Datasets:

sobir-hf

/

tajik-text-segmentation

like 1

[@Сешанбе, 15 май, хамзамон бо Рӯзи Фирдавсӣ, дар толори Иттиҳодияи нависандагони Тоҷикистон китоби тозанашри Гулрухсори Сафӣ – шоири саршиноси тоҷик ва барандаи Ҷоизаи давлатии Рӯдакӣ, шоири мардумии Тоҷикистон рӯнамоӣ шуд.#Sentence*] [@Ин маҳфил бо ҳамкории Иттиҳодияи нависандагони Тоҷикистон ва Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ ва бо ҳузури ҷамъе аз шоирон, нависандагон, ҳунармандон, пажӯҳишгарон, донишҷӯён ва дӯстдорону алоқамандони шеър баргузор шуд.#Sentence*] [@Дар оғози ин маҳфил ҳозирон бо як дақиқа сукут, ёди Бозор Собир – шоири соҳибноми тоҷикро, ки рӯзи қабл дар Душанбе ба хок супурда шуд, гиромӣ доштанд.#Sentence*] [@Дар идома ба меҳмонони маҳфил, китобҳои «Чароғи сурхи танҳоӣ» – маҷмӯъаи рубоиҳо ва дубайтиҳои Гулрухсор ва «Шеъристон» – маҷмӯъаи ашъори шоирони муосири Эрон, аз тозаҳои нашри Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ эҳдо шуд.#Sentence*] [@Пас аз хайра мақдам гуфтани Гулрухсори Сафӣ ба меҳмонон, Ато Мирхоҷа – муовини Иттиҳодияи нависандагон интишори китобҳои тоза аз ин шоири боном ва маҳбуби тоҷикро рӯйдоде нек арзёбӣ кард ва онро барои хонандаи тоҷик таҳният гуфт.#Sentence*] [@Вай зимни ин ки ба дасти алоқамандон расидани китоби «Чароғи сурхи танҳоӣ»-ро коре арзишманд донист, аз ёфтаҳои тозаи ин суханвар гуфт ва таъкид кард тамоми зебоӣ, рангу бӯ ва техники рубоиҳои Гулрухсор аз шеъри мардумӣ маншаъ мегирад.#Sentence*] [@Ато Мирхоҷа дар поёни суханони хеш гуфт:#Sentence*] «[@Барои устод Гулрухсор саломатӣ ва дастовардҳои тоза орзу мекунем ва умедворем ин ҳамкориҳои бисёр хуб бо Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ идома дошта бошад#Sentence*]». [@Дар идомаи маҳфили рӯнамоӣ, Гулрухсори Сафӣ гуфт:#Sentence*] «[@Имрӯз рӯзи бузург барои ҳамаи мост: рӯзи шоиртарин ва ҳакимтарин суханвари мо Фирдавсии бузургвор аст.#Sentence*] [@Ин рӯзро барои ҳамаи шумо табрик мегӯям ва баргузории маҳфили моро дар ин рӯз фоли нек медонам#Sentence*]». [@Хонуми Гулрухсор зимни пардохтан ба мавзӯъи аслии ин маросими рӯнамоӣ, ёдовар шуд:#Sentence*] «[@Порсол Ато Мирхоҷа пешниҳод кард, то базми шеъре баргузор бикунем ва ба тозаҳо ва ёфтаҳо дар шеър бипардозем.#Sentence*] [@Он замон посух додам дасти холӣ муносиби ин кор нест ва бигузорем барои фурсате муносибтар.#Sentence*] [@Ҷои шукр аст, ки имрӯз дидори шумо бо дасти пур даст дод#Sentence*]». [@Имрӯз ба ҷуз «Чароғи сурхи танҳоӣ», ду китоби дигар бо унвонҳои «Осорнома», мунташиршуда ба ҳамкории Институти забон ва адабиёти Рӯдакии Академияи илмҳои Тоҷикистон ва «Ватандорӣ бувад оинадорӣ» низ муаррифӣ мешавад.#Sentence*] [@Чизе, ки бароям имтиҳон аст, маҷмӯае аз рубоӣ, дубайтӣ ва байт аст, ки дар айёми Наврӯзи имсол мунташир шуд.#Sentence*] [@Дар ин кор ҳиммат ва заҳмати дӯсти азизамон ҷаноби оқои Ҳасани Қарибӣ – раиси муҳтарами Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ бароям ҷои сипос ва миннатпазирии хос аст; бояд бигӯям, нашри ин китоб ба сурат ва кайфияте, ки дар дасти шумост, бо заҳматҳо ва талошҳои эшон ва ҳамкоронашон анҷом шуд ва дар воқеъ, рӯи манро дар назди дӯстони ҳамзабонам сафед кард, ба ин манзур, ки маҷмӯаҳои ашъори пешини инҷониб, ки ба хатти форсӣ мунташир шуда буданд, мутаассифона, ҳамроҳ бо кӯтоҳиҳо ва ғалату нуқс ба даст хонанда ва он ҳам ҳамзабонони мо, расида буданд.#Sentence*] [@Бисёр мехоҳам барои сарсухани вазин ва пурмуҳтавое, ки эшон барои ин маҷмӯа навиштанд, сипоси вежа бигӯям.#Sentence*] [@Ин сарсухан дар воқеъ, гуфторест дар бораи на танҳо шеъри Гулрухсор, ки мурурест дар адабиёти тоҷикон дар сесад соли ахир ва оғози пажӯҳише ҷиддӣ ва тозаву бисёр судманд дар ин замина аст.#Sentence*] [@Ҳасани Қарибӣ – раиси Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ аз суханронони баъдӣ дар ин маҳфил буд.#Sentence*] [@Вай бо ишора ба тазкираи Малеҳои Самарқандӣ дар бораи равобити фарҳангӣ дар асри Сафавӣ ва пешинаи пайвандҳои шуаро ва фаъолони адабӣ сухан гуфт.#Sentence*] [@Вай дар бораи далоили аҳаммият ва мизони мухотаб дар Тоҷикистон имрӯз афзуд:#Sentence*] «[@Шеъри имрӯзи Тоҷикистон бо ҳар сабку сиёқ ва алорағми уфтухезҳо, ҳамчунон дар қиёс бо дигар кишварҳои форсизабон, ба ҷиҳати омори мухотаби дохилӣ аз бартарии нисбӣ бархурдор аст, ба мизоне, ки метавон аз он ба унвони муҳимтарин сармояи шоирони муосири тоҷик ёд кард.#Sentence*] [@Аз он ҷо, ки шахсан шоҳиди маҳфилҳоишеърхонӣ, бо баъзан қариб ба ҳазор нафар ҷамъият дар толорҳои фарҳангии Тоҷикистон будааст, яке аз далоили иқболи ҷамъият ба шеъри имрӯзи Тоҷикистон, содагии забон ва равонии шеър ва ҳамафаҳм будани он аст, ки дар намунаи осори Мирзо Турсунзода ва ҳатто Абулқосими Лоҳутии тоҷикнишин машҳуд аст#Sentence*]». [@Қарибӣ ҳамчунин, дар бораи ҷараёни ҳамкорӣ дар омода кардани маҷмӯъаи «Чароғи сурхи танҳоӣ» барои чоп, ҷилваҳои ҳунарӣ ва маъноии луғот ба ду хат, ёфтаҳои вожасозӣ ва вожагузинии шоир тавзеҳотеро ироа кард.#Sentence*] [@Дар идомаи маҳфил Бахтовари Ҷамшед ва Бузургмеҳри Баҳодур – аз шоирони ҷавони тоҷик, намунаҳоеро аз рубоиҳои Гулрухсор ва шеърҳои хеш хонданд.#Sentence*] [@Доктор Абдурраҳмони Абдулманнон – пажӯҳишгари адабиёт; Абдулҳамиди Самад, нависанда; Саидқул Билол, овозхони шинохта ва раиси гурӯҳи мусиқии «Дарё»; Ойниҳол Бобоназарова – ҳуқуқдон ва фаъоли иҷтимоӣ; Ҷӯрабек Назрӣ – пажӯҳишгари Академияи илмҳои Тоҷикистон дигар суханронони маҳфили рӯнамоии китобҳои Гулрухсор буданд.#Sentence*] [@Дар поёни нишасти мазбур оқои Ато Мирхоҷа – шоири тоҷик ва муовини Иттиҳодияи нависандагони Тоҷикистон гуфт:#Sentence*] «[@Ба намояндагӣ аз Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, аз Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ ва бавежа, ҷаноби оқои Ҳасани Қарибӣ ташаккур мекунам, ки бо заҳматҳо ва интишори китоби ҳозир, фурсати як чунин маҳфили зебо ва гармро фароҳам карданд#Sentence*]». [@Шоёни ёдоварист, Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ дар пешорӯи Наврӯзи 2018 китоби «Чароғи сурхи танҳоӣ», маҷмӯае аз ашъори Гулрухсори Сафӣ – шоири номошнои тоҷик дар қолибҳои рубоӣ, дубайтӣ ва байтро мунташир кард.#Sentence*]

Сешанбе, 15 май, хамзамон бо Рӯзи Фирдавсӣ, дар толори Иттиҳодияи нависандагони Тоҷикистон китоби тозанашри Гулрухсори Сафӣ – шоири саршиноси тоҷик ва барандаи Ҷоизаи давлатии Рӯдакӣ, шоири мардумии Тоҷикистон рӯнамоӣ шуд. Ин маҳфил бо ҳамкории Иттиҳодияи нависандагони Тоҷикистон ва Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ ва бо ҳузури ҷамъе аз шоирон, нависандагон, ҳунармандон, пажӯҳишгарон, донишҷӯён ва дӯстдорону алоқамандони шеър баргузор шуд. Дар оғози ин маҳфил ҳозирон бо як дақиқа сукут, ёди Бозор Собир – шоири соҳибноми тоҷикро, ки рӯзи қабл дар Душанбе ба хок супурда шуд, гиромӣ доштанд. Дар идома ба меҳмонони маҳфил, китобҳои «Чароғи сурхи танҳоӣ» – маҷмӯъаи рубоиҳо ва дубайтиҳои Гулрухсор ва «Шеъристон» – маҷмӯъаи ашъори шоирони муосири Эрон, аз тозаҳои нашри Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ эҳдо шуд. Пас аз хайра мақдам гуфтани Гулрухсори Сафӣ ба меҳмонон, Ато Мирхоҷа – муовини Иттиҳодияи нависандагон интишори китобҳои тоза аз ин шоири боном ва маҳбуби тоҷикро рӯйдоде нек арзёбӣ кард ва онро барои хонандаи тоҷик таҳният гуфт. Вай зимни ин ки ба дасти алоқамандон расидани китоби «Чароғи сурхи танҳоӣ»-ро коре арзишманд донист, аз ёфтаҳои тозаи ин суханвар гуфт ва таъкид кард тамоми зебоӣ, рангу бӯ ва техники рубоиҳои Гулрухсор аз шеъри мардумӣ маншаъ мегирад. Ато Мирхоҷа дар поёни суханони хеш гуфт: «Барои устод Гулрухсор саломатӣ ва дастовардҳои тоза орзу мекунем ва умедворем ин ҳамкориҳои бисёр хуб бо Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ идома дошта бошад». Дар идомаи маҳфили рӯнамоӣ, Гулрухсори Сафӣ гуфт: «Имрӯз рӯзи бузург барои ҳамаи мост: рӯзи шоиртарин ва ҳакимтарин суханвари мо Фирдавсии бузургвор аст. Ин рӯзро барои ҳамаи шумо табрик мегӯям ва баргузории маҳфили моро дар ин рӯз фоли нек медонам». Хонуми Гулрухсор зимни пардохтан ба мавзӯъи аслии ин маросими рӯнамоӣ, ёдовар шуд: «Порсол Ато Мирхоҷа пешниҳод кард, то базми шеъре баргузор бикунем ва ба тозаҳо ва ёфтаҳо дар шеър бипардозем. Он замон посух додам дасти холӣ муносиби ин кор нест ва бигузорем барои фурсате муносибтар. Ҷои шукр аст, ки имрӯз дидори шумо бо дасти пур даст дод». Имрӯз ба ҷуз «Чароғи сурхи танҳоӣ», ду китоби дигар бо унвонҳои «Осорнома», мунташиршуда ба ҳамкории Институти забон ва адабиёти Рӯдакии Академияи илмҳои Тоҷикистон ва «Ватандорӣ бувад оинадорӣ» низ муаррифӣ мешавад. Чизе, ки бароям имтиҳон аст, маҷмӯае аз рубоӣ, дубайтӣ ва байт аст, ки дар айёми Наврӯзи имсол мунташир шуд. Дар ин кор ҳиммат ва заҳмати дӯсти азизамон ҷаноби оқои Ҳасани Қарибӣ – раиси муҳтарами Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ бароям ҷои сипос ва миннатпазирии хос аст; бояд бигӯям, нашри ин китоб ба сурат ва кайфияте, ки дар дасти шумост, бо заҳматҳо ва талошҳои эшон ва ҳамкоронашон анҷом шуд ва дар воқеъ, рӯи манро дар назди дӯстони ҳамзабонам сафед кард, ба ин манзур, ки маҷмӯаҳои ашъори пешини инҷониб, ки ба хатти форсӣ мунташир шуда буданд, мутаассифона, ҳамроҳ бо кӯтоҳиҳо ва ғалату нуқс ба даст хонанда ва он ҳам ҳамзабонони мо, расида буданд. Бисёр мехоҳам барои сарсухани вазин ва пурмуҳтавое, ки эшон барои ин маҷмӯа навиштанд, сипоси вежа бигӯям. Ин сарсухан дар воқеъ, гуфторест дар бораи на танҳо шеъри Гулрухсор, ки мурурест дар адабиёти тоҷикон дар сесад соли ахир ва оғози пажӯҳише ҷиддӣ ва тозаву бисёр судманд дар ин замина аст. Ҳасани Қарибӣ – раиси Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ аз суханронони баъдӣ дар ин маҳфил буд. Вай бо ишора ба тазкираи Малеҳои Самарқандӣ дар бораи равобити фарҳангӣ дар асри Сафавӣ ва пешинаи пайвандҳои шуаро ва фаъолони адабӣ сухан гуфт. Вай дар бораи далоили аҳаммият ва мизони мухотаб дар Тоҷикистон имрӯз афзуд: «Шеъри имрӯзи Тоҷикистон бо ҳар сабку сиёқ ва алорағми уфтухезҳо, ҳамчунон дар қиёс бо дигар кишварҳои форсизабон, ба ҷиҳати омори мухотаби дохилӣ аз бартарии нисбӣ бархурдор аст, ба мизоне, ки метавон аз он ба унвони муҳимтарин сармояи шоирони муосири тоҷик ёд кард. Аз он ҷо, ки шахсан шоҳиди маҳфилҳоишеърхонӣ, бо баъзан қариб ба ҳазор нафар ҷамъият дар толорҳои фарҳангии Тоҷикистон будааст, яке аз далоили иқболи ҷамъият ба шеъри имрӯзи Тоҷикистон, содагии забон ва равонии шеър ва ҳамафаҳм будани он аст, ки дар намунаи осори Мирзо Турсунзода ва ҳатто Абулқосими Лоҳутии тоҷикнишин машҳуд аст». Қарибӣ ҳамчунин, дар бораи ҷараёни ҳамкорӣ дар омода кардани маҷмӯъаи «Чароғи сурхи танҳоӣ» барои чоп, ҷилваҳои ҳунарӣ ва маъноии луғот ба ду хат, ёфтаҳои вожасозӣ ва вожагузинии шоир тавзеҳотеро ироа кард. Дар идомаи маҳфил Бахтовари Ҷамшед ва Бузургмеҳри Баҳодур – аз шоирони ҷавони тоҷик, намунаҳоеро аз рубоиҳои Гулрухсор ва шеърҳои хеш хонданд. Доктор Абдурраҳмони Абдулманнон – пажӯҳишгари адабиёт; Абдулҳамиди Самад, нависанда; Саидқул Билол, овозхони шинохта ва раиси гурӯҳи мусиқии «Дарё»; Ойниҳол Бобоназарова – ҳуқуқдон ва фаъоли иҷтимоӣ; Ҷӯрабек Назрӣ – пажӯҳишгари Академияи илмҳои Тоҷикистон дигар суханронони маҳфили рӯнамоии китобҳои Гулрухсор буданд. Дар поёни нишасти мазбур оқои Ато Мирхоҷа – шоири тоҷик ва муовини Иттиҳодияи нависандагони Тоҷикистон гуфт: «Ба намояндагӣ аз Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, аз Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ ва бавежа, ҷаноби оқои Ҳасани Қарибӣ ташаккур мекунам, ки бо заҳматҳо ва интишори китоби ҳозир, фурсати як чунин маҳфили зебо ва гармро фароҳам карданд». Шоёни ёдоварист, Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ дар пешорӯи Наврӯзи 2018 китоби «Чароғи сурхи танҳоӣ», маҷмӯае аз ашъори Гулрухсори Сафӣ – шоири номошнои тоҷик дар қолибҳои рубоӣ, дубайтӣ ва байтро мунташир кард.

[@Ҳар кор як вақт дорад#Sentence*] [@Назар ба қавли Тӯтапошшо, будаааст, набудааст як муллои қашшоқ будааст.#Sentence*] [@Ӯ дар як ҳуҷраи яке аз мадрасаҳо истиқомат доштааст.#Sentence*] [@Ӯ як ошно доштааст, ки ҳамеша ӯро зиёфат мекардааст.#Sentence*] [@Ин муллои қашшоқ ҳамеша орзу мекардааст, ки ягон чиз ёфта ҳеҷ набошад, ягон бор он ошнояшро зиёфат кунад.#Sentence*] [@Рӯзе як кабӯтари (кафтари) ёбоӣ нохост парвоз карда омада ба ҳуҷрааш даромада мондааст.#Sentence*] [@Мулло бо чобукӣ аз ҷояш хеста давида рафта дари ҳуҷраро бастааст ва кабӯтари дар даруни ҳуҷра мондаро дошта, вайро кушта ва пар канда дарунашро тоза кардааст.#Sentence*] [@Баъд аз он ба ҳамсояҳуҷрааш рафта, воқеаро ба ӯ ҳикоя кардааст ва аз вай як чумча равған талабидааст, ки он кабӯтарро бирён карда ошнояшро зиёфат кунад.#Sentence*] [@Ҳамсояаш равған додааст.#Sentence*] [@Мулло кабӯтарро дар он равған бирён карда, дегро пӯшонда монда, ба овардани ошнояш рафтааст.#Sentence*] [@Вақте ки мулло аз ҳуҷра баромада рафтааст, ҳамсояаш як кабӯтари зиндаро дошта оварда кабоби тайёрро аз деги мулло кашида гирифта ва кабӯтари зиндаро ба ҷойи вай андохта, боз монанди аввала пӯшонда мондааст.#Sentence*] [@Мулло баъд аз фурсате меҳмони худро оварда ба пешгоҳи ҳуҷрааш шинондааст, дастонашро шуста, остинҳояшро то оринҷ барзадааст, табақро шуста дар пеши оташдон бар рӯйи сандалича ниҳодааст ва кафгирро ба дасти росташ гирифта бо дасти чапаш ҳамин ки сарпӯши дегро бардоштааст, кабӯтар аз даруни дег парида баромада парвозкунон ва муаллақзанон аз даруни ҳуҷра берун шуда ба ҳаво рафтааст.#Sentence*] [@Мулло бо дидани ин ҳодисаи ногаҳонӣ, ки ҳамаи орзуҳои ӯро барбод дода буд, қариб аз ҳуш рафтааст: кафгир аз дасташ ба замин афтодаасту ду дасташ ба ҳаво баланд шудааст ва ӯ ба осмон нигоҳ карда гуфтааст:’#Sentence*] [@— «Худоё, Худовандо, зинда гардонидани баъд аз миронидан ҳақ аст ва рост аст, лекин ҷой дорад-дия.#Sentence*] [@На ин ки ту бо зинда кардани кабӯтари кушта ва бирён кардашуда маро дар пеши меҳмон шарманда ва аз таоми болаззат маҳрум кунӣ».#Sentence*] [@Кампир баъд аз тамом кардани ҳикояи худ ба Икромхоҷа гуфт:#Sentence*] [@— Писарам, мисли гуфтаи ҳамон мулло ҳикоягӯйӣ ҳам вақт дорад-дия, на ин ки ту дар вақти бемориам маро ҳикоя гӯёнда азоб диҳӣ.#Sentence*] [@Ҳикояҳои аз Тӯтапошшо шунидаам бисёранд; мумкин аст, ки баъзе аз онҳоро дар рафти таҳрири ёддоштҳои худ, дар мавридҳои муносиб нақл намоям.#Sentence*] [@Дар ин ҷо ҳаминро қайд карданам даркор аст, ки кампири 80-солаи умрашро дар сахтӣ гузаронида бо гуфтани як-ду ҳикоя ё шуг — афсона монда мешуд, лекин бачагон ӯро танг мекарданд, ки боз гӯяд.#Sentence*] [@Хусусан Икромхоҷа барои бисёртар ҳикоя гӯёндан ӯро азоб медод.#Sentence*] [@Баъзан болишҳои зери сар ва зери й ӯро гирифта мегурехт, ки дар он вақт кампир ба дарди миёни сахт гирифтор мешуд.#Sentence*] [@Дар ин гуна мавридҳо кампир барои халос кардани худ аз дасти он бачагони шум ҳикояҳои деву аҷинаро сар мекард, ки бо шунидани он гуна ҳикояҳо бачагон тарсида аз пеши ӯ мегурехтанд ва ӯ ҳам бо осудагӣ ба осмон нигоҳ карда дуқат чаппа, яъне сар ва поҳояшро бар рӯйи болишҳо баланд карда мехобид.#Sentence*] [@Хусусан ҳикояи «Деви ҳафтсар»-и ӯ бисёр воҳимаангез буд, ҳарчанд он деви баттоли бадкирдори бачадуздак дар охир дар «Кӯҳи Қоф» дар дасти Рустами Достон кушта мешуд, аммо аввалҳои ҳикоя бисёр тарсовар буд.#Sentence*] [@Аз бачагон танҳо ман будам, ки ҳикояи «Деви ҳафтсар»-ро то охираш шунидаам (ман дар рӯзҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ Гитлер ва фашистони немисро ба ҳамин деви ҳафтсар монанд намуда, онҳоро дар дасти Рустами Достони замонӣ — Армияи Сурх кушонда будам, ки он дар вақташ дар газетаҳои «Тоҷикистони Сурх», дар «Коммунисти Тоҷикистон», ҳам дар газетаи «Ленин Йӯлӣ» нашр шуда буд).#Sentence*] [@Аз калонҳо зани Иброҳимхоҷа, ки Султонпошшо ном дошт, ба шунидани ҳикояҳои деву парӣ бисёр шавқманд буд, хонаи ӯ бо хонаи Тӯтапошшо девор ба девор ва суффааш ба суффаи вай пайваста буд.#Sentence*] [@Дар шабҳои тобистон ҳар дуи инҳо дар суффаҳои худ мехобиданд.#Sentence*] [@Султонпошшо ба шунидани ҳикояҳои оддӣ майл надошт, ҳар вақт дид, ки Тӯтапошшо ҳикояи деву аҷинаро сар мекунад, ӯ аз ҷояш хеста омада ба пеши кампир менишаст ва ӯро ба гуфтани ҳикояҳои дев ташвиқ мекард.#Sentence*] [@Султонпошшо ҳикояҳои ба деву аҷина оидро, ки аз Тӯтапошшо мешунид, ба онҳо аз худ чанд чизи дигар баста ба бачагон ва ба занон нақл мекард.#Sentence*] [@Назар ба қавли Султонпошшо, вай ҳар гуна деву париҳоро ва аз ин ҷумла деви ҳафтсарро дидааст.#Sentence*] [@Ӯ мегуфт, ки дар пушти меҳмонхонаи амакбобо (ӯ падаршӯяшро, яъне Абдуллохоҷаи 90-соларо амакбобо мегуфт) деви ҳафтсар ҳаст, аввал вай ба сурати гурба менамояд, баъд аз он ба сурати саг, гург, хар ва монанди инҳо медарояд, дар охир ба шакли одами сиёҳи баднамо бадал гардида, дар худ ҳафт сар пайдо мекунад ва ба осмон нигоҳ карда дароз шуда рафтан мегирад, ба ҳадде ки рафта-рафта сараш ба осмон мерасад.#Sentence*] [@Агар ҳамон вақт ба назараш ягон одам — хусусан бача намояд, ба дасташ гирифта ба осмон расонда молиш дода-молиш дода, ба офтоб бирён намуда майда-майда карда мехӯрад.#Sentence*] [@Ман аз вай пурсидам:#Sentence*] [@— Шумо, ки вайро дидед, магар ӯ шуморо надидааст, ки гирифта нахӯрда-аст?#Sentence*] [@Ӯ гуфт:#Sentence*] [@— Амакмуллот (шавҳарашро мегӯяд, ки Иброҳимхоҷа ном дошта, чунонки дар боло қайд шуд, дуохони нобарор буд) ба ман «исми аъзам»-ро ёд додаанд.#Sentence*] [@Ҳар вақт ман деви ҳафтсарро дидам, «исми аъзам»-ро мехонам ва ӯ ба ман зарар расонида наметавонад.#Sentence*] [@Боз илова мекард:#Sentence*] [@— Ҳикояҳои дев ва аҷинаро дар ягон ҷой нақл накунӣ, ки даррав ба ту зарар мерасад.#Sentence*] [@Ман ва Тӯтапошшо, ки аз деву аҷина наметарсем, мо «исми аъзам»-ро медонем, вай ба мо зарар намерасонад.#Sentence*] [@Ман аз ҳамон вақт сар карда бисёр тарсончак шудам, шаб ки торик шуд, ҳар чизе, ки ба назарам намояд, «дев» ё «аҷина» гумон карда дар ларза меафтодам, азбаски Султонпошшо маро аз нақл кардани ҳикояҳои деву аҷина тарсонда буд, ба пеши падару модари худ ҳам аз он воқеаҳо лаб намекушодам 13.#Sentence*]

Ҳар кор як вақт дорад Назар ба қавли Тӯтапошшо, будаааст, набудааст як муллои қашшоқ будааст. Ӯ дар як ҳуҷраи яке аз мадрасаҳо истиқомат доштааст. Ӯ як ошно доштааст, ки ҳамеша ӯро зиёфат мекардааст. Ин муллои қашшоқ ҳамеша орзу мекардааст, ки ягон чиз ёфта ҳеҷ набошад, ягон бор он ошнояшро зиёфат кунад. Рӯзе як кабӯтари (кафтари) ёбоӣ нохост парвоз карда омада ба ҳуҷрааш даромада мондааст. Мулло бо чобукӣ аз ҷояш хеста давида рафта дари ҳуҷраро бастааст ва кабӯтари дар даруни ҳуҷра мондаро дошта, вайро кушта ва пар канда дарунашро тоза кардааст. Баъд аз он ба ҳамсояҳуҷрааш рафта, воқеаро ба ӯ ҳикоя кардааст ва аз вай як чумча равған талабидааст, ки он кабӯтарро бирён карда ошнояшро зиёфат кунад. Ҳамсояаш равған додааст. Мулло кабӯтарро дар он равған бирён карда, дегро пӯшонда монда, ба овардани ошнояш рафтааст. Вақте ки мулло аз ҳуҷра баромада рафтааст, ҳамсояаш як кабӯтари зиндаро дошта оварда кабоби тайёрро аз деги мулло кашида гирифта ва кабӯтари зиндаро ба ҷойи вай андохта, боз монанди аввала пӯшонда мондааст. Мулло баъд аз фурсате меҳмони худро оварда ба пешгоҳи ҳуҷрааш шинондааст, дастонашро шуста, остинҳояшро то оринҷ барзадааст, табақро шуста дар пеши оташдон бар рӯйи сандалича ниҳодааст ва кафгирро ба дасти росташ гирифта бо дасти чапаш ҳамин ки сарпӯши дегро бардоштааст, кабӯтар аз даруни дег парида баромада парвозкунон ва муаллақзанон аз даруни ҳуҷра берун шуда ба ҳаво рафтааст. Мулло бо дидани ин ҳодисаи ногаҳонӣ, ки ҳамаи орзуҳои ӯро барбод дода буд, қариб аз ҳуш рафтааст: кафгир аз дасташ ба замин афтодаасту ду дасташ ба ҳаво баланд шудааст ва ӯ ба осмон нигоҳ карда гуфтааст:’ — «Худоё, Худовандо, зинда гардонидани баъд аз миронидан ҳақ аст ва рост аст, лекин ҷой дорад-дия. На ин ки ту бо зинда кардани кабӯтари кушта ва бирён кардашуда маро дар пеши меҳмон шарманда ва аз таоми болаззат маҳрум кунӣ». Кампир баъд аз тамом кардани ҳикояи худ ба Икромхоҷа гуфт: — Писарам, мисли гуфтаи ҳамон мулло ҳикоягӯйӣ ҳам вақт дорад-дия, на ин ки ту дар вақти бемориам маро ҳикоя гӯёнда азоб диҳӣ. Ҳикояҳои аз Тӯтапошшо шунидаам бисёранд; мумкин аст, ки баъзе аз онҳоро дар рафти таҳрири ёддоштҳои худ, дар мавридҳои муносиб нақл намоям. Дар ин ҷо ҳаминро қайд карданам даркор аст, ки кампири 80-солаи умрашро дар сахтӣ гузаронида бо гуфтани як-ду ҳикоя ё шуг — афсона монда мешуд, лекин бачагон ӯро танг мекарданд, ки боз гӯяд. Хусусан Икромхоҷа барои бисёртар ҳикоя гӯёндан ӯро азоб медод. Баъзан болишҳои зери сар ва зери й ӯро гирифта мегурехт, ки дар он вақт кампир ба дарди миёни сахт гирифтор мешуд. Дар ин гуна мавридҳо кампир барои халос кардани худ аз дасти он бачагони шум ҳикояҳои деву аҷинаро сар мекард, ки бо шунидани он гуна ҳикояҳо бачагон тарсида аз пеши ӯ мегурехтанд ва ӯ ҳам бо осудагӣ ба осмон нигоҳ карда дуқат чаппа, яъне сар ва поҳояшро бар рӯйи болишҳо баланд карда мехобид. Хусусан ҳикояи «Деви ҳафтсар»-и ӯ бисёр воҳимаангез буд, ҳарчанд он деви баттоли бадкирдори бачадуздак дар охир дар «Кӯҳи Қоф» дар дасти Рустами Достон кушта мешуд, аммо аввалҳои ҳикоя бисёр тарсовар буд. Аз бачагон танҳо ман будам, ки ҳикояи «Деви ҳафтсар»-ро то охираш шунидаам (ман дар рӯзҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ Гитлер ва фашистони немисро ба ҳамин деви ҳафтсар монанд намуда, онҳоро дар дасти Рустами Достони замонӣ — Армияи Сурх кушонда будам, ки он дар вақташ дар газетаҳои «Тоҷикистони Сурх», дар «Коммунисти Тоҷикистон», ҳам дар газетаи «Ленин Йӯлӣ» нашр шуда буд). Аз калонҳо зани Иброҳимхоҷа, ки Султонпошшо ном дошт, ба шунидани ҳикояҳои деву парӣ бисёр шавқманд буд, хонаи ӯ бо хонаи Тӯтапошшо девор ба девор ва суффааш ба суффаи вай пайваста буд. Дар шабҳои тобистон ҳар дуи инҳо дар суффаҳои худ мехобиданд. Султонпошшо ба шунидани ҳикояҳои оддӣ майл надошт, ҳар вақт дид, ки Тӯтапошшо ҳикояи деву аҷинаро сар мекунад, ӯ аз ҷояш хеста омада ба пеши кампир менишаст ва ӯро ба гуфтани ҳикояҳои дев ташвиқ мекард. Султонпошшо ҳикояҳои ба деву аҷина оидро, ки аз Тӯтапошшо мешунид, ба онҳо аз худ чанд чизи дигар баста ба бачагон ва ба занон нақл мекард. Назар ба қавли Султонпошшо, вай ҳар гуна деву париҳоро ва аз ин ҷумла деви ҳафтсарро дидааст. Ӯ мегуфт, ки дар пушти меҳмонхонаи амакбобо (ӯ падаршӯяшро, яъне Абдуллохоҷаи 90-соларо амакбобо мегуфт) деви ҳафтсар ҳаст, аввал вай ба сурати гурба менамояд, баъд аз он ба сурати саг, гург, хар ва монанди инҳо медарояд, дар охир ба шакли одами сиёҳи баднамо бадал гардида, дар худ ҳафт сар пайдо мекунад ва ба осмон нигоҳ карда дароз шуда рафтан мегирад, ба ҳадде ки рафта-рафта сараш ба осмон мерасад. Агар ҳамон вақт ба назараш ягон одам — хусусан бача намояд, ба дасташ гирифта ба осмон расонда молиш дода-молиш дода, ба офтоб бирён намуда майда-майда карда мехӯрад. Ман аз вай пурсидам: — Шумо, ки вайро дидед, магар ӯ шуморо надидааст, ки гирифта нахӯрда-аст? Ӯ гуфт: — Амакмуллот (шавҳарашро мегӯяд, ки Иброҳимхоҷа ном дошта, чунонки дар боло қайд шуд, дуохони нобарор буд) ба ман «исми аъзам»-ро ёд додаанд. Ҳар вақт ман деви ҳафтсарро дидам, «исми аъзам»-ро мехонам ва ӯ ба ман зарар расонида наметавонад. Боз илова мекард: — Ҳикояҳои дев ва аҷинаро дар ягон ҷой нақл накунӣ, ки даррав ба ту зарар мерасад. Ман ва Тӯтапошшо, ки аз деву аҷина наметарсем, мо «исми аъзам»-ро медонем, вай ба мо зарар намерасонад. Ман аз ҳамон вақт сар карда бисёр тарсончак шудам, шаб ки торик шуд, ҳар чизе, ки ба назарам намояд, «дев» ё «аҷина» гумон карда дар ларза меафтодам, азбаски Султонпошшо маро аз нақл кардани ҳикояҳои деву аҷина тарсонда буд, ба пеши падару модари худ ҳам аз он воқеаҳо лаб намекушодам 13.

[@Исфандиёри Одина: Чиро раҷазхонӣ дар ҷанг муҳим аст?#Sentence*] 2023/04/24 0 [@Исфандиёри Одина (пижӯҳишгари тоҷик)#Sentence*] [@Шояд бисёре аз Шумо мусобиқоти куштии каҷи амрикоиро тамошо карда, мумкин аст, аз шеваҳои зӯрозмоии паҳлавонони ғӯлпайкар дар он лаззат бурда бошед.#Sentence*] [@Ман ҳам ба ин мусобиқот, ки таркибе аз саргармию варзиш аст, алоқа дорам.#Sentence*] [@Бавижа ҳангоме, ки баъзе аз мавориди пирӯзии адолат бар зулмро дар он мебинам, аз фароянди расидан ба ин пирӯзӣ ҳаяҷонзада мешавам.#Sentence*] [@Аз вижагиҳои умдаи ин мусобиқот он аст, ки паҳлавоне рӯи саҳна меравад ва бо гуфтани суханоне таҳрикомез ҳамтоёнашро ба набард мехонад.#Sentence*] [@Ин суханон бештар иборат аз худситоӣ ва лофҳои газоф аст ва гоҳе албатта бо воқеият ҳамхонӣ дорад.#Sentence*] [@Яъне ин паҳлавон аз пирӯзиҳои пешин ва тавоноиҳои билқувваи худ мегӯяд ва иддао мекунад, ки касе дар ҷаҳон ҳампояи ӯ нест, рақибонаш фурумоя ва пеши қудрат ва маҳоратҳои размии ӯ забун ҳастанд.#Sentence*] [@Гоҳ мухотаби ӯ мушаххасан як паҳлавони дигар аст, ки пушти саҳна мунтазир аст ва бо шунидани алфози кинояомезу ришхандомез нисбат ба худ барошуфта мешавад ва чун бабри баён ба саҳна метозад.#Sentence*] [@Ба ин навъ лаффозӣ ва каломи таҳрикомез дар забон ва адаби мо “раҷазхонӣ” мегӯянд.#Sentence*] [@Раҷаз вомвожае тозӣ (арабӣ) дар забони порсӣ аст ва дар луғатномаи Деҳхудо ба маънои ашъоре омадааст, ки “дар маърака (ҷанг ё корзор) дар мақоми муфохарат ва шарофати худ мехонанд.”#Sentence*] [@Албатта, яке аз баҳрҳои шеър дар илми арӯз ҳам чунин ном дорад ва гоҳ ба ёвасароӣ ҳам “раҷаз хондан” гӯянд, ки инҷо маънои манфӣ дорад, ба тафовут аз раҷазхонии майдони ҷанг, ки қарор аст ба ҳамсангарон рӯҳия бидиҳад ва душманро навмед созад.#Sentence*] [@Намунаҳои бисёре аз раҷазхонии паҳлавононро метавон дар “Шоҳнома” пайдо кард, ки боризтарини онҳо ҷидоли лафзӣ байни Рустам ва Исфандиёр аст.#Sentence*] [@Раҷаз дар “Шоҳнома”#Sentence*] [@Исфандиёр ба табори шоҳии худ ифтихор мекунад ва аслу насаби худро то Фаридун бармешумарад ва Рустамро фурумоятар аз худ медонад ва мегӯяд, падарони ту дар хидмати падарони ман буданд:#Sentence*] “[@Ту онӣ, ки пеши ниёкони ман,#Sentence*] [@Бузургони бедору покони ман,#Sentence*] [@Парастанда будӣ ҳаме бо ниё,#Sentence*] [@Наҷӯям ҳаме з-ин сухан кимиё.#Sentence*] [@Бузургӣ зи шоҳони ман ёфтӣ,#Sentence*] [@Чу дар бандагӣ тез биштофтӣ.#Sentence*]” [@Дар посух, Рустам аз корномаҳои ҷангияш ва ин ки чигуна солҳо аз марзу буми Эрон дифоъ карда ва Кайқубодро аз Мозандарон оварда ва бар тахт нишонда ва Ковусро аз банди девон раҳо сохта ва ғайра сухан мегӯяд ва меафзояд:#Sentence*] “[@Чӣ нозӣ бад-ин тоҷи гуштоспӣ?#Sentence*] [@Бад-ин тоза ойини луҳроспӣ?#Sentence*] [@Ки гӯяд бирав дасти Рустам бибанд,#Sentence*] [@Набандад маро даст чархи буланд.#Sentence*] [@Ки гар чарх гӯяд маро к-ин ниюш,#Sentence*] [@Ба гурзи гаронаш бимолам ду гӯш.#Sentence*] [@Ман аз кӯдакӣ то шудастам куҳан,#Sentence*] [@Бад-ин гуна аз кас набурдам сухан,#Sentence*] [@Маро хорӣ аз пӯзишу хоҳиш аст,#Sentence*] [@В-аз ин нарм гуфтан маро коҳиш аст.#Sentence*]” [@Нуктаи муҳим ин аст, ки раҷаз хондан фақат хоси паҳлавонон ва майдони ҷанг нест, балки дар арса ё майдони сиёсат низ, чи дар рақобатҳои дохилӣ ва чи дар равобити хориҷӣ дар тӯли таърих будааст.#Sentence*] [@Шояд бисёре аз мо ривоятҳоеро дар бораи фармонравоён ё лашкаркашони бузург ё шахсиятҳои таърихии матраҳ шунидаем, ки дар фалон мавқеияти ҳассоси таърихӣ хитоб ба рақиб ё ҳарифи худ сухане гуфтаанд ва ин суханҳо зарбулмасал шудааст.#Sentence*] [@Бингар, ки чӣ мегӯяд…#Sentence*] [@Ба лиҳози кайфӣ, шарти аслии таъсиргузории расона мизони эътимоди мухотабон ба он аст.#Sentence*] [@Ҳарчи расона мустақилтар ё озодтар бошад, сатҳи эътимоди мухотабон ба он болотар аст.#Sentence*] [@Яъне ба ҳарфаш маҳал мегузоранд, бино бар ин муҳим аст, ки бидонем сухан аз даҳони чи касе берун меояд, яъне “бингар, ки кӣ мегӯяд.”#Sentence*] [@Табиист, ки мардум ба шахсият ё ниҳоде, ки эътибори камтаре дорад, камтар эътимод доранд.#Sentence*] [@Абӯшакури Балхӣ, шоири куҳани мо, дар ин бора мегӯяд:#Sentence*] “[@Сухан гарчи бояд гаронмоятар,#Sentence*] [@Фурумоя гардад зи каммоятар,#Sentence*] [@Сухан к-аз даҳони бузургон равад,#Sentence*] [@Чу неку бувад, достонӣ шавад,#Sentence*] [@Нигини бадахшӣ бар ангуштарӣ,#Sentence*] [@Зи камтар ба камтар харад муштарӣ.#Sentence*]” [@Нуктаи дувум муҳтавои паём аст.#Sentence*] [@Яъне ин ки аз даҳони шумо чи сухане берун меояд ва ин сухан дар мухотабон чи таъсире метавонад дошта бошад.#Sentence*] [@Дар ин маврид мебинем, ки “бингар, ки чӣ мегӯяд” муҳимтар аст.#Sentence*] [@Абушакур дар идомаи ҳамон шеър дар бораи таъсири сухан мегӯяд:#Sentence*] “[@Сухан бифганад минбару дорро,#Sentence*] [@Зи сурох берун кашад морро,#Sentence*] [@Сухан заҳру позаҳру гарм асту сард,#Sentence*] [@Сухан талху ширину дармону дард.#Sentence*]” [@Фасоҳат ва балоғат#Sentence*] [@Ҳоло барои ин ки сухан ё паёми шумо таъсиргузортар бошад, чи бояд кард?#Sentence*] [@Ба ин суол илми маонӣ ва баён (rhetoric) метавонад посух бидиҳад.#Sentence*] [@Яъне маҳорат ва ҳунари суханварӣ бо истифода аз шеваҳо ва равишҳое, ки илми баён метавонад ба мо ёд бидиҳад.#Sentence*] [@Дар баъзе кишварҳо ва ҷавомеъ риҷоли сиёсӣ, фаъолони иҷтимоӣ ва ҳуқуқи башар, касоне, ки мудирияти ширкатҳои хусусӣ ва ё ниҳодҳои давлатиро ба дӯш мегиранд, пеш аз гирифтани зимоми умур ба даст давраҳои омӯзиши маҳорати суханвариро пушти сар мекунанд.#Sentence*] [@Суханшиноси маъруф Турақул Зеҳнӣ китобе дорад ба номи “Санъати сухан”, ки бештар ба ин мавзӯъ мепардозад, вале мутаассифона дар Тоҷикистон риҷоли сиёсӣ камтар ба адабиёт алоқа доранд, ин аст, ки мебинем, ки алкан ё безабонанд.#Sentence*] [@Албатта, аз ин орояҳо бояд дар ҳадди эътидол кор гирифт, чун агар сухан бас фохир ва саршор аз саноеи шеърӣ бошад, ки мисли сабки ҳиндии шеъри порсӣ, мухотаб онро натавонад дарёбад, шояд камтар ба дарде бихӯрад.#Sentence*] [@Дар маҷмӯъ сухани сода, равону шево, муназзам ва мавзун, дорои андаке саҷъу қофия, бавижа истифода аз санъати такрор (ва гоҳ тазод), метавонад бар таъсири ҳар сухан ё паёме бияфзояд.#Sentence*] [@Албатта, асли матлаб ва паём муҳимтар аз инҳост, чун мухотаб мехоҳад бидонад, ки шумо чи сухане мегӯед.#Sentence*] [@Оё суханатон моя дорад ё бемоя аст, рост аст ё дурӯғ, самимӣ аст ё риёкорона, ба ончи мегӯед, оё худатон ҳам эътимод ва ё итминоне доред ё хайр.#Sentence*] [@Бо сухани дурӯғ вале ороста ба перояҳои адабӣ гоҳ мумкин аст гӯянда ба ҳадаф бирасад, вале ин комгорӣ муваққат аст ва мондагор нахоҳад буд.#Sentence*]

