Datasets:

skML

/

UGmono

like 0

Follow

sparkastML 1

نۇرسۇلتانداعى قوياندى ەلدى مەكەنىندە جۇرت توبىقتان سۋ كەشىپ ءجۇر قازاقستان جانە الەمدەگى سوڭعى جاڭالىقتار . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى : :24.466380ەلوردا ماڭىنداعى قوياندى اۋىلىندا 2 ءۇي مەن وننان استام اۋلادا سۋ كولكىپ تۇر. ماماندار تاڭنان ىسكە كىرىسكەن. ءبىراق ەرىگەن قار سۋىنىڭ دەڭگەيى تومەندەر ەمەس. توبىقتان كەلەدى. ءتىپتى قوياندى تۇرماق ءقازىر ەلوردانىڭ وزىندە جاعداي الاڭدارلىق بولىپ تۇر.بۇل تاۋدان ەمەس، قوياندى كوشەلەرىنەن اققان سۋ. جىلعالاپ اعىپ جاتىر دەسەك قاتەلەسەمىز. اۋىلدىڭ ورتالىق كوشەلەرىن بەتكە الىپ، جولىنداعى بار دۇنيەمۇلىكتى جايپاپ بارادى. تۇرعىندار بولسا توبىقتان سۋ كەشىپ ءجۇر. بالالارعا ءتىپتى قيىن. كۇنى ەرتەڭ سىرقاتتانىپ قالماسىنا كەپىلدىك جوق. بالالار شارباق جاعالاپ جۇرەدى.قوياندى تۇرعىندارىنىڭ كوبى جاعدايدى وسىلاي تەرەزەدەن باقىلايدى. ەسىكتەرىن اشسا، سۋ كىرەدى. قابىرعالارىن سىز باسقان. ءۇيدى جىلىتاتىن پەش تە ىستەن شىعىپتى. ونى دا ەرىگەن قار سۋى باسىپ قالعان. قالاي شىعام، ۇلدار ساديككە بارا الماي جاتىر. توپكانى سۋ الىپ كەتكەن. اكىم مىنا جەرگە ارىق قازدىرام دەگەن، ءالى جوق.توتەنشەلىكتەر جاعدايدى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرمىز دەدى. ءبىز جۇرگەن اۋماقتان تىكۇشاق ۇشىپ، توڭىرەكتى ءبىر باعامداپ شىقتى.مامانداردىڭ ايتۋىنشا، اۋىلدا ەرىگەن قار سۋى ءالى دە كوپ. تەحنيكا تازارتىپ ۇلگىرمەي جاتىر. دەمەك، ءقاۋىپ ءالى سەيىلمەيدى. بۇلىنگەن دۇنيەمۇلىكتىڭ جايى بەلگىسىز. شىعىندى كىم ەسەپتەيدى؟ باسپاناسىز قالعاندار قايدا بارادى؟ ازىرگە ەشبىر ورگاننان جاۋاپ جوق.داريعا بيعالي، قوياندى اۋىلىنىڭ تۇرعىنى: پەريزات دەگەن جەسىر كەلىنشەك بار. 21 بالاسىمەن قايدا كەتكەنىن بىلمەيمىز. مىنا سۋ وسىلاي الىپ جاتسا، جەسىر ايەلدەرگە وبال ەندى. بىزگە ەندى جەڭىل. ۇكىمەت جاعى سولاردى قاراستىرسا، ءبىزدى ەندى بالاشاعامىز بار، قۇدايعا شۇكىر.بۇل ماڭدا بۇرىن ۇيلەر بولماعان. ەرىگەن قار سۋى توڭىرەكتەن ءوزى جول تاۋىپ، توعانعا قاراي باعىت الاتىن. ال ءقازىر ماڭايدا ۇيلەر كوپ.باقىتبەك وسپانبەكوۆ، تسەلينوگراد اۋدانىنىڭ اكىمى: وسى كوشەلەرگە جول سالىنادى. جەردىڭ دەڭگەيى كوتەرىلەدى. قارجى بولىنگەن. العاشقى ترانش بويىنشا 200 ملن تەڭگە قاراستىرىلدى. تاعى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەن قارجى بولىنەدى.ال بۇل ەلوردانىڭ سول جاعالاۋى. مۇندا دا ەرىگەن قار سۋى ابىگەرگە تۇرعىنداردى سالىپ جاتىر. قالا كوشەلەرىندە كولىك تۇگىل، ادام اياعىن الىپ ءجۇرۋ مۇمكىن ەمەس. مۇنى جول دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. ۇيىمە جەتە الار ەمەسپىن. پاركينگكە كىرەتىن جول بالشىق بوپ يلەنىپ جاتىر. ايەلىم جۇكتى. جەدەل جاردەم شاقىرسام كەلمەيدى. مۇلدەم استانادا تۇرىپ جاتقانىمدى سەزىنە المايمىن. ويتكەنى بۇل شەتتەگى اۋىلداردان دا ارمان. اۋىلدىڭ جولى ءتۇزۋ. ءبىز مىسالى، كولدى كەشىپ كەلدىك. اياق كيىم، شالبارىمىز ءبۇلىندى. ەندى ءبىز ءقازىر جۇمىسىمىزدى بىتىرۋگە شىعىپ بارا جاتىرمىز. بىرىنشىدەن، ۋاقىتىمىزدى الدى. بۇل جولدى نەگە جوندەمەيدى. سونى سۇراعىم كەلەدى.ماسەلە قاي جاقتا بولسىن وزەكتى. قالادا جاعداي رەتتەلۋى مۇمكىن، ال اۋىلدا شە؟باسپانالار سۋدان تازارتىلعان سوڭ بۇلىنگەن مۇلىك قالپىنا كەلە مە؟ ارنايى قۇرىلاتىن كوميسسيا ماسەلەنى شەشۋى ءتيىس.راۋان مىڭباەۆ، مارات ديقانباەۆ، اسەت سارعۇلوۆوسى كاتەگوريا بويىنشا: الەم ەكونوميكاسى قالىپقا كەلۋگە تالپىنىس جاساپ جاتىر تالدىقورعاندا امبۋلاتوريا قولدانىسقا بەرىلدى كەلۋ قاينارى: :...?381385936

خىتايدا زەھەرلىك سۈت پاراشوگىدا ئۆلگەنلەر سانى، كېسەللەنگەنلەر سانى 6244 كە يەتكەن ئۇيغۇرخىتاي سەھىيە مىنىستىرلىقى دۈشەنبە كۈنى زەھەرلىك سۈت پاراشوگىدا ئۆلگەنلەر سانىنىڭ 2، كېسەللەنگۈچىلەر سانىنىڭ 1253 ئىكەنلىكىنى بىلدۈرگەن ئىدى. مىنىستىرلىق بۈگۈنكى باياناتىدا، ئۆلگۈچىنىڭ 3كە، زەھەرلەنگۈچىنىڭ 6244 كە يەتكەنلىكىنى ئاشكارىلىدى.سەھىيە مىنىستىرى نىڭ بۈگۈن ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا بىلدۈرۈشىچە، خىتاي سۈت پاراشوكى فابرىكىلىرىدا تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىش ئارقىلىق، زەھەرلىك سۈت پاراشوكى ئىشلەپچىقارغان يەنە باشقا فابرىكىلارنىمۇ بايقىغان. مىنىستىر سۆزىدە زەھەرلىك سۈت پاراشوكىنىڭ بازاردا كەڭ تارقالغانلىقىنى، زەھەرلەنگۈچىلەر سانىنىڭ بۇندىن كېيىن يەنىمۇ كۆپىيىشى مۇمكىنلىكىنى بىلدۈرگەن.يەنە خەۋەرلەردىن مەلۇم بولۇشىچە، ئۇيغۇر رايونىدا سەنلۇ ماركىلىق سۈت پاراشوگىدا زەھەرلەنگەن بالىلاردىن 31 ى بايقالغان.نۆۋەتتە خىتاي تەرەپ، زەھەرلىك سۈت پاراشوكى دېلوسىغا چېتىشلىق بىر قىسىم كەسپىي ۋە مەمۇرى ئەمەلدارلارنى ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلىغان بولسىمۇ، ئىستىمالچىلارنىڭ ئەندىشە ۋە نارازىلىقىنى پەسەيتەلمىدى. خىتايچە ب ب س تورىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، خىتاي ئۆلكىلىرىدىكى بىر قىسىم ئامما، خەلقئارا جەمئىيەتلەرنىڭ سۈت پاراشوكى مەسىلىسىگە ئارىلىشىشىنى تەلەپ قىلغان.

مەملەكەتتىك 13 كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 1 ءماجىلىسى ءتورتىنشى جالپى جيىنىن وتكىزدىحالىق تورابىمەملەكەتتىك 13 كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 1 ءماجىلىسى ءتورتىنشى جالپى جيىنىن وتكىزدى2018.03.14 16:33 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىشينحۋا اگەنتتىگى، 13 ناۋرىز، بەيجيڭ. مەملەكەتتىك 13 كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 1 ءماجىلىسى 13 ناۋرىز تۇستەن بۇرىن حالىق سارايىندا ءتورتىنشى جالپى جيىنىن وتكىزىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ باقىلاۋ تەكسەرۋ زاڭ جوباسى جونىندەگى تۇسىنىگىن، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ مەملەكەتتىك كەڭەس قۇرىلىمدارىنا رەفورما جۇرگىزۋ جوباسى جونىندەگى تۇسىنىگىن تىڭدادى.جيىنعا قاتىناسۋعا ءتيىستى ۋاكىل 2980 ادام، قاتىناسقاندار 2962 ادام، 18 ادام قاتىناسا المادى، قاتىناسقاندار سانى زاڭدا بەلگىلەنگەن ادام سانىنا ۇيلەسەدى.مەملەكەتتىك 12 كەزەكتى حفلىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ تاپسىرۋىمەن مەملەكەتتىك 12 كەزەكتى حفلىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى لي جيانگو باقىلاۋ تەكسەرۋ زاڭى جوباسى جونىندە تۇسىنىك جاسادى. لي جيانگو بىلاي دەدى: باقىلاۋ تەكسەرۋ زاڭىن شىعارۋ پارتيا ورتالىق كوميتەىتنىڭ مەملەكەتتىڭ باقىلاۋ تەكسەرۋ ءتۇزىلىس رەفورماسىن ىشكەرىلەي جۇرگىزۋ جونىندەگى شەشىم، ورنالاستىرۋلارىن دايەكتى تياناقتاندىرۋداعى ماڭىزدى شارا؛ پارتيانىڭ جەمقورلىققا قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىعىن كۇشەيتىپ، مەملەكەتتىڭ ورتالىقتانعان ءبىر تۇتاس، بەدەلدى، ءونىمدى باقىلاۋ تەكسەرۋ جۇيەسىن قۇرۋدىڭ قاجەتتى تالابى؛ پارتيانىڭ 18 قۇرىلتايىنان بەرگى جەمقورلىققا قارسى امالياتتىق تاجىريبەنى قورىتىندىلاپ، جاڭا جاعدايداعى جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى پارمەندى زاڭمەن باسقارۋ ارقىلى قامتاماسىزداندىرۋدىڭ ناقتى قاجەتى؛ پارتيا ىشىندەگى باقىلاۋ مەن مەملەكەتتىڭ باقىلاۋ تەكسەرۋىنىڭ ورگانيكالى بىرلىگىندە، جۇڭگوشا باقىلاۋ تەكسەرۋ جولىمەن جۇرۋدە تاباندى بولۋداعى تىڭ شارا؛ نەگىزگى زاڭنىڭ اتقارىلۋىن كۇشەيتۋدىڭ، حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋدىڭ جانە ونى دامىتۋدىڭ، مەملەكەتتى باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قۋاتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ستراتەگيالىق شاراسى.لي جيانگو بىلاي دەدى: باقىلاۋ تەكسەرۋ زاڭىن شىعارۋ قىزمەتى مىناداي وي جەلىسىنە جانە پرينسيپكە نەگىزدەلدى: ءبىرىنشى، دۇرىس ساياسي بەتالىستا تاباندى بولۋ؛ ەكىنشى، نەگىزگى زاڭنىڭ وزگەرىسى مەن بىردەيلىگىن ساقتاۋدا تاباندى بولۋ؛ ءۇشىنشى، ماسەلەنى نىشان ەتۋدە تاباندى بولۋ؛ ءتورتىنشى، زاڭ شىعارۋدا عىلمي، دەموكراتيالى بولۋدا، زاڭدى نەگىز ەتۋدە تاباندى بولۋ.

بېيجىڭدا خىتاينىڭ 18قۇرۇلتىيىغا قاتنىشىۋاتقان ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى ۋەكىللەر ئۆمىكى بۈگۈن چۈشتىن كېيىن ئىككىنچى قېتىملىق ئايرىم يىغىنىنى ئاچقان.يىغىندا دىلنۇر ئەزىز ئىسىملىك ۋەكىل خىتاي ئەمەلدارلىرىدىن جوۋ يۇڭكاڭغا، ئۇيغۇر رايوندىكى ھەر مىللەت خەلقىنىڭ بەختسائادەت ئىچىدە ياشاۋاتقانلىقىنى ۋە مەركىزى ھۆكۈمەتتىن مەمنۇن ئىكەنلىكىنى بىلدۈرگەن. بىز بۈگۈن ئۈرۈمچىدىكى 5 ئىيۇلدىن كېيىن پەرزەنتى غايىب بولۇپ كەتكەن بىر دەردمەن ئانىنى زىيارەت قىلغىنىمىزدا، ئۇ مەزكۇر ۋەكىللەرنىڭ رايوندىكى خەلققە ۋەكىللىك قىلالمايدىغانلىقىنى ئېيتتى ۋە ئۆزىنىڭ خىتاينىڭ 18قۇرۇلتىيىغا يەتكۈزمەكچى بولغان سۆزلىرىنى بايان قىلدى.مەلۇم بولۇشىچە، ئاتالمىش ۋەكىللەر، بۇ يىلمۇ خىتاي دائىرىلىرى تەييارلاپ بەرگەن ماتېرىياللار بىلەن يولغا چىققان. ئۇلار سەپەرگە چىقىشنىڭ ئالدىدا جەمئىيەتتە ھېچقانداق تەكشۈرۈش ئېلىپ بارمىغان. شۇڭا ئۇلار بۈگۈن ئېچىلغان ئىككىنچى قېتىملىق يىغىنىدا رايوندىكى نۆۋەتتىكى رېئال ۋە جىددىي مەسىلىلەر ھەققىدە قىلچە توختالمىغان. ئەكسىچە، رايوندىكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ خىتاي مەركىزى ھۆكۈمىتىگە قارىتا نارازىلىقىنى بۇرمىلاپ كۆرسىتىپ، خىتاي رەھبەرلىرىگە ساختا سالام يەتكۈزگەن. ئىگىلىشىمىزچە، رايوندىكى نۆۋەتتىكى ئەڭ جىددىي مەسىلىلەردىن بىرى غايىبلار مەسىلىسىدۇر. غايىبلارنىڭ سانى ھازىرغا قەدەر تولۇق كىملىكلىرى بويىچە ئىسپاتلانغىنى 33 نەپەر؛ ھۆكۈمەت ساقچى باشلىقلىرىنىڭ ئېغىزىدىن ئاشكارىلانغىنى 300 نەچچە نەپەر؛ جەمئىيەتتە تارقالغان سۆزلەرگە ۋە پەرەزلەرگە ئاساسلانغاندا غايىبلارنىڭ سانى مىڭدىن تۆۋەن ئەمەس. نۆۋەتتە رايوندىكى خەلق، بولۇپمۇ غايىبلارنىڭ ئائىلەتاۋابىئاتلىرى 18قۇرۇلتايدا بۇ مەسىلىنىڭ ئوتتۇرىغا قويۇلۇشىنى ۋە غايىبلار ھەققىدە ئېنىق بىر ئۇچۇر بېرىلىشىنى كۈتمەكتە.غايىبلاردىن ئىماممەمەت ئېلىنىڭ ئانىسى پاتىگۈل غۇلام، بۈگۈن بۇ مۇناسىۋەت بىلەن زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، 18قۇرۇلتايغا يەتكۈزمەكچى بولغان سۆزلىرىنى بايان قىلدى. ئۇ سۆزىدە، نۆۋەتتە رايوندا نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ، 5ئىيۇلدىن كېيىن غايىب بولغان پەرزەنتلىرى ۋە جۆرىلىرىنىڭ ئىزدېرىكىنى ئالالماي ئازاب تارتىۋاتقانلىقىنى، ئۆزىنىڭ بۇ خىل كىشىلەردىن ئاز دېگەندە 30 نەپىرىنى تونۇيدىغانلىقىنى، يەرلىك دائىرىلەر ۋە ساقچىلارنىڭ، بۇ ئائىلىلەرگە غايىبلار ھەققىدە مەلۇمات بەرمەيلا قالماستىن؛ يەنە ئىزدېرىكىنى قىلغانلىقى ئۈچۈن نازارەت قىلىنىۋاتقانلىقىنى، تەھدىتكە ئۇچراۋاتقانلىقىنى، ھەتتا جازاغا ئۇچراۋاتقانلىقىنى بايان قىلدى. ئۇ رايوندىكى بەزى ئاخبارات ئورگانلىرىنىڭ رايوندىكى خەلقتىن، 18قۇرۇلتايغا قارىتا تەكلىپپىكىرلىرىنى سورىغانلىقىنى، زىيارەت قىلىنغۇچىلارنىڭ بولسا، ئوقۇشتىكى بالىسىغا ئوقۇش پۇلىنى يېتىشتۈرەلمەسلىكى، ئىستېمال سەۋىيىسىگە ئۇيغۇن مائاش ئالالماسلىق قاتارلىق رايونغا نىسبەتەن ئاددىي سانىلىدىغان مەسىلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويغانلىقى، ئۆزلىرىگە ئوخشاش زىيانكەشلىككە ۋە ئۇۋالچىلىققا ئۇچرىغان كىشىلەرنىڭ زىيارەت قىلىنمىغانلىقى، رايوندىكى ئاساسلىق ۋە جىددىي مەسىلىلەرنىڭ تىلغا ئېلىنمىغانلىقى ئۈستىدىن شىكايەت قىلدى.پاتىگۈل غۇلام، غايىبلار مەسىلىسىنىڭ رايوندىكى ئەڭ چوڭ ۋە جىددىي مەسىلە ئىكەنلىكىنى بايان قىلىپ مۇنداق دېدى:مېنىڭ ئەتراپىمدا بالامنىڭ ئەھۋالىنى بىلىدىغان، كۆڭۈل بۆلىدىغان يۈزدىن ئارتۇق ئادەم بار، ئۇلارنىڭ مەن بىلەن ئۇچراشسا بىرىنچى بولۇپ سورايدىغىنى: بالاڭنىڭ خەۋىرىنى ھۆكۈمەت بەردىمۇ؟ مەن بىلىدىغان شۇ 30 نەچچە كىشىنىڭمۇ ئاز دېگەندە 100دىن تونۇشى بار. بۇ بۈگۈن شىنجاڭنىڭ ھەممە يېرىدە دېيىلىدىغان، سورىلىدىغان گەپ. قۇرۇلتايدا دېيىلىشكە تېگىشلىك بۇنىڭدىنمۇ جىددىي، بۇنىڭدىمۇ چوڭ ئىش بارمىدۇ؟پاتىگۈل غۇلام غايىبلار ئائىلەتاۋابىئاتلىرىنىڭ دەردئەلەملىرىنى بايان قىلىپ مۇنداق دېدى:بەك سورۇلۇپ كەتتۇق، بەك قىينىلىپ كەتتۇق؛ نۇرغۇن نارەسىدە بالىلار، دادىلىرىدىن ئايرىلىپ كەتكەچكە، ئاچيالىڭاچ يۈرۈپ كەتتى، ئوقۇشسىز قالدى. بىز بالىمىزنى تېپىپ بەر دېمىدۇق، بالىمىزنى جازالىما دېمىدۇق، پەقەت ئۆلۈك ياكى تىرىكلىكىنى دەپ بەر دېدۇق. مۇشۇمۇ ئارتۇق تەلەپمۇ؟ مۇشۇ گېپىمىز ئۈچۈن سولاپ قويۇلدۇق، قاماپ قويۇلدۇق. گوڭسەنداڭنىڭ ئادىللىقى قېنى؟پاتىگۈل غۇلام ئەگەر غايىبلار مەسىلىسى ھەل بولمىسا، جەمئىيەتتە ھۆكۈمەتكە قارىتا ئۆچئاداۋەتنىڭ تېخىمۇ كۈچىيىدىغانلىقىنى، رايوندا مۇقىملىقنىڭ ئەمەلگە ئېشىشىنىڭ مۇمكىن بولمايدىغانلىقىنى ئەسكەرتىپ يەنە مۇنداق دېدى:مەن ئىككى بالامغا ئەگەر مەن ھايات ۋاقتىمدا ئاكاڭلارنىڭ ئىزدېرىكىنى ئالالماي قالساق، ئاكاڭلارنىڭ ئىنتىقامىنى ئېلىڭلار دېدىم، ئەگەر ئىمام بالامنىڭ ئۇچۇرىنى ئالالماي ئۆلۈپ كەتسەم، شۇ سۆزلىرىمنى ۋەسىيەت تەرىقىسىدە قالدۇرۇپ كېتىمەن. بۇنداق ۋەسىيەت قالدۇرىدىغانلار بىر پاتىگۈل ئەمەس، بۈگۈن قان يىغلاۋاتقانلارنىڭ ھەممىسى شۇنداق دەيدۇ.پاتىگۈل غۇلام 4 كۈندىن بېرى بىرەر مۇخبىردىن تېلېفون كېلىشىنى تۆت كۆزى بىلەن كۈتكەنلىكىنى، شۇڭا يۇقىرىقى سۆزلىرىنى ئاخبارات ۋاسىتىسى ئارقىلىق قۇرۇلتايدىكىلەرگە يەتكۈزۈپ قويۇشىمىزنى تەلەپ قىلدى.

20180705 11:38:34 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسىۋەتەن ئۇلۇغ، ۋەتەن مۇقەددەس، ئۇلۇغ كومپارتىيىنىڭ يول باشلىشى بىلەن بىزنىڭ ۋەتىنىمىز كۈندىنكۈنگە روناق تېپىپ، دۇنيا ئەللىرى ئالدىدا پەخىرلەنگۈدەك بىر ئەزىز دىيارغا ئايلانماقتا. ھەر مىللەت خەلقى بۇ گۆھەر ماكاندا تىرىشىپ خىزمەت قىلىپ، ئەجىرمېھنەت سىڭدۈرۈپ، بۇ تۇپرىقىمىزنى تېخىمۇ گۈللەندۈرۈشكە، تېخىمۇ روناق تاپقۇزۇشقا بارلىقىنى ئاتىماقتا.ۋەتەننىڭ ئۇلۇغلۇقى، سۆيۈملۈكلۈكى، ئىللىقلىقىنى ھېس قىلىشقىلالماسلىق ھەربىر كىشىنىڭ ۋەتەننى سۆيۈش تۇيغۇسىنىڭ باريوقلۇقى، ۋەتەنپەرۋەرلىك روھنى يېتىلدۈرگەنيېتىلدۈرمىگەنلىكى، ۋەتەننى قەدىرلەش ئېڭىغا ئىگە بولغانبولمىغانلىقى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك، ئەلۋەتتە.شۇڭا بىز پۈتكۈل جەمئىيەتتە ۋە مەكتەپ، ئائىلىلەردە ۋەتەننى سۆيۈش تەربىيەسىنى چوڭقۇر قانات يايدۇرۇپ، كۈچلۈك ۋەتەنپەرۋەرلىك روھنى چوڭقۇر ئەۋج ئالدۇرۇشىمىز، تۈرلۈك شەكىلدىكى تەشۋىقتەربىيە يېتەكچىلىكىنى كۈچەيتىپ، ئاممىنىڭ شۇنداقلا ياشئۆسمۈرلەرنىڭ ئۆزى تۇغۇلۇپ ئۆسكەن يۇرتىنى، ئۇلۇغ جۇڭخۇا ئېلىدىن ئىبارەت ۋەتەن چوڭ ئائىلىسىنى قىزغىن سۆيۈش، ۋەتەننىڭ ھەر بىر چىمدىم توپىسى، بىر تامچە سۈيى، گۈل گىياھلىرىنى قەدىرلەش ۋە ئاسراشتەك ئېسىل ئەخلاقىي ئاڭ، پەزىلىتىنى يېتىلدۈرۈشىمىز لازىم.ۋەتەن ھەممىمىزنىڭ قەلب تۆرىگە، يۈرىكىگە نەقىشلەنگەن، ۋەتەن بىزنىڭ قەلب سۆيگۈمىزدە. ۋەتەن دېمەك، بىز دېمەك، ۋەتەن دېمەك ھەممىمىز دېمەك. بىز ھەممىمىز ۋەتەنگە تەۋە، ۋەتەنمۇ ھەممىمىزگە تەۋە، سۆيۈملۈك ۋەتىنىمىز 1 مىليارد 300 مىليون خەلققە، 56 مىللەتكە، ھەربىر ئادەمگە تەۋە... چۈنكى ۋەتەن ئاشۇ ئادەملەرنىڭ تىلىدا ۋە دىلىدا مەڭگۈ يادلىنىدۇ، ئاشۇ ئادەملەردىن ھاسىل بولغان پولات سېپىلدا قوغدىلىدۇ؛ يەنە ئاشۇ ئادەملەرنىڭ ئەجىرمېھنىتىدە گۈللەپ روناق تاپىدۇ...ۋەتەن ۋە يۇرتقا بولغان مۇھەببەت بىزنىڭ قېنىمىزغا سىڭىپ كەتكەن. ئۆز ۋەتىنىنىڭ نامىنى ئاڭلىغان ھەرقانداق كىشى قەلبىدە ئىللىق ھارارەت پەيدا بولىدۇ. ۋەتەنيۇرت مەدھىيىلەنگەن ناخشىلارنى ئاڭلىغاندا قەلبى ھاياجانغا چۆمىدۇ.

ٴۇيدىڭ تۇڭعىشىن تاربيەلەۋدە ٴسىز جىبەرىپ جۇرگەن قاتەلىكتەر پايدالى كەڭەس04 شىلدە 2017، 20:0304 شىلدە 2017, 20:03 3893 0بالالار بىربىرىمەن قاتتى باسەكەلەسەدى، ۇرىسىپ، توبەلەسىپ، ويىنشىعىن ٴبولىسىپ، تاجىكەلەسىپ، قاقىسىن قورعاپ جانە ت.ب. بۇل وزدىگىنەن ەش قورقىنىشتى ەمەس. اتاانانى شارشاتاتىن قۇبىلىس. ۇنەمى ۇرىسا بەرەتىن بولسا، ادەت بولعانى. جالپى ەش زيانى دا جوق. بالا باسەكە مەن ارالاسۋدى بىرەۋدەن ۇيرەنۋى كەرەك قوي.سوندىقتان اعا، اپكەلەرى بار بالالاردىڭ جولى بولعانى. ولاردىڭ كوز الدىندا ٴتىرى ترەناجەرى بار. ولار ۇرىسىپتاتۋلاسىپ، ٴبىر نارسەسىمەن ٴبولىسىپ، كەلىسىمگە كەلىپ ۇيرەنەدى. بۇل ستراتەگيانىڭ ٴبارىن بالا جاستايىنان قابىلداپ، داعدىلانىپ، كەلىسپەگەن كەزدە كەلىسپەدىم دەپ، نە كەلىستىم دەي الاتىن بولادى، قالاسا ۇرىسىپ، قالاماسا باسقا ٴبىر امالىن قاراستىرۋدى ۇيرەنەدى. ياعني، جاعدايدى دامىتۋدىڭ جاقسى باستاماسى بار: ەگەر بالا ۇرىسىپ، توبەلەسپەسە ەشقاشان باسەكەلەسۋدى ۇيرەنبەيدى. سوندىقتان ولاردىڭ باسەكەلەسۋى قالىپتى جاعداي.ەگەر ۇلكەنى كىشىسىن ۇيدە ۇرىپ، سوعىپ، كۇن كورسەتپەسە، ٴسىز ويلاعانداي ادەپتى سويلەسپەسە، ٴبىراق اۋلاعا شىعا قالسا كىشىسىنە قامقور بولىپ، ول قۇلاپ قالعاندا ۇلكەنى جەتىپ كەلسە، باسقا بىرەۋ تيىسكەندە ۇلكەنى قورعاپ السا، وندا ٴبارى دۇرىس. وندا بالالارعا الاڭداماڭىز. ولاردىڭ قارىمقاتىناسى قالىپتى دەڭگەيدە. ولارمەن دۇرىس سويلەسۋ، سىيلاسۋ تۋرالى كوبىرەك پىكىرلەسۋ كەرەك. كيكىلجىڭ تۋعاندا ماسەلەنى قالاي شەشۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتىڭىز. ۇرىستى ازايتىپ، كەلىسىمگە كەلۋدىڭ امالدارىن كورسەتىڭىز. جاقسىدان ودان ارتىققا دەگەن ۇمىتىلىس پايدا بولادى.ٴبىراق كەيدە ٴقارادۇرسىن قاتەلىكتەر كەتىپ جاتادى. بار جاقسىلىقتى جوق قىلاتىن جاعدايلار تۋىنداپ كەتۋى دە ىقتيمال. ونداي قاتەلىكتى ٴوز وتباسىندا سونداي قاتەلىكپەن وسكەن ادامدار جىبەرەدى. مۇنداي جان جاراسى بار ادامدار وتە كوپ. كوبىنە ۇلكەن اپكە، اعالار. ٴبىر ٴۇيدىڭ تۇڭعىشى بولعاندار.اتاانا ۇنەمى كوپ جۇمىس ىستەيدى. كىشىسىن كوبىنە ۇلكەندەرى باعادى. كىشىلەرىن باققان ۇلكەندەرى وزدەرى اتاانا بولعاندا وسىنداي جان جاراسى بارىن سەزەدى. كىشى بالا تۋعان كەزدە ۇلكەنىنىڭ بالالىق شاعى ٴبىتىپ قالعان. ۇلكەنى كىشىسىنە 67 جاستان باستاپ جاۋاپتى بولا باستايدى. كىشىسىن ويناتۋ، ويىنشىعىن وعان بەرۋ، ۇنەمى كىشىسىنىڭ ەركەلىگىن كوتەرۋ، سونىڭ قالاۋىن ورىنداۋ، وزىنىكىن شەتكە ىسىرۋعا ٴماجبۇر بولادى.كوبىنە اتاانا ۇلكەنىن ەرتە ٴوستى دەپ ونى ەركەلەتۋدى، قامقور بولۋدى، مەيىرىمىن بەرۋدى ۇمىتىپ، ۇستىۇستىنە تالاپتارىن كوبەيتەدى. كىشىسى جىلاسا ۇلكەنى ايىپتى، كىشىسى قۇلاسا ۇلكەنى ايىپتى، كىشىسى ويىنشىعىن جيناماسا دا ۇلكەنى جاۋاپتى. وسىدان بارىپ قارىمقاتىناس قالىپتى جاعدايدان اۋىتقيدى. كەيدە ٴبىر اداممەن قارىمقاتىناس تەك قايعىمۇڭ تۋدىرسا، ونداي اداممەن بايلانىستى ۇزگىڭ كەلەتىنى بار.كەيبىر اتاانالار ۇلكەنىنە كىشىسىن تاپسىرىپ، مەنشىكتەپ قوياتىنى سونشا، ۇلكەندەرى كوبىنە سول جاۋاپكەرشىلىكتى ٴومىر بويى ارقالاپ وتەتىنى بار. ٴتىپتى ەسەيىپ كەتكەن سوڭ دا. كىشىسى ەسەيە الماي، جاۋاپكەرشىلىك الۋدى ۇيرەنە الماي قالادى. ويتكەنى، ول دا اتاانانىڭ قامقورلىعىنىڭ ورنىنا سۋرروگات العان. قانشا جەردەن اقىلدى، مەيىرىمدى بولسا دا 6 جاسار بالا اتاانانىڭ ورنىن باسا المايدى. مىڭ جەردەن اتاانانىڭ تالاپ ەتكەن ۇدەسىنەن شىعىپ تۇرسا دا بالانىڭ اتى بالا.سول سەبەپتى كىشى بالا دا وزىنە لايىقتى قامقورلىق پەن مەيىرىمگە قانباي قالادى. قۇمىراسى تولمايدى. ول تەك سۋرروگاتقا قاناعات ەتتى. قۇمىراسى تولىسپادى، سەپاراسيا جۇرمەدى ٴبىر زاتتى ەكىنشىسىنەن ايىرۋ، مۇنداي بالا كوبىنە ٴينفانتيلدى كۇيىندە قالادى، بىردەڭەگە تاۋەلدى بوپ، ومىرلىك قيىندىقتارىن شەشە الماي، تۇراقتى قارىمقاتىناس قۇرا الماي. ال، ۇلكەنى كەرىسىنشە كوپ نارسەگە قول جەتكىزەدى. وزىنە سەنىمدى بولىپ وسەدى. جاۋاپكەرشىلىگى مىقتى بولادى. ٴبىراق ادامعا سەنۋى تىم قيىن. ونىڭ بىرەۋدەن كومەك سۇراۋى قيىن. وزگەنىڭ قولداۋىن قابىلداۋى ەكىتالاي.بۇنىڭ ٴبارى ومىرلىك ماڭىزى بار قۇبىلىستار. ول وتباسىلىق قارىمقاتىناسقا دا، دوستىققا دا اسەر ەتەدى. سودان ادام ورتا جاسقا جەتكەندە ٴومىر ٴسۇرۋ ىنتاسى تاۋسىلىپ قالعانداي كۇي كەشەدى. ۇنەمى وزگەلەردىڭ جۇگىن ارقالاپ وتۋدەن شارشايدى. وزگەدەن كومەك سۇراي الماۋدان قينالادى.كىشىسىنە قارا، سوعان بەر دەگەننىڭ استارىندا بىزگە قيىندىق تۋدىرما دەگەن ٴسوز تۇر. كىشى بالاعا سەن قارا دەگەن ەمەۋرىن. سەن ونىڭ ايتقانىنا كونەسىڭ، ونى ويناتاسىڭ، ول ٴۇشىن ٴبارىن ىستەيسىڭ. ول جىلاماسىن. ٴبىز وعان ۋاقىت بولمەيىك دەگەن ٴسوز. اتاانالىق رەسۋرستىڭ جەتىسپەۋى، اتاانانىڭ ۋاقىت تاپشىلىعى، شارشاۋى، كىشى بالاعا ۋاقىت بولە الماۋىنان ولار بار جاۋاپكەرشىلىكتى ۇلكەنىنە ارتىپ قويادى. بۇل دۇرىس ەمەس.

ليۇ شياۋبونىڭ ئايالى ليۇ شيا يولدىشى ئۈستىدىن تېزرەك ھۆكۈم ئېلان قىلىشىنى تەلەپ قىلدى ئۇيغۇرخىتاي دېموكراتىك ھوقۇق پائالىيەتچىسى ليۇ شياۋبو, بىر يىلدىن بۇيان سوتنىڭ ھۆكۈمىسىز تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان بولۇپ، ئۇنىڭ ئايالى دۈشەنبە كۈنى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ يولدىشى ئۈستىدىن تېزرەك ھۆكۈم ئېلان قىلىشى كېرەكلىكىنى، شۇنداق بولغاندا يولدىشىنى قەرەللىك يوقلاپ تۇرالايدىغانلىقىنى بىلدۈردى.بىرلەشمە ئاگېنتلىقىدا نەقىل قىلىنىشىچە، ليۇ شياۋبونىڭ ئايالى ليۇ شيا يولدىشىنى خىتاي ساقچىلىرىنىڭ نازارىتى ئاستىدا بۇ يىل مارتتا كۆرگەنچە، قايتا كۆرەلمىگەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرگەن.ليۇ شياۋبو 2008 نىزامنامىسىگە ئىمزا قويغۇچىلاردىن بىرى ئىدى. 2008 نىزامنامىسى دە خىتايدا كىشىلىك ھوقۇق ۋە دېموكراتىيىنى ياقلايدىغان قانۇن ئۆزگەرتىش تەلەپ قىلىنغان بولۇپ، مەزكۇر نىزامنامىگە خىتايدىكى 150 نەپەر نوپۇزلۇق خىتاي زىيالىيسى ئىمزا قويۇپ خىتاي ھۆكۈمىتىگە يوللىغان ئىدى.مەزكۇر نىزامنامە ئېلان قىلىنىشتىن بىر كۈن ئىلگىرى، يەنى 2008 يىلى 8 كۈنى ليۇ شياۋبو ئۆيىدىن ئېلىپ كېتىلگەن.مەلۇم بولۇشىچە، ليۇ شياۋبو بىر نامەلۇم بىر ئورۇندا 6 ئاي تۇتۇپ تۇرۇلغاندىن كېيىن، بۇ يىل ئىيۇندا دۆلەت ھاكىمىيىتىنى ئاغدۇرۇشقا ئۇرۇنۇش جىنايىتى بىلەن رەسىمىي قولغا ئېلىنغان ئىدى.ليۇ شياۋبو ئەسلى ئۇنىۋېرسىتېت پروفېسسورى بولۇپ، ئۇ 1989 يىلىدىكى تىيەنئەنمېن ھەرىكىتىگە قاتناشقان ۋە 20 ئاي تۈرمىدە تۇتۇپ تۇرۇلغاندىن كېيىن قويۇپ بېرىلگەن.

كەلۋ قاينارى: شينجياڭ حالىق راديو ىستانسياسى جولدانعان ۋاقىتى:2016 11 17 10:431881جىلى 9اقپان رۋسسيانىڭ ايگىلى جازۋشىسى دوستوۆيسكي ومىردەن ءوتتى.دوستوۆسكي قاراپايىم وتباسىنىڭ تۇلەگى. اكەسىنىڭ ەگىس الاڭىنداعى ەڭبەكشىلەردىڭ قينالىسىن كورىپ ءوستى، ءارى قۇلدىق ءومىردىڭ شىن كەسپىرىنە كوزى ۇيرەندى. بالا كوڭىلىنىڭ تۇيگەنى دە كوپ بولدى. 1834جىلى موسكۆاداعى شەرماگ ينتەرناتىنا وقۋعا تۇسەدى. بۇل جاتاقتى ورتا مەكتەپ ەدى. ورتا مەكتەپ ءومىرى اياقتاعاننان كەيىن پەتربۋرگ اسكەري ىستەر ينستيتۋتىنىڭ اۋلاسىنان تابىلدى، ءارى وسى مەكتەپتە قىزمەتتە قالدى. ءبىر جىلدان كەيىن وزدىگىنەن قىزمەتتەن كەتتى دە، شىعارماشىلىقپەن اينالىستى. كەزىندە پەتربۋرگ عىلىمتەحنيكا يىنستيتۋتىنىڭ حابارلاسۋ كافەدراسىندا اكادەميىك قىزمەتىن دە اتقارعان.دوستوۆسكيدىڭ كەمباعال جان، ءسۇت ساۋلەلىءتۇن سياقتى پوۆەستىندە تومەنگى جىكتىڭ تايقى ماڭدايى مەن دايىن تۇرار ازابى جەرىنەجەتە سۋرەتتەلگەن. بۇل كورىنىستەر جازۋشىنىڭ ويى بويىنشا قوعامنىڭ تراگەدياسى. كەمباعال جان پوۆەستىندە جوقتىق قولىن بايلاعان جاننىڭ ازاپتى تۇرمىسى وتە شىنايى بەينەلەنگەن،ءارى كەدەي ادامنىڭ مىنەز ەرەكشەلىگى مەن كەدەي بولعانى ءۇشىن جولىعار سانساناقسىز بۇرالاڭ تاعدىرى، كۇيىنىشى جاندى سۋرەتتەلگەن.دوستوۆسكيدىڭ ەكى بەتكەي اتتى شىعارماسى دا كەمباعال جاننىڭ جالعاسى. بۇل شىعارمادا قوعامنىڭ سان الۋان قايشىلىعى مەن قاراڭعى تۇستارى تايعا تاڭبا باسقانداي انىق جازىلعان. ءارى ادامنىڭ پيىسحيكالىق دەرتى، پيىسحيكالىق دەرتكە شالدىققاننان كەيىن ادام مىنەزىندە كەزدەسەتىن قالپسىزدىقتار، بىردە كول، بىردە ءشول بوپ جاسايتىن ادامنىڭ قايشىلىقتى عۇمىرىن سۋرەتتەگەنى ءۇشىن كەزىندە بەلىنىسكي ولتىرە سىنداعان. وسى سىن كەيىندەپ ەكى الىپتىڭ اراسىن اشا ءتۇستى. كۇرەڭ قاباق ەكى الىپتى شويىن قاباق جاۋلارعا اينالدىرۋعا قۇشتار كەي پەندەنىڭ ارالارىنان جۇگىرتكەن قارا مىسىعى ويلاعان كومبەگە جەتتى. ەكى دوس بىتسپەس جاۋعا اينالدى. ءبىراق، ەكەۋى دە سول كەزدىڭ اتامانى پەتروۆچكيدى ارقا تۇتتى. 1848جىلى دوستوۆسكي وتىرىكوسەك قۇراپ بەزەلگەن قىزىل ءتىلدىڭ قۇربانىنا اينالىپ ءولىم جازاسىنا كەسىلدى. ارتىنان جازا ءتۇرى لاۋعا ايداۋعا وزگەردى. جازا مەرزىمىن ءتىرى توزاق اتانعان سيبيريادا وتەۋگە بۇيىرىلدى، قىلمىسى جۋىلعاننان كەيىن سيبيريادا تۇراتىن زاپاس اسكەرلەردىڭ قاتارىنا الىندى. 1859جىلى ساپتان شەگىنىپ پەتربۋرككە قايتۋىنا كەڭشىلىك الدى.جازا مەن اسكەري مىندەتتى بىردەي وتەپ ورالعان تالانت يەسى تاعى دا تىنش وتىرا المادى، ناعاشىمنىڭ ءتۇسى، سەزاپانچيكو قىستاعى دەگەن ەڭبەگىن جۇرت نازارىنا ۇسىندى، تاعى دا ماداق پەن ماقتاۋ باستالدى. نار بابىنا كەلگەن شابىت يەسى وسىدان كەيىن تىم الىسقا شاپتى. ءولى ءۇي ەستەلىگى، قورلىق جانە قاستاندىق اتتى شىعارمالارى وسىبىر شالقار شابىتتىڭ تۋىندىلارى ەدى. بۇل ەكى شىعارما ونىڭ ەسىمىن دۇنيە ادەبيەت ساحىناسىنا التىن ارىپپەن جازدى. الدىڭعىسى دۇنيە ادەبيەت قورىنا تىڭ تاقىرىپتۇرمە حالىن ءدال بەينەلەگەنى ءۇشىن ماراپاتتى ەڭبەك دەپ باعالانىپ قوسىلدى، سوڭعىسى شار پاتشانىڭ ەزگىسىنەن قۇتىلماعان ورىس حالقىنىڭ ازاپتوزابى مەن قاسىرەتتى تاعدىرىن سۋرەتتەدى، ادامدى ادام جەيتىن كاپيتاليىستىك ءتۇزىمنىڭ دە جاي حالىقتى ماڭدايىنان سيپاي قويمايتىنىن، ۋلى تىرناعىن جەڭ ىشىندە جاسىرعان كەسپىرىن مۇشەلەپجىلىكتەدى. 1860جىلى قىلمىس جانە جازا اتتى شىعارماسى جۇرتپەن قاۋىشتى. روماندا ءومىرى جوقشىلىقتان كوز اشپاعان قالا تۇرعىنىنىڭ تاعدىرى سۋرەتتەلگەن، سول ارقىلى كاپيتاليىستىك قوعامىنىڭ قاراڭعى تۇستارى مەن سۇرقيا قىلمىستارىن اشكەرلەگەن. سول جىلى تاعى قۇمارپاز اتتى پوۆەستى دە جارىق كوردى. وسىدان كەيىنگى ءبىر مەزگىل ءومىرى ەل كورىپ، جەر كورۋگە ارنالدى. 1868جىلى سەرۋەندەي ءجۇرىپ جازعان ەسالاڭ رومانى جاريالاندى. رومانباسبايىلى تۇزىمنەن قۇتىلعاننان كەيىنگى روسسيا قوعامىنىڭ جوعارى جىگى قانداي ەدى دەگەن سۇراققا ءدال جاۋاپ بەردى،ءارى كاپيتاليىستىك ءتۇزىمنىڭ اقشا مەن بايلىق ءۇشىن بارىنەن ايانبايتىن قورقاۋلىعى جايىندا بولاشاققا ارناپ جازىلعان ارىز دەسەدە بولاتىنداي ەدى. ونىڭ سىرگە جيار تۋىندىسى اعايىندى كارماچوۆتار 1879، 1880جىلداردا جارىق كورگەن ءنارلى شىعارمانىڭ ءبىرى. روماندا 19عاسىردىڭ سوڭعى مەزگىلىندەگى روسسيا قوعامىنىڭ تۇرمىسى مەن پيىسحيكالىق حالكۇيى بەينەلەنگەن. ءومىرى تارتىس پەن بەرەكەلى ەڭبەككە تولى دوستوۆيسكي 1881جىلدىڭ 9قاڭتارىندا ومىردەن وزدى.ونىڭ شىعارمالارى قوعامنىڭ اتى الۋان بولعانىمەن ءمانى ءبىر بەينەسىن وتە انىق تا قانىق بەينەلەدى. ورىس حالقىنىڭ بويىنا ەندىەندى تامىر تارتا باستاعان ەشىكىمگە ۇقسامايتىن مىنەزدەر دە ۇلى قالامگەردىڭ وتكىر قالامىنان قاعىس قالمادى، وسى كورەگەندىگى وعان باقىت ەمەس، شەكسىز ازاپ اكەلدى. ءبىراق، سوندا دا رۋحى مىقتى، جىگەرى ءور جاندى مويىتا المادى. ول قوعام مەن جەكەنىڭ بەرەكەلى سايكەسۋىن تىلەدى، ءارى ونىڭ جولىن دا ىزدەپ كوردى. ونىڭ ادامنىڭ پيىسحيكالىق بولىمىسى مەن مىنەزدىڭ قىرتىسقاتپارىنا دەيىن بويلاعانى سونشا ادام جاننىڭ نازىك تۇستارىن دا كەرەمەتتەي كەستەلەدى. سول ارقىلى ادامدىق رۋحتى، ءمورالدى اسپەتتەدى. ونىڭ شىعارمالارىنىڭ تۇلا بويىنا سىنشىل رەاليزيمنىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۇنباداي تۇنعان ەدى. ول ادامزات قوعامىنا تەڭدەسى جوق قىمباتتى مۇرا قالدىردى. ونىڭ ەسىمى دۇنيە البومىندا لەۆ.تولىستويدىڭ ەسىمىمەن قاتار تۇرادى.1900جىلى 9اقپان، دۇنيە جۇزىلىك تور دوپ جارىسىنىڭ دەۆيس ساۋىتى جارىققا شىقتى.بۇل جارىس ءتۇرىن كەزىندە ونەرى ەلدەن وزعان ستۋدەنت دەگارد.دەۆيىس بايقاعان. سول كەزدە ول تاعى سالماعى 36 پۇت تۇراتىن سيىلىق ساۋىتىن جاساپ جەڭىمپاز بولعان جانعا ۇسىنار سيىلىعىمدەپ جار سالدى، ارى ايتقانىنا جەتتى. وسىلايشا بۇگىنگى كۇندە دۇنيە ءجۇزى بويىنشا وتكىزىلىپ كەلە جاتقان تور دوپ اشىق جارىسىنىڭ سيىلىق ساۋىتىنىڭ ەسىمى دەۆيىستىڭ اتىمەن اتالدى.1916جىلى 9اقپان، جۇڭگو فۋتبول كومانداسى شەتەلدە تۇڭعىش جارىسقا قاتىناستى.1919 جىلى 9اقپان، تۇڭعىش رەتكى پاريجدان لوندونعا ۇشاتىن ساۋدا سيپاتتى ايروپلان جۇمىس باستادى.بۇل ەۆروپا تاريحىنداعى تۇڭعش جاسالعان جاڭالىق ەدى. سول كەزدەگى ۇشۋ مىندەتىن ءساتتى اياقتاتقان ايروپىلاننىڭ اتى گىريا ەدى، ايىروپلان تۇسكى ساعات 12:20 مينۋت وتكەندە ۇلى بىريتانيادان شىعىپ 3 ساعاتتان كەيىن فرانسيانىڭ اۋە جايىنا قوندى. وعان ەكى ماتور ورناتىلعان. ەڭ تەز جىلدامدىعى ساعاتىنا 97 اعىلشىن ميلى كەلەتىن. ايروپلاندى جۇرگىزگەن ۇشقىشتىڭ سول تۇستاعى ءسوزى ەستەلىككە بىلاي جازىلعان ەكەن: جالپى ۇشۋ ارالىعىندا ايروپلانعا كەز بولعان ماسەلە جوق ەمەس، اسىرەسە تەرىستىكتەن سوققان جەل ىرقىمىزعا كونبەدى.ءبىراق جولاۋشىلاردىڭ مازاسى كەتكەن جوق، ولار ءوز الدارىندا قالاعان جۇمىستارىمەن اينالىسىپ كوڭىل كوتەردى.1965جىلى 9اقپان، جۇڭگو ۇكىمەتى ۆيەتنامنىڭ ا ق شقا قارسى تۇرۋ سوعىسىنا بار كۇشپەن كومەكتەسەتىندىگىن ءبىلدىردى.1981جىلى 9اقپان، ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش جوعارى اعىندى اتوم رەكسيا قازانى سالىندى.قۇرىلىستى شينان ينجەنەريالىق جوبالاۋزەرتتەۋ ورنى جوبالاپ ىرگەسىن قالاۋعا كومەكتەستى. بارلىق اسپاپتارى مەن جابدىقتارىن ەلىمىز دەربەس ءوندىرىپ جاسادى.1982جىلى 9اقپان، ورتالىق جوسپارلى تۋىت قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ىستەۋدى تالاپ ەتتى.1995جىلى 9اقپان، فىرانسيالىق زەرتتەۋشى دەلاج اتلانت مۇحيتىن ەندە وتۋ ۇلى ءىسىن ورىندادى.دەلاج كارايىب تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىنداعى باردوس ارالى ارقىلى قۇرىلىققا شىقتى.ءارى اتىلانت مۇحيتىن زەرتتەۋ جۇمىسىن ءساتتى ورىندادى. ول 1994جىلى 16جەلتوقسان كۇنى افريكانىڭ وڭتۇستىگىندەگى ءۇمىت تۇمسىعىنان تەڭىزگە ساپارىن باستادى، سودان باستاپ كۇنىنە 7 ساعاتقا تاياۋ ۋاقىتىن تەڭىزدە مالتاۋمەن وتكىزدى. قالعان ۋاقىتتا شۇعىل جاعدايعا جولىققاندا قۇتقارۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن تار ماتروستا دەمالدى. وسى كەزدە سان قيىلى سىناقتارعا تۋرا كەلدى. دايىندىق ءۇشىن العان ءۇش بىردەي بەت بۇركەنشى دە ىستەن شىقتى، تەڭىزدىڭ اششى سۋى كوزىن اۋىرتتى. نەشە رەت اكۋلانىڭ اۋىزىنان امان قالدى، تەڭىز شايانى نەشە رەت شاقتى. جەر بەتىمەن حابارلاسۋ اسپابى دا سان مارتە بۇزىلدى. ماتروستىڭ ۇستىنە ورناتىلعان قويىن كومپيۋتەرى دە سۋ كىرەكىرە ىستەن شىقتى. 21قاڭتار كۇنى سوقىر تۇمانعا جولىعىپ دەمالاتىن ماتروستى ىزدەپ 3 ساعاتقا دەيىن تاپپاي ساندالدى. وسى رەتكى قاتەرلى ساپار دەلاجدىڭ دەنەسىنە اۋىر جاراقات سالدى. قۇرىلىققا شىققاننان كەيىن قىسقا عانا تىلشىلىكتى قابىلداۋعا عانا شاماسى كەلدى. ونانسوڭ دەرەۋ شيپاحاناعا جەتكىزىلىپ جانجاقتىلى تەكسەرۋ قابىلدادى.1998جىلى 9اقپان، تۇڭعىش كەزەكتى لۋشۇن ادەبيەت سيلىعى باعالاندى.لۋشۇن ادەبيەت سيلىعى جۇڭگو جازۋشىلار قوعامى ۇيىمداستىرعان ءتۇرلى ادەبي تۋىندىلارعا بەرىلەتىن بەلدى سيلىقتىڭ ءبىرى. لۋشۇن ادەبيەت سيلىعى قازىرگى زامان جۇڭگو ادەبي تۋىندى جاسامپازدىعىن دەمەۋ ماقساتىنداعى سيلىق ءتۇرى. سيلىق رومان، پوۆەست جانە ۇزدىك ادەبي اۋدارما سياقتى 7 تۇرگە جىكتەلىپ بەرىلەدى.

ەلوردادا اۋەزوۆتىڭ 120 جىلدىعى اتالىپ ٴوتتى جازۋشىلار28 قىركۇيەك 2017، 17:2728 قىركۇيەك 2017, 17:27 2793 0بۇگىن ۇلى جازۋشى، دراماتۋرگ مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 120 جىل. وسى مەرەيلى كۇنگە وراي استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا ۇلتتىڭ ۇلى جازۋشىسى اۋەزوۆ الەمى تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ۇستەل ٴوتتى، دەپ حابارلايدى . اقپارات اگەنتتىگى.كەزدەسۋدە بەلگىلى جازۋشىلار مەن جۋرناليستەر قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگىنىڭ ٴومىرى مەن شىعارماشىلىعى جانە قايراتكەرلىگى توڭىرەگىندە اڭگىمە ٴوربىتتى. قالامگەرلەر كىتاپحاناعا جينالعان وقۋشىلارعا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ادەبيەتشى، قوعام قايراتكەرى عانا ەمەس، ابايتانۋ عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاپ، قالىپتاستىرعان زەرتتەۋشى ەكەنىن ايتتى. قازاق ادەبيەتىنىڭ زاڭعار شىڭىندا تۇرعان كلاسسيكتىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋ قاي زاماندا بولسىن قالىس قالماۋى كەرەك ەكەنىن ايتقان زيالى قاۋىم اۋەزوۆتىڭ شاعىن اڭگىمەلەرى قالتارىستا قالماسا ەكەن دەگەندى ورتاعا سالدى.بەلگىلى اقىن، الاش سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى سەرىك تۇرعىنبەكوۆ مۇحتار اۋەزوۆتىڭ قايراتكەرلىگىنە توقتالىپ، شىعارماشىلىعى جايلى سىر شەرتتى. اقىننىڭ ايتۋىنشا، مۇحتار اۋەزوۆ ٴارقاشان الەم ادەبيەتىنىڭ باسىندا تۇرۋى ٴتيىس.جۋرناليستيكا سالاسىندا دا كوپ ەڭبەك ەتكەن كوسەمسوزشى مۇحتار جايىندا اڭگىمە وربىتكەن ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى قايرات ساق ونىڭ پۋبليسيستيكالىق شەبەرلىگى قازىرگى ٴاربىر قالام ۇستاعان ٴتىلشىنىڭ وتەتىن مەكتەبى ەكەنىن اتاپ ايتتى. اۋەزوۆتىڭ جازۋشىلىعىنان دا اينالىپ وتپەگەن قايرات ٴومىرتاي ۇلى ۇلى ادەبيەتشىنىڭ اباي جولى الاشتىڭ يدەياسى ەكەنىن ايتىپ، ابايدىڭ جولى جاستاردى ەڭ الدىمەن عىلىم مەن بىلىمگە باستاعانىن تىلگە تيەك ەتتى.ال جۋرناليست، جازۋشى سادىبەك تۇگەل بولسا مۇحتاردى تەك اۋەزوۆتانۋشىلار عانا زەرتتەمەي، بۇكىل قازاق، بۇكىل تۇركى جۇرتى تانۋى كەرەك دەگەن پىكىردە. بەلگىلى جۋرناليست ۇلىلارىمىزدى تەك تۋعان كۇندەرىندە عانا ۇلىقتاماي، ولاردىڭ شىعارماشىلىعى جايلى تىنباي، جانجاقتى زەرتتەۋىمىز كەرەك ەكەنىن ايتادى.اۋەزوۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، اباي جولى، جازۋشى

پارنىكتا يېشىل گۈلكەرەم ئۆستۈرۈشباغۋەنچىلىكجۇڭگو قەشقەر تورىپارنىكتا يېشىل گۈلكەرەم ئۆستۈرۈشيوللانغان ۋاقىت20171109 12:01:00 مەنبەشىنجاڭ پەنتېخنىكا گېزىتى مۇھەررىرتۇراپجان داۋۇت مەسئۇل مۇھەررىريەر تەييارلاپ تاختىلاش: تىكىشتىن 1015 كۈن ئىلگىرى ھەر مونى 60005000 تولۇق چىرىگەن ئورگانىك ئوغۇت، 50 كالتسىي سۇپېر فوسفات گولىنسۈەنگەي ، يەنە 7 ئوتچۆپ كۈلى ياكى كالىي خىلورىد لۈخۇاجيا بىلەن ئوغۇتلاش كېرەك. ئوغۇتلاپ بولۇپ 30 چوڭقۇرلۇقتا ئاغدۇرۇپ، ئاندىن تىرنىلاپ تۈزلەپ تاختىلاش كېرەك. تەكشى تاختىلاپ چۆنەك تارتىپ تىكىشتە ياكى كىچىك ئېگىز تاختىلىغاندا ھەر مونى يەنە 2530 بىرىكمە ئوغۇت، 2025 ئۇرېيە بىلەن ئوغۇتلاپ، تۇپراققا تەكشى ئارىلاشتۇرۇش كېرەك.كىچىك ئېگىز تاختىلىغاندا كەڭلىكىنى 80، ئېگىزلىكىنى 15، چۆنەك كەڭلىكىنى 30 قىلىش، تاختىغا يوپۇق يېپىش كېرەك. ئاندىن قۇر ئارىلىقىنى 50، تۈپ ئارىلىقىنى 40 قىلىپ تىكىش كېرەك.تەكشى تاختىلىغاندا كەڭلىكىنى 120 قىلىپ، تۈپ، قۇر ئارىلىقىنى 45دىن قىلىپ تىكىش كېرەك. ئۇسۇلى: قىر ئېلىش، قىر ئارىلىقىنى 45 قىلىش، قىرغا يوپۇق يېپىپ، ئاندىن تۈپ ئارىلىقىنى 45 قىلىپ قىرغا تىكىش كېرەك. ھەر موغا 24002600 تۈپ تىكسە مۇۋاپىق. تىكىپ بولۇپ ۋاقتىدا سۇغىرىش كېرەك.سۇغىرىش: تىككەندە تىكىش سۈيىنى بېرىش كېرەك، تىكىش سۈيى يېتەرلىك بولسا مايسا تۇتقۇزۇش سۈيىنى بەرمىسىمۇ بولىدۇ. ئوتتۇرىنى چاغلاشنى كۈچەيتىپ، يىلتىز سىستېمىسىنىڭ يېتىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. چېچەك بىخى بۆلۈنۈشنىڭ ئالدىكەينى ۋە چېچەك شارى يوغىناش مەزگىلىدە سۇغا كۆپ ئېھتىياجلىق بولىدۇ، بەك نەم، بەك قۇرغاق بولۇپ قالماسلىق كېرەك.ئوغۇتلاش: گۈلكەرەمنىڭ ئوغۇتقا بولغان ئېھتىياجى بىرقەدەر كۈچلۈك. ئوغۇتسىز قالغان تۈپ ياخشى ئۆسمەيدۇ، چېچەك شارى كىچىك، سۈپىتى ناچار بولۇپ قالىدۇ. ئوغۇتلاشتا دەسلەپتە يېتەرلىك ئوغۇتلاش، ئوتتۇرىدا تېزگىنلەش، ئاخىرىدا كۆپ ئوغۇتلاش پىرىنسىپىنى ئىگىلەش كېرەك. يەنى، دەسلەپتە ئازوتلۇق ئوغۇت بىلەن ئوغۇتلاپ، ئۆسۈشىنى ئىلگىرى سۈرۈش؛ ئوتتۇرا مەزگىلدە ئۆسۈشىنى تىزگىنلەش؛ چېچەك شارى ئۆسۈش مەزگىلىدە فوسفور، كالىيلىق ئوغۇت بىلەن كۆپرەك ئوغۇتلاش كېرەك. نۇقتىلىق ئۈچ قېتىم ئوغۇتلاش:بىرىنچى قېتىم: مايسا 1012 يوپۇرماق 2030 كۈنلۈك بولغاندا ھەر مونى 10 ئۇرېيە، 5 كالتسىي سۇپېر فوسفات، كالىي خىلورىد بىلەن ئوغۇتلاش كېرەك.ئىككىنچى قېتىم: 1720 يوپۇرماق بولغاندا، چېچەك بىخى بۆلۈنۈشنىڭ ئالدىكەينىدە ھەر مونى 7 ئۇرېيە، 5دىن كالتسىي سۇپېر فوسفات، كالىي خىلورىد بىلەن ئوغۇتلاش كېرەك.ئۈچىنچى قېتىم: غۇنچە كۆرۈنگەندە 10 كالتسىي سۇپېر فوسفات، 5 ئۇرېيە، كالىي خىلورىد بىلەن ئوغۇتلاش، غۇنچىلىغاندىن كېيىن يەنە 0.2لىك بوراكس پېڭشا ۋە 0.5لىك ئۇرېيە ئېرىتمىسىنى پۈركۈش كېرەك.تېمپېراتۇرىنى تەڭشەش: قىش، ئەتىيازدا ئۆستۈرگەندە تىككەندىن كېيىن تېمپېراتۇرا ساقلاشقا دىققەت قىلىش، ئۆسۈشنىڭ ئاخىرقى مەزگىلىدە تېمپېراتۇرا بىرقەدەر يۇقىرى بولغاچقا، ھاۋا ئالماشتۇرۇپ تېمپېراتۇرىنى تۆۋەنلىتىشكە ئەھمىيەت بېرىش كېرەك. بۇنىڭ پىرىنسىپى: تىككەندىن تارتىپ ئەي بولغىچە بىرقەدەر يۇقىرى تېمپېراتۇرا تەلەپ قىلىدۇ، نەملىك ۋە ئىسسىقلىق ساقلاپ، تۇتۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. كۈندۈزى تېمپېراتۇرىنى 2025تا، كېچىسى 15تا تىزگىنلىسە مۇۋاپىق. مايسا ئەي بولغاندىن كېيىن ھاۋا ئالماشتۇرۇشنى كۈچەيتىپ، تېمپېراتۇرىنى مۇۋاپىق تۆۋەنلىتىش، كۈندۈزى 1822 ئەتراپىدا تىزگىنلەش كېرەك. يوپۇرمىقى ئۆسۈش مەزگىلىدە 1520تا ساقلاش كېرەك. چېچەك شارى شەكىللىنىپ يېتىلىش مەزگىلىدە بىرقەدەر سالقىن مۇھىتنى تەلەپ قىلىدۇ. كۈندۈزى تېمپېراتۇرىنى 1518تا تىزگىنلەش كېرەك. تېمپېراتۇرىنى ئاساسلىقى ئىسسىقلىق ساقلاش ۋە ھاۋا ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق تەڭشەش كېرەك.

بەتنى پرىنت قىلىش ھىندىستان ۋە بىز : مودى لاداقتا نېمىلەرنى دېدى ؟تارىخ ئۇيغۇر دۆلەتلىرى تارىخى : سايرام ئوغلانى 20200703 17:59: ھىندىستان ۋە بىز : مودى لاداقتا نېمىلەرنى دېدى ؟ : سايرام ئوغلانى 20200703 17:59ھىندىستان ۋە ئۇيغۇرلار :مودى لاداقتا نېمىلەرنى دېدى ؟!؟ ئۇنىڭ خىتاي ھەققىدىكى باياناتى ئۇيغۇرلارغا قانچىلىك يېشىل چىراق يېقىپ بېرەلەيدۇ ؟!؟2020 يىلى 3 ئىيۇل جۈمە : يېڭى دېھلىھىندىستان باش مىنىستىرى نارېندرا مودى بۈگۈن ، جۈمە كۈنى ، ھىمالايا تېغىدىكى چېگرا رايونىدا ، يېقىندا ھىندىستان بىلەن خىتاي ئارمىيىسى ئوتتۇرىسىدا توقۇنۇش يۈز بەرگەن رايونغا بېرىپ بېيجىڭنى نىشان قىلغان تۆۋەندىكى سۆزنى قىلدى.لاداخ رايونىدا خىتاي بىلەن ھىندىستان ئارمىيىسى ئوتتۇرىسىدا ئېلىپ بېرىلىۋاتقان توقۇنۇش 15ئىيۇن قانلىق توقۇنۇشقا ئايلىنىپ ، 20 ھىندىستان ئەسكىرى قازا قىلدى.مودى لاداختىكى بىر چېگرا پونكىتىدا ھىندىستان ئارمىيىسىگە خىتاب قىلىپ مۇنداق دېدى: كېڭەيمىچىلىك سىياسىتى دەۋرى ئاخىرلاشتى. تارىخ كېڭەيمىچى كۈچلەرنىڭ مەغلۇبىيىتىگە ياكى ئۇنىڭ چىققان كامىرىغا قايتا كىرىپ كەتكىنىگە گۇۋاھلىق بېرىدۇ. . بۇ گەپنى خىتاينى تىلغا ئالماي تۇرۇپ ئېيتقان بولسىمۇ ، بىراق ھەممەيلەن پەرەز قىلىپ بولدى.ئۇ يەنە: ئۆتكەن ئەسىرلەر كېڭەيمىچىلىك سىياسىتىنىڭ ئىنسانىيەتنى ۋەيران قىلغانلىقىنى كۆرسەتتى. بۇ خىل كېڭىيىش تەپەككۇرى دۇنيانىڭ تىنچلىقىغا ئىزچىل ئېغىر تەھدىد ئېلىپ كەلدى .دۆلەتنىڭ چېگرىسى ھەمىشە ھىندىستان ئارمىيە قوغداش ئاستىدا بىخەتەر بولدى,.ئەلۋەتتە ، باش مىنىستىر نارېندرا مودىنىڭ لاداخ رايونىدىكى زىيارىتى ئارمىيەنىڭ روھىنى ئۇرغۇتىدۇ . دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى يېڭى دېھلى بىلەن بېيجىڭ 15ئىيۇن لاداخنىڭ گالۋان ۋادىسىدا يۈز بەرگەن توقۇنۇشتا بىربىرىنى ئەيىبلىدى.ھىندىستان تاراتقۇلىرىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا ، مۇدىنىڭ زىيارىتى گەرچە يەرلىكنىڭ بېسىمىغا ئۇچرىغان بولسىمۇ ، ئەمما ۋەزىيەت خىتاينىڭ ھىندىستان زېمىنىغا تاجاۋۇز قىلىشىغا جاۋاب قايتۇرۇشنى تەلەپ قىلاتتى . مودى بۈگۈن خىتايغا شۇنداق كۈچلۈك ئۇچۇر يەتكۈزدى .ئۇنىڭغا ھىندىستان ئارمىيىسىنىڭ باش ئىشتاب باشلىقى گېنېرال بىپىن راۋات ۋە قۇرۇقلۇق ئارمىيە قوماندانى مانوج مۇكۇند ناراۋانى ھەمراھ بولدى.ھىندىستان ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ مۇناسىۋىتى ھەققىدە تەپسىلىي مەلۇماتلارغا ئېرىشمەكچى بولسىڭىز بۇ ئۇلىنىشنى چېكىپ بىلىۋېلىڭ :2020 يىلى 3 ئىيۇل جۈمە.

بۇل باۋىرىمنىڭ سۇيەگى...ادەبيەت 3351 4 پىكىر 26 شىلدە, 2019 ساعات 11:20قۇرباندارىنىڭ رۋحتارىنا ارنايمىن.جاندارى ءجانناتتا بولسىن!ءبىزدىڭ جاقتا ءبىر وتە سۇرەڭسىز ورىن بار. ءوزى ەلجۇرتتان اۋلاق جەردە، تاۋلى قىراتتاردىڭ تۇستىك جاعىندا ورنالاسقان. سول جەرلەردىڭ جايقالىپ تۇرعانىن دا كورمەپپىن، تەك ەرتە كوكتەمدە ەفەمەر گۇلشوپتەر از ۋاقىت گۇلدەنىپ تۇرادى دا، مامىر اياقتالاراياقتالماستان سارعىش تارتىپ، سۇرقايسىزدانىپ جاتىپ الادى. مويناق سياقتى تاۋعا يىلە كىرىپ جاتقان تۇيىق سايدىڭ اياعى، ەسكى ارنانىڭ سۇرەڭى. سايدىڭ اۋزىنداعى كۇنگەي بەتتە، كونە، تاستان سالىنعان قورانىڭ ورنى بايقالادى. اينالاسى ءبىر شاقىرىمداي جەردە قۋراي، قالۋەن، الابوتا، قاراسورا، ءتۇرلى تىكەنەكتەر سياقتى ارام شوپتەردەن باسقا ەشتەمە وسپەيدى دە. ەل ىرىمى جامان جەر دەپ اينالىپ وتۋگە، نەمەسە مۇلدە بارماۋعا تىرىسادى. سايدىڭ ەتەگىندە، جالپاق تاستاردان قالاپ شىعارعان ەسكى، كونە مازار، ال، ونىڭ اينالاسى قاپتاعان تومپەشىكتومپەشىك مولالار.قىرسىق قىلعاندا، اينالىپ وتپەسەڭ، جول تۋرا سونىڭ ورتاسىنان وتەدى. تۇندە تۇرماق، كۇندىزدىڭ وزىندە كەز كەلگەن ادام، جانجاعىنا تىتىركەنە قاراپ، ول ارادان تەزىرەك ءوتىپ كەتۋگە اسىعادى.جەر اتى دا جاقسى ەستىلمەيدى قاراڭعى اپان. نەگە سولاي اتالعانى تۋرالى ۇلكەندەردەن ناقتى، تولىقتاي مالىمەتتەر دە ەستىمەدىم، ولار دا ايتۋعا قۇلىقسىز ەدى، ماڭايىنان اپانءىن دە كورمەدىم. دەگەنمەن، اركىمنەن ءبىراز اڭگىمەلەردى قۇلاعىمنىڭ شالىپ قالعانى دا بار: باياعىدا ءبىر اۋىل تۇراقتاعان كەرەمەت قىستاۋ بولعان ەكەن قازىرگى قۋراپ جاتقان، تاستى ارنادان سىلدىراپ اققان بۇلاقتىڭ مول سۋى ۇزىلمەگەن كورىنەدى ورىستار كەلىپ، قازاقتاردى اتىپشاۋىپ قىرىپ باستاعاندا، اشارشىلىققا ۇرىنعان ەل، قىرىلعانى قىرىلىپ، جانجاققا بەزىپ توزتوزى شىقان اۋىل اقساقالى شاراسىزدىقتان بۇلاق كوزىن قۇرىم كيىزبەن بايلاپ تاستاپتى، سونىمەن سۋ قاشىپ كەتكەن سودان بەرى ەل وندا قونىستانعىسى كەلمەيدى، ءتىپتى، بەرگى كولحوزسوۆحوز زامانىندا دا ەشكىم وتىرماعان......سول جەردىڭ ارعى توبەسىندە كەكىلىك قالىڭ بولادى، بىردە كۇزگى كانيكۋلىمدا ەرىنبەي سوندا بارىپ قۇس اتىپ قايتىپ كەلە جاتقام، اتىم پىسقىرعانعا قاراي قالىپ، ەسكى مولالاردىڭ قاسىندا بۇكشيىپ وتىرعان بىرەۋدى، بايلانعان ەسەكتى كورىپ سەلك ەتە قالدىم. سوندا دا سىر بىلدىرمەۋگە تىرىسىپ، جاقىنداعانىمدا ەسەك تە ازىناپ قويا بەردى، شال دا كوزىن الاقانىمەن كولەگەيلەپ قاراي قالدى. تاني كەتتىم! كورشى اۋىلداعى، قىسى جازى ۇستىنەن جاماۋ شاپانىن تاستامايتىن، باسىن كىركىر ورامالمەن بايلاپ جۇرەتىن، بۇتكىل ەل جىندى شال اتاعان كىسى. قاشان كورسەڭ، يەگىندەگى سيرەك ساقالى، اعارعان سارعىشتاۋ مۇرتى نە وسپەي، نە كىشىرەيمەي بىرقالىپتى جۇرەتىن، ال، ءبىر كوزى ادامعا تۋرا قاراماي ۇنەمى جىپىقتاپ تۇرۋشى ەدى. بەتىن ورمەكشىنىڭ تورىنداي ءاجىم باسقان، ءوزى سول قالپى، ءسال ەڭكىشتەنىپ، ءبىر اياعىن سىلتىڭقىراپ باساتىن. وسى كىسىنى، شىنىمدى ايتسام، نەگە جىندى دەيتىنىن دە تۇسىنبەيمىن، ەشكىمگە زيانى جوق، كەيدە ەسەكپەن، كەيدە تاياعىن بەلىنە ايقاستىرىپ جاياۋ، ايتەۋىر ءبىر جاققا كەتىپ بارا جاتادى! ارتىنان جۇگىرىپ، مازاقتاعان بالالاردى دا، ايقايلاماي، تاياعىمەن جاسقاپ قويعانى بولماسا، ۇرمايدى. كەيدە ءوزوزىنەن ىڭىلداپ، كۇبىرلەپ بارا جاتقانىن دا ەستىگەم. جۇمباق جان!.. اسسالامالەيكۋم، اتا! ۋاعالەيكۋم اسسالام! ەەە... الەكەڭنىڭ بالاسى ەكەنسىڭ عوي، اتىڭنان جانە مىنا سىعىرايعان كوزىڭنەن تانىدىم. كەكىلىك اتتىڭ با، باعانادان تارسىلداتتىڭ عوي، ەستىدىم. ءيا، اتا، وقۋدان دەمالىسقا كەلگەم عوي. ءماڭىز، سىزگە ءۇش كەكىلىك بەرەيىن، سورپا جاساپ ءىشىڭىز. راحمەت، اينالايىن! يىسكەپ كورىپ، كۇبىر ەتتى: جارىقتىقتىڭ ءيىسىناي! كەپكەن شيەساباق، يتمۇرىن، قاراقات جەگەن ەكەن ءا! جەمساۋىنىڭ تولىعىن قارا! ۋحح..، سول كەزدە جوق بوپ كەتىپ ەدى اۋ، قازىر قايتا كوبەيدى.... اتا، وسىلار سۋدى قايدان ىشەدى، مىنا ءشولتاقىردا؟ ەەە قاراعىم، دالانىڭ قۇسى عوي، جالپى، بۇل جەردى قۋ تاقىر دەپ كىم ايتتى، شىن ىزدەسەڭ ءوزىڭ دە سۋ تاباسىڭ، ونىڭ ۇستىنە انا ارعى تەرىسكەي سايدا سۋ بار عوي شالدىڭ زەرەكتىگىنە تاڭ قالدىم. ايتپاقشى، اتا، ءوزىڭىز قايدان ءجۇرسىز، وسىنشا جەردە؟ اكەشەشەمنىڭ باسىنا قۇران وقۋعا كەپ ەدىم. اۋىلدان اسا الىس ەمەس قوي، جەلدىرىپ كەلدىم، مەنىڭ ەسەگىم سەنىڭ اتىڭنان قالىسادى دەپ كىم ايتتى؟ قازىر بىرگە قايتامىز، ءوزىڭ دە كورەسىڭ. قويىڭىزشى اتا، بۇل مولالار تىم ەسكى سياقتى عوي. كىم ايتتى؟! ءوزىم قولىممەن قويسام اكەشەشەمدى، باۋىرلارىمنىڭ قايدا جاتقانىن بىلمەيدى دەيسىڭ بە؟ سودان بەرى ەلۋ جىلدان اسىپتى، اكەم قازىرگى مەنىڭ جاسىمدا ەدى، مارقۇم. ساعىندىم، شاقىرىپ جۇرگەن سياقتى عوي......ءۇنسىز قالدىم. شالدىڭ ەسەگى شىنىمەن جورعا ەكەن، اۋىلعا قاراي تىپىڭداپ اياڭداعاندا، مەنەن قالىسار ەمەس، ارينە، اتىمدى شاۋجايلاپ اقىرىن جۇرگىزۋگە تىرىسىپ كەلەم. اقىرى، شىداماي ۇنسىزدىكتى بۇزدىم: اتا، جاڭاعى جەردەگى تۋىستارىڭىز تۋرالى ايتىڭىزشى، قالاي بولىپ ەدى؟ ايتسام نەسى بار، ايتايىن، ەشكىمگە ايتپاعان اڭگىمەم ەدى. تىپتىنىش وتىرعان ەل ەدىك قوي، قىزىلىاعىورىسىباندىسى كەپ بىتشىتىمىزدى شىعاردى ەمەس پە! وسىنداعى بار ەلدەن جالعىز ءۇي قالدىق. اشارشىلىق باستالدى، ءوزىڭ دە ءبىراز اڭگىمە بىلەتىن سياقتىسىڭ عوي. ۇلكەن اعام وقىعان كىسى ەدى، تەمىرجولعا وكىمەت ءۇيىشىمەن الىپ كەتتى، قىزمەتكەر بولدى.مەن بولسام، باسىندا ستانساداعى ءبىر ورىسقا مالاي بولىپ جالداندىم، سوسىن تەمىرجولعا جۇمىسقا كىردىم. اعام ەكەۋمىزدىڭ جۇمىسقا كىرگەنىمىز جاقسى بولدى، ايەۋىر تامتۇمداپ تاپقانىمىزدى ۇيگە اكەپ بەرەمىز، جانجاقتا اشارشىلىق. وسىنداي كۇزدىڭ قارا سۋىعى ەدى، ۇيگە ەكى بالاسىمەن كۇيەۋدەگى اپكەم كەلدى، ءىسىپكەۋىپ كەتكەن، ول جاقتاعى قۇدالار تۇگەلدەي قاراۋسىز قاپ، وپات بوپتى. قانشا قاراعانىمىزبەن بۇلار دا ادام بولمادى، كەشىكپەياق ۇشەۋى دە كوز جۇمدى. باسقا جاقتاعى، ودان ۇلكەن اپكەمدى ءۇيىشىمەن قىتايعا اسىپ كەتتى دەپ ەستىدىك، ءالى كۇنگە حابار جوق...كەيىنىرەك، رايون قۇرىلىپ، ەل ەسىن ازداپ جيناي باستاعان سياقتى ەدى، ۇستاۋ دەيتىن تاعى ءبىر سۇمدىق باستالدى. ەلدە ۇرەي قالمادى. بىردە جۇمىستان اعاڭ ۇستالىپتى دەگەن سۋىق حابار ەستىدىم، وكپەمدى الىپۇشىپ ۇيگە كەپ اكەمە ايتتىم. ونى ەستىگەن شەشەم بۇك ءتۇسىپ جاتتى دا قالدى، سول جاتقاننان تۇرمادى عوي، جارىقتىق. كەشكە دەيىن جىلاي بەرەدى! اقىرى، اكەم ەكەۋمىز كەشتەتىپ قالاعا شىعىپ كەتتىك. جاياۋجالپىلاپ جولدا ءبىر قونىپ، ەرتەڭىنە تۇندە قالانىڭ شەتىندە تۇراتىن، اكەيدىڭ بۇرىننان جاقسى تانىس، تامىر نوعايى بار ەدى، سونىڭ ۇيىنە جەتتىك. وبالى نە كەرەك، شاماسىنشا قارسى الدى. اقىرى شارۋامىزدى ەستىگەن سوڭ، باسىن شايقاي وتىرىپ، كەشكە، مەنىمەن قۇرالپىلاس، ميليتساداعى بالاسىن ەرتىپ الىپ كەلدى. ول ءبىلىپ بەرەيىن دەگەن ەدى، ەرتەڭىنە كەشكە كەلىپ اعامنىڭ اتىلىپ كەتكەنىن ەستىرتتى. سوعان ىلەسىپ، جەڭگەمنەن، كىشكەنتايلارىنىنان حابار بىلمەك بولىپ بارىپ ەدىك، ۇيلەرى جابىق، وزدەرى ءۇشتىكۇيلى جوق. نە بولعانىن بىلمەيمىن، سودان تابىلمادى عوي.اكەم نوعاي ەكەۋى ءبىراز سىبىرلاي اڭگىمەلەسىپ وتىردى، سوسىن بالاسىن شاقىرىپ، اعامنىڭ ناقتى قاي جەردە جاتقانىن سۇراپ الدى دا، بولار ءىس بوپتى، ەندى سەندەرگە ماسىل بولمايىق، زيانىمىز تيەر دەپ قوشتاسا باستادى. ميليتسا ۇلى دا كوڭىل ايتىپ، ءوزىن كورمەگەنىمىزدى، تانىمايتىنىمىزدى ايتۋدى قايتاقايتا ءوتىنىپ كەتىپ قالدى. نوعاي اكەمە، ءاي قيىن بولادىاۋ، تابا الاسىڭ با؟ ول جەردى سولداتتار اينالىپ كۇزەتىپ جۇرەدى، جاقىنداعان بوتەن ادامدى سۇراۋسىز اتىپ تاستايدى، بايقاشى... دەگەنىمەن، قولىمىزعا كىشكەنە كۇرەك، ۇلكەنىرەك داعار قاپ، ازداپ جەيتىن تاماق بەرىپ، شىعارىپ سالدى.ءالى قار تۇسپەگەنمەن قارا سۋىق، ىزعىرىق بولىپ تۇرعان كۇزدىڭ ۋاقىتى، اي سۇتتەي جارىق. بايقاۋىمشا، اكەم ايتىلعان جەردى بىلەتىن سياقتى، ەكەۋمىز ءتۇن ورتاسىنا تامان ۋاقىتتا، ءبىر ادىرلىسايلىلاۋ جەرگە جەتتىك. مولشەرلەپ قاراپ تۇرىپ، جاڭا توپىراقتى دا بايقاعانداي بولدىق. اكەم كۇبىرلەپ دۇعا وقىپ، بەتىن سيپاپ، سونى قازا باستاعانىمىزدا قۇداي باسقا سالماسىن، لاقتىرىپ تاستاعان ادام دەنەلەرى شىعا باستادى. ساسىق ءيىسى قولقانى الادى! اق دامبالدارى، كويلەكتەرى قانعا مالىنعان مايىتتەر! ءبىر شۇڭقىرعا قالاي بولسا سولاي تاستاي سالىپ، بەتىن عانا ازداپ توپىراقپەن جاۋىپتى. بەسالتى دەنەنى قاراپ، بىلايىراق سۇيرەگەن سوڭ، اعامنىڭ دا سۇيەگىن تاۋىپ الدىق، بۇك تۇسكەن قالپى جاتىر ەكەن. ءوزى ەتجەڭدى، دەنەلى، سىمباتتى كىسى ەدى، مىنا ءتۇرىن كورسەڭ ادام شوشىرلىق، ساقالمۇرتى ءوسىپ كەتكەن، ءبىر كوزى اعىپ، اقشيىپ كەتىپتى. وق كەۋدەسىنەن جانە كوكىرەگىنەن ءتيىپتى، جاتقان تۇرىنە قاراعاندا، بىردەن ءجۇرىپ كەتپەي، قينالىپ، ارىبەرى اۋناعان دا سياقتى.اكەم دىرىلدەپ: تۇڭعىشىمنان ايرىلدىم! قارعىس اتقىرلاردى قارعىس اتسىن! شەشەڭە نە دەپ بارام، تاستامايمىن مۇندا، قۇزعىنداردىڭ جەمتىگىنە، بىراق، مىنا قالىپپەن جەتكىزە المايمىز..، ارتىق جەرىن الىپ تاستايىق دەدى. سوسىن ەستىسەڭ دە سول، ەستىمەسەڭ دە سول، بورسي باستاعان ەتىن سىلىپ، ىشەكقارنىن اقتارىپ جاڭاعى شۇڭقىرعا لاقتىرا باستادى.ءولىمنىڭ ءتۇرى سۋىق قوي، كەشە عانا قاراعىم، التىن ءىنىم دەپ باسىمنان سيپاپ جۇرگەن اعامنىڭ دەنەسىنە قول تيگىزە المايتىندايمىن. ايتكەنمەن، ادام بالاسى وتە كونبىس قوي، ونىڭ ۇستىنە ولىكتەردى كوپ كورە بەرسەڭ ەتدەنەڭ ۇيرەنىپ تە كەتەتىندەي. انا اتاڭنان سۇراساڭ ايتادى، ولگەن سولداتتاردى وكوپتارىنىڭ سىرتىنا قويىپ، وزدەرىنە قالقا جاسايدى ەكەن عوي سوعىستاعى اسكەرلەر. اكەم بۇرىندارى كوبىرەك جاتىپ قالعان ولىك كورسە، ۋلانىپ قالاسىڭ دەپ جاقىنداتپايتىن، ال بۇل جولى كۇننىڭ سۋىعىنان بولار، جەردەگى توڭدا جاتقاندىقتان با، مايىتتەر مۇزداي سۇپسۋىق ەكەن. سونىمەن، قانشا ەگىلسەم دە، ەزىلسەم دە، ءوزءوزىمدى ۇستاي وتىرىپ، پىشاعىمدى الىپ، اياق جاعىنىڭ ەتىن سىلۋعا كومەكتەستىم. اكەيدە ءۇن جوق! اقىرى، اعامنىڭ تازارعان قاڭقاسىن ءبولىپءبولىپ قاپقا سالىپ، بەلبەۋلەرىمىزبەن شاندىپ، اياڭداپ كەتە باردىق. كاپكادىمگىدەي جيىرما ءتورتجيىرما بەستەردەگى جىگىت بولسام دا، ەسىم ءبىر كىرەسى، ءبىر شىعاسىلى.بۇتا، قاراعان، جىڭعىل، سايتاستاردى قالقالاي ءجۇرىپ بارا جاتىپ، قورشاۋسىماق سياقتى بىردەمەدەن دە اتتاپ ءوتىپ كەتكەنبىز، الدىمىزدان مىلتىقتارىن كەزەنگەن ەكەۋ، اتىپ تۇرىپ، ستوي! سترەليات بۋدۋ! توقتا! اتامىن! دەگەندە، اكەم قالشيىپ تۇرىپ قالدى دا، مەن قولاياعىم دىرىلدەپ، جەرگە وتىرا كەتتىم! اكەمنىڭ سىبىرلاي قاش! دەگەنىن ەستىسەم دە، قوزعالۋعا ءالىم جوق، سول قالپى قالدىم!ەكى ورىس سولدات جاقىنداپ كەلىپ، ورىسشالاپ بوقتاپ ءجۇر: مورودەرى! ادام جەگىشتەر، وڭباعان، سۇمدار.....، سوسىن بۋعانىمىزدى ءتۇسىرتىپ شەشتىردى! ونى كورگەن سوڭ، ەكەۋى ارتقا شەگىنىڭكىرەپ، بۇلار ادام جەگىشتەر، اتىپ تاستايىق! دەدى. ورىستىڭ قولىندا بولعانىم بار، تەمىرجولدا ىستەگەنىم بار، ورىسشا جاپجاقسى ءتۇسىنىپ، سويلەيمىن عوي، الدىعا ءبىر اتتاپ: بۇل مەنىڭ تۋعان اعامنىڭ سۇيەگى! مىناۋ اكەم، اۋىلعا جەرلەۋگە اپارامىز! ەشقانداي دا ادام جەگىشتەر ەمەسپىز! دەدىم! موسقالداۋ مۇرتتى سولدات، شوشىنا قاراپ، قايتاقايتا شوقىنا بەردى دە، اكەمە جاقىنداپ، قولىن سىلتەپ: كەت! كەتىڭدەر تەز... دەپ ساي جاقتى نۇسقادى دا، جاستاۋ سولداتتى ەرتىپ، كەتە باردى، ەكى يىعى سەلكىلدەپ، بۇكشيىپ، جىلاپ بارا جاتقانىن بايقادىم.سۇيەكتەردى جيناپ، قايتا وراپ، كەزەككەزەك كوتەرىپ، سول جۇرگەننەن كۇن ارقان بويى كوتەرىلگەندە قالقالاۋ جەردەگى سۋدىڭ جاعاسىنا توقتادىق. اكەمنىڭ تۇتىگىپ كەتكەن تۇرىنە تۋرا قاراي دا المادىم، تەك استىڭعى ەرنى كونەكتەي بولىپ ءىسىپ كەتىپتى، تىستەلەي بەرگەننەن جارتىسىن جەپ قويعان ءتارىزدى! سۋعا جۋىنىپ، سوندا تىعىلىپ كەشكە دەيىن جاتتىق! اكەم ءنار سىزبادى، جەر باۋىرلاپ جاتتى دا قويدى! سودان كەش قارايا جولعا شىعىپ، تاڭ اتقاندا ۇيگە دە جەتتىك.ۇيگە كىرمەس بۇرىن اعامنىڭ سۇيەگىن شىعارىپ، قايتادان جيناپ، تىكتەپ ادام قۇساتىپ ورادىق، سىرتىنان اكەم شەكپەنىن شەشىپ، قايتا بولەپ، ەكەۋمىز كوتەرىپ ۇيگە الىپ كىردىك. شەشەم كوزى كورمەي قالىپتى، ەڭبەكتەپ كەلىپ، اعامدى سيپالاپ ىڭىرسىپ، سىڭسىپ زارلاي بەردى. اكەم ەكەۋمىز قايتا كوتەرىپ مولالاردىڭ اراسىنا تىعىپ قويىپ، شامامىز كەلگەنشە جەر قازدىق. سوندا جەرلەدىك، اكەي تەزدەتىڭكىرەپ قۇران وقىپ، بەت سيپادىق.سودان ۇيگە كەلگەننەن باستاپ، اكەم دە تۇرماي قالدى! مەن دە قۇلاعان ەدىم، ادام يت جاندى دەگەن راس ەكەن ەكىءۇش كۇننەن كەيىن تۇرىپ، اكەشەشەمە قاراي باستاعان ەدىم، بولمادى عوي، ەكەۋى دە ءبىر جەتىنىڭ ىشىندە كوز جۇمدى. شامام كەلگەنشە كور قازىپ، اعامنىڭ قاسىنا جەرلەدىم. سودان باستاپ، مىنا كوزىم جىپىقتاپ، مىنا اياعىم تارتىلىپ قالدى. باعانا ايتتىم عوي، ودان بەرى ەلۋ جىلدان استى، بىراق، ءبارى دە كوز الدىمدا. اكەم وسى مەنىڭ جاسىمدا ەدى، قازىر شاقىرىپ جۇرگەندەي عوي......مىنانداي سوزدەردەن، جانتۇرشىگەرلىك اڭگىمەدەن سوڭ دەنەم ءدىر ەتە قالىپ، ءوزىمدى سۋىق سەزىندىم، ونە بويىما ءبىر ءدىرىل پايدا بولعانداي. ەرىكسىزدەن كوزىم شالدىڭ بەتىنە ءتۇسىپ ەدى، كوزىنەن تارامداپ اققان جاسى سيرەك ساقالىنا سىرعىپ جەتىپتى. نە دەرىمدى دە بىلمەدىم!.. ۇنسىزدىكتى ءوزى بۇزدى: ءاي، ودان دا مەن سەنىڭ اتاڭنىڭ قانداي مىقتى كىسى ەكەنىن ايتىپ بەرەيىن. و اتا، ايتىڭىزشى. شىندىعىندا ول دا سول جولى مەن سياقتى جىندى شال بولىپ قالاتىن ەدى، ايتەۋىر مىقتى ەكەن، بوي بەرمەدى. ءسىز جىندى ەمەسسىز عوي... ەل سولاي دەيدى عوي، مەيلى، ايتا بەرسىن. اتاڭنىڭ سوعىستان كەلىپ، كەروي بوپ جۇرگەن كەزى، ول كەزدە باستىقتار ەلدى اتپەن ارالايدى عوي، استىندا جۇيرىك كۇرەڭ قاسقا اتى، تاقىمىندا مىلتىعى، وسى ماڭداعى قىستاۋلارعا كەپ تۇراتىن. ەل ەندى ەس جيا باستاعان كەز، نەگىزى، پرونتوۆيكتەر بولماسا، باسقا ەشكىم اراق ىشپەيتىن. اۋىز ارەڭارەڭ تاماققا ەركىندەۋ تيە باستاعان ۋاقىت قوي.باعاناعى جەردىڭ بەر جاعىنداعى توبەدەن كەش باتا باستاعان سوڭ جايعان قويىمدى قوراعا ايداماق بولىپ وتىرعام، ار جاقتان سالت اتتى بىرەۋ شايقاتىلىڭقىراپ كەلە جاتىر ەكەن، توقتاپ قاراي قالدىم. باعاناعى ءوزىڭ كورگەن مولالاردىڭ ورتاسىنا كەلگەندە اتى جالت ەتىپ قارعىپ كەتىپ، شاپقىلاي جونەلدى، ۇستىندەگى ايتەۋىر، قۇلاپ قالمادى. مەنىڭ قاسىما كەلگەندە اتىن تىرتىرلاپ سۇيرەتىلە ءتۇستى، سەنىڭ اتاڭ! ەسىم قالماي نە بولدى، نە بولدىلاپ جاتىرمىن! تۇرىنەن ءتۇر قالماپتى، بوپبوز! قىرىلداڭقىراي سويلەدى: ءبىر جامان داۋىس شىعىپ، اتىم ۇركىپ، الا قاشقانى، مىندا ارەڭ جەتتىم! زارلاعان بايعىز بولار، مەن دە كورگەن ەم... ءاي قايدام..، تانىر ەم عوي قۇس بولسا... ونى قويشى، مىنا وڭ جاق اياعىم مەن قولىم تارتىلىپ بارادى، سال بوپ قالماسام بولدى!.. قاپاي ءا، ونىڭ ۇلكەندەردەن ەستىگەن ءبىر ەمى بولۋشى ەدى! جاڭاعى جەرگە قايتا بارۋىڭ كەرەك! ايتپەسە، شىنىمەن جامان بوپ قالۋىڭ مۇمكىن......اتاڭ بەتىمە قاراپ تۇردى دا، اتىنا قايتا ءمىندى. قولتىقتاپ، كومەكتەستىم. سول قالپى اتىن قامشىمەن تارتىپ جىبەرىپ شاۋىپ الا جونەلدى، قۇرداسىم عوي، جولىن قۇدايدان سۇراپ، قاراپ تۇرمىن! ناعىز ەر ەكەن، قايتپادى، توقتاماستان شاپقان قالپى، الگى جەرگە جاقىنداعاندا تارستارس ەتكىزىپ ەكى رەت مىلتىق اتىپ، ارى قاراي ءوتىپ كەتىپ، اتتىڭ باسىن قايتا بۇرىپ بەرى شاۋىپ ءوتتى!باعاناعىداي ەمەس، ماڭدايى تەرشىپ، كوزى قىزارىپ، ءتۇرى كىرىپ قاپتى! ۇيگە ءجۇر دەگەنىمە قاراماي اۋىلعا تارتىپ كەتتى. ول ءسويتىپ ءوزىنىڭ ۇرەيىن جەڭدى، ايتپەسە، مەن سياقتى جىندى بولىپ قالار ەدى. وسى ءسوزىڭىزدى قويىڭىزشى اتا، ءسىز ەشقانداي دا جىندى ەمەس، كوپتى كورگەن، ناعىز سىر تۇنعان شەجىرە قارت ەكەنسىز عوي......ارادا ەكىاق اي ۋاقىت ءوتىپ، قىسقى كانيكۋلىمدا اۋىلعا كەلگەندە جىندى شالدىڭ دا قايتىس بولعانىن ەستىدىم...قانات بىرلىكۇلى 32109زىكىريا زامانحانۇلى 44458

ساياسات 21 قازان، 2021قازاقستان كورشىلەس ەلدەرمەن بەرىك دوستىق قارىمقاتىناس ورناتىپ، الەمنىڭ جەتەكشى دەرجاۆالارىمەن سەنىمدى ارىپتەستىكتى رەتتەدى. بۇل رەتتە جاۋىنگەرلىك قابىلەتى جوعارى قۋاتتى ارميا ەل قاۋىپسىزدىگىنىڭ ماڭىزدى كەپىلدى قورعانى ەكەنى انىق.قارۋلى كۇشتەر زامان تالابىنا ساي مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن، حالقىنىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن قورعاۋعا ارقاشان دايىن بولۋعا ءتيىس. مۇنىڭ ءبارىن ەل باسشىلىعى كەلەشەكتە ارميانى دامىتۋدى جوسپارلاۋ كەزىندە ۇدايى ەسكەرىپ وتىرادى.قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىمجومارت كەمەل ۇلى توقاەۆ ون ۇلتتىق جوبانى بەكىتتى. وسى تىزبەگە قاۋىپسىز ەل ۇلتتىق جوباسى دا كىردى. اتالعان جوبا باعىتىنىڭ ءبىرى قارۋلى كۇشتەردى جاڭعىرتۋ.ۇلتتىق جوبانى ىسكە اسىرۋ قارۋ مەن وقدارىلەردى ساقتاۋ قاۋىپسىزدىگىن، وتاندىق قورعانىس ونەركاسىبى كەشەنى كاسىپورىندارىندا قارۋجاراقتىڭ تاجىريبەلىك ۇلگىلەرىن شىعارۋدى، سونداياق اسكەري وبەكتىلەردى جەتىلدىرۋدى قامتاماسىز ەتەدى.قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازارباەۆ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ كەزەكتى وتىرىسىندا قازىرگى زامان بولمىسىندا اسكەري قۇرىلىستا جانە قارۋلى كۇشتەردىڭ كەلبەتىن ايقىنداۋدا جاڭا تاسىلدەردى ازىرلەۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. اسيممەتريالى جانە گيبريدتى سىنقاتەرگە تويتارىس بەرۋگە دايىن بولۋ، اسكەري پروتسەستى باسقارۋدا جاڭا تەحنولوگيانى ەنگىزۋ جانە اۆتوماتتاندىرۋ وسىنىڭ بارلىعى بۇگىندە ەرەكشە ماڭىزدى بولىپ وتىر.اسكەري باسقارۋدى ورتالىقتاندىرۋ، اۆتوماتتاندىرىلعان باسقارۋ جۇيەلەرىن ورىستەتۋ، سونداياق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىن ينتەگراتسيالاۋ ءۇشىن قابىلداناتىن ءىسشارالار مۇددەلى ۆەدومستۆولاردىڭ وكىلدەرىمەن تالقىلاندى.قارۋلى كۇشتەردە اقپاراتتاندىرۋ جانە اقپاراتتىقكوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيا قۇرالدارىن پايدالانۋ اۋقىمىن كەڭەيتۋ، اسكەري عىلىمدى دامىتۋ جانە عىلىميەكسپەريمەنتتىك بازانى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرىنە جەكە نازار اۋدارىلادى.بۇل رەتتە سىني تۇرعىدا ويلاۋعا جانە شەشىم قابىلداۋعا قابىلەتتى، قازىرگى زامانعى ۇلگىدەگى تەحنيكامەن جانە قارۋجاراقپەن جۇمىس ىستەي الاتىن كادرلاردى دايارلاۋ ماسەلەسى دە وزەكتى بولىپ وتىر. وسى جۇمىستى كۇشەيتۋ ماقساتىندا تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى ەلدەرىنىڭ جانە الىس شەتەلدەردىڭ عىلىمءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىمەن بايلانىستى كەڭەيتۋ ماڭىزدى.ءبىز الەمدەگى اسكەريساياسي احۋالدىڭ وزگەرۋىنە كۋا بولىپ وتىرمىز. ودان ءارى قورعانىس قابىلەتىن نىعايتۋ جونىندە شارالار قابىلداۋ قاجەتتىلىگى وڭىرلىك قاۋىپسىزدىككە تونەتىن سىنقاتەردىڭ بار ەكەنىن ايقىن كورسەتەدى. قارۋلى كۇشتەر ۇزدىك قازىرگى زامانعى اسكەري ستاندارتتارعا سايكەس بولۋعا ءتيىس. وسى ماقساتتا اسكەري قاۋىپسىزدىك سالاسىندا نورماتيۆتىك قۇجاتتار بەكىتىلدى. قازاقستان پرەزيدەنتى جوعارعى باس قولباسشى 2021 جىلعى تامىزدا قارۋلى كۇشتەردىڭ، باسقا دا اسكەرلەر مەن اسكەري قۇرالىمداردىڭ قۇرىلىسى مەن دامۋ تۇجىرىمداماسىن بەكىتتى. ونى ىسكە اسىرۋ مەملەكەتتىڭ قورعانىس قابىلەتىن ارتتىرۋعا، اسكەري قاۋىپسىزدىككە تونەتىن قازىرگى زامانعى سىنقاتەرگە بارابار دەن قويۋعا جانە بەيبىت ۋاقىتتىڭ مىندەتتەرىن ءتيىمدى ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

توك سوققاندا قالاي شۇعىل قۇتقارعان ءجون؟كەلۋ قاينارى: شينجياڭ حالىق راديو ىستانسياسى 20170516 19:56:17ادامدى ەلەكتر كوزىنەن دەرەۋ ايىرۋ، ەلەكتر تيەگى نەمەسە ەلەكتر وتكىزبەيتىن زاتتان اعاش تاياقشا نەمەسە بامبۇك جابدىقتار پايدالانىپ، ەلەكتر كوزىنەن ايىرۋ، ءارى ءورت كەتكەن كيىمدى ءوشىرۋ. ادامدى توك كوزىنەن ايىرۋدان ىلگەرى، قۇتقارۋشى نەمەسە ماڭايىنداعىلار جارالانعان اداممەن تىكە جاناسۋىنا مۇلدەم بولمايدى. ويتپەگەندە، جاناسقان ادامدى دا توك سوعۋى ابدەن مۇمكىن. ءورتتى وشىرگەننەن كەيىن، ەگەر جارالانۋشىنىڭ تىنىسى، جۇرەك سوعۋى توقتاسا، دەر كەزىندە، دەنە سىرتىنان جۇرەكتى ۋقالاۋ جانە جاساندى جولمەن تىنىستاندىرۋ ءادىسى ارقىلى شۇعىل قۇتقارعان ءجون. جۇرەك سوعۋى مەن تىنىس الۋى قالپىنا كەلگەننەن كەيىن، تەز قارقىنمەن جاقىن ماڭايداعى شيپاحاناعا اپارىپ، تەكسەرتۋ نەمەسە جۇرەك، وكپەنى قالپىنا كەلتىرۋمەن بىرگە، شيپاگەردىڭ كومەگىن قابىلداۋ ءتيىس.تاۋىق، ۇيرەك، بالىق ەتى ـــ ءتىل ۇيرەتىن تاعامدار سانالادى. كەيدە بالىق قىلتانى، تاۋىق سۇيەگى ءسابي بالالاردىڭ جۇتقىنشاعىندا تۇرىپ قالىپ نەمەسە كىلەگەيلى قابىققا، ءتىپتى وڭەش نەمەسە تىنىس جولىنا قادالىپ، كومەكەي ءىسىپ، اۋرۋ، جوتەلۋ، قاقىرىققا قان ارالاسىپ، جۇتۋ كەدەرگىگە ۇشىرايدى جانە تىنىس الۋ قيىنعا سوعادى. ەگەر ءبىر نارسە تۇرعانداي سەزىنىپ، اۋىرعانى ايقىن بولماسا، قالاقپەن ءتىلدى تومەن باسىپ، بادامشا بەزدى باقىلاپ، بالىق قىلتانى بايقالسا، الىپ تاستاسا بولعانى؛ ەگەر، كورىنبەسە نەمەسە شانشىپ اۋىرىپ، توسىلىپ قالعانداي سەزىنسەڭىز، ۋاعىندا شيپاحاناعا بارىپ تەكسەرىلىڭىز. كوڭىل بولۋگە ءتيىستى ءجايت، بالىق قىلتانى كەڭىردەككە قادالىپ قالسا، استە، نان، بۋنان، شەلپەك سياقتىلاردى جۇتۋعا بولمايدى. مۇنداي ىستەگەندە، كەيدە بالىق قىلتانىن جويۋعا بولعانىمەن، كەيدە كەرىسىنشە، بالىق قىلتانى ونان دا تەرەڭدەپ، الىپ تاستاۋ قيىنعا سوعادى، ءسوزسىز، شيپاحاناعا بارىپ ەمدەلگەن ابزال.

