Datasets:

rafalposwiata

/

plsc

like 1

COVID-19 – czas na wnioski. Istniejące budynki a możliwość izolowania ludzi

Celem artykuł jest zwrócenie uwagi decydentom, że istniejące w Polsce budynki nie są przystosowane do izolowania od siebie ludzi, zalecanego w stanie epidemii COVID-19. Dotyczy to nie tylko budynków, w których się mieszka czy pracuje, ale i obiektów służby zdrowia.

MAZOWSZE Studia Regionalne

Prawny model ochrony pracy na własny rachunek – wprowadzenie do dyskusji

Celem opracowania jest wprowadzenie czytelnika w problematykę prawnej ochrony pracy na własny rachunek w Polsce, która była przedmiotem IV Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej z cyklu „Nietypowe stosunki zatrudnienia”, zorganizowanej w Łodzi w dniach 8–9 grudnia 2021 r. przez Centrum Nietypowych Stosunków Zatrudnienia WPiA UŁ. Wydarzenie to stanowiło element promocji grantu naukowego realizowanego pod kierunkiem prof. UŁ Tomasza Duraja w ramach międzynarodowego projektu finansowanego ze środków NCN pt. „W poszukiwaniu prawnego modelu samozatrudnienia w Polsce. Analiza prawnoporównawcza”. Autor prezentuje własne refleksje de lege lata i de lege ferenda na temat optymalnego modelu prawnej ochrony pracy na własny rachunek w naszym kraju.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Europejska autonomiczna definicja pracownika i jej implikacje dla osób samozatrudnionych w sferze indywidualnego i zbiorowego prawa pracy

Obecnie nie istnieje jednoznaczna definicja obowiązująca w całej Europie, która wprowadzałaby wyraźne rozróżnienie między osobami rzeczywiście samozatrudnionymi, które pracują niezależnie od kontrahenta, a osobami fałszywie samozatrudnionymi. W zaleceniu Międzynarodowej Organizacji Pracy z 2006 r. przyjęto szerokie podejście do pojęcia „stosunek pracy”, aby umożliwić podjęcie działań przeciwko fałszywemu samozatrudnieniu. Przy określaniu, czy istnieje stosunek pracy, należy przede wszystkim skupić się na faktach dotyczących działalności i wynagrodzenia pracownika niezależnie od tego, jak stosunek ten jest scharakteryzowany w umowie. Unijna tzw. autonomiczna definicja pracownika, ustalona przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zawiera trzy zasadnicze kryteria mające na celu ustalenie istnienia stosunku pracy, tj.: czy osoba wykonująca pracę działa pod kierownictwem, jaki jest charakter pracy (np. czy jest ona rzeczywista, efektywna i regularna) oraz czy za pracę otrzymuje się wynagrodzenie. Wydawane w ostatnim czasie przez TSUE wyroki prowadzą do wniosku, że taka definicja powinna być stosowana we wszystkich krajach członkowskich, aby zagwarantować skuteczność działania dyrektyw z zakresu prawa pracy. Ten kierunek interpretacji wzmacnia dodatkowo odwołanie się do autonomicznej definicji pracownika w dyrektywie 2019/1152 w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej. Celem opracowania jest refleksja nad tym, czy stosowanie tej definicji oznaczałoby objęcie uprawnieniami z zakresu indywidualnego i zbiorowego prawa pracy także osób pozornie samozatrudnionych.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Praca czy usługa na własny rachunek?

Autor analizuje problem charakteru zatrudnienia przedsiębiorców wykonujących zarejestrowaną działalność gospodarczą. Z punktu widzenia rodzajów zatrudnienia przewidzianych w prawie polskim wykonywanie działalności gospodarczej na własny rachunek przez przedsiębiorców należy kwalifikować jako zatrudnienie o charakterze cywilnoprawnym, ponieważ przedmiotem takiej działalności mogą być wyłącznie usługi, a nie praca podporządkowana. Przedsiębiorca nie może zawierać umów o pracę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Usługi wykonywane w ramach działalności gospodarczej mogą natomiast być kwalifikowane jako praca na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej, która w art. 24 stanowi, że praca znajduje się pod ochroną państwa. Przepis ten posługuje się pojęciem pracy w znaczeniu szerokim. Oznacza to, że pewne konstytucyjne standardy ochrony pracy mogą, a nawet powinny, być stosowane względem przedsiębiorców, co jednak nie może prowadzić do zrównania ich statusu ze statusem pracowniczym.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Samozatrudniony – jeszcze przedsiębiorca czy już pracownik? O dylematach konfliktu wolności gospodarczej i ochrony pracownika

Samozatrudniony nie jest i nie może zostać pracownikiem. Identyczne zastrzeżenie dotyczy pracownika, który postanowił lub został zmuszony do prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej na własny rachunek. Z tego względu, zdaniem autorów opracowania, pomysł przekraczania granicy między prawem gospodarczym a prawem pracy w obecnym stanie prawnym nie może zostać zrealizowany.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Pracowniczy model samozatrudnienia

Autor rozważa zasadność konstruowania nowej koncepcji zatrudnienia osób fizycznych wykonujących pracę na własny rachunek – samozatrudnionych. Opiera się na wprowadzonych do systemu prawa pracy regulacjach specyficznego statusu osób wykonujących tego typu pracę w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Analizuje podstawy i kryteria stosowane przez judykaturę Trybunału Sprawiedliwości UE. Skupia się na konkretnej i rzeczywistej jednoosobowej działalności gospodarczej samozatrudnionego, polegającej na odpłatnym świadczeniu usług na rzecz i pod kierownictwem innej osoby albo innego podmiotu. Dochodzi do wniosku, że nie ma potrzeby konstruowania złożonych, odrębnych koncepcji prawnych, w jakich mogłyby występować w charakterze „pracowników” osoby samozatrudnione

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Refleksje na temat koncepcji prawnej regulacji pracy na własny rachunek w projektach Kodeksu Pracy

W opracowaniu omówiono projekty Kodeksu pracy w zakresie form zabezpieczenia prawnego samozatrudnionych. W latach 2006 i 2018 powstały dwa projekty Kodeksu pracy, których twórcy starali się jak najlepiej zadbać o prawnie uzasadnione interesy osób zatrudnionych na własny rachunek. Pierwsza z komisji, która pracowała w latach 2002–2006, co do zasady akceptowała nietypowe formy zatrudnienia na rynku pracy. Całkiem inne spojrzenie prezentowała w tym zakresie komisja z lat 2016–2018, która postrzegała zatrudnienie poza stosunkiem pracy jako sposób obejścia przepisów prawa pracy, przejaw swego rodzaju patologii na rynku pracy. Ostatecznie jednak przedstawione przez obie Komisje formy zabezpieczenia samozatrudnionych są w istocie bardzo podobne.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Status prawny osób zatrudnionych za pośrednictwem platform internetowych – w poszukiwaniu modelu ochrony

Pandemia COVID-19 uwypukliła liczne problemy dotyczące ochrony prawnej osób zatrudnionych za pośrednictwem platform internetowych, wynikające m.in. z formalnego kwalifikowania tych osób przez platformy jako samozatrudnionych. Brak stabilności zatrudnienia, gwarancji w zakresie wynagrodzenia, ochrony socjalnej czy chociażby bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, wywołały falę protestów w wielu krajach Unii Europejskiej i zaowocowały bogatym orzecznictwem dotyczącym kryteriów ustalania statusu prawnego osób zatrudnionych za pośrednictwem platform internetowych. Skłoniło to również ustawodawcę unijnego do podjęcia próby poprawy warunków pracy tej grupy zatrudnionych, czego wyrazem jest opublikowany w grudniu 2021 r. projekt dyrektywy unijnej w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie dylematów prawnych związanych z ustalaniem statusu prawnego osób świadczących pracę za pośrednictwem platform internetowych na tle orzecznictwa wybranych państw europejskich oraz proponowanych przez Komisję Europejską rozwiązań. Krytyczna ocena proponowanych regulacji prowadzi do refleksji na temat właściwego modelu ochrony tych osób, wykraczającego poza dychotomiczny podział na zatrudnienie pracownicze i niepracownicze.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Możliwe kierunki regulacji ochrony pracy samozatrudnionych ekonomicznie zależnych

Konieczność objęcia samozatrudnionych ekonomicznie zależnych, tj. grupy osób świadczących pracę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, na podstawie umów nieprowadzących do nawiązania stosunku pracy, a jednak w warunkach zbliżonych do pracowników, regulacjami w zakresie ochrony pracy nie powinna budzić wątpliwości, zwłaszcza w kontekście art. 24 Konstytucji RP. Celem artykułu jest zwięzłe zaprezentowanie możliwych kierunków regulacji przedmiotowej problematyki, w szczególności z perspektywy systemowej, oraz przedstawienie podejścia, zdaniem autorki, optymalnego. Występujące w tym zakresie propozycje obejmują różne koncepcje objęcia ochroną samozatrudnionych ekonomicznie zależnych, począwszy od utrzymania status quo, aż do włączenia samozatrudnienia ekonomicznie zależnego w zakres stosunku pracy. Żadna z tych skrajnych koncepcji nie wydaje się jednak właściwa i konieczne jest poszukiwanie złotego środka. Za najbardziej pożądane można uznać wyodrębnienie przedmiotowego samozatrudnienia jako osobnej kategorii prawnej, w powiązaniu z przyznaniem członkom tej grupy określonych praw. Przyjęcie takiego kierunku pozwoli na delimitację samozatrudnienia ekonomicznie zależnego od stosunku pracy oraz zapewnienie wymaganej ochrony podmiotom świadczącym pracę w tej formie, dostosowanej do jej specyfiki.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Praca na własny rachunek a ochrona w zakresie BHP

W artykule podjęto tematykę pracy na własny rachunek (samozatrudnienia) w kontekście obowiązujących w Polsce gwarancji z zakresu bhp. Autorka analizuje aktualne regulacje Kodeksu pracy w tym zakresie z perspektywy samozatrudnionych oraz wskazuje niedoskonałości przepisów. Formułuje także postulaty de lege ferenda, podejmując próbę zaproponowania modelowego ujęcia prawa do bhp dla samozatrudnionych zależnych. Dostrzega zasadność różnicowania prawa do bhp samozatrudnionych oraz pracowników w zakresie świadczeń indywidualnych.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Praca na własny rachunek a ochrona przed mobbingiem i dyskryminacją

Na przestrzeni ostatnich lat zatrudnienie niepracownicze zyskuje coraz większą popularność. Szczególnie osoby młode (wchodzące na rynek pracy) zatrudnianie są na podstawie umów cywilnoprawnych. Podobnym zjawiskiem jest aktywność zarobkowa w ramach tzw. samozatrudnienia w warunkach zależności ekonomicznej od swojego kontrahenta. Świadomość upowszechniania niepracowniczych form zatrudnienia skłoniła autorów do podjęcia rozważań nad możliwymi formami ochrony przed mobbingiem i dyskryminacją w przypadku pracy na własny rachunek. Oba te zjawiska (mobbing i dyskryminacja) generalnie kojarzone są z relacjami zachodzącymi na linii pracodawca–pracownik. Sam fakt innego rodzaju zatrudnienia nie wyłącza jednak ryzyka mobbingu lub dyskryminacji. W takich okolicznościach badanie możliwych form ochrony jest niemal naturalne. Autorzy przeprowadzili analizę obowiązujących regulacji prawnych w poszukiwaniu dostępnych rozwiązań, które mogą stanowić skuteczną ochronę pracujących na własny rachunek.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Praca na własny rachunek a ochrona w zakresie zbiorowego prawa pracy

W wyniku nowelizacji ustawy o związkach zawodowych, która weszła w życie 1 stycznia 2019 r., osoby świadczące pracę na własny rachunek spełniające kryteria wskazane w art. 11 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych zostały wyposażone w szersze prawo koalicji oraz – w ślad za tym – w inne prawa w zakresie zbiorowego prawa pracy. Jest to nowa sytuacja prawna, gdyż w uprzednim stanie prawnym osoby te były pozbawione uprawnień w zakresie zbiorowego prawa pracy. Celem niniejszego artykułu jest analiza zakresu ochrony praw i interesów osób świadczących pracę na własny rachunek na trzech płaszczyznach: 1) prawa zrzeszania się w związkach zawodowych, 2) obejmowania tych osób układami zbiorowymi pracy, 3) sporów zbiorowych. Podjęta zostanie również próba oceny, na ile zaoferowany tym osobom model zbiorowej ochrony ich interesów jest adekwatny do ich potrzeb i specyfiki świadczenia przez nie pracy. 1 Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 854), dalej: u.z.z.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Prawnokarna ochrona pracownika na podstawie przepisów art. 220 Kodeksu Karnego

Artykuł przedstawia aktualny stan ochrony przewidzianej (zapewnianej) w Kodeksie karnym pracownikom w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowisko judykatury (na czele z Sądem Najwyższym) w tym przedmiocie oraz koncentruje się na pojęciu „pracownika”, warunkującym odpowiedzialność sprawcy przestępstwa na podstawie przepisów art. 220 k.k. W podsumowaniu autor przypomina, że prawo karne materialne jest prawem tzw. zamkniętym i jakiekolwiek „interpretacje rozszerzające” – w tym przede wszystkich wobec podejrzanych lub oskarżonych w procesach karnych – są w sposób oczywisty niedopuszczalne. Dotyczy to także kwalifikacji prawnej czynu (tutaj w tzw. typach podstawowych przestępstw z art. 160 i 220 k.k., penalizowanych jednak identycznie, tj. karą pozbawienia wolności do lat trzech).

