id
stringlengths 1
5
| url
stringlengths 32
166
| title
stringlengths 1
89
| text
stringlengths 15
126k
|
|---|---|---|---|
30085 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Is-Sudan%20%C4%A1lied%20fl-2023 | Is-Sudan ġlied fl-2023 | Ġlied armati vjolenti nqalgħu fis-Sudan fil-15 ta’ April, 2023, speċifikament fil-kapitali, Khartoum, bejn il-Forzi tal-Ajru tas-Sudan u l-Forzi ta’ Appoġġ Rapidu.
avvenimenti
Fil-15 ta’ April, 2023, suldati mill-Forzi ta’ Appoġġ Rapidu attakkaw diversi kampijiet tal-armata f’Khartoum u postijiet oħra fis-Sudan. Fil-belt ta’ Marawi nstemgħu sparar. Il-ġlied infirex ukoll fil-kwartieri ta’ Jabra, Kafouri u Shambat f’Khartoum. L-RSF sostniet li qabdet l-ajruport ta’ Merowe, bażi militari, l-ajruport ta’ Khartoum kif ukoll il-bażi ta’ Soba, li rriżultaw f’vittmi tas-SAF. Allegatament instemgħu sparar ħdejn il-kwartieri ġenerali tal-Kmand Ġenerali u d-dar tal-Brigadier Ġenerali Abdel Fattah al-Burhan. Il-Forzi ta’ Appoġġ Rapidu saħħew il-pożizzjonijiet tagħhom fl-ajruport, filwaqt li l-qawwiet tal-gvern skjeraw vetturi armati ħdejn il-Palazz Repubblikan.
16 ta’ April, 2023
Il-fornitur tat-telekomunikazzjoni tas-Sudan MTN Group għalaq is-servizzi tal-internet madwar il-pajjiż wara li ta ordnijiet mill-Awtorità Regolatorja tat-Telecom tas-Sudan.
telf
Mill-inqas 296 persuna nqatlu u aktar minn 3,000 midruba fl-inkwiet, skont l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa. Is-Sindakat Mediku Sudaniż stmat li mill-15 ta’ April mill-15 ta’ April 'l hawn inqatlu mill-inqas 175 ċivili u ndarbu aktar minn 1,041. In-noll kien jinkludi mill-inqas 30 persuna maqtula minn meta l-waqfien mill-ġlied suppost kellu jidħol fis-seħħ fit-18 ta’ April. Tobba fil-qasam iwissu li ċ-ċifri msemmija ma jinkludux il-vittmi kollha, peress li ħafna nies ma setgħux jaslu l-isptarijiet minħabba diffikultajiet fil-moviment. Kelliem għan-Nofs Qamar l-Aħmar Sudaniż kien ikkwotat ukoll jgħid li n-numru ta’ vittmi “ma kienx żgħir”.
Pajjiżi tal-Afrika
Referenzi |
30086 | https://mt.wikipedia.org/wiki/2023 | 2023 | Is-sena 2023 AD (numri Rumani: MMXXIII) hija sena sempliċi li bdiet nhar il-Ħadd (il-link turi l-mudell tal-kalendarju tas-sena sħiħa) tal-kalendarju Gregorjan. Hija s-sena 2023 AD, it-23 sena fit-tielet millennju u s-seklu wieħed u għoxrin, u r-4 sena fid-deċennju 2020.
2023 |
30087 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Il-massakru%20ta%E2%80%99%20Sabra%20u%20Shatila | Il-massakru ta’ Sabra u Shatila | Il-massakru ta’ Sabra u Shatila huwa massakru li sar fil-kampijiet tar-refuġjati Palestinjani ta’ Sabra u Shatila fis-16 ta’ Settembru 1982 u dam għal tlett ijiem f’idejn il-gruppi Libaniżi rappreżentati mill-Partit tal-Falange Lebaniża, l-Armata tan-Nofsinhar tal-Libanu u l- armata Iżraeljana. In-numru ta’ mwiet fil-massakru mhux magħruf b’mod ċar, u l-istimi jvarjaw bejn 750 u 3,500 raġel, tfal, nisa u anzjani mejta, li l-maġġoranza tagħhom kienu Palestinjani, iżda fosthom kien hemm Lebaniżi wkoll. F’dak iż-żmien, il-kamp kien imdawwar kompletament mill-armata tan-Nofsinhar tal-Libanu u l-armata Iżraeljana, li kienet taħt il-kmand ta’ Ariel Sharon u Rafael Eitan.Fit-tmexxija tal-forzi Lebaniżi, kienet taħt il-kmand ta’ Elie Hobeika, il- uffiċjal influwenti Kataeb. Il-forzi Lebaniżi daħlu fil-kamp u bdew iwettqu l-massakru li heżżeż lid-dinja.Użaw armi bojod u oħrajn biex joqtlu lir-residenti tal-kamp.Ix-xogħol tal-armata Iżraeljana kien li jdawru l-kamp u jdawwalu bil-lejl b'bombi li jdawru, u ma tħallix xi ħadd milli jaħrab u jiżola liż-żewġ kampijiet mid-dinja.Għalhekk, Iżrael għamel il-kompitu aktar faċli għall-forzi.Lebaniżi, u għamilha possibbli li joqtlu l-Palestinjani mingħajr ma jintilef bala waħda.
Numru ta' mwiet
Hemm diversi rapporti li jindikaw in-numru ta’ martri fil-massakru, iżda m’hemm l-ebda konsistenza bejn ir-rapporti, peress li d-differenza bejn id-dejta li hemm f’kull wieħed minnhom hija kbira. F'ittra mir-rappreżentanti tas-Salib l-Aħmar lill-Ministru tad-Difiża Libaniż, jingħad li n-numru ta' katavri laħaq it-328 kadavru, iżda l-kumitat ta' investigazzjoni Iżraeljan immexxi minn Yitzhak Kahan irċieva dokumenti oħra li jindikaw in-numru ta' 460 katavru fis-sit. tal-massakru. Fir-rapport finali tiegħu, il-kumitat ta’ investigazzjoni Iżraeljan ikkonkluda minn sorsi Lebaniżi u Iżraeljani li n-numru ta’ mwiet kien ta’ bejn 700 u 800 persuna. F’rapport tal-aħbarijiet tal-BBC, 800 persuna nqatlu fil-massakru. Bayan Nuweihed Al-Hout, fil-ktieb tagħha “Sabra and Shatila – September 1982”, stmat li n-numru tal-imwiet huwa ta’ mill-inqas 1,300, skont paragun bejn 17-il lista li tagħti dettalji dwar l-ismijiet tal-vittmi u sorsi oħra. Il-ġurnalist Ingliż Robert Fisk irrapporta li uffiċjal tal-milizzja Maronita, li rrifjuta li jiżvela l-identità tiegħu, qal li membri tal-milizzja qatlu 2,000 Palestinjan. Fir-rigward tal-ġurnalist Iżraeljan-Franċiż Amnon Kabliuk, fi ktieb ippubblikat dwar il-massakru qal li s-Salib l-Aħmar ġabar 3,000 kadavru, filwaqt li l-membri tal-milizzja ġabru 2,000 kadavru addizzjonali, li jindika mill-inqas 3,000 mejta fil-massakru.
Avvenimenti
Fl-1982, il-massakru ta’ Sabra u Shatila beda f’żewġ kampijiet tar-refuġjati Palestinjani fil-Libanu f’idejn il-Partit tal-Falange Libaniż, b’kooperazzjoni mal-armata Iżraeljana. Id-deċiżjoni tal-massakru kienet immexxija minn Rafael Eitan, iċ-Chief of Staff Iżraeljan, u Ariel Sharon, il-Ministru tad-Difiża dak iż-żmien.
Tliet timijiet daħlu fil-kamp, kull wieħed magħmul minn ħamsin raġel armat, bl-iskuża tal-preżenza ta’ 1,500 raġel Palestinjan armat ġewwa l-kamp.Il-gruppi Maroniti Libaniżi għalqu r-residenti tal-kamp u bdew joqtlu nies ċivili bla waqfien.Tfal ta’ tliet snin. u erbgħa nstabu mgħarrqa f’demmhom stess, nisa tqal li l-istonku tagħhom infetaħ, u nisa li l-istonku tagħhom infetaħ, ġew stuprati qabel ma nqatlu, irġiel u sheikhs inqatlu u nqatlu, u kull min ipprova jaħrab inqatel 48 siegħa ta 'qtil kontinwu u s-sema tal-kamp kien miksi bin-nar ta' bombi li jleqqu.
Il-mekkaniżmi Iżraeljani għalqu r-rotot kollha tal-ħarba lejn il-kamp.Il-ġurnalisti u l-aġenziji tal-aħbarijiet ma tħallewx jidħlu qabel ma spiċċa l-massakru, meta d-dinja qamet b’wieħed mill-agħar massakri fl-istorja tal-bniedem.In-numru ta’ dawk li nqatlu fl- massakru mhux magħruf biċ-ċar, u l-istimi jvarjaw minn madwar 4,000 martri, inklużi rġiel, tfal, nisa, u ċ-ċivili anzjani.
Referenzi
Palestina
Libanu |
30088 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Ormon | Ormon | L-ormon huwa wkoll transliterat bħala ormon bl-Ingliż: hormone , li oriġinarjament tfisser "attività eċċitanti" bil-Grieg.
L-ormoni huma sustanzi kimiċi prodotti minn ċerta ċellula, glandola jew organu fil-ġisem li jistgħu jaffettwaw l-attivitajiet ta 'ċelluli oħra fil-ġisem. Dożi żgħar biss ta 'ormoni huma meħtieġa biex jibdlu l-metaboliżmu taċ-ċelloli . L-ormoni jista’ jingħad li huma messaġġiera kimiċi li jgħaddu minn ċellola għal oħra [1] .
Barra minn hekk, il-kelma "endokrinali" tirreferi għas-sekrezzjoni ta 'ormoni, jew id-deskrizzjoni tal-forma ta' sekrezzjoni tagħhom, iżda tista 'tintuża wkoll bħala isem ieħor għall-ormoni; pereżempju, disturbi endokrinali fil-fatt jirreferu għal disturbi ormonali.
L-organiżmi multiċellulari kollha jipproduċu ormoni, u l-ormoni prodotti mill-pjanti huma magħrufa wkoll bħala fitoormoni . L-ormoni prodotti mill-annimali ġeneralment jiġu ttrasportati lejn postijiet magħżula fil-ġisem permezz tad-demm, u ċ-ċelloli jirrispondu għall-ormoni permezz tar-riċetturi speċjali tagħhom li jirċievu ċerti ormoni. Wara li l-molekula tal-ormon tingħaqad mal- proteina tar-riċettur , il-mogħdija tas-sinjalazzjoni tinfetaħ għat- trażmissjoni tal-messaġġ , u finalment iċ-ċellula tagħmel rispons speċifiku.
Molekuli ormoni mnixxija mis -sistema endokrinali huma normalment rilaxxati direttament fid- demm , prinċipalment fil -kapillari porużi . Molekuli ormonali kapaċi sinjalar parakrini jistgħu jippenetraw mill-ispazju interstizjali fit-tessuti fil-mira li jmissu magħhom.
Barra minn hekk, hemm ħafna komposti eżoġeni naturali jew sintetiċi li għandhom effetti ormonali simili fuq il-bnedmin u annimali oħra. Bħall-ormoni endoġeni, jinterferixxu wkoll mas-sintesi, is-sekrezzjoni, it-trasport, il-kombinazzjoni, l-effikaċja jew l-eliminazzjoni tal-ormoni naturali fil-ġisem , u mbagħad jaffettwaw l-omeostasi , ir-riproduzzjoni, l-iżvilupp jew l-imġieba tal-bniedem [2] .
Ormoni
Metaboliżmu
Endokrinoloġija
Bijokimika |
30092 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Sistema%20endokrinali | Sistema endokrinali | Hemm mekkaniżmu fil-ġisem tal-bniedem biex jinżamm fenomenu kostanti, li jiddependi fuq it-tħaddim konġunt tas-sistema endokrinali u s-sistema nervuża. Is-sistema endokrinali (Endokrinali) hija waħda miż-żewġ sistemi ta 'kontroll ewlenin responsabbli biex tirregola l-operat normali ta' diversi funzjonijiet fiżjoloġiċi fl-annimali Din tikkonsisti fi glandoli mingħajr tubi (glandoli endokrinali) li joħorġu l-ormoni (magħrufa wkoll bħala ormoni ). (Sistema ta 'kontroll oħra hija s-sistema nervuża .) L-ormoni huma trasmettituri kimiċi li jitneħħew mill-glandoli u jinġarru minn fluwidi tal-ġisem jew fid- demm permezz tas-sistema ċirkolatorja biex jimmiraw l-organi .
Endokrinoloġija
Sistema endokrinali |
30096 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Wallace%20Philip%20Gulia | Wallace Philip Gulia | Wallace Philip Gulia (4 ta' Marzu 1926 – 11 ta' Ġunju 2000) kien imħallef u poeta Malti.
Huwa twieled fl-4 ta' Marzu 1926, bin Salvatore u Carmen née Cilia.
Beda l-istudji tiegħu fil-Liċeo bejn l-1936 u l-1942 u kompla fl-universitajiet ta’ Malta, Londra u Manchester fejn kiseb il-B.Sc.,Ph.C fl-1945, B.A. fl-1949 u LL.D. fl-1952.
Ħadem favur l-ilsien Malti bħala Segretarju tal-Għaqda tal-Malti fl-Università ta’ Malta, u okkupa wkoll il-kariga ta’ President tal-Akkademja tal-Malti bejn l-1974 u l-1984.
L-Imħallef Gulia kien lecturer fl-Amministrazzjoni Pubblika u fit-Teorija Soċjali u Politika u għallem ukoll il-Liġi tal-Amministrazzjoni. Huwa kellu l-kariga ta’ Avukat tal-Kuruna u kien chairman tal-Bord tal-Arbitraġġ tal-Artijiet, tal-Mental Health Review Tribunal, tal-Kunsill tal-Istudenti Universitarji u tas-Soċjetà Maltija tal-Għomja.
Kien membru tar-Royal Institute of Public Administration tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq fl-1947 u imħallef tal-Qrati Maltin bejn l-1983 u l-1992. Huwa pparteċipa u qara karti f'konferenzi internazzjonali f'Bejrut u New Delhi.
Gulia miet fil-11 ta' Ġunju 2000.
Referenzi
Twieldu fl-1926
Mietu fl-2000
Ġudikatura Maltija
Poeti Maltin |
30102 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Patrick%20Grant | Patrick Grant | Sir Patrick Grant, GCB , GCMG (11 ta' Settembru 1804 - 28 ta' Marzu 1895) kien uffiċjal anzjan tal-Armata Indjana Brittannika li serva għal xi żmien bħala Gvernatur ta' Malta lejn tmiem il-karriera tiegħu. Huwa ġġieled fil-Battalja ta' Maharajpore matul il- kampanja ta' Gwalior, fil-Battalja ta' Mudki, fil-Battalja ta' Ferozeshah u fil-Battalja ta' Sobraon matul l-Ewwel Gwerra Anglo-Sikh u fil-Battalja ta' Chillianwala u fil-Battalja ta' Gujrat matul it-Tieni Gwerra Anglo-Sikh. Gwerra Sikh. Matul l- Ammutinament Indjan, bħala Aġent Kmandant Kap, l-Indja, huwa dderieġa l-operazzjonijiet kontra l-ammutinati, u bagħat forzi taħt Henry Havelock u James Outram għall-ħelsien ta' Cawnpore u Lucknow.
Karriera militari
Imwieled it-tieni iben tal-Maġġur John Grant tas-97 Reġiment tal-Mardas u Anna Trapaud Grant, Grant ingħaqad mal-Infanteria Nattiva tal-Bengal bħala ensign fis-16 ta' Lulju 1820 u ġie promoss għal Logutenent fil-11 ta' Lulju 1823 u għal kaptan fl-14 ta' Mejju 1832. Huwa sar maġġur tal-brigata f'Oudh fl-1834 u, wara li qajjem il-Hariana Light Infantry fl-1836, sar it-tieni assistent fid-dipartiment tal-adjutant-ġenerali tal-Presidenza tal-Bengal fl-1838.
Grant serva taħt Sir Hugh Gough bħala deputat assistent adjutant ġenerali fil-Battalja ta' Maharajpore f'Diċembru 1843 matul il-kampanja Gwalior. Promoss għal brevet maġġur fit-30 ta' April 1844, serva bħala aġent adjutant ġenerali tal-armata fil-Battalja ta' Mudki f'Diċembru 1845 (fejn kien midrub darbtejn), fil-Battalja ta' Ferozeshah ukoll f'Diċembru 1845 u fil-Battalja ta' Sobraon. fi Frar 1846 waqt l-Ewwel Gwerra Anglo-Sikh. Huwa sar deputat adjutant-ġenerali tal-Armata tal-Bengal f'Marzu 1846 u ġie promoss għall-brevett Logutenent Kurunell fit-3 ta' April 1846.
Grant ħa sehem ukoll fil-Battalja ta' Chillianwala f'Jannar 1849 u fil-Battalja ta' Gujrat fi Frar 1849 matul it-Tieni Gwerra Anglo-Sikh. Aktar tard serva taħt Sir Charles Napier f'operazzjonijiet kontra t-tribujiet Pathan f'Kohat fl-1850. Maħtur aide-de-camp tar-Reġina u promoss għal kurunell tal-brevett fit-2 ta' Awwissu 1850, kien promoss aktar għall-brevett ta' maġġur ġenerali fit-28 ta' Novembru 1854. qabel sar kap kmandant tal-Armata ta' Madras b' il-grad lokali ta' Logutenent Ġenerali fil-25 ta’ Jannar 1856.
Meta l-Ġeneral George Anson miet bil-kolera waqt il-attakk tiegħu kontra l-ammutinati f'Mejju 1857, Grant, bħala kmandant anzjan fl-Indja, ġie msejjaħ f'Calcutta biex isir Aġent Kmandant Kap tal-Indja. Minn Calcutta huwa dderieġa l-operazzjonijiet kontra l-ammutinati, u bagħat forzi taħt Henry Havelock u James Outram għall-ħelsien ta ' Cawnpore u Lucknow. Għalkemm il-Viciroy tal-Indja, Lord Canning, kien irrakkomanda li Grant jiġi kkonfermat fir-rwol ta’ kmandant in-kap, Sir Colin Campbell kien diġà ġie nnominat bħala s-suċċessur ta’ Anson. Allura mal-wasla ta' Campbell mill-Ingilterra f'Awwissu 1857, Grant beda jikkmanda l-Armata ta' Madras.
Grant reġa' lura l-Ingilterra f'Jannar 1861 u ġie promoss għall-grad sostantiv ta' kurunell fl-14 ta' Novembru 1861 u għal Logutenent Ġenerali fl-24 ta' Ottubru 1862. Fi Frar 1864 kien maħtur għal Kummissjoni Rjali ffurmata biex tinvestiga l-aħjar mod kif tirrealizza l-valur tal-kisbiet mill-gwerra. Huwa sar Gvernatur ta’ Malta fl-1867 u ġie promoss għal ġeneral fid-19 ta’ Novembru 1870.
