text
stringlengths 0
196k
|
|---|
buusii walitti qabaniin tajaajila wabii karaa ittiin argatan kan mijeessani |
dha. Haa ta'u malee, hojimaanni akkanaa kun dhimma wabii caalu warra |
buusii caalaa qabuuf kennuu malee, gaaffii haqa-qabeessummaa kan |
hiikuu fi lammiilee harka-qal'eeyyii fi hoji-dhabeessa ta'aniif kan |
furmaata kennu miti. |
Gaaffii bilisummaa fi haqa-qabeessummaa walitti araarsuun libiraalizimii |
fi soshaalizimii gidduutti filannoo ta'uuni dha jedhanii kan yaalan |
biyyoota soshaal dimookiraasii hordofani dha. Kaappitaalizimiin |
faca'insa qabeenyaa haqa-qabeessa ta'e kan hin mirkaneessine akka |
ta'e kan amanamu ta'uyyuu, furmaanni isaa hanqina isaa tooftaa sirriin |
wal'aanuu yookiin sirreessuu dha malee barbadeessuu miti jedhanii |
warra amanani dha. Soshaal dimookiraasiin akka ilaalcha nama |
madaaluuniitti "libiraalizimii kan suphu" yookiin "soshaalizimiitti |
immoo haguuggii fuulaa dimookiraasii kan haguugu" godhamee |
ilaalamuyyuu, garaagarummaa bu'uurawoo kallattiiwwan siyaasaa |
lameen irraa adda ba'uun of-danda'ee dhaabbachuu isa dandeessisiisan |
ni qaba. |
Kallattiin siyaasichaa utubaalee soshaalizimii bu'uurawoo lameen |
(murteessummaa diinagdee fi qabsoo gitaa) mormuun murteessummaa |
siyaasaa fi tumsa gita ce'u kan bu'uureffate dha. Bifa soshaalizimii |
faallessuun, namni hundumtuu faayidaa ol-aanaa kan argatu |
barbadaa'uu kaappitaalizimii irraa otoo hin taane gabbachuu isaa irraa |
akka ta'e jala mura. Kaappitaalli yookiin "qabeenyi ga'oome" kun harka |
namoota muraasaa qofa akka hin galle mootummaan dammaqinaan |
to'annaa taasisuu akka qabu kan kakaasu dha. Gahee mootummaan |
lammiilee maraaf humna diinagdee bu'uurawaa fi mijataa ta'e uumuu |
keessatti tapachuu qabu ilaalchisuun yaadata kennuunii fi gosoota |
bilisummaa kamiifiyyuu tilmaama wal-qixa ta'e kennuun isaa adda |
durummaan libiraalizimii irraa adda isa taasisa. |
Biyyoonni kallattii kana hordofan galii mootummaa karaa adda addaa |
guddisuun, keessumaa, galii gibiraa irratti xiyyeeffachuun hojii |
qabeenya deebisanii hiruu karaa mootummaa hojjetu. Wabii yookiin |
nageenya hawaasummaa sadarkaa ol-aanaatti eegsisuuf yaalii waan |
taasisaniif "mootummoota daaragootii" jedhamuun caqafamu. |
Biyyoonni kunniin hirmaannaa qabeenyaa irratti gahee guddaa kan |
fudhatanii fi wal-qixxummaa lammiileetiif xiyyeeffanaa kan kennan i dha. |
Bu'aa kanarraa argameenis, biyyoota itti fayyadamni haqaa keessatti |
mul'atu ta'aniiru. Soshaal dimookiraasiin qulqullina jireenya lammiileef |
xiyyeeffannoo kennuurra darbuun jireenyi isaanii hangam akka garaa |
isaan ga'ee fi hangam akka itti gammadan hordofuun, badhaadhina |
gabaarra dabarsuun dhimma dhala namaa taasisuuf carraaqqii taasisa. |
Haa ta'u malee, soshaal dimookiraasiin qeeqa Maarkisiistoota duraanii |
jalaa hin miliqne. Qeeqni irratti dhiyaate kunis, soshaal dimookiraasiin |
sirna hojjettoota saamicha humnaaf saaxilu suphuun lammiileen mijuun |
hanga tokko akka isaanitti dhaga'amu taasisa malee, mirga bu'uuraa |
hojjetanii badhaadhuu kan kabachiisuuf miti kan jedhu dha. Lammiileen |
qabeenya kam irratiyyuu qixa fayyadamoo akka ta'an kan taasisu; |
qabeenya dhala namummaa harkaa fuudhuun akka bulchaa garbaa |
gaariitti lammileef wanta nyaatanii fi dhugan kennaa sirna jiraachisu dha |