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Praca na własny rachunek a wykonywanie działalności na terenie innych państw członkowskich Unii Europejskiej

Celem opracowania jest analiza form przejściowego wykonywania działalności na terytorium innego państwa członkowskiego. W pierwszej kolejności autor analizuje założenia prawa w przedmiocie czasowego wykonywania działalności w innym państwie („samooddelegowania”). Następnie omawia założenia prawa wykonywania działalności w dwóch lub kilku państwach członkowskich. W swoich rozważaniach koncentruje się na analizie dogmatycznoprawnej przepisów Unii Europejskiej dotyczących zasad koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, przywołując przy tym również orzecznictwo sądów polskich.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Aktualne problemy z zakresu ubezpieczenia chorobowego osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą

Ocena granic swobody deklarowania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą stale budzi wątpliwości natury prawnej. Organ ubezpieczeń społecznych kwestionuje, nierzadko z powodzeniem, prawidłowość i rzetelność zadeklarowanej kwoty, nawet jeśli prowadzący pozarolniczą działalność deklaruje podstawę w granicach przewidzianych ustawą. Działanie organu rentowego powoduje obniżenie wysokości podstawy wymiaru składek, a w efekcie wpływa na wysokość świadczeń. Wątpliwości w zakresie oceny możliwości kwestionowania zadeklarowanej podstawy wymiaru składek krążą wokół oceny, czy w tym zakresie mamy do czynienia z luką prawną w prawie ubezpieczeń społecznych czy z kompleksową regulacją autonomicznego prawa ubezpieczeń społecznych. W kontekście analizowanego zagadnienia najistotniejsze jest ustalenie relacji pomiędzy prawem ubezpieczeń społecznych a prawem cywilnym oraz wskazanie podstaw wyodrębnienia prawa ubezpieczeń społecznych jako autonomicznej gałęzi prawa.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Czy Polski Ład zwiastuje koniec niekontrolowanego rozwoju samozatrudnienia?

1 stycznia 2022 r. weszły w życie przepisy tzw. Polskiego Ładu, czyli największej reformy systemu podatkowego ostatnich lat. Początkowo wydawało się, że nowe przepisy są ukierunkowane na walkę z niekontrolowanym rozwojem samozatrudnienia, które stało się popularną, a zarazem często nadużywaną formą wykonywania pracy zarobkowej w Polsce. Głównym zadaniem opracowania będzie odpowiedź na pytanie, czy nowo wprowadzone regulacje mogą okazać się skutecznym środkiem zapobiegającym fikcyjnemu samozatrudnieniu, czy też wprost przeciwnie, będą promować samozatrudnienie wśród uczestników rynku pracy.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Samozatrudniony w unijnym systemie VAT: przedsiębiorca czy pracownik?

Celem opracowania jest wskazanie, na podstawie analizy unijnych przepisów dotyczących zakresu podmiotowego VAT oraz zapadłych na ich tle orzeczeń TSUE, jakie okoliczności należy uwzględniać, ustalając, czy osoba samozatrudniona jest niezależnym przedsiębiorcą, a zatem podatnikiem VAT świadczącym swojemu kontrahentowi usługi opodatkowane VAT, czy raczej pozostaje z tym kontrahentem w relacji odpowiadającej stosunkowi pracy, co stawia samozatrudnionego i świadczone przez niego usługi poza zakresem opodatkowania VAT. W tekście wyjaśniono również, że ze względu na stosowane we wspólnym unijnym systemie VAT kryterium rzeczywistości gospodarczej, oceniając status podatkowy samozatrudnionego, nie można poprzestać na treści umowy łączącej go z kontrahentem, lecz trzeba uwzględnić rzeczywiste zasady współpracy. Pominięto natomiast tematykę konsekwencji dla samozatrudnionego i jego kontrahenta związanych ze skutecznym zakwestionowaniem przez organy podatkowe statusu samozatrudnionego jako przedsiębiorcy i podatnika VAT, która wymaga odrębnego opracowania.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Praca na własny rachunek w świetle egzekucji sądowej

Od 1 stycznia 2019 r. obowiązują zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego wprowadzone Ustawą z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych. Ustawodawca dokonał m.in. zmiany art. 8211 Kodeksu, która ma na celu umożliwienie dłużnikowi prowadzenia działalności w okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego. W dotychczasowym stanie prawnym dłużnik, będący np. przedsiębiorcą, pomimo zawieszenia postępowania egzekucyjnego był pozbawiony dostępu do środków bieżących na rachunkach bankowych, co mogło skutkować zaprzestaniem prowadzenia działalności gospodarczej. Opracowanie jest próbą omówienia motywów nowelizacji, a także jej skutków. Analiza obejmuje znowelizowaną ustawę oraz orzecznictwo. 1 Dz.U. z 2018 r. poz. 771.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością

Wprowadzenie przepisów Polskiego Ładu wzbudziło liczne wątpliwości osób prowadzących działalność gospodarczą. Regulacje te spowodowały podjęcie przez wielu przedsiębiorców decyzji o zakończeniu prowadzenia działalności bądź przekształceniu prowadzonej dotychczas jednoosobowej działalności gospodarczej w inne formy, aby uniknąć niekorzystnego opodatkowania. Wśród osób decydujących się na przekształcenie swojej działalności dominowała decyzja o przekształceniu jej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W swoim artykule pragnę pochylić się nad pobudkami przekształcenia jednoosobowego przedsiębiorcy w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz nad procedurą takiego przekształcenia.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Doktor Ireneusz Jakubowski (1952–2020)

Ireneusz Jakubowski łączył w życiu zawodowym dwie pasje: prawo i muzykę. Był pasjonatem historii Polski, mnóstwo czytał i bardzo dużo wiedział. Jako prawnik koncentrował się na historii prawa rzymskiego oraz poglądach na prawo i jego nauczanie w Polsce. Jako solista na wielu scenach w kraju i za granicą śpiewał największe partie tenorowe w światowej literaturze muzycznej.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Estetyczne fundamenty polityki w koncepcji Wilhelma von Humboldta

Przedmiotem artykułu jest oparta na estetycznej idei samodoskonalenia (niem. Bildung) koncepcja polityczna przedstawiciela preromantyzmu niemieckiego Wilhelma von Humboldta. Autor zwraca uwagę, że charakterystyczna dla preromantyzmu i romantyzmu niemieckiego koncepcja estetyczna wprowadziła nowy paradygmat w zakresie postrzegania twórczości artystycznej. Klasyczna wizja sztuki jako naśladownictwa za sprawą zradykalizowanej przez preromantyków i romantyków niemieckich Kantowskiej filozofii podmiotu została przeformułowana w filozofię kreacji artystycznej pojmowanej jako ekspresja indywidualności i oryginalności artysty. Na tym nowym estetyczno-indywidualistycznym paradygmacie Wilhelm von Humboldt oparł swoją klasycznie liberalną wizję państwa minimalnego. Estetyczna koncepcja Bildung stała się w ten sposób fundamentem filozofii politycznej.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Ubi thesaurus tuus, ibi et cor tuum. Tadeusz Czacki w badaniach Ireneusza Jakubowskiego

Tadeusz Czacki to wybitna postać w historii Polski XVIII-wiecznej. Był społecznikiem i historykiem, z powodzeniem doprowadził do założenia słynnego Liceum Krzemienieckiego, gdzie nauka prawa (w tym prawa rzymskiego) była ważną częścią edukacji szkolnej. Doktor Ireneusz Jakubowski opublikował trzynaście artykułów poświęconych tej postaci i jej poglądom, w szczególności na znaczenie prawa rzymskiego w polskiej historii prawa. Autorzy dokonują syntetycznego przeglądu twórczości Ireneusza Jakubowskiego dedykowanej Tadeuszowi Czackiemu i jego poglądom, zwłaszcza w odniesieniu do prawa rzymskiego.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Akademia Zamojska – historia i teraźniejszość

W nawiązaniu do badań Ireneusza Jakubowskiego, śledzącego historyczne losy prawa rzymskiego w Polsce, oraz w związku z rozpoczęciem w 2021 r. działalności nowej Akademii Zamojskiej, autorzy odnieśli się do haseł kontynuacji przez tę uczelnię tradycji pierwszej polskiej wyższej szkoły prywatnej założonej przez Jana Zamoyskiego w XVI w.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Akty normatywne władcy w prawie starożytnego Bliskiego Wschodu

Artykuł przedstawia przegląd aktów normatywnych wydawanych przez władców państw starożytnego Bliskiego Wschodu. Brak doktryny prawa sprawił, że na Bliskim Wschodzie nie powstał nigdy żaden system klasyfikacji aktów prawnych. Król nie był też związany wymaganiami formalnymi w odniesieniu do stanowionego przez siebie prawa ani zasadami prawidłowej legislacji.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Zawarcie przymierza pod warunkiem w legendzie o Horatiusach i Kuriatiusach (Liv. 1.24)

Artykuł przedstawia zagadnienie zawarcia pod warunkiem (condicio) traktatu pokojowego (foedus) na przykładzie legendy o Horatiusach i Kuriatiusach, przedstawianej m.in. przez Liwiusza czy Dionizjusza z Halikarnasu. Warunek zakładał, że losy wojny rozstrzygnie pojedynek pomiędzy przedstawicielami obu stron, a zwycięzca będzie sprawował dowództwo wojskowe nad armią pokonanego. Tekst wspomina również o koncepcie tzw. monomachii, czyli pojedynku wybranych, który – zgodnie z antycznymi przekazami – mógł zakończyć bitwę.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Jak profesor Oswald Balzer pomógł niechcący Węgrom zalegalizować zabór Doliny Białej Wody

W 1769 r. Austria gwałtem przyłączyła do Węgier ziemie polskiego starostwa nowotarskiego, w tym Dolinę Białej Wody. W 1772 r. cesarzowa te same tereny zabrała Węgrom i przyłączyła do Austrii. Toczący się w XIX w. spór o austriacko-węgierską granicę w Tatrach został w 1902 r. rozstrzygnięty wyrokiem sądu polubownego. Trybunał uwzględnił niemal w całości żądania Austrii, ale równocześnie przesądził, na skutek upartych żądań austriackiego obrońcy, Oswalda Balzera, o pozbawieniu Galicji prawa do odzyskania zrabowanej przez Węgrów Doliny Białej Wody.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

O prawie rzymskim i świecie ówczesnym. Refleksje Leona Pinińskiego w związku z rocznicą powstania Kodyfikacji Justyniańskiej

W 1935 r. świętowano 1400-letnią rocznicę dokonania Kodyfikacji Justyniańskiej. Z tej okazji, podobnie jak i w całej Europie, również we Lwowie odbywała się uroczystość. Podczas obchodów zorganizowanych przez Koło Lwowskie Polskiego Towarzystwa Filologicznego głos zabrał Leon Piniński – profesor Uniwersytetu we Lwowie, były namiestnik Galicji, a także miłośnik sztuki. Ten uczony w odczycie „W 1400-letnią rocznicę kodyfikacji Justyniana”, ogłoszonym później drukiem, odniósł się nie tylko do rocznicy, ale również kwestii związanych z ówczesną rzeczywistością. Ze względu na to, że jest to jedna z mniej znanych prac tego lwowskiego romanisty, warto przyjrzeć się bliżej jego poglądom w niej zaprezentowanym.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Aron Aleksander Olizarowski i jego sylwetka naukowa w ocenie XIX-wiecznych polskich myślicieli

Dzieło życia Arona Aleksandra Olizarowskiego De politica hominum societate jest częściowo poświęcone kwestii chłopskiej w Polsce XVII w. Zostało ono dostrzeżone w nauce polskiej w XIX w. Ludwik Alojzy Cappelli niewątpliwie znał to dzieło, gdyż prezentował poglądy w nim zawarte w ramach publicznych posiedzeń naukowych Uniwersytetu Wileńskiego w 1817 r. Również Tadeusz Czacki w pracy O litewskich i polskich prawach kilkakrotnie nawiązał do De politica hominum societate i cytował jego obszerny fragment. Zabiegi Czackiego mogą świadczyć o uznaniu doniosłości poglądów Olizarowskiego w kwestii chłopskiej. Również inni polscy uczeni, tacy jak: Feliks Słotwiński, Piotr Chmielowski czy Joachim Lelewel, nawiązywali do dzieła Olizarowskiego, by pokazać jego oryginalny wkład w próbę zreformowania stosunków pańszczyźnianych.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Disputatio ordinaria i disputatio de quodlibet. Średniowieczne wzorce akademickiej dydaktyki historyczno-prawnej

Artykuł nawiązuje do seminarium zorganizowanego kilka lat temu z udziałem pracowników Katedry Doktryn Polityczno-Prawnych UŁ i studentów, zatytułowanego „Doktrynalne studium uniwersum gwiezdnych wojen. Star Wars. Republika versus Imperium”. Podejmuje kwestię wykorzystania we współczesnej dydaktyce akademickiej wzorców zaczerpniętych z późnośredniowiecznych uniwersytetów. Szczególną uwagę poświęcono dysputom, w których aktywnie uczestniczyli studenci. Ich tematy mogły być wskazywane przez mistrza (disputatio ordinaria) lub uczestników (disputatio de quodlibet).