ەرلان سايروۆ: قازاقتىڭ ەندىگى تالابى تۇراقتىلىقتان دا جوعارىجاڭالىقتار 2060 0 پىكىر 27 ءساۋىر, 2010 ساعات 05:03 سز بۇگنگ بيلك قانداي دا ءبىر ناقتى قادامدارعا بارۋعا دايىن دەپ ويلايسىز با؟ ەل پرەزيدەنت قانشالىقتى قازاق قوعامىنىڭ ماسەلەسن تۇسنەد جانە سەزنەد? قازاقستان بۇگن تاۋەلسىزدىك مۇراتتارىن يگەرە باستاعان، بۋىنى قاتايىپ، قابىرعاسى بەكپ وتىرعان تابىستى مەملەكەتتەردڭ بر. قالاي دەسەك تە، ول تابىستا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇلكەن ۇلەس بارىن تاعى دا مويىنداۋ كەرەك. الىستاعى جانە جاقىنداعى كورشلەرگە قاراعاندا، بزدڭ دامۋ ستراتەگيامىز كوشكەرۋەن العا كەتپ قالعان.ەگەر ەستەرڭزدە بولسا، 90 جىلدارى ەلمزدڭ بولاشاعى جونندە نەشە ءتۇرل ساۋەگەيلەر ءارتۇرل بولجامدار ايتقان بولاتىن، برەۋ س جۇزنە اسقان جوق. نەگزگ سەبەپ كۇشت ورتالىقتانعان بيلك بولدى جانە مودەرنيزاتسيا جوعارىدان ءجۇرد.بز قازر ەكونوميكاسى دامىپ كەتكەن ەلدەرد جي مىسالعا كەلترەمز. كەزندە اقش جاڭادان قۇرىلىپ، دامىپ جاتقان كەزدە، ارگەنتينانىڭ دا ستارت الاڭى بردەي بولعان. براق ارگەنتينا ارتتا قالدى. ويتكەن ۇلكەن قازاننىڭ شندەگ كوجەن 93 پايىز حالىق شپەي، 7 پايىز قالاۋلى توپ قانا شكەن كەزدە، حالىقتىڭ باسىم كوپشلگ مودەرنيزاتسيانىڭ نەگزن قابىلدامايدى ەكەن.بيلك مادەنيرۋحاني، ماتەريالدىققارجىلىق رەسۋرستاردى جالپىلاما حالىققا ۇسىناتىن بەلگل بر تەتكتەر جاساۋى كەرەك. سول كەزدە بۇكل حالىق مەملەكەت ءۇشن جاۋاپ بەرۋ دارەجەسنە جەتەد. بزدە سزدڭ باعالارىڭىزعا كەلسپەيتپ پرينتسيپت ماسەلەلەر بار، ماسەلەن، حالىقتى مەملەكەت ءۇشن جاۋاپ بەرۋ دەڭگەينە جەتكزبەي وتىرعان بۇگنگ بيلكتڭ ءوز ەكەن سوقىر كورپ وتىرعان جايت. دەگەنمەن دە ەلد ۇلتتىق مۇددە تۋى استىندا بركترۋ يدەياسى كمگە دە بولسا ماڭىزدى بولسا كەرەك... البەتتە! بزدڭ ەلگە قوعام مەن مەملەكەتتڭ، سالتتار مەن ينستيتۋتتاردىڭ، الەۋمەتتك توپتاردىڭ قارىمقاتىناسىنان بولەك، بەلگل بر تۇراقتاندىرعىشتار ستابيليزاتورلار ۇلتتى ۇيىستىرىپ جبەرەتن بەلگل بر يدەيالار قاجەت.مىسال ءۇشن، 1990 جىلدارى رەسەيدە ۇلكەن ساياسي ماسەلەلەر بولىپ جاتقان كەزدە، ەلتسين سولجەنيتسىندى ەلگە الىپ كەلپ، بۇكل رەسەيد پويىزبەن ارالاتقىزدى. ول بارلىق جەرلەردە ورىستىڭ رۋحىن كوتەرپ، ورىس ۇلتىن ۇيىستىرۋعا كوپ ەڭبەك ەتت. بۇل ۇلكەن فاكتور بولدى.كەزندە كەمەل پاشا دەگەن تۇركيانىڭ قورعانىس مينيستر ورتا ازياعا كەلپ، قىزىلدارعا قارسى باسماشى قوزعالىسىن باستاپ سوعىسقان. ول تاجكستاندا جەرلەنگەن. كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەين، تۇركتەر كەمەل پاشانىڭ مۇردەسن ەلنە قايتارىپ، ونى قانداي قۇرمەتپەن قايتا جەرلەد?! بۇل نە ءۇشن كەرەك بولدى؟ بۇل ۇلتتى ۇيىستىرۋ ءۇشن كەرەك ەد.مىسال ءۇشن، بزدڭ قاجىعۇمار دەگەن اعامىز قىتايدىڭ شاۋەشەك دەگەن جەرندە ۇيقاماقتا وتىر. مەن ونىڭ تۇتقىندا جازعان كتابىن وقىپ شىقتىم. بۇل كتاپتا ءوزمز سياقتى قازاقتىڭ باستان وتكەندەر, قازاقتىڭ ءوز شندەگ رۋحانيمادەني ۇردستەر باياندالادى. بۇل ازاماتتى حالىقارالىق امنيستيا ۇيىمى اروجدان تۇتقىنى دەپ تانىعان.بر ايتا كەتەر, قاجىعۇمار تەمر پەردە زامانىنىڭ قۇربانى، قازر ول كەزدەگ كەڭەس وداعى مەن قىتايدىڭ اراسىنداعى باسەكەلەستك جوق. كەرەك دەسەڭز، ول وداقتىڭ ءوز دە جوق. قىتاي مەن قازاقستان اراسىندا ستراتەگيالىق ارپتەستك ورناعان دەپ ايتامىز. نەگە قىتاي وكمەتنە قازاقستانعا دەگەن ىستىق ىقىلاسى رەتندە قاجىعۇماردى ەلنە قايتارماسقا؟سونىمەن قاتار مرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ مۇردەس مەن مۇراجايى ءوزنڭ تۋعان جەر بۇرىنعى تورعاي وبلىسىندا. كۇمبەز ورنالاسقان بۇرىنعى كەڭشار تاراپ كەتكەن، مۇراجايدىڭ ءوز قۇلاۋ ۇستندە. مىسال ءۇشن، نەگە مرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ مۇراجايىن استاناعا، نە الماتىعا سالتاناتتى تۇردە كوشرمەسكە؟! وسى سياقتى ۇلتتىق سەزمگە اسەر ەتەتن سشارانىڭ ءوزن ۇلتتىق رۋحتى كوتەرەتندەي دارەجەدە وتكزۋگە بولادى. وسىنداي يگلكت جۇمىسقا ساياسي كوزقاراستارعا قاراماستان، قوعامنىڭ بارلىق وكلدەر اتسالىسىپ، بر ماقساتقا جۇمىلدىرىلسا، ەل برگەتن بولادى.يزرايلد الىپ قارايتىن بولساق، ول 60 ملن. ارابتاردىڭ ورتاسىندا وتىرعان 4 ملن. حالىقتان تۇرادى. ولار سول وزدەرنڭ جۇدىرىقتاي جۇمىلۋلارىنىڭ ارقاسىندا عانا توتەپ بەرپ قانا قويماي، ءوزنڭ اراب ەلدەرنە ءسوزن وتكزپ وتىر. بزگە دە بۇكل ماسەلەن شەشۋ ءۇشن، وسىنداي كۇشت قوعام جاساۋىمىز قاجەت. جاقىن ارادا جاستار وكلدەر ءوزنڭ تالاپتلەكتەرمەن بيلككە شىقتى. بۇل جونندە نە دەر ەدڭز؟ قازاقستان قوعامىندا جاستاردىڭ اراسىندا بيلككە دەگەن نيگيليزم ءورس الىپ كەلەد جانە كەيبر ساياساتشىلار وسى ۇدەرستىڭ شوعىن ۇرلەپ ءجۇر. نيگيليزمنڭ تامىرىن قارايتىن بولساق، ول عاسىردا رەسەيدەگ اكەلەر مەن بالالار اراسىنداعى تۇرمىستىق تارتىستان شىعىپ، بارابارا ساياسي نيگيليزمگە ۇلاستى. سول نيگيليزمنىڭ سوڭى 1917 جىلعى تەكتونيكالىق ۇدەرستەرگە جەتتى. اقىرى، مىنە، سونىڭ سالدارىنان رەسەي ءال ەسن جيا الماي جاتىر. مىسالى، رەسەيدەگ قازرگ تاڭدا بولىپ جاتقان لاڭكەستك، سكينحەندتك قۇبىلىستار ءبار سول عاسىردىڭ ەكنش جارتىسىنداعى شەشلمەي قالعان ءماسەلەلەردڭ بۇگنگ جاڭعىرىعى. سوندىقتان قازاقستان قوعامىن ءار قاراي جۇمىلدىرىپ دامىتۋ ءۇشن، بزگە وسى جاستاردىڭ اراسىنداعى نيگيليزم ماسەلەسن بۇگننەن باستاپ ەمدەۋ قاجەت.نەگزندە، بۇل ۇدەرستەر ءاربر دامىعان ەلدەردڭ بويىندا بار سيمپتومدار مەن شيەلەنستەر. بۇل شيەلەنستڭ ءمان مىنادا: دۇنيە جۇزندە ۋربانيزاتسيا ۇدەرس ءجۇرپ جاتىر، وسى ۇدەرس بزدڭ ەلمزدە دە بولىپ جاتىر. منە، وسى ۇدەرس قوعامدى بەلگل بر مادەنيتۇرمىستىق شيەلەنسكە اكەلپ تىرەي بەرەدى. بز شيەلەنس دەگەن تەرميننەن قورىقپاۋىمىز كەرەك، ويتكەن دامۋدىڭ ءوز قاراماقايشىلىقتان تۇرادى.ەند بر مىسال. الماتى جىلىنا 50 مىڭنان استام اۋىلدان كەلگەن ادامدى قابىلدايدى. اۋىلدان كەلگەن ادامنىڭ، اسرەسە جاستاردىڭ قۇندىلىقتارى، مادەنيەت مەن قالادا تۇراتىن ادامنىڭ ءومرد قابىلداۋىندا جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىق بار. اۋىل ادامى قازاقي قازاقتىڭ ءداستۇرن بويىنا سڭرگەن ءتۇپتامىرىن بلەد جانە سىيلايدى، بويىندا بەلگل بر ادامگەرشلكگۋمانيستك قاسيەتتەر بار. قالا ادامدارىنىڭ پسيحولوگياسى، مەنڭشە، براز وزگەرگەن: ولاردىڭ ويساناسى باتىسقا جاقىنىراق باسقا بر مادەنيەتتەردڭ ەلەمەنتتەرن قابىلداعان كومفورميزمگە جاقىن تۇرادى. منە، وسى ەك مادەنيەتتڭ اراسىنداعى قاراماقايشىلىق كەيبر ساياسيالەۋمەتتك ماسەلەلەردڭ كاتاليزاتورى بولىپ تۇر جانە ۇلتتىق ماسەلەلەرد كوتەرۋدڭ دڭگەگ.بۇگنگ تاڭداعى قازاقستاندا بولىپ جاتقان ۇدەرستەردڭ نەگز, ءتۇپتامىرى وسىندا. سونىمەن برگە 1990 جىلعى قازاقتار تۇراقتىلىق دەگەن ۇعىمعا زور ءمان بەرپ ءومر سۇرسە، بۇگنگ قازاق تۇراقتىلىق دەگەن ۇعىمعا قاناعاتتانباي وتىر. تۇراقتىلىق ۇعىمىمەن قاتار، ۇلتتى دامىتۋدىڭ باعىتباعدارىن بەرۋد تالاپ ەتەد.سوندىقتان جاستاردى قوعامعا ينتەگراتسيالايتىن، الەۋمەتتەندرەتن مەملەكەتتك جوبا جاساۋ كەرەك. سز ساياساتتانۋشى رەتندە ەلمزدە ورىن العان برپارتيالى پارلامەنتتك جۇيەگە قانداي باعا بەرەسز؟ قازاقستانداعى بر پارتيالىق جۇيە سۋبەكتيۆت, ياعني ادام فاكتورىنان پايدا بولعان. دەگەنمەن دە دۇنيە جۇزندە بر پارتيالىق مەملەكەتتەر كوپ جانە ەكونوميكالىق دامۋى وتە شاپشاڭ ەلدەر. ولار: جاپونيا، تايۆان، قىتاي، ءۇندستان. براق ولار بەلگل بر دامۋ دەڭگەينە جەتكەن سوڭ، ترانسفورماتسيالانىپ، باسقا پارتيالارمەن ءوز بيلگن بولسەد.بر پارتيالىق بيلك جۇيەسىنڭ شندە قوعامنىڭ دامۋى مەن الەۋمەتتك دامۋعا، ەكونوميكالىق دامۋعا بايلانىستى ءارتۇرل فراكتسيالار، ءارتۇرل الەۋمەتتك توپتار اراسىندا پكرتالاستار بولۋى اۋاداي قاجەت. ۇلتتى ۇيىستىرۋ ماسەلەسن كم جۇرگزۋ كەرەك، بيلك قولىنا الۋى كەرەك پە؟ بۇگنگ بيلك سوعان دايىن دەپ ويلايسىز با، تپت ول بيلككە قوعامداعى سەنمسزدك اسقىنىپ تۇرعان جاعدايدا ۇيىستىرۋ ميسسياسى ونىڭ قولىنان كەلەر مە ەكەن؟ كورش رەسەيگە قارايتىن بولساڭىز، كشكەنتاي عانا ماسەلەگە بولا، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ونى جلكتەپ، ەگجەيتەگجەيل اشىپ جازادى. بيلكتەگلەر دە سول ماسەلە تۋرالى تولىقتاي مالمەت بەرپ، نۇكتە قويادى. جاقىندا رەسەيدە بولعان كەزەكت لاڭكەستك كەزندە رەسەي پرەزيدەنت مەدۆەدەۆ تە، پرەمەرمينيستر پۋتين دە سول ماسەلەنڭ باسىقاسىندا ءجۇرد دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس.قىزىلاعاشتا، تارباعاتايدا بولعان سۋ اپاتتارىنا بايلانىستى جاعدايلارعا قوعام ءوزنڭ بەلسەندلگن كورسەتت, ال بيلك تارپىنان مۇنىڭ سەبەپ سالدارىن قوعامعا ءتۇسندرۋ شارالارى بولعان جوق. بزدە پرەزيدەنت تاپسىرما بەرمەي، ەشتەڭە شەشلمەيد. تارباعاتايداعى جاعدايعا 1015 كۇن بولعانشا، سوندا دا پرەزيدەنت ەشتەڭە ايتپايىنشا، شەنەۋنكتەردڭ بردەبرەۋ سول جاققا بارۋ كەرەكتگن، كومەكتەسۋ قاجەتتگن ايتقان جوق. بزدە بارلىعىن پرەزيدەنت رەتتەيد, سودان سوڭ عانا شەنەۋنكتەر قيمىلداي باستايدى. ال بۇكل قازاقستاننىڭ ماسەلەسنە بر عانا پرەزيدەنت جاۋاپ بەرە المايدى عوي. بۇل تۇرعىدان العاندا، بزگە شەنەۋنكتەرد مندەتت تۇردە قوعامنىڭ باقىلاۋىنا قويۋ كەرەك سياقتى.وسى ماسەلەلەردڭ بارلىعىن شەشپەي، بزدڭ ەل دامىعان ەلدەر قاتارىنا قوسىلا المايدى. اتاقتى فۋتۋرولوگ ف.فۋكۋياما ءاربر ەلدڭ دامۋى برنش رەتتە سول ەلدڭ قۇندىلىقتارى مەن مادەنيەتنە تكەلەي بايلانىستى ەكەندگن دالەلدەپ بەرد.سوندا ءوزنڭ سالتءداستۇرن دامۋدىڭ فاكتورىنا اينالدىرعان ەلدەر جاپونيا، ءوڭتۇستك كورەيا، قىتاي، ءۇندستان مەملەكەتتەر بولىپ شىقتى. سوندىقتان بز ءوزمزدڭ سالتءداستۇرمزد, ءمادەنيەتمزد دامۋدىڭ فاكتورىنا اينالدىرا بلۋمز كەرەك.ساياساتتانۋدا ماڭگ قۋىپ جەتۋ الگوريتم دەگەن ۇعىم بار. بۇل الگوريتمگە باتىس وركەنيەت مەملەكەتتەرنەن باسقا ەلدەردڭ كوپشلگ كەلە جاتىر. پول رايت دەگەن امەريكاندىق ساياساتتانۋشى باتىس ەلدەر ەشكمد قۋىپ جەتپەي، ءوز جولىمەن كەلە جاتىر، ال قۋىپ جەتۋش ەلدەر باتىس ستاندارتتارىنا جاقىنداعان كەزدە، باتىس باسقا دەڭگەيگە شىعىپ كەتكەن، دەيد.بۇل ءتۇيند شەشۋدڭ جولى ۇلتتىق ينتەللەكتۋالدىق قۇندىلىقتاردى جانجاقتى جۇمىلدىرا وتىرىپ، دامىعان ەلدەر كلۋبىنا ەنۋ. ەلمز وسى جولمەن كەلە جاتىر.تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ بز قايتسەك جۇمىلعان جۇدىرىق بولا الامىز؟پروەكت 16 53 وت 21 اپرەليا 2010 گ.قانات بىرلىكۇلى 38141زىكىريا زامانحانۇلى 52714

قانداق قىلغاندا بالىلارنى روزا تۇتۇشقا ئادەتلەندۈرگىلى بولىدۇ؟ ئىسلامى سۇئال جاۋاپتارقاتقان ۋاقىت : 15062015كۆرگۈچىلەر : 2852بالىلارنى نامازغا بۇيرۇش توغرىسىدا، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: پەرزەنتلىرىڭلارنى يەتتە ياشقا كىرگەندە ناماز ئوقۇشقا بۇيرۇڭلار، ئون ياشقا كىرگەندىمۇ ناماز ئوقۇمىسا، ئۇلارنى ئەدەپلەڭلار، ئۇلارنىڭ ئۇخلايدىغان ئورۇنلىرىنى ئايرىم قىلىپ بېرىڭلار. ئەبۇ داۋۇت رىۋايىتى 495ھەدىس. شەيخ ئەلبانىي رەھىمەھۇللاھ بۇ ھەدىسنى ئەبۇ داۋۇتنىڭ سەھىھ ھەدىسلەر توپلىمىدا كەلتۈرگەن.بالىلارنى روزا تۇتۇشقا بۇيرۇش توغرىسىدا، رەبىئە بىنت مۇئەۋۋىز ئىبنى ئەفرائ رەزىيەللاھۇ ئەنھا مۇنداق دەيدۇ: ئاشۇرا كۈنى مۇھەررەم ئېيىنىڭ 10كۈنى ئەتتىگەندە، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ مەدىنىنىڭ ئەتراپىدىكى ئەنسارىلار ئولتۇرۇشلۇق مەھەللىلەرگە خەۋەرچىلەرنى ئەۋەتىپ: بۈگۈن روزا تۇتقان كىشىلەر، تۇتقان روزىسىنى داۋاملاشتۇرسۇن، روزا تۇتمىغانلار بولسا كەچ كىرگىچە بىر نەرسە يىمەي روزىدار ھالەتتە بولسۇن، دېدى. بىز شۇنىڭدىن كىيىن روزا تۇتتۇق، كىچىك باللىرىمىزمۇ روزا تۇتتى، بىز ئۇلارنى مەسچىتكە ئىلىپ بېرىپ ئۇلارغا يۇڭدىن ياسالغان ئويۇنچۇقلارنى تەييارلايتتۇق، ئۇلار يېمەكلىك تەلەپ قىلىپ يىغلىسا، شۇ ئويۇنچۇقلاردىن بېرىپ يىغىسىنى پەس قىلاتتۇق، ئىپتار ۋاقتى بولغاندا يېمەك بېرەتتۇق. بۇخارى رىۋايىتى 1960ھەدىس. مۇسلىم رىۋايىتى 1136ھەدىس.ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رامزاندا مەس بولۇپ قالغان كىشىنى: ئېسىت ساڭا! بىزنىڭ كىچىك بالىلىرىمىز روزا تۇتىۋاتىدۇ دەپ تاياق بىلەن ئەدەپلەيتتى. بۇ ئەسەرنى ئىمام بۇخارى كىچىك بالىلارنىڭ روزا تۇتۇشى دېگەن بۆلۈمگە ئالاقىدار قىلىپ بايان قىلغان.ئاتائانىلارنىڭ بالىلارغا روزا تۇتۇشنى تەلىم بېرىش ۋاقتى پەرزەنتلەرنىڭ روزا تۇتۇشقا تاقىتى يېتىدىغان يىشىدۇر. بۇ ياش بالىلارنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىدىكى پەرقلەرنىڭ ئوخشاش بولماسلىقى سەۋەبىدىن پەرقلىق بولىدۇ.بەزى ئۆلىمالار بۇ ياشنى ئون ياش دەپ بېكىتكەن. بۇ ھەقتە تەپسىلى مەلۇمات ئىلىش ئۈچۈن 65558 نومۇرلۇق سوئالنىڭ جاۋابىغا مۇراجىئەت قىلىنسۇن.1روزىنىڭ ساۋابى، پەزىلەتلىرىنى بايان قىلىپ بېرىش بىلەن بىرگە ئۇنىڭ جەننەتكە كىرىشنىڭ مۇھىم سەۋەبلىرىنىڭ بىرى ئىكەنلىكىنى سۆزلەپ بېرىش ۋە جەننەتتە مەخسۇس روزىدارلار كېرىدىغان رەييان ئىسىملىك بىر ئىشىكنىڭ بار ئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈش.2رامىزان كېلىشتىن بۇرۇن شەئبان ئايلىرىدا ياكى ئۇنىڭدىن بۇرۇن بىر قانچە كۈندىن روزا تۇتۇشقا ئادەتلەندۈرۈش كېرەك، شۇنداق قىلغاندا رامىزان ئېيى كەلگەندە ئۇشتۇمتۇتلۇق ھېس قىلمايدۇ.3كۈندۈزنىڭ بەزى ۋاقىتلىرىغىچە روزا تۇتۇشقا كۆندۈرۈپ ئاستائاستا ۋاقىتنى ئۇزارتىش.4سوھۇرلۇق يېيىشنى كېچىنىڭ ئاخىرغا كېچىكتۈرۈش كېرەك، بۇمۇ ئۇلارنىڭ كۈندۈزى روزا تۇتۇشىغا ياردەمچە بولىدۇ.5ھەر كۈنى ياكى ھەر ھەپتىدە مەلۇم ماددى مۇكاپات بېرىش ئارقىلىق ئۇلارنى روزا تۇتۇشقا رىغبەتلەندۈرۈش.6ئائىلە ئەزالىرى ئىپتار قىلغاندا، سوھۇرلۇق يېگەندە بالىلارنى روزا تۇتقانلىقىنى ماختاپ قويۇش كېرەك، بۇنداق قىلىش ئۇلارنىڭ روھىنى كۆتۈرىدۇ.7 ئەگەر بىر قانچە پەرزەنت بولسا، ئۇلارنى ئۆزئارا مۇسابىقە قىلدۇرۇش، كىيىن قالغانلارنى ئەيىبلىمەسلىك كېرەك.8 بالىلارنىڭ قورسىقى بەك ئىچىپ كەتسە، ئۇلارنى ئۇخلىتىش ياكى ئۇلارنى چارچاتمايدىغان ئويۇنلارغا مەشغۇل قىلىش كېرەك، ساھابىلارمۇ بالىلىرىغا شۇنداق قىلغان. شۇنىڭدەك بالىلارغا خاس پروگراممىلار ياكى ئىسلامى كارتۇن فىلىملىرىنى قويۇپ بېرىش كېرەك.9 ئاتا بولغۇچى ئوغلىنى مەسچىتكە بىرگە ئىلىپ بېرىشنى ئادەت قىلىۋېلىشى كېرەك، بولۇپمۇ ئەسىر نامىزىدىن كىيىن مەسچىتكە بېرىپ دەرس ئاڭلاش، مەسچىتتە ئولتۇرۇپ قۇرئان تىلاۋەت قىلىش ۋە زىكىر بىلەن مەشغۇل بولۇش.10 بالىلارنىڭ روزا تۇتۇشنى داۋاملاشتۇرۇشى ئۈچۈن ئۇلارنى ئىلىپ، كۈندۈزدە ياكى كەچ تەرەپلەر مەخسۇس كىچىك بالىلار روزا تۇتىدىغان ئائىلىلەرنى زىيارەت قىلىش كېرەك.11 ئىپتاردىن كىيىن ئۇلارنى مەلۇم ۋاقىت سەيلە قىلدۇرۇش، كۆڭۈل ئىچىش پائالىيەتلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇش ياكى ئۇلارغا كۆڭلى خالىغان يىمەكلىك، تاتلىقتۈرۈملەرنى ، مېۋە سۈيى قاتارلىق ئىچىملىكلەرنى ئىلىپ بېرىش.شۇنىڭغا دىققەت قىلىش كېرەككى، بالىلار كۈننىڭ ئۇزۇن، ھاۋانىڭ ئىسسىق بولىشى سەۋەبىدىن ئىپتار بولغۇچە تاقەت كەلتۈرەلمەيدىغان، بەك چارچاپ كېتىدىغان، سالامەتلىكىگە تەسىر يېتىدىغان ياكى شۇ سەۋەپتىن ئىبادەتنى ئۆچ كۆرىدىغان ھالەتلەر كۆرۈلسە، ئۇلارغا تېخى روزا تۇتۇش پەرز بولمىغانلىقى سەۋەبلىك ئۇلارنى روزىغا ئادەتلەندۇرۇش باسقۇچى بولغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارغا قاتتىقلىق قىلماي،ئۆز ھالىغا قويۇپ بېرىش كېرەك.

28 2021 11:09پەتروپاۆل. قازاقپارات پەتروپاۆلعا اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىنەن دەلەگاتسيا كەلدى، شەتەلدىك وقۋ ورنى جەرگىلىكتى ۋنيۆەرسيتەتپەن ارىپتەستىك ورناتپاق، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.ا ق ش يراكتاعى اسكەري ميسسياسىن جىل سوڭىنا دەيىن توقتاتادى وڭىرگە ارىپتەستىك ورناتۋ ماقساتىندا اريزونا شتاتىنان دەلەگاتسيا كەلگەندىگى جونىندە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى قۇمار اقساقالوۆ ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا جاريالادى.ءبىز اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىمەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ جاتىرمىز. بۇعان دەيىن امەريكالىق ارىپتەستەرىمىز بيىل مامىر ايىندا كەلگەن ەدى. ول جولى ءبىز ەكى ۋنيۆەرسيتەت اراسىندا ارىپتەستىك ورناتۋ جايىندا ءسوز قوزعادىق. ەندى دەلەگاتسيا كەڭەيتىلگەن قۇرامدا كەلىپ وتىر. ولار: اريزونا شتاتى كونگرەسىنىڭ سپيكەرى راسسەل باۋەرس، اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرەزيدەنتى روبەرت روبينس جانە وسى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ اكادەميالىق ماسەلەلەر بويىنشا اعا ۆيتسە پرەزيدەنتى جانە پرورەكتور ليزل فوكس، دەپ جازدى قۇمار اقساقالوۆ.ءوڭىر باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، شەتەلدىك قوناقتار وبلىستاعى ماڭىزدى ءبىلىم بەرۋ نىساندارىندا: م. قوزىبايەۆ اتىداعى س ق ۋىن، نازاربايەۆ ينتەللەكتۋالدى مەكتەبىن جانە وقۋشىلار سارايىندا بولدى.دەلەگاتسيا ابىلايحان رەزيدەنتسياسى مۋزەي كەشەنىن جانە جاقىندا اشىلعان ارت ورتالىعىن ارالادى. بۇل جەرلەردى ارالاۋ ارقىلى امەريكالىقتار قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىنان، داستۇرلەرىنەن ماعلۇمات الدى. سونداياق قوناقتار شەتەلدىك كومپانياسى سالىپ جاتقان كوپ سالالى اۋرۋحاناسىنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستى. وڭىردە قولايلى ينۆەستيتسيالىق جاعداي جاسالعانىن ايتار ەدىم. ناتيجەسىندە شەتەلدىك كومپانيالار قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جاتىر. ءقازىر م. قوزىبايەۆ اتىنداعى س ق ۋدى اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىنە سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرۋ ماسەلەسى قارالىپ جاتىر. بۇل امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەت الەمنىڭ ۇزدىك 100 ۋنيۆەرسيتەتى قاتارىندا. وعان قوسىمشا ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەردىڭ ەكى ديپلوم الىپ شىعۋ جانە امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم الۋى مۇمكىندىگىن قاراستىرىپ جاتىرمىز، دەدى س ق و اكىمى قۇمار اقساقالوۆ.

3 كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىنىڭ اشىلۋ سالتىندا سويلەنگەن ارقاۋ ءسوزحالىق تورابى3 كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىنىڭ اشىلۋ سالتىندا سويلەنگەن ارقاۋ ءسوز2020.11.06 16:25 كەلۋ قاينارى : شينجياڭ گازەتى2020 جىلى 11 ايدىڭ 4 كۇنى، بەيجيڭقۇرمەتتى مەملەكەت باسشىلارى، ۇكىمەت جەتەكشىلەرى،قۇرمەتتى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جاۋاپتىلارى،قۇرمەتتى ۋاكىلدەر ۇيىرمەلەرىنىڭ باستىقتارى،ءار جاقتىڭ تىزە قوسا قۇلشىنۋىندا، 3 كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسى اشىلدى! ەڭ الدىمەن، مەن جۇڭگو ۇكىمەتى مەن حالقى اتىنان ءارى ءوز اتىمنان، قۇرمەتتى قوناقتاردى قىزۋ قارسى الامىن! جاڭا، كونە دوستارعا شىنايى سالەم جولدايمىن!وسى كەزەكتى يمپورت كورمەسى ەرەكشە مەزگىلدە وتكىزىلدى. تۇتقيىل كەلگەن جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى ءارقايسى ەلدەرگە اۋىر سوققى اكەلدى، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن دا اۋىر دارەجەدە ويسىراتتى. جۇڭگو ىندەتتەن ساقتانۋ حاۋىپسىزدىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ العى شارتىندا، وسى ءبىر الەمدىك ساۋدا سالتاناتىن ءدال ۋاعىندا وتكىزىپ، جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىمەن بازار ورايىنان بىرگە يگىلىكتەنەتىن، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋىن ىلگەرىلەتەتىن ىزگى تىلەگىن بەينەلەدى.3 جىلدىق دامۋ ارقىلى يمپورت كورمەسى كورمە بۇيىمدارىن تاۋارعا، كورمەگە قاتىناسقان ساۋداگەرلەردى قارجى قوسۋشى ساۋداگەرگە اينالدىرىپ، جاسامپازدىق پەن ۇستانىم اۋىس كۇيىسىن جاساسىپ، جۇڭگو مەن دۇنيە ءجۇزىن ۇلاستىرىپ، حالىقارالىق ساتىپ الۋ، قارجى قوسۋدى جەبەۋ، گۋمانيتارلىق اۋىس كۇيىس، ەسىك اشىپ سەلبەسۋ سىندى 4 ۇلكەن تۇعىرعا، بۇكىل الەم بىرگە يگىلىكتەنەتىن حالىقارالىق الەۋمەتتىك ونىمگە اينالدى.وسى كەزەكتى يمپورت كورمەسىنە ءار ەل كاسىپورىندارى بەلسەنە قاتىناستى، كورمەنىڭ اۋدانى تاعى دا 30 مىڭ شارشى مەترگە تاياۋ كەڭەيتىلدى. تەك جاڭادان قۇرىلعان الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، كارانتين ارنايى اۋماعىنىڭ وزىندە، كوپتەگەن دۇنيە جۇزىلىك 500 قۋاتتى جانە سالالىق باستاماشى كاسىپورىندار جايعاستى.وسى رەت ينتەرنەت جەلىسىندە جانە ينتەرنەت جەلىسىنەن تىس ۇشتاسۋ ءتاسىلى قولدانىلدى، ءار جاقتاردان مۇقيات ورنالاستىرۋ جاسالدى، ءسوز جوق، حاۋىپسىز، تاماشا، تابىسى مول كورمە ەتىپ وتكىزە الاتىندىعىمىزعا سەنەمىن.ىندەتتىڭ ىقپالىنا ۇشىراعان بولسا دا، بيىل جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋ قادامى جەدەلدەي ءتۇستى. مەن 2 كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىندە جاريالاعان سىرتقا ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋ جەلىلەس شارالارى جاپپاي تياناقتاندىرىلدى. جۇڭگو يمپورتتى ۇزدىكسىز كەڭەيتتى، ءبىر جىلدان بەرى جۇڭگونىڭ تاۋار جانە قىزمەت وتەۋ يمپورت سوماسىنىڭ ارتۋ قارقىنى الەمدىك ورتاشا دەڭگەيدەن كورنەكتى جوعارى بولدى. بۇكىل ەلدە شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى قوسۋىنا رۇقسات ەتۋدەگى ۇنامسىز تىزىمدىگى 40تان 33كە ازايىپ، ەركىن ساۋدا سىناق اۋماعى 18دەن 21گە كوبەيىپ، حاينان ەركىن ساۋدا پورتى قۇرىلىسىنىڭ جالپى تۇلعالىق جوباسى، شىنجىننىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋدى ونان ارى كەڭەيتۋدى اتقارۋ جوباسى جاريالانىپ اتقارىلدى، جوعارى ولشەمدى ەركىن ساۋدا كەلىسىمىن كەڭەسىپ جاساۋ، يمپورت ساۋداسىندا جاڭالىق اشۋدى جەبەۋدەن ۇلگى كورسەتۋ اۋماعىن جەتىلدىرۋ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ، ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى جوعارى ساپادا بىرگە قۇرۋ سياقتى شارالار تۇگەلدەي بەلسەندى ىلگەرىلەۋشىلىكتەرگە قول جەتكىزدى.جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقسىز، تۇراقسىز فاكتورلارىن كوبەيتتى. تاريحتان الىپ قاراساق، مەيلى قانداي حاۋىپ قاتەرگە، قانداي اپاتقا، قانداي كەراعارلىققا ۇشىراسا دا، ادامزات قوعامى قاشاندا العا ىلگەرىلەپ وتىردى، ونىڭ ۇستىنە، ءسوزسىز، ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەيدى.ءارقايسى ەلدەردىڭ ەسىك اشۋعا بەتتەۋ، سەلبەستىككە بەتتەۋ ۇلكەن اۋقىمى وزگەرگەن جوق. ءبىز قول ۇستاسا وتىرىپ، حاۋىپ قاتەر، سىن سايىستارعا بىرگە توتەپ بەرىپ، سەلبەسۋدى، پىكىرلەسۋدى بىرگە كۇشەيتىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدى بىرگە كەڭەيتۋىمىز كەرەك. ءبىز سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن بىرگە ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالۋىمىز كەرەك. وسى رەتكى ىندەت بىزگە ءار ەلدىڭ بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە وتكەرەتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ەكەندىگىن، ەلەۋلى داعدارىس الدىندا ەشكىمنىڭ دە ءوز باسىنىڭ عانا قامىن ويلاۋىنا بولمايتىندىعىن، ىنتىماقتاسىپ سەلبەسۋ سىن سايىسقا توتەپ بەرۋدىڭ قاجەتتى تالعامى ەكەندىگىن ەسكەرتتى. ءبىز سەلبەسىپ بىرگە يگىلىككە كەنەلۋ ۇستانىمىنا تاباندى بولۋىمىز، كۇدىكتەنۋدەن گورى سەنىم ارتۋىمىز، جۇدىرىق سىلتەۋدەن گورى قول ۇستاسۋىمىز، بالاعاتتاۋدان گورى كەڭەسۋىمىز كەرەك، ءار ەلدىڭ ورتاق مۇددەسىن ماڭىزدى ورىنعا قويىپ، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ اناعۇرلىم اشىق، سيىسىمدى، جالپىعا ءتيىمدى، بىركەلكى، بىرگە يگىلىكتەنەتىن بەتالىسقا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ءبىز سەلبەسىپ جاۋاپكەرشىلىكتى تەڭ ارقالايتىن بىرگە ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالۋىمىز كەرەك. تاريح پەن اماليات حاۋىپ قاتەر، سىن سايىس الدىندا ءار ەلدىڭ قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭىپ، ءارقايسىسى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن ادا ەتۋى، وزىمنەن اسار ەشكىم جوق دەمەۋى، ءوزىن دە، وزگەنى دە زيانداماۋى ءتيىس ەكەندىگىن دالەلدەدى. ءىرى ەلدەر الدىمەن ۇلگى كورسەتۋى، نەگىزگى ەكونوميكالىق تۇلعالار وزدەرى ونەگە بولۋى، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەر بەلسەندىلىكپەن ىسكەرلىك كورسەتىپ، بىرگە ەسىك اشۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى تەڭ ارقالاۋ ارقىلى دۇنيە ءجۇزىنىڭ بىرگە دامۋىن ىلگەرىلەتۋى كەرەك. ءبىز سەلبەسىپ تەڭ جونگە سالاتىن بىرگە ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالۋىمىز كەرەك. ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋى الا كەلگەن سىن سايىس الدىندا، سىڭار جاقتىلىقتىڭ، قورعامپازدىقتىڭ حالىقارالىق ءتارتىپ پەن حالىقارالىق قاعيدالاردى بۇلدىرۋىنە جول بەرمەۋ، قايتا ورەلى بەينەمەن الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋ جۇيەسىنە رەفورما جاساپ، تيىمدىلىكتەردى تولىق ساۋلەلەندىرىپ، تيىمسىزدىكتەردەن اۋلاق بولۋ كەرەك. بىرگە اقىلداساتىن، بىرگە قۇراتىن، بىرگە يگىلىكتەنەتىن الەمدىك جونگە سالۋ كوزقاراسىنا تاباندى بولىپ، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىن نەگىز ەتكەن كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن قورعاپ، الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋ قاعيداسىن كەمەلدەندىرىپ، اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك.جۋىقتا عانا جابىلعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 19 كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ بەسىنشى جالپى ءماجىلىسى جۇڭگونىڭ 14 بەسجىلدىق مەزگىلىندەگى دامۋىنا جالپى بەتتىك جوبا جاسادى. جۇڭگونىڭ جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىن جۇرگىزۋ نىساناسى جۋىق ارادا جۇزەگە اسادى، كەلەر جىلدان باستاپ جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا ساپارى باستالىپ، جۇڭگو جاڭا ءبىر دامۋ كەزەڭىنە قادام تاستايدى. جاڭا جاعدايعا، جاڭا تالاپقا ۇيلەسۋ ءۇشىن، ءبىز ەل ىشىندەگى ۇلكەن اينالىمدى نەگىزگى تۇلعا ەتەتىن، ەل ءىشى مەن حالىقارا سىندى قوس اينالىم ءبىرىن ءبىرى جەبەيتىن جاڭا دامۋ ارناسىن قالىپتاستىرۋدى العا قويدىق. بۇل استە توماعا تۇيىق ەل ءىشى اينالىمى ەمەس، قايتا اناعۇرلىم ەسىك اشقان ەل ىشىندىك، حالىقارالىق قوس اينالىم، جۇڭگونىڭ ءوزىنىڭ دامۋ قاجەتى بولىپ قانا قويماي، ءار ەل حالقىن اناعۇرلىم ويداعىداي باقىتقا كەنەلتەدى.جۇڭگودا ءبىر ميلليارد 400 ميلليون جان سانى بار، ورتاشا كىرىستى قاۋىم 400 ميلليوننان اسادى، الەمدەگى كومەسكى كۇشى ەڭ زور ءىرى بازار. مەجە بويىنشا بولاشاق 10 جىلداعى تاۋار يمپورت سوماسى جيىنى 22 تريلليون دوللاردان اسۋىنان ءۇمىت بار. جۇڭگونىڭ جاساۋى الەمدىك كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگىنە اينالىپ، بەلسەندى ۇلەس قوستى. جۇڭگونىڭ كەڭ ىشكى قاجەتسىنۋ بازارى جاڭالىق اشۋ كومەسكى كۇشىن ۇزدىكسىز، توقتاۋسىز قاۋلاتادى.جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى ءار ەل جونىنەن ءبىر رەتكى ۇلكەن سىناق بولدى. جۇڭگو حالقى اسا جاپالى قۇلشىنىس ارقىلى ىندەتتەن ساقتانۋ تىزگىندەۋدە كەلەلى ستراتەگيالىق تابىسقا قول جەتكىزدى. جۇڭگو ەكونوميكاسىندا ورنىقتى جاقسارۋ كۇيى جارىققا شىقتى، الدىڭعى 3 توقساندا وڭ ارتۋ جۇزەگە استى، مۇنىڭ ىشىندە سىرتقى ساۋدا سوماسى 0.7 ارتىپ، ءىس جۇزىندە پايدالانىلعان شەتەل قارجىسى 5.2 ارتىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋىن ىلگەرىلەتۋدە بەلسەندى رول اتقاردى. ءار ەلدىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىن قولداۋ ءۇشىن، جۇڭگو حالقى ءار جاقپەن تاجىريبەلەردى بۇكپەسىز ورتاقتاسىپ، حالىقارالىق قوعامعا مۇمكىندىگىنىڭ جەتىسىنشە كومەك بەردى، 10 ايدىڭ 20 كۇنىنە دەيىن، 150 مەملەكەت پەن 7 حالىقارالىق ۇيىمعا ىندەتكە قارسى اتتانۋ كومەگىن بەرىپ، 179 ميلليارد دانادان استام ماسكى، ءبىر ميلليارد 730 ميلليون قورعانۋ كيىمىن، 543 ميلليون ادامعانۇسقاتەكسەرۋ سىناق قوراپشاسىن ەكسپورت ەتىپ، جۇڭگونىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىندىعىن ايگىلەدى.ەندىگى قادامدا، جۇڭگو ەسىك اشۋ، سەلبەسۋ، ىنتىماقتاسۋ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋ سەنىمىن بەرىك ۇستانىپ، ەسىك اشۋدى تاباندىلىقپەن جالپى بەتتىك كەڭەيتىپ، ىشكى سىرتقى بازارلاردى ۇلاستىرۋدى، فاكتور بايلىعىن ورتاقتاسۋدى اناعۇرلىم ءونىمدى جۇزەگە اسىرىپ، جۇڭگونىڭ بازارىن دۇنيە ءجۇزىنىڭ بازارىنا، بىرگە يگىلىكتەنەتىن بازارعا، كوپشىلىكتىڭ بازارىنا اينالدىرىپ، حالىقارالىق قوعامعا اناعۇرلىم كوپ وڭ ەنەرگيا ۇستەيدى.ءبىرىنشى، ەسىك اشۋدىڭ جاڭا بيىك بەلەسىن تۇلعالايدى. وتكەن 7 جىلدان بەرى، جۇڭگونىڭ ءارقايسى ەركىن ساۋدا سىناق رايوندارى قاجىرلىلىقپەن ىلگەرىلەپ، جۇرەكتىلىكپەن ىزدەنىس جاساپ، كورنەكتى ونىمدىلىكتەرگە قول جەتكىزدى. حاينان ەركىن ساۋدا پورتى قۇرىلىسى ءساتتى باستالدى. جۇڭگو ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ، ەركىن ساۋدا پورتىنىڭ جەتەكتەۋ رولىن ءونىمدى تۇردە ساۋلەلەندىرىپ، شەكارا اتتاعان قىزمەت وتەۋ ساۋداسىنىڭ ۇنامسىز ءتىزىمىن جاريالاپ، سيفرلى ەكونوميكا، ينتەرنەت سياقتى سالالاردا ەسىك اشۋدى ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، ساۋدا مەن قارجى قوسۋدى ەركىندەستىرۋ، قولايلىلاستىرۋ بويىنشا رەفورما جاساۋدى، جاڭالىق اشۋدى ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى اشىق ەكونوميكالىق جاڭا ءتۇزىلىس قۇرۋدى ىلگەرىلەتەدى.ەكىنشى، سىرتقى ساۋدانىڭ جاڭالىق اشا دامۋىن جەبەيدى. جۇڭگو يمپورت كورمەسى سياقتى اشىق تۇعىرلار ارقىلى ءار ەل كاسىپورىندارىنىڭ جۇڭگوداعى ساۋدا ورايىن كەڭەيتۋىنە ۇزدىكسىز قولداۋ كورسەتەدى. جۇڭگو سىرتقى ساۋدانى ارتتىرۋدىڭ كومەسكى كۇشىن اشىپ، حالىقارالىق ساۋدانىڭ ارتۋىن، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن بەلسەندى ۇلەس قوسادى. جۇڭگو شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا سياقتى جاڭا كاسىپ كۇيىنىڭ، جاڭا ۇلگىلەردىڭ جەدەل دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، سىرتقى ساۋدانىڭ جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن جەتىلدىرەدى. جۇڭگو جۇڭگونىڭ يمپورت ەتۋگە تيىم سالىناتىن، يمپورت ەتۋگە شەك قويىلاتىن تەحنيكالار ءتىزىمىن ىقشامداپ، تەحنيكالىق فاكتورلاردىڭ شەكارا اتتاپ، ەركىن اينالىمعا ءتۇسۋى ءۇشىن تاماشا ورتا ازىرلەيدى.ءۇشىنشى، شارۋاشىلىق ساۋدا ورتاسىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرادى. جۇڭگونىڭ ىندەتتەن كەيىن جاريالاعان قيىنشىلىقتان قۇتقارىپ، كاسىپورىندارعا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتتارى جۇڭگو شەكاراسى ىشىندە تىركەلگەن كاسىپورىنداردىڭ بارىنە بىردەي قاراتىلادى. بيىل جۇڭگو شەتەلدىك ساۋداگەرلەردىڭ قارجى قوسۋ زاڭى مەن قاتىستى سايكەستى زاڭ ەرەجەلەردى اتقارىپ، شەتەلدىك ساۋداگەرلەردىڭ قارجى قوسۋىنا رۇقسات ەتۋ ۇنامسىز ءتىزىمىن ونان ارى قىسقارتادى. جۇڭگو شەتەلگە قاتىستى اشىق، جاريا زاڭ جۇيەسىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋدى كۇشەيتىپ، شەتەل قارجى قوسقان كاسىپورىنداردىڭ زاڭدى ۇقىق مۇددەسىن قورعاپ، ساپالى قىزمەت وتەۋ ارقىلى اناعۇرلىم تاماشا ورتا ازىرلەيدى.ءتورتىنشى، ەكى جاقتى، كوپ جاقتى، وڭىرلىك سەلبەستىكتى تەرەڭدەتەدى. جۇڭگو اناعۇرلىم كوپ ەلمەن جوعارى ولشەمدى ەركىن ساۋدا كەلىسىمىن كەڭەسىپ جاساپ، وڭىرلىك جالپى بەتتىك ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قارىم قاتىناس كەلىسىمىنە تەزىرەك قول قويۋدى ىلگەرىلەتىپ، جۇڭگو ەۆروپا قارجى قوسۋ كەلىسىمى، جۇڭگو جاپونيا كورەيا، ت. ب ەركىن ساۋدا كەلىسىمى كەلىسسوزى اياق الىسىن جەدەلدەتىپ، دۇنيە جۇزىمەن جوعارى ولشەمدى ەركىن ساۋدا رايونى جونىندە ءوزارا اۋىس كۇيىستى، ءوزارا ۇلگى الۋدى كۇشەيتۋدى قالايدى. جۇڭگو دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى رەفورماسىنا بەلسەنە قاتىناسادى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى، 20 ەل توبى، ازيا تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى، بريكس ەلدەر سياقتى مەحانيزمدەردىڭ سەلبەستىگىنە بەلسەنە قاتىناسادى. جۇڭگو قاتىستى ەلدەرمەن بىرگە ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى جوعارى ساپادا بىرگە قۇرىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتەدى.جۇڭگولىقتار: جەتپەسەك ۇلى قورعانعا ەمەسپىز ەردەگەندى ۇنەمى ايتادى. كەزەكتە دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى قاتاڭ سىن سايىستارعا ءدوپ كەلدى، ءبىز سەنىمدى بەكەمدەۋىمىز، باتىلدىقتى ارتتىرۋىمىز، ۋاقىتتىق قيىنشىلىقتى بىرگە جەڭۋىمىز كەرەك. جۇڭگو ءارقايسى ەلدەرمەن بىرگە، ەسىك اشۋ بارىسىندا وراي ازىرلەپ، سەلبەستىك بارىسىندا قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، ادامزاتتىڭ اناعۇرلىم كوركەم بولاشاعىن قول ۇستاسا اشۋدى قالايدى!

? جەكسەنبى، 19 قاڭتار، 2020تاكسي مادەنيەتى نەگە سىن كوتەرمەي تۇر؟اتى الەمگە تانىلىپ، ەركە ەسىلدىڭ جاعاسىندا بوي كوتەرگەن ساۋلەتتى دە، داۋلەتتى ەلوردامىز نۇرسۇلتان قالاسىندا كۇنى بۇگىنگە دەيىن تاكسي قىزمەتىنىڭ مادەنيەتى سىن كوتەرمەي تۇر. تاكسي قىزمەتىندە جۇرگەندەردىڭ بويىنان كىشىپەيىلدىك كىشىلىك ەمەس، مەنمەندىك پەن تۇرپايىلىق ەسىپ تۇراتىنىن ايتپاعاننىڭ وزىندە بەتكە باسار باسقا دا كەمشىلىكتەرى جەتەرلىك.استانا اقشامى 13 تامىز، 2019جالپى، كەز كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن حالىقتىڭ، ەلدىڭ مۇددەسى ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى ءتيىس. ءويتكەنى، حالىققا قىزمەت ەتۋ دەگەن ادامزاتتىڭ كەمەلدەنۋىنە، ويءورىسىنىڭ كەڭەيۋىنە ۇلكەن اسەر ەتەدى. سول سەبەپتى دە بۇرىندارى حالىققا قىزمەت ابىرويلى مىندەت دەگەن قاعيدانى بەكەم ۇستانىپ، ساپالى جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، جولاۋشىلاردىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرىپ، ءىلتيپاتىنا بولەنىپ وتىراتىن. تاكسي قىزمەتكەرلەرى ءوز ىسىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، ۇقىپتى جۇرەتىن. دەگەنمەن، باس شاھارىمىزدا تاكسي قىزمەتى مۇلدە ماردىمسىز دەپ ايتۋعا بولماس.ماسەلەن، بۇگىنگى تاڭدا ەلوردامىزدا تاكسي قىزمەتىمەن اينالىساتىن ، ارۋنا ترانس، ، ارنا مەديا، ، تاكسوموتورنايا كومپانيا تاكسي، بليۋز، ، تاكسي جشسءى سياقتى بارلىعى 21 كومپانيا تىركەلگەن ەكەن. كەرەك دەسەڭىز، قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋىنىڭ 53 پايىزى كولىككە تيەسىلى ەكەندىگى ەسكەرىلىپ، ەكولوگيالىق تازالىقتى ساقتاۋ ماقساتىندا ەكولوگيالىق وتىنمەن جۇرەتىن كولىكتەرگە ارنالعان ءىرى تاكسي پاركى اشىلدى. ءسويتىپ، نۇرسۇلتانعا كەلىمدىكەتىمدى كىسىلەرگە قوعامدىق قىزمەتتىڭ زاماناۋي ءتۇرى ۇسىنىلىپ، جوباسىنىڭ اياسىندا ەكو تاكسي قىزمەتى دۇنيەگە كەلىپ، قالتقىسىز جۇمىس جاساپ جاتىر.الايدا، ءبىزدىڭ بۇگىنگى كوتەرىپ وتىرعان ماسەلە مۇلدە بولەك. ياعني، بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك دەسەك بولادى. ەلوردامىزدا تاكسي قىزمەتىنىڭ مادەنيەتىن قالاي قالىپتاستىرعان ءجون؟ جاسىراتىنى جوق، نۇرسۇلتانعا تاۋلىگىنە مىڭداعان جولاۋشى كەلىپ، كەتىپ جاتادى. ولاردىڭ كوبىسى تاكسي قىزمەتىنە جۇگىنەدى. ەڭ الدىمەن، باس شاھارداعى تاكسي قىزمەتىنە باعا بەرەتىن شەتەلدىك قوناقتار. بىراق، ۆوكزالعا، اۋەجايعا كەلگەن ادام تاكسي ۇستاۋعا جۇرەكسىنىپ قالاتىنى دا انىق. ءويتكەنى، ەلوردالىق تاكسيستەردىڭ ساناسىن تەك اقشا عانا جاۋلاعان دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ابدەن اقشاعا قۇنىققاندىعى سونشالىق تاياق تاستام جەرگە اكەسىنىڭ قۇنىن سۇرايدى. باعانى ءۇشءتورت ەسە ءوسىرىپ، اشقاراق، تويىمسىزدىعىن كورسەتەدى. ويىنا كەلگەن، اقىلعا سىيىمسىز باعانى ايتادى. وسىندايدا حالىقتىڭ ءومىرى مادەنيەتتى ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءمانماعىناسىنا اينالعاندا عانا ادامدار رۋحاني تىرەككە تابان تىرەيدى زەردەلى ءسوزدىڭ ومىرشەڭدىگىنە كوز جەتكىزگەندەي بولامىز.ءبىز نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ كولىك جانە جولكولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ باسقارماسىنا حابارلاسىپ ءمانجايدى بىلمەك بولدىق. ولاردىڭ ايتۋىنشا، نۇرسۇلتاندا تاكسي قىزمەتىمەن اينالىساتىن 21 كومپانيادا نەبارى 766 كولىك بار ەكەن. بۇل ازدىق ەتەدى. قالانى تولىققاندى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 1500دەي ماشينا قاجەت. سول سەبەپتى باسەكەلەستىك جوق، دەيدى باسقارمانىڭ جولاۋشىلار تاسىمالىن ۇيىمداستىرۋ جانە باقىلاۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى باۋىرجان تايبەرگەنوۆ.جول ءجۇرۋ باعاسىندا دا ءبىر ىزدىلىك جوق. باعانى رەتتەۋگە اكىمدىكتەگى كولىك جانە جولكولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ باسقارماسىنىڭ قۇزىرى جۇرمەيتىن كورىنەدى. سوندىقتان ءار تاكسي كومپانياسى ءوزى بي، ءوزى قوجا قاعيداسىن ۇستانىپ كەلە جاتقانعا ۇقسايدى.ايتاايتا اۋىز تالسا دا، جاۋىردى جابا توقۋعا بولمايدى. قوعامدىق كولىك تاكسيدىڭ قىزمەت كورسەتۋ مادەنيەتىن قاداعالاۋدى تەز قولعا العان ءجون. تىرناق استىنان كىر ءىزدەۋدەن اۋلاقپىز. بۇل ماسەلەگە، تەز ارادا توسقاۋىل قويىپ، ارنايى تاكسي تۇراقتارىن اشىپ، جول اقىسىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرسە نۇر ۇستىنە نۇر. ءىرى مەگاپوليسقا اينالىپ كەلە جاتقان نۇرسۇلتان قالاسىنىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە جەتۋ وڭاي ەمەس. وسى ءجايتتى ەسكەرىپ كۇن ءتارتىبىنىڭ كۇيىپ تۇرعان ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك. نۇرسۇلتان ءجاي قاتارداعى قالا ەمەس، ەلىمىزدىڭ جۇرەگى، ءھام استاناسى. مۇندا شەتەلدىكتەر كۇن قۇرعاتپاي كەلىپ جاتادى. سول سەبەپتى، تاكسي قىزمەتىندەگى بەيباستاقتىقتى جونگە سالار كەز كەلگەن سياقتى.جولاۋشى تاسىمالىنۇرسۇلتان قالاسىتاكسي قىزمەتىديپلومى جوق ميلليونەرەلىن سۇيگەن، ەلى سۇيگەن ەلباسىگوبەكلىتەپە فوتوكورمەسى ءوتتىقالا تۇرعىندارىن قابىلدادى14 قاڭتار، 2020 6314 قاڭتار، 2020 3414 قاڭتار، 2020 2818 قاڭتار، 2020 26كۇنىءتۇنى تىنىم جوق18 قاڭتار، 2020 7بوز بوران بۋىپ تۇر18 قاڭتار، 2020 13اباي تويى ەلوردادان باستالادىنۇرسۇلتان قاۋىپسىز قالاعا اينالادى18 قاڭتار، 2020 4

30 قاراشا 17:43نۇرسۇلتان. قازاقپارات ورازىم ورازادا تۋىلعان جوق، اكەسىنىڭ ارعى بەتتە جوعالىپ كەتكەن ورازالى دەگەن اعاسى بار ەدى، سول تابىلىپ قالار ما ەكەن دەگەن ۇمىتپەن اكەسى قويعان ەدى. مەن قايناعامنىڭ اتىن قالاي اتايمىن؟ دەپ، الدىڭعى بالالارعا قويدىرتپاي قويعام.سويتسەم، ماعان ايتپاي، تۋۋ تۋرالى كۋالىگىن اكەپ، تەرەزەدەن كورسەتىپ تۇر. سودان كەيىن ورازدى ەرەكشە ەركەلەتەتىن.بالام توعىز جاسىنان ولەڭگە بەيىم بولدى. ساباقتان كەلە سالىپ اعاسى وڭعار ەكەۋى تۇپكى ۇيگە كىرىپ كەتەدى. ەي، مىنا ەكەۋى نە ىستەپ جاتىر؟ دەسەم، ايتىسىپ جاتىرمىز دەيتىن. بىردە بەرى شىعىپ، كانە، ايتىپ بەرىڭدەرشى دەسەم، وڭعار ۇيالشاقتاۋ بولاتىن، ول تارتىنشاقتاپ، وراز زۋىلداتىپ ايتىپ بەردى. كەشكە كەلگەن اكەسىنە: وي، مىنا بالاڭ اقىن ەكەن، دەسەم، اكەسى قويشى، قايداعى اقىن؟ دەپ سەنبەدى. جوق، تىڭداشى دەپ ايتقىزدىق. الدىندا تۇڭعىش بالام 23 جاسىندا قايتىس بولعان. وندا وراز شامامەن ەكىنشى سىنىپتا وقيدى، ولگەن اعاسىن جوقتاپ كادىمگىدەي ولەڭ شىعارىپتى. شال ەكەۋمىز وتىرىپ اپ جىلاعانبىز.ءبىر كۇنى مەكتەپتەن كەلىپ، اۋدانعا ايتىسقا بارامىن، دەدى. تۇستەن كەيىن قويدىڭ كەزەگى تۇعىن. قويشى سول ايتىسىڭدى، قويدى باق، دەپ ەدىم، قۇلىنىم جىلاپ جىبەردى. سوسىن بارا عوي، سول بەس التى قويدى مەن قاراي تۇرايىن دەپ رۇقسات ەتتىم. ءبىراز ۋاقىت وتكەندە دالبالاڭداپ جەتىپ كەلدى. ءاي، نە بولدى، كىممەن ايتىستىڭ؟ دەپ سۇرادىم. سويتسەم، ماعان ءىنى بولىپ كەلەتىن مۇعالىممەن ايتىسىپتى. كەيىن بىرتىندەپ شىقتى عوي. بارلىق سايىستان قۇر قول كەلمەيتىن.1995 جىلى اكەسى قايتىس بولدى، ونىڭ ارتىنان ىلە شالا التى ايدان سوڭ 25 جاستاعى تاعى ءبىر ۇلىمنان ايىرىلدىم. ۇيدەگى اۋىرتپاشىلىقتىڭ بارلىعى ورازعا ءتۇستى. جۇدىرىقتاي بوپ كورمەگەن قيىنشىلىعى جوق. مەن مىناداي ەدىم دەپ ءبىر ادامنىڭ الدىندا بارىپ جاعداي ايتقان ەمەس. ءوز تىرشىلىگى مەن ءوز ۇمتىلىسىنا عانا سەنەتىن. وتە باي بولماساق تا، ءىشىپ جەمىمىز ەشكىمنەن كەم بولعان جوق. اكەسى بالالاردى جالاڭاش قويعان جوق، اكەسى تالعاردا اۋرۋاانادا جاتقاندا ءوزى ستۋدەنت، تۇنىمەن اقشا تاۋىپ، ءدارىسىن اپارىپ بەرەدى ەكەن. قۇلىنىم ونىڭ ەشقايسىسىن بىزگە بىلدىرگەن ەمەس. ون ەكى بالا تاپتىم، التىنشى بوپ وراز قايتىس بولدى. جوعالعان اعاڭنىڭ اتىن قويىپ نەڭ بار ەدى؟ دەپ، ءىشىم ورتەنىپ بارا جاتقان سوڭ كەيدە زيرات باسىنا بارىپ اكەسىمەن ۇرسىسامىن. ەشتەڭە كورمەي كەتتى عوي، جارىعىم.. .قايتىس بولاردان ەكى كۇن بۇرىن ۇيگە كەلدى. ول كەلسە، بارلىعى قۇدا كەلگەندەي قۇرمەتتەپ كۇتەتىن. ءبىراز وتىراتىن شىعار دەپ، تاماق جاسايىن با، بالام؟ دەپ ەدىم، جوق، جاساماي اق قويىڭىز، شاي ىشەم، دەدى. شاي ءىشىپ وتىرىپ اۋىلعا كەتكەن وڭعارسىندى سۇرادى. كەلەتىن كۇنى بۇگىن عوي، كەپ قالاتىن شىعار، دەدىم. قالتاسىنان تەلەفونىن الىپ، بىرەۋمەن سويلەستى دە: باقىتتىڭ اكەسىنىڭ قىرقى ەدى، وعان بارا المادىم، قىرقىنا بارىپ كورىنبەسەم ۇيات قوي، اكەسى مەنى قاتتى سىيلايتىن، اكەمدەي كورەتىنمىن، دەدى. وندا ەشكىم قاسىڭدا بولماسا، مەن بىرگە بارايىن، جارىعىم، دەدىم. ءسويتىپ ەم، بوساعادا تۇرىپ، بەتىمە ۇزاق قاراپ تۇرىپ، قالا بەرىڭىز، كەيىن باراسىز عوي، مەنىڭ قاسىمدا كىسىلەر بار، دەدى. ارتىنان شىقسام، ماشيناسىنىڭ ەسىگىن جاۋىپ الىپ، بىردەڭەسىن شۇقىلاپ جاتىر ەكەن، مەنى كورمەي قالدى. تەرەزەسىن قاعىپ ەدىم، اشتى. جولىڭ بولسىن، جارىعىم دەپ ەدىم، ىرجيىپ ءجۇرىپ كەتتى. شاڭىراقتا ءبىر ءسىڭىلىمنىڭ ۇيىنە بارىپ ەدىم، تاڭعا دەيىن ۇيىقتاي المادىم. سوسىن ۇيگە قايتىپ كەلدىم. سول كۇنى تاڭعا جاقىن بىرەۋلەر ەسىك قاقتى عوي.. .قاسىم پورتالىنان ىقشامدالىنىپ الىندى

گېرمانىيە ئاھالىسى ئوسمان تۇرسۇننىڭ ئىككىنچى ئوغلى مەمتىمىن ئوسمان ئائىلىسى بىلەن. ئوسمان تۇرسۇن ئۆزى تەمىنلىگەنگېرمانىيە ئاھالىسى ئوسمان تۇرسۇننى ئۈندەككە كەلتۈرۈش ئۈچۈن، خىتاي ساقچىلىرى ئۇنىڭ ئۈچىنچى ئوغلى مەمەتتۇرسۇننى دۇبەيگە ئەۋەتكەندىكى ئايروپىلان بېلىتى. ئوسمان تۇرسۇن ئۆزى تەمىنلىگەن گېرمانىيە ئاھالىسى ئوسمان تۇرسۇننىڭ بايان قىلىشىچە، خىتاي ساقچىلىرى ئۇنى ئۈندەككە كەلتۈرۈش ئۈچۈن كىچىك ئوغلى مەمەتتۇرسۇننى بۇ يىل 1ئاينىڭ 26كۈنى دۇبەيگە يولغا سالغان.مەمەتتۇرسۇن دۇبەيگە چىقىۋالغاندىن كېيىن خىتاي ساقچىلىرىدىن يۈز ئۆرۈپ دادىسىنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە يول تۇتقان. ئوسمان تۇرسۇن ئوغلى مەمەتتۇرسۇننى ئۇ دۇبەيگە كېلىپ 3كۈنى ئۈچىنچى بىر دۆلەتكە يولغا سالغان. دۇبەيگە چىقىشتىن ئاۋۋال خىتاي ساقچىلىرىنىڭ 6 ئاي قاتتىقيۇمشاق تەلىمتەربىيەسىدىن ئۆتكەن مەمەتتۇرسۇن دۇبەيدىن چىقىپ كېتىش ئۈچۈنمۇ بەلگىلىك تەدبىر قوللانغان ۋە تەۋەككۈلچىلىك قىلغان.گېرمانىيەدە ياشاۋاتقان ئوسمان تۇرسۇن خوتەننىڭ گۇما ناھىيەسىدىكى يىغىۋېلىش لاگېرى دا يېتىۋاتقان ئۆزىنىڭ 3 ئوغلى، بىر تۇغقان قېرىنداشلىرى ۋە قېرىنداشلىرىنىڭ ئوغۇللىرى بولۇپ، ئائىلە تاۋاباتىدىن 24 كىشىنىڭ ئەھۋالىدىن ئەندىشە قىلىپ ياشاۋاتقان كۈنلىرىدە كىچىك ئوغلى مەمەتتۇرسۇندىن تېلېفون تاپشۇرۇۋالغان. تاپشۇرىۋالغاندىمۇ خوتەندىن ئەمەس، بەلكى ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكىدىكى دۇبەيدىن تاپشۇرۇۋالغان. كىچىك ئوغلى مەمەتتۇرسۇن ئۇنىڭغا خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئۆزىنى لاگېردىن چىقىرىپ گېرمانىيەدىكى دادىسى بىلەن يۈزتۇرانە كۆرۈشۈشكە ۋە دادىسىغا خىزمەت ئىشلەپ خىتاي ئۈچۈن جاسۇسلۇق قىلىشقا ماقۇل كەلتۈرۈشكە ئەۋەتكەنلىكىنى يەتكۈزگەن.ئوسمان تۇرسۇن ئوغلىغا دۇبەيدىن دەرھال ئۈچىنچى بىر دۆلەتكە كېتىشنى ئېيتقان. ئەمما مەمەتتۇرسۇن ئۈچىنچى بىر دۆلەتكە كېتىپ بولغاندىن كېيىنمۇ خىتاي ساقچىلىرى ئۇنىڭ پېشىنى قويۇۋەتمىگەن. دۇبەيدە دادىسى بىلەن ئۇچرىشىشنى تەلەپ قىلغان خىتاي ساقچىلىرى ئەمدىلىكتە ئۇنىڭ دادىسى بىلەن كۆرۈشۈشىنى پۈتۈن كۈچى بىلەن توسىغان.ئوسمان تۇرسۇننىڭ بايان قىلىشىچە، ئوغلى مەمەتتۇرسۇن 3 قېتىم تېلېفون ئالماشتۇرغاندىن كېيىن ئاخىرقى قېتىمدا، يەنى 1ماي كۈۈىدىن ئېتىبارەن خىتاي ساقچىلىرىنىڭ ئىز قوغلىشىدىن قۇتۇلغان.

يەمەن پرېزىدېنتى يىل ئاخىرىدا تەختتىن چۈشىدىغانلىقىنى بىلدۈردى ئۇيغۇررويتىرس ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، يەمەن پرېزىدېنتى ئالىي ئابلدۇللاھ سالىھ، ئۆكتىچى كۈچلەرگە ئۆزىنىڭ بۇ يىل ئاخىرىدا ئىستېپا بېرىدىغانلىقىنى،كېلەر يىلى 1ئايدا بولسا يەمەندە سايلام ئۆتكۈزۈلىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.ئۇ ئۆزىنىڭ بۇ ئارقىلىق ھاكىمىيەتنى تىنچ ۋە تەرتىپلىك بىر شەكىلدە ئۆتكۈزۈپ بېرىش پىلانى بارلىقىنى ئەسكەرتكەن. ئۇ نەچچە ۋاقتىن بېرى، ئۆزىنىڭ تاكى كېلەر قېتىملىق پرېزىدېنت سايلىمىغىچە يەنى 2013يىلىغا قەدەر ۋەزىپىسىنى داۋاملاشتۇرىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن ئىدى. ئۆكتىچى كۈچلەر پرېزىدېنت سالىھنىڭ بۇ تەكلىپىنى رەت قىلغان ۋە تەختتىن دەرھال چۈشۈشنى تەلەپ قىلغان.خەۋەردە بىلدۈرۈلۈشىچە، پرېزىدېنت سالىھنىڭ نامايىشچىلارغا قارشى مەيدانىدىكى بۇ تۈر يۇمشاش، يەمەن ئارمىيىسىنىڭ غوللۇق گېنېراللىرىدىن بىرى بولغان مۇھسىن ئەل ئەخمەرنىڭ نامايىشچىلار سېپىگە ئۆتۈپ كېتىشى سەۋەب بولغان.ئالدىنقى كۈنى پرېزىدېنت سالىھقا ساداقەتمەن ساقچىلاردىن بىرى نامايىشچىلارغا ئوق چىقىرىپ 50دىن ئارتۇق كىشىنىڭ ئۆلۈمىگە سەۋەب بولغان.بۇنىڭ بىلەن گېنېرال مۇھسىن ئەل ئەھمەر ئۆزىنىڭ نامايىشچىلارنى قوللايدىغانلىقىنى ئاشكارا بىلدۈرۈپ، نامايىشچىلارنى قوغداش ئۈچۈن بىر قىسىم ئەسكەر ۋە ئوفىتسېرلىرىنى يېتەكلەپ نامايىشچىلار سېپىگە قېتىلغان. پرېزىدېنت سالىھ بۈگۈنكى سۆزىدە يەمەننىڭ ھەربىي دائىرىلىرى ئارىسىدا بۆلۈنۈش پەيدا بولسا، ياكى يەمەندە بىر ھەربىي ئۆزگىرىش يۈز بەرسە، بۇ يەمەندە ئىچكى ئۇرۇشقا سەۋەب بولىدۇ دەپ ئاگاھلاندۇرغان.ئۆكتىچى كۈچلەرنىڭ باياناتچىسى پرېزىدېنت سالىھنىڭ تەكلىپىنى رويتىرسقا ئاشكارىلىغان چېغىدا، نۆۋەتتىكى سائەتلەرنىڭ يەمەن ۋەزىيىتى ئۈچۈن ھەل قىلغۇچ سائەتلەر ئىكەنلىكىنى بىلدۈرگەن.ئىراقتا پارتلاش يۈزبېرىپ 30 دىن ئارتۇق ئادەم ئۆلدى

مەكتەپ تەرەزەسىنەن قۇلاعان وقۋشى: وقيعانىڭ قالاي بولعانى ايتىلدى . ەلارنا دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن قازاق ءتىلدى امبەباب ينفورماتسيا ارناسى جولدانعان ۋاقىتى: 16:45 20190911الماتى. قازاقپارات الماتى قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلنار قوجابەرگەنوۆا مەكتەپ تەرەزەسىنەن قۇلاپ كەتكەن وقۋشى تۋرالى ايتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.بيىل 405 مىڭنان استام بالا مەكتەپ تابالدىرىعىن العاش رەت اتتايدىقازاقستاندا مەكتەپ ماسەلەلەرى بويىنشا جەدەل جەلى ىسكە قوسىلدى مەكتەپ سومكەسىن قالاي تاڭداۋ كەرەك دارىگەر كەڭەسى مەكتەپ وقۋشىلارى وكشەلى اياق كيىم كيۋى كەرەك باس سانيتاربۇل وقىس وقيعا كەشە بولدى. ءبىز تەكسەرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدىك. بۇل جەردە ساباق وتكىزىپ جاتقان ءمۇعالىم كىنالى. قازاق ءتىلى ساباعى ەكى توپقا ءبولىنىپ وقىتىلادى. ساباق اياقتالعان سوڭ ءمۇعالىم، وقۋشىلاردى سىنىپ جەتەكشىسىنە تاپسىرۋعا مىندەتتى. ءمۇعالىم سىنىپتان شىعاردا بالالاردى ساناماعان. بالا پارتانىڭ استىنا تىعىلىپ قالىپتى. ءمۇعالىم سىنىپتى سىرتىنان جاۋىپ شىعىپ كەتكەن. ال سىنىپتا جالعىز قالعان بالا قورقىپ، تەرەزەدەن سەكىرگەن،دەيدى الماتى قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلنار قوجابەرگەنوۆا.بۇل ماسەلە ءبىزدىڭ باقىلاۋىمىزدا بولادى. اتاانالار بالالارىن بىزگە سەنىپ تاپسىرادى. بالا مەكتەپتە بولعاندا، ونىڭ قاۋىپسىزدىگىنە مەكتەپ جاۋاپ بەرەدى. بۇگىن مەن مەكتەپ ديرەكتورىنا سوگىس جاريالادىم. وقىشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ديرەكتوردىڭ ءبىرىنشى فۋنكتسيونالدى مىندەتى،دەپ اتاپ ءوتتى باسقارما باسشىسى.بۇعانعا دەيىن، مەكتەپ تەرەزەسىنەن سەكىرىپ كەتكەن ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىسىنىڭ دەنساۋلىعى تۋرالى دارىگەرلەرايتقان بولاتىن.كەلۋ قاينارى: :...?31046679

ەلوردادا حالىقارالىق كىتاپ جارمەڭكەسى باستالادىەرتەڭ نۇرسۇلتانداعى كورمە ورتالىعىندا 2019 ى ەۆرازييالىق حالىقارالىق كىتاپ كورمەجارمەڭكەسى اشىلادى. ەلىمىزدەگى ىسكەرلىك جانە گۋمانيتارلىق ارىپتەستىكتى دامىتۋ ماقساتىندا ...الماتىدا حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ 100 جىلدىعىنا وراي, كاسىپوداقتاردىڭ الەۋمەتتىكەڭبەك قاتىناستارىنداعى رولى. شىعىس پەن باتىستىڭ ديالوگى تاقىرىبىندا حالىقارالىق كونفەرەنتسييا ۇيىمداستىرىلدى. جيىنعا ...سايلاۋدى باقىلاپ قايتتىسەنات توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ب.بەكنازاروۆ مولدوۆاداعى سايلاۋ قورىتىندىسى بويىنشا باسپاسوز كونفەرەنتسيياسىندا سوز سويلەدى. كيشينەۆتە تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنىڭ حالىقارالىق بايقاۋشىلار ميسسيياسى ۇيىمداستىرعان ...ماسكەۋ سەزگە نەگە رۇقسات بەرمەدى?اقپارات, باستى جاڭالىقتار1976 جىلى الماتىدا عىلىم اكادەميياسىندا كسرو ەلدەرىنىڭ بۇكىلوداقتىق ەكىنشى تۇركولوگييا كونفەرەنتسيياسى وتەدى. كونفەرەنتسيياعا 600دەي ادام قاتىسادى. ونىڭ ىشىندە 300دەي شەتەلدىك ...وداق شەشىم ۇسىنعانى جونبيىل ەلباسى ۇسىنعان ەۋرازييالىق يدەياعا 25 جىل, ال ەاەو تۋرالى شارتقا قول قويىلعانىنا 5 جىل تولىپ وتىر. ەۋرازييالىق ينتەگراتسييا ...وداقتاستىڭ ويى ورتاقەۋرازييا وداعىن قۇرۋ تۋرالى يدەيانى قازاقستان پرەزيدەنتى 1994 جىلى م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسوروقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ جينالىسىندا كوتەرگەن بولاتىن. بۇل ...بىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزىنا ارنالعان حالىقارالىق جيىنقازاق ۇلتتىق قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە حالىقارالىق بىلىم كۇنىنە ارنالعان جيىن وتتى. بۇل تۋرالى ۋنيۆەرسيتەت باسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى جاندار اسان حابارلادى. ...الماتىدا تاعى دا جەر سىلكىندىسەيسمولوگييالىق تاجىريبەلىكادىستەمەلىك ەكسپەديتسيياسى ممنىڭ سەيسميكالىق ستانسالار جەلىسى 16 قاڭتار كۇنى الماتى ۋاقىتىمەن 6 ساعات 50 مينۋتتا جەر سىلكىنىسىن تىركەگەن. زىلزالا ...اسىلحان تولەپوۆ قىرعىزستاننىڭ ەڭ ۇزدىك اكتەرىاكتەر اسىلحان تولەپوۆ قىرعىز ەلىندە جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك اكتەرى اتاندى. سۇيىنشى, اعايىن! جاڭا عانا قىرعىز ەلىندە ۆرەميا ستويكي. كوكبورۇ فيلمىندە ...قارقىندى جۇمىسقا شاقىردىقاسىمجومارت توقاەۆتىڭ توراعالىعىمەن سەنات بيۋروسىنىڭ وتىرىسى وتتى. وندا ەلباسىنىڭ قازاقستاندىقتاردىڭ الاۋقاتىنىڭ وسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ اتتى جولداۋىنىڭ نەگىزگى ...وزىنىڭ استاناسىن اربىر قازاق, قورعاسىن ەكى كوزدىڭ قاراسىنداياقپارات, باستى جاڭالىقتار, مادەنيەتەكى كۇن بويى استانا قىزۋ جىر دوداسىن تاماشالادى. بىربىرىنەن كەم تۇسپەيتىن 20 اقىن الامانعا تۇستى. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ۇيىمداستىرعان ...

فىرات قالقىنى ھەرىكىتى دائىرىسىدە ھەم دائېشقا، ھەم پ ك ك غا زەربە بېرىلدىھۇجۇمدا تېررورلۇق تەشكىلاتى دائېشقا تەۋە 6 نىشانغا 8 بومبا ئېتىلدى.08.10.2016 10.04.2021تۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: فىرات قالقىنى ھەرىكىتى دائىرىسىدە تېررورلۇق تەشكىلاتى دائېشقا تەۋە ئىكەنلىكىنى ئېنىقلانغان 6 نىشان بىت چىت قىلىپ تاشلاندى.تۈركىيە ئارمىيە باش قوماندانلىق ئىشتابىدىن ئېلان قىلىنغان باياناتتا، فىرات قالقىنى ھەرىكىتى دائىرىسىدە تۈركىيە ھاۋا ئارمىيەسىگە تەۋە ئۇرۇش ئايروپىلانلىرىنىڭ سۈرىيەنىڭ شىمالىدىكى ئاكتارىن، ئەلبۇل ۋە جاككا رايونلىرىدا ھاۋا ھۇجۇمى ئېلىپ بارغانلىقى بىلدۈرۈلدى.ھۇجۇمدا تېررورلۇق تەشكىلاتى دائېشقا تەۋە 6 نىشانغا 8 بومبا ئېتىلدى. 1 قوماندانلىق مەركىزى، 1 توپلىشىش ئورنى، 1 قورال ئىسكىلاتى ۋە 3 يوشۇرۇنىدىغان يېرى غەلىبىلىك بىت چىت قىلىپ تاشلاندى.ھۇجۇمدا 1 ناملىق يەرلىك بومبا ئىشلىتىلدى.بۇ ئارىلىقتا ھاككارىنىڭ چۇكۇرجا ناھىيەسىدە تېررورلۇق تەشكىلاتى پ ك ك غا قارشى ئېلىپ بېرىلغان ھەرىكەتتە، 8 تېررورچى ئۇجۇقتۇرۇلدى. 2 تېررورچى تەسلىم بولدى. بۇنىڭدىن ئىلگىرى ئۆلتۈرۈلگەن 5 تېررورچىنىڭ جەسىتى تېپىلدى.ھەربىي ھەرىكەت جەريانىدا نۇرغۇن ساندا ئوق دورا قولغا چۈشۈرۈلدى.30 ئاۋغۇستتىن بۇيان چۇكۇرجادا 254، ھاككارىدا 374 تېررورچى ئۇجۇقتۇرۇلغان بولدى.خەتكۈچ: فىرات قالقىنى ھەرىكىتى , دائېش , پ ك ك , تۈركىيە

نەگە ءدىن مەن عىلىمنىڭ اراسىن اجىراتىپ الدىق؟46 ءسوز 1924 13 پىكىر 15 قازان, 2020 ساعات 12:44جەر شارىندا 2 ملد جۋىق مۇسىلمان بار. ولار الەم حالقىنىڭ 23, 4 قۇرايدى. ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك، بارلىق مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ جوعارى تەحنولوگيا ەكسپورتىنداعى الەمدىك ۇلەسى 3,7، ونەرتاپقىشتىق ۇلەسى 1,9 ، الەمدىك جالپى ىشكى ونىمدەگى ۇلەسى 7,9 ، ءجىو كورسەتكىشى الەمدىك كورسەتكىشتىڭ 10 پايىزىنا دا جەتپەيدى.يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە 57 ەلدىڭ جوعارى تەحنولوگيانى ەكسپورتتاۋداعى ۇلەسى الاقانداي وڭتۇستىك كورەيا ەلىنەن ەكى ەسە تومەن. نەگە نەگىزىنەن مۇسىلماندار تۇراتىن وڭىرلەردە كەدەيشىلدىك پەن قايىرشىلىق ،سوعىس، ارتتا قالۋشىلىق ، سىرتقا تاۋەلدىلىك سوزىلىپ كەلەدى؟ نەگە ءدىن مەن عىلىمنىڭ، تاقۋالىق پەن جالقاۋلىقتىڭ اراسىن جوعالتىپ الدىق؟ نەگە بىزدەر بۇل ءومىردىڭ نىعمەتتەرىنە قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋدان گورى احيرەتتەگى ومىرىمەن كوبىرەك اينالىسىپ كەتتىك؟سۇراق كوپ، جاۋاپ ودان دا كوپ. بۇدان شىعاتىن ءبىر عانا جول بار ول ءبىلىمعىلىم، كاسىپتەنۋ، ۇلى مارتەبەلى ەڭبەك.مۇرات باقتيارۇلىنىڭ جازباسىقانات بىرلىكۇلى 37926

شياڭگاڭ وتان قۇشاعىنا ورالعاندىعىنىڭ 23 جىلدىعى وتان قۇشاعىنا ورالعاندىعىنىڭ 23 جىلدىعىندا شياڭگاڭ كۇشقۋاتىن شوعىرلاندىرىپ قايتا اتتاندى:جۇڭگو قازاق راديو تورابى : 20200630 16:07ٴوز حابارىمىز. 1شىلدە پارتيا قۇرىلعان كۇن قارساڭىندا، بەسجۇلدىزدى قىزىل تۋ ۆيكتوريا پورتىنىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى عيماراتتاردىڭ الدىندا جەلمەن بىرگە جەلبىرەپ كوزدىڭ جاۋىن الۋدا. 23 جىلدىڭ الدىندا شياڭگاڭ وتان قۇشاعىنا ورالىپ، تاريحتىڭ تىڭ پاراعى اشىلعان بولاتىن. 23 جىلدان كەيىن، شياڭگاڭعا ساياتىن مەملەكەت حاۋىپسىزدىك زاڭى شىعارىلىپ، ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىمنىڭ باپتى قاداممەن باياندى ىلگەرىلەۋىن بەرىك زاڭدىق نەگىزبەن جانە حاۋىپسىزدىكپەن قامتاماسىزداندىرىپ، شياڭگاڭ تاريحتىڭ تىڭ بەلەسىنە كوتەرىلدى.جۋىقتاعى جىلداردان بەرى شياڭگاڭ قوعامىندا تۋىلعان بىلىقپالىققا جۇرەكتەرى ەزىلەتىن ٴبىر توپ جالىندى شياڭگاڭ جاستارى بار، ولار مەملەكەتتىڭ نەگىزگى زاڭى مەن شياڭگاڭنىڭ نەگىزدىك زاڭىنا بولعان تۇسىنىكتىڭ تايازدىعى مۇنداي ٴجايتتىڭ تۇپكى سەبەپتەرىنىڭ ٴبىرى دەپ قاراپ، سونىمەن ٴبىر اراعا باس قوسىپ نەگىزگى زاڭ مەن نەگىزدىك زاڭدى ۇگىتتەيتىن ماقالالار جازدى.بىزدە 200 گە جۋىق مۇشە، 50 نەشە تىرەكتى كۇش بار. 2017 ـ جىلدىڭ سوڭىنان قازىرگە دەيىن نەشە مىڭ ماقالا جاريالادىق، جەكە باسىم 500 دەن استام ماقالا جازىپ جاريالادىم،دەيدى چىن شياۋفىڭ ەسىمدى تىرىسشاڭ ٴارى باتىل زاڭ عىلىمى دوكتورى، ول شياڭگاڭ جاستارى شولۋشىلار ۇيىمىنىڭ قارا قىلدى قاق جارىپ سويلەيتىن اتقارۋشى ٴتوراعاسى.چىن شياۋفىڭ مەن ونىڭ سەرىكتەستەرىنىڭ كوپ ساندىلارىنىڭ زاڭ ساۋاتى مول. ولاردىڭ قاراۋىنشا، ءبىر ەل ، ەكى ء تۇزىمنىڭ نىق قادام تاستاۋىن كەپىلدەندىرۋ ٴۇشىن، زاڭمەن باسقارۋ نەگىزى كەم بولسا بولمايدى. وسىنى تانىپ جەتكەن ولار ورتالىقتىڭ شياڭگاڭعا ساياتىن مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى زاڭىن قورعاۋىن ەرەكشە قۇپتاپ، ٴتۇرلى فورما، الۋان جولدار ارقىلى مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى زاڭىن جاساۋدىڭ ماڭىزىن بايىمداپ، بوگدە نيەتتەگىلەرگە تويتارىس جاساۋدا.شى يۇڭچيڭشياڭگاڭ تۇرعىن ٴۇي دەلدالدىق قۇرىلىمى جۇڭ يۋان توبىنىڭ ءتوراعاسى. ول بىلاي دەدى: مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى زاڭى شياڭگاڭنىڭ بولاشاعىنا ٴتيىمدى مە، جوق پا؟دەگەندى ءۇي بازارىنىڭ بەتالىسىنان اڭعارۋعا بولادى. جىلجىمايتىن مۇلىك ساتىپ الۋشياڭگاڭنىڭ بولاشاعىنا سەنىم ارتقاندىق، ٴىس جۇزىندىك ارەكەتپەن قولداعاندىق.مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ قاتىستى قاۋلىلارى جاريالانعاننان بەرى، شياڭگاڭنىڭ تۇرعىن ٴۇي بازارى ورنىقتى بولىپ، ٴبىراز قىمباتتادى. شى يۇڭچيڭ تالداۋ جاساپ بىلاي دەدى: مۇنداعى باستى سەبەپادامداردىڭ كوپ ساندىسى مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى زاڭى جولعا قويىلعاننان كەيىن شياڭگاڭنىڭ قايتا ورنىعاتىندىعىنا، ٴتىپتى دە جاقسى دامۋعا شارتجاعداي جاراتىلاتىندىعىنا سەنىم ارتقاندىعىنان بولىپ وتىر.شياڭگاڭعا ساياتىن مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى زاڭىن شىعارۋ جۇرت كوڭىلىن ورنىقتىرادى، بۇنى تەرەڭ سەزىنگەن 50 جاستاعى شۆەتساريالىق اندرۋ بىلاي دەدى: 3 جىلدىڭ الدىندا شياڭگاڭعا كەلىپ فينانستىق كەڭەس بەرۋ قىزمەتىمەن اينالىسقام. سول كەزدە شياڭگاڭ ورنىقتى، گۇلدەنگەن، ورايلارعا تولى، تۇرمىسقا قولايلى بولاتىن. الايدا، ەرەجەگە وزگەرىس ەنگىزۋ داقپىرتىنان تۋىنداعان تولاسسىز زورلىقزومبىلىقتان ءبىر مەزەت شياڭگاڭنان كەتۋ نيەتىندە بولعام. شياڭگاڭعا ساياتىن مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى زاڭى اتقارىلعاننان كەيىن، شياڭگاڭنىڭ بەيبىتشىلىك پەن زاڭمەن باسقارۋدى تەز ارادا قالپىنا كەلتىرۋىن ٴۇمىت ەتۋدەمىن. ىشكى ولكەلەر بازارى مەن حالىقارالىق بازاردى تۇتاستىرىپ جاتقان دانەكەر رەتىندەگى شياڭگاڭ بولاشاقتا ايىرىقشا ابزالدىلىعىن ٴتىپتى دە جاقسى ساۋلەلەندىرەتىن بولادى، سونىمەن بىرگە گۋاڭدۇڭ، شياڭگاڭ ، اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىنىڭ توعىسپالى دامۋ ورايىنان پايدالانىپ ٴتىپتى دە كەڭ دامۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. قارجى قوسۋشىلاردىڭ شياڭگاڭعا سەنىمى ارتا تۇسەدى. مەن دە شياڭگاڭدا قالىپ جالعاستى قىزمەت ىستەۋدى جانە تۇرمىس كەشىرۋدى قالايمىن.23 جىلدان كەيىن، شياڭگاڭعا ساياتىن مەملەكەت حاۋىپسىزدىك زاڭى شىعارىلىپ، ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىمنىڭ باپتى قاداممەن باياندى ىلگەرىلەۋىن بەرىك زاڭدىق نەگىزبەن جانە حاۋىپسىزدىكپەن قامتاماسىزداندىرىپ، شياڭگاڭ تاريحتىڭ تىڭ بەلەسىنە كوتەرىلدى.

مەديسينا مەكەمەلەرى جىبەرگەن كەمشىلىكتەرى ٴۇشىن جازاعا تارتىلماق وقو ۇلت ساۋلىعى26 قاڭتار 2015، 17:03مەديسينا مەكەمەلەرى جىبەرگەن كەمشىلىكتەرى ٴۇشىن جازاعا تارتىلماق وقو26 قاڭتار 2015, 17:03 952 0استانا. 26 قاڭتار. . دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ ەسەبىن ساراپقا سالعان وقو ٴوڭىر باسشىسى اسقار مىرزاحمەتوۆ سالا كورسەتكىشتەرىن باعامدايتىن ينديكاتورلارداعى كەيبىر اۋرۋ تۇرلەرى بويىنشا ناۋقاستار سانىنىڭ دۇرىس بولجامدالۋى كەرەكتىگىنە توقتالىپ ٴوتتى. سونداياق، مەديسينا مەكەمەلەرىنىڭ باس دارىگەرلەرىمەن ولار اتقارۋى ٴتيىس مىندەتتەر جانە ونى اتقارۋدا جىبەرگەن كەمشىلىكتەرى ٴۇشىن جازاعا تارتىلاتىنى جونىندە مىندەتتەمەلەر ٴتۇزۋدى تاپسىردى.مەديسينا مەكەمەلەرىنە جۇكتەلگەن باستى مىندەتتەردىڭ ٴبىرى بۇل انا مەن بالا دەنساۋلىعىن ساقتاۋ ەكەنىنە كوڭىل بولگەن اسقار يسابەك ۇلى، سوڭعى جىلدارى انا جانە نارەستە ٴولىمى كورسەتكىشتەرى ٴبىرشاما تومەندەگەنىن ايتتى. دەگەنمەن، سالاعا قاراستى مەكەمەلەردىڭ جابدىقتالۋى جونىنەن رەسپۋبليكاداعى ورتا كورسەتكىشتەردىڭ بىرىنە قول جەتكىزگەن كەزدە مۇنداي فاكتىلەردىڭ ٴالى دە ورىن الىپ وتىرعاندىعى الاڭدارلىق جاعداي دەپ باعالادى.قازىرگى كەزدە وقو بويىنشا ونكولوگيالىق ٴولىمجىتىم كورسەتكىشى 100 مىڭ ادامعا شاققاندا 46،0 دەيىن، تۋبەركۋلەز اۋرۋىنان بولاتىن ٴولىمجىتىم 3،5كە دەيىن، قاناينالىم جۇيەسىنىڭ ٴولىمجىتىم كورسەتكىشى 94،8 ادامعا دەيىن تومەندەدى. ەسەپتى كەزەڭدە انا ٴولىمىنىڭ كورسەتكىشى 15،2 قۇرادى، ال نارەستە ٴولىمىنىڭ كورسەتكىشى 11،3 بولىپ وتىر. مەديسينالىق كومەكتى وبلىس حالقىنا 117 مەملەكەتتىك مەديسينالىق ۇيىمدار ىسكە اسىرادى، ونىڭ ىشىندە 57 اۋرۋحانالىق، 44 امبۋلاتوريالىق ەمحانالىق قىزمەت كورسەتەتىن ۇيىمدار بار. وڭىردەگى باستاپقى مەديسينالىق سانيتارلىق قومەك قورسەتەتىن مەديسينالىق ۇيىمدار جەلىسى مەملەكەتتىك نورماتيۆكە سايكەستەندىرىلگەن.

مەن جاساندى دەم الدىراتىن اپپارات شىعارادىاتى شۋلى يلون ماسك كوروناۆيرۋستان قورقۋ اقىماقتىق دەپ ەلدى ءبىر شۋلاتقان ەدى. ونىڭ ويىنشا، قىزمەتكەرلەر ءوز وفيستەرىندە جۇمىس ىستەي بەرۋلەرىنە بولادى جانە كەلەسى ايدىڭ اياعىندا اۋرۋدىڭ تارالۋى توقتالادى.و19 ىندەتىنىڭ ۆيرۋسى ادامنىڭ وكپەسىنە تۇسسە ول اۋرۋدى اسقىندىرىپ، ءتىپتى كەيدە ولىمگە اپارادى. سول جاعدايدى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن ناۋقاستى جاساندى دەم الدىراتىن اپپاراتقا قوسىپ قويادى. بىراق مۇنداي اپپارات اۋرۋ تاراعان بارلىق ەلدە جەتىسپەي جاتىر ءارى قىمبات تۇرادى ەكەن.نيۋيورك مەرى بيلل دە بلازيو يلون ماسككە اپپارات شىعارۋعا قولقا سالىپتى. ەندى جانە زاۋىتتارىندا وسى ءزارۋ زاتتى شىعارماقشى. بىراق ماسك مىرزانىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ ءوندىرىسى اپپاراتتتى شىعارۋعا كىرىسكەنشە كەرەك بولماي قالۋى بەك مۇمكىن.