Familja
Fl-1832 Grant iżżewweġ lil Jane Anne Fraser-Tytler; kellhom żewġt itfal, Alexander Charles Grant u Aldourie Patrick Grant. Wara l-mewt tal-ewwel mara, huwa żżewweġ lil Frances Maria Gough, bint il-Marixxall Hugh Gough, l-ewwel Viscount Gough, fl-1844: kellhom ħamest itfal (erba’ subien u tifla).
Sorsi
Referenzi
Gvernaturi ta' Malta
Mietu fl-1895
Twieldu fl-1804 |
30103 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Gvernatur%20ta%27%20Malta | Gvernatur ta' Malta | Il-Gvernatur ta' Malta (bl-Ingliż: Governor of Malta) kien l-uffiċjal li kien jaħkem lil Malta matul il-perjodu kolonjali Brittaniku bejn l-1813 u l-1964. Dan l-uffiċċju ħa post dak tal-kummissarju ċivili. Mat-tmiem tal-ħakma Brittanika u l-ħolqien tal-Istat ta’ Malta fl-1964, dan l-uffiċċju ġie sostitwit mill-gvernatur ġenerali, li rrappreżenta lill-monarka Ingliża u mhux lill-gvern tar-Renju Unit kif għamel il-gvernatur. Il-kariga ta' Gvernatur Ġenerali tneħħiet fl-1974 u nbidula bil-kariga ta' president meta Malta saret repubblika.
Il-gvernatur
Il-gvernatur, maħtur mill- monarka Ingliż (fuq il-parir tal- prim ministru Brittanniku), kellu setgħa eżekuttiva f'Malta matul il-ħakma Brittanika. Kien il-kap tal-kunsill eżekuttiv u tal-gvern ta’ qabel l-indipendenza ta’ Malta.
Il-gvernatur kien l-aktar uffiċjal b’saħħtu f’Malta.
Il-kariga tal-gvernatur kienet inizjalment appoġġjata minn logutenent-gvernatur. Pereżempju, minn madwar l-1813 sa madwar l-1820, il-Maġġur Ġenerali Sir William Hutchinson serva bħala Logutenent gvernatur. Wara l-mewt tal-Markiz ta’ Hastings fl-1826, il-gvern Ingliż iddeċieda li jbaxxi l-kariga ta’ Gvernatur għal Logutenent-Gvernatur, b’allowance mnaqqsa. Sir Frederick Ponsonby inħatar formalment Logutenent-Gvernatur u Kmandant tal-Garrison ta’ Malta.
Lista ta' gvernaturi (1801–1964)
Logutenenti gvernaturi ta’ Malta
Segretarju Pubbliku
Arthur Baynes 1801
Alexander Macauley 1801
Samuel Taylor Coleridge 1804–1805
EF Chapman 1805
Rev. Francis Laing 1811–1813
Chief Secretary
Rev. Francis Laing 1813–1815
Alexander Wood 1815–1817
Richard Plasket 1817–1824
Kurunell Sir Frederick Hankey 1824–1837
Sir Hector Greig 1837–1847
Henry Lushington 1847–1855
Sir Victor Houlton 1855–1883
Sir Walter Hely-Hutchinson 1883–1884
Bandiera tal-Gvernatur
Ara ukoll
Kummissarju Ċivili ta' Malta
Gvernatur-Ġenerali ta' Malta
Referenzi
Gvernaturi ta' Malta
Storja ta' Malta |
30105 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Kummissarju%20%C4%8Aivili%20ta%27%20Malta | Kummissarju Ċivili ta' Malta | Il-Kummissarju Ċivili ta' Malta (Bl-Ingliż: Civil Commissioner of Malta) kien l-uffiċjal imqabbad biex jaħkem lil Malta matul l-imblokk Franċiż u waqt il-perjodu tal-protettorat Brittaniku bejn l-1799 u l-1813. Mat-tmiem tal-Protettorat u l-ħolqien tal-Kolonja tal-Kuruna ta’ Malta fl-1813, dan l-uffiċċju ġie mibdul b’dak tal- gvernatur, li kien jirrappreżenta lill-Gvern tar-Renju Unit.
Lista tal-kummissarji ċivili (1799–1813)
Ara ukoll
Gvernatur ta' Malta
Gvernatur Ġenerali ta’ Malta
Referenzi
Gvernaturi ta' Malta
Storja ta' Malta |
30106 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Baltasar%20Marradas | Baltasar Marradas | Don Baltasar de Marradas et Vique jew Maradas (28 ta' Novembru 1560, Valencia – 12 ta' Awwissu 1638, Praga) kien nobbli Spanjol, marixxall imperjali matul il-Gwerra tat-Tletin Sena u gvernatur tal-Boemja.
Ħajja
Balthazar kien iben Gaspar de Marradas Soler (m.1569) Baruni ta’ Sallent u l-Viċire ta’ Mallorca (1548-1557), u Anna vich Manrique. It-tnejn kienu ġejjin minn familji nobbli kbar li kienu wettqu servizzi importanti lir-re bħala ammiralli, ambaxxaturi, ġenerali u prelati. Anne kienet oħt Luis il-Viċire ta’ Mallorca (1573-1584), u ta’ Juan vich Manrique l-Isqof ta’ Mallorca u aktar tard Arċisqof ta’ Tarragona. Iz-ziju ta’ Baltasar kien Guillen de San Clemente y de Centelles (1530-1608), magħruf ukoll bħala Guillem de Santcliment i de Centelled, politiku Spanjol, suldat, diplomatiku, kavallier ta’ Santiago, u Kmandant ta’ Moratalla. Beda jitħarreġ fl-arti tal-armi meta kien għadu żagħżugħ. Wara li sar kavallier telaq lejn Malta. Bħala tali, huwa ġġieled fil-Piedmont, Milan, u Flanders.
Marradas, kavallier ta' Malta, wasal fil-qorti imperjali ta' Rudolf II fl-1599, f'nofs il-Gwerra Twila Torka. Fl-1617 matul il -Gwerra ta' Uskok iġġieled kontra r-Repubblika ta' Venezja fid-difiża ta' Gradisca. Fil-gwerra kontra r-Re tax-Xitwa Frederick V fl-1619, hu kmanda reġiment tal-kavallerija Spanjol.
Minkejja l-fatt li kellux xi suċċessi militari kbar, fl-1621 ġie elevat għall-grad ta’ konti imperjali u pprovdut b’ħafna art. Fl-1626 sar marixxall u fl-1627 inħatar Logutenent Ġeneral. Marradas kien involut fin-negozjati għat-tkeċċija ta' Wallenstein fl-1630 f'Regensburg. Fi Praga fl-1631 huwa rtira mingħajr ġlied kontra t-truppi li kienu qed javvanzaw mis-Sassonja, taħt Hans Georg von Arnim-Boitzenburg. Wara aktar fallimenti fis-Silesia, kien depożitat fl-1632 fuq istigazzjoni ta' Wallenstein. Sentejn wara, Marradas kien fost dawk li wasslu għall-qtil ta’ Wallenstein.
Fl-1634 Baltasar Marradas inħatar kummissarju tal-armata tal-Boemja b'appann ta' 800 florin kull xahar fi 30 parti
Miet fl-1638 bħala kunsillier privat u gvernatur tal-Boemja.
Referenzi
Twieldu fl-1560
Mietu fl-1638
Kavallieri Spanjoli |
30112 | https://mt.wikipedia.org/wiki/SPARQL | SPARQL | SPARQL (pronunzjata "sparkle" /ˈspɑːkəl/, akronimu rikorsiv għal SPARQL Protocol and RDF Query Language) hija lingwa tat-tfittix RDF — jiġifieri, lingwa tat-tfittix semantika għal database — li kapaċi tirkupra u jimmanipula dejta maħżuna fil-format tal-Qafas tad-Deskrizzjoni tar-Riżorsi (RDF). Sar standard mill-Grupp ta' Ħidma dwar l-Aċċess tad-Dejta RDF (DAWG) tal-World Wide Web Consortium, u huwa rikonoxxut bħala waħda mit-teknoloġiji ewlenin tal-web semantiku. Fil-15 ta' Jannar 2008, SPARQL 1.0 ġie rikonoxxut mill-W3C bħala rakkomandazzjoni uffiċjali, u SPARQL 1.1 f'Marzu, 2013.
SPARQL jippermetti li mistoqsija (għal tfittixa) tikkonsisti minn mudelli tripli, konġunzjonijiet, disġunzjonijiet, u mudelli opzjonali.
Jeżistu implimentazzjonijiet għal diversi lingwi tal-ipprogrammar. Jeżistu wkoll għodod biex jgħinu fil-kostruzzjoni ta' mistoqsijiet bl-iSPARQL, pereżempju ViziQuer. Barra minn hekk, jeżistu għodod biex jittraduċu mistoqsijiet bl-iSPARQL għal lingwi ta' mistoqsijiet oħra, bħal SQL u XQuery.
Formi ta' mistoqsijiet
Fil-każ ta' mistoqsijiet li jaqraw dejta mid-database, il-lingwa SPARQL tispeċifika erba' varjazzjonijiet ta' mistoqsijiet differenti għal skopijiet differenti.
mistoqsija SELECT
Użata biex jiġu estratti valuri mhux ipproċessati. Ir-riżultati jintbagħtu lura f'forma ta' tabella.
mistoqsija CONSTRUCT
Użata biex tiġi estratta informazzjoni u tittrasforma r-riżultati f'RDF validu.
mistoqsija ASK
Użata biex tipprovdi riżultat li jista' jkun veru jew falz.
mistoqsija DESCRIBE
Użata biex jiġi estratt graff RDF.
Kull waħda minn dawn il-forom ta' mistoqsijiet jieħdu blokka WHERE biex tirrestrinġi l-mistoqsija, għalkemm, fil-każ tal-mistoqsija DESCRIBE, l-WHERE hija opzjonali.
SPARQL 1.1 jispeċifika lingwa għall-aġġornament tad-database b'diversi forom ġodda ta' mistoqsijiet.
Eżempju
Dan huwa eżempju ta' mistoqsija SPARQL li jimmudella l-mistoqsija "X'inhuma l-kapitali tal-pajjiżi kollha fl-Afrika?" :PREFIX ex: <http://example.com/exampleOntology#>
SELECT ?capital
?country
WHERE
{
?x ex:cityname ?capital ;
ex:isCapitalOf ?y .
?y ex:countryname ?country ;
ex:isInContinent ex:Africa .
}Varjabbli huma indikati bil-prefiss ? jew $. ?capital u ?country se jiġu rritornati. Meta trippla tispiċċa b'punt u virgola (;), is-suġġett ta' din it-tripla se jintuża bħala suġġett fit-tripla li jmiss (fejn it-tripla li jmiss tkun biss par għax tkun bla suġġett). Pereżempju ?x ex:cityname ?capital; ex:isCapitalOf ?y huwa taqsira għal ?x ex:cityname ?capital. ?x ex:isCapitalOf ?y..
Il-proċessur tal-mistoqsijiet SPARQL se jfittex settijiet ta' trippli li jaqblu ma' dawn l-erba' mudelli tripli, u jorbot il-varjabbli fil-mistoqsija mal-partijiet korrispondenti ta' kull tripla. Importanti li wieħed jinnota hawnhekk hija l-"orjentazzjoni tal-proprjetà" (it-taqbiliet tal-klassi jistgħu jsiru biss permezz ta' attributi tal-klassi jew proprjetajiet – ara Duck typing).
Biex tagħmel il-mistoqsijiet konċiżi, SPARQL jippermetti d-definizzjoni ta' prefissi u URIs b'mod simili għal Turtle. F'din il-mistoqsija, il-prefiss "ex" jirrappreżenta "http://example.com/exampleOntology#".
Ara ukoll
Integrazzjoni Semantika
Format XML tar-Riżultati tal-Mistoqsija SPARQL
SPARQL Espressjonijiet tas-Sintassi
Wikidata
Referenzi
Ħoloq esterni
Tgħallem l-iSPARQL
Lingwi tat-tfittix
Lingwi tal-iprogrammar deklerattivi
Lingwi għall-immudellar tad-dejta |
30116 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Lu%C3%ADs%20Mendes%20de%20Vasconcellos | Luís Mendes de Vasconcellos | Luís Mendes de Vasconcellos (c. 1542 – 7 ta’ Marzu 1623) kien nobbli Portugiż li serva bħala Gvernatur kolonjali tal-Angola bejn l-1617 u l-1621, u l-55 Gran Mastru tal- Ordni ta’ San Ġwann bejn l-1622 u l-1623. Kien ukoll kittieb.
Huwa twieled f'Évora, il-Portugall madwar l-1542. Huwa kien iben Francisco Mendes de Vasconcelos (ħu Luís da Costa, qaddej ta' Henrique tal-Portugall) u Isabel Pais de Oliveira; neputi paternali ta' Cristóvão Nunes da Costa (iben naturali ta' Luís Nunes da Costa minn Isabel Botelho u ħu Brás Nunes da Costa li kellu wild naturali minn Catarina Anes) u Catarina Mendes de Vasconcelos; u neputi matern ta’ Paio Rodrigues de Vilalobos u Isabel de Oliveira.
Mill-1608 sal-1612 kien kittieb f'Lisbona .
Fl-1617 Vasconcellos sar Gvernatur tal-kolonja Portugiża ta' l-Angola. Huwa irażżan rewwixta fl-1618. Matul il-mandat tiegħu ta’ tliet snin bħala gvernatur, huwa jassar madwar 50,000 Angolan u bagħathom lejn l-Amerika.
Vasconcellos kien ukoll membru distint ta' l-Ordni ta' San Ġwann ta' Ġerusalemm. Huwa kien magħruf sew għall-qlubija tiegħu f'diversi spedizzjonijiet navali kontra l-Imperu Ottoman. Ġie elett Granmastru tal-Ordni fis-17 ta' Settembru 1622, wara l-mewt ta' Alof de Wignacourt.
Huwa kien l-ewwel Granmastru Portugiż wara Afonso tal-Portugall, u l-ewwel wieħed f'Malta. Vasconcellos serva bħala Granmastru għal inqas minn sitt xhur, u miet fis-7 ta' Marzu 1623. Is-suċċessur tiegħu kien Antoine de Paule.
Huwa kien missier Joanne Mendes de Vasconcelos, li ġġieled fil- Gwerra Portugiża tar-Restawr.
Referenzi
Gran Mastri tal-Ordni ta' San Ġwann
Twieldu fl-1542
Mietu fl-1623
Nies Portugiżi |
30119 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Eleonora%20Jenko%20Groyer | Eleonora Jenko Groyer | Eleonora Jenko Groyer (1879-1959) kienet tabiba Slovena, magħrufa bħala l-ewwel tabiba mara mill-Artijiet Sloveni.
Ħajja bikrija u edukazzjoni
Eleonora Jenko twieldet fil-15 ta' Frar 1879 f'Ljubljana, li dak iż-żmien kienet għadha parti mill-Imperu Awstrijak-Ungeriż, f'familja b'edukazzjoni għolja. Missierha kien it-tabib Ludvik Jenko u omha kienet Terezija Jenko (kunjomha xebba Lenče) li kienet mara edukata wkoll, li studjat mas-sorijiet Ursolini f'Ljubljana u fil-Bavarja, il-Ġermanja, u qattgħet ukoll sena tistudja f'Moska, ir-Russja. Hija assistiet lir-raġel tagħha fil-prattika tiegħu, u l-koppja ħadu sehem attivament fil-ħajja kulturali Slovena bħala promoturi tal-Pan-Slaviżmu. Flimkien kellhom erbat itfal; l-ikbar waħda minnhom kienet Eleonora. L-ulied kollha temmew l-edukazzjoni għolja, l-iktar oħt Eleonora, Ana, li mbagħad saret l-ewwel mara Slovena b'dottorat fix-xjenza.
Eleonora Jenko temmet l-edukazzjoni primarja tagħha mas-sorijiet Ursolini f'Ljubljana. Il-ġenituri tagħha ppjanaw li tikseb l-edukazzjoni għolja, iżda l-iskejjel lokali eżistenti għall-bniet ma kinux jippermettu li l-bniet jinkitbu fl-universitajiet, u għaldaqstant intbagħtet fl-Istitut ta' Maria Alexandrovna għall-Bniet f'Cetinje. Din id-deċiżjoni kienet immotivata mill-pożizzjoni pro-Russa tal-ġenituri tagħha u mill-informazzjoni li f'qasir żmien kien se jinfetaħ kulleġġ mediku għan-nisa f'San Pietruburgu. Wara li ggradwat, Eleonora Jenko marret tgħix fir-Russja, iżda ma rnexxielhiex tibda l-istudji mediċi tagħha peress li fil-kurrikulu tagħha ma kellhiex il-Latin. Minflok, hija nkitbet fil-Fakultà tal-Filosofija fl-1897 u s-sena ta' wara qelbet wara li għaddiet mill-eżami tal-Latin. L-istudju ta' 10 semestri tagħha ġie interrott minħabba infezzjoni tat-tifu u iktar 'il quddiem għal sentejn mill-Gwerra bejn ir-Russja u l-Ġappun, li matulha hija ħadmet fi sptar militari għan-nisa u għat-tfal f'Moska.
Hija temmet l-istudji tagħha fl-14 ta' Frar 1907 wara li lestiet l-eżamijiet bil-fomm u prattiċi tagħha. Hija saret l-ewwel mara Slovena li kisbet lawrja fil-mediċina. F'Diċembru ta' dik is-sena, hija żżewġet lit-tabib u l-uffiċjal navali Awstrijak Friederik Groyer li kellu prattika medika fi spa f'Klimkovice, u bdiet taħdem bħala l-assistenta tiegħu. F'Mejju 1908, twieldet bintha Jolanda.
Karriera
Minn dokumentazzjoni ta' iktar 'il quddiem instab li Jenko Groyer ħadmet bħala tabiba bla ħlas fi sptar statali f'Ljubljana, bil-permess speċjali tal-gvern eżekuttiv, meta r-raġel tagħha ttrasferrixxa ruħu f'Matulji. Hija assistiet f'operazzjonijiet ġinekoloġiċi u għamlet operazzjonijiet hi stess hemmhekk. Fl-1911, il-Ministeru għall-Affarijiet Interni formalment irrikonoxxa l-lawrja tagħha u ħarġilha l-permess biex tistabbilixxi l-prattika medika tagħha, minkejja l-oppożizzjoni formali mill-Kamra Parlamentari tar-Rappreżentanti, iżda mingħajr nostrifikazzjoni, li jfisser li ma setgħetx tiffirma bħala tabiba. Hija segwiet lir-raġel tagħha lejn il-Littoral Awstrijak u bdiet prattika privata f'Opatija. Il-pazjenti tagħha kienu esklużivament nisa, u xi residenti influwenti hemmhekk appoġġawha fl-isforzi tagħha għar-rikonoxximent professjonali, flimkien ma' dawk tal-pittriċi Lea von Littrow.
