Datasets:

jvdgoltz

/

dbnl.org-dutch-public-domain

like 0

Toneel- en ander konstvermaak nieuws. By den Fransschen schouwburg , te Amsterdam is Gespeeld: Maandag 23. Juny. Les deux Amis, ou les Negotians de Lions. Drame en 5 Actes. L'erreur d'un Moment, Opera 1 Acte. Dingsdag 24. Juny. Les Etourdis, ou le mort Supposé. Com. en 3. Act. 1 en Vers. Le Dot, Opera en 3. Actes. donderdag 26. Juny. Richard Caur de Lion. Grand opera, en 3. Act. orné de tout son Spectacle. La Fête de Champagne. Comedie Proverbe, en I. Acte. Zaturdag is niet gespeeld. In de week voor de laatste, is mede op het zelfde Toneel voor de eerste maal vertoond: L. Ecole des Meres, 't School der Moeders, Blyspel in een Bedryf, door Marivaux. Dit Stuk is reeds in 1752. by J.F. Jolly te Amsterdam herdrukt. De Vertooners zyn: Mevrouw Argantes. - Angelika , haare Dochter. - Lizette, Kamenier van Angelika - Erastus , Minnaar van de jonge Juffer, onder den naam van la Ramené. - Damis , Vader van Erastus, verloofd aan Angelika. - Frontain , Knegt van Mevrouw Argantes. - Champagne , Knecht van Damis. 't Toneel is in het Huis van Mevrouw Argantes. Mevrouw Argantes heeft hare Dochter ene zeer strenge deugdzame en aan gehoorzaamheid gewende opvoeding gegeven - Zy heeft het voornemen haar, nu Zeventien Jaar oud zynde, uit te huwelyken aan enen Orgon, die. om onbekend te blyven, zich Damis noemen laat. Angelika egter is verliefd op Erastus, zonder te weten dat deze de Zoon van Damis is. Lizette en Frontais zyn op hare hand. - De Moeder onderhoudt haar over 't Huwelyk met Damis, waarin zy gedwongen bewilligt. Erastus, als een Liveryknecht verkleed, geeft haar een bezoek, waarin ene nadere zamenkomst in den donker op de Zaal bepaald wordt. Champagne vindt hem in de eerste byeenkomst, maar hy gaat door voor een Neef van Frontain. Orgon of Damis verschynt, om het Huwelyk te voltreken, maar verzoekt voor af een tête à tête met zyne Beminde, 't geen Mevrouw Argantes hem toestaat. In dit gesprek blykt hem duidlyk, dat Angelika hem niet kan beminnen, om daar haar hart reeds weggeschonken is: hy weet echter niet aan wien. - Om dit te ontdekken neemt hy Frontain in den arm, geeft hem een Goudbeurs, en verkrygt van dien de beloften, dat hy alles ontdekken zal. - Damis wordt ten dien einde alleen in het donker gelaaten verkleed in een Domino. Pizette brengt Erastus in de Zaal, die hoorende het risselen der Domino van Damis, hem voor Angelika neemt, zyne klagt uitstort, maar op het hooren van enig gerucht afgezet wordt, met zwyg kleine Zot! - 't geen hem zeer bevreemd. Hier op koomt Angelika met Pizette. Erastus beklaagt zich aan de laatste over zyn Beminde, maar deze ontkent enig woord tot zyn verdriet gesproken te hebben; dit verbaast hem. Intusschen brengt Frontain Mevrouw Argantes ook in de duistere Zaal. Deze de gelieven beluisterende, word gramstorig, roept om licht en wil Angelika in een Klooster steken; maar Damis, het licht door Frontain gebragt zynde, ontdekt aan Mevrouw Argantes, dat Erastus zyn Zoon is, 'er byvoegende dat hy Angelika, in plaatze voor zich, voor dien ten Echt verzocht; waarmede Mevrouw Argantes genoegen, en het Blyspelletje een einde neemt. Wyders is, onlangs het volgend origineel Toneelstuk, in een besloten gezelschap van Toneelminnaren tot genoegen gespeeld en sedert in Druk uitgekomen, by den Boekhandelaar P.J. Uilenbroek, te Amsterdam 8vo. prys 6 stuiv. Elize , Treurspel in een Bedryf door A.A. Gaigna de l'Ami. De Vertoners zyn Eduard, Karel, Elize en Sofia. Elize is door Karel, gevryd, maar aan de ene zyde heeft hare weigering, en aan de andere de wil van Karels Vader het Huwelyk belet. De laatste wilde dat hy Sofia zoude trouwen. Eduard, de Vriend van Karel, staat nu op het punt van Elize te trouwen. Hy weet wel, dat Karel smorelyk verliefd geweest is op ene andere dan Sofia, maar niet op wie. Karel zo wel als Elize had hem dit altoos verborgen. - Hy doet zyn best, om Karel tot het Huwlyk met Sofia over te haalen, en dit gelukt schynbaar; hy beloost het in zo verre, dat hy zulks voltrekken zal, als het den Hemel behaagt. Dit is ten genoe-gen van allen, voor al van Sofia, maar hy verzoekt een oogenblik alleen te zyn; 't geen hem ingewilligd wordt. Nu geeft by zich over aan vervoering, en een Karaf met water nevens een Glas op Tafel vindende, schenkt hy in, en vermengt het Water met vergift. Zyne deugd brengt hem tot inkeer, en hy laat het vergift op tafel staan; gevende uit besef van het eislyke des zelfsmoords, ene zo vreeslyke gif, dat Elize en Sofia toeschieten, om hem te vragen; wat hem daerd? Hy antwoord, dat hy een Monster is, en gaat woedend heen; dit ontstelt Elize voornaamlyk, zo, dat zy Sofia om drinken vraagt. Deze geeft haar in onkunde het Glas met vergift; dat zy inzwelgt. Schielyk voelt zy de werking. Sofia schreeuwt om hulp; Eduard verschynt, hoort dat Elize pyn heeft, en zegt om bystand te zullen zenden. Nu koomt Karel woedend te rug, verneemt het gebeurde, ontdekt de waarheid, vervloekt zich zelf, en wil zich doorsteeken. Eduard belet zulks. - Onmiddels sterft Eliza. Het stuk sluit met een bevel van Eduard aan Karel, om hem te ontwyken, wyl hy mooglyk tot een wanhopig besluit in slaat zoude zyn. Den 30sten Mey laatstl., wierd te Breslau, in de Maria Magdalen Kerk, het vermaard Muzyk, van Handel's Messias, onder aanvoering van den Kapelmeester Hiller, met een Orchest, uit meer dan 250 Meesters bestaande, allerkeurigst en gelukkigst uitgevoerd.

_alg004alge01_01_1_11

Narigten en byzonderheden tot den handel, en scheepvaart, land- en veebouw, alsmede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk In Portugal is, behalven verscheidene verleende voorregten aan ene Associatie van Kooplieden in Manufakturen, de uitvoer van Wolle, ook zelfs van de zogenaamde Spaansche, verboden geworden. Te Berlyn is, by ene Koningl. Publicatie van 21 Mey, laatstl. bevolen, om alle nog voorhanden zynde Waren van vreemde Fabrieken, buiten 's Lands te zenden, voor den 1 Augustus aanstaanden, en wel onder bedrieging van Aanhaling der agtergeblevenen: gelyktydig egter is, met uitzondering hierop, de invoer vrygesteld, van vreemde Nay-Naalden, gelyk mede van die in de Fabrieken van Altena en Iserlohn, in 't Graafschap Mark, gewerkt; schoon op een inkomend regt van 4 grosschen van de duizend stuks voor de eerste, en van I grossche voor de beiden laatsten: mits van een certificaat verzeld. In Spanje begind men zig sints enigen tyd met yver toeteleggen, op het aan den gang brengen van Fabrieken, zo van Wollen, en Catoenen als Garen en Zyde Stoffen, voor de kleding dienende. 'Er zyn alrede 3 Werkhuizen, in Madrid, daartoe aangelegd, alsmede verscheidene openbare Leerscholen, om Werklieden te kweken, opgeregt. De Wol word 'er uit onderscheidene gedeelten van La Mancha gebragt, en het Garen komt uit de Bisdom men van Salamanka en Leon: ettelyke honderden Vrouwen en Kinders houden zig bezig met Spinnen. De Koning onsteund deze ondernemingen kragtdadig. Den 17den Mey is het eerste Schip langs de nieuwe Rhynvaart, welke de Heer Raad Traiteur by Germesheim (in den Neder Paltz) heeft aangelegd, gevaren. Aan den Dam, waarmede de volle Rhyn afgesloten en geheel in de nieuwe Vaart staat geleid te worden, is men nog druk bezig te arbeiden. By die van Engeland is een ontwerp in til, om een Landpost, op de wyze der Oostersche Caravanen, op China en Bengalen aanteleggen, ten einde de berigten uit Kanton van daar met meer spoed naar Europa, en vice versa, te kunnen overvoeren: en men geeft zig moeyte om het aan het Hof van China smakelyk te maken. De weg meend men te kunnen lopen twars door het half Eiland, tot aan den mond van de Ganges, by Dyczabad, en verder van daar over Cittingham, Leigech en Tonkin tot Canton. De Russen maken een soortgelyk plan van communicatie tusschen Canton en Kamschatka. Te Altona, is, 's avonds van den 28 Juny, de eerste Deensche Haringjager, Schip. Peter Claesse, met 68 Tonnen, nieuwen Haring aangekomen. Te Vlaardingen, is 's avonds van den 29 Juny, de eerste Haringjager binnen gekomen, met 10 Tonnen Haring, die tegen 500 guldens, per Ton, verkogt zyn.

_alg004alge01_01_1_12

Letterkundige anekdoten. De Heer Diderot, in Petersburg zynde, was zo onverschillig, om den groten Euler te leren kennen, dat hy slegts enige reizen, by deszelfs huis aan reed en aan de deur een kaartje overgaf. Hem, op zekeren tyd, in de Akademie aantreffende, verschoonde hy zig daarmede; dog de oude Euler gaf hem ten antwoord: Ik woon niet aan de deur! De onlangs overleden Hertog Lodewyk Ernst van Bronswyk en Lunenburg, die, gedurende deszelfs leven, de Wetenschappen beminde en aanmoedigde, hield zig, sedert deszelfs terugkomst uit Holland, in Duitschland, byzonderlyk bezig met den ommegang met geleerde Mannen en het lezen van geleerde Schriften. Meermalen vermaakte hy zig in persoon met Letterkundigen Arbeid. Ene fransche Vertaling van Zimmerman, over de Eenzaamheid, is van hem voor handen: en 't geen der optekening waardig is, slegts weinige ogenblikken voor zynen onverwagten dood, was hy nog bezig met het overzetten van Neckers onlangs uitgekomen Werkje, over het gewigt van Godsdienstige begrippen, in de Hollandsche Tale, waarvan hy reeds een groot deel afgeschreven hadde. Nauwlyks was hy van zyn Schryftafel opgestaan, of hy gaf den geest.

_alg004alge01_01_1_13

Geboorte- trouw- en sterflysten. Volgens ene, door het Neder Oostenryksch Landsbestuur, uitgegeven Lyst, zyn, geduurende het laatstverlopen jaar, in geheel Neder Oostenryk, 11024 Huwelyken voltrokken, waar onder 115 Protestantsche, en 35 gemengde Paren: 48685 Kinderen geboren, van welken 3855 buiten den Echt, en 667 van Protestantsche Ouders, geteeld waren; en 55793 personen Overleden: en onder dezen 46536 aan gewone krankheden, 4514 aan byzondere Landkwalen, 4065 aan Heerschen de ziekten, 39 door zelfsmoord, 597 door ongelukkige toevallen; 43 waren geweldadig door anderen om 't leven gebragt. Gedurende de laatste week zyn te Amsterdam Overleden 179 Personen: te Haarlem was in dien tyd het getal der doden 17, waaronder 4 beneden de 12 Jaren. Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_1_14

Berigten. Rusland. Hoe zeer men ook, in dit Ryk, met oorlogzaken bezig is, worden egter de zanggodinnen en derzelver vredelievende arbeid niet uit het oog verloren. De Keizerin heeft den vreemden Ministers laten verzoeken, derzelver bydragen en narichten, over de onderscheidene Talen en Dialekten der aan derzelver respective Souverainen onderhorige volkeren medetedelen: welk verzoek, gelyk men ligt naar kan gaan, van een ongemeen goed gevolg geweest is, byzonderlyk in Portugal en Frankryk; van waar men insgelyks nieuwe en egte bescheiden, nopens de Spraken en Dialekten der Amerikasche en Oostindische Natien, te wagten heeft. De vrye Oeconomische Maatschappy in Petersburg, by welke de Graaf Osterman nog voorzitter blyft, staat, met Juny van dit jaar, een Oeconomisch Journal, in de Russische taal uit te geven, 't geen voornamelyk ter opklaring en onderrigting van den midden stand des volks zal ingerigt zyn; en, niettegenstaande deszelfs bekorten tytel, ene menigte van nuttige kundigheden en wetenschappen bevatten. - Moskow en Petersburg leverden reeds, sints een geruimen tyd, veelvuldige Nieuwspapieren en Dagbladen, in de Russische taal, op, die belangryke Data over volksmenigte, Industrie, hinderpalen der cultuur, openlyke inkomsten en uitgaven enz. behelzen. Ondertuschen is het voor de bevordering der Geleerdheid, in dit Ryk, niet weinig hinderlyk, dat de gedrukte Papieren zo ongemeen kostbaar vallen. De geringe, en naar mate van de uitgestrektheid des Lands nauwlyks te noemen, Boekhandel bepaald zig byna al een tot Moskow, Petersburg, Riga, Reval, en enige weinige Stadhouderlyke zitplaatsen. De grote duurte der Levensmiddelen en Noodwendigheden, in die plaatsen, waar by, in de twee eersten, nog de Weelde komt, jaagt de Druk- en Verkoopgelden tot zulk ene hoogte op, dat het grote gros van 't algemeen, 't geen buiten dien weinig onderzoek-lust heeft, tegen de kosten opziet, en gevolgelyk in 't geheel niet leest. Hier by komt nog, dat het Russisch schrift byna de helft meer plaats beslaat, dan het Hoogduitsch of enig ander der levendige spraken. Om aan deze nadelen egter te gemoed te komen, en de gevolgen zo veel mogelyk te verhelpen, heeft de Keizerin, welke de waardy der wetenschappen kent, jaarlyks ene aanzienlyke som geschikt voor de vertaling van deze en gene nuttige werken, in het Russisch, waar door de prys derzelven, natuurlyker wyze, vry wat verminderd is. De Keizerin betaald ook de Drukkosten dier werken, welken door de vrye Oeconomische Maatschappy in 't ligt gegeven worden. Met een gelyksoortig inzigt gaf Peter de groote order, om alle de zulken, die de openbare Boekery en Konstkamer verlangden te zien, met wyn en verfrisschingen aldaar te onthalen. Men kan ene Natie, welke nog zo weinig smaak in de Letterkunde heeft, als de Russische, de middelen daar voor niet gemakkelyk of aangenaam genoeg maken. - Eigenlyk is 'er gene openbare Boekery in St. Petersburg: de uitgelezen verzamelingen in het Keizerlyk Paleis, de Boekery van de Academie der Wetenschappen, van het Land Kadetten Corps enz. zyn niet ten algemenen gebruike geschikt: kunnende alleen die genen, welken aan die stigtingen onmiddelyk verbonden zyn, zig 'er van bedienen. De Keizerlyke Academie der Wetenschappen, te Petersburg, heeft in derzelver Vergadering van 3 Dec. 1787. de toegezegde prys op hare vragen, over de uitwerkzels ener al te digte nadering van een Staartster aan deze Aarde, niet kunnen uitdelen; zynde slegts een enkel antwoord op dezelve by haar ingekomen, 't geen geheel niet voldoende was, en naauwlyks enige opmerking verdiende. Zy heeft des goed gevonden, die vraag ter zyde te stellen, en, in derzelver plaats, ene van volgenden inhoud op te geven: Determinare, num functiones arbitrariae, per integrationem aequationum differentialium tres vel plures variabiles comprehendentium ingressae, ad quamcumque curvam superficiem &c. pertineant, sive sit algebraica, sive transcendens, sive etiam mechanica, discontinua, liberoque manus motu producta; an ad eas curvas tantummode rite trabantur, quae suns continuae et per aequationem algebraicam vel transcendentem exhibeantur? De antwoorden moeten duidelyk, in het Russisch, of Latyn, Hoogduitsch, of Fransch geschreven, niet met den naam des Opstellers, maar met ene zinspreuke, ondertekend en verzeld van een gezegeld Billet, waar op dezelfde zinspreuk en binnen in welk den naam des schryvers, voor 1 July 1789 gezonden, worden aan het Adres van den Geheimschryver der Academie Johannes Albertus Euler.

_alg004alge01_01_2_0

Italien. De Heer P. Franceschi, Secretaris ad pias causas, te Venetien, is tot Staatsraad der Republiek be noemd geworden: zynde de eerste, die van Geheimschyver tot dien stand veheven is. Als Schryver heeft hy zig wel niet openlyk vertoond; des niettegenstaande is hy een der Geleerdste, Kundigste en Verdienstelykste Mannen in Venetien. Deze Stad heeft, onder anderen, de verbeterde inrigting harer Scholen, aan hem te danken: als mede het byleggen der Onlusten in den Jare 1761. toen hy, in den Ouderdom van slegts 28 Jaren, door den beroemden M. Fasckarini, sedert Doge van Venetien, tot Geheimschryver der berugte verbetering des Raads van Tienen, verkozen, en tot dit byleggen gebruikt wierd. Het Gerugt, 't geen zig, sints enigen tyds, uit Sicilien verspreid heeft, als of men, te Girenti, ene Arabische overzetting der Historie van Livius gevonden hadde, welke de nog ontbrekende Boeken zoude bevatten, is ongegrond bevonden: zynde het gebleken, dat dit gevonden Handschrift niet meer behelsd, dan 't geen reeds bekend is. Die van Sicilien schynen uit de dikte van 't Boek besloten te hebben, dat hetzelve vry meer inhield, en herriepen sedert, 't geen zy daaromtrent, zonder naauwkeurig onderzoek, bekend gemaakt hadden. De Boekery van St. Markus, te Venetien, word nog, van tyd tot tyd, uitgestrekter en kostbaarder. Behalven de 500 Handschriften en oude Bronzen, die, voor vyf jaren, uit de aanzienlyke Bibliotheek aan het Klooster S. Giovanne di verdara, te Padua, toebehorende, derwaarts overgevoerd zyn, heeft men 'er onlangs nog ettelyke Banden met Handschriften uit de Archieven van het Paleis van St. Markus bygevoegd. Ene Latynsche, op pergament geschereven, Bybel van 't Jaar 1000. is wel het voornaamste onder dezen. De Abt Morelli, tegenwoordige opzigter, is bezig met een nieuwe Catalogus der Boekery te maken. Deze Heer heeft zeer veel toegebragt tot verbetering en opsiering derzelve. Men is aan zyn toedoen het besluit van den Raad schuldig, waarby de Boekery ten vrijen gebruike voor Inboorlingen en Vreemdelingen is opengesteld geworden. De Raad heeft ook, in erkentenis zyner diensten, zyner Jaarwedde, kortlings, ene vermeerdering van 100 Dukaten toegevoegd. De Bibliotheek van Pinelli, waarvan, voorleden Jaar, een gedrukte Naamlyst in 6 Delen, door Morellie vervaardigd, in 't ligt verscheen, is, door een Engelschen Boekhandelaar voor 13500 Zechinen Een Zechino komt, na genoeg, in waarde, by een Hollandsche Dukaat. gekogt. De Antike Penningen en Schulpen daar onder niet gerekend.

_alg004alge01_01_2_1

Engeland. In één der laatste vergaderingen van de Koninglyke Maatschappy las men, onder anderen, ene zeer vernuftige verhandeling voor van den Heer Dr. James Edward, die zig gene geringe verdiensten heeft verworven, in het kostbaar Kabinet van Linnaeus herwaarts te brengen. Deze verhandeling, door hem zelven opgesteld, en aan de Vergadering overhandigd, behelsde waarnemingen omtrent de Irritabiliteit der Planten, en was, uit dien hoosde, zo belangryk als aangenaam te horen. Gelyktydig deelde Dr. Smith den uitslag ener proefneminge mede, die hy op de gewone Berberisse genomen hadde, en welke, van ene zeer eenvouwdige natuur zynde, door ieder één kan gevolgd worden. Wanneer de Plant in bloey staat, zyn de stamina der bloeissems agter over gebogen naar elk Bloemblad, zodanig dat zy zig onder derzelver holle tipjes verschuilen. Zo dra nu één der vezeltjes aan den binnenkant aangeroerd word, zal het terstond, met ene aanmerkelyke kragt, van onder het bloemblad springen; strykende deszelfs Antherae, tegen het stampertje (Stigma). Deze zonderlinge werking der nature, beäntwoord aan zeker oogmerk, 't geen ligt kan nagegaan worden: naardemaal de bevrugting van het zaadje, ongetwyffeld, langs dien weg, tot stand gebragt word. Wanneer de Stamina in derzelver oorspronglyken stand zig bevinden, worden de Antherae, wegens de holligheid van de bloembladen, voor den regen gedekt. In deze rigting blyven zy waarschynlyk, tot dat het een of ander insekt, den honig beneden uit den bloeisem komende zuigen, zig tusschen de vezeltjes waagd, en byna onvermydlyk dezelven in het gevoeligste deeltje raakt; door middel van welk, het doeleinde der nature in de huishouding van deze plant bereikt word. Onder de talleloze en kostbare zeldzaamheden, door den Heer John Hunter verzameld, en in zyn Museum bewaard, munt inzonderheid uit deszelfs verzameling van Bekkenelen. Men vind 'er ene regelmatige en onafgebroken opklimming der minst volkomene uit het dierenryk, tot de volkomenste uit het menschelyk geslagt. Onder de veelvuldige menschelyke Geraamten, is meest aanmerkelyk dat van den Ierschen Reus, 't geen voorheen in Springgarden te zien was. De Heer Hunter heeft voor dit stuk niet minder dan 130 Guinies betaald. Dr. Watson heeft zyn post van Hoogleeraar in de Godgeleerdheid, aan de Universiteit te Cambridge, nedergelegd. In Ierland heeft zig onlangs een nieuw verschynzel in de Natuurlyke Historie opgedaan. Op den 30 Mey, laatstleden, wanneer een' zwaar onweder in het Graafschap Antrim woedde, hoorde men te gelyk, een ongewoon gedruis in den berg Knoklade, waar op eindelyk ene vuuruitbarsting uit deszelfs top volgde, die met het opwerpen van gloeijende Stenen gepaard ging. De vuurstroom verspreidde zig in de breedte ongeveer 30 voeten, en vloeide anderhalf mylen verre: alles, wat hem in zynen weg tegenstond, zo van Huizen, als Vee en Menschen, met zig slepende.

_alg004alge01_01_2_2

Frankryk. Door den beroemde Geneesheer A. Petit, Deken der Geneesk. Faculteit te Parys, die bereids, in deszelfs Geboortestad Orleans, een stigting ten behoeve van arme zieken had ingevoerd, zyn, in de Geneeskundige Faculteit te Parys, twee nieuwe Leerstoelen, een voor de Ontleedkunde, op ene jaarwedde van 2000 Livres, en een voor de Heelkonst, op een jaarlyks inkomen van 2500 Liv. opgerekt. De lessen zullen, voor niet, en in de Fransche tale, gegeven worden. Op aanpryzing van den Heer Petit, die zig van de eigenlyke aanstelling verschoond heeft, zyn reeds de beiden Hoogleraren verkoren: te weten, de Heer le Clerc voor de Ontleed- en de Heer Coivesort Desmarets voor de Heelkunde. Opgemelde Faculteit heeft hier op een Medaille, met het beeld des stigters en de volgende latynsche inscriptie, laten slaan: Lectiones Publicae Gallico Idiomate de Anatomia et Chirurgia, in scholis medicorum Parisiensium institutae, ex liberalitate. cl. M.A. Petit MDCCLXXXVII. Een goude afschroefzel is den Heer Petit, en den overigen Leden, elk een zilvren, ter hand gesteld. Zie hier de by onze vorige No. beloofde Levensbyzonderheden, van den beroemden Natuurkenner De Buffon . George lodewyk le clerc , Ridder, Grave van Buffon, Heer van Montbard, Marquis van Rougement, Burggraaf van Quiney, Heer van la Mairie, les Harens, les Berges, en andere Plaatsen, Opziener der Koningl. Tuin, en Kabinetten van Nat. Historie; een der Veertigen van de Fransche Akademie, aanhoudend Thesaurier van de Akademie der Wetenschappen enz. wierd, den 7 September des Jaars 1707. te Montbard, in Bourgogne geboren. Zyn Vader, de Heer le Clerc, was Raadsheer in het Parlement van Dyon en de Zoon wierd tot denzelfden rang opgeleid. De lust voor de Wetenschappen egter nam ter goeder ure zyn geheel hart in, en nimmer bezielde hem enige andere zugt, dan om dezelven boven alles aantekweken. Op de School van Dyon, begon hy zyne eerste oeffeningen. Ene hardvogtige gesteldheid, en een levendig en driftig karakter bezittende, gevoelde hy een ongelooflyken yver voor den arbeid en de vermaken. Van zyne vroegste jeugd af, toen by nog zelfs een leerling was, had hy zeer veel op met de Meetkonst; en zyne zugt voor deze Wetenschap was zo sterk, dat hy van de beginzels van Euclides, waarvan hy steeds een exemplaar by zig droeg, niet aftetrekken was: en wanneer hy met zyne Speelmakkers kaatste, verborg hy zig dikwyls in een hoek, of begaf zig diep in een eenzame Wandellaan, om zyn boek eens in te zien, ten einde te beproeven, of hy het voorstel, 't geen hem moeilyk scheen, konde oplossen. Op zekeren dag, zyn ongemene sterke neiging tot beweging in volgende, klom hy op een Toren; en zig vervolgens langs een touw met knopen naar beneden latende zakken, kwetste hy op een deerlyke wys zyne handen, dog gevoelde de daar door veroorzaakte pyn niet, alzo hy bezig was met een voorstel der Meetkunde, 't geen hem duister scheen, en welk zig eensklaps voor zynen geest vertoonde, op het oogenblik, toen hy zig liet afzakken. Deze zaken, en vele anderen van dien aart, voorspelden alles, wat van den Heer de Buffon zou worden. Ten dien tyde woonde te Dyon een jong Heer, Kingston geheten, met zyn Gouverneur. Deze was een man van de grootste verdienste; hy kende den Heer de Buffon, beschouwde hem in zyne waarde, wilde den roem hebben om hem in zyn onderwys te doen delen, en stoeg hem ene reis naar Italien voor, met zynen voedsterling. De Heer de Buffon had, toen hy deze reis aanvaarde, den ouderdom van 19 a 20 jaren bereikt. Nog de fraaye Standbeelden, nog de kostelyke Schilderyen van Konstmeesteren, konden hem in Italien treffen. Hy was byziende, en konde slegts de helst van alle die vermaken genieten, welken de reizigers derwaards lokken en bekoren. Italien egter leverde voor hem, in andere opzigten, een Toneel op, enen oplettenden en verstandigen beschouwer waardig: en het is van deze reis af, dat hy altoos het begin van zynen smaak voor de Natuurlyke Historie gedagtekend heeft. In Frankryk terug gekomen zynde, begaf hy zig naar Angers, op de Hogeschool; steeds verzeld wordende door den jongen Heer en deszelfs Gouverneur. Hier raakte hy by 't spel in twist met enen Engelschman, kwam in een twegevegt, kwetste zyn tegenparty, en was genoodzaakt Angers te verlaten en naar Parys terug te keren, alwaar hy aan enige vertalingen arbeidde; hebbende uit het Latyn overgezet de Fluxien van Newton, en, uit het Engelsch, de Weegkunde der Planten van Hales. Deze verstandhouding, welke hy met de Engelschen had gehouden, gepaard met de grondige kennis aan de meesten hunner werken, deed hem de lust bekruipen tot ene reis naar Engeland, alwaar hy zig niet langer dan 3 maanden ophield: en nu nam het reizen van den Heer de Buffon, die toen nog geen 25 jaren bereikt had, een einde. Meerderjaarig geworden zynde, geraakte hy in 't bezit der nagelaten goederen zyner Moeder, welken omtrent 3 maal honderd duizend Livres bedroegen. Men maakt van dit voorval, 't geen in den eersten opslag ene onverschillige zaak schynt te wezen, gewag, ten einde gelegenheid te hebben, om aan te merken, dat, by aldien de Fortuin in 't algemeen, zo vele jonge lieden, by welken de noodzaakelykheid, om zig een bestaan te verschaffen, de vermogens ontwikkeld had, werkeloos weet te houden, zy insgelyks, om zo te spreken, de bekwaamheden dier buitengewone mannen, welken door de zugt naar roem gedreven warden, doet aangroeyen en verdubbelt; door deze uitsluitende zugt, by het enige voorwerp, welk zy zig voorstellen, te bepalen. Voltaire wierd, even als de Heer de Buffon met de Fortuin geboren: en deze beide grote mannen dezer Eeuwe, - van den enen kant van alle die kwellingen des geestes, welke een te lage middelbare stand na zig sleept, bevryd, en van de andere zyde de middelen bezittende, om een Geheimschryver te kunnen bekostigen, die, door hunne werken afte schryven, en hun alle de lastige navorssingen te sparen, op ene aanmerkelyke wyze hunnen arbeid verligting aanbragt, - hadden het gemene voorregt, om zig geheel en al aan de geliefkoosde onderwerpen hunner overweging te kunnen overgeven, om nimmer door moeilyke en vervelende zaken in hunnen arbeid terug gezet te worden, en om, in één woord, dat geen te kunnen verrigten, 't geen anderen, misschien van dezelfde geaartheid, dog zonder dezelfde middelen, niet zouden hebben kunnen doen, ten ware hun leven eens zoo lang geweest ware. (Het vervolg in ons Eerstkomende.)

_alg004alge01_01_2_3

Zwitserland. Men verenigt zig, aan vele oorden en plaatsen, om de Gedagtenis van onzen Salomon Gessner, te vieren. Te Parys nam de Ridder Florian gelegenheid, toen hy zyne intrede in de Akademie deed, om in zyne aanspraak een zeer fraaye Episode tot deszelfs Lof, in te vlegten. By de Akademie te Pavia is ene afzonderlyke Statige byeenkomst gehouden, om de gedagtenis des Duitschen Theokrius tevieren. De Abt Bertola las ene Lykrede op Gessner, in de Fransche Tale, voor. Ook wierden, door andere Leden, ettelyke Lofdigten in verscheidene talen op hem gelezen. Van Parys heeft de Heer Houdon ene Tekening, en de Heer Trippel, van Romen, een Model tot een Gedenkteken van Gessner naar Zurich gezonden. Bovendien ziet men nog van Wenen en andere Plaatsen ettelyke Tekeningen te gemoet, ten einde volgens de beste derzelver, op de ene of andere openbare plaats, in den omtrek der Stad een marmeren Grafnaald, voor den onsterfelyken Digter, te laten vervaardigen en opregten. Men ziet alrede een zodanig opgerigt Gedenkteken in een Hof te Arlesheim, alwaar Gessners Lykbus, in een uitgehoolde Rots geplaatst weird. Houdon's Tekening vervat insgelyks een Lykbus, op een verheven voetstuk staande, om wellken de Genie der onsterflykheid een Krans vlegt, Trippels Schets vertoont onder anderen, in een Bas-relief, Gessner, daar hy de Godin Natuur streelt, en de drie Bevalligheden de hand toereikt.

_alg004alge01_01_2_4

Duitschland en Naburige Ryken. In den nagt, tusschen den 12 en 13den Juny, is te Kiel , aan ene slepende Borstkwale, in den ouderdom van 66 jaren overleden, de Heer Joh. Andreas Cramer , Kanzelier der Universiteit aldaar. De Letter- en Konstlievende Waereld lyd hier door een zeer aanmerkelyk verlies. De Heer Cramer had zig by dezelve niet weinig roems verworven, uit hoofde van zyne Kundigheden en Schriften. Zyne geestelyke Gezangen en andere Gedigten, rangschikken hem onder de beste Digteren: en zyn vervolg op de geschiedenis van Bossuet draagt duidelyke blyken van zyne belezenheid en geschiedkunde. De geschillen tusschen den Hertog van Schwerin, en de Magistraat der Stad Rostock, over de Universiteit aldaar, die aanleiding gegeven hadden, zedert den jare 1760. ter oprigting van ene nieuwe en twede Hoge school, te Buzow, welke geheel door den Landsheer bekostigd wierd, thans gelukkig bygelegd zynde, staat deze laatste Akademie, met hare Boekery, Kabinet van Natuurlyke Zeldzaamheden en 't geen verder aan dezelve verleend is, voor zo veel daar omtrent, door de plaatselyke omstandigheid van Rostock, niet veranderd of anders ingerigt word, weder derwaarts verplaatst te worden: zo nogthans, dat zy gene nieuwe, maar de oude, in het jaar 1419 gestigte, Universiteit zal blyven. De Hertog behoud alleen 't Landsheerlyk oppergezag en toevoorzigt, benevens de Bisschoppelyke en Kanselary geregtigheden, aan zig: De Stad, daar en tegen het Medepatroonschap, en betaald voor de verleggings kosten 2000 Ryksdaald. Van wederzyden zullen 'er 9 Professoren beroepen en bekostigd worden: dog het zal vrystaan, in 't vervolg ook meerderen aantestellen. Den Professoren van Stadswegen, in de Godgeleerdheid en de Wysbegeerte, zullen te gelyk het Predikampt mogen waarnemen, mits zy dagelyks 3 of 4 uren Collegie houden: ook zal die der Rechten, by haar aangesteld, het Syndikschap van het eerste kwartier der stem hebbende Burgery, en die in de Geneeskunde het Stadsdoctoraat, mogen behouden. Het Rectoraat is voor een geheel jaar. De Rector zweert, als voor heen, niet slegts aan den Hertog en de Universiteit, maar ook aan den Raad en Stad. Den Raad word verbleven, de Akademische wetten te handhaven, dezelven naar best inzien te verbeteren en in de Hoogduitsche tale bekend te maken. Het regt van Akademische wetgeving blyft, in 't vervolg, alleen tot het personele, de discipline, en het officieele bepaald, en is, ingevalle het tot agterdeel der Stad of van den Raad mogte strekken, aan deszelfs toestemming onderworpen, op straffe van onwaarde. De beiden voor handen zynde Akademie kassen zullen, zoals zy zig thans bevinden, in één gesmolten worden, om daar uit de gemeenschappelyke uitgaven, de bepaalde jaarwedden der Professoren uitgezonderd, te doen. De jaarlyke renten, tegen 5 pCt. van deze en gene vordering der Stad op de Domainkamer, nevens het overschot van elke vierde Landslotery, staan hier nog bygevoegd te worden. Alle 5 jaren doet de Hertog ene visitatie der Universiteit, welke de Raad, door gemagtigden staat, by te wonen. De in diervoegen herstelde Akademie zal voortaan de enige in het geheele Land zyn en voor altoos in Rostock blyven: voor zo verre de Landsheer, door inbreuken aan de zyde des Raads, of storenissen in het genot zyner voorrechten, niet genoodzaakt word, haar, langs den weg van rechten, weder weg te nemen: behoudende, in zodanigen gevalle, de Stad alle de Akademische Gebouwen, nevens de Stads tegenwoordige Universiteits kasse, gelyk de Hertog die van de tegenwoordige Buzowsche Akademie: en zullende de gemeenschappelyke aanwinsten gedeeld worden. De overbrenging staat tegen Paasschen des volgenden jaars 1789 te geschieden.

_alg004alge01_01_2_5

Nederlanden. Leyden . Het Kabinet van Natuurlyke Zeldzaam heden, door wylen den Heer J.N.S. Allamand, indeszelfs leven Hoogleeraar in de Wysbegeerte en Wiskunde alhier, voor zig afzonderlyk verzameld, en 't geen door hem, ten gemenen nutte, reeds zedert een geruimen tyd, in ene Zaal, agter het Akademie Gebouw, en daar aan behorende, geplaatst was, is, na 's mans overlyden, door deszelfs nagelatene Weduwe Vrouwe Magd. Crommelyn, geheel in eigendom aan de Hoge schole afgestaan. Van welk een en ander, Heren Curatoren ene dankbare geheugenis, by de Nakomelingschap, hebben willen bewaren, door het doen plaatsen van de volgende inscriptie, met vergulde letteren, in opgemelde Kabinetkamer. Hic naturae thesaurus . Exortum & incrementum debet viro Clarissimo Professori J.N.S. Allamand, Professori Phil. & Mathes. in hac Academia, qui suum in eo amplificando Studium non putavat reclius posse declarari, quam, luculentis ejusdem generis Copiis, quas sibimet ipse privatim Collegerat, liberaliter in Commune Conferendis, quam donationem Matrona nobilisima Magd. Crommelyn post mortem mariti Consummavit. Hoc Curatores Academia et Urbis Consules Hac tabula ad posteros testatum esse Voluerunt. Rotterdam , den 3den dezer, is alhier, in den Ouderdom van 91 jaren overleden, de Heer Steven Hogendyk , Stigter van het Bataafsch Genootschap der Proeondervindelyke Wysbegeerte te Rotterdam.