.ئاپتور تۆمۈر غازى يەنى تۆمۈر ئېلىنىڭ بىپەرۋالىقى تۈپەيلىدىن قوزغىلاڭچىلار ئارىسىدا ئىختىلاپلار كلىپ چىققانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.سوۋېتنىڭ ماللىرىنى ئالماسلىقئۇنىڭ بايان قىلىشىچە؛ مائارىپ ئىدارىسى ۋە ئەۋقاپ ئىدارىسى دارىلمۇئەللىمىن بىناسىنىڭ ئىككىنچى قەۋىتىگە جايلىشىدۇ. مائارىپ ئىدارىسى مائارىپ ئىشلىرىنى تېخىمۇ ياخشىلاش مەقسىتىدە ئوقۇغۇچىلارغا مەخسۇس فورما كىيدۈرۈشنى قارار قىلغان بولۇپ، بىر قىسىم كىشىلەر سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ فابرىكىلىرىدا توقۇلغان رەختلەردىن ئوقۇغۇچىلىق فورمىسى تىكتۈرۈش تەشەببۇس قىلسىمۇ، لېكىن مۇسا ئەپەندىنىڭ تەشەببۇسى بىلەن قەشقەرنىڭ ئۆزىدە يەرلىك ئۇستىلار تىككەن ماتالارنى بوياپ، شۇنىڭدىن ئوقۇغۇچىلار كىيىمى تىكتۈرۈش قارار قىلىنىدۇ.كۆپچىلىك بىردەك ھالدا قەشقەرنىڭ ئۆزىنىڭ يەرلىك مەھسۇلاتىنى ئىشلىتىشىنىڭ مىللىي توقۇمچىلىق سانائىتىنى راۋاجلاندۇرۇش ھەم مىللىي سانائەتنى قەدىرلەش ئۈچۈن پايدىلىق دېگەن قارارغا كېلىپ، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مېلىنى سېتىۋالماسلىقنى بېكىتىدۇ.تۇيۇقسىز كەلگەن سوۋېت ياردىمىبۇ كۈنلەردە يەنە ۋالىي يۇنۇس بەگنىڭ پەرمانى بىلەن قىزىل ھىلال ئاي جەمئىيىتى بىلەن خەستىخانە ۋە يېڭىدىن قۇرۇلغان شىپاخانىنى باشقۇرۇش ئىشلىرى مۇسا ئەپەندى بىلەن ئابدۇللا خانغا تاپشۇرۇلىدۇ. ئۇلار كېچە كۈندۈز ئىشلەپ، قەشقەردىكى مەزكۇر تۇنجى شىپاخانىنىڭ ئىشلىرىنى كۈچەيتىپ، خەلق ئىچىدە ياخشى تەسىراتلارنى قوزغايدۇ.ئەنە شۇ كۈنلەرنىڭ بىرىدە قەشقەردىكى سوۋېت ئىتتىپاقى كونسۇلخانىسىنىڭ قىزىل كرېست دوختۇرخانىسىنىڭ ئايال دوختۇرى سىسيايوۋا ۋە بىر قانچە خادىملىرى بىلەن دوختۇرخانىغا كىرىپ كېلىدۇ ھەمدە 110 ئادەمگە يەتكىدەك سوپۇن، ياستۇق قاتارلىق ھەدىيە بۇيۇملىرىنى تاپشۇرىدۇ. بۇ ھەدىيە بۇيۇملىرىنى تارقىتىۋاتقاندا موسكۋادىن كەلگەن رۇس ئادەم بۇلارنى ۋە دوختۇرخانىنى سۈرەتكە ئالىدۇ. مۇسا ئەپەندى دەرھال نارازىلىق بىلدۈرۈپ، ئەگەر بۇنىڭ سىياسىي غەرەز ئۈچۈن بولسا، ھەددىيىنىڭ قوبۇل قىلىنمايدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. شۇنىڭدىن كېيىن سوۋېت دوختۇرخانىسىنىڭ بۇ ئايال دوختۇرىمۇ مەزكۇر شىپاخانىغا پات پات كېلىپ، كېسەل كۆرۈش ئىشلىرىغا ياردەملىشىپ تۇرىدۇ.بۇ ۋاقىتلاردا تېخى شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلمىغان بولۇپ، قەشقەر تۆمۈر ئېلىنىڭ رەھبەرلىكىدە تۇرۇۋاتاتتى. قەشقەردىكى سوۋېت ئىتتىپاقى ۋە ئەنگلىيە كونسۇلخانىلىرى قەشقەر ۋەقەلىرىنى يېقىندىن كۆزىتىۋاتقان بولۇپ، تارىخىي پاكىتلارغا ئاساسلانغاندا، سوۋېت ئىتتىپاقى ئۆزىنىڭ ئوتتۇرا ئاسىيا رايونى جۈملىدىن پەرغانە ۋادىسى بىلەن چېگرىداش مەزكۇر رايوندا مىلىتارستلىرىنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاغدۇرۇلۇپ، يەرلىك مىللەتلەرنىڭ ئۆز ھاكىمىيىتىنى قۇرۇش ھەرىكەتلىرىنىڭ ئەنگلىيە قاتارلىق دۆلەتلەرنىڭ كونتروللۇقنى ئاستىغا چۈشۈپ، بۇ جاينىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىغا قارشى بازىغا ئايلىنىپ قېلىشىدىن ئەندىشە قىلغانلىقى ئۈچۈن يەرلىك قوزغىلاڭچىلار بىلەن ئالاقە ئورنىتىش ھەم ئۇلارنىڭ ئىچكى ئەھۋالىنى ۋە تەرەققىيات يۈزلىنىشىنى چۈشىنىشكە تىرىشقان ئىدى.تۆمۈر ئېلى قەشقەرنى ئىگىلەپ تۇرغان بۇ ۋاقىتلاردا قەشقەر يېڭى شەھەردە ماجەنساڭ باشچىلىقىدىكى تۇڭگان كۈچلىرى مەۋجۇت بولۇپ، ئۇنىڭ قول ئاستىدىكى قوشۇنلارنىڭ تەركىبىدە تۇڭگانلاردىن باشقا يەنە جىن شۇرېننىڭ بىر قىسىم ئەسكەر ئوفىتسېرلىرىمۇ بار بولۇپ، ھەربىي تەلىم تەربىيىسى بىر قەدەر ياخشى ئىدى. بۇ ۋاقىتتا مادوتەي ئىبراھىم لوزۇڭ دېگەن كىشىنىڭ بېغىدا تۇردى ھەمدە يېڭى شەھەردىكى ماجەنساڭ بىلەن مەخپىي ئالاقىلار ئورناتتى.تۆمۈر غازىنىڭ بىپەرۋالىقى ھەم نادانلىقى بەختسىزلىككە يول ئاچتىتۆمۈر ئېلى يەنى، تۆمۈر غازى گەرچە قەھرىمان قوماندانى بولسىمۇ، بىراق قەشقەرنى ئىگىلەپ تۇرغاندا بىر قاتار خاتالىقلارنى سادىر قىلدى. مۇسا ئەپەندىنىڭ يېزىشىچە، مىللەت مەجلىسنىڭ قارارى بويىچە تۆمۈر ئېلىگە بارلىق ھەربىي ھوقۇقنى باشقۇرۇش ۋەزىپىسى بېرىلگەن بولسىمۇ، لېكىن ئۇ بەرىبىر مۈلكى ئىشلارغىمۇ ئارىلاشتى. ئاقسۇدىن ئائىلىسىنى ئەكەلدۈرۈش ئۈچۈن ئېھتىياجدىن ئارتۇق ئەسكەر ئەۋەتتى ھەمدە ئۆزى كۈن بويى ئويۇن تاماشىغا بېرىلىپ، ھەربىي ئىشلاردىمۇ ئەستايىدىل بولماي، مۇھىم ئىشلاردا بىپەرۋالىق قىلىشى كىشىلەرگە ياقمىدى. ئۇ يەنە يېڭى شەھەردىكى تۇڭگانلارنىڭ تۈرلۈك شۈبھە ئىشلىرىنى كۆرمەسكە سالدى. ئۇلار تومۇر ئېلىگە دوست كۆرۈنۈپ، ئاستىرىتتىن ئۆز تەييارلىقىنى پۇختا ئېلىپ باردى. ھەتتا مادوتەينىڭ مەخپىي پىلانى بويىچە ئىبراھىم لوزۇڭغا مىللىي قوشۇن تەشكىللەش ئورۇنلاشتۇرۇلغان بولۇپ، تۆمۈر ئېلى بۇنىڭغا قوشۇلۇپلا قالماستىن بەلكى بۇ قوشۇننىڭ چىقىملىرىنىمۇ بەردى. قەشقەردە يۈز بېرىۋاتقان بۇ بىر قاتار ئەھۋاللارنى بىلگەن مىللەت مەجلىسىنىڭ ئادەملىرى تۈرلۈك يوللار بىلەن تومۇر ئېلىگە ئەھۋالنى ئۇقتۇرغان ھەمدە ھۇشيار بولۇشنى تەۋسىيە قىلغان بولسىمۇ، لېكىن ئۇ ئاڭلىماي قويدى.قەشقەر ۋەزىيىتى مانا مۇشۇنداق مۇرەككەپ تۇرغان بىر پەيتتە خوتەن قوزغىلاڭچىلىرىنىڭ بىر گۇرۇپپىسى سابىت داموللام باشچىلىقىدا قەشقەرگە كەلدى.مۇسا ئەپەندىنىڭ يېزىشىچە، ئەسلىدە تۆمۈر ئېلى سابىت داموللامنىڭ قەشقەرگە كېلىشىنى قوللىمىغان بولۇپ، لېكىن سابىت داموللام ئۆزىنىڭ قەشقەرگە بېرىش پىكرىدە چىڭ تۇرغان ھەمدە ئاخىرىدا قەشقەرگە كەلگەن. ئۇ قەشقەرگە كەلگەندىن كېيىن ھەر ساھە كىشىلىرىنىڭ قىزغىن قارشى ئېلىشىغا ئېرىشكەن ھەمدە قەشقەرنىڭ زىيالىيلىرى، ئۆلىمالىرى بىلەن كۆرۈشۈپ، ئۇلار بىلەن سۆھبەتلەر ئېلىپ بارغان شۇنىڭدەك قەشقەر ۋالىسى يۇنۇس بەگ بىلەنمۇ پات پات كۆرۈشۈپ، ھۆكۈمەتنى جۇمھۇرىيەت ئۇسۇلى بويىچە باشقۇرۇش ئىدىيىسىنى تەشەببۇس قىلغان.بىر كۈنى بىر بۆلۈك ھۆكۈمەت كىشىلىرى ۋە قەشقەردىكى بارلىق ئىلغار زاتلار بىرلىكتە يىغىن چاقىرغان بولۇپ، بۇ يىغىندا ھۆكۈمەتنى جۇمھۇرىيەت ئۇسۇلى بويىچە باشقۇرۇش لايىھىسى ئوتتۇرىغا قويۇلدى، كۆپچىلىك بىردەك ھالدا بۇنى قوللاپ، قۇتلۇق ھاجى شەۋقى بىلەن مۇزەپپەر بەگكە مەخسۇس بىر پروگرامما تۈزۈپ چىقىش ۋەزىپىسى بېرىلدى. ئەتىسى رەسمىي يىغىن ئېچىلىپ، مەزكۇر پروگرامما مۇزاكىرىدىن ئۆتكۈزۈلدى ھەمدە تۆمۈر بەگنىڭ تەستىقلىشىغا سۇنۇلدى.تۆمۈر ئېلى بىلەن سابىت داموللا ئارىسىدىكى ئىختىلاپلارسابىت داموللام ۋە شاھ مەنسۇر قەشقەرنىڭ ئىلغار كىشىلىرى بىلەن ھۆكۈمەتنى جۇمھۇرىيەت ئۇسۇلى بىلەن باشقۇرۇش مەسىلىلىرىنى مۇزاكىرە قىلىپ، مەخسۇس پروگراممىلارنى تۈزۈپ، جىددىي ئىش ئېلىپ بېرىۋاتقاندا سابىت داموللامغا قارشى بىر قىسىم كىشىلەر ئاستىرىتتىن تۆمۈر ئېلىنى كۈشكۈرتۈپ، ئۇنىڭ سابىت داموللامنى نەزەربەنت قىلىپ، قوزغىلاڭچىلار ئارىسىدا ئىختىلاپ كەلتۈرۈپ چىقىرىشىغا يول ئاچتى.1933 يىلى 8 ئاينىڭ 8 كۈنى تۆمۈر ئېلى سابىت داموللام ۋە شاھ مەنسۇتنى تۇتۇپ، ئۇلارنى بىر باغقا نەزەربەند قىلىپ قويدى ھەم خوتەندىن كەلگەن ئەسكەرلەرنىڭ قوللىرىدىكى قوراللىرى ۋە چوماقلىرىنى تارتىۋالدى. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا يەنە ھاپىز تۈئەنجاڭنى 500 ئەسكەر بىلەن يەركەنتكە ئەۋەتىپ، بۇ يەردىكى خوتەن پىدائىيلىرىنى قورالسىزلاندۇرماقچى بولدى، ئارقىدىنلا يەنە كىچىك ئاخۇن باشچىلىقىدا 300 كىشىلىك قوشۇن ئەۋەتتى.ھاپىز تۈئەنجاڭ باشچىلىقىدىكى بۇ قوشۇن خوتەن قوزغىلاڭچىلىرىنى مەغلۇپ قىلىپ، ئىلگىرى كېيىن يەركەنت، گۇما قاتارلىق جايلارنى ئىشغال قىلىپ، داۋاملىق ھۇجۇم بىلەن خوتەننى ئالماقچى بولدى. ئەنە شۇنداق كۈنلەردە تۆمۈر ئېلى قەشقەردە ماجەنساڭ باشچىلىقىدىكى تۇڭگان ئەسكەرلىرى تەرىپىدىن ئېتىپ ئۆلتۈرۈلدى. مۇسا ئەپەندى بۇ كۈننى 1933 يىلى، 29 سېنتەبىر كۈنى دەپ يازىدۇ.مۇسا ئەپەندىنىڭ خۇلاسىسىمۇسا ئەپەندى بۇ ۋەقەلەرگە ئېچىنىپ، بۇنىڭدىن مۇنداق خۇلاسە چىقىرىدۇ: تۆمۈر سىجاڭنىڭ بۇ قىلمىشى بىلەن مىللىي ئىستىقلال يولىدىكى كۈرەش سېپى خۇددى قانىتى يۇلۇۋېتىلگەن توخۇغا ئوخشاپ قالدى. دۈشمەنلەر تاماشا كۆرۈپ تۇرغاندا شەرقىي تۈركىستان مۇجاھىدلىرىنىڭ ئەنە شۇنداق ئۆزئارا جاڭجالغا چۈشۈپ كېتىشى ھەر كىمنى ئېچىندۇردى. شۇ ئىشتىن كېيىن سابىت داموللام شاھ مەنسۇرلار يېقىنلىرى بىلەن بىرگە يار جاپاسىدىن، پەلەكنىڭ جەۋرىدىن شىكايەت، مىللەتنىڭ بەخىتسىزلىكىدىن ھېكايەتلەر قىلىپ، تەقدىرنىڭ ياخشى كۈنلىرىنى كۈتۈپ ياتتى.قورغاس قاچاندىن باشلاپ رۇسىيە بىلەن ئۇيغۇر ئېلىنىڭ پاسىلى بولۇپ قالغان؟دىلبەر توختىنىڭ ئەرزى توسالغۇلارغا ئۇچرىماقتا

كەپتەر قاچاندىن باشلاپ ئىنسانلارنىڭ تاماق ئۈستىلىگە چىققان؟ بىلبىلىك بىلوگىباشبەتيېمەكئىچمەككەپتەر قاچاندىن باشلاپ ئىنسانلارنىڭ تاماق ئۈستىلىگە چىققان؟0 38 5 مىنۇتتا ئوقۇپ بولىسىزئىنسانلار مەلۇم ھايۋانغا بىر خىل ئالاھىدە ئوبرازنى ئاتا قىلىشقا ئامراق، مەسىلەن، ئۆچكىنى قىياپىتى غەلىتە دەيدۇ، پىلە قۇرتى ۋە ھەسەل ھەرىسىنى شەخسىيەتسىز تۆھپىكار دەيدۇ، تۈلكىنى ھىيلىگەر دەيدۇ، چۈمۈلىنى ئىتتىپاقلىقنىڭ سىموۋۇلى دەيدۇ. كەپتەرگە بولغان قاراش بىر قەدەر زىددىيەتلىك، ئۇ ھەم زەيتۇن شېخىنى چىشلەپ تىنچلىق ئېلىپ كېلىدۇ، ھەم كەتسە كەلمەيدىغان بوپمۇ قالىدۇ تەرجىماندىن: بۇ سۆز دۆلەت تىلىدا ۋەدىسىدە تۇرماسلىق، ۋاقتىدا قىلماسلىق، لەۋزىدە تۇرماسلىق دېگەندەك مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ. ئەمما، ئىنسانلار تارىخىدا كەپتەر ئەزەلدىن كەم بولۇپ باقمىغان، كەپتەر تاماق ئۈستىلىگە چىقىشتىن تارتىپ ئۇچۇر يەتكۈزۈشكىچە، ئىنسانلارنىڭ تۇرمۇشىدا مەۋجۇت بولۇۋاتقىنى خېلى ئۇزۇن بولدى، بۈگۈن بىز كەپتەرنىڭ تاماق رىسالىسىدىكى تارىخنى كۆرۈپ چىقايلى.ئۇزۇنغا سوزۇلغان كەپتەر ئىستېمال قىلىش تارىخىدا، ئىنسانلار قانداق ئۇسۇللار بىلەن كەپتەر يېگەن؟ كەپتەر قاچاندىن باشلاپ ئىنسانلارنىڭ تاماق ئۈستىلىگە چىققان؟خام يېيىش كەپتەر يېيىشنىڭ ياخشى ئۇسۇلىناھىيەسىگەرچە بىز دائىم ئىنسانلارنى ئۆزىمىز قالتىس دەپ چاغلىساقمۇ، لېكىن بۇ پالېئونتولوگلارنىڭ نەزىرىدە بۇ خىل قاراش ئۆزىنى ئالداشتىن باشقا نەرسە ئەمەس. ئەگەر دۇنياغا بىر ۋاقىت ئوقى قوشۇلسا، ئۇنداقتا بىز ھەر خىل ئادەمگە تەۋە تۈرلەرنىڭ تەبىئەت تەرىپىدىن زور ئۈمىد باغلىغانلىقىنى كۆرىمىز، بۇنىڭ ئىچىدىكى نېئاندېرتال ئادىمى تەبىئەت تاللىغان ئەلاچى ئوقۇغۇچى. نېئاندېرتال ئادىمى گېرمانىيەنىڭ نېئاندېرتال تاغ جىلغىسىدا بايقالغانلىقى ئۈچۈن شۇنداق ئاتالغان، ئىلگىرى ياۋروپادا كەڭ كۆلەمدە ياشىغان، ئۇلارنىڭ غايەت زور مېڭە سىغىمى 12001700 مىللىلېتىرغا يەتكەن بولۇپ، ئىدراكلىق ئادەملەرنىڭ 14001600 مىللىلېتىرلىق سىغىمىدىن قېلىشمايدۇ.400 مىڭ يىل ئىلگىرى بىر تەرەپكە يان بېسىشنى خالىمايدىغان نېئاندېرتال ئادىمى سەپەرگە ئاتلىنىپ ئافرىقىدىن ئايرىلىپ، مىڭبىر جاپادا غەربىي ياۋروپاغا كەلگەن. ئۇلارنىڭ توم سۆڭەكلىرى ۋە ساغلام مۇسكۇللىرى تەبىئەتكە قارشى تۇرۇش جەريانىدىكى ئەۋزەللېكىنى تولۇق نامايان قىلغان. يوغان بۇرۇن تۆشۈكى ۋە يۇقىرى ئۈنۈملۈك ماي ئالمىشىش ئۈنۈمى، ئۇلارنى ئەينى چاغدىكى غەربىي ياۋروپادىكى قەھرىتان سوغۇق جايدا پۇت تىرەپ تۇرۇش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلغان. سوغۇق شامال ۋە قېلىن قار ئالدىدا غاردا ياشاش كۆڭۈلدىكىدەك تۇرمۇش ئۇسۇلى بولۇپ، ئۇلار غارغا گۈلخان يېقىپ شۇ يەرنى ماكان قىلىپ ياشاپ كۆپەيگەن، گۈلخاندا كەپتەرمۇ ئىنسانلار بىلەن تۇنجى قېتىم يۈزمۈيۈز ئۇچراشقان.بۇ ئۆڭكۈرلەردىكى يەرلىك كەپتەرلەر كەپتەرلەرنىڭ تىپىك ۋەكىلى، شۇنداقلا نۆۋەتتە ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان كەپتەر ھېسابلىنىدۇ. يەرلىك كەپتەر كۆندۈرۈلگەن ئۆي كەپتىرىنىڭ ياۋا تۈرى بولۇپ، سىز مەيداندا كۆرگەن ياۋاشلىق قىلىدىغان كەپتەرلەرنىڭ كۆپىنچىسى كۆندۈرۈلگەن يەرلىك كەپتەرلەر. ھازىرقى زاماندىكى ئەركىن كەپتەرلەرگە سېلىشتۇرغاندا، ئىلگىرىكى كەپتەرلەر ئۇۋىسىدا تۈگۈلۈپ، نېئاندېرتال ئادەملىرىنىڭ گۈلخانلىرىغا تىكېلىپ قاراپ تۇرغان بولۇشى مۇمكىن. مەسىلەن، تىك قىيا ۋە يالىڭاچ تاغ گەۋدىسى، غەلىتە تاش چوقچىيىپ تۇرغان ئۆڭكۈرلەرمۇ ئۇۋا ياساشتىكى كۆڭۈلدىكىدەك تاللاش. بىراق نېئاندېرتال ئادەملىرىنىڭ كېلىشىگە ئەگىشىپ، ئىلگىرىكى كەپتەرلەرنىڭ شەخسىي ئۆڭكۈرلىرىمۇ كەپتەرلەرنىڭ بولماي قالدى. قانداقلا بولمىسۇن نېئاندېرتال ئادەملىرى ئۈچۈن ئېيتقاندا، قەھرىتان سوغۇققا قارىماي ئوۋ ئوۋلاشقا چىققانغا قارىغاندا، بۇ كېلەڭسىز ھەم سېمىز كەپتەرلەرنى تاماق تىزىملىككە كىرگۈزۈش بىر خىل ئاقىلانە تاللاش ئەلۋەتتە.نېئاندېرتال ئادەملىرى كەپتەرنى قانداق يېگەن؟ گىبرالتاردىكى گورىم ئۆڭكۈرىنىڭ ئارخېئولوگىيەلىك ئىسپاتلىرىدا كۆرسىتىلىشىچە، نېئاندېرتال ئادىمى ئەڭ بۇرۇنقى كەپتەر تەلۋىلىرى بولۇپ، ئۇلارنىڭ كەپتەرنى ئىستېمال قىلىشىنى 67 مىڭ يىل بۇرۇنغا سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ. ئارخېئولوگلار قېزىۋېلىنغان 1724 دانە ئىپتىدائىي كەپتەرنىڭ تاشقاتمىسىنى سېلىشتۇرۇپ تەتقىق قىلىش ئارقىلىق، ئۇلارنىڭ سۆڭەكلىرىنىڭ يۈزىدە چىشلىگەن ئىزلارنىڭ كەڭ كۆلەمدە تارقالغانلىقىنى، پەقەت ئاز بىر قىسمىدىلا كاۋاپ قىلىنغان ئىزلارنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى، كېسىۋېتىلگەن ئىزلارنىڭ پەقەت 28 پارچىسىدىلا بارلىقىنى بايقىغان. بۇ دەلىلئىسپات گەرچە نېئاندېرتال ئادەملىرىنىڭ كېسىش ۋە ئوت ئىشلىتىش ماھارىتىگە ئىگە بولسىمۇ، ئەمما ئۇلارنىڭ بۇ ئۇسۇللارنى ئىشلەتمەي، يۇمشاق ۋە سۇس ئوتتا ئاستا بىر تەرەپ قىلغاندىن كېيىن، بىۋاسىتىلا چىشلەپ يېگەنلېكىنى ھەم بىۋاسىتىلا چىشلەپ يېيشنىڭ نېئاندېرتال ئادەملىرىنىڭ ئەڭ كۆڭۈلدىكىدەك كەپتەر يېيىش ئۇسۇلى ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدۇ.مايدا پىشۇرۇپ پىشۇرۇش ھەقىقىي تەملىك يېيىش ئۇسۇلىكەپتەر ئۇرۇقدىشى ياۋروپا، ئاسىيا ۋە ئافرىقا چوڭ قۇرۇقلۇقىدا ئىنتايىن مول تۈر ۋە كەڭ تارقالغان، ئەمەلىيەتتە كەپتەر يەككە تۈردىكى كەپتەر ئەمەس، پاختەك قاتارلىق كەپتەر ئائىلىسى دىكى تۈرلەرنىڭ ھەممىسىگە كەپتەر دېگەن ئىسىم قويۇلغان، بىراق بىز يەنىلا بىز بىلەن مۇناسىۋىتى ئەڭ يېقىن بولغان يەرلىك كەپتەرنى كەپتەر دەپ ئاتاشقا ئادەتلەنگەن. يەرلىك كەپتەرگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، نېئاندېرتال ئادىمىنىڭ نەسلى قۇرۇپ كېتىشى ئۇنىڭ ئىنسانلار بىلەن بولغان ئالاقىسىنى ئۈزۈپ تاشلىغىنى يوق. ئەكسىچە، يەرلىك كەپتەر ئۆزىنىڭ پۈتۈن دۇنياغا ئۇچۇشىغا ياردەم بېرىدىغان ۋاسىتىچىسىئىدراكلىق ئادەمنى تاپقان. ھازىرقى يەرلىك كەپتەرلەر 300 خىلدىن ئاشىدۇ، ئۇلارنىڭ بەزىلىرى چىرايلىق پەي تاجىغا، بەزىلىرى تېخىمۇ كۈچلۈك ئورۇن بەلگىلەش ئىقتىدارىغا ئىگە.ھازىرقى كەپتەرلەرنىڭ تۈرى كۆپ، شەكلى ھەر خىل2013يىلى شېنجېن خۇادا گېن تەتقىقات يۇرتى قاتارلىق ئورۇنلار ئۆي كەپتىرىنىڭ گېن گۇرۇپپىسىنى تەھلىل قىلىپ، مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئۆي كەپتىرى سورتىنىڭ ئوتتۇرا شەرقتىن كەلگەنلېكىنى بايقىدى، ھازىر نۇرغۇن ئۆي كەپتىرى سورتى كۆپ جايلاردا تاللاپ يېتىشتۈرۈشنىڭ نەتىجىسى ھېسابلىنىدۇ. جۇڭگو، ھىندىستان، ئوتتۇرا شەرق رايونلىرى، مىسىر قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى ماختاشقا ئەرزىيدىغان ئۆي كەپتىرى يېتىشتۈرىدىغان جايلاردۇر. ياۋروپا، ئاسىيا، ئافرىقا چوڭ قۇرۇقلۇقىغا كەڭ تارقالغان بۇ يەرلىك كەپتەرلەر ياكى كۆزگە كۆرۈنگەن تاشقى قىياپىتىگە، ياكى ئۇچۇش ئارقىلىق ئورۇن بەلگىلەش ئىقتىدارىغا تايىنىپ، ئوخشىمىغان دەرىجىدە ھەرقايسى جايلاردىكى ئىدراكلىق ئادەملەرنى جەلپ قىلغان، ھەمدە ئىنسانلار مەدەنىيەت تارىخىغا قەدەم قويغان، شۇنداقلا ئىنسانلارنى بىراقلا بەختلىك قىلىش ئۇلارنىڭ مۇھىم ۋاسىتىلىرىدىن بىرى بولۇپ قالغان.مېسوپوتامىيە ۋە قەدىمكى مىسىرلىقلار ئەڭ دەسلەپ كۆندۈرۈلگەن قۇش تۈرى بولۇش سۈپىتى بىلەن كەپتەرنى يېمەكلىك قىلىشقا باشلىغان، ئارخېئولوگىيەلىك دەلىلئىسپاتلارنى بۇنىڭدىن 5000 يىل ئىلگىرىگىچە سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ. چېچەن پاكىز قەدىمكى مىسىرلىقلار خام گۆش يەيدىغان نېئاندېرتال كىشىلىرىگە ئوخشىمايدۇ، ئۇلارنىڭ يېمەكلىككە قارىتا ئۆزىگە خاس تەلىپى بار ھەمدە دۈملەش، كاۋاپ قىلىش، قاينىتىش، قاينىتىش، مايدا پىشۇرۇش، قاقلاش قاتارلىق تاماق ئېتىش ماھارەتلىرىنى پىششىق ئىگىلىگەن. تام رەسىملىرىدە كۆرسىتىلىشىچە، كەپتەر كاۋىپىدىن ئىبارەت بۇ قورۇما قەدىمكى مىسىر ئاقسۆڭەكلىرى زىياپىتىدىكى دائىملىق مېھمان بولۇپ قالغان. قەدىمكى مىسىرلىقلار ۋە مېسوپوتامىيىلىكلەرگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، كەپتەر يۇقىرى قاتلام جەمئىيىتىنىڭ يېمەكلىكى بولۇپلا قالماستىن، يەنە مۇقەددەس ھايۋان ۋە كۆپىيىش ئىقتىدارىنىڭ سىمۋولى، شۇڭا كەپتەر دائىم تەبرىكلەش ۋە نەزىرچىراغ سورۇنلىرىدا پەيدا بولغان.كەپتەر ۋە قۇش شەكىللىك قىزلارنىڭ سۈرىتى چۈشۈرۈلگەن سېغىز توپىدىن ياسالغان ئوردا، مېسوپوتامىيەلىكلەر كەپتەرنى تۇغۇشنىڭ سىمۋولى دەپ قارىغان.دۆلىتىمىزدىكىلەرمۇ ئوخشاشلا كەپتەرنىڭ مەزىلىك تەمىگە مەپتۇن بولۇپ قالغان. قەدىمدە كەپتەر يەنە ئالىي دەرىجىلىك ئېسىل يېمەكلىك دەپ قارالغان. سۇڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى ئاقساقال مېڭ يۈەنلاۋ شەرقىي ئاستانە خاتىرىسىدە شىمالىي سۇڭ سۇلالىسىنىڭ پايتەختى بولغان شەرقىي شەھەرنىڭ ئاۋاتلىقىنى ئەسلەپ، ھەر كۈنى تاڭ يورىغاندا ئىستۈتەك چىقىدىغانلىقىنى، مال ساتقۇچىلارنىڭ ئاۋازىنىڭ كوچىلارنى كېسىپ ئۆتۈشكە باشلايدىغانلىقى تەرىپلەپ بولغاندىن كېيىن: قوي چوققىسى، ئۆپكەقېرىنلار، ياغدەك پارقىراق قوي بۆرەكلىرى، قىزىل مۇقاتىل، بۆدۈنە، توشقان، كەپتەر، ياۋا پۇراق، قىسقۇچپاقا، سەدەپ قۇلۇلىسى قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى بىر توپ بولۇپ كەتكەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى كەپتەرلەر ئالاھىدە يېمەكلىك بولۇپ قالغان دەپ يازغان.بۈگۈنكى كۈندە، كەپتەرنىڭ ئالاھىدە يېمەكلىك بولۇش سۈپىتى بىلەن كۆپ خىل يېيىش ئۇسۇلى بار، مايدا پىشۇرۇپ يېيىشىمۇ ھېچ گەپ ئەمەس. ھەمدە كىشىلەر كەپتەر گۆشىگە ناھايىتى يۇقىرى باھا بېرىدۇ، بىر كەپتەر توققۇز توخونى يېڭىدۇ دەپ قارايدۇ، كەپتەر گۆشىگە بولغان ئىشەنچمۇ ئۇنى تۇغۇتتىن كېيىنكى ياكى ئوپېراتسىيەدىن كېيىنكى قۇۋۋەت تولۇقلاشتىكى ياخشى رېتسېپ قىلىپ قويغان.ھېچكىم مەززىلىك تائاملارغنى رەت قىلالمايدۇ، بۇمۇ كەپتەرنىڭ ئىنسانلارنى تىزگىنلىشىدىكى ئاقىلانە تەرىپى. يەرلىك كەپتەر ئوزۇقلۇق بولۇش سۈپىتى بىلەن ئىدراكلىق ئادەملەر بىلەن تۇتۇشۇش جەريانىدا تەدرىجىي ياخشى مۇھىتقا كىرىپ، توختىماستىن ياشاش ماكانىنى كېڭەيتىپ سانىنى زورايتقان. ئەگەر گېن نۇسخىلىنىش سانىنى ئۆلچەم قىلىپ بىر تۈرنىڭ مۇۋەپپەقىيەت قازىنىشقازىنالماسلىقىغا ھۆكۈم قىلغاندا، كۆندۈرۈلگەندىن كېيىن كۆپ مىقداردا كۆپىيىدىغان كەپتەر مۇۋەپپەقىيەت قازانغان بولىدۇ. ئەمما ئەپسۇسلىنارلىقى، يەرلىك كەپتەردىن باشقا كەپتەرلەر مەززىلىك تەمنىڭ زىيىنىغا ئۇچراپ كەتكەن.ياۋروپالىقلار ئامېرىكا تۇپرىقىغا قەدەم قويغاندا، مەززىلىك تائاملارنى ئىزدەش سەپىرى باشلانغان، ئەمما ساياھەت كەپتىرى دەل ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى نىشانلارنىڭ بىرى بولغان. ساياھەت كەپتىرى دېگەن سۆزنىڭ مەنىسىدىن مەلۇمكى، ئۇ دائىم كەڭ دائىرىدە كۆچىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ساياھەت كەپتىرى ئىجتىمائىي خاراكتېرلىك قۇش تۈرى بولۇش سۈپىتى بىلەن توپتوپ بولۇپ ھەرىكەت قىلىشقا ئادەتلەنگەن، كەپتەر توپى ناھايىتى كۆپ بولۇپ، نەچچە يۈز كىۋادرات كىلومېتىر يەرگە توپلىنىدۇ، كىشىنى جەلپ قىلىدىغان بۇ زور كوللېكتىپ ھەرىكەت دەل ئوۋچىلارنىڭ نەپرىتىنى قوزغىغان.يېتىلگەن ئەركەك كەپتەرياۋروپالىقلار ئامېرىكا قىتئەسىدە ئورمانلارنى كېسىپ بوز يەر ئاچقان، روشەنكى بۇ ئۇسۇل ياۋا كەپتەرلەرنىڭ نارازىلىقىنى قوزغىغان، ياشاش ماكانىدىن ئايرىلغان ياۋا كەپتەرلەرنىڭ تۇرىدىغان جايى قالمىغان، قورسىقى ئېچىپ ئامالسىز پەقەت ئېتىزلاردىكى ئاشلىقلارنىلا ئىستېمال قىلغان. ئۆزى كۆڭۈل قويۇپ پەرۋىش قىلغان ئاشلىقنى ساياھەت كەپتىرى يەۋەتكەچكە، ياۋروپادىن كەلگەن بۇ بوز يەر ئاچقۇچىلار قاتتىق غەزەپلەنگەن. ئۇلارنىڭ تۇغقىنى بولغان ئىپتىدائىي كەپتەرگە سېلىشتۇرغاندا، ياۋا كەپتەرلەر تاش قوراللارنى كۆتۈرۈۋالغان ئىپتىدائىي ئادەملەرگە ئەمەس، بەلكى مىلتىق كۆتۈرۈۋالغان ياۋروپالىقلارغا يۈزلەنگەن، مىلتىق ئاستىدا توپلىشىپ ياشايدىغان كەپتەرلەر توپى كومبايىن ئورىغان بۇغدايغا ئوخشاش رەھىمسىز ھالدا ئورۇلغان. ساياھەت كەپتىرىنىڭ گۆشى سېمىز ھەم تەملىك بولغاچقا، زىيانغا ئۇچرىغان ئاشلىقنى تولۇقلاش ئۈچۈن ساياھەت كەپتىرى بوز يەر ئاچقۇچىلارنىڭ كۆكتات ئۈستىلىگە ئېلىپ كېلىنگەن.ساياھەت كەپتىرىنى تەلۋىلەرچە ئوۋلاپ ئۆلتۈرۈش19ئەسىردە، ساياھەت كەپتىرىنىڭ تۈر توپى سانى زور دەرىجىدە ئازايتىلدى، ھالبۇكى، بۇ چاغدا بارلىق قوغداش تەدبىرلىرىمۇ كېچىكتى. 1914يىلى كۈزدە دۇنيادىكى ئەڭ ئاخىرقى ساياھەت كەپتىرى ماشا ئۆلگەن، شۇنىڭ بىلەن بۇ تۇردىكى كەپتەرنىڭ نەسلى قۇرىغان بۇ ساياھەت كەپتىرىنىڭ ئىسمىنى ئامېرىكىنىڭ دۆلەت قۇرۇش تۆھپىكارى ۋاشىنگتوننىڭ ئايالى ماشا ۋاشىنگتون قويغان.دۇنيادىكى ئەڭ ئاخىرقى ساياھەت كەپتىرى ماشاماشانىڭ ئىلگىرى نېمىلەرنى ئويلىغانلىقىنى ھېچكىم بىلمەيتتى، دۇنيادىكى ئەڭ ئاخىرقى بىر ساياھەت كەپتىرى بولۇش سۈپىتى بىلەن، ئۇمۇ يالغۇزلۇق ھېس قىلامدۇيوق؟ بەلكىم، بىز ماشانىڭ كەچۈرمىشلىرىنى ئويلاپ بېقىشىمىز، ھەرگىزمۇ مەززىلىك تائاملارنى ئىزدەشكە ئالدىراپ كەتمەسلىكىمىز كېرەك.قان شورىغۇچى گىلەم زادى قانداق غەلىتە مەخلۇق؟

شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى تاعى 2 التىن، 1 كۇمىس، 3 قولا مەدال الدى حالىق تورابىشينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى تاعى 2 التىن، 1 كۇمىس، 3 قولا مەدال الدى2021.09.26 14:58 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىشينجياڭ گازەتىنىڭ 9 ايدىڭ 25 كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى. 9 ايدىڭ 25 كۇنى شينجياڭ دەنە تاربيە ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ 14 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك سپورت جارىسىنداعى ولجاسى قوماقتى بولدى، تاعى دا 2 التىن، 1 كۇمىس، 3 قولا مەدال الدى.كۇرەس نىسانى بويىنشا ەرلەر كلاسسيكالىق ءتۇرىنىڭ 60 كيلوگرامدىق شەشۋشى جارىسىندا، الدىڭعى كەزەكتى مەملەكەتتىك سپورت جارىسىنىڭ اعا جۇلدەگەرى، شينجياڭدىق بالۋان تۇرباتۋ 2:5 ۇپايمەن حۋبەيدىڭ بالۋانى تان حاۋدۇڭدى جەڭىپ، اعا جۇلدەگەر بولدى. وليمپيادا سپورتىندا قولا مەدالعا يە بولعان بالۋان ۋاليقان سەرىك ۇلى ءبىر قولا مەدال الدى. تاعى ءبىر پالۋان داۋلەتبەك كىماي ۇلى ەرلەردىڭ كلاسسيكالىق 67 كيلوگرامدىق جارىسىندا قولا مەدال الدى.سول كۇنى كەشتە وتكىزىلگەن ەرلەر دەسكى جارىسىندا شينجياڭ شەبەرى ابدۇعاني تۇرعۇن ءتورتىنشى رەتتە 60.58 مەتر ارالىققا لاقتىرۋداي ناتيجەمەن اعا جۇلدەگەر بولدى. بۇل شينجياڭ جەڭىل اتلەتيكا سپورتشىلارىنىڭ 42 جىلدان كەيىن مەملەكەتتىك سپورت جارىسىندا اعا جۇلدەگەر بولۋى.ەرلەردىڭ قايراڭ ۆاليبول شەشۋشى جارىسىندا شينجياڭ قۇراماسى ابدۇحالىق مۇتالىپ پەن سالام احىمەت كۇمىس مەدال الدى.تايكۋانداۋ نىسانىنداعى ەرلەردىڭ 80 كيلوگرامدىق قولا مەدالعا تالاسۋ جارىسىندا شينجياڭ سپورتشىسى ماردان تۇرسىن جياڭسۋدىڭ شەبەرى يان چىندى قايتا قايرىلىپ جەڭىپ ماراپات تورىنەن كورىندى.9 ايدىڭ 25 كۇنىنە دەيىن شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى 6 التىن مەدال، 6 كۇمىس مەدال، 6 قولا مەدال الدى.

خىتاينىڭ جياڭسۇ ئۆلكىسىدە تۇرۇپ، ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا ئۇيغۇر رايونىدىكى ئىرقىي قىرغىنچىلىقنى پاش قىلغان مىرئادىل ھەسەن ئۆزىنىڭ ئانىسى قاتارلىق ئائىلەتاۋابىئاتلىرىنىڭ لاگېر ۋە تۈرمىلەردە ئىكەنلىكى توغرىسىدا گۇۋاھلىق بېرىۋاتقان كۆرۈنۈش. 2020يىلى سېنتەبىر. ئىككى ھەپتىنىڭ ئالدىدا ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا ئۆزىنىڭ جياڭسۇ ئۆلكىسىدە تۇرۇۋاتقانلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن مىرئادىل ھەسەن ئىسىملىك بىر ياش ئۇيغۇرچە، خىتايچە ۋە ئىنگلىزچە ئۈچ خىل تىلدا يوتۇب قانىلى ئارقىلىق بايانات ئېلان قىلىپ، ئۇيغۇر رايونىدا ئىرقىي قىرغىنچىلىق داۋام قىلىۋاتقانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويغان ئىدى. ئۇ باياناتلىرىنىڭ بىرىدە ئانىسى تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ پىلانلىق تۇغۇت تەدبىرىنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغانلىقى ۋە بۇ سەۋەبتىن 2017يىلى ئۈرۈمچىدىكى ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىدا داۋالانغانلىقىنى تىلغا ئالغان. مۇخبىرىمىزنىڭ ئونسۇ ناھىيەسى ۋە ئۈرۈمچى شەھىرىدىكى ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىغا قارىتا ئېلىپ بارغان تېلېفون زىيارەتلىرى داۋامىدا باياناتتا دېيىلگەن تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ ئولتۇراق ئادرېسىنىڭ توغرىلىقى ۋە ئۇنىڭ مەزكۇر دوختۇرخانىدا بىر مەزگىل داۋالانغانلىقى دەلىللەندى.بۇ يىل 5سېنتەبىردىن كېيىن ئىزدېرەكسىز غايىب بولغان مىرئادىل ھەسەن 3سېنتەبىردىكى خىتايچە باياناتىدا خىتاينىڭ ئۇيغۇر رايونىدا ئىرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزۈۋاتقانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويغان ۋە بۇ قىرغىنچىلىقنىڭ پاكىتلىرىدىن بىرى سۈپىتىدە ئانىسى تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ خىتاينىڭ پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتىنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغانلىقى ۋە 2017يىلى ئۈرۈمچىدىكى ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىدا داۋالانغانلىقىنى پاش قىلغان ئىدى. بىز بۇ ئۇچۇرنىڭ توغراخاتالىقىنى دەلىللەش ئۈچۈن ئالدى بىلەن ئونسۇ ناھىيەسىدىكى ئالاقىدار ئورگانلارغا تېلېفون قىلدۇق.مىرئادىل ھەسەننىڭ مەزكۇر باياناتىدا ئانىسىنىڭ ئونسۇ بازىرى داپسەن ئاھالىلەر كومىتېتىدا ئولتۇرۇشلۇق ئىكەنلىكى تىلغا ئېلىنغان. بەيدۇ ئۇچۇر ئامبىرىدا كۆرسىتىلىشىچە، ئونسۇ بازىرى داپسەن ئاھالىلەر كومىتېتى، قۇمدەرۋازا ئاھالىلەر كومىتېتى ۋە مەپىخانا ئاھالىلەر كومىتېتى قاتارلىق9 ئاھالىلەر كومىتېتىدىن تەشكىللەنگەن ئىكەن.تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان قۇمدەرۋازا ئاھالىلەر كومىتېتىدىكى بىر خادىم تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ داپسەن ئاھالىلەر كومىتېتىغا نوپۇسلۇق ئىكەنلىكىنى بايان قىلىش بىلەن بىرلىكتە، ئۇنىڭ 2018يىلى ئۈرۈمچىدىكى ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىنىڭ باشلىقى مەردان دېگەن كىشى ئۈستىدىن شىكايەت قىلىپ يۈرگەنلىكىنى تىلغا ئالدى. بۇ خادىم مىرئادىلنىڭ ئىش چىقىرىپ قويغانلىقىنى تىلغا ئالغان بولسىمۇ، ئۇنىڭ نۆۋەتتىكى ئەھۋالى ۋە ئانىسى تۇرسۇنگۈلنىڭ ھايات ياكى ئەمەسلىكى ھەققىدە مەلۇمات بېرەلمىدى.تېلېفونىمىزنى قوبۇل قىلغان ئۈرۈمچىدىكى ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىنىڭ بىر خادىمى دەسلەپتە بالنېتسا نومۇرى بولماي تۇرۇپ، سابىق بىمارلارنىڭ كىملىكىنى تاپقىنى بولمايدىغانلىقىنى ئېيتتى. بۇ خادىمنىڭ دېيىشىچە، ئۈرۈمچىدە بىرلا ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسى بار بولۇپ، بۇ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىدۇر. مەزكۇر خادىم تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ شىكايەت قىلىپ يۈرگەنلىكى ئىلگىرى سۈرۈلگەن مەردان ئىسىملىك كىشىنىڭ بۇ دوختۇرخانىدا ئىلگىرى مەسئۇل رەھبەر بولۇپ ئىشلىگەنلىكىنى دەلىللىدى. بىز بۇ خادىمدىن تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنى ئىسىمفامىلىسى بويىچە، دوختۇرخانىنىڭ كومپيۇتېر سىستېمىسىدىن ئىزدەپ بېقىشىنى تەلەپ قىلدۇق. خادىم سىستېمىنى كۆزدىن كەچۈرگەندىن كېيىن، سابىق بىمارلار تىزىملىكىدە تۇرسۇنگۈل توختىنىياز ئىسىملىك بىر ئايال بىمارنىڭ بار ئىكەنلىكىنى بايان قىلدى. ئۇ يەنە سىستېمىدا تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ ئادرېسىنىڭ مىرئادىلنىڭ باياناتىدا دېيىلگەن بىلەن ئەينەن ئىكەنلىكىنى ئاشكارىلىدى. مىرئادىل ھەسەن باياناتىدا ئانىسىنىڭ نۆۋەتتە ھايات ياكى ئەمەسلىكىدىن خەۋەرسىزلىكىنى بايان قىلغان ئىدى. مەزكۇر دوختۇرخانا خادىمىدىن تۇرسۇنگۈل توختىنىيازغا قانداق دىئاگنوز قويۇلغانلىقى ۋە قانداق داۋالاش ئېلىپ بېرىلغانلىقىنى سورىغىنىمىزدا، ئۇ بىمارلارنىڭ بۇ تۈر ئۇچۇرلىرىنى ئاشكارىلاشقا بولمايدىغانلىقىنى ئېيتتى. بىز ئۇنىڭدىن تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ نۆۋەتتە ھايات ياكى ئەمەسلىكىنى سورىغىنىمىزدا، ئۇ بۇ سوئالغا جاۋاب بېرىشنىمۇ قەتئىي يوسۇندا رەت قىلدى.بىز ئاخىرىدا ئۇنىڭدىن تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ بۇ دوختۇرخانا مەسئۇلى مەرداننىڭ ئۈستىدىن ئەرز سۇنغان ۋاقتىنىڭ قاچان ئىكەنلىكىنى سورىغىنىمىزدا ئۇ 2018يىلى دەپ جاۋاب بەردى.يۇقىرىدا غايىب مىرئادىل ھەسەننىڭ باياناتلىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئانىسى تۇرسۇنگۈل توختىنىيازنىڭ ئادرېسى ۋە بىر مەزگىل ئۈرۈمچىدىكى ئۆسمە كېسەللىكلەر دوختۇرخانىسىدا داۋالانغانلىقىنىڭ دەلىللەنگەنلىكى ھەققىدە ئاڭلىتىش بەردۇق.

مۇزىكانت ئادالەت ئىسايىۋا ئانىسى تامارا خانىم بىلەن. رەسىمنى ئادالەت تەمىنلىگەن. ۋەتەن ھەققىدە قەسىدە ئۇيغۇرلارنىڭ مۇزىكىسى.. ئادالەت خانىمنىڭ رەسىم ۋە كۆرۈنۈشنى توردا قويۇشقا قوشۇلغىنىغا رەخمەت.ئادالەت ئىسايىۋا كانادا ماكگېل ئۇنىۋېرسىتېتى مۇزىكولوگىيە فاكۇلتېتىدا رۇسىيە مۇزىكىسى ۋە ئۇيغۇرشۇناسلىق پەنلىرى بويىچە ئىلىم تەھسىل قىلىۋاتقان ئۇيغۇر كاندىدات دوكتورلارنىڭ بىرى.قازاقىستاننىڭ ئالمائاتا شەھىرىدە تۇغۇلغان ئادالەت خانىم 1990 يىللاردا كاناداغا كېلىپ ئولتۇراقلاشقان تۇنجى ئەۋلات ئۇيغۇر كۆچمەنلىرىدۇر. مۇزىكولوگىيە ئىلمى ئادالەت خانىمغا ئانا مىراس كەسپى بولۇپ، ئادالەتنىڭ ئانىسى تامارا خانىم 1980 يىللىرى موسكۋادا مۇزىكا نەزىرىيىسى بويىچە دوكتورلۇق ئۇنۋانى ئالغان. ئادالەت ئىسايىۋا نۆۋەتتە رۇسىيە مۇزىكىسى ۋە ئورىئېنتالىزم مەسىلىلىرى توغرىسىدا دوكتورلۇق دىسسېرتاتسىيىسى تەييارلىماقتا. ئۇ، يېقىندا رادىئومىزغا كېلىپ زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلدى ۋە ئۇيغۇر مۇزىكىسى ھەققىدىكى سۇئاللىرىمىزغا جاۋاپ بەردى. ياخشىمۇ سىز ئادەلەت خانىم، رادىئومىزنىڭ زىيارىتىمى قوبۇل قىلغانلىقىڭىز ئۈچۈن كۆپ رەخمەت. سىز كانادا ماكگېل ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇۋېتىپسىز، ئۇيغۇر مۇزىكىسى ھەققىدە قانداق خىزمەتلىرىڭىز بار؟ مەن ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى مىللىي مۇزىكىسىنى ناھايىتى ياقتۇرىمەن. ھەر قانداق ئاممىباپ مۇزىكىلاردىنمۇ كۆپرەك ياخشى كۆرىمەن ھەم ئاڭلايمەن. مېنىڭ ھازىر ئاساسلىقىنىم ناخشا مۇزىكىلارنى ئىپادىلەش ئۇسلۇبى ئۈستىدە. مېن شۇنىڭغا ئىشىنىمەنكى ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى كلاسسىك مۇزىكىسى مەيلى ئاخبارات ۋاستىلىرىدا بولسۇن ۋە ياكى مەيلى تەتقىقات ساھەسىدە بولسۇن يېتەرلىك دەرىجىدە ياخشى چۈشەندۈرۈلمەيۋاتقان ساھە، دەپ قارايمەن. بولۇپمۇ شەرقىي تۈركىستاندا ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى مۇزىكىلىرىنىڭ ھەقىقى مەنىسىنى تولۇق ئىپادىلەش ئورنىغا ، ئەكسىنچە ئۇنى قىسقارتىش، ئاددىيلاشتۇرۇش، مۇزىكا قۇرۇلمىسى، تېكىستلەر ۋە قوشۇمچە تېكىستلارنى قىسقارتىش يولىغا كېتىۋاتىدۇ. بۇنىڭ بىلەن مۇزىكىنىڭ ھەقىقى مەنىسى، بەدىئىي چوڭقۇرلۇقى ئىپادىلەنمەيۋاتىدۇ. بۇ ئەھۋالدا مۇزىكا ناھايىتى ئاددى بىر نەرسىگە ئايلىنىپ قالماقتا. مەن بۇنى قوبۇل قىلغىلى بولىدىغان نەرسە، دەپ قارىمايمەن. بولۇپمۇ بۇ يەردە ئىپادىلىنىش ئۇسلۇبىدىكى مەسىلە. مېنىڭ دوكتورلۇق دىسسېرتاتسىيەمنىڭ ئاساسى تېمىسى شەرق ۋە رۇسىيە مۇزىكىلىرىنىڭ ئىپادىلىنىش ئۇسلۇبى مەسىلىسىگە دائىر يەنى رۇسىيە مۇزىكىسىدىكى شەرق خەلقلىرىنىڭ ئۇسلۇبى. ئۇيغۇر 12 مۇقامىنىڭ ئۇيغۇر مۇزىكىسىدىكى رولىغا قانداق قارايسىز؟ مېنىڭچە 12مۇقامنى ئۇيغۇر مۇزىكا سەنئىتىنىڭ ئانىسى، دىيىشكە بولىدۇ. ئۇيغۇرلارمۇ بۇنى شۇنداق، دەپ قارايدۇ. مۇقامنىڭ كېلىپ چىقىش مەنبەسىنى ناھايىتى ئۇزۇن يىللارغا، بىر قانچە يۈز يىللارغىچە بېرىپ تاقىلىشى مۇمكىن. ئەڭ ئاز دېگەندە 500 يىللىق تارىخىنى ھەممىمىز بىلىمىز. مۇقام ئۇزۇن يىللار جەريانىدا بارلىققا كەلگەچكە 12 مۇقامنى تارىخىمىز، سەنئىتىمىز، مەدىنىيىتىمىزنى مۇزىكا ئارقىلىق ئىپادىلەيدىغان ۋاستە، دېسەك بولىدۇ. مۇقام ئەسىرلەردىن بېرى داۋاملىشىپ كەلگەچكە يەنە بىر جەھەتتە مۇقامنى ئۇيغۇر تۇرمۇش ئۇسۇلىنىڭ مۇزىكىدا ئەكس ئېتىش شەكلى، دەپ قاراش مۇمكىن. يەنى مۇقام پارچىلىرى ئەمىلىيەتتە شۇ دەۋرلەردىكى تۇرمۇش پائالىيىتىنىڭ ئىپادىسى. بۇ پارچىلاردا تۇرمۇشنىڭ ھەر قايسى ساھەلىرى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن. ئۇ بىزگە ئۇيغۇر شېئىرىيىتى ۋە ئۇسۇلىنى ئۈگۈتۈپلا قالماي، ئۇ يەنە بىزگە ئۇيغۇر پەلسەپەسى، دىن شۇنداقلا پىسخولوگىيە ۋە تارىخى چوڭقۇرلۇقنى ئۆگىتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىرگە مۇقامنىڭ مۇزىكا قاتلىمىدىن بىز ئىنسانى مۇناسىۋەتلەر ۋە ئالاقىلارنى ھىس قىلىمىز. بولۇپمۇ مۇقام بىزگە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى باشقا قېرىنداش مىللەتلەر بىلەن بولغان ئالاقىنى ھىس قىلدۇرىدۇ. مەسىلەن: مۇقامنىڭ چوڭ نەغمىسىنىڭ مەنبەئەسىنى كۇشان ئىمپېرىيىسى دەۋرىگە باغلاش مۇمكىن. بۇ بىزگە ئۇيغۇرلارنىڭ كۇشان مەدەنىيىتىنىڭ بىر قىسىمى ھىندى ۋە ئىران خەلقلىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى ھىس قىلدۇرىدۇ شۇنداقلا مۇزىكا ئارقىلىق بىزنىڭ شۇ دەۋردىكى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىمىزدىن خەۋەردار قىلىدۇ. مەسىلەن: بىز مۇزىكىدىكى ئىپادىلەنگەن تۇيغۇلاردا شۇ خەلقلەر بىلەن ئوخشاش كېتىدىغان نۇرغۇن مۇزىكا رىتىملىرىنى بايقايمىز. قىسقىسى 12 مۇقامنى ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ ئېنسكلوپېدىيىسى، دېيىش كېرەك. ئۇيغۇر مۇقامىنىڭ قەدىمكى كۇشان ئىمپېرىيىسى بىلەن بولغان باغلىنىشى ھەققىدە توختالدىڭىز. مۇقامنىڭ تارىخىنى قانچىنچى ئەسىرگىچە سۈرۈش مۇمكىن؟ مۇقامنىڭ ئەسلى مەنبەسى زادى قاچاندىن باشلانغان، قانداق تەرەققى قىلدى، دېگەن مەسىلىگە بىر نىمە دىيىش تەس. چۈنكى گەرچە بىز مۇقام توغرىسىدا پارچە ئۇچۇرلارغا ئىگە بولساقمۇ، لېكىن بۇ بىزنىڭ مۇقام تارىخىي توغرىسىدا، بولۇپمۇ مۇقامنى پالانچى دەۋردىن باشلانغان دىيىشىمىزگە ئىمكانىيەت بەرمەيدۇ. لېكىن شۇنداقتىمۇ بىز ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە يىپەك يولى مىللەتلەر مەدىنىيىتىنىڭ ئاساسى ئۇقۇمىنى بىلگەنلىكىمىز ۋە تونۇيدىغانلىقىمىز ئۈچۈن شۇنى دىيەلەيمىزكى، مۇقامنىڭ يىلتىزىنى تارىختىن بۇرۇنقى ئىپتىدائىي دەۋرلەردىن باشلانغان. مەن مۇقامنىڭ تارىخىي يىراق زامانلارغا بېرىپ تاقىشىدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن. ئۇيغۇر خەلقى ئەنئەنىۋى ناخشىلىرىنى ياخشى كۆرىدۇ. تەرەققىياتقا ئەگىشىپ ياشلاردا پوپ مۇزىكىلىرىغا قىزىقىش كۆپەيمەكتە. پوپ مۇزىكىلار بىلەن ئۇيغۇر كىلاسسىك مۇزىكىلىرى ئوتتۇرىسىدىكى تەڭپۇڭلۇق ھەققىدە قانداق قارايسىز؟ مەن ئويلايمەنكى مۇزىكىنىڭ تەڭپۇڭلىقىنى ساقلاش كېرەك. يەنى بىزنىڭ ئەنئەنىۋى كلاسسىك مۇزىكىلىرىمىز بىلەن غەرب مۇزىكىلىرى ئارىسىدىكى تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش كېرەك. مەسىلەن ئوتتۇرا ئاسىيا مۇزىكانتلىرىنىڭ ئارىسىدا ئۇيغۇرلارنىڭ دەرۋىش مۇزىكا ئانسامبىلى، دەيدىغان بىر مۇزىكا ئۆمىكى بار. مېنىڭچە دەرۋىش مۇزىكا ئانسامبىلى بۇ تەڭپۇڭلىقنى تاپقان مۇزىكا ئۆمىكى بولسا كېرەك. ئۇلار ناھايىتى ياخشى مۇزىكىلارنى ھازىرلايدۇ. ئۇلار ئۇيغۇرچە مۇزىكىنى ناھايىتى ياخشى ئورۇندايدۇ. ئۇلار بەزى غەرب مۇزىكا ئېلېمېنتلىرىنى قوبۇل قىلغان بولسىمۇ، لېكىن ئۇلاردا غەرب مۇزىكا ئېلېمېنتلىرىنى ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇپ ئورۇندايدىغان ئۇسلۇب بار. ئۇلارنى بۇنى چاندۇرماي تۇرۇپ مۇزىكىنىڭ مىللىي خاسلىقىنى گەۋدىلەندۈرگەن. لېكىن شەرقىي تۈركىستاندا كۆپ مۇزىكىلارنىڭ مېلودىيىسى ناھايىتى ئاددى. بۇ ئەھۋال بەزىدە مېنى ناھايىتى بىئارام قىلىدۇ. چۈنكى مەن مەدەنىيىتىمىزنىڭ ناھايىتى باي ئىكەنلىكىنى بىلىمەن. بۇ ماڭا خۇددى مەدەنىيىتىمىز ئاددىيلىشىپ كېتىپ بارغاندەك تۇيغۇ بەرمەكتە. يەنە بىر مەسىلە شەرقىي تۈركىستاندا بەزى تارىخىي ناخشا مۇزىكىلار چەكلەنگەن. بۇلار ئاساسەن تارىخىي ناخشىلار. چۈنكى بۇ خىتاينىڭ سەنئەت سىياسىتى شۇنداقلا ئېتنىك مىللەتلەرنى تارىخ تېمىلاردا چەكلەش سىياسىتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەر. بۇ يەردىكى مەسىلە بىزنىڭ تارىخىمىز ئۆتۈپ كەتتى. مۇشۇ ناخشىلار بىلەن شۇ دەۋردە قالدى. بۇ يەردىكى مۇھىم مەسىلە ئۇيغۇرلارنىڭ ھازىرقى دەۋرنى چۈشىنىش شۇنداقلا شۇ تارىخىي ناسخشىلاردا نېمىلەرنىڭ دىيىلمەكچى بولغانلىقىنى بىلىشتۇر. بىزنىڭ ئىپارخان، نۇزۇكۇم، سېيىت نوچىغا ئوخشاش تارىخىي ناخشىلارغا باي بولساقمۇ، ئەپسۇسكى بۇلارنى ئۆگىنىش پۇرسىتىدىن مەھرۇم قېلىۋاتىمىز. بۇ نۇقتىدىن ئېيتقاندا مېنىڭ قارىشىم ناھايىتى كونسېرۋاتىپ ھېسابلانسىمۇ، لېكىن كونسېرۋاتىپ بولۇشۇمغا سەۋەبىم بار. بۇ سەۋەبىم تارىخي ناخشا مۇزىكىلىرىمىزنى ساقلاپ قېلىش كېرەك، دەپ قارىغانلىقىم ئۈچۈن بولسا كېرەك.

وتاندىق عالىمدار كوكونىستەردى ۆيرۋسقا قارسى اقۋىزبەن بايىتۋدى قولعا الدى27 مامىر 21:42نۇرسۇلتان. قازاقپارات ەلىمىزدەگى وسىمدىك تانۋشى عالىمدار كوكونىستەردى ۆيرۋسقا قارسى اقۋىزبەن بايىتۋدى قولعا الدى، دەپ حابارلايدى حابار 24.ول ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى وسىمدىك تۇرلەرىنىڭ ينفەكسياعا توزىمدىلىگى زەرتتەلگەن. ناتيجەسىندە وسكەمەندىك عالىمدار كارتوپتىڭ تابيعي دارۋمەنىن ساقتاي وتىرىپ، ەشقانداي تىڭايتقىش قوسپاستان ءتۇرلى ۆيرۋسقا توتەپ بەرە الاتىنداي قۇنارىن ارتتىرعان.عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، كوكونىستىڭ قۇرامىندا بيولوگيالىق وزگەرىس بولعانىمەن، ونىڭ ونىمدىلىگى مەن تامىرى ارقىلى تۇقىمعا بەرىلەتىن قورىندا ەشقانداي گمو بولمايدى. جوبانى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى وڭ باعالاپ، ءارى قاراي جەتىلدىرۋ ءۇشىن 60 ميلليون تەڭگە گرانت ءبولدى.ماكسيم سۋتۋلا، گۋمانيتارلىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ۇلتتىق عىلىمي زەرتحاناسى مەڭگەرۋشىسى: جوبانىڭ ماقساتى اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىنداعى وسىمدىكتەردىڭ تابيعي ءنارىن ساقتاي وتىرىپ، سۇرىپ ءتۇرىن ودان ارى نىعايتۋ. مەنىڭ ويىمشا، ءبىزدىڭ عىلىمي جۇمىسىمىز بۇل جوبانى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىپ قانا قويمايدى. بيولوگيا سالاسىنا جاڭا سەرپىن بەرەرىنە سەنەمىن.

9 شىلدە 08:26نۇرسۇلتان. قازاقپارات ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ءبولىم باسشىسى الۋا جولدىبالينا مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلىمىزدەگى احۋالعا بايلانىستى ۇندەۋىنە پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقايەۆ ەلىمىزدە احۋالعا بايلانىستى حالىققا ۇندەۋ جولداپ، قايتا كۇشەيتىلگەن كارانتين ءتارتىبىنىڭ اسا قاجەتتى شەشىم ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت ءوز مالىمدەمەسىندە وسى ۋاقىتقا دەيىن كارانتيندىك شارالاردى جاپپاي ساقتاماعاندىقتان، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ بۇرىنعى باسشىلىعىنىڭ جۇيەلى قاتەلىكتەرىنەن، اكىمدەردىڭ السىزدىگىنەن پنيەۆمونيانىڭ كۇرت ءوسىپ، كوروناۆيرۋستىڭ ەكىنشى تولقىنى باستالعانىنا نازار اۋداردى. ەڭ باستىسى، مەملەكەت باسشىسى 19 ىندەتى مەن پنيەۆمونيا سالدارىنان دۇنيە سالعان ازاماتتارىمىزدىڭ جاقىندارىنا كوڭىل ايتىپ، وسىعان وراي 13 شىلدەنى ۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى دەپ جاريالادى، دەيدى ساراپشى.بۇعان دەيىن 4 ساۋىردەن قىتاي، 22 مامىردان باستاپ 3 كۇنگە ا ق ش، 27 مامىردان باستاپ 10 كۇنگە يسپانيا سەكىلدى ەلدەر ازا تۇتۋ كۇنىن جاريالاعان بولاتىن. ويتكەنى وسى مەملەكەتتەردە اتالعان اۋرۋدان ەداۋىر ادام شىعىنى بولدى. قازاقستان دا 2019جىلدىڭ 28 جەلتوقسانىندا جاريالانعان جالپى ۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنىنەن كەيىن اراعا جارتى جىل ۋاقىت سالىپ، كورونوۆيرۋس ىندەتىنەن ادامداردىڭ قازا بولۋىنا بايلانىستى قارالى كۇن جاريالادى.جالپى تاۋەلسىزدىك العاننان باستاپ، ياعني 1991جىلدان بەرى قازاقستاندا ازا تۇتۋ كۇنى توعىزىنشى رەت جاريالاندى.پرەزيدەنت ايتىپ وتكەندەي، كەمشىلىكتەردى ءبىز كورىپ وتىرمىز. ودان ءتيىستى ساباق الىپ، قاجەتتى شارالاردى قابىلدايمىز، ياعني ۇستانىمى بيىك ەل رەتىندە ءبىز دە پاندەميا جاعدايىنان ءوز ساباعىمىزدى الىپ، بۇكىل كۇشجىگەرىمىزدى جيناپ، ىندەتپەن كۇرەسە بەرۋىمىز كەرەك.ارينە، پرەزيدەنت ق. توقايەۆ ءوز ۇندەۋىندە توقتالعان ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ باسىم بولىگى سوڭعى ۋاقىتتا كوپشىلىكتى تولعاندىرىپ جۇرگەن ەدى. اسىرەسە، الەۋمەتتىك جەلىلەردە جانە ءبىرقاتار ب ا ق تا كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە قاتىستى بيلىكتىڭ ارەكەتتەرى سىنعا الىنىپ، وتكىر پروبلەمالار رەتىندە تالقىلاندى. مەملەكەت باسشىسى دەنساۋلىق سالاسىنىڭ جانە جەكەلەگەن وڭىرلەردىڭ ىندەتپەن كۇرەستەگى قاتەلىكتەرىن اشىپ ايتىپ، ەشكىمنىڭ دە كومەكسىز قالمايتىنىن اتاپ كورسەتتى، دەدى ا. جولدىبالينا.ايتا كەتەيىك، كەشە ق ر پرەزيدەنتى قاسىمجومارت توقايەۆ رەسپۋبليكالىق تەلەارنالار ارقىلى ەلىمىزدە قالىپتاسقان احۋالعا بايلانىستى ۇندەۋ جاسادى. پرەزيدەنت 13 شىلدەنى ۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنى دەپ جاريالادى.

بىر تۇغۇلار ئاكائۇكىنىڭ ھايات داۋانلىرىئەل ئۈمۈتىنى ئەر ئاقلار، ئەر داڭقىنى ئەل ساقلار دېگەن دانا خەلقىمىزنىڭ سۆزلىرى يادىمغا كەلگەندە، تېخى يېقىندىلا ھايات بىلەن مەڭگۈلۈككە خوشلاشقان ژۇتداشلىرىم، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئاتاقلىق پەرزەنتلىرى، ئاكائۇكا ئوكتيابر ۋە مىرزەخمەت جامالدىنوۋلارنىڭ يارقىن سىمالىرى خاتىرەمگە ئۇلاشقان ئېدى. بۇ ئاكائۇكىلارنىڭ بىرى، يەنى ئوكتيابر ئاكا جامالدىنوۋ ئۇيغۇر ئىلىمپەنىنى ۋە ماارىپىنىڭ يارقىن نامايەندىسى بولسا، ئۇنىڭ ئىنىسى مىرزەخمەت ئاكا يېزا ئېگىلىگىنىڭ ماھىر تەشكىلاتچىسى. بىر قوساقتىن چىققان ئاكائۇكا ھايات ۋاقتىدا ئەل ئۈمۈتىنى ئاقلىغان شەخسلەر ئېكەنلىگى سۆزسىز. ئۇلارنىڭ بالىلىق چاغلىرى ئۇرۇش دەۋرىگە توغرا كەلگەچكە، ئۇرۇش ژىللىرىنىڭ بالىلىرى كەبى ئارقا سەپتىكى بارلىق جاپالىق ئىشلارنى ئۆز ھۆددىسىگە ئالغانلىغى، بالىلىقنىڭ شاتلىق تۇيغۇلىرىنى، شېرىن دەقىقىلىرىنى تېتىپ كۆرمىگەن ئۆسمۈرلەردىن ئېكەنلىگى ھەقىقەت.مەرھۇم مىرزەخمەت ئاكىنىڭ ئۇيغۇر ئاۋازى گېزىتىنىڭ 2020ژىلنىڭ 8ئوكتيابردىكى سانىدا ئېلان قىلىنغان مېنىڭ ئالىم ئاكام ناملىق ماقالىسىدا: بىزنىڭ تېگىتەكتىمىز جاغىستايلىق. بوۋام زوردۇناخۇن ئەمرۇللاېۋ تارىخىي ۋەتىنىمىزدە ئاڭلىق ئادەملەردىن بولغان ئېكەن. ئۇنىڭ كونسۇلخانىلاردا، مەكتەپلەردە ئىشلىگەنلىگىدىن خەۋىرىمىز بار دەپ خاتىرىلەيدۇ ئۇ. تەغدىر تەققازىسى بىلەن ئۇلارنىڭ بوۋىسى، ئايالى ۋاپات بولغاندىن كېيىن ئۈچ بالىسىنى تاشلاپ، كېڭەش ئېلىگە چىقىپ، چوڭ ئاقسۇ يېزىسىدا ئولتىراقلىشىدۇ. شۇ چاغلاردا ئۇ ناھىيەدىكى چوڭ ئاقسۇ، ئۇزۇنتام، توققۇزبۇلاق يېزىلىرىدىكى مەكتەپلەردە مۇەللىملىك قىلىدۇ. ئۇنىڭ جاغىستايدا قالغان ئۈچ پەرزەندىنىڭ بىرى، يەنى ئۇلارنىڭ دادىسى جامالدىن ئەر يېتىپ، دادىسى بىلەن چوڭ ئاقسۇدا تېپىشىدۇ. كېيىن ئىلىسخان ئىسىملىق قىزغا ئۆيلىنىپ، ئۆي ئوتاقلىق بولىدۇ، تۆرت پەرزەنت تاپىدۇ.خۇللەس، گىتلېر گېرمانىياسى كېڭەش ئىتتىپاقىغا ئۇرۇش ئېلان قىلماي، بېسىپ كىرگەن 1941ژىلى ئوكتيابر ئاكا ئون، مىرزەخمەت ئاكا سەككىز ياشتا ئېدى. ئۇلارنىڭ دادىسى جامالدىن زوردىنوۋ ئاكىلىرى بىلەن جەڭ مەيدانىغا ئاتلىنىپ كەتكەندە، ئۇلارنىڭ مېھرىۋان ئانىسى ئىلىسخان تۆرت ئاىلىنىڭ بالىلىرىنى ئۆزى يالغۇز باقىدۇ. ئىلىسخان ئانا ناھايىتى مېھرىۋان ۋە كەڭ دەستىخانلىق بولغاچقا، تۆرت ئاىلىنىڭ بالىلىرى بىر ئاىلىدەك تەربىيە كۆرىدۇ. يېزىلاردا ئۇرۇش ژىللىرىدا ئاساسەن ئېتىز ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللانغاچقا، ئىلىسخان ئانىنىڭ مۈرىسىدىن كەتمەن چۈشمەتتى. ئۇلارنىڭ چوڭلىرى ئوكتيابر ئاكا بىلەن مىرزەخمەت ئاكا ئىككىسى ئەينە شۇ ئېغىر كۈنلەردە ئاپىسىنىڭ ئەڭ يېقىن ياردەمچىلىرىدىن بولۇپ، ئېتىزدا ياڭرىغان خەلىق ناخشاقوشاقلىرى ئوكتيابر ئاكى قەلبىدە خەلىق ئېغىز ئىجادىيىتىگە، مىللىي تىل تەرەققىياتىغا قىزىقىشىنى ئويغاتسا، مىرزەخمەت ئاكىنىڭ دېخانلارنىڭ ئەمگىگىدىن پەخىرلىنىپ ۋە ئاپىسىنىڭ يەرگە بولغان مۇھەببىتىدىن ئىلھاملىنىپ، ئاگرونوم بولۇش ئارزۇسى بىلەن ياشايدۇ.ئوكتيابر ئاكا بىلەن مىرزەخمەت ئاكا ئۇيغۇر ناھىيەسىگە قاراشلىق چوڭ ئاقسۇ يېزىسىدا تۇغۇلغان. كۆپچىلىك ياخشى بىلىدۇكى، چوڭ ئاقسۇ قازاقستان ئۇيغۇرلىرى زىچ ئىستىقامەت قىلىدىغان ئالمۇتا ۋىلايىتىدىكى كۆركەم يېزا بولۇپلا قالماي، بەلكى خەلقىمىزنىڭ يارقىن نامايەندىلىرىنى دۇنىياغا ئېلىپ كەلگەن ئاتاقلىق ژۇتلارنىڭ بىرى. شۇڭلاشقىمېكىن، خەلىق ئارىسىدا چوڭ ئاقسۇنى ئاللاھنىڭ نەزەرىگە چۈشكەن ژۇت، ئاللاھنىڭ نۇرى ياققان ژۇت دەپ ئالاھىدە ھۆرمەت بىلەن تىلغا ئالىدۇ. بۇ ھەقىقەت. قازاقستان ئۇيغۇرلىرىلا ئەمەس، بەلكى سابىق كېڭەش ئىتتىپاقىدا شۆھرەتداڭقى ئالەمشۇمۇل ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىنىڭ ھاياتپاالىيىتىگە نەزەر ئاغدۇرىدىغان بولساق، كۆپلىگەن كىشىلەر چوڭ ئاقسۇدا تۇغۇلغان ياكى چوڭ ئاقسۇدىكى ئوتتۇرا مەكتەپتە تەھسىل كۆرگەن. ئۇلار پەقەت چوڭ ئاقسۇلۇقلارنىڭ پەخرى ئەمەس، خەلىقنىڭ پەخرىگە ئايلانغان ئۇيغۇر خەلقىنىڭ بىر تۇغۇلار پەرزەنتلىرىدۇر.ئوكتيابر ئاكا ئوتتۇرا مەكتەپنى تاماملىغاندىن كېيىن، 1950ژىلى تاشكەنت شەھىرىدىكى ئوتتۇرا ئازىيا دۆلەت ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ شەرىق فاكۇلتېتىغا ئوقۇشقا چۈشىدۇ. ئۇنى 1956ژىلى مۇۋەپپەقىيەتلىك تاماملاپ، تۇغۇلغان ژۇتىغا يوللانما ئېلىپ، ئەمگەك پاالىيىتىنى ئۇستازلىق قىلىشتىن باشلايدۇ. ئۇنىڭ بالىلىقتىكى بىلىمگە، يەنى تىل تەرەققىياتىغا بولغان ئىشتىياقى قازاقستان سسر پەنلەر ئاكادېمىياسى تىلشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ ئاسپىرانتۇرىسىغا ئېلىپ كېلىدۇ. 1965ژىلى ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى رەۋىش كاتېگورىياسى دېگەن ماۋزۇدا نامزاتلىق دىسسېرتاسىيا ياقلاپ، فىلولوگىيا پەنلىرىنىڭ نامزىتى ئىلمىي دەرىجىگە مۇيەسسەر بولىدۇ. ئاسپىرانتۇرىدىكى ئوقۇشى، ئاندىن كېيىن تىلشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ ئۇيغۇرشۇناسلىق بۆلۈمىدە ئىشلىگەن دەسلەپكى دەۋىرلەردە ئوكتيابر ئاكا ئىلمىي ئىش ئېلىپ بېرىش بىلەن بىللە نەشرىيات ۋە مەتبۇات ئىشلىرىدىن تاشقىرى، ئانا تىللىق مەكتەپلەر ئۈچۈن تىل ۋە ئەدەبىيات دەرىسلىكلىرىنى يازىدۇ. ئالىمنىڭ تەلەپئېھتىياجى داىرىسى دايىم كەڭ بولغانلىغىنى، ئۇنىڭ ئۇيغۇر خەلىق ئېغىز ئىجادىيىتى بويىچە ئەمگەكلىرىمۇ ئىسپاتلايدۇ. ئۇيغۇر فولكلورى شەرىق خەلىقلىرى ئېغىز ئەدەبىياتىدا بىر قاتاردا تۇرىدىغانلىغىنى كۆپچىلىك ياخشى بىلىدۇ. ئەژداتلىرىمىز قالدۇرغان بېباھا بۇ تارىخىي مىراسنى ژىڭنە بىلەن قۇدۇق قازغاندەك ئېرىنمەي ژىغىشنى مەخسەت قىلغان ئالىم، كۆپلىگەن ئىلمىي ئېكسپېدىسىيالەر جەرىيانىدا تىل ماتېرىاللىرى بىلەن بىللە خەلىق قوشاقچىلىرىنىڭ ئىجادىنى چوڭقۇر ئۈگۈنىدۇ، ئۇلارنى ئىلمىي ئاساستا تەتقىق قىلىدۇ. بۇ ئەمگەكلەرنىڭ يېمىشى سۈپىتىدە ئۇيغۇر خەلىق قوشاقچىلىرى، ئۇيغۇر خەلىق قوشاقلىرى ناملىق ئىلمىيئاممىباپلىق ئەمگەكلەرنى مەيدانغا ئېلىپ كېلىدۇ. ئۇزۇن ژىللىق تىنىمسىز ۋە تىرىشچانلىق ئەمگەكنىڭ نەتىجىسىدىن مەيدانغا كەلگەن بۇ ئەمگەكلەر ھازىرقى كۈندە ئەدەبىيات ئىشقىۋازلىرىنىڭ كىتاپ تەكچىلىرىدىن مۇناسىپ ئورۇن ئالغان.ئىستېداتلىق ئالىم ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى ناملىق ئىلمىي گرامماتىكىنى يېزىشقا قاتنىشىپ، ئۇيغۇر مەكتەپلىرى ئۈچۈن دەرىسلىكلەرنى، دىكتانت ۋە ئىزاھەت توپلاملىرىنى تۈزدى. ئالىي ئوقۇش ئورۇنلىرى ئۈچۈن ئۇيغۇر تىلى بويىچە ئوقۇش قۇراللىرىنى تەييارلىدى. ئۇ شۇنداقلا لېكسىكوگرافىيالىك لۇغەتچىلىك بويىچە ئۈنۈملىك ئىشلىگەن ئۇيغۇر ئالىملىرىنىڭ بىرىدۇر. شۇنى پەخىرلىنىش بىلەن ئېيتىش ھاجەتكى، ئوكتيابر ئاكا جامالدىنوۋ شۇ كەمگىچە ھېچ كىم قولغا ئالمىغان ۋە تەھلىل قىلىپ، ئۆز خەلقىگە تەغدىم قىلىشنى ئويلىمىغان ۋە ئانا تىلىمىزدىكى بۇ بايلىقنى، يەنى فرازېولوگىيالىك سۆزلەرنى توپلاپ، ئۇيغۇر تىلى فرازېولوگىياسىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى ناملىق ئەمگەكنى 1988ژىلى دەسلەپكى قېتىم، كېيىن 2020ژىلى ئۇنىڭ تولۇقتۇرۇلغان ۋارىانتىنى نەشىر قىلدى ۋە بۇ ئەمگەك ئىلىم ئەھلى، ئانا تىلىمىزغا قىزىققۇچىلار تەرەپتىن قىزغىن قوبۇل قىلىندى. شۇنى تەكىتلەپ ئېيتىش لازىمكى، ئوكتيابر ئاكا چوڭ ھەجىملىك بۇ كىتاۋىنى ئۇيغۇر تىللىق مەكتەپلەرگە سوغا سۈپىتىدە تارقاتقان ئېدى. ئىستېداتلىق ئالىمنىڭ كۆلەملىك ئەمگىگى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تىل ئىلىمىدىكى نادىر ئەمگەكلەرنىڭ بىرى بولۇپ قالىدىغانلىغى سۆزسىز.ئالىم پاالىيىتىنىڭ يەنە بىر قىرى پېداگوكا ساھاسى. ژۇقۇرىدا تەكىتلىگىنىمىزدەك، ئوكتيابر ئاكا ئەمگەك پاالىيىتىنى مەكتەپتە ئۇستاز بولۇپ ئىشلەشتىن باشلىغان بولسا، 1980ژىلدىن باشلاپ، ئاباي نامىدىكى قازاق پېداگوگىكا ئىنستىتۇتىدا ئۇيغۇر بۆلۈمى ئېچىلغاندا، يېڭى كافېدرىنىڭ دەسلەپكى مۇەللىمى بولۇپ ئىشقا ئورۇنلىشىدۇ. ئون ژىل داۋامىدا يۈزلىگەن ئالىي بىلىملىك ئۇستازلارنى تەييارلاپ چىقىرىدۇ. 1990ژىلدىن باشلاپ، س.م.كىروۋ نامىدىكى قازاق دۆلەت ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ دوسېنتى بولۇپ ئىشلەيدۇ ۋە بۇ ئالىي بىلىم دەرگاھىدىكى ئۇيغۇر بۆلۈمىدە ژۇرنالىستلارنى تەييارلاشقا چوڭ تۆھپە قوشىدۇ.بۇ كۈنلەردە ئۇيغۇر مەكتەپلىرىدە ئۇستازلىق قىلىۋاتقان، ئىلىمپەن، مەتبۇات ۋە ئەدەبىيات ساھاسىدا ئىشلەۋاتقان، بىر ئېغىز سۆز بىلەن ئېيتقاندا، فىلولوگ كادرلارنى تەييارلىغان كۆرنەكلىك ئۇيغۇرشۇناس ئالىم، تەجىربىلىك پېداگوگ ئوكتيابر ئاكا جامالدىنوۋنىڭ شاگىرتلىرى خەلقىمىزگە تونۇلغان شەخسلەردىن بولۇپ يېتىلىشىگە قوشقان ئۈلۈشى زور. ئۇلارمۇ ھەم ئۆز نوۋىتىدە ئۇستازىنى ئىللىق ھىسسىياتتا خاتىرىلەپ، ھۆرمەت بىلدۈرىشىدۇ.ئوكتيابر ئاكىنىڭ ئىنىسى مىرزەخمەت ئاكا جامالدىنوۋ پۈتكۈل ئاڭلىق ھاياتىنى يېزا ئېگىلىگىنىڭ تەرەققىياتىغا سەرىپ قىلغان مۇتەخەسىسلەرنىڭ بىرى. گەرچە ئۇنىڭ ئەمگەك پاالىيىتىگە نەزەر ئاغدۇرىدىغان بولساق، كۆپىرەك يېزا ئېگىلىگىدىكى ئىشلەپ چىقىرىش ساھاسىدا ئۇزاق ژىللار ئەمگەك قىلغانلىغىنى بايقايمىز. ئاگرونوم، باش ئاگرونوم، ناھىيەلىك يېزا ئېگىلىك باشقارمىسىدا لاۋازىملىق خىزمەتلەردە، ئاندىن كېيىن دېخان ئېگىلىگىدە رەىس ۋە ئۇيغۇر ناھىيەلىك كومسومول كومىتېتىدا ئىنسترۇكتور، كېيىنەرەك كومسومول كومىتېتىنىڭ بىرىنچى كاتىۋى، چوڭ ئاقسۇ يېزا كېڭىشىنىڭ رەىسىگە ئوخشاش شەرەپلىك ۋەزىپىلەرنى ئاتقۇرغانلىغىنى بايقايمىز. لېكىن ئۇنىڭ ھايات پاالىيىتىدە ئاساسلىق ساھا يېزا ئېگىلىگى ئېكەنلىگى مۇقەررەر.ئۇ ئاقتۆبە، بەختىقوراي ئۇچاستكىلىرىدىكى تىڭ يەرلەرنى ئۆزلەشتۈرۈشتە، دانلىق زىراەتلەرنىڭ مەيدانلىرىنى كەڭەيتىپ، ھوسۇلىنى ئاشۇرۇشتا ۋە سورتلۇق ئۇرۇقلارنى قازاقستاننىڭ شىمالىي ۋىلايەتلىرىگە ھەم روسسىيا فېدېراسىياسىگە كۆپلەپ ئەۋەتىشتە بۇغداي، ئارپا، سامساق ۋە باشقىمۇ زىراەتلەرنىڭ ئاگروتېخنىكىلىق چارەتەدبىرلىرىنىڭ كۆرسەتكۈچلىرىنى ئۆستۈرۈشتە ئالاھىدە ئۇتۇقلارغا يەتكەنلىگى سۆزىمىزگە ئىسپات. مىرزەخمەت ئاكا ئەينە شۇ زەربىدار ئىشلەش تەلەپلىرى بىلەن ئەمگەك قىلغان دەۋىرلەردە موسكۋادا خەلىق ئېگىلىگىنىڭ ئالىي ئۇتۇقلىرى ۋدنخ كۆرگەزمىگە ئىككى مەرتە قاتناشقان. ھازىرقى ئەۋلات ئۈچۈن بۇ ئاددىي بىر ۋاقىەدەك كۆرۈنگىنى بىلەن كېڭەش دەۋرىدە شۇ كۆرگەزمىگە قاتنىشىش ئەمگەكتىكى ئالىي ئۇتۇقلارغا يەتكەنلىكنىڭ نىشانى ئېكەنلىگىنى دەلىللەتتى. شۇنىڭ بىلەن بىر قاتاردا مىرزەخمەت ئاكا ئەمگەك پاالىيىتىدىكى ئۇتۇقلىرىنى ھۆكۈمەت تەرىپىدىن ژۇقۇرى باھالىنىپ، بىر قانچە مېداللار بىلەن تەغدىرلەنگەن. شۇنىڭ ئارىسىدا جاسارەتلىك ئەمگىگى ئۈچۈن مېدالى مىرزەخمەت ئاكىنىڭ ھەقىقىي ئەمگەك ئادىمى ئېكەنلىگىنى تەستىقلەيدۇ.2000ژىلنىڭ بېشىدا ئالمۇتىدىن چوڭ ئاقسۇدا تۇرىۋاتقان دادام شاماخۇن نۇراخۇنوۋنىڭ ئۆيىگە بارغىنىمدا، ئۇ ناھايىتى خۇش كەيپىياتتا ئولتىرىپ، بىر باسار ناملىق نەق ئۇيغۇر بۇغدىيىنىڭ ئۇرۇغىنى ئالغانلىغى ھەققىدە چوڭ خوشاللىق ئىلكىدە سۆزلەپ بېرىدۇ. بۇ بۇغداي ئۇرىغىنىڭ ۋەتىنى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاۋتونوم رايونى بولۇپ، 1992ژىلى گېرمانىيادە ئۆتكۈزىلگەن يېزا ئېگىلىگى زىراەتلىرى خەلىقارا كۆرگەزمىسىگە قويۇلغانلىغىدىن خەۋەر تاپقان بىولوگئالىم، مەرھۇم ساۋۇر ئاكا تۇردىېۋ گېرمانىيالىك كەسىپداشلىرى ئارقىلىق قولغا كەلتۈرىدۇ. شۇنىڭدىن كېيىن ساۋۇر ئاكا ئۆزىنىڭ يېقىن ئاغىنىسى ئوكتيابر ئاكا جامالدىنوۋ بىلەن 90ژىللاردا ئۇيغۇر ناھىيەلىك يېزا ئېگىلىگى باشقارمىسى رەىسىنىڭ دېخان ئېگىلىكلىرى بويىچە ئورۇنباسارى بولۇپ ئىشلەۋاتقان تەجىربىلىك ئاگرونوم مىرزەخمەت ئاكىنىڭ ئۆيىگە كېلىپ، ئۇنىڭغا بىر باسارنىڭ ئۇرۇغىنى ئامانەتكە قالدۇرىدۇ. ساۋۇر ئاكىدىن ئامانەتكە ئالغان 38 بۇغداي دانىسىنى ئالىقاندەك يەرگە تېرىپ، بەش ژىل داۋامىدا 350400 گراممغا يەتكۈزىدۇ. بىر باسار بۇغدىيىنىڭ تەرەققىي تېپىشى ھەققىدىكى ماقالە ئۇيغۇر ئاۋازى گېزىتىنىڭ 14.01.11ژىلقى سانىدا تەپسىلىي يېزىلغان.دادام شۇنىڭدىن كېيىن بۇ ئۇرۇقنى ئەمەلىياتتا كەڭ پايدىلانغان شەخسلەرنىڭ بىرى بولغان. يېزا ئېگىلىگى تەرەققىياتىغا زور ئۈلۈش قوشقان ۋە ئېگىلىك رەىسى بولۇپ ئىشلىگەن دادام، بۇ دانلىق زىراەتنىڭ قەدرىنى ياخشى بىلەتتى. ئۇ 2001ژىلى ئۇيغۇر بۇغدىيىدىن ئىككى كىلوگرامم تېرىپ، 40 كىلوگرامم ئۇرۇق يېتىشتۈرىدۇ. ئەندى 2002ژىلى 3 سېنتنېرغا يەتكەن بولسا، 2003ژىلى بىر باسار بۇغدىيىنىڭ تېرىلغۇ مەيدانى بىر گېكتاردىن ئېشىپ، ئۈچ تونناغىچە ھوسۇل ئالغان ئېدى.مىرزەخمەت ئاكا جامالدىنوۋ مەكتەپنى تاماملىغاندىن كېيىن، ئاكىسى ئوكتيابر ئاكىغا ئۇقۇق تارتىپ، تاشكەنتتىكى ئوتتۇرا ئازىيا ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئاگرونومىيا بۆلۈمىگە ئوقۇشقا چۈشىدۇ. بۇ مەزگىللەردە ئوكتيابر ئاكا ئاقسۇلۇقلارنى، ئۇيغۇر ناھىيەلىكلەرنىڭ بېشىنى قوشۇپ، مەشرەپ قۇرۇۋالغان پەيتلەر ئېدى. شۇ مەشرەپلەرنىڭ بىرىدە ئوكتيابر ئاكىنىڭ دوستبۇرادەرلىرى، كېيىنەرەك تونۇلغان ئۇيغۇر زىيالىلىرىغا ئايلانغان ئاسىم قۇربانوۋ، ئابدۇۋارىس ئابلەسەنوۋ، ساۋۇت موللاۋۇتوۋ، ھاكىم ناسىروۋ، ھېزىم بەخنىيازوۋلار بىلەن يېقىندىن تونۇشۇشقا مۇۋەپپەق بولىدۇ. ئۇلارنىڭ بىربىرىدىن ئايرىلماي، ئالاھىدە ئىززەتھۆرمەت بىلەن مۇناسىۋەت قىلىدىغان ئەجايىپ دوستلاردىن ئېكەنلىگىگە قايىل بولىدۇ.مىرزەخمەت ئاكا مەزكۈر ئالىي ئوقۇش ئورنىنى مۇۋاپپەقىيەتلىك تاماملىغاندىن كېيىن 1960ژىلغىچە قىرغىزستاننىڭ جالالاباد ۋىلايىتى توقتوغۇل ناھىيەسىدە ئاگروخىمىيا لابوراتورىياسىنىڭ باشلىغى بولۇپ ئىشلەيدۇ. شۇ يەردە تۇنىسا ئىسىملىق ئۇيغۇر قىزى بىلەن ئاىلە قۇرۇپ، كېيىن تۇغۇلغان ژۇتى چوڭ ئاقسۇ يېزىسىغا قايتىپ كېلىدۇ. ئۇ ئەمگەك كولخوزىدا پاالىيىتىنى داۋاملاشتۇرۇپ، كېيىن ئۇيغۇر ناھىيەسى مەمۇرىيىتىدە جاۋاپكەرلىك لاۋازىملىرىدا ئىشلەيدۇ. لېكىن بالىلىغى ئۇرۇش ژىللىرىغا توغرا كەلگەن دەۋىردە ئاپىسى بىلەن ئېتىزئېرىق ئىشلىرىغا ئارىلىشىپ، يەرگە مۇھەببەت باغلىغان مىرزەخمەت ئاكا ئەژداتلىرىمىزدىن مىراس ئەمگەك ساھاسى ئېتىزلىقنى تاللايدۇ. ئۇ ئۇزاق ۋاقىت ماباينىدا كراسنوې زناميا كولخوزىدا ھازىرقى قىرغىزساي يېزىسى باش ئاگرونوم بولۇپ خىزمەت ئاتقۇرىدۇ. ناھىيەنىڭ ھەر خىل يېزا ئېگىلىكلىرىدە ئىشلەش جەرىيانىدا ئىسمى ناھىيە ۋە ۋىلايەت داىرىسىگە تونۇلغان تەجىربىلىك ناھىيە رەھبەرلىرى سېتىۋالدى باراتوۋ، كىنتال ئىسلاموۋ، ھاشىم ئارزىېۋ، جەمشىت روزاخۇنوۋ، مۇراتبەك ناسىروۋ كەبى رەھبەرلەر بىلەن بىر سەپتە تۇرۇپ، ناھىيەنىڭ ئىختىسادىي رىۋاجىلىنىشىغا ئۆز ئۈلۈشىنى قوشىدۇ.ئاگرونوملىق كەسىپنى يەر زەرگارى دەپ ئاتىساق، توغرا بولسا كېرەك. چۈنكى بۇ كەسىپنىڭ ئېگىسى يەر تىنىغىنى دىلىدا سېزىپ، قەيەرگە نېمە تېرىشنى، قانداق ئوغۇت بېرىشنى، قانداق پەرۋىش قىلىشنى بىلىدىغان يېزا ئېگىلىگىدىكى مۇھىم كەسىپ ئېگىسى. مىرزەخمەت ئاكا ئەينە شۇنداق كەسىپنى تاللاۋېلىشى بالىلىق چېغىدىن يەر تىنىغىنى سەزگەن، ئۇنىڭ بىلەن بىر نەپەستە بولغان ئىنسان سۈپىتىدە بارلىق ئاڭلىق ھاياتىنى يەرگە بېغىشلىدى.ھۆرمەتلىك دەم ئېلىشقا چىقىپ، ئالمۇتا شەھىرىگە كۆچۈپ كەلگەندىن كېيىنمۇ ئۆزى تاللاۋالغان مۇتەخەسىسلىگىدىن ژىراقلاپ كەتمىدى. ئەكسىنچە، باغۋەنچىلىككۆكتاتچىلىق پاالىيىتىنى داۋاملاشتۇرىدۇ. شەھەردىكى قىزى گۈلمىرانىڭ، ئوغۇللىرى ئىلمۇرات بىلەن بەختىيارنىڭ يەر ئۆيلىرىدىكى باغلىرىدا خىلمۇ خىل مېۋەكۆكتاتلارنى ئۆستىرىش، پەرۋىش قىلىش بىلەن شۇغۇللىنىدۇ. بۇ ئادەت بىر تەرەپتىن پېنسىونېرنىڭ ئەرمىگى بولسا، ئىككىنچىدىن كەسپىي مۇتەخەسىسلىگىنىڭ بالىلىغىدىن قېنىغا سىڭگەنلىگىدىن دالالەت بېرەتتى.ئوكتيابر ئاكا بىلەن مىرزەخمەت ئاكا بىر ئانىدىن تۇغۇلۇپ، پۈتكۈل ئۆمرى ئاكائىنىلارغا خاس بىربىرىگە ياريۆلەك، مەسلەكداش بولۇپ ئۆتتى. ئۇلار ئۇرۇش دەۋرىنىڭ قىيىنچىلىق كۈنلىرىدە ئۇرۇشقا كەتكەن ئاتىلىرىنى ئىنتىزارلىق بىلەن كۈتۈپ، تېخى سۈيىگى قاتمىغان گۆدەك بلۇشىغا قارىماي، مېھرىۋان ئانىسىنىڭ باشقا ژۇتداش ئانىلار قاتارىدا ئېتىزئېرىق ئىشلىرىدا بىللە ئەمگەك قىلىپ تاۋلىنىپ، ھەتتا بىر شەھەردە، بىر ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ ھەر خىل فاكۇلتېتلىرىدا تەھسىل كۆرۈپ، ئۆمرىنى بىللە ئۆتكەزگەن قانداشقاياشلار بىر كۈندە پانىيدىن باقىغا سەپەر چەكتى. بۇ جۇدالىق جامالدىنوۋلارنىڭ ئەۋلادى ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر ئىلىمپەنى ۋە يېزا ئېگىلىك ساھاسى ئۈچۈن چوڭ يوقىتىش بولدى.مەرھۇملارنى بۇ كۈنلەردە خاتىرىلەپ ئولتىرىپ، ئۇلارنىڭ ئۆز خەلقى ۋە ئەلنىڭ تەرەققىياتى ئۈچۈن قوشقان تۆھپىلىرى زور ئېكەنلىگىنى تەكىتلىگۈم كېلىدۇ. ھەر ھالدا، ئۇلار ئۇزۇن ۋە مەزمۇنلۇق ئۆمۈر سۈرۈپ، ئوكتيابر ئاكا ئۆز خەلقى ئۈچۈن ئىلمىي ئەمگەكلىرىنى، مىزەخمەت ئاكا يەرگە ئەجىر تۆكۈپ، مېھنەت قىلغان يېزا ئېگىلىگىنىڭ ماھىر تەشكىلاتچىسى، سالاھىيەتلىك مۇتەخەسىس ئېكەنلىگىنى ئىسپاتلاپ ئالەمدىن ئۆتتى. : 23119 : 71805 : 513

ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىدە مۇزاكىرە قىلىنىۋاتقان ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق سىياسىتى قانۇن لايىھەسى 11سېنتەبىر كۈنى ئامېرىكا كېڭەش پالاتاسىدا ماقۇللۇقتىن ئۆتۈپ، مەزكۇر لايىھەنىڭ رەسمىي قانۇن بولۇپ ماقۇللىنىش يولىدىكى ئەڭ مۇھىم قەدەملەرنىڭ بىرى ئېلىندى.مەزكۇر قانۇننى باش بولۇپ تونۇشتۇرغان كېڭەش پالاتا ئەزاسى ماركو رۇبىيو ۋە بوب مەنەندەز بىرلەشمە باياناتىدا باياناتىدا مەزكۇر قانۇننىڭ ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان باستۇرۇش ھەرىكىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.خەلقئارادىكى كۆپلىگەن تەشكىلاتلار بۇ قارارنى قىزغىن قارشى ئالىدىغانلىقىنى بىلدۈردى ھەمدە بۇنى ئۇيغۇرلار ھەققىدە دۇنياغا ھەمدە خىتايغا بېرىلگەن بىر سىگنال دېدى.كاتتا سودىگەر ئابدۇجېلىل ھاجىم ئاقلانغاندىن كېيىنمۇ تۈرمىدىن چىقالمىغانئۇيغۇرلار دىيارىدىكى كاتتا سودىگەرلەردىن ئابدۇجېلىل ھاجىم 2017يىلى تېررورلۇققا ماددىي ياردەم بېرىش بىلەن ئەيىبلىنىپ تۈرمىگە تاشلانغانىدى. يېقىندا ئابدۇجېلىل ھاجىمنىڭ نارازىلىق ئەرزى سۇنۇپ، يۇقىرى ھەق بىلەن ئادۋوكات ياللىشى ئارقىلىق ئۇنىڭغا ئارتىلغان جىنايى ئىشلار ھۆكۈمى بىكار قىلىنغان.ئەھۋالدىن خەۋەردار كىشىلەرنىڭ بىلدۈرۈشىچە، ئابدۇجېلىل ھاجىمنىڭ سوت ھۆكۈمى بىكار قىلىنغان بولسىمۇ، ئۆزى يەنىلا تۈرمىدىن قويۇپ بېرىلمىگەن. جىسمانىي قىيناقتىن ماڭالماس بولۇپ قالغان ئابدۇجېلىل ھاجىم نۆۋەتتە دوختۇرخانىدا داۋاملىق سوراق قىلىنماقتىكەن.ئانالىزچىلار بۇ ھەقتە پىكىر قىلىپ: بۇ خىلدىكى دېلولار قانۇنىي مەسىلە ئەمەس، بەلكى سىياسىي مەسىلە. خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلارنىڭ سەرخىللىرىنى يوق قىلىشنى ئاخىرقى نىشان قىلىۋاتىدۇ دېدى.ئىدرىس قۇددۇس ۋە ھېزىم قۇددۇس ئاكائۇكىلارنىڭ لاگېردا ئۆلگەنلىكى دەلىللەندىخىتاي ھۆكۈمىتى كەسپىي تەربىيەلەش مەكتىپى دەپ ئاتاۋاتقان لاگېرلاردىكى ناچار تۇرمۇش شارائىتى ۋە جىسمانىي قىيناقتىن ھەر كۈنى كۆپلىگەن كىشىنىڭ ئۆلۈپ كېتىۋاتقانلىقى مەلۇم بولماقتا.يېقىندا قەشقەرنىڭ يېڭىشەھەر ناھىيەسىدىكى ئەرمۇدۇن يېزىسىدىن لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن ئاكائۇكا ئىدرىس قۇددۇس ۋە ھېزىم قۇددۇسنىڭ ئىلگىرىكېيىن بولۇپ لاگېردا جان ئۈزگەنلىكى مەلۇم بولدى.مەلۇم بولۇشىچە، لاگېرلاردا ئۆلۈپ كېتىۋاتقانلار نۇرغۇن بولسىمۇ ئۆلگەنلەرنىڭ ئۆلۈم ئۇچۇرى ئۆلگۈچىنىڭ ئۇرۇقتۇغقانلىرىدىن باشقىلارغا، ھەتتا كادىرلار ۋە ساقچىلارغىمۇ ئۇقتۇرۇلمايدىكەن. شۇ سەۋەبتىن لاگېرلاردىكى كۆپلىگەن ئۆلۈم ۋەقەلىرى ھەمدە ئۇلارنىڭ قانداق ئۆلۈپ كەتكەنلىكى ئىزچىل سىر ھالىتىدە ساقلىنىپ قالماقتىكەن.ياشانغان ئۇيغۇر كادىرلارنىڭ كۆپلەپ قاماققا ھۆكۈم قىلىنىۋاتقانلىقى مەلۇم بولماقتائۇيغۇرلار دىيارىدىكى لاگېرلارغا قامالغانلار ئىچىدە ياش ۋە ئوتتۇرا ياش كىشىلەردىن باشقا ئاللىقاچان پېنسىيەگە چىققان، شۇنداقلا ئېغىر كېسەللەرگە گىرىپتار بولۇپ داۋالىنىۋاتقان سابىق كادىرلارنىڭمۇ كۆپلۈكى ئەندىشە قوزغىماقتا.يېقىندا ئىلى ئوبلاستلىق خەلق قۇرۇلتىيىدا 30 نەچچە يىل ئىشلەپ پېنسىيەگە چىققان تۇرسۇن بارات ۋە ئۇنىڭ ئايالى زاھىدەم تۈركىيە سەپىرىدىن قايتىپ كېلىپلا لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن. ئۇلارنىڭ تۈركىيەدىكى قىزى شەمسىيە ئۇلارنىڭ 20 يىلدىن قاماققا ھۆكۈم قىلىنغانلىقىنى ئاڭلىغان.غۇلجا شەھەرلىك 6باشلانغۇچ مەكتەپتىن پېنسىيەگە چىققان شېرىپجان مۇھەممەت 2017يىلى ئايالى بىلەن تەڭلا تۇتقۇن قىلىنغان. يېقىندا ئۇنىڭ قاماققا ھۆكۈم قىلىنغانلىقى، ئايالىنىڭ تېخىچە لاگېردا ئىكەنلىكى مەلۇم بولدى.سۇدا تۇنجۇقۇپ قالغان ئۈچ ياشلىق بالىنىڭ ئاتائانىسى لاگېردا ئىكەنلىكى ئاشكارىلاندىئۆتكەن ھەپتە ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا بىر نارەسىدە بالىنىڭ جەسىتى سۇدىن سۈزۈۋېلىنغانلىقى ھەققىدە ئۇچۇر تارقالغانىدى. مۇخبىرىمىزنىڭ ئەھۋال ئېنىقلىشى جەريانىدا بۇ بالىنىڭ تۇرپان شەھىرى قارىغۇجا يېزا ئاستانە كەنتىدىن ئىكەنلىكى ئايدىڭلاشتى.مەلۇم بولۇشىچە، بۇ يىل ئۈچ ياشلاردىكى بۇ گۆدەكنىڭ ئاتائانىسى تۇردىگايىت ۋە ئاتىكەم لاگېردا بولۇپ، بالىسى سۇدا تۇنجۇقۇپ ئۆلۈپ كەتكەندىن كېيىن ئۇرۇقتۇغقانلىرى بىلەن بىر قېتىم كۆرۈشتۈرۈلگەن.ئۆتكەن يىللاردىن بۇيان ئاتائانىسى لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن ئۇيغۇر گۆدەكلىرىنىڭ مۇشۇ خىلدىكى ھادىسىلەرگە ئۇچراپ ئۆلۈپ كېتىشى كۆپ كۆرۈلگەن بولۇپ، لاگېرلار پەيدا قىلىۋاتقان ئىجتىمائىي پاجىئەلەرنىڭ بىرى، دەپ قارالماقتا.ئەرەب ژۇرنالىستنىڭ ئۇيغۇرلار زىيارىتى زور غۇلغۇلا قوزغىدىيېقىندا ئەرەب ژۇرنالىست نىھاد جارىرى خانىم ئۆزىنىڭ ئۇيغۇرلار دىيارىدا كۆرگەنلىرىنى دۇنياغا ئاشكارىلاپ، ئۇيغۇرلار غايەت زور ئۈستى ئوچۇق تۈرمىدە ياشىماقتا ئىكەن دەپ كۆرسەتتى.نىھاد خانىم ئۈرۈمچى، قەشقەر، خوتەن قاتارلىق جايلاردا لاگېر تېشىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ قايسى دەرىجىدىكى قاباھەتلىك كونتروللۇق ۋە روھىي بېسىم ئاستىدا ياشايدىغانلىقىنى ئۆز كەچۈرمىشلىرىگە بىرلەشتۈرگەن ھالدا جانلىق تەسۋىرلەپ بەردى.ئىسلام دۇنياسى ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان ئىجتىمائىي پاجىئەلەرگە قارىتا سۈكۈت قىلىپ كېلىۋاتقاندا ئەرەب ژۇرنالىستنىڭ ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى بۇ بايانلىرى ئۇيغۇرلار مەسىلىسىنى تاشقى دۇنياغا ئاڭلىتىشتا زور قىممەتكە ئىگە، دەپ قارالماقتا.ھەپتىلىك خەۋەرلەر 15 فېۋرالدىن 19 فېۋرالغىچەھەپتىلىك خەۋەرلەر 28دېكابىردىن 1يانۋارغىچە

ئاقتۇ ناھىيەسى ياشانغانلار خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىمەكتەخەلق تورىئاقتۇ ناھىيەسى ياشانغانلار خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىمەكتە2014.03.17 15:13 مەنبە: خەلق تورىخەلق تورى ئۇيغۇرچە قانىلىنىڭ 17مارت بېيجىڭدىن بەرگەن تېلېگراممىسى: ئىختىيارىي مۇخبىرىمىز ئۆمەرجان ئىسمائىل خەۋەر قىلىدۇ: ئۆيدە قان بېسىم ئۆلچىگۈچ بار، ئەمدى دوختۇرخانىغا بېرىپ ئاۋارە بولمايدىغان بولدۇق، پارتىيە، ھۆكۈمەتنىڭ غەمخۇرلۇقىغا كۆپ رەھمەت، دېدىنۇرمۇھەممەد بوۋاي.2ئاي كىرگەندىن بۇيان، ئاقتۇ ناھىيەسى تېببىي خادىملارنى تەشكىللەپ، ناھىيەدىكى 80 ياشتىن ئاشقان 1453 كىشىگە قان بېسىم ئۆلچىگۈچ تارقىتىپ ۋە ئىشلىتىش ئۇسۇلىنى ئۆگىتىپ، ياشانغانلارنىڭ يۇقىرى قان بېسىم كېسەللىكىگە دىققەت قىلىپ، ئالدىنى ئېلىشىغا قولايلىق ياراتتى.بۇ ناھىيە سۆھبەت يىغىنى، ئىشىك ئالدىغا بېرىپ زىيارەت قىلىش قاتارلىق شەكىللەر ئارقىلىق، ياشانغانلارنىڭ تۇرمۇش ئەھۋالىنى ئىگىلەپ، ياشانغانلارغا ياخشى، ئەمەلىي ئىشلارنى قىلىپ بەردى. چاغان مەزگىلىدە 1345 ياشانغان كىشىگە 268 مىڭ 400 يۈەن ھال سوراش پۇلى ۋە بۇيۇمى تارقىتىپ بەردى.ياشانغانلارنىڭ تۇرمۇش تولۇقلىمىسى ئارخىپىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، تولۇقلىمىنىڭ ۋاقتىدا تارقىتىلىشىغا كاپالەتلىك قىلدى. ياشانغانلارغا ئېتىبار بېرىش سىياسىتىنى يولغا قويۇپ، يېڭىدىن تۈزۈلگەن ياشانغانلار قانۇنىنى تەشۋىق قىلىش پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇپ، ئۇلارغا ئەلا مۇلازىمەت قىلدى. ياشانغانلار مەركىزىنى قېلىپلاشتۇرۇپ باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، مۇلازىمەت فۇنكسىيەسىنى كېڭەيتىپ، پائالىيەت مەزمۇنىنى بېيىتىپ، بۇ مەركەزنى ياشانغانلارنىڭ كۆڭۈللۈك سورۇنىغا ئايلاندۇرۇپ، ياشانغانلارنىڭ بەخت كۆرسەتكۈچىنى ئۆستۈردى.