L-ewwel prattika privata tagħha ntemmet wara li faqqgħet l-Ewwel Gwerra Dinjija li temmet it-turiżmu f'Opatija. Jenko Groyer reġgħet lura f'Ljubljana u ġiet inkarigata bil-vaċċinazzjoni kontra l-ġidri r-riħ u iktar 'il quddiem bis-servizz mediku ġenerali fid-distrett ta' Grosuplje. Ir-raġel tagħha ġie miktub bħala tabib militari f'Pula. Wara l-gwerra, mill-ġdid kellha tħabbat wiċċha ma' ostakli burokratiċi fir-Renju l-ġdid tas-Serbi, il-Kroati u s-Sloveni sabiex il-lawrja tagħha tiġi rrikonoxxuta, u kellha tagħmel eżamijiet supplimentari fl-Università ta' Żagreb. Minkejja li kisbet il-kwalifiki formali kollha meħtieġa, darba wara l-oħra ġiet imċaħħda l-impjieg, u kellha taħdem fil-prattika privata tagħha. Mid-dokumentazzjoni storika nafu li r-raġel tagħha fil-bidu ħadem ukoll f'Ljubljana, iżda ma jissemmiex iktar lejn l-aħħar tas-snin 20 tas-seklu 20, u x'ġara minnu wara mhux magħruf.
Jenko Groyer issupplimentat l-introjtu tagħha bil-kitba għar-rivista tan-nisa Ženski svet, u ppubblikat 18-il artikolu dwar is-saħħa tan-nisa bejn l-1930 u l-1935. Minkejja d-diffikultajiet finanzjarji, hija għenet lill-assoċjazzjoni medika ta' Ljubljana b'self għall-kollegi ppersegwitati fil-perjodu li wassal għat-Tieni Gwerra Dinjija, u mbagħad assistiet il-Front tal-Liberazzjoni bil-kura medika mingħajr ħlas u b'donazzjonijiet ta' provvisti mediċi. Wara l-gwerra, reġgħet ġiet irrifjutata l-impjieg minkejja l-iskarsezza ta' persunal mediku, x'aktarx minħabba l-orjentazzjoni pro-Russa tagħha. Minkejja dan ingħatat pensjoni tal-istat fl-1953. Hija mietet fl-1959 f'Ljubljana.
Referenzi
Tobba
Twieldu fl-1879
Mietu fl-1959
Slovenja |
30122 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Pirinej-Monte%20Perdido | Pirinej-Monte Perdido | Il-Pirinej-Monte Perdido (bil-Franċiż: Pyrénées-Mont Perdu; bl-Ispanjol: Pirineos-Monte Perdido) huwa Sit ta' Wirt Dinji transnazzjonali tal-UNESCO fil-fruntiera bejn Spanja u Franza fil-katina muntanjuża tal-Pirinej. Il-quċċata ta' Monte Perdido (bil-Franċiż: Mont Perdu) tinsab fin-naħa Spanjola tal-fruntiera. Is-sit tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1997 u ġie estiż lejn it-Tramuntana fl-1999 biex jiġi inkluż il-Komun ta' Gèdre fi Franza.
Is-sit jinkludi żewġ parks nazzjonali li jmissu ma' xulxin: il-Park Nazzjonali kollu ta' Ordesa u Monte Perdido fi Spanja u l-parti tal-Lvant tal-Park Nazzjonali tal-Punent tal-Pirinej fi Franza. Is-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO jkopri erja totali ta' 30,639 ettaru.
Deskrizzjoni u Storja
Iċċentrat fuq Monte Perdido, is-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO jinkludi bosta formazzjonijiet ġeoloġiċi importanti, fosthom tnejn mill-ikbar kanjons tal-Ewropa fin-naħa Spanjola u cirques fin-naħa Franċiża. Tul ix-xaqlibiet muntanjużi hemm mergħat, għerien, foresti u lagi. Minkejja li l-Alpi u l-Kawkasi huma muntanji li għandhom iktar bijodiversità u endemiżmu mill-Pirinej, il-Pirinej huma kemxejn inqas affettwati mill-iżvilupp uman reċenti mill-ktajjen muntanjużi Ewropej l-oħra. Madankollu, bħall-ktajjen muntanjużi kollha fl-Ewropa, juru storja konsistenti ta' okkupazzjoni umana li tmur lura għall-Paleolitiku. Fost il-fdalijiet preistoriċi nstabu dolmen fuq in-naħa Spanjola u ċrieki tal-ġebel fis-Cirque de Gavarnie. Il-villaġġi u l-insedjamenti fil-pajsaġġ muntanjuż inbnew fil-Medju Evu u jinsabu fil-widien madwar Monte Perdido. Għall-irrigazzjoni tal-għelieqi tagħhom jużaw l-ilma ġieri li jinżel mill-muntanji. Ġiet żviluppata sistema tar-ragħa distinta, fejn il-bhejjem jitilgħu u jinżlu x-xaqlibiet muntanjużi flimkien mar-ragħaj skont l-istaġuni.
Peress li kull insedjament għandu affarijiet komuni ma' insedjamenti ġirien oħra fil-Pirinej milli għandu mal-kumplament tal-insedjamenti fin-nazzjonijiet sovrani rispettivi (Spanja u Franza), dawn l-insedjamenti għandhom livell ta' indipendenza, u l-bdiewa Spanjoli spiss jitħallew jirgħu fin-naħa Franċiża u bil-kontra, b'sistema magħrufa bħala t-"transumanza".
Sit ta' Wirt Dinji
Il-Pirinej-Monte Perdido ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1997 u saret modifika ċkejkna fiż-żona ta' lqugħ tas-sit fl-1999.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' ħames kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; il-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli"; il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; u l-kriterju (viii) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta stadji importanti tal-istorja tad-dinja, inkluż it-trapass tal-ħajja, il-proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-iżvilupp tat-tipi differenti ta' art, jew il-karatteristiċi ġeomorfiċi jew fiżjografiċi sinifikanti".
Gallerija
Referenzi
Siti ta' Wirt Dinji
Muntanji
Spanja
Franza |
30123 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Palazz%20tal-Khan | Palazz tal-Khan | Il-Palazz tal-Khan (bl-Ażerbajġani: Şəki xanlarının sarayı) f'Sheki, l-Ażerbajġan kien ir-residenza tas-sajf tal-Khan ta' Sheki. Inbena fl-1797 minn Muhammed Hasan Khan. Il-palazz kien maħsub biex jospita l-Khan li kellhom il-kontroll ta' Sheki f'idejhom, bħala viċirejiet tad-dinastiji Persjani mexxejja taz-Zand u iktar 'il quddiem tal-Qajar għall-ħabta tal-1750 saż-żmien meta dawn it-territorji ġew annessi mal-Imperu Russu permezz tat-Trattat ta' Gulistan fl-1813 wara l-Gwerra bejn ir-Russja u l-Persja fl-1804-1813.
Il-Palazz tal-Khan ta' Sheki ġie nnominat bħala sit indikattiv biex jitniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1998 minn Gulnara Mehmandarova, il-President tal-Kumitat tal-ICOMOS tal-Ażerbajġan (il-Kunsill Internazzjonali tal-Monumenti u s-Siti). Fis-7 ta' Lulju 2019, iċ-Ċentru Storiku ta' Sheki flimkien mal-Palazz tal-Khan saru Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.
Preservazzjoni u restawr
Mill-1955 sal-1965 twettaq restawr taħt is-superviżjoni stretta ta' Niyazi Rzaev. Żewġ arkitetti, Kamal Mamedbekov u Nikolai Utsyn, kienu involuti f'dan ix-xogħol ta' kejl u ta' tpinġijiet tar-restawr. L-istudjo tar-restawr ġie stabbilit fis-sala ċerimonjali fit-tieni sular tal-palazz, u l-kmamar li jmissu mas-sala ntużaw biex jakkomodaw lill-arkitetti. It-tpinġijiet imfassla minn Mamedbekov u minn Utsyn iffurmaw il-bażi tal-proġett tar-restawr għall-kumpless kollu tal-palazz. It-twettiq tax-xogħol tar-restawr abbażi tat-tpinġijiet tal-arkitetti ġie fdat lill-artist F. Hajiyev u l-ħaddiem tas-sengħa tax-shabaka A. Rasulov.
L-aħħar restawr totali u komplut sar fl-2002-2004 bl-appoġġ tal-Bank Dinji u twettaq taħt it-tmexxija ta' tim Ġermaniż tar-restawr (Uwe Henschel, Dietrich Wellmer, Elisabeth Wellmer u Andreas Lessmeister) mill-kumpanija "Denkmalpflege Mecklenburg GmbH" (li llum il-ġurnata saret "Neumühler Bauhütte GmbH").
Storja
Fl-1946 Konstantinov f'artikolu msejjaħ "Nuha" kiteb: "Dan il-Palazz tal-Għaġeb — li jħaddan fih l-ogħla livell ta' lussu u ta' ħila tal-arkitetti Persjani, inbena fl-1790 mir-resident ta' Shiraz Haji Zeynal Abdin".
Il-poeta Nikolai Tikhonov, li żar il-palazz fl-1947, iddeskriva l-Palazz fl-istorja awtobijografika tiegħu msejħa "It-Toroq, il-Mogħdijiet": "Il-pitturi tal-Palazz tal-Khan u diversi disinni huma ppreservati tajjeb ħafna, u jiżgurawlna li l-arti ġiet żviluppata f'Nukha tal-qedem, u li l-poeżija u l-filosofija kienu apprezzati ferm".
Fl-1968, il-parti storika ta' Yukhari-Bash, li tinsab fil-Palazz tal-Khan ta' Sheki, ġiet iddikjarata bħala riżerva storika-arkitettonika. Il-Palazz tal-Khan ta' Sheki ġie nnominat bħala sit indikattiv biex jiddaħħal fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2001 minn Gulnara Mehmandarova il-President tal-Kumitat tal-ICOMOS tal-Ażerbajġan. Id-Direttur Ġenerali tal-UNESCO, Irina Bokova, żaret il-Palazz tal-Khan ta' Sheki fi ħdan il-qafas ta' żjara uffiċjali f'Sheki fl-1 ta' Awwissu 2010.
Fl-4 ta' Lulju 2012 ġie ċċelebrat il-250 anniversarju tal-palazz f'Sheki. L-ambaxxaturi ta' kważi 30 pajjiż u organizzazzjoni internazzjonali, inkluż figuri importanti tax-xjenza, tal-kultura u tal-arti tal-pajjiż, kif ukoll membri tal-Assemblea Nazzjonali, ħadu sehem fiċ-ċerimonja.
Mill-fortizza ta' Sheki tal-qedem, l-unika binja li waslet sa żminijietna hija l-binja ta' żewġ sulari tal-palazz, li oriġinarjament kienet magħmula minn diversi binjiet. Għalkemm il-binja ġiet imsewwija u rikostruwita bosta drabi minn mindu nbniet, dan ix-xogħol kollu ma kellux wisq impatt fuq id-dehra tagħha. Wara li l-Khanat ta' Sheki ngħaqad mal-Imperu Russu, il-palazz ġie subordinat għall-amministrazzjoni lokali u ssewwa kemm-il darba. Ir-restawr twettaq fil-palazz min-neputi ta' Hussein Khan Mushtag, il-poeta Karim agha Fateh fl-1848-1851.
Ir-restawr tal-Palazz tal-Khan ta' Sheki ġie diskuss fil-plenarja ta' Avercom fil-25 ta' April 1991, u ttieħdet id-deċiżjoni li ġejja: "Ir-restawr tal-Palazz tal-Khan huwa responsabbiltà ta' Narkomprosom skont id-deċiżjoni preċedenti ta' Azverkom. 25 miljun rubli ġew allokati mill-baġit ta' Narkomprosom għat-tiswija tal-Palazzi tal-Khan ta' Shusha u Sheki". Ir-rapport dwar ir-restawr li ntbagħat issejjes fuq ir-rieżami tal-proġett tar-restawr mill-arkitett Pyotr Baranovsky f'laqgħa tal-Akkademja tal-Arkitettura tal-Commonwealth li saret fit-13 ta' Marzu 1939.
Ix-xogħol tar-restawr twettaq fis-snin 50 tas-seklu 20. Il-kritiku tal-arti Valentina Antonova tikteb dwar ix-xogħol tar-restawr ta' I.Baranov li, "xeni ta' ġlied kappriċċuż u brijuż kienu deskritti fl-affreski mal-ħitan tal-Palazz tal-Khan imorru lura għal żmien Nukha tas-seklu 18, li jfakkru s-swieq storbjużi tal-Lvant". Ix-xogħol tar-restawr twettaq bit-tħejjija u bit-tmexxija tal-arkitett Niyazi Rzayev fl-1955-1965. Matul dawn is-snin, l-artist F.Hajiyev u l-ornamentalist A.Rasulov ħadmu fil-palazz.
Ix-xogħol tar-restawr inbeda fil-palazz fl-2002, fi ħdan il-qafas tal-proġett dwar il-"protezzjoni tal-wirt kulturali".
Flimkien mal-vaska u s-siġar tal-platanu, ir-residenza tas-sajf hija l-unika struttura li għad fadal mill-kumpless ikbar tal-palazz fi ħdan il-fortizza tal-Khan ta' Sheki, li fl-imgħoddi kienet tinkludi palazz tax-xitwa, residenzi għall-familja tal-Khan u kwartieri għall-qaddejja. Il-palazz fih madum dekorattiv, funtani u diversi twieqi bil-ħġieġ ikkulurit. Fuq barra l-palazz ġie mżejjen b'madum blu skur, turkważ u okra b'disinni ġeometriċi u l-affreski ġew ikkuluriti b'tempera u ġew ispirati mix-xogħlijiet ta' Nizami Ganjavi.
Ir-residenza tas-sajf, li fiha 32 metru bi tmien metri u nofs fuq barra, hija struttura tal-ġebel ta' żewġ sulari mtawla tul l-assi tat-Tramuntana għan-Nofsinhar u msaqqfa b'saqaf imrikkeb tal-injam bi truf twal. Il-konfigurazzjoni taż-żewġ sulari hija l-istess; tliet kmamar rettangolari f'ringiela, isseparati biwan dojoq iħarsu lejn in-Nofsinhar li jagħtu aċċess għall-kmamar. L-aċċess għas-sulari huwa separat biex ikunu jistgħu jaqdu l-funzjonijiet pubbliċi u privati tagħhom. Il-pjan terran, aċċessat min-Nofsinhar permezz ta' żewġ iwan, kien jintuża primarjament minn skrivana u petizzjonanti. Żewġ garigori taraġ mehmuża mal-faċċata tat-Tramuntana jagħtu aċċess għall-ewwel sular, li kien irriżervat għall-familja tal-Khan u l-mistednin tagħhom.
Ir-residenza tas-sajf hija rinomata għat-tiżjin lussuż tagħha minn barra u minn ġewwa. Partijiet kbar mill-faċċata tar-residenza, inkluż l-elevazzjonijiet kollha tan-Nofsinhar tas-swali ċentrali fuq iż-żewġ sulari, huma miksija b'mużajk ta' ħġieġ ikkulurit ingastat f'lavur bl-injam magħruf bħala shebeke li kien jiġi assemblat mingħajr l-użu ta' msiemer jew kolla. L-erba' iwan huma msaqqfa bil-muqarna'' li huma mżejna bid-deheb fin-naħa t'isfel u miksija bil-frammenti ta' mirja fl-ewwel sular. Is-superfiċi l-oħra tal-faċċati kollha huma mżejna b'panewijiet tal-madum bil-fjuri u bil-mużajk.
Il-ħitan ta' ġewwa tar-residenza huma miksijin għalkollox bl-affreski mpittra fi żminijiet differenti matul is-seklu 18. Bosta mill-affreski fihom fjuri fil-vażuni, filwaqt li sensiela ta' pitturi fis-swali tal-ewwel sular juru xeni tal-kaċċa u tal-ġlied. Il-firem fuq l-affreski jelenkaw l-ismijiet tal-artisti li ġejjin: Ali Kuli, Kurban Kuli u Mirza Jafar minn Shemaha, Usta Gambar minn Shusha, u Abbas Kuli, li jaf kien ukoll l-arkitett tar-residenza tas-sajf.
Sit ta' Wirt Dinji
Iċ-Ċentru Storiku ta' Sheki bil-Palazz tal-Khan ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2019.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (v)''' "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli".
Riċerka
Il-Palazz tal-Khan ta' Sheki ġie studjat għall-ewwel darba mid-Dipartiment tal-Protezzjoni tal-Monumenti tal-Ażerbajġan. Iktar 'il quddiem, l-Istitut tal-Istorja msemmi għal Bakikhanov tal-Akkademja tar-Repubblika Sovjetika tax-Xjenzi, investiga bir-reqqa l-monument f'iktar dettall. Fil-perjodu ta' wara, id-Dipartiment tax-Xogħlijiet Arkitettoniċi taħt il-Kunsill tal-Ministri tal-Ażerbajġan.
Ix-xogħol bikri tar-riċerka fil-palazz twettaq bil-parteċipazzjoni tal-Professuri Fridolin u Sharifov. Fl-1936, persunal espert speċjali, li kien jinkludi lil Denike, Chepeleva, Weimar u Bolotova mill-Mużew Statali tal-Kulturi tal-Lvant ta' Moska ġabar ħafna informazzjoni dwar il-monument.
Referenzi
Palazzi
Ażerbajġan
Siti ta' Wirt Dinji |
30125 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Harry%20Belafonte | Harry Belafonte | Harry Belafonte (imwieled Harold George Bellanfanti Jr.; twieled fl-1 ta' Marzu 1927 – miet fil-25 ta' April 2023) kien kantant, attur u attivist Ġamajkan-Amerikan, li ppopolarizza l-mużika calypso mal-udjenzi internazzjonali fis-snin 50 tas-seklu 20. Belafonte huwa wieħed mill-ftit artisti tal-ispettaklu li ngħataw Emmy, Grammy, Oscar, u Tony (EGOT). L-iżvolta fil-karriera tiegħu waslet permezz tal-album Calypso (1956), li kien l-ewwel LP ta' artist solista li bigħ miljun kopja.
Belafonte kien magħruf l-iktar għall-kanzunetti tiegħu "Day-O (The Banana Boat Song)", "Jump in the Line (Shake, Senora)", "Jamaica Farewell", u "Mary's Boy Child". Huwa rreġistra u kanta diversi ġeneri mużikali, fosthom blues, folk, gospel, show tunes, u standards Amerikani. Huwa ħadem ukoll f'films bħal Carmen Jones (1954), Island in the Sun (1957), Odds Against Tomorrow (1959), Buck and the Preacher (1972), u Uptown Saturday Night (1974). Huwa għamel l-aħħar dehra tiegħu fil-film ta' Spike Lee BlacKkKlansman (2018).
Belafonte kien jikkunsidra lill-attur, kantant u attivista Paul Robeson bħala mentor, u kien qrib ħafna ta' Martin Luther King Jr. tul il-Moviment tad-Drittijiet Ċivili tas-snin 50 u 60 tas-seklu 20. Huwa kien kritiku voċiferu tal-politiki tal-amministrazzjonijiet ta' George W. Bush u Donald Trump. Belafonte kien l-ambaxxatur magħruf tal-Unjoni Amerikana tal-Libertajiet Ċivili għall-kwistjonijiet tal-ġustizzja fost iż-żgħażagħ.