_alg004alge01_01_2_6

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Denemarken . Eybiggia Saga, seu Eyranorum Historia &c. Geschiedenis der Eyraianen, vertaald en uitgegeven door den Hr. Thorkelin, te Koppenhagen 1787. in 4to. [Dit stuk verhaalt de bedryven der Noorweegsche Gelukzoekers, die zig van Eyrarspeitt, Alptafiord en Breidavik, aan de Kaap van Snasell meester maakten, en vervat een tydvak van meer dan ene Eeuwe, van het einde der 9de, tot aan het begin der 11de. Het wierd geschreven door een onbekenden ten tyde der Yslandsche Adelregering, en gevolglyk voor het Jaar 1264. Men vind 'er veel aanmerkelyks in, ten opzigte der Huishoudelyke en Staatskundige Constitutie van Ysland: waar het boek nog heden in grote agting is, en men nog de gewoonte heeft, om 'er des winters het Gezin uit voortelezen. De Vertaler, die tot zyne overzetting, zig van het Afschrift bediend heeft, 't geen A. Magnaus liet maken van zyn gevonden Handschrift, in de Boekery van Rosen, voor dat het zelve, in den hevigen brand van Koppehagen, verloren raakte, heeft zyne opvoeding ontvangen te Breidavik en Eyrarspeitt. Hy bezogt meermalen Thanesthing, waar de Regters op stenen gestoelten zittende, het regt uitoeffenden. Hafstadir, vermaard wegens haar Tempel, &c. Halhgefell, ene Heilige Berg, aan de zieken der doden gewyd. Het gezigt der plaatsen komt nog overeen met de aloude beschryvingen. De Hr. Thorkelin zag 'er met eigene ogen, om zo te spreken, de bedryven zyner Voorvaderen.] Spanje . Discursos Filosoficos enz. Wysgerige Vertogen over den Mensch: door Den John Paul Forner. 8vo Madrid. 1787. [Het Journal Encylopedique van Bouillon, maakt van dit Werk met lof gewag. De Schryvers beschouwen het als een doorslaande blyk der gelukkige verbetering in de letterkunde, welke sedert enige jaren, onder het bestier en de aanmoediging van den Grave Florida Blanca in Spanje, stand gegrepen heeft.] Alle de Werken van Thomas de Yziarte, in Prose en Verzen, zyn, byeen gevoegd, in 't ligt gekomen te Madrid, in 6 Delen 8vo. Italien . Sull Uso del' Fuoco considerate, &c. Praktikale Waarnemingen omrent het gebruik van 't Vuur, als een Heelkundig Geneesmiddel: door Angelo Riboli. Medehelpend Heelmeester aan het groot Koninglyk Hospitaal te Milaan. In 8vo. Milaan 1787, [de Schryver begint met een Geschiedverhaal van de menigvuldige veranderingen in het begrip aangaande dit Hulpmiddel : vervolgens ontvouwd hy, hoe hetzelve, in zommige gevalen, als een Stimulus werkt, en daarentegen verhaald, in de 3de plaats, de gelukkige witwerkzels van deszelfs gebruik in den loop van zyn eigen Practyk, en verklaard eindelyk, de wyze van applicatie, met de nodige voorzorgen in het gebruik daar van Nov. litt. de Fizenza.] - Delta Filosofia della Storia. &c. De Wysgeerte der Geschiedenis, in 3 Boeken, door den Abt Aurelio de Giorgi Bertola, Hoogl. in de algemene Geschiedenis. 8vo te Padua 1787 [De Journalisten van Romen spreken met veel ophefs van dit Werk.] Saggio intorno alle principali Malatie &c. Proeve over de Ziektens, waar aan het Menschelyk Lighaam meest onderhevig is, en over de beste Geneesmiddelen voor dezelven, door Dr. Francisco Vacca, Hoogleeraar aan de Universiteit te Pisa, 2d. 4to ieder 420. Blads Pisa, 1787. [Dit Werk word door de Journalisten van Florence aangeprezen.] De Abt Giovanni Andres heeft het 3de Deel in 't ligt gegeven van zyn Oorsprong, Voortgang en tegenwoordigen Staat der Letterkunde: behelzende dit stuk het twede deel der fraaye Wetenschappen; het word uitgegeven te Parma, in 4to, en is groot 674. Bladz. Grootbrittanien . Pharmacopoeia, Collegii regalis Medicorum Londinensis, 4to prys 9. s. by Johnson, te London. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. Geschiedenis van het verval en den ondergang des Roomschen Ryks, door Edward Gibbon, 4, 5 en 6de Deel 4to 3. l. 3. s. te Londen, by Cadell. [Dit Werk is thans compleet. De Schryvers van de Monthly Review, die 'er met veel lofs van fpreken, hebben een uitvoerig berigt gegeven van deszelfs algemeen Doel, en beloven ene verde opgave van den voornamen inhoud.] Transactions of the Royal Society, &c. Verhandelingen der Koninglyke Maatschappy, te Edenburg, 1ste D. 4to prys 1. l. 5 s. hy Cadell. te Londen. [Dit Stuk is in 2 Delen verdeeld, waarvan het eerste de Geschiedenis der Maatschappy, nevens een Dagverhaal van derzelver Vergaderingen, en Lysten zo van de tegenwoordige als overleden Leden; en het 2de de Geschriften en Verhandelingen bevat, die by de Maatschappy zyn voorgelezen.] An Account of the Pelew Islands enz. Beschryving van de Pelewsche Eilanden, in het westerlyk deel van den vreedzamen Oceaen gelegen; opgemaakt, door George Keate, Schildk. uit de reizen en verhalen van Kapt. Henry Wilson, en enigen zyner Officieren, die, in Aug. 1783. aan deze Eilanden Schipbreuk geleden hebben met de Oostind. Paket the Antelope, en nu, met derzelver goedvinden uitgegeven: in 4to. 1 d. rooijaal Papier, met 17 Koperen Platen; te Londen by G. Nicoll. An Essay on the Powers and Mechanism of Nature &c. Proeve over de Kragten en Werktuiglykheid der Nature, dienende om, door ene meer diepzinnige ontvouwing der Natuurkundige Beginzels, het groot Gebouw des Newtoniaanschen stelzels uit te breiden, te verbeteren en meer vast te maken; door Robert Joung 8vo 6. s. by Becket te Londen. [De Schryver heeft, volgens een ingevlogten Brief van hem in het laatste Stukje van de Monthly Review, aan de Recensenten, ten oogmerk om een twede Deel dezer Proeve te laten volgen, waarin hy praktikale toepassingen zal maken op de Beschouwing, in dit eerste Stuk ontvouwd. Opgemelde Journalisten schynen, om deze reden, hun beoordeling van Joung's leer tot zo lange uitgesteld hebben: zeggende als dan dezelve, misschien, beter te zullen vatten.] First Lines of the Theory and Practise of Philosophical Chemistry. Eerste Trekken (of Beginzels) van de Praktyk der Wysgeerige Scheikunde, door John Berkenhout, Med. Doct. 8vo. 6. s. 6. d. by Cadell. [De schryvers van de Monthly Review spreken niet ongunstig van dit Werk.] Ancyclopedia Brittannica, of Woordenboek van Konsten, Wetenschappen en Mengel Letterkunde, volgens een geheel nieuw plan, by weeklyksche Nommers; waar van berekend word, dat 'er in 't geheel tusschen 240 en 300 zullen uitkomen versierd met omtrent 360 koperen Platen en ettelyke duizenden gesneden Figuren, 4to 1. s. by 't Nom. by C. Eliot en T. Kay, te Londen en Edenburg. An Ecclesiastical History of Scotland, kerkelyke Geschiedenis van Schotland, van het begin des Kristendoms in dat Eyk af tot op den tegenw. tyd, met aanmerkingen op de gewigtigtigste gebeurtenissen, in een reeks van Brieven aan een Vriend, door den Weleerw. John Skinner, 2 delen 8vo. 14 s. by T. a J. Evans te Londen. The Poetics of Aristotle, Digtkunde van Aristoteles, uit het Grieks vertaald met Aantekeningen, door Henry James Peije, klein zak formaat 4. s. by J. Stockdale, Londen. Mathematical Essays, Wiskundige Proeven over verschillende Onderwerpen, door den Wel Eerw. John. Hellings, by Davies &c. te Londen, 4to 7 s. 6. delen. Sophoclis Tragoediae Septem, nova versione &c. door Th. Johnson, A.M: 2 delen 8vo. 14. s. by Pote, te Edinburg. Duitschland . Beytrage zur befordering des vernunftigen denkens in der Religion: Bydrage ter bevordering van redelyke begrippen omtrent den Godsdienst 11 de st. 12 D. te Frankfurt en Leipzig 12 gr. [Dit Stukje houd in 1.) twe voorbereidings leerr. over Joh: 6. vs. 47-64. welker eerste de Leenspreuken, in den Text voorkomende, verklaard, en de tweede drie Waarheden daar uit afleid en ontvouwd. 2.) Vervolg ener Verhandeling over de Menschwording onzes Heren, volgens Matth. 1. van R. Mauer, 3.) over Semler's onderhoud met Lavater, 4.) of de pogingen om redelyke begrippen omtrent den Godsdienst te verbreiden tegen woordig voor het Protestantendom gevaarlyk zyn kunnen? (5) Geschiedkundige ophelderingen van enige duistere plaatsen in 't N. T. 6.) Het plaatselyke der Gelykenissen van Jezus, 7.) Briefwisseling tusschen de la Chaise en Jacob Spon over de vraag: of de Katholyke dan wel de Protestantsche Kerk de oudste zy. Neue versuche die Kircher historie, der ersten Jarhhunderd, aufzuklären Nieuwe proeve ter opheldering van de Kerkelyke Geschiedenis der eerste Euwe. door J.S. Semler, Leipzig. Algemeine Geschichte der Philosophie, Algemene Geschiedenis der Wysbegeerte, door J. Aug. Eberhad. Philos. Prof. te Hall: aldaar, [De Schryver bepaald zyne Geschiedenis tot 3 Tydperken, te weten van de opkomst der Wysgeerte tot op het jaar 500 van de Kristelyke jaartelling: - voorts van daar tot het jaar 1500, en vervolgens tot op dezen tyd. De Wysbegeerte der Barbaarsche Volkeren, dat is van allen die gene Grieken waren, gelyk de Hebreuwen en Kaldeuwen, gelyk mede der Grieken, en onder dezen ook van de Egyptenaren en Joden, nevens die der Romeinen, vind men in het eerste Tydvak opgehelderd. Het twede vervat de Wysgeerte der Grieksche Kerk, der Arabieren en der Latynen: en het derde, 't geen zig tot de latere tyden bepaald, is verdeeld in eeuwen en korte afdelingen, naar de vermaardste scholen. De schryvers der Annales Literarii van Helmstad pryzen de lezing aan.] Ueber Friederich den Grossen &c. Over Frederik den Groten en myne gesprekken met hem, kort voor deszelfs overlyden, door den Ridd. van Zimmerman, Koningl. Grootb., Lyfarts en Hofraad te Leipzig, kl. 8vo. 314 bladz. [De Hr. Zimmerman, in de Geleerde waereld te over bekend wegens zyn Leven van Haller, en verhandelingen over de Nationale Trotsheid en de Eenzaamheid, wierd, door den stervenden Vorst ter hulpe ontboden, toen deze by alle zyne Geneesheeren was opgegeven. Hy kwam te Potsdam den 23 Juny 1786 en bleef aldaar tot 11 July daar aan volgende. Gedurende dezen tyd hield hy 33 gesprekken met den Koning, over onderscheiden onderwerpen: van dezen is alles, wat gevoeglyk gemeen kon gemaakt worden, in dit werkje vervat. In een aanhang-zel geeft de Dokter een verslag van eene gevaarlyke Operatie, welke de Koning in het jaar 1771 te Berlyn onderging, en van de gesprekken, die toon tusschen hen gehouden wierden.] Nederlanden. Rulhiere , Geschiedk. ophelderingen, omtrent het Edict van Nantes. Eerste deels tweede stuk, in gr. 8vo. Te Amst. by J. Kok Pz. Malchion, tegen Paulus Samosatenus. in gr. 8vo. Te Utrecht by A. v. Paddenburg. De inwendige Razerny of Drift tot Zelfmoord, als ene wezenlyke ziekte beschouwd, door Lauenbrugger , uit het Hoogd vertaald, door Lambert. Nolst, Med. Doct. in gr. 8vo. te Dordrecht, by J. Krap Az. De Recensent, 4de stuk, by Willem Holtrop, [waarin opgave en beoordeeling van de volgende Werken: 1. Herder's Brieven, 3 en 4de deel. 2. Steenmeyer over het gezag der Reden in opzicht tot de openbaring. 3. Tissel Leerredenen, 1 d. 4. van Slype Tempelgezicht van Zacharia, 1. en 2de deel. 5. van Hemert tweede Brief aan Bonnet. 6. Bydragen tot bevordering van Waarheid en Godsvrucht, 1ste stuk. 7. Hennings over de Geesten en Geestenzienders, 1. en 2de stuk. 8. van Swinden Positiones Physicae, Tom. 1. en Tom. 2. 9. Frank Geneeskundige Staats-Regeling, 1. d. 2de st. 10. Kasteleyn Beschouwende en werkende Chymie, 1. deel, en 2 deels 1ste stuk. 11. Tilanus aanleiding tot onderwys in den Godsdienst. 12. Canones Synodi Nationalis Dordracenae &c. uitgegeeven door W. van Irhoven. 13. Broedelet over de Leer der Ellende, Verlossing en Dankbaarheid. 14. Handelingen van 't Geneeskundig Genootschap Servandis Civibus, XIII. d. 1ste stuk. 15. Almanach ten dienste der Zeelieden voor het Jaar 1788. 16. Damm Fabelkunde. 17. Nomsz Oldenbarneveld. 18. van Slype Gedigten. 19. Kinker Myne minderjarige Zangster. 20. Boddaert Junior Gedichten. 21. Verbeek Historie der Spartaanen. 22. Brieven van Abraham Blankaart, 2 deelen. 22. Byzonderheden van Frederik de 2den 2 deelen. Rommelzo van invallende Gedachten, onder de Spreuk: o Quantum est in rebus inane. No. 1. kl. 8vo. te Amsterdam, by J. Weege. Coxe , Brieven over Polen, Rusland enz. Uit het Engelsch. In gr. 8vo. 7de deel, te Amsterd. by J. Yntema. Byzonderheden van den Koning van Pruissen, IIIde deel, in gr. 8vo. in 's Hage, by I. van Cleef. Proeven van gevoel en smaak, 3de stukje, gr. 8vo. in 's Hage by Munier. Het wichtige der Godsdienstige begrippen, door den Heer M. Necker , uit het Fransch vertaald, in gr. 8vo. te Amst. by Schalekamp.

_alg004alge01_01_2_7

Tekeningen en prenten. Latona , vlugtende voor de wraak van Juno, ene Konstplaat van 26 duim, en 6 lyn, br. 18 duim, te Parys, kost 12 liv. [De vermaarde Bolechou heeft dit onderwerp gekozen, om gevoegd te worden by zyne Konstplaat les Baigneuses, en hadde het zelve byna af, toen een ongelukkig toeval een einde aan zyn leven maakte in 1765. Het hield lang aan eer men een bekwaam Konstenaar kon vinden om het te voltooijen: tot dat eindelyk de Heer Chatelin, Konstgraveerder des Konings, zulks ondernam. De Schryvers van het Journal Encyclopedique spreken zeer hoog van deze Plaat: waar in, zy zeggen, dat de Heer C. de voetstappen van Bolechou gevolgd is, en op ene gelukkige wyze getragt heeft, de manier van dezen groten Meester te treffen.] Het Afbeeldzel van Matthys Straalman, Raad en Burgemeester te Amsterdam, met een in 't koper gesneden vaers onder het zelve: te Luik, by Le mairie, Boekhandelaar van den Prins Bisschop.

_alg004alge01_01_2_8

Schilderyen en beeldhoustukken. De Kardinaal Rimaldi heeft te Romen, ter ere van Metastasio, een Standbeeld doen opregten, met dit inschrift. Petro Metastasio, civi romano Principi italici dramatis Joannes Maria Riminaldus Ferrariensis Presb. Card. Anno MDCCLXXXVII. Viro ubique gentium clarissimo Ne Honor in patria Deësset. Desgelyks is, door den Heer Francesco Caradori, van Pistoya geboortig, Hof Beeldhouwer des groot Hertogs van Toskanen, een marmeren Borstbeeld van den vermaarden Muzykmeester Sacchini vervaardigd: het welk in de Kapel van 't Pantheon, aan den zelfden Pyler, waaraan men het Gedenkteken van Raphaël van Urbino ziet, opgehangen is.

_alg004alge01_01_2_9

Muzyk-werken. The Works of Handel &c. De Werken van Handel, verbeterd in gelyk formaat en compleet, bestaande in Oratorios, Opera's, Duetten, Anthema's, Concerten, Lessen, te Deums, Trios, &c. zeer fraai in 't koper gebragt, op brede folio's bladen gedrukt, onder het onmiddelyk opzigt en bestuur van Dr. Arnold, Organist en Componist van zyne Majesteit, in Nommers, voor 3 stuiv. ieder op gemeen, en 4 stuiv. op bes papier. Gedrukt voor den Uitgever, en te bekomen by Longman, te Londen. The wreath, een verzameling van Aria's voor de Stem em Fiool, gecomponeerd door James Stoock, kost 5 st. Drie Sonates, voor het Klawier of Piano-Forte, geaccompagneerd met een Fiool en Fioloncello, door Leopold Kozeluch: Een vierde Stel van Cantato's (Canzonetts) door Sig. Giordany, kost 5 st. allen by Longman en Broderip, te Londen. Zes Sonata's, geschikt voor de Piano-Forte of Klawier, door C. van Hall, kosten 10 st. 6 d. by G. Goulding.

_alg004alge01_01_2_10

Toneel- en ander konstvermaak nieuws. By den Franschen Schouwburg, te Amsterdam is gespeeld: Maandag 30 Juny. Le Barbier de Seville. L'Amant Statue. Dingsdag 1 July. Les fausse Confidences. L'Epreuve Villageoise. Woensdag 2 July. Les Menechmes. Le Mariage d'Antonio. Donderdag 3 July. La belle Arsene. Het Koningl. Nationaal Schouwtoneel, te Berlyn heeft, gedurende dit jaar, aanmerkelyke vorderingen gemaakt; niettegenstaande onlangs eenige verandering omtrent het bestuur over hetzelve is voorgevallen, door dien de Koning den geheim Finantie-Raad van Beyer, uit hoofde van deszelfs veelvuidige bezigheden, van het Toneel opzigt verschoond hadde: als hebbende zulks genen verderen invloed op het Toneelbedryf zelve, waar over Prof. Engel, gelyk voorheen, steeds opzigt blyft houden. Elk schouwspeler mag het des voor een geluk rekenen, naar Berlyn beroepen te worden, waar over 't geheel de wedden zo wel ingerigt zyn, als naauwlyks by enig ander Toneel kan plaats vinden. De Bestuurders hebben, in het voorleden jaar, den Toneel-opzigter Lanz laten reizen, ten einde met de Leden van deze en gene gezelschappen bekend te raken. Het Toneel heeft ook, langs dien weg, ettelyke spelers gekregen, onder welken Juffr Unzelman zig de byzondere gunst van 't Berlynsche Algemeen heeft weten te verwerven. Haerlem . De Leden des Oeconomischen Taks hebben, op Woensdag den 9 dezer, derzeiver op reces gescheiden Vergadering van het voorleden jaar. op nieuw begonnen: wordende thans die byëenkomsten gehouden in de Remonstrantsche Kerk, alhier.

_alg004alge01_01_2_11

Narigten en byzonderheden, tot den handel, en scheepvaart, land- en veebouw, alsmede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. In Denemarken is de uitvoer van Hoornvee op nieuw vrygesteld, en de uitgaande rechten zyn van 2 Daald. en 40 Schellingen, tot op een Daald. voor een Os, en op 4 mark voor een Koe, Kweën of Kalf verminderd. Het Koraal, 't geen door de Napolitanen aan de kust van Afrika, gevischt wordt, staat voortaan te Napels verwerkt te worden: zynde ene Maatschappy van Kooplieden aldaar, ten dien einde, met een Privilegie door den Koning begiftigd geworden. In Engeland is de invoer van Tarwe, op enige gronden, behorende aan de verenigde Staaten van Amerika, verboden, en zulks uit hoofde, dat in dezelve een Insect gevonden word, welks verspreiding voor den Graanhandel in dat Koningryk ten uittersten nadelig zou kunnen zyn. Het produkt der Wollen Manufakturen in de drie ryken van Groot-Brittannien, is, voorleden jaar, over de 10 Millioenen gelds geweest. De Schotsche en Iersche Wol is, op zommige markten, zo duur als de Engelsche gekogt. De Heer James Maguire, Schryfmeester te Enniskillen, in Engeland, heeft kortlings een middel uitgevonden, om, met de uitterste naauwkeurigheid, de lengte, zo wel op zee, als aan land, te bepaalen: en van deze zyne ontdekking opening aan de Lords van de Admiraliteit gedaan. In de Oostenryksche Nederlanden, is de invoer van Oud-Yzer en Schroot, geheel Tolvry, opengesteld: die van Neteldoeken, gezegd Brochees, zo wel als van geborduurde en gebloemde Neteldoeken, 't zy in onverwerkte stukken, of afzonderlyke gehele of gedeeltelyke Garnituren, op een inkomend regt van 5 ten honderd van de waarde, en die van ruwe Salpeter, op een inkomend recht van slegts 10 stuivers van de honderd ponden, gesteld.

_alg004alge01_01_2_12

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week is geweest: te Amsterdam 181. en te Haarlem 5. waar onder 4 beneden de 12 jaren. Dat van 's weeks te voren was slegts 7, en dus niet 17, zo als in onze eerste No. by mistelling is opgegeven.

_alg004alge01_01_2_13

Bekendmakingen en prys-opgaven van inlandsche boeken en geschriften. In den Boekwinkel van A. Loosjes, zyn nog enige Exemplaren te bekomen van de volgende werken: C.H. Damen Dissertatio Phys. & Mathem. de Montium Altitudine Barometro metienda, gr. 8vo.ƒ1-0-0 J.H. van Swinden Receuil de Memoires sur l'Analogie de l'Electricité & du Magnetisme, 3 vol. gr. 8vo. figƒ7-0-0 Beatti, Verhandelingen over het geheugen, de verbeelding en de droomen, 2 deelen, gr. 8vo.ƒ3-12-0 Characterkunde der Vaderlandsche Historie, 3 st.ƒ3-15:0 Verhandeling over de Zedelyke Vryheid van den mensch, gr. 8vo.ƒ0:11-0 In onze vorige No. is ene zinstorende Drukfeil ingeslopen: bladz 5. kol. 1. reg. 2. van onderen, staat: Ierlands geleerden, moet zyn ......... Yslandsch geleerden. Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_2_14

Berigten. Zweden. De Heer Carel Frederik Fredenheim, Koninglyke Zweedsche Ceremonie-Meester, Secretaris by het Departement der buitenlandsche zaken, en Ridder van de Noordster, zoon van den overledenen Bisschop C.F. Mennander, die by deszelfs verheffing in den adelstand, in het jaar 1769, den bovengemelden bynaam aannam, een man van veel geleerdheids, bevind zig, zedert St. Michiel des voorledenen jaars, op ene reize naar Romen en Napels. - Denemarken en een gedeelte van Duitschland heeft hy reeds afgereisd. Overal zoekt hy naar Monumenten en Handschriften, betrekkelyk de Zweedsche Geschiedenis, waar van hy bereids een aanzienlyk getal by een verzameld heeft. Te Abo is een werk uitgekomen, 't geen allen Letterkundigen ongemeen welkom moet zyn; te weten, ene Historia Bibliothecae R. Academie Aboënsis, geschreven door den Heer H.G. Porthan, voor heen Boekery-opzigter, en thans Hoogleeraar in de welsprekenheid aan de Finlandsche Hoge schole. Dezelve was, zedert 1771, stukswyze, dog is thans by een gevoegd en met een algemeen tytelblad, uitgekomen. De Heer Porthan is een man van uitgestrekte kundigheden, die, voor enige jaren, verscheidene der voorname Steden, en vermaardste Universiteiten, in Duitschland bezogt; en die onlangs by de Koninglyke Historische Akademie, te Stockholm, in de plaats overleden Kanzelery-Raads en beroemden Geschiedkenners, Lagerbring, getreden is. Deze zyne geschiedenis der Abosche Boekery kan geplaatst worden naast die, welke de Kanzelary Raad Magnus van Celse, in den jare 1751. van de Koninglyke Boekery, te Stockholm, en diens jongere broeder, de tegenwoordige Bisschop van Lund, de Heer C.Ol. van Celse, van de Akademische Boekery te Upsal, in het jaar 1745, uitgaf. - De gezegde Boekery, te Abo, begon, met de oprigting der Hoge schole in het jaar 1640, verzameld te worden, en bestond, in den beginne, uit slegts 16 Folio boekdelen, waar by twee in 4to, en drie in 8vo, gevoegd werden. Thans egter is zy tot 10,000 Boekdelen aangegroeid. Onder de geschonkenen munt byzonderlyk uit de verzameling, welke wylen de Hofraad J. Arckenholz, een geboren Finlander, beroemd wegens zyn opzigt over de Boekery te Kassel, en uitgegeven Memoires de Christine, aan de Hoge schole, by uittersten wille, besprak: als bevattende verscheiden Handschriften, onder anderen de Memoires et Negociations de M. de Rusdorp, dien vermaarden Paltzischen Minister, in den 30 jarigen Oorlog, nevens 13 banden met eigenhandige Brieven van de beroemste, zo geleerde, als aanzienlyke, mannen van Europa, aan den in den jare 1777, te Stockholm, overledenen Heer Arckenholz. Ene dubbele schat, die voorzeker verdiende aan 't ligt te komen, en waar van het te wenschen is, dat zy in dezen Noordschen hoek niet voor altoos begraven zullen blyen. Men moet bekennen, dat, in ene eeuwe, die bykans niets dan Toneelstukken, Romans en Reisbeschryvingen, opleverd, in een tyd, waar in tevens allerleye grillen alles aanwenden, om grondige Geleerdheid en gezonde Oordeelkunde te verdringen, het 'er juist niet zeer gunstig uitziet voor de verzamelplaatsen van Handschriften, byzonderlyk wanneer de voor handen zynde in 't Latyn geschreven zyn. Men kan niet nalaten by aanhoudenheid met leedwezen te denken aan de voortreffelyke verzameling van geleerde Brieven, welke, uit kragt van het Wolfiaansch legaat, in de openbare Boekery, te Hamburg, doch tot heden, na zo vele jaren, nutteloos en zonder dat men 'er enig gebruik van gemaakt heeft, zig bevind. - Wie bezit de Brieven van en aan wylen den Kanzelier Mosheim, te Göttingen? Dezen verdienen bovenal aan 't ligt gebragt te worden. De Koninglyke Hofprediker, H Schroderheim, heeft, met het einde des voorledenen jaars, de opengevallen Bisschops stoel, te Karelstad, bekomen. Deszelfs voorganger was de Heer Daniel Herweghr, een man van den ouden trant, 't zy men op grondige geleerdheid of op deugdelyke zeden, die beiden regt Oud Zweedsch in hem waren, het oog heeft. Deze laat eigenhandige verzamelingen voor de Zweedsche Kerk- en Letter geschiedenis na; hebbende ook veel aan de nieuwe Zweedsche overzetting des Bybels medegearbeid; welke overzetting thans, by afzonderlyke Boeken uitkomt; zynde het Nieuwe Testament reeds geheel af, terwyl aan 't oude slegts weinig ontbreekt: een groot geluk zeker! daar de Stockholmsche Commissie voor dit werk, sints enigen tyd, zo velen van derzelver voornaamste Medeleden, als de Heren Serenius, Ihre, Wargentin, Gabriel Rosen, Aurivillius, en nu laatst den Bisschop Herweghr, door den dood verloren heeft. Men ziet hier aan, dat deze zaak niet enkel aan Godgeleerden is opgedragen. Opgemelde Bisschop overleed den 23 Sept. des voorledenen jaars te Forsbacka, in het 68 jaar zynes ouderdoms, terwyl hy bezig was met visitatie in zyn Bisdom, waar van de zetel te Karelsstad is, te doen. Dit Bisdom bevat de beiden Provintiën van Warmeland en Dal, en word voor een der rykste stiften in Zweden gehouden. Van dezen teld men thans 14, waar van Upsal in rang de eerste is, doch de Bisschops stoel te Wester-äs, wat de inkomsten betreft, den voorrang van alle anderen heeft. Onder de alhier min gewone bevorderingen, behoort die van den Heer Jac. Alexand. Lindblom, die van Hoogleeraar in de Staatkunde en Welsprekenheid, te Upsal, en nog ongeördend zynde, in den voorledenen jare, tot Bisschop van Linköping, den tweden Bisschops zetel in 't Ryk, verheven wierd. Een doorkundig man, die als Hoogleeraar groot nut deed, en zig by de Jeugd, byzonderlyk by den Studerenden Adel, waar over hy buiten dat meer onmiddelyk opzigt hadde, ongemeen verdiensteiyk gemaakt hoeft: gelyk hy dan ook, billyker wyze, by de adelyke jongelingen, zo hoog geschat en geliefd was, dat dezen onlangs ene Medaille ter zyner ere lieten slaan; op welker ene zyde men de Afbeelding des Bisschops ziet, met dit omschrift, in het Zweedsch: Jac. Alex. Lindblom, Hoogleeraar en gekoren Bisschop, te Lindhoping; terwyl men aan de andere zyde, in een lauwrierkrans, alleen deze woorden leest: Ter erkentenisse jegens enen geliefden Leermeester, onder wiens opleiding de Skytiaansche Geleerde oeffeningen voor de Akademische jeugd, te Upsal, weder aan den gang geholpen wierden. - De vorderingen zyner kwekelingen, zo in de Geschied- en Staatkunde, als in de Wysbegeerte, Talen en den Styl, hadde hy dikwyls gelengenheid, onder het oog des Konings, en dat van den Kroonprins, wanneer deze zig te Upsal ophielden, in openbare dispuut Collegies, waar in een Graaf of enig ander Edelman, als Voorzitter, steeds het woord voerde, aan den dag te leggen. Van dezen voor het Akademisch onderwys zo by uitstek geschikten man, heeft men ook een uitgewerkt en groot Latynsch- en Zweedsch Woordenboek te wagten. Met één woord, men kan in deszelfs lof niets beters zeggen, dan dat hy in het Skytiannsch Leervak den groten Ihre volgde; zulks het onderwys dezes beroemden Letterkundigen geheel niet gemist wierd.

_alg004alge01_01_3_0

Groot-Brittannien. Te Londen, is ene Maatschappy opgeregt, ter ontdekking van de binnenste delen van Africa; werwaarts, op kosten van dit Gezelschap, enige Reizigers staan gezonden te worden. De Leden, die nog maar uit 12 personen, doch die egter lieden van aanzien zyn, gelyk de Graaf van Galloway, Lord Rawdon, Generaal Conway, en meer andere, bestaan, hielden den 9 Juny, laatstleden, derzelver eerste Vergadering, waarin Lord Rawdon tot Secretaris, en de Bisschop van Landaff tot Thesaurier verkoren wierden. Ieder lid contribueerd jaarlyks 5 Guinies, en verbind zig voor 3 jaren. Men twyffeld niet of het getal der leden zal weldra aanmerkelyk toe nemen; zynde de deelneming gedurend de eerste 12 maanden, opengesteld.

_alg004alge01_01_3_1

Frankryk. De Fransche Akademie hield, den 14 May, ene openbare zitting ter inhuldiging van den Ridder de Florian, die de plaats van wylen de Kardinaal de Luynes, by dezelve, kwam vervangen: De Hertog van Pentbievre, de Hertoginne van Orleans, met de Prinsen, derzelver kinderen, als mede de Prinses de Lamballe, waren 'er by tegenwoordig. De Redenvoering des Heren de Florian, by die gelegenheid, beantwoordde ten vollen aan deszelfs bekende welsprekenheid en Letterkundige bekwaamheden. Een groot deel daar van bestond in welverdiende Lofspraken, zo op zyn Voorganger als op den beroemden de Buffon. De Heer Sedaine beantwoordde, in hoedanigheid van bestierder, uit naam der Akademie, deze zyne aanspraak: waarna de Heer de la Harpe een brief voorlas: over de uitwerkzels der Landnatuur, en der schilderende Digtkunde: wordende de zitting besloten door den Heer de Florian, met het voorlezen van ettelyke aartige Fabels van zyn maakzel. De Koninglyke Akademie der Heelkunde , te Parys, hield, den 3 April, hare openbare vergadering, De Hr. Louis, aanhoudend Geheimschryver, opende dezelve met de voorlezing ener verhandeling over 't onderwerp, waar van de eerprys was toegewezen aan den Heer Percy, Chirurgyn Major by het Regiment van Berry: die nu voor de derdemale zig bekroond vond, en door de Akademie tot Medelid verkoren is: hebbende de Koning deze aanstelling goedgekeurd. Het Accessit wierd toegewezen aan den Heer Thomassen, Correspondent der Akademie, en Chirurgyn Major by het Koninglyk Militair Hospitaal, te Neuf-Brisack. De Medaille van 300 Liv. uit het Fonds van den Heer Vermont, Vroedmeester der Koningin, ter bevordering van de Verlossingkunde, wierd aan den Heer Castara toegekend, Heelmeester, te Luneville; die van 200 livr. aan den Heer Moreau, eersten Heelmeester by het Hotel Dieu, te Bar-le-Duc; en de 5 Medailles, ieder ter waarde van 100 liv. wierden uitgedeeld aan de Heeren Chauvel, Marchand, Enjourbunt en Petit, Heelmeesteren te Corbeil, Lillo, in Vlaanderen, Avranches, en by her Hotel-Dieu, te Corbeil. Na deze Prysuitdeling, las de Heer Lheterier ene verhandeling over de eenvoudige wonden der Longpyp in welke by het gevaar aanwees, van ene al te spoedige hegting, voor en alëer, de bloedstortingen van derzelver wanden volkomen hebben opgehouden. De Heer Pipelet, de zoon, las ene verhandeling over een gebrek in de natuurlyke schikking der Pis-wegen, 't geen by hadde weten te verhelpen. De Heer Louis hield vervolgens zyne Lofrede op den Heer Faure, Medelid der Akademie, te Avignon. De Heer Coutouly bood deszelfs nieuwe Tang aan: hy keurde het gebruik van Haken af, by moeilyke verlossingen, en stelde daar voor in de plaats een werktuig van zyne uitvinding, waar van men zig, zonder gevaar, kan bedienen. De Heer Auvity las ene verhandeling over de gepaste Levenswyze voor eerstgeboren kinderen, by mangel aan ene Minne, volgens genomen proeven in het Hospitaal der Vondelingen. De Heer Louis sloot de zitting, met het voorlezen van ene Lofspraak op de Heren Caque, Opper Heelmeester hy het Hotel-Dieu van Rheims, en de Gebroeders Fragnier, die aan de hoop der Akademie, door een ontydigen dood, al te vroeg ontrukt waren. De Akademie heeft voor de twee pryzen, welken zy, de ene in 1789. en de andere in 1790. zal uitdelen, voorgesteld: ‘De poser les regles, suivant les quelles on doit se servir, avec intelligence et dextérité, des instruments necessaires au pansement journalier des plaies et des ulcères dans les differentes parties du Corps. [De regels te ontvouwen, volgens welken men zig, met oordeel en behendigheid, van de nodige werktuigen hebbe te bedienen, by het dagelyks verband van wonden en verzweringen in de onderscheidene delen des lighaams.] 2 De déterminer la meilleure forme des diverses especes d'aiguilles propres à la réunion des plaies, à la ligature des vaisseaux, et outres cas, ou leur usage sera jugé indispensable; et decrire la methode de s'en servir: [De beste gedaante te bepalen van onderscheiden soorten van Naalden, dienende om wonden te hegten, om vaten te binden, of in andere gevallen, waar in derzelver gebruik vol strekt nodig zal geoordeeld worden, en de manier om 'er mede om te gaan, te beschryven.’ Zullende de Antwoorden hier op tot den laatsten December van 1788 en 1789. in gewagt worden. Ook zal de Akademie, volgens gewoonte, ene gouden Medaille uitdelen, uit het Fonds, door den Heer Peyronie besproken, op ene verhandeling over enigerhande Heelkundige stoffe, ter keuze van den schryveren: de Medaille van 300 liv. uit het Fonds van den Heer Vermont, Raadsheer van Staat en Vroedmeester der Koningin, op de beste verhandeling over, of de nuttigste waarnemingen omtrent, de Verloskunde, die aan de Akademie, in het lopend jaar, zullen medegedeeld worden: en de vyf Medailles, ieder ter waarde van 100 liv. aan zo vele Heelmeesteren in het Ryk, die in het jaar, enige verhandeling, of drie waarnemingen, van belang zullen toegezonden hebben.

_alg004alge01_01_3_2

Vervolg en Slot der Levensbyzonderheden van den beroemden Natuurkenner de Buffon. Men kan over het ongemene nut, 't geen mogelyk is, van een bekwaam Geheimschryver te verwagten, oordelen, wanneer men slegts weet, dat die van den Heer de Buffon, om hem met zyn werk by te blyven, verpligt was, om daaglyks 10 uuren te arbeiden; uit welke omstandigheid men alleen zig een denkbeeld kan vormen van den yver, waarmede hy zelve zynen arbeid verrigtte. Deze yver werd tot enen inderdaad onbegrypelyken trap gevoerd. De Heer de Buffon beminde het vermaak, en bezogt vlytig het gezelschap der Vrouwen: alhoewel zyn zugt naar roem altoos de overhand had. De uren, welke hy tot den arbeid besteedde, waren bepaald, bellopen omtrent 14 daaglyks, en niets was in staat, om hem een enkel oogenblik van dit zyn levensplan aftebrengen, Dikwyls nam hy van zynen slaaptyd uren af, welken hy der Wetenschappen niet ontroven wilde: en een Bediende, welke hem alle morgen op een en 't zelfde uur moest wekken, had last, om hem van zyn bed te beuren, wanneer zyn meester niet genegen scheen, om nog op te staan. De Heer de Buffon verkoos boven alles te Montbard te wonen, alzo hy ter dier plaatse zo veel kon arbeiden, als hy wenschte. Te Parys namen de zaken van 't Kabinet en 's konings Tuin, het maaken van opwagtingen en het ontfangen van pligtplegingen, een gedeelte van zynen tyd weg; te Montbard egter, zag men hem van 's morgens 5 uuren op zyn Koepel, die in 't midden zyner uitgestrekte Tuinen geplaatst was; en zo dra hy 'er eens op was, mogt hem niemand, wie het ook ware, zelfs niet zyne Hoveniers, naderen. Het was voor deze Koepel, dat Rousseau zig op zyne knieën wierp; in verrukking den dorpel kussende van de deur, die des zelfs ingang stoot. Deze Koepel wierd door Prins Hendrik, die dezelve, op zyne reis in Frankryk, behaagde te bezoeken, de Wieg der Natuurlyke Historie geheeten: en in der daad, het is van hier, dat die schone bladen zyn voor den dag gekomen, welken zo lang in geheugenis zullen blyven, als het onderwerp, waar over zy handelen. Het is hier, waar zyne Epoques de la Nature, een werk, waar aan hy 24 jaren arbeids heeft te koste gelegd, en waarin men (mogelyk zonder 'er alle de gevolgen aan toe te eigenen) de verbazendste denkbeelden van 's menschen geest bewonderd, zyn zamengesteld: het is hier eindelyk, dat de treffende redevoering over den styl, uitgesproken, toen hy, in de Fransche Akademie wierd ingeleid, is vervaardigd geworden. De Heer de Buffon bevond zig by het overlyden van zynen vooganger, te Montbard, ontfing een brief van den Geheimschryver der Akade-mie, hy welken hy aangezogt wierd, om naar de opengevallen plaats te dingen, en hy kwam eerst te Parys op het ogenblik, dat hy onder zyne nieuwe Mede-Leden zitting nam. Ik keer weder tot de Koepel terug, waar van ik zo even gesproken hebbe. Men zag 'er niets dan blote muren, een groten Armstoel, met zwart leder overtrokken, een ouden houten Lessenaar, waarop pen, inkt en een boek papier, lagen. Op enigen afstand van deze Koepel, en mede in 't midden zyner Tuinen, was een Kabinet, waar in de Heer de Buffon zyne Handschriften bewaarde. Hy wandelde, naar tyds omstandigheid, van de Koepel naar dit Kabinet, of van daar naar de Koepel, en bragt somtyds een gantschen morgen door, met een enkele uitdrukking op het papier te brengen. Dit was niet om dat zyn arbeid hem moeilyk viel, maar om dat hy omtrent zig zelven ongemeen streng, en van gedagten, was, dat men alleen door den tyd zyne denkbeelden of den styl tot volkomenheid konde brengen. Dikwyls hoorde men hem ook zeggen, dat de Genie niets anders ware dan ene kragtdadige Hebbelykheid om geduld te oeffenen. Aanmoedigend gezegde inderdaad, 't geen ons dit antwoord te binnen brengt, 't welk Newton gaf, toen men hem vroeg, hoe hy zyn stelzel hadde uitgevonden: door 'er onophoudelyk op te peinzen. Wanneer de Heer de Buffon een Werk voltooid had, leide hy hetzelve een geruimen tyd ter zyde, ten einde het geheel uit zyne gedagten te stellen, waarna hy zig hetzelve door een zyner vrienden, des kundig, deed voorlezen. Het Afschrift was in orde en duidelyk geschreven, en zo dra de lezer ergens haperde, was zulks by den Heer de Buffon een blyk, dat 'er iets aan de ontvouwing zyner denkbeelden, of aan de duidelykheid van zynen styl, moest ontbreken; zynde altoos zyn zeggen, dat alles, 't geen zeer duidelyk was, zich ook teffens zeer gemaklyk laat lezen: hy zette dan een Kruisje voor die Plaats, ten einde dezelve te kunnen overzien en op zyn gemak te verbeteren. Nog beoordeelde hy zyne Schriften, op ene andere wyze. Wanneer men hem dezelven voorlas, verzogt hy zynen lezer, om zekere stukken, welker samenstelling hem veel moeite gekost hadde, in andere woorden over te brengen, en wanneer hierby den zin, welken hy zig had voorgesteld, getrouwlyk bewaard bleef, liet hy het stuk zo als het was, dog zo men integendeel daarby, slegts eniger mate, van zyne bedoeide betekenis afweek, zag hy de passage over, zogt naar 't geen haar onduidelyk maakte, en verbeterde dezelve. Deze lezingen en verbeteringen geschiedden somtyds in enen kring van Vrienden, en niets was belangryker. Dikwyls verbeterde hy ook op dezelfde wyze de Werken, welken door een, aantal Schryvers aan zyn oordeel onderworpen wierden; dan het ontbrak hem aan tyd, om ze allen te verbeteren, of om alle die Schriften te lezen, welken men hem ongedrukt toezond. Ten aanzien van dezen, bepaalde hy zig doorgaans tot het lezen van het Register, ten einde de gewigtigste hoofdelen op te zoeken, en dezelven over te zien. Sedert meer dan 15 Jaaren, zyn 'er weinig Werken, die hy op enige andere wyze gelezen heeft, behalven misschien de Verantwoording van den Heer Necker, en over het bestuur der Geldmiddelen, die hy herhaalde malen las, en van welke hy met verrukking sprak. Zyne geliefkóosde Schryvers, onder die genen welken niet meer in wezen zyn, waren Feunelon, Montesquieu en Richardson. Een zyner beste Vrienden was de Heer Gneneau te Montbeillard, die hem ongelukkig kort voor zynen dood ontrukt wiere; een man van de grootste verdienste was, en die, uit hoofde van zyne grote kundigheden, en standvastige deugd, zeer veel invloeds op hem had. 'Er zyn weinig Menschen geweest, wier omgang hartelyker, levandiger en geestiger was, dan die van den Heer de Montbeillard: die van den Heer de Buffon integendeel was zeer eenvoudig, zelden levendig, dog somtyds zeer vrolyk. Boven alles was hy ongemeen goedhartig, waardoor hy de liefde van allen, die hem kenden, tot zig trok. Zie hier noy enige zaken, welken beuzelagtig schynen, dog welker verhaal men hoopt, dat men ons zal ten goede houder. Men schryve zulks niet toe aan mangel van gewigtiger Stof in 't leven enes groten mans. De Heer de Buffon wilde nooit, dat zyn Kamerdienaar hem kapte, maar was wel te vreden met den Paruikmaker der wyk, te Parys, en met dien der Stad, te Montbard. Hy ondervroeg hen, over deze en gene zaken, sprak met hen, en derzelver gesprekken strekten hem ten vermake, gedurende den tyd van zyn optooying, 't geen van zeer langen duur was, en hem gelegenheid tot uitrusting verschafte. 'Er ging geen één dag voorby, of hy liet zyne hairen branden, zonder dat ay 'er immer door beschadigd zyn geworden; en dikwyls liet hy zig twe à drie malen kappen, wanneer de Wind zyn hair in wanorde gebragt had; zynde hy van gedagten, dat elk, zo veel in hem was, tragten moest, ene uiterlyke vertoning, die ten zynen voordele sprak, te maken. Hy was gewoon te zeggen, dat hy ongunstige gedagten had van een jong mensch, wiens hart niet het eerst voor de liefde geklopt had, naardemaal zulks de eerste trap van gevoel ware, langs welken men vervolgens tot andere voorwerpen opklom. Aan den Tafel, waar hy een geruimen tyd doorbragt, had men het vermaak, van hem op zyn gemak te kunnen horen, en men verliet bykans nooit denzelven, zonder enige uitgezogte woorden, of enig grondig denkbeeld, van hem opgedaan te hebben: want, men herhaalt het nog eens, niemand leide in de samenleving zoo veel goedhartigheid aan den dag, dan dezen man. Hy was een beminnaar der Lofspraak, en prees vaak zigzelven, dog op zulk enen vryen, en voor anderen, wier bekwaamheden hy nimmer veragtte, zo weinig benadelenden trant, dat men hem, op de een of andere wyze, voor zulk ene ongewone vrymoedigheid zyn dank betuigde. Hoe kan, bovendien, een man, die met zo vele eerbewyzingen overladen wierd, wien men een Standbeeld had opgerigt, met wien een grote Vorstin briefwisseling geliefde te houden, (zendende hem alle de Gedenkpenningen toe, welke onder hare Regering geslagen waren) by wien, eindelyk de Vorsten altoos een bezoek afteiden, 't zy wanneer dezelven te Parys kwamen, of Montbard doortrokken:- hoe konde, zegt men, zodanig een man die hetenig middelpunt scheen te wezen, waar op alle de Geleerden der Waereld correspondeerden, zig van den heimlyken trek naar Lof weerhouden? Laten wy dan ook die zonderlinge vernuften dezen zo natuurlyken trek ten goede houden, en zelve hen zo dikwyls pryzen, als zy 't begeren; daar tog deze lof een zeer geringe vergelding is, die zy van ons vorderen, voor de aangename genoegens, welken zy ons verschaften. Men oordele, of de volgende trek van eigenliefde iemand beledigd, en niet veel eer het Karakter van den Heer de Buffon eer aan doet. Een zyner stelregels was, dat de Kinderen in 't algemeen van de Moeder hunne verstandelyke zedelyke hoedanigheden ontlenen; en wanneer hy dien in zyne gesprekken ontvouwd haade, paste hy den zelven aan stonds op zigzevelen toe; gevende zyner Moeder, die inderdaad veel vernufts, genoegzame uitgebreide kundigheden, en een gezond verstand bezat, en waar van hy dikwyls met veel vermaaks sprak, ene uitbundige Lofspraak. Zyn Vader hadde voor hem byna enen Godsdienstigen eerbied: op zekeren dag, in de Bespiegelingen der Nature, die sierlyke aanspraak aan 't Opperwezen, waarmede de eerste beschouwing eindigd, gelezen hebbende, ontmoette hy zyn Zoon, en wierp zig, in de eerste vervoering zyner verwondering, aan zynen kniëen neder. Men zoude nog meer andere zaken en voorvallen omtrent dezen onsterflyken man kunnen verhalen, ware het niet, dat het bestek van een Dagblad zulks verbood. Men zal dus nog maar alleen spreken van een zyner duurzaamste vriendschaps verbintenissen, namenlyk van die, welke hy met den Kapucyner Vader, Ignatius Bongault, en die door hem tot Priester van Buffon benoemd was, aanging. Deze vriendschap duurde meer dan 15 Jaren. Gedurende het verblyf des Heren de Buffon te Montbard, hield deze Vader twemaalter Week by zynen Vriend het middagmaal, en de Heer de Buffon, niet onpasselyk zynde, deed zulks ook enige malen by Vader Ignatius, die, met één woord, het gehele vertrouwen van den Heer de Buffon bezat. Zelfs, toen deze zig, kort voor den dood van dezen groten Man, naar Parys begaf, hernam de Heer de Buffon, die zig toen mede aldaar bevond en sedert verscheiden dagen byna sprakeloos was, op het zien van zynen ouden vriend, zyne kragten. Na enigen tyd met hem gesproken hebben, verhief hy zyne stem, en deed, zonder de omstanders te ontrusten, belydenis van zyn geheel levens gedrag; en hy was de eerste, die met hem sprak over de laatste Kerkgerechten, welken hy ook in tegenwoordigheid van verscheiden Personen ontfing. Zyn Vader heeft den ouderdom van 93. en zyne Grontvader dien van 87. bereikt: zelve had hy op een langer leven kunnen hopen, wanneer hy moeds genoeg gehad hadde, om tot ene Operatie te kunnen besluiten welke 56 steentjes, die men, na zynen dood, in de Blaas vond, noodzaaklyk maakte.

_alg004alge01_01_3_3

Duitschland en Naburige Ryken. De Heer F.A. van der Marck, voorheen Hoogleeraar, te Groningen, Lingen, en laatst te Deventer, is zedert tot gewoon Hoogleeraar in de Rechten aan de Doorlugtige school der Graafschappen Bentheim, Steinfurt en Teckelenburg-Reda, te Burg-Steinfurt aangesteld: en heeft den 30sten van Mey laatstl. dien post aldaar plegtig aanvaard, met een gehouden Reden voering: de portentosa Hobbesiani civis imagine, d.i. Over de vervaarlyke gedaante enes Burgers, volgens het stelzel van Hobbes.