جۋرناليستەر بىرلىكتىڭ جارشىسىنا اينالۋى ءتيىستۇركىستان گازەتىنىڭ اۆتورلارى17.04.2014 05:45بۇگىنگى جۋرناليستەر ىزگىلىك پەن بىرلىكتىڭ جارشىسىنا اينالۋى ءتيىس. جۋىردا نۇر وتان پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك نۇرمەديا حولدينگى قۇرامىنداعى باسىلىمدار مەن ەلەكتروندى اقپارات قۇرالدارىنىڭ باس رەداكتورلارىمەن كەزدەسۋىندە وسىنى قاداپ ايتتى. جيىن بارىسىندا ءتىلشى قاۋىمدى مازالاپ جۇرگەن بىرقاتار ماسەلەلەر توڭىرەگىندە كەلەلى اڭگىمەلەر ايتىلدى.بيىل حولدينگتە جاقسى جاڭالىقتار وتە كوپ. حولدينگتىڭ قۇرامىنداعى ءتورت باق ءوزىنىڭ مەرەيتويىن اتاپ وتپەكشى. اتاپ ايتار بولساق، بيىل تۇركىستان گازەتىنە 20 جىل. سونىمەن بىرگە، راديوسىنىڭ قۇرىلعانىنا 20 جىل، ايقىن جانە ليتەر گازەتتەرىنە 10 جىل تولدى. ايتۋلى مەرەكەمەن رەداكتسيا ۇجىمدارىن قۇتتىقتاعان باۋىرجان بايبەك: حولدينگتىڭ اقپارات قۇرالدارى ەلباسى پارتيا كوشباسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن حالىققا ءتۇسىندىرىپ، پارتيا جۇمىسى مەن ساياسي دوكترينانىڭ باسىم باعىتتارىن جەتكىزە وتىرىپ، سول ارقىلى ەلىمىزدىڭ قوعامدىقساياسي ومىرىندە ەرەكشە ءرول اتقارىپ كەلەدى، دەدى.كەزدەسۋ اياسىندا نۇرمەديا باس ديرەكتورى بولات بەرسەباەۆ حولدينگتىڭ اعىمداعى جانە اكتيۆتەرىنىڭ جاعدايى، ونىڭ دامىتۋ جايى تۋرالى ءسوز ەتتى. سونىمەن بىرگە، باق باسشىلارى دا كەلەشەك جوسپارلارىمەن ءبولىستى. جيىندا اقپارات سالاسى دا ءسوز بولدى. باسشىلىق تاراپىنان ايتىلعان ماسەلەنىڭ ءبىرى كەلەشەكتە نۇرمەديا حولدينگىنە قاراستى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ۇشقىر دا، انىق دەرەك كوزى بولۋى ءتيىس.پارتيا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك بۇگىندە عالامتوردىڭ ماڭىزىنىڭ زور ەكەندىگىنە توقتالا كەلىپ: نۇر وتان پارتياسى ەلەكتروندى پارتيا جوباسىن ىسكە اسىردى. عالامتور ارقىلى حالىق ءوزىنىڭ پىكىرلەرىمەن، ءوز ويلارىمەن بولىسە الادى. ينتەرنەت بارلىق جەردە قولجەتىمدى. سول ارقىلى كەز كەلگەن ادامعا دا ءبىزدىڭ پارتيا قولجەتىمدى. بۇل ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى، دەدى. سونىمەن بىرگە، باۋىرجان بايبەك حولدينگ توراعاسىنا حولدينگتىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىن جانە اكتيۆتەرىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ، پارتيالىق كونتەنتتىڭ ماڭىزىن جوعارىلاتۋ جونىندە جۇمىستاردى جالعاستىرىپ، سونداياق، الەۋمەتتىك جەلىلەردە، جالپى عالامتوردا نۇرمەدياعا قاراستى باقتان كورىنۋىن كەڭىنەن تاپسىردى.نۇرمەديا اكتيۆتەرىنىڭ راديو، تەلەارنالار، باسپا باق، ينتەرنەت سەكىلدى مەديانارىقتىڭ بارلىق سەگمەنتتەرىندە ورنى بار. اتاپ ايتار بولساق، پارتيالىق حولدينگتىڭ قۇرامىنا استانا تەلەارناسى، , راديولارى، ., ., . سايتتارى، ليتەر، ايقىن، تۇركىستان گازەتتەرى ەنەدى. حولدينگتىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى وزىندىك ەكسكليۋزيۆتىك كونتەنتىمەن جانە كەڭ اۋديتورياسىمەن ەرەكشەلەنەدى.كەزدەسۋ بارىسىندا ايتىلعان جايتتىڭ ءبىرى بۇگىنگى كۇندە حولدينگ مەديالىق اكتيۆتەرىنىڭ جۇمىسىن قايتا جاڭعىرتۋدا. قارجىلاي شىعىنداردى ازايتۋ ماقساتىندا ليتەر جانە ايقىن گازەتتەرى ءبىربىرىنە تاۋەلسىز رەداكتسيالارىن ساقتاي وتىرىپ، ءبىر سەرىكتەستىككە بىرىكتىرىلۋدە. 2014 جىلدىڭ 10 ساۋىرىنەن باستاپ، نۇر وتان پارتياسىنىڭ قولداۋىمەن ارا ساتيرالىق جۋرنالى ايقىن گازەتىنە قوسىمشا رەتىندە جارىققا شىعا باستادى. سونىمەن بىرگە، . سايتى نۇر وتان پارتياسىنىڭ ساياسي دوكتريناسىندا بەلگىلەنگەن قازاقستاندىق قۇندىلىقتاردى ىلگەرىلەتۋگە ەكپىن قويا وتىرىپ، ءوز كونتەنتىن دامىتاتىن بولادى.

وسى جىلدىڭ 1قازانىنداعى جاعداي بويىنشا بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى سالىمشىلارىنىڭ شوتتارىندا 13،1 ترلن تەڭگەدەن استام زەينەتاقى جيناعى بار. تۋرا ءبىر جىلدىڭ ىشىندە، ياعني 2020 جىلدىڭ 1 قازانىنان 2021 جىلدىڭ 1 قازانىنا دەيىنگى ارالىقتا زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ سوماسى 569،5 ملرد تەڭگەگە نەمەسە 5 پايىزعا وسكەن.زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ نەگىزگى سوماسى مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى ەسەبىنەن جيناقتالعان. ونىڭ مولشەرى 12،7 ترلن تەڭگە. سوڭعى 12 ايداعى ءوسىم 4 پايىزعا تەڭ. مىندەتتى كاسىپتىك زەينەتاقى جارنالارى بويىنشا جيناقتالعان زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ سوماسى 349،5 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. ءوسىم 16 پايىز. ال ەرىكتى زەينەتاقى جارنالارى بويىنشا 1،6 ملرد تەڭگە جيناقتالعان.وسى جىلدىڭ توعىز ايىندا بجزق سالىمشىلارى وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا كوبىرەك قاراجات سالعان. 1 قازانداعى جاعداي بويىنشا سالىمشىلاردىڭ شوتتارىنا جالپى كولەمى 1،2 ترلن تەڭگە زەينەتاقى جارناسى تۇسكەن. بۇل 2020 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىندەگى كورسەتكىشتەن 439،5 ملرد تەڭگەگە نەمەسە 57 پايىزعا ارتىق. جارنالاردىڭ جالپى كولەمىنىڭ 95،7 پايىزىن بجزقعا اۋدارىلعان مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىنىڭ ءتۇسىمى قۇراعان. ول 917،4 ملرد تەڭگەگە تەڭ. سوڭعى 12 ايداعى ءوسىم 24 پايىز. مىندەتتى كاسىپتىك زەينەتاقى جارنالارى بويىنشا 41،2 ملرد تەڭگە ءوسىم 17 پايىز، ەرىكتى زەينەتاقى جارنالارى بويىنشا 496 ملن تەڭگە ءوسىم 41 پايىز اۋدارىلدى.سالىمشىلاردىڭ جارنالارىنان بولەك، زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ ايتارلىقتاي وسۋىنە ەسەپتىك كەزەڭدە ەسەپتەلگەن 1 ترلن تەڭگە كولەمىندەگى تازا ينۆەستيتسيالىق تابىس تا اسەر ەتكەن. بۇل كورسەتكىش تە وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىنەن اسىپ تۇسكەن. ياعني 1 پايىزعا نەمەسە 7 ملرد تەڭگەگە ارتىق. ۇلتتىق بانكتىڭ باسقارۋىمەن بجزق زەينەتاقى اكتيۆتەرى بويىنشا كىرىستىلىك جىل باسىنان بەرى 8،89 پايىزدى، ال ينفلياتسيا 6،2 پايىزدى قۇرادى. بۇل رەتتە سوڭعى 12 ايداعى كىرىستىلىك10،08 پايىزعا، وسى كەزەڭدەگى ينفلياتسيا 8،9 پايىزعا تەڭ.بجزقداعى جەكە زەينەتاقى شوتتارىنىڭ سانى 2021 جىلعى 1 قازانداعى جاعداي بويىنشا 11،7 ملن بىرلىككە جەتتى. شوتتاردىڭ كوبى مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى بويىنشا اشىلعان 10 909 456 بىرلىك. ودان كەيىنگى ورىندا مىندەتتى كاسىپتىك زەينەتاقى جارنالارى ەسەبىنەن قالىپتاسقان شوتتار تۇر 534 067 بىرلىك. بجزقداعى ەرىكتى زەينەتاقى جارنالارى ەسەبىنەن قالىپتاسقان شوتتار سانى قازىر 54 013 بىرلىككە تەڭ.جىل باسىنان بەرى بجزق سالىمشىلارىنا شامامەن 2،1 ترلن تەڭگە تولەنگەن. تولەمدەردىڭ باسىم بولىگىن بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرى قۇرادى 1،9 ترلن تەڭگە. ودان كەيىنگى ورىندا جاسى بويىنشا زەينەتكەرلىككە شىققاندارعا اۋدارىلاتىن تولەمدەر جايعاسقان 71،6 ملرد تەڭگە.سونداياق ساقتاندىرۋ ۇيىمدارىنا اۋدارىلعان اۋدارىمدار شامامەن 47،6 ملرد تەڭگەنى، مۇراگەرلىك تولەمدەرى 43،3 ملرد تەڭگەنى، قازاقستان شەگىنەن تىس جەرگە تۇراقتى تۇرۋعا كەتكەندەرگە بەرىلەتىن تولەمدەر 29،1 ملرد تەڭگەنى، جەرلەۋگە جۇمسالاتىن تولەمدەر 4 ملرد تەڭگەنى جانە مۇگەدەكتىك بويىنشا تولەمدەر 1،6 ملرد تەڭگەنى قۇراعان.كەستە بويىنشا اي سايىنعى ورتاشا تولەم سوماسى زەينەت جاسىنا تولۋىنا بايلانىستى 28 525 تەڭگە، ال ەڭ جوعارى سوما 673 643 تەڭگە.

يۈرۈشلۈكى ئۆزلۈكىدىن پېچەتلىنىدىغان ماي سۈمۈرگۈچ سۈزگۈچۋۇخۇ شىنيۈەن سۇ ئېلېكتر ئۈسكۈنىلىرى چەكلىك شىركىتى.ماشىنا يۇيۇش زاپچاسلىرىمەركەزلىك سىلىقلاش سىستېمىسىقوش تۇڭلۇق سۈزگۈچ ئۈسكۈنىسىئىمپورت قىلىنغان سۈزگۈچ ئېلېمېنتلىرىنىڭ ئورنى باغلانغان سىم سۈزگۈچ يۈرۈشلۈكلىرىسۇلياۋ قار كۆپۈك لانس كۆپۈك زەمبىرىكى تەڭشىگىلى بولىدىغان كۆپۈك ...كۆپۈك نىڭ ماسلاشتۇرغۇچ ئۇلىغۇچ ئۈچۈن يۇقىرى بېسىملىق كىرئالغۇ ...مىكرو سۇيۇقلۇق ۋە سۇيۇقلۇق سىستېمىسىنىڭ سىناق ئۆيىگىدرولىك ماي سۈزۈش ئۈچۈن سۈمۈرگۈچ سۈزگۈچ تانكىغا ئورنىتىلغان سۈمۈرگۈچ سۈزگۈچ يۈرۈشلۈكى2021يىلدىكى ئەڭ يېڭى لايىھەلەنگەن ھاۋا سۈزگۈچ ئېلېمېنتلىرى شۈ ...جۇڭگو تەمىنلىگۈچى ئازوت بېسىم سىنىقى سىناق كى ...زاۋۇت سېتىش نۇقتىلىرى تۇرۇبا دەرىجىسىنى ئۆلچەش تەكشۈرۈش كو ...سۈزگۈچ ماي پومپىسىنىڭ سۈمۈرگۈچ ئېغىزىدىكى مايدىكى پاسكىنا ماددىلارنى چىقىرىپ تاشلاپ ، ماي پومپىسى ۋە باشقا سۇيۇقلۇق زاپچاسلىرىنى قوغداشقا ، سۇيۇقلۇق سىستېمىسىنىڭ بۇلغىنىشىنى ئۈنۈملۈك كونترول قىلىشقا ۋە سۇيۇقلۇق سىستېمىسىنىڭ پاكىزلىقىنى ئاشۇرۇشقا ماس كېلىدۇ.سۈزگۈچكە يەتكۈزگۈچ ، ئايلانما كلاپان ، ئۆزى پېچەتلەش كلاپانى ۋە پاسكىنا سۇ يىغىش لوڭقىسى ئورنىتىلغان. پايدىلىق مودېلنىڭ چوڭ نېفىت ئۆتۈش ئىقتىدارى ۋە كىچىك قارشىلىق ئەۋزەللىكى بار. ئاساسلىق ئىقتىدار ئالاھىدىلىكى تۆۋەندىكىچە:1.سۈزگۈچنى ماي باكىنىڭ يان ، ئاستى ۋە ئۈستۈنكى قىسمىغا بىۋاسىتە ئورنىتىشقا بولىدۇ ، سىلىندىر ماي باكىنىڭ مېيىغا كېڭىيىدۇ. ماي چىقىرىش ئېغىزى بۇرمىلاش يىپ ۋە فلاڭ بىلەن ئۇلىنىپ ، ماي پومپىسىنىڭ ماي سۈمۈرگۈچ ئېغىزى بىلەن تۇتىشىدۇ. تۇرۇبا يولى ئاددىي ھەم ئورنىتىش ئاسان.2.سۈزگۈچ ئېلېمېنتىنى تازىلىغاندا ياكى ئالماشتۇرغاندا ، ئۆزلۈكىدىن پېچەتلەش بولتىنى ئېلىڭ ، سىلىندىرنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا ئورنىتىلغان ئۆزلۈكىدىن پېچەتلەش كلاپانى ئاپتوماتىك ئېتىلىپ ، ماي توك يولىنى ئۈزۈۋېتىدۇ ، بۇنداق بولغاندا ماي باكىدىكى ماي تولۇپ كەتمەيدۇ. سۈزگۈچ ئېلېمېنتىنى قۇراشتۇرغاندا ، سىلىندىردىكى ئورۇن بەلگىلەش ئورنىغا يادرو ئورنىتىشقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىش ، ئاندىن ئۈستى بالداقنى قىستۇرۇش ئۆزلۈكىدىن پېچەتلەش كلاپانىنىڭ ئورۇن تۆشۈك ئورۇندۇقىنى كىرگۈزۈش ، توغرا قۇراشتۇرۇش ئورنىنى تەكشۈرگەندىن كېيىن ئۈستۈنكى ياپقۇچنى ئورنىتىش كېرەك. ھەمدە ئۆزىنى پېچەتلەش بولتىنى چىڭىتىڭ. بۇ ۋاقىتتا ، ئۆزلۈكىدىن پېچەتلەش كلاپانى ئاپتوماتىك ئېچىلىدۇ ، دەرىجىدىن تاشقىرى ئىسسىقلىق ساقلاش ئۈسكۈنىسى خىزمەت ھالىتىگە كىرىدۇ.3.توكاماكنىڭ نېفىت سېتىش نۇقتىسىدا توككاك توسۇش تارقاتقۇچ بار ، ئۇنىڭ كۆرۈش ۋە ئاپتوماتىك يەتكۈزۈشتىن ئىبارەت ئىككى رولى بار. يەتكۈزگۈچتىكى كۆرسەتكۈچنى كۆزىتىش ئارقىلىق سۈزگۈچ ئېلېمېنتىنىڭ توسۇلۇشىنى ھەر ۋاقىت بىلگىلى بولىدۇ. يادرو توسۇلۇپ ، ماي چىقىرىش ئورنىنىڭ ۋاكۇئۇم دەرىجىسى 0.03 غا يەتكەندە ، يەتكۈزگۈچ سىگنال بېرىدۇ. بۇ ۋاقىتتا ماشىنىنى يادرونى تازىلاش ياكى ئالماشتۇرۇشنى توختىتىڭ.4.دېشىننىڭ ئۈستىدە ئايلىنىپ ئۆتۈش كلاپانى بار. يەتكۈزگۈچنىڭ سىگنالى خاتالىقنى دەرھال بىر تەرەپ قىلالمىسا ھەمدە ماي چىقىرىش ئورنىنىڭ ۋاكۇئۇم دەرىجىسى 0.032 دىن ئېشىپ كەتسە ، ئايلىنىپ ئۆتۈش كلاپانى ئۆزىنى ئېچىپ ، باشقا ماي توك يولىنى ئېچىپ ، سۈزگۈچنىڭ بۇزۇلۇشىدىن ساقلىنىپ ، ھاۋا سۈمۈرۈلۈشتىن ساقلىنىدۇ. ماي پومپىسى ھادىسىسى ، سىستېمىنىڭ نورمال ئىشلىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.5.سىستېما مەشغۇلات جەريانىدا ، ماي سۈزگۈچ ئېلېمېنتىنىڭ ئىچكى ھۇجرىسىدىن ئۆتكەندە ، دېكسىننىڭ سۈزۈش ئېنىقلىقىدىن ئېشىپ كەتكەن بۇلغىمىلار سۈزگۈچ ئېلېمېنتىدا توسۇلۇپ ، بۇلغىنىش يىغىش لوڭقىسىغا مەركەزلىشىدۇ. سۈزگۈچ ئېلېمېنتى تازىلىنىپ ياكى ئالماشتۇرۇلغاندا ، بۇلغىنىش يىغىش لوڭقىسى ۋە سۈزگۈچ ئېلېمېنتى بىللە چىقىرىلىدۇ ، بۇنداق بولغاندا سۈزۈلگەن بۇلغىمىلارنىڭ دېكسىن ئالماشتۇرغاندا ماي باكىغا قايتا چۈشۈپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. ماينىڭ پاكىزلىقى.تېخنىكىلىق سانلىق مەلۇماتپارامېتىرلار مودېل . سۈزۈش ئېنىقلىقى . بېسىم يوقىتىش يولدىن ئۆتۈش بېسىمى سىگنال ئەۋەتىشتىكى بېسىم سىگنال ئەۋەتىش ئۇلىنىش ھالىتى 25 15 25 80110180 0.01 0.03 0.032 0.03 122436 2.521.5 تېما 25 40 20 40 40 63 25 63 63 100 35 100 100 160 40 160 160 250 50 250 250 400 65 400 400 630 80 630 630 800 90 800 800 1000 100 100 1000 1250 110 1250 1250 1600 . 120 1600 1600 ئەسكەرتىش: سۈزۈشنىڭ توغرىلىقىنى كۆرسىتىدۇ. ئەگەر خىزمەت ۋاستىسى سۇ گلىكول بولسا ، ئېقىش سۈرئىتى 160 ، سۈزۈش ئېنىقلىقى 80 ، يەتكۈزگۈچ بىلەن سۈزگۈچ مودېلى 16080 ، سۈزگۈچ ئېلېمېنت مودېلىغا 16080 دەپ بەلگە قويۇلغان. 2 3 4 5 6 2 3 4 25 70 95 1 10 35 221 .5 20 216 53 67 79 50 6740 40 2 72 25 256 5263 95 115 1 35 48 3 32 31 278 62 85 98 67 69100 58 422 40 328 70160 65 482 46 378 70250 1 20 150 1 75 100 85 50 368 85 1 05 1 29 83400 1 46 1 75 200 11 6 1 00 68 439 92 1 25 1 39 9663 165 200 220 130 1 1 6 83 516 102 1 30 158 ياق 89800 1 85 205 225 140 1 24 93 600 108 1 40 18 1201 000 205 232 255 166 1 46 110 593 130 1 30 200 140 811.51 250 6471 600 185 164 125 747 140 1 40 ئالاھىدىلىك ئەگرى سىزىقىئەگرى سىزىق سىناقتىن ئېرىشكەن سانلىق مەلۇماتلارغا ئاساسەن سىزىلغانمەھسۇلات: 25 800 ماينىڭ يېپىشقاقلىقى: 302 ئالدىنقى: سۈمۈرۈش تىپى يۇقىرى ئېنىقلىقتىكى سۈزگۈچ يۈرۈشلۈكلىرىكېيىنكى: يۈرۈشلۈك ماي باكىدىكى ماي سۈمۈرگۈچسۈمۈرگۈچ ھاۋا سۈزگۈچسۈمۈرگۈچ سۈزگۈچ خىمىيىسىسۈمۈرگۈچ سۈزگۈچ ئېلېمېنتىيىرىك ئىنچىكە ۋۇ ۋە شۈ سۈمۈرگۈچ سۈزگۈچ يۈرۈشلۈكلىرىسۈزگۈچنى پەرقلەندۈرۈشتىكى كۆرسەتكۈچ ... تانكىسى ئورنىتىلغان قايتۇرۇش سۈزگۈچ يۈرۈشلۈكلىرىيۇقىرى ئېنىقلىقتىكى سىم تور سۈمۈرگۈچ سۈزگۈچ يۈرۈشلۈكلىرى يۈرۈشلۈك ماگنىتلىق مىللىمېتىر سۈزگۈچ 20102021: . ئالاھىدە مەھسۇلاتلار, بېكەت خەرىتىسىكۆپۈك پۈركۈگۈچ نوزۇ, , يۇقىرى كېڭەيتىلگەن كۆپۈك نوزۇ, , , كارچېر 0.6 كۆپۈك 6,

استانا ادالدىق الاڭى جوباسى اياسىندا نۇرسۇلتان قالاسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت دارىلىك زاتتار مەن مەديتسينالىق بۇيىمدار ساقتالاتىن سقفارماتسيا لوگيستيكالىق حابىنا مونيتورينگ جۇرگىزدى، دەپ حابارلايدى .ەلوردالىق بىرىڭعاي ديستريبيۋتور 85 مەملەكەتتىك مەديتسينالىق ۇيىمدى ءدارىدارمەكپەن تەگىن قامتاماسىز ەتەدى. قويمانىڭ جالپى اۋماعى 6،5 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايدى، وندا ءدارىدارمەكتى ساقتاۋعا قاجەتتى مۇزداتقىش كامەرالارى، بولىنگەن ايماقتار، بەلگىلى ءبىر تەمپەراتۋرالىق رەجىم سىندى بارلىق جاعداي قامتىلعان.سقفارماتسيا جشس باسقارۋشى ديرەكتورى باسقارما مۇشەسى ايمۇرات ساليەۆ ەلوردالىق حابتا وتكەن مونيتورينگتە: نۇرسۇلتان قالاسىنداعى بىرىڭعاي ديستريبيۋتور ارقىلى سولتۇستىك قازاقستان، پاۆلودار، اقمولا، قاراعاندى، قوستاناي وبلىستارى جانە نۇرسۇلتان قالاسىنداعى 85 مەديتسينالىق ۇيىم قامتاماسىز ەتىلەدى. ونىڭ ىشىندە 5 رەسپۋبليكالىق كلينيكا مەن 80 قالالىق ماڭىزى بار مەديتسينالىق ۇيىم بار. بىزدە ءدارىدارمەك ءبىر جىلدان ەكى جىلعا دەيىن ساقتالادى. شىلدە ايىندا ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيانىڭ قاۋلىسى بويىنشا 44 اتاۋدان تۇراتىن ءدارىدارمەكتىڭ ازايمايتىن قورىن قۇرۋ تۋرالى تاپسىرما بەرىلدى. جەلتوقسان ايىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرماسىمەن، ءۇش دارىلىك زات ءبىر پرەپاراتقا اۋىستىرىلدى، ءبىر پرەپارات رەمەديسيۆير كوروناۆيرۋستى ەمدەۋ پروتوكولىنان شىعارىلدى. سول سەبەپتى قازىر 44 اتاۋدىڭ 40ى ساقتالۋدا. دارىلەر بويىنشا تاپشىلىق جوق. مۇندا ەكى ايلىق ءدارىدارمەكتەر قورى قۇرىلعان، دەپ اتاپ ءوتتى.ۇيىمنىڭ حابارلاۋىنشا، ازايمايتىن قوردىڭ ەڭ تومەنگى تولەمى ەكى ايلىق بولۋى كەرەك. ياعني اي سايىن كەمىندە 60 مىڭ پاتسيەنتتى ەمدەۋگە جەتكىلىكتى ءدارىدارمەك بولۋى كەرەك. ياعني، بۇل قوردان قانداي دا ءبىر ءدارى وڭىرلەرگە جىبەرىلسە، دەرەۋ تولىقتىرىلىپ وتىرۋى كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا پاندەميا كەزىندە سقفارماتسيا قويمالارىنىڭ جۇمىسى وزگەرگەن.جۇمىسشىلار تاۋلىك بويى ءۇزىلىسسىز بىرنەشە اۋىسىممەن جۇمىس ىستەيدى. كەلگەن ءدارىدارمەك قويمادا كوپ جاتپاي، بىردەن ۇيلەستىرىلىپ، تيەلەدى. سونىمەن بىرگە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىسقيمىل اگەنتتىگىنىڭ ەلوردالىق دەپارتامەنتىندەگى پرەۆەنتسيا جانە پاراساتتىلىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى مارات حايرۋللين مونيتورينگتى قورىتىندىلادى.بۇگىن استانا ادالدىق الاڭى جوباسى اياسىندا سقفارماتسيا قويمالارىنىڭ دارىلىك زاتتارمەن جانە قورعانىش قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتىنە مونيتورينگ جۇرگىزدىك. سقفارماتسيا ۇيىمى كەلتىرگەن دەرەكتەرگە سايكەس، قويمادا توتەنشە جاعدايلارعا، ونىڭ ىشىندە كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنا ارنالعان قور بار. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، پاندەميانىڭ باسىندا ءدارىدارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىنىڭ جەتكىلىكتى دەڭگەيدە بولماعانى ايتىلىپ ەدى. قازىر جاعدايدىڭ تۇزەلگەنىن كورىپ وتىرمىز، بارلىق ءدارىدارمەك جەتكىلىكتى، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرى جەكە قورعانىس قۇرالدارىمەن جابدىقتالعان. مونيتورينگتىڭ نەگىزگى ماقساتى سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىلەرىنە جول بەرمەۋ، ونىڭ ىشىندە قوعامدى مەملەكەتتىك ۇيىمدار جۇمىسىن باقىلاۋعا تارتۋ. بۇگىنگى تەكسەرۋ بويىنشا ەسكەرتۋلەر بولعان جوق، سقفارماتسيا دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنا جىبەرىلەتىن بارلىق جوسپارلى شىعىندار تۋرالى مالىمەتتى بەردى، دەيدى مارات حايرۋللين.

نۇرسۇلتاندا دۇنيە ءجۇزىنىڭ 103 مەملەكەتىنەن كەلگەن 1002 بالۋان وليمپياداعا بەرىلەتىن 108 جولدامانى ساراپقا سالىپ جاتىرساڭلاقتار اتوي سالادىنۇرسۇلتاندا دۇنيە ءجۇزىنىڭ 103 مەملەكەتىنەن كەلگەن 1002 بالۋان وليمپياداعا بەرىلەتىن 108 جولدامانى ساراپقا سالىپ جاتىر.وتكەن سەنبى كۇنى نۇرسۇلتان قالاسىندا كۇرەس تۇرلەرىنەن ليتسەنزيالىق الەم چەمپيوناتى باستالدى. كەلەر جىلى جالاۋىن كوتەرەتىن توكيو وليمپياداسى قارساڭىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان جارىسقا الەمنىڭ 103 مەملەكەتىنەن كەلگەن 1002 بالۋان گرەكريم، ەركىن جانە ايەلدەر كۇرەسى بويىنشا بەرىلەتىن 108 جولدامانى ساراپقا سالىپ جاتىر.سۋرەتتە: 55 كيلو سالماقتا بەلدەسكەن قازاق بالۋانى قورلان جاقانشا الەم چەمپيوناتى ازەربايجاندىق ەلدەنيز ازيزليدى جەڭىپ، فينالعا شىققان ءساتى.ەلوردا تورىندەگى كەڭ ساراي بارىسارەنا ستاديونىندا ءوتىپ جاتقان چەمپيوناتتىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىسىپ، ەلىمىز اتىنان ءسوز سويلەگەن پرەمەرءمينيستردىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپارباەۆ، اتالعان چەمپيوناتتىڭ ەلوردامىزدا ءوتۋى تەگىن ەمەس، ويتكەنى، قازاق بالۋان دەسە ىشەر اسىن جەرگە قوياتىن حالىق. سوڭعى بەس جىلدا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن 5 مىڭعا تارتا سپورت نىسانى سالىنعانىن جەتكىزىپ، جارىستىڭ قۇرمەتتى قوناعى، بىرىككەن كۇرەس الەمىنىڭ باسشىسىنا العىسىن جەتكىزسە، چەمپيوناتتىڭ قۇرمەتتى قوناعى بىرىككەن كۇرەس الەمىنىڭ باسشىسى، حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ مۇشەسى نەناد لالوۆيچ ۇيىمداستىرۋ جۇمىسى كوڭىلىمىزدەن شىقتى. وتكەن جىلدارداعى پاريج بەن بۋداپەشتە ۇيىمداستىرىلعان الەم چەمپيوناتىمەن دەڭگەيلى جارىس وتەرىنە بەك سەنىمدىمىن، دەدى.اتالعان چەمپيوناتتى گرەكريم بالۋاندارى باستادى. جارىس باستالماي تۇرىپ ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا پىكىر بىلدىرگەن داڭقتى بالۋان داۋلەت تۇرلىحانوۆ: گرەكريم كۇرەسىنەن الەم چەمپيوناتىنان التىن الماعانىمىزعا 20 جىلدان اسىپتى. جارىستىڭ جۇلدەسى جايلى ايتسام، بەس مەدال الامىز با دەگەن ءۇمىتىمىز بار. وليمپيادا ليتسەنزياسىنا كەلەر بولساق، باپكەرلەر قۇرامىنا كەمىندە 3 جولداما الۋ مىندەتى جۇكتەلىپ وتىر دەگەن بولاتىن.داۋلەت بولات ۇلى ءۇمىت ارتىپ وتىرعان گرەكريم كۇرەسى ەرەجە بويىنشا 10 سالماق دارەجەسىنە ءبولىنىپ، وسىلاردىڭ ىشىنەن: 55، 63، 72، 82 كيلو سالماقتا بەلدەسەتىن بالۋاندارعا وليمپيادالىق جولداما بەرىلمەيتىن بولىپتى. قالعان التى سانات 60، 67، 77، 87، 97، 130 كيلو سالماق بويىنشا كۇرەسەتىن سپورتشىلار چەمپيونات جۇلدەسىمەن قاتار، جولداما ءۇشىن دە جان بەرىپ، جان الىسادى. ناقتىلاپ ايتقاندا، ءى، ءىى ورىندارمەن قاتار، ەكى ءىىى جانە ەكى ورىن، بارلىعىن قوسقاندا 6 ورىنعا جولداما بار. بۇل ءتارتىپ ەركىن كۇرەس شەبەرلەرىنە دە ورتاق.سونىمەن ءوز ەلىمىزدە جالاۋىن كوتەرگەن الەم بىرىنشىلىگىنىڭ ەڭ جەڭىل ساناتى 55 كيلوعا دەيىنگى سالماقتا ەل نامىسىن قورعاعان گرەكريم كۇرەسىنەن اسكەريلەر اراسىندا الەم چەمپيونى، وتكەن جىلعى ازيا بىرىنشىلىگىنىڭ قولا جۇلدەگەرى قورلان جاقانشا جارىستى ءساتتى باستادى. ول ءبىرىنشى قارسىلاسى الجيرلىك فەرگات ابدەلكاريمدى 11:5 ەسەبىمەن ەركىن ۇتىپ، شيرەك فينالدا اقش بالۋانى نوۋري ماكستى 3:2 ۇپايمەن جەڭىپ، جارتىلاي فينالعا شىقتى. جارتىلاي فينالدا وتكەن جىلى بۋداپەشتەگى بىرىنشىلىكتە الەم چەمپيونى اتانعان ازەربايجاندىق ەلدەنيز ازيزليدى 11:5 ەسەبىمەن ويسىراتا ەڭسەرىپ، فينالدىق بەلدەسۋگە ەركىن جەتتى. قورلان ءىنىمىز ەندى التىن مەدال ءۇشىن الەم جانە ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ قولا مەدال جۇلدەگەرى گرۋزين بالۋانى نۋگزاري تسۋرتسۋميامەن بەلدەسەدى.ال 63 كيلودا باق سىناعان الەم چەمپيوناتىنىڭ ءۇش دۇركىن جۇلدەگەرى، قۇراما كاپيتانى المات كەبىسپاەۆ العاشقى كەزدەسۋدە ۇندىستاندىق قارسىلاسى س.ساگاردى وڭاي جەڭىپ، ەكىنشى بەلدەسۋىندە قىتايلىق اسا قارۋلى بالۋان ەرباتۋ تۋونى 2:1 ەسەبىمەن زورعا ۇتتى. ءۇشىنشى بەلدەسۋدە الەم بىرىنشىلىگىنىڭ قولا جۇلدەگەرى تۇركيالىق راحمان ءبيليجيدى 7:4 ەسەبىمەن جەڭىپ، جارتىلاي فينالعا جولداما الدى. وكىنىشتىسى، فينالدىق كەزەڭ ءۇشىن بولعان باسەكەدە ريو وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى جانە 2018 جىلعى ازيا ويىندارىنىڭ چەمپيونى جاپون جىگىتى شينوبۋ وتادان جەڭىلىپ، جۇبانىش بەلدەسۋدى قاناعات تۇتۋعا ءماجبۇر بولدى.سول سياقتى 72 كيلو سالماقتا ونەر كورسەتكەن 2017 جىلعى الەم بىرىنشىلىگىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى جۇرت ءۇمىت كۇتكەن بالۋاننىڭ ءبىرى دەمەۋ جادىراەۆ ءبىرىنشى بەلدەسۋىندە پالاۋلىق قارسىلاسى ج.تاركونگتەن 9:0 ەسەبىمەن باسىم ءتۇسىپ، كۇرەستى مەرزىمىنەن بۇرىن اياقتادى. الايدا ەكىنشى كەزدەسۋىندە گەرمانيالىق بالۋان مايكل ۆيدمايەر 4:3 ەسەبىمەن جەڭىلىپ، جارىس جولىنان شىعىپ قالدى.ال 82 كيلو سالماقتا ەل نامىسىن قورعاعان 2017 جىلعى ازيا چەمپيونى ماقسات ەرەجەپوۆ ءبىرىنشى بەلدەسۋدە جاپون جىگىتىن تولىق ەڭسەرىپ، ەكىنشى كەزدەسۋىندە بەلورۋسسيالىق قارسىلاسى، وتكەن جىلعى الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى ۆيكتور ساسۋنوۆسكيدى 2:1 ەسەبىمەن جەڭىپ، سەنساتسيالىق وقيعا تۋدىردى. ءۇشىنشى كەزدەسۋىندە ازەربايجان سپورتشىسى 2011 جىلعى ەۋروپا چەمپيونى رافيك گۋسەينوۆپەن كەزەكتى بەلدەسۋىندە جاراقاتى سالدارىنان جارىستى اياقتاي الماي، كىلەمدى تاستاپ شىقتى. بىراق ازەربايجاندىق سپورتشى فينالعا شىققاندىقتان ەرەجەپوۆكە جۇبانىش بەلدەسۋگە جول اشىلدى.جارىستىڭ كەلەسى كۇنى وليمپيادالىق 6 سالماقتىڭ ۇشەۋى: 67، 87، 97 كيلودا كۇرەسەتىن 117 بالۋان اراسىندا ليتسەنزيالىق جارىس جالعاستى. قازاق بالۋاندارى اراسىنان 87 كيلو سالماق دارەجەسىندە العاشقى بولىپ كىلەمگە شىققان 2018 جىلى جاكارتادا وتكەن ازيا ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى ازامات قۇستىباەۆ ءبىرىنشى بەلدەسۋىنە ۆەنەسۋەلالىق لۋيس ابەندانونى 5:1 ەسەبىمەن ۇتىپ، ەكىنشى بەلدەسۋىندە فرانتسۋز جىگىتى حاليس گيلمانونى 7:1 ۇپايمەن ەركىن جەڭدى. ءۇشىنشى بەلدەسۋىندە كۋبالىق گرەگوريچ دانيەلگە ەسە جىبەردى.67 كيلو سالماقتا ەل ۇمىتىنە بالانىپ جۇرگەن بالۋان وتكەن جىلعى الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى مەيىرجان شەرماحانبەت العاشقى قارسىلاسى اقش بالۋانى كوۋلمەن ەلليستەن 10:2 ۇپايىمەن ويسىراي ۇتىلىپ، كورەرمەننىڭ كوڭىلىنە كىربىڭ ءتۇسىردى. ءبىزدىڭ جىگىتتى جەڭگەن امەريكالىق ەكىنشى اينالىمدا بولگار بالۋانى دەيۆيد ديميتروۆتەن 5:0 ەسەبىمەن جەڭىلىپ، مەيىرجاننىڭ جۇبانىش بەلدەسۋگە دەگەن ءۇمىتى ءۇزىلدى.97 كيلو سالماقتا ونەر كورسەتكەن ازيا چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى ەرۇلان ىسقاقوۆ ازەربايجاندىق بالۋان ورحان نۋريەۆپەن جولى ءتۇيىسىپ، ونى 2:1 ەسەبىمەن جەڭگەنىمەن، كەلەسى كەزەكتە گرۋزين مەلياعا وڭباي ۇتىلدى. وسىلاي جەكسەنبى كۇنى بەلدەسكەن جىگىتتەر جارامادى.جارىس ودان ءارى جالعاسىپ، دۇيسەنبىدە گرەكريم كۇرەسىنىڭ قالعان 60، 77، 130 كيلو سالماقتاعى بالۋاندارى كۇش سىناساتىن بولادى. بۇل سالماقتار بويىنشا م.ايناعۇلوۆ، ا.دىلمۇحانبەتوۆ، م.شادۋكاەۆ ۇشەۋى ەل نامىسىن قورعايدى.تەمىرتاۋدا مىلتىقپەن وق اتقان ەر ادام ۇستالدىپتر انىقتاماسىز ۇشىپ كەلگەن وزبەكستان ازاماتى دەپورتاتسيالاندى

دەلتا كوروناۆيرۋسىنىڭ شتاممى الەمنىڭ 74 ەلىندە انىقتالدى ە. توعجانوۆبۇل اۋرۋحاناعا جاتقىزۋ مەن ءولىمنىڭ جوعارى ىقتيمالدىعىن تۋدىرادى. سونىمەن قاتار ول باسقا شتامدارعا قاراعاندا 60 جۇقپالى: ورتا ەسەپپەن ءبىر ادامنان 56 ادام ىندەتتى جۇقتىرادى. ءوزىڭىزدى قورعاۋدىڭ جانە اۋرۋدىڭ قاۋپىن ازايتۋدىڭ قاراپايىم ءادىسى بار ول كوروناۆيرۋسقا قارسى ەگىلۋ. سوندىقتان ءاربىر قازاقستاندىققا ءوز دەنساۋلىعىنا، جاقىندارى مەن تۋىستارىنىڭ دەنساۋلىعىنا قامقور بولۋعا جانە قىسقا مەرزىمدە 19عا قارسى ۆاكتسينا سالدىرۋدى تاعى دا ۇسىنامىن! بۇگىنگى تاڭدا مەديتسينالىق ۇيىمدارداعى ۆاكتسينالار قورى جەتكىلىكتى، دەدى ۆيتسەپرەمەر.ول سونداياق اقپان ايىنان باستاپ ەلگە 7 ميلليونعا جۋىق ۆاكتسينا جەتكىزىلگەنىن حابارلادى. بۇگىنگى تاڭدا 4،6 ملن دوزا ەكپە جاسالدى، ونىڭ ىشىندە 2،8 ملن ادام 1كومپونەنتپەن ەگىلدى، بۇل ۆاكتسيناتسيالاۋعا جاتاتىن حالىقتىڭ 28ى. ال 1،7 ملن ادام ۆاكتسينانىڭ ەكىنشى كومپونەنتىن الدى.وڭىرلەردە 2،4 ملننان استام ۆاكتسينا دوزاسى بار. قوسىمشا جەتكىزۋ كەستەگە سايكەس جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.دەلتا كوروناۆيرۋسىنىڭ شتاممى

رەسەي مەن قازاقستاننىڭ اۋە كومپانيالارى ىستىقكولگە تىكەلەي رەيستەر اشۋعا دايىنجاڭالىقتار 2441 0 پىكىر 27 ءساۋىر, 2016 ساعات 08:50بۇل تۋرالى ماناس حالىقارالىق اۋەجايى ااق ينۆەستيتسيالىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ديرەكتسيسىنىڭ باسشىسى ابدىمالىك بۇسۇرمانقۇلوۆ مالىمدەدى.تامشى اۋىلىنداعى اۋەجايداعى جۇمىستار تۋرالى ايتا كەلە بۇسۇرمانقۇلوۆ قايتا قۇرۋ جۇمىستارىنىڭ 4 باعىتتا ءجۇرىپ جاتقانىن ايتتى. وعان جارىقپەن بەلگى بەرۋ قۇرالدارىن ورناتۋ، ۇشاقتاردى قوندىرۋ جۇيەسى، ەلەكتر قۋاتىن توقتاۋسىز بەرۋ جاعىن قامتاماسىز ەتۋ مەن ۇشۋقونۋ الاڭدارىن ۇلعايتۋ جۇمىستارى كىرەدى. قازىر ۇشۋقونۋ جولاعى 3 800 مەترگە ۇزارعان.ىستىقكول اۋەجايىن قايتا قۇرۋ جۇمىستارىن ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىندا اياقتاۋ كوزدەلگەن، ودان كەيىن اۋەجاي جىل بويى كۇندىزءتۇنى ىستەمەك.رەسەي مەن قازاقستاننىڭ اۋە كومپانيالارىنان تىكەلەي اۋە جولدارىن اشۋ تۋرالى ۇسىنىستار ءتۇستى. تۋريستىك ماۋسىم قارساڭىندا تامشىعا الماتىدان، استانادان جانە شىمكەنتتەن تىكەلەي اۋە قاتىناسى اشىلادى. ودان بولەك وش تامشى باعىتىنداعى ىشكى رەيستەر دە ۇشۋىن جالعاستىرادى، دەدى بۇسۇرمانقۇلوۆ.رەسەيلىك تۋريستىك وپەراتورلار رەسەيلىكتەر ءۇشىن بيىل قىرعىزستان ەڭ قالاۋلى دەمالىس باعىتىنا اينالعانىن حابارلادى.بيىل جازدا بۇل ەلگە 100 مىڭنان استام رەسەيلىك دەمالۋشى كەلىپ، ولاردىڭ باسىم بولىگى ىستىقكولدە دەمالادى دەگەن بولجام بار.

جۇمىسقا ەلپەك كادرلەر كوپ بولسىنحالىق تورابىجۇمىسقا ەلپەك كادرلەر كوپ بولسىن2021.11.25 08:11 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىبارلىق امال ايلاسىن باستىقتارعا جارامساقتانۋعا جۇمساماستان، بار زەيىنىمەن بەرىلە جۇمىس ىستەيتىن جانداردى جۇرت باسشىنى جاعالامايتىن جان دەپ جاتادى. باسشىنى جاعالاۋدىڭ كەرىسى جۇمىسقا ەلپەكتىك. ۇيىمداستىرۋ تاراۋلارى كادر تاڭداۋعا جاۋاپتى تاراۋ بولعاندىقتان، بار زەيىنىمەن ناقتى ءىس تىندىراتىن، جۇمىسقا ەلپەك كادرلەرگە قولداۋ كورسەتىپ، ولاردى شابىتتاندىرۋى، كادرلەردى باسشىنى جاعالاۋدان بەزىپ، جۇمىسقا ەلپەك بولۋعا جەتەلەۋى كەرەك.جۇمىسقا ەلپەك كادرلەر مەن باسشىنى جاعالايتىن كادرلەردى پارىقتايتىن قىراعىلىقتى جەتىلدىرۋ قاجەت. كادرلەردى جۇمىس بارىسىندا تاربيەلەۋ ءارى جۇمىس بارىسىندا بايقاۋ كەرەك. كادردىڭ باسشىنى جاعالايتىن كادر ەكەنىن، ياكي، ىسكە ەلپەك كادر ەكەنىن پارىقتاۋ ءۇشىن، باستىسى ونىڭ كۇندەلىكتى قىزمەت پەن شۇعىل، قيىن، حاۋىپتى، اۋىر مىندەتتەر بارىسىنداعى بەينەسىنە قاراۋ كەرەك. بۇل كادر جارامساقتانۋدى جاقسى كورەتىن، قارسى الۋ، اتتاندىرۋ ىستەرىمەن بايەك بولاتىن كادر مە، ياكي، جۇمىستى تىڭعىلىقتى تىندىرىپ، جۇمىستان قاشقالاقتامايتىن كادر مە دەگەنگە قاراۋ كەرەك؛ كادردىڭ ۋاقىت كۇتىپ تۇرمايدى دەيتىن شۇعىلدىق سەزىمى، الاڭسىز بولا المايتىن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىمى بار جوقتىعىنا، قىزمەتتى بار ىنتا پەيىلىمەن، كۇش قۋاتىمەن ىستەيتىن ىستەمەيتىنىنە قاراۋ كەرەك. ءدۇربى مەن ميكروسكوپتى بىردەي ىسكە قوسىپ، كادرلەرمەن جاقىننان ارالاسىپ، كادرلەردىڭ ءىس ءبىتىرۋ جاعدايىن نەگىزگى ساتىداعى بۇقارا اراسىنان، اۋىلداستاردىڭ باعاسىنان جان جاقتى، ءتۇرلى ارنالار ارقىلى ۇعىسىپ وتىرۋ قاجەت.ناتيجەگە كۇتىپ تۇرۋ، قۇر ايعايعا باسۋ ارقىلى قول جەتكىزۋگە بولمايدى، تەك شىنايى جۇمىس تىندىرۋ ارقىلى قول جەتكىزۋگە بولادى. ەگەر تەك بايلانىس جاساۋعا شەبەر بولىپ، جۇمىس ىستەي المايتىن، باسشىنى جاعالاعان كادر كوبەيسە، سول جەردىڭ ساياسي ەكولوگياسىن لاستايدى، ءتىپتى ەكونوميكاسى مەن قوعامىنىڭ دامۋىنا توسالعى بولادى. كەرىسىنشە، ىسكە ەلپەك كادرلەردىڭ قادىرى ارتسا، كوپ ءىس تىندىرىپ، باسشىنى از جاعالاۋ سىندى دۇرىس باعدار قالىپتاسادى. كادرلەردى ىسكە ەلپەك بولىپ، باسشىنى جاعالاماۋعا جەتەلەۋ ءۇشىن، جوعارى مەن تومەن بىرگە اتسالىسۋى، بىرگە كۇش سالۋى كەرەك. ءبىر جاعىنان، كادرلەردى جەتىلدىرۋدى، تاربيەلەۋدى كۇشەيتىپ، يدەيالىق ءتۇپ قاينارىنان باستاپ، كادرلەرگە باسشىنى جاعالاعىسى كەلمەيتىن، باسشىنى جاعالاۋعا بولمايتىن، بايلانىسقا ەمەس، قابىلەتىنە قارايتىن جاعداي جاراتىپ، ءىس تىندىرۋدى قالايتىن، ءىس تىندىرا الاتىن، ءىس تىندىرعان، ءبىراق بايلانىسقا وراشولاق كادرلەرگە ساتى دايىنداۋ، تەكشە ورناتۋ كەرەك، شاعىن توپ قۇرۋعا ەپتى، ءوزى باستى جاۋاپتى بولعان جۇمىسىن اقساتقان كادرلەردى ەلەكتەن وتكىزىپ، ىسكە ەلپەك كادرلەردىڭ ەشتەڭەدەن الاڭداماي جۇمىس ىستەۋىنە شارت جاعداي جاراتۋ، باسشىنى جاعالايتىن كادرلەرگە ساحنا قالدىرماۋ كەرەك.

الادعى دەمالىس كۇندەرىنە ارنالعان اۋا رايى بولجامىالداعى دەمالىس كۇندەرىنە ارنالعان اۋا رايى بولجامىقازگيدرومەت ماماندارى قازاقستان بويىنشا 2021 جىلدىڭ 1113 قىركۇيەگىنە ارنالعان اۋارايى بولجامىن جاريالادى، دەپ حابارلايدى ..اپتا سوڭىندا ەل اۋماعىنىڭ باسىم بولىگى، ءالى دە ءوتىپ بارا جاتقان تسيكلون جىراسىنىڭ ىقپالىندا بولادى. سولايشا ەلدىڭ سولتۇستىگىندە، سولتۇستىكباتىسىندا، ورتالىعىندا، شىعىسىندا جانە وڭتۇستىكشىعىستىڭ تاۋلى اۋداندارىندا ەكپىندى جەل، وڭتۇستىكشىعىسىندا جانە شىعىسىندا نايزاعايمەن جاڭبىر جاۋادى.سودان كەيىن 12 قىركۇيەكتەن باستاپ قازاقستان اۋماعىنا ماسكەۋ اۋداندارىنان سۋىق انتيتسيكلون اۋىساتىن بولادى. ول نەگىزىنەن جاۋىنشاشىنسىز اۋارايى مەن تۇندە اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ باتىستا، سولتۇستىكباتىستا، سولتۇستىكتە، ورتالىق پەن شىعىستا مينۋس ماندەرىنە دەيىن تومەندەۋىنە اكەلەدى.رەسپۋبليكانىڭ باتىسىندا اۋا تەمپەراتۋراسى تۇندە 1 اياز 12 جىلۋ، كۇندىز 1527دەن 2030 جىلۋ، سولتۇستىكباتىستا اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ تومەندەۋى تۇندە 313 جىلۋدان 3 ايازعا دەيىن 10 جىلۋ، كۇندىز نەگىزگى فون 1223 جىلۋ، سولتۇستىكتە جانە ورتالىقتا اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ تومەندەۋى تۇندە 313 جىلۋدان 3 ايازعا دەيىن 5 جىلۋ، كۇندىز نەگىزگى فون 1020 جىلۋ، شىعىستا 513 جىلۋدان 1 ايازعا دەيىن 10 جىلۋ، كۇندىز 1725 رەسپۋبليكانىڭ وڭتۇستىگى مەن وڭتۇستىكشىعىسىندا اۋا تەمپەراتۋراسى تۇندە 415، كۇندىز 1928 جىلى بولادى.دەمالىس كۇندەرى اۋا رايى جاڭبىر

قەشقەر ئۇچۇر تورىبۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! سىز قاچانغىچە بۇرۇن ياللىغىنىڭ ئازابىنى تارتىپ يۈرۈيسىز ؟ بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! بۇ ئورۇنغا خەتلىك ئېلان قۇبۇل قىلىمىز! قەشقەردىكى 6ئەۋلاد كۇلالچى ئۆمەر ئېلىئالاقىلەشكەندە قارشى تەرەپكە مەركۇز ئۇچۇرنى ئۇچۇر تورىدا كۆرگەنلىكىڭىزنى ئېيتىڭقەشقەردىكى 6ئەۋلاد كۇلالچى ئۆمەر ئېلىتەڭرىتاغ ئۇيغۇرچە تورى خەۋىرى: ئىختىيارىي مۇخبىرىمىز تاھىرجان ئاتاۋۇللا خەۋىرى، فوتوسى: قەشقەر كۇلالچىلىق مەيدانغا كەلگەن قەدىمىي يۇرتلارنىڭ بىرى. كۇلالچىلىق تۆھپىكار ھۈنەرۋەنلەرنىڭ تىرىشىشى، ئەۋلادمۇ ئەۋلاد ۋارىسلىق قىلىشى نەتىجىسىدە، ئۆزىگە خاس مىللىي ئالاھىدىلىككە ئىگە ماددىي مەدەنىيەت جەۋھەرلىرىنىڭ بىرى بولۇش سۈپىتى بىلەن بۈگۈنكى كۈندىمۇ ھاياتىي كۈچىنى نامايان قىلىپ، ساياھەتچىلىكتىكى يارقىن نۇقتىغا ئايلانماقتا.قەشقەر شەھەر كوزىچى يار بېشىدىكى ئۆمەر ئېلى بۇ يىل 45 ياشقا كىرگەن بولۇپ، ئاتىسىدىن 10 يېشىدىن باشلاپ، كۇلالچىلىقنى ئۆگەنگەن. ھازىر ئۇ ياسىغان بۇيۇملارنىڭ تۈرى 70 خىلدىن ئاشىدىغان بولۇپ، دۆلەت ئىچىسىرتىدىن كەلگەن ساياھەتچىلەر ياقتۇرۇپ سېتىۋالىدىغان بۇيۇمغا ئايلاندى .خىزمەت ئۇچۇرى يوللايدىغان ۋاستىچىلار باشقىلارنىڭ ئۆي ئۇچۇرىنى يوللىغان ۋاستىچىلار جازالىنىدۇ ئالاقىلىشىڭ

قان ھۈجەيرىسى مېڭە ھۈجەيرىسىگە ئۆزگىرەلەيدۇمۇھەررىر: رىزۋانگۈل نۇرۇللا مەنبە: تىيانشان تورى 20180619 18:55ئادەم بەدىنىدىكى قان ئىممۇنىتېت ھۈجەيرىسى بىلەن چوڭ مېڭە نېرۋا ھۈجەيرىسى پۈتۈنلەي ئوخشاش بولمىغان ھۈجەيرە بولۇپ، شەكلى ۋە ئىقتىدارىدا غايەت زور پەرق مەۋجۇت. ھالبۇكى، ئامېرىكا دۆلەتلىك پەنلەر ئاكادېمىيەسى ئىلمىي ژۇرنىلى دا ئېلان قىلىنغان بىر تۈرلۈك تەتقىقاتتا بايقىلىشىچە، قان ھۈجەيرىسى مېڭە ھۈجەيرىسىگە ئۆزگىرەلەيدىكەن.ئامېرىكا ستانفورد داشۆسى تېببىي شۆيۈەنى پاتولوگىيە شىسىنىڭ دوتسېنتى، دوكتور مارسى ۋوگىگ بىلەن ئۇنىڭ تەتقىقات كوللېكتىپى ھۈجەيرىنى تەتقىقاتنىڭ مۇھىم نۇقتىسى قىلغان. ھۈجەيرە ئىممۇنىتېت سىستېمىسىدىكى كېسەل قوزغاتقۇچىنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىتىشتا مۇھىم رول ئوينايدىغان ئاق قان ھۈجەيرىسىدۇر. تۆت خىل ئاقسىلنى كۆپەيتكەندىن كېيىن، ئۆزگەرتىشپارچىلاش تېخنىكىسى ئارقىلىق، ھۈجەيرە قىسقا ۋاقىت ئىچىدىلا بىمارنىڭ ئۆزىدىكى نېۋرونغا ئۆزگىرىدۇ.دوكتور مارسى ۋوگىگ مۇنداق دېدى: ھۈجەيرىنى ئىقتىدارى نورمال بولغان نېۋرونغا ئايلاندۇرۇشقا بىر نەچچە كۈنلا ۋاقىت كېتىدۇ. ھۈجەيرە شەكلى يۇمىلاق بولغان ئالاھىدە ئىممۇنىتېتلىق ھۈجەيرە، ئەمما نېۋروننىڭ ئۇزۇن ھەم ئىنچىكە قۇيرۇقى بار، ھۈجەيرىنى نېۋرونغا مۇۋەپپەقىيەتلىك ئۆزگەرتىشنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا ئادەمنىڭ ھەقىقەتەن ئىشەنگۈسى كەلمەيدۇ. بۇ تۈردىكى قان ھۈجەيرىسىنى ئۆزگەرتىش تېخنىكىسىنىڭ قان ئەۋرىشكىسى ئارقىلىق بىمارنىڭ چوڭ مېڭىسىنى تەتقىق قىلىشقا ياردىمى بولىدۇ، بولۇپمۇ ئېلىشىپ قېلىش كېسىلى ۋە تەنھالىقنى خالاش كېسىلى بىمارلىرىنىڭ نېۋرونىنى تەتقىق قىلىشقا ياردىمى زور بولۇپ، بۇنىڭدا بۇ كېسەللىكلەرنىڭ مەنبەسىنى تېخىمۇ ياخشى چۈشىنىشكە، مۇمكىن بولغان ياخشى داۋالاش ئۇسۇلىنى تېپىپ چىقىشقا تېخىمۇ قولايلىق يارىتىلىدۇ.بىراق، يېڭى تەتقىقاتتا يەنە ئۆزگەرگەن نېۋرون ھۈجەيرىسىنىڭ ھۈجەيرىلەرنىڭ ئۆزئارا ئالمىشىشىدا زۆرۈر بولغان پىشقان ئۆسۈكچە تېگىشمىسى نېۋرون ئوتتۇرىسىدىكى بوشلۇق نى شەكىللەندۈرەلمەيدىغانلىقى بايقالغان. بۇنىڭغا قارىتا دوكتور مارسى ۋوگىگ مۇنداق دېدى: كېيىنكى تەتقىقات نىشانىمىز بۇ خىل ھۈجەيرە ئۆزگەرتىش تېخنىكىسىنى ياخشىلاش ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈش. ھازىر تەتقىقاتچىلار تەنھالىقنى خالاش كېسىلىگە گىرىپتار بولغان بالىلارنىڭ قان ئەۋرىشكىسىنى يىغىش خىزمىتىنى باشلىۋەتتى.

1609 0 پىكىر 3 جەلتوقسان, 2021 ساعات 15:23جەتكىلىكتىلىكتىڭ ەڭ تومەنگى شەگى 2022 جىلدان باستاپ وزگەرەدى. 2021 جىلى 20 جاستاعى قازاقستاندىق ءۇشىن جەتكىلىكتىلىك شەكتى مولشەرى 1 710 000 تەڭگە بولسا، 2022 جىلدان باستاپ ول 3 140 000 تەڭگە بولادى.بجزقدا شەكتى ءماننىڭ كۇرت كوتەرىلۋىنە تۇسىنىكتەمە بەرىلدى. ۆەدومستۆو ۇكىمەت قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن جەتكىلىكتىلىكتىڭ ەڭ تومەنگى شەگىن انىقتاۋ ادىستەمەسىنە سىلتەمە جاسادى.ادىستەمەگە سايكەس، ەڭ تومەنگى جەتكىلىكتىلىك شەگىنىڭ ماندەرى ءاربىر جاس ءۇشىن ەسەپتەلەدى جانە بولاشاق زەينەتاقى تولەمدەرى مەن زەينەتاقى جارنالارىنىڭ ءوسىمىن ەسكەرەدى. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى زاڭعا سايكەس جىل سايىن يندەكستەلەتىن ەڭ تومەنگى جالاقى، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى، ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ ءمانى سياقتى الەۋمەتتىك كورسەتكىشتەر قولدانىلادى.ەڭ تومەنگى جەتكىلىكتىلىك شەگىنىڭ مولشەرىن ەسەپتەۋ وسى كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋىن ەسكەرە وتىرىپ، جىل سايىن وزگەرتىلەدى دەپ حابارلادى بجزق.قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا جانە قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىمەن كەلىسىم بويىنشا جىل سايىنعى نەگىزدە قابىلداناتىن شەكتى ءماندى انىقتاۋ ءۇشىن پارامەترلەر قولدانىلادى.2022 جىلعا ارنالعان الەۋمەتتىك كورسەتكىشتەردىڭ مولشەرى ۇلعايتىلعاندىقتان، 2022 جىلعا ارنالعان ەڭ تومەنگى جەتكىلىكتىلىك شەگى دە وسكەن. اتاپ ايتقاندا، ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى 2021 جىلعى 42 500 تەڭگەدەن 2022 جىلى 60 000 تەڭگەگە دەيىن نەمەسە 41 عا ۇلعايتىلعان دەلىنگەن حابارلامادا.ەسكە سالساق، 2021 جىلدىڭ قاڭتارىندا ازاماتتارعا جيناقتالعان زەينەتاقى قاراجاتىنىڭ ءبىر بولىگىن تۇرمىس جاعدايىن جاقسارتۋعا، ەمدەلۋگە اقى تولەۋگە، سونداياق جەكە باسقارۋشى كومپانيالاردى ينۆەستيتسيالىق باسقارۋعا بەرۋگە پايدالانۋعا قۇقىق بەرىلدى.بۇل قۇقىقتى تۇراقتى جانە تولىق زەينەتاقى جارنالارىن اۋدارۋ ارقىلى جەتكىلىكتىلىكتىڭ ەڭ تومەنگى شەگىنەن اساتىن جيناقتارىن قالىپتاستىرعان سالىمشىلار پايدالانا الادى.

بەس بەس مۇنازىرەئادەمنى ئاچلىق ئۆلتۈرمەيدۇ.ئادەت ئۆلتۈردۇ.مۇنبەر جاھاننامە بەس بەس مۇنازىرە ئادەمنى ئاچلىق ئۆلتۈرمەيدۇ. ...كۆرۈش: 1959ئىنكاس: 21ئادەمنى ئاچلىق ئۆلتۈرمەيدۇ.ئادەت ئۆلتۈردۇ.يوللىغان ۋاقتى 2014719 00:31:34 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمىدىتسىنالىق ئەڭ يىڭى تەتقىقات نەتىجىسىدە مەلۇم بولدىكى: ئادەمنى ئاچلىق ئۆلتۈرمەيدۇ.ئادەت ئۆلتۈردۇ.ئوقۇرمەنلەرنىڭ كۆپۇنچىسى ئۇيغۇر خەلق تائاملىرى ئارىسىدا دىگەندەك بىر خىل تائامنىڭ بارلىقىنى بىلىدۇ.بەزىلەر ياراتماي بۇرۇنقى خان پادىشالار مۇشۇنداق ئادەتتىكى تاماقنى يەپتىكەنما؟ دىيىشىپ مىيغىدا كۈلىشىشىدۇ. ئەمما قوسىغى تويۇپ ، يوغىناپ كۆزىگە ياغ تولۇپ قالغان ھۆكمىراننىڭ ئۆز دەردنىڭ غىمىدىلا بۆلۈپ خەلقنىڭ دەردىگە كۆڭۈل بۆلمەيدىغانلىقىدەك ھاكاۋۇر خاراكتېر يىتىلدۈرمەسلىگى ئۈچۈن قىدىمقى دانالار ھىكمىتى بويۇنچە خان پادىشالارغا ھەرئايدا ئۈچ كۈن بۇغداي تامىقى يىشيىشى ، يالغۇز ئولتۇرۇپ ئىبادەت قىلىشنى ئادەت قىلدۇرغان ئىكەن. ھۆكۇمران خەلقنى قانچە سۆيگەنسىرى خەلقنىڭ قەلبى بۇنى ھىس قىلىدۇ.خەلقمۇ ھۆكۈمدارنى ھەقىقىي كۆڭلىدىن ياخشى كۆرىدۇ. خەلقنىڭ سۆيگىسىگە ئىرىشەلمىگەن ھۆكۈمدارلىق زاۋال تاپىدۇ. بۇ مۇنازىرە تەلەپ قىلغۇسىز ئاددىي قانۇنىيەت مەنتىقىسى. بۇگۇنكى كۈندە بۇرۇنقى پادىشالارمۇ يەپ باقمىغان يىمەك ئىچمەك بىلەن ئوزۇقلىنىۋاتقان ،ھەرخىل رەڭدار تۇرمۇش كارتىنىسى ئىچىدىكى دۇنيا ئاھالىسى ھەر بىرى ئۆزىنى تەك ھىس قىلىدۇ.فىئودالىزىم دەۋرىدىكى قۇللۇق ئىچىدە ياشىغان خەلقلەر بۈگۈندە باياشات توقچۇلۇق تۇرمۇشتاكۆرنۈشتە ياشاۋاتقىنى بىلەن بىر تەرەپتىن ئىجتىمايى ئەخلاق ئىنتايىن بۇزۇلۇپ ، ئادەملەر ئارىسىدا مىھرى مۇھاببەت سۇسلاپ كىتىۋاتقىنى ئىنكار قىلغۇسىز ئاچچىق بىر رېئاللىق .بىزلەر خالاپ خالىماي شۇ رېئال پاتقاقنىڭ ئىچىگە كىرىپ كەتمەكتىمىز.بۇرۇنقى پادىشالارغۇ خان ئىشى يەپ ئۆزىنى تىزگىنلەپتىكەن ئەمما ھازىرقى ماۋۇ رەڭباز لارچۇ؟ئۆزىنىلا ئويلايدىغان ئۆز مەنپەتىنىلا كۆزلەيدىغان، بىر بىرگە مىھرى مۇھەببىتى ئاجىزلىشى، ئەڭ موھىمى ئومومى مىقياسىتا روھى چۈشكۈنلىشىپ كىتىۋاتىدۇ. ئادەملەردە جۇشقۇن روھ يوق. لىكىن قوساق توق. بۇنىڭدىن كۆرنۈپ تۇرۇپتىكى قوساقنىڭ توقلا بولىشى ھەممە نەرسىنىڭ ئالدىنقى باسقۇچى،ياكى چارىسى ئەمەسكەن. پەقەت ئاچلىق تۇيغۇسى ۋە فزولوگيلىك ئىھتىياجنى قاندۇرۇش ئىكەن.بىر بىرىدىندەپ سورايدىغان ئادەت بولسا ئاچلىق پىسخولوگيسىنىڭ ناماياندىسىدىن باشقا نەرسە ئەمەس.مانا شۇ پسخولوگيە بويۇنچە كىلىپ چىققان ئادەتلەر دىن: بىر بىرنى مىھمان قىلىشنى بەسلىشىش، تاماققا تەكلىپ قىلىش ، ئىززەت ھۆرمەتلەپ مىھمان قىلىش بۇنىڭ سىرتىدا بىرەر مەنپەئەت تاماسىدا مھمان قىلىش، مىھمان قىلىشنى ياكى تاماقنى پەش قىلىش،،خۇددى داستىخاندىكى تاماق ھەممە نەرسىنىڭ ھەل قىلغۇچىسى پىشىۋاسىدەك، ئوزۇقلۇقنىڭ ناماياندىسى بولغان بىر قاچا تاماق، نۇرغۇن ئادەملەرنىڭ يۈزىنى ئۇۋىتىپ،يىگە ن ئىغىزىنى ئۇيالدۇرۇپ ماقۇل دىمەيدىغان ئىشقىمۇ ماقۇل دىگۇزۈپ سالىدۇ. بۇ داستىخاندىكى تاماقنىڭ خاسىيتى ئەمەس. شۇ جەميەتتىكى كىشىلەرنىڭ ئاچلىق پىسخولوگىيسىنىڭ نەتىجىسىدۇر.بۇ ئادەتلەر ئادەتتە بىزگە نورمال كۆرۈندىغان ئەسلىدە بىنورمال بولغان ئىجتىمائىي مۇناسىۋەت بولۇپ باشقا جەميەتتىكى باشقا خەلقتىن يۇققان. ئەزەلدىن كۆزى ھەم ئۆزى توق بولغان بىزدەك خەلققە ماسلاشماغلىق ھەم ياراشماغلىق.خان ئىشىنىڭ خاسىيتى دەل مانا شۇيەردە. كىشىلەردىكى پىسخولوگيەسىنى يوقىتىدۇ. خىرىستىيان ئەقىدىسىدە مۇرتلىرىرى 40 كۈن گۆش ۋە بەزى يىمەكلىكلەرنى پەرھىز تۇتۇپ ئىبادەت قىلىدۇ. ئىسلام ئەقىدىسىدە مۇسۇلمانلار 30 كۈن روزا تۇتۇپ ئىبادەت قىلىدۇ. بۇلارنىڭ ھەممىسى ئىنساننى جىسماني ھەم روھى جەھەتتىن تاۋلاپ چىدامچانلىغىنى ئاشۇردۇ.ئاكتىپ ئەزا, جۇغلانما 2687, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 2313 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 2687, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 2313 جۇغلانما بار.يوللىغان ۋاقتى 2014719 18:16:39 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبۇرۇن ئاڭلاپ باقمىغان يېڭى تىما ئىكەن. كەمبەغەلچىلىكتە چوڭ بولغان ئادەملەرنىڭقوسىقى سەل تويۇپ كېتىپ كۆزىگە ياغ تولۇپ قالغاندا، ئۆزىنىڭ ئەسلىۋەسلىنى،كېملىكىنى ئۇنتۇپ قالىدۇ. بۇ گەپ ناھايتى توغرا ئېيتىلىپتۇ، جەمئىيىتىمىزدە مۇشۇنداقكىشىلەر ھازىر خېلى كۆپ ئۇچرايدىغان بۇلۇپ قالدى. داۋاملىق ئېسىل نازۇنېمەتلەرنىيەپ تۇرىدىغان كىشىلەرنىڭ بەدەن ساپاسى ئاجىز، كېسەلچان بۇلۇپ قالىدىغانلىقىنى،خان ئېشىغا ئوخشاش ئاددى تائاملار بىلەن ئۇزۇقلىنىپ كەلگەن كىشىلەرنىڭ تىنىساغلام، بەدەن ساپاسى ياخشى بۇلىدىغانلىقىنى ئەمەلىيەتمۇ ئىسپاتلاۋاتىدۇ.يوللىغان ۋاقتى 2014719 20:29:46 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشبۇ يازمىنى ئوقۇپ باشقىچە روھلىنىپ كەتتىم.يوللىغان ۋاقتى 2014719 21:20:34 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشماۋۇ تىمىنى دەل ۋاقتىدا كۇرۇپتىمەن . خىلىلا روھلۇنۇپ قالدىم . يەنە 50 مىنۇت قالغان بولسىمۇ ....يوللىغان ۋاقتى 2014719 21:36:23 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش يوللىغان ۋاقتى 2014719 21:20ماۋۇ تىمىنى دەل ۋاقتىدا كۇرۇپتىمەن . خىلىلا روھل ...بۇ كۈچىڭىز بىلەن يەنە 5 سائەتمۇ ساقلىيالايدىغاندەك تۇرسىز،يوللىغان ۋاقتى 2014719 22:08:16 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشقانداق قارىم ئەھۋاللىرى؟ يالغاندىن پاكىت ئويدۇرۇپ چىقسا مۇناپىق بۇلامدۇ بولمامدۇ؟ يالغان پاكىت ئويدۇرۇپ چىقىننى بىلىپ تۇرۇپ قۇللىغانمۇ مۇناپىق بۇلامدۇ بولمامدۇ؟يوللىغان ۋاقتى 2014719 22:58:32 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتوغرا مەنمۇ بىر ماتىريالدىن ئادەمنىڭ چىدامچانلىغى بولسا ئاچ قالسىمۇ ھىچنىمە بولمايدۇ دەپ كۆرگەنتىم.ھەقىقەتەن رامىزان تۇتقانلار زىيان تارتمايدۇ.يوللىغان ۋاقتى 2014719 23:00:14 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈش2 يوللىغان ۋاقتى 2014719 22:08قانداق قارىم ئەھۋاللىرى؟ يالغاندىن پاكىت ئويدۇرۇپ چى ...تىمىغا مۇناسىۋەتسىز ئىنكاس يازمايلى قىرىندىشىم. بۇ تېمىنىمۇ پىتنە پاسات چىقىردىغان مەيدانغا ئايلاندۇرۇپ قويمايلى. قارىم بىلەن گىپىڭىز بولسا باشقا يەردە دىيىشىڭ.

شىئەن شەھىرى چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيىچىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيى، لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى ئورىسىنىڭ ئورنىغا قۇرۇلغان خارابىلىك خاراكتېرىدىكى مۇزىي. چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيى شىئەن شەھىرىنىڭ لىنتوڭ رايونىغا جايلاشقان بولۇپ، شەھەر رايونىغا 35 كېلومېتر كېلىدۇ، چىن شىخۇاڭنىڭ قەبرىسى. ئىچكى سېپىل كۋادرات شەكىللىك بولۇپ، ئۇزۇنلۇقى 2525.4 مېتىر كېلىدۇ، سىرتقى سېپىل تىك تۆتبۇلۇڭ شەكىللىك بولۇپ، ئۇزۇنلۇقى 6294 مېتىر كېلىدۇچىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيى، لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى ئورىسىنىڭ ئورنىغا قۇرۇلغان خارابىلىك خاراكتېرىدىكى مۇزىي. چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيى شىئەن شەھىرىنىڭ لىنتوڭ رايونىغا جايلاشقان بولۇپ، شەھەر رايونىغا 35 كېلومېتر كېلىدۇ، چىن شىخۇاڭنىڭ قەبرىسى. ئىچكى سېپىل كۋادرات شەكىللىك بولۇپ، ئۇزۇنلۇقى 2525.4 مېتىر كېلىدۇ، سىرتقى سېپىل تىك تۆتبۇلۇڭ شەكىللىك بولۇپ، ئۇزۇنلۇقى 6294 مېتىر كېلىدۇ، ھازىرقى قەبرە تۆت تەرەپلىك كونۇسسىمان شەكىلدە بولۇپ، تەكتى قىسمىنىڭ جەنۇبشىمال ئۇزۇنلۇقى 515 مېتر، غەربشەرق كەڭلىكى 458 مېتر، ئېگىزلىكى 55 مېتر. پۈتۈن قەبرىستانلىقنىڭ ئومۇمىي كۆلىمى 2 مىليون 180 مىڭ كۋادرات مېتىر كېلىدۇ.لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللەر بولسا ئاتھارۋا قاتارلىق شەكىللەردە ياسىلىپ ھەمدەپنە قىلىنغان بۇيۇملاردۇر، قەدىمدە ئادەملەر ھەمدەپنە قىلىناتتى، يەنى قۇلدارلار ئۆلگەندە قۇللار ھەمدەپنە قىلىناتتى. بۇ خىل تۈزۈم يىن، شاڭ سۇلالىسى دەۋرىدە ئەۋج ئالغان، كېيىن جۇ سۇلالىسى پادىشاھلىقى شاڭ سۇلالىسىنىڭ زوراۋانلىق سىياسەتلىرىدىن ئىبرەت ئالغاندىن كېيىن، ئادەمنى ھەمدەپنە قىلىش تۈزۈمى چەكلەنگەن. چۈنچيۇ دەۋرىدە جەمئىيەت ئەنسىزلىككە تولۇپ، ئادەمنى ھەمدەپنە قىلىش تۈزۈمى قايتا پەيدا بولغان. ئۇرۇشقاق بەگلىكلەر دەۋرىدە، ھەر قايسى بەگلىكلەر ئىلگىرىكېيىن بولۇپ بۇ تۈزۈمنى بىكار قىلغان. جەمئىيەتنىڭ ئۆزگۈرۈشىگە ئەگىشىپ، دەپنە قىلىش ئادىتىمۇ ئۆزگۈرۈش يۈز بەرگەن، يەنى ھەيكەللەر ئادەملەرنىڭ ئورنىدا ھەمدەپنە قىلىنىدىغان بولغان، چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى دەل مۇشۇ ئالاھىدىلىكنىڭ تىپىك مىسالىدۇر.لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى ئورىسى چىن شىخۇاڭ قەبرىسىنىڭ شەرق تەرىپىگە بىر يېرىم كېلومېتر كېلىدۇ، بىرىنچى نومۇرلۇق ئورىنى شياخې كەنتىدىكى كىشىلەر قۇدۇق قېزىش جەريانىدا تاساددىپى بايقىغان، ئىككىنچى نومۇرلۇق ئورا، ئۈچىنچى نومۇرلۇق ئورىنى بولسا ئارخىئېلوگىيە خىزمەتچىلىرى قېزىپ تەكشۈرۈش داۋامىدا بايقىغان. بۇنىڭ ئىچىدە بىرىنچى نومۇرلۇق ئورا ئەڭ چوڭ بولۇپ، 1979يىلى ئېچىۋېتىلگەن، ئۇزۇنلۇقى 210 مېتر، كەڭلىكى 62 مېتر، ئەسلىدىكى يەر يۈزىدىن چوڭقۇرلۇقى 4.5 مېتىردىن 6.5 مېترگىچە كېلىدۇ، كۆلىمى 14260 كۋادرات مېتر. ئىككىنچى نومۇرلۇق ئورا بىرىنچى نومۇرلۇق ئورىنىڭ شىمال تەرىپىدىكى 20 مېتر ئورۇنغا توغرا كېلىدۇ، شەرقغەربتىكى ئەڭ ئۇزۇن جايى 96 مېتر، غەربجەنۇبتىكى ئەڭ ئۇزۇن كەڭلىكى 84 مېتر، چوڭقۇرلۇقى تەخمىنەن 5 مېتر، كۆلىمى تەخمىنەن 6000 كۋادرات مېتر، تۆت بۆلەكتىن تەشكىل تاپقان. ئۇچىنچى نومۇرلۇق ئورا 1976يىلى بايقالغان بولۇپ، 1987يىلى ئېچىۋېتىلگەن، كۆلىمى ئەڭ كىچىك. بىرىنچى نومۇرلۇق ئورۇنىڭ غەربىي شىمال تەرىپىگە 25 مېتر كېلىدىغان ئورۇنغا جايلاشقان، شەرق تەرەپتىن ئىككىنچى ئورىغا 120 مېتر كېلىدۇ، خېتى شەكلىدە، ئۈچ ئورا خېتى شەكلىدە تىزىلغان.لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللەرنى چىن سۇلالىسىدىكى ساپالچىلار ياساپ چىققان بولۇپ، ھەيكەللەرنىڭ ئاستى تەرىپىگە ياسىغۇچىلارنىڭ ئىسمى ئويۇلغان بولۇپ، ھەيكەل ياسىغۇچىلارنى تېپىشقا كاپالەتلىك قىلغان، بۇ نەرسە ياسىغۇچى ئىسمىنى يېزىپ قويۇش تۈزىمىدىن كېلىپ چىققان. مەسىلە چىققان ھامان، ياسىغۇچىنى دەرھال تېپىپ، قاتتىق جازالاش تۈزۈمىمۇ ھەيكەللەرنىڭ سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلغان. ھازىرغىچە كولىنىپ چىققان لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرىنىڭ تۈرلىرىدىن، گېنىرال ھەيكىلى، ھارۋىلىق لەشكەر ھەيكىلى، تۇرۇپ ئوقيا ئاتقۇچى لەشكەر ھەيكىلى، ئولتۇرۇپ ئوقيا ئاتقۇچى لەشكەر ھەيكىلى، ئوردا قاراۋۇلى ھەيكىلى، لەشكەر ئەمەلدارلىرى ھەيكىلى، ئاتلىق لەشكەر ھەيكىلى، ھارۋىكەش ھەيكىلى، مىس ئاتھارۋا ھەيكىلى قاتارلىقلار بار.چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى 19741976يىللىرى بايقالغان، چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيى بولسا 1979يىلى پۈتۈن دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىغا ئېچىۋېتىلگەن. 1961يىلى 3ئاينىڭ 4كۈنى، چىن شىخۇاڭ مەقبەرىسى گوۋۇيۈەن تەرىپىدىن بىرىنچى تۈركۈم دۆلەتلىك نۇقتىلىق مەدىنىيەت يادىكارلىقىنى قوغداش ئورنى قىلىپ ئېلان قىلىنغان. 1974يىلى 3ئايدا، چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى بايقالغان؛ 1987يىلى، چىن شىخۇاڭ مەقبەرىسى ۋە چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى ئورىسى بىرلەشمە دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئىلىمپەن مەدىنىيەت تەشكىلاتى تەرىپىدىن دۇنيا مەدىنىي مىراسلار قامۇسىغا كىرگۈزۈلگەن، شۇنداقلا دۇنيادىكى سەككىزىنچى مۆجىزە دەپ ئاتالغان.تەۋسىيە قىلىنغان ساياھەت قىلىش ۋاقتى: 35 سائەتكىرىش بېلىتى: جانلىنىش پەسلى 3ئاينىڭ 1كۈنىدىن 11ئاينىڭ 31كۈنىگىچە 150 يۈەن؛ سۇس پەسىل 12ئاينىڭ 1كۈنىدىن 2ئاينىڭ 28كۈنىگىچە 120 يۈەنئېچىلىش ۋاقتى: 3ئاينىڭ 16كۈنىدىن 11ئاينىڭ 15كۈنىگىچە 8:3018:35؛ 11ئاينىڭ 16كۈنىدىن كېيىنكى يىلى 3ئاينىڭ 15كۈنىگىچە : 8:3018:05ئادرېسى: شىئەن شەھىرى لىنتوڭ رايونى لىنلەن يولىپويىز ئىستانسىسىدىكى ئاممىۋى ئاپتوبۇس:1. پويىز ئىستانسىسى شەرقىي مەيدانىدىن ساياھەت 5 306يول ئاپتۇبۇسىغا ئولتۇرسا بولىدۇ، بېلەت باھاسى 7 يۈەن يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولدىن ماڭىدۇ2. 307يول ئاممىۋى ئاپتوبۇسى ساياھەت مەخسۇس لىنىيىسىدىن لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيىغا بارىدىغان مەخسۇس ئاپتۇبۇسىغا ئولتۇرۇپ، لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيى بېكىتىدە چۈشسە بولىدۇ، بېلەت باھاسى 6 يۈەن؛ ماشىنا قوزغىلىش ۋاقتى: 7:0018:00، ھەر 10 مىنۇتتا بىر قېتىم ماڭىدۇ3. پويىز ئىستانسىسى شەرقىي مەيدانىدىن لىنتوڭ ئاممىۋى قاتناش 914، 915يول ئاپتۇبۇسلىرىغا ئولتۇرسا بولىدۇ. بېلەت باھاسى 8 يۈەن. ئەسكەرتىش: سۈرئىتى بىر قەدەر ئاستا، لېكىن ساياھەت رايونى سىرتىدا ساياھەتچىلەرنى ساقلايدۇ، ساياھەت ئورنىدىن قايتقاندا ئولتۇرۇشقا ماس كېلىدۇ.ئۆزى ماشىنا ھەيدەپ ساياھەت قىلغاندا، شىتوڭ يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولىدا 24 كېلومېتر مېڭىپ يول ھەققى 10 يۈەن، لىنتوڭ رايونىغا كەلگەندىن كېيىن، ئالدىغا ئۈچ كېلومېتر ماڭسىلا، چىن شىخۇاڭ مەقبەرىسى، يەنە ئالدىغا تۆت كېلومېتر ماڭسا چىن شىخۇاڭ لەشكەر ۋە ئات ھەيكەللىرى مۇزىيى.

اپتاپ ىستىق 186 ادامنىڭ جانىن جالمادىەستاي بوجان 19 ماۋسىم, 2019 ساعات 10:43 36 0ءۇندىستاندا اپتاپ ىستىقتىڭ بەتى قايتار ەمەس. فوتو: .ماۋسىم ايى باستالعالى بەرى ءۇندىستاننىڭ سولتۇستىك جانە شىعىس ايماقتارىندا اۋا تەمپەراتۋراسى رەكوردتىق دەڭگەيدە تۇردى. ورتالىق قالا جاڭادەليدە 10 ماۋسىم كۇنى تاريحتاعى ەڭ جوعارى تەمپەراتۋرا تىركەلدى. ءۇندىستان ۇكىمەتىنىڭ رەسمي مالىمەتىنە قاراعاندا، اي باسىنان بەرى اپتاپ ىستىقتان 186 ادام كوز جۇمعان.ءۇندىستان اقپارات قۇرالدارىنداعى حابارلارعا قاراعاندا، جوعارى تەمپەراتۋرا ەل شىعىسىنداعى بيحار پروۆينتسياسىنىڭ تۇرعىندارىنا كوبىرەك قيىندىقتار اكەلۋدە. سولتۇستىك ايماقتار، جاڭادەليگە جاقىن پروۆينتسيالاردا اۋا تەمپەراتۋراسى 50 ستان اسىپ كەتكەن. ءبىر ايدان استام ۋاقىت جالعاسقان اپتاپ ىستىق ماۋسىم ايىندا ءتىپتى كۇشەيگەن. تەمپەراتۋرانىڭ جوعارلاۋىنان كورشىلەس بانگلادەش حالقى دا زارداپ شەگۋدە.ايتا كەتەيىك، بۇۇنىڭ بىلتىرعى مالىمەتىندە جەر كليماتىنىڭ وزگەرىسى قازىرگى قارقىنمەن جالعاسا بەرسە، وعان قارسى شارالار تەز ارادا جاسالماسا، ەندى 50 جىلدان كەيىن ءۇندىستان مەن بانگلادەشتىڭ باسىم كوپ وڭىرلەرىندە ادام ءومىر سۇرۋگە مۇمكىن بولماي قالادى. سەبەبى، ءۇندى مۇحيتىنا ءتان اۋا اعىستارى تەڭىزدىڭ ىلعال اۋاسىن قۇرلىققا شىعارىپ تۇرادى. قۇرلىقتا جوعارى تەمپەراتۋرا مەن تەڭىزدىڭ ىلعال اۋاسى ىلعال ىستىقتى قالىپتاستىرىپ، ادامداردىڭ تىنىس الۋىنا ۇلكەن كەدەرگى كەلتىرەدى. 30 س شاماسىنداعى ىلعال ىستىق پەن تۋرا سونداي شاماداعى قۇرعاق ىستىق ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن ۇلكەن پارىقتاردى تۋدىرادى.

ياڭ شياۋدۇڭ بەينە ەكران ارقىلى وزبەكستاننىڭ ءىرىپ شىرۋگە قارسى تۇرۋ اكىمشىلىگىنىڭ باستىعىمەن كەزدەستىحالىق تورابىياڭ شياۋدۇڭ بەينە ەكران ارقىلى وزبەكستاننىڭ ءىرىپ شىرۋگە قارسى تۇرۋ اكىمشىلىگىنىڭ باستىعىمەن كەزدەستى2021.02.26 16:33 كەلۋ قاينارى : حالىق تورابىشينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 2 ايدىڭ 25 كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. ج ك پ ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى، مەملەكەتتىك باقىلاۋ باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ياڭ شياۋدۇڭ 2 ايدىڭ 25 كۇنى بەيجيڭدە بەينە ەكران ارقىلى وزبەكستاننىڭ ءىرىپ شىرۋگە قارسى تۇرۋ اكىمشىلىگىنىڭ باستىعى بۇرحانوۆپەن كەزدەستى.ياڭ شياۋدۇڭ بىلاي دەدى: جۇڭگو مەن وزبەكستان تاتۋ كورشى جانە جان جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەس، جۇڭگو جاق وزبەكستانمەن بىرگە ەكى ەل باسشىلارى كەلىسكەن ماڭىزدى ورتاق تانىمداردى تياناقتاندىرىپ، ەكى جاق قاتىناسىنىڭ الدىعا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى قالايدى. جۇڭگو جاق وزبەكستانمەن ەل باسقارۋ ساياساتى جونىندە تاجىريبە الماستىرىپ جانە ءىرىپ شىرۋگە قارسى تۇرۋدا سەلبەستىك ورناتىپ، ەكى ەلدىڭ جان جاقتى ستراتەگيالىق قاتىناسىنىڭ مازمۇنىن بايىتۋدى قالايدى.بۇرحانوۆ بىلاي دەدى: وزبەكستان مەن جۇڭگو جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە قارسى تۇرۋ سياقتى ٵرقايسى جاقتاردا تىعىز سەلبەستىكتى ساقتاۋدا. جۇڭگو جاق ءىرىپ شىرۋگە قارسى سالاسىندا كورنەكتى ناتيجەگە قول جەتكىزدى، وزبەكستان جۇڭگو جاقپەن ٶزارا ۇيرەنىپ، ٶزارا پىكىرلەسىپ، ءىرىپ شىرۋگە بىرگە قارسى تۇرىپ، ەكى ەل حالقىنا باقىت جاراتۋدى قالايدى.

، 23 ، 5 ، 3 ، 8 ، 0 ، 20 ، 22 ، 1 ، 22 ، 6 ، 7 ، 5238 رەتكورسەتىلدى وزگەرتۋكەزدەسۋدى اشقان پارتيا حاتشىسى قاتىسۋشىلاردى نىڭ سەزىندە ەلباسى جاريالاعان باقىتتى وتباسى پارتيالىق جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا رەسپۋبليكالىق كەڭەستىڭ جۇمىسىنىڭ نەگىزگى ناتيجەلەرىمەن تانىستىردى.ونىڭ ايتۋىنشا، پارتيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جول كارتاسى دايىندالىپ، وندا وتباسىلار مەن بالالاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتا ءتۇسۋ ماقساتىندا جاڭا الەۋمەتتىكەكونوميكالىق ءىسشارالار قاراستىرىلعان. سونداياق ول سەنىمدى زاڭدىق قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدى. پارتياسىنىڭ حاتشىسى پارتيا جانىنان قۇرىلعان بالالار قۇقىن قورعاۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ ەڭ ءىرى كونسۋلتاتيۆتىككەڭەستىك الاڭداردىڭ بىرىنە اينالعانىنا باسا نازار اۋداردى. كۇن سايىن ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزعا ات سالىسقىسى كەلەتىن جاقتاستارىمىزدان وتىنىشتەر ءتۇسىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە كەڭەسكە 50 دەن استام ۇەۇ كىردى. بالالاردىڭ پروبلەماسىنا بايلانىستى بىرگە جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىن بەلسەندىلەردىڭ قۇلشىنىسى ازاماتتىق قوعامنىڭ دامىپ جاتقانى جانە جالپىۇلتتىق مىندەتتەردى شەشۋگە قازاقستاندىقتاردىڭ قاتىسقىسى كەلەتىنىن اڭعارتادى. قوعامدا تەك بىرىگىپ قانا ءبارىمىزدىڭ ورتاق ماقساتىمىز وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ يگىلىگىنە قول جەتكىزە الامىز دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستى، دەپ اتاپ ءوتتى تامارا دۇيسەنوۆا.كەڭەس توراعاسىنىڭ ورىنباسارى دينارا زاكيەۆا جول كارتاسىنىڭ شەڭبەرىندە مەمورگاندار جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بويىنشا ناقتى ءىسشارالاردىڭ قاراستىرىلعانىن تىلگە تيەك ەتتى. اتاپ ايتقاندا، وتباسىنى قولداۋ جونىندەگى بولىمدەر مەن ورتالىقتار اشۋ، بالالارعا پسيحولوگيالىق قولداۋ كورسەتۋ قىزمەتىن دامىتۋ، ءتۇرلى جاعدايداعى تاۋەلدىلىكتى پسيحولوگيالىق ادىستەرمەن تۇزەۋ بويىنشا جۇمىستى ەنگىزۋ. سونداياق سپيكەر بىرىڭعاي الەۋمەتتىك تەرەزە جوباسىنىڭ ناتيجەلى جۇمىسىنا توقتالدى.ەكى اي ىشىندە بىرىڭعاي الەۋمەتتىك تەرەزەنىڭ كومەگىنە 7 مىڭنان استام ازامات جۇگىندى، ولاردىڭ كوبىسى كوپ بالالىلار. ءۇش مىڭنان استام ادامنىڭ ماسەلەسى وڭتايلى شەشىلدى. ولارعا جۇمىسقا تۇرعىزۋدان باستاپ، بالالارىن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەرگە ورنالاستىرۋ، ماتەريالدىق كومەك كورسەتۋ سياقتى كەشەندىك قولداۋ كورسەتىلىپ، 119 وتباسى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلدى دەدى دينارا زاكيەۆا.كەڭەس شەڭبەرىندە سونداياق بىرقاتار جاڭا باستامالار ىسكە قوسىلدى. ماسەلەن، تولىق ەمەس وتباسىلار ءۇشىن ۇيلەرىندە جۇمىس ىستەۋ جاعدايىن ۇيىمداستىرۋ ماقساتىندا قازاقستانداعى ىسكەر ايەلدەر قاۋىمداستىعىمەن بىرگە ايەلدەردى ءتۇرلى كاسىپكە ۇيرەتۋ بويىنشا باستامالار ىسكە اسىرىلۋدا. جشسمەن بىرگە قولايسىز وتباسىنداعى بالالاردى اعاش شەبەرلىگى مەن تەمىر ۇستاسى شەبەرلىگىنە وقىتۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك شەبەرحانالار اشىلۋدا. ال، تەلەارناسىمەن ىنتىماقتاستىقتىڭ ارقاسىندا بالالار مەن ولاردى دامىتۋ مۇمكىندىگى تۋرالى حابارلار توپتاماسى ىسكە قوسىلدى.كەڭەس وتىرىسىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى از قامتىلعان وتباسىلارداعى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارىن تەگىن وقىتۋ، اقمولاداعى از قامتىلعان وتباسىلاردى ارنايى الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ جانە پاۆلودارداعى از قامتىلعان جانە كوپ بالالى وتباسىلاردى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ باقىتتى وتباسى ۇلتتىق جوباسى اياسىندا اتقارىلعان ىستەردىڭ وڭ ناتيجەلەرى قاراستىرىلدى.قاتىسۋشىلاردىڭ پىكىرىنشە، پارتياسىنىڭ قولداۋىمەن كەڭەستىڭ مۇشەلەرىنىڭ تىكەلەي اتسالىسۋىمەن ىسكە قوسىلعان بىرقاتار تاۋەلسىز جوبالار ىسكە قوسىلدى. سونىمەن، نۇرسۇلتاندا قازاقستاننىڭ ىسكەر ايەلدەر قاۋىمداستىعىمەن بىرلەسكەن ءۇش كۇن ىشىندەگى بيزنەس جوباسى ىسكە قوسىلدى.ول ايەلدەردى تىگىن شەبەرلىگىنە وقىتۋدى، ترەنينگ اياقتالعاننان كەيىن ولارعا تىگىن ماشينالارىن ۇسىنۋدى جانە ولاردىڭ ونىمدەرىن وتكىزۋدى قولداۋدى قامتاماسىز ەتەدى. پارتيا مۇشەلەرى بالا وتباسىندا ءومىر ءسۇرۋى ءتيىس قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ باستاماسىمەن شالعاي ەلدى مەكەندەردە الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى اشۋ جوباسىن قولدادى.وتىرىس اياسىندا بالالار قۇقىعىن قورعاۋعا ارنالعان كونكۋرسىنىڭ جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاۋ ءراسىمى ءوتتى.كونكۋرستى پارتياسى جانىنداعى بالالار قۇقىن قورعاۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ قولداۋىمەن جاستار جوباسى ۇيىمداستىردى جانە وتكىزدى. كونكۋرسقا قاتىسۋ ءۇشىن 7 مەن 18 جاس ارالىعىنداعى 14 ءوڭىردىڭ بالالارى ەسسە مەن روليك تۇرىندەگى وزدەرىنىڭ وتىنىشتەرىن جولدادى. بارلىعى 137 جۇمىس ءتۇستى.ەلوردالىق قاتىسۋشىلارعا سىيلىقتار تابىس ەتىلى. مىسالى، 83 مەكتەپگيمنازياسىنىڭ وقىتۋشىسى نۇرساۋلە قايراتقىزىنىڭ جۇمىسى ۇزدىك بولىپ تانىلىپ، وعان ەكونوميكا ماماندىعى بويىنشا تەگىن وقۋ ءۇشىن قازمزۋ رەكتورىنىڭ گرانتى بەرىلدى. قالعان ەلوردالىق قاتىسۋشىلار مۆا قازاقستان حالىقارالىق مەكتەبىنىڭ كاسىپكەرلىك باعدارلاماسىنا ارنالعان سەرتيفيكاتتاردى ەنشىلەدى. باسقا وبلىستاردىڭ كونكۋرسقا قاتىسۋشىلارىنا دا وڭىرلىك دەڭگەيدە قۇرمەت كورسەتىلەتىن بولادى.رەسپۋبليكالىق كەڭەس 2019 جىلدىڭ اقپانىندا مەملەكەتىمىزدىڭ تۇڭعىشش پرەزيدەنتى ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قۇرىلدى، تاپ وسىنداي قۇرىلىمدار بارلىق 17 وڭىردە جانە پارتيانىڭ 230 اۋماقتىق وكىلدىگىندە ارەكەت ەتەدى. كونسۋلتاتيۆتىككەڭەستىك ورگان ورتالىق مەمورگاندار وكىلدەرىن، قوعام قايراتكەرلەرىن، سونداياق قىزمەتتەرى بالالاردىڭ قۇقىن قورعاۋ مەن وتباسىن قولداۋعا باعىتتالعان قورلار مەن ۇەۇ بىرىكتىرەدى.ءار وتباسىنىڭ اماندىعى، ورتالىق، سونىمەن بىرگە وڭىرلىك دەڭگەيدە دە بالالاردىڭ قۇقىن قورعاۋ مەن وتباسىنى قولداۋدىڭ نەگىزگى ستراتەگيالىق باعىتى ماسەلەلەرى بويىنشا ناقتى ءىس شارالاردى پىسىقتاۋ مەن مەحانيزمدەردى جەتىلدىرە ءتۇسۋ كەڭەستىڭ باستى ماقساتى بولىپ تابىلادى.