Belafonte rebaħ il-Grammy Awards tliet darbiet (inkluż Grammy għas-Suċċess tul il-Ħajja tiegħu), Emmy Award u Tony Award. Fl-1989, huwa ngħata l-Unuri taċ-Ċentru Kennedy. Fl-1994 huwa ngħata l-Medalja Nazzjonali għall-Arti. Fl-2014, huwa ngħata l-Premju Umanitarju ta' Jean Hersholt fis-Sitt Akkademja tal-Premjijiet Annwali tal-Gvernaturi u fl-2022 iddaħħal fil-Klassifika tan-Nies Famużi tar-Rock and Roll fil-kategorija tal-Influwenzi Bikrin.
Discografija
Belafonte ħareġ 30 album fl-istudjos u tmien albums f'ħin reali, u kiseb suċċess kritiku u kummerċjali.
Filmografija
Films
Bright Road (1953)
Carmen Jones (1954)
Island in the Sun (1957)
The Heart of Show Business (film qasir tal-1957)
The World, the Flesh and the Devil (1959)
Odds Against Tomorrow (1959)
King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis (dokumentarju tal-1970) (narratur)
The Angel Levine (1970)
Buck and the Preacher (1972)
Uptown Saturday Night (1974)
Fundi: The Story of Ella Baker (dokumentarju tal-1981)
A veces miro mi vida (1982)
Drei Lieder (film qasir tal-1983)
Sag nein (dokumentarju tal-1983)
Der Schönste Traum (dokumentarju tal-1984)
We Shall Overcome (dokumentarju tal-1989) (narratur)
The Player (1992) (kameo)
Ready to Wear (1994) (kameo)
Hank Aaron: Chasing the Dream (1995)
White Man's Burden (1995)
Jazz '34 (1996)
Kansas City (1996)
Scandalize My Name: Stories from the Blacklist (dokumentarju tal-1998)
Swing Vote (film televiżiv tal-1999)
Fidel (dokumentarju tal-2001)
XXI Century (dokumentarju tal-2003)
Conakry Kas (dokumentarju tal-2003)
Ladders (dokumentarju tal-2004) (narratur)
Bobby (2006)
Motherland (dokumentarju tal-2009)
Sing Your Song (dokumentarju tal-2011)
Hava Nagila: The Movie (dokumentarju tal-2013)
BlacKkKlansman (2018)
The Sit-In: Harry Belafonte hosts the Tonight Show (dokumentarju tal-2020)
Televiżjoni
Sugar Hill Times (1949-1950)
The Ed Sullivan Show (1953-1964)
The Nat King Cole Show (1957)
The Steve Allen Show (1958)
Tonight With Belafonte (1959)
Round Table on March on Washington (1963)
The Danny Kaye Show (1965)
Petula (1968)
The Smothers Brothers Comedy Hour (1968)
The Tonight Show (1968)
A World in Music (1969)
Harry & Lena, For The Love Of Life (1969)
A World in Love (1970)
The Flip Wilson Show (1973)
Free to Be ... You and Me (1974)
The Muppet Show (1978)
Grambling's White Tiger (1981)
Don't Stop The Carnival (1985)
After Dark (1988)
An Evening with Harry Belafonte and Friends (1997)
Swing Vote (1999)
PB&J Otter "The Ice Moose" (1999)
Tanner on Tanner (2004)
That's What I'm Talking About (2006) (minisensiela)
When the Levees Broke: A Requiem in Four Acts (2006) (minisensiela)
Speakeasy, interviewing Carlos Santana (2015)
Filmati ta' kunċerti
En Gränslös Kväll På Operan (1966)
Don't Stop The Carnival (1985)
Global Carnival (1988)
An Evening with Harry Belafonte and Friends (1997)
Teatru
John Murray Anderson's Almanac (1953)
3 for Tonight (1955)
Moonbirds (1959) (produttur)
Belafonte at the Palace (1959)
Asinamali! (1987) (produttur)
Referenzi
Kantanti
Atturi
Twieldu fl-1927
Mietu fl-2023 |
30134 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Yngve%20Sk%C3%B6ld | Yngve Sköld | Karl Yngve Sköld (29 ta' April 1899 – 6 ta' Diċembru 1992) kien kompożitur, pjanista u organista Svediż. Minbarra li kiteb mużika orkestrali, solo u tal-kamra u li jagħti kunċerti pubbliċi, ħadem ukoll għall-industrija tal-Films Svediża.
Sköld kien l-awtur tal-ewwel mużika oriġinali komposta fil-lingwa awżiljarja Interlingue; fl-1934 kiteb żewġ biċċiet, Du canzones, għal kor femminili bi tliet partijiet u pjanu fuq kliem tal-poeta Ċek Jaroslav Podobsky. Iż-żewġ kanzunetti kienu intitolati Alaude, canta! (Kanta, lark) u Ne abandona me (Tħallixni).
Interlingue
Twieldu fl-1899
Mużiċisti Żvediżi
Organisti Żvediżi
Mietu fl-1992 |
30136 | https://mt.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9rida%20%28Spanja%29 | Mérida (Spanja) | Mérida (pronunzja bl-Ispanjol: [ˈmeɾiða]) hija belt u muniċipalità Spanjola, parti mill-Provinċja ta' Badajoz, u l-belt kapitali tal-komunità awtonoma ta' Extremadura. Tinsab fil-parti ċentrali u tal-Punent tal-Peniżola Iberika 217-il metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, u minnha jgħaddu x-xmajjar Guadiana u Albarregas. Il-popolazzjoni tal-belt kienet tlaħħaq is-60,119-il ruħ fl-2017.
Emerita Augusta ġiet stabbilita bħala kolonja Rumana fil-25 Q.K. skont l-ordni tal-Imperatur Awgustu biex isservi bħala post ta' rtir għas-suldati veterani (emeriti) tal-leġjuni V Alaudae u X Gemina. Il-belt, waħda mill-iżjed importanti fil-Hispania Rumana, kellha l-kumditajiet kollha ta' belt Rumana kbira u serviet bħala l-belt kapitali tal-provinċja Rumana tal-Lusitania mill-istabbiliment tagħha u bħala l-belt kapitali tad-Djoċesi kollha ta' Hispania matul is-seklu 4 W.K. Wara l-invażjonijiet tal-Viżigoti, Mérida baqgħet belt importanti tar-Renju tal-Viżigoti ta' Hispania fis-seklu 6. Fis-713, il-belt inħakmet mill-Kaliffat tal-Umayyad, u baqgħet taħt it-tmexxija Musulmana. Il-poplu Możarabiku tal-peniżola rribellaw kemm-il darba kontra l-awtoritajiet tal-Kaliffat fis-seklu 9 u l-belt bdiet tmajna bil-mod il-mod. Wara t-tmexxija tal-Almoħadin, Mérida, li żammet ma' Ibn Hud kontra l-Almoħadin, inħatfet minn Alfonso IX ta' León fl-1230.
Flimkien ma' Badajoz, il-belt hija s-sede metropolitana tal-Arċidjoċesi ta' Mérida-Badajoz. Saret il-belt kapitali tal-komunità awtonoma ta' Extremadura fl-1983. Is-sit arkeoloġiku fil-belt tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.
Is-sindku attwali (mill-2015) huwa Antonio Rodríguez Osuna, mill-Partit Soċjalist tal-Ħaddiema Spanjol.
Etimoloġija
Isem Mérida oriġina mil-Latin Emerita, li tfisser "irtirat" jew "veteran". Dan kien parti mill-isem li l-belt ingħatat wara li ġiet stabbilita mill-Imperatur Awgustu fil-25 Q.K. bħala Augusta Emerita, li kienet kolonja li fiha kienu jgħixu s-suldati veterani jew emeriti.
Storja
Mérida ilha popolata mill-preistorja kif ħareġ fid-dieher permezz ta' sejba prestiġjuża ta' ġojjellerija tad-deheb li ġiet skavata minn qabar ta' tifla fl-1870. Din is-sejba kienet tikkonsisti minn żewġ brazzuletti ta' mal-polz, brazzuletta kbira tal-idejn u katina magħmula minn sitt anelli spirali tal-wajer, li issa jinsabu ppreservati fil-Mużew Brittaniku (bl-Ingliż: British Museum). Ir-raħal ġie stabbilit fil-25 Q.K., bl-isem ta' Emerita Augusta (li jfisser il-veterani – b'referenza għas-suldati li jkunu rtiraw – tal-armata ta' Awgustu, li stabbilixxa l-belt; l-isem Mérida huwa evoluzzjoni ta' dan l-isem) skont l-ordnijiet tal-Imperatur Awgustu, għall-protezzjoni ta' mogħdija u pont fuq ix-xmara Guadiana. Emerita Augusta kienet waħda mill-waqfiet tal-Vía de la Plata (Mogħdija tal-Fidda), rotta Rumana strateġika bejn il-minjieri tad-deheb madwar Asturica Augusta u l-iżjed belt Rumana importanti fil-Peniżola Iberika. Il-belt saret il-belt kapitali tal-provinċja tal-Lusitania, u waħda mill-iżjed bliet importanti fl-Imperu Ruman. F'Mérida ġew ippreservati iżjed monumenti Rumani importanti tal-qedem minn kwalunkwe belt oħra fi Spanja, inkluż arkata trijonfali u teatru.
Wara l-waqgħa tal-Imperu Ruman tal-Punent, matul żmien il-Viżigoti, il-belt żammet il-biċċa l-kbira tal-ġmiel tagħha, speċjalment taħt id-dominju tal-isqfijiet fis-seklu 6, meta kienet il-belt kapitali ta' Hispania.
Fis-713 inħakmet mill-armata Musulmana taħt Musa ibn Nusayr, u saret il-belt kapitali tal-cora ta' Mérida; l-Għarab użaw mill-ġdid il-biċċa l-kbira tal-binjiet Rumani tal-qedem u kabbru xi wħud, bħall-Alcazaba. Matul il-fitna ta' al-Andalus, Mérida kienet tagħmel parti fit-Taifa l-ġdida ta' Badajoz.
Il-belt sfat taħt it-tmexxija Kristjana fl-1230, meta nħakmet minn Alfonso IX ta' León, u sussegwentement saret is-sede tal-monasteru ta' San Marcos de León tal-Ordni ta' San Ġakbu. Wara l-unifikazzjoni tal-kuruni ta' Aragona u ta' Kastilja (is-seklu 15), beda perjodu ta' rkupru għal Mérida, bis-saħħa tal-appoġġ ta' Alonso de Cárdenas, il-Gran Mastru tal-Ordni.
Fl-1720, il-belt saret il-belt kapitali tal-Intendencia ta' Mérida. Il-belt tifforma parti wkoll mill-mogħdija tal-Via de la Plata tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġakbu bħala alternattiva għar-Rotta Franċiża.
Matul is-seklu 19, fl-qilla tal-invażjoni ta' Napuljun, bosta monumenti ta' Mérida u ta' Extremadura nqerdu jew ġarrbu xi ħsarat. Iktar 'il quddiem il-belt saret ċentru ferrovjarju u kellha industrijalizzazzjoni enormi.
Fl-10 ta' Awwissu 1936, matul il-Gwerra Ċivili Spanjola, fil-Battalja ta' Mérida n-Nazzjonalisti kisbu l-kontroll tal-belt.
Sit ta' Wirt Dinji
Il-Kumpless Arkeoloġiku ta' Mérida ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".
Klima
Mérida għandha klima Mediterranja b'influwenzi Atlantiċi, minħabba l-prossimità tal-kosta Portugiża. Ix-xtiewi huma miti u t-temperatura minima qajla tinżel taħt iż-0 °C (32 °F). Is-sjuf huma sħan u t-temperatura massima xi kultant taqbeż l-40 °C (104 °F).
Il-preċipitazzjoni normalment tkun bejn 450 u 500 mm (17.7 sa 19.7-il pulzier) fis-sena. L-iżjed xhur bix-xita huma Novembru u Diċembru. Is-sjuf huma nexfin, u f'Mérida, bħal fil-kumplament tan-Nofsinhar ta' Spanja, spiss ikun hemm ċikli ta' nixfa, li jvarjaw bejn sentejn u ħames snin.
Fil-ħarifa l-klima tinbidel iktar mill-bqija tas-sena. Sikwit ikun hemm il-maltempati, iżda t-temp ġeneralment ikun niexef.
Kemm l-umdità kif ukoll il-qawwa tal-irjieħ ikunu baxxi. Madankollu, spiss ikun hemm iċ-ċpar, speċjalment fix-xhur ċentrali tal-ħarifa u tax-xitwa.
Avvenimenti annwali
Emerita Lvdica
Kull sena l-belt tospita avveniment ta' ġimgħa li jiċċelebra l-istorja Rumana tal-inħawi. Il-"logħbiet" (lvdica) jinkludu avvenimenti skedati fil-belt kollha binhar u filgħaxija. Isiru wkoll parati b'kostumi b'kuluri jgħajtu, b'gladjaturi bl-armaturi, battalji taparsi fl-anfiteatru antik, kif ukoll simulazzjoni tal-ħajja ta' kuljum fi żmien ir-Rumani. Dan l-avveniment normalment isir lejn l-aħħar ġimgħa ta' Mejju sal-ewwel tmiem il-ġimgħa ta' Ġunju u wieħed jista' jara x'programm ikun se jitħejja billi jżur is-sit web tal-belt.
Kultura
Attrazzjonijiet prinċipali
Fost il-monumenti Rumani li għad fadal hemm:
Il-Pont Ruman (bl-Ispanjol: Puente Romano), li huwa pont fuq ix-xmara Guadiana li għadu jintuża min-nies bil-mixi, u huwa l-itwal pont eżistenti tar-Rumani. Anness miegħu hemm fortifikazzjoni (l-Alcazaba), li nbniet mill-emir Musulman Abd ar-Rahman II fit-835 fuq il-ħitan Rumani u l-binjiet Rumani-Viżigotiċi tal-inħawi. Fil-binja hemm mużajk Ruman u taħt l-art hemm ċisterna ta' żmien il-Viżigoti.
Il-fdalijiet tal-Forum, inkluż it-Tempju ta' Diana, u l-Forum Provinċjali Ruman, bl-hekk imsejħa Arkata ta' Trajanu.
Il-fdalijiet tas-Circus Maximus (is-seklu 1 Q.K.), wieħed mill-iżjed binjiet Rumani ta' dan it-tip li għadu ppreservat daqshekk tajjeb.
L-Akkwedott tal-Mirakli.
Il-Villa patrizja msejħa Villa Mitreo, bil-pavimentar bil-mużajk prezzjuż.
Id-Diga ta' Proserpina u d-Diga ta' Cornalvo, żewġ ġibjuni Rumani li għadhom jintużaw.
L-Anfiteatru u t-Teatru Ruman, fejn isir festival tas-sajf tat-teatru klassiku, normalment b'verżjonijiet ta' reċti Griegi-Rumani klassiċi jew moderni ambjentati fi żmien il-qedem.
Is-sit arkeoloġiku ta' Morerías.
Il-Mużew Nazzjonali tal-Arti Rumana, iddisinjat minn Rafael Moneo.
Il-Knisja ta' Santa Eulalia, li tmur lura għas-seklu 4 iżda li reġgħet inbniet fis-seklu 13. Il-portiku tagħha jerġa' juża partijiet minn tempju antik ta' Marte.
Attrazzjonijiet oħra jinkludu:
Il-Katidral ta' Santa Marija Maġġuri (is-sekli 13-14).
Il-Muniċipju Rinaxximentali.
Il-Knisja ta' Santa Klara (is-seklu 17).
Il-Knisja Gotika ta' Nuestra Señora de la Antigua (is-sekli 15-16).
Il-Knisja Barokka ta' Nuestra Señora del Carmen (is-seklu 18).
Diversi binjiet notevoli nbnew iktar reċentement, fosthom l-Iskola jew il-Kulleġġ tal-Amministrazzjoni Pubblika (bl-Ispanjol: Escuela de la Administración Pública), il-Kunsilli u l-Assemblea ta' Extremadura (bl-Ispanjol: Consejerías y Asamblea de Junta de Extremadura), l-Aġenzija tal-Qasam tad-Djar ta' Extremadura (bl-Ispanjol: Agencía de la Vivienda de Extremadura), il-Librerija Statali (bl-Ispanjol: Biblioteca del Estado), il-Palazz tal-Kungressi u tal-Wirjiet jew l-Awditorju (bl-Ispanjol: Palacio de Congresos y Exposiciones), il-Ċentru Kulturali u tad-Divertiment taż-Żgħażagħ (bl-Ispanjol: Factoría de Ocio y Creación Joven), il-Kumpless Kulturali ta' Hernán Cortés (bl-Ispanjol: Complejo Cultural Hernán Cortés), il-Belt Sportiva (bl-Ispanjol: Ciudad Deportiva), l-Università ta' Mérida (bl-Ispanjol: Universidad de Mérida), il-Konfederazzjoni Idrografika tax-xmara Guadiana (bl-Ispanjol: Confederación Hidrografica del Guadiana) iddisinjata minn Rafael Moneo, il-Pont ta' Lusitania fuq ix-xmara Guadiana ddisinjat minn Santiago Calatrava, il-Palazz tal-Ġustizzja, eċċ.
Sport
Mérida AD huwa t-tim tal-futbol prinċipali tal-belt. Ġie stabbilit fl-2013 bħala suċċessur ta' Mérida UD, li kien is-suċċessur ta' CP Mérida. It-tim ta' dan tal-aħħar lagħab żewġ staġuni fid-diviżjoni ewlenija ta' Spanja, La Liga, lejn l-aħħar tas-snin 90 tas-seklu 20.
It-tliet klabbs kollha lagħbu fil-grawnd tal-belt Estadio Romano li jesa' 14,600 ruħ. Fid-9 ta' Settembru 2009 ospita t-tim nazzjonali tal-futbol ta' Spanja li rebaħ 3-0 kontra l-Estonja fil-kwalifikazzjonijiet għat-Tazza tad-Dinja FIFA tal-2010, li mbagħad rebħu. Is-Sindku ta' Mérida Ángel Calle stqarr, "Irridu nużaw il-partita ta' kontra l-Estonja biex nippromwovu lil Mérida u lil Extremadura; se nilqgħu lill-plejers bħallikieku kienu gladjaturi tas-seklu 21".
Ġemellaġġ
Mérida hija ġemellata ma':
Mérida, il-Messiku;
Mérida, il-Venezwela.
Referenzi
Bliet ta' Spanja
Bliet Ewropej
Siti ta' Wirt Dinji |
30137 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Anton%20Teuma | Anton Teuma | Anton Teuma (imwieled fil-11 ta’ Jannar 1964) huwa prelat Malti tal-Knisja Kattolika li jservi bħala Isqof ta’ Għawdex .
Bijografija
Anthony Teuma twieled fix-Xagħra, Għawdex, Malta, fil-11 ta’ Jannar 1964. Wara li attenda l-iskola sekondarja fis-seminarju minuri djoċesan, temm l-istudji tiegħu fil-filosofija u t-teoloġija fis-seminarju maġġuri f’Għawdex. Ħadem ukoll fl-Awstralja u kiseb liċenzji bħala welder u elettriċista. Huwa kiseb id-dottorat fix-xjenzi edukattivi mill-Università Pontifikali Salesjana. Ġie ordnat saċerdot fil-25 ta’ Ġunju 1988 għad-Djoċesi ta’ Għawdex minn Nikol Cauchi, Isqof ta’ Għawdex.