_alg004alge01_01_3_4

Nederlanden. Het Amsterdamsch Dicht- en Letteroeffenend Genootschap, in deszelfs jaarlyksche Vergadering, gehouden den 6den van Bloeymaand, ene buitengewone zilveren Eerpenning aangeboden hebbende, aan den schryver ener Verhandeling, over de volgende vrage: ‘Daar de Nationale Tonelen voornamelyk behoren ingericht te zyn, tot verbetering der zeden: en daar de Taferelen, uit den Burgerstaat genomen, het meest geschikt schynen, om, onder het grootste getal der aanschouweren, dit gewenschte gevolg te kunnen gevol voortbrengen: welke is de beste wyze, om Burger-Toneelspelen voor onze Natie te vervaardigen, die een rechtstreekschen invloed op de Burgerlyke zeden hebben?’ welke verhandeling getekend was met het vers van Pope , the proper study of Mankind is Man, verneemt men thans dat de schryver dier Verhandeling is de Heer Alexander Benjamin Fardon , te Amsterdam.

_alg004alge01_01_3_5

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. N. Bondt , Dissertatio de Cortice Geoffraeae Surinamensis &c. Geneeskundige verhandeling over den bast der Geoffraea van Surinamen, door den Heer Bondt . Te Leyden, by Abr. en Joh. Honkoop, 1788. gr. 126 blz. 8vo. Hoe zeer wy, zints de tyden van den groten Linnaeus , in de kennis der Dieren en Gewassen gevorderd zyn, is het 'er egter ver van daan, dat wy alle de bekende soorten, in derzelver kragten, en gebruik zouden kennen; voornamentlyk van die, welke de beide Indiën ons toezenden, of die aldaar groeijen. De bewoners van Oost-Indiën, en der Nieuwe waereld, hebben 'er velen tot hun gebruik; van welken wy slegts de naamen der geslagten en zoorten weeten, of die wy niet dan gedroogd, of in wyngeest, en dus van hunne Natuurlyke gedaante en verw beroofd, te zien krygen; welker kragten en gebruik, in de konsten, handwerken, genees- en heelkundige vermogens geheel voor ons verborgen blyven, of by toeval slegts ontdekt worden; en welker waarde men dan eerst leert hoogschatten, wanneer verscheiden proefnemingen ons van derzelver deugd verzekeren. Zien wy deze waarheid niet bevestigd, door de Rhabarber Wortel, de Kina, de Quissia, de Thymilea, en verscheiden anderen? Indien men in de Landen, in welke deze en veel andere vreemde gewasschen groeijen, behoorlyke proeven nam op derzelver zamenstel, kragten en werkingen, zoude men nieuwe middelen tot herstel van tot nog ongeneeslyke ziekten vinden, enen nieuwen tak van handel openen, en het menschdom van wezentlyk nut zyn. Onder deze Geneesmiddelen verdient de Geoffraea Surinamensis eene aanmerkelyke plaats; de Geoffraea van Jamaica, was in de geneeskunde reeds bekend, en door den beroemden Geneesheer Wrigth , in de Philosophical Transactions, vol. LXVII. p. 307. seqq. beschreeven, onder den naam van Cabbage Tree, en genoemd Geoffraea Jamaicensis inermis. Edoch de geleerde Heer J.P. van Stuivezand , voorheen Geneesheer in Surinamen, een Negerslaaf, die alle de kentekenen ener Wormziekte vertoonde, behandelende, wierd door een Surinaamschen Priester en Geneesheer der Bokke ne- gers, een nieuw en nog onbekend soort van Geoffraea aangewezen, welke by die Indiaanen Wewe, en in het Neger Engelsch Blakcabbes genoemd word, door welker bast de Lyder in drie dagen van zyne Wormziekte geneezen wierd. De Heer Stuivezand maakte dit nieuwe en zo nuttige Geneesmiddel naderhand bekend, zeggende, dat de ondervinding hem het nut van dezen bast niet alleen in de Wormziekte, maar in Slymziekte, Waterachtige ziekten, Verstoppingen, Water in de borst, Hartkloppingen, Vrysterziekte (chlorosis), Wittevloed enz. getoond had, voor al de Tinctuur van dezen bast met Rum of Taffia. De Heer L. Juliaans , Apotheker, te Utrecht, reeds lang bekend door zyn uitmuntend Kabinet en kundigheden in de Natuurlyke Historie, was de eerste, die dezen bast der Geoffraea uit Suriname ontfing, en nog ontfangt. Zyn Ed. gaf dezelve aan verscheiden Geneesheren ten onderzoeke. Deszelfs zoon, de Heer A. Juliaans , kundig Geneesheer, te Utrecht, en met roem bekend, door zyne verhandeling over de Elastique Gom, vergaderde alle de beschryvingen der gedaane proeven, welke hy konde magtig worden, met oogmerk om dezelve door den druk gemeen te maken, wanneer ene vroege dood hem zyner vrienden en der geleerde waereld, die zo veel van hem te verwagten hadden, ontrukte. De Hoogleeraar Voltelen , te Leyden, nam toen op zich, om de vergaderde waarnemingen na te zien, en met vele andere te vermeerderen, en deelde dezelven den Heer N. Bondt mede, ten onderwerpe van ene Geneeskundige verhandeling, om als Medicinae Docter te worden ingewyd; ten welken einde hy dezen veel belovenden Jongeling, met alles wat zyn ampt en zyne uitgebreide kundigheden konden opleveren, te hulp kwam. Hier uit is deze verhandeling gehoren, die voor den Geneesheer en Kruidkenner schatbaar is. De Heer Bondt verdeeld dezelve in drie Hoofddelen: Het 1) bevat het Kruidkundig. 2) Het Scheikundig onderzoek dezer Plant. 3) De waarnemingen en gevoelens van voorname Geneesheeren, omtrent de Geneeskragten van deze nog te weinig bekende Plant. In het Kruidkundig onderzoek, na gezegt te hebben, dat het geslagt der Geoffraea niet voor de voorige Eeuw bekend was, geeft hy de natuurlyke Kentekenen dezer Plant op, welke onder de twee-broeder Planten (Diadelphia), met tien helmstyltjes, behoort, en geeft de kentekenen van Linnaeus op; daar na spreekt hy van daar aan komende Geslagten, die hy ontkend, wyl buiten de Geoffraea geen geslagt ouder de Diadelphia ene pruim geeft. Nu gaat de Heer Bondt tot de Natuurlyke order over, in welke de Plant behoort, namentlyk onder die der Vlinderbloemen, doch wegens haare vrugt, kan zy mede onder de vleesachtige vrugtdraagende (Pomacea) gerangschikt worden; zeggende dat de vrugt der doornige Geoffraea, gekookt, tot spyze gebruikt word. Na dus het Geslagt bepaald te hebben, gaat hy tot de Soorten over. De Ridder Linnaeus kende 'er slegts ééne, namentlyk de Geoffraea Spinosa of doornige van Carthagena, en Brasil, door den Heer Jacquin kruidkundig beschereven. De twede foort is de Geoffraea van Jamaica, van welke hier boven gesproken is. De derde is de Geoffraea van Suriname, die nog onbekend was De beschryving en afbeelding zyn naar eenige gedroogde en in wyngeest bewaarde takjes met bloemen, blanden en vrucht, opgemaakt De Heer Bondt noemt deselve Surinaamsche Geoffraea, met eyronde stompe blaadjes, en een kiel met twee bloembladen; verschillende dus van de gedoornde, door den gladden bast, en van die van Jamaica, welke eyronde puntige blaadjes, eene gecouleurde purpe kelk, en een bladige kiel heeft. Zy groeit in Suriname, in enen zandigen grond, zelden op bebouwde Landen, en bloeit tweemaal 's jaars. Behalven dezen maakt onze schryver nog van ene andere zoort gewag, die daar ten lande Herejoure genoemd wordt, doch veel zwakker is, en daarom in Suriname zelf buiten gebruik. De Plant dus verre Kruidkundig beschouwd hebbende, gaat de geleerde Bondt tot het Scheikundig onderzoek over. De Schorsch, die het Geneesmiddel dezer plant uitmaakt, heeft ene opperhuid (Epidermis), die rood of bruin is; aan de binnen zyde is de bast roetverwig, hier en daar met donkere streepen en vlakken; en daar zy het hout raakt, (want het is boom), word zy zwart purperachtig met witte stipjes. De Bast is zonder reuk; doch de versch uit Suriname aangebragte geeft enen onaangenamen walglyken stank van zig. Lang gekauwd zynde, is de smaak wat bitter en scherp; doch oude boomen hebben byna geen smaak. 'Er is egter een sterk bitter in het purperachtige zwarte vlies der binnen zyde. Daar nu deze Bast, gelyk wy zien zullen, een uitmuntend Geneesmiddel is, en teffens zeldzaam voorkomt, gebruik men dikwyls den bast van de Geoffraea van Jamaica, in dezelfs plaats, die egter anders, en veel sterker, werkt. Om derhalven de Surinaamsche van die van Jamaica te onderscheiden, geeft de Heer Bondt de onderscheids kenmerken op, bestaande de Surinaamsche in meer dikke stukken, ook is die van Jamaica meer blinkende, van binnen geelachtig groen, meer bitter van smaak dan deze, en de reuk, (het stuk wat gewreven zynde,) sterker. Verder onderzoekt de Heer Bondt dezelve door de scheikundige overhaaling, zo langs droge als natte wegen. Het Phlegma veranderde de Syroop van Violieren niet, maar egter gaf het een rode verw aan de Tinctuur van de Heliotropium; de Spiritus was rood bruin zeer zuur, en bruischt sterk op met loogzouten. De olie is dik, pek couleurig en brandig (Empyreumaticq.) Het Vocht, dat in de destilleer ketel overbleef, na het afgetrokken water, was rood bruin, en maakte, met Vitriool, zwarte Inkt.- Het waterig Extract, verdikt, was pik zwart. De reuk als bittere Amandelen: met water sterk gellagen, gaf het een vleeschrood schuim. Het decoctum was rood, bitter, zamentrekkende. Door verdere Scheikundige behandeling verkreeg de Heer Bondt ene witte Aarde, die met de Rhabarber aarde van den Heer Scheele (Neue Schwed. abhandl. v.p. 182.) veel gemeens had niet alleen, maar zelve waare Rhabarber aarde toonde. Het zout, uit de asch getrokken, was een Tartarus Vitriolatus, met het Sal Febrifugum. Uit deze proeven, trekt de Heer Bondt deze gevolgen, dat de Bast der Geoffraea een vlugtig deel heeft, veel waterig extract geeft, als ook veel Spiritus en Harst; dat dezelve een hout acidum, en een zuur van zuuring bevat, 't welk, met een Kalk-aarde, de Rhabarber aarde geeft. Eindelyk verhaald de schryver het vermogen van dezen Bast, in het doden en afdryven der Wormen, het welk alle andere tot nog toe bekende Geneesmiddelen te boven gaat; en daarom door den Hooggeleerden Heer Voltelen ten hoogsten aangeprezen word, te meer daar het teffens ene menigte slym afdryft, sterk op de piswegen werkt, en zagt purgeert; ook heeft de gemelde Hoogleraar het met veel goed gevolg voorgeschreven in taaie Verstoppingen; vier daagsche Koorts, Slym hoest, Water in de borst, Graveel, Chlorosis, Waterzucht. Egter moet dit Geneesmiddel, hoe treffelyk ook, met voorzigtigheid gebruikt worden; want, behalven dat het walgingen en brakingen veroorzaakt, geeft het ook zwaare benaauwdheden, voor al by hardlyvigen, ook een tenesmus der Pisblaas, weshalven het met Carminantia, aromatica en antispasmodica moet vergezeld gaan; en met Amandelmelk, Arabische Gom, Syroop van Altbaea enz. gegeven worden. Verder staaft de geleerde Schryver dit alles, met 30 waarneemingen, waar van 12 van den Heer Voltelen, zeven, welke onder de nagelaaten Papieren van den overleden Heer A. Juliaans, gevonden zyn; drie van wylen den bekwaame Geneesheer M.J. de Man, aan wylen den Heer Juliaans medegedeeid, een van den Heer Rumpel: en de overigen van de Heeren Veirac, Med. Doct. te Rotterdam; du Pui, Geneesheer te Campen; Ermerins, te Middelburg; Crall, Geneesheer te Dord recht; Sikke, Heelmeester te Aardlanderveen; Oosterdyk, Hoogleraar te Leyden; en Doct. Peereboom, te Amsterdam. Na dus de Geneeskragten, gestaafd door Proefneemingen, en daar uit getrokken gevolgen, getoond te hebben, geeft de Heer Bondt de Dosis en wyze van voorschryving op. In Suriname wordt meest alleen het Decoctum gegeven: 2 oncen, worden in 24 onc. water gekookt, tot op 12 onc. en 'er worden dagelyks 4 onc. van gebruikt, des morgens. De Heer Voltelen schryft het ook als een Clysma voor. De Harst, Resina, met zuiker, voor kinderen van 3 tot 8 gr. in volwassenen tot 1 scr. Als een Tinctuur gebruikt, neemt men 1 once Cort. Geoffr. 8 onc. Spritus vin en de dosis is van 50 tot 100 droppels. Zelden word het als een Poeder gegeven. Eindelyk besluit de Heer Bondt zyne geleerde verhandeling met het verschil aan te toonen, tusschen de Surinaamsche bast der Geoffraea en die van Jamaica, zo in de dosis als in de werking; werkende die van Suriname met minder heftigheid in het ligchaam, doch met beter gevolg. De Nieuwheid der stoffe, de naauwkeurigheid der proeven, en het gewigt der waarnemingen, in deze verhandeling voorkomende, maakt dezelve overwaardig, om door elk Geneesheer gelezen te worden; gelyk het een en ander ons bewogen heeft, om 'er een meer uitvoerig uittrekzel van te geven, dan het bestek van ons Papier anders toelaat: schoon wy 'er ons tevens door genoodzaakt vinden, om onze gewone opgave van Nieuwe Boeken en Geschriften voor deze reize, alleen dáar toe te bepalen. Ondertusschen ware het te wenschen, dat men de Negers en Indianen, zo door vriendelyke behandelingen, als door andere middelen zogt aan te moedigen, om de Geneeskragten van Uitlandsche gewassen mede te delen. Deze in ons Vaderland in de handen van een Voltelen, Veyrac, Oosterdyk, en andere bekwame mannen, gegeven, zou den der Geneeskunde, en, langs dien weg, het menschelyk geslagt zelve, de gewigtigste voordelen kunnen aanbrengen.

_alg004alge01_01_3_6

Land- en zeekaarten. Le Londen, by Rob. Sayer, is een Stel van ettelyke Nieuwe Kaarten uitgekomen, van de Landen, Staten en Zeeën, onder het gebied der drie tegenwoordig Oorlogvoerende Mogentheden, behorende, bestaande in: 1. Een Kaart van Europisch Turkeyen. 2. Een dito van den Archipel, met de Kust van Griekenland. 3. Een dito van de Zee van Marmora, nevens een afzonderlyke Kaart van de Straat van Constantinopolen. 4. Een dito van de Witte Zee, nevens de Zee van Azof, en den loop van den Dniester, van Cherson af, tot boven Kilburn. 5. Twee dito van de Russische Heerschappyen, in Europa en Asia. 6. Een dito van Duitschland, nevens de Keizerlyke Kaart van de Postwegen, door Duitschland, Hongaryen, Kroätien, Zevenbergen, en de zuidelyke delen van Polen. 7. Een dito van 't Koningryk Polen, met de afgenomene Provintien, zo als die tusschen de Keizer, de Keizerin van Rusland, en den Koning van Pruissen verdeeld zyn geworden. 8. Een dito ven Hongaryen, Zevenbergen en Kroatien. 9. Een geheel nieuwe en nauwkeurige Kaart van de Middelandsche Zee, met aftekeningen van verscheidene Havens. 10. Een Aftekening der Haven van Alexandryen, in Egypten.

_alg004alge01_01_3_7

Toneel- en ander konstvermaak nieuws. By den Franschen Schouwburg , te Amsterdam is gespeeld: Maandag 7 July. Le Corsaire, opera 3 Actes, musicque d'Aleyrac. Le Consentement forcé. Com. en 1 Act. par Guyot de Merville. Dingsdag 8 July. Turcaret. Com. en cinq Actes de le Sage. Nannette et Lucas. opera en 1 Acte, musicque du S. Herbain. Donderdag 10 July. Zemire et Azor. opera en 3 Actes, orné de tout son spectacle, musicque de Gretry. Zaturdag 12 July. Le premiere representation du Comte Albert, grand opera, nouveau, en 2 Actes, musicque de Gretry. La Suite du Comte Albert. opera en un acte. Te Buda of Offen, in Hongaryen, waar men geen staanden Schouwburg hadde, is, op kosten des Keizers, een pragtig Toneel opgerigt, volgens de tekeningen van den Raad Kempelen. Het zelve is in de Karmeliter Kerk, die niet gebruikt wierd, geplaatst. De Heer Maar, die beroemde werktuigkundige, was van Presburg ontboden, om voor het spoedig en gemakkelyk verwisselen der veelvuldige Decoraties, die voor het merendeel zeer fraai zyn, en in smaak voor genen in Duitschland behoeven te wyken, de vereischte schikking te maken. De Kleedkamer, die te Wenen gemaakt is, heeft drie duizend guldens gekost. De voorgevel draagt geen andere sieraadjen dan de wapens der Stad. De Troup van Bondini, waar onder zeer goede spelers zyn, heeft dit Toneel geöpend: en 't geen opmerkelyk is, by die gelegenheid, den Karmeliter Monnik vertoont.

_alg004alge01_01_3_8

Narigten en byzonderheden, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. De Amerikanen trachten, by aanhoudenheid, derzelver Handel meer en meer uit te breiden. Te Nieuw-York staat thans een Schip van 300 last op stapel, 't geen tot den handel op de Oostindien geschikt is. Te Philadelphia is onlangs een Schip van Madras aangekomen, 't geen een voordelige reize gemaakt heeft. Ook zyn 'er verscheiden vaartuigen van St. Maurits te rug gekomen, die Bourbonsche Koffy hebben medegebragt, waar van een groot deel naar Europa geschikt is. Met geen minder yver legt men zig, in dit Nieuwe Gemenebest, op het aankweken der Fabrieken en Handwerken toe. Te Philadelphia, heeft men eindelyk 2 volkomene Machines, om Katoen te kaarten en te spinnen, weten te krygen, die met het beste gevolg aan den gang gebragt zyn, en waarvan men zig veel goeds beloofd voor de Koussen-Weveryen, in Mulberry yard en German-Town, waarvan een groot deel reeds stil stond uit gebrek aan Katoen-Garen. In Petersburg en Kroonstad zyn, gedurende het voorleden jaar, voor de waarde van 15,664,552 Roebels en 75 Copeyks, aan buitenlandsche Goederen ingevoerd. Het getal der Russische Koopvaar dy Schepen beloopt op 805. De Tol-inkomsten van Rusland bedroegen in 1787. 3,910,006 Roebels en 17 Copeyks, die van 't jaar te voren niet meer dan 3,278,050 Roeb. en 60 Cop. Men telt niet minder dan 12 Kanalen of Vaarten, die, zedert de laatste 50 jaren, in onderscheidene gedeelten van Engeland, van welke zommigen geheel op kosten van particuliere personen, gegraven zyn; die met elkanderen ene lengte van 500 Engelsche mylen beslaan. De vaart, langs dezelven, geeft aan meer dan 1500 zielen de kost; en men schryft den bloei der Manufacturen voornamelyk daar aan toe. De dolle drift der Engelsche Handelaren, in het op kopen der Zyde, staat dezen even slegt te bekomen, als die der laatste speculanten van die Natie, in de Katoen. Tot zulk ene bystere hoogte, (zynde niet minder dan verre over de 100 schell. het pond,) hadde men de Zyde weten op te jagen, dat 'er, kortlings, aan een enkele Baal, die in Engeland verkogt is, niet minder dan 270 L. Sterl. verloren zyn. By de Oostindische Compagnie dezer Landen, is een Packetboot, op de Kaap de Goede Hoop, aangelegt, die voortaan, alle drie maaden, derwaarts vertrekken zal. Het eerste Scheepje, de Maria Louiza, is dezer dagen daar toe, ter Kamer Amsterdam, in dienst gesteld, zynde als Gezaghebber daar op benoemd Anthony Franciscus Steffers.

_alg004alge01_01_3_9

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week is geweest: te Amsterdam 182: en te Haarlem 13, waar onder 7 beneden de 12 jaren.

_alg004alge01_01_3_10

Openbare verkopingen van boekeryen en konstverzamelingen. J. Thielle en A. Bothall, Boekverkoper te Rotterdam, zullen op Maandag 21 July eerskomende, en volgende dagen, verkopen: Ene welgeconditioneerde Verzameling van Latynsche, Fransche en Nederduitsche Boeken, in allerleie wetenschappen: benevens twee Appendices van fraaye Latynsche en Nederduitsche Boeken, Schilderyen en Liefhebberyen: als mede nog ene Extra-catalogus van Fransche en Nederduitsche Boeken, enz. Een en ander zal 2 dagen voor den Verkoopdag te zien, en de Catalogus voor 2 stuiv. ten behoeve der Armen, te bekomen zyn.

_alg004alge01_01_3_11

Bekendmakingen en prys-opgaven van inlandsche boeken en geschriften. A. Loosjes, Libraire a Harlem, a recu de Paris, I. le Compte Rendu au Roi, au mois de Mars 1788. et publie par ses ordres. a Paris, de l'Imprimerie Royale, in 4to. ƒ3-0-0 II. La Géométrie Souterraine Elementaire Theorique et Pratique, avec Figures et Tables, par M. Duhamel, Tom. 1. a Paris de l'Imprimerie Royale, in 4to. ƒ7-10-0 Ricerche sulla natura e sugli usi del suco Gastrico in Medicina, e in Chirurgia di Bassiano Carminati , Professore di Medicina nella Regia Universita de Pavia, in 4to. Milano, is by A. Loosjes te bekomen, voor .. ƒ2-14-0 Voorts wordt in den Winkel van A. Loosjes, alle Donderdagen uitgegeeven, de Nieuwe Nederlandsche Spectator , in gr. 8vo. nu eens in enen boertigen, dan in enen ernstigen trant. No. 27. laatsleden Donderdag uitgegegeven, schetst de nadeelen van het overdreven gevoel; elk No. kost 1 ½ stuiv. Een uitstekend fraai beweegbaar Planetarium , door Pierre le Clerc, met een daar toe gemaakt doos, en een bericht van deszelfs gebruik, is by den Uitgever dezes te bekomen ........ ƒ7-10-0 De Uitgever dezes zal in 't Nederduitsch uit het Fransch laten vertalen en het licht doen zien: L. Optimiste, ou l'hemme content de tout, en 5 actes, en La Gageure imprevue. Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_3_12

Berigten. Amerika. De Ridder de Quesnay de Beaurepaire, enen voorslag gedaan hebbende, eerst aan de Staten van Virginie, en vervolgens aan die van Maryland, Pensylvanie en Nieuw-York, tot het aanleggen van ene Universiteit , heeft zulks het geluk gehad aan de voornaamste lieden in de verënigde Staten zo zeer te behagen, dat hy thans zyn eerste ontwerp tot stand gebragt ziet, en voorts bezig is, met het zelve nog meer uit te breiden en tot verdere volkomenheid te brengen. De Stad Richemond, alwaar, in den jare 1786, reeds ene geleerde Maatschappy, van dien aart, onder den naam van Akademie, wierd opgeregt, tot den zetel dezer nieuwe Universiteit verkoren zynde, heeft men 'er, ingevolge daar van, de nodige gebouwen gemaakt; terwyl de voornaamste Inwooners dier Stad en Provincie zig, om stryd, beyveren, om deze onderneming te doen gelukken. De Professoren zyn in Europa opgezogt. Wyders staat, onder de bescherming en het opzigt der Leden van de Letterkundige Akademie te Richemond, een Leerschool opgerigt te worden, waar in men de dode en levendige Talen zal onderwyzen, als mede de Wiskunde, Tekenkonst, de Burgerlyke- en Krygs-Bouwkunde, de Schilder-, Beeld- en Graveerkonst, Proeföndervindelyke Wysbegeerte, Sterrekunde, Natuurlyke Historie, Aardrykskunde, Bergstof-, Kruid- en Ontleedkunde; zo als mede aldaar Lessen zullen gegeven worden, in de Wapenoeffening, het Danzen, enz. De Insteller zyn Plan aan de Koninglyke Maatschappy, te Londen, medegedeeld hebbende, is hier uit ene Correspondentie voortgesproten, die voortaan bestendig tusschen die Maatschappy en de nieuwe Akademie zal plaats grypen. By het benoemen van den Akademie-Raad, is de Ridder de Quesnay, met algemene stemmen, tot President verkoren: en de Heer Bassuel de Vignois, Advokaat van het Parlement en Raadsheer des Konings van Frankryk, bekend wegens zyn smaak en yver voor de Wetenschappen, tot Secretaris, nevens Correspondent en Thesaurier Generaal in Europa: hebbende die Heer, gedurende het verblyf des Ridders de Quesnay in Frankryk, door zynen edelmoedigen vlyt, voorbeeld en kunde, de gewigtigste diensten aan deze nieuwe Instelling bewezen. Voorts zyn de Heeren Price, Coackley, Letsom, Crawford, Simons en Bencroft, alle Leden der Koninglyke Maatschappy, te Londen, tot Leden der Akademie, te Richemond verkoren, die ook allen het aangeboden Lidmaatschap met vermaak hebben aangenomen.

_alg004alge01_01_4_0

Italien. Doctor Cirillo, te Napels, een der voornaamste Geneesheren van Italien, geeft thans twee belangryke Werken voor de Natuurlyke Geschiedenis dezer Landen uit. 1) Icones Plantarum Napolitan. 2) Icones Insector. Napolit. Van ieder derzelven is onlangs een stukje in 't ligt gekomen. Het is te wenschen, dat de verdienstelyke Schryver genoegzame aanmoediging voor het vervolgen zal vinden; 't geen ondertusschen slegts zelden alhier het geval is, daar de Schryvers alles op eigen kosten moeten uitgeven, en nog bo-ven dien, door de Boekhandelaren, welken zy hunne Werken in commissie geven, gekneveld en opgeligt worden. De Regering, of wel de Koninglyke Familie, doet veel ter bevordering der Wetenschappen, en men kan alles hopen van de bekende kundigheden en yver der Koninginne. Met dit alles is het vertier van al 't geen de Wetenschappen betreft, tot nog toe, gering, en langzaam; 't geen des te meer te verwonderen is, daar men alhier een aanmerkelyk aantal van verdienstelyke geleerde mannen, in velerleye Takken, vind: schoon zy allen op zig zelven staan, geen geheel uitmaken, en het vaak onder elk anderen onëens zyn. Hier komt nog by, dat de onwetenheid van anderen alle konstenaryen aanwend, om regtschapen mannen te dwarsbomen. De Heer Cirillo heeft ook nog geschreven: 1. Observazioni pratiche intorno alla lue venerea. 2. Nosologiae Methodicae rudimenta. 3. De essentialibus nonnullarum Plantar. Characterib. 4. Reslessioni intorno elle acque adoperete per la concia de Quoi. 5. Fundamenta Botanica. 6. Oratio pro studiorum instructione. benevens 7. Ene Verhandeling over de Hospitalen en Gevangenissen, die zyn hart eer aan doet. De Heer Cavolini gaat met roem voort, in het bearbeiden der Mollusken Een soort van Slekken, die, door Linnaeus, onder de aardagtige schelpeloze gerangschikt worden., van het Napolitaans Meir: een water zeker, 't geen een onafmetelyk leerzaam veld aanbied! De Heer Poli heeft ene nieuwe verbeterde Druk van zyne Natuurkunde uitgegeven: ook is van het beste Staatkundig werk over de beiden Sicilien, waar van de Heer Galanti schryver is, met het begin van Maart, een 2de Deel uitgekomen. Dit stuk doet in allen opzigte den Opsteller eer aan, en verdient van naby gekend te worden: zynde met vlyt en naauwkeurigheid bearbeid. De Verhandeling des Heren Diodati, waarin hy tragt te bewyzen, dat de Zaligmaker Grieksch gesproken heeft, zal wel ligt, buiten 's lands, niet onbekend zyn. - De Abt Fortis, wegens zyne Natuurlyke Geschiedenis zo beroemd, heeft twee ongemeen belangryke handschriften over de Natuurlyke Historie voor den druk in gereedheid. De Ridder Vivenzio, eerste Lyf-arts van Napels, arbeid aan een zonderling Werk, over de Aardbevingen van Calabrien. Het zelve zal dienen voor ene nieuwe en verbeterde uitgave van zyn eerste Werk, waar in hy niets minder bewyst, dan dat de Aardbevingen, als een Elektrieken oorsprong hebbende, door het graven van grote Lugtgaten in de Aarde, kunnen afgeleid worden. Opmerkelyk is het, dat de Hoogleeraar Hollman, te Göttingen, voorheen, enen dergelyken inval hadde, De beroemde schryver zal tevens met een trek van de pen alles om verre werpen, 't geen over de mogelykheid en het aanwezen van den Natuurlyken Salpeter gezegd is. De Abt Iertis namelyk, heeft, enigen tyd geleden, één der grootste Salpetermynen in Apuleja op nieuws ontdekt: die, zedert, door verscheidene verstandige Natuurkenneren is bezogt geworden, eenparig verklarende in dezelve ware Salpeter gevonden te hebben; gelyk dan ook de Regering reeds ettelyke honderd Ponden goede Salpeter daar uit liet opdelven. - Dit alles ondertusschen word, in dit aangehaalde Werk, als ten enenmale valsch, tegengesproken en wederlegd: waar toe men kan afleiden, dat gene geringe bekwaamheden en aandrang van den kant des Ridders gevorderd worden. Een Napolitaansch Akademist, de Heer Capelongo, heeft het Digtstuk van S. Serenati, over de Geneeskonst en Physologie met enige ophelderende Aantekeningen uitgegeven, die insgelyks zeer zonderling zyn. Serenati hadde onder anderen gezegd, dat wanneer een zwangere Vrouw een zwarte Muis, die by den staart gevangen is, opëet, haar kind zwarte ogen krygt. - De goede Heer Capolongo verwonderd zig daar over wel niet: dan hy beschouwd het als overgelovigheid, dat de Muis juist by den staart moest gevangen worden! Trouwens de man heeft buiten dien zeer merkwaardige Werken geleverd, b.v. ene verzameling van Grafschriften, op zyne nog levende Vrienden en Begunstigers. De Hoogleeraar Petagna heeft ene Beschryving der Insekten van Calabrien in 't ligt gegeven, uit de schriftelyke aantekeningen van twee ordentelyke lieden, die dat Land doorreisd hebben: ook heeft hy het stelzel der Planten van Linnaeus op nieuw laten drukken. Een der beste Bergstofkundigen van dezen tyd, een waardig leerling der Heren Werner en Klaproth, de Heer John Hawkins, Schildknaap, is onlangs van Griekenland, te Napels aangekomen. Hy heeft de aloude Bergwerken der Athenienseren bezigtigd, en hadde, tusschen het gebergte Laurium en Kaap Coloni, meer overblyfzels van Bergwerken gevonden. Van Salonika bezogt hy insgelyks de beroemde Zilvermyn van Siderocapse. Hier arbeidden 150 Grieken, onder opzigt van twee Geestelyke Mynmeesteren. Hy zal eerlang ene beschryving daarvan uitgeven. Tot zo verre reisde de Heer Hawkins, in gezelschap van den Engelschen Kruitkenner Sipthorp, die een Faunam et Floram Graecam staat in 't ligt te geven; hebbende enige honderden nieuwe Planten gevonden. Vervolgens hadde de Heer Hawkins, alleen, het vermaarde Volkaansche Eiland Santorin bezogt, waar over hy insgelyks binnen kort een uitvoerig berigt zal geven. Op zyne reizen, door den Archipel, bevond hy, dat in alle hedendaagsche Aardryksbeschryvingen by na alle namen der Eilanden en plaatsen veranderd zyn. Hy trof in Konstantinopolen ettelyke Alchymisten aan. - De Heer Siptthorp heeft ook nog een Floram en Faunam van Cypren in gereedheid. Deze Reiziger heeft een bekwaam Tekenmeester by zig. Men kan dus zeer veel van zulk enen wagten. De Heer Hofraad Zimmerman staat eerstdaags een Berigt nopens de grote Salpetermyn van Wolfaita, die hy, in gezelschap met den Heer Hawkins, bezogt heeft, in druk uit te geven. Het Institut der Wetenschappen , te Bologne, dit jaar, den prys voor de Beeldhoukunde niet hebbende kunnen uitdelen, by gebrek aan ingekomen stukken, heeft op nieuw, voor het jaar 1789, het volgend onderwerp opgegeven. ‘De Genie der Mildadigheid, hebbende aan hare regterzyde de Schilderkonst, die zy bekroond, zig gereed houdende om ook de Beeldhoukunde te bekronen, welke dit zediglyk van de hand wyst. De Bouwkunde moet op zekeren afstand geplaatst worden, met aanduiding, dat deze, op haar beurt, naar den prys dingt, dien hare beiden zusters gewonnen hebben. De aangewezen figuren moeten, elk afzonderlyk, de Zinnebeelden, die dezelven kenschetzen, digt by zig hebben.’ De Bas-reliefs moeten in marmer, en, in hoogte, niet minder dan 2 ½, en in breedte 3 Romeinsche palmen zyn. Prys-Onderwerp voor de Bouwkunde . ‘Een Munthuis, met alle de nodige Byvoegzels voor het zelve, als ene gemakkelyke Woning voor den Muntmeester, verzekerde plaatsen tot berging der in bewaring gestelde Kostbaarheden, Wisselkantoren, benevens de Vertrekken, voor de zulken, die aldaar voorzitten.’ Het Plan van 't Gebouw, deszelfs Afdelingen, en de hoogte van de Gevels, met de nodige Verklaringen, moeten alle op afzonderlyke Bladen, van gelyke grootte, die ten minsten 2 ½ Romeinsche Palmen in hoogte en lengte moeten zyn, ingeleverd worden. Prys-Onderwerp voor de Plaatsnykonst . ‘Het Graveerzel van enig Schilderstuk van een beroemd Meester, waarop ten minsten twee Figuren voorkomen, en 't geen nimmer in plaat gebragt is.’ De Plaat moet op zyn minst de grootte van een quatern royaal Papier beslaan: dezelve zal in eigendom blyven van den bekroonden Konstenaar, die op zyn minst 6 Proefdrukken daar van aan de Maatschappy der stigting zal moeten leveren De Prys voor de Beeldhoukunde zal, naar gewoonte, in een gouden Gedenkpenning bestaan, ter waarde van 40 Romeinsche Zequinen: en die voor de Bouwkunde en Plaatsnykonst, in eene Medaille van 10 Zequinen. De Stukken moeten, in de maand December dezes jaars, onder de gebruikelyke voorzorgen, ingeleverd worden.

_alg004alge01_01_4_1

Duitschland en Naburige Ryken. De Heer M. Tychsen, tot dus verre buitengewoon Hoogleeraar in de Godgeleerdheid, te Göttingen, is, nu onlangs, tot gewoon Hoogleeraar in de Wysbegeerte aldaar benoemd geworden. De Keurvorst van Saxen heeft ene som van 3000 Daalders, jaarlyks, afgezonderd, tot aankoop van nieuw uitkomende Boeken voor de Bibliotheek, te Dresden.

_alg004alge01_01_4_2

Nederlanden. Haarlem . De Heer Jan Peres, Horologiemaker alhier, heeft een beweegbaar Planetarium uitgevonden en vervaardigd, van ene geheel nieuwe en byzondere zamenstellinge. De vinding en het maakzel draagt, in allen opzigte, de goedkeuring van des kundigen weg. Men ziet 'er alle de Planeten, tot Uranus toe, met hare Satellieten, op, in derzelver waren afstand van de Zon, in ene evenredige Hoegrootheid, met betrekking tot de Aarde. Een Lantaarn, door ene kaars verligt, voor ene Zon gebezigd, en, in derzelver stand, daar op geplaatst zynde, wyst ten duidelyksten aan, op welke wyze de Aarde en Maan, door de Zon, verligt, als mede, hoe Dag en Nagt, Zomer en Winter, Lente en Herfst veroorzaakt, worden. - De Zon- en Maan-Eclipsen zyn 'er even zigtbaar op als in de Natuur: en zo wel gehele als gedeeltelyke Verduisteringen, 't zy over de Noord- of Zuidzyde. De Maan beschynt, met een terugkaatzent ligt, de Aarde, en is altyd met dezelve zyde naar haar gekeert. Het Konsttuig is, boven dien, uit hoofde van deszelfs klein bestek, daar het zelve, immers wat het beweegbaar deel betreft, niet meer dan slegts één voet in diameter beslaat, ongemeen geschikt, om, in Collegien en Gezelschappen, over de Sterrekunde lessen te geven, en te spreken; te meer, daar het zo schielyk kan bewogen worden, dat men den loop van een geheel jaar, in minder dan een vierde deel uurs, daar aan beschouwen kan. Woensdag, laatstleden, des voormiddags, zyn, in de Teken-Akademie, alhier, op de Zaal van het Princenhof, uit naam van de Wel Ed. Heren Direkteuren dier Akademie, de Eerepryzen uitgedeeld, aan de Tekenleden, die, gedurende den jongst verlopen Winter, zo naar het naakte leven, als naar Pleister en Prenten, getekend, en in dezen boven de overigen uitgemund hadden; als mede aan dezulken, die, in de Bouw- en Doorzigtkunde, de meest uitstekende proeven hunner bekwaamheden hadden gegeven; zynde by die gelegenheid, door den Heer A. Loosjes pz. Haerlems-Schilderlof Dit Dichtstuk, in gr. 8vo. op schryfpapier gedrukt, is in den Boekwinkel van den Uitgever dezes te bekomen a 8 stuiv., in Digtmaat, uitgesproken. De Algemene Vergadering der Leden van den Oekonomischen Tak, alhier den 9den dezer begonnen, is den 16den daaraan volgenden gescheiden: zullende wy, in onze eerstkomende een breder verslag geven, van het daar in verrigte.