توڭكەرىستىك جاڭا جۇڭگونى قۇرىۋ جولىندا ەڭ سوڭعى ءبىر تامشى قانىنا دەيىن سارقىعان ـــ چىن شۋشياڭكەلۋ قاينارى: شينجياڭ حالىق راديو ىستانسياسى 20180910 16:12:34چىن شۋشياڭ، 1905جىلى 1ايدا دۇنيەگە كەلگەن، حۋنان ولكەسى چاڭشا اۋدانىنىڭ ادامى. 1921جىى چاڭشانىڭ چيڭشۇيتاڭ دەگەن جەرىندە پارتيانىڭ جاسىرىن قىزمەتىمەن شۇعىلدانعان ماۋ زىدۇڭمەن تانىسىپ، ماركسيزم تاربيەسىن العاش رەت قابىلدايدى. 1927جىلى 9ايدا، ماۋ زىدۇڭ باسشىلق ەتكەن حۋنان، جياڭشي شەكاراسىنداعى كۇزگى جيىنتەرىن كوتەرىلىسىنە قاتىناسادى، كوپ وتپەي جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى. كەيىن جيڭگاڭشانعا بارىپ، جيڭگاڭشانداعى جانە جياڭشيدىڭ وڭتۇستىگى، فۋجياننىڭ باتىس بولەگىندەگى پارتيزاندىق سوعىستارعا قاتىناسادى.1931جىلى، چىن شۋشياڭ قىزىل 12ارميانىڭ تۋانجاڭى، قىزىل 19ارميا 56شىسىنىڭ باستىعى، قىزىل 5ارميا 34شىسى 101تۋاىنىنىڭ باستىعى، 34شىنىڭ باستىعى بولىپ، اسكەري ءبولىمدى باستاپ، ورتالىق توڭكەرىستىك رايوننىڭ بۇرىنعى بىرنەشە رەتكى قورشاپ جويۋعا قارسى تۇرۋ شايقاسىنا قاتىناسادى. جيڭگاڭشان توڭكەرىستىك بازاسى مەن ورتالىق توڭكەرىستىك رايوندى قۇرۋ سوعىسىندا، چىن شۋشياڭ سان سوعىستى باستان كەشىپ، تالاي رەت ەرەن ەڭبەك ءسىڭىرىپ، بىرتىندەپ قىزىل ارميانىڭ تاڭداۋلى قولباسشىسىنا اينالادى.1934جىلى 10ايدا، چىن شۋشياڭ اسكەري ءبولىمدى باستاپ ورتالىق قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىعىنا قاتىناسىپ، بۇكىل ارميانىڭ باس ارتقى شەپ قورعاۋشىسى مىندەتىن اتقارىپ، وكشەلەي قۋعان گومينداڭ اسكەرلەرىمەن ءجيىجيى سوعىسىپ، قىزىل ارميانىڭ نەگىزگى كۇشى مەن ج ك پ ورتالىق كوميتەتى، جۇڭگو توڭكەرىستىك ارمياسى كوميتەتى ورگانىن قورعاپ، گومينداڭ ارمياسىنىڭ بىردەن ۇشكە دەيىنگى قورساۋىن ارتارتىنان تالقاندايدى، وسىدان كەيىن، چىن شۋشياڭ شياڭنان رايونىنا قايتىپ بارىپ، پارتيزاندىق سوعىس جۇرگىزۋ بۇيرىعىن اتقارىپ، اسكەري قوسىندى باستاپ، قۇرساۋدى بۇزادى. قيانكەسكى سوعىستا، چىن شۋشياڭدىڭ قۇرساعىنا وق ءتيىپ اۋىر جارالانىپ، باقىتقا قارسى قولعا ءتۇسىپ، جاۋلار چاڭشاعا ايداپ اپارا جاتقان جول ۇستىندە ەرلىكپەن قۇربان بولادى، سول كەزدە ول 29 جاستا ەدى.

تۇرلەنگەن تۇركىستان ەكى جىلدا ەڭسەسىن تىكتەگەن ءوڭىرەكونوميكا 18 ماۋسىم، 2020ەر تۇرىكتىڭ بەسىگى اتانعان تۇركىستاننىڭ وبلىس ورتالىعى بولعانىنا دا ەكى جىل. ءيا، 2018 جىلدىڭ 19 ماۋسىمى ەل جادىندا جاتتاۋلى. وسى كۇنى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۇركىستان وبلىسىن قۇرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويىپ، وبلىس ورتالىعى ەتىپ تۇركىستان قالاسىن بەكىتتى. بۇگىندە ءوڭىر قارقىندى دامۋدىڭ جولىنا ءتۇسىپ، وبلىس ورتالىعى جاڭا كەيىپكە ەنىپ كەلەدى. تۇركىستانعا ءبىرىنشى رەت كەلگەن ادام قالانىڭ وزىنە ءتان ەرەكشە اۋراسىن، قاسيەتىن سەزىنەدى. قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى مەن جانىنداعى تاريحي ورىندار وزگەشە ءبىر سىرلى الەمگە، وقشاۋ ورتاعا جەتەلەيدى. بۇگىنگى قالانىڭ تاريحي، رۋحاني بولمىسى بولەك.ەلباسىنىڭ ەرەكشە نازارىنداعى قالاەلباسىنىڭ ەكىءۇش جىلدىڭ ىشىندە تۇركىستان جايناپ، باسقا قالا بولىپ، ەڭسەسى كوتەرىلىپ، ءبارىمىزدىڭ قۋانىشىمىزعا ءوسىپوركەندەيتىن بولادى دەگەن ءسوزى اقيقاتقا اينالىپ كەلەدى. كيەلى قالادا قۇرىلىس قارقىن الىپ، ەل ماقتانىشىنا اينالاتىن ىرگەلى نىساندار بوي كوتەرىپ جاتىر. بۇگىندە تۇركىستان تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىستىرشىلىگىندە، قوعام ومىرىنە كوزقاراسىندا وڭ وزگەرىس كوپ. از ۋاقىتتا جاڭا شاعىن اۋدان سالىنىپ، كونە شاھار كوركەيىپ، اباتتاندىرىلدى. وبلىس ورتالىعىنىڭ دامۋى اۋداندارعا وڭ ىقپالىن تيگىزدى. وڭىردە اۋىل شارۋاشىلىعىندا جاڭا باستامالار قولعا الىنىپ، از قامتاماسىز ەتىلگەن تۇرعىنداردى الەۋمەتتىك قولداۋ باعىتىنداعى تىڭ باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلدى. تۇركىستان رۋحانياتقا وڭ ىقپال ەتىپ، كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا جول اشتى. ەلباسى جارلىعى ەكى بىردەي قالانىڭ قايتا تۇلەۋىنە مۇمكىندىك بەردى. جالپى، ءوڭىر حالقى ەلباسى تاريحي شەشىمدى دەر كەزىندە قابىلداعانىن ايتىپ، مۇسىلمان الەمى قادىر تۇتاتىن تۇركىستاننىڭ ەكىنشى تىنىسىنىڭ اشىلۋىن عاسىردىڭ جاعىمدى جاڭالىعىنا بالاپ جاتىر.العاش بولىپ، ياعني ەكى جىل بۇرىن 17 تامىزدا جاڭا اتاۋعا يە بولعان وبلىس اكىمدىگىنىڭ قۇرامى مەن اۋماقتىق ورگان وكىلدەرى شىمكەنتتەن جاڭا وبلىس ورتالىعى تۇركىستان قالاسىنا كوشىپ كەلدى. عاسىرلار بويى قازاق حاندىعىنىڭ استاناسى بولعان، توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان تۇركىستانعا وبلىس ورتالىعىنىڭ كوشىرىلۋىندە ۇلكەن ءمان بولعانى انىق. بۇرىنعى ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىندا قونىس تەبۋىنىڭ ءوزى بۇل شاھاردىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزى زور ەكەنىن بىلدىرەدى. سول سەبەپتى تۇركىستاندى تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني ءارى مادەني استاناسىنا اينالدىرۋ مۇمكىندىگى كوپ.بۇگىندە تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتالعان تاريحي باستاماسىن جالعاستىرۋدى قولعا العان مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، تۇركىستاندى دامىتۋ ماقساتىندا ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى اكىمدىك قىرۋار جۇمىس جۇرگىزۋدە. پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆ ەڭ العاشقى ساپارىن وسى تۇركىستاننان باستاعانى ەل ەسىندە. بۇگىن مەن تۇركى دۇنيەسىنىڭ رۋحاني استاناسى تۇركىستانعا تاعزىم ەتۋ ءۇشىن ارنايى كەلدىم. تۇركىستان ەلىمىزدىڭ التىن بەسىگى، مادەنيەتىمىز بەن رۋحانياتىمىزدىڭ سيمۆولى جانە بۇكىل حالقىمىزدىڭ بويتۇمارى. بۇل قاسيەتتى جەردى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، دامىتۋىمىز كەرەك. ەلباسىنىڭ بۇل قالاعا ەرەكشە مارتەبە بەرۋ تۋرالى شەشىمى كەزدەيسوق ەمەس.تۇركىستاندى تۇلەتىپ، وركەندەتۋ ماسەلەسى ءاردايىم تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ نازارىندا بولادى. ەجەلگى تۇركىستاننىڭ جاڭعىرۋى جانە جاڭارۋى دامۋ جولىمىزدىڭ دۇرىستىعىن كورسەتەدى. پرەزيدەنت رەتىندەگى العاشقى ساپارىمنىڭ تۇركىستاننان باستالعانى مەن ءۇشىن اسا ماڭىزدى، دەدى قاسىمجومارت توقاەۆ.ۇكىمەت دەڭگەيىندە تۇركىستان قالاسىن دامىتۋعا جانە وبلىستىڭ كەلەشەگىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان زاڭ مەن 5 قاۋلى قابىلداندى. ال وبلىستى دامىتۋدىڭ 2024 جىلعا دەيىنگى الەۋمەتتىكەكونوميكالىق باس جوسپارىنا ساي 5 جىلعا 1 ترلن 236 ملرد تەڭگە ءبولىندى.ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۇركىستانعا ساپارىندا تۇرعىندارمەن كەزدەسىپ: تاۋەلسىزدىك العاننان سوڭ تۇركىستاندى استانا رەتىندە قاراستىردىم. بىراق وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، جاعداي بۇعان جول بەرمەدى. بۇگىن بۇل قالا وبلىس ورتالىعىنا اينالدى، شاھاردى جانداندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. بارلىق جوسپارلانعان نىسانداردىڭ قۇرىلىسى اياقتالعاننان كەيىن ءبىز تۋريستەردىڭ كوبەيۋىن كۇتەمىز. سونىمەن قاتار قوسىمشا جۇمىس ورىندارى اشىلادى. مۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنە وڭ اسەر ەتەدى، دەگەن بولاتىن. ەلباسى تۇركىستان قالاسىندا اكىمشىلىكىسكەرلىك ورتالىقتىڭ كاپسۋلاسىن سالعان تاريحي ساتكە ارناپ ورناتىلعان ەسكەرتكىش تاسبەلگىگە كونە تۇركىستان جاڭا قازاقستاننىڭ شىرايلى شاھارىنا اينالادى دەپ جازدى.سونداياق 2018 جىلى 29 قىركۇيەكتە تۇركىستانعا ۇكىمەت باسشىسىنان باستاپ، مينيسترلەر مەن ەلدەگى الپاۋىت كومپانيالاردىڭ جەتەكشىلەرىن دە، شەتەلدىك ينۆەستورلاردى دا ەرتە كەلگەن ەلباسى تۇركىستان قالاسىن تۇركى الەمىنىڭ مادەنيرۋحاني ورتالىعى رەتىندە دامىتۋ بويىنشا باس جوسپاردىڭ تۇجىرىمداماسىن ماقۇلداۋ جانە ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن قۇرۋ تۋرالى جارلىقتارعا قول قويدى. تۇركىستان قالاسىندا ارنايى ءماجىلىس وتكىزىپ، ەلىمىزدەگى الپاۋىت كومپانيالار مەن ەل ۇكىمەتىنە تۇركىستاندى دامىتۋعا ۇلەس قوسۋ جونىندە تاپسىرما بەردى. وبلىس اكىمدىكتەرى مەن ءىرى كومپانيالارعا 26 نىساندى سالۋ مىندەتى جۇكتەلىپ، وتكەن جىلدىڭ وزىندە ونىڭ بىرقاتارىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ ۇلگەردى.تۇركىستاننىڭ يدەولوگيالىق باعىتى دا جۇرتشىلىققا جاريا ەتىلدى. وبلىس اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ سەسسياسىندا يدەولوگيالىق ۇستانىمنىڭ ءبىرىنشى باسىمدىعىنا سايكەس قالاعا كەلگەن ءاربىر ادام كۇللى قازاق مەملەكەتىنىڭ باسىنان وتكەن تاريحي وقيعالاردان ماعلۇمات الاتىنداي بولۋى ءتيىس ەكەنىن ناقتىلادى. ەكىنشىدەن، بۇگىندە قالادا قولونەر ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. الداعى ۋاقىتتا قازاق حالقىنىڭ ۇمىت قالعان قولونەرى مەن زەرگەرلىك ونەرى، ۇلتتىق قۇندىلىقتارى مەن كاسىپ تۇرلەرى قايتا جاندانىپ، ءىرى كاسىپورىندار اشىلادى. ۇشىنشىدەن، تۇركىستان وركەنيەت، ساۋدا جانە ءوندىرىس ورتالىعى رەتىندە داميدى. توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان شاھاردى ءىرى ساۋدا، ونەر، تۋريزم ورتالىعىنا اينالدىرۋدىڭ كەشەندى تەتىكتەرى دايىندالادى. تورتىنشىدەن، قوجا احمەت ياساۋي رۋحاني تۇلعا باعىتى بويىنشا تۇركىستاندا رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ءىسشارالار قولعا الىنباق.ەلباسى تاپسىرماسى بويىنشا جاڭا تۇركىستاندا ياساۋي مۋزەيى سالىنىپ جاتىر. شاھارداعى 15 نىساننىڭ قۇرىلىسى بيىل تولىق اياقتالىپ، پايدالانۋعا بەرىلەدى. سونداياق بيىل تۇركىستاندا نۇرلى جەر مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن 158 نىساننىڭ قۇرىلىسىنا 36،6 ملرد تەڭگە بولىنگەن. ونىڭ ىشىندە 40 ارەندالىق، 88 كرەديتتىك تۇرعىن ءۇي، 30 ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم نىساندارىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز ارەندالىق 40 كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر بوي كوتەرۋدە. جىل سوڭىنا دەيىن جوسپار بويىنشا 978 پاتەرلى 18 تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلمەك. الەۋمەتتىك كرەديتتىك تۇرعىن ءۇيدى دامىتۋ باعىتىندا 7 قاباتتى 48، 72 جانە 84 پاتەرلى 24 تۇرعىن ءۇي سالىنۋدا. جىل سوڭىنا دەيىن 1452 پاتەر تاپسىرىلادى. ياعني بيىل تۇركىستاندا 70 نىسان پايدالانۋعا بەرىلىپ، ناتيجەسىندە 2430 وتباسى باسپانامەن قامتاماسىز ەتىلەدى. ال 3604 جەكە جەر ۋچاسكەلەرىنە ينفراقۇرىلىم جۇيەلەرى جۇرگىزىلەدى.بەس باعىت جانە وزگەلەرگە ۇلگىلى تۇركىستانوبلىس قۇرىلعان العاشقى ايلاردااق ءوڭىردى جانجاقتى دامىتۋ جولىندا 5 باعىت ايقىندالعان ەدى. بۇلار تۇركىستان قالاسىن دامىتۋ، تۇركىستان وبلىسىنىڭ مادەنيرۋحاني سالاسىن، اۋدان، قالا جانە اۋىلداردى، اگروونەركاسىپ كەشەنىن جانە يندۋستريالىق ايماقتاردى دامىتۋ. وبلىس اكىمى ومىرزاق شوكەەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن ءوڭىردىڭ كەشەندى دامۋ جوسپارى قايتا قارالىپ، وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. جوسپارلار ناقتىلانىپ، ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋ باعىتىندا تياناقتى جۇمىستار قولعا الىندى. قالانىڭ ەسكى بولىگىن دامىتۋ ماسەلەسى دە جۇيەلەنىپ، ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ، سۋ جانە گاز، كارىز جۇيەلەرىنە جوندەۋ جۇمىستارى باستالدى. ارتەزيان سۋلارى تارتىلىپ، ارىقاتىزداردان سۋ اعا باستادى. كوشەلەر جوندەلىپ، جارىقشامدار ورناتىلدى. ەكى جىل كولەمىندە تۇركىستان وبلىسى اۋىل شارۋاشىلىعى، قۇرىلىس، مادەنيەت، سپورت، ينۆەستيتسيا تارتۋ جانە وزگە دە سالالاردا اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە جەتتى. ال تۇركىستان قالاسىن جاسىل قالاعا جانە اۋا رايى قولايلى ايماققا اينالدىرۋ ماقساتىندا شاھاردىڭ اينالاسىندا جاسىل بەلدەۋ قالىپتاستىرۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. قالانىڭ باس جوسپارىنا سايكەس، وتكەن جىلى شاھار اينالاسىنان 7 700 گەكتار القاپقا جاسىل بەلدەۋ قۇرىلعان بولاتىن. 3،5 مىڭ گەكتار جەرگە ءوڭىر تابيعاتىنا بەيىم 78 ءتۇرلى اعاش، ال بيىل جىل باسىنان بەرى قالا اۋماعىندا 1235 گەكتارعا 1 ملن 387 مىڭ ءتۇپ كوشەت وتىرعىزىلدى. جالپى وبلىس بويىنشا 2021 جىلعا دەيىن 3،5 ملن كوشەت ەگۋ جوسپارلانىپ وتىر.ءوڭىردى الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامىتۋ تۇرعىسىندا ازىقت ۇلىك بەلدەۋىن قالىپتاستىرۋ جانە سۋ نىساندارى جوبالارى ىسكە اسىرىلا باستادى. كيەلى تۇركىستان قالاسىنىڭ اينالاسىندا قۇرىلعان ازىقت ۇلىك بەلدەۋىنىڭ اۋماعى 11 مىڭ گەكتار. مۇندا نەگىزىنەن قۇنى 27 ملرد تەڭگە 6 ءىرى ينۆەستيتسيالىق جوبا جۇزەگە اسادى. بۇل جوبالاردىڭ الدى وتكەن جىلى باستالعان. وڭىردە اعىن سۋ تاپشىلىعىن شەشۋ ماقساتىنداعى كەشەندى جوسپار اياسىندا 5 ءىرى سۋ نىسانىندا قۇرىلىس جۇمىستارى باستالدى. وبلىستا تيىمدىلىگى دالەلدەنگەن جاڭبىرلاتىپ سۋارۋ ءتاسىلى كەڭ كولەمدە قولدانىسقا ەنۋدە. قازىرگى تاڭدا 800 گەكتار القاپقا جاڭبىرلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىن ورناتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. جالپى جوبا شەڭبەرىندە 1 مىڭ گەكتار القاپقا جاڭبىرلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىمەن قۇنى 31،6 ملرد تەڭگە بولاتىن 7 ءىرى ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلا باستادى. تۇيە شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا دا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ ماقتا سالاسىن دامىتۋ بويىنشا ارنايى باعدارلاما ازىرلەنۋدە. ناتيجەسىندە ماقتا وڭدەۋ زاۋىتتارىنىڭ تەحنولوگياسى جاڭارتىلىپ، اينالىم قاراجاتتارى تولىقتىرىلادى. ماقتا باعاسىن نارىقتىق رەتتەۋگە قول جەتكىزىلدى.ال تۇركىستان قالاسىنداعى قارقىندى قۇرىلىس، يگى باستامالار وبلىس اۋماعىنا ۇلگى بولىپ وتىر. سوزىمىزگە ءبىر عانا مىسال، تۇركىستاننىڭ وبلىس ورتالىعى مارتەبەسىن الۋى كورشىلەس كەنتاۋ قالاسىنا دا وڭ اسەرىن تيگىزۋدە. وتكەن جىلى قالا بيۋدجەتىنىڭ كىرىس بولىگى 40 ملرد تەڭگەگە ورىندالعان. قالا ەكونوميكاسىنا تارتىلعان ينۆەستيتسيا كولەمى 24،4 ملرد تەڭگەگە جەتكەن. دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، مۇنداي كورسەتكىشتەر 65 جىلدىق تاريحى بار قالادا بۇرىنسوڭدى بولماعان ەكەن. كەنتاۋداعى يندۋستريالدى ايماقتا 2،9 ملرد تەڭگەگە 10 جوبانى ىسكە قوسۋ جوسپارلانعان. وسىلايشا كيەلى تۇركىستان بۇكىل ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋىنا تىكەلەي اسەر ەتۋدە.تاريحي جارلىق شىققان 2 جىلعا جۋىق ۋاقىت ىشىندە تۇركىستان دامۋدىڭ جاڭا ساتىسىنا قادام باستى. بۇل ۋاقىت ارالىعىندا وبلىس جەتكەن جەتىستىكتەر از ەمەس. ءارى قاراي دا ەل يگىلىگى ءۇشىن اتقارىلاتىن شارۋا شاشەتەكتەن. اگرارلى ايماق بولىپ سانالاتىن تۇركىستان وبلىسىندا وسى سالاداعى ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ، دامىتۋ ءۇشىن ناقتى ناتيجە بەرەتىن 3 نەگىزگى باعىتتا جۇمىس جۇرۋدە. جۋىردا وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا پرەمەرمينيستر اسقار مامين العا قويعان مىندەتتەردىڭ ورىندالۋىنا تۇركىستان وبلىسىن مىسال رەتىندە كەلتىرىپ، ول 4 جىل ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن 3 ەسەگە ارتتىرۋ بويىنشا كەشەندى جوسپار بارىن وزگە وڭىرلەرگە ۇلگى ەتە ايتقان بولاتىن. ءبىرىنشى باعىت اگروقۇرىلىمداردى ىرىلەندىرە وتىرىپ، زاماناۋي وزىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ. ەكىنشى باعىت كووپەراتيۆتەرگە بىرىكپەيتىن 23 گەكتار جەرى بار اگروقۇرىلىمدار ءۇشىن ءبىر القاپتان جىلىنا 23 ءونىم الۋ جوباسىن ەنگىزۋ. ءۇشىنشى باعىت جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتاردىڭ اۋلاسىنا تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ ارقىلى ەرتە پىسەتىن كوكونىس، كارتوپ، باقشا ونىمدەرىن ءوندىرۋ. بۇل باعىتتار بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار وڭ ناتيجە بەرە باستادى. ال وڭىردە كەڭىنەن قولدانىلا باستاعان جاڭبىرلاتىپ سۋارۋ ءتاسىلىنىڭ ارتىقشىلىقتارىن ءتۇسىنىپ، قىرسىرىمەن تانىسقان جامبىل وبلىسىنىڭ سالا ماماندارى بۇل ادىسكە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر.بىرلىگى بەكەم وبلىستىڭ ىرگەسى بەرىكتۇركى الەمىنە ايگىلى عۇلاما، ءدىن جانە قوعام قايراتكەرى قوجا احمەت ياساۋي مەن قازاق حاندارى مەن بيلەرى، باتىرلارى مەن ۇلى تۇلعالارى ماڭگى قونىس تاپقان تۇركىستاننىڭ وزىنە ءتان ەرەكشە قۋات كوزى مەن ادامعا جىگەر بەرەتىن قاسيەتى بار. سوندىقتان وسى قالادا ءومىر ءسۇرۋ، قىزمەت ەتۋ باسقا قونعان باق، دەگەنءدى ومىرزاق شوكەەۆ القالى جيىنداردىڭ بىرىندە. سول كيەلى قالانىڭ بەرگەن ەرەكشە قۋاتى مەن جىگەرى وبلىس اكىمىنىڭ ءوڭىردى دامىتۋدا ءوز قارىمقابىلەتىن سارقا جۇمساۋىندا شارشاتپادى، ەكى جىلدا بولعان ەكى ۇلكەن اپاتتا جۇرىسىنەن جاڭىلدىرمادى، جەدەل شەشىم قابىلداۋدا قاتەلىككە ۇرىندىرمادى، قينالعان حالىقتىڭ قاسىنا جىلدام جەتكىزدى. ءيا، وكىنىشكە قاراي جاڭا قۇرىلعان وبلىستا وتكەن جىلى 24 ماۋسىم كۇنى تاڭەرتەڭ ارىستاعى اسكەري بولىمشەدەگى وقءدارى قويماسىندا جارىلىس بولدى. ورىن العان وقيعا سالدارىنان ءۇش ادام قازا تاپتى، 170كە جۋىق ادام زارداپ شەكتى، 20عا جۋىق ءۇي، 9 قوراقوپسى جانىپ، دالالى اۋماقتا 14 وشاق تۇتاندى. ءۇيجايلار مەن عيماراتتاردىڭ 8090 پايىزىنا ءارتۇرلى دەڭگەيدە زاقىم كەلدى. تۇركىستان وبلىسىنا ارنايى كەلگەن پرەزيدەنت قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ جارىلىستان زارداپ شەككەن تۇرعىندارمەن كەزدەسۋىندە قالانىڭ قالپىنا كەلتىرىلەتىنى جونىندە بەرگەن ۋادەسى ورىندالدى. ۇكىمەت وتىرىسىندا پرەمەرمينيستر اسقار مامين تۇرعىندارعا بارلىق كومەك كورسەتىلەتىنىن مالىمدەدى. كەلتىرىلگەن زالالدىڭ كولەمى ەسەپتەلىپ، ۇكىمەت رەزەرۆىنەن قارجى ءبولىندى. ارىس تۇرعىندارىنا ەلىمىزدىڭ بارلىق وبلىستارىنان قولداۋ كورسەتىلدى. بارلىق وڭىردەن گۋمانيتارلىق كومەك تيەلگەن كولىكتەر ارىسقا قاراي اعىلدى. ارنايى اشىلعان قورعا قاراپايىم تۇرعىنداردان، كاسىپكەرلەر مەن ۇيىمداردان، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەن تۇسكەن قارجى قانشاما! مۇنداي ىنتىماق پەن بىرلىكتىڭ بەلگىسىندەي بولعان كومەكتىڭ ماقتاارال اۋدانىندا بولعان تاسقىن سۋ زاردابى كەزىندە دە جاسالعانىن ايتا كەتەلىك. پرەزيدەنتتەن باستاپ سالا مينيسترلەرى، وبلىس، قالا اكىمدەرىنە دەيىن قيىن ساتتە حالىقتىڭ قاسىنان تابىلىپ، قولدان كەلگەن مۇمكىندىكتەردى جاسادى. حالىققا جاقىندىعىن ءبىلدىردى. وسىلايشا اپات حالىقتىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىن سىناقتان وتكىزگەندەي دە بولدى. شۇعىل ءارى دۇرىس شەشىمدەر قابىلدانىپ، بارلىق ماسەلە ورتاعا سالىندى، زارداپ شەككەندەر دالادا قالمادى. بيلىك پەن بۇقارا بىرلەسە جۇمىس ىستەدى. كەڭسەدەگىلەردى ەل ىشىنە شىعارعان وبلىس اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ جۇمىس كابينەتىن ۋاقىتشا ارىسقا اۋىستىردى. اكىم وسى ءبىر قيىن ساتتە ۇيىمداستىرۋشىلىق، تالاپشىلدىعى مەن ىسكەرلىگىن كەزەكتى رەت تانىتتى. قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن بەلگىلەنگەن مەرزىمدە اياقتاۋ ماقساتىندا 144 قۇرىلىس كومپانياسى، 3،8 مىڭنان اسا جۇمىسشى جانە 211 ارنايى تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى. ارىس قالاسىندا جوندەۋدى قاجەت ەتكەن جالپى 68 الەۋمەتتىك نىساننىڭ تورتەۋى جاڭادان سالىنىپ، 64ىندە قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ارىس جاڭارىپ، از ۋاقىتتا ەڭسەسىن تىكتەدى، تۇرعىندار تىرشىلىگىن جالعاستىردى.ال مامىر ايىنىڭ العاشقى كۇنى وزبەكستانداعى ساردوبا سۋ قويماسىنىڭ بوگەتى بۇزىلدى. قازاقستانعا شەكارالاس سىرداريا وبلىسىندا ورنالاسقان سۋ قويماسى دامباسىنىڭ بۇزىلۋى تۇركىستان وبلىسى ماقتاارال اۋدانىنا دا ەلەۋلى زالالىن تيگىزدى. العاشقى كۇنى اۋداننىڭ بىرقاتار ەلدى مەكەندەرىن سۋ باسىپ، تۇرعىندارى قاۋىپسىز ايماققا كوشىرىلدى. ماقتاارالداعى جاعداي العاشقى ساتتەناق مەملەكەت باسشىسىنىڭ باقىلاۋىنا الىندى. اۋدانعا شۇعىل جەتكەن وبلىس اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ جاعدايعا قانىققان سوڭ مالىمدەمە جاساپ، ەۆاكۋاتسيالانعان تۇرعىندار بىلتىرعى ارىستىڭ تاجىريبەسىنە سايكەس ءتيىستى مەديتسينالىق قىزمەت، ازىقت ۇلىك سەكىلدى بارلىق زاتتارمەن قامتاماسىز ەتىلەتىنىن ايتتى. بارلىق جۇمىس ارىستاعى تاجىريبەگە ساي الگوريتمدە ىستەلدى. زارداپ شەككەن ۇيلەر ءسۇرىلىپ، بۇگىندە ءۇش اۋىلدى بىرىكتىرە، ياعني بارلىق ينفراقۇرىلىممەن قامتاماسىز ەتىلگەن، جاڭا شاعىن اۋدان بوي كوتەرۋدە. سۋ باسقان ەلدى مەكەندەردىڭ تۇرعىندارىنا ءۇي سالىپ جاتقان قۇرىلىس كومپانيالارىندا 1475 ازامات ەڭبەك ەتۋدە. ولاردىڭ 810ى تاسقىن سۋدان زارداپ شەككەن اۋىل تۇرعىندارى. ال ورگەباس اۋىلىنداعى 197 ءۇيدىڭ بارلىعى جاڭادان سالىنىپ جاتىر. سۋ شايعان اۋىلداردىڭ بارلىعىندا ينفراقۇرىلىم تولىعىمەن جاڭارتىلۋدا. تابيعات تانىتقان توسىن مىنەز، ياعني نوسەرلەتە جاۋعان جاڭبىر سالدارىنان تۇركىستان وبلىسىنىڭ تولەبي، قازىعۇرت، سايرام، ورداباسى، بايدىبەك اۋداندارىندا سۋ تاسقىنى ورىن الىپ، بىرقاتار اۋىل زارداپ شەكتى. ەڭ كوپ زارداپ شەككەن تولەبي اۋدانىندا 6 ەلدى مەكەندەگى 215 تۇرعىن ءۇيدىڭ اۋلاسىنا كىرگەن. بۇگىندە اپاتتى دەپ تانىلعان 38 باسپانا تولىق ءسۇرىلىپ، قايتا سالىنۋدا. قۇرىلىس جۇمىستارى شىلدە ايىنا دەيىن تولىق اياقتالماق. وسىنداي قيىندىقتاردان وبلىس حالقى مەملەكەتتىڭ، قالىڭ جۇرتشىلىقتىڭ قولداۋىمەن سۇرىنبەي ءوتتى، ەل بىرلىگىنىڭ بەكەمدىگىن، ىنتىماعىن، باۋىرمالدىعىن كورسەتتى.تۇركىستاننان تارالعان قامقورلىقتۇركىستان شاھارى كەزىندە ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى وزگەشە ءورىستى، كەستەلى ءھام كەلىستى، باسشىلارى دا، قوسشىلارى دا يماندى، ۇلدارى نامىستى، قىزدارى يبالى، قايقانداي ولشەمدەرمەن قاراعاندا دا قايىرىمدى قالا بولعان. ءالفارابي بابامىز قايىرىمدى قالا تۇرعىندارى... تۋىندىسىندا ءامىرشى اكىمدەر دە، قاراپايىم تۇرعىندار دا العىر، اڭعارىمپاز، عىلىمعا، ونەربىلىمگە قۇشتار، ساۋىققۇمارلىقتان، جالعاندىقتان اۋلاق بولماعى كەرەكتىگىن ەرەكشە ەسكەرتەدى. تۇركىستان شىن مانىندە تەكتى تورگە، قايىرىمدى قالاعا اينالۋى ءتيىس. سوندا عانا ساكرالدىلىق ساپاسى ارتادى، دەيدى جازۋشىدراماتۋرگ، الاش سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى مارحابات بايعۇت. وسى ورايدا تۇركىستان وبلىسىندا قايىرىمدىلىقتى دارىپتەيتىن، باۋىرمالدىققا باۋليتىن تىڭ باستاما جۇزەگە اسىرىلعانىن ايتا كەتەلىك. ءيا، جۇزەگە اسىرىلعان بۇل الەۋمەتتىك جوبا دا وزگە وڭىرلەرگە ۇلگى ەتەرلىكتەي.وڭىردە پارتياسىنىڭ باستاماسىمەن ومىرلىك قيىن جاعدايعا تاپ بولعان وتباسىلاردى كەدەيلىك دەڭگەيدەن شىعۋعا ۇمتىلدىراتىن قامقورلىق باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. ءتيىمدى جۇمىسپەن قامتۋ جانە كاسىپكەرلىك قىزمەتتى دامىتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلعان. تۇراقتى تابىس كوزىمەن قامتاماسىز ەتىپ، وتباسىلاردى ومىرلىك قيىن جاعدايدان كەزەڭكەزەڭمەن شىعارۋدى كوزدەيتىن باعدارلاما اياسىندا جۇرگىزىلگەن جۇمىستار ناتيجەسىندە جاعدايى تىم تومەن، كريزيستىك جانە قاناعاتتانارلىقسىز دەڭگەيدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان 1643 وتباسى انىقتالىپ، ولاردىڭ ارقايسىسىنا ماتەريالدىق كومەك پەن قاجەتتى كەڭەس بەرەتىن ارنايى كۋراتورلار تاعايىندالعان ەدى. باعدارلاما باستالعان العاشقى ايلاردا 900دەن اسا وتباسىعا 45 ملن تەڭگەنىڭ دەمەۋشىلىك كومەگى كورسەتىلىپ، 4 وتباسىعا كاسىپكەرلەر تاراپىنان ءۇي ساتىپ الىندى. قامقورلىق جوباسى اياسىندا قيىندىق شەگىندەگى وتباسىلاردى ساۋىقتىرۋ جۇيەلى تۇردە 4 ماسەلەنى قامتىدى. ياعني قاجەتتى ازىقت ۇلىكپەن قامتۋ، ناۋقاستارى بولسا تولىققاندى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ، اۋرۋحاناعا جاتقىزىپ ەمدەۋ، جۇمىسقا ورنالاستىرۋ، ماماندىعى جوق بولسا كاسىپتىك بىلىمگە وقىتۋ شارالارى اتقارىلدى. جوباعا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 1،6 ملرد تەڭگە كولەمىندە قارجى قارالدى. اسىرەسە بۇل جوبا الەۋمەتتىك جاعدايى وسالداۋ، كوپبالالى وتباسىلار بويىنشا رەسپۋبليكادا الدىڭعى ورىنعا شىعاتىن تۇركىستان ءوڭىرى ءۇشىن اسا ماڭىزدى بولعانى انىق.ءوڭىردىڭ ەرتەڭىن جارقىن ەتەتىن ينۆەستيتسيالىق جوبالار دا از ەمەس. مىسالى، 2020 جىلدىڭ 1توقسانىندا كومپانياسىمەن بىرگە جالپى قۇنى 23،18 ملرد تەڭگە بولاتىن 7 جوبا، ونىڭ ىشىندە 1،7 ملرد تەڭگە سوماسىنا 5 جوبا ونەركاسىپ سالاسىندا، 21،5 ملرد تەڭگە سوماسىنا 2 جوبا ەنەرگەتيكا سالاسىندا جۇزەگە اسىرىلدى. سول ارقىلى 197 جۇمىس ورنى اشىلدى. جالپى بيىل وڭىردە 397،7 ملرد تەڭگە بولاتىن 97 ينۆەستيتسيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانعان. ياعني، 5 508 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلماق. ونىڭ ىشىندە شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن جالپى سوماسى 268،8 ملرد تەڭگە بولاتىن 14 جوبا اياسىندا 2 660 جۇمىس ورنى قۇرىلادى. جوسپارلانعان جوبالاردىڭ باسىم باعىتتارى رەتىندە اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ، جاسىل ەكونوميكا، حيميا ونەركاسىبى جانە الەۋمەتتىك نىساندار قۇرىلىسى اتالۋدا.

ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆ ەلشىلىك قىزمەتىنەن بوساتىلدىبيلىك 1830 13 پىكىر 12 تامىز, 2019 ساعات 13:23قازاقستاننىڭ بەلارۋستەگى ەلشىسى ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆ قىزمەتىنەن بوساتىلدى. بۇل تۋرالى اقوردا حابارلادى.مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن ەرمۇحامەت قابيدەنۇلى ەرتىسباەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى قىزمەتىنەن، تمد جارعىلىق ورگاندارىنىڭ جانىنداعى تۇراقتى وكىل قىزمەتىن قوسا اتقارۋدان بوساتىلدى, دەلىنگەن جارلىقتا.ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆتىڭ ورنىنا قازاقستاننىڭ بەلارۋستەگى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، تمد جارعىلىق ورگاندارىنىڭ جانىنداعى تۇراقتى وكىل قىزمەتىن قوسا اتقارۋشى بولىپ سەناتور اسقار بەيسەنباەۆ تاعايىندالدى.ەرمۇحامەت قابيدەنۇلى ەرتىسباەۆ ءار جىلدارى مەملەكەت باسشىسى اكىمشىلىگىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، قر پرەزيدەنتىنىڭ كەڭەسشىسى، قر مادەنيەت، اقپارات جانە سپورت ءمينيسترى، قر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 2008 جىلدان بەرى قر پرەزيدەنتىنىڭ كەڭەسشىسى بولعان.قانات بىرلىكۇلى 20178زىكىريا زامانحانۇلى 25837

مەگاپوليس مۇمكىندىكتەرى: شىمكەنتتە 282 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلادىايماقتار 17 تامىز، 202184 رەت كورسەتىلدىمەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆ جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىسقيمىل كەزەڭى اتتى جولداۋىندا ءوز بەتىنشە باسپانا ماسەلەسىن شەشۋگە تابىسى جەتپەيتىن ازاماتتارعا ءتيىمدى الەۋمەتتىك كومەك كورسەتىلەتىنىن ايتقان بولاتىن. سونداياق پرەزيدەنت كەزەكتە تۇرعان ادامداردىڭ باسپانا ماسەلەسىن تەزىرەك شەشۋ كەرەكتىگىن مىندەتتەدى. جولداۋدا جۇكتەلگەن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا شىمكەنت قالاسىندا اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلۋدا. مىسالى، جۋىردا 74 وتباسى جالدامالى پاتەرگە يە بولدى. ولاردىڭ ىشىندە 39 وتباسى ءالسىز توپ ساناتىنداعى، 28 وتباسى كوپبالالى جانە جەتەۋى اتاانا قامقورلىعىنسىز قالعان جەتىم بالالار ساناتىنداعى ازاماتتار.باسپانا ماسەلەسىندە الەۋمەتتىك كومەكتىڭ ماڭىزى زوربيىل ءۇشىنشى مەگاپوليستە ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز جالدامالى پاتەرمەن 976 ادامدى قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلگەن. جىل باسىنان بەرى 8 ايدا 682 تۇرعىن باسپانالى بولدى. ونىڭ ىشىندە 300 جالدامالى پاتەر جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا، 25 پاتەر جەتىم بالالارعا، 176 پاتەر كوپبالالى وتباسىلارعا، 181 پاتەر حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعىنان ءالسىز توبىنا بەرىلگەن. قالعان 294 پاتەر تۇرعىن ۇيلەردىڭ قۇرىلىسى اياقتالعان سوڭ تاپسىرىلادى.بۇگىنگى تاڭدا قالا بويىنشا 45 مىڭعا جۋىق ادام پاتەر كەزەگىندە تۇر. ولاردىڭ 20 مىڭعا جۋىعى مەملەكەتتىك جانە بيۋدجەتتىك مەكەمە قىزمەتكەرلەرى، 8 مىڭى كوپبالالى انالار، 16 مىڭى الەۋمەتتىك ءالسىز توپتاعى ازاماتتار جانە 1800ءى جەتىم بالالار. اي سايىن قالادا 600700 ادام باسپانا كەزەگىنە تىركەلەدى. پاتەر كەزەگىنىڭ جىلجۋى شامالى باياۋلاعانى راس. وسىعان وراي كەزەكتە تۇرعان ازاماتتاردى تەزىرەك باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ارنايى باعدارلاما دايىندالىپ، قازىر تالقىلانىپ جاتىر. اتالعان باعدارلاما ىسكە اسىرىلعان ۋاقىتتا پاتەر الۋشىلار سانى ارتا تۇسەدى دەگەن سەنىمدەمىز، دەيدى شىمكەنت قالاسى تۇرعىن ءۇي باسقارماسىنىڭ باسشىسى ازامات رىسجانوۆ.وتكەن جىلى جالپى سانى 1 596 ازامات جالدامالى باسپانامەن قامتىلعان. ونىڭ ىشىندە جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا 904 پاتەر بەرىلسە، 692 پاتەر تۇرعىن ءۇي كەزەگى ساناتتارى بويىنشا ازاماتتارعا تاپسىرىلدى. بۇگىندە ارەندالىق تۇرعىن ۇيلەر بەلگىلەنگەن تارتىپپەن كەزەك ارقىلى كوپبالالى وتباسىلارعا، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعىنان ءالسىز توپتارىنا جانە جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا قاراستىرىلعان. ال بيۋدجەتتىك ۇيىم قىزمەتكەرلەرىنە نۇرلى جەر مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسى اياسىندا نەسيەلىك باعدارلامالار ارقىلى ۇسىنىلۋدا. سونداياق بيىل مۇقتاج ازاماتتارعا يپوتەكالىق تۇرعىن ءۇي قارىزى بويىنشا باستاپقى جارنانىڭ ءبىر بولىگىن جابۋ ءۇشىن قايتارىمسىز نەگىزدە ءار ازاماتقا 1 ملن تەڭگەدەن تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتى بەرىلە باستادى.قازىرگى تاڭدا تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىنا 404 ءوتىنىم ءتۇسىپ، 50گە جۋىق ازاماتتىڭ تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىن الۋعا ءوتىنىشى ماقۇلداندى. اتالعان مەملەكەتتىك قىزمەت تولىعىمەن ەلەكتروندى فورماتقا كوشىرىلگەن. سونىمەن قاتار وتباسى بانكتىڭ 52025 باعىتى بويىنشا ساتىلعان كرەديتتىك تۇرعىن ۇيلەردەن قالعان 730 پاتەر بيىل ساۋداعا شىعارىلدى. قازىرگى تاڭدا ساتىلعان 721 پاتەردەن بيۋدجەتكە 6 992،4 ملن تەڭگە ءتۇسىم ءتۇستى. بۇل پاتەرلەردى العان ازاماتتاردىڭ 291ءى تۇرعىن ءۇي كەزەگىنە تىركەلگەندەر، دەيدى ا.رىسجانوۆ.سونداياق جىل باسىنان بەرى 72025 باعدارلاماسى بويىنشا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ارقىلى 1 037 ازامات تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. جوسپارعا سايكەس بيىل 60 كرەديتتىك تۇرعىن ءۇي، ياعني 3 824 پاتەر پايدالانۋعا بەرىلمەك. شىمكەنت قالاسى بويىنشا سوڭعى 3 جىلدا نۇرلى جەر مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ارقىلى 3 346 ازامات باسپانالى بولعان.مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ جولداۋىندا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باعدارلامالار ارقىلى ەلىمىزدە پايدالانۋعا بەرىلگەن تۇرعىن ۇيلەردىڭ كولەمى جىلىنا 10 ملن شارشى مەتردەن اسىپ، تۇرعىن ءۇيدى كوپشىلىككە قولجەتىمدى ەتكەن تۇرعىن ءۇي جيناقتاۋ جۇيەسى ءتيىمدى جۇمىس ىستەپ جاتقانى ايتىلعان ەدى. ال ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۇرعىنداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايىن جاقسارتۋ جانە قولجەتىمدى مۇمكىندىكتەر جاساۋ ماقساتىندا يپوتەكالىق نەسيەلەندىرۋدىڭ جاڭا باعدارلامالارىن ەنگىزۋگە باستاماشى بولدى. مىسالى، 2019 جىلى ەلباسىنىڭ باستاماسى بويىنشا جەڭىلدىك مولشەرلەمەسى 2 جانە باستاپقى جارناسى 10 بولاتىن باقىتتى وتباسى جاڭا باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. اتالعان باعىت بويىنشا سوڭعى 2 جىل كولەمىندە 584 وتباسى كرەديتتىك نەگىزدە تۇرعىن ۇيمەن قامتىلعان. بيىل اتالعان باعىت بويىنشا 2020 جىلعا بولىنگەن ليميت نەگىزىندە وتباسى بانك ارقىلى تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرعان 589 ازامات نەسيەلىك باسپاناعا قول جەتكىزەدى دەپ كۇتىلۋدە. بۇدان بولەك 52025 باعىتى ارقىلى، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەمەن 1 373 ازامات ارمانداعان باسپاناسىنا قول جەتكىزدى. ونىڭ 715ءسى تۇرعىن ۇيگە مۇقتاجدار كەزەگىندە تۇرعان ازاماتتار. بيىل شاڭىراق قاناتقاقتى جوباسى اياسىندا 27 تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلىپ، تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تىركەلگەن 1 728 ازاماتتى پاتەرمەن قامتۋ جوسپارلانۋدا، دەيدى قالالىق تۇرعىن ءۇي باسقارماسىنىڭ باسشىسى.بۇگىندە نەسيەلىك تۇرعىن ۇيلەردى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن تىركەۋ جۇمىستارى باستالعان. نەسيەلىك باعىتتاعى پاتەرلەر تولىعىمەن تۇرعىن ءۇي باسقارماسىنىڭ تەڭگەرىمىنە وتكىزىلگەن سوڭ ازاماتتار ساتىپ الۋ تۋرالى كەلىسىمشارتىن جاسايدى. اتالعان باعىت بويىنشا بيىل وتباسى بانك ءوزىنىڭ ينتەرنەت رەسۋرستارى ارقىلى تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرعان ازاماتتار اراسىندا 27 تۇرعىن ءۇيدى ساتۋ بويىنشا وتىنىمدەر قابىلداعان بولاتىن. ءبىرىنشى كەزەڭدەگى 576 پاتەر بويىنشا وسى جىلدىڭ ناۋرىزءساۋىر ايلارى ارالىعىندا كونكۋرس وتكەن. ناتيجەسىندە، 590 ءوتىنىم قابىلدانىپ، 288 ازاماتتىڭ وتىنىمدەرى ماقۇلدانعان. ەكىنشى كەزەڭ بويىنشا 512 پاتەرگە 1 084 ءوتىنىم، ءۇشىنشى كەزەڭگە سايكەس، مامىرماۋسىم ارالىعىندا وتكىزىلگەن كونكۋرس ناتيجەسىندە 640 پاتەرگە 1 240 ءوتىنىم قابىلدانعان. قازىرگى تاڭدا بانك تاراپىنان كونكۋرسقا قاتىسقان ازاماتتاردىڭ تولەم قابىلەتىن راستاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. بۇدان بولەك بارلىق قالعان نەسيەلىك باعىتتاعى پاتەرلەر بويىنشا اتالعان 3 كەزەڭ بىتكەننەن كەيىن تاعى كونكۋرس وتكىزۋ جوسپارلانۋدا.تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى زاڭىنا سايكەس، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى مەملەكەتتىك باعدارلاماسى شەڭبەرىندە تۇرعىن ءۇيدى ساتىپ الۋ كەزىندە يپوتەكالىق تۇرعىن ءۇي قارىزدارى بويىنشا باستاپقى جارنانىڭ ءبىر بولىگىن جابۋ ءۇشىن تابىسى تومەن وتباسىلارعا تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتى ۇسىنىلۋدا. شىمكەنت قالاسى بويىنشا تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتتارى 2019 جىلدان باستاپ بەرىلە باستاعان. الدىڭعى جىلى 21 ازاماتقا 20،4 ملن تەڭگەگە، 2020 جىلى 101 ازاماتقا 100 ملن تەڭگەگە تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتتارى بەرىلسە، بيىل قايتارىمسىز نەگىزدە 500 ملن تەڭگەگە تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتتارى تابىس ەتىلمەك. باسقارما باسشىسىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، كوممۋنالدىق تۇرعىن ءۇي قورىنان بەرىلگەن ۇيلەردى جەكەشەلەندىرۋ بويىنشا، 2018 جىلدان باستاپ بۇگىنگە دەيىن 427 ازامات پاتەرلەرىن جەكەمەنشىككە العان، جەكەشەلەندىرۋدەن بيۋدجەتكە 567 371 888 تەڭگە تۇسكەن.ال باسپانا ساتىپ الۋعا جاعدايى جوق ازاماتتارعا الەۋمەتتىك جالعا الۋ تارتىبىمەن بەرىلگەن ارەندالىق تۇرعىن ءۇي كەزەكتە تۇرعان حالىقتىڭ تىلەگىن ورىنداعان باعدارلاما. شىمكەنت قالاسى بويىنشا 20102020 جىلدارى ارالىعىندا، ياعني سوڭعى 10 جىلدا كەزەكتە تۇرعان 4893 ازامات ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز ارەندالىق باسپانامەن قامتىلعان. بيىلعى ءساۋىر ايىندا تۇرعىن ۇيگە مۇقتاج ازاماتتار كەزەگىندە تۇرعان 161 ازاماتقا ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز جالدامالى پاتەر قولدانىسقا بەرىلسە، مامىر ايىندا وتكىزىلگەن كوميسسيا وتىرىسىنىڭ حاتتاماسىنا سايكەس 147 ازامات پاتەرمەن قامتىلۋ تۋرالى شەشىم شىققان. بۇل بويىنشا قازىرگى تاڭدا ىشكى قۇجاتتاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. الداعى ۋاقىتتا 369 ازاماتتى پاتەرمەن قامتۋ كوزدەلگەن. بۇدان بولەك جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جاستار باعدارلاماسى بويىنشا وتكەن جىلى 904 ازامات، 2021 جىلى 300 ازامات ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز جالدامالى پاتەرمەن قامتىلدى. الداعى ۋاقىتتا بۇل باعىتتا 900 پاتەر ساتىپ الۋ جوسپارلانۋدا.ەلىمىز بويىنشا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى وتە قارقىندى ءجۇرىپ جاتقان ايماقتاردىڭ قاتارىنا ەنەتىن شىمكەنت قالاسىندا وتكەن جىلى 649،1 شارشى مەتر باسپانا سالىنسا، بيىل بۇل كورسەتكىشتى 1 ملن شارشى مەترگە جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل كورسەتكىش تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىق مەرەيىن تاسىتىپ، ابىرويىن اسقاقتاتاتىن ۇلكەن بەلەسكە بالانىپ وتىر. تۇرعىندار سانى ارتا تۇسكەن قالادا باسپاناعا سۇرانىستىڭ تومەندەمەسى انىق. بۇل ورايدا قۇرىلىس سالۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن، زاماناۋي ماتەريالداردى، سونداياق عيماراتتاردىڭ جوباسى مەن قالا قۇرىلىسىنىڭ جوسپارىن جاساعاندا ءتيىمدى تاسىلدەردى قولدانۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلىپ كەلەدى. عيماراتتاردىڭ ساپاسىنا، ەكولوگيالىق تازالىعىنا جانە ەنەرگيالىق تيىمدىلىگىنە، سالىناتىن جانە سالىنعان ۇيلەر مەن ينفراقۇرىلىمدىق نىسانداردى ينتەللەكتۋالدى باسقارۋ جۇيەلەرىمەن جابدىقتالۋى باستى نازارعا الىنعان. وسى سالاداعى ينۆەستيتسيالىق الەۋەتتى دامىتۋ جونىندەگى ءىسشارالاردى ىسكە اسىرۋ جانە وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا تۇرعىنءۇي شىمكەنت جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى 132 كوپپاتەرلى ءۇيدى جوندەۋدەن وتكىزسە، بىلتىر 76 كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيدە جوندەۋ جۇمىستارىن اياقتاعان. سونداياق ۇلتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى سانالاتىن تسيفرلى قازاقستان باعدارلاماسى تۇرعىن ءۇي باعىتىندا دا كەڭىنەن قولدانىلىپ كەلەدى. ازاماتتار كەزەككە تۇرۋ، تۇرعىن ءۇي كەزەگىن كورۋ نەمەسە باعدارلامالارعا قاتىسۋ ماقساتىنداعى ءوتىنىم جىبەرۋ سىندى بىرنەشە قىزمەتتى ەشقايدا بارماياق ونلاين الا الادى.ەكسپورتتىق الەۋەت ارتىپ كەلەدىوڭىرلەردىڭ الەۋمەتتىكەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرى تارازىلانعان ۇكىمەت وتىرىسىندا شىمكەنت قالاسىنىڭ بارلىق كورسەتكىشىندە ءوسىم ديناميكاسى بار ەكەنى ايتىلدى. ونىڭ ىشىندە بيىلدىڭ قاڭتارشىلدە مەرزىمىندەگى ارالىقتا وتكەن جىلدىڭ ءتيىستى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا شىمكەنت قالاسىنىڭ وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى كورسەتكىشى 104،8 پايىزعا، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى 103، قۇرىلىس جۇمىستارى 114،6، پايدالانۋعا بەرىلگەن ۇيلەر كولەمى 107،9، ساۋدا سالاسى 104،2، كولىك سالاسى 103، جەكە ينۆەستيتسيا تارتۋ كولەمى 149،5 پايىزعا ارتقانى اتاپ ءوتىلدى. قۇرىلىس سالاسىندا شىمكەنت قالاسى ۇزدىك بەستىكتىڭ قاتارىنا ەنىپ، بىلتىردىڭ ءتيىستى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا قۇرىلىس كولەمى 14،6 پايىزعا وسكەن. شىمكەنت قالاسىنىڭ كەن وندىرىسىمەن بايلانىستى ەمەس سالالار بويىنشا ينۆەستيتسيالىق بەلسەندىلىگى 22،8 پايىزعا جەتكەنى ايتىلىپ، قۇرىلىس، وڭدەۋ ونەركاسىبى، ونىڭ ىشىندە ازىقت ۇلىك ءوندىرىسى، بايلانىس جانە اقپارات، اۋىل شارۋاشىلىعى، ساۋدا، جىلجىمايتىن م ۇلىك وپەراتسيالارى، كولىك سالالارىندا دامۋدىڭ وڭ كورسەتكىشتەرى قالىپتاسقان.ۇلتتىق ەكونوميكانى شيكىزات ەكسپورتىنا تاۋەلدىلىكتەن ارىلتۋ ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە مىندەتتەردىڭ ءبىرى. بۇل ورايدا تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا وزگە وڭىرلەرمەن قاتار شىمكەنتتە دە ونەركاسىپتى وركەندەتىپ، ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن دامىتۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلدى. ناتيجەسىندە، وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارىندا بۇكىل ءوندىرىسى توقىراپ، توقتاپ قالعان قالا بۇگىندە ىشكى نارىققا عانا ەمەس، الىسجاقىن شەتەلدەرگە دە ءتۇرلى تاۋارلار ەكسپورتتايتىن دەڭگەيگە كوتەرىلدى. مىسالى، بۇگىندە ءۇشىنشى مەگاپوليستە بەلسەندى جۇمىس ىستەيتىن 35 ەكسپورتتاۋشىكاسىپورىن بار. قالا اكىمدىگىنىڭ مالىمەتىنشە، وتكەن جىلى 654 ملرد 200 ملن تەڭگەنىڭ ونەركاسىپ ءونىمى وندىرىلگەن. ياعني شىمكەنتتىڭ جالپىوڭىرلىك ىشكى ءونىمىنىڭ 25 پايىزىن ونەركاسىپ سالاسى قۇرايدى. سونداياق ونەركاسىپتىڭ دامىعانىن شىمكەنتتىك كاسىپورىنداردىڭ بىلتىر 150 ملرد تەڭگەنىڭ شيكىزاتتىق ەمەس تاۋارىن ەكسپورتقا شىعارعانىنان دا اڭعارۋعا بولادى. قالاداعى نەگىزىنەن مۇناي وڭدەۋ، ماشينا جاساۋ، مەتاللۋرگيا، جەڭىل جانە تاماق ونەركاسىبى، قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ ءوندىرىسى جانە فارماتسەۆتيكا سالالارىندا جۇمىس ىستەيتىن 35 كاسىپورىن رەسەي، قىتاي، وزبەكستان، يران، لاتۆيا، اۋعانستان، تاجىكستان جانە تۇرىكمەنستان ەلدەرىنە ءتۇرلى تاۋارلار جونەلتەدى. قالانىڭ نەگىزگى ەكسپورتتالاتىن تاۋارلارىنىڭ قاتارىنا مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرى 16،1 پايىزدى، ۇن 13،4، پورتلاندتسەمەنت جانە تسەمەنت ونىمدەرى 11،3، ماقتا تالشىعى 6،6، كۇنباعىس مايى 5،7، مۇناي گازدارى 4،6، توقىما بۇيىمدارى 3،6 پايىزدى قۇرايدى. ال اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى ەكسپورتىنىڭ كولەمى 70 ملن دوللاردى قۇراپ، وتكەن جىلدىڭ ءتيىستى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 14،5 ملن دوللارعا ارتقان. ناقتى كولەم يندەكسى 126 پايىز بولىپ وتىر.ءوز ءونىمىن ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرىنە عانا ەمەس، الىسجاقىن شەتەلدەرگە دە شىعارىپ كەلە جاتقان كومپانيالاردىڭ ءبىرى شىمكەنتماي اكتسيونەرلىك قوعامى سوڭعى ونجىلدىقتا جاڭارىپ، جاڭعىرىپ جۇمىسىن جەتىلدىرە تۇسكەن. تاۋار ءتۇرى كوبەيىپ، ماقتا مايىنىڭ قاتارىنا بىرتىندەپ كۇنباعىس، سويا، ماقسارى جانە راپس مايلارى قوسىلدى. مايدى فيزيكالىق وڭدەۋ ارقىلى تازارتىلعان ماي قىشقىلدارىن الىپ، سونىڭ نەگىزىندە كىرسابىن ءوندىرىسىن جولعا قويدى. بۇگىندە شىمكەنتمايدىڭ قۇرامىندا جاساندى اعارتقىشتار مەن سينتەتيكالىق حوش يىستەندىرگىشتەر جوق حوزيايكا جانە ساۋدا بەلگىلەرىمەن تانىلعان كىرسابىندارى ۇلكەن سۇرانىسقا يە. شىمكەنتماي كومپانياسى وتكەن جىلى 32 مىڭ توننا وسىمدىك مايى مەن 6 800 توننا كىرسابىن ءوندىرىپ، ونىڭ باسىم بولىگىن رەسەي، وزبەكستان، قىتاي، قىرعىزستان جانە تۇركياعا ەكسپورتتاعان. جالپى كاسىپورىن ءوز تابىسىنىڭ 70،5 پايىزىن ەكسپورتقا جونەلتكەن قاراجاتىنىڭ ەسەبىنەن تاۋىپ وتىر. ونەركاسىپتىك كومپانيالار جۇمىسىنىڭ جاقسارۋىنا اتامەكەن ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا ەكسپورتتاۋشىلارعا كومەك كورەستۋ بويىنشا كەلىسىمدەرگە قول قويعانى دا سەپتىگىن تيگىزۋدە.بۇگىندە 35 ەكسپورتتاۋشىكاسىپورىننىڭ 29ى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ جوعارىدا ايتىلعان تۇرىنە ءوتىنىم بەرگەن. ونىڭ قاتارىندا ، شىمكەنت تەمىر، ، 555، ، قاينار جانە كاز مەد پروم سەكىلدى ءىرى ءارى تابىستى كومپانيالار دا بار. سىرتقى ساۋدا اينالىمى، ونىڭ ىشىندە ەكسپورتتالاتىن ءونىم كولەمى وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارىنىڭ سوڭىنداعى كورسەتكىشپەن سالىستىرعاندا 1،5 ەسە ارتقان ءۇشىنشى مەگاپوليستە ونەركاسىپتى دامىتۋ باعىتىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار الداعى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىشتەردىڭ جاقسارا تۇسۋىنە ىقپال ەتەرى انىق. قالا اكىمى مۇرات ايتەنوۆ نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتى جانە ەكسپورتقا باعىتتالعان ونىمدەر ءوندىرىسىن ۇلعايتۋ باعىتىنداعى جۇمىستى جانداندىرا تۇسۋدە قالادا قۇرىلىپ جاتقان ەكى بىردەي اگرويندۋستريالدى ايماقتى پايدالانۋعا باسىمدىق بەرىپ كەلەدى. بۇگىندە 10،2 ملرد تەڭگەگە 10 جوبا جۇزەگە اسىرىلعان. ينۆەستيتسيانىڭ ارتۋىنا يندۋستريالىق ايماق، كولىكلوگيستيكالىق ايماعى جانە وڭتۇستىك ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى زور ۇلەس قوسۋدا. قالالىق كاسىپكەرلىك جانە يندۋستريالدىيننوۆاتسيالىق دامۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى بەرەكە دۇيسەبەكوۆتىڭ بىزگە بەرگەن مالىمەتتەرىنە جۇگىنسەك، بيىل 6 ايدا قالا ەكونوميكاسىنا 131،8 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلىپ، وتكەن جىلدىڭ ءتيىستى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 18،9عا ارتقان. جىل سوڭىنا دەيىن بۇل كورسەتكىشتى 165 ملرد تەڭگەگە جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. سونىمەن قاتار 20212025 جىلدارى جالپى قۇنى 2،6 ترلن تەڭگە بولاتىن 282 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلىپ، 20 مىڭنان اسا جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى. ونىڭ ىشىندە 2021 جىلى جالپى قۇنى 166،7 ملرد تەڭگە بولاتىن، 2،5 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنىمەن، 68 ينۆەستيتسيالىق جوبانىڭ ىسكە اسىرىلۋى جوسپارلانعان.وڭتۇستىك يندۋستريالدى ايماعىندا 72 جوبا ىسكە قوسىلىپ، وندا 4،5 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورىندارى اشىلدى جانە وعان 62،0 ملرد تەڭگەنىڭ ينۆەستيتسياسى تارتىلدى. ال تاسساي يندۋستريالدى ايماعىندا جالپى قۇنى 26،3 ملرد تەڭگەلىك 17 جوبا ىسكە قوسىلىپ، وندا مىڭعا جۋىق جۇمىس ورىندارى اشىلدى. كولىك لوگيستيكالىق ايماعىندا 32،5 ملرد تەڭگەگە 53 جۇمىس ورنىن قۇرۋمەن 8 جوبا ىسكە اسىرىلۋدا. بۇگىندە 15،9 ملرد تەڭگەگە 225 جۇمىس ورنىن قۇرۋمەن 3 جوبا جۇزەگە اسىرىلعان. وڭتۇستىك ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىندا جالپى ينۆەستيتسيا كولەمى 42،9 ملرد تەڭگە تۇراتىن 25 جوبا ىسكە اسىرىلىپ، 2،3 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى قۇرىلدى. شىمكەنتتەگى قوس يندۋستريالدى ايماقتىڭ تەرريتورياسى 427 گەكتاردى قۇرايدى. وعان 90 ملرد 100 ملن تەڭگە ينۆەستيتسيا قۇيىلعان. ناتيجەسىندە، يندۋستريالىق ايماقتار قۇرىلعالى وندا ورنالاسقان كاسىپورىندار 260 ملرد تەڭگەنىڭ ءونىمىن ءوندىرىپ، ونىڭ 110،9 ملرد تەڭگەلىك ءونىمىن شەتەلدەرگە ەكسپورتتاعان. يندۋستريالىق ايماق قاتىسۋشىلارى 5 500 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ، مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 19،5 ملرد تەڭگە سالىق تولەگەن. سونىڭ ناتيجەسىندە قالانىڭ ەكونوميكاسى تۇراقتالىپ، حالىقتىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋى ارقىلى الەۋمەتتىك ماسەلەسى شەشىمىن تابۋدا.سونداياق باسقارما باسشىسى بۇگىندە شىمكەنتتەگى وڭتۇستىك جانە تاسساي يندۋستريالدى ايماقتارى ءوندىرىس ورىندارىنا ءجۇز پايىز تولعانىن ايتادى. ەندىگى كەزەكتى قالا ەكونوميكاسىنىڭ الەۋەتىن بارىنشا ارتتىرۋ ماقساتىندا تاعى 4 يندۋستريالدى ايماق اشۋ جوسپارلانىپ وتىر. ونىڭ ءبىرى جۇلدىز يندۋستريالدى ايماعىندا ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم جۇيەلەرى سالىنۋدا. مۇندا شامامەن قۇنى 200 ملرد تەڭگە بولاتىن 60 ءىرى زاماناۋي كاسىپورىن اشىلادى دەپ كۇتىلۋدە. ايماققا ينۆەستورلاردىڭ قىزىعۋشىلىعى جوعارى. بۇگىندە 100 ملرد تەڭگەگە 25 ينۆەستيتسيالىق جوبالاردىڭ پۋلى جاساقتالعان. كەلىسىمدەرگە سايكەس بيىل 10 جوبانىڭ قۇرىلىسى باستالادى. ال اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن تەرەڭ وڭدەۋگە باعىتتالعان بوزارىق تاماق ونەركاسىبى يندۋستريالدى ايماعىندا قۇنى 23 ملرد تەڭگە بولاتىن 1 810 جۇمىس ورنىمەن 21 جوبا ىسكە اسادى. اۋماعى 136 گەكتار زاماناۋي ونەركاسىپتىك جىلىجاي كەشەنىندە 30 ملرد تەڭگەگە 2 مىڭ جۇمىس ورنىمەن 20 جوبا ىسكە اسادى. شىمكەنت قالاسىندا اشىلاتىن ءتورتىنشى ستاندارت يندۋستريالدى ايماعىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرى شوعىرلانادى دەپ جوسپارلانعان. زاماناۋي قويمالار، شاعىن وندىرىستىك تسەحتار اشىلادى. ايماقتا 180 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 30 جوبا ىسكە اسىپ، 4،5 مىڭ ادام جۇمىسپەن قامتىلۋى كوزدەلگەن.قالا اكىمى مۇرات ايتەنوۆ ينۆەستورلارعا قولايلى جاعداي جاساۋعا، ينۆەستيتسيالىق جوبالارعا ەرەكشە ءمان بەرىپ كەلەدى. بۇل ورايدا قالا اكىمى ءتيىستى مەكەمە باسشىلارىنا يندۋستريالدى ايماقتاردا قولعا الىنعان جوبالارعا تۇراقتى مونيتورينگ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، ماسەلەلەرىن شەشۋدە مەملەكەتتىك قولداۋلار كورسەتىلۋىن تاپسىردى. اپتا سايىن وتكىزىلەتىن ينۆەستشتابتا بەرىلگەن تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋى قاتاڭ باقىلانادى.بولاشاق باعدارلاماسىنا قانداي وزگەرىستەر ەنگىزىلەدى؟ءبىلىم بۇگىن، 15:57پاۆلودار تۇرعىندارىنان زاڭسىز قارۋ تاركىلەنۋدەرەسپۋبليكالىق اۆتوجولداردا 133 جىلىتۋ بەكەتى ورناتىلدى مينيسترلىكقازاقستان بۇگىن، 15:42تارازداعى پوليتسيا عيماراتىندا گراناتا جارىلدىوقيعا بۇگىن، 15:30ماس كۇيدە ايالدامادا ۇيىقتاپ قالعان شەنەۋنىك قىزمەتىنەن كەتتىەۋرو2022: قازاقستانيتاليا ماتچىن ستاديوننان تاماشالاۋعا بولادىسپورت بۇگىن، 15:15الماتى وبلىسىندا پوليتسيا قىزمەتكەرى قاماۋعا الىندىقاراعاندىدا زاڭسىز بالىق اۋلاعان براكونەر ۇستالدىۇلىبريتانيادا تۋريستەر ءۇشىن كارانتين جويىلادىتۋريزم بۇگىن، 14:32جەردى پايدالانۋ بويىنشا بىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزىلدى اشمقازاقستان بۇگىن، 14:16ەندريككە الىپ كلۋبتاردىڭ اڭسارى اۋدىفۋتبول بۇگىن، 14:05اتىراۋعا سپۋتنيك لايتتىڭ 3 مىڭ دوزاسى جەتكىزىلدىايماقتار بۇگىن، 13:5027 قاڭتاردا پارتياسىنىڭ ساياسي كەڭەسى وتەدىپوليتسيا وكم وپەراتورى باسقارۋشى ديرەكتورىنىڭ قايتىس بولعانىن راستادىەلوردا بۇگىن، 13:18وڭتۇستىك وڭىرلەردە جاعداي تولىق قالپىنا كەلدى19: الەمنىڭ بىرنەشە ەلىندە انتيرەكورد تىركەلدىالەم بۇگىن، 12:50مەن ەشقانداي كەلىسىمشارتقا قول قويعان جوقپىن ەنتوني دجوشۋاكاسىپقوي بوكس بۇگىن، 12:37تيمۋر ق ۇلىباەۆ گازپروم ديرەكتورلار كەڭەسىنە سايلانۋى مۇمكىنالماتىدا قىلمىستىق توپتىڭ 5 مۇشەسى ۇستالدىوقيعا بۇگىن، 12:23وكم وپەراتورىنىڭ قارجىلىق شىعىنى تەكسەرىلەدىەكولوگيا بۇگىن، 12:10الماتىدا تەرروريستىك قاۋىپتىڭ قىزىل دەڭگەيى جويىلدىنيدەرلاندىدا مۋزەيلەر سپورت كەشەنىنە اينالدىوميكرون شتامىمەن كۇرەس سىناقتارى باستالدىالەم بۇگىن، 11:50سقو دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنا جاڭا باسشى تاعايىندالدىتاعايىنداۋ بۇگىن، 11:45العاش رەت ايەل ادام جوعارعى سوتتىڭ سۋدياسى بولدىقوستاناي وبلىسىندا گەرويننىڭ ءىرى پارتياسى تاركىلەندىايماقتار بۇگىن، 11:35ەكولوگيا ۆيتسەءمينيسترى مەن وكم وپەراتورى باسشىسى ۇستالدى بۇگىن، 11:30اندرادەنىڭ اكەسى جانىبەكتى ەلەمەگەندەي كەيىپ تانىتتىكاسىپقوي بوكس بۇگىن، 11:25بىلتىر 198،4 مىڭ وتباسى اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الدىەكونوميكا بۇگىن، 11:20ەرتەڭ قازاقستان قۇراماسى بەيجىڭگە اتتانادىقىسقى سپورت بۇگىن، 11:15ەلىمىزدە 26 گرادۋسقا دەيىن اياز كۇتىلەدىاتىراۋدا مەكتەپ ديرەكتورى 6 ملن اقشا جىمقىرعانوقيعا بۇگىن، 11:05مەملەكەتتىك حاتشى مەن جازۋشىلار قاڭتارداعى وقيعالاردى تالقىلادىقازاقستاندىقتار دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە ساۋال جولداي الادىقازاقستان بۇگىن، 10:55يلون ماسك ميعا ەكسپەريمەنت ارقىلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزبەكشىعىلىم بۇگىن، 10:50پرەزيدەنت ورتالىق ازيا ءۇندىستان اتتى سامميتكە قاتىسادىپرەزيدەنت بۇگىن، 10:45ىشكى اۋە رەيستەرى تولىق قالپىنا كەلتىرىلدى قر يدمعالىمدار وميكروندى ەمدەيتىن 8 پرەپاراتتى ۇسىندىمەديتسينا بۇگىن، 10:35قازاقستان فۋتبولشىلارى لەگيونەرلەرگە قارسى ماتچ وتكىزەدىفۋتبول بۇگىن، 10:30قازاقستاننىڭ اۆياتسيالىق اكىمشىلىگى باسشىسى وتستاۆكاعا كەتتىقازاقستان بۇگىن، 10:25

بۇ بىزنىڭ كىتابىمىز يەنى نامە ـ ئەمال سىلەرگە ھەق بىلەن سۆزلەيدۇ، بىز قىلمىشىڭلارنى يازدۇرۇپ تۇرغان ئىدۇق يەنى پەرىشتىلەرنى ئەمەللىرىڭلارنى يېزىپ تۇرۇشقا بۇيرۇيتتۇق.ئىنساننىڭ ئوڭ تەرىپىدە ۋە سول تەرىپىدە ئولتۇرۇپ خاتىرىلەيدىغان ئىككى پەرىشتە بار، ئۇ قانداق بىر سۆزنى قىلمىسۇن، ئۇنىڭ ئالدىدا ھامان پەرىشتە ھازىر بولۇپ، كۈزىتىپ تۇرىدۇ17ـ18.ھەر ئىنسان مەھشەرگاھقا كېلىدۇ، ئۇنىڭ بىلەن ئۇنى مەھشەرگاھقا ھەيدىگۈچى ۋە ئۇنىڭ ئەمەلىگە گۇۋاھ بولغۇچى ئىككى پەرىشتە بىللە كېلىدۇ.ھالبۇكى سىلەرنىڭ ئۈستۈڭلاردا سىلەرنى كۈزىتىپ تۇرغۇچى پەرىشتىلەر بار.ئۇلار ئاللاھنىڭ دەرگاھىدا ھۆرمەتلىك پەرىشتىلەر بولۇپ، سىلەرنىڭ سۆزلىرىڭلارنى ۋە ئەمەللىرىڭلار نى يېزىپ تۇرىدۇ.ئۇلار قىلمىشىڭلارنى بىلىپ تۇرىدۇ.