Baqa’ Ruma sal-1997 jaħdem bħala vigarju parrokkjali ta’ Sant’Injazju ta’ Antijokja (1988-1995); direttur spiritwali fis-Seminarju Pontifiċju Ruman (1995-1997); Assistent Responsabbli u Spiritwali tal-Komunitajiet Ewkaristiċi tad-Djoċesi ta’ Ruma (1996-1997).
Meta reġa' lura Għawdex inħatar Rettur tas-Seminarju Maġġuri ta’ Għawdex mill-1997 sal-2007. Wara sena sabbatika fl-Art Imqaddsa fejn kiseb diploma fl-istudji bibliċi, kien Kap u Assistent Spiritwali tal-Komunitajiet Ewkaristiċi tad-Djoċesi ta’ Għawdex mill-1998 sal-2015.
Huwa kien Delegat Episkopali għall-Familja u Kap tal-Istitut tal-Familja Ġwanni Pawlu II f’Għawdex. Mill-1997 sal-2020 kien membru tal-Kulleġġ tal-Konsulenti u tal-Kunsilli Presbiterali u Pastorali tad-Djoċesi.
Il-Papa Franġisku ħatru Isqof ta’ Għawdex fis-17 ta’ Ġunju 2020.
Referenzi
Nies ħajjin
Twieldu fl-1964
Isqfijiet ta' Għawdex |
30140 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Belt%20Storika%20tal-Kajr | Belt Storika tal-Kajr | Il-Belt Storika tal-Kajr (bl-Għarbi: القاهرة التاريخية, al-Qāhira tārīkhiyya), magħrufa wkoll bħala l-Belt Iżlamika tal-Kajr (bl-Għarbi: قاهرة المعز, Qāhira al-Muʿizz) jew il-Belt Medjevali tal-Kajr, tirreferi l-iktar għall-inħawi tal-Kajr, l-Eġittu, li nbnew mill-ħakma Musulmana fis-641 W.K. sat-tkabbir modern tal-belt fis-seklu 19 matul it-tmexxija Kediva ta' Ismail, jiġifieri: il-partijiet ċentrali fi ħdan iċ-ċentru storiku ffortifikat bis-swar, iċ-ċimiterji storiċi, iż-żona madwar iċ-Ċittadella tal-Kajr, partijiet minn Bulaq, u ċ-Ċentru Storiku tal-Kajr (bl-Għarbi: مصر القديمة, Misr al-Qadima) li jmur lura għal żmien ir-Rumani u jinkludi l-monumenti Kristjani Koptiċi ewlenin.
L-isem "il-Belt Iżlamika tal-Kajr" ma jirreferix għall-prominenza akbar tal-Musulmani fl-inħawi iżda iktar għall-istorja u l-wirt rikki tal-belt mill-istabbiliment tagħha fil-perjodu Iżlamiku bikri, li jiddistingwuha mis-siti Eġizzjani ta' Giza u Memphis. Din iż-żona tħaddan waħda mill-ikbar konċentrazzjonijiet u densità ta' arkitettura storika fid-dinja Iżlamika. Hija kkaratterizzata minn mijiet ta' moskej, oqbra, madrasa, vilel, karavanseraj u fortifikazzjonijiet li jmorru lura għall-perjodu Iżlamiku kollu tal-Eġittu.
Fl-1979, il-Belt Storika tal-Kajr tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, bħala "waħda mill-eqdem bliet Iżlamiċi fid-dinja, bil-moskej, madrasa, ħammam u funtani famużi tagħha" u "ċ-ċentru l-ġdid tad-dinja Iżlamika, li laħqet il-perjodu tad-deheb tagħha fis-seklu 14".
Storja
L-istabbiliment ta' Fustat u l-perjodu Iżlamiku bikri
L-istorja tal-Kajr, fil-qofol tagħha, bdiet bil-ħakma tal-Eġittu mill-Għarab Musulmani fis-640, taħt il-kmandant 'Amr ibn al-'As. Għalkemm Lixandra kienet il-belt kapitali tal-Eġittu dak iż-żmien (u kienet ilha l-belt kapitali tul żmien Tolomew, ir-Rumani u l-Biżantini), il-ħakkiema Għarab iddeċidew li jistabbilixxu belt ġdida msejħa Fustat biex isservihom bħala l-belt kapitali amministrattiva u ċentru tal-gwarniġjon militari tal-Eġittu. Il-belt il-ġdida kienet tinsab qrib fortizza Rumana-Biżantina magħrufa bħala l-Babilonja max-xtut tan-Nil (li issa tinsab fiċ-Ċentru Storiku tal-Kajr), fil-Lbiċ tal-Kajr li nbena wara (ara hawn taħt). L-għażla ta' dan il-post jaf kienet dovuta għal diversi fatturi, inkluż il-prossimità kemxejn eqreb lejn l-Arabja u l-Mekka, il-biża' tal-influwenza Kristjana u Ellenistika b'saħħitha f'Lixandra, u l-vulnerabbiltà ta' Lixandra fil-konfront tal-kontrooffensivi Biżantini li kienu qed jaslu mill-baħar (li fil-fatt seħħew). X'aktarx iktar importanti minn hekk, il-pożizzjoni ta' Fustat fin-nofs bejn l-Eġittu t'Isfel (id-Delta tan-Nil) u l-Eġittu ta' Fuq (il-Wied tan-Nil iktar lejn in-Nofsinhar) għamlitha post strateġiku għall-kontroll tal-pajjiż li kien iċċentrat max-xmara Nil, l-istess bħalma kien ġara għall-belt Eġizzjana Antika ta' Memphis (fin-Nofsinhar tal-Kajr). Ix-xejra tal-istabbiliment ta' bliet-gwarniġjon ġodda kienet waħda ripetuta wkoll tul il-ħakmiet tal-Għarab, b'eżempji oħra bħal Qayrawan fit-Tuneżija jew Kufa fl-Iraq. L-istabbiliment ta' Fustat ġie akkumpanjat ukoll bl-istabbiliment tal-ewwel moskea tal-Eġittu (u tal-Afrika), il-Moskea ta' 'Amr ibn al-'As, li ġiet rikostruwita kemm-il darba tul is-sekli iżda għadha teżisti.
Fustat malajr kibret u saret il-belt, il-port u ċ-ċentru ekonomiku prinċipali tal-Eġittu, u kulma jmur Lixandra saret belt iktar provinċjali. Fis-661 id-dinja Iżlamika sfat taħt il-kontroll tal-Ummajjadin, li kienu bbażati fil-belt kapitali tagħhom ta' Damasku, sal-ħakma mill-Abbasidi fis-750. L-aħħar kaliff tal-Ummajjidin, Marwan II, ħa sehem fl-aħħar battalja tiegħu fl-Eġittu iżda nqatel fl-1 ta' Awwissu 750. Minn hemm 'il quddiem, l-Eġittu u Fustat, għaddew taħt il-kontroll tal-Abbasidi. L-Abbasidi mmarkaw it-tmexxija l-ġdida tagħhom fl-Eġittu billi stabbilew belt kapitali amministrattiva ġdida msejħa al-'Askar, kemxejn fil-Grigal ta' Fustat, bl-inizjattiva tal-gvernatur tagħhom Abu 'Aun. Il-belt tlestiet bl-istabbiliment ta' moskea grandjuża (imsejħa Jami' al-'Askar) fis-786, u kienet tinkludi palazz għar-residenza tal-gvernatur, magħruf bħala d-Dar al-'Imara. Xejn ma fadal minn din il-belt illum il-ġurnata, iżda l-istabbiliment ta' bliet kapitali amministrattivi ġodda kemxejn 'il barra mill-belt prinċipali sar xejra rikorrenti fl-istorja tal-inħawi.
Ahmad Ibn Tulun kien kmandant militari Tork li kien serva l-kaliffi Abbasidi f'Samarra matul kriżi twila tas-setgħa tal-Abbasidi. Huwa sar il-gvernatur tal-Eġittu fit-868 iżda malajr sar il-mexxej indipendenti de facto, filwaqt li xorta waħda rrikonoxxa l-awtorità simbolika tal-kaliff tal-Abbasidi. Huwa tant sar influwenti li iktar 'il quddiem il-kaliff ħallieh jieħu l-kontroll ukoll tas-Sirja fit-878. Matul dan il-perjodu tat-tmexxija tat-Tulunidi (taħt Ibn Tulun u uliedu subien), l-Eġittu sar stat indipendenti għall-ewwel darba minn żmien ir-Rumani li kienu stabbilew ruħhom fit-30 Q.K. Ibn Tulun stabbilixxa l-belt kapitali amministrattiva ġdida tiegħu stess fit-870, imsejħa al-Qata'i, kemxejn fil-Majjistral ta' al-Askar. Kienet tinkludi palazz grandjuż ġdid (li għadu jissejjaħ Dar al-'Imara), ippodromu jew post għall-parati militari, faċilitajiet bħal sptar (bimaristan), u moskea kbira li għadha teżisti sa llum il-ġurnata, magħrufa bħala l-Moskea ta' Ibn Tulun, li nbniet bejn it-876 u t-879. Ibn Tulun miet fit-884 u uliedu subien mexxew għal ftit deċennji oħra sad-905 meta l-Abbasidi bagħtu armata biex jergħu jistabbilixxu l-kontroll dirett u lil al-Qata'i tawha n-nar u qerduha kollha għajr għall-moskea. Wara dan l-avveniment, l-Eġittu tmexxa għal xi żmien minn dinastija oħra, l-Ikxididi, li mexxew bħala gvernaturi tal-Abbasidi bejn id-935 u d-969. Uħud mill-kostruzzjonijiet tagħhom, b'mod partikolari taħt Abu al-Misk Kafur, raġel kastrat ta' karnaġjon sewda (li oriġina mill-Etjopja) li kien mexxa bħala reġġent matul l-aħħar parti ta' dan il-perjodu, jaf influwenza l-għażla futura tal-Fatimidi li jistabbilixxu l-belt kapitali tagħhom hemmhekk, peress li wieħed mill-ġonna l-kbar ta' Kafur tul il-kanal ta' Khalij ġie inkorporat fil-palazzi Fatimidi li nbnew wara.
L-istabbiliment ta' al-Qahira (il-Kajr) u l-perjodu tal-Fatimidi
Il-Fatimidi, kaliffat Xiita ta' Isma'ili li kien ibbażat f'Ifriqiya, it-Tuneżija, ħakmu lill-Eġittu fid-969 W.K. matul ir-renju tal-Kaliff al-Mu'izz. L-armata tagħhom, magħmula l-iktar minn Berberi Kutama tat-Tramuntana tal-Afrika, kienet immexxija mill-Ġeneral Jawhar al-Siqilli. Fid-970, skont l-istruzzjonijiet minn al-Mu'izz, Jawhar ippjana, stabbilixxa u bena belt ġdida biex isservi bħala r-residenza u ċ-ċentru tal-poter tal-Kaliffi Fatimidi. Il-belt issejħet al-Mu'izziyya al-Qaahirah (bl-Għarbi: المعزية القاهرة), li tfisser "il-Belt Rebbieħa ta' al-Mu'izz", li iktar 'il quddiem bdiet tissejjaħ sempliċement "al-Qahira", li wasslet għall-isem modern tal-Kajr.
Il-belt kienet tinsab fil-Grigal ta' Fustat u tal-bliet kapitali amministrattivi preċedenti li kienu nbnew minn Ibn Tulun u mill-Abbasidi. Jawhar organizza l-belt il-ġdida sabiex fiċ-ċentru tagħha jkun hemm il-Palazzi l-Kbar li ospitaw il-kaliffi, il-familji tagħhom, u l-istituzzjonijiet tal-istat. Tlestew żewġ palazzi prinċipali: wieħed tal-Lvant (l-ikbar wieħed mit-tnejn) u wieħed tal-Punent, u bejniethom kien hemm pjazza importanti magħrufa bħala Bayn al-Qasrayn ("Bejn iż-Żewġ Palazzi"). Il-moskea prinċipali tal-belt, il-Moskea ta' al-Azhar, ġiet stabbilita fid-972 kemm bħala Moskea tal-Ġimgħa kif ukoll bħala ċentru tal-apprendiment u tat-tagħlim, u llum il-ġurnata titqies bħala waħda mill-eqdem universitajiet fid-dinja. It-triq prinċipali tal-belt, magħrufa llum bħala Triq Al-Mu'izz li-Din Allah (jew Triq al-Mu'zz) iżda storikament magħrufa bħala l-Qasabah jew il-Qasaba, kienet tibda minn waħda mid-daħliet tat-Tramuntana tal-belt (Bab al-Futuh) sad-daħla tan-Nofsinhar (Bab Zuweila) u kienet tgħaddi bejn il-palazzi minn ġo Bayn al-Qasrayn. Madankollu, taħt il-Fatimidi, il-Kajr kienet belt irjali li ma kinitx miftuħa għan-nies komuni u kienet abitata biss mill-familja tal-Kaliff, mill-uffiċjali statali, mir-riġmenti tal-armata u minn nies oħra li kienu meħtieġa għall-operazzjonijiet tar-reġim u tal-belt. Fustat baqgħet għal xi żmien iċ-ċentru ekonomiku u urban prinċipali tal-Eġittu. Kien iktar 'il quddiem biss li l-Kajr kiber u assorba bliet lokali oħra, inkluż Fustat, iżda d-969 xi kultant titqies bħala s-"sena tal-istabbiliment" tal-belt attwali.
Al-Mu'izz, u miegħu l-fergħa amministrattiva tal-Kaliffat tal-Fatimidi, telqu mill-belt kapitali preċedenti ta' Mahdia, it-Tuneżija, fid-972 u waslu fil-Kajr f'Ġunju 973. L-Imperu tal-Fatimidi malajr kiber u sar b'saħħtu biżżejjed biex jiflaħ it-theddida tar-rivali Sunnita tal-Kaliffat tal-Abbasidi. Matul ir-renju tal-Kaliff al-Mustansir (1036-1094), l-itwal li qatt irrenja kwalunkwe mexxej Musulman, l-Imperu tal-Fatimidi laħaq il-quċċata tiegħu iżda mbagħad beda wkoll it-triq tan-niżla tiegħu. Ftit viżieri setgħana, aġixxew f'isem il-kaliffi u rnexxielhom jerġgħu jqajmu l-poter tal-imperu fuq saqajh. Il-viżier Armen Badr al-Jamali (1073-1094) reġa' bena s-swar tal-ġebel tal-Kajr, b'daħliet monumentali, li għad fadal xi fdalijiet tagħhom u li tkabbru iktar 'il quddiem taħt l-Ajjubidi. Fl-aħħar tas-seklu 11 seħħew ukoll bosta avvenimenti u żviluppi fir-reġjun. F'dak iż-żmien l-Imperu l-Kbir tas-Seljuk (Torok) ħakem il-biċċa l-kbira tad-dinja Iżlamika tal-Lvant. Il-wasla tat-Torok, li prinċipalment kienu Musulmani Sunniti, kienet fattur fit-tul fl-hekk imsejjaħ "Rinaxximent tas-Sunniti" li reġġa' lura l-avvanz tal-Fatimidi u tal-fazzjonijiet Xiiti fil-Lvant Nofsani. Fl-1099 l-Ewwel Kruċjata ħakmet Ġerusalemm, u l-istati l-ġodda tal-ġellieda tal-Kruċjati saru theddida serja u imminenti għall-Eġittu. Mexxejja Musulmana ġodda bħal Nur al-Din tad-dinastija Torka taz-Zengidi ħadu ħsieb l-offensiva kumplessiva kontra l-ġellieda tal-Kruċjati.
Fis-seklu 12 id-dgħufija tal-Fatimidi tant saret evidenti li taħt l-aħħar Kaliff tal-Fatimidi, al-'Adid, talbu l-għajnuna miz-Zengidi biex jipproteġu lilhom infushom mir-Re ta' Ġerusalemm, Amalric, u fl-istess ħin ippruvaw jikkonfoffaw ma' dan tal-aħħar biex irażżnu liz-Zengidi. Fl-1168, filwaqt li l-ġellieda tal-Kruċjati avvanzaw lejn il-Kajr, il-viżier tal-Fatimidi, Shawar, imħasseb li l-belt mhux iffortifikata ta' Fustat setgħet tintuża bħala bażi li minnha jiġi varat l-assedju kontra l-Kajr, ordna l-evakwazzjoni tagħha u mbagħad ta n-nar lill-belt u qeridha. Minkejja li l-istoriċi jiddibattu l-kobor tal-qerda (peress li Fustat milli jidher baqgħet teżisti wara dan l-avveniment), il-qerda ta' Fustat bin-nar timmarka mument kruċjali fid-deklin ta' dik il-belt, li mbagħad ħaditilha postha l-Kajr. Eventwalment, Salah ad-Din (Saladin), kmandant taz-Zengidi li kien ingħata l-kariga ta' viżier ta' al-'Adid fil-Kajr, iddikjara t-tmiem u t-tneħħija tal-Kaliffat tal-Fatimidi fl-1171. B'hekk il-Kajr reġgħet sfat taħt tmexxija Sunnita, u nfetaħ kapitlu ġdid fl-istorja tal-Eġittu u fl-istorja urbana tal-Kajr.
Il-perjodu tad-deheb tal-Kajr fil-perjodi tal-Ajjubidi u tal-Mamluk
Ir-renju ta' Salah ad-Din immarka l-bidu tad-dinastija Ajjubida, li rrenjat fl-Eġittu u s-Sirja u rreżistiet kontra l-ġellieda tal-Kruċjati. Huwa beda wkoll il-kostruzzjoni ambizzjuża ta' Ċittadella ffortifikata ġdida (iċ-Ċittadella attwali tal-Kajr) iktar lejn in-Nofsinhar, barra mill-belt imdawra bis-swar, li mbagħad ospitat il-mexxejja tal-Eġittu u l-amministrazzjoni statali għal bosta sekli. Dan temm l-istatus tal-Kajr bħala belt-palazz esklużiva u beda l-proċess li permezz tiegħu l-belt saret ċentru ekonomiku abitat minn Eġizzjani komuni u li kienet miftuħa għall-vjaġġaturi barranin. Tul is-sekli ta' wara, il-Kajr żviluppat f'ċentru urban fuq skala kbira. Id-deklin ta' Fustat matul l-istess perjodu witta t-triq għall-perjodu tad-deheb tal-Kajr. Is-sultani tal-Ajjubidi u s-suċċessuri Mamluk tagħhom, li kienu Musulmani Sunniti ħerqana li jeħilsu mill-influwenza tal-Fatimidi Xiiti, progressivament qerdu u ssostitwew il-palazzi grandjużi tal-Fatimidi bil-binjiet tagħhom stess. Il-Moskea ta' Al-Azhar ġiet ikkonvertita f'istituzzjoni Sunnita, u llum il-ġurnata hija ċentru minn ta' quddiem nett għall-istudju tal-Koran u tal-liġi Iżlamika fid-dinja Iżlamika Sunnita.