_alg004alge01_01_4_3

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Amerika . The History of the Revolution &c. Geschiedenis der omwenteling in Zuid-Karolina, van een Engelsch Wingewest in enen onäfhangelyken Staat verwisseld, door David Ramsay, M D. Lid van 't Amerikaansch Congres. in 8vo. 2 delen. Te Trenton, by Collins, 1787. [De schryvers van the English Review eindigen derzelver bredere opgave van dit Werk met deze beöordeeling: ‘Deze Geschiedenis is, wat de zamenstelling betreft, niet zonder verdienste. De manier van verhalen is in 't algemeen duidelyk, en de styl is beurtlings levendig en verheven.’] The Conquest of Canaän, &c. De verovering van Kanaän, in 11 zangen; door Thimoth. Dwight. Te Hartsort, by Eliza Babcock, in 12vo. [Een verbloemd Heldendigt, op de verkregen vryheid en onafhanglykheid der Amerikanen, die daar in door de Israëliten verbeeld worden; gelyk hun Washington, aan wien het stuk is opgedragen, onder den Leenspreukigen naam van Joshua voorkomt. ‘De jonge Digter,’ zeggen de schryvers van the European Review, ‘schoon beneden een Homerus en een Milton te tellen, heeft niettemin recht om voor welmenend gehouden te worden. Zyne loflyke poging, om, het eerst van allen, de Zanggodinnen, in een Gemenebest, 't geen slegts zedert korten tyd bestond, in te voeren, de bescheidenheid, die in zyn gehele werk doorstraalt, het onderwerp, 't geen hy heeft uitgekipt, met een woord, alles, wat daar toe by hem word aangewend, verdient toegeeflykheid, lof en aanpryzing, enz.’] Italien . Memorie della Societa agraria. Verhandelingen van de Maatschappy des Landbouws te Turin. Aldaar, by G.M. Briolo, 1788. 3 del. in 8vo. van omtrent 200 bladz. ieder. [De Maatschappy van den Landbouw, te Turin, is een der zulken, die, in Italien, na de helft van deze eeuw opgeregt zyn. Dezelve heeft zig verpligt geächt, ene nauwkeurige verandwoording te doen van hare oeffeningen, en hare Verhandelingen, die zo menigvuldig als belangryk zyn, door den druk gemeen te maken. Het 1ste Deel behelsd: 1. Een berigt aangaande de oprigting der Maatschappy. 2. Een redenvoering van den Heer Bissati, aanhoudend Geheimschryver by de opening der eerste zitting. 3. De Handelingen der Maatschappy. 4. Een Redenvoering van den Heer Capra, by de 2de vergadering. 5. Ene bekroonde verhandeling op 31 Jan. 1787. van Dokt. Vilna d'Asti, over de beste middelen om het Hoornvee aan te fokken, &c. zo in de open Velden als op de Gebergten. 6. Ene opheldering van de genomen proeven omtrent den invloed der Electriciteit op de Planten, door de Heren Ingeboutz en Schwanbardt. 7. Ophelderingen en Aanmerkingen nopens ene twede Zy-teelt in het zelfde jaar, door P. Alloëtti, Hoogleeraar in de Wysbegeerte. Het 2de Deel vervat een aantal van 12, zo ingeleverde verhandelingen, als andere stukken, over verschillende onderwerpen, meestal van werkelyke of honoraire Leden. In het 3de Deel vind men ene Proeve van den Heer Don Carlo Guilio, over de vraag, nopens de beste en slegtste Kruiden, die in de Weiden gevonden worden: nevens een verslag aangaande den tegenwoordigen staat der Stad Aqui en haar omleggend oord, met betrekking tot den Landbouw en de Gezondheid, door den Heer Vincenzo Mala carne. Nouvelle Literaire de Firenze.] Grootbrittanien . Morsels of Criticism &c. Stukjes van Oordeelkunde, ter opheldering van deze en gene plaatsen der H. Schrift, volgens wysgerige beginsels en ene uitgestrektere beschouwing van zaken 4to. 620 bladz. Te Londen, by J. Nichols, prys 1 L. 1 Sch. [De Heer Edward King, reeds bekend in de geleerde waereld door zyne verdienstelyke Proeve over de aloude Kastelen &c. die, uit den opdragt, de schryver van dit stuk blykt te zyn, tragt aan te tonen, dat de Engelsche Bybel Overzetters dikwyls den oorsprongelyken Text kwalyk begrepen hebben, en, ingevolge daar van, ene verkeerde vertaling gegeven, die by, ten aanzien van enige afzonderlyke plaatsen, poogt te verbeteren. Het werk is in 16 Afdelingen onderscheiden; in ieder van welken de schryver, in 't gemeen, eerst een naauwkeurig en netjes gedrukt afschrift van den Griekschen Text geeft (dien hy, zelfs met betrekking tot het Oude Testament, voor zyn oorsprongelyken neemt,) voorts de gewone overzetting van dezelfde plaats; en eindelyk zyne eigen verbeterde vertaling en verklaring. Voor een kleinen staal kan dienen, het onderscheid, 't geen hy in den zin der woorden Hemelen en Hemel maakt, in de aanroeping en twede Bede van het Gebed onzes Heren voorkomende, en waar op hy, by zyne overzetting van het geheel, schoon anders weinig van de gewone verschillende, byzonder stil staat; willende, door de Hemelen, de veelvuldige heerlyke woningen, in welken de Godheid verkeerd, en door het woord Hemel, bepaaldelyk onder dezen onzen Hemel, of de verblyfplaats der Gelukzaligen, verstaan hebben: dezen laatsten in de Zon plaatsende: welke onderstelling hy zig veel moeite geeft, onder anderen met ene menigte van Gezicht, Sterre en Scheikundige bedenkingen te staven. Dit loopt zeker niet weinig uit het begrip van enen anderen wysgerigen schriftverklaarder, die de Hel of strafplaats der verdoemden in dit Hemelligt plaatste.] Lectures on History &c. Lessen over de Geschied- en Algemene Staatkunde. Vooraf gaat ene Proeve over den loop ener vrye Opvoeding voor het burgerlyk en bezig leven; door Joseph Priestly. 4to. 592 bladz., Londen, by J. Johnson, prys 1 L. 1 Sch. De Lessen, in dit werk voorkomende, zyn onder 6 Hoofd-Afdelingen verdeeld: waar in gehandeld word, 1. Over de gebruiken in 't algemeen der Geschiedenis. 2. Over derzelver Bronnen. 3. Over 't geen nodig en dienstig is geweten te worden, alvorens men zig in de Geschiedkunde oeffend. 4. Onderrigtingen om zig de kennis der Geschiedenis meer gemakkelyk eigen te maken en in geheugen te bewaren. 5. Waar op een Geschiedkenner inzonderheid dient te letten: behelzende de 6de en laatste Afdeling, ene algemene beschouwing der Geschiedenis. The Works of Laurence Sterne. De Werken van Laurens Sterne : vervattende de Tristram Shandy, Sentimentele reize, Leerredenen en Brieven, benevens het leven van den Schryver, door hem zelven beschreven: ene volledige en fraaye druk, op schryfpapier, versierd met het Pourtrait van den Autheur en andere koperen platen, in 10 delen, 8vo. Londen, by Rivington & Sons &c. prys 2 L. The life of our Blessed Lord. Het Leven van onzen gezegenden Heer en Zaligmaker Jezus Kristus, door den Eerw. Heer Job Fleedwood, D.D. in 4to. No. 1 en 2. Te Londen, by C. Cooke, 6 d. ieder Nommer. [Dit werkje, 't geen weeklyks met een Nommer, tot 25 toe, staat vervolgd te worden, waar van ieder een fraay gesneden plant aan het hoofd heeft, vervat ene volkomene Geschiedenis van alle onzes Zaligmakers verrigtingen en lotgevallen, gedurende zyn omwandeling op Aarde: nevens een verhaal van het leven, de bedryven en het lyden der Euangelisten, Apostelen, eerste Discipelen en andere vroegere Martelaren: gelyk ook van de verrigtingen van Joh. den Doper, enz.] A Review of the Affaires in the Austrian Netherlands. Beschouwing van de zaken der Oostenryksche Nederlanden, in den jare 1787. 8vo. Londen, by J. Murray, prys 2 Sch. The Monthly Review, voor Juny 1788. N. 6. van het 78ste deel, 8vo. behelzende beöordeling der volgende Geschriften. 1. Pharmacopaeia Coll. Reg. Med. 1788. 2 Priestley's Verdediging van de leer der Unitarissen. 3. Iefferson over Virginia. 4. Kaper's Verhandeling over de Heidens of Goedergelukzegsters. 5. Gibbon's Romeinsche Geschiedenis, 4, 5 en 6de deel. 6. Moseley's Verhandelingen over de ziekten onder de Keerkringen 7. Kennicot's aanmerkingen over het Oude Test. 8. Handelingen van de Koninglyke Maatschappy te Edenburg, Deel 1. 9. Pearson's Beginzels der Heelkunde, 1ste Afdeling. 12. Young's Proeve over de vermogens der Nature. 11. Berkenbout's eerste trekken der Scheidkunde. 12. Plyfair's Atlas voor den Handel en Staatkunde. 13. Freston's Gedigten. 14. Howlett over den aanwasch der armen, enz.] Londen, by S. Becket. Te Londen, by A. Hogg , wordt weeklyks, by intekening, één No. in kwarto, uitgegeven van The Works of Homer, dat is: De Werken van Homerus. De 40 Nommers zullen alle de Werken van dien Griekschen Dichter, als de Illiade van 24, de Odyssea van 24, en de stryd tusschen de Muizen en de Kikvorschen van 3 Boeken, bevatten. - Elk No. is met een Plaat, en het eerste, boven dien, met het Pourtrait van Homerus voorzien. De uitgever W.H. Melmoth , Esq. die ook een nette druk van den Telemachus, en van de Historie der Romans, bezorgt heeft, maakt in den text het meeste gebruik van Pope's Vertaaling; en, in zyne uitgebreide Nooten, van de uitgave en Aanmerkingen van Eustathius, Dacier, Ogilby, Chapman, Dryden, Parnel, Warburton, enz. - In het 10de No. onlangs uitgekomen, begint het XIVde Boek der Illiade. Frankryk . Voyage d'Auvergne. Reize naar Auvergne, door den Heer le Grand d'Aussi, 8vo. van 560 bladz. met een in 't koper gesneden plaat. Parys, by E. Onfroi, prys 6 liv. [Deze beschryving is opgemaakt uit eigen waarnemingen van den schryver, die zig reeds door meer andere voortreffelyke Werken bekend gemaakt heeft, toen hy, in den voorleden jaare, deze Fransche Provincie bezogt. Het tegenwoordig deel vergat, na ene voorafgaande algemene opgave van de uitgestrektheid, Volkrykheid en Handel van Auvergne, niet meer dan ene Beschryving van Neder-Auvergne, zynde de schryver van voornemens om dit jaar het Opperdeel dier Provincie te doorreizen. Hy begint met Limagne, waar van Clermont de Hoofdstad is, en geeft een naauwkeurig berigt, zo van de lucht als Aardryksgesteldheid, Voortbrengzels, Inwoonders, derzelver Zeden, en van alles, 't geen de Staat- en Natuurkundige Geschiedenis van dit Gewest aanmerkelyks opleverd. Onder die der Bergen verdient zyne beschryving van de Puy de Dome, ene byzondere opmerking.] La Philosophie d'une Femme. De Wysbegeerte van ene Vrouw, in 12vo Parys, by Halaire. [Schoon de bedenkingen, de grondstellingen en raadgevingen die, in dit werkje voorkomen, (zeggen de Schryvers van het Journal Encyclopedicque) juist niet nieuw zyn, en ook de styl beter konde wezen, heeft het stukje egter enige algemene verdienste, uit hoofde van deszelfs juistheid en bondigheid.] Description et usage du Cercle de Reflections. Beschryving van het gebruik der Reflexie-Cirkel, door den Ridder de Borda, Scheeps bevelhebber, Chef van een smaldeel, Lid der Koningl. Akademie der Wetenschappen, &c. 4to. met Tafelen en Platen. Parys. [De Reflexie Cirkel van den Heer T. Meyer, in zyne te Londen, in 1767, uitgegeven Tabula Lunae afgebeeld, hadde, schoon voor Hadlei's Octant te kiezen, nog ene verdere verbetering nodig. Deze, door den Heer Borda gevonden zynde, geeft hy eerst ene beschryving op van een daar na ingerigt werktuig, en wyst vervolgens het gebruik daar van aan: waar na enige berekeningen volgen van onderscheidene waarnemingen, die ter Zee genomen worden, met voorbeelden voor elke berekening. - Onder de Tafelen is ook een, om aan te wyzen, hoe veel verschils een minut voor of na den overgang ener Ster door den Meridiaan, in derzelver hoogte, boven die op den middag, maakt.] Duitschland. Euripidis Tragaediae Fragmenta, Epistolae, ex editione Josuae Barnesi nunc recusa, Tom. III Continens Samuelis Musgravii Notas integras in Euripidem. Accedunt praeter Lectionis Varietatem Scholia auctiora, Commentationes et Animadversiones virorum Doctorum excerptoe, et Index verborum copiosus. Curavit Ch. Dan Beckius, 1788, gr. 4to. 1090 bladz. Te Leipzig, by Schwickert. [De Heer Prof. Beck heeft hier mede zynen, zedert 10 jaren begonnen, arbeid (zynde het 1ste en 2de Deel van dit Werk, in de jaren 1778 en 1779) gelukkig ten einde gebragt, en door denzelven, den Letterminnaren, niet weinig dienst gedaan; de druk schoon min kostbaar, dan wel andere uitgaven van Euripides, is egter zindelyk genoeg, en heeft dit voordeel, dat men 'er alle de Aantekeningen, die van tyd tot tyd, door enen King, Pierson, Heath, Markland, Valckenaer, Reiske, Brunk, en vooral by de Musgravische uitgave, op deszelfs Schriften, in 't ligt gegeven zyn, hier by elkanderen gevoegd vind: en het geheel verrykt met ene Bladw., die dezen druk verre den voorrang boven alle andere geeft. De Geographia Homerica, &c. Proeve over de Aardrykskunde van Homerus; door Aug. Wil Schleger, te Hanover 1788, in 8vo. 198 bladz. [In dit Werk volgt de schryver de rangschikking van Homerus, en gaat van de meest tot de minst bekende Landen, zo by den Digter als Lezer, over, met byvoeging van enige oordeelkundige aanmerkingen en navorschingen Hy belooft tevens een Nieuwe Kaart van de Aardrykskunde van Homerus. Journal de Scavans.] Te Leipzig is uitgekomen: Neue Bibliothek der schönen Wissenschaften, enz.; dat is: Nieuwe Bibliotheek der schoone Wetenschappen en vrye Konsten; 35ste deels, 2de stuk, en 36ste deels eerste stuk. Daar elk deel van dit Werk met een Pourtrait opent, vindt men, voor het laatstgemelde Stuk, het Afbeeldzel van Angelika Kauffman, geb. 1742. door J. Reynolds en Thoenert. De stukken in deze beide voorkomende, zyn: 1) Proeve over den smaak in de Bouwkunst, een Werk dat men eerlang geheel verwagt, en, uit deze stalen beöordeeld, zich aanpryst; 2) Over het Noodlot en deszelfs voorstelling als beeld, zo by Homerus als by de laatere Dichters. - De Autheur verklaart de Etymologie van den beroemden Vossius de beste te zyn. - Vervolgens heeft men Beöordelingen, als van Genstenbergs Minona, of de Angelsachsen, een Toneelspel. - von Wezels , Proeve over de kennisse des menschen. - Schaz Bloemen op het autaar der Graziën. - De Beaumarchais Tarare, opera. - Gessners Idyllen, in versen gebragt, door K.W. Ramler. - Moser's, Vaderlandsche Verbeeldingen. - Klockenbrings Opstellen van verschillenden inhoud. - Handboek der Mythologie, uit Homerus en Hesiodus opgemaakt, met Aanmerkingen van Herman, en ene Voorrede van Heyne. - De la Gravure, par Mr. Huber. - en von Stectens Beschryving van Augsburg. - Wordende gesloten door enige Berichten de Konsten en Wetenschappen betreffende. Nosologia Chirurgia, Thomae Lauth, Medic. Doct. Anat. et Chir. Prof. accedit Notitia Auctorum Recentiorum Platnero, in Usum Praelectionum Academiae, 1788. gr. 8vo. 141 bladz. prys 10gr. Te Straatsburg, by Köning. [In de Voorrede zegt de Schryver, dat hy de Heelkundige Lessen, die Platner over 40 jaren heeft uitgegeven, gevolgd heeft: daar hem egter geen Latynsch Boek bekend is, 't geen thans voor de Heelkonst van zo veel waarde is, als Platners Werk in zyn tyd hadde, schoon de order, waar in deze de kwalen behandeld, hem niet de meest gepaste voorkomt, heeft hy zig de moeite gegeven, om boven al de byzondere of Landziekten (morbos locales) in ene meer natuurlyke rangschikking voor te dragen. De Schryver haalt, by elke ziekte, den Paragraaph aan, onder welke dezelve by Platner voorkomt: vervolgens brengt hy de voornaamste Autheurs by, die zedert over het onderwerp geschreven hebben, en geloofd daar mede het gebrek, in Platners werk, enigermate te verhelpen, tot dat hy zelve in staat zal zyn, de Beginzels der nieuwere Heelkonst in 't ligt te geven. In de Inleiding spreekt hy over de noodzakelykheid om de Genees- en Heelkundige kennis met elkanderen te verënigen, en poogt aan te tonen, dat de kennis der Heelkonst enen Prakticus volstrekt onöntbeerlyk is. Hier op volgen de Voorredens, waar in de Schryver die byzonderheden aanwyst, die hy 'er eigenlyk onder verstaan wil hebben: en wel 1. 't Geen de Wondheelkonst en Wetenschap in zig vervat. 2. De Geschiedenis der Heelkonst. 3. De Werktuigen. 4. De Banden, en ten 5. Het verbinden: wordende by elk Artikel enige schryvers aangehaald, die daar over geschreven hebben. Het Werk zelve is in 2 delen afgescheiden. Het 1ste vervat, in 13 Afdelingen, de Bepalingen dier Kwalen, welke tot de Heelkunde in 't algemeen behoren; terwyl in het 2de die ongemakken opgeteld worden, die byzondere voorwerpen der Heelkonst zyn, en wel naar de onderscheidene plaatsen en delen, waar in dezelve voorkomen. Dezen brengt de Schryver in 3 Hoofdverdelingen of Boeken; vervattende het 1ste de ongemakken van het Hoofd en den Hals. 't 2de die van den Romp, en het 3de dezulken, die zig aan de Leden opdoen. Aan het einde is een Bladwyzer van schryveren gevoegd. De kennis, die weetgierigen aan Autheuren hier uit trekken kunnen, nevens de bondige, alhoewel juist niet nieuwe, schikking, maakt dit Werk van veel belang: zelfs Leermeesters, wien deze manier van onderwys behaagt, kunnen 'er zig als enen gepasten Leiddraad van bedienen. Algemeine Literatur Zeitung.] Nederlanden . J.C. Ludeman Nagelaaten Brieventas, in 4to. by onderschieden Boekverkopers te bekomen. G. Bennet eerste Brief van een vriend, over het geschil, aangaande de Rede en haar gezag in den Godsdienst, in gr. 8vo. Te Utrecht, by A. van Paddenburg. Beknopt verhaal van den geweldigen Opstand, ontstaan en gelukkiglyk gedempt, aan 't boord van 't Oost Ind. Comp. Schip De Jonge Frank, in den jare 1786, na de Indiën gestevend, uitgegeven door den Kapt. Jacob Veer. Te Dordrecht, by P. van Braam. Almanach der Natuur, voor July en Augustus, kl. 8vo. te Amsterdam, by J. de Jongh. De Bybel, door beknopte uitbreidingen en ophelderende Aanmerkingen, door J. van Nuys Klinkenberg, 16de Deel, gr. 8vo. te Amsterdam, by J. Allart. Nieuwe Nederl. Bibliotheek, VIII. Deel, No. 8. te Amst. by M. de Bruyn. In dezelve worden de volgende Werken beoordeeld, of berichten den aangaande medegedeeld: 1. C. A. Heuman Verklaring over het Nieuwe Testament, door A. Sterk, 10de Deel. 2. S. v. Emdre Bybels Huisboek. 3. J. Edwarts Verhandeling over Gods laatste einde in de schepping der waereld, vertaald door M. van Werkhoven, met een voorreden van C. Brem. 4. J.C. de Munck, de tegenswoordige Regeringsvorm der 7 Vereenigde Provincien. 5. C.W. Decker Proeve ener Verhandeling over de herstelde Regeringswetten der Nederlandsche Republiek. 6. Verhandelingen ter nasporingen van de wetten en gesteldheid onzes Vaderlands. 7. N. Bondt Dissertatio de Cortice Geoffraeae Surinamensis, of Verhandeling over den Bast der Surinaamsche Geoffraea. 8. M. Mendelszoon Wysgerige Verhandeling, vertaald door G. Brender à Brandis. 8. Staats en Characterkundige byzonderheden, betreffende Frederik den tweeden, 2de deel. 9. Taal- en Dichtlievende Oeffeningen, van K.W.D.A.V. 5de deel. 10. Proeve over de Gezelligheid, in 5 zangen. 11. Numa Pompilius, 2de Koning van Romen, naar het Fransch van den Heer de Florian, door J.D. Pasteur. 12. Numa Pompilius, in Nederduitsche Vaerzen overgebragt, door J. Nomsz, 1ste deel. de Heeren van Waldheim, 1 deel, 2 stukken. 13. Reinberg's Liefdesgevallen. 14. Briefwisseling tusschen de Famielje en bekenden van den Vriend der Kinderen, 2de deels, eerste stuk. Brieven aan een Vriend, over het twede Geschrift op de dertien Brieven van den Heer Mr. Zacharias Henricus Aleveyn, door Paulus van Hemert, in gr. 8vo, te Rotterdam, by A. Vis, 1788. Raad voor den Landman, wegens de Kinderpokjes, door S.A. de Moraaz, Med. Dr. te Sommelsdyk, twede vermeerderde en verbeterde druk, te Amsterdam, by W. Holtrop, in gr. 8vo.

_alg004alge01_01_4_4

Schilderyen en beeldhoustukken. De Heer Tischbein, die zig, in den voorleden jare, op kosten des Hertogs van Saxen Gotha, naar Romen begaf, waar hy ettelyke maanden by den Heer Geheimraad Goethe, bekend wegens zyne veelvuldige Toneelstukken, die zig mede aldaar bevond, inwoon-de, heeft, ter dier gelegenheid, het Pourtrait van dezen zynen Gasthouder en Vriend geschilderd: een ongemeen fraai Schilderstuk, waar in de houding en trekken des Digters meesterlyk uitgedrukt zyn. - Dezen ziet men in het zelve, met een witten Mantel omgeven, en met den Hoed op het hoofd, half zittende en liggende, het peinzend oog, overdekende de wisselvalligheid der ondermaansche zaken, op de Puinhopen gevestigd houdende van een Egyptische Grafnaald, van welker hoge oudheid de beeldsprakige Letters bewys opleveren. Ter zyde is een gebroken Bas-relief, 't geen, in de manier der Grieken, de herkenning verbeeld van Orestes, en diens zuster Iphigenia: een onderwerp door den Heer Goethe, in een Toneelstuk gebragt, en waar aan hy, by den Heer Tischbein zynde, de laatste hand leidde: een gebroken kolom, welks kapiteel naar de Ionische en Korintische order gemaakt is, wyst aan, dat het een Romeinsch Stuk is. Het platte Land van Romen, 't geen zig in het vergezigt verliest, levert aan het oog ene verscheidenheid van Graftomben op der beroemste mannen, langs den Appenynschen weg; en het getal, en de hegtheid der Waterleidingen, duiden de aloude ongelooflyke volkrykheid van dezen Oord aan; verder op ziet men het vermaarde Tusculum Alwaar Cicero's Landhoeve gelegen was., beneden welk de berg Alvano, uit ene vuur-bersting gevormd, zig verheft, en aan wiens voet de Meiren Albano en Nerni, die denzelfden oorsprong hebben, zig uitstrekken. Het oog des wysgerigen Digters schynt deze omkeringen der Nature te bewonderen, en deze zyne verwondering staat op heel zyn gelaat geprent. De Schilder heeft zig tevens toegelegd, om, zo volkomen mogelyk, de kenschetzende trekken van zyn Model aftemalen. Hy heeft niet zo zeer het Pittoresque en Koloriet van Titian en van Dyck, dan wel de juistheid en eêlheid van Raphaël en Holbein gepoogd na te volgen. Deze zelfde Konstschilder, te Napels, ten huize van den Ridder Hamilton zig bevindende, heeft 'er grote Historie-Stukken geschilderd. Ene Engelsche Dame, welke hy voor de volmaakste levendige schoonheid hield, leverde hem aldaar het model op van zyne fraaye Vrouwen-beelden, gelyk die van Iphigenia, in de herkenning van Orestes. De Keizerin van Rusland gaf duizend Roebles voor het eerste Stuk, 't geen zy van Tischbein zag, aan deszelfs eigenaar: het was ene schets, zo veel men zig kan erinneren, van het Oordeel van Paris. Nog heeft hy te Romen een ongemeen fraai Schilderstuk vervaardigd, verbeeldende de Heerschappy des Menschen over de Dieren. - Deze vertoond zig op hetzelve, in zynen vroegsten staat, kort na deszelfs wording, toen hy nog gene kennis hadde aan Konsten en Wetenschappen, en geheel van de Jagt en Visschery leesde.

_alg004alge01_01_4_5

Plan van intekening op enige konstplaten. naar de Schilderstukken van den Ridder Van der werf , in de Keurvorstelyke Gaandery te Dusseldorff . De Schilderyen des beroemden Ridders van der Werff, in de Gaandery te Dusseldorff, zyn te wel bekend, en te algemeen in achting, om 'er enige Lofspraak op te maken. Een Plaatsnyder van Augsburg ondernam, enige jaren geleden, om vier Platen, naar de Stukken van dien Meester, uittegeven. Daar egter dit werk niet voortgezet is, en die Platen thans niet meer te bekomen zyn, hebbe ik besloten, dog op een kleiner formaat dan die van Augsburg, te weten: van 23 duim in hoogte, en 17 duim in breedte, een compleet Stel volgens alle de Stukken van dien vermaarden Konstschilder te ondernemen. Ieder jaar zullen 'er 2 Konstplaten uitkomen, waar van egter niet meer dan 300 Afdrukzels, behalven 40 Proefdrukken, zullen uitgegeven worden. Men zal ook niet boven de 140 Intekenaren aannemen, aan welken, naar rang der Intekening, de Exemplaren zullen afgegeven worden. Men zal een begin maken met het Stuk, verbeeldende Abrahams uitdryving van Hagar, en deszelfs Tegenhanger (Pendant), waar op Sara Hagar aan Abraham voorsteld. De Platen zullen tegen Kersttyd afgeleverd worden. De Intekenings prys voor de Proefdrukken, is 1 ½ carolin. (ƒ16:4:- Hollands) zullende de overigen niet minder dan tot 2 carolin. (of ƒ21:12: Hollands) verkogt worden. Letterdrukken kosten, zo voor de Intekenaren, als in den Winkel, ½ Carolin, of ƒ5.8 Hollands minder. Op 12 Exemplaren, te gelyk genomen, word één toegegeven. De helft der Prys word by de Intekening betaald, en de overige helft by de afgave der Platen. Men kan by niemand anders intekenen, dan by my, en by den Heer Brulliot, Professor en Opzigter der Keurvorstelyke Gallery, te Dusseldorff. J.C. Huck , Plaatsnyder in zwarte konst, in de Bolkerstraat, te Dusseldorff.

_alg004alge01_01_4_6

Toneel- en ander konstvermaak nieuws. De Heren Schröeder en Brokmann worden thans voor de twee beste Spelers op het Hoogduitsch Toneel in Parys gehouden. De laatstgemelde heeft zig beroemd gemaakt by de vertoning van het Treurspel Hamlet: waar in hy als een Ster van de eerste grootte verscheen: en hy heeft dien roem staande weten te houden in de Clavigo of Clavyo, waar in hy den Rol van Beaumarchais speelde, en daar in niet minder slaagde. De Clavyo, waar van het oorsprongelyke door den Heer Goethe, Dokter in de Rechten en Geheimraad des Hertogs van Saxe-Weimar, is zamengesteld, is een stuk, welk's uitwerking meestal afhangt van de bekwaamheid der Speleren: en, inwelks vertoning men, uit dien hoofde, op verscheiden Tonelen, kwalyk geslaagt is. Te Hamburg wierd het meesterlyk uitgevoerd, waar de Heer Zuccanni den rol van Clavyo, de Heer Schröeder, dien van Carlos, en de Heer Brokmann dien van Ronac of Beaumarchais, met algemene toejuiching, speelde. Brokmann is zyn wél slagen grootdeels verschuldigd aan zyne schone gedaante en houding. Hy wist het Toneel, in welk Beaumarchais aan Clavyo een bezoek geeft, alle waarschynlykheid by te zetten. Schröeder viel niet by hem af in de verbeelding van Carlos, die voor de twede Personaadje gehouden word, schoon egter deze de meeste levendigheid aan het stuk geeft. De Held, weet men, is eigenlyk de Heer Caron de Beaumarchais: uit wiens Gedenkschriften het onderwerp gehaald is, met enkele verandering van de namen.

_alg004alge01_01_4_7

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week is geweest: te Amsterdam 183: en te Haarlem 8, waar onder 4 beneden de 12 jaren.

_alg004alge01_01_4_8

Openbare verkopingen van boekeryen en konstverzamelingen. A Delsos, Konsthandelaar, te Leyden, zal, in de maand Augustus of September 1788. by openbare veiling verkopen: ene uitmuntende Verzameling van konstige en plaisante Schilderyen, van de voornaamste Nederlandsche Meesters, nagelaten door twee voorname Liefhebbers.

_alg004alge01_01_4_9

Bekendmakingen en prys-opgaven van inlandsche boeken en geschriften. In den Boekwinkel van A. Loosjes, zyn nog enige Exemplaren te bekomen van de volgende werken: I. Cornelius de Hoofdman, in drie Boeken, met platen, op schryfpap. gr. 8vo. a ƒ1-16-: Dit Werkje, 't geen de voortreffelykheid van den Christelyken Godsdienst boven het Licht der Natuure en de Mosaische Openbaaring, in een levendigen styl, op ene leerzame wyze voorstelt, wordt in vele Christen Gemeenten tot Pryzen der Jeugd uitgedeeld, en is een geschikt Huisboek voor Christenen van onderscheide Gezindheden. II. Weekblad voor Neerlandsch Jonglingschap, 4 delen, bevattende, in een reeks van aangename en leerzame Vertoogen, de meest nuttige en wetenswaardige zaaken voor de Jeugd: de prys is ƒ7:0:0 III. Moens en Overstraaten , Esther, in 4 Boeken, op best fransch papier, in gr. 8vo. ƒ1:16:0 IV. Proeve van gewyde Poëzy (bestaande in Toneelstukken uit de Heilige Bladeren ontleend, en verder in Geestelyke Gezangen, zeer geschikt en meermalen gebruikt tot Pryzen voor de Christelyke Jeugd,) op schryfpap. in groot 8vo. ƒ1:16:0 V. Marsilli , Natuurlyke Historie der Zeeën, met 52 fraaye koperen platen, in folio. ƒ14:0:0 met keurlyk afgezette platen. ƒ44:0:0 VI. Hunter, Natuurlyke Historie der Tanden van den mensch, in 't Latyn en Nederduitsch, met platen, in gr. 410. ƒ2:12:0 VII. .... Practikale Verhandeling over de ongem. der Tanden, in gr. 8vo. ƒ0:16:0 Een geheel nieuw soort van Lottokaarten , in een Koker, zeer netjes gedrukt, en geschikt om by zich te kunnen dragen, is te bekomen by den Uitgever van dit blad. Het complete stel kost, met den Koker, 36 stuiv. Dezelve worden niet in Commissie verzonden, doch moeten voor contant ontbooden worden. De Uitgever dezes zal in 't Nederduitsch uit het Fransch laten vertalen en het licht doen zien: L. Optimiste, ou l'homme content de tout, en 5 actes, en La Gageure imprevue. Deze KONST- en LETTERBODE, word alle Vrydagen, mede Uitgegeven, voor 2 ½ stuiv., ieder No. Te Amsterdam, by Dronsberg en Zonen, Leyden Herdingh, Rotterdam D. Vis, 's Hage Scheurleer, en te Utrecht, by A. van Paddenburg. Voorts is dezelve ook te bekomen: te Alkmaar, by Hartemink, Arnhem Nyhoff, Dordrecht Blussé, Deventer Brouwer, Enkbuizen Frank, Gouda Verblaauw, Goes Huisman, Groningen Huizingh, Harderwyk van Kasteel, 's Hertogenbosch Pallier, Hoorn Vermande, Leeuwarden Cahais, Middelburg Keel, Nymegen van Goor, Vlissingen Corbelein, Zaandam Quakkelstein, Zierikzee van der Toorn, Zutphen van Beest, Zwolle Clement, en op meer andere plaatsen. NB. Dezelve word niet in Commissie gezonden, dan aan de Uitgevers. †† Alle Geleerden en Letterminnaren, worden, by herhaling, ten vriendelyksten gebeden, den Schryver van dit Blad, met derzelver Bydragen te verëeren; zullende dezelve, aan het Adres van den Drukker en Uitgever A. Loosjes , te Haarlem, gezonden, dankelyk ontvangen, en, zo dra mogelyk, geplaatst worden. Alle Berigten, als mede de Programma's der Geleerde Genootschappen, worden gratis geplaatst. Te Haarlem by A. Loosjes. Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_4_10

Berigten. Denemarken. Zyne Majesteit, de Koning, heeft orders gegeven tot het oprigten van twee openbare Scholen op het Eiland St. Croix, een te Christiaanstad: en het ander te Frederikstad: op beiden zal de Jeugd onderwezen worden in het Lezen, Schryven en Rekenen, als mede in de gronden van den Kristelyken Godsdienst: waar na zy vervolgens Lessen zal ontvangen in de Beginzels der Natuurlyke Historie, Aardryks- en Geschiedkunde, gelyk ook in de Engelsche en Deensche Talen.

_alg004alge01_01_5_0

Groot-Brittannien. De Eerwaarde Heer Thomas Hardy, is, door den Koning, tot Hoogleeraar in de Kerkelyke Geschiedenis aan de Universiteit te Edinburg aangesteld geworden, en zulks in plaats van den Overledenen Hoogl. Robert Cumming. De Heer James Clow, Emeritus Hoogleraar in de Redenkunde en Deken der Faculteiten by de Universiteit te Glasgow, is dezer dagen overleden.

_alg004alge01_01_5_1

Frankryk. Het voortreffelyk Sterrekundig Observatorium van de beroemde Heren Garipuy, Vader en Zoon; welke kort na elkander overleden zyn; is, met alle deszelfs heerlyke Werktuigen, door de Staten van Languedoc gekogt, en aan de Akademie der Wetenschappen, te Toulouse, ten gebruike geschonken. De Heer Bertolet deelde, in de Vergadering van de Akademie der Wetenschappen, te Parys, den 24 Mey laatstleden, gehouden, ene kortlings door hem gedane aanmerkelyke ontdekking mede. Men hadde tot dus verre, alleen aan het Goud, ene soortgelyke eigenschap en kragt als die van 't Buskruid, in het zogenaamde Slag-Goud, bespeurd: dan de Heer B. heeft die zelfde kragt, en dat in een nog hoger graad, by het Zilver gevonden. Hy deed Zilver, in Zalpeter zuur opgelost, door Kalkwater neêrploffen: en liet dat precipicaat gedurende 3 dagen in de open lugt staan, verdunde het vervolgens met vlugtig bytend Loogzout en bevond, dat het Poeder, daar uit ontstaande, gedroogd zynde, het Slag-Zilver (Argentum fulminans) geeft. Dit is zelfs sterker dan het Buspoeder of het Slag-goud; welk beiden, of vuur, of althans warmte nodig heeft, ter ontwikkeling van deszelfs kragt: daar het Slag-Zilver, enkel, door het met koude lighamen aan te raken, slaat. Wanneer het in gereedheid gebragt is, kan men het naauwlyks uit het Vat, waar in het deszelfs verschrikkelyke kragt, door de laatste uitdamping, verkregen heeft, zonder gevaar ligten. De Heer Bertolet raakte enige weinige greinen, op papier liggende, met een glazen staafje aan, en het gaf een geweldige slag. Een enkel grein daar van was genoeg, om een glas geheel en al te verbryzelen, en de stukken door ettelyke op elkanderen liggende bladen papiers heen te dryven. Een druppel waters, die van boven op het Poeder viel, deed het slaan.

_alg004alge01_01_5_2

Duitschland en Naburige Ryken. De Heer Direkteur en Superintendent Schinmeyer, te Lubeck, is tot Generaal Superintendent over Pommeren en Rugen, gelyk mede tot Opper-Kanselier en Curator der Universiteit te Grypswalde, met de daar verknogte bedieningen, benoemd geworden. De Heer D B. Hacquet is van Laybach, waar hy tot dus verre den post van Hoogleeraar waar nam, als Professor in de Natuurlyke Historie, naar Limberg vertrokken. Het, door het overlyden van Flögel, opengevallen Professoraat in de Philosophie, te Liegnitz, bekomt de Heer Werdermann, Regiments Kwartier Meester, by Erlach; dat van wylen den Heer Störck, in de Geschiedkunde en Welsprekenheid, is aan den Heer Schummel, Gouverneur van enen jongen Grave van Reichenback, opgedragen. De Heer M. Raff, Lektor aan het Gymnasium, te Göttingen, is, in het begin der verlopen maand Juny, overleden. Hy was een man van zeer ingetogen zeden en enen voorbeeldigen Levenswandel, die zig, door zyn voorbeeld, tugt en onderwys, by zyne School zeer verdienstelyk gemaakt hadde. Schoon hy gene diepe denker ware, bezat hy nogthans vry algemene kundigheden, die voor het onderwys der Jeugd toereikende genoeg waren. Oude Litteratuur viel niet zeer in zyn smaak, leggende hy zig meer toe op het algemeen nuttige, waar van zyne schriften blyken dragen. Het Keurv. Duitsch Geleerd Genootschap, te Manheim, hield, den 30 Juny laatstleden, deszelfs openbare zitting, en besloot daar mede het 13de jaar van deszelfs Vergaderingen. De voorzittende Direkteur, Profess. Klein, gaf kennis van de nieuwe Leden, die, in dit jaar, waren aangenomen. Hier op las de Heer Mieg ene verhandeling voor over de Idiotismen der Duitsche tale; en de Heer Hofgerigtsraad van Stengel de zyne over 's menschen volmaking door middel der fraaye Wetenschappen. De Hoogleeraer Klein las vervolgens de beoordeling van 't Genootschap over de in dit jaar ingekomene antwoorden op de Prysvrage: Hebben de Duitschers, in enigerhande soorten van Digtkunde en Welsprekenheid, de Grieken en Romeinen geëvenaard of overtroffen? Van de vier ingekomene Verhandelingen over dit onderwerp, heeft het Genootschap 'er een, welke in der daad een meesterstuk is, den prys toegekend: waar van de Schryver, by het openen van het Billet, bleek, te zyn, de Heer Joh. Jac. Hottinger Hoogleeraar te Zurich. De Heer Prof. Klein besloot de Vergadering met het voorlezen van de volgende Prysvrage voor het aanstaande jaar: ‘Hebben de levendige meest verbeterde Talen enige voorregten boven de Duitsche, welke ook deze eigen gemaakt kunnen worden, zonder dat zy van hare oorsprongelykheid iets verlieze?’ Voor de beste Verhandeling over deze vrage schikt het Genootschap een Gedenkpenning, ter waarde van 25 Dukaten; hebbende wyders besloten, ingevalle de vrage in gene der in te zenden Verhandelingen in allen delen mogte beäntwoord worden, als dan den prys toe te wyzen, aan die, waar by de vraag, alleen met betrekking tot ene enkele der beste, levende, vreemde Talen, grondig en uitvoerig beantwoord word. De Prysverhandelingen moeten voor het bgin van April 1789. verzeld van een besloten Billet, waar in de naam des schryvers, en waar op ene Zinspreuk staat, aan den voorzittenden Directeur van het Genootschap, den Keurvorstelyke Geheim-Secretaris en Prof. Klein, in Mannheim, toegezonden worden.

_alg004alge01_01_5_3

Nederlanden. Brussel . Zyne Keizerlyke Majesteit, misnoegd over alle Gebeurtenissen, die elkanderen te Leuven opgevolgd hebben, heeft besloten de Universiteit aldaar, voor een groot deel, te weten: de Faculteiten der Rechten, der Medicynen, en der Philosophie, in deze Stad, onder het oog der Regeringe, over te brengen: latende de Faculteit der Theologie, met het Generaal Seminarium, te Leuven. Utrecht . De Wel Eerw. en Hooggel. Heer Philip. van Bachiene, Predikant by de Hervormde Gemeente alhier, die onlangs tot dezen post by de Gemeente in 's Hage beroepen was, dog voor dat beroep beleefdelyk bedankt hadde, is, zedert, door de Ed. Achtb. Vroedschap der Stad, als Curateuren onzer Akademie, tot Professor Ordinarius Theologiae, in primis Catecheticae et Practicae, aangesteld geworden. Amsterdam . De Heer Pybo Steenstra, A.L.M. Phil. Doct. Lector der Wiskunde, Zeevaart en Sterrenkonst, aan het Athenaeum Illustre, en Examinateur der Zee-Officieren van de Oost-Indische Compagnie alhier, is den 21 dezer maand, alhier, overleden. Haarlem . Volgens berichten van iemand, die volkomen in de gelegenheid is, om zulks naauwkeurig te weten, kan men verzekeren, dat het getal van Kabinetten of Verzamelingen van Physische Instrumenten, in Frankryk, thans verre over de vier honderd beloopt. Hier uit is af te nemen, hoe algemeen de smaak voor de beöeffening der Natuurkunde in Frankryk zy. Daar ten minsten, zo als ook in Engeland, word de Natuurkunde aangemerkt, als een deel te moeten uitmaken van ene goede en voorname Opvoeding. Uit Londen heeft men, dat de beroemde Sterrekundige Herschel, om aan de begeerte van een groot getal Liefhebberen, die van zyne Telescopen verlangen, te voldoen, ene Fabriek van dezelven staat op te richten. Door den Oeconomischen Tak van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen, zyn de volgende Praemien toegewezen. In de Vergadering voor het Jaar 1787. Aan Thomas Tonkins , voor het maken van Metalen Lepels en Vorken, 10 Ducaten, om, onder opzigt van het Departement Delft, ten nutte van dit Werk geemployeerd te worden. Aan ..... Jusener , Zilversmit in 's Hage, Maker van zekere Monsters Pletzilver, tot een Encouragement 25 Ducaaten. Aan den Heer G.W. Wittehouw , wegens het inzenden van Wasch, Foely en Baboentry Noten, uit Surinamen, een Zilveren Medaille. Aan de Linnenredery te Alkmaar, een Zilveren Schietspoel, met het Wapen des Oeconomischen Taks daar op gegraveerd, wegens de buitengewone bevordering der Vlas Spindery enz. aldaar. Aan Johan Wilhelm Koch , woonachtig in de Wildervank, voor een byzonder soort van ingezonden Glasraam in lood, dat met veel voordeel zoude kunnen gebruikt worden tot een leggend Glas, 6 Ducaten. Aan J. Bletz te Amsterdam, voor zyn Winkel, ter waarde van ƒ16000:- een Praemie van ƒ200:- voor het vierde Jaar. Aan A.J. Verhoef te Utrecht, voor zyn Winkel, ter waarde van ƒ20000:- een Pramie van ƒ400:- voor het zesde Jaar: beide conform Prysvr. No. 256. bladz. 132. Aan Teunis van der Heiden te Amsterdam, voor zyn Winkel ter waarde van ƒ3000:- een Praemie van ƒ90:- voor het eerste Jaar, conform Prysvrage No. 491. bladz. 332. Aan Terhoeven en van Davelaar te Scherpenzeel, een Praemie van 50 Ducaten voor het derde volgende Jaar van de Instandhouding hunner Carsaay Fabriek, Prysvr. No. 132. bladz. 56. Aan J. Bronkhuysen te Leyden, dewyl gebleken is, dat dezelve (zo als toen gemeld is) van 1785 tot 1786, niet 45 ellen, maar 4500 ellen Carsaay, aan Godshuizen in dien tyd verdebiteerd heeft, daar voor de Praemie van een halve stuiver voor hem van ieder el, en dito voor de Godshuizen. Voorts aan denzelfden voor Carsaayen van 1786 tot 1787, verdebiteerd, bedragende 7602 ½ el, bovengemelde Praemie van een halve stuiver per el. Als snede aan Corn. Maas , Pz. te Delft, van 1786 tot 1787, dezelfde Praemie van een halve stuiver per el voor hem, en dito voor de Godshuizen, voor 2473 ½ el Carsaay. Aan de Gebroeders Reyn te Hilversum, voor van primo Mey 1786, tot ultimo April 1787, verdebiteerde nagemaakte Schotsche Tapyten, bedragende 8396 ¼ ellen, een stuiver per el, conform Prysvr. No. 461. Aan Willem van Bergen te Breda, wegens het maken van Gemarmerd Papier, gedurende 3 Jaren, elk Jaar 10 Ducaten, mits blyke dat zyn Fabriek met succes blyft continueeren. Aan den Heer P.J. Kasteleyn te Amsterdam, uit aan merking van de informatien omtrent het stuk over het Misverwen der Blaauwkuipen, aan de Vergadering gegeven, en het licht door zyne Nederduitsche Vertalinge van de Prysverhandeling des Heren Dionval , met eigen Aanmerkingen en Aanhangsels verrykt, over dit voor de Nederlandsche Fabrieken zo gewigtig stuk verspreid, waarmede hy de pogingen van den Oeconomischen Tak byzonder had ondersteund, enz. de tweede Gouden Medaille. Ann de Gebroeders Reyn , Fabrikeurs te Hilversum, voor het fabriceren van zogenaamde Doornikse Tafelkleeden, gedurende drie Jaren, 10 Ducaten voor elk Jaar, zo hun Fabriek daar van met succes blyft continueren. Aan den Schilder du Pree , de Praemie van 50 Ducaten, in 1786, hem by Resolutie toegezegd, ten einde zich buiten 's Lands in zyn Konst te volmaken. Aan C. Vonck , Schout en Secretaris te Streefkerk, de Zilveren Medaille voor zyne Verhandeling, ingeleverd op de Vraag wegens de vermindering der Zalm in de Rivieren. Aan den Graveur Jonxis , wegens zyne bekwaamheden in deze Konst, tot aanmoediging de kleine Gouden Medaille of 25 Ducaten. Aan de Wel-Edel geborene Jonkvrouwe S.S. van der Hoop , op Dykerwaal by 's Gravezande, wegens eene nieuwe behandeling van Inlandsch Vlas, waar door het zelve verfynd word, de Gouden Medaille. Aan den Rietmakers Baas, zynde H. Bavink, Hendriksz. te Almelo, de Praemie, Prysvr. N. 163. uitgeloofd, 50 Ducaten, en aan de twee Leerlingen ieder 10 Ducaten. Aan Catarina Heering in 's Hage, wegens het onderwyzen van Kinderen in het Spinnen enz. vier Ducaten. Aan J. Bronkhuysen te Leyden, wegens zyne Pyelaken-Fabriek, een Praemie van 100 Ducaten. Aan den Schryver der Verhandeling over het zuiveren der Bouwlanden van Hoefbladen, onder de Zinspreuk: Om tot nut te zyn; - indien vryheid tot opening van zyn Billet geeft, de Zilveren Medaille en 10 Ducaten. Aan den Schryver der Verhandeling over het Rossement, onder de Zinspreuk: Al weder in hoop van Triumph; - indien voldoende Getuigschriften levert, en vryheid tot het openen van zyn Billet geeft, 25 Ducaten. Aan den Schryver der Verhandeling over het Kankeren der Bomen; - wyl zyne Verhandeling vele goede Zaken behelst, indien vryheid tot opening van zyn Billet geeft, de Zilveren Medaille. Aan den Schryver van zekere Verhandeling, over Proeven, om op de voordeligste en zekerste manier de hooge Zand- en Geest-gronden te beplanten met Hout; - wanneer vryheid tot opening van zyn Billet geeft, de Zilveren Medaille.