شامالباغدىن ئۇچقان مۇراد قۇشى ئەسلەمەلىك چاتما ئەدەبىي خاتىرە ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى : ئەدەبىيات گۈلزارى شامالباغدىن ئۇچقان مۇراد قۇشى ئەسلەمەلىك چاتما ئەدەبىي خاتىرەشامالباغدىن ئۇچقان مۇراد قۇشى ئەسلەمەلىك چاتما ئەدەبىي خاتىرەيوللىغۇچى: ئاكادېمىيە ۋاقتى: ئۆكتەبىر 13, 2020 ئورنى: ئەدەبىيات گۈلزارىتولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى ئالتە يىل ئوقۇغانلارباشلانغۇچتا چىقتى ساۋاتىم،تىكلەندى غايەم تولۇقسىزدا؛ئىرپان بىلەن قاناتلاندۇرغان،ئۇنتۇلماس دەۋرى تولۇق ئورتا.بىز نورمالدا ئۈچ يىل ئوقۇپ پۈتتۈرىدىغان تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى 1963يىل 9ئايدىن 1969يىل 10ئايغىچە بىر ئايى ئارتۇق ئالتە يىل ئوقۇپ، ئاندىن پۈتتۈرگەن بولدۇق. بۇ مۇنداق گەپ:.1963يىل 9ئاينىڭ 1كۈنى، سوزۇپ چالىنغان زىل ئاۋازى بىلەن تەڭ مەنىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇش ھاياتىم باشلاندى. مەكتەپ ئورنىمىز ھازىرقى قەشقەر شەھىرى جەنۇبىي ئازادلىق يولىنىڭ شەرقىي ياقاسىغا جايلاشقان قەشقەر شەھەرلىك 6ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ دەل ئۆزى. مەكتەپىمىزنىڭ غەربىي شىمال قىيپاش ئۇدۇلىدا، قەشقەر شەھەرلىك ئاشلىق ئىدارەسى،غەربىي جەنۇب قىيپاش ئۇدۇلىدا بولسا، قەشقەر تىببىي تەخنىكوم مەكتەپى قەد كۆتۈرۈپ تۇراتتى.بولۇپمۇ ئاشۇ قەشقەر ۋىلايەتى بويىچە بىردىنبىر بولغان ئالتە قەۋەتلىك ئەگىز ئۇن زاۋۇتىدىن ھەر كۈنى ئەتىگەن سائەت ئالتەدە، چۈش ۋاقتى ئون ئىككىدە ۋە كەچقۇرۇن ئالتەدە پۈتۈن قەشقەر شەھىرى رايونىدىنمۇ ھالقىپ ئۇزاقئۇزاقلارغا ئاڭلانىپ كەتىدىغان گۈدۈك ئاۋازى شۇ زاماندىكى قەشقەر شەھىرىنىڭ بىر يورۇق نۇقتاسى، ئالاھىدە مەنزىرەسى ھىسابلاناتتىكى، گۈدۈك چىققان چاغدا، ئۇن زاۋۇتىنىڭ گۈدۈكى چىققاندا دەگەن گەپ بىر مۇھىم ۋاقىت ھىسابلاش پاسىلىمىز ۋە شەرتلىك بەلگەمىز ئىدى گويا.ھەلىمۇ ئەسىمدە، مەكتەپىمىزنىڭ دەرۋازەسى قەشقەر شەھىرىنىڭ جەنۇبىي دەرۋازەسى دەيىشكە بولىدىغان قىزىلنىڭ كۆۋرۈكى ئىزاھ: ھازىر بۇ كۆۋرۈكنى يەتتە يول كۆۋرۈكى دەۋىلىش مۇتلەق خاتا. چۈنكى، ئۇ كۆۋرۈك سالىنغان دەريا ئەلمىساقتىن بۇيان قىزىل دەرياسى دەيىلىدۇ. ھازىر كۆۋرۈك ياسالغان شۇ يەرنىڭ ئۆزىدە ئەسلىدىن بىر ياغاچ كۆۋرۈك بار ئىدى، ئۇنىڭ ئىسمى بولسا، قىزىلنىڭ كۆۋرۈكىدۇر قاراڭ: مەھمۇد كاشغەرىي: دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك 299بەتدىن باشلانىپ، قەشقەر شەھىرىنىڭ ئىچىگە كىرىپ كەتىدىغان چوڭ يول جەنۇبىي ئازادلىق يولى غا غەرب تەرەپكە قاراپ، ئۇلۇغ ئوچۇق تۇراتتى. دەرۋازەنىڭ ئۈستىدە، قەشقەر ۋىلايەتلىك تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپى دەگەن ۋىۋىسكا ئاسىقلىق ئىدى ھەمىشە. بىزنىڭ تەخى مەزكۇر خەتلەر قاپارتما قىلىپ پۈتۈلگەن، چۆرەسى سارىق، تەگى ئاق رەڭلىك مەكتەپ ئىزناكىمىزمۇ بولىدىغان. ئىزناكنى مەيدەمىزگە تاقاپ، مەغرۇر قەدەملەر بىلەن يۈرۈپ كەتەتتۇق كوچاكويلاردا.مەكتەپىمىز ۋىلايەت بويىچە بىردىنبىر بولغاچ، ئوقۇغۇچىلار قەشقەر ۋىلايەتىگە قاراشلىق ئون ئىككى ناھىيە ۋە ئاپتونوم ناھىيەلەردىن كەلىپ ئوقۇيتتى. تاشقورغان تاجىك ئاپتونوم ناھىيەسىدىن كەلىپ ئوقۇيدىغان بىر مۇنچە تاجىك ساۋاقداشلارىمىزمۇ بار ئىدى. ناھىيەلەردىن كەلىدىغانلار ياتاقتا ياتىپ ئوقۇيتتى تەبىئىي ھالدا. شەھەردىن چىقىپ ئوقۇيدىغانلار ۋە شەھەر ئەتراپى يەزالاردىن كەلىپ ئوقۇيدىغانلار ئۈچۈن بولسا، ياتاقتا ياتىشياتماسلىق ئىختىيارىي ئىدى. شۇڭا، مەن شامالباغ يەزاسىلىق ئابدۇرەئوپ نەچچە قاتىم ياتاق ئەكىرىپ ۋە نەچچە قاتىم ئەپچىقىپ كەتىپ دەگەندەك ئىختىيارلىق بىلەن ئوقۇغانمەن. ئۇ چاغلاردا، بىز ئىنسان ئارام ئالىپ ياتىشقا ئىشلەتىلىدىغان يوتقانكۆرپەنى ياتاق، ياتاق يەئنى يوتقانكۆرپە ۋە كارىۋات ئورۇنلاشتۇرۇلغان ئۆي ياكى بىنانى بولسا، ياتاقخانا دەپ ئاتايتتۇق.مەكتەپنىڭ ئاساسىي گەۋدەسى دەرۋازىدىن كىرشكەلا ئىككى تەرەپتىكى مىۋەلىك ۋە مىۋەسىز كۆچەتجىرىملار بىلەن بۆككىنە كۆكەرىپ تۇرغان ئورمانلىق؛ ئاندىن جەنۇبتىن شىمالغا سوزۇلدۇرۇپ، ئوتتۇرادىن ئوتتۇزقىرىق مەتىرچە ئارالىق قويۇپ ياسالغان ئىككى قەۋەتلىكتىن ئىككى كورپۇس ئوقۇتۇش بىناسى؛ شىمال تەرەپتىكى ئوقۇتۇش بىناسىنىڭ شەرق تەرەپىگە ياسالغان بىر قەۋەتلىك، كورىدورلۇق مەئمۇرىيەت بىناسى؛ مەئمۇرىيەت بىناسىنىڭ شىمال تەرەپىگە ئونيىگىرمە مەتىر ئارالىق قويۇپ بەرپا قىلىنغان ئالدىئارقا پاراللىل ئىككى رەت ياتاق بىناسى؛ مەكتەپ قوروسىنىڭ شەرقىي شىمالىغا جايلاشقان ۋە ھەر قانداق ئۆلچەمگە مۇۋاپىق كەلىدىغان كەڭ پۇتبول مەيدانى؛ ئاندىن، ئۇ مەيداننىڭ شەرق ۋە شىمال تەرەپىدىكى ئەگىزلىكتە، مەيداننى يارىم ئايسىمان ئوراپ تۇرىدىغان ئوقۇتقۇچىلار ئائىلە ياتاق بىناسى؛ مەكتەپ قوروسىنىڭ شەرقىي جەنۇب تەرەپىدە سالاپەت بىلەن سوزۇلۇپ ياتقان چوڭ يىغىن زالى ۋە مەزكۇر بىنالارنىڭ ئارالىقلارىدىكى بىربىرىدىن رەڭدار گۈللەر ئاچىلىپ تۇرىدىغان رەترەت گۈلزارلىقلاردىن ئىبارەت بولۇپ، ئومۇمىي كۆلەمى يۈز مو ئەتراپىدا كەلەتتى مۆلچەرىمچە.پۇتبول مەيدانىنىڭ ئەتراپىدا تاقجۈپ تورنىك قاتارلىق چەنىقىش ئەسلىھەلەرى بار ئىدى، ئىككى ئوقۇتۇش بىناسىنىڭ ئوتتۇراسىغا توغرا كەلىدىغان چوڭقۇرلۇققا ئورۇنلاشتۇرۇلغان ۋاسكىتبول مەيدانى، ئوقۇتۇش بىناسىنىڭ كىرىش زالىغا ۋە بىنا سىرتىدىكى قولاي جايلارغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان تىكتاكتوپ سورۇنلارى ۋە كەڭ كەتكەن پۇتبول مەيدانى بولسا، بىز دەرستىن سىرتقى چاغلاردا، خۇماردىن چىققىچە ئوينايدىغان ۋە يايرايدىغان جايلار ئىدى.مەنى بىرىنچى يىللىق تۆرتىنجى سىنىپقا تەقسىم قىلدى. راستىمنى دەسەم، بۇ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپىگە كىرگەن دەسلەپكى كۈنلەردە، مەكتەپ قوروسى كۆزۈمگە مەن تولۇقسىزنى ئوقۇغان قەشقەر شەھەرلىك بىرىنچى ئوتتۇرا مەكتەپتەك گۈزەل ۋە ياقىملىق كۆرۈنمەدى. نەمىشقادۇر، ئاشۇ ساربان دىھقان تىلىدا، سەرمەن سە:مەن يولىدىكى ئانا مەكتەپىمنى ساغىنىپ قالاتتىم پاتپات. ئەمما، بۇ خىل قەدىناسنى ساغىنىش، ياڭىدىن ياتىرقاش تۇيغۇسى ئۇزۇن ئۆتمەي كاللامدىن كۆتۈرۈلۈپلا كەتتى. چۈنكى، ئەرتىگەنئاخشامدىكى ئۆزلۈكىدىن ئۆگرەنىشنىمۇ سىنىپتا كوللىكتىپ قىلىش، دەرستىن سىرتقى ئىلىم ئۆگرەنىش كۇرژۇك گۇرۇپپالارىنىڭ ھەر كۈنى دەگۈدەك قىلىپ تۇرىدىغان جىددىجىددى پائالىيەتلەرى مەنى ئەمدى ئۇنىبۇنى ئويلاشقامۇ ۋاقتى يوق قىلىۋەتكەن ئىدى. تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ تۈزۈملەرى چىڭ، ئىلىم ھاۋاسى قويۇق دەگەن ئوبزۇر گەپلەرنىڭ ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن ئىكەنلىكىنى چوڭقۇر ھىس قىلىپ، ئۆگرەنىشكە بەلىمنى مەھكەم باغلادىم ۋە بۇ ياڭى مەكتەپىم بىلەنمۇ سۆيۈنىدىغان بولۇپ قالدىم ئاقىبەت.ئۇلۇغ كەمتەرلىكنى بىر تەرەپكە تاشلاپ قويۇپ دەسەم، تولۇق ئوتتۇراغا كۆچۈش ئىمتىھانىدا، ماتىماتكادا ۋىلايەت بويىچە ئەڭ يۇقىرى نومۇر ئالغانلىقىم شاراپەتى بىلەن، مەكتەپكە كىرىپلا، ئوخشاش يىللىق ساۋاقداشلار ئىچىدە، بىر ئاز نامى بار ئوقۇغۇچى بولۇپ قالغان ئىدىم. ماتىماتىكا ئوقۇتقۇچىمىز مەمتىمىن شاۋۇدۇن، فىزىكا ئوقۇتقۇچىمىز يۈسۈپجان قاتارلىقلار ئالاھىدە قىزىقىش نەزەرلەرى بىلەن قاراپ، سەمىمىيلىك تۆكۈلۈپ تۇرغان ئۇستازلىق مىھرى بىلەن، ھەمىشە مەنى داۋاملىق تىرىشىپ ئۆگرەنىپ، ئالىي مەكتەپتەمۇ ماتىماتىكا كەسپى بويىچە ئوقۇپ، كەلگۈسىدە، داڭقلىق ماتىماتىك بولۇشۇمغا سەمىمىي رىغبەتلەندۈرسە، خىمىيە ئوقۇتقۇچىمىز ھامۇتجان خوجايۇپ بولسا: بالالىق ئارزۇيۇڭ بوينىنى قىسىپ قالماسۇنكى، خىمىيەگە بوش كەلمە. ئالىي مەكتەپنى چوقۇم تىبابەت بويىچە ئوقۇ، ئابدۇرەئوپ! دەيتتى قويۇق قاشلارىنى جىددى ئويناتىپ، بەگىز قولى بىلەن ئۇزاقنى كۆرسەتىپ تۇرۇپ.ئەمما، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپكە چىقىپ ئۇزۇن ئۆتمەيلا، ئەدەبىيات دەرسى، تىلئەدەبىيات كەسپى مەنى ئۆزىگە مەھلىيا قىلىۋالغاندەك ئىدى. ئابرويلۇق ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىمىز ئىلھامجان ئابلىمىت مەنىڭمۇ تەلپۈندۈرگۈچ ئۇستازىم بولۇپ قالغانىدى. ئۇنىڭ ئەگىز بويى، بويىغا ياراشقان يوغان باشى، قولى بىلەن پاتپات تاراپ قويىدىغان قويۇق ۋە ژىرىك چاچى، قاڭشارلىق بۇرنى، قويۇق قاشلارى ئاستىدىكى ئۇي كۆزى، قالىن لەۋلەرى مىدىرلاسىلا، تەپەككۇر جەۋھەرلەرىنى تۆكۈپ سۆزلەيدىغان ئاغىزى بىر گەۋدە بولۇپ، مەنىڭ قەلبىمدە يىقىلماس ۋە مەڭگە ئۆلمەس بىر سىيما بولۇپ قالغانىدى گويا.ئىلھامجان ئابلىمىت مۇئەللىمنىڭ مەنى شۇ قەدەر قايىل قىلىشى ئۇنىڭ ئەدەبىيات نەزەرىيەلەرىنى پىششىق ئىدراك قىلغانلىقىدىن تولا ئەدەبىيات ئەمەلىيەتىنى مۇكەممەل بىلگەنلىكىدىن ۋە ئۇ بىلىكلەرنى بىزدەك ئون تۆرتئون بەش ياشلىق نۆۋەس ئوقۇغۇچىلارغا يەتكۈزۈپ بەرىش ۋە بىلدۈرۈش ماھارەتىدىن ئىدى دەيەلەيمەن. ئۇ كۆپىنچە ھالدا، رەتتىكى ۋەزىپە دەرسنى مۇددەتتىن ئونئون بەش مىنۇت بۇرۇن سۆزلەپ بولۇپ، ئۆزى ئىقتىساد قىلىپ قالغان ئۇ ئونئون بەش مىنۇتتا، ئۆزى يازغان ھىكايە، نەسىر، ئەدەبىي خاتىرەلەرنى يادا دىكىلىماتسىيە قىلىپ بەرەتتى. بەزى چاغلاردا ئۆزى ئوقۇغان مەشھۇر چەتئەل رومانلارىنى باشتىنئاياق يادا، ئاپتورنىڭ يازغانلارىدىن پەشچەكىتنىمۇ چۈشۈرۈپ قويماغان ھالدا، بايان قىلىپ بەرەتتى. مەن مۇشۇ كۈنلەردەمۇ، ئۆز زامانىسىدا، ئىلھامجان مۇئەللىم يادا بايان قىلىپ بەرگەن چەت ئەل رومانلارىدىن مادىرىد قەلئەسى، ئۆزى يازغان ئەسەرلەردىن جىلغا سۇلارى دەگەنلەرنىڭ ئاساسىي مەزمۇنلارىنى ئەسلەيەلەيمەن.تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ ئىلىم ھاۋاسى ئۇنىڭ قوينىدىكى ئىجتىھادلىق ۋە ئىستىدادلىق ئوقۇتقۇچىلارنىڭ يەتەكچىلىكىدە ئۇيۇشتۇرۇلغان دەرستىن سىرتقى ئىلىم كۇرژۇكلارى بىلەن گەۋدەلەنىپ تۇراتتى. مەن ئىلىم سەۋداسىلىقىمدىن، ھالىمغا باقماي، خىمىيە، فىزىكا ۋە ئەدەبىيات بولۇپ ئۈچ كۇرژۇكقا يازىلىۋالىپ، بەكمۇ ئالدىراش ئۆتۈدىغان بولۇپ كەتكەنىدىم. ئىلھامجان ئابلىمىت مۇئەللىم بولسا، مەكتەپ بويىچە ئۇيۇشتۇرۇلغان ئەدەبىيات كۇرژۇكىنىڭ ھەقلىق يەتەكچىسى ئىدى. ئۇنىڭ باش مۇھەررىرلىكىدە قەرەللىك چىقىدىغان ئەدەبىيات كۇرژۇكى تام گەزىتى ئوقۇتۇش بىناسىنىڭ بىرىنجى قەۋەتىدىكى ئىككىلا تەرەپىدە قوش قاناتلىق كىرىشچىقىش ئىشىكى بار كەڭ سالۇننىڭ شەرقىي تامىغا چاپلاناتتى. مەزكۇر تام گەزىتى كىرگەنچىققان ئوقۇتقۇچىئوقۇغۇچىلارنىڭ كۆزىگە تاشلانىپ تۇرىدىغان ستراتىگىيەلىك يەرگە چاپلانغان بولغاچقا، ئۇنىڭغا كۆزى چۈشمەيدىغان، ئۇنىڭ ئۇ يەربۇ يەرىدىن بولسامۇ ئوقۇپ ئۆتمەيدىغان ئادەم بولمايتتى. تام گەزىتىنىڭ ئۈستىگە خۇشخەت بىلەن گۈزەل قىلىپ يازىلغان مەنى ئىزدەپ كەلمەدى دەپ زارلانماغىن ئىلھامدىن، چۈنكى ئىلھام ئايرىلمايدۇ قىزغىن مىھنەت قاينامدىن دەگەن ئىككى مىسرا شىئىر ئاشۇ ئاتمىشلىق يىللاردا قەشقەر تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپىدە ئوقۇغان ۋە ئىشلەگەنلەرنىڭ دىلىغا مۆھۈر بولۇپ باسىلىپ كەتكەن ئالتۇن پۇتۈك ئىدى گويا.ئىلھامجان ئابلىمىت تولامۇ خۇش پەئىل، بەكمۇ خۇش مۇلاقات ئۇستاز ئىدى. دەرس ئارالىقىدىكى تەنەپپۇسلاردىمۇ توپتوپ بالىلار ئۇنى قورشاۋالىپ، ئۇنبۇنى سوراپ، سۆھبەت قىلىشقا ئامراق ئىدى. مەكتەپكە كەلىشكەتىشلەردىمۇ ئۆزى يالغۇز ماڭىپ قالمايتتى. مەن شامالباغ يەزاسىدىن كىرىدىغان ئابدۇرەئوپ بىر نەچچە نۆۋەت ئەرتىگەنلىكى قەشقەر شەھىرى ئىچىدىكى ۋالىي مەھكىمە قوروسى دەرۋازەسى ئالدىدا، مەكتەپكە ئىلھام مۇئەللىم بىلەن بىللە چىقىمىز دەپ ساقلاپ تۇرغان ۋە بەئزىدە بەشئون نەپەر بولۇپ قالىدىغان ئەدەبىيات ھەۋەسكارلارىغا قوشۇلۇپ، مەكتەپكە بىرگە چىققانىم ۋە ئىلھام مۇئەللىمنىڭ سۆھبەتىنى ئوچۇق ئاڭلايمەن دەپ، بىردەم بۇ تەرەپتىن، يەنە بىردەم ئۇ تەرەپتىن ئۇنىڭ يانىغا قىسىلىپ كىرىۋالغانلارىم تا ھازىرغىچە ئاققارا تارتىلغان سۈرەتتەك شۇنداق ئوچۇق يادىمدا بار.ھەي، قانداق گۈزەل چاغلار ئىدىھە ئۇ، ئوقۇتقۇچىئوقۇغۇچى خۇددى ئىجىل تۇغقانلاردەك ئۆز ئارا ياتىرقاماس، شۇ قەدەر بىربىرىگە قىيماس ئىدى. مەكتەپ قوينى ئاشۇنداق ياش نەۋقىران ئىلىم ئاشىنالارىنىڭ، ئاشۇنداق ئىلىم سەۋدالارىنىڭ ئارزۇ سەيناسى، ئىز باسار ئەۋلادلارنىڭ ئىلمىي غايە ئۈچۈن تەمەسىز، مىننەتسىز ۋە ھىچ شەخسىيەتسىز ئىزدەنىش، پۈتكۈل ۋۇجۇدى بىلەن ئىنتىلىش مەيدانى ئىدى!بىراق، توقلۇقتىن شوقلۇق چىقىدۇ دەپ، بەئزەن چاغلاردا ئۇستازلارنى رەنجىتىپ قوياتتۇق ئاڭلىق ئاڭسىز ھالدا. بۇ ئاشۇ مەن تولۇق ئوتتۇرا بىرىنچى يىللىقىنىڭ ئىككىنچى مەۋسۇمىدا ئوقۇۋاتقان چاغدا بولغان ئىش:5ئاي مەزگىلى. چۈشتىن كەيىنكى بىرىنچى سائەتلىك دەرس بىئولوگىيە. دەرس مۇئەللىمەمىز توقسۇنلۇق گۈزەل خانىم مەريەم زۇنۇن ئىدى. دەرس زىلى چالىندى، سىنىپ ئىچى تولامۇ ۋاراڭ چۇرۇڭلۇق ئىدى. خانىم دەرسكە كىردى، ئورنىمىزدىن ئىلگىرئاخىر بولۇپ تۇردۇق، ئىجازەتتىن كەيىن تەكرار ئولتۇردۇق. خانىم يوقلاما قىلدى، سىنىپ باشلىقى باريوق ھەققىدە راپور دوكلات بەردى. ئاندىن، خانىم: بۈگۈن ياڭى دەرس ئۆتىمىز دەۋەتىپ، شۇ كۈنى سۆزلەنىدىغان دەرسنىڭ ماۋزۇسىنى دوسكاغا چىرايلىق قىلىپ يازدى. مۇشۇ جەرياندىمۇ نەمىشكەدۇر، سىنىپ ئىچى تىنچىمادى، ئۇ يەردە كۇتكۇت، بۇ يەردە پىسپىس. بۇ ھالدىن خانىم جىلى بولۇپ، ھىچقاچان كۆرۈلمەگەن بىر ئاچچىق بىلەن ۋارقىرادى: كىمىڭلەرنى كۆزۈڭلەرگە ئىلمايسىلەرھە؟ مەنىمۇ؟ بىزنىڭ يۇرتتاچۇ، سىلەردەك قەشقەرلىقلەرنى قاششاقلار دەيتتۇق. مۇئەللىم بولۇپ، قەشقەرگە كەلىپ قالىش ئۇخلاساق چۈشىمىزگەمۇ كىرمەيتتى. بىراق، ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەندىن كەيىن، تەشكىل تەقسىم قىلىپ، بىر مۇنچە خىزمەت ئىشلەگەندىن كەيىن، ئۆز قارىنداشلارىمىزغا ئىلىم ئۆگرەتىدىغان ئىشكەن، بوپتۇ، خەيرىيەت، تەشكىلچىلىك دەدۇقدە، مىڭبىر تەرستە كەلگەنبىز بۇ يەرگە! مەنى ھۆرمەت قىلماڭلار بوپتۇ، ئەمما ئىلىمنى ھۆرمەت قىلىشىڭلار، ئىلىمپەننىڭ يۈزىدىن بولسامۇ، دىققەتىڭىلارنى يىغىپ، دەرس ئاڭلاشىڭلار كەرەك ئىدىغۇ ھە!؟مەريەم خانىم سۆزلەگەنسەرى ھاياجانلانىپ، ئاخىرىدا، ئۆزىنى باسالماي، كىتابدەپتەرلەرىنى سومكاسىغا سالىپ، دەرغەزەب بىلەن، سىنىپتىن چىقىپ كەتتى. ھەممەمىز ھاڭتاڭ بولۇپ، تۇرۇپلا قالدۇق. شۇ ئەسنادا، سىنىپ ئۆگرەنىش باشلىقى بولمىش مەن ئابدۇرەئوپ ئورنىمدىن دەس تۇردۇم: ساۋاقداشلار! بۇ نەمە قىلغانىمىز بىزنىڭ زادىھە؟ بىز، دەۋاتسام، سىنىپنىڭ ئىشىكى قايتا ئاچىلىپ، ئۇنىڭدىن مەريەم خانىم ئۆزىگە خاس جەسۇر قەدەملەرى بىلەن ماڭىپ كىرىپ، دەرس مۇنبەرىگە قايتا چىقتى. مەن باش بولۇپ، خانىمغا يۈزلەنىپ تۇرۇپ، چاۋاك چالدىم. مەنىڭ بىلەن بىر پارتادا ئولتۇرىدىغان ئۆزى تولامۇ شوخ ئەمما ھەققانىيەتچىلىكى بىلەن شۆھرەتلىك ساۋاقداشىم تۇرداجى ئابلىز ئورنىدىن دەس قوپۇپ ماڭا يانداشتى. ئارقادىن، پۈتۈن سىنىپتىكى ئوتتۇز بەش نەپەر ساۋاقداش، ھەممەمىز ئورۇنلارىمىزدىن تۇرۇپ، مەريەم خانىمنىڭ قايتادىن دەرس مۇنبەرىگە چىققانلىقىغا تەشەككۇر بىلدۈرۈپ، ئەڭ ئاز ئىككى مىنۇتچە قىزغىن ئالقىش ياڭراتتۇق. بۇ ئالقىش ئەمەلىيەتتە، پۈتكۈل سىنىپ كوللىكتىپى ئۆزلەرىمىزنىڭ قىلمىشىغا خىجىللىق بىلدۈرۈپ، ئۆزىمىزنى تەكشۈرۈشىمىز، خانىمدىن ئەپۇ سوراشىمىز ئىدى. رەھمەت سىلەرگە، دەدى ئوقۇغۇچىلارنىڭ كۆڭلىنى چۈشەنگەن مەريەم خانىم، مەنمۇ باياتىن ئەيتقان قوپال سۆزلەرىم ئۈچۈن سىلەردىن ئەپۇ سورايمەن! ئىلىمپەننى ھۆرمەتلەمەگەن، ئەزىزلەمەگەن ئەۋلاد ئىستىقبالسىز ۋە ئۈمىدسىز ئەۋلادتۇر. ئىشىنىمەنكى، سىلەر ئۇنداق ئەۋلادلار ئەمەس. مەن سىلەرگە چىداماي، قايتىپ كىردىم!سىنىپتا، يەنە بىر مەرتىۋە قىزغىن ئالقىش ساداسى ياڭرادى. ھايال ئۆتمەي، دەرس سۆزلەندى. بۇ دەرس ئۆمرۈمىزدىكى ئەڭ ئۇنتۇلماس بىر دەرس بولۇپ قالدى.مەن ساۋاقداش بولغان مەزكۇر ئوتتۇز تۆرت ئوقۇغۇچىنىڭ تەڭدىن تولاسى گەرچە كەيىنكى مەدەنىيەت زور ئىنقىلابىنىڭ كاساپەتىدىن ئالىي مەكتەپلەرگە كىرىپ ئوقۇيالماغان بولسامۇ، ئەمما ئۇلارنىڭ ھىچبىرسى جەمئىيەت داشقاللارىدىن بولۇپ قالمادي. بەلكى ئۇلارنىڭ ھەممەسى ئۆز چاملارىنىڭ يەتىشىچە ئىشخىزمەت تاپىپ ئىشلەپ، ھالال ئەمگەكلەرى بىلەن جەمئىيەتكە تەگشلىك تۆھپەلەرنى قوشۇپ ياشادى. شۇ چاغدىكى تولۇق ئوتتۇرا ساۋاقداشلارىدىن قايسىبىرلەرىمىز، قاچان ۋە قەيەردە بولماسۇن ئۇچراشىپ، كۆرۈشۈپ، ھالمۇڭ بولغان چاغلارىمىزدا، ئاشۇ مەريەم خانىم بىزنى تەنقىدلەگەن دەرسنى ئەسلەپ ئۆتۈشنى ئۇنۇتمادۇق. چۈنكى، بىزنىڭ مەريەم زۇنۇن خانىمىمىز ۋە بىزنىڭ شۇ چاغدىكى ئۇستازلارىمىز ھەقلىق ئىدى: ئىلىمپەننى ھۆرمەتلەمەگەن، ئىلىممەئرىپەتنى ئىززەتلەمەگەن ئەۋلاد كەلگۈسىدىن ئۈمىد يوق ناكەس ئەۋلادتۇركى، بىزنىڭ بالالارىمىز، بىزنىڭ نەۋرەلەرىمىز بۇ تەنبىھ سۆزنى مەڭگە ئەسلەرىدىن چىقىرىپ قويماسلىقلارى لازىمدۇر. مەنىڭ بۇ ئەسلەمەلك چاتما ئەدەبىي خاتىرەنى يازىشتىن مۇرادمەقسەتىممۇ دەل شۇدۇر!مەن باشلانغۇچ مەكتەپتىن تارتىپ ئالىي مەكتەپكىچە سىنىپ ئاتلاماي ۋە سىنىپ تاشلاماي بىر سىنىپبىر سىنىپتىن ئوقۇپ چىققان ئادەم بولۇپلا قالماي، يەنە تىرىشىپتىرماشىپ غەنىيمەت پۇرسەتلەرنى قولغا كەلتۈرۈپ، چەتئەللەرگە چىقىپ ئوقۇش، ئىلىم تەھسىل قىلىش، ئىلم ئالماشتۇرۇش، ئىلمىي تەتقىقات ۋە تەكشۈرۈشلەردە بولۇش ئەمەلىيەتىنى باشتىن كەچۈرگەن بىر ئادەممەن. چەتئەللىكلەرنىڭ بىر ئوقۇغۇچىنى ئالىي مەكتەپكە قوبۇل قىلشتا، زادى نەمە ئۈچۈن ئۇنىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇش نەتىجەسىنىڭ بولۇشىنى مۇتلەق شەرت قىلىدىغانلىقىنى ئۆزۈمنىڭ ئىلمىي ھايات ئەمەلىيەتىم بىلەن سالىشتۇرۇپ، شۇنداق بىر يەكۈن چىقاردىمكى، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇئوقۇتۇشى ھەقىقەتەنمۇ سىستىمالىق مائارىپ بىلىملەرىنىڭ جۇغلانما مەيدانى، ئالىي بىلىم مەنزىلىنىڭ ئۆرلەش نۇقتاسى ئىكەن. ئەگەر بىز مۇشۇ نۇقتانى ئىدراكىمىز بىلەن تونۇپ يەتكەن تەقدىردە، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇيدىغان ئوقۇغۇچىمۇ، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئىشلەيدىغان ئوقۇتقۇچىمۇ يۈكسەك مەسئۇلىيەت ئاڭىمىز ۋە باش تارتىپ بولماس بۇرچ تۇيغۇمىز بىلەن بۇ مەزگىلدىكى مائارىپنى قەدىرلەشىمىز ۋە ئوقۇئوقۇتۇش سەۋىيەسىنى ۋايىغا يەتكۈزۈشىمىزگە توغرا كەلىدىكەن.بىز تولۇق ئوتتۇرانى ئوقۇغان ئاشۇ ئاتمىشلىق يىللاردىكى ئۆز ئەھۋالىمىزدىن ئالىپ ئەيتساق، شۇ دەۋر ئوقۇتقۇچى ۋە ئوقۇغۇچىلارى تولۇق ئوتتۇرا مائارىپىنىڭ شۇ قەدەر مۇھىملىقىنى ئۆز ئەمەلىيەتىمىز بىلەن گەۋدەلەندۈرەلەگەن ئىكەنمىز. ئالايلۇق، ئالدى بىلەن، ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنىمىز سەرخىل ئىدى. ئاساسلىق دەرسلەرنى ئۆتۈدىغان ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ھەممەسى ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەن يۇقىرى مەئلۇماتلىق ئۇستازلار ئىدى. مۇئەللىملەرىمىز ئۆز خىزمەتىدە تولامۇ قىزغىن ۋە مەسئۇلىيەتچان ئىدى. ئالايلۇق، بىزنىڭ فىزىكا ئوقۇتقۇچىمىز يۈسۈپجان ھەر قاتىملىق دەرسنىڭ ماۋزۇسىنى خەنزۇچەمۇ يازىپ بەرەتتى. مەسىلەن، ھەرىكەتنىڭ تىزلىكى دەگەن ماۋزۇنى سۆزلەگەندە، ئۇيغۇرچە ماۋزۇغا پاراللىل قىلىپ، دەگەن بەش خەتنىمۇ يازىپ، ئۇنى بىرمۇ بىر چۈشەندۈرۈپ بەرگەنىدى. بۇ خىل ئوقۇغۇچىلارنى مۇناسىۋەتلىك بىلىملەرنىڭ ھەممەسىدىن ۋاقتىدا خەۋەردار قىلىش، ئوقۇغۇچىنى ياڭىياڭى بىلىكلەر ئارقالىق، ئۆزلۈكسىز ئالغا ئىلگىرىلەشكە يەتەكلەش پۈتۈن مەكتەپتە، ئومۇمىيەتلىك ئەھۋال ئىدى.ئوقۇغۇچىلارمۇ يالقاۋ، ھورۇن، سۆرەلمە ئەمەس ئىدى. مەن گەرچە ئوقۇئوقۇتۇشتىكى ھەل قىلغاچ ئامىل ئوقۇتقۇچى دەپ قاراساممۇ، ئوقۇغۇچىنىڭ ئوقۇتقۇچىغا ماسلاشىش روھىنىڭ كەمچىل ياكى يەتىك بولۇشىنىڭمۇ ئىنتايىن مۇھىم بىر تەرەپ ئىكەنلىكىگە سەل قارامايمەن. ئۇ چاغدا، ئالدى بىلەن ئوقۇتقۇچىلارىمىزنىڭ دەرس سۆزلەش مىتۇدى يۇقىرى، بالالارنى قىزىقتۇرۇش ماھارەتى يۈكسەك ئىكەنلىكىدە گەپ يوق، بەلكىم شۇ سەۋەبتىن بولسا كەرەك، ئوقۇغۇچىلار ئۆگرەنىشتە ئەجەب تىرىشچان، ھەممە بىلىكلەرنى مۇشۇ بىر دەۋر، بىر ۋاقىتتالا ئۆزلەشتۈرىۋالىشقا ئالدىراۋاتقاندەك ئىنتىلىشچان ئىدى. ئىككىنجى، ئۈچىنجى يىللىقتىكى بالالار ئىچىدىن كۈتۈبخانىدىن خەنزۇچە كىتاب ئارىيەت ئالىدىغانلار، دەم ئالىش ۋاقىتلارىدا، خەنزۇچە پايدالانىش خەۋەرلەرى نى مەيدەسىنى كەرىپ كۆرەڭ ئولتۇرۇپ، باشقالارغا كۆرسەتىپ تۇرۇپ ئوقۇپ كەتىدىغانلار خەلى سالماقنى ئىگەلەيتتى.مەكتەپ مەئمۇرىيەتى ئۆگرەنىش نەمۇنەچىلەرىنى بايقاشقا ۋە ئۇلارنى تەشكىللەپ، ئۆگرەنىش تەجرىبەسىنى سۆزلەتىپ، ئاكتىپ ئوقۇغۇچى ئارقالىق، پاسسىپ ئوقۇغۇچىنى يەتەكلەشكە بەك ئەھمىيەت بەرەتتى. مەن كەيىن ئاشۇ ئانا مەكتەپكە ئوقۇتقۇچى بولغان كامىل ياقۇپنىڭ ئۆزى 2يىللىقتا ئوقۇۋاتقان 1963يىلنىڭ ئىككىنجى مەۋسۇمىدا، مەكتەپ بويىچە ئۇيۇشتۇرۇلغان تەجرىبە ئالماشتۇرۇش يىغىنىدا، بىزدەك بىرىنجى يىللىق نۆۋەسلەرگە تەجرىبە تونۇشتۇرۇپ كەلىپ: مەن ھەر كۈنى مەكتەپكە كەلگەندە ۋە مەكتەپتىن قايتقاندا، يولنىڭ ئىككى تەرەپىدىكى تاملارغامۇ، ياڭىدىن بەكىتىلگەن ۋىۋىسكا ۋە يول كۆرسەتكۈچلەرگەمۇ دىققەت بىلەن قاراپ ماڭىمەن. ئۇ تام ۋە بەلگە تاختالارىغا يازىلغان خەنزۇچە خەتلەرنى ئوقۇشقا تىرىشىمەن. بىلمەيدىغان خەتلەر بولسا، ئۇلارنى كۆچۈرىۋالىپ، كەيىن لۇغەت ئاختۇرۇپ تاپىمەن. شۇنداق قىلىپ، بىلگەن خەت سانىمنى بىردىنبىردىن ئاشۇرۇپ ماڭىمەن دەگەنلەرى ھەلىمۇ ئەسىمدە.يارىم ئەسىردىن كۆپ ۋاقىت بۇرۇنقى بۇ كارتىنالارنى ئەسلەش ئارقالىق دەمەكچىمەنكى، ئىنساننىڭ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇيدىغان ئون تۆرتئون بەش ياشلىق چاغى ئەمەلىيەتتە، زىھنى بەرق ئۇرۇپ ئاچىلغان، پىكىرى ئۇچۇرما بولۇشقا ھازىرلانغان، ئۆگرەنىش ئىرادەسى بولسالا ھەر قانداق نەرسەنى ئۆگرەنەلەيدىغان، ئوقۇش غايەسى بولسالا ئۆزىگە ئىقبال يولى ئاچالايدىغان تولامۇ مۇھىم بىر ئىلىم ھاياتى ئۆرتەڭى ئىكەن.ھالبۇكى، ئاتائانالار، ئوقۇتقۇچى ئۇستازلار ۋە تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇش پۇرسەتىگە ئەرىشكەن ئەۋلادلار بۇ نۇقتاغا يەتىك ئەھمىيەت بىلەن مۇئامىلە قىلسالا، ئىليم ھاياتى ئۇلارنى مول ھوسۇل بىلەن تارتۇقلاغۇسى، ئەلبەتتە!شۇنداق قىلىپ، 1963يىل 9ئايدىن باشلاپ، بىر يىلدا بىر سىنىپ ئاتلاپ، ئوقۇئوقۇ ئاخىرى تولۇق ئۈچىنجى يىللىق ئوقۇغۇچىسى بولۇپ قالدۇق. ھەتتا، ئۈچىنجى يىللىقنىمۇ ئاخىرلاشتۇرۇپ، نورمالدىكى ئۈچ يىللىق تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ ھاياتىمىزنى تولامۇ ئوبدان نەتىجەلىك ئۆتكۈزدۇق. بىراق، 1966يىل 6ئايدا، بىز مەكتەپ پۈتتۈرۈش ئىمتىھانى دەگەنلەرنىمۇ تۈگەتىپ، ئالىي مەكتەپلەر ئۈچۈن مەملىكەت بويىچە بىر تۇتاش ئالىنىدىغان ئىمتىھان ئۇ چاغلاردا، بىز ئۇنى دۆلەتلىك ئىمتىھان دەيتتۇقغا تەييارلىق قىلىۋاتقان كۈنلەرنىڭ بىرىدە، ھەر قايسى گەزىتلەردە ئالىي مەكتەپلەرگە ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش يارىم يىل كەچىكتۈرۈلدى دەگەن دۆلەتلىك مائارىپ مىنىستىرلىكىنىڭ قارارى ئەلان قىلىندى. بۇ ئەمەلىيەتتە، شۇ چاغدىن تارتىپ، تاكى 1976يىلغىچە ساق ئون يىل داۋاملاشقان ئاتالمىش مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى نىڭ باشلانىشى ئىكەنلىكىنى شۇ چاغنىڭ ئۆزىدەلا بىلىپ كەتىشكە قادىر ئەمەس ئىدۇق.مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى نىڭ نابود قىلغانى ئالدى بىلەن، مەدەنىيەتمائارىپ ساھەسى بولدى. ئىقتىدارلىق ئوقۇتقۇچىلار ساسىق بۇرژۇئازىيە ئۇنسۇرى قارالىپ، تارتىپ چىقىرىلىپ، كوچالاردا سازايى قىلىندى. ئالدى بىلەن مەكتەپلەر، ئاندىن پۈتكۈل جەمئىيەتتە، چوڭ خەتلىك گەزىت چىقىرىپ بىربىرىنى قارالاش، ياخشىلارنى، ياخشى ئىشلارنى يوقاتىش ھەدەپ كەتتى. ئۇ ئالىي مەكتەپلەرگە ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش يارىم يىل كەچىكتۈرۈلدى دەگەن ھۆكۈمەتمۇ ئۆزىنى باشقۇرالماي قالدى، يارىم يىل ئۆتۈپ، بىر يىلمۇ بولۇپ قالدى.دەسلەپتە، ئەلەم كۈرەشى قىلماي، قەلەم كۈرەشى قىلىڭلار دەگەن شوئار ھۆكۈمران ئىدى. ئۇزۇن ئۆتمەي، مەزكۇر شوئار ئۆز قىممەتىنى يوقاتىپ، ئۇنىڭ ئورنىنى قەلەم بىلەن ھۇجۇم قىلىپ، ئەلەم بىلەن قوغدانىڭلار دەگەن شوئار ئۈستۈنلۈكنى ئىگەلەپ كەتتى. يەزاقىشلاقلاردىكى دىھقانچارۋىچىلاردىن تارتىپ، ھەر ساھە خەلقى قالايمىقانچىلىقتىن پايدالانىپ تورغاچ ئوغۇرلاشقا ماھىر ئەسكى ئادەملەرنىڭ كاتتاباشلىقىدا، نەيزەكالتەك، ھەتتا مىلتىقلار بىلەن قوراللانىپ، ئىككى تەرەپ بولۇپ ئاتىشىدىغان، بىربىرىنى كۆرسەلا، ۋەھشىي ھايۋانلاردەك ئاتىلىپ بارىپ بوغۇشىدىغان بولۇپ كەتتى. ئىستىقبالدىن ھىچ ئۈمىد يوق بۇ ئىنقىلابنى كۆرۈپ ئىسەنكىرەپ قالغان نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلار مەكتەپلەردىكى ئۇرۇشسوقۇش تەشكىلاتلارىدىن چەكىنىپ چىقىپ، باشقا تىرىكچىلىك يوللارىغا كىرىپ كەتىشتى. شۇ قاتاردا، مەنمۇ ئوقۇغۇچىلىق سالاھىيەتىمنى ساقلاپ قالغان ھالدا، مەكتەپتىن چەكىنىپ چىقىپ، 1967يىلى 11ئاينىڭ 1كۈنى، موزدۇزلۇققا شاگىرت بولدۇم.مەنىڭ ئۇستام، مەندىن بۇرۇنراق مەكتەپتىن چىقىۋالىپ، موزدۇزلۇق كەسپىنى ئۆگرەنگەن بىر سىنىپ ساۋاقداشىم ئابدۇكەرىم ئىبراھىم ئىدى. ئابدۇكەرىماخۇن ئۇستام شۇ چاغدا، قەشقەر شەھىرى ئەنجان كوچاسى بىرىنچى گۇرۇپپا 021نومۇرلۇق بىر ئاغىزلىق ئۆيدە يالغۇز ياشايدىغان ھامماسى رەۋىخاننىڭ بىر دالان ئۆيىنى دۇكان قىلىپ ھۈنەر قىلاتتى. مەنىڭ شاگىرت بولۇپ كىرىشىم بۇ بىر ئاغىزلىق تار ئۆينى تەخىمۇ تارلاشتۇرىۋەتكەنلىكى ئانىق. ئەمما، بىزنىڭ ساۋاقداشلىق مىھرىمىزنى مەنبە قىلغان كۆڭلىمىز تولامۇ كەڭ ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە رەۋىخان ھامما كاشغەر ئاياللارىغا خاس ئوچۇق كۆڭۈل، كەڭ قورساق مەردانە ئايال ئىدى. كەل، بالام، ئابدۇرەئوپ! ئەمدى مەنىڭ ئىككى ئوغلۇم بولدى مانا، ھەرگىز تارتىنما! دەپ قارشى ئالدى مەنى. مانا بۇ ئۇنىڭ مەن بىلەن تۇنجى كۆرۈشكەندە ئەيتقان سۆزى.بۇ ھالدا، مەنمۇ نىزىقاپ ئولتۇرمادىم. پۇتقولۇمنى چاققان قىلىپ، ئۇستام نەمە بۇيرۇسا شۇنى قىلدىم. رەۋىخان ھامما نەمە دەپ تەكلىپ بەرسە، قۇلاقىمنى يۇمشاق قىلىپ، سەمىمىيلىك بىلەن قوبۇل قىلدىم. ئىش يەنى ئۆتۈكبەتىنكە تارتقاندا قالىپقا كىيدۈرگەندە ئىشلەتىپ، تىكىكتىن كەيىن ئۇلارنى سۇغۇرىۋەتكەن چاغدا، ئەگىلىپ كەتكەن مىقلارنى تۈزلەش، رەخت ئۆتۈكبەتىنكە تىكىش ئۈچۈن ئىشلەتىلىدىغان خۇرۇم، كۆن ۋە شاۋرۇن قاتارلىقلاركە سۇ پۈركۈپ ھاۋا بەرىشتىن باشلاپ، ئىش تىكىش، پاشنا مىقلاش، پاشنا ۋە چەم چۆرەسىنى سۈزۈش، پومۇل قىزدۇرۇش، ئىش پەردازلازش ۋە ئىشنى قالىپتىن تارتىپ چىقارىشقىچە بولغان پۈتكۈل موزدۇزلۇق ھۈنەر تەخنىكاسىنى بىردىنبىردىن ئۆگرەندىم.ئۆز ساۋاقدىشىم بولمىش بۇ ئۇستام مەنىڭ ھۈنەرگە ئائىت ھەر بىر ئىشنى ئۆگرەنىشتە، جۈرئەتلىك ئەمما ئىنچىكە، ئەستايىدىل بولۇشۇمنى تەلەپ قىلاتتى. مەن ئالىمادىس سادىر قىلغان كىچىكىنە بىر سەۋەنلىككەمۇ بوپتۇلا دەپ پەرۋاسىز مۇئامىلە قىلمايتتى. قوشۇماسىنى تۈرۈپ تۇرۇپ، سەۋەنلىكنىڭ نەمە ئۈچۈن سادىر بولغانلىقىنىڭ سەۋەبىنى سوغۇق قانلىق ۋە مەسئۇلىيەتچانلىق بىلەن تەپسىلىي سۆزلەپ چۈشەندۈرەتتى. بۇ خىل ئەئلا مۇئامىلە ۋە ئەۋزەل شارائىت مەنىڭ موزدۇزلۇق ھۈنەرىنىڭ ئاساسىي تەخنىكاسىنى نىسبەتەن تىز سۈرئەت ۋە قىسقا پۇرسەتتە ئۆگرەنىۋالىشىمنى ئەمەلىي كاپالەتكە ئىگە قىلدى.1968يىلنىڭ كەچ كۈز مەۋسۇمى ئىدى. مەن شاگىرتلىققا كىرىپ ساق بىر يىل بولغاندا، ئەمدى، ئۆزۈڭ مۇستەقىل ئىش قىلساڭ بولىدۇ، ساۋاقداش شاگىرت! دەدى ئابدۇكەرىماخۇن ئۇستام بىر جۈمەدىن قايتىپ كەلگەندىن كەيىن سەمىمىي قىياپەتتە. بۇ ئۇنىڭ مەنى دۇككان ئايرىپ قويۇشى ئىدى. خۇددى شاگىرتلىققا كىرگەن چاغدا، تەنتەنەلىك شاگىرتلىققا كىرىش مۇراسىمى بولماغانىدەك، دۇككان ئايرىغاندامۇ ھىچبىر داغدۇغالىق دۇككان ئايرىش رەسمىيەتى قىلمادۇق. ئەمما، ئىككىمىز شۇ كۈنلۈك چۈشتىن كەيىنلىك ئىشىمىزنى تاشلاپ چىقىپ، كاشغەر شەھىرىنىڭ كىندىكى بولمىش ئوردا ئالدى بازارىدىكى بىر قەدىمىي چايخاناغا كىرىپ، پاقلان گۆشىدىن قىلغان. چەينەك شورپاسى بۇيرۇتۇپ قويۇپ ئولتۇرۇپ، چاي ئىچتۇق، ئۇزۇندىن ئۇزۇنغا مۇڭداشتۇق. مەن سەنىڭ بىر ئۆمۈر موزدۇزلۇق قىلىپ ئۆتۈدىغانلىقىڭغا مۇتلەق ئىشەنمەيمەن،دېدى ئابدۇكەرىماخۇن ئۇستام مۇڭداشىش ئەسناسىدا قەتئىي قىلىپ، بىلىمەن، سەنىڭ ئەسيادىڭ ئالىي مەكتەپلەردە، ئارمانىڭ ئالىي مەكتەپتە ئوقۇپ، زامانىۋى بىلىم ئالغان بىر زىيالىي بولۇشتۇر. ئەمما، ساۋاقداشىم سەنمۇ بىلىسەن ھەر ھالدا، ئۇيغۇردا: بىر ئەركەك ئوغۇل بالاغا ئون خىل ھۈنەر ئازلىق قىلىدۇ دەيدىغان ئاتا سۆزى بار. سەن شۇ تۇرۇقتا، موزدۇزلۇق ھۈنەرى بويىچە باشلانغۇچ ساۋات چىقاردىڭ، يەنى ئاساسىي بىلىمتەخنىكالارىنى ئاساسەن بىلدىڭ. ئۈمىدىم: ھۈنەرنى تاشلاۋەتمە، ئىدىتلىق بول، سەۋرچان بول، تىرىشچان بول!مەن ئابدۇكەرىماخۇن ئۇستامنى نائۈمىد قويمادىم. دۇككان ئايرىغاندىن كەيىنمۇ، پاتپات كىرىپ ئۇنىڭدىن بەزەن ئىنچىكە تەخنىكالارنى ئۆگرەنىشنى توختاتىپ قويمادىم. ئۇستاممۇ مەنى تاشلاۋەتمەدى. مەن ئۆز ئالدىمغا مۇستەقىل ھالدا تىكىپ پۈتتۈرگەن بالا ئۆتۈك ئۇششاق بالالار ئۆتۈكى ۋە توپلىيلارنى بازارغا ئالىپ كىرگەن چاغلارىمدا، ئۇستام خەلى بىر مەزگىلىچە، ئۇلارنى ئۆزى تىكىپ تەييارلاغان ئىشلەرى قاتارىغا قويۇپ، ئۆزىنىڭ پەشقەدەم ئۇستاملىق سالاھىيەتى بىلەن تونۇشقان چوپقەتلەرىگە مەنىمۇ تونۇشتۇرۇپ، مەنىڭ ئەمگەك مەھسۇلاتلارىمنىمۇ ئۆز ئىشلەرى قاتارىدا ساتىشىپ بەردى. بۇ خىل ياردەمنىڭ نەقەدەر مۇھىم ۋە ھەل قىلغۇچ رولغا ئىگە بولىدىغانلىقىنى ھۈنەر ئۆگرەنىپ، دۇككان ئايرىغان كاسىپلار بەكمۇ ئوبدان بىلىدۇ.شۇنداق قىلىپ، مەن تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ ھاياتىمنىڭ مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى ئىگەلەۋالغان ئۈچ يىلىنىڭ ئىككىسىنى موزدۇزلۇق ھۈنەرى ئۆگرەنىش ۋە شۇغۇللانىش بىلەن ئۆتكۈزدۈم. ئەمەلىيەتتە، بۇ ئىككى يىلنىڭ ماڭا ئۆگرەتكەنلەرى ئاز بولمادى. ئۇلاردىن مەنىڭ ھاياتىمنىڭ كەيىنكى باسقۇچلارى ئۈچۈن تەئسىر كۆرسەتكەن ئەڭ ئەھمىيەتلىك ۋە ئەڭ مۇھىمىنى دەسەم، مۇناسىۋەتلىك خام ماتىرىياللار ئارقالىق، بىر ياپياڭى نەرسەنى ياساپ چىقىشنىڭ، يەنى بىر نەرسە ئىجاد قىلىشنىڭ ئىجادىيەتنىڭ نەقەدەر قىيىن، نەقەدەر مۈشكۈل ۋە نەقەدەر زىل ئىش ئەمما، ئۇنىڭ ئۆز نۆۋەتىدە يەنە نەقەدەر ئەھمىيەتلىك ۋە ئىنساننى ھاياجانلاندۇرارلىق بىر ئىش ئىكەنلىكىنى ئەمەلىي مىسال ۋە نەق پايدازىيانى بىلەن تونۇتتى ماڭا. ئۇ مەنىڭ پۈتكۈل ھاياتىمدىكى ئۇنتۇلماس ئىككى يىلدۇركى، ھەلىھەم ئويلاسام، شۇ ئاپەتلىك يىللاردا، ئۆمرۈمنى زايا قىلماي، ھاياتىمنى ئەھمىيەتلىك ئەمگەك بىلەن ئۆتكۈزگەنلىكىم ئۈچۈن، ئۆزۈمدىن رازىمەن بولۇپ، ئىپتىخارلىق تۇيغۇسىغا چۈمۈلىمەن!1969يىل 9ئايدا، مەكتەپ جىددىي ئۇقتۇرۇش چىقىرىپ، 1963يىل ئوقۇشقا كىرگەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ ھەممەسىنى مەكتەپكە يىغدى. مەخسۇس چوڭ يىغىن ئاچىپ، بىزنىڭ ئەمدى تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگەنلىكىمىزنى ئەلان قىلدى. ئارقادىن، مەركەزدىن كەلگەن يەزا قىشلاقلار پايانسىز زەمىندۇر، ئۇ يەردە، نى نى ئىشلارنى قىلغالى بولىدۇ دەگەن ئالىي يوليورۇقنىڭ روھىغا ئاساسەن، بىزنى يەزاقىشلاقلارغا بارىپ، دىھقانلارنىڭ يەتەكچىلىكىدە، ئەمگەك قىلىپ چەنىقىشقا پەرمان قىلدى ۋە خاس رەسمىيەتلەر بىلەن جايجايلارغا تەقسىم قىلدى.مەن ئۆز يەزام قەشقەر شەھىرى شامالباغ يەزاسى بىرىنچى كەنتكە تەقسىم قىلىندىم ۋە بۇ يەردە، تاكى 1972يىلنىڭ 9ئايىغىچە، زىيالىي ياش سالاھىيەتى بىلەن دىھقان بولۇپ، يەزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقارىش ئەمگەكىگە قاتناشتىم، ئەمگەك بىلەن چەنىقتىم.دەرۋەقە، بۇ ئەمدى يەنە باشقا بىر ھىكايەدۇر.

نەۋايى ۋە ئانا تىل غۇرۇرى ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت ئانا تىل نەۋايى ۋە ئانا تىل غۇرۇرىيوللىغۇچى: ئاكادېمىيە يوللانغان ۋاقتى: 2018 يىل 28 نويابىر ئورنى: ئانا تىلتىل ھەر قانداق بىر مىللەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى ۋە مەدەنىيەت تەرەققىياتىدىكى ھەل قىلغۇچ ئامىللارنىڭ بىرى. ياكۇب گرىم:بىر مىللەتنىڭ تىلى ئۆز نۆۋىتىدە شۇمىللەتنىڭ تارىخىدۇر. بىر مىللەتنىڭ تارىخىغا نىسبەتەن ئۇستىخان سۆڭەك، قەبرە كېپەنلەرگە قارىغاندا تېخىمۇ جانلىق بىر پاكىت باركى، ئۇ بولسىمۇ دەل ئۇلارنىڭ تىلىدۇر دەيدۇ. دۇنيا مەدەنىيەت تارىخىغا نەزەر تاشلىساق، بىر ئەل ياكى بىر خەلقنىڭ مەدەنىيىتى گۈللەنگەن دەۋرى دەل ئۇلارنىڭ مىللىي تىلىنىڭمۇ زور دەرىجىدە تەرەققىي قىلغان ۋە تاكامۇللاشقان دەۋرى ئىكەنلىكىنى بايقايمىز.نەۋايى ياشىغان دەۋردە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تۈركىي خەلقلەر مەدەنىيەت، ئەدەبىيات سەنەت، پەلسەپە ۋە باشقا ئاڭ فورماتسىيىلىرىدە جىددىي ئىسلاھاتقا دۇچكېلىپلا قالماستىن، بەلكى يەنە تۈركىي تىلىنىڭ ئىستىقبالى مەسىلىسىدىمۇ كەسكىن ئويلىنىشقا توغرا كەلدى. چۈنكى ئوتتۇرا ۋە يېقىن شەرقتە ئىسلامىيەت غەلىبە قىلغاندىن كېيىن ئەرەب ئىمپېرىيىسىنىڭ تەسىر دائىرىسى غەربتە ئىسپانىيىدىن شەرقتە جۇڭگو چېگرىسىغىچە بولغان كەڭ تېررىتورىيىلەرگە يېتىپ باردى. بۇنىڭ بىلەن بىرلىككە كەلگەن ئىمپېرىيە ئىچىدە ئەرەب ئىسلام مەدەنىيىتى مىسلىسىز دەرىجىدە گۈللىنىش ئىمكانىيىتىگە ئېرىشتى. ئەرەب تىلى ئىسلام دىنىنىڭ مۇقەددەس دەستۇرى بولغان قۇران كەرىم نىڭ تىلى سۈپىتىدە پۈتكۈل ئىمپېرىيە تەۋەسىدىكى ھەرقايسى مىللەتلەرنىڭ دىن، ئالاقە ۋە ئىلىم پەن تىلىغا ئايلاندى ھەمدە باشقا مىللىي تىللارنى بارغانسېرى چەتكە قېقىشقا باشلىدى. بۇنىڭ نەتىجىسىدە ئەرەب ئىمپېرىيىسى تەۋەسىدىكى مەدەنىيەتلىك خەلق پارسلار ئەڭ ئالدى بىلەن مىللىي تىل مەسىلىسىدە كۈچلۈك ئىنكاس قايتۇردى. پارس زىيالىيلىرى تەرەپ تەرەپتىن ھەرىكەتكە كېلىپ، مەدەنىيەتتە ئەرەب تىلىنىڭ يېگانە مونوپوللىقىغا قارشى تۇردى. پارس تىلىدا ئەسەر يېزىپ ،شۇئوبىيەھەرىكىتى دەپ ئاتالغان مەدەنىيەت ئىسلاھاتىنى قوزغىدى ۋە مىللىي مەدەنىيەت تىرىلىشى ئېلىپ باردى. بۇنىڭ بىلەن مىلادىيە 9 ئەسىرنىڭ ئاخىرقى مەزگىللىرىدىن باشلاپ ئىراننىڭ شەرقىي قىسمى، يەنى خۇراسان رايونىنى مەركەز قىلغان ھالدا دارى پارس تىلى قىزغىنلىقى كۆتۈرۈلدى. دارى پارس تىلى پەھلەۋى تىلىنى ئاساس قىلىپ، ئەرەب تىلى بىلەن بولغان رىقابەت جەريانىدا شەكىللەنگەن كېيىنكى ئوتتۇرا ئەسىر پارس ئەدەبىي تىلى ئىدى. ئۆز دەۋرىدە رۇداكى 850 941 ، فىردەۋس 940 1020 قاتارلىق شائىرلار دارى پارس تىلىدا ئىجادىيەت ئېلىپ بېرىپ، پارس ئەدەبىياتىنىڭ گۈللىنىشىگە ئاساس ياراتتى ۋە ئەرەب تىلىنىڭ ئىران ۋە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى مونوپوللۇقىغا خاتىمە بەردى.شۇنداق قىلىپ، 15 ئەسىرگە كەلگەندە، ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تۈركىي تىللىرى جىددىي كرىزىسقا دۇچ كەلدى. پارس تىلىنىڭ كۈچلۈك خىرىسى ۋە كۆپ قىسىم تۈركىي ئاپتورلارنىڭ پارس تىلىدا ئەسەر يېزىشقا مەھلىيا بولۇشى تۈركىي تىلىنىڭ تەقدىرىگە تەرەققىي قىلىش ياكى كەينىگە چېكىنىش مەسىلىسىنى تاڭدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە نەۋايى دەۋرىگە كەلگۈچە بولغان ئارىلىقتا قاراخانىيلار سۇلالىسى دەۋرىدىكى يۈسۈپ خاس ھاجىپ، ئەخمەت يۈكنەكى ۋە ئۇنىڭدىن كېيىنكى دەۋرلەردىكى ئەخمەت يەسسەۋىي، رابغۇزى قاتارلىقلار تەرىپىدىن راۋاجلاندۇرۇلغان تۈركىي ئەدەبىياتىنىڭ ئەنئەنىسى خېلىلا سۇسلاشقانىدى. نەۋايى دەۋرىدە گەرچە لۇتفى، سەككاكى ۋە ئاتايى قاتارلىق شائىرلار تۈركىي تىلى ۋە ئەدەبىياتىنىڭ ئەنئەنىسىگە ۋارىسلىق قىلىپ، تۈركىي تىلى بىلەن شېئىرلار يېزىپ، چاغاتاي ئەدەبىياتىنى شەكىللەندۈرگەن بولسىمۇ، لېكىن خۇددى نەۋايى ئېيتقاندەك، بۇ تۈركىيگۇي شائىرلارنىڭ لۇتفىدىن باشقىسى پارس ئەدەبىياتىدىكى مەشھۇر شائىرلارنىڭ يۇقىرى بەدىئىي ماھارىتى بىلەن تەڭلىشەلمەيتتى ھەمدە كۈنسېرى ئۇلغىيىپ كېتىۋاتقان پارسگۇيلۇق ئېقىمىغا چوڭ تەسىر كۆرسىتەلمىگەنىدى.بۇنداق بولۇشنىڭ مۇئەييەن تارىخىي ئارقا كۆرۈنۈشى بار ئىدى. تۈركىي خەلقلەرنىڭ ئىران تېررىتورىيىسىدە قۇرغان سالجۇقىيلار قاتارلىق بىر قانچە ھاكىمىيەتلىرىدە پارس تىلى ھاكىمىيەت تىلى سۈپىتىدە مەيدانغا چىققانىدى . ئۇنىڭ ئۈستىگە 10 ئەسىردىن 15 ئەسىرگىچە بولغان ئارىلىقتا پارس ئەدەبىي تىلى ۋە ئەدەبىياتى مىسلىسىز گۈللىنىش دەۋرىگە كىرگەن بولۇپ پۈتكۈل ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە غەربىي ئاسىيادا زور تەسىر پەيدا قىلغانىدى. بۇنىڭ نەتىجىسىدە پارسلار بىلەن يېقىن قوشنىدارچىلىق مۇناسىۋىتىدە بولۇپ كەلگەن ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تۈركىي خەلقلەر پارس تىلى ۋە ئەدەبىياتىنىڭ كۈچلۈك تەسىرىگە ئۇچرىدى . پارسچە يېزىش ، ئوقۇش دولقۇنى ئەۋج ئالدى. ھەتتا بەزى تۈركىي ئەدىبلەرنىڭ پارسچىغا بولغان چوقۇنۇشى شۇ دەرىجىگە بېرىپ يەتتىكى، ئۇلارپارىسىي شېكەرەست پارس تىلى شېكەر تىل ، ئەرەبىي ھەسەلەست ئەرەب تىلى ھەسەل تىل دەپ داۋراڭ سېلىشتى. تۈركىي ئەدەبىي تىلىنىڭ تەقدىرى جىددىي ئويلىنىشقا تېگىشلىك مەسىلە بولۇپ قالدى. تۈركىي تىلى دۇچ كەلگەن بۇ ئېغىر خەۋپنى ئەلىشىر نەۋايى ھەممىدىن چوڭقۇر ھېس قىلدى. خۇددى ئۇنىڭشۇ ئېھتىمالغا ھەرگىز يول قويغىلى بولمايدۇكى، تۈركىي خەلقلەرنىڭ تالانت ئىگىلىرى پۈتۈنلەي پارس تىلى بىلەن شېئىر يازسۇن دە، تۈركىي تىل بىلەن يازمىسۇن، بەلكى كۆپچىلىكى يازالمىسۇن دېگىنىدەك، ئۇنىڭ مىللىي غۇرۇرى ئۆز ئانا تىلىنىڭ بۇ تەقدىرىگە سۈكۈت قىلىپ تۇرۇشقا يول قويمىدى. نەۋايى تۈركىي تىلىنىڭ شېئىرىيەتتىكى ئورنىنى ۋە شۇ ئارقىلىق تۈركىي ئەدەبىياتىنى قوغداش ئۈچۈن بەل باغلىدى.شۇنىڭ بىلەن نەۋايى ئۆزىنىڭ بۇ جەھەتتىكى ئىزدىنىشىنى باشلىدى. ئۇمۇھاكىمەتۇل لۇغەتەيىندېگەن ئەسىرىدە ئۆزىنىڭ تۈركىي تىلىغا بولغان دەسلەپكى تەسىراتىنى مۇنداق بايان قىلدى:ئەقىل يېشىغا قەدەم قويغىنىمدىن كېيىن ھەق سۇبھانەھۇ ۋەتائالا تەبىتىمگە بەخشەندە قىلغان غارايىپچانلىق، ئەستايىدىللىق ۋە مۈشكۈلاتچىلىق روھىنىڭ تۈرتكىسى بىلەن تۈركىي تىل ئۈستىدە مۇلاھىزە يۈرگۈزۈشنى لازىم تاپتىم. مۇلاھىزە قىلىپ كۆرگىنىمدىن كېيىن، مېنىڭ كۆز ئالدىمدا 18 مىڭ ئالەمدىن ئارتۇق بىر ئالەم نامايان بولدى، مەن ئۇ يەردە توققۇز پەلەكتىن ئېشىپ چۈشكەن بىر زىبۇ زىننەت ئاسمىنىنى كۆردۈم. دۇرلىرى يۇلتۇزلاردىنمۇ جۇلالىق بىر يۈكسەكلىك ۋە بۈيۈكلۈك خەزىنىسىنى ئۇچراتتىم، ئۇنىڭ يۇلتۇزلاردىنمۇ گۈزەل گۈللەر بىلەن پۈركەلگەن گۈلشىنىگە يولۇقتۇم. ئۇنىڭ ھەرىمى ئەتراپىغا ئادەم ئايىغى يەتمىگەن، غارايىباتلىرىغا ھېچكىمنىڭ قولى تەگمىگەنىدى. ئەمما خەزىنىنىڭ يىلانلىرى دەھشەتلىك، گۈلشەننىڭ تىكەنلىرى سانسىز ئىدى. مەن سەنەت ئەھلىنىڭ دانالىرى مۇشۇ يىلانلارنىڭ نەشتىرىدىن قورقۇپ، بۇ خەزىنىلەردىن بەھرىمەن بولالماي ئۆتۈپتۇ، نەزم قوشۇنىنىڭ گۈلدەستىچىلىرى مۇشۇ تىكەنلەردىن ئېھتىيات قىلىپ، بەزمىگە لايىق گۈل ئۈزەلمەي كېتىپتۇ، دەپ ئويلىدىم. مېنىڭ يۈكسەك ئىرادەم، قورقۇش ۋە بىپەرۋالىقتىن خالىي تەبىتىم بۇ يەردىن ئۆتۈپ كېتىشىمگە يول قويمىدى، مەن بۇ يەرنى تاماشا قىلىپ تويمىدىم. تالانتىم لەشكەر بولۇپ، بۇ ئالەم مەيدانىدا ئات ئويناتتى، خىيالىم قۇش بولۇپ، بۇ ئالەم ئاسمىنىدا ئېگىز پەرۋاز قىلدى. دىلىم سەرراپ بولۇپ، بۇ جەۋھەرلەر خەزىنىسىدىن ھېسابسىز قىممەتلىك ياقۇت ۋە دۇرلارنى ئالدى. كۆڭلۈم گۈل تەرگۈچى بولۇپ، بۇ گۈلشەن رەيھانزارىدىن چەكسىز خۇشپۇراق گۈللەرنى يىغدى.نەۋايى ئۆمرىنىڭ ئاخىرقى مەزگىللىرىگە كەلگەندە، تۈركىي تىلىنىڭ بەدىي ئىجادىيەتتىكى يوشۇرۇن كۈچىدىن باشقا يەنە ئۇنى ئىلمىي جەھەتتىن، تىلشۇناسلىق نۇقتىسىدىن تەتقىق قىلىشنىڭ زۆرۈرلىكىنى چوڭقۇر ھېس قىلدى. شۇنىڭ بىلەن 1499 يىلى ئۆزىنىڭ مۇھاكىمەتۇل لۇغەتەيىنئىككى تىل توغرىلىق مۇھاكىمە ناملىق مەشھۇر ئەسىرىنى يازدى. نەۋايىنىڭ بۇ ئەسىرى مەھمۇد كاشغەرىنىڭتۈركىي تىللار دىۋانىناملىق ئەسىرىدىن 500 يىل كېيىن سېلىشتۇرما تىلشۇناسلىق ساھەسىدە يېزىلغان يەنە بىر مۇھىم ئەسەر بولۇپ، 15 ئەسىردىكى تۈركىي ئەدەبىي تىلىنىڭ ئىچكى ئالاھىدىلىكلىرى ۋە بەدىي ئىجادىيەتتىكى ئىمكانىيەتلىرى ئەمەلىي مىساللار ئارقىلىق مۇپەسسەل يورۇتۇپ بېرىلگەن. نەۋايى بۇ ئەسىرىنىڭ ئاساسىي قىسمىدا چاغاتاي تىلى يېقىنقى زامان تۈركىي ئەدەبىي تىلى نى پارس ئەدەبىي تىلى بىلەن سېلىشتۇرۇپ، چاغاتاي تىلىدىكى ئەۋزەللىكلەرنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. چاغاتاي تىلىدا ئۇقۇمنى نازۇك جەھەتلەردىن پەرقلەندۈرۈپ بېرەلەيدىغان سۆزلەرنىڭ كۆپلۈكىنى، بەزى ساھەلەرگە خاس بولغان سۆز ئاتالغۇلارنىڭ موللۇقىنى، تۇيۇق يېزىش، قاپىيە كەلتۈرۈش قاتارلىق بەدىئىي ماھارەت ۋە سۆز تۈرلەش، سۆز ياساش ئىمكانىيەتلىرىنىڭ كەڭلىكىنى نۇرغۇنلىغان مىساللار بىلەن ئىسپاتلايدۇ؛ چاغاتاي تىلى مۇشۇنداق ئەۋزەللىكلەرگە ئىگە بولسىمۇ، لېكىن شۇ چاغقىچە بىر كىم تەرىپىدىن ئىسپاتلاپ كۆرسىتىپ بېرىلمىگەنلىكى ئۈچۈن، بۇ ئەزەللىكلەر يوشۇرۇن ھالەتتە قالغانلىقىنى، تۈركىي تىللىق شائىرلار، بولۇپمۇ ياش شائىرلار ياخشى مۇلاھىزە قىلمايلا پارس تىلىنى ئەۋزەل بىلىپ، شېئىرنى پارس تىلى بىلەن يېزىشقا بېرىلىپ كەتكەنلىكىنى، بۇنىڭ نەتىجىسىدە تۈركىي تىللىق شائىرلار بارغانسېرى ئۆز ئانا تىلىنى ياخشى بىلمەيدىغان ھالەتكە چۈشۈپ قېلىۋاتقانلىقىنى زور ئېچىنىش بىلەن كۆرسىتىپ ئۆتىدۇ ھەم ئۆزىنىڭ مانا مۇشۇنداق ئەھۋال ئاستىدا چاغاتاي تىلى ئۈستىدە ئىزدىنىشكە بەل باغلىغانلىقىنى، ئىزدىنىش نەتىجىسىدە بۇ تىلنىڭ مول بايلىقىدىن خەۋەردار بولۇپ، چەكسىز غۇرۇرلانغانلىقىنى، بۇ تىلنى پۇختا ئىگىلىگەن ئاساستا بەدىي ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللىنىپ، ئۆزىنىڭ ئەڭ يۈكسەك پەللىنى ئىگىلىگەن ئەسەرلىرىنى يارىتىشقا مۇۋەپپەق بولغانلىقىنى، ئاخىرىدا ئۆز ئىشىنىڭ خۇلاسىسى سۈپىتىدە بۇ ئەسەرنى يازغانلىقىنى ئىزھار قىلىدۇ .شۇنداق قىلىپ، نەۋايى قەلبىگە بۈيۈك مەقسەتلەرنى پۈكۈپ، مەردانىلىق بىلەن تۈركىي تىلىدا ئىجادىيەت ئېلىپ باردى ۋە تۈركىي تىلىنىڭ پارس تىلىدىن قېلىشمايدىغان گۈزەل تىل ئىكەنلىكىنى ئۆز ئەسەرلىرىدىكى يۇقىرى بەدىي ماھارەت بىلەن نامايان قىلدى. بولۇپمۇ بۇ دەۋردىكى تۈركىي تىلى تىرىلىش ھەرىكىتى ئۇلۇغ شائىرنىڭ ئىجادىدا يۇقىرى دولقۇنغا كۆتۈرۈلدى. شائىر ئۆزىنىڭ لىرىك شېئىرلار توپلىمىخەزائىنۇل مەئانى بىلەن داستانلار توپلىمىخەمسەندە تۈركىي تىلىنىڭ بەدىئىي قۇدرىتىنى جەۋلان قىلدۇردى. شۇڭلاشقا نەۋايىنىڭ ئۇستازى، زاماندىشى، بۈيۈك پارس تاجىك مۇتەپەككۇرى ئابدۇرەھمان جامى ئۆزىنىڭ خىرەدنامەئى ئىسكەندەر ئىسكەندەر ئەقىلنامىسى ناملىق داستانىدا نەۋايى ھەققىدە مۇنداق دەپ يازىدۇ :تۈركىي تىلىدا داغى نەقىش كەلدى ئەجەب،ھەتتا سېھىرگەرلەرمۇ باغلىدى لەب.ئۇنداق گۈزەل نەقىش چۈشۈرگەن قەلەم،بېشىغا ئافىرىنلار ياغدۇرسۇن ئالەم.كەچۈرسۇن فارسىيدا گۆھەر تەرگەنلەر،دارى تىلىدا دۇر ، خەزىنە بەرگەنلەر.بۇنىڭ تىلى ھەم گەر بولسا دارى،ماجالسىز قالاتتى ئۇلارنىڭ بەرى.ئۇنىڭدىن باشقا، نەۋايى ئۆز ئەسەرلىرىدە تۈركىي تىلىنىڭ ئۆلگەن جىسمىغا جان كىرگۈزۈپ، جانلىق تىلدىلا قوللىنىش ھالىتىگە چۈشۈپ قالغان بەزى لېكسىكىلىق سۆزلەرنى بەدىئىي ئەدىبىياتقا ئېلىپ كىردى ۋە چاغاتاي تۈركچىسىنىڭ ئەدەبىي سۆز بايلىقىنى ئاشۇردى. ئۆزبېكىستانپەننەشرىياتى نەشىر قىلغان تىلشۇناس بەھرام باقايېفنىڭ نەۋايى ئەسەرلىرى لېكسىكىسى ناملىق ئەسەردىكى سانلىق مەلۇماتلارغا قارىغاندا، پۇشكىن ئۆز ئەسەرلىرىدە جەمىي 21197 سۆز، شېكىسپىر 20 مىڭدىن كۆپرەك سۆز، سېرۋانتېس 18 مىڭ سۆز، ئابدۇللا توقاي 14 مىڭ سۆز، ئاباي 6 مىڭ سۆز ئىشلەتكەن. ئەلىشىر نەۋايىنىڭ بارلىق ئەسەرلىرىدە تەخمىنەن 1 مىليون 378 مىڭ 67 سۆز ئىشلىتىلگەن بولۇپ، ئۇلار 26 مىڭ 35 لېكسىكىلىق بىرلىكتە ئومۇملاشقان. نەۋايى پەقەتفەرھاد شېرىنداستانىدا 5431 سۆز ئىشلەتكەن.نەۋايى ئۆمرىنىڭ ئاخىرىدا يازغانمۇھاكىمەتۇل لۇغەتەيىن ناملىق ئىلمىي ئەسىرىدە تۈركىي تىلىنى فونېتىكا، لېكسىكا ۋە گرامماتىكا جەھەتلەردىن پارس تىلى بىلەن سېلىشتۇرۇپ، تۈركىي تىلىنىڭ بەدىئىي ئىجادىيەتتىكى يوشۇرۇن ھاياتىي كۈچىنى نەزەرىيە جەھەتتىن دەلىللىدى. تۈركىي تىلىنىڭ بەزى جەھەتلەردىن پارس تىلى مۇمكىن بولمىغان ئىپادىلەش ئىمكانىيىتىگە ئىگە ئىكەنلىكىنى، لېكىن تۈركىي ئاپتورلارنىڭ بۇ خىل ئىمكانىيەتلەرگە سەل قارىغانلىقىنى كۆرسىتىپ ئۆتىدۇ. نەۋايى بۇ ئەسىرىدە ئۆز دەۋرىدىكى پارسگۇي ئەدىبلەرگە قارىتىپ مۇنداق دەپ يازىدۇ. . . . بۇ سۆزلەرنى ئاڭلاپ ، مۇخالىپ ۋە دەۋاگەرلىرىم نەۋايىنىڭ تەبىي تۈركىي تىلىغا مايىل بولغىنى ئۈچۈن بۇ تىلنىڭ تەرىپىدە مۇبالىغا قىلىۋاتىدۇ. پارس تىلى بىلەن بولغان ئالاقىسى ئاز بولغانلىقى ئۈچۈن ئۇنى چەتكە قېقىپ ئىنكار قىلىۋاتىدۇدەپ قالمىسۇن، ھالبۇكى، پارسچىنى ئەتراپلىق ئىگىلەش ۋە چوڭقۇر تەكشۈرۈپ ئېنىقلاش يولىدا ھېچكىم مەندىن ئارتۇق ئىش قىلغان ئەمەس. ئۇنىڭ ئارتۇقچىلىق كەمچىلىك تەرەپلىرىنى ھېچكىم مېنىڭدىن ياخشىراق بىلگەن ئەمەس.كۆرۈپ تۇرۇپتىمىزكى، نەۋايى يۈكسەك ئىشەنچ بىلەن تۈركىي تىلىنىڭ پارس تىلىدىن قېلىشمايدىغان گۈزەل ۋە پاساھەتلىك تىل ئىكەنلىكىنى، ئۇنىڭ مەنە مۇمكىنچىلىكىنىڭ چەكسىزلىكىنى قەيت قىلىدۇ. نەۋايى مەزكۇر ئەسىرىدە تۈركىي ئاپتورلارنى، بولۇپمۇ پارسگۇيلۇققا مەھلىيا بولۇپ كەتكەن ياش شائىرلارنى ئۆز ئانا تىلىدا يېزىشقا دەۋەت قىلىدۇ ھەمدە بۇ پىكىرنى ئىلمىي ئاساسلار بىلەن دەلىللەيدۇ: شۇ قەدەر مول ۋە نازۇك ئۇقۇملارنى ئىپادىلەيدىغان تۈركىيچە سۆز ئىبارىلەر بىرەر كىشى تەرىپىدىن مۇلاھىزە قىلىنىپ، ئۇلارنىڭ ھەقىقىي ھالىتى كۆرسىتىپ بېرىلمىگەنلىكتىن، ھازىرغىچە يوشۇرۇن ھالەتتە تۇرۇپ كەلدى. بىلىمسىز ھەم بېلى بوش تۈرك يىگىتلىرى ئىشنىڭ ئوڭىيىنى كۆزلەپ پارس تىلى بىلەن شېئىر يېزىشقا بېرىلىپ كەتتى. ۋەھالەنكى، ئەگەر ئۇلار ياخشى مۇلاھىزە قىلىپ كۆرگەن بولسا ئىدى، ئۆز تىلىدىكى شۇ قەدەر كەڭ ئىمكانىيەتلەرنى بايقىغان ۋە بۇ تىلدا ھەر خىل پىكىرلەرنى ئىپادىلەش، خۇش سۆزلۈك، شائىرانىلىق ۋە داستانچىلىق سەنەتلىرىنى كۆرسىتىش تېخىمۇ ئاسان بولىدىغانلىقىنى چۈشەنگەن بولاتتى. دەرۋەقە بۇ ئەمەلىيەتتىمۇ ئاسان ئىدى. يۇقىرىدا تۈركىي تىلىنىڭ كەڭ مەنىدىكى ۋە ھەر تەرەپلىمىلىكى شۇنچە دەلىللەر بىلەن ئىسپاتلاپ كۆرسىتىلدى. روشەنكى، بۇ خەلق ئىچىدىن چىققان تالانت ئىگىلىرى ئۆزلىرىنىڭ سالاھىيەت ۋە تالانتلىرىنى ئۆز تىلى تۇرغان يەردە باشقا تىل بىلەن نامايان قىلماسلىقى كېرەك ئىدى ۋە مۇنداق ئىشقا كىرىشمەسلىكى كېرەك ئىدى. ئەگەر ھەر ئىككى تىلدا يېزىش قابىلىيىتى بولسا، ئۆز تىلىدا كۆپرەك يېزىپ، باشقا تىلدا ئازراق يېزىش كېرەك ئىدى. بەك ئېشىپ كەتكەندىمۇ ئىككى تىل بىلەن ئوخشاش يېزىش كېرەك ئىدى. شۇ ئېھتىمالغا ھەرگىز يول قويغىلى بولمايدۇكى، تۈركىي خەلقلەرنىڭ تالانت ئىگىلىرى پارس تىلى بىلەن شېئىر يازسۇن دە، تۈركىي تىل بىلەن يازمىسۇن، بەلكى كۆپچىلىكى يازالمىسۇن، يازسىمۇ خۇددى سارتلار پارسلار تۈركىي تىل بىلەن يازغان شېئىردەك خۇش سۆز تۈركلەر قېشىدا ئوقۇيالمىسۇن ۋە ئۆتكۈزەلمىسۇن، ئوقۇسىمۇ ھەر سۆزىدىن يۈز ئەيىب تېپىلىپ، ھەر جۈملىسى يۈز ئېتىرازغا ئۇچرىسۇن!مانا بۇ نەۋايىنىڭ يۈكسەك ئىرادە، قورقۇش ۋە بىپەرۋالىقتىن خالىي تەبىئىتى دىن ئۇرغۇپ چىققان ئانا تىل غۇرۇرى ئىدى! ئۆز دەۋرىدە مۇنداق قاراشلارنى تىلشۇناسلىق ۋە مەنتىقە ئىلمى نۇقتىسىدىن ئوتتۇرىغا قويۇش ئاسان ئەمەس ئىدى. خۇددى نەۋايى: مەن تۈرك خەلقىنىڭ خۇش تىللىرىغا بۈيۈك بىر ھەقىقەتنى ئىسپاتلاپ بەردىم دېگىنىدەك، ئۆزىنىڭ تەشەببۇسلىرى ۋە ئىجادىيەت ئەمەلىيىتى ئارقىلىق زامانداشلىرى ۋە ۋەتەنداشلىرىغا ئەڭ يارقىن ئۈلگە تىكلەپ بەردى. مۇشۇ مەنىدىن ئېيتقاندا، نەۋايى بىر ئۇلۇغ شائىرلا ئەمەس، بەلكى يەنە كەسكىن نەزەرىيىچى، مۇتەپەككۇر ۋە تۈركىي تىل ئىنقىلابىنىڭ يېتەكچىسى ئىدى. بۇنىڭ نەتىجىسىدە نەۋايى ۋەكىللىكىدىكى تۈركىي ئەدىبلەرنىڭ ئىجادىيەت مۇۋەپپەقىيەتلىرى ئوتتۇرا ئاسىيا خەلقلىرىنىڭ 15 ئەسىردىكى ئاخىرقى قېتىملىق مەدەنىيەت گۈللىنىش دەۋرىنى كەنجى ئويغىنىش دەۋرى نى مەيدانغا كەلتۈردى. بۇ دەۋر گەرچە تېمۇرىيلەر دۆلىتىنىڭ يىمىرىلىشىگە ئەگىشىپ، قىسقا ۋاقىت ئىچىدىلا ئاخىرلاشقان بولسىمۇ، لېكىن كېيىنكى ئوتتۇرا ئەسىرلەردىكى تۈركىي خەلقلەر تەپەككۇرىنىڭ ئۆرلىشىگە چوڭقۇر تەسىر كۆرسەتتى، تۈركىي ئەدەبىي تىلىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈردى. نەۋايىنىڭ يازغىنىدەك:ئەيلەدىم ئول مەملىكەتنى بىر قەلەم.دېگەن مىسرالىرىدا تۈركىي تىلىنىڭ يوشۇرۇن ھاياتىي كۈچىنى ئاشكارا قىلدى. نەۋايى باشچىلىقىدىكى تۈركىي ئەدىبلەر قوزغىغان تۈركىي ھۈنەرەست دولقۇنى يېقىنقى ۋە ھازىرقى زامان تۈركىي تىللىرى، جۈملىدىن ئۇيغۇر ۋە ئۆزبېك ئەدەبىي تىلىنىڭ تەرەققىياتى ۋە تاكامۇللىشىغا كۈچلۈك تەسىر كۆرسەتتى.مەنبە: مىراس ژۇرنىلى 2002 يىللىق 4 سانى

ستەپنوگورسكتە تۇراتىن كوپبالالى اكە ارقىلى الماتىدان پاتەر ۇتىپ الدى30 شىلدە, 07:47:5430 شىلدە , 07:47:5421 شىلدە, 2021 وزگەرتۋفوتو: ءباسپاسوز قىزمەتى اي سايىن پاتەردىڭ ۇتىس ويىنى اۋقىمدى اكسياسى اياسىندا جەتى پاتەردىڭ العاشقىسىن ويناتتى. وسى جىلعا جوسپارلانعان حان ءتاڭىرى ءتۇرعىنۇي كەشەنىندەگى جەتى الماتىلىق پاتەردىڭ العاشقىسىنىڭ ۇتىس وينى 31 ارنا ەفيرىندە كورسەتىلدى. ؛ ؛العاشقى ۇتىس وينىندا ستەپنوگورسك قالاسىندا جۇرگىزۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيتىن كوپبالالى اكە ۆيكتور پوكوەۆتىڭ جولى بولدى. ول الماتىنىڭ ەكولوگيالىق تازا اۋدانىندا ورنالاسقان جاڭا پاتەر يەسى اتاندى. ءتورت بالانىڭ اكەسىنە پاتەر كىلدى سالتاناتتى تۇردە تابىس ەتىلدى.؛ شىنىن ايتقاندا تە ونلاين كرەديت رەسىمدەپ جاتىپ, سمارتفون ۇتىپ العىم كەلگەن. سول سەبەپتى الماتىدان پاتەر ۇتىپ الدىڭ دەگەن حابار مەن ءۇشىن كۇتپەگەن جاڭالىق بولدى. قاتتى تاڭ قالدىم, ارينە, سوسىن وتە قۋاندىم. وتباسىمنىڭ, بالالارىمنىڭ دا قۋانىشىندا شەك جوق. مەن كە ۇلكەن العىسىمدى بىلدىرەمىن, سەبەبى وسىنداي ناۋقانداردىڭ ارقاسىندا ادامداردا پاتەرگە يە بولۋ مۇمكىندىگى پايدا بولدى. بۇل ؛؛ وتە كەرەمەت مۇمكىندىك. سوندىقتان مەن بارلىعىنا ءوز مۇمكىندىن سىناپ, وسى ناۋقانعا قاتىسۋعا كەڭەس بەرگىم كەلەدى. جىل اياعىنا دەيىن تاعى 6 پاتەر ويناتىلاتىنىن ايتتى. ايەلىمە ءبولىپ تولەۋ ارقىلى كىر جۋاتىن ماشينا العىم كەلەدى, ەندى تە ءبولىپ تولەۋدى مىندەتتى تۇردە رەسىمدەيمىن, مۇمكىن تاعى ۇتىپ قالارمىن, ؛؛ دەيدى قۋانىشىن جاسىرا الماعان ؛ۆيكتور پوكوەۆ.اربىر ادام الماتى ورتالىعىنان جايلى پاتەر ۇتىپ الا الادى. ول ءۇشىن تەن ءبىر رەت ءتيىمدى تالاپتارمەن كرەديت نەمەسە ءبولىپ تولەۋ رەسىمدەۋ جانە ناۋقاننىڭ بۇكىل كەزەڭىندە قوسىمشاسى ارقىلى اي سايىن قىزمەتتەر ءۇشىن تولەم جاساۋ جەتكىلىكتى. تولەم نەعۇرلىم كوپ جاسالسا, سوعۇرلىم جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىندىگى جوعارى.ناۋقانعا قاتىسۋ ءۇشىن 2021 جىلعى 11 مامىر مەن 19 جەلتوقسان ارالىعىندا ەكى شارتتى ورىنداۋ قاجەت.200 ؛000 تەڭگەدەن ارتىق سوماعا ءبىر رەت كرەديت الۋ نەمەسە ءبولىپ تولەۋدى رەسىمدەۋ؛اي سايىن ؛ ؛قوسىمشاسىندا 1000 تەڭگەدەن ارتىق سوماعا قىزمەتتەردى تولەۋ. ؛ ۇسىناتىن بۇل بىرەگەي ناۋقان بىلتىر باستالعان. ؛ول جولى 3 پاتەر ءويناتىلعان. ؛ۇش ۇتىس ويىنىنا شامامەن 150 ؛000 ادام قاتىسقان. ؛قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىرى الماتى وبلىسىنىڭ ۇلان اۋىلىنان, ءبىرى قاراعاندى وبلىسىنىڭ اقجارىق اۋىلىنان, سوڭعىسى شىمكەنت قالاسىنان بولعان. ولاردىڭ ءارقايسىسى ؛حان ءتاڭىرى ءتۇرعىنۇي كەشەنىنەن پاتەر ۇتىپ العان.ناۋقان تۋرالى جانە كەزەكتى ۇتىس وينىنىڭ وتەتىن كۇنى مەن ونىڭ ناتيجەسى تۋرالى سوڭعى جاڭالىقتى ءتىڭ ., پاراقشالارى ارقىلى بىلۋگە بولادى.ىلمەك سوزدەر: اي سايىن پاتەردىڭ ۇتىس ويىنى29 شىلدە 746229 شىلدە 284329 شىلدە 86329 شىلدە 74029 شىلدە 56129 شىلدە 52027 شىلدە 1099028 شىلدە 464823 شىلدە 3368

بۆرىنىڭ توققۇز خىسلىتى ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت ئومۇمى بۆرىنىڭ توققۇز خىسلىتىبۆرىنىڭ توققۇز خىسلىتىيوللىغۇچى: ئاكادېمىيە يوللانغان ۋاقتى: 2017 يىل 13 ئاپرېل ئورنى: ئومۇمى، مىللىي مەۋجۇتلۇق ئىنكاس : 0بۆرە ئۇيغۇر قاتارلىق تۈرك قەۋىملىرى تۇتىم قىلغان بىر ھايۋان بولۇپ، ئۇ ئەقللىق، جەسۇر، كوللىكتىپلىق روھى كۈچلۈك، تەدبىرلىك ۋە ساداقەتمەنلىكنىڭ سېمىۋۇلى. بۆرىلەرنىڭ قىممەت قارىشىدائەركىنلىك ھەممىدىن ئۈستۈن تۇرىدۇ. بۆرىلەر ئۆز تۇپىغا ئىنتايىن سادىق بولۇپ، ئۆز توپىدىكىلەردىن ھەرقانداق زۇلۇم كۆرسىمۇ، توپتىن ئايرىلمايدۇ ۋە توپقا خائىنلىق قىلمايدۇ ۋە توپتا ئۆلىدۇ.ئەجدادلىرىمىز بۆرىدىن ئىبارەت بۇ ۋەھشىي ھايۋاننى ئۆزلىرىنىڭ نەسلى، ئەجدادى، قوغدىغۇچى ئىلاھى، ھەتتا جەڭ ئىلاھى دەپ قاراپ ئىلاھلاشتۇرغان.تۆۋەندە بۆرىنىڭ 9 خىسلىتى بىلەن تونۇشۇپ چىقايلى.1. پۇرسەت كۈتۇش: بۆرە ئۆزى ئاجىز ۋاقىتتا قانداقتۇر ئاتالمىش غورۇر ئۈچۈن ئۆزىدىن كۈچلۈكلەرگە ھۇجۇم قىلمايدۇ.2. ئۆملۈك: بۆرە ئۆزىدىن كۈچلۇك دۇشمەنگە تاقابىل تۇرۇشقا مەجبۇر بولغاندا، چوقۇم كوللىكتىپ ھۇجۇمغا ئۆتىدۇ.3. ئۆزىنى بىلىش: بۆرىنىڭ ھايۋاناتلار پادىشاھى بولۇش خىيالى بار، ئالۋەتتە. لېكىن بۆرە ئۆزىنىڭ بەرىبىر شىر ئەمەس، بۆرە ئىكەنلىكىنى ئېسىدە ساقلايدۇ.4. ۋەزىيەتكە قاراپ ئىش كۆرۇش: بۆرە قانداق قىلىپ ئەڭ كىچىك بەدەل بىلەن چوڭ پايدىغا ئېرىشىشنى بىلىدۇ.5. تەڭ ئىلگىرلەپ، تەڭ چىكىنىش: بۆرە گەرچە تەنھا يۇرىشنى ياخشى كۆرسىمۇ، لېكىن بىرلەشمە ھۇجۇمدا ئەڭ ئىتتىپاق، بۆرە يارىلانغان سەپدىشىنى تاشلاپ جەڭ مەيدانىدىن چېكىنمەيدۇ.6. ئۆزىنى ھەم ئۆزگىنى چۈشۈنۈش: بۆرە ھەر قانداق رەقىبىنى ھۆرمەت قىلىدۇ. ھەر قىتىملىق ھۇجۇمدىن بۇرۇن رەقىبىنى ياخشى چۈشۈنىشكە تىرىشىدۇ، رەقىبىنى سەل چاغلىمايدۇ. شۇڭا، بۆرە ئۆز ھەرىكىتىدە ئاساسەن غەلبە قىلىدۇ.7. كۆيۇمچانلىق: ئەركەك بۆرە چىشى بۆرە ھامىلدار بولغان ۋاقىتتىن تارتىپ بۆرە كۈچىكى تۇغۇلۇپ تاكى مۇستەقىل ھەرىكەت قىلغۇچە ئانا بالىنى قوغدايدۇ.8. مۇستەقىل ياشاش: بۆرە بالىسى مۇستەقىل ھەرىكەت قىلىش يىشىغا يەتكەن ھامان بالىسىدىن ئايرىلىپ كىتىدۇ. چۈنكى، بۆرىنىڭ پەلسەپەسى بۆرە بول، بولمىسا قوي بول دېگەندىن ئىبارەتتۇر.9. ئەركىنلىكنى سۆيۇش: بۆرە ئەركىن، تەنھا يۈرۈپ ئاچلىقتىن ئۆلۈشكە رازىكى، بىر پارچە تەييار لوقما ئۈچۈن باشقىلارغا قۇيرۇق شىپاڭلاتمايدۇ.بۈگۈندىن تۇغۇلغان ئويلار

اركتيكاعا مەحانيكالىق كولىكسىز بارعان العاشقى ادامداردىڭ ساياحاتى ءساتتى اياقتالدى9 جەلتوقسان, 10:25 396 0 ەكولوگيا انار لەپەسوۆاسولتۇستىك پوليۋسكە قىستا مەحانيكالىق كولىكسىز بارعان العاشقى ادامدار نورۆەگيالىق بورگە ۋسلاند پەن وار تۋماسى مايك حورننىڭ ساياحاتى ءساتتى اياقتالدى.ەكسپەديتسيا قىركۇيەكتىڭ اياعىندا باستالدى. زەرتتەۋشىلەر پوليار تۇنىندە مۇزدىڭ بەتىمەن 1800 شاقىرىم ءجۇرىپ ءوتتى. بۇل تۋرالى ۆۆس حابارلادى.ەكسپەديتسيانىڭ ماقساتى اركتيكا مۇزدارىنىڭ ەرۋى تۋرالى اقپاراتتار جيناۋ. عالىمدار بۇل قۇبىلىستى جاھاندىق جىلىنۋمەن بايلانىستىرىپ وتىر.زەرتتەۋ جۇمىستارى قاراشانىڭ ورتاسىندا اياقتالۋى ءتيىس ەدى، الايدا ۋسلاند پەن حورن اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ قۇبىلۋى مەن جىلجىمالى مۇزدارعا بايلانىستى كەستەدەن قالىپ قويدى. جۇما كۇنى ولاردىڭ تاماعى ءبىتۋى كەرەك ەدى، ولارعا نورۆەگيالىق زەرتتەۋشىلەر بەنگت روتمو مەن الەكساندر گاممە كومەككە كەلدى. بارلىعى بىرگە لانس زەرتتەۋ كەمەسىنە دەيىن جەتتى.ساپار ۇيىمداستىرۋشىسى لارس ەببەسەن سپۋتنيكتىك بايلانىس ارقىلى ەكى توپپەن دە حابارلاسىپ وتىردى. ول جۇما كۇنى بيبيسيگە حورن مەن ۋسلاندتىڭ تىكۇشاقپەن ەۆاكۋاتسيادان باس تارتقانىن، بىراق نورۆەگيالىقتارمەن كەزدەسۋگە كەلىسكەنىن مالىمدەدى. ولاردىڭ ازىقتۇلىگى ءبىتىپ جاتقان، ال جەل كۇننەن كۇنگە كۇشەيە تۇسكەن. داۋىل سالدارىنان بايلانىس ۇزىلسە، ولار اش قالىپ قويۋشى ەدى.ۋسلاند پەن حورن 23 قىركۇيەكتە مۇز ۇستىندەگى ساپارىن باستادى. ولارعا 40تان 2قا دەيىنگى ارالىقتاعى اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ بىردەن وزگەرۋى كەدەرگى كەلتىرگەن. زەرتتەۋشىلەر بۇعان جاھاندىق جىلىنۋ سەبەپ دەپ تۇجىرىمدايدى، جىلجىمالى مۇزدار ساياحاتشىلاردى ارتقا قاراي الىپ كەتىپ، ساپاردى ۇزارتىپ جىبەرگەن. كەي جەرلەردە مۇز قاباتى ادەتتەگىدەن جۇقا بولعان. حورن ءبىر رەت سۋعا قۇلاپ كەتىپ، قولى مەن مۇرنىن ءۇستىرىپ العان. حورننىڭ ايتۋىنشا، ەكى زەرتتەۋشى دە قاتتى جۇدەپ، ساياحات كەزىندە شارشاعان.ۋسلاند 57, حورن 53 جاستا. زەرتتەۋشىلەر سولتۇستىك پوليۋسكە قىستا مەحانيكالىق كولىكسىز بارعان العاشقى ادامدار رەتىندە تاريحقا ەنەرى ءسوزسىز.تەگتەر عالىمدار ەكسپەديتسيا سولتۇستىك پوليۋس11 قىركۇيەك, 2019 ساعات 17:08جىبەك جولى ديالوگ جولى ءتۋريزمدى دامىتۋ جونىندەگى حالىقارالىق ەكسپەديتسيا اياقتالدى29 قاراشا, 2019 ساعات 10:09تۇڭعىش پرەزيدەنت جولىمەن حالىقتىق ەكسپەديتسياسى باستالادى

بۇ ناخشا ھەممىڭلارغا سوۋغا : سەلكىن مۇنبىرى سەلكىنسەلكىن مۇنبىرى ناخشامۇزىكىلار سۈرەتلىك ناخشىلار بۇ ناخشا ھەممىڭلارغا سوۋغا : بۇ بەتتىكى تېما: بۇ ناخشا ھەممىڭلارغا سوۋغا : بۇ تىما 194 قېتىم كۈرۈلدى .بۇ ناخشا ھەممىڭلارغا سوۋغا : ئېكراننى قوش چەكسىڭىز پۈتۈن ئېكران ھالەتتە چىقىدۇ.يېزىلغان ۋاقتى : 20071028 20:33بۇ ناخشىنى ئۆزەم بەك ياقتۇرغاچقا يوللاپ قويدۇم. ئەيىبكە بۇيرۇمىغايسىلەر دوسلار.يېزىلغان ۋاقتى : 20071028 20:40مەن ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان ناخشىغۇ بۇ..ھىلىقى دىگەنلەر شۇما..مەن ئۇلارنىڭ ھەممە ناخشىسىنى بەك ياقتۇرۇپ ئاڭلايمەن..بولسا ھىلىقى تۇنجى قىتىم دىگەن بىر ناخشىسى بولىدىغان شۇنى بىر يوللاپ قويۇڭە. دەيدىغان..يېزىلغان ۋاقتى : 20071028 20:49ۋاھ نىڭ ناخشىسى ،بەك ياخشى جۇمۇ بۇ سولتەكلەرنىڭ ناخشىلىرىيېزىلغان ۋاقتى : 20071028 20:54مۇشۇ ناخشىنى بىر ئاڭلاپلا بەك ياقتۇرۇپ قالغانىدىم....بۇرۇن خاس قۇلىقىمدىن چۈشۈرمەي ئاڭلايتتىم..يادا دىگۈدەك بوپ كىتىپتىكەن تىكىستىلىرى.... دىكىلەر نىمە ئىش قىلىۋاتىدىكىن ھازىر....يېڭى پلاستىنكا چىقارسا بولاتتى ئەسلى....بۇ تۆتەيلەننىڭ ئاۋاز ئالاھىدىلىكلىرى بىربىرىگە ماس كىلەتتى....ئىككى قېتىم ئاڭلىۋەتتىم...خېلى بوپتىكەن ئاڭلىمىغىلى.......يېزىلغان ۋاقتى : 20071029 18:20

جالپى، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا قيىندىقتار ءالى دە بارشىلىق. ەل بولعالى بەرى نايقالتاتىن، جايقالتاتىن نارىق تالابىنا ساي دەلىنەتىن رەفورمالاردان كوز اشپاي كەلە جاتقان ەكى سالا بار. ونىڭ ءبىرىنشىسى ءبىلىم، ەكىنشىسى دەنساۋلىق. سول رەفورمالاردىڭ ناتيجەسى تولىق جەمىسىن بەرۋى ءوز الدىنا، قايتا ەلباسىنان باستاپ، قالىڭ قاۋىمنىڭ نارازىلىعىن تۋعىزۋمەن كەلەدى.مۇعالىمنىڭ دە، دارىگەردىڭ دە ايلىعى شايلىعىنا بىردە جەتسە، بىردە جەتپەيدى. اسىرەسە، جاس مامانداردىڭ جاعدايى سىن كوتەرمەيدى. دەگەنمەن از ايلىققا قاراماي، حالىققا قىزمەت ەتىپ، ۇرپاققا ءبىلىم بەرىپ كەلە جاتقان سول جانداردىڭ وتانشىلدىق رۋحى مىقتى، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ التىن دىڭگەگى دەسەك، جاراسادى.جانى قينالىپ بارعاندا تەگىن دەلىنەتىن مەديتسينالىق مەكەمەلەردەگى قىزمەتكەرلەردىڭ اقيقات سوزىنە يلانباسقا شاراڭ جوق. كەيبىر ماسەلە بويىنشا پىكىر بىلدىرسەڭ، اق حالاتتى ابزال جاندار ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل اقىلى ورتالىقتارعا بارۋدى ۇسىنادى. ونداعى باعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قالتاسىنا شاق كەلمەيتىنى بەلگىلى. سوندايدا سالى سۋعا كەتىپ، ارزان ءدارى مەن حالىق ەمشىلەرىنە جۇگىنەتىندەر قازىر از ەمەس. قىمباتشىلىقتى جەلەۋ ەتكەندەردىڭ ايتاتىنى باياعى نارىق تالابى. ساتۋعا قويعان زاتتارىن قىمبات باعامەن الاتىنىن العا تارتادى.ءدارىنىڭ قىمباتتىعى ءتانى اۋىرعان جاننىڭ جۇيكەسىن جۇقارتپاي قويمايدى. بۇل قالاي دەپ ايتا المايسىڭ. ماسەلەن، دارىگەر ءتىزىپ بەرگەن ءدارىنى الۋ ءۇشىن دارىحاناعا 10002000 تەڭگەمەن بارۋ قازىر ارمانعا اينالدى. كەيدە 2030 مىڭ تەڭگە دە قاجەتىڭدى تولىق وتەي الماي قالىپ جاتادى. ءدارىحانانىڭ ىشىندە تيىندارىن ساناپ تۇرعان قارت ادامدار مەن از قامتىلعان وتباسىلارىن ءجيى كەزدەستىرەسىڭ. 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا بىلتىر فارماتسەۆتيكالىق ونىمدەردىڭ باعاسى 33 پايىزعا، انتيبيوتيكتەر 34،4 پايىزعا، ۆيتاميندىك ونىمدەر 27،3 پايىزعا، جوتەلگە قارسى ءشارباتتار 46،6 پايىزعا ارتىپ كەتكەن. ال 2017 جىلدىڭ العاشقى 5 ايىندا فارماتسەۆتيكالىق ونىمدەر 9،8 پايىزعا، انتيبيوتيكتەر 8،1 پايىزعا، ۆيتاميندەر 4،9 پايىزعا، جوتەلگە قارسى ءشارباتتار 12،4 پايىزعا قىمباتتاعان. زەينەتاقى مەن ايلىققا قوسىلعان ۇستەمەنى وسىلار ءاپساتتە قاقشىپ تۇسەرى حاق.ال سوڭعى قىمباتشىلىق، ءتىپتى شۋ اساۋداي جالىنا قول اپارتار ەمەس. ءوزىمىز ۇلگى ەتىپ جۇرگەن، ادام دەنساۋلىعىن العا وزدىرعان دامىعان ەلدەردە ءدارىدارمەك ۇنەمى باقىلاۋدا تۇرادى. ءتيىستى باقىلاۋدىڭ كەيدە ولقى سوعىپ جاتۋىنان ەڭ الدىمەن بىزدەگى تۇتىنۋشى زارداپ شەگىپ وتىر. سوعان جەتكىزگەن كەيبىر لاۋازىم يەلەرىنىڭ ءىستى بولۋى سوزىمىزگە دايەك. بىراق دارىدەگى قىمباتشىلىقتى جويۋ قاشان ورىندالارى بەلگىسىز سەكىلدى.وسى قىمباتشىلىقتىڭ باستاۋ باسىندا جانارجاعارماي باعاسىنىڭ شارىقتاۋى دا تۇر. ەلىمىزدەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارى جوندەۋگە جابىلادى. ءسويتىپ بەنزين باعاسى ءورشىپ شىعا كەلەدى. بۇل بارلىق سالاداعى باعانىڭ وسۋىنە اكەلەدى. اتالعان ءۇردىس جىل سايىن قايتالانۋمەن كەلەدى. ءتيىستى ادامداردىڭ سوزىنە سەنسەڭ، ءبارى ارتىعىمەن ءوندىرىلىپ جاتىر. مۇناي دا، كومىر دە بارشىلىق. بىراق حالىققا جەتكەنشە كەز كەلگەننىڭ قالتاسى كوتەرمەيتىن قىمبات باعاعا يە بولادى. جازاتايىم ايتساڭ، جازىقتى بولاسىڭ. ەستىمەي وتىرسىڭ با، كورمەي ءجۇرسىڭ بە باعانىڭ شارىقتاعانىن. مەن بۇل جەردە بەكەر تۇرمىن با؟! دەپ كوزىن الارتادى. ونى قالاي جازعىرارسىڭ.ءبىر عاجابى، وسىنداي دۇربەلەڭنىڭ ناتيجەسىندە بەنزين باعاسى 1520 تەڭگەگە ءوسىپ، سول كۇيى ورنىعىپ قالاتىندى شىعاردى. وسى جىلدىڭ باسىندا 135 تەڭگەگە ساتىلعان 1 ليتر بەنزين كۇزدە 150 تەڭگەدەن استى. قازىر 160تان جوعارى.ءيا قازىر ءدارى دە، ءبارى دە قىمبات. جەرىمىز بايتاق بولسا دا ازىقت ۇلىكتىڭ، جەمىسجيدەكتىڭ، كارتوپتىڭ باعاسى ەلىمىزدە كۇن ساناپ ءوسىپ جاتقانى ايتۋداي ايتىلىپ جاتىر. وتانىمىزدا ءدارى جاسايتىن 7000عا تاياۋ زات بار كورىنەدى، شوپتەردىڭ ءتۇرى ءتىپتى ۇشانتەڭىز. وزىمىزدە باردى ۇقساتا الماي، وزگەنىڭ ونىمىنە قىپقىزىل اقشا ساناپ بەرىپ، قىمباتشىلىق قىسىمىنا تۇسكەنىمىز كىمدى دە بولسا ويلاندىرۋى كەرەك. باستى قۇندىلىق ادام، ودان تاراعان ۇرپاق دەيمىز. ەندەشە داۋلەتتى ەلدىڭ ادامى قىمباتشىلىقتىڭ قىسپاعىندا قاشانعا دەيىن قالا بەرمەك؟..

قىرغىزىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئۇيغۇر رەسسامى سابىتجان باباجانوف ئۆزىنىڭ رەسىم كۆرگەزمىسىدە قىرغىز يازغۇچى چىڭگىز ئايتماتوفنىڭ قېرىندىشى روزا ئايتماتوۋا بىلەن. 2018يىلى ماي.قىرغىزىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئۇيغۇر رەسسامى سابىتجان باباجانوف ئۆزىنىڭ رەسىم كۆرگەزمىسىدە قىرغىز يازغۇچى چىڭگىز ئايتماتوفنىڭ ئوغلى بىلەن. 2018يىلى ماي. 20ئەسىرنىڭ 60يىللىرى ئۇيغۇر دىيارىدىن ئايرىلغان مىڭلىغان ئۇيغۇرلار قىرغىزىستانغا كېلىپ ئورۇنلىشىپ، بۇ دۆلەتنىڭ سادىق پۇقرالىرىدىن بولۇپ قالدى، ئۇلار ئارىسىدىكى يۈزلىگەن ئۇيغۇرلار ئالىي دەرىجىدىكى ئۇنۋانلارغا ئېرىشىپ، ھۆكۈمەت تەقدىرنامىلىرى بىلەن مۇكاپاتلاندى. ئۇلارنىڭ بىرى سابىتجان باباجانوفدۇر. ئۇ قىرغىزىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئەمگەك سىڭدۈرگەن رەسسامى بولۇپ، يېقىندا ئۇ ئۆز كۆرگەزمىسىنى ئاچتى.مەزكۇر كۆرگەزمە ئاتاقلىق قىرغىز يازغۇچى چىڭگىز ئايتماتوفنىڭ 90 يىللىقىغا بېغىشلىنىپ 7مايدىن 31مايغىچە داۋام قىلىدۇ. كۆرگەزمىدە 95 پارچىدىن ئارتۇق رەسىم تاماشىبىنلارنىڭ ھۇزۇرىغا سۇنۇلدى. رەسسامنىڭ ئەسەرلىرىدە ۋەتەنپەرۋەرلىك روھى پەلسەپىۋى مەنىلەردىن كۆرسىتىلگەن.سابىتجان باباجانوفنىڭ دېيىشىچە، ئۇ يازغۇچىنىڭ ۋەتەنپەرۋەرلىكىدىن ئىلھام ئېلىپ ئۆز ئەسەرلىرىدە ئاناۋەتەنگە بولغان سۆيگۈلىرىنى، ھەسرەتتە ئۆتكەن ھېستۇيغۇلىرىنى ئىپادىلىگەن.سابىتجان باباجانوف ھەر يىلى ئۆز كۆرگەزمىلىرىنى ئۇيۇشتۇرۇپ، ياشئۆسمۈرلەرنى ئەدەپئەخلاققا چاقىرىدۇ، چۈنكى ئۇنىڭ ھەر بىر رەسىمىچوڭقۇر مەنىگە ئىگە. مەزكۇر كۆرگەزمە چىنىڭگىز ئايتماتوفنىڭ ئىجادىيىتىگە بېغىشلانغان بولسىمۇ، ئەمما ئۇيغۇر ئۆسمۈرلەرنى ۋەتەنپەرۋەرلىك روھىدا تەربىيەلەش، ئۇيغۇر مىللىكىملىكىنى ساقلاپ قېلىشىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ. بۇ ھەقتە نوۋوپوكروۋكا مەكتىپىنىڭ مۇدىرى پەرىدە نىزامىدىنوۋا ئۆز پىكىرلىرىنى ئىزھار قىلدى.قىرغىز خەلقىنىڭ دۇنيا بويىچە مەشھۇر يازغۇچىسى چىڭگىز ئايتماتوفنىڭ ئەسەرلىنى تەسەۋۋۇر قىلىش ھۆكۈمەت تەرەپتىن ئۇيغۇر رەسسامغا تاپشۇرۇلغانلىقى سابىتجان باباجانوفنىڭ ماھىرلىقى، مېھنەتكەش ۋە بىلىملىكىنى كۆرسىتىدۇ. چىڭگىز ئايتماتوف تۇغۇلغان شېكەر يېزىسىدىكى مۇزېيغا سابىتجان باباجانوف رەھبەرلىك قىلىدىكەن.نېۋرولوگىيە ئىلمىنىڭ پروفېسسورى نۇمۇھەممەت باباجانوف ئۇيغۇرلارنىڭ مەنىۋى بايلىقى ھەققىدە توختىلىپ، ياشئۆسمۈرلەرنى ئىلىمپەرۋەرلىككە چاقىردى.قىرغىزىستانخىتاي مۇناسىۋەتلىرى ئاخىرقى يىللىرى تېخىمۇ كۈچىيىپ بارماقتا. بۇ ۋەزىيەتتە ئۇيغۇرلارنىڭ بەزى بىر پائالىيەتلىرى چەكلىنىشلەرگە ئۇچرىماقتا. بۇنداق شارائىتتا سابىتجان باباجانوفنىڭ كۆرگەزمىسى قىرغىزىستان ئۇيغۇرلىرىنىڭ سادىق ۋەتەنداشلار ئىكەنلىكىنى، قىرغىزىستاننى ئۆز ۋەتىنىدەك سۆيىدىغانلىقىنى، شۇنداقلا قىرغىزىستاننىڭ راۋاجلىنىشى ئۈچۈن تىرىشىۋاتقانلىقىنى كۆرسەتتى.قىرغىزىستان رەسساملار ئۇيۇشمىسىنىڭ مۇدىرى تالايبېك ئۇسۇبالىيېف ئۆز نۇتقىدا سابىتجان باباجانوفنىن ئىجادىيىتىنى يۇقىرى باھالاپ، ئۇنىڭغا قىرغىزىستان خەلق رەسسامى ئۇنۋانىنى بېرىشنى رەسساملار ئۇيۇشمىسى تەۋسىيە قىلىدىغانلىقىنى ئىزھار قىلدى.كۆرگەزمىنى زىيارەت قىلغان سەنئەت سۆيەرلەر سابىتجان باباجانوفنىڭ ئىجادىيىتىگە يۇقىرى باھالارنى بېرىپ، بۇ كۆرگەزمىنىڭ خەلقئارا دەرىجىدە ئۇيۇشتۇرۇلغانلىقىنى بىلدۈرۈشتى.مەزكۇر كۆرگەزمىدە ئۇنىڭ مەشھۇرلارنىڭ سېيماسى دەپ ئاتالغان رەسىملىك كىتابچىسى تاماشىبىنلارغا سۇنۇلدى. بۇ كىتابتا ئۇيغۇر مەشھۇرلىرىنىڭ رەسىملىرى ئالاھىدە سالماقنى ئىگىلەيدۇ.ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى يۈسۈپ خاس ھاجىپ، مەخمۇت قەشقىرى، ئەلىشىر ناۋايى، لۇتپۇللا مۇتەللىپ، ئەخمەتجان قاسىمى، سادىر پالۋان قاتارلىقلارنىڭ سۈرەتلىرى كۆرۈرمەنلەرنى جەلپ قىلىدۇ.كۆرگەزمىنى يەنە قازاقىستان، رۇسىيە، ئىران ۋە باشقا دۆلەتلەردىن كەلگەن سەنئەت سۆيەرلەر زىيارەت قىلىشتى.سابىتجان كامال ئوغلى باباجانوف 2016يىلى موسكۋا شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلگەن خەلقئارالىق كۆرگەزمىگە قاتناشقان ۋە رۇس خەلقىگە ئۇيغۇر دەۋاسىنى مەدەنىيەت ئارقىلىق تونۇشتۇرغان ئىدى.سابىتجان ئەپەندى قىرغىزىستان ئۇيغۇرلىرىنىڭ سەنئەت ۋەكىلى بولۇپ، ئۇ، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەدەنىيەت بايلىقى ۋە ئەدەپئەخلاق ئەنئەنىسىنى ئىلگىرى سۈرۈشكە قوشقان تۆھپىلىرى ئۈچۈن قىرغىزىستان ئۇيغۇرلىرى ئىتتىپاق جەمئىيىتى تەرىپىدىن ئېھسان مېدالى ۋە بىر نەچچە تەقدىرنامىلىرى بىلەن مۇكاپاتلانغان ئىدى.ئاتاقلىق رەسسام ئەخمەتجان ئەھەت: ئەسەرلىرىم كۆپىنچە قەشقەر ۋە تۇرپانغا بېغىشلانغانتونۇلغان رەسسام تەلەت مىررەھىموف: مەن رەڭ بىلەن ۋەتەننىڭ ئەھۋالىنى ئىسپاتلاشنى ياخشى كۆرىمەنئالمۇتادا ئۇيغۇر ياش رەسسام گۆزەل زاكىروۋانىڭ رەسىم كۆرگەزمىسى ئۆتكۈزۇلدى

ئەردوغان: دۆلىتىمىزنىڭ بىر تامچە سۈيىنىمۇ، بىر غېرىچ تۇپرىقىنىمۇ قوغدايمىز ئۇيغۇرچەتۈركىيە ئاۋازى رادىيوسى خەۋىرى: جۇمھۇر رەئىس ئەردوغان تىۋىتتېردىكى ئادرېسى ئارقىلىق بايانات بېرىپ، مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش ۋە دىيالوگ ئۆتكۈزۈشنىڭ ئەھمىيىتى ھەققىدە توختالدى.ئۇ ئۇچۇرىدا، بارلىق سەمىمىي چاقىرىقلارغا قۇلاق سېلىپ دىپلوماتىيە ئورۇن ئېچىش، مەسىلىلەرنى دىيالوگ يولى ئارقىلىق ھەممە نەپ ئالىدىغان شەكىلدە ھەل قىلىشنىڭ نىيىتىدە بولۇپ كەلگەنلىكلىرىنى بىلدۈرۈپ، تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى دۆلىتى 2 مىڭ يىللىق ئۆتمۈشكە ئىگە بىر دۆلەتتۇر. قىلچە تەرەددۇت قىلماستىن باشتىن كەچۈرۈۋاتقان بۇ مۇساپىنى تەمكىن ۋە سوغۇققانلىق بىلەن داۋاماشتۇرۇپ، ئارقا ئارقىدىن قىلىنىۋاتقان ئىغۋاگەرچىلىكلەرگە قەتئىي ئېتىبار بەرمەي كەلمەكتىمىز. بارلىق سەمىمىي چاقىرىقلارغا قۇلاق سېلىپ دىپلوماتىيەگە ئىمكانىيەتنىڭ يېتىشىچە ئورۇن ئېچىش، مەسىلىلەرنى دىيالوگ يولى ئارقىلىق ھەممە نەپ ئالىدىغان شەكىلدە ھەل قىلىشنىڭ نىيىتىدىمىز. دۆلىتىمىزنىڭ بىر تامچە سۈيىنىمۇ، بىر غېرىچ زېمىنىنىمۇ بۇ قاراش بىلەن قوغداشنى ئاداققىچە داۋاملاشتۇرىمىز دېگەنلەرنى قەيت قىلدى.خەتكۈچ: دۆلەت , ئەردوغان , تۈركىيە

ديستريبيۋتەردەن ءونىم وندىرۋشىگە اينالعان شىمكەنت قالاسىنداعى تاسساي يندۋستريالدى ايماعىندا ءوز ءوندىرىسىن دامىتىپ كەلە جاتقان كاسىپورىننىڭ ءبىرى جشس.2016 جىلى قۇرىلعان كومپانيا باستاپقىدا يمپورتتالعان جۋعىش زاتتار مەن جەكە گيگيەنا قۇرالدارىن ساتۋمەن اينالىستى. سونداياق، شىمكەنتكە ساعىز جەتكىزۋشى جالعىز ديستريبيۋتەر بولاتىن. 2018 جىلى جەكە كاسىپكەرلەر تاۋاردى تەك ساتۋ ەمەس، كەرىسىنشە وزدەرى دايىن ءونىمدى شىعارا الاتىنىنا كوز جەتكىزەدى. 2 جىل ىشىندە كوممۋنيكاتسيا، ءونىمدى وتكىزۋ جانە ت.ب.، بەلگىلى تاجىريبەلەر قالىپتاستى.وسى مەزەتتە داۆران مەن اباي بىرلەسە شوكولاد، پەچەنە جانە ساعىز شىعاراتىن كونديتەرلىك فابريكا اشۋدى ويلاستىرادى. ءبىزدىڭ كومپانيا ءۇش جىلعا جۋىق وتاندىق جانە شەتەلدىك ءونىم وندىرۋشىلەردىڭ ديستريبيۋتەرى بولدى. ال 2018 جىلى ءوز ءوندىرىسىمىزدى اشۋ قاجەت ەكەنىن تۇسىندىك. ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى ىزدەندىك، قاجەتتى اقپاراتتى جينادىق. ءوز مۇمكىندىكتەرىمىزدى، كاسىپتى دامىتۋ ماسەلەلەرىن زەردەلەدىك. جۇمىس وسىلاي باستالدى، دەيدى كومپانيانىڭ باس ديرەكتورى اباي مىرزاەۆ.2019 جىلى س ۇلى شوكولادى مەن ساعىز وندىرەتىن كونديتەرلىك فابريكانىڭ قۇرىلىسى ءۇشىن كومپانيا جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الۋعا دامۋ قورىنا جۇگىندى. اتف بانك اق 15 نەسيەمەن قارجىلاندىردى. نەسيەنىڭ 9 ىن دامۋ قورى سۋبسيديالايدى.بۇگىندە جاڭا كاسىپورىن ساعاتىنا 300400 كەلى شوكولادتى پەچەنە، 400500 كەلى ساعىز وندىرەدى. قانشاما جىل يمپورتتىق ءونىمدى ساتىپ كەلگەن جەكە كاسىپكەرلەر قازىرگى تاڭدا جاڭا باعىتقا بەت بۇردى.

شايبالى حوككەي: بارىس تاعى دا ۇتىلدى، 13 ، 1 ، 2 ، 18 ، 8 ، 6 ، 17 ، 2 ، 11 ، 2 ، 2 ، 2قۇرلىقتىق حوككەي ليگاسىندا قحل كۇش سىناسىپ جۇرگەن بارىس قاتارىنان ءتورتىنشى كەزدەسۋدە جەڭىلىستىڭ كەرمەك ءدامىن تاتتى.بۇل جولى جەرلەستەرمىز نۇرسۇلتاندا ەكاتەرينبۋرگتىڭ اۆتوموبيليست كلۋبىن قابىلادى. كەزدەسۋدىڭ 7مينۋتىندا دجەفف پلاتت قوناقتاردى العا شىعاردى. 26مينۋتتا ەگور شالاپوۆ ەسەپتى تەڭەستىردى. 39مينۋتتا برۋكس مەيسەك مەرگەندىك تانىتتى.ءۇشىنشى كەزەڭ باستالعان بەتتە بارىستىڭ ويىنشىسى اركادي شەستاكوۆ ەسەپتى تەڭەستىردى. 2:2 50مينۋتتا اۆتوموبيليست قايتا العا شىقتى. بۇل گولدىڭ اۆتورى پاۆەل داتسيۋك. 55مينۋتتا ءبىزدىڭ كوماندانىڭ كاپيتانى داررەن ديتس گول سوقتى. وسىلايشا، قوناقتاردىڭ ءۇش رەت العا شىققانىنا قاراماستان، جەرلەستەرىمىز قارىمتا قايتاردى.الايدا وۆەرتايمدا ەكاتەرينبۋرگتەن كەلگەن حوككەيشىلەردىڭ باعى جاندى. كەزىندە بارىستىڭ ساپىندا ويناعان نايدجەل دوۋس جەڭىس گولىن سوقتى. ناتيجەسىندە بارىس ءوز ايدىنىندا 3:4 ەسەبىمەن جەڭىلىس تاپتى.قازىرگى كەزدە بارىس تۇراقتى بىرىنشىلىكتىڭ جارىس كەستەسىندە جەتىنشى ورىندى قاناعات تۇتۋدا. وسى كۇنگە دەيىن 23 كەزدەسۋ وتكىزگەن ولاردىڭ ەنشىسىندە 30 ۇپاي بار. كەلەسى ويىندا جەرلەستەرىمىز ەرتەڭ نۇرسۇلتاندا ماسكەۋدىڭ تسسكا كلۋبىنا قارسى وتكىزەدى.