Fl-1250 id-dinastija tal-Ajjubidi għotrot u s-setgħa daħlet f'tranżizzjoni lejn reġim ikkontrollat mill-Mamluk. Il-Mamluk kienu suldati li kienu nxtraw bħala lsiera żgħażagħ (spiss minn diversi reġjuni tal-Ewrasja Ċentrali) u li trabbew biex iservu fl-armata tas-sultan. Dawn saru parti integrali mill-militar tal-Ajjubidi taħt is-Sultan al-Salih u eventwalment saru b'saħħithom biżżejjed biex jieħdu l-kontroll tal-istat f'idejhom waqt kriżi politika li seħħet matul is-Seba' Kruċjata. Bejn l-1250 u l-1517, it-tron għadda minn Mamluk għal ieħor f'sistema ta' suċċessjoni li ġeneralment ma kinitx ereditarja, iżda sikwit ukoll kienet waħda vjolenti u kaotika. Minkejja dan, l-Imperu tal-Mamluk kompla bosta aspetti tal-Imperu tal-Ajjubidi ta' qablu, u kien responsabbli għar-reżistenza kontra l-avvanz tal-Mongoli fl-1260 (l-iktar magħrufa kienet il-Battalja ta' Ain Jalut) u għat-tmiem tal-istati tal-ġellieda tal-Kruċjati fil-Lvant.
Taħt ir-renju tas-sultan tal-Mamluk al-Nasir Muhammad (1293-1341, inklużi l-interrenji), il-Kajr laħaq l-apoġew tiegħu f'termini ta' popolazzjoni u ta' ġid. Stima tal-popolazzjoni li spiss tiġi kkwotata lejn l-aħħar tar-renju tiegħu, għalkemm diffiċli li tiġi evalwata, hi ta' madwar 500,000 ruħ, u b'hekk dak iż-żmien il-Kajr kienet l-ikbar belt fid-dinja apparti ċ-Ċina. Minkejja li kienu poplu pjuttost militari, il-Mamluk kienu bennejja prolifiċi u sponsors ta' binjiet reliġjużi u ċiviċi. Għadd estensiv ta' monumenti storiċi tal-Kajr imorru lura għal dak iż-żmien, fosthom bosta mill-iżjed impressjonanti. Il-belt stagħnat ukoll permezz tal-kontroll tar-rotot kummerċjali bejn l-Oċean Indjan u l-Mediterran. Madankollu, wara r-renju ta' al-Nasir, l-Eġittu u l-Kajr intlaqtu minn epidemiji ripetuti tal-pesta, l-iktar il-pesta s-sewda f'nofs is-seklu 14. Il-popolazzjoni tal-Kajr majnat u ħadet sekli sħaħ biex tirpilja, iżda xorta waħda l-Kajr baqgħet metropoli ewlenija tal-Lvant Nofsani.
Taħt l-Ajjubidi u iktar 'il quddiem taħt il-Mamluk, il-Qasaba saret sit privileġġat għall-kostruzzjoni ta' kumplessi reliġjużi, mawżolej irjali, u stabbilimenti kummerċjali, normalment sponsorjati mis-sultan jew minn membri tal-klassi tat-tmexxija. Hemmhekk żviluppaw ukoll is-swieq ewlenin tal-Kajr, li ffurmaw iż-żona ekonomika prinċipali tal-kummerċ internazzjonali u tal-attività kummerċjali. Peress li t-triq prinċipali mtliet bil-ħwienet u ma tantx kien baqa' spazju għal iktar żvilupp, inbnew strutturi kummerċjali ġodda iktar lejn il-Lvant, ħdejn il-Moskea ta' al-Azhar u s-Santwarju ta' al-Hussein, fejn illum il-ġurnata għad hemm iż-żona tas-suq ta' Khan al-Khalili, li progressivament ġie żviluppat. Fattur importanti fl-iżvilupp tan-natura urbana tal-Kajr kien l-għadd dejjem jikber tal-istabbilimenti hekk imsejħa waqf, speċjalment matul żmien il-Mamluk. Il-waqf kienu entitajiet fiduċjarji tal-karità li skont il-liġi Iżlamika kellhom l-għan li jistabbilixxu l-funzjonijiet, l-operazzjonijiet u l-finanzjament tas-sorsi tal-bosta stabbilimenti reliġjużi/ċiviċi li nbnew mill-klassi tat-tmexxija. Tipikament kienu jiġu stabbiliti biex jiddefinixxu l-binjiet reliġjużi jew ċiviċi kumpless li kienu jikkombinaw diversi funzjonijiet (eż. moskea, madrasa, mawżolew, sebil) u li spiss kienu jkunu ffinanzjati bid-dħul mill-binjiet kummerċjali urbani jew mill-azjendi agrikoli rurali. Sal-aħħar tas-seklu 15, il-Kajr kellha wkoll binjiet għoljin ta' użu mħallat (magħrufa bħala rab, khan jew wikala, skont il-funzjoni preċiża tagħhom) fejn iż-żewġ sulari t'isfel tagħhom tipikament kienu jintużaw għal skopijiet kummerċjali u ta' ħżin, filwaqt li d-diversi sulari ta' fuqhom kienu jinkrew lill-inkwilini.
Il-Kajr bħala belt kapitali provinċjali tal-Imperu Ottoman
L-Eġittu nħakem mill-Imperu Ottoman fl-1517, taħt Selim I, u baqa' taħt it-tmexxija tal-Ottomani għal sekli sħaħ. Matul dan il-perjodu, l-elit lokali ssieltu bla heda kontra xulxin għall-poter u għall-influwenza politiċi; uħud minnhom kellhom oriġini Ottomana, oħrajn kienu Mamluk li baqgħu jeżistu bħala parti mill-elit tal-pajjiż minkejja l-waqgħa tas-sultanat tal-Mamluk.
Il-Kajr baqgħet ċentru ekonomiku ewlieni u waħda mill-iżjed bliet importanti tal-imperu. Baqgħet ukoll il-waqfa prinċipali għall-pellegrinaġġ (Hajj) lejn il-Mekka. Minkejja li l-gvernaturi Ottomani ma kinux patruni ewlenin tal-arkitettura bħall-Mamluk, il-Kajr xorta waħda baqgħet tiżviluppa u kibru viċinati ġodda 'l barra mis-swar antiki tal-belt. L-arkitettura Ottomana fil-Kajr baqgħet tkun influwenzata ferm u toriġina mit-tradizzjonijiet lokali ta' żmien il-Mamluk minflok ġiet ippreżentata waqfa ċara meta mqabbel mal-passat. Xi individwi, bħal Abd ar-Rahman Katkhuda al-Qazdaghli, uffiċjal Mamluk fost il-Ġanissarji fis-seklu 18, kienu patruni prolifiċi tal-arkitettura. Bosta residenzi antiki tal-borgeżija jew aristokratiċi li ġew ippreservati fil-Kajr sa llum il-ġurnata jmorru lura għal żmien l-Ottomani, l-istess bħal għadd ta' sabil-kuttab (kombinament ta' gabbana tad-distribuzzjoni tal-ilma u skola tal-qari tal-Koran).
Il-Kajr taħt Muhammad Ali Pasha u l-Kedivi
L-armata Franċiża ta' Napuljun okkupat lill-Eġittu għal żmien qasir mill-1798 sal-1801, u mbagħad uffiċjal Albaniż fl-armata Ottomana, Muhammad Ali Pasha, għamel lill-Kajr il-belt kapitali ta' imperu indipendenti li dam mill-1805 sal-1882. Imbagħad il-belt sfat taħt il-kontroll Brittaniku sa meta l-Eġittu ngħata l-indipendenza fl-1922.
Taħt it-tmexxija ta' Muhammad Ali, iċ-Ċittadella tal-Kajr ġiet rinnovata għalkollox. Bosta mill-monumenti tal-Mamluk li ma baqgħux jintużaw twaqqgħu biex minflokhom tinbena l-moskea l-ġdida tiegħu (il-Moskea ta' Muhammad Ali) u palazzi oħra. Id-dinastija ta' Muhammad Ali daħħlet ukoll stil iktar purament Ottoman ta' arkitettura, l-iktar l-istil Barokk Ottoman aħħari ta' dak iż-żmien. Wieħed min-neputijiet tiegħu, Isma'il tal-Kedivi bejn l-1864 u l-1879, issorvelja l-kostruzzjoni tal-Kanal ta' Suez modern. Flimkien ma' dan il-proġett, huwa wettaq ukoll il-kostruzzjoni ta' belt enormi ġdida bl-istil Ewropew lejn it-Tramuntana u l-Punent taċ-ċentru storiku tal-Kajr. Il-belt il-ġdida emulat ir-riformi tas-seklu 19 ta' Pariġi, b'boulevards u bi pjazez grandjużi bħala parti mill-ippjanar u mill-konfigurazzjoni tal-belt. Għalkemm il-belt qatt ma tlestiet għalkollox skont il-viżjoni ta' Isma'il, din il-belt il-ġdida tkopri l-biċċa l-kbira taċ-Ċentru Storiku tal-Kajr. B'hekk id-distretti storiċi antiki tal-Kajr, inkluż il-belt ifforitifikata, tħallew pjuttost mitluqa. Anke ċ-Ċittadella tilfet l-istatus tagħha bħala r-residenza rjali meta Isma'il mar jgħix fil-Palazz ta' Abdin il-ġdid fl-1874.
Sit ta' Wirt Dinji
Il-Belt Storika tal-Kajr ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1979.
Il-valuri universali straordinarji tas-sit ġew irrikonoxxuti abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli"; u l-kriterju (vi)' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".
Referenzi
Siti ta' Wirt Dinji
Iżlam
Eġittu l-Antik |
30143 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Ir-Russi%20fl-Estonja | Ir-Russi fl-Estonja | ΒRussians in Estonia
Fl-Estonja huwa stmat li hemm mal-315,000 Russu etniku, li ħafna minnhom jgħixu fil-belt kapitali Tallinn jew fiż-żoni urbani l-oħra fil-provinċji Harju u Ida-Viru . Għalkemm fil-kosta tal-Għadir Peipus jinsab raħal żgħir ta il-fuq minn 300 sena mgħammar minn Russi Old Believers, il-maġġoranza assoluta tal-popolazzjoni etnika Russa toriġina mill-immigrazzjoni mir-Russja u partijiet oħra tal-ex USSR waqt l-Okkupazzjoni Sovjetika tal -Estonja bejn l-1944–1991.
Kuntatti bikrija
L-isem Estonjan għar-Russi huwa vene, venelane ġej mill-kelma mislufa mill-Ġermaniku antik veneð li jirreferi għall-Wends. Dawn kien jitkellmu bl-ilsien Slav u għexu fil-kosta tan-Nofsinhar tal-Baħar Baltiku . [1] [2]
It-truppi Kievan Rus tal-prinċep Yaroslav l-Għaref għelbu lil Chuds Estonjani f’ ċa. 1030 u stabbilixxa forti ta' Yuryev ( fejn illum hemm Tartu). Din il-forti setet baqet teżisti hemm sa ċa. 1061, meta d-difensuri tal-forti ġew megħluba u mkeċċija mit-tribù ta’ Sosols . [4]
Minħabba r-rabtiet kummerċjali mill-qrib mar-repubbliki ta' Novgorod u Pskov, xi kultant komunitajiet żgħar ta' negozjanti u nies tas-sengħa Ortodossi minn dawn l-istati ġirien kienu jibqgħu fl-ibliet medjevali Estonjani ta' Terra Mariana għal perjodi twal. Bejn l-1558 u l-1582, Ivan IV tar-Russja ( Tsardom of Russia ) ħataf partijiet kbar tal-Estonja kontinentali, iżda eventwalment it-truppi tiegħu tkeċċew mill-armati Svediżi u Litwani-Pollakki .
Ċittadinanza
Ir-repubblika rrestawrata rrikonoxxiet iċ-ċittadinanza biss għaċ-ċittadini ta' qabel l-okkupazzjoni Russa jew id-dixxendenti tat-tali (inklużi r-Russi, bħall-abitanti tal-kosta tal-Għadir Peipus u l-10,000 resident tal-Provinċja ta' Petseri) [24], aktar milli tingħata liċ-ċittadini Sovjetiċi kollha li kienu residenti fl-Estonja. L-Att dwar iċ-Ċittadinanza jipprovdi r-rekwiżiti li ġejjin għan-naturalizzazzjoni ta’ dawk in-nies li kienu waslu fil-pajjiż wara l-1940, [25] li l-maġġoranza tagħhom kienu Russi etniċi: għarfien tal-ilsien Estonjan, tal-Kostituzzjoni u wegħda ta’ lealtà lejn l-Estonja. [26] Il-gvern joffri korsijiet b' xejn ta’ tħejjija għall-eżami dwar il-Kostituzzjoni u l-Att dwar iċ-Ċittadinanza, u jirrifondi sa 380 ewro għall-istudji tal-lingwa. [27]
Skont il-liġi, residenti mingħajr ċittadinanza ma jistgħux jipparteċipaw fl-elezzjonijiet tar-Riigikogu (il-parlament nazzjonali) jew fl-elezzjonijiet tal-Parliament Ewropew. Jistgħu però jivvutaw fl-elezzjonijiet muniċipali. Mit-2 ta' Lulju 2010, 84.1% tar-residenti Estonjani kienu ċittadini Estonjani, 8.6% kienu ċittadini minn pajjiżi oħra (l-aktar mir-Russja) u 7.3% għal persuni li ma kienx hemm għarfien dwar l-istat taċ-ċittadinanza tagħhom.
Bejn l-1992 u l-2007 madwar 147,000 persuna kisbu ċ-ċittadinanza Estonjana jew Russa, jew ħallew il-pajjiż. B' hekk il-proporzjon ta’ residenti mingħajr stat niżel minn 32% għal madwar 8 fil-mija. [28] Skont ir-rapport tal-2015 ta' Amnesty International, madwar 6.8 % tal-popolazzjoni tal-Estonja mhumiex ċittadini tal-pajjiż.
Fl-aħħar tal-2014 ġiet proposta emenda għal-liġi li tagħti ċ-ċittadinanza Estonjana lil tfal tal-ġenituri mingħajr ċittadinanza Estonjana li jkunu għexu fl-Estonja għal tal-inqas ħames snin. [31]
Bżonn tal-lingwa
Id-diffikultà perċepita tat-testijiet tal-lingwa saret punt ta’ kontestazzjoni internazzjonali, hekk kif il-gvern tal-Federazzjoni Russa u għadd ta’ organizzazzjonijiet tad-drittijiet tal-bniedem oġġezzjonat minnħabba li kienet diffiċli għal ħafna Russi li ma kinux tgħallmu l-Estonjan biex jiksbu ċ-ċittadinanza Estonjana f' qasir żmien. Għalhekk, it-testijiet ġew mibdula xi ftit, b' riżultat li n-numru ta 'persuni mingħajr stat naqas b'mod kostanti. Skont l-uffiċjali Estonjani, fl-1992, 32% tar-residenti ma kellhomx xi forma ta' ċittadinanza. F'Mejju 2009, ir-reġistru tal-Popolazzjoni rrapporta li 7.6% biss tar-residenti għandhom ċittadinanza mhux definita u 8.4% għandhom ċittadinanza barranija, l-aktar Russa. [32] Peress li l-Federazzjoni Russa ġiet rikonoxxuta bħala l- istat suċċessur għall-Unjoni Sovjetika, iċ-ċittadini kollha ta’ qabel l-USSR ikkwalifikaw għal ċittadinanza naturali tar-Russja, disponibbli b' sempliċi talba, kif previst mil-liġi "Dwar iċ-Ċittadinanza RSFSR" li daħlet fis-seħħ sa tmiem l-2000. [33]
Politika
Storikament, il-Partit taċ-Ċentrali Estonjan kien l-aktar partit popolari fost iċ-ċittadini li jitkellmu bir-Russu. Fl-2012, kien appoġġjat sa 75% tal-persuni etniċi mhux Estonjani.
Fl-2021, esperti innotaw li mill-2019 l-appoġġ tal-Partit Popolari Konservattiv tal-Estonja kiber fil-komunità Russa (notevolment fil-Provinċja ta' Ida-Viru) Dan jista' jiġi attribwit għall-pożizzjoni konservattiva soċjali tal-partit dwar kwistjonijiet ta' politika soċjali.
Skont il-kontea
Russi notevoli mill-Estonja
Wilhelm Küchelbecker (1797–1846), poeta patrijottiku Russu u Deċembrist (1825) rivoluzzjonarju; imrobbi l-Estonja.
Leonid Kulik (1883–1942), mineraloġista Russu, mexxa l-ewwel spedizzjoni Sovjetika (1927) biex tinvestiga l-avveniment ta' Tunguska; imwieled Tartu.
Igor Severyanin (Igor Lotaryov, 1887–1941), poeta; għex, iżżewweġ, u miet fl-Estonja.
Nikolai Vekšin (1887–1951), baħri, tmunier tal-midalja tal-bronż rebbieħ tad-dgħajsa Estonjana ta' 6 metri fil -Logħob Olimpiku ta' Amsterdam fl-1928 .
Boris Nartsissov (1906–1982), poeta emigrat Russu; trabba u edukat fl-Estonja.
Nikolai Stepulov (1913–1968), rebaħ midalja tal-fidda fil-boksing, klassi lightweight fil -Logħob Olimpiku tas-Sajf tal-1936 f' Berlin .
Alexy II ta' Moska (Aleksei Rüdiger, 1929–2008), eks Patrijarka tal-Knisja Ortodossa Russa; imwieled u trabba fl-Estonja.
Svetlana Tširkova-Lozovaja (b. 1945), eks fencer, li tirrappreżenta lill-USSR, rebħet il-medalja tad-deheb Olimpiku fil -foil tat-tim darbtejn (1968, 1972); ila tgħix fl-Estonja minn ċkunita.
Mikhail Veller (b. 1948), kittieb Russu; jaħdem f’ Tallinn.
Marina Kaljurand (née Rajevskaja, b. 1962), politikanta Estonjana, Membru tal-Parlament Ewropew, eks Ministru tal-Affarijiet Barranin.
Anna Levandi (née Kondrashova, b. 1965), eks figure skater, li tirrappreżenta l-USSR, rebħet il-fidda fil-Kampjonati tad-Dinja tal-1984; tgħix f' Tallinn.
Valery Karpin (b. 1969), maniġer tal-futbol Russu u eks plejer, mill-2021 maniġer tat-tim nazzjonali tar-Russja; imwieled f' Narva .
Anton Vaino (b. 1972), kap tal-persunal tal-uffiċċju eżekuttiv tal-President tar-Russja; imwieled f' Tallinn.
Kristina Kallas (b. 1976), politika Estonjana, mexxejja tal-partit politiku Estonia 200 sa mit-twaqqif tiegħu fl-2018.
Tatjana Mihhailova-Saar (b. 1983), irrappreżentat lill-Estonja fil-Eurovision Song Contest 2014; ila tgħix fl-Estonja sa minn ċkunita.
Jevgeni Ossinovski (b. 1986), politiku Estonjan u eks mexxej tal-Partit Soċjali Demokratiku Estonjan .
Leo Komarov (Leonid Komarov, b. 1987), plejer tal-ħoki tas-silġ, jirrappreżenta lill-Finlandja, Ċampjin tad-Dinja tal-2011 u rebaħ il-medalja tad-deheb tal-Olimpjadi tax-Xitwa tal-2022 ; imwieled f' Narva.