_alg004alge01_01_5_4

Voor 1788. toegeweezen: Aan den Heer N. van der Meulen te Purmerend, die zich, ingevolge de Prysvr. N. 37. bladz. 21. na de Ecole Vétérinaire [zynde het School, opgericht ter onderzoeking en genezing der ziekte van het Vee) in Frankryk heeft begeven, en behoorlyk zyne Studien vosbracht heeft, 200 Ducaten; zo dra, ingevolge gemelde Prysvraag, drie Jaren zullen verstreken zyn, en behoorlyke bewyzen van 't met succes voortzetten zyner Konst zal hebben ingeleverd. Aan A.J. Verhoef te Utrecht voor zyn Inlandschen Winkel, ter waarde van ƒ22800:- de Praemie van ƒ400:- ingevolge de Prysvraag N. 256. bladz. 132, voor het zevende Jaar. Aan Teunis van der Heide te Amsterdam, voor zyn Inlandschen Winkel, waardig ƒ3810: - de Praemie van ƒ90: - ingevolge de Prysvraag N. 491* bladz. 332. voor het tweede Jaar. Aan C. Torenberg , Orgelmaker te Amsterdam, voor zy ne Inventie aan een Piano forte, waar door men een agt voets geluid, door ene kleine Verandering, kan brengen tot dat van zestien voet, en het zelve ook aan andere Piano fortes kan appliceren; ene Remuneratie van de Zilveren Medaille en 20 Ducaten, en vergoeding der Onkosten van het Transport daarenboven. Aan J. Bronkhuysen te Leyden, voor het Verdebiteren van 485 ½ el Carsaay aan diverse Godshuizen. - Als mede aan Corn. Maas te Delft, voor 3656 ¼ elle; aan ieder, voor ieder el, een halve stuiver, en een dito halve stuiver aan de Godshuizen, aan welke dezelve geleverd zyn. Aan J. Vonck , Schout en Secretaris te Streefkerk, wegens zekere uitgevondene Toevoegsel tot de Brandspuiten, het welk by zommige gelegenheden van nut kan zyn, een Zilveren Medaille. De Schryver der Verhandeling Provida Mater, over het Spasmus Cynicus, in het Jaar 1786, bekroond, word verzogt zich binnen een Jaar aan den Algemeenen Secretaris te melden, of vryheid tot opening van zyn Billet te geven, zullende anders zyne Verhandeling worden gedrukt. * * * Ook zal de Oeconomische Tak dit Jaar eene Somme van Vier duizend Guldens afzonderen, om daar voor, ten dienste der Koopvaardye en Visscheryen dezer Landen, alle Jaren uit te rusten één bonderd behoeftige Jongelingen, boven tien en beneden zestien Jaren oud, binnen de Republiek geboren, en tot de Zeevaart genegen, mits dezelven nooit gevaren, en reeds by den enen of anderen Schipper dienst genomen hebben. Deze Uitrusting zal voor eens gegeven worden, ter Somme Van Agt-en twintig Guldens aan elk Jongeling, en van Zes Guldens tot een Praemie na volbragte Reize, wanneer hy zig wel gedragen heeft, en ten minsten Negen Maanden in dienst is geweest. Daar en boven zal aan de Ouders, Voogden, Armbezorgers of Godshuizen, (des begerende) voor het aangeven van elk zodanig Jongeling, gelyke Somme van Zes Guldens vereerd worden. Men zal zich in alle Plaatsen van deze Republiek kunnen aandienen, hy den Secretaris van het Departement des Oeconomischen Taks, indien aldaar een Departement is gevestigd, en anderzints aan enen der naast by gelegene Departementen; zullende, wanneer het getal van honderd Jongelingen voltallig is, de overschietenden, indien dezelve in een volgend Jaar word gecontinueerd, praeserabel zyn. Hier mede zal een aanvang gemaakt worden na primo September eerstkomende. * * * By deze Algemene Vergadering is ook geresolveerd, om de Praemien op het Spinwerk, te vinden by hare Prysvraag bladz. 73 en volgende, en 261. nog voor een Jaar te continueeren. En Praemien uitgeloofd voor het Breijen van de meeste en beste Buis- Haringnetten, zo als in de gedrukte Prysvragen breder zal te zien zyn.

_alg004alge01_01_5_5

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Italien . Aurelii Prudentiee Clementis V.C. Opera omnia, primum cum cod. Vaticanis Collata, praefatione, variantibus Lectionibus, notis, ac rerum verborumque locupletissimo Indice, aucta & Illustrata. Ex regio Typographio, vol. I en II. [Deze nieuwe uitgave overtreft, in velen opzigte, die van Heinsius, de beste, welke tot nog toe van dezen Dichter voorhanden was.] Examen de quelques espéces de bois de pins, de la Térébinthine, de l'huile ou larme de sapin, de la Poix noire au navalé, de la resine de pin. Proeve op enige soorten van Pynboomen hout, Terepenthyn, Oly of Harst van Dennenbomen, zwarte of Scheepspek, Harst van Pynbomen, door den Heer Scapoli, te Turin, by Briato, 4to. Grootbrittannien . A short Description of Pyrmont &c. Korte Beschryving van Pyrmont, met waarnemingen nopens het gebruik van deszelfs wateren; getrokken uit de bredere Hoogduitsche Beschryving van D. Marcard, in deszelfs Leven Koninglyken Geneesheer aan het Hof te Hanover, groot 8vo. Londen, by J. Johnson. [Men vind op het einde van dit Werkje, ook nog enige narigten wegens de Staalbaden te Pyrmont, die nog niet in 't ligt gegeven waren: als mede ene naauwkeurige opgave van drie onderscheidene Reis-Routen van Engeland naar Pyrmont.] Frankryk . Discours sur la necessité d'etablir a Paris une Societé pour concourir, avec celle de Londrès, a l'abolition de la traite et de l'esclavage des Negres &c. Redenvoering over de noodzakelykheid om te Parys een Genootschap op te regten, ten einde met dat van Londen mede te werken, tot afschaffing van den Neger-Slavenhandel, gehouden den 19 Febr. 1788. in een Gezelschap van enige vrienden, te Parys, op het verzoek van het Londensche Committé, by een gekomen. Parys 8vo. [Deze voordragt behelsd niet slegts veele belangryke narigten nopens 't geen hier omtrent in Engeland omgaat, maar ook de bondigste redenen, zo wel op de Zeden- als Staatkunde gebouwd, voor het doen ophouden van enen Handel, die, zo lang, een vlek voor de menschelykheid was. Dezelve word verzekerd reeds vele aanzienlyke Luiden, ook eigenaars van West-Indische Plantagien, in Frankryk, overtuigd te hebben.] Duitschland . Angenehme und Lehrreiche Beschäftigung fur Kinder &c. Aangenaam en leerzaam onderhoud voor Kinderen, in derzelver ledige uren; 1ste en 2de drie maander voor het jaar 1788. Wenen. [Ene verzameling zo van zedelyke Vertellingen, als van onderscheiden onderrigtingen voor ene verstandige Opvoeding nuttig.] Auserlesenen Beytragen zur Thier-Arzeneykunst. Uitgelezen Bydragen voor de Vee-Artsenykonst. 3de stuk, 262 bladz. in 8vo. Leipzig. Epochen der Vorzuglichsten Philosophische begriffe &c. Tydvakken der voornaamste wysgerige Denkbeelden, nevens de nodige byvoegzels, 1ste deel, door Chr. Gottf. Bardili, gewoon Medelid der Keurvorstelyke Akademie, te Erfurt, van de Hoogvorstelyke Stigting der Zedekunde en fraaye Wetenschappen, te Erlangen. Halle, by P.J. Gebauer, 198 bladz. in 8vo. [De schryver bepaald zig in dit stuk byzonderlyk tot de begrippen aangaande God, Geest en Ziel, en wyst de veranderingen en verbeteringen aan, die daar omtrent, van tyd tot tyd, plaats gegrepen hebben. De Hoofdtydperken, tot aan de invoering der Krist. Lere, onderscheid hy in een Dichterlyk en een verstandig redenkavelend. De Heer Prof. Junghaus, te Halle, in den Saalkreits, heeft kortlings, de eerste honderd stuks van zyne Icones Plantarum ad vitam impressae, in folio uitgegeven. Hy heeft voor eerst alleen zulke Planten gekozen, die of tot nog toe in 't geheel niet, of niet naauwkeurig, zyn afgebeeld. Hy heeft voor, om voortaan jaarlyks 50 te leveren. De gedrukte aantekeningen, die 'er by uitkomen, behelzen de namen, volgens Linnaeus, en het Vaderland der Planten, nevens berigten aan gaande de reeds voor handen zynde aftekeningen daar van met ene beoordeling van dezelven.] [Het volgend breder Berigt aangaande een, by onze vorige, reeds aangekondigd Inlandsch stukje, is ons zedert van ene vriendelyke hand toegezonden] Raad voor den Landman, wegens de Inënting der Kinderpokjes, door S.A. de Moraaz , Med. Doct. te Sommelsdyk. Tweede vermeerderde en verbeterde druk. Te Amsterdam, by W. Holtrop, 1788. Dit stukje, 66 bladz. groot, is door den kundigen Geneesheer de Moraaz enkel geschreven, met het pryswaardig oogmerk, om den Landman van de geöorlofdheid en nuttigheid ener Konst-bewerking te overreden, welke, blykens alle de proesnemingen, in de daad de allergewigtigste diensten aan een voornaam gedeelte des Menschdoms bewezen heeft. Een kort berigt daar van achtten wy, uit hoofde van het belang des Onderwerps, niet ondienstig, mede te delen. Na ene korte Inleiding over de allereerste verspreiding van de Inënting der Kinderpokjes, geeft de Schryver berigt van de verschriklyke slagtingen, welken de natuurlyke Kinderpokjes, in onderscheidene Landen, hebben aangericht, en van de kwalen en gebreken, aan welken dikwerf nog die lyders onder hevig blyven, die hun leven daarby nog hebben behouden. Tegen die tafereel der jammerlykste verwoesting stelt de Schryver over de ongemene voordelen der Inënting door enen reeks van voorbeelden aangewezen, die allen door het getuigenis en gezag van beroemde Mannen zyn bevestigd; terwyl hy hier by verscheide betedeneerde gronden aanvoert, waaruit wederom het ongemene voordeel der Inenting is op te maaken, daar zy den geschiktsten tyd, plaats, gelegenheid en ouderdom kan in acht nemen, welken de oordeekundige Geneesheer daar toe verkiest, en dus oneindig verkieslyker boven de gevaaren der natuurlyke Kinderpokjes, welker onverwachte aanval dikwyls ene menigte van Lyderen wegrukt, zonder dat enige, hoe zeer by tyds aangewendde, geneesmiddelen kunnen baaten. Vervolgens houdt zich de Schryver bezig met de oplossing der tegenwerpingen, welke den voortgang dezer Konst oefening, zo onder den gemenen Burger, als den Landman, tot nog toe zo jammerlyk hebben verhinderd. De eerste is: ‘Door de Inenting stelt men zyn gezondheid ‘of zyn leven in de waagschaal.’ - De Schryver toont, dat de Inenting niet meer, dan een voorbehoed middel is, zo als men in duizend andere gevallen bezigt, terwyl het zelve bykans zeker werkt. 2. ‘Door de Inënting loopt men de Voorzienigheid voor uit in hare betrekkingen.’ - Deze tegenwerping geldt niet, wanneer zy niet meer dan een behoedmiddel is, en de gelukkige uitslag bewyst veel eer, dat zy de Goddelyke goedkeuring wegdraagt. 3. ‘Het sterf uur der Menschen is bepaald, en dus kan gene Inënting baten.’ - Zo dit doorgaat, dan moet de mensch nimmer een énig Geneesmiddel bezigen. 4. ‘De Inënting is een wantrouwen op Gods Voorzienigheid’ - De beantwoording hier van loopt in één met N. 2. 5. ‘Hoe zou men zig gedragen, wanneer een der Ingeënten, en wel een énig kind kwame te sterven?’ - Deze rampspoed met dezelfde Christelyke gelatenheid ondergaan, als in alle andere onvoorziene gevallen, te meer, daar te ouders, uit een zeer goed beginzel, tot behoud hunner kinderen, hebben gehandeld. Dezelfde vraag, schoon omgekeerd, kunnen zy doen, die de Inenting als een middel beschouwen, welk God, by de verwoesting der natuurlyke Kinderpokjes, tot derzelver matiging, heeft aan de hand gegeven. ‘Kunnen Ouders het ooit verantwoorden, wanneer hun Kind aan de natuurlyke Pokjes komt te sterven?’ 6. ‘Zal men wel ooit de Natuurlyke Kinderpokjes krygen.’ - Zeer waarschynlyk, Ja! - De Inënting alleen kan de onzekerheid en onrust wegnemen. 7. ‘Zal men, na de Inënting, de Natuurlyke Pokjes niet weder krygen?’ - De voorbeelden, zo zy 'er zyn, zyn zo gering, dat zy even min aanmerking verdienen, als het twee- of driemaal krygen der Natuurlyke Pokjes zonder Inënting. 8. ‘Zyn het wel de waare Kinderpokjes, die men door de Inënting verkrygt?’ - De werking der Etterstoffe geeft daar omtrent zeer groote waarschynlykheid; doch wat zwaarigheid, indien zy maar te weeg brengt, dat men van de waare Kinderpokjes bevryd blyft? 9. ‘Somtyds zyn de Natuurlyke Pokjes ook zo gunstig, dat 'er byna gene Lyders aan sterven, en waarom dan ingeënt?’ - Om dat het dan juist de regte tyd is. 10. ‘Ondergaan niet de Kinderen door de Inënting ene smertelyke Operatie?’ - Deze vrees is ongegrond, naardien zelfs slapende of zuigende Kinders zyn ingent, zonder in hunne slaap of het zuigen gestoord te worden. 11. ‘Door de Inënting verspreidt men de besmetting.’ - Dit wordt tegengesproken door verscheidene voorbeelden en getuigenissen, en verdient althans gene aanmerking, wanneer men de Inënting aldaar verricht, waar reeds natuurlyke Kinderziekte heerscht. 12. ‘Is de Inenting nuttig; waarom is zy elders door de Overheid verboden?’ - Dit verbod is meestal bepaald geweest, waar nog gene natuurlyke besmetting heerschte. Tegen de weinige plaatsen, daar dit verbod geschied is, staan zeer vele anderen over, waar de Inenting door de Regenten word beschermd. 13. ‘Brengt men door de Inenting geen zaad over van an-dere besmettede ziekten?’ - Door de ondervinding is bewezen, dat de Pokstoffe niets anders kan mededelen, dan Kinderpokjes. 14. ‘Van waar is het, dat de Inenting, zo nuttig zynde, niet sterker doorbreek?’ - Onverschilligheid, onkunde, verkleefdheid aan oude gewoonten en voor oordelen, blinde yver, en afgunst zyn hier van de oorzaken. De Schryver besluit dit Werkje met enige gepaste aanmerkingen, by welken hy zyne Lezers byzonderlyk tracht te waarschuwen tegen het denkbeeld, welke zy, na deszelfs lezing, mogelyk zouden opvatten, als of ieder mensch deze konst-oefening gemakkelyk zelf werkstellig zou konnen maken. - Wenschelyk is het, dat deze Verhandeling, van wegens hare kortheid, duidelykheid en belangrykheid, door regtschapen Vrienden van het Menschdom, tot kennis van den Landman gebragt worde, en op hem en zeer vele anderen onzer Landgenoten den bedoelden invloed maake!

_alg004alge01_01_5_6

Tekeningen en prenten. De Konstverkopers Yver en Smit, te Amsterdam, leveren thans weder een Konstplaat af, tot de by hen van tyd tot tyd uitkomende Afbeeldingen van de nederlandsche Havens , behorende, en verbeeldende de Haven van Vlissingen , in Zeeland; zeer naauwkeurig naar 't leven getekend, door D. de Jongh, en extra uitvoerig in 't koper gebragt, door M. Sallieth. De prys is ƒ1:10: - lett. proefdr. ƒ2: - De reeds te voren in 't licht gegeven, bestaan in Afbeeldingen, door dezelfde Meesters getekend en graveerd; van Rotterdam, de Maas, Schiedam, Delfshaven, Amsterdam, in 2 Platen, Medenblik, Enkhuizen, Edam, Hoorn, De Nieuwe Haven van Texel, Goeree, Maaslandsluis, Den Briel, Texel op het Nieuwe Veer te zien, Dordrecht, de Merwe, Staveren, Harlingen, Zierikzee, Kust van Friesland, enz.

_alg004alge01_01_5_7

Nieuw uitgevonden werktuigen en konstgevaarten. De volgende beschryving van een nieuw uitgevonden allerkonstigst Werktuig, briefswyze uit Erlangen medegedeeld, in enigen der laatste No's. van de Hollandsche Zeitung, die te Amsterdam gedrukt en uitgegeven word, hebben wy wel waardig geoordeeld, om, vertaald, over te nemen, en in dit ons Blad ene plaats te geven. ‘- Op welke aangename wyze, de Heer Dokt. Muller, die voor enige dagen; over Regensburg uit Wenen herwaarts kwam, ons met zyn bezienswaardig zelfsbewegend Konsttuig verrascht heeft, hebt gy reeds uit de publieke papieren kunnen vernemen. Gy zult ook wel het kort berigt gelezen hebben, 'tgeen hy, aangaande de werking van zyn Konstgevaarte, in druk heeft uitgegeven. Hier uit weet gy dus, dat het spreekt, zingt en schryft: - van het laatste hadde ik de eer, U een staal, in deszelfs net Latynsch afschrift, toe te zenden. ‘Dat dit alles, zonder bedrog, en enkel door de kragt van het Konsttuig geschied, hier van zal men zig ligtelyk overtuigd vinden, zo dra men de Machiene ziet, en men zal gaarne toestaan, dat hier geen bedrog mogelyk is: wat ook luiden, die het niet zagen, dromen of praten mogen. - Op welke wyze is dan de inwendige zamenstelling des Konsttuigs ingerigt? Welke Werktuigen zyn 'er ingebragt, waar door het dat geen verrigt, 't geen het doet? En op welke wyze gaat deze werking toe? - Ik kan op deze vragen, die des te natuurlyker zyn, hoe meer in 't oog lopende en verwonderlyk, de werkingen der Machiene zig opdoen, voor elken aanschouwer, die het niet in 't hoofd krygt, om meer van haar te vorderen, dan een Konstgevaarte kan doen, - voor al daar dit Werktuig, eerst onlangs vervaardigd zynde, nog niet genoeg bekend is, - slegts een, onvolkomen antwoord geven. Wie zou ook ene volledige ontdekking van het geheim der toestelling, en den aart der werking, van den Heer Uitvinder, hoe verpligtend en openhartig hy ook moge wezen, billyker wyze verlangen, en, binnen het kort bestek enes Briefs, zonder enige aftekening, geven kunnen? Buiten dien, verneemd men, dat iemand in Neurenberg bezig is, met aan ene meer uitvoerige beschryving, met koperen platen versierd, te arbeiden. - Zie hier, intusschen, enig kort narigt aangaande dit Konsttuig. ‘Het zelve heeft deze byzondere eigenschap, dat het onderscheiden Geluiden voortbrengt. Dezelve schynen door twee fraay gewerkte menschelyke Beelden, levensgroot, het een ene Mans- en het andere ene Vrouwe gedaante voerende, uitgesproken te worden: alhoewel dezen toch meer als sieraadjen, dan wel als wezenlyke delen der Machiene, zyn aante merken. Eigentlyk vormen zig de Geluiden in het binnenste van een sierlyke Kast, die 3 voet 6 duim lang, en 2 voet 5 duim breed, van voren met een deur toegesloten, is: en aan welker beiden kanten, de Beelden, het een aan de regter- en het ander aan de linkerzyde, staan, in dier voege, dat zy 'er de hand op houden. Een weinig agter de Beelden ziet men op de Kast een kleine verhevenheid, ter lengte van 1 voet 10 ¾ duim, ter breedte van 1 voet 4 ¼ duim, en by de 11 duim houg. In de Kast bevinden zig twee dezelve geheel opvullende Laden, die over elkanderen schuiven, waar van ieder 2 voet 9 duim Rhynl. in lengte, 2 voet in breedte, en bij de 10 duim in hoogte, beslaat. Dezen zyn de Hoofd-delen des Konsttuigs. Binnen in het zelve bevinden zig, - behalven 10 Blaasbalken, een menigte van Spillen, Rollen, Raders en Uurwerken, - 82 Spraakwerktuigen, benevens derzelver Windladen, die het hoofdwerk der Geluidmaking bevatten. Van dezen zyn 'er 34 in de kleine boven verdieping, en dezelven hebben ene soortgelyke gedaante als Orgelpypen. De overige 48, die in de beiden schuifladen verdeeld zyn, kunnen niet wel omschreven worden, daar dezen, van twee tot twee, steeds ene andere en onderscheidene gedaante hebben. - Aan de agter zyde van de Kast kan insgelyks ene deur geopend worden. Deze sluit een afzonderlyk vak af, van hoogte en breedte als de Kast, dog in diepte slegts 2 duim bestaande. In dit Vak beschouwd men, in 4 Reyen, 16 kleine parabolische Spiegels, en tusschen dezelven 2 agt dubbelde Communica-tie buizen. Dezen dienen tot een Echo, die 3 tot 4 woorden, herhaald. - Boven op de Kast en het Opzetzel, is ene menigte van Registers, nevens een Klawier, door middel van welken het Konsttuig bestierd word. Tot de Hoofdrigting behoort een twaalfdubbeld Register, naar de Plaat van een Zak-uurwerk gelykende: zo als tot het spreken alleen 151 enkele Registers vereischt worden. ‘De Hoofdverrigtingen des Konsttuigs zyn de volgende: 1. Het spreekt alle begeerde Woorden en Spreuken, in alle Talen Het zelve moet dus geheel vreemde en onbekende Letters bevatten. Een Russisch woord met de Diphtong oi, boorde ik de Machiene zeer goed uitspreken. (Noot van den Briefschryver.), Lettergreep voor Lettergreep, met ene verwonderenswaardige duidelykheid en nabootsing der menschelyke sprake, uit, na dat vooraf door de bovengemelde Registers de geluiden zyn gestemd geworden: en wel, aan de zyde van het Mans beeld, op een holler, en aan die van 't Vrouwen beeld, op een scheller toon, doch aan beider kant, met zeer veel bevalligheids. De Registers zyn niet voor enkele Letters, maar voor gehele Klanken gestemd. By voorbeeld het woord Schein (in 't hoogduitsch) word niet door de 6 Letters, waar mede men het schryft, maar door 3 enkelvoudige klanken (sch en ei zyn in het Konsttuig enkelvoudige klanken) waar voor 3 Registers geschikt zyn, uitgedrukt. 2. Het beantwoord 12 onderscheiden, dog bepaalde, hoogduitsche vragen, ieder op 6 verschillende, en door de Letters: a, b, c, d, e, f, g, aangeduide wyzen. Deze vragen worden op een Rol gestoken, die, boven op de Kast, voor de ogen der Toeschouwers, derzelver werking doet. 3. Door middel van deze Rol worden ook 6 verschillende, dog van gelyken bepaalde, vragen, op nieuws, op 6 onderscheiden manieren, door twe schryvende handen, die zig, elk in een der binnenste Schuifladen, bevinden, door de ene met Potlood, en door den andere met Rood-aard, beäntwoord. Zy kunnen alleen in de gesloten Schuifladen schryven: beiden egter schryven zy te gelyk, en een en het zelfde, schoon in onderscheiden Schuifladen. De Uitvinder beschouwd dit nogthans als een enkel byvoegzel, 't geen hy, alleen om de nog open zynde plaats te vullen, vervaardigde. 4. 80 Onderscheidene bepaalde Raadzels worden door het Konsttuig, elk met een treffend antwoord, 't geen het de Beelden laat uitspreken, opgelost: dezelven kunnen nogtans op een tyd, niet allen te gelyk, maar slegts 10 daar van, voorgelegt worden: wil men 10 anderen hebben, dan moet de Machiene ene andere toestelling ondergaan. 5. Ook is het Konsttuig ingerigt, om uit 3 Boeken, een Hoogduitsch, een Fransch en een Italiaansch, het een of ander voor te lezen. Het reciteerd namelyk, uit ieder 3 begeerde plaatsen, die men naar welgevallen, waar men wil, kan uitkiezen: dog moet alvorens, naar dat de op te zeggen plantsen aangewezen worden, de vereischte rigting ontfangen. 6. Boven al onderscheid zig ene Echo, waar mede ieder der Beelden, beurtlings of afzonderlyk, van 3 tot 4 woorden, herhaald, die men elk derzelven in 't oor luisterd. 7. De nabootzing van het lagchen, wenen, en de klank van het kusschen, teld de Uitvinder niet onder de voornaamste werkingen, die zyne Machiene uitoeffend; het een en ander nogthans word, by dezelve, op ene verwonderlyk natuurlyke wyze, uitgedrukt. Eer het Konsttuig zig begint horen te laten, verloopt 'er een korte tyd, gedurende welken, men het ruisschen der innerlyke delen, en van de lugt, kan bemerken. 8. Ten lesten zingen de Beelden ene Aria uit de Opera: Una cosa rara. Of het Mansbeeld zingt de Aria van den Infant: Pui blanca de giglie &c. of het Meisje de Aria van Lilla: Dolce mie &c. of beiden beurtlings het Duët van Lubin en Lilla: Pace cara mia sposa &c. in 't Italiaansch of Hoogduitsch, dog in beiden gevallen ongemeen lieflyk, en, in het eerste, zodanig dat het eigenaartige des Italiaanschen Tongvals ten volle in agt genomen word. Dit zingen en deze konstige toestel gaf zekerlyk, zo wel als de inrigting voor het lezen of opzeggen uit drie Boeken, den Uitvinder der Machiene de meeste moeite en arbeid. Het eerste egter verdient van alles den voorrang, daar het niet alleen zeer lieflyk, zelfs den kenneren, in 't oor klinkt, maar ook de Lettergrepen van 't Gezang aan elkanderen op het schoonste zamenhangen en verbonden zyn. Is de Aanschouwer, door 't geen de Machiene spreekt, in de aangenaamste verwondering gebragt, hy geraakt, wanneer zy begint te zingen, in verrukking, - en bejammerd, op het einde, niets meer, dan dat de gezongen Aria zo kort was. ‘Zie daar, 't geen het Konsttuig uitvoerd, - en, zo als gy bespeurd, meer dan de Uitvinder in zyne gedrukte aankondiging beloofd; meer, konde men 'er byvoegen, dan van ene Machiene, zonderling van die hoegrootheid, kan verwagt worden. Hier uit egter volgt geenzins, dat het Konstgevaarte een louter gochelwerk is, en het geluid, 't geen men geloofd uit het zelve te horen, door iemand, die den Dokter ten dienste staat, van elders word voortgebragt. In de Machiene zelve kon zig geen mensch verschuilen, daar zy rondom gesloten is, wanneer zy werkt, en de beiden schuifladen haar geheel en al, tot op een duim na vullen, en zelfs nog dit Vak niet ledig is. Veel weiniger zou het geluid, langs verborgen buizen, uit ene kamer, naast aan die, in welke het Konsttuig staat, konnen gevoerd worden. Zodanig iets kon tog niet lang geheim blyven: ook kon het, ten minsten, zo dra iemand de Machiene aan zyn huis liet brengen, niet in praktyk gebragt worden. Alle vermoeden van dien aart word geheel weggenomen, zo dra men opmerkt, dat de Heer Muller zig de opgaven van 't geen de Machiene moet beäntwoorden, schriftelyk, laat voorstellen, - Waar op dus een verholen helper onmogelyk zou kunnen antwoorden, - en dat hy, wanneer zulks begeerd word, op het einde van 't Gezang of wel op enigen anderen tyd, de Beelden van de Machiene doet afnemen, en haar zelve van plaats doet veranderen. Zo dra het eerste geschied is, kan men duidelyk ontwaar worden, dat het geluid, 't geen dan nog helderder klinkt, uit de Machiene zelve voorkomt: - in welke het gevolglyk moet ontstaan zyn, naardemaal, door de verplaatsing, alle derwaarts lopende buizen, die men zig enigzins kon verbeelden, onbruikbaar zouden gemaakt zyn geworden. Zo zeker het, na dit alles, is, dat het Konsttuig, 't geen het doet, zelve uitöeffend; even zo onredelyk zou het zyn, meer van het zelve te vorderen, dan het kan verrigten. By aldien dus hier of daar een Aanschouwer zig mogte opdoen, die, op ene onberaden wyze, van het zelve meende te kunnen verlangen, dat het, naar zyn goeddunken, nu eens scheller, dan eens doffer, harder of zagter moest spreken, zig met hem in gesprek inlaten, of op vragen, van allerleyen aart, die men konde goedvinden het zelve voor te leggen, op staanden voet, naar eisch antwoorden; zoude zoodanig een, daar zulks niet geschied, alleen de schuld hier van aan zyne eigen buitensporige verwagtingen moeten wyten. Dog, de Heer Muller, die in 't algemeen met ene edelaartige bescheidenheid van zyn Konstwerk gewoon is te spreken, is verre af, van tot enigerhand bedrog de geringste aanleiding te geven. - Ene manier van denken, welke hem, buiten kyf, by het weldenkend Algemeen, ene dubbele goedkeuring moet doen verwerven.’

_alg004alge01_01_5_8

Toneel- en ander konstvermaak nieuws. By den Franschen Schouwburg , te Amsterdam is gespeeld: Maandag 21 July. Le Distrait. Silvain. Dingsdag 22 July. Les Peres de Famille. Le Tonnelier. Donderdag 24 July. Richard Caeur de lion. Le Gageure imprevue. Zaturdag 26 July. Boneface Pointu et sa Famille. Le Comte Albert et la suite.

_alg004alge01_01_5_9

Geboorte Trouw- en Sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 180: in 's Hage 17: en te Haarlem 14, waar onder 8 beneden de 12 jaren. Te Selkirk, in Engeland, is onlangs overleden zekere William Ridley, in den ouderdom van 116 jaren: ene byzonderheid des te aanmerkelyker, daar hy reeds van zyne jeugd af een liefhebber van veel drinken was. Hy trouwde in zyn 95 jaar voor de derdemaal, behield zyn geheugen en oordeel tot aan zyn einde, en leefde, gedurende zyne twe laatste jaren, voornamelyk van zwaar Bier en sterke Dranken, met een weinig broods vermengd. Een ander voorbeeld van hogen ouderdom, heeft Rusland opgeleverd, in den Brigadier van Resen, te Bergen, in Noorwegen, den 26 Mai 1680 geboren, en den 28 April dezes jaars te Petersburg gestorven; een van wiens nagelaten Zonen reeds 72 jaren bereikt heeft; terwyl zyne Zuster, die in Kroonstad nog in leven is, reeds tot den ouderdom van 110 jaren geklommen is.

_alg004alge01_01_5_10

Openbare verkopingen van boekeryen en konstverzamelingen. Op Maandag den 4 Augustus 1788. en volgende dagen, zal men te Alkmaar, in de Langestraat, naby de groote Kerk, Verkopen: Een fraaye Verzameling, Ontleed-, Heel-, Vroed- en Geneeskundige, Wysgeerige en andere Boeken, Heelkundige Instrumenten, Anatomische Praeparaten, Rariteiten en Zieke Beenderen; Verzameld en Nagelaten door Wylen den Wel-Ed. zeer Geleerden Heer Cornelius Hoefman Jansz., in Leven Stads Medicinae Doct. Lector in de Ontleed-, Heel- en Vroedkunde, enz. enz te Alkmaar; benevens een Appendix, van Latynsche en Nederduitsche, meest Godgeleerde, gebondene Boeken. De Catalogus word uitgegeven te Alkmaar, by J. Hand, by welken men Commissien zal hunnen geven, en is verders alom verzonden.

_alg004alge01_01_5_11

Bekendmakingen en prys-opgaven van inlandsche boeken en geschriften. De Uitgever dezes heeft in 't Nederduitsch uit het Hoogduitsch laten vertalen, en zal eerstdaags het licht doen zien: Heelkundige Mengelschriften, uitgegeven door J.L. Schmucker, 1. Deels 1. Stuk. Verbetering van enige Misstellingen en ingeslopen Drukfeilen, in onze twee eerste No's. Bladz. 5. kol. 1. staatNouvelle Memoires moet zynNouveaux Memoires IbidemMorreau leesMorveau Bladz. 11. kol. 2. staatHaller moet zynHales. Bladz. 13. kol. 1. staat Etorti et Incrementi leesExortum et Incrementum. Aldaar, moet desgelyks agter de woorden Phil. en Mathes. gevoegd worden het voorafgaand Professori. Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_5_12

Berigten. Spanje. Men ziet in dit Ryk hier en daar, een straal van licht opgaan. Onder anderen hebben zich te Madrid enige Geleerde Mannen verenigd, om alle weken een Uittrekzel uit de beste Fransche, Engelsche en Hoogduitsche, Journalen te geven. Hier door kan veel goeds bewerkt worden. Hoe veel oppervlakkigs ook in deze Journalen gevonden worde, zyn zy echter zeer nuttig voor een Land, het welk nog zo verre ten agteren is, dat zelfs bekende dingen voor het zelve leerzaam blyven. En al gebeurt het ook, waar aan men niet behoeft te twyfelen, dat ene scherpe censuur het meeste goede onderdrukt, evenwel zal zy riet alles kunnen wegnemen, en, het geen 'er overblyft, zal werken, zonder dat men het voorzien hebbe. Tot het Geleerd nieuws van Spanje behoort ook, dat enige Dames in Madrid een Geleerd Genootschap gestigt hebben. Men verhaalt 'er niet by, of zy aan hare Biegtvaderen en Cicisbeën den toegang tot hare Vergaderingen verboden hebben. Dan het eerste zal de Godsdienstigheid der Spaansche Dames niet veroorloven, en tot het twede zyn zy te galant. - Van meer gewigts is het, dat te Mexiko ene Akademie der Schone Konsten gestigt is, van welke de Heer Salma, dien de Konstminnaren door zyne heerlyke Platen, in de nieuwe uitgave van Don Quichot, reeds genoeg kennen, het bestier heeft. In de Bibliotheek van het Eskuriaal, zyn, gelyk men weet, nog zeer vele Arabische Handschriften. Men zegt hier, dat de Vertaling van dezelve aan twe Syrische Priesteren is opgedragen. Het is te hopen, dat dit Werk in handen van Lieden zal vallen, die des kundig zyn; men kan 'er zig anders zeer weinig nuts van beloven, in evenredigheid met den tyd en de kosten, die 'er aan besteed zullen moeten worden. Over het geheel schynen de Syrische Priesteren juist de geschiktste mannen niet te zyn, om hun een Werk van dezen aart op te dragen. In gene plaatzen van Spanje, neemt de Konstyver en Werkzaamheid zo toe, en nergens zyn 'er de gevolgen zo zigtbaar van, als in Barcelona. Het getal der menschen aldaar bedraagt reeds 111,410, en der Huisgezinnen 20,128. Toen de tegenwoordige Koning, in den jare 1759, aldaar aankwam, waren 'er slegts 13,917 Huisgezinnen, In de jaren 1784 en 1785 zyn 'er 125 nieuwe Huizen gebouwd. De Werken van den Natuurkenner Hermandoz, die, door Philips den 2den, naar Mexiko gezonden wierd, en wiens Verzamelingen men meende geheel en al by den Brand van het Eskuriaal verloren geraakt te zyn, staan eerstdaags in 't ligt te komen.

_alg004alge01_01_6_0

Italien. Schoon wel het verspreidde gerucht, als of 'er in de Boekery van Girgenti, op het Eiland Sicilien, een Arabisch meer volledig Afschrift van Livius zoude gevonden zyn, by nader onderzoek, valsch bevon-den is; (zie Algem. Konst- en Letter-Bode bladz. 10. kol. 1.) is egter den Heer Abt. Vella, te Romen, onlangs, door één zyner Vrienden, een zodanig Afschrift, in West-Moorsche Letteren, ter hand gesteld geworden, waar in met 'er daad de 17 Boeken, die ons van dezen Geschiedschryver nog ontbreken, te weten van het 60 tot het 77 ingesloten, gevonden worden: alhoewel nogtans het laatste niet volkomen is, en ook de overigen hier en daar van de Wormen doorknaagd zyn. Het 60ste Boek begint met het tydstip, waarop de Burgemeester Aurelius de Sardinische weêrspannelingen, na een aanmerkelyk bloedbad, tot onderwerping bragt, en vervolgens naar Korsika overstak, om de Ingezetenen aldaar, over enige hem aangedane beledigingen te straffen. Het 61ste neemt een aanvang met de grondlegging van Aqua Sextia, door den Stedehouder L Sextus enz. Voornoemde Abt heeft, terstond, een goed deel van het 66ste Boek, uit dit Handschrift, overgezet, en deze zyne Vertaling aan enige zyner geleerde Vrien den gezonden, ten einde te vernemen, of dezen den styl van Livius daar in ontdekken kunnen. Hy is voornemens deze Arabische Overzetting, in haar geheel, door den druk gemeen te maken, en, by de uitgave, een Latynsche of Italiaansche daar van, naast dezelve te stellen; zullende hier aan terstond beginnen, zodra hy de Vertaling der op Sicilien onlangs gevonden Arabische Handschriften, zal ten einde gebragt hebben. Van deze laatstgemelden zien reeds de vroegere Brieven over de aankomst der eerste Emirs op dat Eiland: bevattende een verhaal van de Landing der Saracenen, en derzelver eerste veroveringen aldaar 't ligt. De zig in Romen bevindende Hofraad Reiffestein heeft thans een Werk onderhanden, over liet Schilderen der Ouden met Was, 't geen, in allen opzigte, zonderling voor de Konstgeschiedenis, aanmerkelyk staat te wezen. Men heeft enen geruimen tyd getwyffeld, of de Schilderyen van Herkulanaeum van Was waren: en daar men, by derzelver eerste ontdekking, geen vermoeden daar omtrent hadde, bestreek men ze met een Vernis, die nadelig voor dezelven bleek te wezen. 'Er vielen gehele brokken af, en langs dien weg ontdekte men zyne dwaling. Thans is 'er geen Kunstkenner in Italien, die 'er aan twyffeld, of zy niet alle Was-Schilderyen zyn. Misschien steld de Heer Reiffestein deze zaak in haar waar ligt. - Aan gemelden Hofraad, is, reeds voor enigen tyd, door de Keizerin van Rusland opgedragen geworden, om een Kamerbehangzel, met de door hem op nieuw ontdekte Kartaagsche Was, voor haar te laten Schilderen: waar mede men dan ook reeds, onder zyn opzigt werkelyk bezig is. De beroemde Hackert arbeid aan ene Verhandeling over het Schilderen van Landschappen, waar over men, tot nog toe, niets voldoende bezat. Men verwagt, met reden, dat dit een zeer belangryk stuk zal zyn. Men hoopt, dat de Abt Fortis, eerlang deszelfs Myn kundige Reizen door Italien zal in 't ligt geven. Deze Heer is thans bezig met een voorlopig berigt, nopens de Zwavelmynen en derzelver Aluinwerken. Het breedvoerigste ziet men, te regt, te gemoet van den Heer Brisslach, die zyne grondige kennis in de Scheikunde, in het volmaken der Aluinwerken, zo zigtbaar aan den dag gelegd heeft. De Heer Zaëga, een geleerde Deen, die zig, door het 1ste Deel der Beschr. van het uitmuntend Penning-Kabinet van Monsign. Borgia, Geheimschryver van het Collegie de Propaganda fide, beroemd gemaakt heeft, werkt thans aan een twede Deel dier Beschryvinge. Het Kabinet van Antiken, 't geen aan de vermaarde Familie van Borgia in Velletri behoord, munt inzonderheid uit met betrekking tot de Egyptische Oudheden: waar van 'er 300 stuks in hetzelve voorhanden zyn. Onder de Arabische, die 'er in gevonden worden is byzonder merkwaardig een Hemel Globe van geel Koper, van een Palm in diameter: dezelve is in Egypten gemaakt, in den jare 1225, naar onze tydrekening. Monsign. Borgia, een der verdienstelykfte en meest verligte Mannen in geheel Italien, arbeid tegenwoordig, aan een berigt, zo nopens dit laatste stuk, als vele anderen, uit deze Verzameling. Het zoude zekerlyk der moeite waardig zyn, dat ook 12 oude Zeekaarten daar uit, gemeen gemaakt wierden. Een derzelven is te Alexandrien in 't jaar 1486 vervaardigd. De oudste is van de 14de Eeuw, de jongste van de 16de. De Heer Dr. Johann Anton Scopoli, Keizerl Kon. Berg-raad en Hoogleeraar in de Kruid- en Scheikunde, is, den 8. Mey, te Pavia, in het 65 jaar zyns Ouderdoms, overleden.

_alg004alge01_01_6_1

Groot-Brittannien. De Heer Crackrode, een der Opzigters van het Britsch Museum, en bekend in de geleerde Waereld wegens zyne fraaie en kostbare Verzameling van Boeken in alle Talen, laat thans een ruime en treffelyke Zaal voor zyne Boekery in gereedheid brengen: hebbende ten dien einde, onlangs, den grond gekogt, waar op het huis van den Heer John Hawkins gestaan heeft Men verneemd ook, met het uitterst genoegen, dat het uitgezogt en kostbaar Museum van den Heer Townley, het geen naast aan dat van den Heer Crackrode komt, van tyd tot tyd, nog vergroot word. De Konstschilder West, in Londen, trekt een jaarwedde van den Koning van 1000 Guinées, waar voor hy alle jaren 2 Schilderstukken moet vervaardigen. - Hier beloond men den Konstenaar!

_alg004alge01_01_6_2

Frankryk. Binnen kort staat een bekwaam Geneesheer en Natuurkenner, uit Parys, naar Ceilon te vertrekken, om dat Eiland, enige jaren, te doorzoeken. De Heer le Roi is bezig aan een Werk over het Hospitaal van Parys, en de Heer Fourcroi aan ene nieuwe uitgave van zyne Scheikunde. De Heer Mercier heeft een nieuwen Druk van Rousseau's Werken op zig genomen; en de Heer Broussonct arbeid aan ene Schets der viervoetige Dieren in Frankryk, die met kleine, fraai gesneden, Afbeeldingen van elk Dier zal versierd zyn. De Akademie te Dyon, heeft twee gewigtige Prysvragen opgegeven: 1. Quelle est l'Influence de la morale des Gouvernemens sur celle des Peuples? [Van hoedanigen invloed is het zedelyk gedrag der Regeringen op dat des Volks?] De prys is van 600 Liv. en de Verhandelingen moeten voor den 1. April 1790. aan den aanhoudende Secretaris toegezonden worden. 2. Est-il avantageux à un Etat, tel que la France, qu'il y ait des places fortes sur les Frontieres? [Zyn versterkte plaatsen aan de Grenzen voor enen Staat, als die van Frankryk, van enigen dienst?] De prys van 300 Liv. zal, hier op, in Aug. 1789, toegekend worden. De Koningl. Akademie der fraaye Letteren, Konsten en Wetenschappen, te Marseille, heeft ten onderwerp van een Prys, die in de eerste Vergadering na Paschen 1790, staat toe gewezen te worden, opgegeven: ‘Ene optelling van de staande Wateren en Meiren, in Provence, benevens afzonderlyke berigten nopens derzelver gedaante, uitgestrektheid, de natuur van derzelver Water, derzelver betrekkelyken invloed op de gezondheid der Lucht, de Visschen en Insekten, die 'er zig in onthouden; de Planten, die 'er in groeijen, met de gebruiken, waar toe dezen kunnen dienen.’ De Prysvraag, welke in 1789 staat beoordeeld te worden, en die in het voorleden jaar was opgegeven, is: ‘Welke zyn de middelen, om het kweken van Koraäl of Glaskruid, in Provence, te bevorderen en te volmaken, ten einde 'er Loogzout uit te halen; en welke gronden zyn voor dien bouw best geschikt?’ De Verhandelingen moeten Vragtvry, voor den 1sten Jan. van het jaar, waar in de Pryzen uitgewezen worden, gezonden worden aan den Heer Bernard, aanhoudend Geheimschryver van het Departement der Wetenschappen. De Heer President Bernard, heeft de twee Gedenkpenningen ontvangen, die de Akademie aan de Verhandeling, over de Gom Tragakanth, en de Zee Insekten, toegekend hadde. De Koningl. Akademie te Nimes, een en andermaal ene Prysvrage, ‘nopens de verschillende hoedanigheden der Wynen en Wyngeesten, in Neder Languedok, en het uitbreiden van deszelfs Trafiek in onderscheiden Lugtstreken.’ - opgegeven en een voldoend antwoord op dezelve ontvangen hebbende, heeft deze vraag hier op ter zyde gesteld, en in plaats daar van, ene andere voor het jaar 1789 vastgesteld, zynde van dezen inhoud: ‘Te bepalen, door proefnemingen, de vogt metende kragten van ongebleekte Zyde, en, naar die kragten, de voor- en nadelen aan te wyzen van de onderscheidene manieren, om de Zyde, in den Handel gebruikt, aan de Lucht of het Vuur bloot te stellen.’ De Akademie heeft insgelyks voor dat jaar een Prys voor de Digtkunde vastgesteld: zynde het onderwerp, de soort, en maat van het Digtstuk, aan de keuze van den Maker vrygelaten: dog alleen verzogt, dat het stuk niet boven de 200 versen moge gaan. Tot onderwerp ener Prys voor de Welsprekenheid, die in 1790 staat uitgedeeld te worden, is opgegeven. ‘Ene Lofreden op Margareta van Valois, Koningin van Navarre, Zuster van Francois den Isten. De Antwoorden en Stukken, moeten Vragtvry, en op de wyze, by de Akademien en Geleerde Genootschappen, in 't algemeen gebruikelyk, voor den 1sten Maart van ieder jaar, in welke de Prys uitgewezen word, gezonden worden aan Mr. Razoux, aanhoudend Geheimschryver der Akademie. Elk der anderscheidene Pryzen heeft de waarde van 300 Livres.