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Lex Parsifal – melanż prawa, sztuki i polityki

Artykuł wskazuje na splot artystyczno-politycznych zależności, które miały pomóc Wagnerianom w zmianie obowiązującego prawa. Rzecz dzieje się na przełomie XIX oraz XX w. w Rzeszy Niemieckiej. Prawo uosabia zmiana czasu trwania praw autorskich, sztukę – Parsifal Ryszarda Wagnera, zaś politykę – grupa intelektualistów o wyraźnie narodowych poglądach.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Kilka uwag o łacińskiej terminologii prawniczej w dziełach Adama Mickiewicza

Adam Mickiewicz postrzegany jest jako najwybitniejszy polski poeta romantyzmu, jak również jeden z najznakomitszych w skali europejskiej. Interesujące, że w swoich dziełach Mickiewicz używał fachowej łacińskiej terminologii prawniczej odnoszącej się do kwestii struktury społecznej, organizacji politycznej państwa rzymskiego i jego prawa. Wiedzę na ten temat poeta czerpał przede wszystkim z dzieł pisarzy antycznych, z którymi zapoznał się podczas studiów na Uniwersytecie Wileńskim. Mickiewicz czytał także opracowania szeroko omawiające historię starożytnego Rzymu takich autorów, jak Edward Gibbon, Barthold Georg Niebuhr, Jules Michelet czy Joachim Lelewel.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Manumissio inter amicos w świetle komedii Plauta

Artykuł dotyczy nieformalnego sposobu wyzwolenia niewolnika, jakim była manumissio inter amicos. Słabo wykorzystanym źródłem poznania tej instytucji wydają się komedie Plauta. Wynika z nich, że właściciel wyrażał w formie imperatywnej chęć wyzwolenia, natomiast amici, czyli świadkowie, potwierdzali swoją obecność i gotowość poświadczenia wyzwolenia, mówiąc, że cieszą się z otrzymanej przez niewolnika wolności.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Prejudykaty w Statutach Kazimierza Wielkiego – próba nowego spojrzenia. Szkic o technice ustawodawczej w czasach średniowiecza

Statuty Kazimierza Wielkiego były najważniejszą ustawą, jaka obowiązywała w Królestwie Polskim w epoce Średniowiecza. Oprócz artykułów mających kształt norm generalnych znajduje się w nich 26 artykułów o charakterze indywidualnych kazusów prawnych, tzw. prejudykatów. W artykule została podjęta próba wyjaśnienia ich genezy. Zdaniem autora prejudykaty wykazują istotne podobieństwo do średniowiecznych dekretałów papieskich (litterae decretales), w szczególności do Dekretałów Grzegorza IX z 1234 r. Pomimo że prejudykaty dotyczyły indywidualnych spraw, stanowiły wzór prawidłowego rozstrzygnięcia konkretnych kwestii prawnych. Miały one charakter pouczeń prawnych lub deklaracji prawa (declaratio iuris) ogłaszanych przez króla.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Franciszek Maciejowski o Ustawie XII Tablic

W pierwszym napisanym w języku polskim podręczniku prawa rzymskiego Zasady prawa rzymskiego pospolitego [tzn. cywilnego] podług Instytucji Justyniańskich wraz z krótkim wywodem dziejowego rozwoju prawodawstwa rzymskiego Franciszek Maciejowski zacytował kilka przepisów Ustawy XII Tablic, ale ich nie przetłumaczył. Nie wszystkie przytoczone przez niego przepisy pochodzą z palingenezji Gothofredusa, jak podaje autor, ale z wcześniejszej próby usystematyzowania tego źródła, czyli z pracy Oldendorpa, czego autor nie zauważa.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

Poezja jako duchowe święto. O filozofii poezji Mieczysława Gogacza

Artykuł omawia filozofię poezji Mieczysław Gogacza. W pierwszej części przedstawiono główne tezy filozofii poezji Mieczysława Gogacza. Ich podstawą są jego koncepcje metafizyczne. W części drugiej porównano filozofię poezji Gogacza z koncepcjami poezji filozofa Jacquesa Maritaina oraz literaturoznawcy Michaela Edwardsa. Wedle Gogacza podstawą twórczości poetyckiej jest sytuacja poetycka. Poeta to osoba obdarzona wrażliwością poetycką. Wrażliwość poetycka to zdolność dostrzegania sytuacji poetyckich. Sytuacja poetycka istnieje niezależnie od psychiki poety. Poeta używa słów i metafor, aby opisać poetycką sytuację, jaką napotyka w swoim życiu. Specyfiką sytuacji poetyckiej jest jednoczesny integralny odbiór relacji realnych i relacji pomyślanych.

Rocznik Tomistyczny

Uwarunkowania polityczne rozwoju sieci elektroenergetycznych w Polsce

W przedstawionym tekście zwrócono uwagę z jednej strony na korzyści wynikające z upublicznienia, a z drugiej na zagrożenia, które niesie powiązane z upublicznieniem upolitycznienie części rynku elektroenergetycznego. W kolejnych częściach artykułu ujęto niektóre, najistotniejsze z punktu widzenia autora problemy wynikające z upolitycznienia. Wśród nich należy wyliczyć: opóźnienia inwestycyjne, problemy związane z charakterystyką produkcji i przyłączania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz niewystarczające wykorzystanie potencjału integracji międzynarodowej sieci elektroenergetycznej. Artykuł odnosi się również do funkcji motywacyjnej, jaką w gospodarce wolnorynkowej pełni konkurencja oraz procesy globalizacyjne.

Myśl Ekonomiczna i Polityczna

Prawne i formalne utrudnienia w dostępie do informacji publicznej w świetle polskiej legislacji

W opracowaniu zaprezentowano skalę ograniczeń w dostępie do informacji publicznej ujawnioną w ustawie o dostępie do informacji publicznej. We wstępie przywołano definicję ograniczenia, zgodnie z którą w dalszej części opracowania dokonano klasyfikacji ograniczeń, grupując je na ograniczenia formalne i prawne, w oparciu o przyczyny braku dostępu informacji w kontekście różnych sytuacji. Przywołano ponadto poglądy doktryny dające możliwość rozróżnienia ograniczeń w ujęciu sensu stricto oraz sensu largo. Przytoczono również wykładnię środków prawnych przysługujących wnioskodawcy w sytuacji wystąpienia konkretnych ograniczeń dostępu do informacji publicznej. Głównym problemem badawczym jest weryfikacja poglądu – hipotezy zakładającej, że decyzja o odmowie udostępnienia informacji publicznej przetworzonej ma charakter uznaniowy.

Veritas Iuris

Udostępnianie przez partnera prywatnego informacji publicznej o realizacji przedsięwzięcia publiczno-prywatnego

W opracowaniu analizie poddano kwestie obowiązku udostępniania informacji publicznej przez partnera prywatnego w zakresie realizacji we współpracy z podmiotem publicznym przedsięwzięcia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) oraz kształtowania się na tym tle napięć, konfliktów i synergii między zasadami jawności, uczciwej konkurencji i ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Specyfika PPP w tym kontekście polega na nieidentyczności faktycznej i prawnej sytuacji partnerów w ramach tego samego, wspólnego przedsięwzięcia. Głównym założeniem PPP i motywem stosowania tej formuły jest przekonanie o wyższej kompetencji i efektywności partnera prywatnego. W naturę PPP jest zatem wpisana asymetria informacji, polegająca na tym, że partner prywatny (agent, zleceniobiorca, wykonawca) posiada inny, zwykle większy, zasób informacji o realizacji przedsięwzięcia, a także wyższe umiejętności jej przetwarzania i interpretowania niż podmiot publiczny (zleceniodawca, zamawiający). W kontekście przepisów o dostępie do informacji publicznej oznacza to konieczność rozważenia m.in. problemów: czy zakres informacji udzielanych przez partnerów będzie tożsamy; czy ta sama informacja będzie informacją publiczną w odniesieniu do każdego z partnerów; jakie będą konsekwencje potencjalnie niejednolitego podejścia partnerów do interpretacji przesłanek ograniczenia czy odmowy udostępniania informacji publicznej. Zagadnienia te wymagają szerszej eksploracji ze względu na niski poziom rozpoznania naukowego oraz istotne znaczenie tak teoretycznie, jak i praktyczne.

Veritas Iuris

Dostęp do informacji publicznej a dostęp do dokumentów postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w tym protokołu i jego załączników

Opracowanie dotyczy kwestii związanych z udostępnieniem protokołu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wraz z załącznikami, w szczególności umowy w sprawie zamówienia publicznego i jej aneksów, na gruncie obecnie obowiązujących i mających zastosowanie do powyższego regulacji przepisów. W pierwszej kolejności wskazano, kto i na jakich zasadach może wystąpić do zamawiającego z prośbą o przekazanie protokołu postępowania wraz z załącznikami. Następnie omówiono termin zgłoszenia się z wnioskiem oraz przekazania wnioskowanych dokumentów. Poruszono problematykę dotyczącą tego, co to jest protokół postępowania, jakie elementy obligatoryjne muszą być ujęte w jego treści oraz jakie dokumenty stanowią załączniki do protokołu (w tym dokumenty obligatoryjne), ze szczególnym uwzględnieniem umowy w sprawie zamówienia publicznego oraz jej aneksów. Problematyczne na gruncie stosowania ustawy – Prawo zamówień publicznych jest określenie, czy aneks do umowy w sprawie zamówienia publicznego stanowi załącznik do protokołu i z tego względu podlega udostępnieniu w trybie ustawy – Prawo zamówień publicznych, czy też aneks do umowy należy udostępnić w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Omówiono charakter aneksu, a w szczególności to, czy jest on integralną część umowy, czy też stanowi dokument wprawdzie związany z umową, ale w kontekście udostępnienia jego treści wskazujący na jego samodzielny byt. Ustawa – Prawo zamówień publicznych wskazuje wprost, że umowa stanowi załącznik do protokołu, ale nie wskazuje przy tym, czy aneks do umowy również należy tak tratować. Analiza powyższego uwzględnia także moment zakończenia postępowania o udzielenie zamówienia jako cezurę czasową dla zamknięcia protokołu, a tym samym ustalenia katalogu załączników do protokołu postępowania.

Veritas Iuris

Wniosek anonimowy jako podstawa udostępnienia informacji publicznej

Przedmiotem opracowania jest zagadnienie minimalnych wymogów formalnych wniosku o udostępnienie informacji publicznej w aspekcie konieczności wskazania przez podmiot występujący z żądaniem udostępnienia tych informacji danych niezbędnych do dokonania jego identyfikacji. Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.i.p. prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje „każdemu”. Celem opracowania jest odpowiedź na pytanie, czy wobec takiej regulacji ustawowej istnieją podstawy do żądania od wnioskodawców udzielania dodatkowych informacji ich identyfikujących, czy też wniosek niezawierający jakichkolwiek danych w tym zakresie, czyli wniosek anonimowy, może stanowić wystarczającą podstawę do udzielenia informacji publicznej. Formułując hipotezę, że wniosek anonimowy stanowi co do zasady podstawę udostępnienia informacji publicznej, w opracowaniu analizie poddano kwestię, czy wniosek taki może pozostać anonimowy w całym procesie udzielania informacji publicznej. Przeprowadzone rozważania potwierdziły przyjętą hipotezę co do dopuszczalności wniosku anonimowego i jednocześnie pozwoliły sformułować stanowisko, że ograniczenie tej zasady może wyjątkowo mieć miejsce w przypadku udostępnienia informacji przetworzonych oraz że ustalenia w zakresie identyfikacji wnioskodawcy będą miały znaczenie również w sytuacji zaistnienia przesłanek do umorzenia postępowania lub odmowy udostępnienia informacji w całości lub w części, a w związku z tym zaistnienia konieczności wydania decyzji administracyjnej, której elementem koniecznym jest określenie jej adresata.

Veritas Iuris

Zakaz udostępniania nienagrodzonych prac konkursowych oraz opracowań studialnych – stan de lege lata oraz postulaty de lege ferenda

Opracowanie porusza zagadnienie zakazu udostępniania nienagrodzonych prac konkursowych oraz opracowań studialnych na podstawie art. 358 ust. 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych. Zawiera ocenę obowiązującej regulacji w kontekście zasady proporcjonalności w stanowieniu prawa, a także zasadności jej ustanowienia z uwagi na uniemożliwienie uczestnikowi konkursu skorzystania z prawa do sądu, jak również w zakresie przestrzegania zasady jawności oraz zasady równego traktowania wykonawców. W konsekwencji przeprowadzonej analizy przedmiotowej regulacji powstaje obawa jej sprzeczności z przepisami Konstytucji RP oraz ustawą – Prawo zamówień publicznych, a skutki jej wprowadzenia są negatywne, dlatego też opracowanie zawiera propozycję zmiany przepisów w tym zakresie.

Veritas Iuris

Błąd jako przesłanka wyłączenia odpowiedzialności karnej za nieudzielenie informacji publicznej

W opracowaniu omówiono błąd w rozumieniu przepisów karnych pod kątem wyłączenia odpowiedzialności osoby zobowiązanej do udzielenia informacji publicznej. Autorka dokonała próby określenia istoty błędu na tyle usprawiedliwionego, by mógł on stanowić skuteczną przesłankę wyłączenia odpowiedzialności karnej osoby zobowiązanej do udzielenia informacji publicznej. W tym celu swe rozważania opiera na ugruntowanych kierunkach doktryny, uzupełniając badania teoretyczne o wybrane orzecznictwo sądowe.