Исфандиёри Одина: Чиро раҷазхонӣ дар ҷанг муҳим аст? 2023/04/24 0 Исфандиёри Одина (пижӯҳишгари тоҷик) Шояд бисёре аз Шумо мусобиқоти куштии каҷи амрикоиро тамошо карда, мумкин аст, аз шеваҳои зӯрозмоии паҳлавонони ғӯлпайкар дар он лаззат бурда бошед. Ман ҳам ба ин мусобиқот, ки таркибе аз саргармию варзиш аст, алоқа дорам. Бавижа ҳангоме, ки баъзе аз мавориди пирӯзии адолат бар зулмро дар он мебинам, аз фароянди расидан ба ин пирӯзӣ ҳаяҷонзада мешавам. Аз вижагиҳои умдаи ин мусобиқот он аст, ки паҳлавоне рӯи саҳна меравад ва бо гуфтани суханоне таҳрикомез ҳамтоёнашро ба набард мехонад. Ин суханон бештар иборат аз худситоӣ ва лофҳои газоф аст ва гоҳе албатта бо воқеият ҳамхонӣ дорад. Яъне ин паҳлавон аз пирӯзиҳои пешин ва тавоноиҳои билқувваи худ мегӯяд ва иддао мекунад, ки касе дар ҷаҳон ҳампояи ӯ нест, рақибонаш фурумоя ва пеши қудрат ва маҳоратҳои размии ӯ забун ҳастанд. Гоҳ мухотаби ӯ мушаххасан як паҳлавони дигар аст, ки пушти саҳна мунтазир аст ва бо шунидани алфози кинояомезу ришхандомез нисбат ба худ барошуфта мешавад ва чун бабри баён ба саҳна метозад. Ба ин навъ лаффозӣ ва каломи таҳрикомез дар забон ва адаби мо “раҷазхонӣ” мегӯянд. Раҷаз вомвожае тозӣ (арабӣ) дар забони порсӣ аст ва дар луғатномаи Деҳхудо ба маънои ашъоре омадааст, ки “дар маърака (ҷанг ё корзор) дар мақоми муфохарат ва шарофати худ мехонанд.” Албатта, яке аз баҳрҳои шеър дар илми арӯз ҳам чунин ном дорад ва гоҳ ба ёвасароӣ ҳам “раҷаз хондан” гӯянд, ки инҷо маънои манфӣ дорад, ба тафовут аз раҷазхонии майдони ҷанг, ки қарор аст ба ҳамсангарон рӯҳия бидиҳад ва душманро навмед созад. Намунаҳои бисёре аз раҷазхонии паҳлавононро метавон дар “Шоҳнома” пайдо кард, ки боризтарини онҳо ҷидоли лафзӣ байни Рустам ва Исфандиёр аст. Раҷаз дар “Шоҳнома” Исфандиёр ба табори шоҳии худ ифтихор мекунад ва аслу насаби худро то Фаридун бармешумарад ва Рустамро фурумоятар аз худ медонад ва мегӯяд, падарони ту дар хидмати падарони ман буданд: “Ту онӣ, ки пеши ниёкони ман, Бузургони бедору покони ман, Парастанда будӣ ҳаме бо ниё, Наҷӯям ҳаме з-ин сухан кимиё. Бузургӣ зи шоҳони ман ёфтӣ, Чу дар бандагӣ тез биштофтӣ.” Дар посух, Рустам аз корномаҳои ҷангияш ва ин ки чигуна солҳо аз марзу буми Эрон дифоъ карда ва Кайқубодро аз Мозандарон оварда ва бар тахт нишонда ва Ковусро аз банди девон раҳо сохта ва ғайра сухан мегӯяд ва меафзояд: “Чӣ нозӣ бад-ин тоҷи гуштоспӣ? Бад-ин тоза ойини луҳроспӣ? Ки гӯяд бирав дасти Рустам бибанд, Набандад маро даст чархи буланд. Ки гар чарх гӯяд маро к-ин ниюш, Ба гурзи гаронаш бимолам ду гӯш. Ман аз кӯдакӣ то шудастам куҳан, Бад-ин гуна аз кас набурдам сухан, Маро хорӣ аз пӯзишу хоҳиш аст, В-аз ин нарм гуфтан маро коҳиш аст.” Нуктаи муҳим ин аст, ки раҷаз хондан фақат хоси паҳлавонон ва майдони ҷанг нест, балки дар арса ё майдони сиёсат низ, чи дар рақобатҳои дохилӣ ва чи дар равобити хориҷӣ дар тӯли таърих будааст. Шояд бисёре аз мо ривоятҳоеро дар бораи фармонравоён ё лашкаркашони бузург ё шахсиятҳои таърихии матраҳ шунидаем, ки дар фалон мавқеияти ҳассоси таърихӣ хитоб ба рақиб ё ҳарифи худ сухане гуфтаанд ва ин суханҳо зарбулмасал шудааст. Бингар, ки чӣ мегӯяд… Ба лиҳози кайфӣ, шарти аслии таъсиргузории расона мизони эътимоди мухотабон ба он аст. Ҳарчи расона мустақилтар ё озодтар бошад, сатҳи эътимоди мухотабон ба он болотар аст. Яъне ба ҳарфаш маҳал мегузоранд, бино бар ин муҳим аст, ки бидонем сухан аз даҳони чи касе берун меояд, яъне “бингар, ки кӣ мегӯяд.” Табиист, ки мардум ба шахсият ё ниҳоде, ки эътибори камтаре дорад, камтар эътимод доранд. Абӯшакури Балхӣ, шоири куҳани мо, дар ин бора мегӯяд: “Сухан гарчи бояд гаронмоятар, Фурумоя гардад зи каммоятар, Сухан к-аз даҳони бузургон равад, Чу неку бувад, достонӣ шавад, Нигини бадахшӣ бар ангуштарӣ, Зи камтар ба камтар харад муштарӣ.” Нуктаи дувум муҳтавои паём аст. Яъне ин ки аз даҳони шумо чи сухане берун меояд ва ин сухан дар мухотабон чи таъсире метавонад дошта бошад. Дар ин маврид мебинем, ки “бингар, ки чӣ мегӯяд” муҳимтар аст. Абушакур дар идомаи ҳамон шеър дар бораи таъсири сухан мегӯяд: “Сухан бифганад минбару дорро, Зи сурох берун кашад морро, Сухан заҳру позаҳру гарм асту сард, Сухан талху ширину дармону дард.” Фасоҳат ва балоғат Ҳоло барои ин ки сухан ё паёми шумо таъсиргузортар бошад, чи бояд кард? Ба ин суол илми маонӣ ва баён (rhetoric) метавонад посух бидиҳад. Яъне маҳорат ва ҳунари суханварӣ бо истифода аз шеваҳо ва равишҳое, ки илми баён метавонад ба мо ёд бидиҳад. Дар баъзе кишварҳо ва ҷавомеъ риҷоли сиёсӣ, фаъолони иҷтимоӣ ва ҳуқуқи башар, касоне, ки мудирияти ширкатҳои хусусӣ ва ё ниҳодҳои давлатиро ба дӯш мегиранд, пеш аз гирифтани зимоми умур ба даст давраҳои омӯзиши маҳорати суханвариро пушти сар мекунанд. Суханшиноси маъруф Турақул Зеҳнӣ китобе дорад ба номи “Санъати сухан”, ки бештар ба ин мавзӯъ мепардозад, вале мутаассифона дар Тоҷикистон риҷоли сиёсӣ камтар ба адабиёт алоқа доранд, ин аст, ки мебинем, ки алкан ё безабонанд. Албатта, аз ин орояҳо бояд дар ҳадди эътидол кор гирифт, чун агар сухан бас фохир ва саршор аз саноеи шеърӣ бошад, ки мисли сабки ҳиндии шеъри порсӣ, мухотаб онро натавонад дарёбад, шояд камтар ба дарде бихӯрад. Дар маҷмӯъ сухани сода, равону шево, муназзам ва мавзун, дорои андаке саҷъу қофия, бавижа истифода аз санъати такрор (ва гоҳ тазод), метавонад бар таъсири ҳар сухан ё паёме бияфзояд. Албатта, асли матлаб ва паём муҳимтар аз инҳост, чун мухотаб мехоҳад бидонад, ки шумо чи сухане мегӯед. Оё суханатон моя дорад ё бемоя аст, рост аст ё дурӯғ, самимӣ аст ё риёкорона, ба ончи мегӯед, оё худатон ҳам эътимод ва ё итминоне доред ё хайр. Бо сухани дурӯғ вале ороста ба перояҳои адабӣ гоҳ мумкин аст гӯянда ба ҳадаф бирасад, вале ин комгорӣ муваққат аст ва мондагор нахоҳад буд.

[@Ман гумон мекардам, ки шояд Нурмуҳаммад ва фарзандони ӯ хасиси гузаро бошанд, ки фоидаи аз деҳқонӣ ёфтаашонро нахӯрда, напӯшида, захира мекарда бошанд.#Sentence*] [@Баъзе ҳаракатҳои аъзоҳои он оила ин фикри маро нодуруст мебароварданд.#Sentence*] [@Чунончи, хар кадоми аъзои ин оила, ки дар вақти таомхӯрии мо ба назар намояд, ҳарчанд бо зорию зӯрӣ илтимос намуда ба таом даъват кунем ҳам, намеомад ва «саломат бошед, завқ кунед, нӯши ҷонатон шавад!#Sentence*] [@Ман ҳозир хӯрок хӯрдам» — гӯён узр гуфта мерафт.#Sentence*] [@Ҳар гоҳ ки мо оши палав пазем, як коса ошро пур карда ба ҳавлии дарунаш медодем.#Sentence*] [@Албатта, мо аз вай зиёдатар дода наметавонистем.#Sentence*] [@Лекин ман «аъзоҳои ин оилаи калон ин як коса дар байни худ чӣ гуна тақсим мекарда бошанд?» гуфта худ ба худ хиҷолат мекашидам.#Sentence*] [@Рӯзе раги кунҷковиам даста дода, аз набераи панҷсолаи Нурмуҳаммад пурсидам:#Sentence*] [@— Аз оши палави ман бурда додагӣ ба ту ҳам доданд-мӣ?#Sentence*] [@— Ҳа, — гуфт духтарча.#Sentence*] [@— Ба ойтӯтет ва ба укет ҳам доданд-мӣ?#Sentence*] [@Ба ин саволи ман духтарча ҷавобе дод, ки дигар ба пурсуков кардан эҳтиёҷи ман намонд:#Sentence*] [@— Калонҳо нахӯрданд.#Sentence*] [@Бобом ҳамаашро ба ман, ба ойтӯтем, ба укем ва Акрам (писарчаи писари миёнаи Нурмуҳаммад) хӯронд, — гуфт.#Sentence*] [@Ана ҳамаи ин корҳо хасис набудани Нурмуҳаммад ва аъзои оилаи ӯро, ҳам ба бачагони хурдсол меҳрубон будани онҳоро нишон медод.#Sentence*] [@Рӯзе ба ман бо Нурмуҳаммад сӯҳбати дуру дароз кардан рост омад, ки бо он мусоҳиба ҳақиқати аҳволи он оиларо тамоман фаҳмида гирифтам.#Sentence*] [@Як пагоҳонӣ Нурмуҳаммад бо ҳамон ҷомаи кориаш аз ҳавлӣ баромада рафт ва рӯзона на дар боғ ва на дар киштзор — ҳеҷ нанамуд.#Sentence*] [@Шаб шуд, ҳаво софи ороми пурмаҳтоб буд.#Sentence*] [@Шабнам бисёр рехт.#Sentence*] [@Сурфаи бемор зиёд шуд.#Sentence*] [@Ман ӯро ба даруни меҳмонхона дароварда хобондам ва худ ба рӯйи суффа баромад, ба моҳи 12 — 13-шаба, ки тамоми партавашро бар рӯйи суффа ва гулзор монанди шир рехта буд, чашм дӯхта нишастам.#Sentence*] [@Дар ҳақиқат ҳам гӯё ҳамаи равшании маҳтоб махсуси нишемангоҳи ман буд, дарахтҳои шох ба шох печидаи сарҳавз ва боғ дар торикӣ монда буданд.#Sentence*] [@Дар он вақт касе сурфакунон аз дарвозаи ҳавлӣ даромад ва наздик расид.#Sentence*] [@Дидам, ки Нурмуҳаммад аст.#Sentence*] [@— Амак!#Sentence*] [@Имрӯз нанамудед, куҷо будед? — гуфта пурсидам.#Sentence*] [@— Эй, саргардонӣ-дия, писарам, — гуфт ва омада ба наздикии ман, ба лаби суффа нишаста, поҳояшро ба поёни суффа дароз карда, суханашро давом дод: — ба Галаосиё ба ноибхона рафта будам.#Sentence*] [@— Дар он ҷо чӣ гап буд?#Sentence*] [@Чӣ кор доштед? — гуфта боз пурсидам.#Sentence*] [@— Дар ноибхона чӣ гап мешавад?#Sentence*] [@Ҷанҷол-дия!#Sentence*] [@— Хӯш, чӣ гуна ҷанҷол?#Sentence*] [@— Эй писарам, шумо напурседу ман нагӯям!#Sentence*] [@Саргузашти ман дуру дароз ва дарди ман бедавост.#Sentence*] [@Шунидани он гапҳо шуморо дарди сар ва дилатонро сиёҳ мекунад.#Sentence*] [@— Ман ба шунидани дарди сарҳои зиндагии одамҳо бисёр толиб мебошам.#Sentence*] [@Агар гуфта доданаш ба шумо малол набиёрад, марҳамат кунед, мешунавам.#Sentence*] [@— Ин боғ, ҳавлӣ ва заминҳои кораме, ки дар дасти ман мебинед, аз падару амакам ба ман мерос мондаанд.#Sentence*] [@Падарам ва амакам — ҳар ду ҳам девкор буданд.#Sentence*] [@Онҳо аз кор кардан монда намешуданд.#Sentence*] [@Ман ҳам дар паҳлуи онҳо даромада кор мекардам.#Sentence*] [@Лекин вақтхушӣ ҳам мекардам.#Sentence*] [@Бо муллобачаҳои шӯх ва ин махдумҳои базмии Бухоро ҳам ошно шудам.#Sentence*] [@Падари ин махдуми шумо (ба тарафи беморе, ки дар хона хобида буд, ишорат карда) ҳам ҳамон вақтҳо бо ман ҷӯра шуда буданд.#Sentence*] [@Он кас як махдуми базмӣ буданд, ҳар тобистон ду-се бор бо шариконашон аз Бухоро дастаҳои созонда оварда, дар боғи мо базм мекарданд, ман ҳам гоҳо ба ҳуҷраҳои онҳо рафта палави мадрасагӣ мехӯрдам…#Sentence*] [@Нурмуҳаммад қадаре хомӯш монду сари синаашро дамонда, сарашро ба қафо хам дода, чашмонашро ба моҳ дӯхта, як дами сарди дарунӣ кашид ва баъд аз он суханашро давом дод:#Sentence*] [@— Оҳ!#Sentence*] [@Он давру даврон гузашт, он рӯзҳо гашта намеоянд, ман намебинам ва фарзандони рӯзсиёҳи ман ҳам он рӯзҳоро намебинанд…#Sentence*] [@Овози ҳамсӯҳбати ман торафт ларзиш пайдо карда, пасттар шуда мерафт ва дар гап задан аломати хушкии ҳалқаш ҳам намоён мешуд.#Sentence*] [@Ман ҳис кардам, ки ӯ ҳам ташна асту ҳам гушна, бинобар ин дастархонеро, ки бо нонбурдаҳо дар он ҷо истода буд, кушода ба пеши ӯ кашидам ва аз чойники бо рӯмол печондагӣ як пиёла чойи ширгарм кашида ба ӯ дароз кардам.#Sentence*] [@Ӯ ду-се луқма нон хӯрда, чойро нӯшида, боз ба гап даромад:#Sentence*] [@— Ман яккаписар будам, амакам ҳам фарзанд надошт.#Sentence*] [@Бинобар ин писари ӯ ҳам ман будам.#Sentence*] [@Маро дар вақташ хонадор карданд.#Sentence*] [@Онҳо аз дунё чаш пӯшиданд, модарам ва зани амакам ҳам вафот карданд.#Sentence*] [@Ин мулку асбоб ҳамагӣ ба ман монд.#Sentence*] [@Писари калонам ба паҳлуи ман даромад.#Sentence*] [@Мо девкории падаронро зинда гардондем.#Sentence*] [@Боғро аз пештара ободтар кардем.#Sentence*] [@Ман аз чорбоғҳои бойҳои шаҳрӣ ва подшоҳӣ ниҳолҳои мевадори зотӣ оварда шинонда сабзондам ва навдаҳо оварда, ниҳолҳои хасаки боғро пайванд кардам.#Sentence*] [@Зиндагонии мо бароҳат мегузашт.#Sentence*] [@Дуруст аст, ки баъд аз рӯзгор ба сарам афтодан, ман базм намерафтам ва базм намекардам, аммо худи кори деҳқонӣ ба боғдорӣ аз ҳар гуна базм ҳам кайфамро чоқтар мекард.#Sentence*] [@Ман аз кор монда намешудам.#Sentence*] [@Аммо он рӯзҳо дароз накашид: писари калонро хонадор кардан даркор шуд.#Sentence*] [@Арбоб шуданд, оқсаққол шуданд, калону хурд ба миёна даромаданду маҳру тӯёнаи арӯсро аз ҳад зиёд калон карданд.#Sentence*] [@Ба болои ин байни фотиҳаву сартӯйии никоҳро се сол кашол доданд.#Sentence*] [@Дар муддати ин се сол ҳар иду сайре, ки меомад, дар бурдуовард ба хонаи арӯс аз ман баробари он харҷе, ки падарам ба хонадории ман сарф карда буд, пул харҷ мешуд.#Sentence*] [@Аз ман дар он тӯй даҳ ҳазор танга пул рафт, ки се ҳазор тангаи он қарз буд.#Sentence*] [@Қарзи ман аз як фоидахӯри галаосиёӣ буд, ба се ҳазор танга ҳар моҳ ҳафтоду панҷ танга фоида медодам.#Sentence*] [@Ин маблағ ба ман, ки он вақтҳо нимча (500 грамм) ангурро як пул (чоряки тин) мефурӯхтам, гаронӣ кард.#Sentence*] [@Дар он миён ба ман як «раҳмхӯр» баромад, ки ӯро Аловуддини Говҷигар меномиданд…#Sentence*] [@— Истед! — гӯён ман сухани Нурмуҳаммадро буридам.#Sentence*] [@— Ин Аловуддини Говҷигар ҳамон кас нест, ки дар шаҳр чойфурӯшӣ мекунад?#Sentence*] [@— Худи ҳамон кас аст, ки дар пеши мадрасаи махдумони шумо дӯкончае дорад.#Sentence*]

Ман гумон мекардам, ки шояд Нурмуҳаммад ва фарзандони ӯ хасиси гузаро бошанд, ки фоидаи аз деҳқонӣ ёфтаашонро нахӯрда, напӯшида, захира мекарда бошанд. Баъзе ҳаракатҳои аъзоҳои он оила ин фикри маро нодуруст мебароварданд. Чунончи, хар кадоми аъзои ин оила, ки дар вақти таомхӯрии мо ба назар намояд, ҳарчанд бо зорию зӯрӣ илтимос намуда ба таом даъват кунем ҳам, намеомад ва «саломат бошед, завқ кунед, нӯши ҷонатон шавад! Ман ҳозир хӯрок хӯрдам» — гӯён узр гуфта мерафт. Ҳар гоҳ ки мо оши палав пазем, як коса ошро пур карда ба ҳавлии дарунаш медодем. Албатта, мо аз вай зиёдатар дода наметавонистем. Лекин ман «аъзоҳои ин оилаи калон ин як коса дар байни худ чӣ гуна тақсим мекарда бошанд?» гуфта худ ба худ хиҷолат мекашидам. Рӯзе раги кунҷковиам даста дода, аз набераи панҷсолаи Нурмуҳаммад пурсидам: — Аз оши палави ман бурда додагӣ ба ту ҳам доданд-мӣ? — Ҳа, — гуфт духтарча. — Ба ойтӯтет ва ба укет ҳам доданд-мӣ? Ба ин саволи ман духтарча ҷавобе дод, ки дигар ба пурсуков кардан эҳтиёҷи ман намонд: — Калонҳо нахӯрданд. Бобом ҳамаашро ба ман, ба ойтӯтем, ба укем ва Акрам (писарчаи писари миёнаи Нурмуҳаммад) хӯронд, — гуфт. Ана ҳамаи ин корҳо хасис набудани Нурмуҳаммад ва аъзои оилаи ӯро, ҳам ба бачагони хурдсол меҳрубон будани онҳоро нишон медод. Рӯзе ба ман бо Нурмуҳаммад сӯҳбати дуру дароз кардан рост омад, ки бо он мусоҳиба ҳақиқати аҳволи он оиларо тамоман фаҳмида гирифтам. Як пагоҳонӣ Нурмуҳаммад бо ҳамон ҷомаи кориаш аз ҳавлӣ баромада рафт ва рӯзона на дар боғ ва на дар киштзор — ҳеҷ нанамуд. Шаб шуд, ҳаво софи ороми пурмаҳтоб буд. Шабнам бисёр рехт. Сурфаи бемор зиёд шуд. Ман ӯро ба даруни меҳмонхона дароварда хобондам ва худ ба рӯйи суффа баромад, ба моҳи 12 — 13-шаба, ки тамоми партавашро бар рӯйи суффа ва гулзор монанди шир рехта буд, чашм дӯхта нишастам. Дар ҳақиқат ҳам гӯё ҳамаи равшании маҳтоб махсуси нишемангоҳи ман буд, дарахтҳои шох ба шох печидаи сарҳавз ва боғ дар торикӣ монда буданд. Дар он вақт касе сурфакунон аз дарвозаи ҳавлӣ даромад ва наздик расид. Дидам, ки Нурмуҳаммад аст. — Амак! Имрӯз нанамудед, куҷо будед? — гуфта пурсидам. — Эй, саргардонӣ-дия, писарам, — гуфт ва омада ба наздикии ман, ба лаби суффа нишаста, поҳояшро ба поёни суффа дароз карда, суханашро давом дод: — ба Галаосиё ба ноибхона рафта будам. — Дар он ҷо чӣ гап буд? Чӣ кор доштед? — гуфта боз пурсидам. — Дар ноибхона чӣ гап мешавад? Ҷанҷол-дия! — Хӯш, чӣ гуна ҷанҷол? — Эй писарам, шумо напурседу ман нагӯям! Саргузашти ман дуру дароз ва дарди ман бедавост. Шунидани он гапҳо шуморо дарди сар ва дилатонро сиёҳ мекунад. — Ман ба шунидани дарди сарҳои зиндагии одамҳо бисёр толиб мебошам. Агар гуфта доданаш ба шумо малол набиёрад, марҳамат кунед, мешунавам. — Ин боғ, ҳавлӣ ва заминҳои кораме, ки дар дасти ман мебинед, аз падару амакам ба ман мерос мондаанд. Падарам ва амакам — ҳар ду ҳам девкор буданд. Онҳо аз кор кардан монда намешуданд. Ман ҳам дар паҳлуи онҳо даромада кор мекардам. Лекин вақтхушӣ ҳам мекардам. Бо муллобачаҳои шӯх ва ин махдумҳои базмии Бухоро ҳам ошно шудам. Падари ин махдуми шумо (ба тарафи беморе, ки дар хона хобида буд, ишорат карда) ҳам ҳамон вақтҳо бо ман ҷӯра шуда буданд. Он кас як махдуми базмӣ буданд, ҳар тобистон ду-се бор бо шариконашон аз Бухоро дастаҳои созонда оварда, дар боғи мо базм мекарданд, ман ҳам гоҳо ба ҳуҷраҳои онҳо рафта палави мадрасагӣ мехӯрдам… Нурмуҳаммад қадаре хомӯш монду сари синаашро дамонда, сарашро ба қафо хам дода, чашмонашро ба моҳ дӯхта, як дами сарди дарунӣ кашид ва баъд аз он суханашро давом дод: — Оҳ! Он давру даврон гузашт, он рӯзҳо гашта намеоянд, ман намебинам ва фарзандони рӯзсиёҳи ман ҳам он рӯзҳоро намебинанд… Овози ҳамсӯҳбати ман торафт ларзиш пайдо карда, пасттар шуда мерафт ва дар гап задан аломати хушкии ҳалқаш ҳам намоён мешуд. Ман ҳис кардам, ки ӯ ҳам ташна асту ҳам гушна, бинобар ин дастархонеро, ки бо нонбурдаҳо дар он ҷо истода буд, кушода ба пеши ӯ кашидам ва аз чойники бо рӯмол печондагӣ як пиёла чойи ширгарм кашида ба ӯ дароз кардам. Ӯ ду-се луқма нон хӯрда, чойро нӯшида, боз ба гап даромад: — Ман яккаписар будам, амакам ҳам фарзанд надошт. Бинобар ин писари ӯ ҳам ман будам. Маро дар вақташ хонадор карданд. Онҳо аз дунё чаш пӯшиданд, модарам ва зани амакам ҳам вафот карданд. Ин мулку асбоб ҳамагӣ ба ман монд. Писари калонам ба паҳлуи ман даромад. Мо девкории падаронро зинда гардондем. Боғро аз пештара ободтар кардем. Ман аз чорбоғҳои бойҳои шаҳрӣ ва подшоҳӣ ниҳолҳои мевадори зотӣ оварда шинонда сабзондам ва навдаҳо оварда, ниҳолҳои хасаки боғро пайванд кардам. Зиндагонии мо бароҳат мегузашт. Дуруст аст, ки баъд аз рӯзгор ба сарам афтодан, ман базм намерафтам ва базм намекардам, аммо худи кори деҳқонӣ ба боғдорӣ аз ҳар гуна базм ҳам кайфамро чоқтар мекард. Ман аз кор монда намешудам. Аммо он рӯзҳо дароз накашид: писари калонро хонадор кардан даркор шуд. Арбоб шуданд, оқсаққол шуданд, калону хурд ба миёна даромаданду маҳру тӯёнаи арӯсро аз ҳад зиёд калон карданд. Ба болои ин байни фотиҳаву сартӯйии никоҳро се сол кашол доданд. Дар муддати ин се сол ҳар иду сайре, ки меомад, дар бурдуовард ба хонаи арӯс аз ман баробари он харҷе, ки падарам ба хонадории ман сарф карда буд, пул харҷ мешуд. Аз ман дар он тӯй даҳ ҳазор танга пул рафт, ки се ҳазор тангаи он қарз буд. Қарзи ман аз як фоидахӯри галаосиёӣ буд, ба се ҳазор танга ҳар моҳ ҳафтоду панҷ танга фоида медодам. Ин маблағ ба ман, ки он вақтҳо нимча (500 грамм) ангурро як пул (чоряки тин) мефурӯхтам, гаронӣ кард. Дар он миён ба ман як «раҳмхӯр» баромад, ки ӯро Аловуддини Говҷигар меномиданд… — Истед! — гӯён ман сухани Нурмуҳаммадро буридам. — Ин Аловуддини Говҷигар ҳамон кас нест, ки дар шаҳр чойфурӯшӣ мекунад? — Худи ҳамон кас аст, ки дар пеши мадрасаи махдумони шумо дӯкончае дорад.

[@Рӯҳонӣ: Ихтилофоти Эрону Омрико қобили мудирият аст#Sentence*] [@25 Сентябр, 2013#Sentence*] [@Ҳасани Рӯҳонӣ, раиси ҷумҳури Эрон, дар суханронии худ дар шасту ҳаштумин нишасти Маҷмаъи Умумии Созмони Милали Муттаҳид нисбат ба ҳаллу фасли парвандаи атумии Эрон ибрози хушбинӣ карда ва дар бораи равобити Омрико гуфт, ки бо дар назар гирифтани шароите аз ҷумла "азми сиёсии роҳбарон ва худдорӣ аз дунбол кардани манофеъи гурӯҳҳои фишори ҷангталаб" метавон ихтилофи ду кишварро мудирият кард.#Sentence*] [@Ин суханронӣ бомдоди рӯзи чаҳоршанбеи 25 сентбр ба вақти Теҳрон (баъд аз зуҳри сешанбеи 24 сентябр ба вақти маҳаллии Ню-Йурк) анҷом шуд.#Sentence*] "[@Суханони президент Убоморо бадиққат дунбол кардам#Sentence*]" [@Оқои Рӯҳонӣ дар суханронии худ ишора кард, ки суханони Борок Убомо, раиси ҷумҳури Омрикоро, ки соъоте пеш аз ӯ эрод шуда буд, "бодиққат" дунбол кардааст.#Sentence*] [@Ӯ гуфт, ки "дар сурати азми сиёсии раҳбарони Омрико ва худдорӣ аз дунбол кардани манофеъи гурӯҳҳои фишори ҷангталаб метавон ба чорчӯбе барои мудирияти ихтилофот расид.#Sentence*] [@Дар ин чорчӯб мавзеъи баробар , эҳтироми мутақобил ва усули мусаллам шинохташудаи баналмилалӣ бояд мабно бошад; албатта дар ин замина интизори мо аз Вошингтун шунидани садои воҳид аст.#Sentence*]" [@Оқои Рӯҳонӣ гуфт, ки "Эрон ба дунболи таъомули созанда бар асоси эҳтироми мутақобил ва манофеъи муштарак бо дигар кишварҳост ва дар ин чорчӯб дар пайи афзоиши таниш бо Иёлоти Муттаҳидаи Омрико низ нест."#Sentence*] [@Таъкид бар сиёсатҳои атумӣ бо рӯйкарде тоза#Sentence*] [@Эрон ба дунболи таъомули созанда бар асоси эҳтироми мутақобил ва манофеъи муштарак бо дигар кишварҳост ва дар ин чорчӯб дар пайи афзоиши таниш бо Иёлоти Муттаҳидаи Омрико низ нест#Sentence*] [@Ҳасани Рӯҳонӣ#Sentence*] [@Оқои Рӯҳонӣ дар суханронии худ бар сиёсати тозаи Эрон мабнӣ бар ҳифзи ҳуқуқи атумии кишвараш ва рафъи нигаронии дигар кишварҳо дар бораи он таъкид кард ва гуфт#Sentence*] "[@Эрон ва дигар кунишгарон бояд ду ҳадафи муштаракро ба унвони ду қисмати ғайриқобили тафкики роҳи сиёсии парвандаи ҳастаии Эрон дунбол кунанд, ки ба гуфтаи ӯ ин ду ҳадафи муштарак яке ин аст ки " барномаи ҳастаии Эрон ва ҳамаи кишварҳои дигар мебояд танҳо дар ҷиҳати аҳдофи сулҳомез бошад" ва дигар ин ки "пазириши эъмоли ғанисозӣ ва соири ҳуқуқи ҳастаӣ дар хоки Эрон танҳо роҳи таъмини ҳадафи аввал аст.#Sentence*]" [@Ӯ бори дигар таъкид кард, ки "силоҳи ҳастаӣ ва куштори ҷамъӣ ҳеҷ ҷойгоҳе дар дуктрини дифоъии Эрон надошта ва бо боварҳои бунёдини мазҳабӣ ва ахлоқии мо дар таъоруз аст."#Sentence*] [@Ба гуфтаи оқои Рӯҳонӣ "Эрон ба дунболи роҳи ҳалли масоил ва на тавлиди мушкилот аст.#Sentence*] [@Ҳеҷ парванда ва мавзӯъе нест, ки бо умед ва эътидол, бо эҳтироми мутақобил ва бо нафйи хушунат ва ифрот қобили ҳал набошад."#Sentence*] [@Интиқод аз таҳримҳо ва такрори сиёсати тоза#Sentence*] [@Оқои Рӯҳонӣ дар суханронии худ башиддат аз вуҷуди таҳрим интиқод кард ва гуфт "милюнҳо ироқиро фаромӯш накунем, ки дар асари таҳримҳое, ки бо зарварақҳои ҳуқуқӣ дар ниҳодҳои байналмилалӣ печида шуда буданд, осеб диданд."#Sentence*] [@Дар ин солҳо як садои мусаллати пайдарпай шунида шудааст, ки гузинаи ҷанг рӯи миз аст, аммо имрӯз бигузоред дар баробари ин сухани нокоромад ва ғайриқонунӣ бигӯем, сулҳ дар дастрас аст#Sentence*] [@Ҳасани Рӯҳонӣ дар Маҷмаъи Умумии Созмони Милал#Sentence*] [@Ӯ бидуни ишора ба Эрон, ки зери фишори яке аз шадидтарин таҳримҳои ҷаҳонӣ аст, гуфт, ки таҳримҳо хушунатомезанд.#Sentence*] [@Ҳушманд вва ғайриҳушманд ва якҷониба ва чандҷониба надорад.#Sentence*] [@Ба гуфтаи раиси ҷумҳури Эрон ин таҳримқо ноқизи ҳуқуқи мусаллами башарӣ, аз ҷумла ҳаққи сулҳ, ҳуқуқи тавсиъа, ҳаққи дастрасӣ ба беҳдошт ва омӯзишу фаротар аз ҳама ҳаққи ҳаёт аст.#Sentence*] [@Ӯ гуфт, ки "натиҷаи таҳримҳо фақат домани қурбониёни таҳримро намегирад ва ба иқтисод ва зиндагии мардуми ҷавомеъи таҳримкунанда низ латма ворид мекунад."#Sentence*] [@Пешниҳоди "тарҳи ҷаҳон алайҳи хушунат"#Sentence*] [@Раиси ҷумҳури Эрон дар суханронии худ гуфт ки "дар ин солҳо як садои мусаллати пайдарпай шунида шудааст, ки гузинаи ҷанг рӯи миз аст, аммо имрӯз бигузоред дар баробари ин сухани нокоромад ва ғайриқонунӣ бигӯем, сулҳ дар дастрас аст"#Sentence*] [@Оқои Рӯҳонӣ сипас ба номи Ҷумҳурии Исломии Эрон пешниҳод кард, ки "дар гоми нахусти тарҳи "Ҷаҳон алайҳи хушунат ва ифротгароӣ" дар дастури кори Созмони Милали Муттаҳид қарор гирад ва ҳамаи давлатҳо ва созмонҳои байналмилалӣ ва ниҳодҳои маданӣ талоши ҷадидеро барои савқ додани ҷаҳон ба ин сӯ сомон диҳанд."#Sentence*] [@Ӯ гуфт, ки "бояд ба ҷои гузинаи нокоромади эътилоф барои ҷанг дар манотиқи мухталифи ҷаҳон барои сулҳи пойдор дар саросари ҷаҳон андешид."#Sentence*] [@Оқои Рӯҳонӣ гуфт, ки "алорағми ҳамаи мушкилот ман амиқан ба оянда умедворам.#Sentence*] [@Бо ҳамбастагии ҷаҳонӣ алайҳи хушунат ва ифрот, тардиде надорам, ки оянда рӯшан аст.#Sentence*] [@Эътидол, ояндаи ҷаҳонро дурахшон хоҳад кард.#Sentence*]" [@Эътидол шиъори аслии оқои Рӯҳонӣ аз замони таблиғоти интихоботӣ будааст.#Sentence*] [@Алорағми ҳамаи мушкилот ман амиқан ба оянда умедворам.#Sentence*] [@Бо ҳамбастагии ҷаҳонӣ алайҳи хушунат ва ифрот, тардиде надорам, ки оянда рӯшан аст.#Sentence*] [@Эътидол, ояндаи ҷаҳонро дурахшон хоҳад кард.#Sentence*] [@Ҳасани Рӯҳонӣ#Sentence*] [@Раиси ҷумҳури Эрон дар фарозҳои ибтидоии суханрониаш бардошти худро аз сохтори ҷадиди равобити байналмилал шарҳ дод ва гуфт, ки асри сиёсатварзӣ ва бозӣ бо ҳосили ҷамъи сифр ба поён расидааст.#Sentence*] [@Бозӣ бо ҳосили ҷамъи сифр дар истилоҳи равобити байналмилал ба маънии танзими равобити ду ва чандҷониба бо ҳадафи бурд барои як тараф аст.#Sentence*] [@Дар ҷараёни суханронии оқои Рӯҳонӣ ҳеҷ як аз аъзои ҳаъати исроилӣ ҳузур надоштанд, аммо алорағми ин ки мақомоти олирутбаи Омрико дар саҳни нишаст ҳузур надоштанд, гурӯҳе аз диплумотҳои Омрико дар ҳоли шунидани суханони ӯ буданд.#Sentence*] [@Оқои Рӯҳонӣ ҳам дар ҷараёни суханронии оқои Убомо дар солун ҳузур надошт, аммо Муҳаммадҷавводи Зариф, вазири умури хориҷаи Эрон ва муъовинони ӯ суханронии раиси ҷумҳури Омрикоро аз дохили саҳн то поён дунбол карданд.#Sentence*] [@Оқои Рӯҳонӣ тайи рӯзҳои оянда, ки дар Ню-Йурк иқомат дорад, як суханронӣ дар иҷлоси халъи силоҳи атумӣ ва як суханронии дигар дар ҷамъи эрониёни муқими Омрико хоҳад дошт.#Sentence*] [@Ӯ рӯзи ҷумъа ба сафfри худ поён медиҳад ва озими Теҳрон мешавад, аммо вазири хориҷаи Эрон муддати бештаре барои идомаи дидорҳояш дар Иёлоти Муттаҳидаи Омрико хоҳад монд.#Sentence*]