_alg004alge01_01_6_3

Nederlanden. Leuven . Een groot aantal onzer Universiteits-Leden is, by een openbaar aangeplakt Vonnis, onder meer andere opgelegde straffen, van wegens zyne Keiz. Koningl. Majesteit van derzelver Posten verlaten geworden. Deze Leden zyn: in de Theologische Faculteit , de Doktoren en Hoogl. Ghenne en van der Velde: de Dokt. Regent August. Vader van Winkel; de Licentiaat Samen, Kanonnik van 't Collegie St. Pieter. In de Faculteit der Regten , Doktor en Prof. Heuschling, Prof. Verbeek, van Billoen, benevens de Advokaat Fiskaal der Universiteit Culens. In die der Medicynen , de Prof Prim. Dokt. van der Belen, Dokt. en Koningl. Prof. Vounck: de gewone Hoogl. van Gobbelschroy: in die der Fraaye Konsten , de Regent by 't Collegie van 't Kasteel Snoekx, die by het nieuw Collegie van den Hende: de Prof. Prim. Forguer, Fortune, van Damme en Timmermans: gelyk mede de Vice Rektor. en Prof. Prim. in de Philosophie van Lempoe. De Maatschappy der Letterkunde , te Leyden, heeft haare jaarlyksche Vergadering gehouden, op den 24ste van Zomermaand, dezes jaars 1788. In dezelve Vergadering is, dit maal, geene Verhandeling bekroond: doch is tot eene nieuwe Prysvrage, om beantwoord te worden voor den Eersten van Wynmaand des Jaars 1790, de volgende vastgesteld: ‘Welke is de oorsprong van de Collegiën der Vroedschappen, in de Hollandsche Steden? en op welk eene wyze hebben zy derzelver tegenwoordige Constitutie verkregen?’ ‘De Maatschappy verlangt in antwoord alleen een Historisch berigt, zonder eenige Staatkundige bedenkingen.’ Op het volgend Onderwerp, in de laatst voorgaande Jaarlyksche Vergadering tot eene Prysvrage voorgesteld, moeten de Verhandelingen, voor den Eersten van Wynmaand des Jaars 1789, inkoomen: ‘De beste en volledigste opgaave van Vaderlandsche, en by andere Volkeren niet gebruikt worden de, spreekwoorden, met derzelver Historie- of Oudheidkundige Verklaaring.’ De Maatschappy vermacht, voor den Eersten van Wynmaand deezes Jaars, de Antwoorden op de vrage, in den Jaare 1786 opgegeven, zynde de volgende: ‘Welken invloed heeft de thans heerschende smaak voor de buitenlandsche Poetische Schriften, en andere Werken van vernuft, op onze Dichtkunst?’ Het staat een ieder vry, ook den Leden der Maatschappye, om naar den Prys te dingen; alleenlyk worden de Gecommitteerden ter beöordeeling der ingekomene Verhandelingen van die vryheid uitgesloten. Aan den geenen, wiens Verhandeling de beste, en aan het oogmerk der Maatschappye voldoende, zal gekeurd worden, biedt de Maatschappy eenen Gouden Penning aan, ter waarde van Honderd en Vyftig Guldens. De Verhandelingen moeten zyn in de Nederduitsche of Latynsche Taale, met eene duidelyke hand van iemand, die geen Lid der Maatschappye is, afgeschreven. Iedere Verhandeling moet, met eene Zinspreuke getekend, besloten worden in een verzegelden omslag, welke den Titel en Zinspreuk der Verhandeling ten opschrift heeft. Hier by moet gevoegd worden een verzegeld Briefjen, in het welk de Naam, waardigheid en Woonplaatse van den schryver, en boven op het welk de Zinspreuk der Verhandeling geschreven is. Het een en ander moet, in een buiten-omslag, ten tyde hier boven bepaald, Vragtvry, bezorgd zyn, in handen van den tegenwoordigen Secretaris der Maatschappye, Mr. Jan de Kruiff, of den Briefschryver, Mr. Jacob Aarnout Clignett, beiden woonende te Leyden. Voor het overige zyn de Wetten, volgens welke de Maatschappy naar eenen Prys laat schryven, te vinden in het Tweede Deel van de Werken der Maatschappye.

_alg004alge01_01_6_4

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Grootbrittanien . Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Vol. LXXVII. For the Year 1787. part. II. price 7 Sch. 6 d. Dit Deel houd in: Art. XXI. An Experiment to determine the Effect of extirpating one Ovarium upon the Number of Young produced. (Proeve om te bepaalen, welke uitwerkzelen de wegneeming van énen eyerstok hebbe, ten aanzien van het getal der Jongen, door J. Hunter) Ene enkele proefneeming, die de zaak niet beslist. Als wy de redenen, waarom de Schepper aan de Dieren twee Eyerstokken gegeven heeft, naar de Analogie beöordelen, schynt zulks geschied te zyn, op dat, by aldien een van dezelve door enig toeval beschadigd wierdt, de andere tot de voortteling zoude kunnen dienen. Art. XXII. Experiments made to determine the positive and relative quantities of moisture absorbed from the Atmosphera by various substances, under similar circumstances. (Proeven om de positive en relative hoeveelheid van vocht te bepaalen, uit den Dampkring opgeslurpt, door verschillende zelfstandigheden &c. door B. Thompson.) Het opslurpend vermogen was het grootst in Schapenwol, en nam evenredig af in de volgende zelfstandigheden: Beversvel, het Vel van ene Russische Haas, Ganzendons, Zyde, Linnen en Katoen. Art. XXIII. The principles and Illustration of an advantageous methode of arranging the differences of Logarithms, on Lines graduated for the purpose of Computation. (Gronden en opheldering ener voordelige manier om de verschillen der Longarithmen te rangschikken, op Lynen, die voor de berekening afgemeten zyn, door W. Nicholson.) De verbetering, hier voorgeslagen, schynt gepast en nuttig. Art. XXIV. Observations tending to shew, that the Wolf, Jackell and Dog, are all of the same species. (Waarnemingen, om te tonen, dat de Wolf, Jakhals en Hond, Dieren van ene zelfde soort zyn, door J. Hunter. (Schoon Buffon beweerde, dat de Wolf en Hond nooit te zamen voorttelen, zyn 'er thans bewyzen voor het tegendeel, en de Heer Hunter heeft 'er verscheidene voorbeelden van bygebragt. Dan de proeven zyn genomen op Dieren, die men hadt opgefloten, en dus schynen zy niet te bewyzen, dat dezelve tot ene zelfde soort behoren, maar wel dat zy gelykzoortig van aart zyn. Art. XXV. Experiments on the Congelation of the Fitriolie Acid. (Proeven over het bevriezen van Vitrioolzuur, door J. Keir.) Art. XXVI. An Account of some new Experiments on the production of artifical Cold. (Bericht nopens enige nieuwe proeven, op het voortbrengen van ene door konst veroorzaakte koude, door T. Beddoes.) Doktor Beddoes beschryft de proeven, door den Apotheker Walker genomen. Deze veroorzaakte, door een mengzel van Salpeter, Sal. Ammon. en Sal. Glauberi, ene koude, die dan Thermometer volkomen 60 graden deedt dalen; ja in andere Proefnemingen deedt hy, zonder enig inmengzel van sneeuw of ys, Kwikzilver bevriezen; terwyl de warmte, der Lucht gelyk stondt aan 45: ene zaak, die allen geloof schynt te boven te gaan. Art. XXVII. An Account of a Doubler of Electricity. (Verhaal van een Werktuig om de Elektriciteit te verdubbelen, door Abrab. Bennet.) Deze Verhandeling behelst de Beschryving van ene geestige manier, om de geringste hoeveelheid van Elektrieke vloeistoffe, in de lucht, zichtbaar te maken, of zodanig te vergroten, dat men ze op gemene Electrometers kan bemerken. Hier by is ene aantekening gevoegd van den Electriken toestand der lucht, en deszelfs dagelyksche ver anderingen, van den 23 January, tot den 2 Maart. Het is te hopen, dat deze waarnemingen zullen voortgezet worden. Art. XXVIII. Some particulars, relative to the production of Borax. (Enige byzonderheden, betrekkelyk het voortbrengen van den Borax, door W. Blane.) Art. XXIX. A Letter from Father Joseph da Ravato, prefect of the mission in Thibet, containing some Observations relative to Borax. (Brief van Vader Joseph da Ravato, behelzende enige waarnemingen, met opzicht tot den Borax) Deze berichten schynen alleenlyk in ene byzonderheid over een te komen, te weten: dat de Borax een Voortbrengzel van de Natuur, en niet van de Konst is. In het eerste wordt gezegd, dat Sneeuw, in het tweede, dat Regen tot deszelfs voort brenging verëischt wordt; en beiden zyn zy het daar in eens, dat men Zoutmynen in de nabuurschap van Boraxmynen aantreft. De Natuurlyke Historie van den Borax is, als een voorwerp van den Koophandel, zo wel als een Scheikundig onderwerp, zeer gewichtige; te meer, daar men, het geen men 'er hier en daar van verstrooid vindt, nog nergens by een verzameld heeft. Art. XXX. Sur les gas Hepatiques, (Ene soort van ontvlambare Lucht, door de Hedendaagsche Scheikundigen dus geheten.) par Monsr. Hassenfratz. Art. XXXI. Botanical Description of the Benjamin Tree of Sumatra. (Kruidkundige Beschryving van den Benjaminboom van Sumatra, door J. Dryander.) Men vindt van dezen Boom, waar over zo vele verschillende gedachten zyn voorgesteld, ene Beschryving in de Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen, Deel XXI, in welke de Heer Houttuyn denzelven tot het geslacht der Laurieren brengt. In deze Verhandeling wordt dezelve getoond, ene soort van Styrax te zyn. Art. XXXII. An Account of an Experiment on Heat. (Verslag nopens ene proeve op de Hette, door G. Fordyce.) Deze proefneming is eigenlyk betrekkelyk op het mededelen van Hette. Het is niet duidelyk, met welk oogmerk deze Proeve genomen is, of welk nut men 'er zich van beloven kan. Het geval komt hier op uit, dat Yzer in den beginne de hette niet zo schielyk mededeelt, als de lucht, maar naderhand schielyker, en in grotere hoeveelheid. En dit wist men reeds, dat de lucht een slegte conductor voor de hette is, het geen de Heer Fordyce door zyne eige bevinding in een warm Vertrek heeft kunnen leren. Art. XXXIII. An Account of an Observation of the Right Ascension of Mercury out of the Meridian, near his greatest Elongation, Sept. 1786. (Waarneming omtrent de opklimming en afwyking der Paneet Mercurius uit den Meridiaan, na hare verste verwydering, Sept. 1786. door J. Smeaton.) Art. XXXIV. A remarkable Case of numerous Births, with Observations (Een merkwaardig geval van ene talryke Geboorte, met aanmerkingen, door M Garthshore.) Het geval, waar van hier gesproken wordt, is dat van vyf Meisjes, te éner dracht geboren; twee van dezelve kwamen levendig ter waereld, en de gehele Verlossing geschiedde binnen den tyd van vyftig minuten. Doktor Garthshore voegt 'er enige aanmerkingen over de betreklyke evenredigheid van Tweeling geboortens hy, die in onderscheidene Landen verschillende is, zo wel als over die van drie, vier en meer Kinderen te ener dracht, die tot gene vaste regelen schynen te kunnen gebragt worden. Art. XXXV. Chloranthus, a new Genus of Plants, described. (Een nieuw Planten Geslacht, beschreven door Doktor Swartz.) Art. XXXVI. On the precession of the Equinoxes, (Over het vooruitgaan der Nachteveningen, door S. Vince.) Art. XXXVII. Abstract of a Register of the Barometer, Thermometer, and Rain, at Lyndon, in Rutland, in 1786. (Uittreksel van een Register, over den stand van den Barometer en Thermometer, nevens de hoeveelheid van Regen &c. door T. Barker.) Art. XXXVIII. Observations on the Structure and Oeconomy of Whales. (Waarnemingen, omtrent het maakzel en de huishouding der Walvisschen, door J. Hunter.) Ene Ontleedkundige Beschryving, die niet geschikt is, om 'er een Uittreksel van te geven. Men kan 'er in het algemeen van zeggen, dat, terwyl het nauwkeurig en uitvoerig bericht van een Dier, het welk zelden binnen het bereik van enen Ontleedkundigen komt, den Heere Hunter de grootste eer aandoet, de naawkeurigheden van Taal en Styl, waar in dit berigt wordt voorgesteld, weinig tot luister der Verzamelingen strekt, in welke deze Beschryving gevonden wordt. Art. XXXIX. Some Observations on ancient Inks, with the Proposal of a new method for recovering the Legibility of decayed Writings. (Enige Aanmerkingen over de inkten der ouden, benevens een voorstel ener nieuwe Methode, om onleesbaar geworden Schriften wederom leesbaar te maken, door C. Blagden.) De oude zoorten van Inkt schynen uit dezelfde zoorten van stoffen zamengesteld te zyn, als de hedendaagsche. De beste manier, om dezelve in onleesbaar geworden Schrift wederom te doen opkomen, was, het Papier met een getemperd Mineraalzuur te bevochtigen, en 'er dan een Phlogistiek Alkali by te doen, het welk aan de Letters ene helderblaauwe kleur geeft. Intusschen is deze Methode aan enige ongemakken bloot gesteld. Dit Deel wordt, volgens gewoonte, besloten met ene Lyst der Donateuren en derzelver giften. [Critical Review.] Voorts zyn, gedurende de laastverlopene maand July, alhier de volgende nieuwe Werken en Geschriften uitgekomen: als in het Vak der Godgeleerdheid en Zedenkunde. Improved Version &c. of the Prophet Ezekiel &c. Verbeterde Overzetting, Digtkundige Rangschikking en Verklaring van den Profeet Ezechiel, door W. Newcome, Lord Bisschop van Waterford, 4to. 10 s. 6 d. Johnson. The Proverbs of Salomon &c. De Spreuken van Salomon, uit het Hebreeuwsch vertaald, door B. Hogdson, 7 s. 6 d. Lectures on the figurative Language &c. Lessen over de Leenspreukige Taal der H. Schrift, door den wel Eerw. Heer Will. Jones, 6 s. Thoughts on the distinct Provinces &c. Gedagten over het onderscheiden bestek der Openbaring en der Wysbegeerte. 2 s. Sermons &c. Leerredenen van Th. Bisset, D.D. 4 s. A Sermon &c. Leerreden van den Eerw. L. Booker, 1 s. 6 d. Anniversary Sermon &c. Jaarlyksche Leerreden voor de Menschlievende Maatschappy, door den Eerw. Heer R. Pools Finch, D.D. A Sermon at Lambeth &c. Kerkrede, te Lambeth gehouden, by de inzegening des Bisschops van St. Davids, door Layard, 4to. 1 s. Walter. A Sermon before the Supporters &c. Kerkrede voor de onderhouders der Akademische Stigting ten behoeve der Protestantsche Dissenters, door A. Rees, 8vo. 1 s. Johnson. Specimens of Sermons &c. Proeven van Leerredenen en Gebeden, ten dienste der Jeugd, door Hall, 8vo. 2. s. Johnson. Dialogues betwixt a Master and his Scholar &c. Zamenspraken tusschen enen Meester en zynen Leerling, over de Akademie Opvoeding, het eigenaartig gebruik der Rede in den Godsdienst &c. door Wragg, 12mo. Hookham. Letter from a Lady &c. Brief ener Vrouwe van aanzien aan haar Dogter, om den Zondag op ene redelyke wyzs door te brengen, 6 d. Marshall. Geschiedkunde, Levens- en Plaatsbeschryving. Characteristic Anecdotes of the late King of Pr.. Kenschetsende Anecdotes van den laatsten Koning van Pruissen, door B.H. Latrobe, 6 s. Epitome of the History of Europe. Kort begrip der Geschiedenis van Europa, door W. O'Dogherty, Schildk. 6 s. Narrative of the Case of G. Lukins &c. Verhaal van het geval van G. Lukins, die gedurende 18 jaren met Duivels bezeten was, en deszelfs verlossing, 4 d. Robinson. A Tour from London &c. Reize van Londen, naar de Wester-Hooglanden en Meiren van Schotland, in den jare 1787. 12mo. 3 s. 6 d. Davis. The Historian's Pocket Dictionnary. Historisch Zak Woordenboek, 12mo. 3 s. Wiltshire, extracted &c. Wiltshire, getrokken uit het Domesday Boek Een Aantekeningboek van de Landeryen en derzelver waarde, in Engeland., nevens ene Verklaring door H.P. Wyndbam, 8vo. 6 s. 6 d. Wilkie. Account of the Life &c. Verhaal van het Leven, de Schriften en Uitvindingen van John Napier, door den Grave van Buchan en Dokt. Minto, 4to. 7 s. 6 d. Murray. Britisch Biography &c. Britsche Levensbeschryvingen van Wickliff af tot aan den tegenw. tyd, (in Nommers,) 10 Del. 8vo. 2 L. 13 s. 6 d. Baldwin. Handel en Rechtsgeleerdheid. Remarks on the situation of Negroes &c. Aanmerkingen op den toestand der Negers in Jamaika, ingevolge van ene dertien jarige ondervinding op het Eiland, door W. Beckford Jun. 2 s. Egerton. An Addres &c. Adres aan de Ingezetenen van Grootbrittannien en Ierland, over de gevolgen der afschaffingen van den Neger-handel, 8vo. 1 s. Evans. New and old Principles of Trade &c. Nieuwe en oude Handelgronden met elkanderen vergeleken: of Verhandeling over de gronden des Koophandels onder de Natien, benevens een Aanhangzel, 8vo. 3 s. Johnson. Genees-, Heel- en Vroedkunde. Elements of Medicine &c. Eerste beginzels der Geneeskunde, met brede Aantekeningen, Ophelderingen en Verklaringen, door Dokt. Brown, 2 Del. 8vo. 6 s. Johnson. Connexion of life &c. Verknogtheid van het leven aan de Ademhaling, of ondervindelyk onderzoek nopens de uitwerkzels van verdrinken, verwurgen, met die van onderscheidene soorten van nadelige Lucht op levendige Dieren: nevens een berigt aangaande de Natuur van de ongesteldheid, daar by veroorzaakt, het verschil daar van met den dood zelven, en de kragtdadigste Geneeswyze, door E. Goodwyn, 8vo. Johnson. Comperative View of the Mortality &c. Vergelyking van 's menschen sterflykheid in alle Leefperken, door Dr. W. Black 8vo. 6 s. Dilly. Experimental Observations &c. Proefondervindelyke Waarnemingen omtrent de Wateren van Spaa en Aken, door I. Ask M. D. 5 s. Thougts on the Cancer &c. Bedenkingen over de Kanker in den Borst, door G. Bell, 8vo. Johnson. An Essay on the Epidemic Diseases &c. Proeve over de Epidemische Ziekten der Kraamvrouwen, in de jaren 1787, 1788. door John Clarke, 4to 2 s. 6 d. Johnson. Natuurlyke Historie, Landbouw. Toberni Bergman, Meditationes de Systemate Fossilium Naturali, in usum Oryctologiae Studiosorum iterum typis mandatae, 2 s. 6 d. Rivington Lettres on Agriculture &c. Brieven over den Landbouw, het Planten &c. door de Maatschappy des Landbouws te Bath 8vo. IV Deel 6 s. Dilly. Krygskunde. Military Memoirs. Krygskundige Gedenkschriften, Van Tielke uit het Hoogd. door Kapitein Craufurd, Deel I. Walter The art of War &c. De konst des Oorlogs op Zee, uit het Fransch van den Burggraaf de Grenier, 7 s. Aardryks-, Sterrekunde &c. Treatise on Geography &c. Verhandeling over de Aardrykskunde, gebruik der Globes en Sterrekunde, door W. Fairman, 4 s. Johnson. Letter- en Taalkunde, School-Onderwys &c. Observations on the 4th Eclogue &c. Aanmerkingen over den 4 den Herderszang, het 3de Landgedicht, en het doel van den Aeneas van Virgilius, door S. Henley. P. Virgilii Maronis, Georgicon. Lib. IV. Illustrabat, explicat, emendabat, G. Waterfield, 3 s. 6 d. Analecta Latina, 1 f. 6 d. ... Graeca Evangelica, 1 s. New Grammar. Nieuwe Spraakkonst om de Fransche Taal te leren, 2 s. Bell The Sunday Scholar's Catechist. Zondaagsche School Onderwyzer &c. door Trimmer, 12mo. 2 s. Johnson. The Sunday's Manual. Zondaagsch Handboek, door denzelven, 24vo. 1 s. Sacred Extracts. Uitwerkzels uit de H. Schrift, 4 s. New Expositor, &c. Nieuwe Uitlegger, bestaande in Woordlysten, &c. door F. Wragg. Digtkunde. The Poëtry of Anna Matilda Digtkunde van A. Matilda, naar een oorsprongelyk Handschrift van den Generaal W. Waller, 3 s. 6 d. Bell. The Sorrows of Werther. Het Lyden van Werther, een Digtstuk, door Juffr. Amelia Pickering, 5 s. Cadell. Poëms &c. Gedigten by verscheiden gelegenheden, door den Eerw. G. Cotter, 2 Delen, 4to 10 s. Wallis. Lines written &c.. Regelen, te Twickenham geschreven, toegekend aan Lady Basett, door D. O'Bryen, 1 s. Dobrett. Kleine Romans. Tales, &c. Vermakelyke en aandoenlyke Vertellingen, 2 Del. 12mo 5 s. Lane. St. Julian's Abbey &c. De Abdy van St. Juliaan, een Roman, 2 Del. 12mo. 5 s. Lane. Helena &c. Een Roman, 12mo. 2 s. 6 d. Richardson. Nederlanden . Offerhanden aan Hymen en Apollo, door B Fremery, 2de Deel, te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon, gr. 8vo. Verzameling van Placaten en Resolutien, 4de Deel, te Campen, by J. A Chalmot, gr. 8vo. Aan de Hedendaagsche Recensenten in 't Algemeen, te Leyden, by C v. Hoogeveen, Jr. gr. 8vo. Christoffel de Gama of het beleg van Goà, door J.E. de Witte, in 's Hage, by D. Munier, kl. 8vo. Nederlandsche Beroertens, VIIde Deel, te Harlingen, by V. v.d. Plaats, te Amsterdam, by P. Conradi, gr. 8vo. Brieven van Sterne, te Amsterdam, by J.J. Wolters, in kl. 8vo. Bybel der Natuur, door Scheuchzer en L. Meyer, Vde D. Amst. by M. de Bruyn, gr. 8vo. Emmerik, naar het Hoogduitsch, van J.G. Muller, 2de Deel, Amst. by A. Mens Jz. gr. 8vo. Kinderpligt en Zinnebeelden, door Hazeu, te Amst. by W.v. Vliet kl 8vo. P.J. de Fremery, Exegesis Passionum Jesu Christi, Sylvae Ducis, apud J. et H. Pallier, 4to. Ultima Capita Libri Jobi, nempe cap. XXXVIII. XLII. pars, ad Graecam Versionem Recensita, notisque Instructa, ab E O. Greeve J S. Min. candid. inter Reformatos. Accedit Tractatus de Metris Hebraicis, praesertim Jobaeis, Pars I Complectens caput XXXVIII et XXXIX. 4to. Daventr. apud L Leemborst.

_alg004alge01_01_6_5

Godgeleerdheid en Zedenkunde. Improved Version &c. of the Prophet Ezekiel &c. Verbeterde Overzetting, Digtkundige Rangschikking en Verklaring van den Profeet Ezechiel, door W. Newcome, Lord Bisschop van Waterford, 4to. 10 s. 6 d. Johnson. The Proverbs of Salomon &c. De Spreuken van Salomon, uit het Hebreeuwsch vertaald, door B. Hogdson, 7 s. 6 d. Lectures on the figurative Language &c. Lessen over de Leenspreukige Taal der H. Schrift, door den wel Eerw. Heer Will. Jones, 6 s. Thoughts on the distinct Provinces &c. Gedagten over het onderscheiden bestek der Openbaring en der Wysbegeerte. 2 s. Sermons &c. Leerredenen van Th. Bisset, D.D. 4 s. A Sermon &c. Leerreden van den Eerw. L. Booker, 1 s. 6 d. Anniversary Sermon &c. Jaarlyksche Leerreden voor de Menschlievende Maatschappy, door den Eerw. Heer R. Pools Finch, D.D. A Sermon at Lambeth &c. Kerkrede, te Lambeth gehouden, by de inzegening des Bisschops van St. Davids, door Layard, 4to. 1 s. Walter. A Sermon before the Supporters &c. Kerkrede voor de onderhouders der Akademische Stigting ten behoeve der Protestantsche Dissenters, door A. Rees, 8vo. 1 s. Johnson. Specimens of Sermons &c. Proeven van Leerredenen en Gebeden, ten dienste der Jeugd, door Hall, 8vo. 2. s. Johnson. Dialogues betwixt a Master and his Scholar &c. Zamenspraken tusschen enen Meester en zynen Leerling, over de Akademie Opvoeding, het eigenaartig gebruik der Rede in den Godsdienst &c. door Wragg, 12mo. Hookham. Letter from a Lady &c. Brief ener Vrouwe van aanzien aan haar Dogter, om den Zondag op ene redelyke wyzs door te brengen, 6 d. Marshall.

_alg004alge01_01_6_6

Geschiedkunde, Levens- en Plaatsbeschryving. Characteristic Anecdotes of the late King of Pr.. Kenschetsende Anecdotes van den laatsten Koning van Pruissen, door B.H. Latrobe, 6 s. Epitome of the History of Europe. Kort begrip der Geschiedenis van Europa, door W. O'Dogherty, Schildk. 6 s. Narrative of the Case of G. Lukins &c. Verhaal van het geval van G. Lukins, die gedurende 18 jaren met Duivels bezeten was, en deszelfs verlossing, 4 d. Robinson. A Tour from London &c. Reize van Londen, naar de Wester-Hooglanden en Meiren van Schotland, in den jare 1787. 12mo. 3 s. 6 d. Davis. The Historian's Pocket Dictionnary. Historisch Zak Woordenboek, 12mo. 3 s. Wiltshire, extracted &c. Wiltshire, getrokken uit het Domesday Boek Een Aantekeningboek van de Landeryen en derzelver waarde, in Engeland., nevens ene Verklaring door H.P. Wyndbam, 8vo. 6 s. 6 d. Wilkie. Account of the Life &c. Verhaal van het Leven, de Schriften en Uitvindingen van John Napier, door den Grave van Buchan en Dokt. Minto, 4to. 7 s. 6 d. Murray. Britisch Biography &c. Britsche Levensbeschryvingen van Wickliff af tot aan den tegenw. tyd, (in Nommers,) 10 Del. 8vo. 2 L. 13 s. 6 d. Baldwin.

_alg004alge01_01_6_7

Handel en Rechtsgeleerdheid. Remarks on the situation of Negroes &c. Aanmerkingen op den toestand der Negers in Jamaika, ingevolge van ene dertien jarige ondervinding op het Eiland, door W. Beckford Jun. 2 s. Egerton. An Addres &c. Adres aan de Ingezetenen van Grootbrittannien en Ierland, over de gevolgen der afschaffingen van den Neger-handel, 8vo. 1 s. Evans. New and old Principles of Trade &c. Nieuwe en oude Handelgronden met elkanderen vergeleken: of Verhandeling over de gronden des Koophandels onder de Natien, benevens een Aanhangzel, 8vo. 3 s. Johnson.

_alg004alge01_01_6_8

Genees-, Heel- en Vroedkunde. Elements of Medicine &c. Eerste beginzels der Geneeskunde, met brede Aantekeningen, Ophelderingen en Verklaringen, door Dokt. Brown, 2 Del. 8vo. 6 s. Johnson. Connexion of life &c. Verknogtheid van het leven aan de Ademhaling, of ondervindelyk onderzoek nopens de uitwerkzels van verdrinken, verwurgen, met die van onderscheidene soorten van nadelige Lucht op levendige Dieren: nevens een berigt aangaande de Natuur van de ongesteldheid, daar by veroorzaakt, het verschil daar van met den dood zelven, en de kragtdadigste Geneeswyze, door E. Goodwyn, 8vo. Johnson. Comperative View of the Mortality &c. Vergelyking van 's menschen sterflykheid in alle Leefperken, door Dr. W. Black 8vo. 6 s. Dilly. Experimental Observations &c. Proefondervindelyke Waarnemingen omtrent de Wateren van Spaa en Aken, door I. Ask M. D. 5 s. Thougts on the Cancer &c. Bedenkingen over de Kanker in den Borst, door G. Bell, 8vo. Johnson. An Essay on the Epidemic Diseases &c. Proeve over de Epidemische Ziekten der Kraamvrouwen, in de jaren 1787, 1788. door John Clarke, 4to 2 s. 6 d. Johnson.

_alg004alge01_01_6_9

Natuurlyke Historie, Landbouw. Toberni Bergman, Meditationes de Systemate Fossilium Naturali, in usum Oryctologiae Studiosorum iterum typis mandatae, 2 s. 6 d. Rivington Lettres on Agriculture &c. Brieven over den Landbouw, het Planten &c. door de Maatschappy des Landbouws te Bath 8vo. IV Deel 6 s. Dilly.

_alg004alge01_01_6_10

Krygskunde. Military Memoirs. Krygskundige Gedenkschriften, Van Tielke uit het Hoogd. door Kapitein Craufurd, Deel I. Walter The art of War &c. De konst des Oorlogs op Zee, uit het Fransch van den Burggraaf de Grenier, 7 s.

_alg004alge01_01_6_11

Aardryks-, Sterrekunde &c. Treatise on Geography &c. Verhandeling over de Aardrykskunde, gebruik der Globes en Sterrekunde, door W. Fairman, 4 s. Johnson.

_alg004alge01_01_6_12

Letter- en Taalkunde, School-Onderwys &c. Observations on the 4th Eclogue &c. Aanmerkingen over den 4 den Herderszang, het 3de Landgedicht, en het doel van den Aeneas van Virgilius, door S. Henley. P. Virgilii Maronis, Georgicon. Lib. IV. Illustrabat, explicat, emendabat, G. Waterfield, 3 s. 6 d. Analecta Latina, 1 f. 6 d. ... Graeca Evangelica, 1 s. New Grammar. Nieuwe Spraakkonst om de Fransche Taal te leren, 2 s. Bell The Sunday Scholar's Catechist. Zondaagsche School Onderwyzer &c. door Trimmer, 12mo. 2 s. Johnson. The Sunday's Manual. Zondaagsch Handboek, door denzelven, 24vo. 1 s. Sacred Extracts. Uitwerkzels uit de H. Schrift, 4 s. New Expositor, &c. Nieuwe Uitlegger, bestaande in Woordlysten, &c. door F. Wragg.

_alg004alge01_01_6_13

Digtkunde. The Poëtry of Anna Matilda Digtkunde van A. Matilda, naar een oorsprongelyk Handschrift van den Generaal W. Waller, 3 s. 6 d. Bell. The Sorrows of Werther. Het Lyden van Werther, een Digtstuk, door Juffr. Amelia Pickering, 5 s. Cadell. Poëms &c. Gedigten by verscheiden gelegenheden, door den Eerw. G. Cotter, 2 Delen, 4to 10 s. Wallis. Lines written &c.. Regelen, te Twickenham geschreven, toegekend aan Lady Basett, door D. O'Bryen, 1 s. Dobrett.

_alg004alge01_01_6_14

Kleine Romans. Tales, &c. Vermakelyke en aandoenlyke Vertellingen, 2 Del. 12mo 5 s. Lane. St. Julian's Abbey &c. De Abdy van St. Juliaan, een Roman, 2 Del. 12mo. 5 s. Lane. Helena &c. Een Roman, 12mo. 2 s. 6 d. Richardson. Nederlanden . Offerhanden aan Hymen en Apollo, door B Fremery, 2de Deel, te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon, gr. 8vo. Verzameling van Placaten en Resolutien, 4de Deel, te Campen, by J. A Chalmot, gr. 8vo. Aan de Hedendaagsche Recensenten in 't Algemeen, te Leyden, by C v. Hoogeveen, Jr. gr. 8vo. Christoffel de Gama of het beleg van Goà, door J.E. de Witte, in 's Hage, by D. Munier, kl. 8vo. Nederlandsche Beroertens, VIIde Deel, te Harlingen, by V. v.d. Plaats, te Amsterdam, by P. Conradi, gr. 8vo. Brieven van Sterne, te Amsterdam, by J.J. Wolters, in kl. 8vo. Bybel der Natuur, door Scheuchzer en L. Meyer, Vde D. Amst. by M. de Bruyn, gr. 8vo. Emmerik, naar het Hoogduitsch, van J.G. Muller, 2de Deel, Amst. by A. Mens Jz. gr. 8vo. Kinderpligt en Zinnebeelden, door Hazeu, te Amst. by W.v. Vliet kl 8vo. P.J. de Fremery, Exegesis Passionum Jesu Christi, Sylvae Ducis, apud J. et H. Pallier, 4to. Ultima Capita Libri Jobi, nempe cap. XXXVIII. XLII. pars, ad Graecam Versionem Recensita, notisque Instructa, ab E O. Greeve J S. Min. candid. inter Reformatos. Accedit Tractatus de Metris Hebraicis, praesertim Jobaeis, Pars I Complectens caput XXXVIII et XXXIX. 4to. Daventr. apud L Leemborst.

_alg004alge01_01_6_15

Tekeningen en prenten. Aankomst van Fredrik den Tweden, in de Elyzeesche Velden: ene Konstplaat, door van Hoffmann getekend, en, onder het opzigt des Heren van Mechlen, in 't koper gebragt Berlin. [De Gravure is fraai, dog de Tekening slegt.] Collection de Portraits d'Hommes Illustres vivans. Verzameling van Afbeeldingen der beroemde nog levende Mannen. Parys. [Deze Verzameling word by No's uitgegeven, door Didot, den jongen. Ieder bevat vier Portraiten in Folio, met een Historisch berigt van het zelfde formaat, en word alle twee maanden uitgegeven, beginnende van 3 Maart laatstl. af.]

_alg004alge01_01_6_16

Toneel- en ander konstvermaak nieuws. By den Franschen Schouwburg , te Amsterdam, is gespeeld: Maandag 28 July. Joueur et Le Sabot Perdu. Dingsdag 29 July. Le Pere de Famille et Melomanie. Donderdag 31 July. La Nouvelle Amitié a l'Epreuve et la Preuve reciproque. Zaturdag 2 Augustus. Isabelle et Rosalio et l'Ecole des Peres.

_alg004alge01_01_6_17

Narigten en byzonderheden, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Het tegenwoordig ongemeen gunstig Jaargety beloofd, hier ten Lande, en elders, enen allervoordeligsten oogst, zo van Veld als Boomgewassen. - De Hooibouw alleen is reeds zo ongemeen voorspoedig geweest, dat de prys van dit Voeder tot ene laagte gedaald is, waar van men bykans gene heugenis heeft. Men koopt de 1000 ponden na genoeg voor de helft van den gewonen prys: en zelfs word verzekerd, dat deze hoeveelheid voor slegts 1 gulden, in 't Landschap Drenthe, naauwlyks kopers konde vinden. - Soortgelyke Berigten van ongemene vruchtbaarheid ontvangt men ook dagelyks uit andere Landen, gelyk mede uit de West-Indiën. Van Yarmouth word gemeld, dat de Haring, dit jaar langs de Kusten zwemmende, in zo menigvuldige en talryke Scholen bespeurd was, als men zelden te voren zag. De Koning van Napels heeft den Impost op het Zout opgeheven, ten einde de Zoutevisch-Redery te begunstigen en aan te moedigen, en, langs dien weg, de uitgave van ettelyke Duizenden Ducaten, aan van buiten ingevoerde gezoutte Visch, voor zyne Ingezetenen te besparen. In den Kerkelyken Staat is ene belasting van 20 pCt. op de vreemde Tabak in bladen, en van 30 pCt. op de verwerkte, gelegd. - Aldaar is, zedert enigen tyd, de Land- en Akkerbouw zo zeer aangemoedigd en beyverd, dat men hoopte, weldra, gene Aardgewassen, uit vreemde Landen, te zullen behoeven. De Walvisvangst beloofd, tot dus verre, voor dit jaar, weinig voordelen aan de Scheepsreders, zo in de Republiek, als in Engeland en andere Landen.

_alg004alge01_01_6_18

Letterkundige anekdoten. Van de weinige Gedenktekens, die ons van de aloude Vaderlandsche Geschiedenis nog zyn overgebleven, heeft men wederom kunnen goedvinden, een te vernietigen. In de Kerk van het Klooster te Mannsfeld lag, tot over enigen tyd, de Helft der Grafzerk van den vermaarden Graaf Hoyers van Mannsfeld, die in den bekenden Slag by het Wolven-Bosch, zyn leven liet. Dit Gedenkteken, bestaande in een groten, harden, vierkantigen Steen, waar in een diepe groeve was uitgehouwen, in welke het Lyk des Helds voor heen gelegen hadde, zou nog honderde jaren, den roest des tyds hebben kunnen trotseren, en was zelfs van de Hunnen en Seracénen verschoond gebleven. Te vergeefsch egter zullen voortaan de Reizigers naar hetzelve vragen, overmits, in den voorleden Zomer, van het jaar na Kristus Geboorte 1787. de Over-Amptman Krebs, aldaar, met voorkennis van den plaatselyken Pastor Hildebrand, dit Gedenkstuk uit de Kerk heeft laten weghalen, - niet om het elders ten toon te stellen, waar de onderzoekers der Oudheid het zelve meer nauwkeurig konden bezigtigen: Maar - hebbende den Steen tot een Voederbak voor zyne Koeyen doen uithouwen!! Hy beloofde, wel is waar, in vergoeding daar voor, een Zitbank in de Kerk te zullen laten maken; dog men gelieve te weten, dat zy reeds overvloedig daar mede voorzien is. Uit het Mannschfeldschen, 29 Juny 1788.

_alg004alge01_01_6_19

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 165: in 's Hage 27: en te Haarlem 17, onder welken laatsten 7 beneden de 12 jaren.

_alg004alge01_01_6_20

Openbare verkopingen van boekeryen en konstverzamelingen. De Bibliotheek van wylen den Opperbergraad en Hoogleeraar Goldhagen , te Halle, die, buiten de Geneeskundige en andere Schriften, zeer vele voorname Werken bevat, tot de Natuurlyke Historie behorende:- onder anderen, Pennant, Brittische Thiergeschichte &c. von Murr, Essenberger und Lichtensteger, Abbildungen verscheidener Fische, Slangen enz. Merian, Metamorph. Insect. Surin. Gronovii, Museum Ichthyol. Geuseppe Ginnanii Ravenn. Oper. Posthume, in Venezia 1755 en 57. Gässner, Fischbuch von Forer, Zurich 1575. Cl. Wormii, Museum Wormianum; Jean de Laet, Hist. du Nouveau Monde, a Leyde 1640. Jacobaei, Museum Reg. Danic. La Nov. Histor. Natur. di Ferrante, Imp. Napol Ven. 1672; von Archensville, Conchyliologie. Rumpss Amboinische Raritäten-Kammer, Wien 1766; Della Storia Nat. Marin Dell. Adriat. Venezia 1750; Kudinger, Entwurf einiger Thiere, 7 Theile; Frisch, Vorst. der Vogel Duitschl. Valentins, Abhandel. von Schnecken &c. Wien 1773. Muller, Zoologia Danica; Index Testarum. Conchyl. quae adservantur in Museo, Nic. Gualteri, Florent. 1742. Lister, Histor. Conchil Londen 1685. Swammerdam, Bibel der Natur, Leipzig 1752. Willugbbei, Hist. Pisc. Oxon. 1686. Ejusd. Ornithol. Lond 1676. Indische Zoologie von Forster; Rumphius, Amboinsche Rariteitkamer, Amsterd. 1705. Rösels, Naturl. Hist. der Frösche; Walchs Natur-Geschichte der Verstein, 5 B. - Zal, nevens een aanzienlyke Verzameling van zeer goede Physische. Optische en andere Instrumenten, den 8 Sept. dezes jaars, en volgende dagen, te Halle, verkogt worden. Buitenlandsche Commissies worden, behalven by den Vendumeester Werner, ook by de Heren Krygs en Domeinraad, als mede Prof. Forster, Profess. Gren, en Raadsheer Goldhagen, aangenomen, by welken ook de Catalogus te bekomen is. De Uitgever dezes heeft in 't Nederduitsch uit het Hoogduitsch laten vertalen, en zal eerstdaags het licht doen zien: Heelkundige Mengelschriften, uitgegeven door J.L. Schmuiker, 1. Deels 1 Stuk. Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_6_21

Berigten. Rusland. Ene volledige Lyst van alle Boekdrukkeryen, in Rusland, zou ongetwyffeld een aanmerkelyk licht verspreiden over den staat der Russische Letterkunde. De volgende opgave hier omtrent vind men in den Moskowischen Almanach, die in het Russisch geschreven is. I. Boekdrukkeryen voor Kerkelyke Schriften. Van dezen teld men 'er 4. te weten: 1) In Moskow, aan de Synode behorende; 2) in St. Petersburg, insgelyks by de Synode; 3) te Kiew by het Petscher-Klooster; 4) In Tschernigow, by het Klooster Trottzkoy. II. Drukkeryen voor algemene Schriften. Dezen zyn 10 in getal, waar van 8 alleen te St. Petersburg, als: 1) by den Senaat, 2) by het Krygskollegie, 3) by het Bergkollegie, 4) by de Akademie der Wetenschappen, by het Land- en 6) by 't Artillerie Kadettencorps: voorts 7) die van Weitbrecht en Schnooris, voor de Russische en buitenlandsche Talen, 8) de particuliere Drukkery van Harting, waar op alleen in buitenlandsche Spraken gedrukt word. - En slegts een te Moskow, by de Universiteit, een te Krementschuck, by het Nieuw Russische Gouvernement; en een te Astrachan, insgelyks aan het Gouvernement aldaar behorende. By de meesten zyn ook Lettergieteryen. Dezen allen maken met elkanderen niet meer dan een getal van 14 uit, en dat voor het geheel zo wyd uitgestrekte Ryk, terwyl ondertusschen niet op allen Russische Werken, en op de meesten slegts Ukasen en Regerings Bevelschriften en Verördeningen, ter Persse gebragt worden: zo als uit de bovenstaande Lyst is op te maken, en ook ligt kan naargegaan worden, by aldien men het gering aantal van Drukkeryen met de verbazende menigte van Ukasen en de grote uitgestrektheid van het Ryk vergelykt. Boven dien vallen 'er nog de Drukkeryen van de Kerkelyke Schriften af. Wel is waar, men vind 'er ook nog enige in Lyfland: gelyk mede in Riga ene Stadsdrukkery, nevens een particuliere, den Heer Keil toebehorende, opleverd. Dog althans de beiden laatsten zyn in enen uitterst deerlyken staat; en men houd 'er zig enkel op bezig om het Publiek van kleine Gedichten, op tyds omstandigheden slaande, Nieuw-jaars wenschen, Komedie-briefjes, en nu en dan ook van Leerboeken voor de Duitsche Scholen, uit de Fabriek der Stads-geestelykheid, of van een Mystiek-boekje, 't geen uit de pen van den Generaal Superintendent aldaar, Lenz, vloeyt, te voorzien. Zy die 'er beter smaak, en te gelyk lust en moed hebben, om in de schryfbane te treden, dragen de uitgave hunner Werken aan den Boekhandelaar Hartknoch (die zig met roem bekend, en by de Rigasche Litteratur zeer verdienstelyk gemaakt, heeft) of aan enigen anderen Boekdrukken in Duitschland, op. Te Reval is, voor zo verre men weet, slegts een Boekwinkel, en een Drukkery, die egter beiden, naar uitterlyk aanzien, in enen vry goeden staat zig bevinden, en, onder anderen, door den schryfyver des Heeren August van Kotzebue, op en aan den gang gehouden worden. Dezelven leveren, behalven School-Leerboeken, Vrymetselaar-liederen en Voorredenen van het Toneel-liefhebbery Gezelschap aldaar, ook nu en dan voortbrengzels op, die niet, daags na derzelver in 't ligt komen, voor scheurpapier of Winkelbriefjes dienen, maar zomtyds, over den Horizont van Reval steken, en niet altyd zonder goedkeuring ontvangen worden. Wezenberg, een klein Landsteedje, in het Hertog dom van dien naam, hadde ook voor enige jaren, hoe weinig men dit daar verwagten moge, ene zeer aartige Drukkery, welke zig door een stukje van Mad. Sophie Albrecht verzameld, en uitgegeven onder den Tytel van Ehstnische Blumen lese, by de Letter-minnaren bekend maakte. Of zy 'er nog is, weet men met gene zekerheid te zeggen. Te Overpahlen, ene Ridder Hofstad in het Revalsche Gouvernement, bevind zig, door de Vaderlands lievende voorzorg des Goedsheers aldaar, en waarschynlyk niet buiten medewerking van den bekenden verdienstelyken Leeraar Hupel, ene Drukkery, die egter, onder veelvuldige Lotgevallen, niet weinig geleden heeft, en waar mede men voornamelyk de uitbreiding van algemeen nuttige kundigheden, onder de Landlieden, beöogde te bevorderen. Van derzelver tegenwoordigen Staat is men niet naauwkeurig onderregt. Eindelyk bezitten Nerwa en Wyburg, insgelyks, ieder ene Drukkery, waar van enige voortbrengzels, in kleine gedrukte Werkjes, voor handen en ook buiten 's Lands bekend geworden zyn.