Veritas Iuris

Profesjonalna usługa edukacyjna jako produkt rynkowy wyższych szkół niepublicznych w Polsce

Dynamiczny rozwój rynku usług edukacyjnych szkół wyższych w wyniku powstania wyższych szkół niepublicznych stał się interesującym obszarem badań w wielu dyscyplinach naukowych. Rynkowy charakter działalności edukacyjnej wyższych szkół niepublicznych sprawił, że szkoły te zaczęły działać jak podmioty rynkowe. Powodem tego jest przede wszystkim podstawowe źródło finansowania tych uczelni, którym są wpłaty odbiorców usług edukacyjnych. Uczelnie niepubliczne, aby funkcjonować i rozwijać się na konkurencyjnym rynku usług edukacyjnych, zaczęły budować własną pozycję rynkową. Wymagało to wykorzystania zasobów ludzkich umożliwiających wysoką jakość świadczonych usług edukacyjnych. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie profesjonalnej usługi edukacyjnej rozumianej jako produkt rynkowy wyższych szkół niepublicznych w Polsce. Aby tego dokonać, przeprowadzono badania bezpośrednie w postaci podjęcia próby oceny atrakcyjności kształcenia w wyższych szkołach niepublicznych w Polsce w latach 2021/2022. Badania te prowadzono wśród personelu badawczo-dydaktycznego i studentów uczelni niepublicznych. Chcąc rozpoznać opinie przedstawicieli szkół niepublicznych, wykorzystano metodę ankiety pocztowo- mailowej. Narzędziem pomiarowym był kwestionariusz ankietowy. W badaniu wzięło udział 78 przedstawicieli władz szkół. Następnie zastosowano ankietę bezpośrednią w celu rozpoznania opinii studentów wyższych szkół niepublicznych. W badaniu wzięło udział 535 studentów. Wyniki badań przeprowadzonych wśród przedstawicieli uczelni niepublicznych wskazują, że najważniejszym atutem przesądzającym o rynkowej atrakcyjności ich uczelni jest wykwalifikowany personel badawczo-dydaktyczny. Podobnego zdania są studenci. Deklarują, że studiowanie w uczelniach niepublicznych cieszy się wśród aktualnie studiujących dużym zainteresowaniem. Czynnikiem decydującym o wyborze kształcenia w szkołach niepublicznych jest zdaniem ankietowanych studentów właśnie jakość usług edukacyjnych.

Academic Review of Business and Economics

Analiza potencjału i pozycji konkurencyjnej produkcji przemysłowej gospodarek Grupy Wyszehradzkiej oraz Niemiec

Celem artykułu jest przedstawienie wyników analizy konkurencyjności przetwórstwa przemysłowego wybranych gospodarek UE. Podstawowym problemem badawczym jest wskazanie podobieństw państw UE w zakresie konkurencyjności przetwórstwa przemysłowego oraz porównanie determinant pozycji konkurencyjnej niemieckiego przetwórstwa z czynnikami warunkującymi pozycję gospodarek Grupy Wyszehradzkiej (V4). Przyjęta procedura badawcza opiera się na krytycznej analizie literatury oraz metodzie analizy skupień Warda. Przeprowadzona analiza ukazuje rozbieżność między pozycją konkurencyjną produkcji przemysłowej Niemiec a krajów V4. Gospodarka niemiecka posiada relatywnie lepsze warunki do rozwoju krajowego przetwórstwa przemysłowego. Dystans między konkurencyjnością niemieckiej produkcji a państwami V4 wynika w głównej mierze z poziomu zaawansowania technologicznego krajowego przetwórstwa przemysłowego. Wymiar technologiczny oraz środowiskowy ma coraz większy wpływ na pozycję konkurencyjną przetwórstwa przemysłowego UE, m.in. za sprawą Nowej Strategii Przemysłowej.

Academic Review of Business and Economics

Wymóg zaszczepienia się przeciw COVID-19 przez usługobiorcę jako ograniczenie swobody świadczenia usług w UE

Akcji szczepień przeciw COVID-19 w UE, rozpoczętej na przełomie 2020 i 2021 r., niemal od początku towarzyszy dyskusja na temat dokumentu potwierdzającego fakt otrzymania szczepionki przeciw COVID-19 lub przebycia tej choroby i w konsekwencji uzyskania odporności na zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2. Propozycję wprowadzenia takiego dokumentu, nazwanego unijnym zaświadczeniem cyfrowym, Komisja Europejska przedstawiła w marcu 2021 r. Z punktu widzenia prawa rynku wewnętrznego UE istotny jest materialnoprawny wymóg zaszczepienia się przeciw COVID-19 do celów transgranicznego korzystania z różnego rodzaju usług, którego spełnienie potwierdza unijne zaświadczenie cyfrowe. Celem artykułu jest zbadanie, czy wymóg zaszczepienia się przeciw COVID-19 przez obywatela państwa członkowskiego UE zamierzającego skorzystać z usług oferowanych w innym państwie członkowskim UE należy uznać za, co do zasady zakazane, ograniczenie swobody świadczenia usług w UE. Wniosek, że tak jest w istocie, umożliwia wskazanie warunków, jakie muszą być spełnione, by przedmiotowy wymóg był zgodny z prawem UE.

Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego

Recenzja: Arystoteles, Analityki pierwsze. Analityki wtóre, tłumaczenie i opracowanie Marian A. Wesoły, redakcja naukowa Andrzej Maryniarczyk, Lublin-Roma: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2020, ss. 454

Recenzowana książka jest nowym tłumaczeniem Analityk pierwszych i Analityk wtórych Arystotelesa. Została wydana przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, znane w ostatnich latach między innymi z trójjęzycznego wydania Metafizyki Arytotelesa (wyd. 2, 2017). Treść rozprawy obejmuje: Słowo od wydawcy (Andrzej Maryniarczyk), Przedmowę i obszerny Wstęp (Marian Wesoły), nowe tłumaczenie Analityk pierwszych i Analityk wtórych, oraz Bibliografię, Indeks osobowy i cenne Glosarium grecko-łacińsko-angielsko-polskie istotnych wyrażeń technicznych ‘Analityk’ Arystotelesa.

Rocznik Tomistyczny

Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej Filozofia i nauki stosowane. In memoriam prof. Marii Janik-Czachor 26 maja 2022

W dniu 26 maja 2022 roku na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa Filozofia i nauki stosowane. In memoriam prof. Marii Janik-Czachor, zorganizowana przez Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Akademię Bialską Nauk Stosowanych im. Jana Pawła II oraz Naukowe Towarzystwo Tomistyczne.

Rocznik Tomistyczny

Sprawozdanie z Sympozjum Tomistycznego w Łomży 9 marca 2022

Kolejne, już czwarte, Sympozjum Tomistyczne, odbyło się 9 marca 2021 roku w Wyższym Seminarium Duchownym im. Jana Pawła II w Łomży. Tegoroczne spotkanie zostało zatytułowane: Tomasz z Akwinu a wyzwania współczesności. Organizatorami sympozjum było Wyższe Seminarium Duchowne w Łomży, Naukowe Towarzystwo Tomistyczne oraz Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW.

Rocznik Tomistyczny

Rzetelność jako konstytucyjny wymóg jakości działania administracji publicznej

W artykule dokonano analizy rzetelności jako konstytucyjnego wymogu jakości działania administracji publicznej w Polsce. Rzetelność jest tradycyjnie ujmowana w ramach kryteriów kontroli. Drugim elementem jest regulacja dotycząca korpusu służby cywilnej. Trzecią perspektywę wyznacza zasada rzetelności oraz sprawności działania instytucji publicznych. Podstawowym celem artykułu jest ustalenie, jaką treść posiada pojęcie rzetelności, użyte w Konstytucji w tych trzech kontekstach, a także na czym polegają różnice znaczeniowe z perspektywy wymagań stawianych administracji publicznej, wywodzone zarówno z samych postanowień konstytucyjnych, jak z i innych aktów normatywnych oraz z orzecznictwa sądowego. Ponadto celem dokonanej analizy jest również ustalenie znaczenia konstytucyjnego pojęcia rzetelności w polskim systemie prawnym.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Pojęcie legitymizacji na przykładzie statusu sędziego w polskim prawie konstytucyjnym

Przedmiotem analizy jest definicja legitymizacji statusu ustrojowego sędziego. Autor dokonał wcześniej rekonstrukcji dwóch leksykalnych rozumień terminu „legitymizacja”, które określił odpowiednio jako „stan” i „proces”. Teza, że sposób definiowania terminu „legitymizacja” jako „procesu” jest adekwatny do analizy legitymizacji pozycji ustrojowej sędziego, stanowi asumpt do prowadzenia dalszych badań. Autor sformułował własną definicję legitymizacji, odnosząca się do statusu ustrojowego sędziego. Jest to szczególnie doniosłe zadanie z uwagi na złożoność konstruktu legitymizacji, a także panujący w doktrynie chaos terminologiczny. Problem legitymizacji w odniesieniu do sędziów jest kluczowy nie tylko pod względem uprawomocnienia ich pozycji ustrojowej, ale również pod względem ewentualnego stwierdzenia braku legitymizacji, z uwagi na konsekwencje takiego stanu rzeczy.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Konstytucyjne prawo do oporu w Europie. Opracowanie prawnoporównawcze

Celem tekstu jest analiza konstytucyjnego prawa do oporu zawartego w ustawach zasadniczych państw europejskich, głównie w Europie Środkowej i Wschodniej. Autor definiuje pojęcie prawa do oporu, wskazuje na pochodzenie tego zjawiska, dokonuje jego klasyfikacji oraz wskazuje na przyczyny leżące u podstaw pojawienia się tej instytucji we współczesnych europejskich konstytucjach. Autor posługując się metodą prawnoporównawczą (w procedurze K. Zweigerta i H. Kötza), oraz wspomagająco metodami formalno-dogmatyczną i funkcjonalną, dokonuje systematyki uzyskanych wskutek porównania rezultatów i poddaje je krytycznej ocenie. Wynikiem prowadzonych badań jest wniosek, iż prawo do oporu może być wywiedzione z zawartej w polskiej konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Konstytucyjna wolność przedsiębiorczości i prymat własności prywatnej a tak zwana złota akcja Skarbu Państwa

Przedmiotem opracowania jest szczególne uprzywilejowanie państwa w spółkach, w których – mając mniejszość akcji – dysponują tzw. złotą akcją, a zatem możliwością władczego oddziaływania na istotne decyzje spółki, wykraczając poza pozycję kapitałową państwa. Oznacza to ograniczenie wolności oraz prymatu własności prywatnej. Golden share może być pojmowana jako próba pogodzenia interesów prywatnych właścicieli z ważnym interesem publicznym w niektórych sektorach gospodarki, w których interes państwa staje się szczególnie doniosły. Ponieważ stanowi wyjątek od równej pozycji akcjonariuszy, jej wykorzystanie w polityce gospodarczej powinno być nader rzadkie. Autor krytykuje fakt, że Polsce po 2015 r. mamy do czynienia z odstępowaniem od prywatyzacji na rzecz zwiększonego udziału kapitału państwowego, a także z patologicznym zjawiskiem nadreprezentacji polityków we władzach przedsiębiorców, zarówno państwowych, jak i prywatnych. Wymaga to reorientacji polityki gospodarczej oraz personalnej.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Konstytucyjna zasada ochrony konsumenta (art. 76 Konstytucji RP) w orzecznictwie Sądu Najwyższego

Jedną z zasad konstytucyjnych jest zasada ochrony konsumenta wyrażona w art. 76 Konstytucji. W pracy przyjęto hipotezę badawczą, zgodnie z którą zasada ta pełni istotną rolę w procesie stosowania prawa przez Sąd Najwyższy oraz uzasadniania orzeczeń tego Sądu. Weryfikacji hipotezy badawczej dokonano poprzez analizę kilkudziesięciu wyroków Sądu Najwyższego wydanych w okresie obowiązywania Konstytucji. Analiza ta pozwoliła na konfirmację hipotezy. Sąd Najwyższy przywołuje tytułową zasadę w wielu swoich wyrokach w celach perswazyjnych (by wzmocnić argumentację zawartą w uzasadnieniu), jak i stosuje ją jako wskazówkę interpretacyjną. Rola tytułowej zasady wzrosła po wejściu w życie przepisów o skardze nadzwyczajnej, gdyż odwołanie się do niej stwarza możliwość wzruszania prawomocnych orzeczeń, których wydanie doprowadziło do naruszenia praw konsumenta.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Europejski akt o wolności mediów w kontekście aktywności Unii Europejskiej na rzecz poprawy jakości demokracji

Aktywność Unii Europejskiej w obszarze mediów, podejmowana od lat 80 ubiegłego wieku dowodzi rosnącego zainteresowania tej organizacji problemami sektora usług medialnych, nie tylko w aspekcie ekonomicznym, lecz także ustanawiania regulacji, które mają wzmacniać ich pluralizm i jakość oferty. Aspekty aksjologiczne, wyrażające wartości, na których zbudowano Unię, znalazły odzwierciedlenie w ważnym akcie prawnym, przedstawionym przez Komisję Europejską we wrześniu 2022 r. Europejski akt o wolności mediów udowadnia, że kwestie wolności i pluralizmu usług medialnych stały się dla Unii obszarem wrażliwym. Dokument ten uwypukla dwoistą naturę mediów – ekonomicznych graczy na rynku oraz ważnego aktora na arenie społecznej, mającego kreować sferę obywatelskiej aktywności oraz przestrzeń dla promocji standardów demokracji liberalnej: wolności gospodarczych i wolności jednostki.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Wpływ konstytucyjnej zasady pomocniczości na kształt i funkcjonowanie samorządu terytorialnego