Рӯҳонӣ: Ихтилофоти Эрону Омрико қобили мудирият аст 25 Сентябр, 2013 Ҳасани Рӯҳонӣ, раиси ҷумҳури Эрон, дар суханронии худ дар шасту ҳаштумин нишасти Маҷмаъи Умумии Созмони Милали Муттаҳид нисбат ба ҳаллу фасли парвандаи атумии Эрон ибрози хушбинӣ карда ва дар бораи равобити Омрико гуфт, ки бо дар назар гирифтани шароите аз ҷумла "азми сиёсии роҳбарон ва худдорӣ аз дунбол кардани манофеъи гурӯҳҳои фишори ҷангталаб" метавон ихтилофи ду кишварро мудирият кард. Ин суханронӣ бомдоди рӯзи чаҳоршанбеи 25 сентбр ба вақти Теҳрон (баъд аз зуҳри сешанбеи 24 сентябр ба вақти маҳаллии Ню-Йурк) анҷом шуд. "Суханони президент Убоморо бадиққат дунбол кардам" Оқои Рӯҳонӣ дар суханронии худ ишора кард, ки суханони Борок Убомо, раиси ҷумҳури Омрикоро, ки соъоте пеш аз ӯ эрод шуда буд, "бодиққат" дунбол кардааст. Ӯ гуфт, ки "дар сурати азми сиёсии раҳбарони Омрико ва худдорӣ аз дунбол кардани манофеъи гурӯҳҳои фишори ҷангталаб метавон ба чорчӯбе барои мудирияти ихтилофот расид. Дар ин чорчӯб мавзеъи баробар , эҳтироми мутақобил ва усули мусаллам шинохташудаи баналмилалӣ бояд мабно бошад; албатта дар ин замина интизори мо аз Вошингтун шунидани садои воҳид аст." Оқои Рӯҳонӣ гуфт, ки "Эрон ба дунболи таъомули созанда бар асоси эҳтироми мутақобил ва манофеъи муштарак бо дигар кишварҳост ва дар ин чорчӯб дар пайи афзоиши таниш бо Иёлоти Муттаҳидаи Омрико низ нест." Таъкид бар сиёсатҳои атумӣ бо рӯйкарде тоза Эрон ба дунболи таъомули созанда бар асоси эҳтироми мутақобил ва манофеъи муштарак бо дигар кишварҳост ва дар ин чорчӯб дар пайи афзоиши таниш бо Иёлоти Муттаҳидаи Омрико низ нест Ҳасани Рӯҳонӣ Оқои Рӯҳонӣ дар суханронии худ бар сиёсати тозаи Эрон мабнӣ бар ҳифзи ҳуқуқи атумии кишвараш ва рафъи нигаронии дигар кишварҳо дар бораи он таъкид кард ва гуфт "Эрон ва дигар кунишгарон бояд ду ҳадафи муштаракро ба унвони ду қисмати ғайриқобили тафкики роҳи сиёсии парвандаи ҳастаии Эрон дунбол кунанд, ки ба гуфтаи ӯ ин ду ҳадафи муштарак яке ин аст ки " барномаи ҳастаии Эрон ва ҳамаи кишварҳои дигар мебояд танҳо дар ҷиҳати аҳдофи сулҳомез бошад" ва дигар ин ки "пазириши эъмоли ғанисозӣ ва соири ҳуқуқи ҳастаӣ дар хоки Эрон танҳо роҳи таъмини ҳадафи аввал аст." Ӯ бори дигар таъкид кард, ки "силоҳи ҳастаӣ ва куштори ҷамъӣ ҳеҷ ҷойгоҳе дар дуктрини дифоъии Эрон надошта ва бо боварҳои бунёдини мазҳабӣ ва ахлоқии мо дар таъоруз аст." Ба гуфтаи оқои Рӯҳонӣ "Эрон ба дунболи роҳи ҳалли масоил ва на тавлиди мушкилот аст. Ҳеҷ парванда ва мавзӯъе нест, ки бо умед ва эътидол, бо эҳтироми мутақобил ва бо нафйи хушунат ва ифрот қобили ҳал набошад." Интиқод аз таҳримҳо ва такрори сиёсати тоза Оқои Рӯҳонӣ дар суханронии худ башиддат аз вуҷуди таҳрим интиқод кард ва гуфт "милюнҳо ироқиро фаромӯш накунем, ки дар асари таҳримҳое, ки бо зарварақҳои ҳуқуқӣ дар ниҳодҳои байналмилалӣ печида шуда буданд, осеб диданд." Дар ин солҳо як садои мусаллати пайдарпай шунида шудааст, ки гузинаи ҷанг рӯи миз аст, аммо имрӯз бигузоред дар баробари ин сухани нокоромад ва ғайриқонунӣ бигӯем, сулҳ дар дастрас аст Ҳасани Рӯҳонӣ дар Маҷмаъи Умумии Созмони Милал Ӯ бидуни ишора ба Эрон, ки зери фишори яке аз шадидтарин таҳримҳои ҷаҳонӣ аст, гуфт, ки таҳримҳо хушунатомезанд. Ҳушманд вва ғайриҳушманд ва якҷониба ва чандҷониба надорад. Ба гуфтаи раиси ҷумҳури Эрон ин таҳримқо ноқизи ҳуқуқи мусаллами башарӣ, аз ҷумла ҳаққи сулҳ, ҳуқуқи тавсиъа, ҳаққи дастрасӣ ба беҳдошт ва омӯзишу фаротар аз ҳама ҳаққи ҳаёт аст. Ӯ гуфт, ки "натиҷаи таҳримҳо фақат домани қурбониёни таҳримро намегирад ва ба иқтисод ва зиндагии мардуми ҷавомеъи таҳримкунанда низ латма ворид мекунад." Пешниҳоди "тарҳи ҷаҳон алайҳи хушунат" Раиси ҷумҳури Эрон дар суханронии худ гуфт ки "дар ин солҳо як садои мусаллати пайдарпай шунида шудааст, ки гузинаи ҷанг рӯи миз аст, аммо имрӯз бигузоред дар баробари ин сухани нокоромад ва ғайриқонунӣ бигӯем, сулҳ дар дастрас аст" Оқои Рӯҳонӣ сипас ба номи Ҷумҳурии Исломии Эрон пешниҳод кард, ки "дар гоми нахусти тарҳи "Ҷаҳон алайҳи хушунат ва ифротгароӣ" дар дастури кори Созмони Милали Муттаҳид қарор гирад ва ҳамаи давлатҳо ва созмонҳои байналмилалӣ ва ниҳодҳои маданӣ талоши ҷадидеро барои савқ додани ҷаҳон ба ин сӯ сомон диҳанд." Ӯ гуфт, ки "бояд ба ҷои гузинаи нокоромади эътилоф барои ҷанг дар манотиқи мухталифи ҷаҳон барои сулҳи пойдор дар саросари ҷаҳон андешид." Оқои Рӯҳонӣ гуфт, ки "алорағми ҳамаи мушкилот ман амиқан ба оянда умедворам. Бо ҳамбастагии ҷаҳонӣ алайҳи хушунат ва ифрот, тардиде надорам, ки оянда рӯшан аст. Эътидол, ояндаи ҷаҳонро дурахшон хоҳад кард." Эътидол шиъори аслии оқои Рӯҳонӣ аз замони таблиғоти интихоботӣ будааст. Алорағми ҳамаи мушкилот ман амиқан ба оянда умедворам. Бо ҳамбастагии ҷаҳонӣ алайҳи хушунат ва ифрот, тардиде надорам, ки оянда рӯшан аст. Эътидол, ояндаи ҷаҳонро дурахшон хоҳад кард. Ҳасани Рӯҳонӣ Раиси ҷумҳури Эрон дар фарозҳои ибтидоии суханрониаш бардошти худро аз сохтори ҷадиди равобити байналмилал шарҳ дод ва гуфт, ки асри сиёсатварзӣ ва бозӣ бо ҳосили ҷамъи сифр ба поён расидааст. Бозӣ бо ҳосили ҷамъи сифр дар истилоҳи равобити байналмилал ба маънии танзими равобити ду ва чандҷониба бо ҳадафи бурд барои як тараф аст. Дар ҷараёни суханронии оқои Рӯҳонӣ ҳеҷ як аз аъзои ҳаъати исроилӣ ҳузур надоштанд, аммо алорағми ин ки мақомоти олирутбаи Омрико дар саҳни нишаст ҳузур надоштанд, гурӯҳе аз диплумотҳои Омрико дар ҳоли шунидани суханони ӯ буданд. Оқои Рӯҳонӣ ҳам дар ҷараёни суханронии оқои Убомо дар солун ҳузур надошт, аммо Муҳаммадҷавводи Зариф, вазири умури хориҷаи Эрон ва муъовинони ӯ суханронии раиси ҷумҳури Омрикоро аз дохили саҳн то поён дунбол карданд. Оқои Рӯҳонӣ тайи рӯзҳои оянда, ки дар Ню-Йурк иқомат дорад, як суханронӣ дар иҷлоси халъи силоҳи атумӣ ва як суханронии дигар дар ҷамъи эрониёни муқими Омрико хоҳад дошт. Ӯ рӯзи ҷумъа ба сафfри худ поён медиҳад ва озими Теҳрон мешавад, аммо вазири хориҷаи Эрон муддати бештаре барои идомаи дидорҳояш дар Иёлоти Муттаҳидаи Омрико хоҳад монд.

[@Дин#Sentence*] [@Аксарияти тоҷикон пайрави мазҳаби суннии ҳанафӣ ҳастанд, ҳарчанд ақаллиятҳои хурди шиъаи исмоилия (асосан дар ВМКБ) ва дувоздаҳ имомӣ низ дар гурӯҳҳои пароканда вуҷуд доранд.#Sentence*] [@Илова бар ин, ҷамоатҳои хурди яҳудӣ (маъруф ба яҳудиёни бухороӣ) аз замонҳои қадим дар шаҳрҳои Самарқанд ва Бухоро ва то андозае дар шаҳрҳои Ҳироту Кобул ва дигар ҷойҳо зиндагӣ мекарданд.#Sentence*] [@Дар асри 20 яҳудиёни тоҷик ба кишварҳои Исроил ва Иёлоти Муттаҳидаи Амрико муҳоҷират карданд, ҳарчанд аксари ин муҳоҷирон робитаи худро бо ватани худ нигоҳ доштаанд.#Sentence*] [@Ба далели зуҳури мубаллиғони масеҳӣ дар Осиёи Марказӣ пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ, ҷамъияти масеҳӣ ва атеистии тоҷик якчанд нафарро ташкил медиҳад.#Sentence*] [@Дар манотиқи дурдасти кӯҳистон наздики 100 нафар аз зардӯштиҳо вохӯрда мешавад.#Sentence*] [@Забон#Sentence*] [@Тоҷикон аслан бо забони тоҷикӣ сухан мегӯянд.#Sentence*] [@Шеваҳои забони тоҷикӣ 4 гурӯҳ дорад.#Sentence*] [@Шеваи шимолӣ — Шимоли Тоҷикистон (водии дарёи Сир), Ӯзбекистон (вилоятҳои Сурхондарё, Қашқадарё, Сирдарё, Самарқанд, Намангон, Фарғона, Ҷиззах, Тошканд, Андиҷон, Бухоро) ва Қирғизистон#Sentence*] [@Шеваи марказӣ — шеваҳои Масчоҳ, Айнӣ, Ҳисор ва Варзоб#Sentence*] [@Шеваи ҷанубӣ — шеваҳои водии Рашт ва қисман Ворух ва вилояти Хатлон#Sentence*] [@Шеваи ҷанубу шарқӣ — шеваҳои болои Панҷ ва Дарвоз.#Sentence*] [@Забонҳои дигар#Sentence*] [@Тоҷикони яғнобӣ ба забони яғнобӣ (ё суғдии нав) ва тоҷикони Бадахшон ба забонҳои эронии шарқӣ (помирӣ) сухан мегӯянд.#Sentence*] [@Забонҳои помирӣ ва забони яғнобӣ ҳамчун забонҳои дар зери хатари нестшавӣ тасниф карда мешаванд.#Sentence*] [@Қайд кардан зарур аст, ки забони яғнобӣ ба гурӯҳи забонҳои эронии шимолу-шарқӣ ва забонҳои бадахшӣ ба гурӯҳи забонҳои шарқӣ, худ забони тоҷикӣ бошад ба гурӯҳи забонҳои ғарбӣ дохил аст.#Sentence*] [@Забони рӯсӣ дар Тоҷикистон ҳамчун забони байни муоширати миллатҳо қабул шудааст.#Sentence*] [@Бинобар ин бисёри тоҷикон бо забони русӣ низ ҳарф мезананд.#Sentence*] [@Тоҷикони назди маҳалҳои ӯзбеку қирғизнишин мутаносибан бо забонҳои ӯзбекиву қирғизӣ сухан мегӯянд.#Sentence*] [@Яҳудиёни тоҷик (яҳудиёни бухоро) бошанд бо лаҳҷаи бухории забони тоҷикӣ ҳарф мезананд.#Sentence*] [@Мавқеи зист ва тақсимот#Sentence*] [@Аксарияти тоҷикон дар Осиёи Миёна зиндагӣ мекунанд.#Sentence*] [@Мавқеъи асосии ҷои зист аз шарқ ва шарқу-шимолии давлати ҳозираи Эрон, дар шимоли давлати Афғонистон, Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Қирғизистон ва Покистон ҷойгиранд.#Sentence*] [@Заминҳои расмии мардуми тоҷик, водии Фарғона, Чоч (Тошканд), водии Зарафшон (аз Мастчоҳ сар карда то Самарқанду Бухоро), заминҳои хати резишгоҳи болооби Амударё (дарёи Панҷ), Мурғоб ва Кобул, ва гирду атрофи ҳавзаҳои дарёҳои Ҳилмонду Арғандоб (Афғонистон) аст.#Sentence*] [@Тоҷикон дар Тоҷикистон#Sentence*] [@Бадахшизабонҳо дар Тоҷикистон#Sentence*] [@Яғнобизабонҳо дар Тоҷикистон#Sentence*] [@Дар тамоми қаламрави Тоҷикистон тоҷикон сукунат доранд.#Sentence*] [@Дар минтақаҳои Зарафшон ва Рашт омехташавӣ бо дигар миллатҳо кам дида мешавад.#Sentence*] [@Дар минтақаи кӯҳии Кӯлоб ҳам омехташави тоҷикон ноаён аст.#Sentence*] [@Ҳиссаи тоҷикон дар кишвар ба 86% баробар аст.#Sentence*] [@Баландтарин дар ВМКБ ва ш. Душанбе – 94% ва 89,5%, дар Хатлону Суғд бошад — 84% ва 82%, дар НТМ — 85%.#Sentence*] [@Тоҷикон дар Қазоқистон#Sentence*] [@Тоҷикон дар нимаанклави ноҳияи Чордара, Сариағоч, Пахтаорал дар Ҷануби Қазоқистон (вилояти Туркистон) зиндагӣ мекунанд.#Sentence*] [@Шумораи онҳо — 41 ҳаз. нафар.#Sentence*] [@Тоҷикон дар Қирғизистон (ноҳияҳо)#Sentence*] [@Тоҷикон дар Қирғизистон#Sentence*] [@Тоҷикон дар Қирғизистон (вилоятҳо)#Sentence*] [@Тоҷикон асосан дар вилояти Бодканд, Ӯш ва Ҷалолободи Қирғизистон зиндагӣ мекунанд.#Sentence*] [@Шумораи онҳо — 51 ҳаз. нафар.#Sentence*] [@Тоҷикон дар Афғонистон (бо ранги сабз)#Sentence*] [@Тоҷикон дар Афғонистон#Sentence*] [@Ҳамаи форсизабонони Афғонистон ба лафзи тоҷикӣ ҳарф мезананд.#Sentence*] [@Вилояти Ҳирот дар тасарруфи тоҷикони ориёӣ аст.#Sentence*] [@Тоҷикон дар Ӯзбекистон#Sentence*] [@Тоҷикон дар Ӯзбекистон аз рӯи вилоятҳо#Sentence*] [@Тоҷикони Ӯзбекистон то ҳоло симои тоҷикии худро ҳимоя кардаанд.#Sentence*] [@Дар шаҳрҳои Бухоро, Самарқанд, Намангон, Тирмиз ва ҳатто шаҳри Тошканд тоҷикон аксари кулли мардуми ин шаҳрҳоро ташкил медиҳанд.#Sentence*] [@Дар вилоятҳои Фарғона, Намангон, Сурхондарё (ҳиссаи баландтарин), Қашқадарё, Самарқанд тоҷикон ақаллияти зиёдтаринро ташкил медиҳанд.#Sentence*] [@Вилояти Сурхондарё — 12,5 % (234 ҳаз.)#Sentence*] [@Вилояти Самарқанд — 8,8 % (232 ҳаз.)#Sentence*] [@Вилояти Намангон —8.9 % (169 ҳаз.)#Sentence*] [@Вилояти Фарғона — 5,7 % (154 ҳаз.)#Sentence*] [@Вилояти Қашқадарё — 5,8 % (126 ҳаз.)#Sentence*] [@Вилояти Тошканд — 4,9 % (113 ҳаз.)#Sentence*] [@Вилояти Бухоро — 3,6 % (51 ҳаз.)#Sentence*] [@Вилояти Андиҷон — 1,7 % (37 ҳаз)#Sentence*] [@Вилояти Ҷиззах — 2,4 % (24 ҳаз.)#Sentence*] [@Тошканд — 1.0 % (22 ҳаз.)#Sentence*] [@Тоҷикон дар Эрон#Sentence*] [@Дар Эрон ду гурӯҳи бузургнажоде вуҷуд дорад, яке тоҷикони навъи қадим, ки соли 640 ба Ҳиндустон рафтанд ва дигаре эрониёнанд.#Sentence*] [@Тоҷикони даштӣ моҳрутар ва сафедтар аз тоҷикони куҳистонӣ ҳастанд.#Sentence*] [@Тоҷиконе, ки дар марзи Шарқии Эрон, Хуросон ва Форс зиндагӣ доранд, ба лафзу симои тоҷикон дохиланд.#Sentence*] [@Тоҷикони Эрон аслан муҳоҷирон аз Афғонистон мебошанд.#Sentence*] [@Тоҷикон дар Покистон#Sentence*] [@Тоҷикони Покистон асосан бо забонҳои гурӯҳи эронии шарқӣ (помирии) вахонӣ сухан мегӯянд.#Sentence*] [@Зиёде аз онҳо дар вилояти Читрол зиндагӣ мекунанд.#Sentence*] [@Шумораи онҳо — 1 млн. 200 ҳаз. нафар.#Sentence*] [@Тоҷикони Чин#Sentence*] [@Уезди худмухтори Тошқӯрғон-Тоҷикистон дар Чин (бо ранги сурх)#Sentence*] [@Тоҷикони Чин гӯяндагони забонҳои вахонӣ ва сариқулӣ мебошанд.#Sentence*] [@Онҳо дар Ноҳияи худмухтори Тошқӯрғон-Тоҷикистони вилояти Шинҷон-Ӯйғуристон зиндагӣ мекунанд.#Sentence*] [@Забонҳои вахонӣ ва сариколиро ҳукумати чин расман забони тоҷикӣ медонад, ва тоҷикон яке аз 54 ақаллиятҳои миллии эътирофшуда дар Чин мебошанд.#Sentence*] [@Шумораи онҳо — наздики 50 ҳаз. нафар.#Sentence*] [@Тоҷикон дар Русия#Sentence*] [@Тоҷикон (тоҷикистониён) дар субъектҳои Русия#Sentence*] [@Тоҷикон дар Русия зиёда аз 350000 нафарро (баҳои 2012) ташкил мекунанд, ки шаҳрванди ду давлат ба ҳисоб мераванд (Русия ва Тоҷикистон).#Sentence*] [@Ба ғайр аз ин боз зиёда аз 1 млн нафар муҳоҷирони мавсимӣ дар Русия кору фаъолият доранд.#Sentence*] [@Ташаккул ва инкишофи биологии тоҷикон (нажод)#Sentence*] [@Олимони ҷаҳон, шакли инкишофёбии биологии мардуми тоҷикро ба гурӯҳҳои Помиру-Фарғонагӣ[24] ва Баҳри Миёназамин, ки дар дохили нажоди аврупоӣ дохил мешаванд, ҷой кардаанд.#Sentence*] [@Дар донишномаи Брокҳауз ва Эфрон, ки дар асри XIX ба нашр омадааст, дар бораи шакли зоҳирии тоҷикони кӯҳистон, чунин нависта шудааст:#Sentence*] «[@Тоҷикони кӯҳистон, бисёр қашоқ ҳастанд валек аз ҷиҳати шакли зоҳири, шакли халқҳои бостонии эрониёнро эҳтиёт карданд.#Sentence*] [@Бисёри онҳо қади миёна ё ин ки баланд, рӯи зебои байзавӣ, чашмони кушоди рангаш қаҳвагӣ ва кабуд, бинии рости зебо баъзе вақт уқобшакл, пешонии васеъ, мӯйҳои сиёҳ, қаҳваранг ва малла доранд.#Sentence*][25]»

Дин Аксарияти тоҷикон пайрави мазҳаби суннии ҳанафӣ ҳастанд, ҳарчанд ақаллиятҳои хурди шиъаи исмоилия (асосан дар ВМКБ) ва дувоздаҳ имомӣ низ дар гурӯҳҳои пароканда вуҷуд доранд. Илова бар ин, ҷамоатҳои хурди яҳудӣ (маъруф ба яҳудиёни бухороӣ) аз замонҳои қадим дар шаҳрҳои Самарқанд ва Бухоро ва то андозае дар шаҳрҳои Ҳироту Кобул ва дигар ҷойҳо зиндагӣ мекарданд. Дар асри 20 яҳудиёни тоҷик ба кишварҳои Исроил ва Иёлоти Муттаҳидаи Амрико муҳоҷират карданд, ҳарчанд аксари ин муҳоҷирон робитаи худро бо ватани худ нигоҳ доштаанд. Ба далели зуҳури мубаллиғони масеҳӣ дар Осиёи Марказӣ пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ, ҷамъияти масеҳӣ ва атеистии тоҷик якчанд нафарро ташкил медиҳад. Дар манотиқи дурдасти кӯҳистон наздики 100 нафар аз зардӯштиҳо вохӯрда мешавад. Забон Тоҷикон аслан бо забони тоҷикӣ сухан мегӯянд. Шеваҳои забони тоҷикӣ 4 гурӯҳ дорад. Шеваи шимолӣ — Шимоли Тоҷикистон (водии дарёи Сир), Ӯзбекистон (вилоятҳои Сурхондарё, Қашқадарё, Сирдарё, Самарқанд, Намангон, Фарғона, Ҷиззах, Тошканд, Андиҷон, Бухоро) ва Қирғизистон Шеваи марказӣ — шеваҳои Масчоҳ, Айнӣ, Ҳисор ва Варзоб Шеваи ҷанубӣ — шеваҳои водии Рашт ва қисман Ворух ва вилояти Хатлон Шеваи ҷанубу шарқӣ — шеваҳои болои Панҷ ва Дарвоз. Забонҳои дигар Тоҷикони яғнобӣ ба забони яғнобӣ (ё суғдии нав) ва тоҷикони Бадахшон ба забонҳои эронии шарқӣ (помирӣ) сухан мегӯянд. Забонҳои помирӣ ва забони яғнобӣ ҳамчун забонҳои дар зери хатари нестшавӣ тасниф карда мешаванд. Қайд кардан зарур аст, ки забони яғнобӣ ба гурӯҳи забонҳои эронии шимолу-шарқӣ ва забонҳои бадахшӣ ба гурӯҳи забонҳои шарқӣ, худ забони тоҷикӣ бошад ба гурӯҳи забонҳои ғарбӣ дохил аст. Забони рӯсӣ дар Тоҷикистон ҳамчун забони байни муоширати миллатҳо қабул шудааст. Бинобар ин бисёри тоҷикон бо забони русӣ низ ҳарф мезананд. Тоҷикони назди маҳалҳои ӯзбеку қирғизнишин мутаносибан бо забонҳои ӯзбекиву қирғизӣ сухан мегӯянд. Яҳудиёни тоҷик (яҳудиёни бухоро) бошанд бо лаҳҷаи бухории забони тоҷикӣ ҳарф мезананд. Мавқеи зист ва тақсимот Аксарияти тоҷикон дар Осиёи Миёна зиндагӣ мекунанд. Мавқеъи асосии ҷои зист аз шарқ ва шарқу-шимолии давлати ҳозираи Эрон, дар шимоли давлати Афғонистон, Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Қирғизистон ва Покистон ҷойгиранд. Заминҳои расмии мардуми тоҷик, водии Фарғона, Чоч (Тошканд), водии Зарафшон (аз Мастчоҳ сар карда то Самарқанду Бухоро), заминҳои хати резишгоҳи болооби Амударё (дарёи Панҷ), Мурғоб ва Кобул, ва гирду атрофи ҳавзаҳои дарёҳои Ҳилмонду Арғандоб (Афғонистон) аст. Тоҷикон дар Тоҷикистон Бадахшизабонҳо дар Тоҷикистон Яғнобизабонҳо дар Тоҷикистон Дар тамоми қаламрави Тоҷикистон тоҷикон сукунат доранд. Дар минтақаҳои Зарафшон ва Рашт омехташавӣ бо дигар миллатҳо кам дида мешавад. Дар минтақаи кӯҳии Кӯлоб ҳам омехташави тоҷикон ноаён аст. Ҳиссаи тоҷикон дар кишвар ба 86% баробар аст. Баландтарин дар ВМКБ ва ш. Душанбе – 94% ва 89,5%, дар Хатлону Суғд бошад — 84% ва 82%, дар НТМ — 85%. Тоҷикон дар Қазоқистон Тоҷикон дар нимаанклави ноҳияи Чордара, Сариағоч, Пахтаорал дар Ҷануби Қазоқистон (вилояти Туркистон) зиндагӣ мекунанд. Шумораи онҳо — 41 ҳаз. нафар. Тоҷикон дар Қирғизистон (ноҳияҳо) Тоҷикон дар Қирғизистон Тоҷикон дар Қирғизистон (вилоятҳо) Тоҷикон асосан дар вилояти Бодканд, Ӯш ва Ҷалолободи Қирғизистон зиндагӣ мекунанд. Шумораи онҳо — 51 ҳаз. нафар. Тоҷикон дар Афғонистон (бо ранги сабз) Тоҷикон дар Афғонистон Ҳамаи форсизабонони Афғонистон ба лафзи тоҷикӣ ҳарф мезананд. Вилояти Ҳирот дар тасарруфи тоҷикони ориёӣ аст. Тоҷикон дар Ӯзбекистон Тоҷикон дар Ӯзбекистон аз рӯи вилоятҳо Тоҷикони Ӯзбекистон то ҳоло симои тоҷикии худро ҳимоя кардаанд. Дар шаҳрҳои Бухоро, Самарқанд, Намангон, Тирмиз ва ҳатто шаҳри Тошканд тоҷикон аксари кулли мардуми ин шаҳрҳоро ташкил медиҳанд. Дар вилоятҳои Фарғона, Намангон, Сурхондарё (ҳиссаи баландтарин), Қашқадарё, Самарқанд тоҷикон ақаллияти зиёдтаринро ташкил медиҳанд. Вилояти Сурхондарё — 12,5 % (234 ҳаз.) Вилояти Самарқанд — 8,8 % (232 ҳаз.) Вилояти Намангон —8.9 % (169 ҳаз.) Вилояти Фарғона — 5,7 % (154 ҳаз.) Вилояти Қашқадарё — 5,8 % (126 ҳаз.) Вилояти Тошканд — 4,9 % (113 ҳаз.) Вилояти Бухоро — 3,6 % (51 ҳаз.) Вилояти Андиҷон — 1,7 % (37 ҳаз) Вилояти Ҷиззах — 2,4 % (24 ҳаз.) Тошканд — 1.0 % (22 ҳаз.) Тоҷикон дар Эрон Дар Эрон ду гурӯҳи бузургнажоде вуҷуд дорад, яке тоҷикони навъи қадим, ки соли 640 ба Ҳиндустон рафтанд ва дигаре эрониёнанд. Тоҷикони даштӣ моҳрутар ва сафедтар аз тоҷикони куҳистонӣ ҳастанд. Тоҷиконе, ки дар марзи Шарқии Эрон, Хуросон ва Форс зиндагӣ доранд, ба лафзу симои тоҷикон дохиланд. Тоҷикони Эрон аслан муҳоҷирон аз Афғонистон мебошанд. Тоҷикон дар Покистон Тоҷикони Покистон асосан бо забонҳои гурӯҳи эронии шарқӣ (помирии) вахонӣ сухан мегӯянд. Зиёде аз онҳо дар вилояти Читрол зиндагӣ мекунанд. Шумораи онҳо — 1 млн. 200 ҳаз. нафар. Тоҷикони Чин Уезди худмухтори Тошқӯрғон-Тоҷикистон дар Чин (бо ранги сурх) Тоҷикони Чин гӯяндагони забонҳои вахонӣ ва сариқулӣ мебошанд. Онҳо дар Ноҳияи худмухтори Тошқӯрғон-Тоҷикистони вилояти Шинҷон-Ӯйғуристон зиндагӣ мекунанд. Забонҳои вахонӣ ва сариколиро ҳукумати чин расман забони тоҷикӣ медонад, ва тоҷикон яке аз 54 ақаллиятҳои миллии эътирофшуда дар Чин мебошанд. Шумораи онҳо — наздики 50 ҳаз. нафар. Тоҷикон дар Русия Тоҷикон (тоҷикистониён) дар субъектҳои Русия Тоҷикон дар Русия зиёда аз 350000 нафарро (баҳои 2012) ташкил мекунанд, ки шаҳрванди ду давлат ба ҳисоб мераванд (Русия ва Тоҷикистон). Ба ғайр аз ин боз зиёда аз 1 млн нафар муҳоҷирони мавсимӣ дар Русия кору фаъолият доранд. Ташаккул ва инкишофи биологии тоҷикон (нажод) Олимони ҷаҳон, шакли инкишофёбии биологии мардуми тоҷикро ба гурӯҳҳои Помиру-Фарғонагӣ[24] ва Баҳри Миёназамин, ки дар дохили нажоди аврупоӣ дохил мешаванд, ҷой кардаанд. Дар донишномаи Брокҳауз ва Эфрон, ки дар асри XIX ба нашр омадааст, дар бораи шакли зоҳирии тоҷикони кӯҳистон, чунин нависта шудааст: «Тоҷикони кӯҳистон, бисёр қашоқ ҳастанд валек аз ҷиҳати шакли зоҳири, шакли халқҳои бостонии эрониёнро эҳтиёт карданд. Бисёри онҳо қади миёна ё ин ки баланд, рӯи зебои байзавӣ, чашмони кушоди рангаш қаҳвагӣ ва кабуд, бинии рости зебо баъзе вақт уқобшакл, пешонии васеъ, мӯйҳои сиёҳ, қаҳваранг ва малла доранд.[25]»

[@Дар бораи мо#Sentence*] [@«Порсӣ анҷуман» хешкории хешро посдориву полоиши забони порсӣ медонад; он ҳам дар рӯзгоре, ки забони порсӣ – ин ягона ва беҳамтои ҳастӣ ва хештаншиносии эронӣ дастхуши газандҳо ва номардиҳои фаровоне шудааст.#Sentence*] [@Ин анҷуман, ки баромада аз чунин хешкорие аст, ба дур аз ҳар андеша ва куниши сиёсиву ойинӣ, дасти дӯстии ҳар дӯстдори забони порсиро мефишораду умедвор аст, то бо ҳамкории якояки ононе, ки ба ин забони шаҳройиниву фарҳангу ҳунари эронӣ арҷ мениҳанду бад-он дилбастагӣ доранд, гоме ҳарчанд андак, дар борварӣ ва пӯёии ин забони куҳан бардорад.#Sentence*] [@«Порсӣ анҷуман» ҳамчунин мекӯшад, то бо бозшиносии фарҳангу хештаншиносии эронӣ дар бистари забони порсӣ ба бозшиносии равандҳо ва кунишгароне, ки ба пӯёии забони порсӣ кумак кардаанд, бипардозад ва андешаҳои ононро бозхонӣ кунад ва бо нигоҳ ба дастовардҳои ҷаҳони пешрав дар густараи забоншиносӣ роҳҳои пӯётар шудани забони порсиро бо нигаҳдошти бунёдҳои он биёбад ва дар фарҷом бо осебшиносии забони порсӣ битавонад тангноҳои забониро бавижа дар густараи ҷаҳони дониш бозшиносад ва ба андозаи хеш гиреҳгушоӣ кунад.#Sentence*] [@Агар бо ин ормон ҳамроҳед, дасти ёрии шуморо мефишорем.#Sentence*] [@Барои пайванд бо мо метавонед ба нишонии info@parsianjoman.org нома бифристед.#Sentence*] [@Ҳамвандон#Sentence*] [@Бунёдгузор#Sentence*] [@Парвизи Шоҳчароғӣ#Sentence*] [@Сардабир#Sentence*] [@Масъуди Луқмон, донишомӯхтаи коршиносии аршади улуми иртибототи иҷтимоъии Донишгоҳи Аллома Таботабоӣ, рӯзноманигор, виростор ва пажӯҳишгари ториху фарҳанги Эрон#Sentence*] [@Дабири бахши сириллик#Sentence*] [@Маҳини Даврон, донишомӯхтаи риштаи рӯзноманигории Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, рӯзноманигор#Sentence*] [@Дабири коргурӯҳи Дидабони забони порсӣ#Sentence*] [@Муҳаммадмеҳдии Муродӣ, донишомӯҳтаи коршиносии аршади забоншиносии Донишгоҳи Нюкосли Инглистон, пажӯҳишгар, нависанда ва мутарҷим#Sentence*] [@Дабири бахши китобхона#Sentence*] [@Фаршеди Иброҳимӣ, пажӯҳишгари торих ва мудири китобхонаи Бунёди Нишобур#Sentence*] [@Анҷумани донишварони “Порсӣ Анҷуман” бар пояи дабираи порсӣ#Sentence*] [@Мошоллоҳи Оҷудонӣ, донишомӯхтаи дуктурои забон ва адабиёти форсӣ, устоди пешини донишгоҳ, раиси китобхонаи мутолеъоти эронӣ дар Ландан, пажӯҳишгар, нависанда ва торихдон.#Sentence*] [@Азизи Ориёнфар, мудири Конуни мутолеъоту пажӯҳишҳои Афғонистон дар Фронкфурт, мудири кулли пешини Маркази мутолеъоти истротежик ва Анституи диплумосии Вазорати хориҷаи Афғонистон#Sentence*] [@Дориюши Ошӯрӣ, нависанда, пажӯҳишгар ва мутарҷим#Sentence*] [@Ҳумо Аржангӣ, донишомӯхтаи коршиносии аршади забону адабиёти инглисӣ ва фаронса аз донишгоҳи Теҳрон, чакомасаро, таронасаро, нависанда ва мутарҷим#Sentence*] [@Муҳаммадризо Иршод, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ аз Донишгоҳи Теҳрон ва коршиносии аршади фарҳангу забонҳои бостонӣ аз Пажӯҳишгоҳи улуми инсонии мутолеъоти фарҳангӣ, пажӯҳишгар дар заминаи пайванди миёни сохтори андеша, забону фарҳанг, бавижа дар густараи фарҳанги эронӣ#Sentence*] [@Ойдини Пурмуслимӣ, устоди Донишкадаи пизишкии Донишгоҳи Нутердоми Устролиё, Сиднӣ, ва донишҷӯи дуктурои фалсафаи Донишгоҳи Макуории Сиднии Устролиё; пажӯҳишгари ториху фалсафаи Эрон ва бунёдгузори Анҷумани ҳикмат ва фалсафаи эрониёни Устролиё#Sentence*] [@Комрони Талаттуф, донишомӯхтаи дуктурои мутолеъоти Ховари Наздик аз Донишгоҳи Мишигон, устоди мутолеъоти Ховари Наздик ва масъули форсиву эроншиносӣ дар Донишгоҳи Оризуно#Sentence*] [@Куруши Ҷаннатӣ, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ аз Донишгоҳи Аллома Таботабоӣ, омӯзгор#Sentence*] [@Фаридуни Ҷунайдӣ, устоди фарҳанг ва забонҳои бостонӣ, шоҳномапажӯҳ ва бунёдгузори созмони пажӯҳиши фарҳанги Эрон, Бунёди Нишобур#Sentence*] [@Муҳсини Ҳофизиён, донишомӯхтаи коршиносии забону адабиёти фаронса аз Донишгоҳи Машҳад ва коршиносии аршади фарҳангу омӯзиш аз Донишгоҳи Лили Фаронса ва дорандаи диплуми пажӯҳишҳои жарф аз Донишгоҳи Сурбуни Фаронса ва донишомӯхтаи дуктурои омӯзишковии забону фарҳанг аз Сурбуни Фаронса ва низ фавқи дуктурои омӯзиш дар ҳавзаи таҳлили хатоҳои забонӣ аз Донишгоҳи Мунтреоли Конодо ва ҳамчунин фавқи дуктурои омӯзиш дар заминаи пайванди забони рӯзмарра ва забони риёзӣ дар забони Инуктитут (эскимуҳо)#Sentence*] [@Алии Ҳасурӣ, донишомӯхтаи коршиносии адабиёт аз Донишсарои олӣ ва коршиносии аршади забоншиносӣ ва дуктурои забонҳо ва фарҳанги эронӣ аз Донишгоҳи Теҳрон, нависанда, пажӯҳишгар ва устоди пешини донишгоҳ#Sentence*] [@Муҳаммад Ҳайдарии Малоирӣ, ахтарфизикдони Напоҳишгоҳи Порис, бунёдгузори фарҳанги решашинохтии ахтаршиносӣ-ахтарфизик#Sentence*] [@Абулфазли Хатибӣ, донишҷӯи дуктурои забону адабиёти форсӣ, узви ҳайъати илмии Фарҳангистони забону адабиёти форсӣ ва муъовини гурӯҳи фарҳангнависӣ#Sentence*] [@Ҷалили Дӯстхоҳ, донишомӯхтаи дуктури забону адабиёти форсӣ, устоди пешини донишгоҳ, пажӯҳанда ва гузоришгари мантҳои куҳани гоҳонӣ ва нававестоӣ ва паҳлавику порсик ва “Шоҳнома”-и Фирдавсӣ ва ривоятҳои нақколон ва гӯиш/гуна/лаҳҷаи форсии исфаҳонӣ#Sentence*] [@Абдулризо Ризоинажод, донишомӯхтаи коршиносии забону адаби инглисӣ аз Донишгоҳи Исфаҳон ва коршиносии аршад ва дуктуро дар мудирияти бозаргонӣ аз Омрико ва Суед, пажӯҳишгар ва мутарҷим#Sentence*] [@Зогруси Занд, коршиноси аршади эроншиносӣ аз Донишгоҳи Шаҳид Биҳиштӣ ва Бунёди эроншиносӣ ва донишҷӯи дуктурои торихи Эрони бостон дар Донишгоҳи Теҳрон, мударриси Донишгоҳи Паёми нури Караҷ ва дабири Анҷумани ғайридавлатии фирдавсишиносии Албурз#Sentence*] [@Аббоси Салимии Онгил, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ, омӯзгор#Sentence*] [@Муҳаммад Ашӯрӣ, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ, омӯзгори бознишаста#Sentence*] [@Манучеҳри Фурӯзандафард, дорандаи нишони зар (=медоли тиллои) Улампиёди адабии донишомӯзии кишвар дар соли 1389 ва донишҷӯи коршиносии забоншносии ҳамагонии Донишгоҳи Исфаҳон#Sentence*] [@Алиқулии Маҳмудии Бахтиёрӣ, донишомӯхтаи дуктурои забону адабиёти форсӣ, устоди пешини донишгоҳ#Sentence*] [@Масъуди Миршоҳӣ, донишомӯхтаи пизишкӣ аз Машҳад аст, ки поённомаи дуктурои пизишкияшро дар шаҳри Мастрихти Ҳуланд ва дуктурои давлатӣ дар дониши эманишиносӣ ва пайванди аъзо ва ҳамчунин вижакорӣ дар риштаи саратонро дар Донишгоҳи пизишкии Порис ба поён расонидааст, мудири гурӯҳе дар бахши пажӯҳишҳои саратоншиносӣ дар Маркази миллии пажӯҳишҳои илмии Фаронса ва донишкадаи пизишкии Донишгоҳи Порис ва мудири Анҷумани “Рӯзи ҷаҳонии Наврӯз” ва бунёдгузори Анҷумани Рӯдакӣ барои пажӯҳиш дар густараи фарҳангии Эрон дар кишварҳои Осиёи Миёна, Эрон ва Қафқоз#Sentence*] [@Ҳусейни Ваҳидӣ, Донишомӯхтаи дуктурои иқтисод, устоди пешини донишгоҳ, нависанда ва пажӯҳишгар дар заминаи забону фарҳанги Эрон#Sentence*] [@Шервини Вакилӣ, донишомӯхтаи коршиносии аршади физиюлужии Донишгоҳи Теҳрон ва дуктурои ҷомеъашиносии Донишгоҳи Аллома Таботабоӣ, мударриси Донишгоҳи Теҳрон#Sentence*] [@Зиёуддини Ҳоҷарӣ, донишомӯхтаи дуктурои улуми тарбиятӣ аз Белжик ва забоншиносӣ аз Сурбуни Фаронса, нависанда, пажӯҳишгар, мутарҷим ва мудири Анҷумани посдорӣ ва полоиши забони порсӣ#Sentence*] [@Исмоъили Юрдшоҳиён, донишомӯхтаи пажӯҳиши фарҳангу тамаддун, устоди донишгоҳ, нависанда, шоъир ва пажӯҳишгар#Sentence*]