Valentina Golubenko (b. 1990), Granmastru taċ-ċess, li tirrappreżenta lill-Kroazja, ċampjin tad-dinja fil-kategorija U18 tal-bniet fl-2008; ila tgħix fl-Estonja sa minn ċkunita.
Elina Nechayeva (b. 1991), soprano, irrappreżentat lill-Estonja fil- Eurovision Song Contest 2018 .
Ara wkoll
Demografija tal-Estonja
Ir-relazzjonijiet bejn l-Estonja u r-Russja
Russi etniċi fl-istati post-Sovjetiċi
Trasferiment tal-popolazzjoni fl-Unjoni Sovjetika
Russifikazzjoni
Referenzi
Aktar qari
Sorsi CS1 bl-Estonjan (et)
Sorsi CS1 bir-Russu (ru) |
30147 | https://mt.wikipedia.org/wiki/S%C3%B6yembik%C3%A4 | Söyembikä | Söyembikä (spelluta wkoll Söyenbikä jew Sujumbike; pronunzjata [sœˌjœmbiˈkæ]; biċ-Ċirilliku: Сөембикә; twieldet fl-1516 – mietet wara l-1554) kienet mexxejja Tatara jew xanbikä. Kienet reġġenti ta' Kazan meta binha kien għadu minorenni mill-1549 sal-1551.
Ħajja
Söyembikä kienet bint nobbli ta' Nogay, Yosıf bäk, u l-mara ta' Canğäli (1533-1535), Safagäräy (1536-1549) u Şahğäli (wara l-1553). Fl-1549 hija saret reġġenti ta' binha, il-khan ta' Kazan, Ütämeşgäräy, sakemm kien għadu minorenni.
Fl-1551, wara l-ewwel ħakma parzjali tal-Khanat ta' Kazan minn Ivan it-Terribbli hija ġiet imġiegħla tittrasferixxi ruħha lejn Moska flimkien ma' binha u iktar 'il quddiem iżżewġet lil Şahğäli, il-khan impost mir-Russja tat-Tatari ta' Qasim u ta' Kazan.
Leġġenda dwar is-suwiċidju
Hija kienet eroina nazzjonali tat-Tatarstan. Isimha huwa assoċjat l-ewwel u qabel kollox mat-Torri ta' Söyembikä, peress li jingħad li Ivan it-Terribbli ried jiżżewiġha, u għaldaqstant qablet li jekk jibnilha torri magħmul minn seba' sulari (wieħed għal kull jum tal-ġimgħa), imbagħad tiżżewġu. Ivan it-Terribbli jingħad li lesta t-torri fi żmien ġimgħa, u b'hekk Söyembikä telgħet sal-quċċata tat-torri u wara li ħarset fix-xefaq lejn raħal twelidha, Kazan, tant qanqlilha emozzjonijiet għall-poplu tagħha li ma felħitx li tiżżewweġ mal-ksar u qabżet mit-torri għal isfel. Madankollu, id-data reali ta' mewtha, u l-qabar tagħha, mhumiex magħrufa.
Referenzi
Monarki
Russja
Krimea
Twieldu fl-1516
Mietu fl-1554
Politiċi Russi |
30149 | https://mt.wikipedia.org/wiki/%C3%89vora | Évora | Évora (pronunzja bil-Portugiż: [ˈɛvuɾɐ]) hija belt u muniċipalità fil-Portugall. Għandha 53,591 abitant (2021), f'erja ta' 1307.08 km2. Hija l-belt kapitali storika tal-Alentejo u s-sede tad-Distrett ta' Évora.
Bis-saħħa taċ-ċentru storiku ppreservat sew tagħha, li għadu parzjalment imdawwar bi swar Medjevali u b'bosta monumenti li jmorru lura għal diversi perjodi storiċi, fosthom tempju Ruman, Évora tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.
Minħabba l-pożizzjoni interna tagħha, Évora hija waħda mill-iżjed bliet Portugiżi li jesperjenzaw l-ogħla temperaturi fis-sajf, u spiss tkun soġġetta għal mewġiet tas-sħana.
Évora ġiet ikklassifikata fit-tieni post fl-istħarriġ dwar l-iżjed bliet Portugiżi li wieħed jgħix l-aħjar fihom, f'termini ta' kundizzjonijiet tal-għajxien, li jiġi ppubblikat kull sena fl-Expresso. Ġiet ikklassfikata fl-ewwel post fi studju dwar il-kompetittività tal-bliet kapitali tad-distretti Portugiżi li sar fl-2006 mir-riċerkaturi tax-xjenza ekonomika tal-Università ta' Minho.
Flimkien ma' Liepāja, il-Latvja, Évora ntgħażlet biex tkun il-Kapitali Ewropea tal-Kultura fl-2027.
Storja
Storja bikrija
Évora għandha storja li tmur lura għal iktar minn ħames millenji.
Kienet magħrufa bħala Ebora miċ-Ċeltiċi, konfederazzjoni tribali, fin-Nofsinhar tal-Lusitani (u tax-xmara Tagus), li għamlu r-raħal bħala l-belt kapitali reġjonali tagħhom.
L-oriġini etimoloġika tal-isem Ebora ġej mill-kelma antika Ċeltika ebora/ebura, li hija l-plural ġenittiv tal-kelma eburos (tip ta' siġra tal-ispeċi Taxus baccata), u għaldaqstant l-isem ifisser "tas-siġar tal-ispeċi Taxus baccata". Il-belt ta' York, fit-Tramuntana tal-Ingilterra, fi żmien l-Imperu Ruman, kienet tissejjaħ Eboracum/Eburacum, abbażi tal-isem Ċeltiku antik tal-post *Eborakon (il-post fejn hemm is-siġar tat-Taxus baccata); għalhekk l-isem antik ta' York huwa etimoloġikament marbut mal-belt ta' Évora. Ipoteżi alternattiva hi li l-isem oriġina minn oro, aurum (deheb), peress li r-Rumani kienu jwettqu bosta xogħlijiet estensivi tal-estrazzjoni tad-deheb fil-Portugall; inkella ngħatat dak l-isem għall-ħaddiem tal-avorju peress li ebur (bil-ġenittiv eboris) bil-Latin tfisser avorju. Jaf kienet il-belt kapitali tar-renju ta' Astolpas ukoll.
Żmien ir-Rumani
Ir-Rumani ħakmu r-raħal fis-57 Q.K. u kabbruh f'raħal iffortifikat bis-swar. Għad hemm fdalijiet minn dan il-perjodu fil-belt (is-swar u l-fdalijiet tal-banjijiet Rumani). Ġulju Ċesri sejħilha Liberalitas Julia (ġenerożità ta' Ġuljanu). Il-belt kibret fl-importanza tagħha peress li kienet tinsab f'salib it-toroq ta' diversi rotot importanti. Matul il-vjaġġi tiegħu f'Gaul u fil-Lusitanja, Plinju x-Xiħ żar ir-raħal ukoll u semmih fil-ktieb tiegħu Naturalis Historia bħala Ebora Cerealis, minħabba l-bosta għelieqi tal-qamħ tal-madwar. Dak iż-żmien Évora saret belt rikka. Il-livell għoli tagħha fost il-muniċipalitajiet fil-Hispania Rumana joħroġ fid-dieher b'mod ċar fil-bosta iskrizzjonijiet u fil-bosta muniti. It-tempju monumentali tal-Korinzji fiċ-ċentru tal-belt imur lura għas-seklu 1 W.K. u x'aktarx inbena f'ġieħ l-imperatur Awgustu. Fis-seklu 4 W.K., ir-raħal diġà kellu l-isqof Quintianus.
Waqt l-invażjonijiet barbariċi, Évora sfat taħt it-tmexxija tar-re tal-Viżigoti Leovigild fil-584. Iktar 'il quddiem ir-raħal ingħata l-istatus ogħla ta' belt ta' katidral. Minkejja dan, dak il-perjodu kien wieħed ta' deklin u ma tantx instabu wisq artefatti.
Żmien l-Għarab
Fis-715, il-belt inħakmet mill-Għarab Iberiċi taħt Tariq ibn-Ziyad. Matul it-tmexxija tal-Għarab (715-1165), ir-raħal, li kien parti mit-Taifa ta' Badajoz, bil-mod il-mod reġa' beda jiffjorixxi u żviluppa f'ċentru agrikolu b'fortizza u b'moskea. L-influwenza tal-Għarab għadha tista' tiġi osservata fin-natura tal-belt storika. Matul dak iż-żmien, diversi nies notevoli kienu minn Évora, inkluż Abd al-Majid ibn Abdun Al-Yaburi عبد المجيد بن عبدون اليابري, poeta b'diwan li għadu jeżisti sa llum il-ġurnata.
Rikonkwista
Évora ġiet ikkonkwistata mill-ġdid mill-Għarab permezz ta' attakk sorpriża minn Gerald il-Qalbieni (Geraldo Sem Pavor) f'Settembru 1165. Ir-raħal spiċċa taħt it-tmexxija tar-re Portugiż Afonso I fl-1166. Imbagħad iffjorixxa bħala waħda mill-iżjed bliet dinamiċi fir-Renju tal-Portugall matul il-Medju Evu, speċjalment fis-seklu 15. Il-qorti tal-ewwel u tat-tieni dinastiji kienu jirresjedu hemmhekk għal perjodi twal, u bnew palazzi, monumenti u binjiet reliġjużi. Évora ospitat bosta tiġijiet irjali u fiha ttieħdu bosta deċiżjonijiet importanti.
Żmien Manwelin
Évora għaddiet minn perjodu tad-deheb partikolarment matul id-Dinastija tal-Avis (1385-1580), speċjalment matul ir-renju ta' Manwel I u Ġwanni III, u saret ċentru ewlieni għall-umanitajiet (André de Resende - midfun fil-katidral) u għal artisti bħall-iskultur Nicolau Chanterene, il-pitturi Cristóvão de Figueiredo u Gregório Lopes; il-kompożituri Manuel Cardoso u Duarte Lobo, il-kronista Duarte Galvão, u l-missier tat-teatru Portugiż Gil Vicente.
Évora kellha wkoll parti kbira mill-popolazzjoni tal-iskjavi tal-Portugall. Nicolas Clenard, tutur Fjamming fil-qorti Portugiża, fl-1535 iddikjara li "F'Évora, qisek mort f'belt tal-infern: kull fejn tmur tiltaqa' mas-suwed biss".
Il-belt saret is-sede ta' arċiveskovat fl-1540. L-università ġiet stabbilita mill-Ġiżwiti fl-1559, u mastri Ewropej kbar bħall-umanisti Fjammingi Nicolaus Clenardus (Nicolaas Cleynaerts; 1493-1542), Johannes Vasaeus (Jan Was; 1511-1561) u t-teologu Luis de Molina għaddew l-għarfien tagħhom lill-ġenerazzjonijiet lokali. Fis-seklu 18, il-Ġiżwiti, li kienu firxu l-illuminiżmu intellettwali u reliġjuż mis-seklu 16, tkeċċew mill-Portugall, l-università ngħalqet fl-1759 mill-Markiż ta' Pombal, u Évora qabdet it-triq tan-niżla. L-università reġgħet infetħet biss fl-1973.
Storja reċenti
Il-Battalja ta' Évora ġiet miġġielda fid-29 ta' Lulju 1808 matul il-Gwerra Peniżolari. Forza żgħira ta' 2,500 Portugiż-Spanjol, megħjuna minn milizja raħħala armati b'li kellhom, ippruvat twaqqaf diviżjoni Franċiża-Spanjola kkmandata minn Louis Henri Loison iżda mingħajr suċċess. Immexxija mill-mibgħud Loison, magħruf bħala Maneta jew "ta' id waħda", il-Franċiżi attakkaw il-belt li kienet difiża mis-suldati, mill-milizja u miċ-ċittadini armati. Fl-attakk kontra l-belt, l-attakkanti qatlu lill-ġellieda u liċ-ċittadini li sabu qabel ma serqu r-rikkezzi kollha. L-invażjoni tal-Franċiżi kkawżat saħansitra 8,000 imwiet fost l-għadu, mentri l-Franċiżi ġarrbu 290 imwiet biss.
Fl-1834, Évora kienet is-sit fejn il-forzi tar-Re Miguel I arrendew, u dan immarka t-tmiem tal-Gwerer Liberali. Il-bosta monumenti mibnija mill-artisti ewlenin ta' kull perjodu issa jixhdu l-wirt kulturali, artistiku u storiku rikk ta' Évora. Il-varjetà tal-istili arkitettoniċi (Rumanesk, Gotiku, Manwelin, Rinaxximentali, Barokk), il-palazzi u l-labirint pittoresk tal-pjazez u tat-toroq dojoq taċ-ċentru tal-belt huma kollha parti mill-wirt rikk tal-belt-mużew.
Fl-1909 il-belt ġarrbet ħsarat minħabba terremot.
Sit ta' Wirt Dinji
Iċ-Ċentru Storiku ta' Évora ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1986.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".
Ġeografija
Ġeografija fiżika
Évora (b'altitudni ta' 300 metru) tinsab fl-Alentejo, reġjun kbir ta' pjanuri wesgħin fin-Nofsinhar tal-Portugall, li jmiss fit-Tramuntana max-xmara Tagus u fin-Nofsinhar mar-reġjunt ta' Algarve. Il-belt tinsab 140 kilometru (87 mil) mill-belt kapitali ta' Liżbona, u 80 kilometru (50 mil) minn Badajoz fil-fruntiera Spanjola. Hija l-belt ewlenija tar-reġjun.
Is-sede tal-muniċipalità hija l-belt ta' Évora, magħmula mill-parroċċi ċiviċi ta' Évora (São Mamede, Sé, São Pedro u Santo Antão) fiċ-ċentru storiku u mill-parroċċi urbani ta' Bacelo, Senhora da Saúde, Malagueira u Horta das Figueiras 'il barra mis-swar antiki tal-belt fejn fil-fatt tirresjedi l-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni. Il-kumplament tal-parroċċi ċiviċi fil-muniċipalità huma rurali jew sottourbani u ma jagħmlux parti mill-belt għal skopijiet statistiċi. Iċ-ċentru storiku tal-belt għandu madwar 4,000 binja f'erja ta' 1.05 km2 (0.41 mili kwadri).
Klima
Évora għandha klima Mediterranja bi sjuf sħan u nexfin u bi xtiewi miti u bl-indewwa. Il-pożizzjoni tal-belt fuq ġewwa tan-Nofsinhar tal-Portugall sikwit tagħmilha soġġetta għal nixfiet u għal deżertifikazzjoni. Bħalma huwa tipiku fuq ġewwa tal-Alentejo, Évora spiss tesperjenza temperaturi ta' sħana estrema, fejn intlaħaq saħansitra rekord ta' 46.0 °C (114.8 °F). Madankollu, it-temperatura għolja medja fis-sajf normalment tkun ta' madwar 30 °C (86 °F); ferm inqas sħuna mit-temperatura fuq ġewwa, fl-inħawi b'altitudni iktar baxxa tal-Peniżola Iberika. Dan iseħħ minħabba l-effetti marittimi fuq skala baxxa kkawżati mill-prossimità relattiva tagħha mal-Oċean Atlantiku, li tikkawża wkoll spostament staġonali fit-temperaturi predominanti matul il-perjodi iktar sħan, b'temperaturi ta' billejl iktar miti f'Settembru milli f'Ġunju, kif ukoll f'Ottubru milli f'Mejju. Il-ġlata fix-xitwa hija frekwenti iżda ssoltu ma takkumulax wisq, filwaqt li l-borra niżlet darbtejn biss f'dan l-aħħar deċennju.
Ġeografija umana
Évora hija belt ta' daqs medju u għandha bosta monumenti. Bis-saħħa tal-istorja twila tagħha, il-monumenti u l-binjiet storiċi tagħha huma attrazzjoni prinċipali għall-barranin. Madankollu, hemm ukoll bosta "Festas Populares" fejn jiġu ċċelebrati l-qaddisin, btajjel, "Feiras" (fieri) u avvenimenti kulturali (fosthom preżentazzjonijiet mużikali mxandra fuq it-televiżjoni) li jiġu sponsorjati mill-muniċipalità u minn organizzazzjonijiet oħra.
Is-sindku attwali huwa Carlos Pinto de Sá tal-koalizzjoni tas-CDU. Id-29 ta' Ġunju hija btala muniċipali. Il-muniċipalità tikkonsisti mit-12-il parroċċa ċivika li ġejjin:
Bacelo e Senhora da Saúde;
Canaviais;
Évora (São Mamede, Sé, São Pedro u Santo Antão);
Malagueira e Horta das Figueiras;
Nossa Senhora da Graça do Divor;
Nossa Senhora da Tourega e Nossa Senhora de Guadalupe;
Nossa Senhora de Machede;
São Bento do Mato;
São Manços e São Vicente do Pigeiro;
São Miguel de Machede;
São Sebastião da Giesteira e Nossa Senhora da Boa Fé;
Torre de Coelheiros.
Ġemellaġġ
Évora hija ġemellata ma':
Angra do Heroísmo, il-Portugall, mill-1986;
Chartres, Franza, mill-2003;
Qazvin, Iran, mill-2016;
Il-Gżira ta' Mozambique, il-Mozambique, mill-1997;
Suzdal, ir-Russja, mill-1986.
Ekonomija
Évora hija l-belt ewlenija tar-reġjun ta' Alentejo u taqdi rwol importanti bħala ċentru agrikolu u tas-servizzi. Tospita diversi istituzzjonijiet ta' importanza kbira għar-reġjun, bħall-Università statali ta' Évora u l-isptar distrettwali.
Fl-2015, Embraer bnew żewġ fabbriki għall-produzzjoni tal-partijiet tal-inġenji tal-ajru flimkien ma' Ċentru Ewropew tal-Inġinerija. Fl-2022, dawn il-fabbriki nbigħu lill-kumpanija ajruspazjali Aernnova, entità korporattiva marbuta ma' Siemens Gamesa.
Minħabba l-importanza storika u kulturali estensiva tagħha, Évora, kif ukoll l-inħawi tal-madwar tal-belt, fis-snin 10 tas-seklu 21 esperjenzaw żieda kbira fis-settur tat-turiżmu internazzjonali, li wasslet għall-kostruzzjoni ta' bosta lukandi, B&Bs u stili oħra ta' akkomodazzjoni. Fost l-iżjed attrazzjonijiet popolari tal-belt insibu t-Tempju Ruman ta' Évora, il-Kappella tal-Għadam, il-Katidral ta' Évora, il-Mużew ta' Évora, u ċ-ċentru storiku tal-belt.
Trasport
Wieħed jista' jasal Évora bil-karozza tal-linja jew bil-ferrovija. L-istazzjon ferrovjarju tal-belt huwa l-venda tal-Linha de Évora; mill-2023 bdiet tinbena estensjoni sa Elvas, in-Nova Linha de Évora. Din il-linja ferrovjarja elettrifikata b'binarju uniku hija maħsuba l-iktar għat-traffiku tal-merkanzija, iżda se tintuża wkoll minn xi ferroviji tal-passiġġieri, b'veloċitajiet sa 250 km/h (155 mph).