We współczesnej literaturze przedmiotu nie budzi wątpliwości to, że samorząd terytorialny wykonuje zadania o charakterze publicznym. Akceptowane jest również posługiwanie się przez samorząd instrumentami prawnymi typowymi dla władzy państwowej. Sporna natomiast jest kwestia zasady podziału kompetencji między państwo a samorząd. Jeżeli za zasadę prawną o randze konstytucyjnej zostało uznane istnienie samorządu terytorialnego wyposażonego we własny, samodzielnie realizowany zakres zadań i obowiązków, to podział zadań nie może być dokonany w sposób optymalny wyłącznie między odrębne organy państwowe (jest to tzw. poziomy podział władzy). Podział ten powinien przebiegać „pionowo”, tj. przez dopuszczenie do sprawowania funkcji państwowych również innych podmiotów o niepaństwowym charakterze, w tym głównie samorządu terytorialnego. Zarówno doktryna, jak i wspólnota europejska przy rozstrzyganiu problemu podziału władz posługuje się zasadą subsydiarności.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Gospodarstwo rodzinne jako konstytucyjna podstawa ustroju rolnego w świetle projektu Kodeksu rolnego

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z określeniem gospodarstwa rodzinnego jako konstytucyjnej podstawy ustroju rolnego w Polsce. Przedstawiono główne założenia doktrynalne art. 23 Konstytucji, a także odniesiono się do różnych możliwych interpretacji tego przepisu Konstytucji. Dokonano analizy ewolucji definicji gospodarstwa rodzinnego w polskim prawie konstytucyjnym i ustrojowym na tle regulacji europejskich. Przedstawiono znaczenie gospodarstwa rodzinnego we współczesnym obrocie nieruchomościami rolnymi i jego zgodność z Konstytucją. Trzonem rozważań uczyniono ocenę nowej propozycji definicji gospodarstwa rodzinnego w projekcie Kodeksu rolnego w świetle art. 23 Konstytucji oraz jej wpływu na system prawa. Ocena ta jest krytyczna dla analizowanej definicji. W podsumowaniu wskazano wnioski de lege ferenda.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Prawo do obrony obwinionego o popełnienie wykroczenia z perspektywy art. 42 ust. 2 Konstytucji RP

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z określeniem gospodarstwa rodzinnego jako konstytucyjnej podstawy ustroju rolnego w Polsce. Przedstawiono główne założenia doktrynalne art. 23 Konstytucji, a także odniesiono się do różnych możliwych interpretacji tego przepisu Konstytucji. Dokonano analizy ewolucji definicji gospodarstwa rodzinnego w polskim prawie konstytucyjnym i ustrojowym na tle regulacji europejskich. Przedstawiono znaczenie gospodarstwa rodzinnego we współczesnym obrocie nieruchomościami rolnymi i jego zgodność z Konstytucją. Trzonem rozważań uczyniono ocenę nowej propozycji definicji gospodarstwa rodzinnego w projekcie Kodeksu rolnego w świetle art. 23 Konstytucji oraz jej wpływu na system prawa. Ocena ta jest krytyczna dla analizowanej definicji. W podsumowaniu wskazano wnioski de lege ferenda.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Podmiotowy zakres prawa do obrony w postępowaniu karnym w świetle art. 42 ust. 2 Konstytucji RP

Artykuł koncentruje się na porównaniu podmiotowego zakresu prawa do obrony określonego w art. 42 ust. 2 Konstytucji i wynikającego z art. 6 Kodeksu postępowania karnego. Orzecznictwo TK wskazuje na konieczność objęcia prawem do obrony każdej osoby, przeciwko której organ podejmuje ściganie, podczas gdy art. 6 k.p.k. przyznaje to prawo dopiero podejrzanemu i oskarżonemu. W artykule zwrócono uwagę przede wszystkim na sytuację osoby podejrzanej, której nie przedstawiono jeszcze zarzutów. Wątpliwości co do zakresu prawa do obrony tej osoby dotyczą głównie składanych przez nią oświadczeń, zarówno w związku z zatrzymaniem w czasie wysłuchania (zatrzymanego), jak i przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze świadka. Analiza wszystkich praw i obowiązków osoby podejrzanej z punktu widzenia konstytucyjnego przekracza ramy niniejszego opracowania, zarysowano więc najważniejsze problemy oraz wskazano na możliwość prokonstytucyjnej wykładni prawa oraz potrzebę rozważenia ingerencji ustawodawcy.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Służba zastępcza jako element ochrony wolności sumienia jednostki. Refleksje na tle art. 85 Konstytucji

Artykuł porusza kwestię klauzuli sumienia, zwanej także sprzeciwem sumienia, która ma zabezpieczyć wolność sumienia jednostki w sytuacji konfliktu pomiędzy wyznawanymi przez nią przekonaniami a nakazami prawa pozytywnego. W niniejszym opracowaniu Autorka omawiana instytucję klauzuli sumienia, która znajduje zastosowanie w przypadku konstytucyjnego obowiązku służby wojskowej. W przypadku obowiązku służby wojskowej, ustawodawca dostrzegając możliwość zaistnienia konfliktu sumienia jednostki, w przypadku gdy obowiązek pełnienia służby wojskowej pozostawałby w sprzeczności z wyznawanymi przez jednostkę zasadami moralnymi, wprowadził instytucję służby zastępczej. Służba zastępcza, która polega m.in na wykonywaniu prac na rzecz ochrony środowiska, ochrony przeciwpożarowej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, opieki nad osobami z niepełnosprawnościami bądź bezdomnymi staje się swoistą gwarancją konstytucyjną dla wyrażonej w art. 53 Konstytucji wolności sumienia i religii.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Ograniczenie miarkowania odszkodowania do stosunków między osobami fizycznymi (art. 440 Kodeksu cywilnego) z punktu widzenia zasady równości wobec prawa

Miarkowanie odszkodowania uregulowane w art. 440 k.c. stanowi limitację zasady pełnej kompensacji. Przepis ten zakłada możliwość ograniczenia obowiązku naprawienia szkody, jeżeli wymagają tego zasady współżycia społecznego. Stosowanie art. 440 k.c. jest jednak możliwe jedynie w stosunkach między osobami fizycznymi. Przepis ten pomija zatem osoby prawne i „ułomne” osoby prawne. Ograniczenie to wywołuje wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa. Celem przedmiotowego artykułu jest analiza zgodności z zasadą równości wobec prawa ograniczenia miarkowania odszkodowania do stosunków między osobami fizycznymi, z pominięciem pozostałych podmiotów prawa prywatnego. Rozważania zawarte w artykule prowadzą do wniosku o niekonstytucyjności ograniczenia miarkowania do stosunków między osobami fizycznymi.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 lutego 2022 r., sygn. akt II OSK 128/19

W glosowanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że państwo ma obowiązek nadania obywatelstwa polskiego osobie, której rodzice są jednakowej płci, co wynika z przedłożonego przez nich aktu urodzenia i że realizacja tego obowiązku nie zagraża porządkowi publicznemu RP. Zastosowanie klauzuli porządku publicznego w takiej sprawie nie znajduje prawnego uzasadnienia i stanowi rodzaj dyskryminacji dziecka z uwagi na treść aktów międzynarodowych.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 15 maja 2022 r., OOO Memo p. Rosji, skarga nr 2840/10

W dniu 15 marca 2022 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie OOO Memo p. Rosji, skarga nr 2840/10. Wyrok ten stanowi zwrot w dotychczasowej linii orzeczniczej Trybunału. ETPCz uznał, że postępowania o ochronę dobrego imienia wszczęte przez podmioty sprawujące władzę publiczną są co do zasady pozbawione uzasadnionego celu i tym samym niezgodne z art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wyrok ten ustanawia wyższy niż dotychczas poziom ochrony przeciwko nieuzasadnionym ingerencjom w wolność słowa i będzie miał znaczące konsekwencje zarówno w odniesieniu do postępowań przed ETPCz, jak i do postępowań krajowych. Wyrok ten jest istotny również ze względu na zwrócenie uwagi na problem strategicznych działań prawnych przeciwko partycypacji publicznej (eng. Stategic Lawsuits Against Public Participation).

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Schaffgotschowie między Austrią i Prusami w dobie wojen o Śląsk (1740-1763)

280 lat temu, w 1742 roku, zakończyła się I wojna śląska. Zawarty wówczas pokój wrocławsko-berliński skutkował podziałem Śląska między Prusy i Austrię. Obydwa państwa jeszcze dwukrotnie walczyły o Śląsk – podczas II wojny śląskiej (1744–1745) i wojny siedmioletniej (1756–1763) – ale warunki podziału spornego terenu pozostały bez zmian. Konflikt przebiegał ze zmiennym szczęściem dla walczących stron. Śląscy arystokraci musieli ustosunkowywać się do aktualnej sytuacji i ponosić konsekwencje podejmowanych decyzji. Otrzymywali zaszczyty lub byli więzieni, wyjeżdżali na wygnanie lub bez większych kłopotów pozostawali w swych dobrach. Jednym z najważniejszych i najbardziej wpływowych rodów arystokratycznych byli Schaffgotschowie. Hrabia Jan Antoni i jego synowie doświadczyli wszystkich wspomnianych sytuacji. Hrabia najpierw uciekł przed wojskami pruskimi, ale później wrócił. Jego syna, księcia-biskupa wrocławskiego Filipa Gotarda, najpierw uhonorowano najwyższym pruskim Orderem Orła Czarnego, a później wygnano z pruskiej części Śląska. Austriacki rotmistrz, Jan Nepomuk, zmarł jako pruski szambelan na królewskim dworze w Berlinie. Karol Gotard przysiągł wierność Prusom, jednak zmarł w Pradze, która pozostawała pod władzą Habsburgów. Emanuel Gotard zginał jako pruski poddany w ostatnich dniach wojny siedmioletniej. Linia graniczna wytyczona w traktacie pokojowym z 1742 roku nadal istnieje i dziś (z drobnymi różnicami na terenie Śląska Cieszyńskiego) stanowi granicę między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Czeską.

Zaranie Śląskie. Seria druga

Opis wkroczenia na teren plebiscytowy Wojska Polskiego i Reichswehry w 1922 roku na łamach Der Oberschlesische Wanderer

Po decyzji o podziale Górnego Śląska między Niemcy i Polskę uzgodniono warunki przejmowania poszczególnych powiatów przez obydwa państwa. Po stronie niemieckiej najważniejsze uroczystości miały miejsce latem 1922 roku w Opolu, gdzie nastąpiło oficjalne przejęcie władzy nad niemieckim Górnym Śląskiem przez rząd Rzeszy Niemieckiej. Otwarcie podważono wówczas legalność działań zwycięskich mocarstw zachodnich na Górnym Śląsku i domagano się pokojowej rewizji granicy wytyczonej po plebiscycie i powstaniach śląskich. Autor w swoim artykule przedstawia tę historię z perspektywy ówczesnej prasy niemieckiej.

Zaranie Śląskie. Seria druga

Dokument z czasów grozy. Notatki ks. Joachima Beslera SVD, kapelana katowickiego więzienia z lat 1942–1945

Notatki ks. Joachima Beslera SVD, kapelana katowickiego więzienia z lat 1942-1945, opracowane przez niego w 1965 roku i przechowane w Archiwum Archidiecezji Katowickiej, stanowią ważne świadectwo ostatnich chwil życia błogosławionego ks. Jana Machy oraz dwóch jego współpracowników - Joachima Gűrtlera i Leona Rydrycha. Pozwalają również uzupełnić naszą wiedzę o osobach zgilotynowanych w katowickim więzieniu oraz przynoszą wiele szczegółowych informacji o funkcjonowaniu samego więzienia, miejscu martyrologii ludności polskiej na Górnym Śląsku w latach niemieckiej okupacji. Ks. Besler objął obowiązki kapelana w tym więzieniu 28 lipca 1942 roku. Pracował tam do stycznia 1945 roku, kiedy do Katowic weszły oddziały Armii Czerwonej. Jak sam wspominał, osobiście przygotował na śmierć około 500 osób, przeważnie Polaków, ale zdarzali się też Niemcy oraz kilku Francuzów i Włochów. Zapamiętał również kilkanaście kobiet, które spowiadał przed egzekucją. Wszyscy byli przywożeni do Katowic z różnych więzień w rejencjach katowickiej i opolskiej, m.in. z Bielska, Cieszyna, Strzelec i Raciborza. W tym czasie ks. Besler konspiracyjnie prowadził notatki dotyczące osób skazanych na karę śmierci oraz okoliczności ich śmierci. Posłużyły one do przygotowania rękopisu, który następnie został przepisany i złożony w archiwum. Dokument był już cytowany przez historyków, ale nigdy nie został opublikowany w całości.

Zaranie Śląskie. Seria druga

Poznawanie Jerzego Adama Brandhubera. Recenzja książki Andrzeja Linerta "Jerzego Adama Brandhubera obrazy Auschwitz"

Recenzja książki Andrzeja Linerta "Jerzego Adama Brandhubera obrazy Auschwitz"

Zaranie Śląskie. Seria druga

Oberschlesien-Górny Śląsk. Historia i współczesność regionu w kilkunastu nowych odsłonach. Recenzja rocznika "Jahrbuch Polen 2021". Band 32/ Oberschlesien

Najnowszy numer poczytnego, opiniodawczego rocznika Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej w Darmstadt', Jahrbuch Polen 2021, w całości jest poświęcony tematyce Górnego Śląska.