Дар бораи мо «Порсӣ анҷуман» хешкории хешро посдориву полоиши забони порсӣ медонад; он ҳам дар рӯзгоре, ки забони порсӣ – ин ягона ва беҳамтои ҳастӣ ва хештаншиносии эронӣ дастхуши газандҳо ва номардиҳои фаровоне шудааст. Ин анҷуман, ки баромада аз чунин хешкорие аст, ба дур аз ҳар андеша ва куниши сиёсиву ойинӣ, дасти дӯстии ҳар дӯстдори забони порсиро мефишораду умедвор аст, то бо ҳамкории якояки ононе, ки ба ин забони шаҳройиниву фарҳангу ҳунари эронӣ арҷ мениҳанду бад-он дилбастагӣ доранд, гоме ҳарчанд андак, дар борварӣ ва пӯёии ин забони куҳан бардорад. «Порсӣ анҷуман» ҳамчунин мекӯшад, то бо бозшиносии фарҳангу хештаншиносии эронӣ дар бистари забони порсӣ ба бозшиносии равандҳо ва кунишгароне, ки ба пӯёии забони порсӣ кумак кардаанд, бипардозад ва андешаҳои ононро бозхонӣ кунад ва бо нигоҳ ба дастовардҳои ҷаҳони пешрав дар густараи забоншиносӣ роҳҳои пӯётар шудани забони порсиро бо нигаҳдошти бунёдҳои он биёбад ва дар фарҷом бо осебшиносии забони порсӣ битавонад тангноҳои забониро бавижа дар густараи ҷаҳони дониш бозшиносад ва ба андозаи хеш гиреҳгушоӣ кунад. Агар бо ин ормон ҳамроҳед, дасти ёрии шуморо мефишорем. Барои пайванд бо мо метавонед ба нишонии info@parsianjoman.org нома бифристед. Ҳамвандон Бунёдгузор Парвизи Шоҳчароғӣ Сардабир Масъуди Луқмон, донишомӯхтаи коршиносии аршади улуми иртибототи иҷтимоъии Донишгоҳи Аллома Таботабоӣ, рӯзноманигор, виростор ва пажӯҳишгари ториху фарҳанги Эрон Дабири бахши сириллик Маҳини Даврон, донишомӯхтаи риштаи рӯзноманигории Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, рӯзноманигор Дабири коргурӯҳи Дидабони забони порсӣ Муҳаммадмеҳдии Муродӣ, донишомӯҳтаи коршиносии аршади забоншиносии Донишгоҳи Нюкосли Инглистон, пажӯҳишгар, нависанда ва мутарҷим Дабири бахши китобхона Фаршеди Иброҳимӣ, пажӯҳишгари торих ва мудири китобхонаи Бунёди Нишобур Анҷумани донишварони “Порсӣ Анҷуман” бар пояи дабираи порсӣ Мошоллоҳи Оҷудонӣ, донишомӯхтаи дуктурои забон ва адабиёти форсӣ, устоди пешини донишгоҳ, раиси китобхонаи мутолеъоти эронӣ дар Ландан, пажӯҳишгар, нависанда ва торихдон. Азизи Ориёнфар, мудири Конуни мутолеъоту пажӯҳишҳои Афғонистон дар Фронкфурт, мудири кулли пешини Маркази мутолеъоти истротежик ва Анституи диплумосии Вазорати хориҷаи Афғонистон Дориюши Ошӯрӣ, нависанда, пажӯҳишгар ва мутарҷим Ҳумо Аржангӣ, донишомӯхтаи коршиносии аршади забону адабиёти инглисӣ ва фаронса аз донишгоҳи Теҳрон, чакомасаро, таронасаро, нависанда ва мутарҷим Муҳаммадризо Иршод, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ аз Донишгоҳи Теҳрон ва коршиносии аршади фарҳангу забонҳои бостонӣ аз Пажӯҳишгоҳи улуми инсонии мутолеъоти фарҳангӣ, пажӯҳишгар дар заминаи пайванди миёни сохтори андеша, забону фарҳанг, бавижа дар густараи фарҳанги эронӣ Ойдини Пурмуслимӣ, устоди Донишкадаи пизишкии Донишгоҳи Нутердоми Устролиё, Сиднӣ, ва донишҷӯи дуктурои фалсафаи Донишгоҳи Макуории Сиднии Устролиё; пажӯҳишгари ториху фалсафаи Эрон ва бунёдгузори Анҷумани ҳикмат ва фалсафаи эрониёни Устролиё Комрони Талаттуф, донишомӯхтаи дуктурои мутолеъоти Ховари Наздик аз Донишгоҳи Мишигон, устоди мутолеъоти Ховари Наздик ва масъули форсиву эроншиносӣ дар Донишгоҳи Оризуно Куруши Ҷаннатӣ, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ аз Донишгоҳи Аллома Таботабоӣ, омӯзгор Фаридуни Ҷунайдӣ, устоди фарҳанг ва забонҳои бостонӣ, шоҳномапажӯҳ ва бунёдгузори созмони пажӯҳиши фарҳанги Эрон, Бунёди Нишобур Муҳсини Ҳофизиён, донишомӯхтаи коршиносии забону адабиёти фаронса аз Донишгоҳи Машҳад ва коршиносии аршади фарҳангу омӯзиш аз Донишгоҳи Лили Фаронса ва дорандаи диплуми пажӯҳишҳои жарф аз Донишгоҳи Сурбуни Фаронса ва донишомӯхтаи дуктурои омӯзишковии забону фарҳанг аз Сурбуни Фаронса ва низ фавқи дуктурои омӯзиш дар ҳавзаи таҳлили хатоҳои забонӣ аз Донишгоҳи Мунтреоли Конодо ва ҳамчунин фавқи дуктурои омӯзиш дар заминаи пайванди забони рӯзмарра ва забони риёзӣ дар забони Инуктитут (эскимуҳо) Алии Ҳасурӣ, донишомӯхтаи коршиносии адабиёт аз Донишсарои олӣ ва коршиносии аршади забоншиносӣ ва дуктурои забонҳо ва фарҳанги эронӣ аз Донишгоҳи Теҳрон, нависанда, пажӯҳишгар ва устоди пешини донишгоҳ Муҳаммад Ҳайдарии Малоирӣ, ахтарфизикдони Напоҳишгоҳи Порис, бунёдгузори фарҳанги решашинохтии ахтаршиносӣ-ахтарфизик Абулфазли Хатибӣ, донишҷӯи дуктурои забону адабиёти форсӣ, узви ҳайъати илмии Фарҳангистони забону адабиёти форсӣ ва муъовини гурӯҳи фарҳангнависӣ Ҷалили Дӯстхоҳ, донишомӯхтаи дуктури забону адабиёти форсӣ, устоди пешини донишгоҳ, пажӯҳанда ва гузоришгари мантҳои куҳани гоҳонӣ ва нававестоӣ ва паҳлавику порсик ва “Шоҳнома”-и Фирдавсӣ ва ривоятҳои нақколон ва гӯиш/гуна/лаҳҷаи форсии исфаҳонӣ Абдулризо Ризоинажод, донишомӯхтаи коршиносии забону адаби инглисӣ аз Донишгоҳи Исфаҳон ва коршиносии аршад ва дуктуро дар мудирияти бозаргонӣ аз Омрико ва Суед, пажӯҳишгар ва мутарҷим Зогруси Занд, коршиноси аршади эроншиносӣ аз Донишгоҳи Шаҳид Биҳиштӣ ва Бунёди эроншиносӣ ва донишҷӯи дуктурои торихи Эрони бостон дар Донишгоҳи Теҳрон, мударриси Донишгоҳи Паёми нури Караҷ ва дабири Анҷумани ғайридавлатии фирдавсишиносии Албурз Аббоси Салимии Онгил, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ, омӯзгор Муҳаммад Ашӯрӣ, донишомӯхтаи забону адабиёти форсӣ, омӯзгори бознишаста Манучеҳри Фурӯзандафард, дорандаи нишони зар (=медоли тиллои) Улампиёди адабии донишомӯзии кишвар дар соли 1389 ва донишҷӯи коршиносии забоншносии ҳамагонии Донишгоҳи Исфаҳон Алиқулии Маҳмудии Бахтиёрӣ, донишомӯхтаи дуктурои забону адабиёти форсӣ, устоди пешини донишгоҳ Масъуди Миршоҳӣ, донишомӯхтаи пизишкӣ аз Машҳад аст, ки поённомаи дуктурои пизишкияшро дар шаҳри Мастрихти Ҳуланд ва дуктурои давлатӣ дар дониши эманишиносӣ ва пайванди аъзо ва ҳамчунин вижакорӣ дар риштаи саратонро дар Донишгоҳи пизишкии Порис ба поён расонидааст, мудири гурӯҳе дар бахши пажӯҳишҳои саратоншиносӣ дар Маркази миллии пажӯҳишҳои илмии Фаронса ва донишкадаи пизишкии Донишгоҳи Порис ва мудири Анҷумани “Рӯзи ҷаҳонии Наврӯз” ва бунёдгузори Анҷумани Рӯдакӣ барои пажӯҳиш дар густараи фарҳангии Эрон дар кишварҳои Осиёи Миёна, Эрон ва Қафқоз Ҳусейни Ваҳидӣ, Донишомӯхтаи дуктурои иқтисод, устоди пешини донишгоҳ, нависанда ва пажӯҳишгар дар заминаи забону фарҳанги Эрон Шервини Вакилӣ, донишомӯхтаи коршиносии аршади физиюлужии Донишгоҳи Теҳрон ва дуктурои ҷомеъашиносии Донишгоҳи Аллома Таботабоӣ, мударриси Донишгоҳи Теҳрон Зиёуддини Ҳоҷарӣ, донишомӯхтаи дуктурои улуми тарбиятӣ аз Белжик ва забоншиносӣ аз Сурбуни Фаронса, нависанда, пажӯҳишгар, мутарҷим ва мудири Анҷумани посдорӣ ва полоиши забони порсӣ Исмоъили Юрдшоҳиён, донишомӯхтаи пажӯҳиши фарҳангу тамаддун, устоди донишгоҳ, нависанда, шоъир ва пажӯҳишгар

[@Дар хабарномаи Ҷабҳаи озодӣ гуфта шудааст, ки фармондеҳ Басири Андаробӣ ва ҳамразмонаш Фаҳим Солангӣ, Бурҳонуддин Андаробӣ, Қурбоналӣ Бомиёнӣ, Сабури Форёбӣ ва Ҳусайни Самангонӣ дар набарди ду рӯзи гузашта бо Толибон дар Солангӣ Ҷанубӣ ба шаҳодат расидаанд.#Sentence*] [@“Шумори зиёде аз муборизин ба нуқоти масун расидаанд, аммо аз сарнавишти шуморе аз онон, ба шумули генерал Акмал Амир дар ҳоли ҳозир иттилоъи дақиқе дар даст нест”, – омадааст дар эъломияи Ҷабҳаи Озодӣ.#Sentence*] [@Чи тавре, ки пойгоҳи иттилоотии мазкур иттилоъ медиҳад, нахуст Ҳамид Хуросонӣ, фармондеҳи панҷшерии Толибон, ҳоло вулусволи Аҳмадободи вилояти Пактиё, даъво кард, ки генерал Акмал Амир ва ҳафт ҳамразмаш ба шаҳодат расидаанд.#Sentence*] [@То ба ҳол аксҳои аҷсоди панҷ нафар аз размандагони Ҷабҳаи Озодӣ, аз ҷумла фармондеҳ Абдулбасир Андаробӣ, расонаӣ ва шиносоӣ шудаанд, аммо шавоҳиде мувассақ аз шаҳодати фармондеҳ Амир вуҷуд надорад.#Sentence*] [@Муҳаммад Ҳорис Аҷмал, бародари Акмал Амир низ ба манобеъи “Сангар” гуфт, ки бародараш зинда аст, аммо аз маҳалли ҳузури вай иттилое дар даст нест.#Sentence*] [@“Ҳаволии соати 7 баъд аз зӯҳр, Толибон хонаи хоҳари моро дар вулусволии Кӯҳистони вилояти Кописо муҳосира ва аз ӯ бозҷӯӣ карданд”, – гуфт вай.#Sentence*] [@Иддаои Толибон, ки фармондеҳ Амирро нобуд кардаанд, бепоя хонда мешавад ва чи тавре, ки гуфта мешавад, дар ҳамин ҳол, Абдусаттор Ҳусайнӣ, узви парлумони пешин ва аз раҳбарони Ҷабҳаи Озодӣ ба “Сангар” гуфт, ки як қатор аксҳои аз сӯи Толибон нашршуда, аз ҷумла акси Акмал Амир ҷаълӣ ҳастанд ва ба муборизони Ҷабҳаи Озодӣ рабте надоранд.#Sentence*] [@Вай дар ин маврид тавзеҳи бештар надод, аммо гуфт, шаҳодати муборизони Ҷабҳаи Озодӣ мардуми Афғонистонро барои “як муборизаи муқаддас бо гуруҳи ҷаҳл” руҳия додааст.#Sentence*] [@Дар ин росто, сиёсатмадор Латифи Пидром низ дар саҳифаи Фейсбукии худ хабари марги фармондеҳ Акмал Амириро рад карда, навиштааст:#Sentence*] [@Тазаккур: Як дақиқа баъд аз нашри ин навишта Муҳаммад Ҳорис Аҷмал – бародари Акмали азизи мо дар Фейсбукам занг зад, ки хабари мувассақ нест.#Sentence*] [@Иншоаллоҳ, ки саломат бошанд.#Sentence*] [@Пас ҳамаи мо бесаброна мунтазир хабари саломаташон ҳастем.#Sentence*] [@Вале Аҳмад Масъуд, раҳбари Ҷабҳаи муқовимати миллӣ, дар саҳифааш дар Фейсбук навишт, ки Акмал Амирӣ ва Басираҳмад Андаробӣ бо баъзе аз ҳамроҳонашон пас аз як набарди чандсоата бо Толибон кушта шудаанд.#Sentence*] [@Салоҳиддин Раббонӣ, раҳбари як шохаи Ҳизби ҷамъияти исломӣ, низ хабари марги Акмал Амириро нашр кард.#Sentence*] [@Раҳматуллоҳ Набил, раиси амнияти ҳукумати пешини Афғонистон, дар Твиттер кушта шудани Акмал Амирӣ ва ҳамроҳонашро маҳкум намуд.#Sentence*] [@Фарҳоди Дарё, овозони маъруф, дар Фейсбук навишт, “дилам мешиканад, вақте хабари марги чунин инсонеро мешунавам.#Sentence*] [@Чунин инсонҳои хокӣ, ки хок аз қадамҳояшон кимиё мешавад#Sentence*]”. [@Пойгоҳи иттилоотии “Сангар” бо такя ба манбаи худ мегӯяд, ба нақл аз фармондеҳии Толибон дар Панҷшер размандагони Ҷабҳаи Озодиро дар як минтақаи кӯҳистонӣ миёни вулусволиҳои Шутули вилояти Панҷшер ва Солангу Ҷабалуссироҷи вилояти Парвон, ки бо як нӯги куҳ ҷамъбаст мешавад ва онро кӯҳи Ҷабалусироҷ низ мегӯянд, ба шаҳодат расондаанд.#Sentence*] [@“Ин минтақаи марбути вулусволии Шутули вилояти Панҷшер мешавад.#Sentence*] [@Қароргоҳи муқовиматгарон дар ҳамин минтақа буд.#Sentence*] [@Шаби гузашта, 10 апрел, нерӯҳои Толибон аз ду самт ба маҳалли онҳо ҳамла оварда, шаш танро шаҳид ва шаш нафари дигарро асир гирифтаанд”, – гуфт манбаъ.#Sentence*] [@Бино ба иттилоъи ӯ, аз миёни нерӯҳои Толибон дар ин даргирӣ се тан кушта ва 8 нафари дигар захмӣ шудаанд, аммо Ҷабҳаи Озодӣ мегӯяд, дар ин набардҳо 30 толиб кушта шудааст.#Sentence*] [@Аз феҳристи шуҳадои Ҷабҳаи Озодӣ дида мешавад, ки як ҳастаи муҳими он вориди Афғонистон шуда, то ҷангро алайҳи Толибон ба роҳ монад.#Sentence*] [@Яке аз фармондеҳони Ҷабҳаи муқовимати миллии Афғонистон, ки дӯсти бачагии Басири Андаробӣ аст ва дар сангарҳои Ҳиндукуш қарор дорад, ба “Сангар” гуфт, шаш рӯзи қабл фармондеҳ бо ӯ тамос гирифта, хабар дод, ки қабл аз Наврӯз бо фармондеҳ Акмал Амир вориди Афғонистон шуда, тоза худро ба Ҳиндукуш расондаанд.#Sentence*] [@“Субҳи имрӯз чун бо ӯ тамос гирифтам, телефонаш хомӯш буд.#Sentence*] [@Вақте аз расонаҳо хабар шудам, ки Акмал Амирро шаҳид кардаанд, дилам дур рафт, чун ҳарду ҳамроҳ буданд”, – гуфт ӯ.#Sentence*] [@Ғофилгир шудани муборизони Ҷабҳаи озодиро ҳар гуна шарҳу тавсир медиҳанд ва ба қавли манбаи “Сангар” миёни размандагони Ҷабҳаи озодӣ ҷосусе будаасту макони буду боши размандагонро ба гуруҳи тундгароии толиб хабар додааст.#Sentence*] [@“Ин фард Насриддини Солангӣ ном дорад, ки дар гузашта дар сипоҳи “Шоҳин” – вазорати дифоъ вазифа дошт ва шаби 6 апрел аз сӯи Толибон бори дуввум боздошт шуда, таҳти шиканҷаи зиёд мавқеияти размандагони Ҷабҳаи Озодиро ошкор кардааст”, – гуфт ӯ.#Sentence*] [@Аммо аз нигоҳи нозирони вазъ, ки бо “Сангар” суҳбат доштанд, ин далел то ҷое машкук аст ва эҳтимол дорад мавқеияти фармондеҳони Ҷабҳаи Озодӣ дар пайи як тавтиаи бузургтаре фош шудааст.#Sentence*] [@Дар ҳамин ҳол, Агентии иттилоотии Азия плюс дар ин хусус менависад, “манобеъи мӯътамад дар сӯҳбат бо рӯзномаи “8-субҳ” мегӯянд, ки Амирӣ шаби душанбеи 10-уми апрел дар ноҳияи Шатели Панҷшер ҳамроҳ бо чанд нафар афродаш кушта шудааст”, – навиштааст рӯзнома.#Sentence*] [@Дар ҳамин ҳол, Абдулҳамид Хуросонӣ, волии Толибон дар Аҳмадободи Пактиё, дар сӯҳбат бо рӯзномаи “8-и субҳ” гуфтааст, ки афроди ӯ Акмал Амирӣ ва ҳашт сарбозашро дар вулусволии Шател куштаанд.#Sentence*] [@Алим Майсам Назарӣ, сухангӯи Ҷабҳаи муқовимати миллӣ низ хабари кушта шудани Акмал Амириро тасдиқ карда, дар саҳифаи фейсбуки худ навишт, ки “мубориз ва қаҳрамони орзуи адолату озодии халқи мо, фармондеҳ Акмал Амирӣ ҳамроҳи ҳамсафонаш ҷоми шаҳодатро дар роҳи шаъну шараф ва озодии Ватан нӯшиданд”.#Sentence*] [@Назарӣ ба мардуми кишвараш ҳамдардӣ баён карда, навиштааст, ки ҳар қатраи хуни шаҳидони муқобилати халқи афғон ба решаҳои ҳаққонии талаби озодӣ, шаъну шараф ва адолат об дода, моро ба ғалаба наздик мекунад.#Sentence*] [@Пойгоҳи хабарии “Сангар” дар идома хабараш менависад, манобеъи хос хабар доданд, ки фармондеҳ Акмал Амири захмӣ аст ва дар ҷойи амн интиқол дода шудааст ва вазъияти сиҳиаш низ хуб гузориш шуд.#Sentence*] [@Пойгоҳи иттилоотии “Сангар” ҳамчунин хабар медиҳад, ки аз ҳузури чанд фармондеҳи матраҳи Ҷабҳаи Озодӣ дар ҷамъе, ки аз Эрон тоза вориди Афғонистон шуда буданд, иттилоъ дарёфт кардааст ва пахши онро ба салоҳи кор намедонад.#Sentence*] [@Ҳамзамон, ба асорат афтодани размандагонашро Ҷабҳаи Озодӣ таъйид намекунад.#Sentence*] [@Акмал Амирӣ яке аз фармондеҳони нерӯҳои вижаи ҳукумати қаблии Афғонистон буд, ки пас аз суқути он ба Панҷшер рафт ва ба Ҷабҳаи муқовимати миллӣ пайваст.#Sentence*] [@Ҷабҳаи озодии Афғонистон яке дигар аз ҷабаҳоти зиддитолибонӣ аст, ки гуфта мешавад, фармондеҳиашро Муҳаммад Ёсин Зиё, собиқ сардори ситоди кулли вазорати дифоъи Афғонистон ба зимма дорад, аммо худи ӯ расман инро таъйид накардааст.#Sentence*] [@Дар мавриди фавтаи Амирӣ шубҳаву гумонҳо зиёд аст, ба вижа фаъолону сиёсатмадрони ҷомеаи тоҷик нахуст аз хабари марги Акмал Амирӣ ангушти ҳайрату афсус хӯрданд ва пас аз он ки хабари марги ин размандаи шаҳир рад карду шуд, фаъолони ҷомеаи тоҷик дар шабакаҳои интернетӣ, бахусус дар Фейсбук табли шодӣ заданду орзуи воқеан саломат будани Амириро карданд.#Sentence*]

Дар хабарномаи Ҷабҳаи озодӣ гуфта шудааст, ки фармондеҳ Басири Андаробӣ ва ҳамразмонаш Фаҳим Солангӣ, Бурҳонуддин Андаробӣ, Қурбоналӣ Бомиёнӣ, Сабури Форёбӣ ва Ҳусайни Самангонӣ дар набарди ду рӯзи гузашта бо Толибон дар Солангӣ Ҷанубӣ ба шаҳодат расидаанд. “Шумори зиёде аз муборизин ба нуқоти масун расидаанд, аммо аз сарнавишти шуморе аз онон, ба шумули генерал Акмал Амир дар ҳоли ҳозир иттилоъи дақиқе дар даст нест”, – омадааст дар эъломияи Ҷабҳаи Озодӣ. Чи тавре, ки пойгоҳи иттилоотии мазкур иттилоъ медиҳад, нахуст Ҳамид Хуросонӣ, фармондеҳи панҷшерии Толибон, ҳоло вулусволи Аҳмадободи вилояти Пактиё, даъво кард, ки генерал Акмал Амир ва ҳафт ҳамразмаш ба шаҳодат расидаанд. То ба ҳол аксҳои аҷсоди панҷ нафар аз размандагони Ҷабҳаи Озодӣ, аз ҷумла фармондеҳ Абдулбасир Андаробӣ, расонаӣ ва шиносоӣ шудаанд, аммо шавоҳиде мувассақ аз шаҳодати фармондеҳ Амир вуҷуд надорад. Муҳаммад Ҳорис Аҷмал, бародари Акмал Амир низ ба манобеъи “Сангар” гуфт, ки бародараш зинда аст, аммо аз маҳалли ҳузури вай иттилое дар даст нест. “Ҳаволии соати 7 баъд аз зӯҳр, Толибон хонаи хоҳари моро дар вулусволии Кӯҳистони вилояти Кописо муҳосира ва аз ӯ бозҷӯӣ карданд”, – гуфт вай. Иддаои Толибон, ки фармондеҳ Амирро нобуд кардаанд, бепоя хонда мешавад ва чи тавре, ки гуфта мешавад, дар ҳамин ҳол, Абдусаттор Ҳусайнӣ, узви парлумони пешин ва аз раҳбарони Ҷабҳаи Озодӣ ба “Сангар” гуфт, ки як қатор аксҳои аз сӯи Толибон нашршуда, аз ҷумла акси Акмал Амир ҷаълӣ ҳастанд ва ба муборизони Ҷабҳаи Озодӣ рабте надоранд. Вай дар ин маврид тавзеҳи бештар надод, аммо гуфт, шаҳодати муборизони Ҷабҳаи Озодӣ мардуми Афғонистонро барои “як муборизаи муқаддас бо гуруҳи ҷаҳл” руҳия додааст. Дар ин росто, сиёсатмадор Латифи Пидром низ дар саҳифаи Фейсбукии худ хабари марги фармондеҳ Акмал Амириро рад карда, навиштааст: Тазаккур: Як дақиқа баъд аз нашри ин навишта Муҳаммад Ҳорис Аҷмал – бародари Акмали азизи мо дар Фейсбукам занг зад, ки хабари мувассақ нест. Иншоаллоҳ, ки саломат бошанд. Пас ҳамаи мо бесаброна мунтазир хабари саломаташон ҳастем. Вале Аҳмад Масъуд, раҳбари Ҷабҳаи муқовимати миллӣ, дар саҳифааш дар Фейсбук навишт, ки Акмал Амирӣ ва Басираҳмад Андаробӣ бо баъзе аз ҳамроҳонашон пас аз як набарди чандсоата бо Толибон кушта шудаанд. Салоҳиддин Раббонӣ, раҳбари як шохаи Ҳизби ҷамъияти исломӣ, низ хабари марги Акмал Амириро нашр кард. Раҳматуллоҳ Набил, раиси амнияти ҳукумати пешини Афғонистон, дар Твиттер кушта шудани Акмал Амирӣ ва ҳамроҳонашро маҳкум намуд. Фарҳоди Дарё, овозони маъруф, дар Фейсбук навишт, “дилам мешиканад, вақте хабари марги чунин инсонеро мешунавам. Чунин инсонҳои хокӣ, ки хок аз қадамҳояшон кимиё мешавад”. Пойгоҳи иттилоотии “Сангар” бо такя ба манбаи худ мегӯяд, ба нақл аз фармондеҳии Толибон дар Панҷшер размандагони Ҷабҳаи Озодиро дар як минтақаи кӯҳистонӣ миёни вулусволиҳои Шутули вилояти Панҷшер ва Солангу Ҷабалуссироҷи вилояти Парвон, ки бо як нӯги куҳ ҷамъбаст мешавад ва онро кӯҳи Ҷабалусироҷ низ мегӯянд, ба шаҳодат расондаанд. “Ин минтақаи марбути вулусволии Шутули вилояти Панҷшер мешавад. Қароргоҳи муқовиматгарон дар ҳамин минтақа буд. Шаби гузашта, 10 апрел, нерӯҳои Толибон аз ду самт ба маҳалли онҳо ҳамла оварда, шаш танро шаҳид ва шаш нафари дигарро асир гирифтаанд”, – гуфт манбаъ. Бино ба иттилоъи ӯ, аз миёни нерӯҳои Толибон дар ин даргирӣ се тан кушта ва 8 нафари дигар захмӣ шудаанд, аммо Ҷабҳаи Озодӣ мегӯяд, дар ин набардҳо 30 толиб кушта шудааст. Аз феҳристи шуҳадои Ҷабҳаи Озодӣ дида мешавад, ки як ҳастаи муҳими он вориди Афғонистон шуда, то ҷангро алайҳи Толибон ба роҳ монад. Яке аз фармондеҳони Ҷабҳаи муқовимати миллии Афғонистон, ки дӯсти бачагии Басири Андаробӣ аст ва дар сангарҳои Ҳиндукуш қарор дорад, ба “Сангар” гуфт, шаш рӯзи қабл фармондеҳ бо ӯ тамос гирифта, хабар дод, ки қабл аз Наврӯз бо фармондеҳ Акмал Амир вориди Афғонистон шуда, тоза худро ба Ҳиндукуш расондаанд. “Субҳи имрӯз чун бо ӯ тамос гирифтам, телефонаш хомӯш буд. Вақте аз расонаҳо хабар шудам, ки Акмал Амирро шаҳид кардаанд, дилам дур рафт, чун ҳарду ҳамроҳ буданд”, – гуфт ӯ. Ғофилгир шудани муборизони Ҷабҳаи озодиро ҳар гуна шарҳу тавсир медиҳанд ва ба қавли манбаи “Сангар” миёни размандагони Ҷабҳаи озодӣ ҷосусе будаасту макони буду боши размандагонро ба гуруҳи тундгароии толиб хабар додааст. “Ин фард Насриддини Солангӣ ном дорад, ки дар гузашта дар сипоҳи “Шоҳин” – вазорати дифоъ вазифа дошт ва шаби 6 апрел аз сӯи Толибон бори дуввум боздошт шуда, таҳти шиканҷаи зиёд мавқеияти размандагони Ҷабҳаи Озодиро ошкор кардааст”, – гуфт ӯ. Аммо аз нигоҳи нозирони вазъ, ки бо “Сангар” суҳбат доштанд, ин далел то ҷое машкук аст ва эҳтимол дорад мавқеияти фармондеҳони Ҷабҳаи Озодӣ дар пайи як тавтиаи бузургтаре фош шудааст. Дар ҳамин ҳол, Агентии иттилоотии Азия плюс дар ин хусус менависад, “манобеъи мӯътамад дар сӯҳбат бо рӯзномаи “8-субҳ” мегӯянд, ки Амирӣ шаби душанбеи 10-уми апрел дар ноҳияи Шатели Панҷшер ҳамроҳ бо чанд нафар афродаш кушта шудааст”, – навиштааст рӯзнома. Дар ҳамин ҳол, Абдулҳамид Хуросонӣ, волии Толибон дар Аҳмадободи Пактиё, дар сӯҳбат бо рӯзномаи “8-и субҳ” гуфтааст, ки афроди ӯ Акмал Амирӣ ва ҳашт сарбозашро дар вулусволии Шател куштаанд. Алим Майсам Назарӣ, сухангӯи Ҷабҳаи муқовимати миллӣ низ хабари кушта шудани Акмал Амириро тасдиқ карда, дар саҳифаи фейсбуки худ навишт, ки “мубориз ва қаҳрамони орзуи адолату озодии халқи мо, фармондеҳ Акмал Амирӣ ҳамроҳи ҳамсафонаш ҷоми шаҳодатро дар роҳи шаъну шараф ва озодии Ватан нӯшиданд”. Назарӣ ба мардуми кишвараш ҳамдардӣ баён карда, навиштааст, ки ҳар қатраи хуни шаҳидони муқобилати халқи афғон ба решаҳои ҳаққонии талаби озодӣ, шаъну шараф ва адолат об дода, моро ба ғалаба наздик мекунад. Пойгоҳи хабарии “Сангар” дар идома хабараш менависад, манобеъи хос хабар доданд, ки фармондеҳ Акмал Амири захмӣ аст ва дар ҷойи амн интиқол дода шудааст ва вазъияти сиҳиаш низ хуб гузориш шуд. Пойгоҳи иттилоотии “Сангар” ҳамчунин хабар медиҳад, ки аз ҳузури чанд фармондеҳи матраҳи Ҷабҳаи Озодӣ дар ҷамъе, ки аз Эрон тоза вориди Афғонистон шуда буданд, иттилоъ дарёфт кардааст ва пахши онро ба салоҳи кор намедонад. Ҳамзамон, ба асорат афтодани размандагонашро Ҷабҳаи Озодӣ таъйид намекунад. Акмал Амирӣ яке аз фармондеҳони нерӯҳои вижаи ҳукумати қаблии Афғонистон буд, ки пас аз суқути он ба Панҷшер рафт ва ба Ҷабҳаи муқовимати миллӣ пайваст. Ҷабҳаи озодии Афғонистон яке дигар аз ҷабаҳоти зиддитолибонӣ аст, ки гуфта мешавад, фармондеҳиашро Муҳаммад Ёсин Зиё, собиқ сардори ситоди кулли вазорати дифоъи Афғонистон ба зимма дорад, аммо худи ӯ расман инро таъйид накардааст. Дар мавриди фавтаи Амирӣ шубҳаву гумонҳо зиёд аст, ба вижа фаъолону сиёсатмадрони ҷомеаи тоҷик нахуст аз хабари марги Акмал Амирӣ ангушти ҳайрату афсус хӯрданд ва пас аз он ки хабари марги ин размандаи шаҳир рад карду шуд, фаъолони ҷомеаи тоҷик дар шабакаҳои интернетӣ, бахусус дар Фейсбук табли шодӣ заданду орзуи воқеан саломат будани Амириро карданд.