_alg004alge01_01_7_0

Italien. De Vaderlandslievende Maatschappy , te Milan, heeft de volgende Pryzen voor dit lopend jaar vastgesteld, te weten: 50 Sequinen (ieder na genoeg een Holl. Dukaat in waarde) vaar die het eerst een Wind-, Koorn-, of Zaag- of Watermolen, zal bouwen, en ten minsten gedurende een Jaar aan den gang houden. 20 Seq. of meer, by aldien het in te leveren Geschrift zulks waardig geoordeeld word, voor het aanwyzen van de beste manier om Parmesaansche Kaas te maken, van de beste qualiteit, en die, zo lang mogelyk, kan duren. 225 Seq. voor ene Pharmacopaeia, ten behoeve der Armen, en geschikt voor Oostenryks Lombardyen. 100 Seq. voor het beste antwoord op onderscheiden vragen, nopens den alouden Staat der Heygronden van Lombardyen, en de wyzen, op welken die ten meesten voordele kunnen aangelegd worden. 100 Seq. voor de 25 beste Romanschriften, dienende ter bevordering van de goede Zeden der Jeugd, van derzelver 14 tot aan haar 16de Jaar. 100 Seq. voor het beste Plan, om het stilstaan voor te komen van het water, 't geen door de overstromingen van de Tesino, in den omtrek van Pavia, gebragt is. 50 Seq. voor het aanwyzen van de beste manier om Hennip en Vlas te bereiden, dat 'er een fynen en witten draad van gemaakt kan worden. 50 Seq. voor ene Verhandeling over de behandeling en bouw van Wyngaarden. 75 Seq. voor ene Verhandeling over Planten, die in de onderscheidene Districten van Oostenryksch Lombardyen gevoeglyk gekweekt kunnen worden, en waar uit men Olykan halen. Als mede enige kleine Pryzen op het Planten van Olyfbomen, het aanleggen van Olyslageryen, het telen van Aardappelen, en het maken van Byënkorven, in ene afzonderlyke verbeterde manier. Voor het Jaar 1789. 50 Seq. voor ene Verhandeling over de beste manier, om, in Oostenryksch Lombardyen, Wyn te maken en te bewaren. Schets van ene Pharmacopaeia, ten behoeve der Armen, volgens de begrippen der Vaderlandslievende Maatschappy, te Milan. 1. Ene Lyst van alle goedkope Inlandsche Geneeskruiden, gerangschikt volgens het stelzel van Linnaeus, met byvoeging van derzelver in zwang gaande namen. 2. De eenvoudigste en minst kostbare bereidingen van elk. 3. Ene Lyst van Schei- en Kruidmengkundige Bereidingen, nevens derzelver Voorschriften (Formulae), de manier om ze goed te houden, en te zuiveren, zo mogelyk, wanneer zy aan 't bederven geraakt zyn: als mede van andere bereidingen, die, nu en dan, in derzelver plaats kunnen komen, met derzelver Dosis voor verschillende Jaren. 4. Heelkundige bereidingen, nevens derzelver Voorschriften, en wyze van gebruik, met aanwyzing van de hulpmiddelen, die daar voor in plaats kunnen genomen worden, en in welke gevallen. 5. De gemene benamingen der Ziekten, nevens die van de Kwaal beschryving (Nosologia) der Wilden. 6. Ene korte opgave van de meest gewone Ziekten, die schielyk ontstaan, en spoedige hulp verëisschen, nevens die minst kostbare Geneesmiddelen. 7. De Ziekten, waar aan kinderen onderhevig zyn, nevens de eenvoudigste hulpmiddelen, in diervoegen beschreven, als verstaanbaar kan zyn by de geringste klassen. 8. Ene ontvouwing van de Volksdwalingen op het Land, omtrent het behandelen van Kinderen en Kraamvrouwen, en ene Geneeswyze, op loutere ondervinding steunende (Empirice). 9. Ene opgave van zulke Geneesmiddelen, als, by het Gemeen, op het gezag van blote overlevering, gebruikt worden, met aanwyzing van de Voor- en Nadelen, die 'er uit kunnen voortspruiten.

_alg004alge01_01_7_1

Groot-Brittannien. De beroemde Schilder Gainsborough , een der grootste Geniën, in het vak van zyne Konst, is denisten Aug., laatstleden, te Londen, in het 61 Jaar zyns Ouderdoms, overleden. Hy was geboren, te Sudbury, in Suffolk, in het Jaar 1727. en toonde al vroeg ene geschiktheid tot en neiging voor de Schilderkonst. - De Natuur was daar toe zyne Leermeesteres, en de Bosschen van Suffolk zyne Akademie. Hier kon hy zyne Uchtend-stonden slyten, met het maken ener schets, 't zy van een verouderden Boom, een vlietend Beekje, een Koppel Vee, of een Herder met zyne Kudde, of van enig ander voorwerp, hem toevallig ontmoetende. Van het Tekenen, klom hy op tot het Schilderen: en na verscheidene Landschap-stukjes, tusschen zyn 10 en 12de jaar, op het doek gebragt te hebben, verliet hy zyn Geboorteplaats, in het 13de jaar zyns Ouderdoms, en kwam te Londen, waar hy zig aan het Portrait schilderen begaf; terwyl hy, van dien tyd af, geen verder onderstand van zyne Ouders behoefde. Zyne Huiswaard, by wien hy den meesten tyd inwoonde, was een Zilversmit, een man van enigen smaak, aan wiens onderrigting Gainsborough altyd erkende zeer grote verpligting te hebben. De Plaatsnyder Gravelot was mede zyn Patroon, en maakte, dat hy by de oude Akademie der Konsten, in St. Martin's lane, wierd ingeleid. Gedurende ettelyke jaren het Penseel te Londen gevoerd hebbende, huwde hy, nog maar pas 19 jaren oud zynde, aan Juffr. Gainsborough, 't geen weldra aanleiding gaf, dat hy zig te Ipswich neder ging zetten: van waar hy, na enen gernimen tyd zyne Konst geöeffend te hebben, op aanraden zyner vrienden, die van begrip waren, dat hy beter Fortuin te Bath zou maken, zig derwaarts begaf. Zyn Portrait van den Toneelspeler Quin, 't geen hy, omtrent 30 jaren geleden, te Bath schilderde, zal altyd voor een zeldzaam Meesterstuk in het Portraitteren gehouden worden. De Heer R. Allen, nevens den Graaf van Camden, en enige weinige andere Heren, waren daar zyne voornaamste begunstigers. De ongemene roem, die hier op volgde, bewoog hem om naar Londen te rug te keren: waar hy in den jare 1747, aankwam: dog voor een korten poos weinig te doen kreeg, tot dat zyne verdienste 's Konings aandagt tot zig trok. Onder andere Portraitten der Koningl. Familie, zal dat van zyne Majesteit, ter voller lengte geschilderd, 't geen in het Paleis der Koningin hangt, altyd als een Wonderstuk beschouwd worden. Van dien tyd af, had de Heer Gainsborough het genoegen, ene gepaste beloning te verwerven voor zyne uitstekende bekwaamheden. Alle onze nog levende Prinsen en Prinsessen zyn door hem geschilderd, uitgezonderd de Hertog van York, van wien egter drie Portraitten by hem besteld waren. Onder zyne laatste Stukken bezorgde hem het Hoofdafbeeldzel des Heren Pitt, met verscheidene Portraitten van diens Familie, een jaarlyksch inkomen. Zyne Portraiten zullen, in 't vervolg, in gelyke agting zyn, met de Schilderstukken van van Dyk, en zyne Landschappen zullen zyn naam, in de Gedenkschristen der schone Kunsten, met enen lof doen vermelden, die tot nog toe geen Inboorling van dit Eiland wist te behalen. Hy was 'er gemeenlyk op gesteld om zyne Landschappen met een kleine Boeren Jongen of Meisje te orneren, waar van 'er enigen wonderlyk schoon zyn. Zyn Schaapherders Jongen, het Meisje en de Biggen, de Vegtende Jongens en Honden, en vele anderen van dat soort, kenmerken hem byzonderlyk als een Meester over alle Leerlingen van 't Penseel. Het Landschap van den Boschbewaarder in den Storm, zedert 18 maanden voltooid, en thans in een der Kameren van het huis des Overledenen, in Pallmal, hangende, is, wegens uitdrukking, karakter en schoon koloriet, van ene onbepaalde waarde. De Koning dit Stuk ziende, prees het dermate, dat de Heer Gainsborough rede hadde, om 'er grootsch op te wezen: gelyk ook de Koningin, kort daar na, hem ene boodschap zond, en last gaf, om den Hertog van York te Portraitteren. Zyne Genie helde meest over tot het Schilderen van Landschappen: hy copieerde getrouw de Natuur, en zyne Stukken van dien aart komen nader aan de Landschappen van Rubbens, dan die van enigen anderen Meester. Ondertusschen zeggen kenners dat zyne Bomen, Voorgronden en Beelden, forsser en levendiger zyn: en men mag 'er vry byvoegen, dat men het schitterende van Claude, en de eenvoudigheid van Ruisdaal, verënigd ziet in zyne Romaneske Tonelen. De kleine Zeestukjes, die hy maakte, kunnen voor een proef dienen van zyn Konstvermogen in het Schilderen van Water: en het is zeker, dat niets dezelve kan overtreffen in doorschynendheid en lucht. Professor Holmes , te Oxford, heeft den volgenden voorslag, ter collationering der Handschriften van de Zeventigen, openlyk in druk uitgegeven. ‘Het blykt, een heerschend begrip te zyn onder alle de Geöeffenden in de gewyde Oordeelkunde, dat de middelen om tegenwoording den waren zin van den Schriftuurlyke Text te bepalen, veel menigvuldiger zouden wezen, indien de MSS, der Overzetting van de Zeventigen met elkanderen vergeleken, gelyk men die van het Hebreeuwsche oorsprongelyke gedaan heeft, en vervolgens die vergelykingen, by een gevoegd, gemeen gemaakt, waren. ‘De gegrondheid van dit denkbeeld rust op overwegingen, die men kan vermoeden dat by het gemeen reeds bekend zyn. ‘1. Op de oudheid der Overzetting van de Zeventigen. Want, daar die Overzetting lang voor de komst van Kristus gemaakt is, waren de Afschriften, die de Zeventigen in handen hadden, noodwendig meer zuiver en volkomen dan enige lateren. ‘2. Op het gezag der Overzetting van de Zeventigen. Immers, daar die Overzetting by de Joodsche Kerk aangenomen wierd, en gedurende enen geruimen tyd alleen gebruikt, moet het voor toegestaan en als heilig gehouden worden, dat dezelve de ware en getrouwe Vertaling van den gewyden Text bevat. ‘3. Op de nuttige gevolgen, die men, gedurende enigen tyd, en byzonderlyk laatst, met 'er daad bevonden heeft, voort te vloeyen, uit ene oordeelkundige toepassing van deze Overzetting op het Hebreeuwsch oorsprongelyke. Men heeft met behulp van het Pathomiaansche M S. zo dikwyls, vervalsingen in den Profetischen Text ontdekt, zo vele verminkingen gevonden, en verloren lezingen aangevuld, dat men een dergelyk heilzaam gevolg met regt moge verwagten, uit ene soortgelyke vergelyking van andere M S S. der Zeventigen met andere gedeelten der Schrifture. ‘4. Gelyk mede op deze omstandigheid; dat de Uitgevers der Zeventigen het wel eens gewaagd hebben, om de Grieksche Overzetting overeen te brengen met den Hebreeuwschen Text en de aanhalingen des Nieuwe Test. zo als het een en ander in der tyd gevonden wierd, ofschoon, gelyk het naderhand bleek het geval te zyn, nog de Hebreeuwsche Text, nog die van het Nieuwe Test. vry van vervalschingen waren. ‘Om deze en andere reden, die men kan bybrengen, en die meermalen bygebragt zyn, hebben de meest geöeffenden in de Bybelsche Oordeelkunde verlangd, dat het Algemeen mogte overgehaald worden, ter aanmoediging van Ene vergelyking (Collatio) van alle de MSS. der overzetting van de zeventigen . ‘Voor zodanig een Werk, onderwerp ik de tegenwoordige voorslag aan het geägt oordeel van 't algemeen: zullende ik, by aldien dezelve zodanig ene goedkeuring en ondersteuning moge vinden, als my in slaat kan stellen, om de onderneming aan te vangen, zonder tyd verzuim daar mede een begin maken, en met yver en getrouwheid voortgaan, in het volbrengen myner beloften, tot het voleindigen daar van. ‘De dingen, die my voorkomen tot dusdanig een Werk vereischt te worden, zyn als volgt: ‘1. Dat alle M S S. die of binnen of buitenlands bekend en te ontdekken zyn, mits van vroegeren tyd dan de uitvinding der Drukkonst, naauwkeurig behoren vergeleken te worden met een gedrukten Text: en alle byzonderheden, in welken zy verschillen, onderscheidenlyk aangetekend worden. ‘2. Dat insgelyks alle gedrukte Uitgaven en Vertalingen, zo van 't geheel als gedeeltens van de Overzetting der Zeventigen, nevens alle Aanhalingen daar uit by de Kerkelyke Schryvers (met onderscheiding van de zulken die voor, en die na den tyd van Aquila schreven) met denzelfden gedrukten Text vergeleken worden, en alle derzelver afzonderlyke afwykingen daar van aangewezen. ‘3. Dat deze Bouwstoffen, verzameld zynde, allen onder een opslag van het oog, op ene duidelyke wyze behoren gebragt te worden, en gedrukt of onder den Text, waar mede de onderscheidene vergelykingen gemaakt zyn, zo als by Dr. Kennicot, of zonder den Text, gelyk by De Rossi. ‘4. Dat de Aanwyzingen der MSS. by Talletters behoren te geschieden, die der Overzettingen, by Namen, en der aanhalingen van Schryvers, by derzelver Woonplaats en Druk. ‘5. Dat 'er een Latynsch berigt dient gegeven te worden van de gecollationeerde MSS. bevattende zodanige Beschryvingen van dezelven, in alle byzonderheden, als den Lezer kan in slaat stellen om over de dagtekening en het gezag van elk MS. afzonderlyk te oordelen, en de Talletter opgevende, waar by de overwyzing op het zelve slaat te geschieden. ‘Deze schikking der Bouwstoffen zal het Stuk voor den Lezer brengen in alle Gezichtpunten, die 'er van aan de hand gegeven kunnen worden, en het gebruik en toepassing van het geheel, in enig geval, volkomen aan hem zelven overlaten, zulks het Werk van gelyken dienst zal wezen voor allerleye Geleerden, die vrienden van de gewyde Schriften zyn. ‘Het is op deze Gronden, en met een regtstreeks oogmerk om aan deze verëischten te beantwoorden, dat men tegenwoordig voor heeft het Werk te beginnen: en men mag gissen dat 'er een aantal van over de 180 MSS. der Overzetting van de Zeventigen voor handen zyn, waar op men thans kan rekenen: (waar van 'er 44 hier ten Lande gevonden worden.) Alle onderrigting, welke men moge willen geven, zal indank ontvangen worden,’ Robert Holmes . Die genen, welken deze onderneming door een jaarlykse Inschryving wenschen te bevorderen, worden verzogt het ingeschrevene, ieder jaar, in de maand Maart, in handen te doen stellen van F. Payne, by de Newsgate, of B. White en Zoon, in Fleetstreet, Boekhandelaren in Londen: of van D. Prince en J. Cooke, of J. en J. Fletcher, te Oxford. De Universiteit heeft, gedurende 3 jaren, een Som van 40 L. jaarlyks toegelegd om deze onderneming te bevorderen Het Werk zal op haar Pers gedrukt worden, en de Heer Holmes zal van tyd tot tyd kennis geven van deszelfs voortgang.

_alg004alge01_01_7_2

Duitschland en Naburige Ryken. Den 12 Mey laatstleden, overleed, op deszelfs Landgoed, by Nordhaussen, (in Turingen, aan de Nedersaxische Grenzen,) de Heer N. Nithsdale, die zig, door zyn geleerden arbeid, byzonderlyk wegen zyne gevorderde kennis in de Gezigt- en Sterrekunde, by de Republiek der Letteren, niet weinig beroemd gemaakt heeft. De Koningl. Akademie der Konsten en Werktuigkundige Wetenschappen, te Berlyn, heeft, in hare Vergadering van 5 Mey, den Heer Doll, Beeldhouwer des Hertogs van Gotha, en, in die van den 19den daar aan volgenden, den Heer J.F. Clemens, Plaatsnyder by het Hof van Denemarken, tot hare buitenlandsche Medeleden aangenomen. De Heer D. Marcus Herz, Hofraad des Vorsten van Waldek, en Arts by het Gasthuis der Joodsche Gemeente, te Berlin, is door zyne Majesteit, den Koning, tot Hoogleeraar in de Wysbegeerte bevorderd geworden. De Heer Dokt. Johnn Ehrenfried, Hoogleeraar in de Kruidkunde, en Byzitter der Geneesk. Faculteit te Leipzig, is tot Lyfarts des Keurvorsten van Saxen beroepen.

_alg004alge01_01_7_3

Nederlanden. Amsterdam . Op den 8ste dezer, overleed alhier, in den Ouderdom van even 80 jaren, de Heer Pieter Fontein , reeds zedert verscheidene Jaren rustend Predikant der Doopsgezinde Gemeente, by de Toren en het Lam, en Lid van de Maatschappy der Nederlandsche Letterkunde, te Leyden: een der waardigste Leerlingen van den groten Hemsterhuis, die zich, tot het einde zyns Levens toe, met het beoefenen der Grieksche en Romeinsche Letterkunde bezig gehouden, en teffens de Letteroeffeningen van zyn Vaderland met den grootsten yver bevorderd heeft. Wy hopen, dat de voorraad, dien hy, gedurende zeer vele Jaren, voor ene nieuwe Uitgave der Characteren van Theophrastus verzameld heeft, in handen van een man zullen vallen, die genegen zyn zal, om ze der Geleerde Waereld mede te delen; daar de Overledene zelf, gedurende zyn Leven, niet schynt te hebben kunnen goedvinden, om iets van zynen Geleerden arbeid in druk te geven. Onze Hoogleeraar Wyttenbach heeft zyn edel en bescheiden Karakter, waar aan zyne vrienden altoos met achtinge zullen denken, zeer juist en naar het leven, geschilderd, in zyne Opdracht van het laatste stuk der Bibliotheca Critica.

_alg004alge01_01_7_4

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Frankryk . Memoires concernant l'Historie &c. des Chinois. Gedenkschriften tot de Geschiedenis, Wetenschappen, Konsten, Zeden en Gewoonten der Chinesen, betrekkelyk. Deel XIII. Parys 1788. [De Artikels van het meeste belang, in dit Deel voorkomende, zyn: Een berigt nopens de voornaamste Leerlingen van Confusius: ene Spraakkonst der Mantchouthartarische Tale, door M. Amiot, welke eerlang door een Woordboek staat gevolgd te worden; zynde 'er meer dan 200 Handschriften in die Tale, in de Boekery des Konings van Frankryk. Een kort begrip der uitgebreide Geschiedenis van het Chineesche Ryk, te Pekin, op last des Keizers gedrukt. Onder de Strukken, rakende de Natuurl. Historie van China, is 'er een, waarby ene Beschryving voorkomt van zekeren Steen, Yu geheten, die harder en zwaarder is dan Marmer, en nog gladder kan gepolyst worden. Dezelve is te gelyk klank gevende, en kan voor een Musikaal Instrument dienen. - Voorts komt 'er nog by ene Overzetting van ettelyke Digtstukjes des Keizers van China. Journal Encyclopedique] Historie Naturelle des Mineraux &c.. Natuurlyke Historie der Mynstoffen, door den Grave de Buffon, V. en laatste DI. vervattende ene Verhandeling over den Magneetsteen, en deszelfs gebruiken. Parys 1788. 4to. 583 bladz. met agt grote Magnetische Kaarten. [De Heer B. legt zig voornamelyk toe, om de overeenkomst tusschen de Electrieke en Magnetische Werking, door veelvuldige verschillende waarnemingen aan te tonen, en trekt uit alles dit besluit, ‘dat de onderscheiden Magnetische kragt in 't algemeen van die der Electriciteit afhange, en dat alle de werkingen van de Magneet niet dan Motificaties zyn van de laatste.’ De Schryvers van het Journal des Scavans, beschouwen deze Verhandeling als de volledigste, welke over dit schone deel der Natuurkunde kan geschreven worden.] Recherches Historiques &c. Politiques, sur les Etats Unis de l'Amerique Sept. &c. Geschied- en Staatkundige Navorschingen omtrent de Verenigde Staten van Noord-Amerika, door een Ingezeten van Virginie. 8vo. Deel I-IV. Parys 1788. by Froullé. [Na ene voorafgaande ontvouwing van de eerste opregting der afzonderlyke Staten, nevens de oorzaken der Revolutie, handeld de Schryver over het Stemregt, het Regt om Representanten te zenden, over de wetgevende en uitvoerende Macht, &c. Hier op volgen Brieven over de ongepastheid om de wetgevende Macht onder meer Corpora te verdelen: voorts wederleggingen der lopende Gerugten nopens ene ontstane Regeringloosheid, en de geschillen tusschen enige kleinere Staten, nevens Berigten omtrent het Papieren Geld, de Nationale Schuld, die der Partikulieren, en de oorzaken, die den Handel tusschen Frankryk en de Verenigde Staten belemmeren, enz. Van de Wilden vind men hier ook breedvoerige Narigten, onder welken deze en gene Hoofdtrekken van derzelver Nationale Karakters uitmunten. Onder de nieuwe Schriften over Amerika, spreekt de Schryver met veel Lofs van de Reizen van den Marquis de Chastelux, en onder de Landkaarten pryst hy in 't byzonder aan, den verbeterden Amerikasche Atlas, die na den Vrede van Ieffery, te Londen, is uitgekomen. Het 2 en 3de Deel is voornamelyk ingerigt tegen het bekende Werk van Mably over Amerika, en dat van des Abts Raynals Wysgerige Geschiedenis.] L'Almanach du Commerce &c. Handel Almanach voor den jare 1788. Parys Liv. 6. [Een nuttig Werk voor de Handel-dryvende Waereld. Het zelve behelst ene opgave van den tegenwoordigen Staat van alle de Steden, Vlekken, en andere Handelplaatsen, in Frankryk; den aart van derzelver Voortbrengzels en Koopwaren, nevens een berigt aangaande derzelver Handwerken, met de Namen der Fabrikeurs, Kooplieden, Konstenaren, Bankiers, in elke plaats. De Heer Gournay, die de Schryver is, heeft ten oogmerk om alle de Traktaten van Handel, Edikten &c. die nog in kragt zyn, uit te geven, en alleen die Handelhuizen aan te wyzen, die in bloey zyn. Om hier omtrent, zo veel mogelyk, alle mislagen voor te komen, beloofd hy, by gelegenheid, de onderscheidene plaatsen te zullen gaan bezoeken, ten einde 'er de verëischte Narigten in te winnen. De Uitgever der Nouvelles des Lettres maakt met veel goed keuring van dit Werk melding.] Mecanique Analytique &c. Berekende Werktuigkunde, door den Heer de la Grange, Lid van de Akademien der Wetenschappen, te Parys, Berlyn, Petersburg, Turin enz. 4to. van 513 bladz Parys, by de Wed. Desaint 1788. De Prys is 15 Liv. op ordinair, en 21 Liv. op best Papier. [De Commissarissen van de Akademie der Wetenschappen, zeggen de Schryvers van het Journal Encycl. hebben dit Werk den naam van deszelfs voortreffelyken Schryver waardig geoordeeld. Opgemelde Recensenten voegen 'er by: ‘Het ver diend ene byzonderen opmerking, dat het doorbladeren van dit Werk, gene Afbeeldingen, nog Meetkundige Constucties vereischt. De Ontleedkundige berekening is alleen genoeg om haar doel te bereiken. Deze behandeling, die ene ongemene eenvoudigheid in de Methoden ondersteld, en die niemand tot hier toe gehouden heeft, kan niet anders dan de waardy vergroten van enen arbeid, die, buiten dat, zo veel regt heeft op de toejui ching der Meetkundigen’] Les Pseaumes &c. De Psalmen, in 't Fransch overgezet, met Aanmerkingen, door Vader G.F. Berther, 5 D. in 12mo. Prys 15 Liv. ingeb. Parys. Sermons &c. Leerredenen van den Abt de Cambacéres, Prediker des Konings; nieuwe Druk, vermeerderd met ene Inleidingsrede, 3 Del. in 12mo. Prys 9 Liv. ingen. Les Dangers &c. De gevaren der Coquettery, 2 Del. in 12mo. Prys 48 st. La Marquise &c. De Marquisinne van Ben.... 2 D. in 12mo. prys 3 Liv. Histoire &c. Geschiedenis van Sophie en Ursula, of Brieven uit een Brievetas getrokken, in order verzameld, en in 't ligt gegeven, door den Heer de Charnois, 2 Delen in 12mo. Prys 3 Liv. 12 st. Herbert &c. Herbert of Vaartwel Rykdommen, of de Huwelyken: door den Vertaler van den Onderaardschen, 3 Del. In 12mo. prys 5 Liv. - allen by Buisson, te Parys. [Vier Romans, waar van de Schryvers van het Journal Encyclop by ene bredere opgave, met zeer veel Lofs spreken.] Tableaux de la Suisse. Taferelen van Zwitserland, 49ste en laatste stuk. Parys, by Lamy. [Dit Stuk behelst een Ontleedkundig en beredeneerd Bladwyzer van het gehele Werk, 't geen nu, voor de eerste uitgave, in gr. fol. 5 Delen, en voor de tweede 13 Del. 4to. beslaat. De Prys van de Folio druk is 480 Liv. en die van de 4to. 360 Liv. Van dezen 2de Druk zyn niet meer dan 400 Exempl. opgelegd, ten einde alle de Platen, die ten getale van 430 zyn, goede Afdrukzels konden wezen. De niet afgehaalde Stukken van den fol. Druk, moeten nog voor 't einde van dit lopend jaar afgehaald worden. Zullende na dien tyd gene aparte Stukken daar van voor tot enigen prys te bekomen zyn. Tot dien tyd toe worden alle de Stukken afzonderlyk afgeleverd, tot 12 Liv. ieder, en het 49ste tot 27 Liv. Dit laatste is niet slegts voor de Intekenaars van het Werk onontbeerlyk, maar kan tevens op zig zelven voor ieder een dienen tot een Algemeen Aardrykskundig, Plaatsbeschtyvend, Schilder-, Natuur-, Historie, Zeden- Staats- en Letterkundig Woordenboek van Zwitserland.] Dictionaire Critique. Oordeelkundig Woordenboek der Fransche Tale, door den Abt Feraud, 3 Del. 4to. ieder van 300 bladz. Marseille, by J. Mossy, Vader en Zoon, en de Wed. Sibié, als mede by de voornaamste Boekverkopers, zo in Frankryk als andere Landen. Duitschland . Das Neue Testament &c. Het Nieuwe Testament overgezet en opgehelderd, dat elk ongeletterde het verstaan kan, door Joh. H. Dan Moldenbauer, Doktor der gewyde Schrift, Predikant in de Domkerk, te Hamburg &c. 2de Deels, 2de en laatste afdeling, met een Aanhangzel, gr. 8vo. te Quedlenburg en Blankenburg, by Ernst. Prys 22 gr. [Deze afdeling vervat de Brieven van Paulus, aan die van Ephesen, Philippensen, Kolossensen, Thessalonisensen, aan Thimotheus, Titus, Philemon, en dien aan de Hebreën, benevens de Brieven van Petrus, Johannes, Jacobus, Judas, en de Openbaring van Johannes. Over 't geheel, merken de Schryvers der Algem. Litterat. Zeitung aan, kan deze gehele ophelderende Overzetting, als een uittrekzel beschouwd worden van des Schryvers Grondige Verklar ng der zwaarste Schriftuurplaatsen, te Leypzig 1768. in 4to. uitgekomen, en, ondanks de moeilyk na te volgen Schryfwyze en schikking, met vrugt gebruikt worden, door dezulken, die geen beter hulpmiddelen bezitten] Freyburger Beytrage &c. Freyburger Bydragen ter bevordering des oudsten Kristendoms en der nieuwste Wysbegeerte, uitgegeven door Kasper Ruef, eerste stukje, 8vo. te Ulm, by Wobler. [Een nieuw Tydschrift, welk, zo uit hoofde van deszelfs edel doel, ter handhaving van het Kristendom, ter bestryding van By- en Ongeloof, en ter aankweking van den waren Geest van Kristelyke verdraagzaamheid, als wegens deszelfs wel ingerigte Schryfwyze, en de daar in voorkomende bondige aanmerkingen, beiden door onbevooroordeelde Katholyken en Protestanten, met vrugt kan doorbladerd worden, en waar van het te hopen is, dat het daar by ontstoken licht zig meer en meer moge uitbreiden. Algem. Litt. Zeit.] Schöpfung und Schöpfer &c. Het Schepzel en de Schepper, of Aanleiding tot ene algemeen nuttige kennis der Nature, van het Geschapene, en opleiding tot deszelfs Schepper, door Karel Fried Dieterich, kl. 8vo. Erfurt, by Keyzer. [De Schryver, die zig, door zyne Aanleiding tot de Kruidkunde, en andere Schriften, reeds bekend gemaakt heeft, leverd in dit Werkje ene Encyclopedie der Natuurlere en Natuurkunde, of Natuurlyke Geschiedenis, waar by hy zig van de nieuwste en beste Geschriften bediend, en de voornaamste nieuw-ste ontdekkingen opgehelderd heeft, zulk het voor ene handleiding tot deze Wetenschappen konne dienen.] Museum N.G. Leskeanum, pars Entomologica, ad Systema Entomologiae, Cl. Fabricii ordinata: cura J.J. Zichachii, met Platen, 8vo. 136 bladz. te Leypzig, by Muller. [Het gelukkig begin der Beschryving ener Verzameling van Natuurlyke Zeldzaamheden, die zo wel, uit hoofde der verdienste van haren overleden bezitter, als van hare rykheid, aanmerkelyk is. Naar de verzekering des Heren Zschach, zou alleen de Verzameling van Insekten, daar in gevonden, ettelyke soorten bevatten, van welken Linnaeus noch Fabricius enige melding maakte.]

_alg004alge01_01_7_5

Berichten, Tot de Oostersche Letterkunde betrekkelyk. De Professor Bruns te Helmstad, en de Rector Kirsch te Hof, in het Vorstendom Bayreuth, beide Mannen van naam in de Oostersche, byzonder in de Syrische, Letterkunde, zullen, nog in den loop van dit Jaar, het Chronicon Syriacum van Abulpharagius, met ene Latynsche Vertaling, en enige Critische Aantekeningen, uitgeven. Volgens het Plan van Intekening zal het Werk op fraay papier, met ene nieuwe Letter, gedrukt worden, en ten naastenby 700 Blad zyden belopen; waar van de Prys berekend is op 7 Thalers, of ruim 16 Gulden Hollandsch, mits men by de Intekening betale een halven Louis d'Or. De Intekening kan tot den 15 September geschieden, by den Prof. Schultens , te Leyden; en waarschynlyk ook by de overige Heeren Professoren der Oostersche Talen in ons Vaderland, aan welke de Uitgevers een omstandiger bericht aangaande dit Werk gezonden hebben. *** Niet minder gewichtig voor de Arabische Letterkunde, is het voornemen van den Heer Professor Adler , te Koppenhagen, om de Annales Moslemici van Abulfeda, met de Latynsche Vertaling en Aantekeningen, benevens een Historisch en Geographisch Register, van wylen den beroemden Heer Reiske in het licht te geven. Dit Werk zal, op kosten van den Deenschen Kamerheer de Suhm, enen edelmoedigen voorstander en bevorderaar van goede Studiën, die alle de Nagelatene Handschristen van den Heer Reiske gekogt heeft, in 3 deelen, in 4to gedrukt worden; waar van ieder Deel voor Twee Dukaten (buiten de vracht) zal afgeleverd worden, aan die genen, welke, voor den 15 September, aan den Professor Schultens , te Leiden, hunne namen zullen hebben opgegeven. *** Ook heeft dezelfde Heer Adler ter Persse gereed, zyne Aanmerkingen op de Syrische Vertalingen van het Nieuwe Testament, onder den Tytel: Novi Testamenti versiones Syriacae, Simplex, Philoxeniana et Hierosolymitana, denuo examinatae, et ad fidem Codicum, M.S.S. Bibliothecarum Vaticanae, Angelicae, Assemanianae, Mediceae, Regiae, aliarumque novis observationibus atque tabulis aere incisis Illustratae a Jacobo Georgio Christiano Adler, Professore P. Hafniensi. De bekende verdiensten van den Schryver, die juist in dit vak het meeste uitmunt, geven ene gegronde verwachting, dat, gelyk de onderneming zelve zeer nuttig is, zo ook de uitvoering nauwkeurig zyn zal. Het Werk wordt voor Een Dukaat (buiten de vracht) aaugeboden, aan die gene, welke ter bovengenoemde plaatse, en binnen den aldaar bepaalden tyd, hunne namen gelieven aan te melden.

_alg004alge01_01_7_6

Land- en zeekaarten. Theatre itineraire &c. Reis-Schouwtoneel des tegenwoordigen Oorlogs, tusschen de Turken, ter ener, en de Russen en Kelzerlyken, ter andere zyde: nevens ene Kaart, betrekkelyk ene mogelyke verdeling van een gedeelte des Ottomannischen Ryks, door den Heer Brion de la Tour, Ingenieur-Geografist des Konings. Parys, by den Maker, en by Desnos en Cussac. Tekeningen en prenten. Florence. By Nicolas Pagi en Joseph Bardi, word thans uitgegeven ene Schilder-Geschiedenis van Toskanen, versierd met platen, naar de beste Stukken, die van elken Toskaanschen Meester nog voor handen zyn. Dezelve neemt een aanvang met de Tyden voor Camabue, zo veel men 'er originele Stukken, en die van ene ontwyffelbare egtheid zyn, van kan opsporen, en zal een einde nemen by het midden der tegenwoordige Eeuwe. Het Historisch Deel word door een Florentynsch Heer van naam, in de Geleerde Waereld, geschreven: en de Platen worden naar ene nieuwe manier bearbeid, met sterk water, en in diervoege, dat zy zig als gewassen Tekeningen vertonen. Alle twee Maanden, van het begin dezes jaars afgerekend, komen 'er vier Platen, met twee vellen Letterdruk, in 't ligt. De laatste in twee Kolommen, een in 't Fransch en een in 't Italiaansch, op Hollandsch Imperiaal Papier. Het Portrait van elken Schilder komt in een Vignet. De Prys van elke No. is 6 Florentynsche Paul. Men rekend dat het Werk op 2 Delen zal lopen. Voor ene Historische Inleiding word afzonderyk betaald. Parys. Les Dons &c. De onverzigtige Geschenken, en de wederkering tot de Deugd, Konstplaten, in 't koper gebragt, door den Heer de Longueil: by den Maker, Prys 4 Liv. 't stuk. La Fille &c. Het grootmoedig Meisje, Konstplaat, verbeeldende de heldhaftige daad van Catharine Vassent, by Mejuffr. Marais. L'Heroine &c. De Heldin van Noyon, gekoleurd Portrait van C. Vassent, in 't koper gebragt, door den Heer Briceau, Tekenmeester des Konings, naar het origineel Afbeeldzel, op order en onder het opzigt van die van den Gerechte der Stad Noyon, geschilderd: by den Maker, prys 1 Liv. 4 s. Vue &c. Gezigt van de Vergaderplaats der Protestanten van Nimes, Konstplaat, van 2 voet breedte en 18 duim hoogte. Prys 12 Liv. proefdr. en 6 Liv. letterdr. Portrait van Frederik II. Koning van Pruissen, geschilderd door den Heer Rambey, en in 't koper gebragt door den Heer Huot: by den Maker, prys 2 Liv. Dit Portrait is het eerste ener Verzameling van grote Mannen, in de 18 Euwe, welke de Heer Huot voornemens is uit te geven. Hy heeft zyne keuze bepaald tot zulke Vorsten, wier Regering, 't zy als Overwinnaars of Wetgevers beschouwd, een afzonderlyk Tydperk in de Geschiedenis opleverde of zal opleveren, gelyk Frederik II. Joseph II. Peter I. Catharina II. &c. Geleerde Mannen, wier bekwaamheden tot luister van hun Vaderland strekten, gelyk Crebillon, Voltaire, J.J. Rousseau, Buffon &c. Veldheren en Staatspersonen &c. gelyk de Marschalk van Saxen, Washington, Franklin &c. Deze Portraitten ter grootte van klein 8vo. of groot 12mo. zullen met een rand versierd zyn, aan het Afbeeldzel passende, en getekend door den Heer Marillier. Zy, die begerig zyn, om deze Verzameling te hebben, worden verzogt by den Autheur daar voor in te tekenen, kunnende dezen verzekerd zyn, de eerste Proefdrukken te zullen ontvangen.

_alg004alge01_01_7_7

Tekeningen en prenten. Florence. By Nicolas Pagi en Joseph Bardi, word thans uitgegeven ene Schilder-Geschiedenis van Toskanen, versierd met platen, naar de beste Stukken, die van elken Toskaanschen Meester nog voor handen zyn. Dezelve neemt een aanvang met de Tyden voor Camabue, zo veel men 'er originele Stukken, en die van ene ontwyffelbare egtheid zyn, van kan opsporen, en zal een einde nemen by het midden der tegenwoordige Eeuwe. Het Historisch Deel word door een Florentynsch Heer van naam, in de Geleerde Waereld, geschreven: en de Platen worden naar ene nieuwe manier bearbeid, met sterk water, en in diervoege, dat zy zig als gewassen Tekeningen vertonen. Alle twee Maanden, van het begin dezes jaars afgerekend, komen 'er vier Platen, met twee vellen Letterdruk, in 't ligt. De laatste in twee Kolommen, een in 't Fransch en een in 't Italiaansch, op Hollandsch Imperiaal Papier. Het Portrait van elken Schilder komt in een Vignet. De Prys van elke No. is 6 Florentynsche Paul. Men rekend dat het Werk op 2 Delen zal lopen. Voor ene Historische Inleiding word afzonderyk betaald.

_alg004alge01_01_7_8

Parys. Les Dons &c. De onverzigtige Geschenken, en de wederkering tot de Deugd, Konstplaten, in 't koper gebragt, door den Heer de Longueil: by den Maker, Prys 4 Liv. 't stuk. La Fille &c. Het grootmoedig Meisje, Konstplaat, verbeeldende de heldhaftige daad van Catharine Vassent, by Mejuffr. Marais. L'Heroine &c. De Heldin van Noyon, gekoleurd Portrait van C. Vassent, in 't koper gebragt, door den Heer Briceau, Tekenmeester des Konings, naar het origineel Afbeeldzel, op order en onder het opzigt van die van den Gerechte der Stad Noyon, geschilderd: by den Maker, prys 1 Liv. 4 s. Vue &c. Gezigt van de Vergaderplaats der Protestanten van Nimes, Konstplaat, van 2 voet breedte en 18 duim hoogte. Prys 12 Liv. proefdr. en 6 Liv. letterdr. Portrait van Frederik II. Koning van Pruissen, geschilderd door den Heer Rambey, en in 't koper gebragt door den Heer Huot: by den Maker, prys 2 Liv. Dit Portrait is het eerste ener Verzameling van grote Mannen, in de 18 Euwe, welke de Heer Huot voornemens is uit te geven. Hy heeft zyne keuze bepaald tot zulke Vorsten, wier Regering, 't zy als Overwinnaars of Wetgevers beschouwd, een afzonderlyk Tydperk in de Geschiedenis opleverde of zal opleveren, gelyk Frederik II. Joseph II. Peter I. Catharina II. &c. Geleerde Mannen, wier bekwaamheden tot luister van hun Vaderland strekten, gelyk Crebillon, Voltaire, J.J. Rousseau, Buffon &c. Veldheren en Staatspersonen &c. gelyk de Marschalk van Saxen, Washington, Franklin &c. Deze Portraitten ter grootte van klein 8vo. of groot 12mo. zullen met een rand versierd zyn, aan het Afbeeldzel passende, en getekend door den Heer Marillier. Zy, die begerig zyn, om deze Verzameling te hebben, worden verzogt by den Autheur daar voor in te tekenen, kunnende dezen verzekerd zyn, de eerste Proefdrukken te zullen ontvangen.

_alg004alge01_01_7_9

Toneel- en ander konstvermaak Nieuws. By den Franschen Schouwburg , te Amsterdam, is gespeeld: Maandag 4 Augustus. Renaud d'Ast. La Folie Amoureuse. Dingsdag 5 Augustus. La Femme Jalouse. Les fausses Magle. Zaturdag 9 Augustus. Azemia ou les Sauvages. Le Fou raisonnable.

_alg004alge01_01_7_10

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 196: en te Haarlem 11, onder welken laatsten 3 beneden de 12 jaren.