Zaranie Śląskie. Seria druga

Studium osobowości pogranicza. Recenzja książki Przemysława Chojnowskiego "Liminalność i bycie ”pomiędzy” w twórczości Petera (Piotra) Lachmanna"

Recenzja książki Przemysława Chojnowskiego Liminalność i bycie „pomiędzy" w twórczości Petera (Piotra) Lachmanna

Zaranie Śląskie. Seria druga

Szansa na rozwój czy zagrożenie kolejną wojną? Recenzja publikacji zbiorowej pod redakcją Bernarda Linka "Mniejszość niemiecka w II Rzeczypospolitej"

Recenzja publikacji zbiorowej pod redakcją Bernarda Linka Mniejszość niemiecka w II Rzeczypospolitej

Zaranie Śląskie. Seria druga

Zakres przedmiotowy immunitetów w świetle pojęcia „odpowiedzialność karna” w Konstytucji RP

W artykule autor analizuje, czy pojęcie „odpowiedzialność karna” zawarte w przepisach konstytucyjnych dotyczących immunitetu formalnego powinno być rozumiane w ten sam sposób, co tożsame wyrażenie w art. 42 ust. 1 Konstytucji RP. Autor pozytywnie odpowiada na tak postawione pytanie badawcze, powołując się na dyrektywy wykładni językowej (zakaz wykładni synonimicznej i homonimicznej) oraz potrzebę zapewnienia efektywności immunitetu. Alternatywna linia interpretacji – zaprezentowana w wyroku TK P 31/12 i oparta o argument exceptiones non sunt extendendae – zostaje odrzucona. Można zatem wysnuć wniosek, że immunitet formalny chroni przed np. odpowiedzialnością za delikt administracyjny. Autor konstatuje także, że przepisy ustawowe doprecyzowujące immunitet na poziomie konstytucyjnym nie przewidują takich sytuacji.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Ważenie praw i wolności konstytucyjnych w procesie sądowego stosowania prawa

W artykule analizowane jest zagadnienie kognicji sądów do ważenia praw i wolności konstytucyjnych, zarówno w odniesieniu do relacji wertykalnych, jak i horyzontalnych. Broniony jest pogląd, że sądy są zobowiązane do stosowania mechanizmu ważeniowego w odniesieniu do konstytucyjnych praw podmiotowych – odpowiednio na podstawie art. 31 ust. 3 i art. 31 ust. 2 zd. 1 Konstytucji RP. Badana jest konstytucyjna adekwatność ostatecznego ustalenia warunkowej relacji pierwszeństwa między konkurencyjnymi zasadami prawa przez ustawodawcę. Wykazane zostaje, że konkluzywność i poprawność ustalenia tej relacji wymaga ważenia zasad in concreto sensu stricto, co może nastąpić jedynie na etapie sądowego stosowania prawa. Nie oznacza to jednak istnienia luki w polskim systemie ochrony praw i wolności jednostki.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Ustrojowy charakter prawa łaski i amnestii w kontekście instytucji ekstradycji

Artykuł podejmuje problematykę pojęcia, zakresu oraz ustrojowego charakteru prawa łaski i amnestii w korelacji z instytucją ekstradycji. Prezentuje rozbieżne stanowiska przedstawicieli doktryny w zakresie interpretacji charakteru tytułowych środków oraz możliwe sposoby ujmowania statusu osoby, którą objęto ułaskawieniem lub amnestią, a jednocześnie której dotyczy wniosek o wydanie, przez reprezentatywne umowy międzynarodowe regulujące obrót ekstradycyjny. Celem artykułu jest analiza prawnych uwarunkowań ułaskawienia i amnestii w zestawieniu z wiążącymi normami w zakresie ekstradycji, zarówno tych które kwalifikują przeszkodę ułaskawienia i amnestii jako obligatoryjną przeszkodę ekstradycyjną, jak i tych które nie nadają jej wskazanego charakteru. W ramach pracy zastosowano tradycyjnie wykorzystywane w naukach prawnych metody badawcze, a mianowicie metodę formalno-dogmatyczną, metodę komparatystyczną oraz metodę historyczno-prawną.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

Rekonstrukcje historyczne okiem historyka. Ankieta z udziałem: Grupy Rekonstrukcji Historycznej V Batalion Strzelców Olkuskich, Grupy Rekonstrukcji Historycznej K. u. K. Sturmtruppe, Stowarzyszenia „Chorągiew Rycerska Księstwa Siewierskiego"

Rekonstruktorów najczęściej można spotkać podczas obchodów różnego rodzaju rocznic. Grupy wcielające się w powstańców śląskich i żołnierzy niemieckich oddziałów można było zobaczyć w wielu miastach w ramach obchodów stulecia powstań śląskich. Sama rekonstrukcja historyczna kojarzy się z odtwarzaniem bitew, jednak jest to tylko część szerszego zjawiska. Oprócz wojska rekonstruktorzy starają się w miarę możliwości odtworzyć życie codzienne, obyczaje oraz rzemiosło. Początki rekonstrukcji na świecie sięgają XIX i XX wieku, a w Polsce przypadają na koniec XX i początek XXI wieku. Aby przybliżyć punkt widzenia samych rekonstruktorów, do tekstu dołączono mini-wywiady z członkami grup rekonstrukcyjnych.

Zaranie Śląskie. Seria druga

Wydarzenia i rocznice historyczne w obecnym województwie śląskim

Redakcja Zarania Śląskiego zwróciła się do 50 badaczy wywodzących się z różnych środowisk i pochodzących z różnych części naszego województwa z prośbą o odpowiedź na pytanie: „Jakie wydarzenia historyczne z perspektywy obecnego województwa śląskiego uznaje Pani/Pan za najważniejsze”? Prosiliśmy o wytypowanie pięciu najważniejszych wydarzeń oraz krótkie wyjaśnienie wyboru, pozostawiając autorom całkowitą swobodę w konstrukcji tekstu uzasadnienia. Sugerowaliśmy jedynie, by ograniczając się do terytorium obecnego województwa śląskiego, nie zawężać poszukiwań do ram czasowych, w których zostało ono stworzone. Respondenci wybrali wydarzenia tak różne, że trudno pokusić się o podsumowanie. Wyrażamy nadzieję, iż wnioski nasuwające się czytelnikowi przyczynią się do refleksji – a może wręcz wywołają dyskusję – nad skomplikowanymi dziejami regionu. Respondenci byli proszeni o sformułowanie krótkiej wypowiedzi. W tym miejscu publikujemy wersje skrócone tych tekstów, które przekraczały sugerowaną objętość. W Suplemencie znaleźć można wersje autorskie.

Zaranie Śląskie. Seria druga

Wybrane prace zwarte pracowników Katedry Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach opublikowane w latach 1979–2018 oraz wykaz czasopism, w których wydrukowano ich artykuły

Wybrane prace zwarte pracowników Katedry Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Pedagogiki Mediów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach opublikowane w latach 1979–2018 oraz wykaz czasopism, w których wydrukowano ich artykuły (zestawili Stanisław Juszczyk, Anna Watoła, Marcin Musioł)

Chowanna

Od Redakcji. Myślenie zmiany: transformacja – utopia – kryzys – retrospekcja – twórczość

Pod szyldem Od Redakcji zawarte zostało wprowadzenie do numeru „Chowanny”. Autor rozważa kwestię możliwości zmiany niekorzystnych tendencji edukacyjnych i społeczno-politycznych, posiłkuje się przy tym między innymi socjologią podmiotu Alaina Touraine’a, koncepcją sprawstwa Margaret Archer oraz refleksją na temat bezradności Williama Ayersa. Następnie z zamieszczonych w numerze tekstów wydobywa strukturę zmiany, dającej się pomyśleć wedle pięciu aspektów: transformacji, utopii, kryzysu, retrospekcji oraz twórczości.

Chowanna

Katalog kardynałów, patriarchów, arcybiskupów i biskupów obecnych na IV soborze laterańskim w 1215 roku. Jeszcze jedna próba identyfikacji osób

Katalog kardynałów, patriarchów, arcybiskupów i biskupów obecnych na IV soborze laterańskim w 1215 roku. Jeszcze jedna próba identyfikacji osób. W roku 1215 miał miejsce sobór laterański IV zwołany przez papieża Innocentego III (1198–1216). Był on niezwykle ważny, bo wytyczono na nim wielkie kierunki kościelnego duszpasterstwa na trzysta następnych lat. Na sobór przybyło ponad 400 biskupów niemal z całej Europy, także z Polski. Byli obecni również przedstawiciele Orientu. Niniejszy artykuł traktuje o uczestnikach tego soboru. Jest kolejną próbą identyfikacji kardynałów, patriarchów, arcybiskupów i biskupów obecnych na Lateranie w 1215 roku. Praca może być przycznkiem do dalszych badań nad historią Kościoła średniowiecznego w Europie i w Polsce.

Orientalia Christiana Cracoviensia

Kościół katedralny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Polonia w Charkowie: krótki szkic historyczny (XIX wiek)

Kościół katedralny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Polonia w Charkowie: krótki szkic historyczny (XIX wiek). Autorka w przedstawionym artykule przybliża krótki zarys historii kościoła katedralnego pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Charkowie od czasu jego wzniesienia do chwili jego uroczystego poświęcenia 26 lipca 1892 roku przez biskupa pomocniczego diecezji mohylowskiej Franciszka Albina Simona. Budowa świątyni została ukazana na tle funkcjonowania w Charkowie w XIX wieku społeczności polskiej, która z niewielkiej garstki wiernych zdołała przekształcić się w niezwykle istotną część składową mieszkańców miasta. Ostoją dla działalności Polaków mieszkających w Charkowie był kościół katedralny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który przetrwał do czasów obecnych, i dziś, jako perła architektury sakralnej, zdobi centrum miasta.

Orientalia Christiana Cracoviensia

Misjonarska działalność polskich dominikanów w Chinach w świetle listów o. Sadoka Maćkowiaka do redakcji „Róży Duchownej” z lat 1937–1939

Misjonarska działalność polskich dominikanów w Chinach w świetle listów o. Sadoka Maćkowiaka do redakcji „Róży Duchownej” z lat 1937–1939. Dewizą programową członków Zakonu Kaznodziejskiego, czyli dominikanów, są słowa: „głosić wszystkim, wszędzie i na wszystkie sposoby”. Doskonałą okolicznością głoszenia słowa Bożego jest działalność misyjna w krajach dalekich. Taka właśnie idea przyświecała dominikanom z polskiej prowincji, którzy od 1937 roku podjęli pracę duszpasterską w Chinach. Zwłaszcza jeden z nich, o. Sadok Maćkowiak, dzielił się swoimi przeżyciami i refleksjami, przesyłając listy do redakcji „Róży Duchownej” – dominikańskiego periodyku bractw różańcowych, chętnie czytanego w międzywojennej Polsce. Niniejszy artykuł traktuje właśnie o działalności polskich dominikanów w Chinach w świetle tych listów, przechowywanych obecnie w Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie.

Orientalia Christiana Cracoviensia

Analiza zachowań i motywacji widzów rozgrywek e-sportowych oraz ich percepcja jakości platformy streamingowej video game live Twitch

Artykuł zajmuję się szerokim obszarem e-sportu i dotyka problemu badawczego jakim jest bierne uczestnictwo w transmisjach e-sportowych oraz sposobów konsumpcji transmisji e-sportowych przez widzów. Wyróżnione zostały dwa cele artykułu: 1) eksploracja zachowań i motywacji widzów rozgrywek e-sportowych oraz 2) ocena platformy streamingowej video game live Twitch wśród widzów e-sportu. W artykule weryfikowane są hipotezy dotyczące oceny jakości platformy Twitch wśród widzów e-sportu oraz hipotezy dotyczące ich zachowań i motywacji (czasu poświęcanego na oglądanie e-sportu, sposobów realizowania tej aktywności oraz czynników motywujących do takiej formy spędzania czasu). E-sport jest dynamicznie rozwijającą się zjawiskiem sportowo-widowiskowym o stale rosnącym znaczeniu rynkowym. Dodatkowo jest on relatywnie słabo zbadany w literaturze naukowej, co implikuje istotność prowadzenia badań w jego zakresie. Do eksploracji wybranego obszaru badawczego oraz zweryfikowania postawionych hipotez wykorzystano metody ilościowe. Dane zostały zebrane wśród respondentów techniką CAWI. W celu pomiaru jakości serwisu Twitch zastosowano autorską metodę bazującą na modyfikacji metody E-Servqual. Uzyskane dane zapewniają dodatkowy wgląd w analizowanie e-sportu z perspektywy zjawiska widowiskowego o sportowym charakterze oraz pomagają zrozumieć percepcję widzów e-sportu w stosunku do platform streamingowych video game live. Wyniki badania wskazują na to, że widzowie e-sportu są aktywnymi graczami gier, których rozgrywki oglądają. Do biernego uczestnictwa w e-sporcie dodatkowo motywuje ich chęć rozrywki oraz zainteresowanie daną grą. Uzyskane wyniki potwierdzają dominującą pozycje platformy Twitch. Dane wskazują jednak, że jej użytkownicy nie są w pełni zadowoleni z jakości jaką ona oferuje dla widzów rozgrywek e-sportowych.