[@«Дев» ва «аждаҳо»#Sentence*] [@Умуман дар Соктаре, ки деҳаи «девбандон» ва дуохонон буд, афсонаҳои дев, ҷин ва аждаҳо бисёр буд.#Sentence*] [@Дар шимоли ғарбии ҳавлии мо мазоре буд, ки аз ҳавлии мо то он ҷо тахминан чорсад метр роҳ буд.#Sentence*] [@Мазор иборат аз як тал буд, ки боло ва атрофаш аз қабр пур буд.#Sentence*] [@Дар гӯшаи шимоли ғарбии ин тал як ғор буд.#Sentence*] [@Афсонапарастон мегуфтанд, ки дар ҳамон ғор аждаҳо ҳаст ва ҳар шаб баъд аз хобидани тамоми мардум вай аз ғор мебарояд, ба лаби Зарафшон меравад, ба дарё даромада лаби зеринашро дар зери об ва лаби болояшро бар рӯйи об медорад, бо ҳамин оби Зарафшон баста шуда, ҳамааш дар даруни вай меравад.#Sentence*] [@Ҳар вақт, ки вай аз об сер шуд, ба хонааш бармегардад.#Sentence*] [@Агар дар рафтуомади аждаҳо касе ба вай вохӯрад, он касро зинда ба зинда фурӯ мебарад.#Sentence*] [@Аждаҳо танҳо аз шамол метарсад ва ҳар вақт, ки шамол хест, ӯ ба нолиш медарояд.#Sentence*] [@Ман ин гапҳоро бовар мекардам ва ҳар вақт, ки шамол хест, ба тарафи мазор гӯш медодам.#Sentence*] [@Дар ҳақиқат дар вақтҳои шамоли баланд аз он ғор овози ғурриш мебаромад.#Sentence*] [@Дар ҷониби ғарбии ин мазор як пуштачаи паст буд, ки вайро Ғарибмазор мегуфтанд.#Sentence*] [@Дар вай мурдаи касони мусофиреро, ки онҷойӣ- соктарегӣ набошанд, мегӯрониданд.#Sentence*] [@Ғарибмазор пур аз ҷангали хордор буд, ки дар миёни он ҷангал касе даромада наметавонист.#Sentence*] [@Шабҳо аз он ҷо ҳам овози нола ва ғурриш мебаромад.#Sentence*] [@Афсонапарастон он нӯлаҳоро овози аҷина медонистанд.#Sentence*] [@Ман аз вай ҷангал ҳам метарсидам.#Sentence*] [@Як вақт модарам барои дида омадани падару модараш аз Соктаре ба Маҳаллаи Боло рафт ва акаам ӯро гирифта бурд.#Sentence*] [@Ман бо падарам дар ҳавлии Соктаре танҳо монда будем.#Sentence*] [@Дар рӯйидарича дар зери ниҳолҳои зардолу падарам гандум кишта буд, ки вайро дарав карда гирифта буд.#Sentence*] [@Дар он вақтҳо деҳқонони бодиққат ҷойи гандум ва ҷавро дар як рӯзи шамол об медоданд, ки хасҳояш ба як тараф ғун шуда замин тоза шавад.#Sentence*] [@Дар яке аз ҳамон шабҳои танҳоӣ, ки шамол аз сари шом сар шуда буд, падарам ба замини гандумпоя об сар дод.#Sentence*] [@Аммо пеш аз пур шудани замин аз об шамол хобид.#Sentence*] [@Падарам маро дар рӯйи суффа танҳо монда бар рӯйи дарича баромад, ки бо шох оби гандумпояро лат дода, хасҳоро ба як тараф ғун кунад.#Sentence*] [@Вақте ки падарам дур шуд ва шаб ҳам торик шудан гирифт, ба ёди ман «деви ҳафтсар»-и Султонпошшо омада, дар поёни суффа як гурба ба назарам намуд, фурсате нагузашта сагу харҳои бисёре пайдо шуданд.#Sentence*] [@Дар миёни харҳо якчанд курраҳои хушрӯ ҳам буданд, ки ман борҳо ба он гуна курра соҳиб шуда савор шуданро орзу мекардам.#Sentence*] [@Дар вақте, ки ман ба тамошои курра ғарқ шуда будам, он ҳайвонҳо дар як ҷо ғун шуда ба шакли одами сиёҳи ҳафтсардор даромаданд ва он одам ба тарафи осмон баланд шуда рафтан гирифт.#Sentence*] [@Ман якбора «вой мурдам» гӯён фарёди сахте кашидам.#Sentence*] [@— Чӣ шуд, чӣ шуд? — гӯён овози падарам баромад ва бо шунидани овози вай он одами сиёҳи ҳафтсардор якбора аз назар ғоиб гардид.#Sentence*] [@Падарам расида омада аҳвол пурсид, ба ӯ ҳикоя кардам ва деви ҳафтсар будани он одами сиёҳро бо сухани Султонпошшо таъкид намудам.#Sentence*] [@Падарам хандид ва гуфт:#Sentence*] [@— Шайх Саъдӣ ном як одами калони донишманд гузаштаанд ва он кас гуфтаанд, ки#Sentence*] «[@Дев бо одам наёмезад, матарс,#Sentence*] [@— Бал битарс аз одамони девсор#Sentence*]». [@Бинобар ин дев ба одам зарар расонда наметавонад ва аз ҳама чиз одам зӯр аст.#Sentence*] [@Агар ҳар вақт ба назарат чизе намояд, натарс ва ҳамин сухани Шайх Саъдиро ба ёдат ор, ки он кас ҳеҷ гоҳ дурӯғ намегуфтанд.#Sentence*] [@Ман пурсидам:#Sentence*] [@— «Одамони девсор» киҳоянд, ки аз онҳо тарсидан даркор будааст?#Sentence*] [@— Одамони девсор дар хама ҷо ҳастанд, аммо дар деҳаи мо бисёранд, онҳое, ки дуохониро ба худ касб карда гирифтаанд ва худро «девбанд» гуфта мардум-ро фиреб медиҳанд, одамони девсор мебошанд.#Sentence*] [@Инҳо аввал одамонро аз дев метарсонанд ва баъд аз он «девро мебандем» гуфта аз онҳо пул мегиранд.#Sentence*] [@Падарам ба андеша фурӯ рафта қадаре хомӯш монд ва баъд аз он илова кард:#Sentence*] [@— Ин амакбачаи ман — Иброҳимхоҷа ҳам одами девсор шудааст.#Sentence*] [@Лекин ин девсори аҳмақ аст, агар дигар девсорон аз дунболи девбандӣ ва дуохонӣ бой шаванд, ин аҳмақ лоақал шиками худашро ҳам сер карда наметавонад.#Sentence*] [@Бо вуҷуди ин аз пайи ин касб намемонад.#Sentence*] [@Худаш бас набуд, ки занаш ҳам барои ёрӣ додан ба касби шавҳараш девсор шудааст.#Sentence*] [@Ту минбаъд ба пеши Султонпошшо нарав ва ба ҳикояҳои ӯ гӯш наандоз ва агар дар хусуси деву парӣ гап занад, гапи ӯро бовар накун.#Sentence*] [@Ман бо ин суханони падарам хеле шердил шудам, бо вуҷуди ин воқеаи ғор, аждаҳо ва аҷинахона будани ҷангали Ғарибмазор дар дилам шубҳа меандохт, чунки ғурриши ғор ва нӯлаи аз ҷангал барояндаро худам бо гӯши худ шунида будам.#Sentence*] [@Бинобар ин чӣ будани он ҳодисаро аз падар пурсидам.#Sentence*] [@Падарам гуфт:#Sentence*] [@— Он овозе, ки аз ҷангали Ғарибмазор шунидӣ, нӯлаи шағолон аст.#Sentence*] [@Ҷангали Ғарибмазор шағолхона аст, имсол шағоле, ки ду мурғи моро бурд, аз шағолҳои ҳамон ҷо буд.#Sentence*] [@Аммо чӣ будани садоеро, ки аз гор шунидӣ, ман фардо ба ту ни-шон медиҳам.#Sentence*] [@Фардои он шаб падарам маро ба нишон додани ғори «аждаҳохона» бурдан хост.#Sentence*] [@Лекин пеш аз рафтанамон ба пеши ман як кӯзаи холиро овард ва гуфт:#Sentence*] [@— Даҳонатро ба даҳони кӯза наздик карда як пуфи дароз кун!#Sentence*] [@Ман пуф кардам, аз даруни кӯза як овози ғуввоси баланд баромад.#Sentence*] [@— Ана, ҳамин садоро аз ёдат набарор, ки дар вақти дидани ғор ба ту кор меояд, — гуфт ва маро ҳамроҳ гирифта ба мазор — ба пеши гор бурд.#Sentence*] [@Ман то он вақт аз тарси «аждаҳо» ба наздикии он гор нарафта будам.#Sentence*] [@Он рӯз дидам, ки дар гӯшаи шимоли ғарбии тал тахминан 5 метр болотар аз замин ба шакли айвон як камари айвонмонанд кофта будаанд ва барои фурӯ нарафта-ни он айвон хокӣ аз хишти пухта як сутун сохта сари вайро ба сақфи он айвон расонда мондаанд.#Sentence*] [@Дар зери он айвон, дар пеши девораш, ки шиками тал ҳисоб меёфт, як гор будааст, ё кофта будаанд, ки он ғор дар шакли тал нишебона чуқур шуда мерафт.#Sentence*] [@Падарам баъд аз нишон додани онҳо ба ман гуфт:#Sentence*] [@— Ҳар вақт ки боди сахт мехезад, омада ба ин айвон мезанад, азбаски роҳи дигар надорад, бо зӯрии худ ба даруни ғор медарояд, азбаски ғор ҳам пешбаста аст, бод дар он ҷо хам роҳ наёфта бо ҳамон зӯрӣ бозгашта мебарояд ва он ғуррише, ки дар рӯзи шамол аз ин гор мебарояд, садои даромад-баромади бод аст ба ҳамин ғор.#Sentence*] [@Падарам баъд аз ба хотири ман овардани ба даҳони кӯза пуф карданам, илова кард:#Sentence*] [@— Дидӣ, ки ба як пуфи ту кӯза чӣ қадар ғуввос зад.#Sentence*] [@Қувваи шамол чандин ҳазор бор зиёдтар аз пуфи туст, калонӣ ва чуқурии ғор ҳам аз кӯзаи мо аз ҳад афзун зиёда аст.#Sentence*] [@Бинобар ин бо вазидани бод аз ин гор садои тарсоваре мебарояд.#Sentence*] [@Вагарна дар ин ҷо на аждаҳо ҳаст ва на овози вай.#Sentence*] [@Падарам ба будани дев ва аҷина боварӣ дошт ва фарқи ӯ аз дигарон дар ҳамин буд, ки вай «деву аҷина ба одам зарар расонда наметавонад» мегуфт ва дар ин ақидаи худ далели ӯ байти мазкури Саъдии Шерозӣ буд.#Sentence*] [@Дар ҳамон вақт аз тарси деву ҷин маро бароварда тавонистанаш ба ман бисёр фоидаи калон дод.#Sentence*] [@Баъд аз он воқеа ман на аз танҳоӣ метарсидам ва на аз шаби торик.#Sentence*] [@Ҳатто баъд аз калонсолтар шуданам, бо бачагоне, ки аз ҷангали Ғарибмазор «аҷинахона» гуфта метарсиданд, гарав баста шабона ба пеши он ҷангал рафта корд зада омадам (ман ин ёддошти худро бо чанд ёддошти дигарам, ки ба ҳамин мавзӯъ оид буд, дар «Аҳмади девбанд» ном очерки худ тасвир кардаам).#Sentence*] [@Дар тирамоҳи он сол падарам бо Устохоҷа маслиҳат карда, дар байни худ қарор доданд, ки писарони калони худро барои хондан ба Бухоро фиристонанд.#Sentence*] [@Бурда ба Бухоро мондан ва ҷойи истиқомат ёфта доданро падарам ба гардан гирифт.#Sentence*] [@Дар аввалҳои моҳи сентябр, ки пеш аз сар шудани соли таҳсили мадрасаҳои Бухоро мешавад, падарам писари калони Устохоҷа — Сайид Акбархоҷаро бо акаам, ки Муҳиддин ном дошт, ба Бухоро бурда монда омад.#Sentence*] [@Назар ба қавли падарам, ба инҳо роҳбарӣ карданро тағоиям, ки Мулло Деҳқон ном дошт, ба гардан гирифтааст.#Sentence*] [@Баъд аз ин воқеа ман дар оила яккаписар ва дастёри ягона шуда мондам.#Sentence*] ([@Ҳарчанд Сироҷиддин ном як додарам бошад ҳам, ҳанӯз вай дар қатори фарзандон надаромада буд.#Sentence*]) [@Ман ҳамеша кӯшиш менамудам, ки ба қадри қувваи худ ба падар ва модар ёрмандӣ намуда, набудани акаамро ба онҳо ҳис накунонам.#Sentence*] [@Баъд аз хазонрезӣ ҳуҷуми шағолҳои Ғарибмазор ба мурғони деҳа қувват гирифт.#Sentence*] [@Қурбони аввалини ҳуҷуми шағолон мурғони мо ва мурғони ҳамсоягони дигарамон мешуданд, ки ҳавлиҳоямон ба тарафи шимоли деҳа буда, ба шағолхона бо киштзорҳо мепайвастанд.#Sentence*] [@Бинобар ин он сол падарам аз деҳаи Маҳаллаи Боло аз тағоии чӯпонам як саги зотии чӯпонии шашмоҳа овард, ки Хайбар ном дошт.#Sentence*]

«Дев» ва «аждаҳо» Умуман дар Соктаре, ки деҳаи «девбандон» ва дуохонон буд, афсонаҳои дев, ҷин ва аждаҳо бисёр буд. Дар шимоли ғарбии ҳавлии мо мазоре буд, ки аз ҳавлии мо то он ҷо тахминан чорсад метр роҳ буд. Мазор иборат аз як тал буд, ки боло ва атрофаш аз қабр пур буд. Дар гӯшаи шимоли ғарбии ин тал як ғор буд. Афсонапарастон мегуфтанд, ки дар ҳамон ғор аждаҳо ҳаст ва ҳар шаб баъд аз хобидани тамоми мардум вай аз ғор мебарояд, ба лаби Зарафшон меравад, ба дарё даромада лаби зеринашро дар зери об ва лаби болояшро бар рӯйи об медорад, бо ҳамин оби Зарафшон баста шуда, ҳамааш дар даруни вай меравад. Ҳар вақт, ки вай аз об сер шуд, ба хонааш бармегардад. Агар дар рафтуомади аждаҳо касе ба вай вохӯрад, он касро зинда ба зинда фурӯ мебарад. Аждаҳо танҳо аз шамол метарсад ва ҳар вақт, ки шамол хест, ӯ ба нолиш медарояд. Ман ин гапҳоро бовар мекардам ва ҳар вақт, ки шамол хест, ба тарафи мазор гӯш медодам. Дар ҳақиқат дар вақтҳои шамоли баланд аз он ғор овози ғурриш мебаромад. Дар ҷониби ғарбии ин мазор як пуштачаи паст буд, ки вайро Ғарибмазор мегуфтанд. Дар вай мурдаи касони мусофиреро, ки онҷойӣ- соктарегӣ набошанд, мегӯрониданд. Ғарибмазор пур аз ҷангали хордор буд, ки дар миёни он ҷангал касе даромада наметавонист. Шабҳо аз он ҷо ҳам овози нола ва ғурриш мебаромад. Афсонапарастон он нӯлаҳоро овози аҷина медонистанд. Ман аз вай ҷангал ҳам метарсидам. Як вақт модарам барои дида омадани падару модараш аз Соктаре ба Маҳаллаи Боло рафт ва акаам ӯро гирифта бурд. Ман бо падарам дар ҳавлии Соктаре танҳо монда будем. Дар рӯйидарича дар зери ниҳолҳои зардолу падарам гандум кишта буд, ки вайро дарав карда гирифта буд. Дар он вақтҳо деҳқонони бодиққат ҷойи гандум ва ҷавро дар як рӯзи шамол об медоданд, ки хасҳояш ба як тараф ғун шуда замин тоза шавад. Дар яке аз ҳамон шабҳои танҳоӣ, ки шамол аз сари шом сар шуда буд, падарам ба замини гандумпоя об сар дод. Аммо пеш аз пур шудани замин аз об шамол хобид. Падарам маро дар рӯйи суффа танҳо монда бар рӯйи дарича баромад, ки бо шох оби гандумпояро лат дода, хасҳоро ба як тараф ғун кунад. Вақте ки падарам дур шуд ва шаб ҳам торик шудан гирифт, ба ёди ман «деви ҳафтсар»-и Султонпошшо омада, дар поёни суффа як гурба ба назарам намуд, фурсате нагузашта сагу харҳои бисёре пайдо шуданд. Дар миёни харҳо якчанд курраҳои хушрӯ ҳам буданд, ки ман борҳо ба он гуна курра соҳиб шуда савор шуданро орзу мекардам. Дар вақте, ки ман ба тамошои курра ғарқ шуда будам, он ҳайвонҳо дар як ҷо ғун шуда ба шакли одами сиёҳи ҳафтсардор даромаданд ва он одам ба тарафи осмон баланд шуда рафтан гирифт. Ман якбора «вой мурдам» гӯён фарёди сахте кашидам. — Чӣ шуд, чӣ шуд? — гӯён овози падарам баромад ва бо шунидани овози вай он одами сиёҳи ҳафтсардор якбора аз назар ғоиб гардид. Падарам расида омада аҳвол пурсид, ба ӯ ҳикоя кардам ва деви ҳафтсар будани он одами сиёҳро бо сухани Султонпошшо таъкид намудам. Падарам хандид ва гуфт: — Шайх Саъдӣ ном як одами калони донишманд гузаштаанд ва он кас гуфтаанд, ки «Дев бо одам наёмезад, матарс, — Бал битарс аз одамони девсор». Бинобар ин дев ба одам зарар расонда наметавонад ва аз ҳама чиз одам зӯр аст. Агар ҳар вақт ба назарат чизе намояд, натарс ва ҳамин сухани Шайх Саъдиро ба ёдат ор, ки он кас ҳеҷ гоҳ дурӯғ намегуфтанд. Ман пурсидам: — «Одамони девсор» киҳоянд, ки аз онҳо тарсидан даркор будааст? — Одамони девсор дар хама ҷо ҳастанд, аммо дар деҳаи мо бисёранд, онҳое, ки дуохониро ба худ касб карда гирифтаанд ва худро «девбанд» гуфта мардум-ро фиреб медиҳанд, одамони девсор мебошанд. Инҳо аввал одамонро аз дев метарсонанд ва баъд аз он «девро мебандем» гуфта аз онҳо пул мегиранд. Падарам ба андеша фурӯ рафта қадаре хомӯш монд ва баъд аз он илова кард: — Ин амакбачаи ман — Иброҳимхоҷа ҳам одами девсор шудааст. Лекин ин девсори аҳмақ аст, агар дигар девсорон аз дунболи девбандӣ ва дуохонӣ бой шаванд, ин аҳмақ лоақал шиками худашро ҳам сер карда наметавонад. Бо вуҷуди ин аз пайи ин касб намемонад. Худаш бас набуд, ки занаш ҳам барои ёрӣ додан ба касби шавҳараш девсор шудааст. Ту минбаъд ба пеши Султонпошшо нарав ва ба ҳикояҳои ӯ гӯш наандоз ва агар дар хусуси деву парӣ гап занад, гапи ӯро бовар накун. Ман бо ин суханони падарам хеле шердил шудам, бо вуҷуди ин воқеаи ғор, аждаҳо ва аҷинахона будани ҷангали Ғарибмазор дар дилам шубҳа меандохт, чунки ғурриши ғор ва нӯлаи аз ҷангал барояндаро худам бо гӯши худ шунида будам. Бинобар ин чӣ будани он ҳодисаро аз падар пурсидам. Падарам гуфт: — Он овозе, ки аз ҷангали Ғарибмазор шунидӣ, нӯлаи шағолон аст. Ҷангали Ғарибмазор шағолхона аст, имсол шағоле, ки ду мурғи моро бурд, аз шағолҳои ҳамон ҷо буд. Аммо чӣ будани садоеро, ки аз гор шунидӣ, ман фардо ба ту ни-шон медиҳам. Фардои он шаб падарам маро ба нишон додани ғори «аждаҳохона» бурдан хост. Лекин пеш аз рафтанамон ба пеши ман як кӯзаи холиро овард ва гуфт: — Даҳонатро ба даҳони кӯза наздик карда як пуфи дароз кун! Ман пуф кардам, аз даруни кӯза як овози ғуввоси баланд баромад. — Ана, ҳамин садоро аз ёдат набарор, ки дар вақти дидани ғор ба ту кор меояд, — гуфт ва маро ҳамроҳ гирифта ба мазор — ба пеши гор бурд. Ман то он вақт аз тарси «аждаҳо» ба наздикии он гор нарафта будам. Он рӯз дидам, ки дар гӯшаи шимоли ғарбии тал тахминан 5 метр болотар аз замин ба шакли айвон як камари айвонмонанд кофта будаанд ва барои фурӯ нарафта-ни он айвон хокӣ аз хишти пухта як сутун сохта сари вайро ба сақфи он айвон расонда мондаанд. Дар зери он айвон, дар пеши девораш, ки шиками тал ҳисоб меёфт, як гор будааст, ё кофта будаанд, ки он ғор дар шакли тал нишебона чуқур шуда мерафт. Падарам баъд аз нишон додани онҳо ба ман гуфт: — Ҳар вақт ки боди сахт мехезад, омада ба ин айвон мезанад, азбаски роҳи дигар надорад, бо зӯрии худ ба даруни ғор медарояд, азбаски ғор ҳам пешбаста аст, бод дар он ҷо хам роҳ наёфта бо ҳамон зӯрӣ бозгашта мебарояд ва он ғуррише, ки дар рӯзи шамол аз ин гор мебарояд, садои даромад-баромади бод аст ба ҳамин ғор. Падарам баъд аз ба хотири ман овардани ба даҳони кӯза пуф карданам, илова кард: — Дидӣ, ки ба як пуфи ту кӯза чӣ қадар ғуввос зад. Қувваи шамол чандин ҳазор бор зиёдтар аз пуфи туст, калонӣ ва чуқурии ғор ҳам аз кӯзаи мо аз ҳад афзун зиёда аст. Бинобар ин бо вазидани бод аз ин гор садои тарсоваре мебарояд. Вагарна дар ин ҷо на аждаҳо ҳаст ва на овози вай. Падарам ба будани дев ва аҷина боварӣ дошт ва фарқи ӯ аз дигарон дар ҳамин буд, ки вай «деву аҷина ба одам зарар расонда наметавонад» мегуфт ва дар ин ақидаи худ далели ӯ байти мазкури Саъдии Шерозӣ буд. Дар ҳамон вақт аз тарси деву ҷин маро бароварда тавонистанаш ба ман бисёр фоидаи калон дод. Баъд аз он воқеа ман на аз танҳоӣ метарсидам ва на аз шаби торик. Ҳатто баъд аз калонсолтар шуданам, бо бачагоне, ки аз ҷангали Ғарибмазор «аҷинахона» гуфта метарсиданд, гарав баста шабона ба пеши он ҷангал рафта корд зада омадам (ман ин ёддошти худро бо чанд ёддошти дигарам, ки ба ҳамин мавзӯъ оид буд, дар «Аҳмади девбанд» ном очерки худ тасвир кардаам). Дар тирамоҳи он сол падарам бо Устохоҷа маслиҳат карда, дар байни худ қарор доданд, ки писарони калони худро барои хондан ба Бухоро фиристонанд. Бурда ба Бухоро мондан ва ҷойи истиқомат ёфта доданро падарам ба гардан гирифт. Дар аввалҳои моҳи сентябр, ки пеш аз сар шудани соли таҳсили мадрасаҳои Бухоро мешавад, падарам писари калони Устохоҷа — Сайид Акбархоҷаро бо акаам, ки Муҳиддин ном дошт, ба Бухоро бурда монда омад. Назар ба қавли падарам, ба инҳо роҳбарӣ карданро тағоиям, ки Мулло Деҳқон ном дошт, ба гардан гирифтааст. Баъд аз ин воқеа ман дар оила яккаписар ва дастёри ягона шуда мондам. (Ҳарчанд Сироҷиддин ном як додарам бошад ҳам, ҳанӯз вай дар қатори фарзандон надаромада буд.) Ман ҳамеша кӯшиш менамудам, ки ба қадри қувваи худ ба падар ва модар ёрмандӣ намуда, набудани акаамро ба онҳо ҳис накунонам. Баъд аз хазонрезӣ ҳуҷуми шағолҳои Ғарибмазор ба мурғони деҳа қувват гирифт. Қурбони аввалини ҳуҷуми шағолон мурғони мо ва мурғони ҳамсоягони дигарамон мешуданд, ки ҳавлиҳоямон ба тарафи шимоли деҳа буда, ба шағолхона бо киштзорҳо мепайвастанд. Бинобар ин он сол падарам аз деҳаи Маҳаллаи Боло аз тағоии чӯпонам як саги зотии чӯпонии шашмоҳа овард, ки Хайбар ном дошт.

[@Боргирии фарҳанги панҷпӯшинаи ‘Бурҳони қотеъ’#Sentence*] 2016/03/26 0 [@Бурҳон, Муҳаммадҳусейн бин Халафи Табрезӣ (1342); Бурҳони қотеъ (панҷ пӯшина); Муҳаммади Муъин; Китобфурӯшии Ибни Сино.#Sentence*] [@Порсӣ Анҷуман: “Бурҳони қотеъ”-ро Муҳаммадҳусейн бин Халафи Табрезӣ, номдор ба Бурҳон, дар 1062-и исломӣ дар Ҳайдарободи Дакан бо афзун бар 20 ҳазор дароя [=мадхал] нивишта ва ба поён бурдааст.#Sentence*] [@Нивисанда кӯшида, ки фарҳанге ҳамасӯя фароҳамад ва з-инрӯ, пояи фарҳанги хешро бар вожаномаҳо ва фарҳангҳои гуногуне ниҳодааст.#Sentence*] [@Ў худ аз чаҳор нибеги “Фарҳанги Ҷаҳонгирӣ” ва “Маҷмаъулфурс”-и Сурурии Кошонӣ ва Сурмаи Сулаймонӣ ва “Сиҳоҳ-ул-адвия”-и Ҳусейни Ансорӣ ба варном [=унвон]-и сарчашмаҳои хеш ёд кардааст.#Sentence*] [@“Бурҳон”, бо ин ки фарҳанги арҷмандест, лек ба дур аз нодурустӣ нест.#Sentence*] [@Бархе аз ин нодурустиҳо аз он рӯй буда, ки чун Бурҳон порсиг [=паҳлавӣ] намедониста, натавониста пай ба решаҳои вожаҳои порсӣ барад ва онҳоро бо ъарабӣ дарҳам омехтааст.#Sentence*] [@Ҳамчунин, бархе нодурустиҳое, ки дар сарчашмаҳои ӯ буда, дар фарҳанги ӯ низ дида мешавад.#Sentence*] [@Бо ҳамаи ин, устоди зиндаёд Муҳаммади Муъин, ки “Бурҳон”-ро пероста, бархе аз инҳоро ёд оварда ва ҷобаҷо ёддоштҳои бисёр судманде ҳам ба ин фарҳанг афзуда, ки ба кори ҳар хонандаи ҷӯяндае хоҳад омад.#Sentence*] [@Боргирии “Бурҳон қотеъ”: Пӯшинаи якум, Пӯшинаи дувум, Пӯшинаи севум, Пӯшинаи чаҳорум ва Пӯшинаи панҷум.#Sentence*] ___________________________________________________ [@Дигар наскҳои Порсӣ Анҷуман#Sentence*] [@Порсии Сара#Sentence*] [@Партав, Абулқосим (1377); Вожаёб (Фарҳанги баробарҳои порсии вожагони бегона); се дафтар; чопи дувум.#Sentence*] [@Боргирии дафтари нахуст (722 рӯя) аз “инҷо”, дафтари дувум (746 рӯя) аз “инҷо” ва дафтари севум (723 рӯя) аз “инҷо”.#Sentence*] [@Ҷалолӣ, Таҳмурас (1354); Фарҳанги поя (Вожаҳои порсӣ ва бегонаи забонзад дар форсии кунунӣ ба порсии сара); китобхонаи Ибни Сино; чопи нахуст.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (13 мегобойт).#Sentence*] [@Фарҳангистони Эрон (1319); Вожаҳои нав (аз хурдодмоҳи 1314 то исфандмоҳи 1319); Теҳрон: Дабирхонаи Фарҳангистон.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (5 мегобойт)#Sentence*] [@Фарҳангистони забони порсӣ (1390); Вожаномаи порсии сара.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (2 мегобойт)#Sentence*] [@Вожаҳои нави Фарҳангистони Эрон (аз хурдодмоҳи 1314 то исфандмоҳи 1319); Теҳрон: Дабирхонаи Фарҳангистон.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (5 мегобойт).#Sentence*] [@Ваҳидӣ, Ҳусейн (1375); Вожагони иқтисодӣ (инглисӣ-арабӣ-форсӣ); интишороти Теҳрон бо ҳамкории моҳномаи Чисто; чопи нахуст.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (5 мегобойт)#Sentence*] [@Ҳоҷарӣ, Зиёуддин (1386); Фарҳанги бистҳазор; Беҳофарин.#Sentence*] [@Боригрӣ аз “инҷо” (24 мегобойт)#Sentence*] [@Фарҳанг#Sentence*] [@Ориёнпури Кошонӣ, Манучеҳр (1384); Фарҳанги решаҳои ҳиндурупоии забони форсӣ; Исфаҳон: Ҷиҳоди донишгоҳӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт).#Sentence*] [@Асадии Тусӣ (1319); Луғати фурс; пероиши Аббоси Иқбол; бо сармояи Абдурраҳими Халхолӣ; Теҳрон: Чопхонаи Маҷлис.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт)#Sentence*] [@Афнон, Суҳайли Муҳсин (1969); Вожаномаи фалсафӣ (форсӣ, арабӣ, инглисӣ, фаронса, паҳлавӣ, юнонӣ ва лотин); Бейрут: Дорулмашриқ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт)#Sentence*] [@Имомшуштарӣ, Муҳаммадъалӣ (1347); Фарҳанги вожаҳои форсӣ дар забони арабӣ; Теҳрон: Анҷумани осори миллӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (16 мегобойт).#Sentence*] [@Бриҷониён, Морӣ ва Раисӣ, Тайибабегум (1373); Фарҳанги истилоҳоти фалсафа ва улуми иҷтимоъӣ; Теҳрон: Пажӯҳишгоҳи улуми инсонӣ ва мутолеъоти фарҳангӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (8 мегобойт)#Sentence*] [@Ҳусайнии Мадании Татавӣ, Абдуррашид писари Абдулғафур (1337); Фарҳанги Рашидӣ ба ҳамроҳи муъарработ; ду пӯшина; пажӯҳиш ва виростории Муҳаммади Муҳаммадлӯи Аббосӣ; Теҳрон: Китобфурӯшии Боронӣ.#Sentence*] [@Боргирии пӯшинаи нахуст аз “инҷо” (дар 861 рӯя ва камтар аз ҳашт мегобойт) ва пӯшинаи дувум аз “инҷо” (дар 799 рӯя ва камтар аз ҳашт мегобойт).#Sentence*] [@Амид, Ҳасан (1389); Фарҳанги форсии Амид.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (6 мегобойт).#Sentence*] [@Хонларӣ (Киё), Заҳро (1348); Фарҳанги адабиёти форсӣ; Бунёди фарҳанги Эрон.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (дар 8.4 мегобойт ва 580 рӯя)#Sentence*] [@Мусоҳиб, Ғуломҳусейн ва … (1381); Доиратулмаъорифи форсӣ; Китобҳои ҷайбӣ.#Sentence*] [@Дафтари якум, пешгуфтор ва…#Sentence*] | [@Дафтари дувум, дарояи алиф#Sentence*] | [@Дафтари севум, дарояи бе#Sentence*] | [@Дафтари чаҳорум, дарояи пе#Sentence*] | [@Дафтари панҷум, дарояи те#Sentence*] | [@Дафтари шашум, дарояи се, ҷим ва чим#Sentence*] | [@Дафтари ҳафтум, дарояи ҳе ва хе#Sentence*] | [@Дафтари ҳаштум, дарояи дол ва зол#Sentence*] | [@Дафтари нуҳум, дарояи ре, зе ва же#Sentence*] | [@Дафтари даҳум, дарояи син#Sentence*] | [@Дафтари ёздаҳум, дарояи шин#Sentence*] | [@Дафтари дувоздаҳум, дарояи сод, зод, те ва зе#Sentence*] | [@Дафтари сездаҳум, дарояи айн ва ғайн#Sentence*] | [@Дафтари чаҳордаҳум, дарояи фе#Sentence*] | [@Дафтари понздаҳум, дарояи қоф#Sentence*] | [@Дафтари шонздаҳум, дарояи коф#Sentence*] | [@Дафтари ҳафдаҳум, дарояи гоф#Sentence*] | [@Дафтари ҳиждаҳум, дарояи лом#Sentence*] | [@Дафтари нуздаҳум, дарояи мим#Sentence*] | [@Дафтари бистум, дарояи нун#Sentence*] | [@Дафтари бисту якум, дарояи вов#Sentence*] | [@Дафтари бисту дувум, дарояи ҳе-и ҳавваз ва ё#Sentence*] | [@Дафтари бисту севум, фарҳанги вожаҳо ва тармҳо#Sentence*] [@Муъин, Муҳаммад (1386); Фарҳанги форсӣ; ду пӯшина; Одено.#Sentence*] [@Аз “инҷо“#Sentence*] [@Муқаддам, Муҳаммад (1342); Роҳнамои решаи феълҳои эронӣ (дар забони авесто ва форсии бостон ва форсии кунунӣ); гирдоваранда: Муҳаммадбашири Ҳусейн; илмӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (дар 5.2 мегобойт)#Sentence*] [@Нуроӣ, Алӣ (2013); Фарҳанги решаи вожагони форсӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (дар 22 мегобойт ва 884 рӯя).#Sentence*] [@Торихи забон ва дабираи порсӣ#Sentence*] [@Мискӯб, Шоҳрух (1385); Ҳувияти эронӣ ва забони форсӣ; Фарзон Рӯз; чопи севум.#Sentence*] [@Боригирӣ аз “инҷо“#Sentence*] [@Нотили Хонларӣ, Парвиз (1365); Торихи забони форсӣ; се дафтар.#Sentence*] [@Боргирии дафтари нахуст (722 рӯя) аз “инҷо”, дафтари дувум (746 рӯя) аз “инҷо” ва дафтари севум (723 рӯя) аз “инҷо”.#Sentence*] [@Дастури забони порсӣ#Sentence*] [@Ботинӣ, Муҳаммадризо (1348); Тавсифи сохтмони дастури забони форсӣ (бар бунёди як назарияи умумии забон); Амири Кабир,#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (6.6 мегобойт)#Sentence*] [@Муъин, Муҳаммад (1337); Муфрад ва ҷамъ ва маърифа ва накара (Тарҳи дастури забони форсӣ – 5); Донишгоҳи Теҳрон.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (11 мегобойт)#Sentence*] [@Нагҳати Саъидӣ, Муҳаммаднасим (1392); Дастури муъосири забони дарӣ; чопи дувум; Кобул: Нашри Амирӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (9 мегобойт)#Sentence*] [@Ҳумоюнфаррух, Ъабдурраҳим (1364); Дастури ҷомеъи забони форсӣ; ба кӯшиши Рукниддини Ҳумоюнфаррух; Ъилмӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (17 мегобойт)#Sentence*] [@Дабираи порсӣ#Sentence*] [@Беҳрӯз, Забеҳ (1363); Хат ва фарҳанг; чопи дувум; Фурӯҳар.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (238 рӯя ва 4 мегобойт).#Sentence*] [@Дастури хатти форсӣ; Фарҳангистони забон ва адаби форсӣ.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (камтар аз як мегобойт)#Sentence*] [@Забонҳо ва гӯишҳои эронӣ#Sentence*] [@Паҳлавон, Чангиз (1392), Худомӯзи курдии курмонҷӣ (Маҷмӯъаи забонҳои ҳавзаи тамаддуни эронӣ).#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (зери як мегобойт).#Sentence*] [@Паҳлавон, Чангиз (1392); Худомӯзи курдии суронӣ (Маҷмӯъаи забонҳои ҳавзаи тамаддуни эронӣ); нашри Фароз.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (зери як мегобойт).#Sentence*] [@Ҷунайдӣ, Фаридун (1360); Номаи паҳлавонӣ (Худомӯзи хат ва забони паҳлавии ашконӣ, сосонӣ); нашри Балх.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт)#Sentence*] [@Фарҳангистони забони порсӣ (1391); Вожаномаи кӯчаки порсии миёна; Боргирӣ аз “инҷо” (4 мегобойт).#Sentence*] [@Фарҳангистони забон ва адаби форсӣ (1391); Роҳнамои гирдоварии гӯишҳо барои ганҷинаи гӯишҳои эронӣ; Теҳрон.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (зери як мегобойт).#Sentence*] [@Касравии Табрезӣ, Аҳмад (1325); Озарӣ ё забони бостони Озарбойҷон.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (1 мегобойт)#Sentence*] [@МакКензӣ, Дейвид Нейл (1373); Фарҳанги кӯчаки забони паҳлавӣ; Баргардони Маҳшеди Мирфахроӣ; Пажӯҳишгоҳи улуми инсонӣ ва мутолеъоти фарҳангӣ.#Sentence*] [@Боргирии нусхаи порсӣ ва инглисӣ аз “инҷо“.#Sentence*] [@Нотиқ, Носеҳ (1358); Забони Озарбойҷон ва ваҳдати миллии Эрон; Бунёди мавқуфоти дуктур Маҳмуди Афшор; Боргирӣ аз “инҷо” (4 мегобойт)#Sentence*] [@Ҳушангҷӣ Ҷомоспҷӣ (1867); Вожаномаи куҳани занд-паҳлавӣ (An Old Zand-Pahlavi Glossary).#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (7 мегобойт)#Sentence*] [@KAVASJI EDALJI KANGA (۱۹۰۹); ENGLISH-AVESTA DICTIONARY; FELLOW OF THE UNIVERSITY OF BOMBAY.#Sentence*] ‘[@Download here#Sentence*]‘ [@NYBERG, HENRIK SAMUEL (۱۹۷۴); A MANUAL OF PAHLAVI II (Ideograms, Glossary, Abbreviations, Index, Grammatical Survey, Corrigenda to Part I); Germany.#Sentence*] ‘[@Download here#Sentence*]‘ [@Порсӣ дар дигар забонҳо#Sentence*] [@Озарон, Ҳусейн (1386); “Вожаҳои эронӣ дар забони суэдӣ”; Нашри Балх; 228 рӯя.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (камтар аз 2 мегобойт).#Sentence*] [@Аш-шер, Ас-сайид Аддӣ (1386); Вожаҳои форсии арабишуда, баргардони Ҳамиди Табибиён; АмирКабир.#Sentence*] [@Аз “инҷо” (андаке беш аз 5 мегобойт).#Sentence*] [@Риёҳии Хуйӣ, Муҳаммадамин (1369); Забон ва адаби форсӣ дар қаламрави Усмонӣ; Пожанг; чопи нахуст.#Sentence*] [@Аз “инҷо” (камтар аз 5 мегобойт).#Sentence*] [@Забоншиносӣ#Sentence*] [@Нивиштаҳои Касравӣ дар заминаи забони форсӣ; Ба кӯшиши Ҳусейни Яздониён; Суэд: Китоби Арзон; 628 рӯя.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (10.4 мегобойт).#Sentence*] [@Нотили Хонларӣ, Парвиз (1347); Забоншиносӣ ва забони форсӣ; Бунёди фарҳанги Эрон; чопи севум.#Sentence*] [@Боргирӣ аз “инҷо” (4 мегобойт)#Sentence*] [@Барои боргирии наскҳои дигар ё ошноии бештар бо ин дафтарҳо ба Китобхонаи Порсӣ Анҷуман бингаред.#Sentence*] [@متن فارسی را “اینجا” بخوانید#Sentence*]