بىلگەنگە مارجان 3905 0 پىكىر 25 شىلدە, 2016 ساعات 20:22ءبىز، جاستار قوعامعا قاراپ بوي تۇزەيمىز، وي توپشىلايمىز. وسەمىز، رۋحاني ازىق الىپ، كەلەسى ۇرپاققا تاعىلىم مەن ونەگە قالدىرار جولدى ىزدەيمىز. مۇندايدا، ارينە، قوعامنىڭ كەلبەتى بولعان زور تۇلعالاردىڭ ورنى ايرىقشا. ولار ءبىزدى، ياعني، جاستاردى باعىتتاۋشى، جول سىلتەۋشى ۇلكەن مەكتەپ ىسپەتتەس. ولاردىڭ ءاربىر جۇرگەن جولى، قاجىرلى ەڭبەگى، قيىنقىستاۋ تاعدىرى ءبارىءبارى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن ونەگە. ونىڭ قادىرىن تەك بويىنا اسىلىن ءسىڭىرىپ، تاعىلىم الا العان جان عانا تۇسىنەدى. ەندەشە، سونداي قوعامدا ءبىز ۇلاعاتتايتىن ارداقتىلاردىڭ بارىن باعالاي وتىرىپ، ولاردىڭ جۇرگەن جولىن بۇگىنگى وقىرمانعا تاعى ءبىر ۇلاعاتتاپ جەتكىزسەك. سانالى ۇرپاق وزىنە كەرەگىن الا جاتار.اڭگىمە قازاقتىڭ زور ماقتانىشىنا اينالعان اسىل ازامات توقتار اۋباكىروۆ ءومىرى جايلى بولماق. ارينە، قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى تۋرالى سان مارتە جازىلىپ تا، ايتىلىپ تا جاتىر. شىن مانىندە، ايتىلۋعا دا، جازىلۋعا دا ءتيىس. ول وعان بىردەنءبىر لايىق تۇلعا.ءبىز كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى 1988, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق قاھارمانى، تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتور جانە تاعى باسقا كوپتەگەن ماراپات پەن قۇرمەت يەسى، ەڭ باستىسى قازاقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنگەن ەل اعاسى تۋرالى وزگەنىڭ اۋزىنا تۇسپەگەن، كوپ ايتىلماعان سىرلارى مەن قىرلارىن اشۋعا تىرىستىق. قانشالىقتى تىرىسىپ، ويىمىزدى ءدوپ جەتكىزە الدىق، ول جاعىنا وقىرمان ءوزى سارالاي جاتار. ال ءبىز شاعىن سىرلى اڭگىمەلەر جەلىسىن سىزدەرگە تومەندە ۇسىنىپ وتىرمىز.اپام مەن اقىل توقتاتار كەزدە اۋىلعا كوشىپ كەتتىمەنىڭ مەكتەپكە بارعان تۇسىمدا ەلدە قازاق مەكتەپتەرى جوقتىڭ قاسى ەدى دەپ باستادى توقتار اۋباكىروۆ وسىدان ءبىراز ۋاقىت سۇحباتتاسقالى بارعان ءبىر كەزدەسۋىمىزدە. بۇل جولى ءبىزدىڭ ماقساتىمىز قازاق ۇستازى جۋرنالىنا توقتار اۋباكىروۆتىڭ بالالىق شاعىنداعى قىزىقتى ساتتەرىن تىزبەكتەپ الۋدى ءجون ساناپ بارعان ەدىك. ارينە، توقتار اعانىڭ اسەرلى اڭگىمەسىنەن ونىڭ بالالىق شاعىنىڭ ءدال قازىرگى بالالاردىڭ بالمۇزداقتاي ءتاتتى عۇمىرلارىنا اسا ۇقساي قويمايتىندىعىن سەزىنىپ وتىردىق. بىراق سول ءبىر قيىنقىستاۋ كەزەڭدەگى ءومىر جولىنىڭ سىناعى مەن ءۇشىن بالا توقتاردى ءدال بۇگىنگى دەڭگەيگە جەتكىزگەندەي سەزىلدى. ءيا، قاجىرلى ەڭبەك، ەرتە ەسەيۋ، ۇلكەن امانات ءبارىءبارى توقتار اۋباكىروۆتى اسىل ارمانى ۇشقىش بولۋمەن ۇشتاستىردى، ەڭ باستىسى، قازاق تاريحىندا تۇڭعىش عارىشكەر اتانۋىنا زور مۇمكىندىك جاسادى. ەندەشە، اڭگىمە جەلىسىن توقتار اعانىڭ ءوز سوزىمەن باياندالىق.مەن تەمىرتاۋداعى پانفيلوۆ كوشەسىنىڭ بويىنداعى 8 مەكتەپتە ء بىرىنشى سىنىپ تابالدىرىعىن اتتادىم. سودان ءتورتىنشى سىنىپقا دەيىن ءتورت جىل بويى وسى ءبىلىم ورداسىندا ءبىلىم الدىم. جاسىراتىنى جوق، بىراق سول جىلدارى مەكتەپكە باردى دەگەن اتى بولماسا، بالالاردىڭ كوبىسى دالا كەزىپ ءجۇرۋشى ەدىك. سوعىستان كەيىنگى قيىن ساتتەردە، كۇنكورىس قامىن ۇلكەندى قويىپ، كىشكەنتاي بالانىڭ ءوزى ويلاپ، كۇن ۇزاققا دالادا جۇرەتىن. شەشەي مارقۇم سونىڭ ءبارىن كورىپ، سەزىپ ءجۇردى. ءبىزدىڭ جانۇشىرىپ ۇيگە ءبىر ۋىس ءدان اكەلۋ ءۇشىن ساباققا اسا كوڭىل بولمەگەنىمىزگە الاڭداعان بولار، ءتورتىنشى سىنىپتان كەيىن اۋىلعا، قارقارالى جاققا كوشىپ كەتتى. بەسىنشى سىنىپتى اۋىلدا وقىدىم. قازىر ويلاپ وتىرسام، بۇل مەنىڭ ناعىز اقىل توقتاتقان، ءبىلىم الاتىن شاعىم ەكەن. بالانىڭ كوڭىلى دالادا، انانىڭ كوڭىلى بالادا دەمەكشى شەشەم ناعىز ءبىلىم الاتىن شاعىمدى ەسكەرىپ، مەن ءۇشىن اۋىلعا قونىس اۋدارىپتى. وتباسىنداعى جالعىز ەركەك كىندىك بولعاندىقتان شەشەيگە قولقابىس بولىپ، اسىراۋ كەرەكتىگىن مەن قاي كەزدە دە ەسىمدە مۇقيات ۇستايتىنمىن. نەبارى ون جاسىمدا جۇمىسقا ورنالاسىپ، ەكى ايدان سوڭ العاشقى جالاقىمدى الدىم. سول كەزدەگى شەشەي مارقۇمنىڭ: مەنى اسىرادىڭ، اكەڭە بەرگەن ۋادەم ورىندالدى دەپ كوزىنە جاس العانى ءالى كۇنگە دەيىن ەسىمدە.ەڭ العاشقى جالاقىما شەشەي ەكەۋمىز بيداي ساتىپ الىپ، ديىرمەننەن ۇن ۇكتىردىك. شاعىن باقشامىزعا كارتوپ سالىپ، جۇمىستان كەيىن ونى ءوزىم سۋارىپ، باپتايمىن. كيىمكەشەك تە مەنىڭ موينىمدا. قىستا پيما كيەمىز، ال كۇزجاز كەزىندە كەرزى ەتىك قانا. بالالىق شاعىمدا ودان باسقا اياق كيىم كيىپ كورمەپپىن دە. جاسىم وندا بولسا دا، ول كەزدە وي توقتاتىپ، دارداي ەسەيىپ قالدىم. سودان بولار، باس الماستان كىتاپ وقيتىنمىن. اۋىلداعى شاعىن كىتاپحانانى وقىپ بىتىرگەن سوڭ، كىتاپحاناشى ۇيىنەن كىتاپ تاسيتىن بولدى. سوسىن ءومىرى ۇيدە ساباق وقىمايتىنمىن. مۇعالىم ساباقتا تاپسىرما بەرىپ جاتقان كەزدە، مەن ونى ورىنداپ ۇلگەرىپ جاتاتىنمىن. ماتەماتيكا جاعىنان سۇمدىق شەشەتىنمىن. ورىس ءتىلى دە اسا قيىن بولمادى. ويتكەنى، اۋىلداعى ورىستارعا قاراپ، نامىسقا تىرىسقاندىقتان جاقسى سويلەپ شىعا كەلدىم. جەتىنشى سىنىپتا ەمتيحان تاپسىرعان كەزدە، مەن عانا بەس الدىم.اۋىلدا سەگىزىنشى سىنىپ بولمادى. ىشتەي تەمىرتاۋعا كەتەتىنىمدى سەزىپ ءجۇردىم.ون بەس جاسىمدا تولقۇجات الدىمسول جىلدارى مەن تەمىرتاۋدى ابدەن ساعىنىپ ءجۇردىم. قالاعا كەلگەن بەتتە، جۇمىسقا ورنالاسۋدى كوزدەدىم. امال قانشا، تولقۇجات جوق، ون بەس جاستاعى بالانى كىم جۇمىسقا الادى؟ جۇك تاسىمالداۋشى بولىپ ورنالاستىم. ءبىر اي بويى توزىپ ءجۇرىپ ىستەگەن جۇمىسىڭا 35 سوم عانا الاسىڭ.بىلاي بولماس! دەپ ءبىر كۇنى تولقۇجات راسىمدەيتىن جەرگە كەلدىم. ماعان پاسپورت بەرىڭىزشى؟ دەسەم مەتركەمە قاراپ الىپ، كەلەسى جىلى 16عا تولعاندا كەل دەيدى. تۇراتىن جەرىمىز باراق. كۇنى بويعى اۋىر شارۋادان ابدەن قاجىدىم. وقۋ وقۋعا انا جۇمىسپەن ەشقانداي مۇرشا جوق. وندا مەتركەنى ءسىز الىڭىز، مەن وسى جەردە تاپجىلماي وتىرامىن، دەپ تۇرعان جەرىمە سىلق ەتىپ وتىرا كەتتىم. اناۋ ادام: نەگە؟ دەپ داۋسى توسىرقاي شىعىپ، ماعان تاڭىرقاپ قاراپ قالدى. ماعان شەشەمدى اسىراۋ كەرەك. ول كىسى ەگدە جاسقا كەلدى. كۇنكورىس قامىن مەن جاساۋىم كەرەك، دەپ وزىمنەن ۇلكەن اپام بارىن ايتپادىم. قاسارىسىپ وتىرعان مەنىڭ وڭاي كەتپەسىمدى ءبىلدى مە، الدە شارشاپقاجىپ تۇرعان بالا بولمىسىمدى مۇسىركەدى مە ايتەۋىر ءبىاز ۋاقىتتان كەيىن الگى ادام باستىقتارىنا الىپ باردى. ول ماعان ءبىر قاراپ الىپ: تى كتو؟ دەدى. مەن: مەن سىزدەردەن اقشا سۇراپ تۇرعان جوقپىن، ماعان كومەكتەس دەپ وتىرعان جوقپىن، مەنىڭ ەگدە جاستاعى اناما جاساعان كومەكتەرىڭ بولسىن، تولقۇجات جاساپ بەرىڭدەر دەپ توسىننان قاتقىل داۋىسپەن ويىمدى جەتكىزدىم. سول جەردە بۇكىل ءمانجايدى باسىنان اياعىنا دەيىن زۋلاتىپ شىقتىم. قازىر نە ىستەپ ءجۇرسىڭ؟ دەپ باستىق اعاي مەنىڭ جايىمدى سۇراي باستادى. جۇك تاسىپ ءجۇرمىن، سونىمەن قاتار كەشكى مەكتەپتە وقيمىن. ءبىر اي بويى سالپاقتاعانىما بارجوعى 35 سوم عانا الامىن. ولار قايتىپ سەنى جۇمىسقا الدى؟ كەلىسىمشارت ارقىلى. ەندى ماعان تاماق كەرەك قوي.بۇل اڭگىمەدەن كەيىن از ويلانعان الگى باستىق: كىم بولىپ جۇمىس ىستەگىڭ كەلەدى؟ دەدى. مەن ءبىر جاقسىلىقتى سەزگەندەي جىميا ءتۇسىپ:توكار بولماسا، قاي جەرگە جۇمىسقا الادى بارا بەرەمىن، دەدىم. بۇل ەندى ەرەكشە جاعداي، دەگەنمەن بۇل بالاعا پاسپورت بەرۋگە بولادى، سەن بارىپ سۋرەتكە ءتۇسىپ كەل، دەدى.مەن جىمىڭ ەتىپ قالتامداعى دايىن سۋرەتتى الىپ شىقتىم. ولار ەرىكسىز كۇلىپ جىبەردى. سودان قۇجاتىمدى السام، جىلدامداتىپ بەرىلگەن تولقۇجات دەپ جازىلعان پاسپورت ەكەن، ءتۇرى وزگەشەلەۋ، بىراق مەن ءۇشىن وسىنىڭ ءوزى زور قۋانىش. تۇرىنە ءمان دە بەرگەن جوقپىن. قۋانعانىمنان توبەم كوككە ءبىر ەلى عانا جەتپەي ۇيگە جۇگىرىپ جەتتىم. جۇك جاسيتىن جۇمىستى تاستاپ، از ۋاقىت جۇمىس ىزدەپ، زاۋىتقا تەمىر جونۋشى بولىپ جۇمىسقا ورنالاستىم. سودان 1962 جىلدان 1965 جىلعا دەيىن ءتورت جىل قۇيمامەحانيكا زاۋىتتا توكار بولدىم. بۇل قىزمەتتە ءبىراز جەتىستىگىم بار. العاشقى كوممۋنيستيچەسكايا ترۋدا دەگەن كىتاپشانى ماعان بەردى. تەمىر جونۋشى زەرگەر دەگەن تاقىرىپپەن گازەتكە دە مەن تۋرالى ۇلكەن ماقالا شىقتى. قۇرمەت تاقتاسىنا ءىلىندىم. كەتكەنىمشە سول جەردە تۇردى. وبلىستىق قۇرمەت كىتابىنا مەنىڭ اتىمدى التىن ارىپپەن جازدى. كومسومول جەتەكشىسى بولدىم. ەلباسىمەن العاش كەزدەسكەن كەزىم دە وسى كەز بولاتىن. سول ءبىر عانا قۇجاتتىڭ ارقاسىندا مەنىڭ بۇكىل تاعدىر جولىمدا ساتتىلىكتىڭ جولى اشىلىپ كەتە بەردى.ارمانىم ۇشقىش بولۋ ەدىكەشكى مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن قاراعاندىداعى نۇركەن ءابدىروۆ اتىنداعى اۋە بازاسىندا بولىپ، تانىستىم. وسى جەردە مەن العاش پاراشيۋتتەن سەكىرىپ ۇيرەندىم. سونداعى ماعان ۇشۋدىڭ ۇناعانىن، ءتىپتى، سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايمىن. عاجاپ، عالامات بولاتىن. كوكپەڭبەك اسپان. اياعىڭ جەرگە تيمەي، سول اسپاننىڭ زور سەڭگىرىندە سەن قۇستاي قالىقتاپ ءجۇرسىڭ. مۇنىڭ اسەرى وتە عاجاپ بولاتىن.ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وسىدان كەيىن اۋەدە ۇشۋعا دەگەن قۇشتارلىعىمدا شەك بولمادى. ول كەزدە ۇلتتىق كادر ماسەلەسىنە ەرەكشە قارايتىن. سودان جانجاقتان ماعان بىرنەشە ۇسىنىستار ءتۇستى. ەڭ الدىمەن، قاراعاندى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنا ەمتيحانسىز، ايلىق جالاقىمەن قابىلدايتىندىقتارىن جەتكىزدى. ودان كەيىن زاۋىت باسشىلىعى الماتىعا پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتقا بار جاعدايىمدى جاساپ جىبەرەتىندىگىن، وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن وسىندا قايتىپ كەلىپ باس ينجەنەر بولاسىڭ، ودان ءارى قاراي زاۋىتتى باسقاراسىڭ دەپ جاتتى.مەن ۋىزداي جاس جىگىتپىن. ەشكىمگە ءيا نەمەسە جوق دەپ ەشتەڭە ايتپادىم. ءۇنسىز تىڭداپ، ءۇنسىز ويلانىپ جۇرە بەردىم. بىراق بار ويىم، ارمانىم ۇشۋ ەدى. ۇشقىش بولۋ ەدى.كەيىن اسكەر قاتارىنا شاقىرعان كەزدە، اعا لەيتەنانت ميحەەۆ دەگەن ازاماتقا اقىرىن سىبىرلاپ ارماۆير دەدىم. ول قۇجاتىما قاراپ: سەنى اسكەرگە المايىن دەپ جاتىرمىز دەدى. نە سەبەپتى؟ دەدىم. وبكومنان ۇلتتىق كادرعا تيىسپەڭدەر! دەگەن ەسكەرتۋ كەلدى. مەن وعان ءبىر تابان جاقىنداپ: ءسىز ەشتەڭە كورگەن جوقسىز دەپ ىمىمدى ءبىلدىرىپ، جالىنعانداي ءتۇر تانىتتىم. ول ءسال ويلاندى دا، ءۇنسىز جارايدى دەگەندەي باسىن يزەدى. سول جەردە بىردەن قۇجاتتى راسىمدەپ جىبەردى. ال مەن ءۇنسىز جىميا تۇرىپ، بولاشاققا دەگەن ۇمىتپەن سان مىڭ ۇشاقتىڭ ىشىندە قالقىپ ۇشىپ بارا جاتقانىمدى، بيىك اسپانعا قازىر دە تۇرعان ورنىمدا كوتەرىلىپ كەتەتىندەي ەرەكشە ءبىر كۇيدە تۇردىم. كوزىم جانىپ تۇردى. ويىم سانسالالى بولسا دا، ونىڭ ءبارى دە تەك عانا ۇشۋمەن ۇشتاسىپ جاتتى. ءوزىمدى سول ساتتەگى باقىتتى سەزىنگەنىمدى ەشكىم دە اڭعارعان جوق، ولار ءتىپتى قاپقارا قازاق بالاسىنىڭ ءۇنسىز عانا الىسقا كوز تاستاپ تۇرعانىن سەزبەدى دە...ال مەن سول كەتكەننەن مول كەتىپ، ەلگە عارىشتى اينالىپ ءبىراق كەلدىم.

6 جەلتوقسان 08:50كوكشەتاۋ. قازاقپارات ەلىمىزدىڭ جاسىل ەكونوميكاعا كوشۋ جونىندەگى تۇجىرىمداماسىنا سايكەس اقمولا وبلىسىندا دا كۇن جانە جەل قۋاتىنان ەنەرگيا وندىرەتىن ەلەكتر ستانساسىن سالۋ بويىنشا ءبىرقاتار جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.ەلىمىزدە 2023جىلعا قاراي بالامالى كوزدەردەن وندىرىلگەن ەنەرگيا ۇلەسىنىڭ كولەمى 45 پايىزعا كەم بولمايتىندىعى بولجانىپ وتىر.اقمولا وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ءۇيكوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، وڭىردە بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋعا ەلباسى ن. نازاربايەۆ بەكىتكەن قازاقستاننىڭ جاسىل ەكونوميكا كوشۋ تۋرالى تۇجىرىمداماسى ارقاۋ بولعان. بۇگىنگى كۇنى بۇل باعىتتا قولعا الىنعان شارالار ءوز جەمىسىن بەرۋدە.وبلىستا جالپى قۇنى 60 ميلليارد تەڭگە بولاتىن ءۇش ينۆەستيتسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ، تابيعي رەسۋرستاردى پايدالانۋ ارقىلى ەلەكتر ەنەرگياسى وندىرىلۋدە. يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى شەڭبەرىندە قۋاتى 45 مۆت العاشقى جەل ەلەكتر ستانساسى ەرەيمەنتاۋ اۋدانىندا ىسكە قوسىلدى. ءتورت جىلدىڭ ىشىندە ستانسا شامامەن 600 ميلليون كۆتس ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىردى.بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىن ءوندىرۋدىڭ تيىمدىلىگىن تۇسىنگەن رودينا اگروفيرماسى ج ش س ءوز كاسىپورىندارنىڭ قاجەتتىلىگى ءۇشىن قۋاتى 750 مىڭ كۆت جەل ەلەكتر ستانساسىن ىسكە قوستى.ارشالى اۋدانىندا تساتەك ج ش س قۋاتى 100 مۆت بولاتىن جەل ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە. بيىلعى جىلدىڭ تامىز ايىندا جوبانىڭ العاشقى كەزەڭى قۋاتى 50 مۆت جۇزەگە اسىرىلدى. ەكىنشى كەزەڭدە قۋاتتىلىقتى 100 مۆت دەيىن ارتتىرۋ قاراستىرىلعان. سونىمەن بىرگە، كومپانيانىڭ ءۇشىنشى كەزەڭدە قۋاتتىلىقتى ەكى ەسەگە ارتتىرۋ جوسپارىندا بار. بۇل ءوڭىر ءۇشىن ءىرى جوبا. يننوۆاتسيالىق جاعىنان عانا ەمەس، ەكونوميكالىق جاعىنان دا ءتيىمدى جوبانىڭ قۇنى 40,7 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى، دەيدى اقمولا وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ءۇيكوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىندەگىلەر.ۆەدومستۆونىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، سونىمەن بىرگە، 2020جىلى سەلينوگراد اۋدانىندا ج ش س قۋاتى 100 مۆت كۇن ەلەكتر ستانساسىن ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىر. جوباعا قۇيىلاتىن ينۆەستيتسيا كولەمى 53,3 ميلليارد تەڭگە جانە ول شەتەلدىك كاپيتالدىڭ قاتىسۋىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.قازىر اقمولا وبلىسى اكىمدىگى مەن جوبا جەتەكشىسىمەن جاسالعان كەلىسىمشارت نەگىزىندە جوبا جۇزەگە اسىرىلا باستادى.كوكشەتاۋدىڭ ىرگەسىندەگى كراسنويار كەنتىندە ۆيچي ج ش س قۋاتى 3,75 مۆت جەل ەلەكتر ستاناسى سالۋدا. بارلىعى 5 جەل گەنەراتورى ورناتىلدى. قازىرگى كەزدە ىسكە قوسۋ الدىنداعى دايىندىق جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر.بۇدان بولەك، ەرەيمەنتاۋ اۋدانىندا ەكى جەل ستانسا سالىنادى. ونىڭ ءبىرى قۋاتى 50 مۆت ج ش س قولعا الاتىن بولسا، ەكىنشىسىن ج ش س 2021جىلى ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىر.

التىن وردا: باتۋ قاعان، يبراگيم جانە قيماق جۇرتتارىبىلگەنگە مارجان 4562 5 پىكىر 16 تامىز, 2021 ساعات 16:26التىن وردا تاريحىنا قاتىستى كسرو تاراعاننان كەيىن جازىلعان تاريحي ەڭبەكتەر تۋرالىءسوزباسى: مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات اتتى ماقالاسىندا: بۇگىنگى تاريحىمىز 1991 جىلمەن نەمەسە 1936 جىلمەن ولشەنبەيدى. حالقىمىز قازاق حاندىعى كەزىندە دە، ودان ارعى التىن وردا، تۇرىك قاعاناتى، عۇن، ساق داۋىرىندە دە وسى جەردە ءومىر سۇرگەن، ءوسىپونگەن. قىسقاشا ايتقاندا، ۇلتتىق تاريحىمىزدىڭ تەرەڭ تامىرلارى كونە زاماننىڭ وزەگىندە جاتىر. جالپى، تاريحپەن ساياساتكەرلەر ەمەس، تاريحشىلار اينالىسۋى كەرەك، دەگەن بولاتىن.ا. بۋشكوۆ جانە ۇلى دالا تۋرالى جازبالارىنىڭ اۋدارماسىن . وقىرماندارىنا ۇسىنباس بۇرىن مىنا ءبىر تاريحي فاكتىنى كەلتىرە كەتپەكپىز.باتۋ قاعان، يبراگيم جانە قيماق جۇرتتارىنوعاي مەن قازاقتىڭ بولىنگەنى، قارا قىپشاق قوبىلاندىنىڭ قازاندى ازات ەتۋگە اتتانعانى الاش فولكلورىنىڭ التىن وزەگى. ال، 2013 جىلدى تاتار ميلەتشىل جاستارىنىڭ ازاتلىك قوزعالىسى باتۋ قاعان جىلى دەپ اتاپ رەسەيدى ءبىر دۇرلىكتىردى. ءبىز ازات ەل بولساق تا، باتۋ قاعاندى دۇرىستاپ ۇلىقتاپ جۇرگەن جوقپىز. جاڭا تاريحتاعى تاتار دەشتىيقىپشاق يمپەرياسى وسى حان يەمىزدەن باستاۋ الادى. وعان قازىر ءتورت حالىق تالاسىپ وتىر: ورىس، تاتارباشقۇرت جانە قازاقتار.باتۋ حاننىڭ زور اسكەري رەفورماسى الەمدە ءبىرىنشى اسكەريتەڭىز كوماندوسىن قۇرعانى: ونىڭ قۇرامىندا بۇگىنگى كىشى ءجۇزدىڭ ەدىلجايىق، ارال مەن اتىراۋدى، ەرتىستى مەكەن ەتكەن قازاق رۋلارىنىڭ جاستارى يبراگيم جۇرتتىق ەدىل بۇلعارلارىمەن بىرگە بورىشىن وتەگەنى. يبراگيم جۇرتتىڭ جىگىتتەرىمەن بىرگە اتىراۋ مەن ارالدىق، ءام ەرتىس بويى قازاقتارى ۇشكۇيمەن ءنان قايىق تەڭىز جورىقتارىن جاسادى. كەيىن ورىس تاريحشىلارى تەڭىز قاراقشىلارى اتتاندىردى. اتتىلى قازاقىلىقپەن بىرگە، قايىقىلى قازاقىلىق بار ەكەنىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. بۇدان بۇگىنگى كۇننىڭ بيىك گۋمانيستىك اڭسارى تۇرعىسىنان ۇركىپشوشۋدىڭ ەش كەرەگى جوق: سەبەبى كەزكەلگەن سوعىس ولجا ءتۇسىرۋ ءۇشىن باستالادى. بۇل ۇلتىمىز وزگەلەردى ولجا ەتكەن كەزبەن، ميلەتىمىزدى وزگەلەردىڭ ولجا ەتكەن كەزى بار ەكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون.پاپا يننوكەتي 1234 جىلى ەۋروپانى كوكتەي ءوتىپ، سوڭعى تەڭىزگە دەيىن بارعان ارالاتىراۋ جانە يبراگيم جۇرتىنان جاساقتالعان اسكەردى توزاقتىڭ تارتارۋستىڭ اسكەرى دەپ اتاپ، شارماق جورىعىن باستادى. وسى جورىق رۋحانيمادەني اۋقىمدا ورىستاردى سلاۆياندانعان تۇركىلەردى, تاتارباشقۇرت جانە قازاقتاردى جادىسىزداندىردى. يەزۋيتتەر باتۋ قاعاننىڭ يمپەرياسىن شىڭعىس قاعاندى العا تارتا وتىرىپ، وسى جورىقتاردىڭ قالاي بولعانىن بىلمەيتىن، قايىق تۇگىل، تەڭىزدى كورمەگەن حالحاعا تەلىپ بەردى.تۇركىنىڭ سلاۆياندانباعان ءبىرتۇتاس جۇرتى ۇلىع تاتاريا قازاق پەن تاتار تاريحىنان سىزىلىپ تاستادى. ال، تاتارماڭعۇل ەزگىسىن ويلاپ تاپقان جان پولياك كورولى ستەفان ءباتوريدىڭ 15331586 ستاتسحاتشىسى رەينگولد گەيدەنشتەين ماسكەۋ سوعىسىنىڭ جازبالارى 15781582 ج. ەڭبەگىندە قولدانىپ، ونى فرانتسۋز تاريحشىسى جاك وگيۋست دە تۋ ءىلىپ اكەتتى قارا: ۆاديم كارگالوۆ كونەتس وردىنسكوگو يگا كىتابى. بۇدان سوڭ بارشا ەۋروپالىق قازاق تاريحى مەن ەۋروپالىق تاتار تاريحى سلاۆيانداندى. ءبىز ەۋروپالىق ءماسىحشى قازاق پەن مۇسىلمان قازاق جايلى تاريحي دەرەكتەردى ەلەمەي كەلەمىز. ەدىلجايىقتىق يبراگيم جۇرتىنىڭ الاشقا تيسەلى الىس قيىرى دون جانە بەرگى قيىرى اتىراۋ مەن ارالدى، تۇپكى قيىرى ەرتىستى ەسكە المايدا ءجۇرمىز.باتۋ سايىن حان ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتاردىڭ جاساعان ساۋداسىنان تۇسكەن تابىستارىنا سالىق ەنگىزدى، بۇنى بۇرىنعى دا، قازىرگى تاريحشىلار جۇرتتان اۋىر الىمسالىق جينادى دەۋدەن تالماي كەلەدى. مەملەكەتتىڭ بەرىك نەگىزى اسكەر مەن سالىقتان قۇرىلادى.باتۋحان تۇسىندا استراحان، ۆولگوگراد، ساراتوۆ، ەرتىس بويىندا جانە ت.ب. وڭىرلەردە 100 اسا قالا سالىندى، ءارى الەمدە ءبىرىنشى رەت قاعاز اقشانى قولدانىسقا ەنگىزدى ەرميتاجدا التىن وردا داۋىرىندە بالىش اتالعان ۇلكەن ءتورت بۇرىشتى قاعازداعى حان ءمورىن كورۋلەرىڭىزگە بولادى. بىراق، باتۋدى قازىرگى ورىس تاريحشىلارى ىشكە تارتىپ ءولىپ تۇسسە، مۇرات ءاجى ونى سىرتقا تەۋىپ، يت ەتىنەن جەك كورەدى. كاتوليك يزەۋيت جانە جادىگوي جالعان مۇسىلمان جويىتتەر سولاردىڭ كۇيرەۋىنە كۇش سالىپ، قازاق پەن نوعاي ءبولىندى.باتۋ ۇلىع بۇلعار ءوڭىرىن باۋىرىنا باسقان جوشى ۇلىسىنىڭ باعىن اسىردى. 1944 جىلى كوكپ وك التىن وردا تاريحى مەن مادەنيەتىن زەرتتەۋگە تىيىم سالدى دا، بارشا نوعايقازاق قالالارى ورىس قالالارىنا اينالدى. ونىڭ ايقىن نەگىزى التىن وردانىڭ بۇرىنعى قيماق جۇرتىنداعى قازىرگى پەتروپاۆل، پاۆلودار، سەمەي مەن وسكەمەن باتۋ وركەندەتكەن قالالاردىڭ ورنىنا سالىنعانى قاپەردەن شىعارىلىپ، التىن وردا تاريحىنا جولاتىلماي: ويباي قازاقتا قالا بولماعان دەگەن كەڭەستىك ءميفتى ومىرگە اكەلدى.قالعان ورىستانعان نوعايقازاق اقسۇيەكتەرىن ايتپاعاندا. رەسەيدەگى يەزۋيتتەر بۇلعاق تۋىنداتىپ: ءبىرتۇتاس حالىقتى سلاۆياندار مەن تۇركىلەرگە بولگەن شاقتا ماسكەۋدى قورعاپ قالعان نوعايقازاق قوسىنىنىڭ باسشىلارى حان بوجار مەن يبراگيم جۇرتىنىڭ زەمسكي ستاروستاسى كيريشا مينيباەۆ تۇز ءوندىرۋشى مۇسىلمان ءمانى انقۇدديننىڭ شوقىنعان ۇلى ءبىرى كىناز دميتري پوجارسكي، ءبىرى كۋزما مينين اتانىپ شىعا كەلدى. ءبىز جوشى ۇلىسىنداعى يبرگايم جۇرت پەن قيماق جۇرت اكىمشىلىكاۋماقتارىنىڭ ناقتى قاي جەرلەردى قامتىعانىن ناقتى بىلە المايمىز. ويتكەنى، التىن وردا يمپەريالىق كەڭسەسىنىڭ نايمان جازۋىمەن تۇركى تىلىندە جازىلعان قۇجاتتارىن، نايمان جازۋىنىڭ حالحالىق نۇسقاسىمەن الماستىرعان فالسيفيكاتسيانى رەسەي قىتايتانۋىنىڭ اتاسى ن.يا. بيچۋرينياكينفپەن بىرلەسە ارەكەت ەتكەن يسۋس قوعامى يەزۋيت وردەنىنىڭ موڭعۇل جازۋىن ويلاپ تاۋىپ، بۇرىنعى تۇركى تىلىندەگى كىتاپتاردى جويىپ جىبەردى.باتۋ قاعان، ءام يبراگيم جۇرتى جانە قيماق جۇرتى تۇرلىنشە اتالىپ، تۇرلىنشە جوسىقتالىپ ءجۇر. بىراق قازاقنوعاي ءسوزى ەۋروپالىق الاش دەگەندى بىلدىرەتىنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون... قازاقتىڭ ازياتتىق كەلبەتىنىڭ ارعى جاعىندا بابالارىمىزدىڭ ەۋروپالىق رۋحى جاتىر. ەۋروپالىق تامىر تەكسىز زەرتتەلگەن قازاق تاريحى ەندىگى جەردە ءبىر تامىرى كەم سوققان جارىمجان تاريح.ەندى بۋشكوۆقا كەزەك بەرەيىك...موڭعولتاتار شاپقىنشىلىعىنىڭ كلاسسيكالىق ۆەرسياسىنا يمانداي ۇيىپ قابىلدايتىن بولساق، وندا قيسىسپايتىن قيسىنسىزدىقتىڭ ورداسىنا كەزىگىپ، كوزگە ۇرىپ تۇرعان اقىماقتىققا كۋا بولامىز.ەڭ الدىمەن مەن بەلگىلى عالىم ن.ا. موروزوۆتىڭ 18541946 ەڭبەگىنەن كولەمدى ءۇزىندى كەلتىرە كەتەيىن:كوشىپقونىپ جۇرەتىن حالىق ءوزىنىڭ تۇرمىستىرلىگىنە ساي مادەني وڭدەلمەگەن زور اتىراپتا ەكونوميكالىق ورتالىقتانعان، ياعني، بويداق جىگىتتەردەن تۇراتىن تۇراقتى اسكەردى ۇستاپ تۇراتىن سالىقتىڭ جالپى تەمىردەي تارتىبىنە مويىنسۇنبايتىن جەكەلەگەن اتاشالىق پاتريارحالدىق توپتارمەن ءومىر سۇرەدى. كەز كەلگەن كوشپەندى حالىقتاردىڭ ۇيىسا بىرىككەن اتاشالىق توپتارى ءبىربىرىمەن جۇعىسپاي، جاڭا جايلىم ءۇشىن تەنتىرەيدى.ەگەر بىرنەشە مىڭ ادامنىڭ باستارى قوسىلا قالسا، ولار ودان بولەك ءتۇرلى اتاشالىققا قارايتىن قوراقورا سيىردى، تابىنتابىن جىلقىنى، وتاروتار قويدى دا بىرىكتىرۋى كەرەك. ناتيجەسىندە جاقىن ماڭداعى جايىلىمدى تىپتيپىل قىلىپ، قايىرا وزدەرىنىڭ اتاشالىقتارىنا ءبولىنىپ كەتتىپ، ءوز كيگىز ۇيلەرىن باسقا جەرگە تىگۋدىڭ قامىنا كىرىسەر ەدى.مىنە، سوندىقتان، مالدىڭ ەتىمەن كۇن كورەتىن سيىردىڭ شۋىنداي شۇباتىلىپ جاتقان كوشپەلى حالىق: موڭعول، ساموەد، ءبادۋي جانە باسقالاردىڭ ۇجىمداسىپ، وتىرىقشى ەلگە شاپقىنشىلىق جاسادى دەيتىن بۇنداي تاپتازا فانتازيالىق يدەيا ەستەن تارس شىعارىلۋى كەرەك، ويتكەنى، بۇل حالىقتار وتىرىقشىلاردىڭ ماڭىنا الدەبىر الاپات زۇلمات تونەگەن شاقتا عانا جولايدى.ساحاراداعى بىردە ءبىر جازيرا بارحاننان كەيىن قۇم استىندا قالعان ەمەس، قۇمدى بوراننان كەيىن قايتا تۇلەپ وتىردى. وسىعان بايلانىستى ءبىز ءوز تاريحىمىزدىڭ ءوڭبويىندا وتىرىقشى ەلدەرگە بىردەءبىر كوشپەندى ەلدىڭ جەڭىمپازدىقپەن جورىق جاساعاندىعىن بىلمەيمىز، قايتا ءبارى كەرىسىنشە ورىن الىپ وتىردى. دەمەك، بۇنداي قۇبىلىس باعزى تاريحتا دا ورىن الماعان. بارشا حالىقتاردىڭ ىلگەرى جانە كەرى كوشىپقونۋلارى تاريحي كوزقاراس بويىنشا ولاردىڭ بيلەۋشىلەرىنىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى مادەنيەتى دامىعان ەلدىڭ مادەنيەتى تومەن ەلگە ءوز بيلىگىن جۇرگىزۋى بولىپ تابىلادى.التىن ءسوز. تاريحتا وراسان زور ايماقتاعى كوشپەندىلەر باس بىرىكتىرىپ، اياق استىنان كۇشتى مەملەكەت قۇرماسا دا، زور اسكەر جيىپ، تۇتاس ەلدى جاۋلاپ العان وقيعا تاريحتا بولعان ەمەس.تەك ءبىر جاعدايدا عانا ەگەردە ءسوز موڭعولتاتارلار جايىندا بولعان شاقتا وسىنداي شەتىن جايت ورىن الدى. ءبىزدى شىڭعىسحان بۇگىنگى ماڭعۇل جەرىندە ءومىر ءسۇرىپ، الدەبىر عاجايىپتىڭ ارقاسىندا ۇلىسۇلىس بولىپ جۇرگەن ەلدىڭ باسىن ساناۋلى جىلداردا بىرىكتىرە الىپ، كەز كەلگەن ەۋروپالىق ارميانى ءتارتىپ جاعىنان ون ورايتىن اسكەر جاساقتادى دەگەنگە يمانداي ۇيۋعا شاقىرادىەڭ قىزىقتىسى ول وسىعان قالايشا قول جەتكىزگەندىگى؟ ونىڭ ۇستىنە، كوشپەندىلەردىڭ وتىرىقشى ەلدەن باستى ارتىقشىلىعى شاپشاڭدىعى. ول سونىسىمەن كوشپەندى. حان كوڭىلىنە جاقپاسا ودان ىرگە اجىراتىپ تاستاپ كەتە الادى. اسىرەسە، ءسوز ءسىبىردىڭ ۇلانعايىر اۋماعى تۋراسىندا بولىپ تۇرعان شاقتا...ونىڭ ۇستىنە ءبىزدى مىنانداي جاعدايعا سەندىرۋگە تىرىسادى: دالالىق كوشپەندىلەر جەل سياقتى جۇيىتكىپ، نەلىكتەن شىڭعىسحانعا ەرىپ سوڭعى تەڭىزگە دەيىن بارۋعا كەلىسۋگە ءتيىس. شىڭعىسحان باستارتۋشىلاردى جازاعا تارتۋعا ىزىنە ءتۇسىپ قۋ ءۇشىن مىڭداعان شاقىرىمدى ارتقا تاستاۋى كەرەك موڭعولداردىڭ جەكەلەگەن رۋلارى دالادا ەمەس تايگادا تىرشىلىك كەشتى.كلاسسيكالىق ۆەرسيا بويىنشا شىڭعىسحان قوسىنى رۋسكە دەيىن بەس مىڭ شاقىرىمدى ءجۇرىپ ءوتتى. تاپ وسىندايدى قالام ۇشىنا ىلىكتىرۋشى كابينەتتىك سۇيكەكتەتكىش نازارياتشىلار ەشقاشاندا وسى ءبىر جولدى ءجۇرىپ ءوتۋدىڭ ماشاقاتىنا ال بۇعان موڭعولدار جەتكەن ادرياتيكا جاعالاۋىن قوساتىن بولساق، وندا جورىق جولىن تاعىدا ءبىر جارىم مىڭ شاقىرىمعا ارتتىرۋعا تۋرا كەلەدى عوي باستارىن اۋىرتىپ ويعا شومىپ كورگەن ەمەس. دالالىقتارى بۇنداي الىس جولعا جەتەلەگەن قانداي قۇدىرەت، قانداي كۇش؟ءسىز اۋزىڭىزدى اشىپ مىناعان سەنىڭىز، اراۆيا دالاسىنىڭ كوشپەندىبادۋيلەرى وڭتۇستىك افريكانى جاۋلاپ الۋ ءۇشىن ايالى ءۇمىت مۇيىسىنە دەيىن جەتىپتىمىس؟ ال، الياسكا ۇندىستەرى، وي، بالەكەت، كوشىپقونۋ ءۇشىن كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى مەكسيكادان بىراق شىعىپتى؟البەتتە، بۇنىڭ بارلىعى دا، بارىپ تۇرعان ءبالدۋبادىكتىك. دەگەنمەن، موڭعوليادان ادرياتيكاعا دەيىنگى ارالىقتى موڭعولدار باسىپ ءوتۋ ءۇشىن بادۋيلەردىڭ كەيپتاۋنعا نەمەسە الياسكا ۇندىستەرىنىڭ مەكسيكا بۇعازىنا دەيىنگى جولدارىن ءجۇرىپ وتۋىنە تۋرا كەلەدى ەمەس پە ءوزى. جاي عانا ءجۇرىپ ءوتىپ قويسا ءجون عوي، جانەدە جول بويى سول داۋىردەگى بىرنەشە ءىرى مەملەكەتتەردى: قىتاي، حورەزمدى جاۋلاپ تا الدى ەمەس پە، ءارى، گۇرجىستان مەن ءرۋستى تۇرىمتايداي توزدىرىپ، پولشا، چەحيا، ۆەنگرياعا باساكوكتەپ ەندىتاريحشىلار ءبىزدى وسىعان باس شۇلعي سەنۋىمىزدى ۇسىنادى ەگەر باسىڭىزدى الا قاشىپ كونگىڭىز كەلمەسە، وندا ءسىز بارىپ تۇرعان ناقۇرىسسىز، ال، ءوزىڭىزدى بارىپ تۇرعان ناقۇرىس ساناماۋ ءۇشىن ارىستان باسىڭىز ەتتەن باس تارتىپ، قويمەن بىرگە جايىلۋعا تيىستىلىگىڭىز ەرتەدەن كەلە جاتقان ءتامسىل. وسىلايشا كلاسسيكالىق ۆەرسيانىڭ جاقتاۋشىلارى وزدەرىن بالاعاتتاۋعا جول بەرىپ الادىتىپتەن فەوداليزمنىڭ نە ەكەنىن بىلمەگەن رۋلىق قۇرىلىستاعى كوشپەندى تايپا بۇنى از دەسەڭىز اياق استىنان تەمىردەي ءتارىپتىڭ كەرەگىن ۇعىنىپ، ەش ءلاميم دەمەستەن شىڭعىسحاننىڭ سوڭىنان باس شۇلعي ىلەسىپ، التى جارىم مىڭ شاقىرىمدى ءجۇرىپ ءوتتى. كوشپەندىلەردى از عانا وتە سىعىمدالعان! ۋاقىتتىڭ ىشىندە اياق استىنان سول ءداۋىردىڭ ەڭ ۇزدىك اسكەري تەحنيكاسى قامال بۇزار، تاسجاۋعىر ماشيندەرىن مەڭگەرۋدى ۇيرەتىپ ۇلگەردىوي ەلەگىنەن وتكىزىپ كورىڭدەرشى. ەڭ سەنىمدى دەرەك كوزدەرى بويىنشا، شىڭعىسحان تاريحي وتانىنىڭ شەگىنەن تىسقارى ءوزىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى ءىرى جورىعىن 1209 ج. جاسايدى. ال، 1215 ج. ول بەجىندى حانبالىقتاعى قارا قىتاينايمانداردى باسىپ الىپ، 1219 ج. قورشاۋ قارۋلارىن قولدانا وتىرىپ ورتا ازيانىڭ وعىزقوڭىراتتىڭ مەرۆ، سامارقاند، ۇرگەنىش، حيۋا، حودجەنت، بۇحارا قالالارىن وزىنە باعىندىرىپ، اراعا جيىرما جىل سالىپ قامال بۇزار، تاسجاۋعىر ماشيندەرىمەن ورىس قىپشاق قالالارىنىڭ قابىرعاسىن قاقىراتا سوگەدى.قازدا ۋىلدىرىق بولمايدى دەگەن مارك تۆەندىكى ورىندى: تارنا بريۋكۆا اعاش باسىندا وسپەيدى عوي!بۇنىمەن قوسا، ساناۋلى جىلداردىڭ ىشىندە كوشپەلىلەر كەنتتىڭ قابىرعاسىن قاقىراتار جارسوعار ءماشىننىڭ قولدانىلۋ ونەرىن مەڭگەرىپ الۋعا قابىلەتسىز عوي! ال، سول ءداۋىردىڭ بارلىق مەملەكەتتىنىڭ ارمياسىنان ۇستەم تۇسەتىن ارميانى قۇرۋدى ايتساڭشى!ەڭ الدىمەن وعان بۇنىڭ ەش كەرەگى جوقتىن. موروزوۆ ادىلەتتىلىكپەن اتاپ وتكەنىندەي، الەم تاريحىندا كوشپەندىلەردىڭ مەملەكەت قۇرۋىنىڭ نەمەسە وزگە ەلدى تالقانداۋىنىڭ ەش مىسالى جوق ءبىر اۋىزدان اتاشالى ءۇش جۇزگە باسىمدىق بەرىپ، اتاشاسىز قۇرامانى قازاقيلىعىن ساقتاپ، سارتتانباعان وزبەكتى, بودان بولعان قالماق، قىرعىز، قاراقالپاقتى جانە قازاقيلىعىن ساقتاماعان سارتتانعان وزبەكتى ەستەن شىعارىپ وڭەش جىرتا كوشپەندىلەر قۇرعان دەيتىن قازاق حاندىعىن تاشكەنسىز، تۇركىستانسىز، وتىرارسىز ەلەستەتىپ كورىڭىزدەرشى موڭعولداردىڭ سونداي قالالارى بار ما ءوزى .. ونىڭ ۇستىنە، اقىلعا سىيمايتىن ۋاقىت ىشىندە بىزگە رەسمي عىلىم قوياردا قويماي تىقپالدايتىن ءىنجۋجاۋھارلى وي تۇيىندەۋلەرى: قىتايعا باساكوكتەپ كىرگەننەن كەيىن شىڭعىسحان ارمياسى ءوز اسكەري جاراقتانۋىنىڭ قاتارىنا قىتايدىڭ الدىڭعى قاتارلى اسكەري تەحنيكاسى جارسوعار ماشىندەرىن، تاسجۋعار جانە وتسەبەر قارۋجاراعىن قوستى.بۇل تۇك ەمەس قوي، بۇداندا وتكەن جالعان تاريحي ءىنجۋمارجاندار جەتىپ ارتىلادى. ءوز باسىم بۇداندا وتكەن عىلىمي داڭعويلىقتى وتە بايىپتى اكادەميالىق جۋرنالدان وقىپ شىقتىم: وندا ع. موڭعولدىڭ ! اسكەري فلوتىنىڭ ەجەلگى جاپوندارىڭ كەمەلەرىن اسكەري زىماراندارمەن راكەتالارمەن اتقىلاعانى سيپاتتالادى! جاپوندار وعان، ءوز كەزەگىندە لازەرلى تورپەدالارمەن جاۋاپ بەرگەن شىعار، بالكىم. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، از عانا جىلدىڭ ىشىندە موڭعولدار ۇيرەگەن ونەردىڭ ساناتىنا ەندى تەڭىزدە ءجۇزۋ قوسىلىپ وتىر وسىنى وقىعان ءار الاش بالاسى تاقىمىنا باسقان اتتارىن حالحالار قالاي قيىپ كەتتى ەكەن دەسە، اتىراۋدىڭ قازاعى تەڭىز شايقاعاندا تالتاڭداعان نەمەلەر كەمەدە قالاي ءجۇرىپ تۇردى ەكەن دەپ شەگى تۇيىلە كۇلەر ەدى. ءبىر جاقسىسى ماڭعۇلدار ەشكىمنىڭ توبىسىنەن ۇشاقپەن بومبا جاۋدىرعان جوقپاراساتتى وي عىلىمي احۋالدان باسىم تۇسەتىن جاعدايات تا ورىن الادى. اسىرەسە، عالىم فانتازيا الەمىنىڭ قويناۋىنا سۇڭگىپ كەتىپ، جوقتى بار قىلعان شاقتا، كەز كەلگەن فانتاست جازۋشىلار بۇل مەنىڭ ويىما بۇرىن نەگە كەلمەگەن دەپ بارماعىن تىستەلەيدى.ءدال وسى اراداعى ماڭىزى ونشا ەمەس ساۋالدىڭ ءبىرى: موڭعولداردىڭ ايەلدەرى ولاردى قالاي جەردىڭ تۇپكىرىنە جىبەرە سالعانى؟ ورتا عاسىرداعى دەرەك كوزدەرىنىڭ باسىم بولىگى تاتارموڭعول ورداسىن قونىستانۋشى حالىق ەمەس، اسكەر رەتىندە جازادى. ەشبىر ايەل، ەشبىر بالاشاعا ءسوز ەتىلمەيدى. بۇدان شىعاتىنى ءۇي بەتىن كورمەگەن موڭعولدار ومىرلەرىنىڭ سوڭىنا دەيىن جات جەردە جۇرسە، كۇيەۋلەرىن ءومىرى كورۋگە جازباعان ايەلدەرى مال سوڭىندا سالپاقتايدى دا؟كىتاپتاعى ەمەس، ومىردەگى ناعىز كوشپەندى ءوزىن مۇلدەم باسقاشا ۇستايدى: سوڭعى دەمى تاۋسىلعانشا مامىرجاي كوشىپ قونىپ جۇرەدى كەيبىردە كورشىلەرىمەن قاقتىعىسىپ تا قويادى، ونسىز بولمايدى عوي, ولاردىڭ الدەبىر كورشى ەلدى باعىندىرۋ نەمەسە جارتى الەمدى باسىپ ءوتىپ، سوڭعى تەڭىزدى ىزدەۋ دەگەنىڭىز باسىنا ەشقاشان كەلەتىن وي ەمەس. پۋشتۋن نەمەسە ءبادۋي تايپاسىنىڭ كوسەمىنىڭ ويىنا قالا سالۋ نەمەسە مەملەكەت قۇرۋ يدەياسى ەشقاشان كەلمەيدى. سونداياق، ونىڭ ميىنىڭ تۇكىرىنەن سوڭعى تەڭىز سىندى اۋىشتىقتى دا تابا المايسىڭ. وعان ءبىر كۇندىك تىرلىكتىڭ امالياتتىڭ كۇيبىڭى: ءتىرى قالۋ، مالدىڭ قوڭىن ءتۇسىرىپ الماۋ، جاڭا جايىلىم ىزدەۋ، ءسۇت پەن ىرىمشىكتى ماتا مەن پىشاققا ايىرباستاۋ جارتى الەمدىك يمپەريا جايلى ءوزىنءوزى ءمۇجىپ جەۋگە ورىن قايدا؟ال، ءبىزدى مۇرىنىمىزدان تەسكەن وگىزدەي جەتەلەپ دالا كوشپەندىسىنىڭ اياق استىنان مەملەكەت قۇرۋ يدەياسىنىڭ ويىنا كەلگەندىگىنە نەمەسە ەڭ قۇرىپ قالعاندا الەمدى بولىسكە سالۋ ءۇشىن باسىپ الۋشىلىق جورىعىن جاساعانىنا سەندىرۋگە تىرىسادى. جانە دە ەكپىندى قارقىنمەن الدەبىر عاجايىپتىڭ ارقاسىندا تايپالاستارىن بىرىكتىرىپ، ۇيىمداسقان الاپات اسكەري كۇشكە اينالدىرا ءبىلدى. ءارى ساۋساقپەن سانارلىق جىلداردىڭ ىشىندە سول ءداۋىردىڭ قالىبىمەن العاندا وتە كۇردەلى ماشىندەردى يگەرتە ءبىلدى. سونىمەن بىرگە، اسكەري فلوت جاساقتاپ، جاپون بايعۇستاردى زىمىرانمەن اتقىلادى. ونىمەن قويماي، وراسان زور يمپەرياسى ءۇشىن زاڭ شىعارىپ بەردى. ريم پاپاسىن، كورولدەردى جانە گەرتسوگتاردى قالاي ومىرگە سۇرۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، ولارمەن حات جازىستى.مارقۇم قازەكەڭدەر ءار ءسوزىن التىنعا بالاپ، بابالارىڭ جابايى دەگەنگە يمانداي ۇيىيتىن ل.ن. گۋميلەۆ تاريحشىلار اراسىندا ويىپ ورىن السا دا، كوشپەندىلىكتى اسپەتتەيتىن پوەتيكالىق يدەيالاردىڭ سال اۋرۋىنا ۇشىراپ جالعان عاجايىپتى ۇعىندىرىپ بەرە الاتىن گيپوتەزا جاساپ شىققاندىعىنا سەنىپ ءوتتى قازەكەڭدەر ونىڭ ايار يدەياسىنا شىرمالماي: ءبىر جاعى ورەكەڭدەردىڭ يمپەريالىق كەۋدەمسوقتىعىن قازاقتىڭ جوعالتقان يمپەريالىق مۇددەسىن قايىرا ءتىرىلتۋدىڭ پايداسىنا ۋنيۆەرسيتەتكە اتىن بەرىپ وتىرعانى قۇپتارلىق: ونىڭ استارىندا ماسكەۋ يمپەرياسىنىڭ الاش يمپەرياسىنىڭ شەكپەنىنەن شىققاندىعىن يشارامەن بىلگىزىپ وتىرۋ. بۇل ارادا ءسوز پاسسيونارلىق ۇلىع قۇشتارلىق تەورياسى جايىندا بولماقشى. گۋميلەۆشە، بەلگىلى ءبىر حالىق، بەلگىلى ءبىر ساتتە عارىشتان كەلەتىن الدەبىر تىلسىمدى جانە جارتىشكەش ميستيكالىق ەنەرگەتيكالىق سوققىعا يەلىك ەتەدى دە، بۇدان سوڭ اسپايساسپاي تاۋدى قوپارىپ، عاجايىپ جاسامپازدىقتاردى جۇزەگە اسىرادى.وسى ءبىر تاماشا تەوريانىڭ گۋميلەۆتىڭ ءوز پايداسىنا شەشىلەتىن كەمشىن تۇسى دا بار دا، ال، بۇل ونىڭ وپپونەنتتەرىمەن، كەرىسىنشە، داۋدامايدى شيەلەنىستىرە تۇسۋگە اكەپ سوقتىرادى. ءىستىڭ شىن مانىسىندە، وسى پاسسيونارلىقتىڭ قىلاڭ بەرۋىمەن كەز كەلگەن حالىقتىڭ كەز كەلگەن اسكەري نەمەسە باسقا دا جەتىستىكتەرىن جەپجەڭىل ءتۇسىندىرىپ شىعۋعا بولادى. ال، پاسسيونارلىق سوققىنىڭ بولماعاندىعىن دالەلدەپ شىعۋ ءىس جۇزىندە ەش مۇمكىن بولماعاندىقتان، گۋميلەۆتى جاقتاۋشىلاردى، ولاردىڭ وپپونەنتتەرىنە قاراعاندا جىلىكتىڭ مايلى باسىن ۇستاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر، ويتكەنى، قاعازعا نەمەسە پلەنكاعا پاسسيونارلىق اعىنىن تىركەيتىن قابىلەتتى اپپاراتۋرا سەكىلدى سەنىمدى عىلىمي ادىستە جوق.ءبىر سوزبەن ايتقاندا قيالىڭدى ءوز قالاۋىڭشا شارىقتاتا بەر اتاپ ايتساق، ريازان ۆوەۆوداسى بالدوحا ءوزىنىڭ ايبىندى جاساعىمەن ءبىر ساتتە سۋزدالدىقتاردىڭ جاساعىن تاستالقان ەتىپ..، قاتىنقىزىنىڭ ەتەگىن ءتۇرىپ، جورىقتان انگە باسىپ ورالدى. بولدى. كوزىڭىزدى جۇمىپ الىپ، مىنانى ايتا سالىڭىز: پاسسيونارلىق سىلكىنىسكە يەلىك ەتكەن ريازاندىقتار ودان ءاپساتتە ايىرىلىپ قالعان بەيشارا سۋزدالدىكتەردىڭ اكەلەرىن تانىتىپ قولدارىنا بەردى.كەلەر جىلى ودان ايىرىلعان ريازاندىقتاردى سۋزدال كىنازى تيمونيا مىڭقىلداق جەڭىپ، جاساعى قىزقىرقىنعا قىرعيداي ءتيىپ بولعان سوڭ، تاۋبەسىنە كەلىپ، ۆوەۆودا بالدوحانىڭ ۇياتتى جەرىن جالاڭاشتاپ كىرپىنىڭ ۇستىنە وتىرعىزدى. بۇل جاعدايدا گۋميلەۆ مەكتەبىنەن شىققان عالىم ريازاندىقتار بۇرىنعى پاسسيونارلىقتارىنان ايىرىلىپ قالدى دەپ كولگىرسيدى.ءبىر سوزبەن ايتقاندا شىڭعىسحان فەنومەنىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋ ءۇشىن پاسسيونارلىق تەورياسىنىڭ جارامايتىن سەبەبى: ونىڭ ءارى دالدەپ بەرۋ مەن ءارى جوققا شىعارا المايتىن ءتۇپ نەگىزىندە جاتىر. ءميستيتسيزمدى شىمىلدىقتىڭ ارتىندا قالدىرا تۇرايىق.ال، بۇل الدەبىر وڭباعان، ارام ويلى ءانتيماسىحشى وردا. تۇلكى مەن سارشۇناقتى سۇيسىنە جەيتىن مواۆيتياندار اياق استىنان قايدان شىعا كەلدى ءوزى. كەيىن ورتا عاسىردا ءىستىڭ ءمانىسى وسىلاي بولعاندىعىن جايىندا دايەك سوزدەر كەلتىرەتىن بولامتاتارموڭعول ەزگىسى مەدالىنىڭ كورىنبەس تۇسىنا ورالايىق. ول وردالىقتار مەن ورىستار اراسىنداعى وزىندىك ەرەك قاتىناس. بۇل سالادا گۋميلەۆ وزىنە جۇدىرىق جۇمساۋدان گورى ماقتاۋعا تۇرادى: ول رۋس پەن وردا اراسىنداعى قارىمقاتناستارداعى سەلبەسۋ جونىندە اسا زور ماتەريال جينادى.اق ادالىن ايتار بولسام، ءبۇل جەردە ونداي دالەلدەردى تىزبەكتەپ شىققىم كەلىپ وتىرعان جوق. ورىس كىنازدارى مەن موڭعول حاندارىنىڭ اندا مەن قۇداندالى بولعانى، جورىققا بىرگە اتتانعاندارى از جازىلىپ جۇرگەن جوق. باسىپ العان جەرلەرىندە ولار قالاي قامسىز جۇرە الادى ەشكىم ەشكىمدى باسىپ العان جوق جالپى تۇركىلىك ازامات سوعىسى اياقتالىپ باتىسقا جورىق جاسالدى، ءارى، انداساندا بۇرىق ەتەتىن ءدىني دۇردارازدىق كەزىندە ءتاڭىرشىل قىپشاق قالالارى مەن اۋىلدارى مۇسىلمان باۋىرلارى تاراپىنان وتقا ورانىپ وتىردى ....مەن بۇنىڭ ءبارىن ويدان شىعارىپ وتىرعان جوقپىن، بار جوعى ورىس جىلنامالارىنداعى دەرەكتەردى كەلتىرىپ وتىرمىن. ورىس نورمان بىتكەن جەردە تاتار باستالادىبۇل قالاي بولعانى سوندا. رۋس دەگەنىمىز ءسىز ۇمىتىپ قالماساڭىز التىن وردانىڭ تاپ ءوزى؟...گۋميلەۆ بۇنداي ولەرمەندىك قادامىن جاساي المادى. ال، مەن بولسام بۇنداي تاۋەكەلگە بەل بۋدىم. ءبىزدىڭ ءۋاجىمىز بويىنشا. بىرىنشىدەن، ەشبىر مونگولويدتەر بۋشكوۆ دۇرىس ايتىپ وتىر تۇركى حالىقتارى ىشىندە ءتۇرىن ساقتاپ قالعان جالعىز ۇلت قازاقشا نوعايلار، ورىسشا تاتارلار ەشقايدان كەلگەن جوق اسكەري جولمەن يسلام ءدىنىن تاراتۋشىلار كەلدى دە، ءبىر پەندەنىڭ قوس ءدىندى ۇستانىپ جۇرە بەرەتىن ءداۋىرى تۋدى, ەكىنشىدەن، وسىنى پايدالانعان باتىس ءدىنى ءتۇرلى سۋبەتونستى تاستالقان ەتىپ زورلىقپەن سلاۆيانداندىردى ونى بۋشكوۆ ورىس پەن تاتار دوستىعى بولعان دەپ ءوز توپشالاۋىن ۇسىنادى: باسقىنشى ەشقاشان بودانىمەن دوس بولعان ەمەس. ال، شىن ورىستار، ياعني، نورماندارمەن قۇدالىق پەن اندالىق ورىن الدى. بىزگە ءوز قيسىنىمىز بويىنشا رۋس پەن وردا ءبىر عانا اتاۋ ءدىنسىز مواۆيتيان ەمەس، موگەمەتان مۇسىلمان قىپشاق تاتار ورداسى، يەزۋيت كوشىرۋشى قاتە جازىپ جۇرتتى شاتىستىرىپ وتىر قىپشاقتاتار دەپ ۇعامىز. ال، زۇلىم تاتارلار كەيىن ويلاپ شىعارىلدى ءبىر نارسە ايقىن قىپشاق شاپقىنشىلىعى ءدىن الۋاندىعى نەگىزدە مۇسىلمانءماسىحشى تۇركىلەر ورداسى رەتىندە ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىگىپ، ۋاقىتشا كەلىسىمگە كەلدى، ءارى ءدىن الۋاندىعىنان ءوز تۇبىنە ءوزى جەتتى. بۇل تاريحي تىركەستەگى تاتار ءسوزى قازىرگى ۇلت اتاۋىن بىلدىرمەيدى ولار: بۇلعارلار، ال، ءماسىحشى تۇركى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. تاتار تۇركى تىلىندە اريان ءدىنىن يساسىز حريستياندىقتى ۇستانۋشى دەگەن دەگەن ۇعىمعا دا يە، ال، وعان بۇگىنگى تاتارلار ولسە كونبەيدى ....3 بولىك: بۋشكوۆ: قالقانىڭ شەشۋى قيىن جۇمباعى

. .. ادەبي الەم تالاسبەك اسەمقۇلوۆ. سۇلۋلىقتا ويانۋتالاسبەك اسەمقۇلوۆ. سۇلۋلىقتا ويانۋوسى، ولەڭ دەگەن نە؟ تالعام دەگەن نە؟ جاڭا ورنەك، جاڭالىق دەگەن نە؟كۆانتتىق فيزيكانىڭ پايعامبارلارى س.ۆاينبەرگ، س.حوكينگ، عىلىم اقىرسوڭىندا جاراتىلىستىڭ بارلىق سىرىن ءتۇسىندىرىپ بەرە الاتىن ءبىرتۇتاس، ءبىر عانا تەورياعا كەلەدى دەگەن پىكىر ايتادى. وسىدان كەيىن ادام شىن مانىسىندە بولمىستىڭ امىرشىسىنە اينالادى. وسىدان كەيىن ءبىزدىڭ وركەنيەتتى ەشقانداي اپات كۇيرەتە المايدى. ءار سوزىنە جاۋاپ بەرەتىن ۇلى عالىمداردىڭ پىكىرى وسىلاي.مەن دە ارماندادىم. ونەردەگى ءتۇرلى اعىمداردى، ءتۇرلى تۇسىنىكتەردى تاتۋلاستىرىپ، باسىن قوسىپ، اقىرىندا ەشكىم كۇمان كەلتىرە المايتىن، مادەنيەتتىڭ، ونەردىڭ بارلىق قۇبىلىستارىن ءتۇسىندىرىپ بەرە الاتىن ءبىر عانا تەوريا جاسالسا دەپ ارماندادىم.كوپ وقىدىم. ۇققانىم، ءار عاسىردىڭ، ءار قوعامنىڭ، ءار قابيلانىڭ ونەر، مادەنيەت جايىنداعى وزىنە عانا ءتان تۇسىنىكتەرى بولادى ەكەن. جىلجىپ ۋاقىت ءوتتى. ەسەيدىم. وسى كەزدە العاشقى ۇققانىمنىڭ بارلىعى سىرت كورىنىس ەكەنىن ءتۇسىندىم. الەم مادەنيەتىندەگى قيساپسىز اعىمدار، تۇسىنىكتەر، يدەالاڭسارلار، جۇزدەگەن يزمدەر تۇپتەپ كەلگەندە ءبىر عانا مادەنيەتتىڭ، ءبىر عانا ۇلى رۋحتىڭ ءتۇرلى قالپى، قىرى، ارقانداي كورىنىسى ەكەنىنە كوزىم جەتتى.ءسوز قۇرعاق بولماس ءۇشىن ءبىرەكى مىسال كەلتىرەيىن. قىتاي مادەنيەتىندە ين مەن يان دەگەن ەكى ءتۇرلى ەنەرگيانىڭ تەپەتەڭدىگى جايىندا ايتىلادى. ورىستىڭ عالىمدارى وسى ەكى ەنەرگيانىڭ ءبىرى كومىرقىشقىل گازى، ءبىرى وتتەگى ەكەنىن انىقتاعان. وسى ەكى ماتەريانىڭ جاراسىمى ادامنىڭ اعزاسىن، ساناسىن، كوڭىلكۇيىن تەپەتەڭدىكتە ۇستايدى. ال ادامنىڭ ىشكى جاراسىمى سىرتقى دۇنيەگە اسەر ەتەدى. وسىلايشا قوعام جاراسىم تابادى. تىزبەك عارىشتىق جاراسىمعا دەيىن جالعاسادى.جاپونداردا سابي دەپ اتالاتىن ەستەتيكالىق مەكتەپ بار. قىسقاشا ايتقاندا، قاتىگەز كورىنىستەردى تاماشالاۋ داعدىسى. تەڭىزدەگى كەمەنىڭ ورتەنىپ سۋعا باتىپ بارا جاتقانى دا سۇلۋلىق. ال ءبىزدىڭ ەپوستا مەن بۇل جەردە باتىرلار جىرى ياكي باسقا جەكەلەگەن قۇبىلىستى ايتىپ وتىرعام جوق بۇنداي ەستەتيكادان اياق الىپ جۇرگىسىز.دەمەك، مادەنيەتتەردىڭ اراسىنداعى قايشىلىق، تۇسىنىسپەۋشىلىك، كوپ جاعدايدا، بار بولعانى ارىپكە عانا تالاسۋدىڭ، تەرمينولوگيالىق تۇسىنىسپەۋشىلىكتىڭ عانا كورىنىسى ەكەن. دەمەك، اقىر سوڭىندا ادامزات بالاسىن تاتۋلىققا اكەلەتىن ءبىرتۇتاس تەوريا مۇمكىن ەكەنبۇل تەوريا ونەردەگى، جالپى مادەنيەتتەگى ءتۇرلى ۇلتتىق مەكتەپتەردى جاقىنداستىرىپ قانا قويمايدى، بۇل تەوريا، تۇپتەپ كەلگەندە ادام اتتى قابيلانىڭ بارلىعىن ءبىربىرىمەن تۋىستاستىرادى. ارينە، اسىرىڭقىراپ ايتقان، الايدا اسقاق رومانتيكالىق پافوسىن الىپ تاستاساڭىز، اتالمىش تەوريانىڭ شىندىقتان اسا الشاق كەتپەيتىنىن بايقايسىز.جاۋلىق جوق تەك قانا ءتۇرلى راكۋرس بار. ادامدار ءبىربىرىنە دۇشپان ەمەس شىندىقتى، اقيقاتتى پايىمداۋداعى ءتۇرلى تۇعىر، پوزيتسيا عانا بار. سەنىڭىز، سەنبەڭىز سوڭعى ونەر تەوريالارى وسىلاي دەيدى.مىنە، وسى تەوريالارعا سۇيەنە وتىرىپ ايتارىمىز: ونەر دەگەنىمىز بۇل جەردە پوەزيا، سۋرەت، نەمەسە مۋزىكا دەپ، ءتۇرلى جانرلاردىڭ اراسىن بولمەياق قويايىق سۇلۋلىقتا ويانۋ.باتىستىڭ ءبىر ۇلى ويشىلىنىڭ ايتقانى بار، ەگەردە ەلدىڭ بارلىعى بىردەي ويلاسا، وندا ەشكىم ەشتەڭەنى ويلاپ جۇرگەن جوق، ەشكىمنىڭ باسىندا ەشقانداي وي جوق دەگەن ءسوز ەسلي ۆسە دۋمايۋت وديناكوۆو، زناچيت نيكتو نە دۋماەت دەپ. كەڭەس زامانىندا توقتاۋسىز رەپرەسسيانىڭ كۇشىمەن ويدىڭ بارلىق دارەجەسى ءبىر عانا دەڭگەيگە كەلتىرىلدى. ناتيجەسىندە، بۇكىل قوعام ءبىراق ادام بولىپ شىقتى. ويىندا ەشقانداي الالىق، كۇمان، تۇيتكىل جوق جالعىز ادام. ال شىندىعىندا، بۇل باسىندا ەشقانداي وي جوق جالعىز ادام ەدى. تيىسىنشە، ەلدىڭ بارلىعى بىردەي ويلاعاندىقتان بىردەي جازدى. بۇنى ادەبيەتتە مونوستيل دەيدى. ال جازۋ ويدىڭ تىكەلەي كورىنىسى بولعاندىقتان، تۇپتەپ كەلگەندە ەشكىم ەشتەڭە جازعان جوق دەسە دە بولعانداي. ارينە، توننالاعان قاعاز، كەسپەككەسپەك سيا جۇمسالدى. الايدا، قوعامدا ەشقانداي وي قوزعالىسى بولماعاننان كەيىن بۇنداي جازۋدىڭ بارى دا، جوعى دا ءبىر ەسەپ.سونىمەن، بۇكىل قوعام وياۋ ءجۇرىپ ۇيقىدا. مىنە، وسىنداي كەزدە، تىلسىم ۇيقىدا جاتقان ادامزاتتان ءبىر ادام ويانادى. ول ادام قوعامداعى ەركىندىك دەگەننىڭ، شىندىعىندا كىسەن ەكەنىن، ادامنىڭ ەزگىدە وتىرعانىن، اسپاننىڭ كوك ەمەس سۇر ەكەنىن، قىسقاسى، دۇنيەدەگى بار شىندىقتى كىرەۋكەسىز، بوياماسىز كورەدى. مىنە، وسى ادامدى اقىن دەڭىز.ونەر دەگەن، سۇلۋلىقتا ويانۋ بولسا، ازاپ پەن كىسەن، سۇر اسپاندا نە سۇلۋلىق بار دەرسىز. بۇعان ايتارىمىز، ازاپتاعى ادامنىڭ قايعىسىنا ءيىلۋ ونەردىڭ ءبىر مىنەزى، سۇلۋلىقتىڭ ءبىر پاراسى بولىپ تابىلادى.قوعامدى باسىپ جاتقان ۇيقىدان ويانۋ جاڭا تىلدە، جاڭا تىلدىك شىندىقتا ويانۋ دەگەن ءسوز. ۇمىتپاسام، يوسيف برودسكيدىڭ پروسنۋتسيا ۆ يازىكە، ياعني تىلدە ويانۋ دەگەن تەرمينى بار. مىنە، وسى كۇنى كەيبىر جاس قالامگەرلەردىڭ جاساپ جۇرگەن تىلدىك ەكسپەريمەنتتەرىنىڭ ءمانماعىناسى، قىسقاشالاپ ايتقاندا وسى.الايدا، بۇل جەردە دە ارنايى ءتۇسىندىرۋدى قاجەت ەتەتىن ءبىر جايت بار. بۇل گرافومانياعا قاتىستى تۇسىندىرمە. تەرميننىڭ سەمانتيكاسى: گرافو نەمەسە گرافيكا جازۋ، مانيا اۋىرۋ. ياعني، جازۋدىڭ اۋرۋى جازباسا وتىرا المايتىن سىرقات. گرافومان ادەبيەتكە ەڭ ادال ادام دەگەن افوريزم بار. گرافومان ەشقاشان جازعان دۇنيەلەرىنە قالاماقى سۇرامايدى. اقىسىزپۇلسىز جازادى. ادەبيەتتىڭ وركەندەۋى توقتاپ قالسا دا گرافوماننىڭ جازۋى توقتامايدى.ادەبيەتتە، ءبىر جازۋ ادىسىنەن باسقا ءبىر ادىسكە اۋىساتىن، يزمنەن، يزمگە كوشەتىن كەزەڭگە ءتان داعدارىس، توقىراۋ گرافومانياعا جات. گرافومان كۇيزەلىستىڭ نە ەكەنىن بىلمەيدى جانە ەڭ كەرەمەتى گرافومانيادا دا ءوسۋ، جەتىلۋ بار. شەبەرلىكتىڭ شىڭدالۋى بار. بىراق، جوعارىدا ايتىلعان افوريزم جەتىپ ايتقان ءسوز ەمەس. سەبەبى، گرافومان، ادەبيەتكە ەمەس جازۋعا عانا ادال. ال جازۋ مەن ادەبيەت ءبىربىرىنە تەڭ كەلە بەرمەيدى.ول ءۇشىن جازۋ پروتسەسىنىڭ ءوزى عانا، قالامنىڭ استىنان قيقىجيقى ارىپتەردىڭ پايدا بولۋى عانا قىزىق، قىمبات. ول ءۇشىن ءارىپتىڭ پايدا بولۋى جاراتىلىستىڭ باستالۋىمەن بىردەي قۇبىلىس. ارينە، گرافومانيا ادام تابيعاتىنان تىس تۇرعان كەزدەيسوق نارسە ەمەس. سيوماتيكا عىلىمىنىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ادام ءوز ومىرىندە ادامزاتتىڭ جاراتىلۋى مەن ودان كەيىنگى ءوسىپوركەندەۋ تاريحىن قايتالايدى.ياعني، ادامزاتتىڭ جۇزدەگەن مىڭ، نەمەسە ميلليونداعان جىلدىق تاريحىن جەكە ادام، ءبىر ءومىر، ءبىر تاعدىر بارىسىندا جىلدام قايتالاپ، جىلدام كەشىپ شىعادى. كوزىڭىزگە ەلەستەتىڭىز. جاحيليەتتەن ارى، تاس داۋىرىنەن دە ارى وتە كونە زامان. وسى ىقىلىمدا جاتقان زاماننىڭ ءبىر جابايى ادامى قولىنا تاياق الىپ سازداۋىتقا ءبىر سىزىق نەمەسە ءوزىنىڭ دەڭگەيىنە ساي ءبىر تاڭبا سالدى. سالدى دا قولىنان شىققان سۋرەتكە قايران قالىپ، تۇرىپ قالدى. وسى تاڭدانىس، گەننەن گەنگە ءوتىپ بۇگىنگى ءبىر ادامنىڭ بويىنان تەپسىنىپ شىقتى دەيىك. سول ادامدى گرافومان دەڭىز.1984 1987 جىلدار ارالىعىندا جازۋشى باسپاسىندا قىزمەت ەتتىم. وسىنداي گرافومانداردىڭ، جازۋدىڭ ايىقپاس دەرتىنە ۇشىراعانداردىڭ تالايى الدىمىزدان ءوتتى. كوبى قاريالار. ەسەيمەگەن كۇيى قارتايعان، بالالىقتا قالىپ قويعان وسى قاريالاردىڭ تالايىنىڭ كىتابىن شىعاردىق. كىتاپ وندىرىسكە كەتەردىڭ الدىندا رەداكتسيالىق كەڭەس بولادى. وسى كەڭەستەردە ساليقالى رەداكتوردىڭ پوزاسىندا وتىرىپ، اتالعان شاتپىراقتاردى ساليقالى تالداعان قانداي قيىن دەسەڭىزشى. امال جوق، سويلەيسىڭ، پىكىر ايتاسىڭ، وگىزدىڭ تەرىسىمەن قاپتاپ كىتابىن شىعارىپ بەرەسىڭ. وتكەن ادەبيەت تاريحىنىڭ ءبىر كورىنىسى. ۇمىتىلمايدى ەكەن.ادەبيەتتىڭ ەمەس، ءارىپتىڭ دەرتىن ايتامىز دەپ ءسال قيىس كەتكەن ەكەنبىز. ەندى الدىڭعى تاقىرىپقا قايتىپ كەلەيىك.سونىمەن، سۇلۋلىقتا، سول سۇلۋلىقتى تاڭبالاپ جەتكىزەتىن جاڭا گرامماتيكا، جاڭا سينتاكسيس، جاڭا تىلدىك شىندىقتا ويانۋ دەدىك. بۇل جەردە تاعى دا ءبىر ايتا كەتەتىن نارسە شىن سۋرەتكەرلىك پەن گرافومانيانىڭ اراسىندا قىلىشپەن شاپقانداي شەكارا جوق. مەن بۇنى ونەردەن ماعلۇماتى بار ادام رەتىندە، كەرەك دەسەڭىز، قولىمدى قۇرانعا قويىپ ايتا الام. شىن سۋرەتكەرلىك پەن گرافومانيانىڭ اراسىندا ونداعان دەمەيىن، جۇزدەگەن تالانت دارەجەلەرى بار. سول سەبەپتى سانالى ادامنىڭ بارلىعى جازۋعا قۇقىقتى. ويتكەنى، سانالى، اقىلدى ادام ءوزىنىڭ تالانت دارەجەسىنىڭ جازۋعا جەتكىلىكتى، يا جەتكىلىكسىز ەكەنىن شامالاي الادى. ونەردىڭ ەكولوگياسى بار ەكەنىن مويىنداساق، وندا ول توپىراقتى الىپ اعاشتار مەن بۇتالار عانا ەمەس، جەردى قاپتاي جاپقان شوپتەسىننىڭ بار ەكەنىن دە مويىنداۋىمىز كەرەك. كەلىسسەڭىز دە، كەلىسپەسەڭىز دە، مادەنيەتتىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ جالعىز عانا شارتى وسى. جامان، جاقسىنىڭ جاقسى ەكەنىن پارىقتاپ ءبىلۋ ءۇشىن بولسا دا كەرەك.اسقار سۇلەيمەنوۆتىڭ ايتقان ءسوزى بار، وسى جۇرگەندەردىڭ بارلىعى اقىن، بارلىعى مۋزىكانت. تەك سونى وزدەرى ۇمىتىپ كەتكەن دەپ. ۇلى ۇستازىمنىڭ ءسوزىن ءارتۇرلى دارەجەدەگى اقىن نەمەسە مۋزىكانت دەپ تولىقتىرايىن.جانىڭدا ءبىر ادام جۇرەدى. قاراپايىم، ءتىپتى، قارابايىر دەيىك. ونىڭ قارابايىر ەكەنىنە كوزىڭ ابدەن ۇيرەنگەن، ودان ەندى ەشتەڭە شىقپايتىنىنا نىق سەنگەنسىڭ. كۇندەردىڭ كۇنىندە نادان دەپ ۇكىمىن شىعارىپ قويعان سول ادام سەن بىلمەيتىن مۇلدەم جاڭا قىرىنان اشىلادى. سول، سەن ءۇشىن بەيتانىس قىرىندا، ول ناعىز اقىن ەكەنىنە كوزىڭ جەتەدى. بۇل سەنىڭ ادامدىعىڭا سىن مىسال. ەگەردە ادام بولساڭ، جانىڭدا جۇرگەن سول پەندەگە دەگەن كوزقاراسىڭ وزگەرەدى، ونى باۋىرىڭا تارتاسىڭ، قۇرمەتتەيسىڭ. ال ءجاسوسپىرىم كەزىڭدەگى ومىرلىك سەرتىڭدە قالعان، جۇرەگىڭ قارا تاستاي قاتقان بىرەۋ بولساڭ، وندا، ومىردە نە بولمايدى دەپ بۇرىلىپ جۇرە بەرەسىڭ.وسى ەكەۋىنەن، مەن، الدىڭعىسىن، وزگەرە بىلەتىن، قوعامعا لايىقتالا بىلەتىن الدىڭعى ادامدى قۇرمەتتەيمىن.باتىستا وتكەن عاسىردىڭ ەكىنشى شيرەگى شاماسىندا ورىستەگەن پوستمودەرنيزم دەگەن مادەني قۇبىلىس بولعان. انىعىن ايتساق، بۇل، سۋرەتكەرلىكتەن گورى قابىلداۋشىلىققا، تۇتىنۋشىلىققا تامان جاقىن تۇرعان، وقۋدىڭ، تىڭداۋدىڭ، تاماشالاۋدىڭ كىلتيپاندارىن كوبىرەك تۇسىندىرەتىن ءىلىم. قىسقاشا قىلىپ ايتساق، تومەندەگىدەي بولادى. جەر بەتىندە، بولمىستا، اياقتالعان شىعارما جوق. قانداي دا بولماسىن شىعارما ساۋلەت، مۋزىكا، ادەبيەت، ت.ت.ت. ۇلگىساى بولسىن، ايىرماسى جوق قابىلداۋشىنىڭ ساناسىندا عانا ءوزىنىڭ اقىرعى فورماسىنا ەنەدى، اقىرعى مازمۇنعا جەتەدى، سول جەردە اياقتالادى. ياعني، وقىرمانسىز، تىڭداۋشىسىز، تاماشالاۋشىسىز، جيناقتاپ ايتساق، قابىلداۋشىسىز كوركەم شىعارما جوق. قانشا وقىرمان بار، سونشا اباي بار اركىمنىڭ ءوز ابايى بار دەپتى عوي بىرەۋ. ياعني، بۇل جەردە ادەبيەتتى عانا ءسوز ەتسەك، جازۋشىمەن شىعارماشىلىق بىرلەستىكتە بولعاندىقتان، شىعارمانى، كوركەم فورماسىن كۇرمەپ، سوڭعى، اقىرعى قالىپقا كەلتىرەتىندىكتەن وقىرمان ەندى ءوزى دە اۆتوردىڭ دەڭگەيىنە كوتەرىلەدى. دەمەك، وقىرمان جوق سانسىز اۆتورلار عانا بار. دەمەك، ەلدىڭ بارلىعى اۆتور.قانداي دا بولماسىن شىعارما، ەگەردە ول جاڭاشىل بولسا قاشاندا ينتەللەكتۋالدىق پروۆوكاتسيا. شىعارماداعى جاڭا تۇيسىك، جاڭا ويدىڭ اسەرىنەن قوعامدا ينتەللەكتۋالدىق داۋىل باستالادى. وسىلايشا، قوعام تۇلەپ، جاڭارىپ، جاسارىپ وتىرادى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە سۋرەتكەردىڭ مىندەتى اۋىر. سەبەبى، قانداي دا بولماسىن كوركەم وي الەۋمەت ساناسىن سانسىز رەت شارلاپ ءوتىپ، قۋاتىن تاۋىسقاننان كەيىن ونىڭ عۇمىرى اياقتالادى. وسىدان كەيىن الەۋمەتتە، وسى، ەسكىرگەن ويعا قارسى يممۋنيتەت پايدا بولادى. كۇندە ايتىلعان، وزگەرمەي كۇندە قايتالانىپ وتىرعان ويعا ادامنىڭ ەتى ۇيرەنىپ كەتەدى، سەلت ەتپەيتىن بولادى. ويسانا ەسكى، زامان ەسكى.قانداي دا بولماسىن وي، ءۇش كەزەڭنەن وتەدى. العاشىندا وت شاشىپ الاۋلاپ تۇرعان كەزىندە ول وي كۇپىر بولىپ سانالادى كۇپىرلىك كەزەڭ. سودان سوڭ جاڭا وي قوعامدىق سانامەن جاراسىم تابادى. بۇل ونىڭ قوعام تاراپىنان مويىندالعان داڭقتى كەزەڭى ۇلى يدەيالىق كەزەڭ. ەڭ سوڭىندا ەسكىرىپ، ارتىنان جەتكەن كەلەسى لەك جاڭا ويدىڭ جولىنا كەسكەستەپ تۇرىپ، قوعام ومىرىنە، مادەنيەتتىڭ وركەندەۋىنە كەدەرگى كەلتىرە باستاعان كەز ولگەن، كەرتارتپالىق كەزەڭ.ونەر ءتىلىنىڭ ەسكىرگەندىگى وتكەن عاسىردىڭ 70ءشى جىلدارىنىڭ ورتاسىنا تامان پايىمدالا باستادى. 1979 جىلدىڭ كوكتەمىندە قازپيڭ جاراتىلىستانۋگەوگرافيا فاكۋلتەتىندە قازاق جازۋشىلارىمەن بولعان ايگىلى كەزدەسۋدە ءبىر ستۋدەنت اسقار سۇلەيمەنوۆكە، اعا، ءسىز، ونەردىڭ، ادەبيەتتىڭ ءتىلى ەسكىردى دەگەندى قانداي ماعىنادا ايتىپ وتىرسىز، وسىنى ءتۇسىندىرىڭىزشى، دەپ ساۋال تاستاعان.سوندا اسەكەڭ، ادەتىنشە باسىن ءسال كەگجيتىڭكىرەپ ازماز ويلانىپ بىلاي دەگەن ەدى: مىسالى، مەن، نەمەسە ءابىش كەكىلباەۆ، نەمەسە باسقا ءبىر جازۋشى كونە تۇركى تىلىندە جازساق، قالاي بولار ەدى؟ مەن، تاڭرىتەك، تاڭىرىدە ولمىش بىلگە، ءتاڭرى القاپ قاعان ولۇرتىم دەسەم، تۇسىنەر مە ەدىڭىز؟وتىرعان جۇرت كۇلگەن. ارينە، تۇسىنبەيسىز، دەدى اسەكەڭ، البەتتە، پروفەسسور تومانوۆ تۇسىنەر ەدى. الايدا، بۇل ونىڭ ماماندىعى. ال ءسىز تۇسىنبەيسىز. سەبەبى، كونە تۇركى ءتىلى باياعىدا ءتۇرلى تۇركى تىلدەرىنە اينالعان. عالىمدار عانا بىلەتىن، وقي الاتىن جادىگەر. الشاق بولسا دا، وسى مىسال مەنىڭ الدىڭعى ويىما دالەل بولا الادى. قازىر قوعامدىق وي قوزعالىسسىز تۇر، سەبەبى، ءتىل ەسكىرگەن. مەن بۇل جەردە قازاقتىڭ بايىرعى ءتىلى ەسكىردى دەپ تۇرعام جوق. مەن بەينەلەۋدىڭ ءتىلى ەسكىردى دەپ تۇرمىن. سەبەبى بەينەلەۋدىڭ ەنشىسىنە اينالعاندا قانداي دا بولماسىن ءسوز ءوزىنىڭ سوزدىكتەگى ماعىناسىنان كەتەدى.كەشكە قاراي تولەگەن اعانىڭ ۇيىندە سىرتقا ءسوز شىعارمايتىن شاعىن ورتادا وتىرعانىمىزدا اسقار اعا الدىڭعى ويىن تياناقتاعان. كوپ ادام تۇسىنبەۋى مۇمكىن، بىراق، قازىرگى بەينەلەۋدىڭ ءتىلى ول كەڭسەنىڭ، ءبىزدىڭ كەڭەستىك كەڭسەنىڭ تىلىنەن تامىر تارتقان ءتىل، دەگەن سيگارەتىن بۇرقىراتىپ وتىرىپ. كەي ءسوزدى ورىسشا ۇستەپ ايتاتىن ادەتى بار ەدى. ناش يزوبرازيتەلنىي يازىك ەتو پرويزۆودنايا وت كانتسەليارسكوگو يازىكا، دەگەن نىعارلاپ ياعني، ءبىزدىڭ بەينەلەۋ ءتىلىمىز كەڭسەنىڭ تىلىنەن ءبولىنىپ شىققان ءتىل دەگەن ءسوز.اسقار اعانىڭ ءتول شاكىرتى بولماسا دا، رۋحاني شاكىرتى ديدار امانتاي 90شى جىلداردىڭ ورتاسىندا وسى ويدى ءباسپاسوز بەتىندە ايتىپ قالعان. اسقار اعا ازۋلى ادام ەدى. الدەكىمنىڭ ول كىسىمەن ءالى جەتىپ ءسوز تالاستىرعانىن كورمەپپىز. ال جاس جازۋشى ديدارعا، ۇرىنۋعا قارا تاپپاي وتىرعاندار لاپ قويعان. ول 90شى جىلدار ەدى. ال قازىر 21ءشى عاسىردىڭ ءبىرىنشى شيرەگى. اتالعان يدەيا قوعامدا باياعىدا ورنىققان. بەينەلەۋ ءتىلىنىڭ ەسكىرگەندىگىن ەلدىڭ بارلىعى مويىنداپ بولعان.ويانۋدىڭ ءوزى پالەنباي ءتۇرلى. كەيدە باياعىدا جەر بەتىنەن كوشكەن ءبىر ادام جاڭا ساپادا قايتا ويانۋى مۇمكىن. ابايدىڭ ولەڭ ورنەگىن بايىپتاي زەردەلەگەن ادام بۇقار جىراۋدىڭ قايتا تىرىلگەنىن بىردەن اجىراتادى. قول جەتكەن جەردەگى باتىس پەن شىعىستىڭ مادەنيەتىن مۇمكىن بولعانشا تولىق مەڭگەرگەن بۇقار.ناعىز اقىن شىن ويانادى. بىراق، وسى ويانعانداردىڭ ىشىندە دە نەشەتۇردى دارەجە بولۋى مۇمكىن. بىرەۋ عۇمىرىنىڭ سوڭىندا عانا ويانا باستايدى. جازعان دۇنيەلەرىن وقىپ وتىرىپ، شىركىن،وسىنىڭ ءبارىن جاس كەزىندە بىلسە عوي دەپ كۇيزەلەسىڭ. بىرەۋ شالاشارپى ويانادى. وسى ۇيقىلىوياۋ كۇيىندە شىعارماشىلىعىن اياقتاپ ومىردەن وتەدى. ەندى بىرەۋ بولادى. وتىرىك ويانادى. ويانعانداردىڭ جانىندا ءجۇرىپ ۇيرەنگەنى. ونداي ادام ويانعانسىپ، جورتا ۇيىقتاماعانسىپ وتىرادى. شىندىعىندا ول قالىڭ ۇيقىدا. ايتقاندارىنىڭ بارلىعى ۇيقىسىراپ جاتىپ ايتقان نارسەلەر.مىنە، قۇرمەتتى وقىرمان، ويانۋ، جانە ۇيقىدا جاتقان باسقالاردى وياتۋ، وسىنداي، ادام ايتقىسىز قيىن ءىس. ەسكى سوزگە، كەرتارتپا ويعا قۇرىلعان كىتاپ ۇيقىڭدى ۇزارتا تۇسەتىن مىلقاۋ كىتاپ. ال جاڭا سوزگە قۇرىلعان جاڭا كىتاپ، ول، بەس ۋاقىت مۇنارادان ازان شاقىرىپ ايقايلاپ، مۇسىلمان اۋلەتىنىڭ يمانىنا ۇيقى بەرمەيتىن ءمۇازىن سياقتى. ۇياتىڭدى ورتەپ، دۇنيەدە بۇدان سانالى ادامي ءومىردىڭ بار ەكەنىن ايتىپ مازا بەرمەيتىن كىتاپ. بەينەلەۋدىڭ ءتىلى ەسكىردى دەگەندە، مەنىڭ ۇلى ۇستازىم اسقار سۇلەيمەنوۆ وسىنى ايتقىسى كەلگەن.بۇگىنگى كىتاپ ساۋداسىكەزىندە مۇمكىن بولعانىنشا الەم ادەبيەتىن قاداعالاپ وتىرۋشى ەدىك. بۇل جەردە ەسكەرتە كەتەتىن ءبىر جايت بار. مەن، زامانىندا شەت تىلدەردى مەڭگەرە الماعان قازاق جازۋشىلارىنىڭ اۋلەتىنەنمىن. باتىستىڭ، شىعىستىڭ كلاسسيكاسىن تۇپنۇسقادان وقي المادىق، ءتىل بىلمەگەندىكتەن. الايدا، كەمكەتىگىمىزدى ورىسشا وقىپ تولتىردىق، سەبەبى، ورىس مادەنيەتى الەمدەگى ۇيرەنۋگە، يگەرۋگە تاتيتىننىڭ بارلىعىن قاداعالاپ، ۇيرەنىپ، يگەرىپ وتىراتىن سەرگەك مادەنيەت. سول سەبەپتى ءبىز الەم مادەنيەتىنىڭ باستى قۇبىلىستارىن ورىسشا وقىپ تانىدىق.ۇلى مادەنيەت قانداي دا بولماسىن الەۋمەتتىك فورماتسيانى ءوزىنىڭ پايداسىنا اسىرادى. ورىس مادەنيەتى، ادەبيەتى سوتسياليزم كەزىندە دە الدىڭعى قاتارلى مادەنيەت بولدى، ادەبيەت بولدى، ەلەۋلى كەمشىلىكتەرىنە قاراماستان. ال سوتسياليستىك جۇيە كۇيرەپ جاڭا الەۋمەتتىك قۇرىلىمعا كوشكەننەن كەيىن، تاعى دا بيىككە شىقتى. ءبىز بۇل جەردە رەسەيدەگى كىتاپ ءوندىرىسىن عانا ايتىپ وتىرمىز. رەسەيدىڭ كىتاپ ساۋداسى جۇيەسىنەن ارتىلىپ قالعان، بىزگە، قازاقستانعا اكەلىنىپ، ساتىلىپ جاتقان قيقىمسيقىمىنىڭ ءوزى ۇشانتەڭىز ادەبيەت. بۇگىنگى رەسەيدىڭ اۋدارما مەكتەبى الەمدەگى ەڭ ءىرى مەكتەپ. ەستۋىمىزشە الەمدەگى ءبىر دە ءبىر ەل ورىستارداي اۋدارمايدى ەكەن. وسىنشاما كوپ اۋدارمايدى ەكەن. ارينە، وسىنشاما ۋاقىت تەمىر پەردەنىڭ بەر جاعىندا، الەمدىك ادەبي، مادەني پروتسەستەن قالىس قالىپ كەلگەن ەلدىڭ سۋسىنىن قاندىرۋ ءۇشىن كوپ اۋدارۋ كەرەك. مىنە، ورىس اۋدارماسىنىڭ قايتادان بەلەڭ الۋىنىڭ سەبەبى وسى. الايدا، بۇل جەردە ەندى ءبىر پروبلەما بوي كوتەرەدى. ورىس اۋدارما مەكتەبى شەتەلدىڭ كلاسسيكاسىمەن قاتار جانرلىق ادەبيەتتى دە كوپ ءتارجىمالاي باستادى. ناتيجەسىندە، جاقسىسى بار، جامانى بار شەتەلدىڭ ادەبيەتى رەسەيگە تەڭىز بولىپ اقتارىلدى. بۇرىندارى وڭاي ەدى، سەبەبى ماسكەۋدە وتىرعان ادەبيەت يەلەرى كەڭەس ادامى نەنى وقۋ كەرەك، نەنى وقىماۋ كەرەك بارلىعىن سولار شەشەتىن. سول سەبەپتى بۇكىل الەم ادەبيەتى ۆسەميرنايا ليتەراتۋرا الەم ادەبيەتى دەپ اتالاتىن 300 تومدىق سەرياعا سىيىپ كەتتى. ارينە، سەريانىڭ نەگىزىن قالاعان ماكسيم گوركي الەمدىك ادەبيەتتىڭ جارشىسى، وتە ءبىلىمدى، وقىمىستى ادام بولعان. اتالمىش سەريا شىنىندا دا الەمدەگى ەڭ ەلەۋلى ادەبي قۇبىلىستاردى بويىنا سىڭىرگەن توپتاما ەدى. الايدا، ۇلاڭعايىر الەمدىك ادەبيەت 300 تومدىق سەرياعا سىيمايتىندىعى اقيقات. بۇنىڭ سىرتىندا ءبىزدىڭ يدەولوگيامىزعا جاققان شەتەلدىڭ باقىتتى اقىنجازۋشىلارى بولدى. ولاردى تومتوم قىلىپ شىعاراتىن. ال جاقپاعاندارى سىرت قالاتىن. مىسالى، ءبىز، جاپوننىڭ كلاسسيك جازۋشىسى يۋكيو ميسيمانى كەشە عانا بىلدىك. بەلگىلى قالامگەر ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆتىڭ قىزى شۇعا، كوزى اشىق، وقىمىستى، ءبىلىمدى ادام. قازاق ينتەللەكتۋالدارىن ماسكەۋدىڭ تراديتسيوناليستەرىمەن داستۇرشىلدەرىمەن تانىس قىلعان وسى شۇعا ەدى. يۋكيو ميسيمانىڭ التىن ساراي زولوتوي حرام رومانىن 90شى جىلداردىڭ باسىندا الماتىعا العاش الىپ كەلگەن دە وسى شۇعا بولاتىن بۇل كەزدە الماتىدا جاڭا تۇرپاتتاعى كىتاپ ساۋداسى ەندى عانا قالىپتاسىپ جاتقان، سول سەبەپتى اتالعان جاپون كلاسسيگىنىڭ الماتىدا اتى دا، زاتى دا جوق بولاتىن، ول كەزدە جاقسى كىتاپتى جولى ءتۇسىپ ماسكەۋگە بارعان ادامدار ارقىلى الدىراتىنبىز. ياعني، قاراپايىمداپ ايتاتىن بولساق، كەڭەس زامانىنداعى ءبىزدىڭ بىلىمدىلىگىمىزدىڭ، ەرۋديتسيامىزدىڭ جارىمىنان استامى يدەولوگيالىق بىلىمدىلىك، يدەولوگيالىق ەرۋديتسيا ەدى.ەندى سيستەمانىڭ كۇيرەۋىمەن بىرگە جاڭا قۇبىلىس ورىستەپ وتىر. ورىس اۋدارماشىلارى، كوبى قازىرگى الپاۋىت باسپالارمەن شارتقا وتىرعاندار، ەندى تەز وقىلاتىن، تەز سىڭىرىلەتىن توبىرلىق ادەبيەتتى دە كوپتەپ اۋدارا باستادى. ناتيجەسىندە قازىرگى تاجىريبەسىز وقىرمان وسى ءنوپىر ادەبي ءونىمنىڭ ورتاسىندا، باعىتباعداردان ايرىلىپ قالقيىپ تۇر. بۇرىنعى تسەنزور، يدەولوگيانىڭ قىزمەتشىسى بولسا دا تالعامى بار ءبىلىمدى ادام بولىپ كەلۋشى ەدى. ول تسەنزور ەندى جوق. ەندى ادەبي اعىمدا كىم ءجونجوبا كورسەتپەك؟ وسى جەردە، ادەبيەتتەگى ءجونجوبانى بىلەتىن ادام سىنشى ەمەس پە، ءبىزدىڭ سىنشىلارىمىز قايدا، دەگەن ساۋال بوي كوتەرەدى. البەتتە، كەڭەس زامانىنداعى سىن تاقىرىبى وتە كۇردەلى تاقىرىپ. كەڭەستىك ادەبي سىننىڭ جايىن ارنايى، كەشەندى ۇلكەن زەرتتەۋلەر ارقىلى عانا تۇسىندىرۋگە بولادى. بولاشاقتا ءبىزدىڭ جاس وقىمىستىلارىمىز بۇل كەمكەتىگىمىزدى تولتىرار دەپ ويلايمىز. ءبىز بۇل جەردە كەڭەستىك ادەبي سىننىڭ جالپى سۇلباسى، ءبىتىمى، تابيعاتى جايىندا ءۇستىرت قانا ماعلۇمات بەرۋدى ءجون كوردىك.ەگەردە قازان توڭكەرىسىنە دەيىنگى پاتشالىق رەسەيدەگى ادەبي احۋال مەن توڭكەرىستەن كەيىنگى كەڭەس وداعىنداعى ادەبيەت جايىن سالىستىرساڭىز، پاتشالىق رەسەيدە بوستاندىقتىڭ الدەقايدا كوبىرەك بولعانىن بايقار ەدىڭىز. پاتشالىق رەسەيدە م.لەرمونتوۆ قوش بول بەتى جۋىلماعان قوجالاق روسسيا، قۇلدار مەن قوجايىنداردىڭ ەلى پروششاي نەمىتايا روسسيا، سترانا رابوۆ، سترانا گوسپود دەپ جازعان. پاتشالاردىڭ ءتاجى دومالاپ جەرگە تۇسەتىن سول قارالى جىل كەلەدى ءالى پريدەت توت گود، روسسي چەرنىي گود، كوگدا تسارەي كورونا ۋپادەت دەپ جازعان. سىنشىل رەاليستىك باعىتتاعى دەموكراتياشىل ادەبيەت رەسەي يمپەرياسىنىڭ بارلىق مەرەزدەرىن اياۋسىز اشىپ كورسەتىپ وتىرعان. سول كەزدەگى ورىس قوعامىن گوگولدەي مازاق قىلعان جازۋشى جوق شىعار. ءولى جاندارداعى كاريكاتۋرالىق بەينەلەر ورىس قوعامىندا ءالى دە اكتۋالدى. دوستوەۆسكي مەن چەحوۆ، بىرەۋى گروتەسكتىك، بىرەۋى بيازى مانەردە ورىس مىنەزىنىڭ ەڭ تۇڭعيىق، تۇنەك سىرلارىن اشىپ، اقتارىپ بەردى. بۇنداي سىنشىلدىق، بۇنداي ادەبيەت، سوۆەت قوعامىندا مۇمكىن بە ەدى؟ ارينە، مۇمكىن ەمەس.كەيبىر زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا كەڭەس قوعامىندا و باستااق الەۋمەتتىك پىكىر ەسكەرىلمەگەن ەكەن. فەۆرال رەۆوليۋتسياسى باستالىپ، لەنين رەسەيگە قايتايىن دەپ تۇرعاندا گەرمانيانىڭ اسكەري ۇكىمەتىنەن باتىس مايداندى كۇيرەتۋ، ورىس يمپەرياسىن قۇلاتۋ جونىندە ەگجەيتەگجەيلى نۇسقاۋ الادى. سول جەردە پرولەتاريات كوسەمى ءوزىنىڭ نەمىس قوجايىندارىنا بارا سالا ەڭ الدىمەن الەۋمەتتىك پىكىردى جويامىن. رەسەيدە ونداي نارسە اتىمەن بولمايدى دەپ ۋادە بەرەدى.لەنين ايتقانىن ورىنداپ ۋادەسىندە تۇردى. سونىڭ ناتيجەسىندە ءبىزدىڭ قوعام، ءبىزدىڭ ءوزىمىز وسىنداي بولىپ قالىپتاستىق.كەيبىر مادەنيەتتانۋشىلاردىڭ پىكىرىنشە ساياسي رەجيمنىڭ قاتالدىعى ادەبيەت، تەاتر مەن كينونىڭ وركەندەۋىنىڭ باستى سەبەبى بولىپ تابىلادى. بىردە اسقار اعامىزعا ءبىر جاس ادەبيەتشى وسى تاقىلەتتەس سۇراق قويعان. سوندا اسەكەڭ ازماز ويلانىپ بارىپ، ولاي بولسا نە پروبلەما بار؟ ەزگىنى كۇشەيتسە بولدى، ونەر ءوزوزىنەن جەتىلە بەرەدى. الايدا، مەنىڭ ويىمشا، ءتىپتى سولاي بولعان كۇننىڭ وزىندە سول سيستەمامەن، سول ساياسي رەجيممەنەن تىرەسەتىن تالانتتى ادامدار بولۋ كەرەك. قاتال ساياسات مەحانيكالىق تۇردە ونەردى تۋدىرا المايدى دەگەنى بار ەدى. ۆلاديمير ۆوينوۆيچكە ءبىر سۇحبات كەزىندە وسىنداي سۇراق قويىلادى. سوندا ايگىلى ديسسيدەنت بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى: قاتالدىق، بولعاننىڭ وزىندە اقىلعا سىيمايتىنداي بولماۋ كەرەك. بەلگىلى دارەجەدە بوستاندىققا جول بەرىلۋى كەرەك. نيكولاي ءىءشى پاتشانىڭ كەزىندەگى قاتال دەگەن ساياسي احۋالدىڭ وزىندە پۋشكين، لەرمونتوۆ، گوگول، دوستوەۆسكي، چەحوۆ سياقتى جازۋشىلار حالىققا ءوزىنىڭ نەگىزگى ويىن جەتكىزە الدى. ياعني، پاتشا ۇكىمەتى ءوزىنىڭ ساياسي جاۋلارىن، تەرروريستەردى اياۋسىز جازالاعانىمەن، ونەرگە كەلگەندە تولەرانتتى بولدى. ستاليندىك بيلىكتىڭ ونەرگە دەگەن قاتالدىعى شامادان تىس، اياۋسىز ەدى. سول سەبەپتى تيراننىڭ ءستاليننىڭ ءولىمىنىڭ قارساڭىندا بىزدە ادەبيەت تە، تەاتر دا، كينو دا جوق ەدى. ونەر، ستاليننەن كەيىنگى جىلىمىق كەزىندە بارىپ ءوزىنىڭ تۇنەك ۇيقىسىنان وياندى. بىراق، وكىنىشكە وراي، بۇل، شالاشارپى ويانۋ ەدى. نەگە بۇلاي بولعانىن، مەن قازىر ءتۇسىندىرىپ ايتىپ بەرە المايمىن. مەنىڭ ويىمشا، قانداي دا بولماسىن جازۋشى، ەگەردە ول از دا بولسا شىندىقتى ايتۋعا نيەتتەنگەن ادام بولسا، ءوز زامانىنىڭ تىرشىلىگىنەن كوپتەگەن كەمشىلىك، ءمىن تابادى. ال بۇل، ءومىر شىندىعىن قاعاز بەتىندە ەمەس، قالاعانىنشا قولدان جاساپ وتىرعان امىرشىلەرگە ۇنامايدى.وسى جوعارىدا ايتىلعان جىلىمىققا دەيىنگى ادەبي سىندى، جالپى ارتكريتيكانى ونەر سىنىن سىن دەپ ايتۋدىڭ ءوزى قيىن ەدى. كەڭەستىك توتاليتارلىق رەجيم ءۇش كەزەڭنەن وتكەنى بەلگىلى. العاشقى كەزەڭ ازامات سوعىسى اياقتالعان 1920 جىل مەن ستالين ولگەن 1953 جىل ارالىعىن قامتيدى. 33 جىلدىق بۇل كەزەڭ جامان تۇستەي ەڭ قورقىنىشتى كەزەڭ. بۇل كەزدە شىندىقتىڭ ءۇنى وشكەن، جالپى وي اتاۋلى سەمگەن. تەك قانا توقتاۋسىز رەپرەسسيا. ماعجان اقىننىڭ سوزىمەن ايتساق، ءتۇن. تولقىعان قان. بۇل كەزدە كوركەم سىن تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى ابەستىك. بارلىق كوركەم ويدىڭ ورنىن لەنيننىڭ پارتيالىق ادەبيەت ماقالاسى الماستىرعان. ادەبيەت قانا ەمەس، جالپى ونەر اۋلەتىنىڭ جالعىز يمانشارتى وسى كەمەڭگەر نۇسقاۋ. پارتياعا، كوممۋنيزم يدەالدارىنا ادالدىق، كوركەمدىكتىڭ ورنىنا جۇرەدى. كوركەم سىن مەنەن تسەنزۋرانىڭ اراسىندا ەشقانداي ايىرماشىلىق جوق. ادەتتە تسەنزۋرادان، ودان كەيىن باسپادان ول باسپانىڭ ءوزىنىڭ يدەولوگيالىق كۇزەتشىلەرى بار ءوتىپ جارىق كورگەن كىتاپتان ەشقانداي ءمىن تابا المايسىز. سەبەبى ول كىتاپ لەنيننىڭ وسيەتىنە، كوممۋنيزم يدەالدارىنا ادالدىعىن دالەلدەدى بولدى. ونىڭ كوركەمدىگى دە، مۇراتى دا، باتاسى دا، نەسىبەسى دە وسى. بۇنداي شىعارما تۋرالى بۇدان ارتىق ەشتەڭە ايتۋ مۇمكىن ەمەس. بۇدان كەيىن جىلىمىق كەزەڭ كەلدى. توتاليتارلىق جۇيە ءسال بوساڭسىدى. بۇل كەزەڭدە سىني ويدىڭ العاشقى ۇلگىلەرى پايدا بولا باستادى. البەتتە، بۇندا دا كوشباسشى ورتالىقتاعى ادەبي ۇيىم، رەسەيدىڭ جازۋشىلارى ەدى. سوتسياليستىك قورادان قانشا جەر ۇزاپ شىعۋعا بولادى بۇنى باسقالاردان قۇقىعى از دا بولسا ارتىقتاۋ ورىس ادەبيەتشىلەرى بەلگىلەيتىن.الايدا، بيۋللەتەننىڭ ءوزىن دۇرىس وقي ءبىلۋ كەرەك دەگەندەي، بۇل جەردە دە بايقاۋ كەرەك بولاتىن. يۋپيتەرگە رۇقسات ەتىلگەن نارسە بۇقاعا رۇقسات ەتىلمەيدى چتو پوزۆولەنو يۋپيتەرۋ، تو نە پوزۆولەنو بىكۋ دەگەن ماقال بار. ورىسقا عانا ايتۋعا بولاتىن نارسەلەر بار، باسقا حالىقتىڭ ونەر ادامدارى بۇل قاتەرلى ايماقتان الىسىراق جۇرۋگە تىرىساتىن. بىراق قالاي بولعاندا دا وسى كەزەڭدە جارقىن ويدىڭ ازىناۋلاق ۇلگىلەرى جارىق كوردى. سودان كەيىن 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانىنان باستالعان الەۋمەتتىك بۇلعاق كەزەڭى. رەسەي جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ تاريحي ءمانىن ءالى كۇنگە دەيىن مويىنداعىسى كەلمەيدى. الايدا، شىندىقتىڭ اتى شىندىق، كەڭەس وداعىنىڭ كۇيرەۋىنە سەبەپ بولعان ەرەكشە وقيعالار تىزبەگى، وسى، الماتىداعى جەلتوقساننان تامىر تارتادى.كەڭەس وداعىنان اركىم ءارتۇرلى ەنشىمەن شىقتى. ەگەمەندى ەل بولعانىمىزعا شيرەك عاسىرداي ۋاقىت، الايدا قازاقتىڭ كوركەم سىنى ءالى كۇنگە دەيىن ايرىقتا، ءالى كۇنگە دەيىن توعىز جولدىڭ تورابىندا تۇر. ءبىزدىڭ، ەگەمەندىك تۋرالى تۇسىنىگىمىز تۇسىنىكسىز. پايىمىمىزشا 1992 جىلى ەگەمەندى ەل بولا سالىپپىز. ءيا، بولا سالدىق. حالىقارالىق قۇقىق تۇرعىسىنان. بىراق سانامىز ءالى ەگەمەندى ەمەس. ەگەمەندىك ءبىز بۇل جەردە رۋحاني ەگەمەندىكتى ايتىپ وتىرمىز, بىرەۋدىڭ بىرەۋگە بەرە سالاتىن نارسەسى ەمەس. قىرىق قۇلاش زىنداننىڭ تۇبىندە وتىرىپ تا ەركىن، ەگەمەن بولۋعا بولادى. ءبارى دە ادامنىڭ ىشكى بوستاندىعىنا بايلانىستى. ءبىزدىڭ كوركەم سىنىمىز ءبىزدىڭ وسى ىشكى بوستاندىعىمىزدان، رۋحاني ەگەمەندىگىمىزدەن بولەك تۇرعان نارسە ەمەس. دالىرەك ايتقاندا ىشكى دۇنيەمىزدىڭ ادەبي سىنداعى كورىنىسى. دەموكراتيالىق مادەنيەتىمىزدىڭ دەڭگەيى، كولەمى قانشا بولسا سونشا عانا دەموكراتيامىز بار. وسى ورايدا باسىمنان وتكەن مىناداي ءبىر وقيعا ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. سەكسەنىنشى جىلداردىڭ ىشىندە شامامەن ون ەكى باسپا تاباق بولاتىن العاشقى پروزامدى جالىن باسپاسىنا تاپسىردىم. ايتا كەتەيىن، جالىن و باستا جاس ادەبي كۇشتەرگە ارنالعان، جاس اقىنجازۋشىلاردىڭ العاشقى شىعارمالارىن باسىپ شىعاراتىن باسپا بولىپ ۇيىمداستىرىلعان. ءۇمىتىم مول ەدى. قولجازبام باسپادا التى جىل جاتتى. جىل سايىن جابىق رەتسەنزيامەن قۇلاتىلادى، شكافقا سالىنادى، كەلەسى جىلعا دەيىن، ياعني، كەلەسى قۇلاتىلعانعا دەيىن مۇقيات ساقتالادى. مەنىڭ باعىما وراي سول كەزدە جالىن باسپاسىنا، باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە بەلگىلى جازۋشى قۇرمانعازى قارامانۇلى كەلدى. بىردە پروزا ءبولىمىنىڭ قولجازبالارىن قاراپ وتىرىپ قۇرەكەڭ مەنىڭ اڭگىمەلەرىمە ۇشىراسادى. وقيدى. سودان سوڭ ءبولىم باستىعىن شاقىرىپ الىپ، مىنا قولجازبانى نەگە التى جىلدان بەرى ۇستاپ وتىرسىڭدار؟ مىناۋ قالىپتاسقان جازۋشى عوي، دەپ سۇرايدى.ءبولىم باستىعى جابىق رەتسەنزيا دەگەندى ايتقان ەكەن، وعان قۇرمانعازى اعا، مەن جابىق رەتسەنزيا دەگەنگە سەنبەيمىن، سەندەر نە قاراپ وتىرسىڭدار، پروزادان حابارلارىڭ بار، تۇپتەپ كەلگەندە رەداكتسيانىڭ ءوز پىكىرى بار ەمەس پە دەيدى. سونىمەن قولجازبانى وندىرىسكە دايىنداۋعا جارلىق بەرەدى. ايتا كەتەيىن، پروزا ءبولىمىنىڭ باستىعى نەمەسە اعا رەداكتورى ما، ەسىمدە جوق، اتىن قامىسباي دەپ قويايىق، شىندىعىندا جاقسى، يناباتتى ادام ەدى. كوپ ۇزاماي جارىق كورە الماي جاتقان ەكى اۆتوردى ۇستىمە قوسىپ، سونىمەن ءۇش ادام ەرتە كەلگەن كۇز دەپ اتالاتىن ورتاق كىتاپ شىعاردىق.ارادا بىرقاتار جىل ءوتتى. ەندى ەگەمەندى ومىرىمىزدەن ءبىر مىسال. بىردە جۇلدىز جۋرنالىنداعى قىزمەتىمنىڭ كەزىندە رەداكتسياعا كەلگەن ءبىر اۆتورمەن قاقتىعىسىپ قالدىم. ول اۆتوردى شارتتى تۇردە ايرانباي دەپ الايىق. اڭگىمەدەن اڭگىمە شىعىپ وتىرىپ، اقىرىندا كەڭەس زامانىندا كىتاپ شىعارۋدىڭ قانداي قيىن بولعاندىعىن ەسكە تۇسىردىك. مەن جوعارىداعى حيكايانى، جالعىز عانا كىتابىمنىڭ تاعدىرىن ايتىپ بەردىم. وسى كەزدە جاڭا عانا مەنىمەن جاراسىمدى اڭگىمە ۇستىندە وتىرعان ايرانباي نىلدەي بۇزىلعان. سەن بايقاپ سويلە، باۋىرىم، دەگەن ءتۇسى بۇزىلىپ، مەن ونىمەن ءبىر باسپادا ىستەگەم. ول ياعني قامىسباي كەرەمەت ادام. ءتىلىڭدى تيگىزبە. مەنىڭ قولجازبامدى التى جىل استىنا باسىپ شىعارماي وتىرعانىن ايتتىم. بۇل ءتىل تيگىزۋ بولا ما ەكەن؟ دەدىم ءىستىڭ جايىن تۇسىندىرمەك بولىپ. وتىرىك ايتاسىڭ، دەدى ايرانباي. ونىڭ وندايى جوق. ول كەرەمەت جاقسى ادام. مەن ونى جامان ادام دەگەن جوقپىن عوي، بار بولعانى كىتابىمدى تەجەپ شىعارماي تاستاعانىن ايتتىم، دەدىم مەن. ونىڭ جامان مىنەزىن كورگەم جوق. ىزەتتى، يناباتتى ادام.ايرانباي ەندى ءىرى سويلەۋگە كوشتى. باۋىرىم، سەن اۋزىڭدى جاپ. نە دەگەن توڭمويىن ادامسىڭ ءوزىڭ. مەن ايتتىم بولدى.كەنەت مەنىڭ باسىما تاماشا وي كەلدى. ايرانباي ەكەۋمىزدىڭ ارامىزداعى اڭگىمە شىندىعىندا قازاق ەگەمەندىگىنىڭ ەمتيحانى ەكەن. قازاقتىڭ ادام قۇقىعى، ءسوز بوستاندىعى، پىكىر بوستاندىعى جايلى تۇسىنىگىن وسى ءبىر عانا اڭگىمەدەن بىلۋگە بولاتىنىن ءتۇسىندىم. اقىرىن، ەپپەن ايرانبايدى ءتۇرلى تەستتەن وتكىزدىم. سىناق تاڭعاجايىپ ناتيجە بەردى. ەندى ايرانبايدىڭ جاراتىلىسى نەمەسە تۇعىرى، نەمەسە تابيعاتى دەيسىز بە، قىسقاسى ايرانباي دەگەننىڭ نەدەن تۇراتىنىن ەكى اۋىز سوزبەن ايتىپ بەرۋگە تىرىسايىن.ايرانباي دۇنيەدە ءبىر عانا تانىم، سول تانىمنان ورىستەيتىن ءبىر عانا پىكىر بار دەپ بىلەدى. ول ايرانبايدىڭ تانىمى، پىكىرى. وعان قارسى كەلۋگە بولمايدى. ونىڭ دوسى ەڭ سوڭعى پودونوك بولۋى مۇمكىن، بىراق سەن ايرانبايدىڭ كوڭىلىنە قاراپ ول تۋرالى ەشتەڭە ايتپاۋىڭ كەرەك، ايتساڭ تەك جاقسى جاقتارىن ايتىپ ماقتاۋىڭ كەرەك. ايرانباي جارىقتىق، جۇرگەن جەرىندە وسى ءوزىنىڭ عانا تانىمىن مويىنداتادى. مەنىمەن دوس بولۋ، ياكي مەنىمەن ءبىر قوعامدا بولۋ دەگەن وسى دەيدى. كونسەڭ وسى، ال كونبەسەڭ ار جاعى قازاقشا كۇرەس. زاۋالدىڭ قاي جاقتان كەلگەنىن بىلمەي قالاسىڭ. جانە ەڭ كەرەمەتى، ايرانباي دەموكراتياعا، پليۋراليزمگە، ياعني، پىكىر، ءسوز بوستاندىعىنا سەنەدى.ءبىر كۇنى المالى اۋدانىنىڭ اكىمشىلىگىنە بارا قالدىم. جۇمىسىمدى تىندىرعاننان كەيىن، تۇسكى ءۇزىلىستىڭ كەزى ەدى، تاماق ىشەيىن دەپ اسحاناعا كىردىم. اسحانادا بىرنەشە اداممەن ايرانباي وتىر ەكەن. رايىڭنان قايتتىڭ با؟ دەگەن ماعان الايا قاراپ.قامىسبايدى ايتىپ وتىر. كۇلدىم. رايىمنان قاتتىم دەدىم. نەمەنەگە كۇلەسىڭ دەدى. لاڭداتىن شاتاق ىزدەپ وتىر. سىزگە ەمەس، باسقا ءبىر نارسەگە كۇلدىم دەدىم. جارايدى وندا دەدى. سىرت كوزگە مەن قورقاقپىن. بىراق ولاي ەمەس. مەن ايرانباي سياقتى، اسقىنىپ قاتەرلى ىسىككە اينالعان مەيمانادان قورقام. بيتتەي قارسى پىكىر ايتتىڭ ءبىتتىڭ. بىتىسپەيتىن تابانداسقان دۇشپان تاباسىڭ. ايرانباي عانا ەمەس، كەيىننەن، وسى، ەگەمەندىككە، پىكىر بوستاندىعىنا، ءسوز بوستاندىعىنا، ەركىندىككە، ساناسى سارعايىپ، اڭساپ جەتكەن ءوز زامانداستارىمنىڭ، رەتى كەلگەندە ادام قۇقىعىن ويلانباي تاپتاعانىن تالاي كوردىم. سودان كەيىن ەگەمەندىكتىڭ اۋىلى قازاقتان ءالى الىس ەكەنىن ءتۇسىندىم.ءبىزدىڭ بۇگىنگى ونەر سىنىمىزدان، جالپى ونەر جايىنداعى تۇسىنىگىمىزدەن ءالى كۇنگە دەيىن ءتوتاليتاريزمنىڭ، ءستالينيزمنىڭ جاڭعىرىعى ەستىلىپ تۇرادى. جانە دە، قۇرمەتتى وقىرمان، جوعارىدا كەلتىرىلگەن مىسالدان كورىنىپ تۇرعانداي، ءبىزدىڭ ونەر جايلى تۇسىنىگىمىز عانا ەمەس، قوعام، ادامزات، ادامدىق قۇقىق، تاريح جايلى تۇسىنىگىمىز، جالپى سانامىز اۋىر سىرقاتقا ۇشىراعان. شەكسپيردىڭ ءبىر دراماسىندا باس كەيىپكەردىڭ ايتاتىنى بار ەمەس پە، ءبىز راۋشان دەپ اتايتىن گۇل، باسقا اتپەن دە سولايشا جۇپار شاشىپ تۇرا بەرمەي مە؟ دەپ. قۇبىلىستىڭ اتىندا نە تۇر، ءتايىرى. ستالين وسىدان الپىس جىل بۇرىن ءولىپتى. بىراق ودان نە وزگەردى؟ ستالينيزم باسقا اتپەن ءالى جاساپ كەلەدى. ءبىز زورلىقشىل قوعامبىز. ارقايسىمىز ءبىرءبىر ستالين، ءبىرءبىر فيۋرەرمىز. قارسى وتىرعان وپپونەنت، ول دا ادام ەكەنىن، ونىڭ دا بولمىس، ءومىر جايلى تۇسىنىگى بار ەكەنىن مويىندامايمىز. مەنىڭ كوڭىلىم ءۇشىن، مەنىڭ مەنىم ءۇشىن، بولماعاندى بولعان قىل، بولعاندى بولماعان قىل دەيمىز. كوركەمدىك تانىمى، ەستەتيكالىق ويتالعامى بىزدەن بولەك ادامدى، جەر قىلىپ جەڭۋ بىلاي تۇرسىن، ءولتىرىپ تاستاعىمىز كەلىپ تۇرادى.وسى اۋىرۋ، ستالين زامانىندا تۋىپوسكەندەرمەن بىرگە كەتسە ەكەن دەپ تىلەۋشى ەدىك. ولاي بولمادى. وكىنىشكە وراي، جوق، وكىنىشكە وراي ەمەس، سورىمىزعا، بۇل مەرەز بىزگە دە جۇققان ەكەن. ءبىر وقيعا ەسىمە ورالادى. وتكەن جىلدارى ءبىر جاس اقىننىڭ ولەڭ ورنەگىن تالداپ، كولەمدى ماقالا جازدىم. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن اباي.كز سايتىندا مەنىڭ قاتىسۋىممەن ينتەرنەتكونفەرەنتسيا وتكىزىلدى. سول كونفەرەنتسيادا اتالعان ماقالا ايىپايبانا بولىپ الدىمنان شىقتى. ساۋالدىڭ بارلىعى نەگە ماقالا جازاسىز دەگەنگە سايادى. تاڭتاماشا قالدىم. ءبىزدىڭ ۇرپاق، اعالار ءبىز تۋرالى نەگە جازبايدى، نەگە ەلەمەيدى، نەگە باتاسىن بەرمەيدى دەپ كۇيزەلۋشى ەدىك. ال بۇگىنگى جاس ۇرپاق ءسىز نەگە ءبىز تۋرالى ماقالا جازاسىز، ءبىزدى نەگە ەلەپەسكەرەسىز، نەگە باتا بەرەسىز دەپ كۇيزەلەدى.ارينە، مەن بىرەۋدىڭ نۇسقاۋىمەن جازاتىن ادام ەمەسپىن. جاستاردىڭ بۇل پىكىرىن ۇستەلىمنىڭ ءتۇپ جاعىنا ىسىرا سالدىم. دەرەك بولىپ تۇرا بەرسىن. كەيىن كەرەك بولادى.ەلدىڭ بارلىعى اۆتور ەكەن، ونەرگە اركىمنىڭاق تالاسى بار ەكەن. ولاي بولسا، وسىنداي جاپپاي دەموكراتيالىق ونەر جاعدايىندا ارتكريتيكا، ونەر سىنى قانداي بولماق؟ ارينە، ەڭ الدىمەن ايتارىمىز، قالاي بولعاندا دا بۇرىنعىداي بولمايدى. جوعارىدا ايتتىق، كەڭەستىك توتاليتارلىق، قۇقىقسىز جۇيەدە ونەر سىنى مەن تسەنزۋرا، ەكەۋى ءبىراق نارسە بولاتىن دەپ. كوپ جاعدايدا، اسىرەسە، ءتوتاليتاريزمنىڭ العاشقى كەزەڭىندە، سىننىڭ ايتقانى، سىنشىنىڭ پىكىرى كادىمگى ۇكىم بولاتىن. شىعارمانىڭ كوركەمدىگى ونىڭ سيستەماعا دەگەن ادالدىعىمەن ولشەنەتىن. دالىرەك ايتقاندا، كوممۋنيزم يدەالدارىنا ادال بولساڭ بولدى سەن سۋرەتكەرسىڭ. وسىدان كەلىپ ونەر اۋلەتى سول قاتال زاماننىڭ وزىندە ەكىگە جارىلدى. ءبىر اۋلەت ونەردىڭ تازا ونەردىڭ اڭسارلارىنا يدەالدارىنا قولدان كەلگەنشە ادال بولۋعا تىرىستى. زورلىقشىل جۇيەگە امالسىز باس ءيىپ، كونە وتىرىپ، ونەردىڭ باستى بەلگىلەرىن ساقتاۋعا تىرىسقان بۇلار شىن ونەرپازدار. ەكىنشى اۋلەت بيلىككە ارقا سۇيەپ، سول ارقىلى قاي سالانىڭ دا مامانى بولىپ جۇرە بەرۋگە بولاتىنىنا كوزى جەتكەن، زاماننىڭ وسى وراسان كەمشىلىگىن ءوز پايداسىنا اسىرعان الاياقتار. ورىس تىلىندە اتالعان اۋلەتتىڭ بولمىسى مەن تابيعاتىن ايناقاتەسىز بەينەلەيتىن ميميكريرۋيۋششيە پريسپوسوبلەنتسى نەمەسە ميميكريرۋيۋششەە پريسپوسوبلەنچەستۆو دەگەن تاماشا تەرمين بار. ميميكريا جاندىكتەرگە ءتان قابىلەت. مىسالى، كەيبىر جاندىكتەر، قاۋىپ تونگەندە اعاشتا تۇرسا سول اعاشتىڭ، جاپىراقتا تۇرسا سول جاپىراقتىڭ جاسىل تۇسىنە، جەردە وتىرسا توپىراقتىڭ تۇسىنە ەنە الادى، تەرىسىنىڭ بەدەرىن وزگەرتە الادى. سول جاندىكتى اۋلاپ كەلە جاتقان باسقا جاندىك، ونى جاپىراقتان، بۇتاقتان، نەمەسە توپىراقتان اجىراتا الماي قالادى. وسىلايشا، جاندىك ءوزىنىڭ جانىن ساقتايدى. ميميكريرۋيۋششەە پريسپوسوبلەنچەستۆو قانداي دا بولماسىن ساياسي جۇيەگە، الەۋمەتتىك ورتاعا، قانداي دا بولماسىن زاڭ جۇيەسىنە لايىقتالىپ، ءوزىنىڭ ءتۇسىن وزگەرتىپ وتىراتىن، وسىلايشا قانداي دا بولماسىن جۇيەدە جانىن ساقتاپ، ءوز تىرشىلىگىن ارى قاراي جالعاستىرۋ قابىلەتى دەگەن ءسوز. مىسالى، كەشەگى رەسەي يمپەرياسىنىڭ ادال قۇلدارى كەڭەس زامانىندا كوممۋنيزم يدەالدارىنا ەڭ ادال ادامدارعا اينالسا، كەڭەس زامانىنداعى ەڭ ىمىراسىز كوممۋنيستەر بۇگىندە، مىسالى، رەسەيدە حريستيان ءدىنىنىڭ ەڭ قاجىرلى قورعاۋشىلارى بولىپ وتىر. مىنە، ميميكريا دەگەن وسى.بيلىككە جەتكەننەن كەيىن ونەردى، ونەر ادامدارىن ءوزىنىڭ ايتقانىمەن جۇرگىزەتىن ول زامان كەلمەسكە كەتتى دەسەڭىز قاتتى قاتەلەسەسىز. سەبەبى، قايتالاپ ايتايىق، ستالين ولگەنىمەن، ستالينيزم باسقا اتپەن ءومىر ءسۇرىپ وتىر، تىرشىلىگىن جالعاستىرىپ جاتىر. ول نە دەسەڭىز ايتايىن ءبىزدىڭ سانامىزداعى، باسقانىڭ پىكىرىنە، دۇنيەتانىمىنا، باسقانىڭ تابيعاتى مەن بولمىسىنا دەگەن وشتىكتىڭ شىن اتى سول باياعى ستالينيزم.الايدا، كۇن جامانى كەتەدى دەگەندەي، بۇل قۇبىلىس تا توزادى. الەمدىك، حالىقارالىق دەڭگەيدە، ءۇشىنشى دۇنيەنىڭ، ەزگىدەگى حالىقتاردىڭ، ناسىلدەردىڭ، ۇلتتاردىڭ قۇقىقتارى قالاي مويىندالا باستاسا، كۇندەلىكتى ومىردە، مادەني تۇرمىستا، قوعامداعى، ونەردەگى ءومىردىڭ كوپتالعامدى، كوپستيلدى ەكەندىگى دە اقىرىنداپ مويىندالىپ كەلەدى.ەندىگى زاماننىڭ سىنى، بۇرىنعى داعدىسىنان، ونەر شىعارماسىنا، ال شىندىعىندا سۋرەتكەردىڭ تاعدىرىنا ۇكىم ايتاتىن سۇمدىق ادەتىنەن ارىلۋى كەرەك. كوركەم شىعارماعا ۇكىم ايتۋ مۇمكىن ەمەس. قانداي دا بولماسىن جاڭا شىعارمانى، ياعني، قانداي دا بولماسىن جاڭا كوركەمدىك الەمدى تەك تۇسىندىرۋگە بولادى. ورىستىڭ ءبىر اقىنىنىڭ ايتقانى بار، تابيعاتتىڭ جامان كۇنى جوق ۋ پريرودى نەت پلوحوي پوگودى دەپ. سول ايتپاقشى، جامان شىعارما بولمايدى. جاڭا شىعارما تۇسىنىكسىز بولۋى مۇمكىن. الايدا، تۇسىنىكسىز بولۋ جامان بولۋ دەگەن ءسوز ەمەس. ءسىز سول تۇسىنىكسىز شىعارمانى پايىمداۋ، اقىرسوڭىندا ءتۇسىنۋ بارىسىندا تانىمنىڭ جاڭا بيىگىنە كوتەرىلدىڭىز. ءوزىڭىز ءۇشىن مۇلدەم بەيتانىس، جاڭا الەم اشتىڭىز، رۋحاني ءورىسىڭىز كەڭەيدى. كەرەمەت ەمەس پە!البەتتە، ءبىز بۇل جەردە قاعازعا تۇسكەننىڭ بارلىعىن تالداپ، ءتۇسىندىرۋ كەرەك دەپ وتىرعان جوقپىز. ارينە، بارلىق نارسەنى تۇسىندىرۋگە بولادى. بىراق، بارلىق نارسەنى ءتۇسىندىرىپ كەرەگى جوق. كەيبىر ادام كوركەم شىعارمانىڭ ورنىنا ءوزىنىڭ پسيحيكالىق اۋرۋلارىنىڭ تاريحىن ۇسىنادى. ويىمىزشا، ونداي شىعارمانى الەۋمەت ەمەس، باسقا وقىرمان، باسقا سىنشى وقۋ كەرەك.ەڭ اۋەلى قانداي دا بولماسىن تەكستى پايىمداي باستاعاندا، ول، ونەر توپىراعىنان ءوسىپ شىققان با، ونەردىڭ ەگەمەندىگىندە تۇر ما وسىلاردى انىقتاپ الۋ كەرەك. تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، سودان كەيىن.بۇگىنگى جاس ۇرپاققا وسى ايتقان كەڭەستەرىمىز دە اقىل ايتۋ ەمەس جەتەر دەپ ويلايمىز.جەتپىس جىلدىق نيگيليزم، كەڭەستىك جاحيليەت زامانى قايتالانباسىن دەسەڭىز، جانىڭىزدا جۇرگەن ادامعا، ونىڭ مۇقتاجىنا، پىكىرىنە، بولمىسبىتىمىنە بەت بۇرىڭىز. ادامزاتتى سۇيمەڭىز جانىڭىزدا جۇرگەن قاراپايىم ادامدى قۇرمەتتەپ ۇيرەنىڭىز. سەبەبى، مەن، قاشاندا سەننەن باستالادى.قوش بول، سوۆەتتىك اتاۋلار!جاپون حالقىنىڭ جالعىز اۋىز جىلى ءسوز قىستىڭ ءۇش ايىن دا جىلى ەتەدى دەگەن ماقالى بار. ءبىزدىڭ ويىمىزشا دۇنيەدەگى ەڭ سۋىق نارسە ول اياز دا، اقتۇتەك بوران دا ەمەس، دۇنيەدەگى ەڭ سۋىق نارسە ادامنىڭ نيەتى مەن كوزقاراسى. بۇل جەردە تالانتتارعا تيەسىلى جالعىز اۋىز جىلى ءسوز جايىندا ەشتەڭە دەمەياق قويالىق جالپى بىزدەردىڭ بىرەۋدى مۇڭايتۋ مەن پۇشايمان ەتۋ ەڭ نەگىزگى ءلاززات الاتىن يندەكسىمىزگە اينالعانى قاشان. ومىردە مەرەز بەن مەيىرىمسىز دەگەن سوزدەردىڭ بار ەكەندىگى راس بولسا، وندا ونىڭ شىن بەينەسى پورترەتى دە بولۋى كەرەك قوي. الدە بۇل قاتىباس پەندەنىڭ كىسى كەيپىندە كورىنگەن ءوز بەينەسى مە ەكەن؟! تىم ءتاۋباشىل حالىقپىز عوي. تالانتى جانداردى جوعالتىپ الىپ بۇل ەندى تاعدىر عوي دەيمىز ءبىرتۇرلى كۇڭىرەنىپ سويلەپ. وسى1978 جىلى 2 ناۋرىزدا شۆەيتساريانىڭ كورسەسيۋرۆەۆە اۋىلىنداعى زيراتتان اتاقتى كومەديا اكتەرى چارلي ءچاپليننىڭ دەنەسى جاتقان تابىتتى بەلگىسىز بىرەۋلەر ۇرلاپ كەتكەنى انىقتالادى. و زامان دا، بۇ زامان، تابىت ۇرلاۋ دەگەن نە ماسقارا! ەستىگەن جۇرتتا ەس قالماعان! چاپلين 1977 جىلى 25 جەلتوقساندا 88 جاسىندا قايتىس بولدى. بىرنەشە ايدان كەيىن ونىڭ دەنەسى شۆەيتساريا زيراتىنان ۇرلانعانى جايلى اقپارات تاراعانى سول، ەستىگەن جۇرت جاعاسىن ۇستاپ، الاڭداۋمەن بولدى. مۇنداي اتىشۋلى وقيعا الەمدى ءدۇر سىلكىردىرەدى. پوليتسەيلەر اياعىنان تىك تۇرىپ، كىنالىلەردى ىزدەۋ شارالارىنا جاپپاي جۇمىلدىرىلادى. ارينە، قىلمىسكەرلەردى ءىزىن سۋىتپاي قولعا تۇسىرە قويۋى نەعايبىل. ءبىر كۇنى ءچاپليننىڭ جەسىرى ۋناعا بەلگىسىز بىرەۋ تەلەفون شالىپ، شامامەن 600 000 دوللار كولەمىندە تولەم تالاپ ەتەدى. پوليتسيا بۇل ىستەن حاباردار بولعان سوڭ، ۋنانىڭ تەلەفونىن