Współczesna Gospodarka

Port lotniczy jako kluczowy czynnik rozwoju turystyki na przykładzie Warszawy

Celem artykułu jest wykazanie skali wpływu wybranego elementu infrastruktury transportu jakim jest port lotniczy na rozwój turystyki. Relacja ta została dowiedziona na przykładzie Warszawy – stolicy państwa i jednocześnie największego miasta w Polsce oraz Lotniska Chopina (Warsaw Chopin Airport). W artykule dokonano przeglądu definicji transportu oraz infrastruktury transportu ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury punktowej. Poddano analizie zalety i wady transportu lotniczego. Ponadto zinterpretowano pojęcie turystyki z punktu widzenia realizowanych przez nią funkcji gospodarczych. W celu przeprowadzenia badań wykorzystano metody opisowe i wyjaśniające, w tym metody interpretacyjne, analityczne i przyczynowo skutkowe. Zastosowane techniki badawcze polegały na zgromadzeniu a następnie poddaniu analizie eksploracyjnej danych liczbowych w celu identyfikacji prawidłowości dotyczących ruchu turystycznego w relacji do danych o wykorzystywanych gałęziach transportu. Wnioski sformułowane na podstawie przeprowadzonych badań jednoznacznie wskazują na transport lotniczy, a w szczególności na port lotniczy jako kluczową determinantę w rozwoju turystyki.

Współczesna Gospodarka

Przemoc i okrucieństwa wojny w średniowieczu. Wojna Dwóch Róż jako przykład zaniku etosu rycerskiego

Nie tylko w Anglii XV w. był okresem, podczas którego kultura rycerska jako całość stanęła w obliczu wielu wyzwań i zmian. Rycerstwo pozostało popularnym punktem odniesienia dla zachowań oraz kulturowym modelem męskości i szlachetności. Założenia te były jednak często podważane przez coraz bardziej brutalne doświadczenia z pól bitewnych, które wraz ze zmianami w praktykach walczących stron zrewolucjonizowały sposób prowadzenia wojen. W artykule skupiono się na aspekcie przemocy podczas działań wojennych i przedstawiono swoistą erozję etosu rycerskiego na przykładzie Wojny Dwóch Róż. Zaprezentowane w niniejszym szkicu przykłady bitew wskazują, że to doświadczenie rzezi doprowadziło do gwałtownego wzrostu przemocy w całej Anglii w tym okresie, również nierycerskich zachowań. Co więcej, związek między działaniami wojennymi a kulturą rycerską został dokładnie utrwalony m.in. w licznych przekazach kronikarskich.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

Artyleria Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1700–1717

Artykuł dotyczy artylerii litewskiej w latach 1700–1717 i opiera się głównie na sprawozdaniu z jej dochodów i wydatków za lata 1710–1717 przygotowanym dla Trybunału Skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego posiedzenie odbyło się pod koniec 1717 r. w Grodnie. Artyleria litewska w 1710 r. praktycznie nie istniała z powodu wojen, kryzysów demograficznego i finansowego. W następnych latach jej finansowanie było niewystarczające. Dochody na ten cel w latach 1710– 1717 wyniosły 96 tys. złp, lecz wydatki wyniosły nie mniej niż 170 tys. złp. Mimo braku funduszy do 1716 r. stan artylerii znacznie się poprawił, choć w badanym okresie nie podejmowano prób gruntownej reformy jej finansowania. W latach 1716–1717 artyleria była w stanie zaopatrzyć piechotę i dragonów armii litewskiej jedynie w kilka dział i amunicję. Sejm niemy z 1717 r. nie zwiększył środków na artylerię litewską, która była w stanie wystawić do działań wojennych do 10 dział, co przy liczebności armii litewskiej wynoszącej na papierze 6100 żołnierzy było zadowalające. Z dostępnych źródeł wynika, że Korpus Artylerii Litewskiej nie był duży – w jego szeregach służyło łącznie ok. 30 żołnierzy, w większości urodzonych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

„Gotowi do zemsty...” – projekt sformowania polskiego „wolnego korpusu” w okresie kampanii francuskiej 1814 roku

Podczas kampanii 1814 r. armię francuską wspierało 6,5 tys. żołnierzy polskich. Ze względu na oddalenie od ziem Księstwa Warszawskiego oddziały polskie uzupełniano rekrutacją prowadzoną wśród jeńców polskiego pochodzenia, którzy służyli wcześniej w armiach koalicji antyfrancuskiej. Na przełomie lutego i marca szef batalionu Stanisław Żarski przedstawił marszałkowi Loiuse-Alexandre’owi Berthierowi projekt sformowania z jeńców polskich „wolnego korpusu” (le corps franc), który miał prowadzić działania nieregularne przeciwko wojskom koalicji. Szczegóły projektu łączyły rozwiązania francuskie (prowadzenie „małej wojny”) z doświadczeniami powstania kościuszkowskiego (nagradzanie weteranów działkami ziemi uprawnej). Projekt stanowi ciekawy przykład rozwoju polskiej myśli wojskowej.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

Sprawa ppłk. Józefa Biernackiego jako przyczynek do badań nad dwuinstancyjnością Oficerskiego Sądownictwa Honorowego w II Rzeczpospolitej Polskiej

W II Rzeczpospolitej Polskiej wielu ofi cerów Wojska Polskiego przeprowadzało transakcje handlowe, chcąc powiększyć swój majątek prywatny. Zdarzało się jednak, że działali na granicy norm prawa cywilnego i karnego, a także zwyczajowo przyjętych norm związanych z honorem – niekiedy je przekraczając. W takich przypadkach stawali przed obliczem wymiaru sprawiedliwości lub wytaczano im postępowanie honorowe. Niniejszy artykuł poświęcony został dwuinstancyjności oficerskich sądów honorowych w kontekście spraw karnych i cywilnych ppłk. Józefa Biernackiego. Ukazany został mechanizm działalności tych sądów i ich rola w kształtowaniu kadry oficerskiej Wojska Polskiego.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

Sprawy Alberta Snauwaerta i Louisa François Quievreux: przyczynki do polsko-belgijskiej zimnej wojny

Artykuł zawiera analizę dwóch spraw sądowych dotyczących obywateli belgijskich: Alberta Snauwaerta i Louisa François Quievreux oskarżonych o szpiegostwo i skazanych przez polskie sądy wojskowe w 1949 r. Należy je rozpatrywać w szerszym kontekście pogarszających się w tym okresie relacji polsko-belgijskich. Przedstawiono okoliczności ich aresztowania i skazania oraz wysiłki podejmowane w celu ich uwolnienia. Podstawą ustaleń są przede wszystkim wyniki kwerendy przeprowadzonej w polskich zbiorach archiwalnych (akta przechowywane w Archiwum Akt Nowych, Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie i w Instytucie Pamięci Narodowej). Sprawy Snauwaerta i Quievreux to tylko drobne przyczynki do szerszego problemu, jakim były polsko-belgijskie relacje w okresie zimnej wojny. Pokazują one pewien wycinek tych stosunków oraz instrumentarium, jakim posługiwały się obie strony w okresie eskalacji, a następnie wyciszenia konfliktów.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

Beliniak, ułan, dowódca, jeniec, emigrant. Generał bryg. Zygmunt Piasecki „Dublańczyk” (1893–1954)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie losów gen. bryg. Zygmunta Piaseckiego. Urodzony 14 grudnia 1893 r. w Szafarni po skończeniu szkoły we Włocławku wyjechał do Lwowa, a następnie do Dublan, gdzie studiował. W momencie wybuchu I wojny światowej przerwał studia na Akademii Rolniczej i 28 sierpnia 1914 r. wstąpił do podporządkowanych władzom austro-węgierskim Legionów Polskich. Piasecki został przydzielony do 1 szwadronu ułanów, późniejszego 1 Pułku Ułanów pod dowództwem Władysława Beliny-Prażmowskiego. Podczas służby w legionach Piasecki posługiwał się pseudonimem „Dublańczyk”. Po zakończeniu I wojny światowej wstąpił do Wojska Polskiego. W latach 1920–1929 był dowódcą 7 Pułku Ułanów Lubelskich im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Na czele pułku walczył w wojnie polsko-sowieckiej. W 1929 r. Piasecki został wyznaczony na dowódcę 17 Brygady Kawalerii, a od 1930 r. do 1939 r. był dowódcą Krakowskiej Brygady Kawalerii. W stopniu generała brygady walczył w kampanii polskiej 1939 r. W wyniku działań wojennych dostał się do niewoli niemieckiej i był przetrzymywany m.in. w Oflagu VII A Murnau. Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał na emigracji we Francji. Zmarł 26 stycznia 1954 r. w Nicei. Był jednym z trzech oficerów WP trzykrotnie odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

Funkcjonowanie psychospołeczne personelu pielęgniarskiego podstawowej opieki zdrowotnej w Międzynarodowym Roku Pielęgniarki i Położnej oraz pierwszym roku pandemii COVID-19

Wprowadzenie: Praca zawodowa może wywierać pozytywny wpływ na człowieka lub być źródłem stresu i złego stanu zdrowia. Celem badania była ocena funkcjonowania psychospołecznego pielęgniarek w 2020 roku: Międzynarodowym Roku Pielęgniarki i Położnej oraz pierwszym roku pandemii COVID-19. Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 120 osób. W pracy wykorzystano kwestionariusze: jakości życia WHOQOL – BREF i Orientacji Życiowej SOC-29, a także Skalę Odczuwanego Stresu i Test Orientacji Życiowej. Wyniki: Jakość życia badanych była najwyższa w dziedzinie psychologicznej, a najniższa w dziedzinie środowiskowej. Stres na poziomie średnim bądź wysokim odczuwało 81,6% respondentów. Badani prezentowali umiarkowany poziom optymizmu oraz uzyskali średnio 128,66 pkt w globalnym poczuciu koherencji. Stwierdzono związek pomiędzy siłą poczucia koherencji, optymizmem, jakością życia i poziomem stresu badanych. Wnioski: W badaniu potwierdzono zależność pomiędzy siłą poczucia koherencji, poziomem optymizmu a odczuwaniem stresu i jakością życia personelu pielęgniarskiego. Rozwijanie zasobów osobistych koniecznych do uruchomienia konstruktywnych strategii radzenia sobie w sytuacji kryzysowej, jaką jest epidemia, wśród personelu pielęgniarskiego może przyczynić się do rozwinięcia zdolności radzenia sobie ze skutkami stresu oraz poprawy jakości życia.

Państwo i Społeczeństwo

Podpułkownik Józef Kratko w przedwojennym ruchu komunistycznym, wojsku i Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej (1914–1945)

Józef Kratko urodził się w 1914 r., w robotniczej rodzinie żydowskiej. W młodym wieku związał się z ruchem komunistycznym, był działaczem kilku młodzieżowych organizacji, m.in. Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Ukrainy. Po uzyskaniu matury wyjechał do Warszawy, gdzie przez rok kształcił się w Państwowym Konserwatorium Muzycznym. Jednocześnie rozpoczął działalność w Komunistycznej Partii Polski. Za swoją nielegalną w II Rzeczypospolitej aktywność był kilkakrotnie zatrzymywany przez policję. Po wybuchu II wojny światowej Kratko wziął udział w kampanii polskiej, a następnie wyjechał do ZSRS. Tam do 1942 r. był m.in. nauczycielem muzyki. Po ataku Niemiec na ZSRS został przez Komintern skierowany do tzw. Armii Władysława Andersa, gdzie miał prowadzić działalność agitacyjną. Ostatecznie z wojska tego odszedł i w 1943 r. zaciągnął się do tworzonej przez komunistów 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Tam służył w różnych oddziałach, np. w Polskim Samodzielnym Batalionie Specjalnym. W 1944 r. został zrzucony na obszar okupowanej Polski i dołączył jako ofi cer polityczno-wychowawczy do Zgrupowania „Jeszcze Polska nie zginęła”. Po opanowaniu wschodniej Polski przez oddziały Armii Czerwonej Kratko został przyjęty do pracy w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

Stres personelu pielęgniarskiego i style radzenia sobie z nim wobec śmierci pacjenta pediatrycznego

Wprowadzenie: Śmierć pacjentów jest trudnym, a zarazem nieuniknionym doświadczeniem w pracy pielęgniarek. Celem badania była ocena stresu personelu pielęgniarskiego i stylów radzenia sobie z nim w sytuacji śmierci pacjenta pediatrycznego. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono w okresie od grudnia 2021 r. do kwietnia 2022 r. w grupie 362 pielęgniarek pracujących w oddziałach pediatrycznych w Warszawie. Metodą badawczą był sondaż diagnostyczny z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety, który obejmował standaryzowane kwestionariusze CISS i KOS, uzupełniony o dane metryczkowe. Badanie prowadzono przez Internet. Wyniki opracowano w programie statystycznym IBM SPSS Statistics 25 oraz z użyciem pakietu Microsoft Office. W badaniu przyjęto istotność na poziomie 5%. Wyniki: Badani oceniali sytuację stresową, jaką jest śmierć pacjenta pediatrycznego, najczęściej jako wyzwanie-aktywność (średnia = 13,38, SD = 3,26) i najczęściej charakteryzowali się stylem skoncentrowanym na zadaniu (średnia = 52,40, SD = 10,98). Zmienne socjo-zawodowe determinowały ocenę i sposoby radzenia sobie w sytuacjach stresowych. Wnioski: Śmierć pacjenta stanowi wyzwanie dla personelu pielęgniarskiego i pobudza do aktywności. Konieczna jest pomoc w sytuacjach stresowych, szczególnie osobom młodszym i na początku kariery zawodowej.