_alg004alge01_01_7_11

Weerkundige waarnemingen. Uit ene bredere opgave van dagelyksche Waarnemingen, te St. Petersburg, nopens de gesteldheid van Weder en Lucht, gedurende de maand July, laatstleden, blykt, dat aldaar, De hoogste stand des Barometers den 7den, om 6 uren 's morgens, plaats hadde: zynde 28. 44. Deszelfs laagste stand was van 27. 87. op den 12de om 3 uren na den middag, Het onderscheid dus 57 honderdste gedeelten van een duim, en het gemiddelde 28, 155. De middelbare hoogte 28,085 of 28 85/100 Parysche duim. De grootste Hitte was van 106o, volgens Reaumur 29 ½ gr. des namidd. van den 14den. De middelbare warmte, ten 2 uren namidd. 116 ⅓, volgens Reaumur 18 grad. De Thermometer steeg in 6 dagen over 110, in 15 dagen, tusschen 120 en 110, in 7 dagen, tusschen 130 en 120, en in 2 dagen, tusschen 140 en 130 graden. De minste warmte 143, volgens Reaumur 3 ¾ gr., den 1sten vroeg. De middelbare nagt warmte 128 9/10, volgens Reaumur 11 ¾ gr. De Thermometer daalde in 4 dagen beneden 140, in 3 dagen tusschen 130 en 140, en in 23 dagen tusschen 120 en 130 gr. Windstilte, gedurende 6 dagen, den 6, 10, 14, 24, 25 en 26. Frissche koelte, gedurende 4 dagen, den 2, 3, 4 en 5den, uit den Noord. Stormig, den 15den, uit het Oost. Heldere Lucht, gedurende 5 dagen, den 5, 6, 7, 13 en 14. Geheel bewolkte Lucht, gedurende 6 dagen, den 1, 2, 4, 11, 20 en 21. Nevel, gedurende 2 dagen, den 10 en 25. Regen op 23 dagen, den 2, 3, 4, 8, 9, 10, 22, 23, 25, 26, 27, 30, en sterke, den 1, 11, 12, 15, 17, 19, 20, 21, 24, 28 en 29. Sneeuw en Hagel; op den 1ster. Onweder van Donder en Blixem, tot 5 malen, op den 12, 15, 17, 20 en 24. Den 13, 16 en 22, hoorde men alleen Donderslagen. De Uitgever dezes heeft in 't Nederduitsch uit het Hoogduitsch laten vertalen, en zal eerstdaangs het licht doen zien: Heelkundige Mengelschriften, uitgegeven door J.L. Schmucker, 1. Deels 1. Stuk. Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_7_12

Berigten. Zweden. De Koninglyke Akademie der Wetenschappen, te Upsal, heeft de Marquis de Condorcet, nevens de Heren de la Lande en de Lambres, tot buitenlandsche Leden aangenomen. De Koningl. Akademie der Opschriften, schoone Wetenschappen, Geschiedenis en Oudbeden, heeft de Pryzen, voor dit jaar beloofd, op de volgende wyze toegewezen: De Prys uit de Geschiedenis, over het Krygswezen en de Konst van Oorlogen, in Zweden, zedert den dood van Gustavus Wasa, tot aan de Troonbeklimming van Gustav Adolphus, is den Heer Adler Sparre toegekend. De gestelde Prys op ene Lofreden, in prosa of vaersen, op den Ridder Linnaeus, en op ene Verhandeling over de oudste Zweedsche Munten, zedert den oorsprong der Monarchie, tot aan het einde van de 12de Eeuw, heeft niemand bekomen; overmits de toegezonden Stukken der Akademie niet voldoende voorkwamen. Daar en tegen is de Prys op de volgende Opschriften en Zinspreuken: als 1) Een Opschrift op het Praalgraf van Gustavus I. in de Hoofdkerk, te Upsal. 2) Een Opschrift op het Standbeeld van Gust. Adolphus, te Paard, 't geen op de Norr-Malm plaats, te Stockholm, staat opgeregt te worden. 3) Een opschrift voor de Brug over den Norr Stroom, by Adscholm, waar aan reeds gebouwd word. 4) Een schets voor Gedenkpenningen op grote Zweden, die de Regering van Karel Gustavus beroemd gemaakt hebben, - den Heer Luuth, die kortlings reeds ene dergelyke Eerbeloning wegdroeg, toegewezen. Wyders heeft de Akademie de volgende Onderwerpen voor de Prysvragen van dit jaar, opgegeven: 1) Voor de vreemde en geleerde Talen , ene Verhandeling, waar by onderzogt word, of men uit het toenemend verval der Konsten, in enen Staat, met enige zekerheid, de Zeden der Ingezetenen konne beoordelen? Deze Verhandeling moet in Latynsch of Fransch prosa geschreven zyn. 2) Uit de Geschiedenis ; ene Verhandeling, in de Zweedsche tale, over het Zweedsche Krygswezen, onder de Regering van Gustavus Adolphus, en de veranderingen, na zyne Regering, daar by voorgevallen. 3) Uit de Oudheden : Ene in 't Zweedsch geschreven Verhandeling der naauwkeurigste nasporingen, waar by, met betrekking tot de oude Noordsche Geschigtboeken. zo uit derzelver taal- en schryfwyze, als uit data, vaste kentekens opgegeven worden, naar welken men den tyd van derzelver zamenstelling, en den graad van derzelver Geloofwaardigheid, met opzigte tot de oude Zweedsche Geschiedenis, kan bepalen. 4) In het vak der Opschriften en Zinspreuken , a) Een Latynsch of Zweedsch Opschrift voor het Praalgraf van Erich. XIV, in de Hoofdkerk, te Mestras. b) Schetsen van Gedenkpenningen voor de Zweedsche Koningen, uit het geslagt van Birgel Jarl. De voornaamste voorvallen, welken derzelver Regering kenschetsen, daar by in aanmerking nemende. De schetsen moeten in 't Latyn geschreven zyn, en die, naar dezen Prys wil dingen, moet de beiden onderwerpen behandelen. De Opsteller word tevens verzogt om de schryvers, die hy raadpleegt, aan te wyzen, als mede de Bronnen, waar uit enig licht geschept is. De naar den Prys dingende Geschriften moeten voor 20 Jan. eerstkomende, ingeleverd, en of regtstreeks aan het adres der Akademie, of aan dat van den Heer van Adlerheth, Koninglyke Staf-Kanselary-Raad, Ridder van de Noordsterre en Geheimschryver der Akademie, gezonden worden.

_alg004alge01_01_8_0

Groot-Brittannien. Den 1ste dezer maand, overleed, aan deszelfs Huis in Eatonstreet, te Londen, de Heer Shebbeare, Med. Doct. in het 79ste jaar zyns Ouderdoms. Hy was de schryver van den berugten Brief aan het Volk van Engeland, en van de Praktyk der Geneeskunde; twee Lettervrugten, welker waardy de tyd, zedert der zelver openlyke gemeenmaking, algemeen heeft leren kennen. Den 7de deer maand Augustus, is, te Forncet, in het 73 jaar zyns Ouderdoms Overleden, de Wel Eerw. Heer Dokt. Zachariah Brooke, Hoogleeraar in de Godgeleerdheid, te Cambridge, enz. Welligt ziet men, binnen kort, in Londen, ene Turksche Mosqué opgerigt; althans een Ryk Turksch Heer aldaar wonachtig, heeft het plan gevormd, om 'er een op zyn eigen kosten te laten bouwen, ten einde zyne zig hier bevindende Geloofsgenoten gele genheid te geven, om hunnen uitterlyken Godsdienst te oeffenen, en tevens langs dezen weg, de overige die hier en daar onder de Kristen Natien van Europa verspreid zyn, herwaarts te lokken en by een te verzamelen. By aldien dit Werk deszelfs beslag krygt, zal een ongelukkige Muselman, die in Engeland gekomen is, om zig in onze Konsten en Wetenschappen te oeffenen, en die een zeer geleerd man is, dog door bedriegers arm gemaakt, den post van Iman of Priester bekleden. - Men verzekert, dat eerstdaags, door den ondernemer, verlof tot het een en ander, by de Regering zal gevraagd worden. En men kan naauwlyks twyffelen of onze verdraagzaamheid, die niet alleen hier den Joden, hunne Synagogen bewilligt, maar zelfs het houden van Godsdienstige Vergaderingen der Deisten duld, zal zig ook wel tot de Mahomedanen uitstrekken.

_alg004alge01_01_8_1

Levensbericht van den Eerw. Heere Benjamin Kennicott, D.D. &c. &c. &c. De nieuwsgierigheid na een Levensverslag van den Geleerden en onvermoeiden Dokt. B. Kennicott , reeds in het Jaar 1783 overleden, is tot nog onvoldaan gebleven; eniger mate hebben de Schryvers van The Monthly Review, een laatst uitgekomen Werk van dien Heer aankondigende, daar aan voldaan, met het volgende Bericht van het Leven en de Werken diens Geleerden. In den Jare 1718, werd Dr. Kennicott te Totness, in Devonshire geboren. Wy weten niets bepaalds van den Rang en 't Charakter zyner Ouderen, dan dit is ons bekend, dat hunne omstandigheden niet toereikten om hun Zoon ene Opvoeding te geven, geschikt naar de drist tot kennisse, welken zy in hem bespeurden. Gelegenheid tot vroegtydig Onderwys moet hy nogthans bekomen hebben, of ('t geen wy zomtyds zien gebeuren) zyne natuurlyk grote zielsvermogens moeten dit onnodig gemaakt hebben. Want in 't Jaar 1743 stelde hy een Dichtstukje op, onder den Tytel: A Poem on the Recovery of the Hon. Moz. Eliz. Curtenay, from her dangerous Illness: hier door kreeg hy, naar allen schyn, kennis by de Heren, die hem naderhand na de Hogeshcool 'te Oxfort zonden, en daar ondersteunden. Zy hebben zeker in het beoordelen van dit Dichtstukje, niet zo zeer op de innerlyke waarde, dan wel op de omstandigheden, waar in het was opgesteld, gelet. Schoon het Lof verdiende, als een blyk van den jeugdigen iever eens onbekenden, die met schaarsheid worstelde, kan het als een Dichtstuk niet meer dan middelbaar heeten, en daalt niet zelden daar beneden. Dan hoe deze Versen ook mogten wezen, op derzelver uitgave volgde schielyk zodanige Giften, als den Maaker, de voordelen ener Akademische Opvoeding schonken. In 't volgend Jaar 1744, ging hy in Wadham Collegie; en binnen kort onderscheidde hy zich in dien Tak van Letteroefening, waar in hy naderhand dermate uitstak. Twe Verhandelingen, de een On the Tree of Life, den ander On the Oblations of Cain and Abel, zagen in 't Jaar 1747 tot twe keeren het licht, en verschasten hem de byzondere Eer, dat de Universiteit hem, om niet, met den graad van Bachelor beschonk, een jaar vroeger dan den daar toe gestelden tyd. De twe Verhandelingen droeg hy dankbaar op aan de Heeren, wier milddaadigheid hem den toegang tot den Hogeschool bezorgd had, en deze ter Schouwplaats maakten niet alleen van onvermoeiden arbeid, maar tevens van loffelyke vriendschap. Met zulke verdiensten en zo ondersteund, werd hy in Exeter Collegie toegelaten. De uitgave eniger Leerredenen deed wel haast zyn Naam bekender worden. Doch in 't Jaar 1753 lag hy den grond van het verbaazend Gedenkteken van Geleerden vlyt, 't welk de Wyzen en Braven met bewondering aanschouwen, terwyl Vooroordeel, Nyd en Ondankbaarheid verstommen. Hier toe diende de uitgave van zyne eerste Verhandeling: On the State of the printed Hebrew Text. Hy had daar in ten oogmerke, het toen aangenomen denkbeeld van de volkomene zuiverheid van den gedrukten Hebreeuwschen Bybel Text te bestryden. Capellus had reeds lang geleden, in zyne Critica Sacra, daar aan den eersten slag toegebragt: dit Werk werd na zyn dood, in den Jaare 1660 uitgegeven. Buxtorf kon met al zyn bekwaamheid en taalgeleerdheid, dien slag niet ontwyken. Maar Capellus van de gelegenheid verstoken, om Hebreeuwsche Handschriften te raadplegen, kon, hoewel hy zyne bewyzen ondersteunde, door den Samaritaanschen Pentateuchus, in gelykluidende plaatzen, en 't gezag van oude Overzettingen, nooit zyn stuk geheel voldingen. Het algemeen denkbeeld was, dat de Hebreeuwsche Handschriften, gene, of zo enige al gene andere dan zeer weinige en niets betekenende Leezingen van den gedrukten Text verschillende opleverden, en ten opzigte van den Samaritaanschen Pentateuchus, had men wyd van een loopende gevoelens. Zy, die den Hebreeuwschen Text voor den enigen waaren erkenden, wraakten, ingevolge daar van, den Samaritaanschen als bedorven, overal waar dezelve van den Hebreeuwschen afweek. Anderen, die den Hebreeuwschen Text voor onnauwkeurig hielden, kenden aan den Samaritaanschen geen genoeg gezag toe, om dat gebrekkige te verbeteren. Een zeer groot gewaand gebrek kleefden den Samaritaanschen Pentateuchus aan: want gene Samaritaansche Handschriften waren toen bekend; en de Pentateuchus zelve werd gewraakt om misstellingen, aan de onnauwkeurigheid der Uitgaven te wyten. Dr. Kennicott bewees in zyne Verhandeling het bestaan van vele Hebreeuwsche Handschriften, die, schoon men, tot nog toe geoordeeld had, dat ze met elkander, en met den Gedrukten Text overeen stemden, egter vele en zeer gewigtige verschillende Leezingen behelsden; en, wyders, dat uit deze verschillende Leezingen zeer veel kon geschept worden om de oude Overzettingen te staven. Hy maakte bekend, dat te Oxfort alleen zes Samaritaansche Handschrifeen gevonden werden, door welker behulp men vele misstellingen in den Gedrukten Samaritaanschen Text zou kunnen verbeteren, en nam hy op zich te bewyzen, dat zelfs uit den Samaritaanschen Pentateuchus, gelyk dezelve gedrukt was, veele plaatsen in den Hebreeuwschen konden verbeterd worden. Buiten en binnen Engeland moest dit Werk ene strenge beoordeeling ondergaan. Op buitenlandsche Akademien hadt men, toen Capellus de volkomen zuiverheid van den Hebreeuwschen Text aantastte, op het Geloof in die zuiverheid, als een Geloofs Artykel aangedrongen. By Wolfius vinden wy deswegen ene overschryvenswaarde Aantekening: Ista Capelli sententia adeo non approbata fuit fidei Sociis ut potius Helvetti Theologi, et Speciatim Genevenses, Anno 1678, peculiari canone caverint, ne quis in ditione sua Minister Ecclesiae recipiatur, nisi fateatur publice Textum Hebraeum, ut bodie est in exemplaribus Masoreticis, quoad consonantes et vocales, divinum et authenticum esse Wolffi, Bibliotheca Heb. Tom. II. 27. In Engeland vondt de Stelling van Kennicott, wegens het verbeteren van den Hebreeuwschen Bybeltext Tegenstanders, in Commings en Bate, twee Hudchingsonianen die dezelve bestreeden met zulk ene heftigheid, als of de waarheid der Openbaaring geheel daar aanhing. (Het vervolg in onze Eerstkomende.)

_alg004alge01_01_8_2

Frankryk. De Koninglyke Akademie der Wetenschappen, te Parys, heeft, over Konstantinopolen, enige waarnemingen ontvangen, welken te Ispahan genomen zyn, en die de lengte van die Stad op 69o ⅓ bepalen, in diervoege als de Kaarten van de Heren de l'Isle en Buache: Daar nu de waarneming te Casbine, op den 30 Juny genomen, daar mede volmaakt over een stenit, heeft men reden, om te geloven, dat dit Deel van Asia, tot aan de Kaspische Zee, zeer juist is af gemeten. De Fransche Akademie, heeft in hare laatste Vergadering, den 3. Aug. gehouden, den Prys der Nuttigheid, aan het Werk van den Heer Necker, over het belangryke der Godsdienstige begrippen, toege kend: en die der Welsprekendheid, aan ene Lofreden op Lodewyk den XII waar van de Schryver is, de Heer de Noël, Hoogleeraar aan de Universiteit te Parys. Het Koningl. Gezelschap der Artzenykunde , van enen onbekenden ene Som van 12000 Liv. ten geschenke ontvangen hebbende, om uit de Renten van dit Kapitaal, ene jaarlyksche Prysvrage, van 480 Liv. te kunnen opgeven; heeft het zelve, uit dien hoofde, enen verhoogde Prys van 600 Liv. op de volgende Vrage gesteld: Rechercher quelles sont les causes de l'endurcissement du tissu cellulaire, au quel plusieurs enfans nouveaux-nès sont sujets, et quel doit en être le traitement, soit preservatif, soit curatif? [Na te sporen, welken de oorzaken zyn der verhardingen van het celächtig weefzel der Herssenen, waar aan verscheidene jonggeboren kinderen onderhevig zyn; en welke behandeling men dient in agt te nemen, of dezelve om voor te komen of te genezen?] De Prys zal in de openbare Vergadering in de Vasten van 1789, uitgewezen worden. De Verhandelingen moeten voor den 1 January van dat jaar, Vragtvry, gezonden worden aan den Heer Vicq d'Azyr, Secretaire de la Societé Royale de Medicine, rue des Petits Augustins, No. 2.

_alg004alge01_01_8_3

Zwitserland. Niettegenstaande in Muhlhausen alles Fabriceert of Handel dryft, is men egter aldaar meer verligt, dan op vele andere plaatsen, waar mogelyk ene menigte van Geleerden, of die voor Geleerden willen doorgaan, gevonden word. Ten aanzien van de verdraagzaamheid verdient Muhlhausen gewis tot een voorbeeld te strekken. Luthersche Proponenten laat men 'er, zonder bedenken, prediken: en men heeft zelfs van daar, in het voorleden jaar, een Hamburger tot Veldprediker, by een Zwitzersch Regiment voorgeslagen en bevorderd. Ook spreekt men reeds onder de Geestelykheid, om den Lutherschen, die 'er zig ophouden, wanneer zy krank zyn, het Avondmaal afzonderlyk toe te dienen. Met opzigt tot de Wetenschappen, gaat men ook niet agterwaarts. De Heer Reiser, Direkteur der Handel-Akademie, houd doorgaans voor de Kwekelingen dier Stigtinge Lessen over de Proeföndervindelyke Natuurkunde. Gedurende den laatsten Winter hield hy tevens dusdanige Lessen in 't openbaar, en konde meer dan 60 Toehoorderen, van beiderlei kunne, die daar op ingetekend hadden tellen. Ook dezen kwamen getrouw op, zelfs in het slegtste weder, en hielden het tot aan de laatste Les uit. In den aanstaande Winter zal deze Heer, op verzoek van verscheidene Liefhebberen, wederom Lessen geven over de Water- en Lugtweegkunde, nevens de Elektrisiteit. Concerten worden 'er, het gehele Winterzaisoen door, in ene afzonderlyk daar toe gebouwde Muzykzaal, regelmatig, gegeven. Thans arbeid men 'er ook aan de verbetering der Scholen, en men is van begrip, dat in een Land, waar in, van de 20 Jongens, naauwlyks een studeert, de Latynsche Scholen zeer wel gemist kunnen worden. Men zal 'er dus alleen Hoogduitsch en Fransch, Schryven en Rekenen, nevens de Geschied- en Aardryskunde, en dergelyke te pas komende dingen, onderwyzen. Latyn, Grieksch en Hebreeusch kan in afzonderlyke uren geleerd worden. Onweder-Afleiders is daar elk bekwaam aan te leggen, en 'er is geen Gebouw van enige aanmerkelyke grootte, 't geen daar van niet voorzien is. Ook heeft men 'er een Leesgezelschap, 't geen reeds ene fraaijen voorraad van Boeken bezit, (egter gene Romans) en vele geleerde Nieuwspapieren en Journalen houd. De Leden komen eens in de Maand by elk anderen; en telkens moet een derzelven enig opstel, door hem zelve gemaakt, voorlezen, of 3 Guldens in de Bus geven. De Heer Dokt Köchlin is 'er thans Praesident van, en de Heer Licentiaat Thierry, Secretaris. 'Er zyn gene Advokaten; en het moet een zwaar Proces wezen, wanneer het 6 Livres kost. Tegen Vreemdelingen is men 'er ongemeen vriendelyk.

_alg004alge01_01_8_4

Duitschland en Naburige Ryken. Daar de eerste Afdeling van Regtszaken, in het Ontwerp van een nieuw Wetboek, voor de Pruissische Staten, ('t geen reeds een geruimen tyd geleden het ligt zag, en waar op de aanmerkingen van het Geletterd Publiek, onder toezegging van onderscheidene Eerpryzen verzogt waren,) eigentlyk niet meer dan ene algemene Theorie derzelven inhield, welker toetsing meer voor de Wysgeren, dan de Praktyk oeffenende Regtsgeleerden, geschikt scheen; konde men daar over juist geen groot aantal van Verhandelingen te gemoet zien. Ondertusschen houden de meesten der ingekomenen, zeer belangryke Bydragen in, zo ter verbetering dezer Theorie, als ter bevestiging en verdere toepassingen van de daar by aangenomen grondstellingen. Van dezen is, met eenparige Stemmen der benoemde deputatie uit de Commissie, voor het vervaardigen van het Wetboek der Verhandeling, met het Opschrift: Non opinione, sed Natura, jus Constitutum; den eersten Prys, van 50 Dukaten, toegewezen: van welken, by het openen van 't Biljet, de Schryver gebleken is te zyn, de Heer Christiaan Ulrich Dettlor Eggers, Hoogleeraar in het Finantiewezen te Koppenhagen, die reeds op de voorafgaande Afdelingen van 't Ontwerp de voortreffelykste aanmerkingen hadde ingezonden. Ene daar aan volgende Verhandeling die ten Zinspreuke voerde: Una enim continemus omnes et eadem lege, natura, is naderhand gebleken ten Schryver te hebben, de Heer Ludwig Albert Gottfried Sirader, te Pinnenberg, Koningiyke Deensche Regering- en Oppergerigts Advokaat: aan wien dan ook de kleine Prys-Medaille, van 25 Dukaten, is toegekend. Onder de overige Geschriften muntten byzonderlyk uit de Verhandeling onder het Byschrift: Difficultatem facit Doctrina, en die met de Spreuke: In rebus novis Constituendis evidens debet esse Utilitas, ut recedatur ab eo jure, quod diu aquum visum est: van welke eerste de Koningl. Geheimraad en Magistraats Direkteur Hippel, te Koningsbergen, en van welke laatste de Heer Grundelach, Rand des Hessencasselschen Landgrave, zig, zedert, als Schryvers bekend gemaakt hebben. Op het Twede, en nu onlangs uitgekomen Derde Deel der Regtszaken, zyn dezelsde Pryzen, als voorheen, toegezegd: moetende de inlevering der Verhandelingen, met betrekking tot het 2de Deel voor den 1sten December dezes jaars, en die met opzigt tot het 3de, voor den 1sten April des eerstkomenden worden ingezonden. Ook is, in de voorrede voor het laatste Deel, op het vervaardigen van het beste Leerboek, volgens de Theorie, by 't ontwerp aangenomen, een Prys van 500 Rthl. toegezegd: en den tyd der inlevering van de maar dezen Prys dingende Schriften, tot op de Leypsiger Nieuwjaars Misse van 1790 bepaald geworden. Wylen de Prinses Amalia, hadde, by haar Uittersten Wille van 1782, en in de beide Codicillen van 1786 haar gehele Boekenschat aan de Joachimtalsche Schole besproken. Deze Boekery, welke aan de Schole, nevens de Kasten is afgeleverd, bestaat uit 2000 Boekdelen, en bevat ongemeen kostbare, gewigtige en voortreffelyke Werken. B.v. De grote Fransche Encyclopedie, nevens de Supplementen en Platen: desgelyks de nieuwe Encyclopedie Methodique. Onder de Oudheidkundigen, bevinden zig: Montfaucon, Hamilton, &c. Voorts telt men 'er de Engelsche en Fransche Overzettingen der Klassikale Schryveren. Talryk is byzonderlyk het Vak der nieuwe Letterkunde, zo van Wysgeren als Redenaren en Digteren uit Duitschland, Frankryk en Engeland: onder de Aardryksbeschryveren, bevinden zig de Voyages pittoresques van Griekenland, Zwitserland, Sicilien en Napels, Frankryk, en meer andere voorname Reisbeschryvingen: onder de Geschiedschryveren, de voornaamste Werken van Europa, tot op de nieuwe, als van Gibbon, Ferguson, Hume &c. Pragtige Werken over de Natuurl. Historie enz. Over de 70 Boekdelen van Toneeldigteren en Schryveren over de Muzyk, waar onder de meeste Italianen zyn: en eindelyk over de 100 Banden met Muzykstukken, gedeeltelyk van de grootste, zo oude als nieuwe, In- en Uitlandsche Meesters, nevens de Beeltenissen van Kirnberger en Sebastiaan Bach. - De Kroonprins heeft nog ene menigte Konstplaten, die hem, door opgemelde Prinses gemaakt waren, hier bygevoegd. Van deze kostbare verryking der Bibliotheek, heeft de Opper School- en Kerkenraad Meier Otto, Rektor by de Joachimtalsche Schole, in het Programma van dit jaar, ene Beschryving gegeven; en daar by tevens zeer goede bedenkingen over het verzamelen van Boeken en Boekeryen aan de hand gegeven.

_alg004alge01_01_8_5

Nederlanden. Amsterdam . Wegens den Geleerden Heere Pieter Fontein , wiens overlyden wy in N. 7. bladz. 53 a. bekend maakten, kunnen wy, volgens de egtste bescheiden, de volgende byzonderheden melden. Gelyk deze Heer, by zyn leven, een vraagbaak was voor alle Letterlievenden, die hem kenden en voor welken zyn heusche deur altoos open stond, zo was hy zulks, in 't byzonder, voor de zodanigen onder de Jongelingschap der Doopsgezinden, die zich in de Kweekschool dier Gemeente, by de Toren en het Lam, te Amsterdam, ten Predikdienst toerusten: zyne grote en aanzienlyke Boekery liet zelden den Vrager verlegen, en schoon die Jeugd, thans het leerzaam onderhoud dezes Grysaarts moet missen, heeft hy zo veel mogelyk zorge gedragen, om het gemis zyner Boekenschat niet volstrekt te maken; maar. 't gebruik daar van te lanten blyven. Ten dien einde heeft hy, by Uitersten Wille, aan de Kweekschool dier Gemeente besproken, alle zyne Boeken; behalven de Nederduitsche, en die, welke met wit papier doorschoten, met aantekeningen van zyne waardige hand beschreven waren: en hier by aan diezelf Kweekschool gemaakt 4000 Guldens, om, binnen den tyd van drie of vier jaren, besteed te worden, aan geleerde nog ontbrekende Werken, welker aankoop toevertrouwd is aan den Hoogleeraar G. Hesselink, en de Leeraaren G. v. Heiningen, A. Hulshoff, W. de Vos en H. Tichelaar. - Onze, ter aangeduidde plaatse, te kennen gegeven hoope, dat de voorraad, dien de Heer Fontein , zedert zeer vele jaren, tot ene nieuwe uitgave der Charakters van Theophrastus, verzameld heeft, in de handen van een Man zouden vallen, genegen om dezelve der Geleerde Waereld mede te deelen, zal naar allen schyn niet onvervuld blyven: dewyl dezelve in handen gekomen is van zynen Lettervriend, den Hoogleeraar Wyttenbach, aan wien de Overledenen, dezen Geleerden arbeid, ter verdere voltooijinge en uitgave heeft aanbevolen. Amsterdam . Den 13 Aug. Gisteren is alhier de jaarlyksche algemene Vergadering der Mantschappy: Tot Nut van 't Algemeen; op de grote Zaal, boven de Manege gehouden; by welke gelegenheid de Heer G. Brender à Brandis, de Vergadering als Voorzitter opende, met ene Redenvoering over het ware doel dezer Maatschappy, wordende deze Redevoering weder voorafgegaan, vervangen en besloten door een keurig Vocaal en Instrumentaal Muziek, waar mede enige Heeren de Maatschappy geliesden te verëeren. Zynde by deze gelegenheid een Gouden Eerpenning plechtig overhandigd aan den Wel Eerw. Heer Jan Nieuwenhuis, Leeraar der Doopsgezinde, te Monickendam, als eerste oprichter dezer Maatschappy. Op de Vraag: aangaande de Zedelyke Opvoeding der Kinderen, is de Gouden Eerpenning toegewezen aan den Schryver der Verhandeling; ten Zinspreuke voerende: Laat de Kindertjens tot my komen, welke, by de opening van het Billet bleek te zyn, den Wel Eerw. Heer H.H. ten Oever, Leeraar der Hervormde Gemeente, te 's Hertogenbosch; wordende de Schryver der Verhandeling. Meng 't nut sleeds met genoegen, Schuw drift, houd uw gezag, Woord, les, loon, straf gedrag, Moet met den aart van 't Kind en van de Zaaken voegen. Een Zilveren Eerpenning om derzelver uitmuntenheid toe gezegd, ingevalle dezelve, voor den eersten October vryheid geeft, om zyn Naambillet te openen: - zullende anderzints zyne Verhandeling, zonder naam, als een accessit, worden uitgegeven, en het Naambillet verbrand. Op de Vraag: Wie is de brave man in 't gemeene burgerlyke leven? weder gene voldoende antwoorden ingekomen zynde, werdt dezelve ten derdenmaale opgegeven: de Maatschappy bedoelt door deze Vraag: eene juiste en bevattelyke opgave dier gezellige pligten, welke Burgers aan Burgers verschuldigd zyn, opgehelderd met voorbeelden, zo veel mogelyk, uit de Vaderlandsche Geschiedenis. De uitspraak wegens de ingekomen Rekenboeken, is, om derzelver uitgebreidheid, uitgesteld tot aan Slagtmaand eerstkomende, wanneer dezelve door de Couranten zal bekend gemaakt worden. Ook biedt de Maatschappy een Zilveren Eerpenning, aan den Schryver der Verhandeling, over het beste onderwys in het Spellen, Lezen en Schryven, in 1786 ingezonden, onder de Spreuk: Segene Herr, meine triebe Zum rechtschaffner Menschenliebe Gieb, das ich auf dieser erde Auch der Kindren nutzlich werde. By aldien dezelve zyn naam aan den Secretaris der Maatschappy opgeeft, voor den eersten November dezes jaars. Wyders worden de volgende Prysvragen voor den jare 1789 opgegeven: 1. Welke zyn de landeigene Goede, en welke de laideigene Kwade Zeden van den min vermogenden en lagen Burgerkring in ons Vaderland, hoedanig kunnen de eerstgemelde best aangekweekt en voor verbastering bewaard, en de laatste uitgeroeid worden? 2. De eenvoudige grondbeginzelen der Meetkunde, toegepast op de onder scheidene Handwerken, bevattelyk gemaakt voor den gemenen man? 3. Welke zyn de beste middelen, om reeds in de Schoolen de kinderen tot gezellige deugden op te leiden? De antwoorden op bovengemelde Prysvragen, moeten zo volledig klaar, bevattelyk en onderhoudende wezen als mogelyk is, ten einde voor den geringe Burger van nut te kunnen zyn; zullende die, welke aan dit oogmerk voldoet, bekroond worden met een Gouden Eereprys, op den stempel der Maatschappy geslagen. De Verhandelingen moeten, met ene andere hand, dan die des Schryvers geschreven, en vergezeld met een verzegeld Naambillet, getekend met dezelfde Spreuk, welke onder de Verhandeling geplaatst is, voor den eersten van Bloeimaand 1789, vragtvry gezonden worden, aan M. Nieuwenhuizen, Med. Dokt. en Secretaris der Maatschappy, te Amsterdam.

_alg004alge01_01_8_6

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Denemarken . Reize nach Guinea &c Reize naar Guinée, en de Karibische Eilanden: in Brieven aan zyne Vrienden, beschreven door Paul Erdmann Iserts, gewezen Koningl. Deensche Opper-Geneesheer in de Afrikaansche Bezittingen, 8vo. 376 bladz. met een Aanhangzel en Register, te Koppenhagen, by Morthorst. [Van dit Werk word in de Algem Litt. Zeitung met Lof gesproken] Duitschland . Bibliothek der alten Litteratur &c. Bibliotheek der oude Letterkunde en Konst, door de Heeren Prof. Tychsen en Heeren, 4de stuk, te Gottingen. [Het Plan der Uitgeveren het zelfde blyvende, als by de voorgaande Stukken, gaan zy tevens voort, by elk Stuk, de Afbeelding en Verklaring van een tot nog toe onbekend Gedenkteken der Oudheid te leveren. Het tegenwoordig Stuk vervat, in de 1ste plaats, ene Verhandeling van den Hoogler. Buble, over de zuiverheid der Bovennatuurkunde van Aristoteles, waar by dit gewigtig Werk een geheel ander licht word bygezet, dan waar in het tot dus verre beschouwd wierd. Ene Verhandeling van Prof. Heeren, over een brok van een Marmeren Tafel met Reliefs en Inscriptien, in het Kabinet van Monsign. Borgia, nevens ene bygevoegde Afbeelding daar van. De daar in beoordeelde Geschriften zyn: F.W.B. van Ramdobr, over de Schilderstukken en Beeldhouwerken in Romen, 3de Deel. - M. Larcher, Commentarien en Overzetting van Herodotus. - D. v. Requezo, Saggi sulla pittura antica. - Schellenberg, Antimachi Colophonii reliquiae. - L.F.G. Schoenemann, A.G. Schlegel, H. Schilchthorst, Commentationes de Geographia Homeri. - Herrmann, Handboek der Fabelkunde. Hier op volgen de onuitgegeven Stukken en Observationes Criticae: wordende het geheel besloten met Emendationes in fragmenta Euripidis van Jacob. Gottingsche Anzeigen.] Vertraute Briefe &c. Vertrouwde Brieven, den Godsdienst betreffende; derde Druk, 8vo. Zugabe &c. Toegifte op de Vertrouwde Brieven over den Godsdienst, 8vo. beiden te Breslau, by Lonce, 1788. [Het blykt by dezen derden Druk der Vertrouwde Brieven, dat de Heer Spalding de Schryver derzelven is, gelyk de Toegifte mede uit zyne penne gevloeid is. - Het een en ander is der lezing over waardig voor allen, die verstandige en verligte denkbeelden aangaande God en Godsdienst, by zig zelven wenschen aan te kweken. De Toegift vervat een Brief aan den Abt Jerusalem, waar van het slot ongemeen treffend is.] Alberti Guilielmi Rothii, M. D &c. Tentamen Flora Germanicae: Tom. I. Continens enumerationem Plantarum in Germania Sponte nascentium, 1788 8vo. 560 bladz. buiten de Voor reden en het Register, te Leypzig, by Muller, prys 8 Rthl. 12 gr. [Het 2de Deel zal onder den Tytel uitkomen: van Adversaria ad Illustrationem Florae Germanicae.] Bibliothek &c. Bibliotheek der Switsersche Geschiedenis, door G.E. van Haller, D. VI. 8vo. 547 bladz. te Bern, 1788. prys 3 Rthl. [Dit Deel besluit het gehele voortreffelyk Werk, en vervat de 3 laatste Afdelingen, waar by de Geschiedschryvers van 1726 tot 1784, nevens de Boeken en Geschriften, zo over 't algemeen als afzonderlyk Regt voorkomen. De Uitgever levert te gelyk ene korte Levensbeschryving van den Schryver, nevens een Register op het gantsche Werk.] Nachricht der Elbbrücke. Berigt nopens de voorgaande en nieuwgebouwde Elvebrug, by Wittenberg, met enige Bylagen, medegedeeld door Joh. Dan. Titius, Hoogl. in de Wysbegeerte, te Wittenberg, met 3 in 't koper gesneden Afbeeldingen, 1788, in 4to. 96 bladz. Te Leypzig, by Beer, prys 18 gr. [Het gewigtigste Deel van 't Stukje is ongetwyffeld de daar in voorkomende Beschryving van de Elvebrug, die den 30 July 1787 statig opengesteld wierd, en den naam van Augustusbrug voert. Derzelver gehele lengte beslaat, met de buitenste Pylaren, 500 Dresdener ellen, buiten den opgang aan den kant van Pratau, die nog 10 ellen uitspringt. De breedte is van 11 ⅓ Ellen in de opening. De Brugbouw, die hier zeer omstandig beschreven word, bedroeg aan Arbeidsloon en bykomende zaken, buiten het Hout 27577 Thalers en enige Grosschen: dog metandere kosten, daar by ingesloten, 60,000 Rthlr. Opmerkelyk is het zekerlyk, dat de thans regerende Keurvorst, gedurende deszelfs Regering, een meerdertal van zulke nuttige Bruggen heeft laten bouwen, gelyk de overdekte Flöhbrug, tusschen Chemmitz en Oedern, by de 100 ellen lang: die op den Plauenschen bodem, over de Weiseritz, tusschen de 60 en 70 ellen lang, geheel van Steen, zynde een Meesterstuk in haar soort: de Weissenfelzor, by de 300 ellen lang, met overdekking: de Eilenburger interimsbrug, geheel van nieuw hout; boven dien hebben de Meisner en Torgauer Bruggen zeer sterke reparaties ondergaan. De kosten alleen aan de enkele soort van Gebouwen, belopen op ettelyke Tonnen gouds. - De Geschiedenis der oude Elvebrug, heeft de Schryver met veel oordeels en ongemenen vlyts bearbeid. De kopere Platen vervatten Afbeeldingen, zo van deze als van de tegenwoordige Brug, op die van de laatste ziet men het omleggend oord aan de beiden Oevers De 10 Bylagen houden, buiten enigé Historische Narigten, de Inwydingsreden in van den Heer Amptshoofdman Frosky, nevens de Brug. Ordonnantie, volgens welke de Brugtol geheven word. Alg. Litt. Zeitung] Nova Subsidia diplomatica ad Selecta juris Ecclesiastic Germaniae et Historarium capita elucidanda, congessit en edidit S.A. Würtwein, Tom. X. 1788. 388 bladz. en 6 kopere Platen, die zo vele Zegels afbeelden, 8vo. by Göbbardt, te Heidelberg, prys 1 Rthlr. 8 gr. [Dit Deel, zeggen de bovengenoemde Recensenten, overtrest wel de vorige niet, dog verdient egter, met deze, alle goedkeuring.] Geometrische Endwickelung &c Rekenkundige ontvouwing der Eigenschappen van het Kogel-ontwerp (Stereographica Projectio), door G.S. Klügel, openbaar gewoon Leeraar in de Meet- en Natuurkunde, te Halle, met 3 kopere Platen, gr. 8vo. 70 bladz. te Berlin en Stettin, by Nicolai, 1788. Acta Academiae Caes Reg. Josiphenae Medico Chirurgiae Vindo bonensis, Tom. Primus, 376 pag. in gr. 4to. met Platen, te Wenen. [Na ene Inleiding over de oprigting der Akademie, en den oorsprong der Heelkunde, die voorzeker, van zo vroeg mogelyk word opgehaald, en waar in tevens met veel reden over het verzuim dezer kunst in Duitschland geklaad word, volgen een aantal Verhandelingen en Waarnemingen, by de Akademie ontvangen: als J. Verhandelingen over het Sponsgezwel der gewrigten, door J.A. van Brambilia, die zeer breedvoerig en bondig is. II. Over het gebruik van de Kina, het Kwikzilver en het Opium, in die krampachtige zamentrekking der Spieren, die Tetanus genaamd word, en dik wils'op verwonding volgt. III. Over de Slag-ader Gezwellen van A. v. Brambilla. IV. Over de verlamming der Blass, van Gopferth, beveelt vooral weekmakende middelen. V. Over het Lood kolyk van A. v. Brambilla; verhaalt een vreesselyk Geval van het gebruik van het witte Blanketzel. VI. Prochaska over de Zaadvaten, hunne (vermeende) Klap vliezen, en enen nieuwen weg (bloedaders) waar door het Zaad in het bloed komt, met ene kopere Plaat. VII. A. v. Brambilla, over de Hondskramp, na de kwetzing ener Zenuw. VIII. Waarnemingen over de menschelyke Misgeboor ten, inzonderheid over ene veertienjarige Zwangerheid, met zeer slegte Afbeeldingen. IX. Hunczousky over het nut van een aftrekzel van den Bast der Okkernooten, in de behandeling der Zweeren, waar in deszelfs werkzaamheid bevestigd word. X. Boeking, ene tegen natuurlyke vorming van het Hart en de nabygelegene Vaten, met naauwkeurige Afbeeldingen. XI. Dezelve over de hardnekkigheid der Vene rische Zweeren, die met ene schurftige scherpte zamengesteld zyn. XII. Plenck, Waarnemingen over de krampstillende kragt der Ipecacuanha, in de kramp der Zwangere en Kraam vrouwen. XIII. Streit, het nut van ene smering (uit Ossengal, met Zout en Olie van Nocten vermengd, in de Galblaas zelfs warm gemaakt en tweemaal 's daags opgelegd) in Krop gezwellen. XIV. Alex v. Brambilla, over ene soort van Elephants Lazery, by een Kind, door de Kwik gelukkig weg genomen, met ene Afbeelding: het ware te wenschen geweest dat men ook een stukje van de Huid, in de natuurlyke grote, naauwkeurig afgebeeld had. XV. Scarpa, Beschryving en Afbeelding der Byzenuwen accessorii ad par vagum.) Nederlanden . Het Verenigd Nederland, door J.F. Martinet, Meester der Vrye Konsten, Dokt. in de Wysbeg. Lid van de Maatschappy der Wetenschappen, te Haarlem, Rotterdam en Vlissingen, en Predik. te Zutphen, 8vo. 605 bladz. behalven het Register, met Platen en een nieuwe Kaart der Verenigde Nederlanden, te Amsterdam, by J. Allart, 1788 [Dit Werk, 't geen eigenlyk het 8ste Deel uitmaakt van des Heren Martinet's Algemene Geschiedenis, doch ook afzonderlyk, onder enen onderscheiden Tytel word uitgegeven, vervat een kort begrip der Nederlandsche Geschiedenis van de vroegste tyden af, tot op den tegenwoordigen tyd, by wege van Gesprekken, tusschen een Vrager en Antwoorder: van welke Zamenspraken 'er Negen in 't geheel voorkomen. De laatste wyst byzonderlykaan, de Bezittingen van 't Gemeenebest, hare bevolking en Staat van Regering: en handelt voorts over de Inwoners, 's Volks Karakter, den doorgaande Staat der Wetenschappen, de Taal, Uitvindingen, Fabrieken en Konsten, Handel, Visscherye, Landbouw &c. 's Lands Zee en Krygsmagt en Inkomsten. Men vind hier bygevoegd, uitvoerige Naamlysten, zo der voornaamste Taalkundigen, Historieschryvers, Latynsche en Nederd. Dichters en Dichte ressen, als der Staatsmannen, Godgeleerden, Rechtsgeleerden, Geneesheren, Wysgeren en Letterkundigen, van de XII tot deze XVIII. Eeuwe, die enigen naam gemaakt hebben, als mede een aantal van 103 Naamtekeningen derzelven, zeer fraai en naauwkeurig naar het eigen Schrift van elk gevolgd, op drie afzonderlyke Platen, in 't koper gebragt, en eindelyk ene Naam'yst der beroemdste Nederlandsche Schilders.] Nederlandsche Geschiedenis voor de Jeugd, Xde Deel, te Amsterdam, by J. Allart, 12mo. G. Paape, Hollandsche Wysgeer in Braband, 2de Deel, te Antwerpen, gr. 8vo. P. Nieuwland, Gedichten, te Amsterdam, by P. den Hengst, 1788 gr. 8vo.

_alg004alge01_01_8_7

Tekeningen en prenten. A Muse et Flora, Engelsche Platen, gegraveerd door Duthe, volgens G.B. Cipriani. - La Bergere et la Fruitiere d'Arcadie, twee kleindere Platen, op de Engelsche wyze gegraveerd door le Grand, by denzelven, te Parys te bekomen: de twee eersten met kleuren gedrukt, kosten 3 Liv. 't stuk, en in 't roet of zwart 30 s. de twee laatsten op dezelfde wyze gedrukt, 30 en 15 s. ieder. L'Amour pret a lancer une Flêche, ene Plaat op den Engelschen trant gegraveerd, volgens Le Correge, door Pasquier, Schilder des Konings, te Parys, by den Maker, kost 6 Liv. Le Desir Amoureux, een Plaat met kleuren, door Mixelle den Jongen, te Parys, by Pavard, kost 6 Liv. Portrait de M. le Tourneur, naar 't leven, door Pujos, te Parys, by den Maker.

_alg004alge01_01_8_8