Боргирии фарҳанги панҷпӯшинаи ‘Бурҳони қотеъ’ 2016/03/26 0 Бурҳон, Муҳаммадҳусейн бин Халафи Табрезӣ (1342); Бурҳони қотеъ (панҷ пӯшина); Муҳаммади Муъин; Китобфурӯшии Ибни Сино. Порсӣ Анҷуман: “Бурҳони қотеъ”-ро Муҳаммадҳусейн бин Халафи Табрезӣ, номдор ба Бурҳон, дар 1062-и исломӣ дар Ҳайдарободи Дакан бо афзун бар 20 ҳазор дароя [=мадхал] нивишта ва ба поён бурдааст. Нивисанда кӯшида, ки фарҳанге ҳамасӯя фароҳамад ва з-инрӯ, пояи фарҳанги хешро бар вожаномаҳо ва фарҳангҳои гуногуне ниҳодааст. Ў худ аз чаҳор нибеги “Фарҳанги Ҷаҳонгирӣ” ва “Маҷмаъулфурс”-и Сурурии Кошонӣ ва Сурмаи Сулаймонӣ ва “Сиҳоҳ-ул-адвия”-и Ҳусейни Ансорӣ ба варном [=унвон]-и сарчашмаҳои хеш ёд кардааст. “Бурҳон”, бо ин ки фарҳанги арҷмандест, лек ба дур аз нодурустӣ нест. Бархе аз ин нодурустиҳо аз он рӯй буда, ки чун Бурҳон порсиг [=паҳлавӣ] намедониста, натавониста пай ба решаҳои вожаҳои порсӣ барад ва онҳоро бо ъарабӣ дарҳам омехтааст. Ҳамчунин, бархе нодурустиҳое, ки дар сарчашмаҳои ӯ буда, дар фарҳанги ӯ низ дида мешавад. Бо ҳамаи ин, устоди зиндаёд Муҳаммади Муъин, ки “Бурҳон”-ро пероста, бархе аз инҳоро ёд оварда ва ҷобаҷо ёддоштҳои бисёр судманде ҳам ба ин фарҳанг афзуда, ки ба кори ҳар хонандаи ҷӯяндае хоҳад омад. Боргирии “Бурҳон қотеъ”: Пӯшинаи якум, Пӯшинаи дувум, Пӯшинаи севум, Пӯшинаи чаҳорум ва Пӯшинаи панҷум. ___________________________________________________ Дигар наскҳои Порсӣ Анҷуман Порсии Сара Партав, Абулқосим (1377); Вожаёб (Фарҳанги баробарҳои порсии вожагони бегона); се дафтар; чопи дувум. Боргирии дафтари нахуст (722 рӯя) аз “инҷо”, дафтари дувум (746 рӯя) аз “инҷо” ва дафтари севум (723 рӯя) аз “инҷо”. Ҷалолӣ, Таҳмурас (1354); Фарҳанги поя (Вожаҳои порсӣ ва бегонаи забонзад дар форсии кунунӣ ба порсии сара); китобхонаи Ибни Сино; чопи нахуст. Боргирӣ аз “инҷо” (13 мегобойт). Фарҳангистони Эрон (1319); Вожаҳои нав (аз хурдодмоҳи 1314 то исфандмоҳи 1319); Теҳрон: Дабирхонаи Фарҳангистон. Боргирӣ аз “инҷо” (5 мегобойт) Фарҳангистони забони порсӣ (1390); Вожаномаи порсии сара. Боргирӣ аз “инҷо” (2 мегобойт) Вожаҳои нави Фарҳангистони Эрон (аз хурдодмоҳи 1314 то исфандмоҳи 1319); Теҳрон: Дабирхонаи Фарҳангистон. Боргирӣ аз “инҷо” (5 мегобойт). Ваҳидӣ, Ҳусейн (1375); Вожагони иқтисодӣ (инглисӣ-арабӣ-форсӣ); интишороти Теҳрон бо ҳамкории моҳномаи Чисто; чопи нахуст. Боргирӣ аз “инҷо” (5 мегобойт) Ҳоҷарӣ, Зиёуддин (1386); Фарҳанги бистҳазор; Беҳофарин. Боригрӣ аз “инҷо” (24 мегобойт) Фарҳанг Ориёнпури Кошонӣ, Манучеҳр (1384); Фарҳанги решаҳои ҳиндурупоии забони форсӣ; Исфаҳон: Ҷиҳоди донишгоҳӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт). Асадии Тусӣ (1319); Луғати фурс; пероиши Аббоси Иқбол; бо сармояи Абдурраҳими Халхолӣ; Теҳрон: Чопхонаи Маҷлис. Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт) Афнон, Суҳайли Муҳсин (1969); Вожаномаи фалсафӣ (форсӣ, арабӣ, инглисӣ, фаронса, паҳлавӣ, юнонӣ ва лотин); Бейрут: Дорулмашриқ. Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт) Имомшуштарӣ, Муҳаммадъалӣ (1347); Фарҳанги вожаҳои форсӣ дар забони арабӣ; Теҳрон: Анҷумани осори миллӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (16 мегобойт). Бриҷониён, Морӣ ва Раисӣ, Тайибабегум (1373); Фарҳанги истилоҳоти фалсафа ва улуми иҷтимоъӣ; Теҳрон: Пажӯҳишгоҳи улуми инсонӣ ва мутолеъоти фарҳангӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (8 мегобойт) Ҳусайнии Мадании Татавӣ, Абдуррашид писари Абдулғафур (1337); Фарҳанги Рашидӣ ба ҳамроҳи муъарработ; ду пӯшина; пажӯҳиш ва виростории Муҳаммади Муҳаммадлӯи Аббосӣ; Теҳрон: Китобфурӯшии Боронӣ. Боргирии пӯшинаи нахуст аз “инҷо” (дар 861 рӯя ва камтар аз ҳашт мегобойт) ва пӯшинаи дувум аз “инҷо” (дар 799 рӯя ва камтар аз ҳашт мегобойт). Амид, Ҳасан (1389); Фарҳанги форсии Амид. Боргирӣ аз “инҷо” (6 мегобойт). Хонларӣ (Киё), Заҳро (1348); Фарҳанги адабиёти форсӣ; Бунёди фарҳанги Эрон. Боргирӣ аз “инҷо” (дар 8.4 мегобойт ва 580 рӯя) Мусоҳиб, Ғуломҳусейн ва … (1381); Доиратулмаъорифи форсӣ; Китобҳои ҷайбӣ. Дафтари якум, пешгуфтор ва… | Дафтари дувум, дарояи алиф | Дафтари севум, дарояи бе | Дафтари чаҳорум, дарояи пе | Дафтари панҷум, дарояи те | Дафтари шашум, дарояи се, ҷим ва чим | Дафтари ҳафтум, дарояи ҳе ва хе | Дафтари ҳаштум, дарояи дол ва зол | Дафтари нуҳум, дарояи ре, зе ва же | Дафтари даҳум, дарояи син | Дафтари ёздаҳум, дарояи шин | Дафтари дувоздаҳум, дарояи сод, зод, те ва зе | Дафтари сездаҳум, дарояи айн ва ғайн | Дафтари чаҳордаҳум, дарояи фе | Дафтари понздаҳум, дарояи қоф | Дафтари шонздаҳум, дарояи коф | Дафтари ҳафдаҳум, дарояи гоф | Дафтари ҳиждаҳум, дарояи лом | Дафтари нуздаҳум, дарояи мим | Дафтари бистум, дарояи нун | Дафтари бисту якум, дарояи вов | Дафтари бисту дувум, дарояи ҳе-и ҳавваз ва ё | Дафтари бисту севум, фарҳанги вожаҳо ва тармҳо Муъин, Муҳаммад (1386); Фарҳанги форсӣ; ду пӯшина; Одено. Аз “инҷо“ Муқаддам, Муҳаммад (1342); Роҳнамои решаи феълҳои эронӣ (дар забони авесто ва форсии бостон ва форсии кунунӣ); гирдоваранда: Муҳаммадбашири Ҳусейн; илмӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (дар 5.2 мегобойт) Нуроӣ, Алӣ (2013); Фарҳанги решаи вожагони форсӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (дар 22 мегобойт ва 884 рӯя). Торихи забон ва дабираи порсӣ Мискӯб, Шоҳрух (1385); Ҳувияти эронӣ ва забони форсӣ; Фарзон Рӯз; чопи севум. Боригирӣ аз “инҷо“ Нотили Хонларӣ, Парвиз (1365); Торихи забони форсӣ; се дафтар. Боргирии дафтари нахуст (722 рӯя) аз “инҷо”, дафтари дувум (746 рӯя) аз “инҷо” ва дафтари севум (723 рӯя) аз “инҷо”. Дастури забони порсӣ Ботинӣ, Муҳаммадризо (1348); Тавсифи сохтмони дастури забони форсӣ (бар бунёди як назарияи умумии забон); Амири Кабир, Боргирӣ аз “инҷо” (6.6 мегобойт) Муъин, Муҳаммад (1337); Муфрад ва ҷамъ ва маърифа ва накара (Тарҳи дастури забони форсӣ – 5); Донишгоҳи Теҳрон. Боргирӣ аз “инҷо” (11 мегобойт) Нагҳати Саъидӣ, Муҳаммаднасим (1392); Дастури муъосири забони дарӣ; чопи дувум; Кобул: Нашри Амирӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (9 мегобойт) Ҳумоюнфаррух, Ъабдурраҳим (1364); Дастури ҷомеъи забони форсӣ; ба кӯшиши Рукниддини Ҳумоюнфаррух; Ъилмӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (17 мегобойт) Дабираи порсӣ Беҳрӯз, Забеҳ (1363); Хат ва фарҳанг; чопи дувум; Фурӯҳар. Боргирӣ аз “инҷо” (238 рӯя ва 4 мегобойт). Дастури хатти форсӣ; Фарҳангистони забон ва адаби форсӣ. Боргирӣ аз “инҷо” (камтар аз як мегобойт) Забонҳо ва гӯишҳои эронӣ Паҳлавон, Чангиз (1392), Худомӯзи курдии курмонҷӣ (Маҷмӯъаи забонҳои ҳавзаи тамаддуни эронӣ). Боргирӣ аз “инҷо” (зери як мегобойт). Паҳлавон, Чангиз (1392); Худомӯзи курдии суронӣ (Маҷмӯъаи забонҳои ҳавзаи тамаддуни эронӣ); нашри Фароз. Боргирӣ аз “инҷо” (зери як мегобойт). Ҷунайдӣ, Фаридун (1360); Номаи паҳлавонӣ (Худомӯзи хат ва забони паҳлавии ашконӣ, сосонӣ); нашри Балх. Боргирӣ аз “инҷо” (10 мегобойт) Фарҳангистони забони порсӣ (1391); Вожаномаи кӯчаки порсии миёна; Боргирӣ аз “инҷо” (4 мегобойт). Фарҳангистони забон ва адаби форсӣ (1391); Роҳнамои гирдоварии гӯишҳо барои ганҷинаи гӯишҳои эронӣ; Теҳрон. Боргирӣ аз “инҷо” (зери як мегобойт). Касравии Табрезӣ, Аҳмад (1325); Озарӣ ё забони бостони Озарбойҷон. Боргирӣ аз “инҷо” (1 мегобойт) МакКензӣ, Дейвид Нейл (1373); Фарҳанги кӯчаки забони паҳлавӣ; Баргардони Маҳшеди Мирфахроӣ; Пажӯҳишгоҳи улуми инсонӣ ва мутолеъоти фарҳангӣ. Боргирии нусхаи порсӣ ва инглисӣ аз “инҷо“. Нотиқ, Носеҳ (1358); Забони Озарбойҷон ва ваҳдати миллии Эрон; Бунёди мавқуфоти дуктур Маҳмуди Афшор; Боргирӣ аз “инҷо” (4 мегобойт) Ҳушангҷӣ Ҷомоспҷӣ (1867); Вожаномаи куҳани занд-паҳлавӣ (An Old Zand-Pahlavi Glossary). Боргирӣ аз “инҷо” (7 мегобойт) KAVASJI EDALJI KANGA (۱۹۰۹); ENGLISH-AVESTA DICTIONARY; FELLOW OF THE UNIVERSITY OF BOMBAY. ‘Download here‘ NYBERG, HENRIK SAMUEL (۱۹۷۴); A MANUAL OF PAHLAVI II (Ideograms, Glossary, Abbreviations, Index, Grammatical Survey, Corrigenda to Part I); Germany. ‘Download here‘ Порсӣ дар дигар забонҳо Озарон, Ҳусейн (1386); “Вожаҳои эронӣ дар забони суэдӣ”; Нашри Балх; 228 рӯя. Боргирӣ аз “инҷо” (камтар аз 2 мегобойт). Аш-шер, Ас-сайид Аддӣ (1386); Вожаҳои форсии арабишуда, баргардони Ҳамиди Табибиён; АмирКабир. Аз “инҷо” (андаке беш аз 5 мегобойт). Риёҳии Хуйӣ, Муҳаммадамин (1369); Забон ва адаби форсӣ дар қаламрави Усмонӣ; Пожанг; чопи нахуст. Аз “инҷо” (камтар аз 5 мегобойт). Забоншиносӣ Нивиштаҳои Касравӣ дар заминаи забони форсӣ; Ба кӯшиши Ҳусейни Яздониён; Суэд: Китоби Арзон; 628 рӯя. Боргирӣ аз “инҷо” (10.4 мегобойт). Нотили Хонларӣ, Парвиз (1347); Забоншиносӣ ва забони форсӣ; Бунёди фарҳанги Эрон; чопи севум. Боргирӣ аз “инҷо” (4 мегобойт) Барои боргирии наскҳои дигар ё ошноии бештар бо ин дафтарҳо ба Китобхонаи Порсӣ Анҷуман бингаред. متن فارسی را “اینجا” بخوانید

[@Абӯнаср Муҳаммад ибни Муҳаммади Форобӣ[8] (форсӣ: ابونصر محمد بن محمد فارابی‎), маъруф ба — Ал-Форобӣ (ар. الفارابي‎, дар шакли лотинишуда — Alpharabius; 870 ё 872[9], Форёб воқеъ дар Афғонистони кунунӣ — мобайни 14 декабри 950 ва 12 январи 951[10], Димишқ[11], Сурияи кунунӣ) — файласуф, риёзидон, мусиқишинос ва донишманди эронӣ (форс-тоҷик).#Sentence*] [@Яке аз бузургтарин намояндагони фалсафаи шарқи асримиёнагӣ.#Sentence*] [@Зиндагинома#Sentence*] [@Абӯнаср Муҳаммад ибни Муҳаммад ибни Тархони Форобӣ дар ҳудуди соли 257 ҳиҷрии қамарӣ (870 милодӣ) дар Форёби Хуросон (воқеъ дар Афғонистони кунунӣ) ба дунё омадааст.#Sentence*] [@Дар ҷавонӣ барои таҳсил ба Бағдод рафт ва назди Матто ибни Юнус ба фаро гирифтани мантиқ ва фалсафа пардохт.#Sentence*] [@Сипас ба Ҳаррони Сурия сафар кард ва ба шогирдии Юҳанно ибни Ҳилон даромад.#Sentence*] [@Аз оғози кор, ҳуши саршор ва илмомӯзии вай сабаб шуд, ки ҳамаи мавзӯъҳоеро, ки тадрис мешуд, ба хубӣ фаро бигирад.#Sentence*] [@Ба зудӣ номи ӯ ба унвони файласуф ва донишманд шуҳрат ёфт.#Sentence*] [@Ва чун ба Бағдод бозгашт, гурӯҳе аз шогирдон гирди ӯ ҷамъ омаданд, ки Яҳё ибни Адий, файласуфи масеҳӣ яке аз онон буд.#Sentence*] [@Дар соли 330 ҳиҷрии қамарӣ (941 милодӣ) ба Димишқ рафт ва ба Сайфуддавлаи Ҳамадонӣ, ҳокими Ҳалаб пайваст ва дар зумраи уламои дарбори ӯ даромад.#Sentence*] [@Форобӣ аз рӯи маълумоти Ибни Халлиқон дар соли 950—951 дар Димишқ дар синни 80-солагӣ дунёро падруд ва дар қабристони «Бобу-с-сағир» дар даврони салтанати Сайфуддавла бо шукӯҳу қадрдонӣ ба хок супорида шудааст[12].#Sentence*] [@Муаррихони исломӣ муътақиданд, ки Форобӣ фарде зуҳдпеша ва узлатгузин ва аҳли таъаммул буд.#Sentence*] [@Рӯйгардонии ӯ аз умури дунявӣ ба ҳадде буд, ки бо он ки Сайфуддавла барояш аз байтулмол ҳуқуқи бисёр таъйин карда буд, ба чаҳор дирҳам дар рӯз қаноат меварзид[13].#Sentence*] [@Форобӣ дар анвоъи улум беҳамто буд, чунонки дар бораи ҳар илме аз улуми замони хеш китоб навиштааст.#Sentence*] [@Аз китобҳои вай маълум мешавад, ки дар улуми забон, риёзиёт, кимиё, ҳайъат, улуми низомӣ, мусиқӣ, табииёт, илоҳиёт, улуми маданӣ, фиқҳ, мантиқ ва фалсафа дорои маҳорати бисёр будааст.#Sentence*] [@Дуруст аст, ки Кендӣ ба унвони нахустин файласуфи исломие шинохта мешавад, ки роҳро барои дигарон пас аз худ гушуд, аммо ӯ натавонист як мактаби фалсафӣ таъсис карда ва миёни масоиле, ки мавриди баҳс қарор додааст, ваҳдате эҷод кунад.#Sentence*] [@Дар сурате ки Форобӣ тавонист як мактаби комили фалсафиеро бунён ниҳад.#Sentence*] [@Ибни Сино Форобиро устоди худ мешумурд ва Ибни Рушд ва дигар ҳукамои исломӣ барояш эҳтироми болое қоил буданд.#Sentence*] [@Дар суннати фалсафаи исломӣ, Форобиро баъд аз Арасту — ки мулаққаб ба «Муаллими Аввал» буд — «Муаллими Сонӣ» лақаб додаанд.#Sentence*] [@Фалсафаи Форобӣ#Sentence*] [@Фалсафаи Форобӣ омезае аст аз ҳикмати арастӯӣ ва навафлотунӣ, ки ранги исломӣ ба худ гирифтааст.#Sentence*] [@Ӯ дар мантиқ ва табииёт арастӯӣ аст ва дар ахлоқ ва сиёсат афлотунӣ ва дар мобаъдуттабиа ба мактаби флутинӣ гароиш дорад[13].#Sentence*] [@Ваҳдати фалсафа#Sentence*] [@Форобӣ аз касоне аст, ки орои мухталифи фалсафиро бо ҳам вифқ дода.#Sentence*] [@Ӯ дар ин роҳ бар ҳамаи гузаштагони худ низ сибқат гирифт.#Sentence*] [@Ӯ дар ин роҳ то он ҷо пеш рафт, ки гуфт:#Sentence*] «[@Фалсафа яке бештар нест ва ҳақиқати фалсафӣ (ҳарчанд макотиби фалсафӣ мутаъаддид бошанд) мутаъаддид нест.#Sentence*]» [@Форобӣ ба ваҳдати фалсафа сахт муътақид буд ва барои исботи он бурҳон ва далелҳои бисёре зикр кард ва расоили мутаъаддид навишт, ки аз он ҷумла китоби «Алҷамъ байна раъйяи-л-ҳакимайн Афлотуни-л-илоҳӣ ва Арастутолис» ба дасти мо расидааст.#Sentence*] [@Вай муътақид буд, ки агар ҳақиқати фалсафӣ воҳид аст, пас бояд битавон дар миёни афкори фалосифаи бузург ба вижа Афлотун ва Арасту тавофуқе падид овард.#Sentence*] [@Асосан вақте ғоят ва ҳадафи ин ду ҳакими бузург, баҳс дар бораи ҳақиқати якто будааст, чӣ гуна мумкин аст дар оро ва афкор бо ҳам ихтилоф дошта бошанд?#Sentence*] [@Форобӣ миёни ин ду файласуфи юнонӣ порае ихтилофот ёфта буд, аммо муътақид буд, ки ин ихтилофот ихтилофоти сатҳӣ аст ва дар мавриди масоили асосӣ нест.#Sentence*] [@Махсусан он ки онҳо падидоварандаи фалсафа буда ва ҳамаи ҳукамои баъдӣ каму беш ба ин ду такя доранд.#Sentence*] [@Масоиле, ки ба унвони ихтилофи мабонии Афлотун ва Арасту матраҳ буд ва Форобӣ дар садади ҳамоҳанг сохтан байни онҳо баромад, иборат буданд аз: равиши зиндагии Афлотун ва Арасту, равиши фалсафии Афлотун ва Арасту, назарияи мусул, назарияи маърифат ё тазаккур, ҳудус ва қидам, назарияи одат.#Sentence*] [@Албатта тардиде нест, ки Форобӣ дар ин амр ранҷи бисёре мутаҳаммил шудааст, аммо нуктаи муҳим дар ин робита он аст, ки яке аз манобеи ӯ барои анҷоми ин мақсуд, китоби «Усулуҷиё» ё «Рубуият» буд, ки яке аз бахшҳои китоби «Тосуъот»-и Флутин мебошад.#Sentence*] [@Форобӣ фикр мекард, ки ин китоб мутаъаллиқ ба Арасту аст ва чун дар он ба як силсила орои афлотунӣ бархӯрд карда буд, ҳамин амр ӯро бар ин кор ташвиқ мекард.#Sentence*] ([@Дар ҳоле ки матолиби ин китоб иртиботе бо Арасту надошт.#Sentence*]) [@Бинобар ин, агарчи Форобӣ дар кори худ ба тавфиқи комил даст наёфт, вале роҳро барои дигар фалосифаи исломӣ гушуд.#Sentence*] [@Ва ҳамчунин Форобӣ тавонист миёни орои фалсафии Арасту ва ақоиди исломӣ як навъ ҳамоҳангӣ эҷод кунад ва фалсафаи Арастуро ҷузъи сарчашмаҳо ва усули фалсафаи исломӣ қарор бидиҳад[13].#Sentence*] [@Мусиқӣ#Sentence*] [@Тасвире аз сози мусиқии шоҳруд дар «Китобу-л-мусиқӣ-ал-кабир»#Sentence*] [@Мусиқӣ ва шеър барои Форобӣ нақши полоишкунандаи қувваи мутахаййила ҷиҳати касби маърифатро ифо мекунанд.#Sentence*] [@Форобӣ мусиқиро дорои ду бӯъди назарӣ ва амалӣ медонад ва муътақид аст, ки шогирдон аввал бояд мусиқии назариро биёмӯзанд ва сипас дар олоти мусиқӣ маҳорати лозимро пайдо кунанд.#Sentence*] [@Вай муътақид аст, ки ҳар навъ мусиқӣ мунтабиқ бо табиати шогирдон нест ва барои интихоби навъи онҳо бояд диққати назари лозим сурат гирад[14].#Sentence*] [@Форобӣ муътақид аст, ки барои тарвиҷи арзишҳо ва фазоили ахлоқӣ ва динӣ дар ҷомеа бояд аз тариқи ҳунар, қувваи хаёли тудаи мардумро парвариш дод, зеро бештари онҳо аз тариқи «иқноъ» (пазириш) ва «тахайюл» матолибро мепазиранд на бар асоси андеша ва ҷиҳатдиҳӣ ба тахайюлоти умумии ҷомеаро, ки аз тариқи ҳунар анҷом мепазирад дар марҳалаи аввал вазифаи зимомдорони он ҷомеа медонад.#Sentence*] [@Абунасри Форобӣ дар асари машҳураш «Китобу-л-мусиқӣ-ал-кабир» («Китоби бузурги мусиқӣ») роҷеъ ба равиши ҷӯрсози (кӯки)-и танбур бо шеваи «кӯки бухороӣ» (дар муқобили «кӯки бағдодӣ») маълумот додааст[15].#Sentence*] [@Осор#Sentence*] [@Осори Форобӣ аз ин қарор аст[13]:#Sentence*] [@«Мо янбағӣ ан таълама қаблал-фалсафа» (Он чӣ шоиста аст қабл аз фалсафа фаро бигирӣ).#Sentence*] [@Дар ин китоб Форобӣ мантиқ, ҳандаса, ахлоқи некӯ ва канорагирӣ аз шаҳавотро пешниёзи пардохтан ба фалсафа зикр мекунад ва дар бораи ҳар як матолибе баён менамояд.#Sentence*] [@«Ассиёсату-л-мадания» (Кишвардорӣ).#Sentence*] [@Ин китоб дар бораи иқтисоди сиёсӣ аст.#Sentence*] [@«Алҷамъ байна раъйяил-ҳакимайн Афлотунил-илоҳӣ ва Арастутолис» (Ҷамъ байни орои ду ҳакими бузург Афлотуни илоҳӣ ва Арасту).#Sentence*] [@Форобӣ дар ин китоб мекӯшад байни назариёти Афлотун ва Арасту ҳамоҳангӣ барқарор созад.#Sentence*] [@«Рисолатун фи моҳияти-л-ақл» (Рисолае дар бораи моҳият ва чистии ақл).#Sentence*] [@Дар ин рисола ақсоми ақлро таъриф ва маротиби онҳоро баён мекунад.#Sentence*] [@«Таҳсилу-с-саъода» (Роҳи ба даст овардани саодат).#Sentence*] [@Дар ахлоқ ва фалсафаи назарӣ.#Sentence*] [@«Аҷвиба ъан масоила фалсафия» (Посухҳое ба масоили фалсафӣ).#Sentence*] [@Посухҳое аст ба бархе пурсишҳо ва масоили фалсафӣ.#Sentence*] [@«Рисолатун фи исботи-л-муфориқот» (Рисолае дар исботи вуҷуди мавҷудоти ғайри моддӣ).#Sentence*] [@Дар ин рисола, Форобӣ дар бораи мавҷудоти ғайри моддӣ баҳс мекунад.#Sentence*] [@«Ағрозу Арастутолис фи китоби мобаъдуттабиа» (Мақосиди Арасту дар китоби Метафизик).#Sentence*] [@Ин китоб яке аз муҳимтарин китобҳои Форобӣ аст, ки мавриди истифодаи Ибни Сино ҳам қарор гирифт.#Sentence*] [@«Рисолатун фи-с-сиёса» (Рисолае дар сиёсат).#Sentence*] [@Форобӣ дар ин рисола бораи сиёсат суҳбат мекунад.#Sentence*] [@«Фусулу-л-ҳикам» (Ҷудокунандаҳои ҳикмат).#Sentence*] [@Ин китоб дар мавриди ҳикмати илоҳӣ ва шомили 74 баҳс дар ин замина ва мабоҳиси нафс мебошад.#Sentence*] [@Адабиёт дар бораи Форобӣ#Sentence*] [@Ба забони тоҷикӣ#Sentence*][16] [@Олимов, К., Султонов, У. Абӯнасри Форобӣ: Адиби бузурги асри IX // Маориф ва маданият. — 1972. — 16 ноябр.#Sentence*] [@Султонов, М. Арастуи Шарқ: Ба муносибати 1100-солагии Абӯнаср Форобӣ // Комсомоли Тоҷикистон. — 1973. — 24 август.#Sentence*] [@Олимов, К. Арастуи сонӣ: Дар бораи ҳаёт ва эҷодиёти Абӯнасри Форобӣ // Садои Шарқ. — 1973. — № 10. — С.130-136.#Sentence*] [@Шамсиддинов, Ҷ. Устоди сонӣ: Дар бораи олими машҳур файласуфи асри миёнагӣ Абӯ Наср Муҳаммад Ибни Муҳаммад Тархон Форобӣ // Комсомоли Тоҷикистон. — 1974. — 10 июл.#Sentence*] [@Ҳодизода, Р. Ақидаҳои эстетикии Форобӣ // Садои Шарқ. — 1975. — № 9. С.137-145.#Sentence*] [@Шамсиддинов, Ҷ. Файласуфи бузурги асрҳои миёна: Ба пешвози 1100- солагии Форобӣ // Маориф ва маданият. — 1975. — 19 июн.#Sentence*] [@Содиқов, А. Абӯнаср Ал-Форобӣ дар бораи ахлоқ: Бахшида ба 1100-солагии рӯзи таваллуди Абӯнасри Форобӣ // Мактаби советӣ. — 1975. — № 10. С.27-31.#Sentence*] [@Диноршоев, М. Султонов, У. Абӯнасри Форобӣ: Аз ҳаёт ва эҷодиёти мутафаккири асри IX // Маориф ва маданият. — 1976. — 18 март.#Sentence*] [@Ҷонбобоев, С. Пайвандӣ бо решаҳо мансубияти қавмиву этникии Абӯнасрӣ Форобӣ // Ҷумҳурият. — 2016. — 13 апрел.#Sentence*] [@Ба забони русӣ#Sentence*] [@Ардакани, Р. Д. Фараби — основоположник исламской философии. Пер. с перс. А. Абсаликова. — М.: ООО «Садра», 2014. — 132 с. — ISBN 978-5-906016-37-9.#Sentence*] [@Гафуров Б. Г., Касымжанов А. Х. Ал-Фараби в истории культуры. М., 1975.#Sentence*] [@Даукеева С. Философия музыки Абу Насра Мухаммада аль-Фараби. Алматы: Фонд Сорос — Казахстан, 2002. — 352 с. — ISBN 9965-13-819-2.#Sentence*] [@Касымжанов А. Х. Абу-Наср аль-Фараби. М.: Мысль, 1982.#Sentence*] [@Кенисарин А. М., Нысанбаев А. Н. Становление историко-философских идей в учениях Аристотеля и аль-Фараби // Вопросы философии. — 2005. — № 7. — С.136-145.#Sentence*] [@Кубесов А. Математическое наследие ал-Фараби. Алма-Ата: Наука, 1974.#Sentence*] [@Нысанбаев А. Н. Развитие фарабиеведения в Казахстане: итоги, проблемы и перспективы. // Вопросы философии. № 5. 2011. С.119-129.#Sentence*] [@Сагадеев А. В. Учение Ибн Рушда о соотношении философии, теологии и религии и его истоки в трудах ал-Фараби. — В кн.: Ал-Фараби. Научное творчество. М., 1975.#Sentence*] [@Хайруллаев М. М. Фараби, эпоха и учение. Ташкент, 1975.#Sentence*] [@Хайруллаев М. М. Абу Наср ал-Фараби: 873—950. М., 1982.#Sentence*] [@Шаймухамбетова Г. Б. Учение Платона об идеях и теория разума ал-Фараби. В кн.: Ал-Фараби. Научное творчество. М., 1975.#Sentence*] [@Туманян Т. Г., Держивицкий Е. В. Теория воспитания Платона в политической философии Ал-Фараби // Политика и образование. СПб. 2008. С. 135—148.#Sentence*]

Абӯнаср Муҳаммад ибни Муҳаммади Форобӣ[8] (форсӣ: ابونصر محمد بن محمد فارابی‎), маъруф ба — Ал-Форобӣ (ар. الفارابي‎, дар шакли лотинишуда — Alpharabius; 870 ё 872[9], Форёб воқеъ дар Афғонистони кунунӣ — мобайни 14 декабри 950 ва 12 январи 951[10], Димишқ[11], Сурияи кунунӣ) — файласуф, риёзидон, мусиқишинос ва донишманди эронӣ (форс-тоҷик). Яке аз бузургтарин намояндагони фалсафаи шарқи асримиёнагӣ. Зиндагинома Абӯнаср Муҳаммад ибни Муҳаммад ибни Тархони Форобӣ дар ҳудуди соли 257 ҳиҷрии қамарӣ (870 милодӣ) дар Форёби Хуросон (воқеъ дар Афғонистони кунунӣ) ба дунё омадааст. Дар ҷавонӣ барои таҳсил ба Бағдод рафт ва назди Матто ибни Юнус ба фаро гирифтани мантиқ ва фалсафа пардохт. Сипас ба Ҳаррони Сурия сафар кард ва ба шогирдии Юҳанно ибни Ҳилон даромад. Аз оғози кор, ҳуши саршор ва илмомӯзии вай сабаб шуд, ки ҳамаи мавзӯъҳоеро, ки тадрис мешуд, ба хубӣ фаро бигирад. Ба зудӣ номи ӯ ба унвони файласуф ва донишманд шуҳрат ёфт. Ва чун ба Бағдод бозгашт, гурӯҳе аз шогирдон гирди ӯ ҷамъ омаданд, ки Яҳё ибни Адий, файласуфи масеҳӣ яке аз онон буд. Дар соли 330 ҳиҷрии қамарӣ (941 милодӣ) ба Димишқ рафт ва ба Сайфуддавлаи Ҳамадонӣ, ҳокими Ҳалаб пайваст ва дар зумраи уламои дарбори ӯ даромад. Форобӣ аз рӯи маълумоти Ибни Халлиқон дар соли 950—951 дар Димишқ дар синни 80-солагӣ дунёро падруд ва дар қабристони «Бобу-с-сағир» дар даврони салтанати Сайфуддавла бо шукӯҳу қадрдонӣ ба хок супорида шудааст[12]. Муаррихони исломӣ муътақиданд, ки Форобӣ фарде зуҳдпеша ва узлатгузин ва аҳли таъаммул буд. Рӯйгардонии ӯ аз умури дунявӣ ба ҳадде буд, ки бо он ки Сайфуддавла барояш аз байтулмол ҳуқуқи бисёр таъйин карда буд, ба чаҳор дирҳам дар рӯз қаноат меварзид[13]. Форобӣ дар анвоъи улум беҳамто буд, чунонки дар бораи ҳар илме аз улуми замони хеш китоб навиштааст. Аз китобҳои вай маълум мешавад, ки дар улуми забон, риёзиёт, кимиё, ҳайъат, улуми низомӣ, мусиқӣ, табииёт, илоҳиёт, улуми маданӣ, фиқҳ, мантиқ ва фалсафа дорои маҳорати бисёр будааст. Дуруст аст, ки Кендӣ ба унвони нахустин файласуфи исломие шинохта мешавад, ки роҳро барои дигарон пас аз худ гушуд, аммо ӯ натавонист як мактаби фалсафӣ таъсис карда ва миёни масоиле, ки мавриди баҳс қарор додааст, ваҳдате эҷод кунад. Дар сурате ки Форобӣ тавонист як мактаби комили фалсафиеро бунён ниҳад. Ибни Сино Форобиро устоди худ мешумурд ва Ибни Рушд ва дигар ҳукамои исломӣ барояш эҳтироми болое қоил буданд. Дар суннати фалсафаи исломӣ, Форобиро баъд аз Арасту — ки мулаққаб ба «Муаллими Аввал» буд — «Муаллими Сонӣ» лақаб додаанд. Фалсафаи Форобӣ Фалсафаи Форобӣ омезае аст аз ҳикмати арастӯӣ ва навафлотунӣ, ки ранги исломӣ ба худ гирифтааст. Ӯ дар мантиқ ва табииёт арастӯӣ аст ва дар ахлоқ ва сиёсат афлотунӣ ва дар мобаъдуттабиа ба мактаби флутинӣ гароиш дорад[13]. Ваҳдати фалсафа Форобӣ аз касоне аст, ки орои мухталифи фалсафиро бо ҳам вифқ дода. Ӯ дар ин роҳ бар ҳамаи гузаштагони худ низ сибқат гирифт. Ӯ дар ин роҳ то он ҷо пеш рафт, ки гуфт: «Фалсафа яке бештар нест ва ҳақиқати фалсафӣ (ҳарчанд макотиби фалсафӣ мутаъаддид бошанд) мутаъаддид нест.» Форобӣ ба ваҳдати фалсафа сахт муътақид буд ва барои исботи он бурҳон ва далелҳои бисёре зикр кард ва расоили мутаъаддид навишт, ки аз он ҷумла китоби «Алҷамъ байна раъйяи-л-ҳакимайн Афлотуни-л-илоҳӣ ва Арастутолис» ба дасти мо расидааст. Вай муътақид буд, ки агар ҳақиқати фалсафӣ воҳид аст, пас бояд битавон дар миёни афкори фалосифаи бузург ба вижа Афлотун ва Арасту тавофуқе падид овард. Асосан вақте ғоят ва ҳадафи ин ду ҳакими бузург, баҳс дар бораи ҳақиқати якто будааст, чӣ гуна мумкин аст дар оро ва афкор бо ҳам ихтилоф дошта бошанд? Форобӣ миёни ин ду файласуфи юнонӣ порае ихтилофот ёфта буд, аммо муътақид буд, ки ин ихтилофот ихтилофоти сатҳӣ аст ва дар мавриди масоили асосӣ нест. Махсусан он ки онҳо падидоварандаи фалсафа буда ва ҳамаи ҳукамои баъдӣ каму беш ба ин ду такя доранд. Масоиле, ки ба унвони ихтилофи мабонии Афлотун ва Арасту матраҳ буд ва Форобӣ дар садади ҳамоҳанг сохтан байни онҳо баромад, иборат буданд аз: равиши зиндагии Афлотун ва Арасту, равиши фалсафии Афлотун ва Арасту, назарияи мусул, назарияи маърифат ё тазаккур, ҳудус ва қидам, назарияи одат. Албатта тардиде нест, ки Форобӣ дар ин амр ранҷи бисёре мутаҳаммил шудааст, аммо нуктаи муҳим дар ин робита он аст, ки яке аз манобеи ӯ барои анҷоми ин мақсуд, китоби «Усулуҷиё» ё «Рубуият» буд, ки яке аз бахшҳои китоби «Тосуъот»-и Флутин мебошад. Форобӣ фикр мекард, ки ин китоб мутаъаллиқ ба Арасту аст ва чун дар он ба як силсила орои афлотунӣ бархӯрд карда буд, ҳамин амр ӯро бар ин кор ташвиқ мекард. (Дар ҳоле ки матолиби ин китоб иртиботе бо Арасту надошт.) Бинобар ин, агарчи Форобӣ дар кори худ ба тавфиқи комил даст наёфт, вале роҳро барои дигар фалосифаи исломӣ гушуд. Ва ҳамчунин Форобӣ тавонист миёни орои фалсафии Арасту ва ақоиди исломӣ як навъ ҳамоҳангӣ эҷод кунад ва фалсафаи Арастуро ҷузъи сарчашмаҳо ва усули фалсафаи исломӣ қарор бидиҳад[13]. Мусиқӣ Тасвире аз сози мусиқии шоҳруд дар «Китобу-л-мусиқӣ-ал-кабир» Мусиқӣ ва шеър барои Форобӣ нақши полоишкунандаи қувваи мутахаййила ҷиҳати касби маърифатро ифо мекунанд. Форобӣ мусиқиро дорои ду бӯъди назарӣ ва амалӣ медонад ва муътақид аст, ки шогирдон аввал бояд мусиқии назариро биёмӯзанд ва сипас дар олоти мусиқӣ маҳорати лозимро пайдо кунанд. Вай муътақид аст, ки ҳар навъ мусиқӣ мунтабиқ бо табиати шогирдон нест ва барои интихоби навъи онҳо бояд диққати назари лозим сурат гирад[14]. Форобӣ муътақид аст, ки барои тарвиҷи арзишҳо ва фазоили ахлоқӣ ва динӣ дар ҷомеа бояд аз тариқи ҳунар, қувваи хаёли тудаи мардумро парвариш дод, зеро бештари онҳо аз тариқи «иқноъ» (пазириш) ва «тахайюл» матолибро мепазиранд на бар асоси андеша ва ҷиҳатдиҳӣ ба тахайюлоти умумии ҷомеаро, ки аз тариқи ҳунар анҷом мепазирад дар марҳалаи аввал вазифаи зимомдорони он ҷомеа медонад. Абунасри Форобӣ дар асари машҳураш «Китобу-л-мусиқӣ-ал-кабир» («Китоби бузурги мусиқӣ») роҷеъ ба равиши ҷӯрсози (кӯки)-и танбур бо шеваи «кӯки бухороӣ» (дар муқобили «кӯки бағдодӣ») маълумот додааст[15]. Осор Осори Форобӣ аз ин қарор аст[13]: «Мо янбағӣ ан таълама қаблал-фалсафа» (Он чӣ шоиста аст қабл аз фалсафа фаро бигирӣ). Дар ин китоб Форобӣ мантиқ, ҳандаса, ахлоқи некӯ ва канорагирӣ аз шаҳавотро пешниёзи пардохтан ба фалсафа зикр мекунад ва дар бораи ҳар як матолибе баён менамояд. «Ассиёсату-л-мадания» (Кишвардорӣ). Ин китоб дар бораи иқтисоди сиёсӣ аст. «Алҷамъ байна раъйяил-ҳакимайн Афлотунил-илоҳӣ ва Арастутолис» (Ҷамъ байни орои ду ҳакими бузург Афлотуни илоҳӣ ва Арасту). Форобӣ дар ин китоб мекӯшад байни назариёти Афлотун ва Арасту ҳамоҳангӣ барқарор созад. «Рисолатун фи моҳияти-л-ақл» (Рисолае дар бораи моҳият ва чистии ақл). Дар ин рисола ақсоми ақлро таъриф ва маротиби онҳоро баён мекунад. «Таҳсилу-с-саъода» (Роҳи ба даст овардани саодат). Дар ахлоқ ва фалсафаи назарӣ. «Аҷвиба ъан масоила фалсафия» (Посухҳое ба масоили фалсафӣ). Посухҳое аст ба бархе пурсишҳо ва масоили фалсафӣ. «Рисолатун фи исботи-л-муфориқот» (Рисолае дар исботи вуҷуди мавҷудоти ғайри моддӣ). Дар ин рисола, Форобӣ дар бораи мавҷудоти ғайри моддӣ баҳс мекунад. «Ағрозу Арастутолис фи китоби мобаъдуттабиа» (Мақосиди Арасту дар китоби Метафизик). Ин китоб яке аз муҳимтарин китобҳои Форобӣ аст, ки мавриди истифодаи Ибни Сино ҳам қарор гирифт. «Рисолатун фи-с-сиёса» (Рисолае дар сиёсат). Форобӣ дар ин рисола бораи сиёсат суҳбат мекунад. «Фусулу-л-ҳикам» (Ҷудокунандаҳои ҳикмат). Ин китоб дар мавриди ҳикмати илоҳӣ ва шомили 74 баҳс дар ин замина ва мабоҳиси нафс мебошад. Адабиёт дар бораи Форобӣ Ба забони тоҷикӣ[16] Олимов, К., Султонов, У. Абӯнасри Форобӣ: Адиби бузурги асри IX // Маориф ва маданият. — 1972. — 16 ноябр. Султонов, М. Арастуи Шарқ: Ба муносибати 1100-солагии Абӯнаср Форобӣ // Комсомоли Тоҷикистон. — 1973. — 24 август. Олимов, К. Арастуи сонӣ: Дар бораи ҳаёт ва эҷодиёти Абӯнасри Форобӣ // Садои Шарқ. — 1973. — № 10. — С.130-136. Шамсиддинов, Ҷ. Устоди сонӣ: Дар бораи олими машҳур файласуфи асри миёнагӣ Абӯ Наср Муҳаммад Ибни Муҳаммад Тархон Форобӣ // Комсомоли Тоҷикистон. — 1974. — 10 июл. Ҳодизода, Р. Ақидаҳои эстетикии Форобӣ // Садои Шарқ. — 1975. — № 9. С.137-145. Шамсиддинов, Ҷ. Файласуфи бузурги асрҳои миёна: Ба пешвози 1100- солагии Форобӣ // Маориф ва маданият. — 1975. — 19 июн. Содиқов, А. Абӯнаср Ал-Форобӣ дар бораи ахлоқ: Бахшида ба 1100-солагии рӯзи таваллуди Абӯнасри Форобӣ // Мактаби советӣ. — 1975. — № 10. С.27-31. Диноршоев, М. Султонов, У. Абӯнасри Форобӣ: Аз ҳаёт ва эҷодиёти мутафаккири асри IX // Маориф ва маданият. — 1976. — 18 март. Ҷонбобоев, С. Пайвандӣ бо решаҳо мансубияти қавмиву этникии Абӯнасрӣ Форобӣ // Ҷумҳурият. — 2016. — 13 апрел. Ба забони русӣ Ардакани, Р. Д. Фараби — основоположник исламской философии. Пер. с перс. А. Абсаликова. — М.: ООО «Садра», 2014. — 132 с. — ISBN 978-5-906016-37-9. Гафуров Б. Г., Касымжанов А. Х. Ал-Фараби в истории культуры. М., 1975. Даукеева С. Философия музыки Абу Насра Мухаммада аль-Фараби. Алматы: Фонд Сорос — Казахстан, 2002. — 352 с. — ISBN 9965-13-819-2. Касымжанов А. Х. Абу-Наср аль-Фараби. М.: Мысль, 1982. Кенисарин А. М., Нысанбаев А. Н. Становление историко-философских идей в учениях Аристотеля и аль-Фараби // Вопросы философии. — 2005. — № 7. — С.136-145. Кубесов А. Математическое наследие ал-Фараби. Алма-Ата: Наука, 1974. Нысанбаев А. Н. Развитие фарабиеведения в Казахстане: итоги, проблемы и перспективы. // Вопросы философии. № 5. 2011. С.119-129. Сагадеев А. В. Учение Ибн Рушда о соотношении философии, теологии и религии и его истоки в трудах ал-Фараби. — В кн.: Ал-Фараби. Научное творчество. М., 1975. Хайруллаев М. М. Фараби, эпоха и учение. Ташкент, 1975. Хайруллаев М. М. Абу Наср ал-Фараби: 873—950. М., 1982. Шаймухамбетова Г. Б. Учение Платона об идеях и теория разума ал-Фараби. В кн.: Ал-Фараби. Научное творчество. М., 1975. Туманян Т. Г., Держивицкий Е. В. Теория воспитания Платона в политической философии Ал-Фараби // Политика и образование. СПб. 2008. С. 135—148.