Hemm mitjar żgħir, l-Ajruport Muniċipali ta' Évora, li attwalment ma għandux servizz tal-linji tal-ajru kummerċjali. L-eqreb ajruporti ewlenin huma dawk ta' Beja, Liżbona, Faro u Badajoz.
Arkitettura
Preistorika
Anta Grande do Zambujeiro, madwar 10 km (6.2 mili) minn Évora qrib Valverde: l-ikbar dolmen fir-reġjun.
Cromeleque dos Almendres, 15-il kilometru (9.3 mili) minn Évora: monument megalitiku ta' interess arkeoastronomiku.
Ċivika
Fil-qalba tal-belt ta' Évora nsibu l-pjazza storika ta' Praça do Geraldo, fejn ir-Re Duarte bena l-Palazz ta' Estaus. F'nofs il-pjazza hemm il-funtana ta' Henriquina, li tmur lura għall-1570, li tinkludi tmien ġettijiet tal-ilma li jissimbolizzaw it-tmien toroq li jwasslu sal-pjazza. Fin-naħa tat-Tramuntana tal-pjazza hemm il-Knisja ta' San Indrija (bil-Portugiż: Igreja de Santo Antão) li nbniet minn Manuel Pires fis-seklu 16. Din hija knisja pjuttost kbira bi tliet navati, inkluż antependju siewi tal-artal mis-seklu 13 b'bassoriljiev. Fl-1483, Fernando II, id-Duka ta' Braganza ġie ġġustizzjat fil-pjazza, fil-preżenza ta' ħuh tar-rispett, ir-Re Ġwanni II. Fl-istess pjazza kien hemm eluf ta' autos-da-fé matul l-Inkwiżizzjoni; bi 22,000 kundanna fi żmien 200 sena.
Il-Funtana ta' Portas de Moura (bil-Portugiż: Chafariz das Portas de Moura/Fonte da Porta de Moura), funtana Rinaxximentali (li tinsab fil-Largo das Portas de Moura) li nbniet fl-1556, b'disinn oriġinali li jinkludi globu mdawwar bl-ilma (b'referenza għall-Epoka tal-Iskoperti).
Il-Kulleġġ tal-Ispirtu s-Santu tal-Ordni ta' Kristu (bil-Portugiż: Colégio do Espírito Santo/Colégio da Companhia de Jesus/Universidade de Évora), illum il-ġurnata nukleu tal-Università ta' Évora; il-kostruzzjoni tal-eks kulleġġ tal-Ġiżwiti ġiet ordnata mill-Kardinal-Re Henrique fl-1559, u jinkludi elementi tal-Manjeriżmu tas-seklu 16, flimkien mal-binjiet akkademiċi li nbnew bejn is-sekli 17 u 18 (inkluż il-kjostru).
Il-Palazz Irjali ta' Évora: fdalijiet ta' palazz li kien inbena mir-Re Manwel I bi stil Gotiku-Rinaxximentali. Skont xi kronisti, f'dan il-palazz, fl-1487, Vasco da Gama ngħata l-kmand tal-iskwadra li mexxa fil-vjaġġ marittimu tiegħu lejn l-Indja.
Il-Palazz tal-Kontijiet ta' Basto (bil-Portugiż: Palácio dos Condes de Basto / Paço de São Miguel da Freiria / Palácio do Pátio de São Miguel), kastell Għarbi primittiv u iktar 'il quddiem residenza tar-rejiet dinastiċi Afonsini. L-arkitettura esterna tiegħu fiha karatteristiċi tal-istil Gotiku, Manwelin, Mudéjar u Rinaxximentali.
Il-Palazz tad-Duki ta' Cadaval (bil-Portugiż: Paço dos Duques de Cadaval/Palácio dos Duques de Cadaval), palazz tas-seklu 17, li nbena mill-fdalijiet ta' kastell antik (li kien ingħata n-nar fl-1384), u li iktar 'il quddiem intuża bħala residenza għall-gvernaturi u għar-rejiet. Il-palazz jinkludi elementi arkitettoniċi Manwelini-Għarab (inkluż it-Torri tal-Ħames Tarki), u fl-ewwel sular tiegħu jospita kollezzjoni ta' manuskritti, ritratti tal-familja rjali, u arti reliġjuża mis-seklu 16.
L-Akkwedott ta' Prata (bil-Portugiż: Aqueduto da Água de Prata), iddisinjat mill-arkitett militari Francisco de Arruda (li qabel kien iddisinja t-Torri ta' Belém), inbena matul ir-renju tar-Re João III bejn l-1531 u l-1537, bl-arkati enormi tiegħu tul disa' kilometri (sitt mili), biex jipprovdi l-ilma min-naħa ta' ġewwa tal-Portugall lejn Évora. Oriġinarjament, l-akkwedott kien jintemm fil-Praça do Giraldo, u kien jaqsam il-belt fi tnejn, bil-kostruzzjoni ta' djar, ħwienet u kafetteriji bejn l-arkati (bħal fl-inħawi ta' Rua da Cano, Travessa das Nunes u Rua do Salvador). Segment mis-swar Rumani u l-pedamenti tal-binjiet tal-qedem huma ppreservati tul it-Travessa Alcárcova de Cima, triq dejqa fiċ-ċentru storiku. Din l-istruttura ssemmiet fil-poeżija epika Os Lusíadas ta' Luís de Camões.
It-Tempju Ruman ta' Évora (bil-Portugiż: Templo romano de Évora), li kemm-il darba jissejjaħ bħala t-Tempju ta' Diana, kien tempju tas-seklu 1 W.K. (f'xi referenzi tas-seklu 2 jew 3), iddedikat lis-setta tal-Imperatur Awgustu, li kien inkorporat fil-binja Medjevali, u għaldaqstant ħelisha mill-qerda. Dan it-tempju huwa l-iżjed attrazzjoni famuża ta' Évora u nbena b'7.68 metri (25.20 pied) ta' kolonni Korinzji u 14-il kolonna tal-granit, u b'bażi, b'kapitelli u b'arċitravi tal-irħam skavati minn Estremoz.
Reliġjuża
Il-Katidral ta' Évora (bil-Portugiż: Catedral de Évora): inbena l-iktar bejn l-1280 u l-1340, u huwa wieħed mill-iżjed monumenti Gotiċi importanti tal-Portugall. Il-katidral għandu portal prinċipali notevoli bi statwi tal-Appostli (għall-ħabta tal-1335) u navata u kjostru mill-isbaħ. Kappella partikolari tat-transett għandha stil Manwelin u l-kappella prinċipali straordinarja hija Barokka. L-orgni u s-sedji tal-kor huma Rinaxximentali (għall-ħabta tal-1566).
Il-Kappella ta' São Brás (bil-Portugiż: Capela de São Brás): inbniet għall-ħabta tal-1480, u hija eżempju tajjeb tal-istil Mudéjar-Gotiku b'riffieda ċilindriċi. Hija miftuħa biss għat-talb.
Il-Knisja ta' San Franġisk (Igreja de São Francisco): inbniet bejn it-tmiem tas-seklu 15 u l-bidu tas-seklu 16 bi stil Gotiku-Manwelin imħallat. In-navata wiesgħa hija kapulavur tal-arkitettura Gotika aħħarija. Fiha bosta kappelli mżejna bi stil Barokk, inkluż il-Kappella tal-Għadam (bil-Portugiż: Capela dos Ossos), miksija kompletament b'għadam uman.
Il-Kunvent u l-Knisja ta' Lóios: inbniet fis-seklu 15, fihom għadd ta' oqbra; il-knisja u l-kjostru għandhom stil Gotiku, b'binja Manwelina b'portal mill-isbaħ. Il-knisja minn ġewwa hija miksija bl-azulejos (madum taċ-ċeramika) mis-seklu 18. Fl-1965 ġiet ikkonvertita f'pousada (lukanda tradizzjonali Portugiża) lussuża.
Nies notevoli
Storiċi
Abd al-Majid ibn Abdun (għall-ħabta tal-1050-1135 f'Évora) kien poeta minn Al-Andalus;
Marija tal-Portugall (1342-1375) kienet prinċipessa Portugiża (infanta), l-ewwel bint tar-Re Pietru I;
Garcia de Resende (1470-1536) kien poeta u editur Portugiż. Huwa serva lir-Re Ġwanni II bħala ajjutant u segretarju privat;
Miguel da Silva (għall-ħabta tal-1480-1556) kien nobbli Portugiż, maħtur tar-Re Manwel I bħala l-ambaxxatur għal Ruma fl-1514;
André de Resende (1498-1573) kien patri Dumnikan, missier l-arkeoloġija fil-Portugall;
Cristóvão da Gama (għall-ħabta tal-1516-1542) kien kmandant militari Portugiż li mexxa armata Portugiża ta' 400 muskettiera fi kruċjata fl-Etjopja u fis-Somalja;
Gaspar da Cruz (għall-ħabta tal-1520-1570) a Portuguese Dominican friar who traveled to Asia and wrote one of the first detailed European accounts about China;
João Manuel, Prinċep tal-Portugall (1537-1554) kien prinċep Portugiż (infante), it-tmien iben tar-Re Ġwanni III;
Luís Mendes de Vasconcellos (għall-ħabta tal-1542–1623) kien nobbli Portugiż, il-Gvernatur kolonjali tal-Angola u l-55 Gran Mastru tal-Ordni ta' San Ġwann;
Pedro Fernandes de Queirós (1565-1614) kien navigatur Portugiż għas-servizz ta' Spanja, magħruf għall-vjaġġi Spanjoli ta' skoperta fl-Oċean Paċifiku;
João dos Santos (Évora – Goa 1622) kien missjunarju Dumnikan fl-Indja u fl-Afrika;
Estevão Brioso de Figueiredo (1630-1689) kien prelat Kattoliku Ruman, li kien l-Isqof ta' Funchal (1683-1689) u l-ewwel Isqof ta' Olinda (1676-1683);
José Ribeiro da Fonseca (1690-1752) kien Franġiskan Portugiż li sar l-Isqof ta' Porto;
Joaquim Heliodoro da Cunha Rivara (1809-1879) kien tabib, professur, intellettwali u politiku Portugiż.
Reċenti
Celestino David (1880-1952), kittieb Portugiż, ċittadin onorarju ta' Évora;
Túlio Espanca (1913-1993), storiku Portugiż li kkontribwixxa b'mod sinifikanti għall-istorja kulturali u artistika ta' Évora u tal-Alentejo;
José Augusto Alegria (1917-2004), mużikologu Portugiż;
António Marcos Galopim de Carvalho (1931), professur, xjenzat u kittieb Portugiż;
José Cutileiro (1934), diplomatiku u kittieb Portugiż;
Vitorino Salomé Vieira (1942), kantant u kantawtur Portugiż, b'mużika li żżewweġ il-mużika tradizzjonali tal-Alentejo mal-kanzunetta popolari urbana;
António Livramento (1943-1999), plejer u kowċ Portugiż tar-roller hockey rinomat mad-dinja kollha;
Joaquim Palminha Silva (1945-2015), ġurnalist u storiku Portugiż;
Vítor Norte (1951), attur u doppjatur Portugiż;
Carlos Francisco Carvalho Falé (1952), eks plejer tal-futbol Portugiż, li lagħab 271 partita għal-Lusitano de Évora;
Hernâni Neves (1963), magħruf bħala Hernâni, huwa eks plejer tal-futbol u tal-futbol ta' fuq il-bajja Portugiż;
Maria Leal da Costa (1964), skultriċi Portugiża, li qed tiżviluppa l-park skulturali tal-Alentejo;
João Magueijo (1967), kożmologu u professur Portugiż fil-Fiżika Teorika fil-Kulleġġ Imperjali ta' Londra;
Orlanda Velez Isidro (1972), soprana klassika Portugiża mħarrġa għall-coloratura; li tippreferi l-ġeneru tar-repertorju Rinaxximentali u Barokk;
Inês Zuber (1980), politiku Portugiż, kien Membru Parlamentari Ewropew mill-2012 sal-2016 għall-Partit Komunista Portugiż;
Carla Matadinho (1982), mudella Portugiża;
Pedro Rebocho (1995), plejer tal-futbol.
Gallerija
Referenzi
Bliet tal-Portugall
Siti ta' Wirt Dinji |
30151 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Gran%20Mastri%20tal-Ordni%20ta%27%20San%20%C4%A0wann | Gran Mastri tal-Ordni ta' San Ġwann | Lista tal-Gran Mastri tal-Ordni ta' San Ġwann, tiġbor fiha l-kontinwazzjoni tagħha bħala l-Ordni Militari Sovrana ta’ Malta wara l-1798. Din tinkudi koll "anti-gran mastri" u logutenenti jew stewards mhux rikonoxxuti waqt vakanzi.
Fil-listi tal-kapijiet tal-Ordni, it-titlu "Gran Mastru" spiss jiġi applikat retrospettivament għall-kapijiet tal-bidu tal-Ordni. Il-kapijiet medjevali tal-Ordni użaw it-titlu ta' custos (Gwardjan) tal-isptar. It-titolu magister jintuża fuq muniti maħduma f'Rodi, minn Foulques de Villaret 'l quddiem. L-ewwel li uża t-titlu Grandis Magister (Gran Mastru) kien Jean de Lastic li saltan 1437–1454). Aktar tard il-Gran Mastri f’Rodi użaw it-titlu Magnus Magister (Gran Mastru).
Fl-1607 l-Imperatur Ruman Imqaddes Rudolf II ħoloq lill-Gran Mastru Prinċep tal-Imperu Ruman Qaddis (bil-Ġermaniż: Reichsfürst ). Din l-għotja ġiet imġedda mill-Imperatur Ruman Imqaddes Ferdinandu II fis-16 ta’ Lulju 1620. Fl-20 ta’ Marzu 1607, il-Papa Pawlu V ta lill-Gran Mastru l-istil l-Eminenza Tiegħu u preċedenza fil-Qorti ta’ Ruma immedjatament wara dik tal- kardinali.
Fl-1880 it-titlu ta' Fürst (Prinċep) ġie rikonoxxut fl-Awstrija mill- Imperatur Franz Joseph I.
Fit-2 ta’ Frar 1929, it-titlu ta' Prinċep u l-istil ta' Altezza Eminentissima (Altezza l-aktar Eminenti) ġew rikonoxxuti fl-Italja mir-Re Victor Emmanuel III.
L-istil użat bħalissa mill-Gran Mastru huwa:
Ingliż: Most Eminent Highness,
Taljan: Altezza Eminentissima,
Franċiż: Altesse Eminentissime,
Ġermaniż: Hoheit und Eminenz,
Spanjol: Alteza Eminentísima.
Lista tal-Gran Mastri tal-Ordni ta' San Ġwann
Listi numerati tal-kapijiet tal-Ordni ġew ippubblikati fil-bidu tas-seklu 17, b'edizzjonijiet aġġornati dehru matul is-seklu 18. In-numerazzjoni tal-Mastri u l-Gran Mastri ppubblikati fl-Istatuti tal-Ordni tal-1719 telenka lill-Beatu Gerard bħala fundatur mingħajr numru, lil Raymond du Puy bħala l-ewwel Mastru, u lil Ramón Perellós (inkarigat mill-1719) bħala t-63 Gran Mastru. In-numerazzjoni użata bħalissa mill-Ordni Militari Sovran ta’ Malta telenka lill-Beatu Gerard bħala l-ewwel Mastru, Raymond du Puy bħala t-tieni Mastru, Ramón Perellós y Rocafull bħala l-64 Gran Mastru, u lil Giacomo Dalla Torre del Tempio di Sanguinetto bħala t-80 Gran Mastru.
Kavallieri Ospitalleri (Renju ta' Ġerusalemm)
Kavallieri ta' Rodi
Kavallieri ta’ Malta
Ordni Militari Sovrana ta' Malta
Referenzi
Ħoloq esterni
Lista tas-sit uffiċjali tal-Gran Mastri
Deskrizzjoni tas-sit uffiċjali tal-Logotenent tal-Gran Mastru
Ordni ta' San Ġwann
Ordni Militari Sovran ta' Malta |
30153 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Art%20tal-In%C4%8Bens | Art tal-Inċens | L-Art tal-Inċens hija żona fl-Oman tul ir-Rotta jew it-Triq tal-Inċens. Iż-żona tinkludi s-siġar tal-inċens fil-Park ta' Wadi Dawkah, is-sit arkeoloġiku ta' Sumhuram f'Khor Rori, il-fdalijiet ta' oażi tal-karovani fis-sit arkeoloġiku ta' Shishr (jew Ubar) u s-sit arkeoloġiku ta' Al-Balid, li kienu kruċjali għall-kummerċ Medjevali tal-inċens.
Iż-żona b'erba' siti tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fis-sena 2000 bħala r-Rotta jew it-Triq tal-Inċens u fl-2005 l-isem tas-sit inbidel għal l-Art tal-Inċens.
Sit ta' Wirt Dinji
L-Art tal-Inċens ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fis-sena 2000.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".
Gallerija
Referenzi
Siti ta' Wirt Dinji
Oman
Siti arkeoloġiċi |
30154 | https://mt.wikipedia.org/wiki/Sit%20arkeolo%C4%A1iku%20ta%27%20Al-Balid | Sit arkeoloġiku ta' Al-Balid | Is-Sit Arkeoloġiku ta' Al-Balid huwa park arkeoloġiku li jinsab f'Al Balīd (bl-Għarbi: البليد), Salalah, Dhofar, l-Oman. Huwa wieħed mill-erba' komponenti tal-Art tal-Inċens li sar Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fis-sena 2000.
Il-fdalijiet fil-park jagħmlu parti mill-belt tal-qedem ta' Z̧afār (bl-Għarbi: ظفار) li tkopri wkoll l-inħawi biswit Ar Rubāţ (bl-Għarbi: الرباط). Z̧afār, li ngħatat isimha mill-Governorat ta' Dhofar, kienet belt portwali importanti għall-kummerċ tal-inċens fil-Medju Evu, wara d-deklin tal-port fil-qrib ta' Khor Rori. L-isem Ruman għall-belt kien il-Metropoli ta' Saffara u kienet magħrufa primarjament għall-kollokazzjoni tagħha, flimkien ma' Ubar, fuq il-mapep imfassla minn Tolomew, l-astronomu u ġeografu minn Lixandra, l-Eġittu.
Il-belt żaruha bosta vjaġġaturi famużi, fosthom Marco Polo, Ibn Battuta, Ibn al-Mujawir u Zheng He. Il-belt qabdet tmajna fis-sekli 16 u 17 minħabba diversi raġunijiet, fosthom l-għeluq tal-laguna ta' Khawr al Balīd u l-invażjonijiet tal-Portugiżi, tat-Torok u tal-Mamluk.
Is-sit reġa' ġie skopert fl-1992 minn tim immexxi minn Nicholas Clapp u l-arkeologu Juris Zarins tal-Università Statali tal-Lbiċ ta' Missouri.
Il-park jinkludi wkoll il-Mużew tal-Art tal-Inċens.
Sit ta' Wirt Dinji
L-Art tal-Inċens ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fis-sena 2000.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".
Referenzi
Siti ta' Wirt Dinji
Siti arkeoloġiċi
Oman |