Państwo i Społeczeństwo

Wiedza studentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo na temat wybranych aspektów ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej

Wprowadzenie: Jednym z najważniejszych aktów prawnych definiujących zawód pielęgniarki i położnej jest ustawa z 15 lipca 2011 roku. Aby świadomie i odpowiedzialnie realizować zadania zawodowe, istotna jest jej znajomość. Celem badania była ocena wiedzy studentów pielęgniarstwa i położnictwa na temat wybranych aspektów ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Materiał i metody: Posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, tworząc autorski kwestionariusz ankiety, składający się z metryczki oraz pytań właściwych dotyczących bezpośrednio ustawy. Za pomocą programu Microsoft Excel oraz pakietu IBM SPSS Statistics wykonano odpowiednie wyliczenia oraz przeprowadzono analizę podstawowych statystyk opisowych z użyciem testu U Manna-Whitneya oraz korelacji rho Spearmana. Wyniki: 69,9% badanych charakteryzowało się niskim poziomem wiedzy na temat wybranych zagadnień ustawy, a jedynie 1% poziomem wysokim. Nie zaobserwowano korelacji pomiędzy wiedzą studentów a analizowanymi zmiennymi. Wnioski: Poziom wiedzy studentów nie jest satysfakcjonujący i wskazuje na konieczność dokształcenia w zakresie ustawy, gdyż aspekty w niej poruszane są niezbędne do prawidłowego i świadomego wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej.

Państwo i Społeczeństwo

Liofilizowane owoce róży obniżają poziom kortyzolu u studentów po stresie egzaminacyjnym

Wprowadzenie: Ekstrakty roślinne bogate w polifenole mogą modyfikować poziom stresu. Celem projektu było zbadanie, czy liofilizowane owoce róży (Rosa rugosa) przyjmowane doustnie przez studentów wpływają na poziom kortyzolu przed i po silnie stresującym egzaminie. Materiał i metody: Badanie o charakterze podwójnie ślepej próby objęło zdrowych ochotników rekrutowanych pośród studentów kierunków medycznych. Uczestnicy w grupie badanej przyjmowali kapsułki zawierające po 400 mg liofilizowanych mielonych owoców róży przez pięć kolejnych dni poprzedzających egzamin (stresor). W tym czasie grupa kontrolna przyjmowała placebo. Uczestnicy wypełnili ankietę dotyczącą ich płci, stylu życia, historii chorób, aktywności fizycznej, stosowanej diety, używek, leków i suplementów diety. Próbki śliny do oznaczenia poziomu kortyzolu zostały pobrane trzykrotnie: rano przed rozpoczęciem fazy eksperymentalnej, rano przed stresorem oraz godzinę po ustąpieniu stresora. Poziom kortyzolu w ślinie oznaczono metodą immunoenzymatyczną. Wyniki: Stwierdzono, że przyjmowanie liofilizowanych owoców róży przez pięć dni istotnie zmniejsza poziom kortyzolu u studentów po egzaminie w porównaniu z grupą przyjmującą placebo. Nie wykazano różnic w poziomie kortyzolu przed egzaminem niezależnie od przyjmowanego preparatu. Żaden inny analizowany czynnik nie wpływał na stężenie hormonu stresu u studentów. Wnioski: Liofilizowane owoce róży mogą pomagać w osłabieniu skutków stresu.

Państwo i Społeczeństwo

Charakterystyka pacjentów pediatrycznych z wieloukładowym zespołem zapalnym w aspekcie opieki pielęgniarskiej

Wprowadzenie: Wieloukładowy zespół zapalny u dzieci (PIMS) jest nową jednostką chorobową, która nie została jeszcze całkowicie przebadana. Celem pracy jest scharakteryzowanie pacjentów z PIMS w aspekcie procedur diagnostycznych, terapeutycznych i występujących objawów, co może ukierunkować opiekę pielęgniarską. Materiał i metody: Wykorzystano metodę analizy dokumentacji medycznej. Grupę badaną stanowiło 50 pacjentów, z przewagą płci męskiej; średnia wieku wynosiła 8,32±4,40 roku. Wyniki: PIMS diagnozowany był średnio w 3±5 dobie od rozpoczęcia hospitalizacji. Najczęstszymi objawami były: osłabienie (88%), wysypka (80%), nastrzyknięcie spojówek (68%), czerwone wargi (66%), ból brzucha (60%). Badania laboratoryjne były wykonywane średnio 4±3-krotnie w trakcie hospitalizacji. Wnioski: W opiece nad pacjentem z PIMS personel pielęgniarski powinien się szczególnie zaangażować w diagnostykę i terapię, realizując funkcję terapeutyczną, na co wskazują liczne i powtarzane procedury diagnostyczne i lecznicze. Mnogość objawów wskazuje na duże znaczenie funkcji opiekuńczej.

Państwo i Społeczeństwo

Balneoterapia w pediatrii

Balneologia jest jedną z najstarszych gałęzi medycyny. W balneoterapii do leczenia, rehabilitacji i profilaktyki stosuje się naturalne surowce lecznicze, takie jak wody mineralne, gazy lecznicze, peloidy, oraz walory klimatyczne. Wpływ naturalnych bodźców klimatycznych i środowiskowych powoduje w organizmie rozwój korzystnych zmian i poprawę zdrowia. Najważniejsze zabiegi balneologiczne u dzieci to: kąpiele lecznicze, kuracja pitna i inhalacje. W artykule dokonano przeglądu piśmiennictwa z zakresu stosowania balneoterapii w leczeniu chorób dzieci oraz omówiono zasady korzystania z leczenia uzdrowiskowego. Obecnie dostępna jest zbyt mała liczba badań klinicznych potwierdzających skuteczność terapeutyczną balneoterapii u dzieci. Należy jednak pamiętać, że zabiegi balneologiczne charakteryzują się brakiem działań niepożądanych i dobrą tolerancją, a pojawiające się stopniowo efekty lecznicze są trwalsze niż w przypadku leczenia konwencjonalnego.

Państwo i Społeczeństwo

Postępowanie fizjoterapeutyczne w chorobie Kienböcka

Choroba Kienböcka jest jałową martwicą kości księżycowatej. Jest to rzadkie schorzenie, występujące u 7 na 100 000 osób. Etiologia choroby należy do skomplikowanych zagadnień, ponieważ nie można wskazać głównej przyczyny jej występowania. Możliwe jest jedynie określenie czynników ryzyka, wśród których najczęściej wymienia się wiek i płeć, ale również zaburzenia w zakresie budowy anatomicznych struktur nadgarstka, upośledzenie ukrwienia kości księżycowatej, czy często powtarzające się urazy nadgarstka o małej sile. Objawy występują unilateralnie. Najczęściej są to ból oraz obrzęk, zlokalizowane po grzbietowej stronie kości księżycowatej. Jest to bardzo uciążliwe schorzenie, ponieważ w znacznym stopniu upośledza funkcję dłoni. Do oceny zaawansowania zmian chorobowych najczęściej wykorzystuje się klasyfikację Lichtmana. Na jej podstawie dobierana jest metoda leczenia, która bezpośrednio determinuje wybór postępowania fizjoterapeutycznego.

Państwo i Społeczeństwo

Wykorzystanie terapeutycznych właściwości soli w profilaktyce i leczeniu chorób układu oddechowego

Naturalne metody terapii stosowane są obecnie jako uzupełnienie medycyny konwencjonalnej. Haloterapia jest kierunkiem balneoterapii, w którym sól stanowi naturalny surowiec leczniczy. Jako chlorek sodu sól występuje w przyrodzie głównie w postaci soli kamiennej i solanki. Suchy aerozol solny jest trzecim tworzywem leczniczym, występującym naturalnie w wyrobiskach kopalnianych przekształconych na ośrodki sanatoryjne, jak również, dzięki postępowi technicznemu, możliwe jest jego stosowanie w warunkach naziemnych. Droga inhalacyjna umożliwia wprowadzenie leczniczego aerozolu solnego bezpośrednio do narządu docelowego, co ogranicza ryzyko efektów ubocznych terapii. Skuteczność haloterapii w leczeniu chorób układu oddechowego została potwierdzona licznymi badaniami przeprowadzonymi zarówno w naturalnych komorach solnych, jak i w grotach naziemnych. Dzięki haloterapii możliwe jest zminimalizowanie dawki i częstotliwości stosowania standardowej farmakoterapii w chorobach układu oddechowego.

Państwo i Społeczeństwo

Polimorfizmy genetyczne a efekty metaboliczne działania olanzapiny

Olanzapina to atypowy lek przeciwpsychotyczny (neuroleptyk) stosowany przede wszystkim w leczeniu schizofrenii. Lek metabolizowany jest głównie przez wątrobowe enzymy cytochromu P450, CYP1A2 i CYP2D6. W metabolizm zaangażowane są również enzymy glukuronidowe, UGT1A i UGT2B10. Olanzapina u niektórych pacjentów wywołuje metaboliczne efekty uboczne, takie jak przyrost masy ciała, a także wzrost poziomu: glukozy, lipidów oraz prolaktyny. Badania farmakogenetyczne wskazują, że polimorfizmy w genach kodujących enzymy metabolizujące lek, transportery oraz inne białka zaangażowane w procesy metaboliczne mogą pomóc wyjaśnić zróżnicowaną odpowiedź pacjentów na leczenie olanzapiną. Zatem profilowanie genetyczne mogłoby być przydatne w praktyce klinicznej, głównie w celu wytypowania pacjentów z podwyższonym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Możliwość spersonalizowania terapii ułatwiłaby osiągnięcie pożądanego efektu terapeutycznego i zminimalizowała efekty uboczne.

Państwo i Społeczeństwo

Spontaniczna perforacja ściany żołądka przemieszczonego do klatki piersiowej jako nietypowa odmiana zespołu Boerhaavego

W artykule opisano przypadek 67-letniej pacjentki, która została przyjęta do Oddziału Chirurgii Ogólnej z powodu niedrożności przewodu pokarmowego. Śródoperacyjnie stwierdzono przepuklinę rozworu przełykowego. W trakcie odprowadzenia worka przepuklinowego przepukliny przeponowej do jamy otrzewnej stwierdzono linijne pęknięcie na tylnej ścianie żołądka. Przemieszczenie żołądka do klatki piersiowej u chorych z przepukliną rozworu przełykowego stwarza warunki anatomiczne do wystąpienia objawów podobnych do objawów zespołu Boerhaavego. Pęknięcie cewy pokarmowej w obrębie klatki piersiowej z następowym zapaleniem śródpiersia jest obciążone bardzo wysokim ryzykiem zgonu, sięgającym 40%. W publikacji zaprezentowano opis samoistnego pęknięcia tylnej ściany żołądka przemieszczonej do klatki piersiowej. Opisany przypadek, będący jednym z pierwszych w literaturze światowej opisów pęknięcia żołądka w śródpiersiu, wskazuje, że współistnienie rozległej przepukliny rozworu przełykowego, otyłości i perforacji żołądka z następowym zapaleniem płuc jest bardzo trudną w leczeniu sytuacją kliniczną.

Państwo i Społeczeństwo

Leczenie pozawałowego VSD

Jednym z powikłań zawału serca jest pęknięcie przegrody międzykomorowej. Pęknięcie najczęściej dokonuje się między trzecim a piątym dniem od zawału. To powikłanie dotyczy ok. 1% pacjentów z zawałem STEMI. Pozawałowe VSD jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i wiąże się z dużym odsetkiem śmiertelności. Szybkie podjęcie leczenia chirurgicznego zwiększa szansę przeżycia. 74-letnia pacjentka została przyjęta do oddziału kardiologicznego z ostrym zawałem mięśnia serca ściany przedniej. W koronarografii uwidoczniono LAD na granicy zamknięcia skrzepliną. Zadecydowano o wykonaniu PCI. W drugiej dobie od zawału stwierdzono VSD w okolicy przykoniuszkowej. Pacjentka została zakwalifikowana do leczenia operacyjnego w trybie pilnym. W opisywanym przypadku dużą rolę pozytywnej predykcji odgrywał dobry stan hemodynamiczny pacjentki przed zabiegiem oraz miejsce pęknięcia przegrody. Najważniejszą metodą diagnostyczną pozawałowego VSD jest badanie echokardiograficzne, które uwidacznia miejsce ewentualnego pęknięcia mięśnia.

Państwo i Społeczeństwo

Koszty transakcyjne usług lokalnych w Polsce

W artykule przeanalizowano percepcję obciążeń wynikających z kosztów transakcyjnych w procesie eksternalizacji trzech usług lokalnych w Polsce – transportu, usług opiekuńczych oraz usług wodno-kanalizacyjnych. Narzędziem interpretacji wyników badania empirycznego jest koncepcja kosztów transakcyjnych w odniesieniu do trudności monitorowania usług. W artykule postawiono pytania o to, które z analizowanych typów kosztów monitowania postrzegane są przez samorządowców jako bardziej dolegliwe oraz w jaki sposób to postrzeganie różni się między formami organizacyjnymi świadczenia usług publicznych. W badaniu ustalono, że umowy z agentem publicznym są postrzegane jako droższe niż umowy z agentem prywatnym. Porozumienia administracyjne i zakup od innego samorządu są ważnym narzędziem dostarczania usług w Polsce, służą dopasowywaniu struktury wykorzystywanej do świadczenia usługi do wielkości rynku oraz zasobów potrzebnych do świadczenia danej usługi. Skuteczność monitorowania tych kontraktów jest ważnym elementem budowania jakości rządzenia w Polsce.

Studia Regionalne i Lokalne