Datasets:

armvectores

/

hy_eanc_2023

like 0

Follow

ArmVectores 6

—Ու ծանրագոգոթ՝ նա թավլեն մտավ,Բարով տվեց ձիուն ու բարովն առավ:

Տերը տանը չէր իշի բախտիցը:

Մունջ մունջ բաց արեց նա իր զրիցը:

Թե ի՞նչպես է ձին էս ղաբուլ անում,Որ իրան հանում են, մեյդան բերում,Շատ անգամ միսը պոկում ու ղամշում,Որ ոտն ու գլուխը նա միշտ ման գալիս՝Դուզ բռնի, տերը վրեն նստելիս:

«Քեզպես քյահլան ձին ի՞նչ կանե խրատ.Ո՞ւմ համար ես դու սովորում մարիֆաթ:

Պարկի՛ ր քո քեֆին, երբ սիրտդ ուզի,Զարթի՛ր դու ճաշին, էդ սիրուն փորիՃարը տե՛ս, շնորքն ի՞նչ մատտահ բան ա.Որ քեզ էլ էդպես գլխից հանել ա:

Տեսնի՛նք՝ աշխարքումն ո՞ւմին են պատվում,Նրա՞ն, որ գինին թունգով է լագում.Փորը հաստացրել, մեկ բան միտք չանում,Լավ ուտում, խմում, նայում իր քեֆին.Գիշեր ու ցերեկ բարձին, դոշակինՏասը լդրանի ու հինգ գազանիԳլուխն ու փորը տալիս, որ շնթռի:

Տեղից վեր կենում, սիրտը քացախած,Ընկնում դուս ու տուն, որ մեկ բեզարածՊարկ ռաստ բերի, հետը զրից անի:

—Թե նրան՝ որ իր արևն ու օրըՄաշում, սևացնում, հանում հոգին, որՄեկ կտոր հացի բալքի, տիրանա:

էն էլ քըթիցը հանողն հանում ա:

Շնորք, մարիֆաթն որ խեր ունենան,Մկները պետք է փիլիսոփ դառնան:

Մենք որ չենք սովրում, օսա՞լ ենք ապրում,Ա՛նբախտ՝ մեր գըլուխն շառից ազատում:

Ղորդ ա, մենք էլ մեր չարչարանքն ունինք,Շնորքի համար չի՛, պետք է որ տանինք:

Բեռըս քամակիցս որ չեն վերցնում,Ու բրախ տալիս ախպսում, չոլում,Հավատացի՛ր ինձ՝ հենց իմանում եմ,Աշխարքն իմ փայն ա, էլ ֆիքր ե՞րբ կանեմ:

Ղոլան ու փալան, ոռտեն ու նոխտաէնքան եմ պատին քսում, որ էն աԲարդանի շալը, ծղնոտ ու կաշի,Վա՜յ տեր կանչելով քերվում, որ մաշվի:

Հե՜րը անիծած՝ ի՞նչ եմ դարդ անում,Թող ջանը դուս գա տիրոնչն՝ եմ ասում»:

—«Ձեր սոյն է՛ն սոյը չի, որ բան հասկանա,Ի՞նչ ասեմ, ղղումդ որ լավ ներս գնա»:

—Ձին անսաս նրան պատասխան տվեց.Ու իշի բերանն էս խոսքովն ցխեց:

—«Ղորդ ա, երբ քանի ես քուռակ էի,Էնպես քոթագը ինձ չէր դուր գալի.Ամա որ հիմիկ խելքս էկել, հասել,Աշխարքի բանը սկսել ճանաչել,Տեսնում եմ, որ իմ էս կերած հացն էլԷս պատիվն, ղուլլուղն, որ ինձ տալիս են,Իմ մարիֆաթի հունարն ա, ու էնՔոթակ ուտիլը:

Որ ինչ սհաթիԴուս եմ գալիս ես, նայում եմ աղիԾառեքը կանգնած, ինձ են սպասում,Մեջքս թիմարում ու լավ զարդարում:

Թագավոր, իշխան ինձ են մտիկ անում,Որ նստին վրես, իրանց փառքն ցո՛յց տան:

Առանց ինձ նրանք ի՞նչ օր կունենան:

Քանի՞ ինձ պես ձի, իշի չեմ ասում,Որ խաթրդ մնա, մեր բանն եմ պատմում,Քանի՞ բոզ յաբու՝ առըխ ու մաշված,Քամակի ոսկոռքն հենց բիզ բիզ էլած,էս օր չոր խոտի կարոտ են մնում,Տաք գոմի հասրաթ՝ ցրտում ու սովումՏանջվում, չարչարվում, յա սոված սատկում,Յա բեռը կրում»:

-«Շնորքն, մարիֆաթն ով ասի, վատ ա,Գլուխը հաստ ու ծուծը բարակ ա:

Չե՛ս լսել, ով որ բանից գլուխ ունի,Ամեն լավ տեղի նա միշտ հասանի:

էնպես հաստագլուխն՝ որ դու ասում ես,Փողն ու շորն էս օր թե ձեռիցն առնես,Պետք է ջուր կրի, կամ համալ դառնա,Կամ թե չէ սովու դռնեդուռ մուրա:

Շատ դոլվաթի տերն թե շնորք չունի,Քոշք, սարայումն էլ շատ վախտ չի գիտի,Ընչո՞վ իր վախտը որ անց կացնի:

Դուռն է դուս գալիս, ոտն է բեզարում,Քնում, թե խմում, գլուխը շշմում:

Մեյդանում կանգնում, նա թոզ կուլ տալիս:

Բամբասանք անում, մեկին տեսնելիս:

Գրքի հոտ չառել, որ նստի կարթա,Սիրտն մխիթարվի, միտքը զորանա,Փեշակ էլ չունի որ հետը ընկնի.Էսպես ժամանակ, կյանք չկորցնի:

էսպես ճարակտուր, կամ քնի ձեռին,Կամ ուրիշ բանի նա ընկած ջանին,Օրը կորցնում, քիսեն դարդակում,Իր կյանքն էլ հետը նաղդում, սաղացնում:

Ո՛չ կերածն ունի համ, ո՛չ խմածը,Գլուխը թշշած, սիրտը խառնըված.Իր ազիզ արևն քիչ քիչ վերջացնում,Անպետք աշխարքս գալիս, էյ եդ գնում:

—Չէ՛՝ քանի տերս առաջիս ունիմ,Որ չի միտք անեմ, քար պետք է ըլիմ.Թե նա իմ խերն ու ուզել, կամեցել,Մարիֆաթ, շնորք տվել մեծացրել,Անշնորք, անկիրթ, բռի կենդանինՀամ այլոց է վնաս, համ իր խեղճ ջանին»:

—

ԽՈԶՆ Ու ԵԶԸ

Խոզն ի՞նչ գլուխ ունի, որ ինչ զրից տա,Բայց մեկ օր եզին սկսեց խրատ տալ նա:

Խոզ ու խրատ՝Տո անհավատ:

Լսի՛ր՝ սի՛րելի՝ սատանին նալաթԽոզ փիլիսոփա քի՞չ կան՝ բե՛մուրվաթ:

«Իրավ որ եզն ես՝ հո սուտ չեն ասումՄարդիք ու կապում, լծում քեզ, տանջում:

Արաբա ու սելն՝ քո բեռն ու բաժին.Վար ու ցանք, քութան միշտ քո շըլնքին:

Ախըր խերդ ի՞նչ ա, կուզեմ իմանալ.Շատ օր սոված ես դու կալսում մեր կալն:

Տուն որ գալիս ես՝ մեկ բուռը խոտ էլՉեն ուզում քեզ տան:

Քո բերած մալն էլՉեռիցդ խլում, քեզ մաղբուն անում,Իրանք վայելում, քեզ սոված թողում:

-Մարդի հախիցը էդպես չեն վեր գալ.Քանի ձեռիցդ կգա, քե՛զ հալալ:

Քանդի՛ր գյոռբեգյոռ մարդի տունն ու տեղը.Ծծի՛ր նրա արինն, քամի՛ր նրա եղը:

Ոտնատակ արա՛, քանդի՛ր հանդն ու բաղը,Կե՛ր նրա մասիլն, հանի՛ր աչքի պտուղը:

Ո՛չ հավին խնայի՛ր, ո՛չ նրա ճվին:

Ի՞նչ ես հարցնում, մարդ միշտ իր գլխինՊետք է հանապազ մուղայիթ կենա,Աշխարքը դմակ, ձեռըդ դանակ ա,Որդիանց հասնի, կե՛ր, ու փորդ արա՛:

Ո՞վ ըլի, ըլի, ի՞նչ ես ֆիքր անում,Էսպես եկել ա աշխարն՝ էսպես գնում:

Թե տեսնող ըլի, գլուխդ էլ կախ քցի՛ր,Ինձպես խռնչալով գնա՛, հեռացի՛ր:

Կատվի ձագ գտնիս, թե հավի ճուտը,Կե՛ր ու քեֆ արա՛, թո՛ղ էրվի սիրտը:

Տանն էլ մի մնար, որ մեկ խոսք ասեն,Դուս արի, գնա՛, որ խիալ չանեն:

Օրն հազար մարդի տուն էլ որ քանդես,Էլի դեռ քիչ ա, որ լավ մտածես:

—Էսպես եմ արել, էսպես չաղացելՈր ճրաքուս էկել, աչքերս լցվել:

Դու էդպես փեդի նման չորացել,Շունչդ դուս կգա, թե մեկ փչեն էլ:

Տեսնինք ո՞վ ա քեզ ասում՝ ա՛ֆարիմ.Կամ ինձ բազուխաստ անում, որ պատժվիմ.Ասած է:

Հաստ ու բարակն է մեկ գին.Վա՜յ ու հազար վա՛յ բարակ մանողին»:

—Խոզն իր խոզությունն ձեռից չի թողալ:

Մեր եզն սկսեց իր բերանը բանալ:

«Ցեխն ա քո ջանը, գնաս, տաս թավալ.Հալբաթ որ էդպես կուզես դու խոսալ:

Ի՞նչ օգուտ ունի էն քաղցր արեգակն,Կամ էն՝ երկնքի պայծառ, լուսնիակն,Որ լիս են տալիս, իրանք մեր մտնում,Մեզանից մեկ քաղցր խոսք էլ չեն լսում:

Կամ անբան երկիրն ո՞ւմնից խեր ունի.Որ հազար բարի տա ամեն տարի:

Անձրևը գալիս, արևը բացվում,Սար ու ձոր էնպես ցնծում, ու ծաղկում:

Էն խեղճ մեղրաճանճն էլ որ չի քնում,Աղքատ, հարստի բերան քաղցրանում:

Վարդն՝ որ իր հոտը չի պակսացնում,Ծառն՝ որ իր պտուղն ինքը չի՛ ուտում:

Հողը ծառին է նյութ տալիս, պահում,Ծառը հողին միշտ շվաք անում, սիրում,Երկինքն անձրևն ա փայ տալիս երկրին,Երկիրն ծովերիցն բարձրացնում ամպին:

Սրանք որ չեն ուզում, իրանց մենք պաշտենք,Ընչի՞ չի պետք է մեկ խեր էլ տանք մենք:

Ի՞նչ վնաս ունիմ, որ ես աշխատում,Հազար որբ, խղճի կարիքն լցնում,Էս առողջ ջանը էլ ո՞ւր ա տվելԱստված՝ որ չուզեմ բանի պետք ածել:

Էն երկրի խոտը ի՞նչ սրտով ուտեմ,Էն աղբրի ջուրը ի՞նչպես ես խմեմ,Որ աշխարքումս բանի պետք չգամ,Ի՛մ գլխիս նայիմ, ի՛մ ցավս հոքամ:

Ես հո իմ փորի հմար չեմ աշխատում,Որ կերն պակսելիս՝ լամ ու տրտնջամ,Սրբերին էլ ի՛նձ են մատաղ անում,Ով մեկ մեծ մուրազ ունի իր սրտումն:

Ամա քե՛զ՝ անբա՛ն,Թուրքն էլ չի սիրում, ջհուդն հո ատում:

Ո՛չ գառն ա հետդ ման գալը ուզում,Ո՛չ կով ու ոչխար իրանց մեջ թողում:

Ով մեկին մեկ մատ անուն է դնում,Խո՛զ է ասում նրան, կամ գոջի կանչում:

Քրիստոնեն էլ որ քեզ տուն է թողում,Թուրքի, ջհըդի ջգրու է անում:

Մեյդան դուս գալիս, շունն էլ վրեդ հաչում:

Մեր հացն որ չուտես՝ կարո՞ղ ես ապրիլ,Որ էդպես ռեխդ սկսում ես ցրվիլ:

Խոզինը ցեխն է, կամ մուռտառ տեղը,Լավ միտքն ե՞րբ կընկնի նրա խելքն, ղուղը:

Դու լագոդներիդ՝ է՛դ խրատը տու՛ր,Որ տնքանդություն անեն, հասնին ուր:

Ես իմ աշխատանքն ձեռից չեմ թողալ,Քանի շունչ ունիմ ու խեր կարեմ տալ:

Իմացողի հմար ես չեմ աշխատում,Խեր տալն եմ ուզում, տեսնում, մխիթարվում»:

—

Աբովյան Խաչատուր՝   Պարապ վախտի խաղալիք

ՄՇԵՑԻ ՀԱՅՆ ՈՒ ՈՍԿՈՌԻ ՓԵՇՔԱՇԸ

Մեկ մշեցի հայ մեկ քաղաք մտավ,Աբեն ուսին քցած՝ որ լիս չի ընկավ,Ձեռի դագանակն, գլխի ֆասն, չարուխնՀենց տեսան թե չէ էն քաղաքի խալխն,Կռո՛ ձեն տվին, Մխո՛ կանչեցին,Էլ ֆոտած եմիշ, խնձոր, սերգևիլՉմնաց, նրա գլխին քցեցին,Շորումն, հաքին սաղ տեղ չթողին.Որը բեղն ձգեց, որն աբեն քաշեց,Որն վզաքոքին, որն ֆասի ծերինՄուշտի ու քացի լավ տրաքացրին:

Ծեր մարդիքն էլ նրան, որ մատով տայիր,Հազար տեղ կունդկի կտային, որ փչեիր,Իրանց հունարը ցույց էին տալիս,Բողազ ճոթռելով, նրա վրա գալիս:

Մեր խելոք Հայը՝ անհավատ երկրում՝Մեծացած՝ հազար թոգում, չվանումԳլուխ, ոտը դրել է, եդ դուս պրծել.Սուսը, փուսն քաշեց, դեռ տեղ չէր ճարել,Գնաց մյուս օրը, քունջ, պուճախ ընկավ,Մեկ եքա ջվալ ոսկոռ մոտ տարավ,էս նոր փալանն էլ՝ որ ուսին դրած՝Չմտավ քաղաքն նա ուռած, ուոած,Քարերն էլ տվին ծափ ու ոտն առան,Բայց ինչ նրանք տեսան, չտեսնի քո դուշմանն,Ով ծպտաց թե չէ, կամ շվացրեց,Կռոն ոսկոռը առաջը քցեց:

Մեկ, էրկու, իրեք՝ էլ իշխան չմնաց,Որ չառնի փեշքաշն, մնա աչքը բաց,Ղալմաղալն ընկավ սաղ քաղաքի մեջ,Թագավորն լսեց ու նրան ուզեց:

«Ծո ի՞մալ էնեմ քո խոքուդ ղուրբանԳլուխս քո օդաց խողն, ես քո ծառան:

Վալլախա՛, մեր սուրբ Կարաբե գինա,Զմլա խենթ ճժեր չոլում էլ չկա:

Ծո ծռվի ձեր վիզն, մեկ շեն օր մտնիս,Շներ կխաչեն՝ մարդի տեսնելիս:

Մարդիք կխանչեն՝ խեդը խաց կուզեն.Մարդիք զիմ վրա զմլա ձեն կխանեն,Իմալ Էնեմ, շատ օր էլ միտք էրի,էս աղեկ բանը ֆիքրս բերեցի:

Մգա ըխտիարն էլ իմ առին չի,Ւնչ ամր կէնես, վըր իմ էս աչքի»:

-Թագավորն բերանն ու փորն հինգ սհաթԲռնած՝ մնացել էր ձեռաց գնացած:

Խելքը որ մի քիչ գլուխն հենց էկավ,Տոնլուղ, ճամփի խարջն էլ ինքը արավ:

Ծաղր անիլն մեկ մեծ հունար, լավ բան չի,Շատ վախտ էլ՝ անողն իր ոսկոռն կառնի:

Էս ներքևի գրած ոտանավորը էնպես մարդի վրա է գրած, որ ո՛չ գիր գիտի, ո՛չ գրի զորություն, ու գրողի վրա էլ՝ բերանը կցրվի:

Իմ աշխարհաբառ գրածների գլուխը՝ շատ անգամ է էսպես բան տեսել, մարդի միտք չեն հասկանում, հենց իրանց իրանց խոսում են:

Մեկ օր էլ մեկիցը էսպես բան իմացա, ու ի՞նչ պետք է արած, լավ կըլի, որ դերձիկն իր գազը, մաշեկարն իր բիզը, փինաչին իր ճոնդը, փռնչին իր գունդը՝ լավ ճանաչեն, տեղըները ծանր նստին, ամա չի ըլում:

Ինձանից խրատ չի հասնիլ, ամա մարդի սրտին դարդ է դառնում, երբ էնպես օմքին էլ ա խոսում մարդի վրա, որ իր անունը դրուստ գրիլ չի գիտի: