 1933 , . . . 155 / 1934 , hlm . 5 . 68 States . , Commodities , 8 , Parts 1 - 24 , hlm . 6 , https://books.google.com.my/books?id = bpabaqaamaaj & pg = RA20PA6 & dq = + + malaya & hl = & X ved = 69 1933 , Imports Exports , . . . 155 / 1934, Januari 1933 , hlm . 5 . Imported ,  , 27 Mei 1926 , . Lantan 1140 / 1926 / . 1883 / 1925 , hlm . 2 . 70 1917 , 1335 , 22 1917 , . . . 577 / 1336 , hlm . 16 . 71 . 72 Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , Selangor , 30 Jun 1938 , . SEL . . . 54 / 1928 , hlm . 10 . , akses Januari 2021 09 80 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Rujuk Rahman , 2015 , Transisi Melayu : Mula Kapitalisme Melayu , dlm . Jurnal Kinabalu , Jil . 21 : 98 - 125 . 1917 , 1335 , 22 Disember 1917 , . . . 577 / 1336 . 1933 , Imports Exports , Januari 1933 , . . . 155 / 1934 . Arkib , Septicaemia , akses 14 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/1717139 Arkib , - Septicaemia Pasir , 1948 , akses 12 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/721433 Arkib , Amphurate Krabruri , Renong , Siam Reports . Maklum Sebar Sakit Terna ( Septicaemia ) Lapor Siam Konsul H B M Senggora . . Bahasa Inggeris . , , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/565914 akses Januari 2021 10 Arkib , Septicaemia 2021 , akses Districts http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/598506 Reports - Januari Siam . 10 Arkib , Septicaemia Kedah , akses 12 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/692635 Arkib , Septicaemia Mukim Sanglang , Lis - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Sanglang , Lis [ Versi Melayu-Jawi ] , , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/502939 akses Januari 2021 10 Arkib , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu - Jangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Kubang Pasu [ Versi Melayu-Jawi ] , , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/500251 akses Januari 2021 11 81 Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Arkib , Septicaemia Mukims Kepayang Bukit . Bangkit Sakit Kerbau Mukim Kepayang Bukit . [ Versi Melayu-Jawi ] , 2021 , akses http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/510331 Januari 12 Arkib , Septicaemia Mukim Tajar , Kota Bangkit Sakit Kerbau Lembu Mukim Tajar Kota . [ Versi Melayu-Jawi ] , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/502722 , akses Januari 2021 11 Arkib , Septicaemia , akses 14 Mac 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/1704118 Arkib , Septicaemia Haemorrhagica Kedah .  Sakit Kerbau Lembu Kedah . [ Versi Melayu-Jawi ] , akses 10 Januari 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/468592 Arkib , Proposed Dr . , akses 14 2021 , http://ofa.arkib.gov.my/ofa/group/asset/1705280 Bisht Khadak ,  Septicaemia Buffaloes  , Universiti Putra , Ph . , 2006 . Chelliah ,  Recombinant HS ABA392 DNA Septicaemia  , , : Universiti Malaya . 2018 . Alwis . . . , Septicaemia , Australian Centre Canberra , , 1999 . Alwis . . . , , dlm . : Sponsored ACIAR , , , , 1992 . Donald . , : Pahang Malay , Routledge , , 2019 . Veterinar , Tani Tani , Protokol Veterinar , , http://www.dvs.gov.my/dvs/resources/auto%20download%20images/560cae173 5e77 pdf akses Januari 2021 09 Veterinar : Sejarah , Tani , akses 13 Mac 2021 , http://www.dvs.gov.my/index.php/pages/view/8?mid=22 82 John . , , . 1800 - 1990 : , Macmillan Ltd , , 2000 . Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . Mohammed Halib , 2004 , Peran Tanam Padi Tani : Analisis Sejarah Kontemporari , dlm . , . 9 : 189 - 212 . . DVS . 187 / 53 / 9 , . . , , 17 Ogos 1953 . . Lantan 1140 / 1926 / . 1883 / 1925 Imported ,  , 27 Mei 1926 . . NSF 419 / 34 / VSNS 38 / 33 , Sembilan , 100 Doses 100 Doses , , 6 Oktober 1934 . . SC 489 / 51 Alor , Syburi , Alor , 15 Julai 1942 . . SEL . . . 54 / 1928 , Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , Selangor , 30 Jun 1938 . . SEL . . . 54 / 1928 , Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , Selangor , 6 Ogos 1930 . . SS ( CVS ) 1026 / 1921 , , 14 November 1921 . . SVS 16 / 50 , Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 19 Mac 1932 . . SVS 161 / 48 , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 . . SVS 161 / 48 , Septicaemia Mukim , Kubang Pasu , , 7 Mei 1930 . . SVS 250 - 1350 , Septicaemia Mukim Tajar , Kota , , 24 Jun 1931 . . SVS 78 / 49 / 2339 / 1349 , Septicaemia Mukim Belimbing Padang , , 3 Januari 1931 . 83 Pelzer K D , Currin . , 2009 , Diseases , : Virginia Sejarah : , Malaya ; . 30 ( 2 ) 2021 : 65 - 84 ; ISSN 1985 - 0611 . . R D , Malaya : , NUS , , 2012 . Sankar Arikrishnan , 2020 , Sejarah Ubat Kedah , 1882 - 1909 , dlm . Sejarah : , . 29 ( 1 ) : 56 - 73 . SVS 793 / 1349 - 1 41 . 49 , Recommends Mukim , Mukim Sanglang , , 6 Ogos 1932 . Komunikasi Korporat , Tani , Liput , min pdf 56a74180-7a4b-453bc7e- Hari , http://www.mafi.gov.my/documents/20182/243049/15- 4aba7702b9ec akses Januari 2021 09 States . , Commodities , 8 , , Parts 1 - 24 , https://books.google.com.my/books?id=BpAbAQAAMAAJ&pg=RA20PA6&dq=he akses Januari 2021 hlm . 09 6 , Uqbah Iqbal , Nordin Hussin & Ali Seman , 2015 , Sejarah Kembang Semenanjung Melayu Sifat Melayu Pra - Kolonial , dlm . IMAN : Malay Civilisation , . 3 ( 2 ) : 95 - 119 . , 17 Ogos, 1953 , Septicaemia . . . , . DVS . 187 / 53 / 9 . 84