[@Зан ва ҷанг#Sentence*] [@(ҳикоя)#Sentence*] [@Беморхонаи ҳарбӣ иборат аз даҳ-понздаҳ хонаҳои чўбини махсус барои табобат таҷҳизонидашуда дар биёбони нопайдоканори мавзеи Шиндон ягона ҷойи обод буд.#Sentence*] [@Хонаҳо сӣ-чил метр дур аз якдигар ҷойгир шуда буданд ва дар маҷмўъ як шаҳрчаи тиббиро мемонданд.#Sentence*] [@Дар канори ин «шаҳрча» ду анбори бузурги тунукагинро дар шакли нимлўла сохта буданд, ки дар он маҳсулотҳои гуногун нигоҳ дошта мешуд.#Sentence*] [@Каме дуртар аз анборҳо дар ҳамон шакл ошхонаи калони ҳарбӣ воқеъ буд, ки барои беморону табибон ғизо тайёр мекард ва аз он ҷо барои ҳар шўъба фиристода мешуд.#Sentence*] [@Дар дохили бинои ҳар шўъба ошхонаи хурд фаъолият мекард, ки аскарони бемор дар он ҷо ғизо мехўрданд.#Sentence*] [@Сарбозоне ки дар бемористон табобат мегирифтанд, тадриҷан ин мавзеъро ба як ҷойи ободу зебо табдил дода буданд.#Sentence*] [@Роҳравҳо симонпўш ва қад-қади он ҳар гуна гулу дарахтҳо шинонида, ҷо-ҷо дар тахтаҳои андаруни гўшасинҷи оҳанин насб кардашуда ҳар гуна шиор ва пораматнҳоро аз низомномаи ҳарбӣ навишта буданд.#Sentence*] [@Беморхонаи мазкур барои аскарони полки танкчиёну як баталони разведка ва тўпхонаи аскарони Шўравӣ дар Афғонистон кўмаки тиббӣ мерасонд.#Sentence*] [@Арафаи соли нави масеҳӣ буд.#Sentence*] [@Дар бемористон ҳамагон ба пешвози иди Соли нав тайёрӣ медиданд.#Sentence*] [@Дар дохили бинои ҳар шўъба аллакай арчаи солинавӣ гузошта, бо бозичаҳои гуногунранг онро оро дода буданд.#Sentence*] [@Таббохон ба ғайр аз хўроки маъмулии аскарон ҳар гуна хўришу шириниҳо омода мекарданд.#Sentence*] [@Афсарон имрўз ҳама расмияти хизмати аскариро сарфи назар карда, нисбат ба аскарони бемор меҳрубонтар шуда буданд.#Sentence*] [@Хулоса, дур аз хоки ватан аскарону афсарон ба яке аз дўстдоштатарин идҳои мардуми шўравӣ омодагӣ медиданд.#Sentence*] [@Дар шўъбаи ҷарроҳии беморхона, ки дар шароити ҷанг ҳамеша серташвишанд, рўҳияи идона ҳукмфармо буд.#Sentence*] [@Палатаи хурдакак ду кат дошт.#Sentence*] [@Яке аз онро афсаре бо рутбаи капитан банд карда буд.#Sentence*] [@Вай як моҳ пеш дар амалиёти ҷангӣ ба мина бархўрда, аз ҳарду пояш ҷудо гашта буд ва ҳоло аз ҷой хеста наметавонист.#Sentence*] [@Ҷавон буд капитан: тануманд, бозувонаш қавӣ, чашмонаш дурахшон, мўйи маллааш ғулӣ ва бо вуҷуди ин қадар дарду ҷарроҳиҳо рухсораҳояш суп-сурх буданд.#Sentence*] [@Мегўянд, ки баъд аз таркиш як пояшро наёфтаанд, пойи дигараш низ аз зону ҷудо шуда будаасту танҳо пўсташ медоштааст.#Sentence*] [@Дар даруни мошини зиреҳпўш капитан ба худ омада, аз ғазаб пойи дигарашро низ ба дасти худаш канда мепартояд.#Sentence*] [@Баъд аз ҷарроҳӣ низ чандин бор аз ғояти дарду алам ба ҷони худ қасд кард, аммо ҳар даъфа табибон сари вақт ўро боздоштаанд.#Sentence*] [@Рўзҳои аввал аз доду вой ва ҳақоратҳои ў табибону беморон ба дод омада, намедонистанд чӣ чора биҷўянд.#Sentence*] [@Ҳарчанд то ҳол ғазабаш меҷўшид, аммо ҳафтаи охир каме ором шуда буд капитан.#Sentence*] [@Шояд ба тақдираш тан дода буд.#Sentence*] [@Бо вуҷуди ин, табибон то ҳол ба палатаи ў касеро ҷой намекарданд.#Sentence*] [@Танҳо мехобид вай дар палата .#Sentence*] [@Аммо имрўз як писарбачаи тахмин даҳ-дувоздаҳсолаи афғонро, ки сахт ярадор шуда буд, дар ин палата ҷой карданд.#Sentence*] [@Чунки пас аз амалиёти навбатӣ маҷруҳони зиёдеро оварданду дар дигар палатаҳо умуман ҷой набуд.#Sentence*] [@Писарбача баъд аз ҷарроҳӣ панҷ соат дар долон хобид, сипас сардухтур фармон дод то ўро дар палатаи капитан ҷой кунанд.#Sentence*] [@Капитан ҳамин ҳозир аз хоб бедор шуда, аз дари кушодаи палата чашмаш ба телевизори рангаи дар долон гузошташуда афтид.#Sentence*] [@Филми «Гардиши фалак ва ё бардам бошед» – ро намоиш медоданд.#Sentence*] [@Капитан баробари ба қаҳрамонони шинос чашмаш афтидан даврони бачагию курсантиашро ба ёд овард.#Sentence*] [@Ин филми дўстдоштаи ў буд.#Sentence*] [@Ҳар сол дар баробари иди Соли нав ин филмро низ бесаброна интизор мешуд онро капитан.#Sentence*] [@Вай чанд лаҳза ба ёди он рўзгори ширин дил хуш кард, аммо чун пойҳои буридааш ёдаш омаданд, аз нав дар гирдоби ғаму ғусса печид ва зери лаб ҳақорати қабеҳ дод.#Sentence*] [@- Товариш… товариш, – шунида шуд овози ҳазине.#Sentence*] [@Капитан кўшид, аз ҷой каме баланд шуда, ба соҳиби овоз назар андозад, аммо ин кор ба ў муяссар нагашт, дарди сахти пой монеъ гардид.#Sentence*] [@- Товариш! – баландтар садо дод овоз.#Sentence*] [@- Эй, ту кистӣ?! – пурсид капитан.#Sentence*] [@Аммо соҳиби овоз ҷавоб надод.#Sentence*] [@Аз таги тиреза канда-канда уллоси саге меомад.#Sentence*] [@Ҳарчанд садои ҷонвар он қадар баланд набуд, аммо он ба асаби капитани маҷруҳ расида, дар дилаш эҳсосоти нохушеро рў мезанонд.#Sentence*] «[@Уллоси саг хосияти хуб надорад, – аз дил гузаронд капитан.#Sentence*] [@– Ин саг дар ин ҷо чӣ гум карда бошад?#Sentence*] [@Боз дар таги тирезаи ман уллос мекашад…#Sentence*] [@Шояд саги афғонҳо барои пайдо кардани қути лоямут омада бошад?#Sentence*]» [@Садои саг баландтар шуд.#Sentence*] «[@Э зор монад, ҳамин намерасид!#Sentence*]» [@Ногаҳон чароғи палата фурўзон шуду ҳамшираи шафқат дар даст сўзандору ворид гашт.#Sentence*] [@- Аҳволат чӣ хел, Серёжа? – пурсид вай аз капитан.#Sentence*] [@- Бад не.#Sentence*] [@Ин саг чаро ин қадар менолад?#Sentence*] [@- Ладаро мегўӣ?#Sentence*] [@Ин саги капитан Карлов.#Sentence*] [@Дирўз муҳлати хизматаш ба охир расиду Карлов ба ватан баргашт.#Sentence*] [@Саги бечора ду рўз боз ўро мекобад.#Sentence*] [@- Чаро бо худ набурд сагашро?#Sentence*] [@- Мехост бубарад, аммо ба тайёра роҳ надоданд.#Sentence*] [@Мегўянд, ки вақте тайёра ба ҳаво хест, саг то дер аз қафояш давиду охир ба чуқурие афтид.#Sentence*] [@Афсарон ўро ба ин ҷо оварданд.#Sentence*] [@Бечора, бе Карлов аҳволи вай чӣ мешуда бошад?#Sentence*] [@Охир чун фарзанд ба ў меҳр баста буд.#Sentence*] [@Саг баландтар уллос кашид.#Sentence*] [@- Ўро паррондан лозим, – гуфт капитан.#Sentence*] [@- Чаро мепарондаанд?#Sentence*] [@- То ҷонаш аз азоб халос шавад.#Sentence*] [@Аздусар вай мемурад.#Sentence*] [@- Чӣ хел ту одами бераҳм, – гуфт ҳамшираи шафқат, аз нўги сўзан каме доруро ба ҳаво пошида.#Sentence*] [@– Биё, ман дору гузаронам.#Sentence*] [@Вақте ҳамшираи шафқат кори худро анҷом дод, капитан чанд лаҳза ҷойи сўзанро бо пахта молида, гуфт:#Sentence*] [@- Ҷанг маро бераҳм кард.#Sentence*] [@То ба ин ҷо омадан як ҷавони қоқинаи ба қавли комбат нозпарвард будам.#Sentence*] [@Аммо вақте бўйи борутро шамида, хунро дидам, нинакам сахт шуд.#Sentence*] [@Баъд поямро аз даст додаму дилам аз ҳама чиз монд, нисбат ба ҳама чиз нафратам меояд.#Sentence*] [@- Аз тақдир ҷойи гурез нест, – бо оҳанги тасаллӣ гуфт ҳамшираи шафқат.#Sentence*] [@- Тақдир… тақдир…#Sentence*] [@Ҳамааш гапи беҳуда.#Sentence*] [@- Товариш, – нолиш кард писарбача.#Sentence*] [@- Ин ҷо кӣ хоб аст? – пурсид капитан.#Sentence*] [@- Як афғонбача.#Sentence*] [@- Кӣ? – қариб дод зад капитан.#Sentence*] [@- Бечора… ҳангоми деҳаашонро бомбаборон кардани аскарони мо ярадор шудааст.#Sentence*] [@Ҳамин рўз ҷарроҳӣ кардем.#Sentence*] [@- Товариш… товариш – боз нолид писарбача.#Sentence*] [@- Гургҳои Тамбов ба ту товариш, – гуфт бо ғазаб капитан.#Sentence*] [@- Бас кун, Серёжа, айб аст, – гуфт ҳамшираи шафқат.#Sentence*] [@- Чӣ?#Sentence*] [@Айб аст?#Sentence*] [@Ҳамшираи шафқат дигар ба капитан аҳамият надода, ба сари болини писарбача омад.#Sentence*] [@- Чӣ мехоҳӣ? – пурсид ҳамшираи шафқат ва яқин барои фаҳмидани ҳарорати бадани бемор кафи дасташро ба пешонии вай гузошт.#Sentence*] [@– Дард мекунад?#Sentence*] [@- Товариш!#Sentence*] [@Товариш! – маҳкам аз банди дасти ҳамшираи шафқат дошт писарбача.#Sentence*] [@– Мемирам.#Sentence*] [@- Азизам, чӣ хел ман ба ту товаришам!#Sentence*] [@Эҳтимол ҳамсоли модарат бошам, – гуфт бо овози ларзон ҳамшираи шафқат.#Sentence*] [@– Дар Белгород мисли ту Володя ном писарбачае дорам.#Sentence*] [@- Дафъ кунед ўро аз назарам! – дод зад капитан.#Sentence*] [@- Ором шав, Серёжа, – гуфт ҳамшираи шафқат, ба назди капитан баргашта.#Sentence*] [@– Айба намедонӣ, охир ў кўдак аст.#Sentence*] [@- Морбача аст вай…#Sentence*] [@Душман аст!#Sentence*] [@Агар дар дохили қишлоқ дучор ояд, ҷо ба ҷо пўст меканад ману туро.#Sentence*] [@Ёфтӣ кўдаката!#Sentence*] [@- Аз барои Худо дод назан.#Sentence*] [@Ту як ба чеҳраи ў назар андоз, мижгонҳояш сип-сиёҳ, мисли химчаи тар, нигоҳаш он қадар зебо, ки ба дидан сер намешавӣ.#Sentence*] [@- Ба Худо шумо, занҳо, ҳама беақлед.#Sentence*] [@Кадом аҳмақ шуморо ба фронт фиристодааст…#Sentence*] [@Душман магар зебо мешавад?#Sentence*] [@Ин баринҳо ҳазорон бачаҳои моро нобуд карданд, зинда гўронданд, гўшу биниашонро буриданд, аз пою даст маҳрум карданд.#Sentence*] [@Дафъ кун ўро, вагарна… дафъ кун мегўям!#Sentence*] [@- Илтимос, дод назан.#Sentence*] [@Магар айби вай аст, ки калонсолон меҷанганд.#Sentence*] [@Ту ҳам шояд фарзанд дошта бошӣ.#Sentence*] [@Оё мехоҳӣ, ки касе ўро ранҷонад?#Sentence*] [@Баъд… мо силоҳ бардошта ба хонаи онҳо омадем.#Sentence*] [@- Ту чӣ гуфтан мехоҳӣ? – пурсид бо оҳанги шубҳа капитан.#Sentence*] [@- Ҳеҷ чиз гуфтан намехоҳам.#Sentence*] [@Лекин ҳамин ҷанг ба кӣ лозим буд?#Sentence*] [@Ин қадар хуне, ки дар ин ҷо мерезад…#Sentence*] [@- Моро ҳукуматашон даъват кард, то қўмаки интернатсионалистӣ расонем.#Sentence*] [@- Хато омадем, бигзор мусулмонҳо худашон собиқа мекарданд.#Sentence*] [@- Майнаи туро касе заҳролуд кардааст, аммо аниқ намедонам: кӣ?!#Sentence*] [@Ту ихтиёрӣ ба ин ҷо омадӣ? – бо кароҳат пурсид капитан.#Sentence*] [@- Не, маҷбур фиристоданд.#Sentence*] [@- Кӣ?#Sentence*] [@- Кӣ мешуд: комиссариати ҳарбӣ.#Sentence*] [@Дурўғ мегўӣ!#Sentence*] [@Ба ғайр аз аскарҳо дигар касеро маҷбурӣ ба ин ҷо наовардаанд.#Sentence*] [@Пул кор кардан мехостам гўй.#Sentence*] [@- Магар пул кор кардан ягон ҷойи бадӣ дорад?#Sentence*] [@- Шавҳар дорӣ?#Sentence*] [@- Шаш сол пеш ҷудо шудем.#Sentence*] [@- Чаро?#Sentence*] [@- Донистанат шарт аст?#Sentence*] [@- Бубахш, нохост аз даҳонам баромад.#Sentence*] [@- Бисёр менўшид.#Sentence*] [@- Кадом мард наменўшад! – ришханд кард капита#Sentence*]н. [@- Вай аз ҳад мегузаронд.#Sentence*] [@- Пас, аз танҳоӣ гурехтӣ?#Sentence*] [@- Магар аз худ гурехта мешавад?#Sentence*] [@Лаҳзае ҳарду хомўш монданд.#Sentence*] [@- Ё мехостӣқарзи интернатсионалистиатро ба ҷо биёрӣ?#Sentence*] [@- Бисёр худатро азоб надеҳ, – гуфт ҳамшираи шафқат.#Sentence*] [@– Ҳамон фарзияи аввалаат дуруст буд: мехоҳам пул кор кунам.#Sentence*] [@Охир ман беваам, писарчаамро бояд ба воя расонам, соҳиби маълумот кунам.#Sentence*] [@- Дигар шавҳар кардан намехоҳӣ?#Sentence*] [@- Ба фикрам не.#Sentence*] [@- Азоб мекашӣ, зан бе мард наметавонад.#Sentence*] [@Албатта, дар ин ҷо ягон нафарро ёфтагистӣ?#Sentence*] [@Зан тухми анқо….#Sentence*] [@- Не, наёфтам, – нохост сухани капитанро бурид ҳамшираи шафқат бо оҳанги киноя.#Sentence*] [@– Туро мунтазир будам.#Sentence*] [@Ҳарчанд аз ин кинояи зан ғазабаш омад, капитан бо азоб туғёни дилашро фурў нишонда, гапро гурезонд:#Sentence*] [@- Ба ҳар ҳол фронт ҷойи зан нест#Sentence*]. [@- Ношукрӣ накун.#Sentence*] [@Магар барои табобати ту ман кам заҳмат кашидам?! – бо оҳанги ранҷиш гуфт ҳамшираи шафқат.#Sentence*] [@Дар нигоҳ ва овози вай он қадар оҳанги таънаю маломат ва пушаймонӣҳувайдо буд, ки дили капитан ларзида, гуфт:#Sentence*] [@- Шўхӣ мекунам, Оляҷон.#Sentence*] [@Дар ин кишвари худозада ягона тасаллои дили мо, мардҳо, шумоед.#Sentence*] [@Агар занҳо намебуданд, яқин дар ин чўлу биёбон девона мешудем.#Sentence*] [@Шуморо мебинему диламон пур мешавад, ки ҳаёт ба охир нарасидааст, идома дорад.#Sentence*] [@Ин мардум занҳояшонро колопеч кардаанд.#Sentence*] [@Рўйи занро намебинӣ, ба Худо аҳмақанд ин афғонҳо.#Sentence*] [@- Динашон ҳаминро талаб мекунад.#Sentence*] [@- Ту тотор-ку нестӣ? – пурсид бо заҳрханд капитан.#Sentence*] [@- Хандаама набиёр…#Sentence*] [@- Аммо ба ҳар ҳол ман ба фикри ту мувофиқ нестам, – гуфт капитан, аз болои ҷевонча қуттии сигаретро ба даст гирифта.#Sentence*] [@- Ба кадом фикрам?#Sentence*] [@- Дар бораи афғонбача… бисёр хатарноканд онҳо.#Sentence*] [@- Айб, ба як кўдак ин қадар часпидӣ.#Sentence*] [@Ҳоло аз даҳони вай бўйи шир меояд.#Sentence*] [@- Дар ҳамон мавзеъе, ки ман ҷароҳат бардоштам, ана ҳамин барин морбачаҳо бо баҳонаи гўсфанд чарондан мина мехобондаанд.#Sentence*] [@Капитан ба пойи чун калтут кўтоҳи худ чашм андохта, яқин аз алам хориаш омад, ки дод зад:#Sentence*] [@- Дафъ кун он морбачаро аз назарам!#Sentence*] [@Ҳамшираи шафқат амонат дар лаби кати капитан нишаст ва дасти ўро ба даст гирифта, молиш дод.#Sentence*] [@Капитан лабонашро инҷ карда, рўяшро ба тарафи девор гардонд.#Sentence*] [@Оля боз чанд лаҳза дар назди ў ноҷунбон нишаст.#Sentence*] [@- Товариш, – аз нав нолиш кард афғонбача.#Sentence*] [@- Даҳони он лаънатиро баста намешавад?! – гуфт бо ғазаб капитан, – ба дилам зад.#Sentence*] [@Оля аз ҷой хеста, ба сари болини афғонбача омад.#Sentence*] [@- Чӣ мехоҳӣ?#Sentence*] [@- Товариш, – дасташро ҷониби ҳамшираи шафқат дароз кард писарбача.#Sentence*] [@– Товариш, поям дард мекунад.#Sentence*] [@Ҳамшираи шафқат даст ба мўйҳои ғулию қиргуни писарбача бурда, бо панҷаҳояш онро шона зад.#Sentence*] [@Писарбача дудаста аз банди дасти сафед, нарму латифи зан дошта, ба сандуқи синааш гузошт.#Sentence*] [@Ҳамшираи шафқат низ дасташро бозпас нагирифт.#Sentence*] [@Сарашро ба такягоҳи кат гузошт ва дере нагузашта дар ҳамин ҳолат пинакаш бурд ва ҳамагӣ чанд лаҳза писарчаашро хоб дид.#Sentence*] [@Вай, писарчааш, дар хараки зери лапари бом нишаста, нок мехўрд.#Sentence*] [@«Бачаҷон, нока шуста бихўр, мабодо бемор шавӣ», – гуфт модар ва хост дар бари писаракаш ҷой гирад…#Sentence*] [@- Оля, – касе аз долон садо кард.#Sentence*] [@Ҳамшираи шафқат қад парида, бедор шуд.#Sentence*] [@Дасти ў ҳамоно дар дасти писарбачаи афғон буд.#Sentence*] [@Оля хост дасташро ноаён раҳо кунад, аммо натавонист.#Sentence*] [@Писарбача дар ҳамон ҳолат мурда буд.#Sentence*] [@- Доктор! – дод зад ҳамшираи шафқат.#Sentence*] [@- Даматро гир, – яқин аз садои ногоҳонии Оля тарсид капитан.#Sentence*] [@Ҳамшираи шафқат тозон ба долон баромад.#Sentence*] [@Он ҷо чанд нафар аскарбачаҳои бемор ва табибон филми «Гардиши фалак…» – ро тамошо мекарданд.#Sentence*] [@- Александр Григоревич дар куҷост? – пурсид ҳамшираи шафқат аз онҳо.#Sentence*] [@Касе ҷавоб надод.#Sentence*] [@- Туро Галя мекофт, – гуфт аскарбачаи лоғарандоме аз телевизор чашм наканда.#Sentence*] [@- Худоё, куҷо рафта бошад?#Sentence*] [@Касе садои телевизорро баланд кард.#Sentence*] [@Қаҳрамони филм Надя ба марде ки бе даъват, тасодуф ба хонаи ў даромада, дар болои кати ў хобидааст, зўр задамехост би фаҳмонад, ки ин хонаи ўст ва мард ҳуқуқи ба ин ҷо даромадан надошт.#Sentence*] [@Маст буд мард ва нимғурма мукобилият мекард, ки дар хонаи хеш хоб аст…#Sentence*] [@Ҳарчанд ҳамшираи шафқат нағз медонист, ки ба афғонбача дигар кўмак лозим нест, бо вуҷуди ин, ба ҳар палата сар халонда, табиби навбатдор Александр Григоревичро меҷуст, то ба писарак кўмак кунад.#Sentence*] [@Аммо аз табиб дарак набуд.#Sentence*]

Зан ва ҷанг (ҳикоя) Беморхонаи ҳарбӣ иборат аз даҳ-понздаҳ хонаҳои чўбини махсус барои табобат таҷҳизонидашуда дар биёбони нопайдоканори мавзеи Шиндон ягона ҷойи обод буд. Хонаҳо сӣ-чил метр дур аз якдигар ҷойгир шуда буданд ва дар маҷмўъ як шаҳрчаи тиббиро мемонданд. Дар канори ин «шаҳрча» ду анбори бузурги тунукагинро дар шакли нимлўла сохта буданд, ки дар он маҳсулотҳои гуногун нигоҳ дошта мешуд. Каме дуртар аз анборҳо дар ҳамон шакл ошхонаи калони ҳарбӣ воқеъ буд, ки барои беморону табибон ғизо тайёр мекард ва аз он ҷо барои ҳар шўъба фиристода мешуд. Дар дохили бинои ҳар шўъба ошхонаи хурд фаъолият мекард, ки аскарони бемор дар он ҷо ғизо мехўрданд. Сарбозоне ки дар бемористон табобат мегирифтанд, тадриҷан ин мавзеъро ба як ҷойи ободу зебо табдил дода буданд. Роҳравҳо симонпўш ва қад-қади он ҳар гуна гулу дарахтҳо шинонида, ҷо-ҷо дар тахтаҳои андаруни гўшасинҷи оҳанин насб кардашуда ҳар гуна шиор ва пораматнҳоро аз низомномаи ҳарбӣ навишта буданд. Беморхонаи мазкур барои аскарони полки танкчиёну як баталони разведка ва тўпхонаи аскарони Шўравӣ дар Афғонистон кўмаки тиббӣ мерасонд. Арафаи соли нави масеҳӣ буд. Дар бемористон ҳамагон ба пешвози иди Соли нав тайёрӣ медиданд. Дар дохили бинои ҳар шўъба аллакай арчаи солинавӣ гузошта, бо бозичаҳои гуногунранг онро оро дода буданд. Таббохон ба ғайр аз хўроки маъмулии аскарон ҳар гуна хўришу шириниҳо омода мекарданд. Афсарон имрўз ҳама расмияти хизмати аскариро сарфи назар карда, нисбат ба аскарони бемор меҳрубонтар шуда буданд. Хулоса, дур аз хоки ватан аскарону афсарон ба яке аз дўстдоштатарин идҳои мардуми шўравӣ омодагӣ медиданд. Дар шўъбаи ҷарроҳии беморхона, ки дар шароити ҷанг ҳамеша серташвишанд, рўҳияи идона ҳукмфармо буд. Палатаи хурдакак ду кат дошт. Яке аз онро афсаре бо рутбаи капитан банд карда буд. Вай як моҳ пеш дар амалиёти ҷангӣ ба мина бархўрда, аз ҳарду пояш ҷудо гашта буд ва ҳоло аз ҷой хеста наметавонист. Ҷавон буд капитан: тануманд, бозувонаш қавӣ, чашмонаш дурахшон, мўйи маллааш ғулӣ ва бо вуҷуди ин қадар дарду ҷарроҳиҳо рухсораҳояш суп-сурх буданд. Мегўянд, ки баъд аз таркиш як пояшро наёфтаанд, пойи дигараш низ аз зону ҷудо шуда будаасту танҳо пўсташ медоштааст. Дар даруни мошини зиреҳпўш капитан ба худ омада, аз ғазаб пойи дигарашро низ ба дасти худаш канда мепартояд. Баъд аз ҷарроҳӣ низ чандин бор аз ғояти дарду алам ба ҷони худ қасд кард, аммо ҳар даъфа табибон сари вақт ўро боздоштаанд. Рўзҳои аввал аз доду вой ва ҳақоратҳои ў табибону беморон ба дод омада, намедонистанд чӣ чора биҷўянд. Ҳарчанд то ҳол ғазабаш меҷўшид, аммо ҳафтаи охир каме ором шуда буд капитан. Шояд ба тақдираш тан дода буд. Бо вуҷуди ин, табибон то ҳол ба палатаи ў касеро ҷой намекарданд. Танҳо мехобид вай дар палата . Аммо имрўз як писарбачаи тахмин даҳ-дувоздаҳсолаи афғонро, ки сахт ярадор шуда буд, дар ин палата ҷой карданд. Чунки пас аз амалиёти навбатӣ маҷруҳони зиёдеро оварданду дар дигар палатаҳо умуман ҷой набуд. Писарбача баъд аз ҷарроҳӣ панҷ соат дар долон хобид, сипас сардухтур фармон дод то ўро дар палатаи капитан ҷой кунанд. Капитан ҳамин ҳозир аз хоб бедор шуда, аз дари кушодаи палата чашмаш ба телевизори рангаи дар долон гузошташуда афтид. Филми «Гардиши фалак ва ё бардам бошед» – ро намоиш медоданд. Капитан баробари ба қаҳрамонони шинос чашмаш афтидан даврони бачагию курсантиашро ба ёд овард. Ин филми дўстдоштаи ў буд. Ҳар сол дар баробари иди Соли нав ин филмро низ бесаброна интизор мешуд онро капитан. Вай чанд лаҳза ба ёди он рўзгори ширин дил хуш кард, аммо чун пойҳои буридааш ёдаш омаданд, аз нав дар гирдоби ғаму ғусса печид ва зери лаб ҳақорати қабеҳ дод. - Товариш… товариш, – шунида шуд овози ҳазине. Капитан кўшид, аз ҷой каме баланд шуда, ба соҳиби овоз назар андозад, аммо ин кор ба ў муяссар нагашт, дарди сахти пой монеъ гардид. - Товариш! – баландтар садо дод овоз. - Эй, ту кистӣ?! – пурсид капитан. Аммо соҳиби овоз ҷавоб надод. Аз таги тиреза канда-канда уллоси саге меомад. Ҳарчанд садои ҷонвар он қадар баланд набуд, аммо он ба асаби капитани маҷруҳ расида, дар дилаш эҳсосоти нохушеро рў мезанонд. «Уллоси саг хосияти хуб надорад, – аз дил гузаронд капитан. – Ин саг дар ин ҷо чӣ гум карда бошад? Боз дар таги тирезаи ман уллос мекашад… Шояд саги афғонҳо барои пайдо кардани қути лоямут омада бошад?» Садои саг баландтар шуд. «Э зор монад, ҳамин намерасид!» Ногаҳон чароғи палата фурўзон шуду ҳамшираи шафқат дар даст сўзандору ворид гашт. - Аҳволат чӣ хел, Серёжа? – пурсид вай аз капитан. - Бад не. Ин саг чаро ин қадар менолад? - Ладаро мегўӣ? Ин саги капитан Карлов. Дирўз муҳлати хизматаш ба охир расиду Карлов ба ватан баргашт. Саги бечора ду рўз боз ўро мекобад. - Чаро бо худ набурд сагашро? - Мехост бубарад, аммо ба тайёра роҳ надоданд. Мегўянд, ки вақте тайёра ба ҳаво хест, саг то дер аз қафояш давиду охир ба чуқурие афтид. Афсарон ўро ба ин ҷо оварданд. Бечора, бе Карлов аҳволи вай чӣ мешуда бошад? Охир чун фарзанд ба ў меҳр баста буд. Саг баландтар уллос кашид. - Ўро паррондан лозим, – гуфт капитан. - Чаро мепарондаанд? - То ҷонаш аз азоб халос шавад. Аздусар вай мемурад. - Чӣ хел ту одами бераҳм, – гуфт ҳамшираи шафқат, аз нўги сўзан каме доруро ба ҳаво пошида. – Биё, ман дору гузаронам. Вақте ҳамшираи шафқат кори худро анҷом дод, капитан чанд лаҳза ҷойи сўзанро бо пахта молида, гуфт: - Ҷанг маро бераҳм кард. То ба ин ҷо омадан як ҷавони қоқинаи ба қавли комбат нозпарвард будам. Аммо вақте бўйи борутро шамида, хунро дидам, нинакам сахт шуд. Баъд поямро аз даст додаму дилам аз ҳама чиз монд, нисбат ба ҳама чиз нафратам меояд. - Аз тақдир ҷойи гурез нест, – бо оҳанги тасаллӣ гуфт ҳамшираи шафқат. - Тақдир… тақдир… Ҳамааш гапи беҳуда. - Товариш, – нолиш кард писарбача. - Ин ҷо кӣ хоб аст? – пурсид капитан. - Як афғонбача. - Кӣ? – қариб дод зад капитан. - Бечора… ҳангоми деҳаашонро бомбаборон кардани аскарони мо ярадор шудааст. Ҳамин рўз ҷарроҳӣ кардем. - Товариш… товариш – боз нолид писарбача. - Гургҳои Тамбов ба ту товариш, – гуфт бо ғазаб капитан. - Бас кун, Серёжа, айб аст, – гуфт ҳамшираи шафқат. - Чӣ? Айб аст? Ҳамшираи шафқат дигар ба капитан аҳамият надода, ба сари болини писарбача омад. - Чӣ мехоҳӣ? – пурсид ҳамшираи шафқат ва яқин барои фаҳмидани ҳарорати бадани бемор кафи дасташро ба пешонии вай гузошт. – Дард мекунад? - Товариш! Товариш! – маҳкам аз банди дасти ҳамшираи шафқат дошт писарбача. – Мемирам. - Азизам, чӣ хел ман ба ту товаришам! Эҳтимол ҳамсоли модарат бошам, – гуфт бо овози ларзон ҳамшираи шафқат. – Дар Белгород мисли ту Володя ном писарбачае дорам. - Дафъ кунед ўро аз назарам! – дод зад капитан. - Ором шав, Серёжа, – гуфт ҳамшираи шафқат, ба назди капитан баргашта. – Айба намедонӣ, охир ў кўдак аст. - Морбача аст вай… Душман аст! Агар дар дохили қишлоқ дучор ояд, ҷо ба ҷо пўст меканад ману туро. Ёфтӣ кўдаката! - Аз барои Худо дод назан. Ту як ба чеҳраи ў назар андоз, мижгонҳояш сип-сиёҳ, мисли химчаи тар, нигоҳаш он қадар зебо, ки ба дидан сер намешавӣ. - Ба Худо шумо, занҳо, ҳама беақлед. Кадом аҳмақ шуморо ба фронт фиристодааст… Душман магар зебо мешавад? Ин баринҳо ҳазорон бачаҳои моро нобуд карданд, зинда гўронданд, гўшу биниашонро буриданд, аз пою даст маҳрум карданд. Дафъ кун ўро, вагарна… дафъ кун мегўям! - Илтимос, дод назан. Магар айби вай аст, ки калонсолон меҷанганд. Ту ҳам шояд фарзанд дошта бошӣ. Оё мехоҳӣ, ки касе ўро ранҷонад? Баъд… мо силоҳ бардошта ба хонаи онҳо омадем. - Ту чӣ гуфтан мехоҳӣ? – пурсид бо оҳанги шубҳа капитан. - Ҳеҷ чиз гуфтан намехоҳам. Лекин ҳамин ҷанг ба кӣ лозим буд? Ин қадар хуне, ки дар ин ҷо мерезад… - Моро ҳукуматашон даъват кард, то қўмаки интернатсионалистӣ расонем. - Хато омадем, бигзор мусулмонҳо худашон собиқа мекарданд. - Майнаи туро касе заҳролуд кардааст, аммо аниқ намедонам: кӣ?! Ту ихтиёрӣ ба ин ҷо омадӣ? – бо кароҳат пурсид капитан. - Не, маҷбур фиристоданд. - Кӣ? - Кӣ мешуд: комиссариати ҳарбӣ. Дурўғ мегўӣ! Ба ғайр аз аскарҳо дигар касеро маҷбурӣ ба ин ҷо наовардаанд. Пул кор кардан мехостам гўй. - Магар пул кор кардан ягон ҷойи бадӣ дорад? - Шавҳар дорӣ? - Шаш сол пеш ҷудо шудем. - Чаро? - Донистанат шарт аст? - Бубахш, нохост аз даҳонам баромад. - Бисёр менўшид. - Кадом мард наменўшад! – ришханд кард капитан. - Вай аз ҳад мегузаронд. - Пас, аз танҳоӣ гурехтӣ? - Магар аз худ гурехта мешавад? Лаҳзае ҳарду хомўш монданд. - Ё мехостӣқарзи интернатсионалистиатро ба ҷо биёрӣ? - Бисёр худатро азоб надеҳ, – гуфт ҳамшираи шафқат. – Ҳамон фарзияи аввалаат дуруст буд: мехоҳам пул кор кунам. Охир ман беваам, писарчаамро бояд ба воя расонам, соҳиби маълумот кунам. - Дигар шавҳар кардан намехоҳӣ? - Ба фикрам не. - Азоб мекашӣ, зан бе мард наметавонад. Албатта, дар ин ҷо ягон нафарро ёфтагистӣ? Зан тухми анқо…. - Не, наёфтам, – нохост сухани капитанро бурид ҳамшираи шафқат бо оҳанги киноя. – Туро мунтазир будам. Ҳарчанд аз ин кинояи зан ғазабаш омад, капитан бо азоб туғёни дилашро фурў нишонда, гапро гурезонд: - Ба ҳар ҳол фронт ҷойи зан нест. - Ношукрӣ накун. Магар барои табобати ту ман кам заҳмат кашидам?! – бо оҳанги ранҷиш гуфт ҳамшираи шафқат. Дар нигоҳ ва овози вай он қадар оҳанги таънаю маломат ва пушаймонӣҳувайдо буд, ки дили капитан ларзида, гуфт: - Шўхӣ мекунам, Оляҷон. Дар ин кишвари худозада ягона тасаллои дили мо, мардҳо, шумоед. Агар занҳо намебуданд, яқин дар ин чўлу биёбон девона мешудем. Шуморо мебинему диламон пур мешавад, ки ҳаёт ба охир нарасидааст, идома дорад. Ин мардум занҳояшонро колопеч кардаанд. Рўйи занро намебинӣ, ба Худо аҳмақанд ин афғонҳо. - Динашон ҳаминро талаб мекунад. - Ту тотор-ку нестӣ? – пурсид бо заҳрханд капитан. - Хандаама набиёр… - Аммо ба ҳар ҳол ман ба фикри ту мувофиқ нестам, – гуфт капитан, аз болои ҷевонча қуттии сигаретро ба даст гирифта. - Ба кадом фикрам? - Дар бораи афғонбача… бисёр хатарноканд онҳо. - Айб, ба як кўдак ин қадар часпидӣ. Ҳоло аз даҳони вай бўйи шир меояд. - Дар ҳамон мавзеъе, ки ман ҷароҳат бардоштам, ана ҳамин барин морбачаҳо бо баҳонаи гўсфанд чарондан мина мехобондаанд. Капитан ба пойи чун калтут кўтоҳи худ чашм андохта, яқин аз алам хориаш омад, ки дод зад: - Дафъ кун он морбачаро аз назарам! Ҳамшираи шафқат амонат дар лаби кати капитан нишаст ва дасти ўро ба даст гирифта, молиш дод. Капитан лабонашро инҷ карда, рўяшро ба тарафи девор гардонд. Оля боз чанд лаҳза дар назди ў ноҷунбон нишаст. - Товариш, – аз нав нолиш кард афғонбача. - Даҳони он лаънатиро баста намешавад?! – гуфт бо ғазаб капитан, – ба дилам зад. Оля аз ҷой хеста, ба сари болини афғонбача омад. - Чӣ мехоҳӣ? - Товариш, – дасташро ҷониби ҳамшираи шафқат дароз кард писарбача. – Товариш, поям дард мекунад. Ҳамшираи шафқат даст ба мўйҳои ғулию қиргуни писарбача бурда, бо панҷаҳояш онро шона зад. Писарбача дудаста аз банди дасти сафед, нарму латифи зан дошта, ба сандуқи синааш гузошт. Ҳамшираи шафқат низ дасташро бозпас нагирифт. Сарашро ба такягоҳи кат гузошт ва дере нагузашта дар ҳамин ҳолат пинакаш бурд ва ҳамагӣ чанд лаҳза писарчаашро хоб дид. Вай, писарчааш, дар хараки зери лапари бом нишаста, нок мехўрд. «Бачаҷон, нока шуста бихўр, мабодо бемор шавӣ», – гуфт модар ва хост дар бари писаракаш ҷой гирад… - Оля, – касе аз долон садо кард. Ҳамшираи шафқат қад парида, бедор шуд. Дасти ў ҳамоно дар дасти писарбачаи афғон буд. Оля хост дасташро ноаён раҳо кунад, аммо натавонист. Писарбача дар ҳамон ҳолат мурда буд. - Доктор! – дод зад ҳамшираи шафқат. - Даматро гир, – яқин аз садои ногоҳонии Оля тарсид капитан. Ҳамшираи шафқат тозон ба долон баромад. Он ҷо чанд нафар аскарбачаҳои бемор ва табибон филми «Гардиши фалак…» – ро тамошо мекарданд. - Александр Григоревич дар куҷост? – пурсид ҳамшираи шафқат аз онҳо. Касе ҷавоб надод. - Туро Галя мекофт, – гуфт аскарбачаи лоғарандоме аз телевизор чашм наканда. - Худоё, куҷо рафта бошад? Касе садои телевизорро баланд кард. Қаҳрамони филм Надя ба марде ки бе даъват, тасодуф ба хонаи ў даромада, дар болои кати ў хобидааст, зўр задамехост би фаҳмонад, ки ин хонаи ўст ва мард ҳуқуқи ба ин ҷо даромадан надошт. Маст буд мард ва нимғурма мукобилият мекард, ки дар хонаи хеш хоб аст… Ҳарчанд ҳамшираи шафқат нағз медонист, ки ба афғонбача дигар кўмак лозим нест, бо вуҷуди ин, ба ҳар палата сар халонда, табиби навбатдор Александр Григоревичро меҷуст, то ба писарак кўмак кунад. Аммо аз табиб дарак набуд.