jedhu. Libiraalistoonni immoo soshaal dimookiraasiin gibira ol-aanaa |
irratti kan hundaa'e waan ta'eef abbootii qabeenyaa dhuunfaa kan |
quucarsu, dhiibbaa gibiraatiin dhiphinaan kan liqimsamee fi kalaquuf |
kan ija hin jabaanne dha qeeqa jedhu irratti dhiheessu. Dabalataanis, |
qabeenya namoota muraasaan maddisiisame uummata bal'aaf bifa |
sooramaa fi wabii hoji-dhabdummaan waan hiruuf, soshaal |
dimookiraasiin itti fufiinsa mirkaneessuu hin danda'u jedhu. Sababa |
kanaanis, kallattiin ilaalchaa kun keessumayyuu haala qabatamaa |
biyyoota guddachaa jiraniitiin mootummoonni biyyoota akka kanaa |
qabeenya tasgabbii hin qabne giddu-galeessa akka hin godhanne |
qeeqni irratti dhiyaata. |
Biyya keenya keessatti waa'ee kallattii siyaasaa irratti dudubachuun kan |
jalqabame yeroo sochiin barattootaa gaggeeffamuu eegale keessatti |
ture. Kanaaf immoo sababoota lamatu ture. Jalqabbiin haala siyaasa |
biyya alaa sakata'uu, Itoophiyaa keessatti dhaabbileen barnoota ol |
aanaa babal'achaa dhufuu isaanii waliin wal-qabatee kan uumame dha. |
Gama biraan immoo, yeroon kun yaad-rimee Maarkisizimii, kan |
maddisiise Kaarl Maarkis erga du'ee waggoota hedduun booda yaadichi |
addunyaarratti haala ol-aanaa ta'een dhiibbaa geessisuu yeroo itti |
jalqabe faana wal-irra bu'uusaatiin Itoophiyaa keessattis leellistoota |
hedduu horachuu isa dandeessiseera. Keessumaa warraaqsonni |
soshaalistii biyya Kuubaa fi Veetinaam, akkasumas sochiiwwan |
barattootaa biyya Jarmanii, Iraanii fi biyyoota biroo keessa turan akka |
salphaatti gara biyya keenyaatti babal'achuun isaanii waa'een ilaalcha |
kallatii siyaasaa siilessituu yookiin qoraasuma qaroomina keenyaa ta'ee |
dhufe. Biyyi keenya dachee ishee irratti yeroo jalqabaaf dhaabbilee |
barnoota ol-aanoo yeroo bante sana qalbii keenya yookiin sammuu |
keenya qulqulluu ture sanatti amantaan-yaadaa soshaalizimii gale. |
Haaluma kanaan, biyya keenyatti kallattii siyaasa soshaalizimiitiin |
xinnaaf guddaan afaan ittiin siileffate. Muuziqaa kallattii siyaasaa abjuu |
fakkaatu kanaan otoo ragannuu biyyi keenya haala akkamii keessa akka |
jirtuu fi rakkoon keenyallee maal akka ta'e dhaabannee hubachuu hin |
dandeenye. Dhimma cunqurfamuu dafqaan bulaa fi daandii bilisummaa |
dafqaan bulaa akka dhimma keenya isa guddaatti yeroo xiinxallu, haala |
qabatamaa biyya keenyaa keessa garuu gitni dafqaan bulaa haa hafuu, |
fooliinsaayyuu akka hin turre hubachuu daganne. Biyyattii keessa |
baay'inni industriwwanii hedduu xiqqaa akka turan ni daganne. |
Yaadata galaana gamaa lola'an kallattiidhaan fiduun uummata wagi'uun |
machii biyyaalessaa keessa galle. Yeroo ofirra garagallee ilaallu garuu |
wantoota hiika hin qabnee fi darbee darbees ta'u nama kofalchiisan |
irratti wal-nyaachaa fi wal-ajjeesaa turre. Qoricha ta'a jennee kallattiin |
siyaasaa biyya alaatii fudhanne, ofumaa deebi'ee sababa dhibee biraa |
nutti ta'e. |
Carraaqqiin kallattiiwwan siyaasaa haala qabatamaa biyya keenyaa |
waliin wal-simsiisnee hiikuuf taasisne, akka kophee lakkoofsa keenya |
malee bitame keewwachuutti kan ilaalamu ture. Dhimmichi kophee |
bituun qofa kan dhaabatu hin taane. Sirumaa hanga miila kopheen |
qixxeessuuf muruutti tarkaanfanne. Dammaqina sammuu kallattiiwwan |
siyaasaa kana haalaan qorachuun murtii irratti kenninu, kan nu fayyadu |