[@Забони Мулдовӣ ‘румониёӣ’ шуд, забони мо кай ‘форсӣ’ мешавад?#Sentence*] 2023/04/17 0 [@Исфандиёри Одина (рӯзноманигор ва пижӯҳишгари тоҷик): Дар наврӯзи имсол маҷлис ва давлати Мулдовӣ бо тасвиби қонуне номи забони миллии худро расман “румониёӣ” номиданд.#Sentence*] [@Қаблан забони онҳо, ки ҳеч тафовуте бо румониёӣ надорад, “мулдовиёӣ” хонда мешуд.#Sentence*] [@Яъне як забон ду ном дошт!#Sentence*] [@Мулдовӣ ҷузъе аз имперотурии Шӯравӣ буд ва русҳо номи ҷудогонаеро барои забони онҳо таҳмил карда буданд, дуруст ҳамонгуна ки дар Варорӯд номи забони форсиро “тоҷикӣ” карданд.#Sentence*] [@Акнун ин мероси истеъмори Русия дар Мулдовӣ ба гӯдоли торих рафт, аммо Тоҷикистон ба назар мерасад ҳамчунон ба номи таҳмилшуда бар забонаш вафодор аст.#Sentence*] [@Сухани Моё Сонду, раиси ҷумҳурии Мулдовӣ, ки рӯзи 22 март фармоне дар ин бора содир кард, ҷолиб аст:#Sentence*] “[@Ман мехоҳам, ки забони румониёӣ ҳамаи моро, ки дар инҷо зиндагӣ мекунем ва ин сарзаминро дӯст дорем, муттаҳид кунад.#Sentence*] [@Мо ҳамроҳи беш аз 27 милюн нафар дар саросари ҷаҳон ба румониёӣ – яке аз забонҳои Иттиҳодияи Урупо, сухан мегӯем.#Sentence*]” [@‘Миллати муттаҳид’#Sentence*] [@Вай афзуд: “Касоне, ки даҳсолаҳо ба мо мегуфтанд, ки мо ба забони мулдовиёӣ ва на румониёӣ такаллум мекунем, фақат ба дунболи ин буданд, ки моро аз ҳам ҷудо кунанд.#Sentence*] [@Шумо вақте миллатеро таҷзия мекунед, баосонӣ метавонед онро зери сайтараи худ нигоҳ доред ва бар он ҳукумат кунед.#Sentence*] “[@Миллати азҳампошида нерӯи воҳид ва муттаҳиде нест, ки аз худ дифоъ кунад.#Sentence*] [@Касоне, ки моро аз ҳам ҷудо карданд, ба фикри забоншиносӣ набуданд, ҳадафашон ин буд, ки Мулдовиро дар як кашмакаш дар қабзаи худ нигаҳ доранд.#Sentence*]” [@Ба гузориши торнамои русии Бибисӣ, ин сухани хонум Сонду, ки дар сафҳаи фейсбукияш мунташир шуд, дар як шабонарӯз беш аз 12 ҳазор бор писанд хӯрд ва 1,5 ҳазор назар зери он нивишта шуд.#Sentence*] [@Аксари корбарон мардуми Мулдовиро ба ин муносибат табрик кардаанд.#Sentence*] [@Мардуми Мулдовӣ ин иқдомро чун як амри сода пазируфтаанд, ба истиснои гурӯҳе аз кумунистон ва тарафдорони парупоқурси Русия.#Sentence*] [@Кремлин аз ин тасмим интиқод карда, вале мулдовиёиҳо мегӯянд, ин аз умури дохилии кишварашон аст ва рабте ба Русия надорад.#Sentence*] [@Бисёре бар ин назаранд, ки таҷовузи Русия ба Укройн мақомҳои мулдовиёиро ба ин иқдом водошта, чун онҳо аз ноҳияи Русия таҳдидҳоеро эҳсос мекунанд.#Sentence*] [@Ҳарчанд “румониёӣ” хондани забони ин кишвар аз даҳаи 90, пас аз фурӯпошии Шӯравӣ, оғоз шуда ва дар мадориси Мулдовӣ то кунун забони миллияшон бо номи “румониёӣ” тадрис мешуд.#Sentence*] [@Бо иқдоми тозаи худ, давлати Мулдовӣ фақат ба як воқеъияти мавҷуд дар ҷомеъа расмият бахшидааст.#Sentence*] [@‘Хатти ниёкон’#Sentence*] [@Корзори мардумии мушобеҳе дар Тоҷикистон ҳам дар замони бозсозии Гурбочуф шурӯъ шуда буд, ки ба тасвиби нахустин қонуни забон дар соли 1989 анҷомид.#Sentence*] [@Дар матни он қонун номи забони расмии кишвар “тоҷикӣ (форсӣ)” хонда шуда буд.#Sentence*] [@Мардум ҳам бо шавқу шӯр ба омӯзиши хатти форсӣ пардохтанд ва қарор буд, Тоҷикистон дар муддати панҷ сол хатти порсиро расмӣ кунад.#Sentence*] [@Нашрияҳо сафаҳоте барои омӯзиши “хатти ниёкон” доштанд ва дарсҳои омӯзиши ин хат аз телевизиюн ҳам пахш мешуд.#Sentence*] [@Дар китобфурӯшиҳо кутуби форсӣ фаровон буд.#Sentence*] [@Бархе нашрияҳо ҳам сафаҳотеро ба хати порсӣ мунташир мекарданд.#Sentence*] [@Ёдам ҳаст, ки дар соли 1992, замоне ки ба унвони донишҷӯ вориди Душанбе шудам, ҳамаҷо болои дари рестуронҳову мағозаҳо, идораҳои давлатӣ ва ширкатҳои хусусӣ нивиштаҳоеро ба хати порсӣ мешуд дид.#Sentence*] [@Шиъору овезаҳое ҳам ба хатти порсӣ кӯчаву хиёбонҳои пойтахтро зеб медоданд.#Sentence*] [@Вале пас аз оғози ҷанги дохилӣ ва вуруди гурӯҳҳои мусаллаҳи зери ҳимояти Русия, мавсум ба Ҷабҳаи Халқ (Фронти Халқӣ) ба Душанбе, тамомии ин нивиштаҳо аз кӯчаву хиёбонҳо барчида шуд – иқдоме, ки хилофи арзишҳои истиқлоли Тоҷикистон буд!#Sentence*] [@Фароянди худогоҳӣ ва бозгашт ба асли худ, ки дар замони Гурбочуф шурӯъ шуд ва қарор буд ба самти эҳёи арзишҳои миллӣ ва дастрасӣ ба мероси фарҳангию адабии гузашта пеш биравад, ба дасти иддае аз ҳаммеҳанони ноогоҳ мутаваққиф ва маъкус шуд.#Sentence*] [@Ҳазфи ‘форсӣ’ аз матни қонун#Sentence*] [@Дар соли 1994 зимни тасвиби матни қонуни асосии ҷадид, бар хилофи дархостҳои фарҳангиён номи “форсӣ” аз матни қонун ҳазф шуд.#Sentence*] [@Устоди равоншод Муҳаммадҷони Шакурӣ дар китоби “Хуросон аст инҷо” шарҳи муфассали ин рӯйдодро баён кардааст:#Sentence*] “[@20 июли соли 1994 дар иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон лоиҳаи Қонуни Асосӣ баррасӣ шуд.#Sentence*] [@Яке аз моддаҳои Қонуни Асосӣ ин буд:#Sentence*] [@«Забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон забони тоҷикӣ (форсӣ) мебошад»#Sentence*]. [@Намояндаи халқ Шуҳрат Султонов аз номи интихобкунандагони як вилояти бузурги кишвар пешниҳод кард, ки аз он моддаи Қонуни асосӣ калимаи «форсӣ» фурӯгузор шавад.#Sentence*] [@Ш. Султонов барои ин пешниҳоди худ чунин далел овард, ки мо тоҷикем, на эронӣ, забони мо забони тоҷикист, на форсӣ.#Sentence*] [@Вай, ки ба забони русӣ суханронӣ мекард, гуфт:#Sentence*] [@Ман мефахрам, ки тоҷик ҳастам, мо аз миллат ва забони худ бояд фахр кунем.#Sentence*]” [@Устод Шакурӣ меафзояд:#Sentence*] «[@Вай ва баъзе касони дигар гумон доштаанд, ки забони худро форсӣ номидани мо ва ба худ эроният нисбат доданамон шаъни миллии моро паст мекунад.#Sentence*] “[@Пешниҳоди он намоянда ва «далелу бурҳони» вай ба намояндагони халқ маъқул уфтод.#Sentence*] [@Порлумони Тоҷикистон он рўз тасмим гирифт, ки вожаи «форсӣ» аз номи забони миллии тоҷикон берун андохта шавад.#Sentence*]” [@Ба ин тартиб, порлумони Тоҷикистон, ки дар он замон аз аносири нохудогоҳ ва ҳатто мухолифи истиқлол пур буд, аз бурдани номи дурусту ростини забони тоҷикон, ки тамомии бузургони адаби мо дар гузашта ба кор бурдаанд, ор дошт, вале ба гардан ниҳодан ба амри Кремлин ифтихор мекард.#Sentence*] [@Ҳарчанд фарзонагоне чун Акбари Турсон ва дигарон аз паёмадҳои зиёнбори ин тасмим ҳушдор дода буданд.#Sentence*] ‘[@Хиёнате нобахшиданӣ#Sentence*]’ [@Устод Турсон дар мақолае дар нашрияи “Тоҷикистон” нивишта буд:#Sentence*] “[@Агар мо, тоҷикон, ин ҳама далелу бурҳони қотеъонаи торихӣ, сиёсӣ, фарҳангӣ ва амалиро худношиносона сарфи назар намуда, аз истифодаи расмии истилоҳи “форсӣ” худамон даст кашем, он гоҳ ин хиёнати маънавие мебуд нобахшиданӣ!#Sentence*] “[@Охир, дар ин сурат мо ба дасти худамон кореро ба интиҳои мантиқияш хоҳем росонд, ки ҳадафи сиёсати истеъмории ҳукуматдорони шӯравӣ буду дар давоми беш аз 70 сол амалӣ карда натавонистанд!#Sentence*]” [@Ба рағми чунин ҳушдорҳое, давлати Эмомалии Раҳмон дар масире мухолиф бо ормонҳои миллии тоҷикон гом бардошт.#Sentence*] [@Акнун, ки се даҳа аз он рӯзгор мегузарад, вазъияти забони миллӣ дар Тоҷикистон бадтар ва бадтар шудааст.#Sentence*] [@Дарсҳои “алифбои ниёкон”, ки дар оғози даҳаи 1990 дар мадорис тадрис мешуд, батадриҷ коҳиш дода шуд ва дар бисёре аз мадорис дигар тақрибан тадрис намешавад.#Sentence*] [@Бавижа дар солҳои ахир давлат будҷеи бештаре барои омӯзиши забони русӣ ихтисос дода ва ҳатто дар чорчӯби тавофуқоти дуҷониба аз Русия теъдоде муъаллим овардааст.#Sentence*] [@Танҳо кори чашмгире, ки оқои Раҳмон дар ин даврон дар ростои ҳимоят аз забони форсӣ анҷом дод, табдили номи бархе аз рустоҳову шаҳрҳо ва шаҳристонҳо аст, ки он ҳам гоҳ бо иштибоҳоте ҳамроҳ аст.#Sentence*] [@Кори дигараш ҳазфи пасванди русии “ов” аз номи хонаводагиии худаш дар соли 2007 буд, ки мебоист ин корро хеле пештар анҷом диҳад.#Sentence*] [@Ба ҳар рӯй, ин корҳоро наметавон хеле арзишманд ва ҷиддӣ пиндошт.#Sentence*] [@Хулфи ваъда?#Sentence*] [@Дар солҳои ахир мақомҳои Тоҷикистон ҳамора гуфтаанд, давлат бар он нест, ки хати порсиро дар кишвар расмӣ кунад.#Sentence*] [@Ба назар намерасад худи оқои Раҳмон хати порсӣ балад бошад, ҳарчанд дар китобҳои бисёраш ба маъхазҳои порсӣ ҳам истинод мекунад.#Sentence*] [@Дар яке аз сафарҳояш ба водии Шумон (Ҳисор), аҳли як хонавода дастхатте аз осори Абдураҳмони Ҷомиро ба ӯ тақдим карданд.#Sentence*] [@Вале оқои Раҳмон ин китобро варақ назад, дар ҳоле ки метавонист порае аз ашъори Ҷомиро назди дурбин қироат кунад.#Sentence*] [@Монеъи умда дар роҳи эҳёи хат ва забони форсӣ дар Тоҷикистон ҳамин аст.#Sentence*] [@Мисли раисҷумҳур теъдоди зиёде аз мақомҳои давлатӣ хати порсӣ балад нестанд, дар натиҷа арзиши ин хат ва корбурди номи ростини забонро дарнамеёбанд.#Sentence*] [@Замоне устод Шакурӣ гуфта буд, оқои Раҳмон ваъда кард, ки фароянди гузор ба хатти порсиро оғоз хоҳад кард, аммо ба назар намерасад, ки раисҷумҳур ба ин қавлаш вафодор бошад.#Sentence*] [@Аз замони рӯи кор омаданаш дар авохири соли 1992, оқои Раҳмон талошҳои зиёде ба харҷ дода, то забони русиро бо ин ҳама печидагӣ ба наҳви беҳтаре ёд бигирад, вале барои омӯзиши хатти порсӣ ҳиммат ва ғайрати кофӣ аз худ нишон надодааст.#Sentence*] ‘[@Кутадғу билиг#Sentence*]’? [@Сиёсатҳои бузургманишонаи ӯ бисёре аз фарҳангиёни тоҷикро ба маддоҳони “пешвои миллат” табдил додааст.#Sentence*] [@Бархе барои тавҷеҳи мавзеъгирии ӯ дар мавриди забон гоҳ ба истидлолҳои ботил мутавассил мешаванд.#Sentence*] [@Чунончи Низоми Қосим, раиси Иттиҳодияи Нивисандагон, барои исботи пешинаи корбурди номи “забони тоҷикӣ” даст ба домани Юсуфи Балосоғунӣ, шоъири туркигӯи даврони Илакхониён, шуда буд.#Sentence*] [@Вай чаҳор сол пеш дар мақолае бо ишора ба абёте аз китоби “Кутадғу билиг” аз ин шоъири туркигӯ, нивишта буд:#Sentence*] “[@Манзури ин навиштаи мо «тоҷик»-у «забони тоҷикӣ» буд ва, инак, муддаъиёни «сохтаи замони шӯравӣ» будани ин мафҳумҳои муқаддас ва он тоҷиконе, ки дар доираи аниқи таълимоти пантуркистону панэронистон худро «форс» ва забони худро «форсӣ» медонанд, инро ҳам бидонанд, ки дар саросари ин асари туркии асри 11 калимаи «тоҷик» («тоҷикӣ»), то ҷое, ки чашми заифи мо дид, панҷ бор (байтҳои 73, 280, 383, 3265) такрор шуда ва ҳамеша бо эҳтирому мафтунию муҳаббати тамом!#Sentence*] [@Ва боре ҳам калимаи «форс» ё «форсӣ» наомадааст!#Sentence*]” [@Ба ин васила оқои Қосим мехоҳад собит кунад, ки номи “забони тоҷикӣ” истилоҳе бегонаовард нест, русҳо онро наовардаанд, аз қадим вуҷуд доштааст!#Sentence*] [@Вале магар Юсуфи Балосоғунӣ тоҷик аст?#Sentence*] [@Ӯ, ки турк буд!#Sentence*] [@Оқо, шумо боз ҳам собит кардед, ки ин ном бегонаовард аст.#Sentence*] [@Шигифт ин ки раиси Иттиҳодияи Нивисандагон аз нивиштаҳои касоне чун Балъамии тоҷик, вазири дарбори Сомониён, ғафлат варзида.#Sentence*] ‘[@Порсии дарӣ#Sentence*]’ [@Дар муқаддимаи китоби Торихи Балъамӣ мехонем:#Sentence*] “[@Ва бидон, ки ин торихномаи бузург аст, ки гирд овард Абӣ Ҷаъфар Муҳаммад ибни Ҷарири Язид ал-Табарии раҳматуллоҳ, ки малики Хуросон Абӯ Солеҳи Мансур ибни Нӯҳ фармон дод дастури хешро Абуъалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммад ибн ал-Балъамӣ, ки ин торихномаро, ки они писари Ҷарир аст, ПОРСӢ гардон, ҳарчи некӯтар, чунон ки андар вай нуқсоне набошад…#Sentence*]” [@Ва Фирдавсии бузургвори худамон ҳам дар бораи тарҷумаи китоби “Калила ва Димна” аз тозӣ ба порсӣ ва ба шеър даровардани он тавассути Рӯдакӣ менивисад:#Sentence*] [@Калила ба тозӣ шуд аз паҳлавӣ,#Sentence*] [@Бад-ин сон, ки акнун ҳаме бишнавӣ.#Sentence*] [@Ба тозӣ ҳаме буд то гоҳи Наср,#Sentence*] [@Бад-он гаҳ, ки шуд дар ҷаҳон шоҳ Наср.#Sentence*] [@Гаронмоя Булфазл дастури ӯ,#Sentence*] [@Ки андар сухан буд ганҷури ӯ.#Sentence*] [@Бифармуд то ПОРСИИ ДАРӢ#Sentence*] [@Бигуфтанду кӯтоҳ шуд доварӣ.#Sentence*] [@В-аз он пас чу пайваста рой омадаш,#Sentence*] [@Ба дониш хирад раҳнамой омадаш.#Sentence*] [@Ҳаме хост то ошкору ниҳон#Sentence*] [@Аз ӯ ёдгоре бувад дар ҷаҳон.#Sentence*] [@Гузорандаро пеш биншонданд,#Sentence*] [@Ҳама нома бар Рӯдакӣ хонданд…#Sentence*] [@‘Исмоъили сонӣ’?#Sentence*] [@Давлати Тоҷикистон барои таъйиди машрӯъияти худ дар баробари иддиъоҳои понтуркистон мабнӣ бар ин ки тоҷикон давлат надоштанд, ба суннатҳои давлатдории амирони Сомонӣ такя мекунад.#Sentence*] [@Пайкарае аз Исмоъили Сомонӣ ҳам дар соли 1999 дар маркази Душанбе насб шуд.#Sentence*] [@Бархе аз маддоҳони раисҷумҳур аз Эмомъалии Раҳмон ба ъунвони “Исмоъили Сонӣ” ном мебаранд.#Sentence*] [@Ба қавли онҳо, ӯ буд, ки пас аз ҳазор сол низоми давлатдории тоҷиконро ҳифз ва миллатро муттаҳид кард!#Sentence*] [@Вале касе ба номи расмии забони мо дар даврони Сомониён эътиное надорад.#Sentence*] [@Ба нивиштаи Абулқосими Самарқандӣ, муаллифи китоби “Ас-савод-ал-аъзам”, худи Амир Исмоъили Сомонӣ (ки муҷассамааш дар маркази Душанбе қад барафрохта), дастури тарҷумаи китобҳоеро ба ПОРСӢ дод.#Sentence*] [@Вай аз ҷумла дар бораи китобе “бифармуд, ки ин китобро ба ПОРСӢ гардонед, то чунонки хосро бувад, омро низ бувад.”#Sentence*] [@Ҳамонгуна, ки мебинед, Исмоъили Сомонӣ забони худро басароҳат “порсӣ” номида, аммо касоне, ки иддиъои меросбарӣ аз ӯро доранд, аз номе, ки ӯ ба кор бурда ор мекунанд ва онро мояи ифтихор намедонанд.#Sentence*] [@Ин таноқуз аз куҷо сарчашма мегирад?#Sentence*] [@Ин тарзи тафаккур, бидуни шак, мероси даврони истеъмори Русия аст ва ба назар мерасад, ки ҳамчунон бар зеҳнияти табақаи ҳоким дар Тоҷикистон чира аст.#Sentence*] ‘[@Порсии сода#Sentence*]’ [@То пеш аз ишғоли Бухоро аз сӯи Русия ва ҳатто муддате баъд аз он ҳам забони мо дар осори удабо “порсӣ/форсӣ” номида мешуд.#Sentence*] [@Рӯзномаи “Бухорои шариф” дар соли 1912 дар шумораи дувуми худ менивисад:#Sentence*] “[@Нашриёти мо иборат аз масоили мухталифа ва маълумоти мутафарриқа хоҳад буд…#Sentence*] [@Лиҳозо рӯзномаи мо аввалан ҳарчи мумкин бошад, ба забони ПОРСИИ сода навишта мешавад.#Sentence*]” [@Устод Садруддини Айнӣ, нивисандаи маъруф ҳам, ки худи раисҷумҳур ба ӯ унвони “Қаҳрамони Тоҷикистон” додааст, дар китоби худ “Намунаи адабиёти тоҷик” аз номи “форсӣ” фаровон кор гирифтааст.#Sentence*] [@Чунончи вай дар бораи осори Фитрат мегӯяд:#Sentence*] “[@Фитрат насри ФОРСИРО ҳам бағоят салису сода менигорад.#Sentence*] [@Осори мансураи Фитрат якум намунаҳои адабиёти ҷадида аст дар забони ФОРСӢ ба хоки Мовароуннаҳр.#Sentence*]” [@Мояи таассуф аст, ки бархе аз маддоҳони раисҷумҳур имрӯз ҳатто саъй мекунанд дар осори гузашта ҳам дастбурд зананд ва ҳар ҷое номи “форсӣ” ҳаст, ҷои он “тоҷикӣ” бигзоранд.#Sentence*] [@Мавориде аз ин дастро дар нашриёти солҳои ахир метавон мушоҳида кард.#Sentence*] [@Ин дигар камоли нохалафист, ки намунаашро дар замони Шӯравӣ ҳам надоштем.#Sentence*] [@Ҳамонгуна, ки дар Мулдовӣ дар сояи сиёсатҳои Шӯравӣ номи забони он мардум “мулдовиёӣ” хонда шуд, дар Варорӯд низ ба дастури Кремлин номи забони тоҷикон аз “форсӣ” ба “тоҷикӣ” табдил шуд.#Sentence*] [@Ҳадаф ин буд, ки моро аз ҳамзабонони бурунмарзӣ ҷудо созанд.#Sentence*] [@Раисҷумҳурии Мулдовӣ дуруст мефармояд, ки “миллати азҳампошида нерӯи воҳид ва муттаҳиде нест, то битавонад аз худ дифоъ кунад…#Sentence*] [@Шумо вақте миллатеро таҷзия мекунед, метавонед ӯро зери сайтараи худ осон нигоҳ доред.#Sentence*]”

Забони Мулдовӣ ‘румониёӣ’ шуд, забони мо кай ‘форсӣ’ мешавад? 2023/04/17 0 Исфандиёри Одина (рӯзноманигор ва пижӯҳишгари тоҷик): Дар наврӯзи имсол маҷлис ва давлати Мулдовӣ бо тасвиби қонуне номи забони миллии худро расман “румониёӣ” номиданд. Қаблан забони онҳо, ки ҳеч тафовуте бо румониёӣ надорад, “мулдовиёӣ” хонда мешуд. Яъне як забон ду ном дошт! Мулдовӣ ҷузъе аз имперотурии Шӯравӣ буд ва русҳо номи ҷудогонаеро барои забони онҳо таҳмил карда буданд, дуруст ҳамонгуна ки дар Варорӯд номи забони форсиро “тоҷикӣ” карданд. Акнун ин мероси истеъмори Русия дар Мулдовӣ ба гӯдоли торих рафт, аммо Тоҷикистон ба назар мерасад ҳамчунон ба номи таҳмилшуда бар забонаш вафодор аст. Сухани Моё Сонду, раиси ҷумҳурии Мулдовӣ, ки рӯзи 22 март фармоне дар ин бора содир кард, ҷолиб аст: “Ман мехоҳам, ки забони румониёӣ ҳамаи моро, ки дар инҷо зиндагӣ мекунем ва ин сарзаминро дӯст дорем, муттаҳид кунад. Мо ҳамроҳи беш аз 27 милюн нафар дар саросари ҷаҳон ба румониёӣ – яке аз забонҳои Иттиҳодияи Урупо, сухан мегӯем.” ‘Миллати муттаҳид’ Вай афзуд: “Касоне, ки даҳсолаҳо ба мо мегуфтанд, ки мо ба забони мулдовиёӣ ва на румониёӣ такаллум мекунем, фақат ба дунболи ин буданд, ки моро аз ҳам ҷудо кунанд. Шумо вақте миллатеро таҷзия мекунед, баосонӣ метавонед онро зери сайтараи худ нигоҳ доред ва бар он ҳукумат кунед. “Миллати азҳампошида нерӯи воҳид ва муттаҳиде нест, ки аз худ дифоъ кунад. Касоне, ки моро аз ҳам ҷудо карданд, ба фикри забоншиносӣ набуданд, ҳадафашон ин буд, ки Мулдовиро дар як кашмакаш дар қабзаи худ нигаҳ доранд.” Ба гузориши торнамои русии Бибисӣ, ин сухани хонум Сонду, ки дар сафҳаи фейсбукияш мунташир шуд, дар як шабонарӯз беш аз 12 ҳазор бор писанд хӯрд ва 1,5 ҳазор назар зери он нивишта шуд. Аксари корбарон мардуми Мулдовиро ба ин муносибат табрик кардаанд. Мардуми Мулдовӣ ин иқдомро чун як амри сода пазируфтаанд, ба истиснои гурӯҳе аз кумунистон ва тарафдорони парупоқурси Русия. Кремлин аз ин тасмим интиқод карда, вале мулдовиёиҳо мегӯянд, ин аз умури дохилии кишварашон аст ва рабте ба Русия надорад. Бисёре бар ин назаранд, ки таҷовузи Русия ба Укройн мақомҳои мулдовиёиро ба ин иқдом водошта, чун онҳо аз ноҳияи Русия таҳдидҳоеро эҳсос мекунанд. Ҳарчанд “румониёӣ” хондани забони ин кишвар аз даҳаи 90, пас аз фурӯпошии Шӯравӣ, оғоз шуда ва дар мадориси Мулдовӣ то кунун забони миллияшон бо номи “румониёӣ” тадрис мешуд. Бо иқдоми тозаи худ, давлати Мулдовӣ фақат ба як воқеъияти мавҷуд дар ҷомеъа расмият бахшидааст. ‘Хатти ниёкон’ Корзори мардумии мушобеҳе дар Тоҷикистон ҳам дар замони бозсозии Гурбочуф шурӯъ шуда буд, ки ба тасвиби нахустин қонуни забон дар соли 1989 анҷомид. Дар матни он қонун номи забони расмии кишвар “тоҷикӣ (форсӣ)” хонда шуда буд. Мардум ҳам бо шавқу шӯр ба омӯзиши хатти форсӣ пардохтанд ва қарор буд, Тоҷикистон дар муддати панҷ сол хатти порсиро расмӣ кунад. Нашрияҳо сафаҳоте барои омӯзиши “хатти ниёкон” доштанд ва дарсҳои омӯзиши ин хат аз телевизиюн ҳам пахш мешуд. Дар китобфурӯшиҳо кутуби форсӣ фаровон буд. Бархе нашрияҳо ҳам сафаҳотеро ба хати порсӣ мунташир мекарданд. Ёдам ҳаст, ки дар соли 1992, замоне ки ба унвони донишҷӯ вориди Душанбе шудам, ҳамаҷо болои дари рестуронҳову мағозаҳо, идораҳои давлатӣ ва ширкатҳои хусусӣ нивиштаҳоеро ба хати порсӣ мешуд дид. Шиъору овезаҳое ҳам ба хатти порсӣ кӯчаву хиёбонҳои пойтахтро зеб медоданд. Вале пас аз оғози ҷанги дохилӣ ва вуруди гурӯҳҳои мусаллаҳи зери ҳимояти Русия, мавсум ба Ҷабҳаи Халқ (Фронти Халқӣ) ба Душанбе, тамомии ин нивиштаҳо аз кӯчаву хиёбонҳо барчида шуд – иқдоме, ки хилофи арзишҳои истиқлоли Тоҷикистон буд! Фароянди худогоҳӣ ва бозгашт ба асли худ, ки дар замони Гурбочуф шурӯъ шуд ва қарор буд ба самти эҳёи арзишҳои миллӣ ва дастрасӣ ба мероси фарҳангию адабии гузашта пеш биравад, ба дасти иддае аз ҳаммеҳанони ноогоҳ мутаваққиф ва маъкус шуд. Ҳазфи ‘форсӣ’ аз матни қонун Дар соли 1994 зимни тасвиби матни қонуни асосии ҷадид, бар хилофи дархостҳои фарҳангиён номи “форсӣ” аз матни қонун ҳазф шуд. Устоди равоншод Муҳаммадҷони Шакурӣ дар китоби “Хуросон аст инҷо” шарҳи муфассали ин рӯйдодро баён кардааст: “20 июли соли 1994 дар иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон лоиҳаи Қонуни Асосӣ баррасӣ шуд. Яке аз моддаҳои Қонуни Асосӣ ин буд: «Забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон забони тоҷикӣ (форсӣ) мебошад». Намояндаи халқ Шуҳрат Султонов аз номи интихобкунандагони як вилояти бузурги кишвар пешниҳод кард, ки аз он моддаи Қонуни асосӣ калимаи «форсӣ» фурӯгузор шавад. Ш. Султонов барои ин пешниҳоди худ чунин далел овард, ки мо тоҷикем, на эронӣ, забони мо забони тоҷикист, на форсӣ. Вай, ки ба забони русӣ суханронӣ мекард, гуфт: Ман мефахрам, ки тоҷик ҳастам, мо аз миллат ва забони худ бояд фахр кунем.” Устод Шакурӣ меафзояд: «Вай ва баъзе касони дигар гумон доштаанд, ки забони худро форсӣ номидани мо ва ба худ эроният нисбат доданамон шаъни миллии моро паст мекунад. “Пешниҳоди он намоянда ва «далелу бурҳони» вай ба намояндагони халқ маъқул уфтод. Порлумони Тоҷикистон он рўз тасмим гирифт, ки вожаи «форсӣ» аз номи забони миллии тоҷикон берун андохта шавад.” Ба ин тартиб, порлумони Тоҷикистон, ки дар он замон аз аносири нохудогоҳ ва ҳатто мухолифи истиқлол пур буд, аз бурдани номи дурусту ростини забони тоҷикон, ки тамомии бузургони адаби мо дар гузашта ба кор бурдаанд, ор дошт, вале ба гардан ниҳодан ба амри Кремлин ифтихор мекард. Ҳарчанд фарзонагоне чун Акбари Турсон ва дигарон аз паёмадҳои зиёнбори ин тасмим ҳушдор дода буданд. ‘Хиёнате нобахшиданӣ’ Устод Турсон дар мақолае дар нашрияи “Тоҷикистон” нивишта буд: “Агар мо, тоҷикон, ин ҳама далелу бурҳони қотеъонаи торихӣ, сиёсӣ, фарҳангӣ ва амалиро худношиносона сарфи назар намуда, аз истифодаи расмии истилоҳи “форсӣ” худамон даст кашем, он гоҳ ин хиёнати маънавие мебуд нобахшиданӣ! “Охир, дар ин сурат мо ба дасти худамон кореро ба интиҳои мантиқияш хоҳем росонд, ки ҳадафи сиёсати истеъмории ҳукуматдорони шӯравӣ буду дар давоми беш аз 70 сол амалӣ карда натавонистанд!” Ба рағми чунин ҳушдорҳое, давлати Эмомалии Раҳмон дар масире мухолиф бо ормонҳои миллии тоҷикон гом бардошт. Акнун, ки се даҳа аз он рӯзгор мегузарад, вазъияти забони миллӣ дар Тоҷикистон бадтар ва бадтар шудааст. Дарсҳои “алифбои ниёкон”, ки дар оғози даҳаи 1990 дар мадорис тадрис мешуд, батадриҷ коҳиш дода шуд ва дар бисёре аз мадорис дигар тақрибан тадрис намешавад. Бавижа дар солҳои ахир давлат будҷеи бештаре барои омӯзиши забони русӣ ихтисос дода ва ҳатто дар чорчӯби тавофуқоти дуҷониба аз Русия теъдоде муъаллим овардааст. Танҳо кори чашмгире, ки оқои Раҳмон дар ин даврон дар ростои ҳимоят аз забони форсӣ анҷом дод, табдили номи бархе аз рустоҳову шаҳрҳо ва шаҳристонҳо аст, ки он ҳам гоҳ бо иштибоҳоте ҳамроҳ аст. Кори дигараш ҳазфи пасванди русии “ов” аз номи хонаводагиии худаш дар соли 2007 буд, ки мебоист ин корро хеле пештар анҷом диҳад. Ба ҳар рӯй, ин корҳоро наметавон хеле арзишманд ва ҷиддӣ пиндошт. Хулфи ваъда? Дар солҳои ахир мақомҳои Тоҷикистон ҳамора гуфтаанд, давлат бар он нест, ки хати порсиро дар кишвар расмӣ кунад. Ба назар намерасад худи оқои Раҳмон хати порсӣ балад бошад, ҳарчанд дар китобҳои бисёраш ба маъхазҳои порсӣ ҳам истинод мекунад. Дар яке аз сафарҳояш ба водии Шумон (Ҳисор), аҳли як хонавода дастхатте аз осори Абдураҳмони Ҷомиро ба ӯ тақдим карданд. Вале оқои Раҳмон ин китобро варақ назад, дар ҳоле ки метавонист порае аз ашъори Ҷомиро назди дурбин қироат кунад. Монеъи умда дар роҳи эҳёи хат ва забони форсӣ дар Тоҷикистон ҳамин аст. Мисли раисҷумҳур теъдоди зиёде аз мақомҳои давлатӣ хати порсӣ балад нестанд, дар натиҷа арзиши ин хат ва корбурди номи ростини забонро дарнамеёбанд. Замоне устод Шакурӣ гуфта буд, оқои Раҳмон ваъда кард, ки фароянди гузор ба хатти порсиро оғоз хоҳад кард, аммо ба назар намерасад, ки раисҷумҳур ба ин қавлаш вафодор бошад. Аз замони рӯи кор омаданаш дар авохири соли 1992, оқои Раҳмон талошҳои зиёде ба харҷ дода, то забони русиро бо ин ҳама печидагӣ ба наҳви беҳтаре ёд бигирад, вале барои омӯзиши хатти порсӣ ҳиммат ва ғайрати кофӣ аз худ нишон надодааст. ‘Кутадғу билиг’? Сиёсатҳои бузургманишонаи ӯ бисёре аз фарҳангиёни тоҷикро ба маддоҳони “пешвои миллат” табдил додааст. Бархе барои тавҷеҳи мавзеъгирии ӯ дар мавриди забон гоҳ ба истидлолҳои ботил мутавассил мешаванд. Чунончи Низоми Қосим, раиси Иттиҳодияи Нивисандагон, барои исботи пешинаи корбурди номи “забони тоҷикӣ” даст ба домани Юсуфи Балосоғунӣ, шоъири туркигӯи даврони Илакхониён, шуда буд. Вай чаҳор сол пеш дар мақолае бо ишора ба абёте аз китоби “Кутадғу билиг” аз ин шоъири туркигӯ, нивишта буд: “Манзури ин навиштаи мо «тоҷик»-у «забони тоҷикӣ» буд ва, инак, муддаъиёни «сохтаи замони шӯравӣ» будани ин мафҳумҳои муқаддас ва он тоҷиконе, ки дар доираи аниқи таълимоти пантуркистону панэронистон худро «форс» ва забони худро «форсӣ» медонанд, инро ҳам бидонанд, ки дар саросари ин асари туркии асри 11 калимаи «тоҷик» («тоҷикӣ»), то ҷое, ки чашми заифи мо дид, панҷ бор (байтҳои 73, 280, 383, 3265) такрор шуда ва ҳамеша бо эҳтирому мафтунию муҳаббати тамом! Ва боре ҳам калимаи «форс» ё «форсӣ» наомадааст!” Ба ин васила оқои Қосим мехоҳад собит кунад, ки номи “забони тоҷикӣ” истилоҳе бегонаовард нест, русҳо онро наовардаанд, аз қадим вуҷуд доштааст! Вале магар Юсуфи Балосоғунӣ тоҷик аст? Ӯ, ки турк буд! Оқо, шумо боз ҳам собит кардед, ки ин ном бегонаовард аст. Шигифт ин ки раиси Иттиҳодияи Нивисандагон аз нивиштаҳои касоне чун Балъамии тоҷик, вазири дарбори Сомониён, ғафлат варзида. ‘Порсии дарӣ’ Дар муқаддимаи китоби Торихи Балъамӣ мехонем: “Ва бидон, ки ин торихномаи бузург аст, ки гирд овард Абӣ Ҷаъфар Муҳаммад ибни Ҷарири Язид ал-Табарии раҳматуллоҳ, ки малики Хуросон Абӯ Солеҳи Мансур ибни Нӯҳ фармон дод дастури хешро Абуъалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммад ибн ал-Балъамӣ, ки ин торихномаро, ки они писари Ҷарир аст, ПОРСӢ гардон, ҳарчи некӯтар, чунон ки андар вай нуқсоне набошад…” Ва Фирдавсии бузургвори худамон ҳам дар бораи тарҷумаи китоби “Калила ва Димна” аз тозӣ ба порсӣ ва ба шеър даровардани он тавассути Рӯдакӣ менивисад: Калила ба тозӣ шуд аз паҳлавӣ, Бад-ин сон, ки акнун ҳаме бишнавӣ. Ба тозӣ ҳаме буд то гоҳи Наср, Бад-он гаҳ, ки шуд дар ҷаҳон шоҳ Наср. Гаронмоя Булфазл дастури ӯ, Ки андар сухан буд ганҷури ӯ. Бифармуд то ПОРСИИ ДАРӢ Бигуфтанду кӯтоҳ шуд доварӣ. В-аз он пас чу пайваста рой омадаш, Ба дониш хирад раҳнамой омадаш. Ҳаме хост то ошкору ниҳон Аз ӯ ёдгоре бувад дар ҷаҳон. Гузорандаро пеш биншонданд, Ҳама нома бар Рӯдакӣ хонданд… ‘Исмоъили сонӣ’? Давлати Тоҷикистон барои таъйиди машрӯъияти худ дар баробари иддиъоҳои понтуркистон мабнӣ бар ин ки тоҷикон давлат надоштанд, ба суннатҳои давлатдории амирони Сомонӣ такя мекунад. Пайкарае аз Исмоъили Сомонӣ ҳам дар соли 1999 дар маркази Душанбе насб шуд. Бархе аз маддоҳони раисҷумҳур аз Эмомъалии Раҳмон ба ъунвони “Исмоъили Сонӣ” ном мебаранд. Ба қавли онҳо, ӯ буд, ки пас аз ҳазор сол низоми давлатдории тоҷиконро ҳифз ва миллатро муттаҳид кард! Вале касе ба номи расмии забони мо дар даврони Сомониён эътиное надорад. Ба нивиштаи Абулқосими Самарқандӣ, муаллифи китоби “Ас-савод-ал-аъзам”, худи Амир Исмоъили Сомонӣ (ки муҷассамааш дар маркази Душанбе қад барафрохта), дастури тарҷумаи китобҳоеро ба ПОРСӢ дод. Вай аз ҷумла дар бораи китобе “бифармуд, ки ин китобро ба ПОРСӢ гардонед, то чунонки хосро бувад, омро низ бувад.” Ҳамонгуна, ки мебинед, Исмоъили Сомонӣ забони худро басароҳат “порсӣ” номида, аммо касоне, ки иддиъои меросбарӣ аз ӯро доранд, аз номе, ки ӯ ба кор бурда ор мекунанд ва онро мояи ифтихор намедонанд. Ин таноқуз аз куҷо сарчашма мегирад? Ин тарзи тафаккур, бидуни шак, мероси даврони истеъмори Русия аст ва ба назар мерасад, ки ҳамчунон бар зеҳнияти табақаи ҳоким дар Тоҷикистон чира аст. ‘Порсии сода’ То пеш аз ишғоли Бухоро аз сӯи Русия ва ҳатто муддате баъд аз он ҳам забони мо дар осори удабо “порсӣ/форсӣ” номида мешуд. Рӯзномаи “Бухорои шариф” дар соли 1912 дар шумораи дувуми худ менивисад: “Нашриёти мо иборат аз масоили мухталифа ва маълумоти мутафарриқа хоҳад буд… Лиҳозо рӯзномаи мо аввалан ҳарчи мумкин бошад, ба забони ПОРСИИ сода навишта мешавад.” Устод Садруддини Айнӣ, нивисандаи маъруф ҳам, ки худи раисҷумҳур ба ӯ унвони “Қаҳрамони Тоҷикистон” додааст, дар китоби худ “Намунаи адабиёти тоҷик” аз номи “форсӣ” фаровон кор гирифтааст. Чунончи вай дар бораи осори Фитрат мегӯяд: “Фитрат насри ФОРСИРО ҳам бағоят салису сода менигорад. Осори мансураи Фитрат якум намунаҳои адабиёти ҷадида аст дар забони ФОРСӢ ба хоки Мовароуннаҳр.” Мояи таассуф аст, ки бархе аз маддоҳони раисҷумҳур имрӯз ҳатто саъй мекунанд дар осори гузашта ҳам дастбурд зананд ва ҳар ҷое номи “форсӣ” ҳаст, ҷои он “тоҷикӣ” бигзоранд. Мавориде аз ин дастро дар нашриёти солҳои ахир метавон мушоҳида кард. Ин дигар камоли нохалафист, ки намунаашро дар замони Шӯравӣ ҳам надоштем. Ҳамонгуна, ки дар Мулдовӣ дар сояи сиёсатҳои Шӯравӣ номи забони он мардум “мулдовиёӣ” хонда шуд, дар Варорӯд низ ба дастури Кремлин номи забони тоҷикон аз “форсӣ” ба “тоҷикӣ” табдил шуд. Ҳадаф ин буд, ки моро аз ҳамзабонони бурунмарзӣ ҷудо созанд. Раисҷумҳурии Мулдовӣ дуруст мефармояд, ки “миллати азҳампошида нерӯи воҳид ва муттаҳиде нест, то битавонад аз худ дифоъ кунад… Шумо вақте миллатеро таҷзия мекунед, метавонед ӯро зери сайтараи худ осон нигоҳ доред.”