ئابلىمىت خوجابدۇللا ئەسىرى توختى پوكان، زۇلمەتلىك تۇپراقئابلىمىت خوجابدۇللا ـ ئۇيغۇر يازغۇچى.ئابلىمىت غوجابدۇللا ئۇيغۇر ئېلىدىكى ھۆكۈمەت مەتبۇئاتلىرىدا ئەسەرلىرى كۆپ كۆرۈلمىگەن بىر يازغۇچى. ئۇنىڭ ئەسەرلىرى ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ژۇرناللىرى ياكى تور بەتلىرىدە ئېلان قىلىنمىغان. ھېچ بىر ئورگان ياكى بىر ئەدەبىي ژۇرنال ئۇنىڭ ئەسەرلىرىنى ھۆكۈمەت باشقۇرۇشىدىكى خانتەڭرى ئەدەبىيات مۇكاپاتى ياكى تۇلپار ئەدەبىيات مۇكاپاتى غىمۇ تەۋسىيە قىلىپ باقمىغان.ھالبۇكى، ئابلىمىت غوجابدۇللا ئۇيغۇر تور دۇنياسىدا ئەڭ سۆيۈلگەن ھەم ئەسەرلىرى ئەڭ كۆپ ئوقۇلغان تور يازغۇچىلىرىنىڭ بىرى. ئۇنىڭ توختى پوكان چاتما ھېكايىلىرى ناملىق بىر يۈرۈش ساتىرىك ھېكايىلىرى 2013يىلىنىڭ ماي ئايلىرىدا توپلام قىلىنىپ باغداش، مىسرانىم ۋە باشقا تور بەتلىرىگە قويۇلغاندىن كېيىن توردىكى كۆرۈلۈش قېتىم سانى قىسقىغىنە بىرقانچە ھەپتىدە 50 مىڭ ئادەم قېتىمدىن ئېشىپ كەتكەن.:...?ئابلىمىتخوجابدۇللا142635 دىن ئېرىشكەنبۇ بەتنى 5 يانۋار 2017 ئاخىرقى قېتىم 03:38 دا ئۆزگەرتكەن.

سەلدىڭ قاۋپى سەيىلدىالماتىنىڭ ناۋرىزباي اۋدانىنداعى تاۋسامالى، قاراعايلى ەلدى مەكەندەرى ارقىلى وتەتىن ارناداعى سۋدىڭ تاسقىنى تۇرعىنداردى ءبىراز اۋرەسارساڭعا سالىپ، دۇربەلەڭ تۋعىزدى. قالانىڭ توتەنشە جاعدايلار قىزمەتى سەل ءجۇرۋ قاۋپىن بۇدان بۇرىن انىقتاعاندىقتان بۇل اۋماقتاردا قاۋىپسىزدىك شارالارىن كۇشەيتىپ، ەكۆاكۋاتسيالىق پۋنكتتەر جاساقتالدى. اۋداندا گاز، جارىق جۇيەسىنىڭ جۇمىسى ۋاقىتشا توقتاتىلدى.الماتى قالاسى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنەن حابارلاعانىنداي، بۇگىن تاڭعى ساعات 6دان 20 مينۋت كەتكەندە قارعالى وزەنى باسسەينىنىڭ 1 كولى قولدانىستاعى جەراستىمورەنالىق كانالدار ارقىلى بوساتىلعان. سۋ اعىسىنىڭ بولجامدى جىلدامدىعى سەكۋندىنا 5 تەكشە مەتردى قۇراپ، كولدەگى سۋ دەڭگەيى 5 كۋب مەترگە دەيىن تومەندەگەن. ال اعىندى سۋلاردىڭ الدىن الا بولجام كولەمى 20 مىڭ تەكشە مەتردى قۇرادى.قارعالى شاتقالىنىڭ تۇرعىندارى سيرەنالىقدىبىستىق قۇرىلعىلار ارقىلى جەدەل ارادا حابارلاندىرىلىپ سدق لوكالدى، تەك شاتقالدا عانا ىسكە قوسىلادى، ناۋرىزباي اۋدانىنىڭ ءورت ءسوندىرۋ بولىمشەلەرى، جولپاترۋلدىك ەكيپاجدارى ىسكە قوسىلعان. تۇرعىنداردى قابىلداۋ پۋنكتتەرى ازىرلەنىپ، بوستاندىق اۋدانىنداعى مەكتەپتەر ەۆاكۋاتسياعا دايىندالدى.توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ بويىنشا جەدەل شتاب قۇرىلىپ، ازاماتتىق قورعانىس قىزمەتتەرى الماتى قالاسى تجدءىڭ جاعداي جانە داعدارىس ورتالىعىنا جينالدى. الماتى قالاسىنىڭ قۇتقارۋ قىزمەتى، قازاۆياقۇتقارۋ بورتى جانە ۇلتتىق گۆارديانىڭ جەكە قۇرامى توتەنشە جاعدايعا دايىن.بيىلعى جىلى كولدى بوساتۋ بويىنشا الدىن الۋ جۇمىستارى 6 ماۋسىمدا باستالعان. وسى ماقساتتا ونىمدىلىگى جوعارى سورعىلار، پلاستيكالىق قۇبىرلاردان سيفون جىپتەرى تارتىلىپ، سونداياق ترانزيتتىك اعىن سۋلارعا ەۆاكۋاتسيالىق كانال توسەلدى. جالپى العاندا، جۇمىس باستالعاننان بەرى باستاپقى كولەمى 77،2 مىڭ تەكشە مەتر بولعان سۋدىڭ 1،6 ميلليون تەكشە مەتر مولشەرى ازايتىلعان. تاسقىن قاۋپى بولۋى مۇمكىن 8 اۋدان الدىن الا انىقتالىپ، توتەنشە جاعدايدا 59 بىرلىك تەحنيكا مەن 216 بىرلىكتە ادام كۇشى مەن قوسىمشا جاراقتار ىسكە قوسىلدى.قازىرگى ۋاقىتتا كولدەن اققان سۋ توقتاتىلدى. قارعالى وزەنىنىڭ ارناسىندا سۋدىڭ تاسۋى بايقالمايدى. جالپى، قارعالى وزەنىنىڭ ارناسى تۇراقتاندى جانە سەكۋندىنا 20 تەكشە مەترگە دەيىن سۋ اعىپ وتەدى. اعىستىڭ جىلدامدىعى قازىرگى ۋاقىتتا 4،86 كۋب م قۇرايدى.پاۆلودار وبلىسىندا 196 الەۋمەتتىك دۇكەن جۇمىس ىستەۋدە

مۇھەررىر: زۇلخۇمار ئابدۇقادىر مەنبە: تەڭرىتاغ تورى 20180110 17:00ئەرخوتۇن پەرزەنتلىك بولۇشقا تەييارلانغاندىن باشلاپ ئالاقىدار بىلىملەرنى ئۆگىنىپ، ھامىلىدار بولۇش جەريانىنى بىلىۋېلىشى كېرەك. ھامىلىدارلىق ۋە پەرزەنتلىك بولۇشنىڭ نېمىدىن دېرەك بېرىدىغانلىقىنى بىلىۋالسىلا جىددىيلىشىپ كەتمەيدۇ. 1. ھامىلىدار بولۇشتىن ئىلگىرىكى سالامەتلىك تەكشۈرتۈش ئىنتايىن مۇھىم. ئادەتتە ھامىلىدار بولۇشتىن 36 ئاي ئىلگىرى تەكشۈرۈتسە ئەڭ ياخشى. 2. ئوزۇقلىنىشقا دىققەت قىلىش، ناچار غىزالىنىش ئادىتىنى ئۆزگەرتىش، يېمەكئىچمەك قۇرۇلمىسىنى تەڭشەش كېرەك. 3. ھەر كۈنى مۇۋاپىق ھەرىكەت قىلىش، تۇرمۇشى قانۇنىيەتلىك بولۇش. ئۇيقۇغا كاپالەتلىك قىلىش، ياخشى جىسمانىي كۈچ ۋە ياخشى روھىي ھالەتنى ساقلاش كېرەك. 4. ھامىلىدار بولۇشتىن ئىلگىرى بۇرۇن ۋە كۆزنى غىدىقلايدىغان غەيرىي پۇراق بار مۇھىتتا ئىمكانقەدەر ئاز تۇرۇش. بەزى كىشىلەر خىزمەت جەريانىدا زىيانلىق خىمىيەۋى ماددىلار بىلەن ئۇچرىشىدۇ، پۇرىقى كۈچلۈك نەرسىلەر ئادەم بەدىنىگە سۈمۈرۈلگەندىن كېيىن، كۆپىيىش ھۈجەيرىلىرى زەخىملىنىشى مۇمكىن، ھامىلىدار بولۇشتىن ئىلگىرى ئۇنداق نەرسىلەر بىلەن ئۇچرىشىشتىن ساقلىنىش كېرەك. 5. ناچار تۇرمۇش ئادىتىنى ئۆزگەرتىش. تاماكا چېكىش، تۈنەش، يېمەكئىچمەك تەرتىپسىز بولۇش، زىيادە چارچاش، تازىلىققا ئەھمىيەت بەرمەسلىك قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئاجىزلىتىپ، ھامىلىدار ئايال ۋە ھامىلىنىڭ سالامەتلىكىگە بىۋاسىتە تەسىر يەتكۈزىدۇ. 6.كېسەلنى داۋالاتماي تۇرۇپ ھامىلىدار بولۇشتىن ساقلىنىش. ھامىلىدار بولۇشتىن ئىلگىرى قالايمىقان دورا يېمەسلىك كېرەك. سوزۇلما كېسەلگە گىرىپتار بولۇپ داۋالىنىۋاتقان مەزگىلىدە پەرزەنتلىك بولماقچى بولسا، چوقۇم دوختۇرنىڭ مەسلىھەتىنى ئېلىش كېرەك. ئۆتكۈر كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولغانلار، مەسىلەن، قىزىتمىسى چۈشمەسلىك، سىرتقى زەخىملىنىش، ھايۋاناتلار چىشلىۋېلىش قاتارلىق جىددىي ئەھۋالدا ھامىلىدار بولۇپ قالغانلار چوقۇم ۋاقتىدا داۋالىنىشى، دوختۇرنىڭ مەسلىھەتىنى ئاڭلىشى كېرەك، شۇنداقلا ھامىلىدار بولۇشتىن ئىلگىرى يۇقۇملۇق كېسىلى بار كىشىلەر بىلەن ئۇچراشماسلىقى كېرەك. گۈزەل ئايال، بەختلىك ئائىلە تېمىسىدىكى بىر يۈرۈش كىتابدىن ئېلىندى

شار ەتە تۇسكەن راديودان تۋعان وي ارمانتاۋ سايتى2018جىلدىڭ بالالار مەرەكەسىن قۇتتىقتاپ جاتقان ساتتەردە نەمەرەلەرىمىزدى قۇشاقتاپ، جيەندەرىمىزدى ءسۇيىپ ولارعا الىستان باسقارىلاتىن ماشينا، بالالارعا ارنالعان ەكىران الىپ بەرىپ، باقشاعا اپارىپ ويىنشىق پويەز، ۇشاقتارعا وتىرعىزىپ، ولارمەن بىرگە ۇشىپ، بىرگە قونىپ جۇرمىز. تارلانداپ قالعان كەزىمىزدە قايقايداعى زەرەمىزگە ءتۇسىپ، الشىنداپ قالدىق ءبىر. ولار ويىنشىقتارعا وتىرعانىنا ءماز، ءبىز ولاردىڭ شالقىپ كۇلگەندەرىنە ءمازبىز. بۇگىنگى بالالار باقىتتى بالالار، ولار قۇيرىعىن باسا تەلەديدار كورىپ، قولفونمەن جاعالاساتىن؛ ۇشاققا وتىرىپ، پاراحوتقا مىنىپ، وسىزامان عىلىمتەحنيكاسىنىڭ قۇلاعىندا وينايتىن بولدى. ىشكەنى الدىندا، ىشپەگەنى ارتىندا؛ جەيمىن دەگەنىن جەپ، الام دەگەنىن الاتىن بولدى.وتكەن عاسىردىڭ 60جىلدارىنىڭ ءىشى، اۋداندىق ورتا مەكتەپتە جاتاقتا جاتىپ ورتالاۋ وقىپ جاتقان كەزىمىز، ول جىلى التىنشى كلاستا وقىيتىنبىز. اۋىل الىستا اققول دەگەن جەردە. كانيكولدا بولماسا ۇيگە قايتۋ جوق. ءبىر كۇنى ءارى تۋىس، ءارى ساباقتاسىم التىنبەك ەكەۋىمىز مەكتەپتىڭ قولدان سوققان بيىكتىگى بەلۋاردان عانا كەلەتىن مۇجىق داۋالىنىڭ جول بولىپ كەتكەن كەتىگىنەن اسىپ ءتۇسىپ، وسى داۋال عانا ءبولىپ تۇرعان جوعارى مەكتەپ تاۋىسىپ اۋداندىق اعارتۋ بولىمىنە كەلگەن اۋىلداسىمىز ءجۇنىس اعانىڭ جاتاعىنا ۇيالاۇيالا سالەم بەرىپ كەلدىك. اياعىمىزدا شىلعاۋ وراپ كيگەن كوك شاقاي، ۇستىمىزدە جاماۋ سالعان سىمشاپانىمىز بار. كەلەتىنىمىز ول اعامىز شاي قايناتىپ بەرەمە، قايتاردا قولىمىزعا ماۋشان ساۋشان سالاما دەگەن وي بولاتىن. ءيا، ول ءبىر تاپشى كەزدەر ەدى عوي ەستەن كەتپەس. ول كىسى جاتاعىنداءارى كەڭسە جازۋ جازىپ وتىر ەكەن. ءبىز بارعاننان كەيىن قاعازدارىن جيىستىرىپ قويىپ، بىزگە ءسال وتىرا تۇرۋدى ايتىپ سىرتقا شىعىپ كەتتى. اعامىز نەشە رەت كەزىگىپ قالىپ جاتاققا كەلىپ تۇرىڭدار دەپ ەدى باسىمىزدان سيپاپ. سونان ول كىسىنىڭ جاتاعىنا تۇڭعىش كەلۋىمىز. بۇل قالادان تانيتىنىمىزدا سول كىسى ەدى. قالاي وتىرارىمىزدى بىلمەي قوپاقشي بەردىك. ۇستەل ۇستى تولعان كىتاپ، قالامقاعاز، قويشى، ايتەۋىر، ءبىز كورمەگەن نەمەسە كورسەك دەپ جۇرگەن تاڭسىق دۇنيەلەر. از وتىرعان سوڭ ەتىمىز ۇيرەنىپ انانى ۇستاپ، مىنانى كورە باستادىق. ءبىر تورتبۇرىش نارسە مەنىڭ نازارىمدى بىردەن اۋداردى، سونان ءبىر تۇتقاسىن ۇستاپ بۇراپ قالىپ ەدىم شار ەتە ءتۇستى. التىنبەك ەكەۋىمىز ەسىكتەن ءبىراق اتىلدىق شاعىپقيراتىپ كەتكەن ەكەمىز دەپ. التىنبەك ماعان ۇرسىپ كەلەدى. سول كەتكەننەن ۇزاق كەتىپ ول كىسىدەن ۇيالىپ قاشقالاقتاپ جۇردىك. تاعى ءبىر كۇنى اعامىز قويارداقويماي ءجۇرىپ جاتاعىنا ەرتىپ الىپ باردى. انەكۇنى نەگە كەتىپ قالدىڭدار، بۇگىن جانە كەتىپ قالماڭدار، مەن شاي قايناتاتىن سۋ اكەلەيىن دەپ، اناۋ ۋاقىتتا مەن بۇراپ قالىپ شارەتە تۇسكەن تورتبۇرىش نارسەنىڭ مەن بۇراعان تۇتقاسىن بۇراپ جاتىر ەدى، الگى ساندىق سويلەپ كەتتى. التىنبەك ەكەۋىمىز بىرىمىزگەبىرىمىز قاراپ اڭتاڭ قالدىق. سونان ۇقتىق ونىڭ توكپەن سويلەيتىن راديو ەكەنىن. سول كۇننەن باستاپ سويلەيتىن ساندىقتى كورگەنىمىزدى ايتىپ ماقتانىپ جۇردىك. ساباقتاستارىمىز بىزگەدە كورسەتسەڭدەر دەپ جالىناتىن بولدى.ول داۋىردە قولساعات تاققان ادامدى كوردىك، كوڭكە كوردىك، تەمىرات كوردىك دەپ ماقتاناتىنبىز. اسپاندا ۇشاق ۇشىپ بارا جاتسا بۇكىل ەل بوپ اسپانعا قارايتىنبىز كۇن ساپ. اۋىل بالالارى جينالىپ الىپ تاسجولدان كوڭكەدەن بوساپ ءتۇسىپ قالعان بۇراندا ىزدەيتىنبىز، تاۋىپ العانىمىز التىن تاۋىپ العانداي ماقتاناتىنبىز. تاۋىپ العان بالا جالىنتىپ جالبارىنتىپ ءجۇرىپ ارەڭ كورسەتەتىن الگى تاۋىپ العان بۇرانداسىن. بالشىقتان يلەپ ۇلكەندىكىشىلى كوڭكە جاساپ، ءتورت دوڭگەلەك سالىپ ءجىپ تاعىپ سۇيرەيتىنبىز. جازدا جالاڭاياق سوقتىرپ كەتە بەرەتىنبىز. ايحاي، دۇنيەاي، دەشى، سول كۇندەر ەسىڭە تۇسسە ساعىناسىڭ! شىبىقتى ات قىپ مىنىپ، شاڭداتىپ جۇرەتىن كىرقوجالاق كەزدەرىمىزدى ويلاساڭ كوزىڭنەن جاس سورعالايدى. بۇگىنگى كۇنى سول قولساعات، كوڭكە، تەمىرات، راديو تاڭسىق بولماي قالدى؛ ءبىرىن الىپ، ءبىرىن تاستاپ، ىشكەنىڭ الدىڭدا، ىشپەگەنىڭ ارتىڭدا؛ التى ايلىق جەردى التى ساعاتتا باساتىن، جەر شارىنىڭ ول شەتىندە تۇرىپ بۇل شەتىمەن سويلەسەتىن بولدىق.بالالار مەرەكەسى بايلانىسىمەن ۇرپاقتارىمىزدىڭ مىنا شات زاماندا شارىقتاپ جۇرگەنىنە شاتتانامىز. تارلانداپ قالعان كەزىمىزدە قايقايداعى زەرەمىزگە ءتۇسىپ، الشىنداپ قالدىق ءبىر. ولار ويىنشىقتارعا وتىرعانىنا ءماز، ءبىز ولاردىڭ شالىقتاپ كۇلگەندەرىنە ءمازبىز.ءيا، ماڭگى كۇلىپ وتىڭدەر دەپ تىلەيمىز ۇرپاقتارىمىزعا!كوڭكە اۆتوموبيل، تەمىرات ۆەلەسيپەت.ماۋشانساۋشان ءبىرەكى ماۋ اقشا دەگەن ءسوز.

ئائورتا ئادەم بەدىنىدىكى چوڭ ئارتېرىيە بولۇپ، چوڭ ئارتېرىيە، نامسىز ئارتېرىيە، بويۇن ئومۇمىي ئارتېرىيەسى، ئوقۇرەك ئاستى ئارتېرىيەسى، ئومۇرتقا ئارتېرىيەسى ۋە يانپاش غول ئارتېرىيەسى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.تۇرمۇش ساغلاملىق ساغلاملىققا مۇناسىۋەتلىك بۇ يازما 2016يىلى 11ئاينىڭ 03كۈنى يوللانغانجەسەتنى يېرىپ تەكشۈرۇشجەسەتنى يېرىپ تەكشۈرۇش دىسە ناھايىتى قورقونۇشلۇق ئىشتەك ئاڭلىنىدۇ لېكىن ئۇنىڭ ئەھمىيىتى ناھايىتى چوڭ . جەسەتنى يېرىپ تەكشۈرۇش جەسەتنى ئاناتومىيە قىلىش دەپمۇ ئاتىلىدۇ.ئىلىمپەن ئىلىمپەنگە ئائىت تۇرمۇش ساغلاملىق ساغلاملىققا مۇناسىۋەتلىك بۇ يازما 2016يىلى 07ئاينىڭ 23كۈنى يوللانغانئاناتومىيە مېدىتسىنادىكى ئەڭ ئاساسى پەنلەرنىڭ بىرى. كېسەلنى ئېنىقلاش ۋە ئۈنۈملۈك داۋالاش ئۈچۈن ئالدى بىلەن ئادەم بەدىنىنىڭ تۈزۈلۈشىنى چۈشىنىش ۋە پىششىق بىلىشكە توغرا كېلىدۇ، ئاناتومىيە ئەنە شۇ ئادەم بەدىنىنىڭ تۈزۈلۈشىنى تەتقىق قىلىدىغان ۋە بىلدۈرىدىغان پەن.ئىلىمپەن ئىلىمپەنگە ئائىت بۇ يازما 2016يىلى 09ئاينىڭ 23كۈنى يوللانغان

قەنت تەركىبى يۇقىرى يېمەكلىكلەر سۆڭەكنى چۈرۈكلەشتۈرۈۋېتىدۇئەلداۋا ساغلاملىق تورىقەنت تەركىبى يۇقىرى يېمەكلىكلەر سۆڭەكنى چۈرۈكلەشتۈرۈۋېتىدۇسەھىپە: ئوزۇقلۇق مەنبە: ئەلداۋا ساغلاملىق تورى ۋاقتى: 20170719 كۆرۈلۈشى: قېتىمدۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى كىشىلەرنىڭ ئۆلۈش سەۋەبىنى تەكشۈرۈپ ئىستاتىستىكا قىلىپ مۇنداق يەكۈن چىقارغان: يەنى قەنتنىڭ زىيىنى تاماكىدىن ئېغىر، ئۇزاق مەزگىل قەنت مىقدارى يۇقىرى بولغان يېمەكلىكلەرنى ئىستېمال قىلغاندا ئادەمنىڭ ئۆمرى كۆرۈنەرلىك قىسقىرايدۇ. شۇنىڭ بىلەن دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى قەنت تاشلاش شوئارىنى ئوتتۇرىغا قويغان. لېكىن، قەنتنىڭ ئادەم بەدىنىگە بولغان زىيىنىنى تېخى نۇرغۇن كىشى تونۇپ يېتەلمىگەن.ئوزۇقشۇناسلارنىڭ تەۋسىيەسىگە ئاساسلانغاندا ھەر كۈنى ئىستېمال قىلىنىدىغان ئاق شېكەر مىقدارى 30 40 گىرام ئەتراپىدا بولسا مۇۋاپىق بولىدۇ. ئەگەر قەنت مىقدارى ئارتۇق بولۇپ كەتسە، ئاسانلا سۆڭەكنى چۈرۈكلەشتۈرۈۋېتىدۇ. تاتلىق يېمەكلىكلەرنى كۆپ يېگەندە ئادەم بەدىنى كۆپ مىقداردا ئېنېرگىيە سۈمۈرگەنلىك سەۋەبىدىن ئاسانلا تويۇنۇش سېزىمى پەيدا بولۇپ، ئاقسىل، ۋىتامىن، مىنېرال ماددا ۋە ئوزۇقلۇق تۈرىدىكى سېللۇزا يېمەكلىكى قاتارلىق باشقا يېمەكلىكلەرنىڭ سۈمۈرۈلۈشىگە تەسىر يەتكۈزىدۇ. بۇ ئەھۋال ئۇزاق مەزگىل داۋاملاشسا، ئوزۇقلۇق كەمچىل بولۇش، يېتىلىشى توسالغۇغا ئۇچراش، سەمرىپ كېتىش قاتارلىق كېسەللىكلەر كۆرۈلىدۇ.يەنە بىر تەرەپتىن ئاق شېكەرنىڭ بەدەندىكى مېتابولىزمى كۆپ خىل ۋىتامىن ۋە مىنېرال ماددىلارغا ئېھتىياجلىق. شۇڭا داۋاملىق قەنت تۈرىدىكى يېمەكلىكلەرنى ئىستېمال قىلغاندا ۋىتامىن، كالىي، كالتسىي كەمچىل بولۇش قاتارلىق مەسىلىلەرنى پەيدا قىلىدۇ. ئامېرىكا ئالىملىرىنىڭ كۆرسىتىشىچە، تاتلىق يېمەكلىكلەرنى كۆپ ئىستېمال قىلىدىغان ياشانغان كىشىلەرنىڭ سۆڭەك سۇنۇپ كېتىش ئېھتىماللىقى يۇقىرىلاپ كېتىدىكەن. شۇڭا كۈندىلىك ئىستېمالىمىزدا قەنت تۈرىدىكى يېمەكلىكلەرنىڭ مىقدارىغا ئېتىبار بېرىشىمىز كېرەك.ئالدىنقىسى : ياڭاق ھەقىقەتەن مېڭىنى قۇۋۋەتلەمدۇ؟كېيىنكىسى : بېلىقنىڭ ھەممە يېرى دورا

ساياحاتشىعا پايدالى 7 كەڭەس ادىرنا ۇلتتىق پورتالىەگەر ءسىز جاقىن ارادا ساپارعا شىعۋدى جوسپارلاساڭىز، وندا بۇل ماقالا سىزگە ارنالعان! مۇندا ءبىز ساياحاتشىلارعا ارنالعان ءار ءتۇرلى پايدالى كەڭەستەرمەن بولىسەتىن بولامىز. ەگەر سەن ءبىزدىڭ كەڭەستەرىمىزدى سوڭىنا دەيىن وقىساڭ، وندا ءوز ساياحاتىڭدى بارىنشا جەڭىل جانە ەستە قالارلىقتاي ەتە الاسىڭ، ال ەڭ باستىسى كوپتەگەن قيىندىقتار مەن جاعىمسىز جاعدايلاردان اۋلاق بولا الاسىڭ.ساياحاتقا ارنالعان كەڭەستەر:1. قالا، اۋىل نەمەسە ەل بولسىن، ساپاردىڭ بولجامدى ورنى تۋرالى اقپاراتتى زەرتتەڭىز. ساياحاتقا شىققاندا جەرگىلىكتى كليماتتىڭ ەرەكشەلىگىن، مادەنيەتتىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ ارقاشان ماڭىزدى. جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا قولايسىزدىق تۋعىزباۋ جانە مادەنيەتسىز شەتەلدىك بولىپ كورىنبەۋ ءۇشىن، اتالعان جەردە قالاي كيىنۋ كەرەكتىگىن، قوعامدىق ورىنداردا ءوزىن قالاي ۇستاۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىنۋىڭىز قاجەت.2. ۋاقىت ايىرماشىلىعىن انىقتاڭىز. ەگەر ءسىزدىڭ باراتىن جەرىڭىز باسقا ۋاقىت بەلدەۋىندە بولسا، ۋاقىتشا ايىرماشىلىق قانشا ساعاتتى قۇرايتىنىن ءبىلىڭىز. بۇل، اسىرەسە، ەگەر سەندە كەلۋ اۋەجايىندا دا ترانسفەر بروندالعان بولسا جانە بەلگىلەنگەن كەزدەسۋ ورنىنا بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا كەلۋگە ۇلگەرۋ قاجەت بولسا، ۋاقىتىڭىزدى ۇنەمدەيدى.3. ارقاشان قۇجاتتاردى تەكسەرىڭىز. بۇل وتە ماڭىزدى!بىرىنشىدەن، بارلىق جەكە اقپاراتتى اتىءجونى، تۋعان كۇنى، ءنومىرى جانە سەرياسى جانە ت.ب. تولقۇجاتتاردا، اۆيابيلەتتەردە، ساقتاندىرۋدا جانە بار بولعان جاعدايدا باسقا قۇجاتتاردا تەكسەرىڭىز. ۇشۋكەلۋ كۇنى مەن ۋاقىتىن مىندەتتى تۇردە تەكسەرىڭىز. مۇنى ساياحاتتى راسىمدەگەننەن نەمەسە اۋە بيلەتتەرىن، تۇرعىن ءۇيدى برونداعاننان كەيىن بىردەن جاساعان ءجون.ەكىنشىدەن، ۇيدەن شىقپاس بۇرىن، بارلىق قۇجاتتار جيىنتىعى سومكەدەقول جۇگىندە ەكەنىنە كوز جەتكىزىڭىز. كەنەتتەن اسىعىس ۇمىتىلعان پاسپورتقا ورالماۋ ءۇشىن، ايتپەسە بۇكىل ساپارعا قاۋىپ تونەدى.4. ۇيالى تەلەفونىڭىزدا ساياحاتتاۋدى جەڭىلدەتەتىن ءار ءتۇرلى قوسىمشالاردى جۇكتەگەنىڭىزگە كوز جەتكىزىڭىز. ساياحاتتاۋ كەزىندە ولار ءسىزدىڭ ساياحاتتىڭىزدى ءبىرشاما جەڭىلدەتەدى.5. وزىڭىزبەن كوپ نارسە الماڭىز. تەك ەڭ قاجەت نارسەنى الىڭىز. ريۋكزاگىڭىزعا ارتىق نارسە سالماۋ ءۇشىن تەك قاجەتتى زاتتاردىڭ ەگجەيتەگجەيلى ءتىزىمىن جاساڭىز.

24 مامىر 08:40نۇرسۇلتان. قازاقپارات رەداكسياعا ينتەرنەت ارقىلى اجىراسۋعا قالاي ءوتىنىش بەرۋگە بولادى دەگەن ساۋالدار كوپ تۇسەدى.ونلاين اجىراسۋ قانشا ۋاقىتتى الادى جانە اتىراۋلىقتاردىڭ اجىراسۋى نەلىكتەن جيىلەگەنى . ماتەريالىندا.ستاتيستيكالىق مالىمەتكە سۇيەنسەك، جىل ىشىندە اتىراۋدا 3286 نەكە قيىلعان. قالالىق سوتقا بىلتىر جىل ىشىندە نەكە بۇزۋ تۋرالى 1163 ارىز تۇسكەن.ونلاين اجىراسۋ قالاي وتەتىنىن اتىراۋ قالالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسى جاقسىلىق جاسۇلان ايتىپ بەردى. ارقىلى اجىراسۋبىلتىر ناۋرىزدان باستاپ پاندەمياعا بايلانىستى بارلىق تالاپ ارىزدار ونلاين رەجيمدە قابىلدانۋدا. ەرلى زايىپتىنىڭ بىرەۋى نەكە بۇزۋ تۋرالى ءوتىنىشتى سوت سايتى ارقىلى ەلەكتروندى تۇردە جولدايدى. ارىز قابىلدانعاننان كەيىن تاراپتار نەمەسە پلاتفورمالارى ارقىلى ونلاين قاتىسادى.تالاپ ارىز كەڭسەگە تۇسكەن كۇننەن باستاپ 10 جۇمىس كۇن ىشىندە قابىلدانادى. وسى ۋاقىت ىشىندە ارىزدار سۋديا مەدياتورلارعا تۇسەدى. ولار تاتۋلاستىرۋعا جانە نەكەنى ساقتاپ قالۋعا جۇمىستانادى. ەگەر تاتۋلاسۋ مۇمكىن بولماسا، 10 جۇمىس كۇننەن كەيىن مەدياتور ءىستى باسقا سۋدياعا جولدايدى. بۇل پروتسەستەردىڭ ءبارى كەڭسە ارقىلى جۇرگەندىكتەن كەلەسى وتىرىستى قاي سۋديا قابىلدايتىنى بەلگىسىز. ءىستى سوتقا دەيىن دايىنداۋ جۇمىستارى تاعى 20 جۇمىس كۇنىن قاجەت ەتەدى. وسى ۋاقىت ىشىندە تالاپ ارىز جاۋاپكەرگە جىبەرىلىپ، دالەلدەمەلەر مەن پىكىرلەر جيناقتالادى. ءىس سوتقا تۇسكەننەن كەيىن ءارى قاراي ەكى ايدىڭ ىشىندە ءىس قارالىپ ءبىتۋى كەرەك.ال، ەگەر سوتتا تاراپتاردىڭ ءبىرى قارسى بولسا، نەكە جانە وتباسى تۋرالى كودەكسكە ساي ولارعا تاعى 6 ايعا دەيىن مەرزىم بەرىلىپ، ءىس ۋاقىتشا توقتاتىلادى. ەگەر وسى ۋاقىت ىشىندە وتباسىن ساقتاپ قالۋ مۇمكىن بولماسا، نەكە بۇزىلادى.ايەلى رۇقساتسىز ۇيدەن كەتىپ قالعانۇيلەنە سالىپ، ءبىر اپتادان سوڭ اجىراسۋعا ارىز بەرەتىندەر دە بار. كوپشىلىگى 20 مەن 50 جاس ارالىعىنداعى ەرلى زايىپتىلار. نەكەگە تۇرعاننان كەيىن 510 جىل ىشىندە اجىراساتىندار ءجيى كەزدەسەدى.بىلتىر 60 جاستاعى قاريا ايەلى ۇيىنەن رۇقساتسىز كەتىپ قالعانى ءۇشىن سوتقا تالاپ ارىز بەردى. تاتۋلاستىرۋ كەزىندە ايەلى بالا شاعاسى ءۇشىن نەكەنى ساقتاپ قالايىق دەپ قارسىلىق ءبىلدىردى. ولارعا ۋاقىت بەرىلدى، ءبىراق قاريا رۇقساتسىز ۇيدەن شىعاتىن ايەلمەن تۇرمايمىن دەگەن بەتىنەن قايتپادى. ءوزارا كەلىسە الماعان سوڭ نەكەلەرى بۇزىلدى.كوپ جاعدايدا، مىنەز قۇلىقتارىنىڭ سايكەس كەلمەۋى، كۇيەۋلەرىنىڭ ىشىمدىككە، ناشاقورلىققا سالىنىپ كەتۋىنەن ايەلدەر اجىراسۋعا ارىز بەرەدى. سوڭعى كەزدەرى تۇرمىستىق زورلىق زومبىلىق پەن قۇمار ويىنعا بەرىلۋى سالدارىنان اجىراسىپ جاتقاندار كوبەيدى.ەگەر ەكى تاراپتا مۇلىكتىك داۋ جوق بولسا، ارالارىندا كامەلەت جاسقا تولماعان بالا بولماسا، ەكەۋى دە ءبىراۋىزدان نەكە بۇزۋعا نيەتتى بولسا، وندا سوتقا كەلمەياق ا ح ا ت بولىمىنە بارىپ نەكەنى بۇزا الادى.كوبىنە نەكە بۇزىلعان كەزدە مۇلىكتىك داۋ تۋىندايدى. ورتاق مۇلىكتى ءبولۋ كەزىندە تاراپتاردىڭ كەلىسە الماۋىنان ءىس ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلادى. ويتكەنى تاراپتار نەكەگە تۇرعان كەزدە نەكە شارتىن جاساسپايدى.نەكە شارتى ارقىلى قانداي مۇلىك ەكەۋىنە ورتاق بولادى، قانداي مۇلىك كىمدىكى بولادى سونى انىقتاپ الۋعا بولادى. ونى ا ح ا ت ءبولىمى جۇزەگە اسىرادى. نەكە شارتى نەكەنى ساقتاپ قالۋعا دا سەپتىگىن تيگىزەدى. مىسالى، نەكە ءبىر تاراپتىڭ كىناسىنەن بۇزىلاتىن بولسا، ول تاراپ ەشتەڭەسىز قالادى دەپ تە كورسەتۋگە بولادى. نەكە شارتىن نەكەگە تۇرعاننان كەيىن دە جاساسا بولادى.اجىراسۋعا بولمايتىن سەبەپتەر بولا ما؟اجىراساتىن ۋاقىتتا ايەلى جۇكتى بولسا نەمەسە 1 جاسقا تولماعان بالاسى بولسا، نەكە بۇزىلمايدى. دەگەنمەن بۇل جاعدايدا ەگەر ايەلى ءوزى كەلىسىمىن بەرىپ تۇرسا، وندا سوت كەدەرگى بولا المايدى.

ئىسلامنىڭ ئىككى پرىنسىپى مۇسۇلمانلار تورىئىسلامنىڭ ئىككى پرىنسىپىباش بەت تەتقىقاتلار قۇرئان تەتقىقاتلىرى يوللىغۇچى: مۇسۇلمانلار، ۋاقتى: 201006169,296 قېتىم ئوقۇلدىئى مۇھەممەد! سەن ئەمر قىلىنغىنىڭ بويىچە توغرا يولدا ئۇدۇل ماڭ! يېنىڭدىكى تەۋبە قىلغانلارمۇ شۇنداق قىلسۇن. ھەددىڭلاردىن ئاشماڭلار. شۈبھىسىزكى، ئاللاھ قىلىمىشىڭلارنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر ھۇد 11112.ئاللاھ تائالا بۇ ئايەتتە مۇسۇلمانلارنىڭ ئەقىدىسىنىڭ، ئىبادىتىنىڭ، مۇئامىلىسىنىڭ، ئەخلاقىنىڭ ۋە باشقىلار بىلەن بولىدىغان مۇناسىۋىتىنىڭ، ئۆزىنىڭ تەرىپىدىن كەلگەن ئەمر بويىچە شەكىللىنىشىنىڭ لازىملىقىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ ۋە ئۇلارنى چەكتىن ئاشماڭلار دەپ ئاگاھلاندۇرىدۇ.بۇنىڭ مەنىسى شۇكى: مۇسۇلماننىڭ مۇسۇلمانلىقى ئاللاھ تائالا تەرىپىدىن كەلگەن ئەمر بويىچە شەكىللەنمىسە، ئۇ ئاللاھ بەلگىلىگەن چەكتىن ئاشقان يەنى ئاللاھ تائالا ئۆتمەڭ دەپ بەلگىلەپ قويغان چېگرادىن ئۆتۈپ كەتكەن بولىدۇ.شۇنىڭ ئۈچۈن بىز ئۆزىمىزنىڭ مۇسۇلمانلىقىمىزنى بىر تەكشۈرۈپ بېقىشىمىزغا، يەنى ئەقىدىمىز ئاللاھنىڭ ئەمرى بويىچە شەكىللەندىمۇ، قانداق؟ ئىبادەت، ئەخلاق، مۇئامىلە ۋە مۇناسىۋەتلىرىمىزچۇ؟ بۇ توغرىدا پىكىر يۈرگۈزۈشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. ئەگەر ئۇلار ئاللاھنىڭ ئەمرى بويىچە شەكىللەنمىگەن بولسا، بىز ئاللاھ بەلگىلىگەن چەكتىن ئاشقان بولىمىز. ئاللاھ ساقلىسۇن!دېمەك، ئاللاھ تائالا بۇ ئايەتتە دىنىمىز ئىسلامنىڭ ئاساسلىق ئىككى پىرىنسىپىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ:1 ئاللاھ ئەمر قىلغان بويىچە مۇسۇلمان بولۇش،2 بىرى چەكتىن ئاشماسلىق. يەنى دىندا يوق ئىشلارنى پەيدا قىلماسلىق ۋە پەيدا قىلىنغانلىرىنى دىننىڭ ئەمرى دەپ قوبۇل قىلماسلىق.

ئالماس ھاجى: خەلقئارالىق ئالىي كېڭەش قۇرۇش توغرىسىدا تەكلىپ ئۇيغۇر تەتقىقات ئىنىستىتۇتى ھەرقايسى دۆلەتلەردىكى شەرقىي تۈركىستان ئاممىۋى تەشكىلاتلىرىغامەسىلىنىڭ ئوتتۇرىغا قويۇلۇش سەۋەبلىرى:1. مەلۇمكى، ۋەتىنىمىزنىڭ ۋەزىيىتى كۈندىن كۈنگە يامانلاشماقتا. خىتاي باسقۇنچىلىرىنىڭ زۇلۇمى ئىرقىي قىرغىنچىلىققا، مەدەنىيەت قىرغىنچىلىققا ئايلاندى. خىتاي كوممۇنىستلىرى ئۈچ مىليوندىن ئارتۇق قېرىندىشىمىزنى جازا لاگېرلىرىغا، تۈرمىلەرگە سۇلاپ زىيانكەشلىك قىلماقتا ۋە ئۆلتۈرمەكتە. بولۇپمۇ، مىللىتىمىزنىڭ ھەر ساھەدە كۆزگە كۆرۈنگەن سەرخىللىرى تۇتقۇن قىلىنىپ، كۆزدىن يوقىتىلماقتا، مىللىتىمىزنىڭ ئومۇرتقىسى ئېزىپ تاشلانماقتا. دىنىمىزنى، تىلىمىزنى، مەدەنىيىتىمىزنى، ئۆرپ ئادەتلىرىمىزنى چەكلەش، يوقىتىش، خىتايلاشتۇرۇش قەدىمىنى كۈندىن كۈنگە تېزلەتمەكتە. نۆۋەتتە مىللىتىمىز ھاياتماماتقا مۇناسىۋەتلىك ئەڭ خەتەرلىك ئەھۋالغا دۇچ كەلدى. بۇ ھال بىزدىن ئۆزئارا ئىتتىپاق بولۇشنى، تەشكىلاتلىرىمىزدىن ھەمكارلىشىپ خەلقئارالىق بىرلىك سەپ تۈزۈشنى، جىددىي پەيتلەردە باش قوشۇپ، پۇختا تۈزۈلگەن پىلان بىلەن بىر بىرىگە ماسلاشقان ھالدا تەڭ ھەرىكەت ئېلىپ بېرىشنى تەلەپ قىلماقتا.2. مۇھاجىرەتتىكى شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرى ھەر قايسى دۆلەتلەردە ئۆزلىرى تۇرۇشلۇق ئورۇنلاردىكى شارائىت ۋە ئىمكانىيەت ئاساسىدا ئىش ئېلىپ بارماقتا.گەرچە بەزى تەشكىلاتلار رايون خاراكتېرلىك بىرلىكسەپ ھاسىل قىلغان بولسىمۇ، زۆرۈر تېپىلغان جىددىي پەيتلەردە دۆلەتلەر ئارا بىر تۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇش پىلانى ۋە ئۇنىڭ ئىجرائىيىتى، خۇلاسە كونتروللۇقى بولمىغانلىقى ئۈچۈن خەلقئارا سەھنىدە قەدەملىرىمىز بىردەك بولمايۋاتىدۇ، ئاۋازىمىز تەسىر كۆرسەتكۈدەك كۈچلۈك چىقمايۋاتىدۇ، جىددىي پەيتلەردە بىربىرىگە ئاۋاز قوشمايۋاتىدۇ. بۇنداق بولغاندا پۇرسەتنى قولدىن بېرىپ قويىمىز، بىر قېتىملىق پۇرسەتنىڭ قولدىن كېتىشى دەۋا ئىشىمىزنى قانچە ئون يىل ئارقىغا سۈرۈۋېتىشى مۇمكىن. تارىخى ساۋاقلار بۇنى ئىسپاتلىدى. نۇرغۇن جەھەتلەردە ئاجىزلىقىمىز بىلىنىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە، بىز خەلقئارانىڭ ياردىمىگە ۋە قوللىشىغا ئېھتىياجلىق. بۇ مۇناسىۋەتلەر ئىچىدە پۇرسەتنى بىلىش ۋە پۇرسەتتىن پايدىلىنىش بىز ئۈچۈن ناھايىتى مۇھىم مەسىلە. بەزىدە ئاجىزلار پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ كۈچلۈكلەردىن غالىب كېلىدۇ. ھازىر كۆز ئالدىمىزدىكى مۇھىم مەسىلە دۇنيا خەلقىنىڭ ياردىمى بىلەن خەلقئارالىق دىپلوماتىك بېسىم، جازالاش ۋە چەكلەش تەدبىرلىرىنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، خىتاينى جازا لاگىرلىرىنى تاقاشقا مەجبۇرلاش. بۇنىڭ ئۈچۈن بىزدە پۇختا تەييارلانغان ئىستراتېگىيەلىك پىلان ۋە ھالقىلىق مەزگىللەرگە توغرىلانغان دۇنيا خاراكتېرلىك ھەرىكەت پىلانى ۋە ئۇنىڭ ئىجرائىيىتى، خۇلاسىسى بولۇش لازىم. بىر قانچە تەشكىلاتلارنىڭ تىرىشچانلىقى بىلەن بۇ ئىشلارنى ھۆددىلەش قىيىنغا توختايدۇ.شۇڭا، تەشكىلاتلار يۆنىلىشى بىردەك تۇرۇپ، ئايرىم كۆزقاراشتىكى پەرقلەر تۈپەيلى بىر يەرگە كېلەلمەيدىغان، بىر بىرىگە زەربە بېرىدىغان سۆزھەرىكەتلەرگە چەك قويۇش لازىم. بىردىنبىر نوپۇزلۇق ئورگان، مەركىزىي تەشكىلات، دۇنيا خاراكتېرلىك تەشكىلات دېگەندەك ئۆز ئەمەلىيىتىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان كۆزقاراشلارنى تاشلاپ، ھەممە تەشكىلاتلار ئۆز مۇستەقىللىقىنى ساقلاپ قالغان ھالدا ، ئالاھىدىلىكلىرىنى جارى قىلدۇرالايدىغان، پاراللېل يوللار بىلەن ئورتاق نىشانغا ماڭالايدىغان بىرلىك سەپ تۈزۈپ، ھازىرقى دۇنيا ۋەزىيىتىگە ئۇيغۇنلىشالايدىغان، ئۆز ئەھۋالىمىزغا ماس كېلىدىغان يېڭى بىر سىستېما ھاسىل قىلىشىمىز لازىم ۋە بۇ ئارقىلىق كۆپ خىللىققا ھۆرمەت قىلىدىغان، ئوخشىمىغان كۆز قاراشتىكىلەرگىمۇ ئورۇن بېرىدىغان ئادالەت ۋە باراۋەرلىك پىرىنسىپنى ئىزچىللاشتۇرۇپ، چېچىلاڭغۇ، تارقاق، زىددىيەتلىك ھالەتكە خاتىمە بېرىش زۆرۈر. دېمەك، ھازىرقى دۇنيا ۋەزىيىتى ۋە بىزنىڭ ئەھۋالىمىز ھەرقايسى دۆلەتلەردىكى شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرىدىن ئىتتىپاقلىشىپ ، ھەمكارلاشقان ئاساستا دۇنياۋى بىرلىك سەپ تۈزۈشنى تەلەپ قىلماقتا.3. قارشىمىزدىكى دۈشمەن بىزدىن ھەر جەھەتتىن كۈچلۈك، رەھمىسىزلىكتە چېكىدىن ئاشقان، ھىيلىگەرلىك ۋە نەيرەڭۋازلىقتا ئۇچىغا چىققان، ناھايىتى پۇختا پىلانلار بىلەن ئىش قىلىدىغان ئۈستۈنلۈككە ئىگە. يىللاردىن بېرى كۆكىمىزنى قىرقىپ، قېرىپ بولۇپ ئازراق دەم بېرىپ، ياخشىچاق بولۇپ كەلدى. شۇڭا ئارىمىزدىكى خېلى كۆپ كىشىلەر بۇ دولقۇن ئۆتۈپ كەتسە، ۋەزىيەت ياخشى بولۇپ قالىدۇ، دەپ قارايدىغان بولۇپ قالدى ۋە بۇنىڭغا كۆنۈپ قالدى. بىراق، خىتاي باسقۇنچىلىرىنىڭ مۇستەملىكە سىياسىتى ناھايىتى پۇختا تۈزۈلگەن ئۇزۇن يىللىق پىلانلار ئاساسىدا يولغا قويۇلغان، ئۇنىڭ ياۋۇز تەبىئىتى، مۇستەملىكە سىياسىتى ئۆزگەرمەستۇر. مەقسىتى : شەرقىي تۈركىستاننى مەڭگۈلۈككە ئۆزىنىڭ قىلىۋېلىش، بۇ زېمىندىن بىزنى يوقۇتۇشتۇر. بىز بۇ كۈچلۈك، ھىيلىگەر دۈشمەننى ۋە ئۇنىڭ ئىنسانىيەتكە قارىشى رەزىل مەقسىتىنى توغرا تونۇشىمىز بىلەن بىرگە ئۆزىمىزنى ھەم توغرا تونۇشىمىز لازىم .بىز مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار تارقاق، زىددىيەتلىك، تايانچىسىز، ھىمايىسىز ۋە جامائەتسىز، تەشكىلاتچانلىقىمىز ئاجىز ھالەتتە ئوخشىمىغان شارائىتتا تۇرۇۋاتىمىز. بۇنداق ئاجىز ھالەتتە تۇرۇپ كۈچلۈك دۈشمەننى يېڭىش ئۈچۈن خەلقئارادا دۈشمىنىمىزگە بېسىم ۋە كۈچ ئىشلىتەلەيدىغان قۇدرەتلىك كۈچلەرنىڭ بىزنى قوللاپ قۇۋۋەتلىشىنى قولغا كەلتۈرۈشكە ئەھمىيەت بېرىشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. بۇ ھال بىزدىن دۇنياۋى خاراكتېرلىك قوللاشقا ئېرىشىش ئۈچۈن، دۇنياۋى خاراكتېرلىك بىرلىك سەپ تۈزۈشنى تەلەپ قىلىدۇ.دېمەك، ۋەتەننىڭ خەۋپلىك ۋەزىيىتى، تەشكىلاتلىرىمىزنىڭ تارقاق ھالىتى، ھەر قايسى جەھەتلەردىكى ئاجىزلىقىلىرىمىز بىزدىن ئىتتىپاقلىشىپ، ئۆزئارا ھەمكارلىشىپ، مۇستەقىللىق كۈرىشىمىزدە يېڭى بۇرۇلۇش، يېڭى يۈكسىلىشنى بارلىققا كەلتۈرەلەيدىغان يېڭى سىستېما بارلىققا كەلتۈرۈشنى، دۇنياۋى خاراكتېرلىك مۇكەممەل قۇرۇلما يېتەكچىلىكىدە كۈرەش قىلىشىمىزنى تەلەپ قىلماقتا .شۇڭلاشقا، تەشكىلاتلىرىمىز ھازىرقى يەككە گەۋدىلىنىش ۋە ھەركىم ئۆزى بىلگەننى قىلىشتەك ھالەتنى ئۆزگەرتىپ، ئۆز ئالاھىدىلىكلىرىنى جارى قىلدۇرۇشقا تۈرتكە بولىدىغان، دۇنيا ۋەزىيىتىگە ماسلاشقان ھالدا، ھەمكارلىشىپ ھەرىكەت قىلىشقا يېتەكچىلىك قىلالايدىغان بىر يېڭى سىستېما شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرى خەلقئارالىق ئالىي كېڭەش قىسقارتىپ: شەرقىي تۈركىستان ئالىي كېڭىشى، ش ت ئا، سىستېمىسىنى بارلىققا كەلتۈرۈش زۆرۈر. بۇنداق ئادالەت ۋە باراۋەرلىك ئاساسىدا شەكىللەنگەن بىرلىشىش كۈچلۈك ئاممىۋى ئاساسقا ئىگە بولۇشتەك ئالاھىدىلىكى بىلەن يېڭى ھاياتى كۈچنى جارى قىلدۇرۇپ، ئومۇمىي ئېتىراپ قىلغان يېڭى قۇرۇلمىنى ۋۇجۇدقا كەلتۈرىدۇ. بۇ ئارقىلىق ۋەزىيىتىمىزدە يېڭى بۇرۇلۇش، يېڭى يۈكسىلىش بارلىققا كېلىدۇ .1. بۇ ئىشنى قوللايدىغان تەشكىلاتلار، شەخسلەر بۇ ھەقتىكى تەشۋىقاتنى كۈچەيتىپ، كۈچلۈك جامائەت پىكىرى ھازىرلاش، بۇ ھەقتىكى ئىجابى پىكىرلەرنى توپلاشقا ئەھمىيەت بېرىش لازىم.2. ئالدى بىلەن ھەرقايسى دۆلەتلەردە تۇرۇۋاتقان تەشكىلاتلاردىن 3تىن 5 كىچە تەشكىلاتتىن تەركىب تاپقان تەييارلىق كومتېتىنى قۇرۇپ، كېڭەش ئېچىلىشتىن بۇرۇن زۆرۈر بولغان تەييارلىق خىزمەتلىرىنى پۇختا ئىشلەش لازىم.كېڭەشكە قاتنىشىدىغان نامزاتلار ئالدىن كۆرسىتىلگەندىن كېيىن نامزاتلارنىڭ سالاھىيىتى قاتتىق تەكشۈرۈلۈپ بېكىتىلىشى لازىم. ئوخشىمىغان كۆز قاراشتىكىلەرگە چەك قويماسلىق، بىرمۇ خائىن، جاسۇسلارنىڭ كىرىپ قېلىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش پىرىنسىپىنى ئىزچىللاشتۇرۇش زۆرۈر.3. تەييارلىق خىزمەتلىرى ئىشلىنىپ پۈتكەندىن كېيىن، ھەر قايسى دۆلەتلەردىكى شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرىنىڭ يېتەكچىلىرى، مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان كۆزگە كۆرۈنگەن ئۆلىمالار، زىيالىيلار، مۇستەقىل پائالىيەتچىلەرنىڭ سايلام بىلەن كۆرسىتىلگەن ۋەكىللىرى قاتناشقان ھالدا يىغىن چاقىرىش ۋە بۇ يىغىندا كېڭەشكەن ھالدا شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرى خەلقئارالىق ئالىي كېڭىشىنىڭ رەھبەرلىك ئورگىنىنى تەسىس قىلىش؛ ئالىي كېڭەشنىڭ نىزامنامىسىنى ماقۇللاش، شۇ ئاساستا تەشكىلى پىرىنسىپى، خىزمەت تەرتىپى، قائىدەتۈزۈملىرىنى بەلگىلەش؛ ئالىي كېڭەش تەشكىلى ئاپپاراتلىرىنى تەسىس قىلىش ۋە تەستىقلاش.4. شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرىنىڭ خەلقئارالىق ئىستراتېگىيەلىك كۈرەش پىلانىنى تۈزۈپ چىقىش، ياكى تۈزۈلگەن پىلان بولسا مۇھاكىمە قىلىپ تەستىقلاش.5. ئالىي كېڭەشكە قاتناشقان تەشكىلاتلارنىڭ مۇستەقىللىقى ۋە ئۆز ئالاھىدىلىكلىرىگە ئاساسەن تۈزگەن خىزمەت پىلانلىرىغا ھۆرمەت قىلغان ھالدا نۆۋەتتىكى خىزمەت پىلانلىرىنى تۈزۈش ۋە خىزمەت ۋەزىپىلىرىنى بەلگىلەش، تەقسىم قىلىش؛ ئىجرائىيە باسقۇچلىرى، خۇلاسە كونتروللۇقىنى تىكلەش.6. يەنە باشقا مۇھىم نۇقتىلاريۇقىرىدا شەخسى قاراشلىرىمنى ئوتتۇرىغا قويدۇم، قېرىنداشلارنىڭ قوللاپقۇۋۋەتلىشىنى، خاتالىرىنى تۈزىتىپ، كەم تەرەپلىرىنى تولۇقلىشىنى، بىربىرىگە يەتكۈزۈپ كەڭ دائىرىدە جامائەت پىكىرى توپلاشقا ئەھمىيەت بېرىشىنى ؛ شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرىنىڭ دىققەت ئېتىبارىغا ئېلىپ، كۆڭۈل بۆلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.ھۆرمەت بىلەن: ئالماس ھاجى2019 05 13ئەسكەرتىش: بۇ تەكلىپ ئالماس ھاجى تەرىپىدىن ئوتتۇرىغا قويۇلغان بولۇپ، بارلىق جاۋابكارلىقى قەلەمگە ئالغۇچىغا ئائىتتۇر.

لوندون، دۋبلين جانە مانچەستەر قازاقستاندىق وركەستردى قوشەمەتتەدىالەم 29 قازان، 2018129 رەتكورسەتىلدى وزگەرتۋجامبىل اتىنداعى قازاق فيلارمونيالىق كامەرالىق وركەسترى ۇلىبريتانيا مەن يرلانديا قالالارىنداعى ءبىر اپتالىق تۋرنەسىن دۋبلين، مانچەستەر جانە لوندونداعى كونتسەرتتەرىمەن اياقتادى.قازاقستاننىڭ ۇلىبريتانياداعى ەلشىسى ەرلان ىدىرىسوۆ قازاقستاندىق مادەنيەتتى ششەتەلدە تانىمال ەتۋ ىسىنە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن وركەستر مۇشەلەرىنە العىسىن ءبىلدىردى. مانچەستەردەگى كونتسەرتتە قازاقستاندىق ديپلومات ەلىمىزدىڭ ۇلىبريتانياداعى العاشقى يادرولىق قارۋدان ازات ايماق بولىپ جاريالانعان قالامەن ەرەكشە قارىمقاتىناسىن اتاپ ءوتتى. مانچەستەر مەن قازاقستاندىق سەمەي يادرولىق قارۋدان ازات الەمگە قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان ۇيىمى اياسىندا بىرگە جۇمىس ىستەيدى.كلاسسيكالىق مۋزىكانى باعالاي بىلەتىن مەيماندار، ونىڭ ىشىندە اڭىزعا اينالعان قازاق كومپوزيتورلارىنىڭ تۋىندىلارىن ءبىرىنشى رەت تىڭداعاندار قازاقستاندىق مۋزىكانتتار مەن كلاسسيكالىق قازاق شىعارمالارىنىڭ ەرەكشە دىبىسىن باعالادى. كونتسەرتتەرگە قاتىسقان بريتاندىق ساياسي، ەكونوميكالىق جانە مادەني ورتالاردىڭ جوعارى وكىلدەرى جانە ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ مۇشەلەرى كلاسسيكالىق قازاق مۋزىكاسىنا جانە وركەستردىڭ شىعارماشىلىعىنا شىنايى قىزىعۋشىلىق تانىتتى.لوندونداعى كونتسەرتكە ۇلىبريتانيا پرەمەرءمينيسترىنىڭ قازاقستانداعى ساۋدا وكىلى بارونەسسا ەمما نيكولسون، لوردتار پالاتاسىنىڭ مۇشەسى، قازاقستانمەن ىنتىماقتاستىق جونىندەگى كوپپارتيالىق توپ توراعاسىنىڭ ورىنباسارى لورد موحامەد شەيح، جەتەكشى مەملەكەتتەردىڭ ەلشىلەرى، ۇلىبريتانيا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ، بىرقاتار حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى جانە باسقالار قاتىستى.تانىمال كانادالىق سكريپكاشى لارا سەنتدجون جانە كوپتەگەن جۇلدەلەرمەن ماراپاتتالعان قازاقستاندىق كلارنەتيست بەكتۇرعان جولامان تۋرنەنىڭ سوليستەرى بولدى. وركەسترگە جەتەكشىلىك ەتكەن اتاقتى قازاقستاندىق ديريجەر ەربولات احمەدياروۆ.تۋرنە بارىسىندا وركەستر 3 راديوسىنداعى باعدارلاماسىنىڭ تىكەلەي ەفيرىندە ونەر كورسەتتى. اتالعان باعدارلاماعا ءداستۇر بويىنشا كلاسسيكالىق، دجاز جانە حالىق مۋزىكا الەمىندەگى ۇزدىك وركەسترلەر قاتىسادى. تىڭدارماندار وركەستردىڭ جازباسىن ۆەبسايتىندا ءۇش اي بويى تىڭداي الادى.لوندونداعى كونتسەرتتەن كەيىن وركەستر ميلانعا بارىپ، الەمدىك تۋرنەسىنىڭ قورىتىندى كونتسەرتىن بەرەدى.كونتسەرتتەردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى قردىڭ ۇلىبريتانياداعى ەلشىلىگىنىڭ قولداۋىمەن جاھاندىق الەمدەگى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت جوباسى اياسىندا ۇيىمداستىردى. تۋرنە قازاقستان مەن ۇلىبريتانيا جانە يرلانديا اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستاردىڭ 25 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتتى.

سەفاكۆيدىكى بىر ئۇيغۇر كىتابخانىسى. 2018يىلى 25فېۋرال. ئىستانبۇل، تۈركىيە.تۈركىيەدە ئىستانبۇلنىڭ ھاۋاسىغا ئىشەنمە، پاراسىغا ھەم ئىشەنمە دېگەن گەپ بار. ئىستانبۇلدا يامغۇرلۇق نەم ھاۋانىڭ ئىسسىمىقى ھەقىقەتەن تەس. مۇخبىرىمىز 2018يىلى 25فېۋرال سەفاكۆيدە قىلغان زىيارىتى داۋامىدا ئۈچ ئايدىن بېرى ئىسسىنىش پۇلىنى تۆلىيەلمىگەن بىر ئۇيغۇر ئائىلىسىنى ئۇچراتتى.ئەھۋال ئىگىلەش داۋامىدا مۇخبىرىمىز بۇ ئائىلىدىكى رابىيەنىڭ تۆت بالىسى بىلەن قىيىن كۈنلەرنى باشتىن كەچۈرۈۋاتقىنىغا شاھىت بولدى. ئۆينىڭ تۈۋرۈكى بولغان ئەر ۋە چوڭ ئوغۇل 2017يىلى 19ئاۋغۇست نەزەربەنتكە ئېلىنغان. شۇندىن كېيىن بۇ ئائىلىنىڭ ئىقتىسادى ئادۋوكاتقا ۋە تۈرلۈك يول مېڭىشلارغا سەرپ بولۇپ قۇرۇپ كەتكەن. غۇرۇرى كۈچلۈك رابىيە دەسلەپ ناتونۇش بىر ئەرگە دەردىنى تۆكۈشنى خالىمىدى. شۇ مەھەللىدىكى يەنە بىر خانىم ئارقىلىق بىلىشىمىزچە، قىيىنچىلىق ھەقىقەتەن ئېغىر ئىكەن.قىيىنچىلىقلارنىڭ ئۇيغۇرلارغا يەتكۈزۈلۈشى ۋە جامائەت پىكرى ئارقىلىق توپلانغان ياردەمدە ھەل قىلىنىش مۇمكىنچىلىكى ھەققىدە چۈشەندۈرۈش بېرىلگەندىن كېيىن بۇ خانىم ئاندىن ئەھۋالىنى بايان قىلدى.بىز سەفاكۆيدە زىيارەت قىلىش جەريانىدا ئۇيغۇريار فوندى تەمىنلىگەن يېتىم بالىلارنىڭ تىزىملىكى بويىچە ئۇلارنىڭ ھامىلىرىغا تېلېفون قىلدۇق. تېلېفونىمىزغا جاۋاب بەرگەن بىر ئۇيغۇر موماي تەپسىلىي ئەھۋال سوراشلىرىمىزدىن بىزنى ياردەم بەرگۈچىلەر بولسا كېرەك دەپ ھاياجانلىنىپ يىغلاپ كەتتى.ئايخان موما ئىككى نەۋرىسى بىلەن ئۇيغۇرلار كۆپرەك ئولتۇراقلاشقان يەنە بىر رايون زەيتىنبۇرنۇغا ئورۇنلاشقان بولۇپ، بارىيوق ئىككى ئوغۇل پەرزەنتىنىڭ خىتايدا تۇتقۇن قىلىنىشى سەۋەبلىك نەۋرىلىرىنى بېقىشتا قىينىلىپ قالغان. مومايغا ئۇيغۇريار فوندى ئارقىلىق ئۆي ئىجارە ياردىمى يەتكۈزۈلگەن بولۇپ، يېمەكئىچمىكىنىڭ مەنبەسىنى ئىستانبۇلدا پائالىيەت قىلىۋاتقان شەرقى تۈركىستان مائارىپ ۋە ھەمكارلىق جەمئىيىتى نىڭ زەيتىنبۇرنۇ شۆبىسى تەمىنلىگەن ئىكەن. ياشىنىپ قالغان ئانا ئۆزىگە قىلىنغان ياردەمدىن سۆيۈنگەنلىكىنى بىلدۈردى.بىز قىيىنچىلىقتا قالغان ئائىلىلەرنىڭ ئومۇمىي ئەھۋالىنى بىلىش ئۈچۈن سەفاكۆيدە ئۇيغۇر جامائەتكە خىزمەت قىلىۋاتقان سابىر رەشىت داموللامنى زىيارەت قىلدۇق. ئۇنىڭ ئېيتىشىچە، پەقەت سەفاكۆيدىلا ئەرلىرى يېنىدا بولمىغان 170 تىن ئارتۇق ئائىلە بولۇپ، بالىلار كىچىك بولغاچقا خانىملارنىڭ ئىشلەش ئىمكانىيىتى ئاساسەن يوق ئىكەن. بۇلارنىڭ بىر قىسمىنىڭ ئەرلىرى ئۇيغۇر ئېلىدا تۇتقۇندا بولۇپ، قالغانلارنىڭ ئەرلىرى تۈركىيە، تايلاند، مالايشىيا قاتارلىق دۆلەتلەردە قاماقلىق ئىكەن.سابىر داموللام، سۇتۇق بۇغراخان ۋەخپى نامىدا قىيىنچىلىقتا قالغان ئائىلىلەرگە ياردەم يەتكۈزۈلۈپ كېلىنىۋاتقان بولسىمۇ، ئەمما بۇ ياردەملەرنىڭ ئاساسلىقى يېمەكئىچمەك بىلەن چەكلىنىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. ئۇلار قىشتىن بۇيان ئىسسىنىش پۇلىغا ياردەم بېرىشكە تىرىشىپ كېلىۋاتقان بولسىمۇ، ئەمما بۇ ھەممە ئائىلىگە يېتىشىپ كەتمەيدىكەن. يېتىم بالىلار نۇزۇگۇم فوندى نىڭ ئايلىق ياردىمىگە ئېرىشىپ كېلىۋاتماقتا ئىكەن. سابىر داموللام ئۇيغۇر مۇساپىرلىرىنىڭ نۆۋەتتىكى ئېغىر قىيىنچىلىقلىرىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئۇيغۇر جامائىتىدىن ياردەم كۈتىدىغانلىقىنى بايان قىلدى.ئىستانبۇلنىڭ سەفاكۆي، زەيتىنبۇرنۇ، سەلىمپاشا ۋە بەيلىك دۈزۈ قاتارلىق رايونلىرىغا ئۇيغۇر مۇساپىرلار توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان. يېقىنقى ئىككى يىلدىن بۇيان تۈركىيەدە مال باھاسىنىڭ شىددەتلىك ئۆرلىشى، ئىش ھەققىنىڭ ئاشماسلىقى، ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇيغۇر ئېلىدىن كېلىدىغان ئىقتىسادىي مەنبەسىنىڭ ئۈزۈلۈشى، تۈركىيەخىتاي مۇناسىۋىتى يېقىنلاشقانلىقى سەۋەبلىك ئۇيغۇرلار قىلىۋاتقان بەزى تىجارەتلەرنىڭ خىتايلارنىڭ قولىغا ئۆتۈپ كېتىشى شۇنداقلا ئۇيغۇرلارنىڭ پاسپورتىنى يېڭىلىيالماسلىق سەۋەبى بىلەن بۇرۇندىن داۋام قىلىپ كېلىۋاتقان نورمال تىجارەتلەرنىڭ توختىشى قاتارلىق ئامىللار ئۇيغۇرلارنى نامراتلىق گىردابىغا سۆرىمەكتە ئىكەن. يەرلىك ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرى تۈرلۈك قىيىنچىلىقلاردا ھەمدەم بولۇۋاتقان بولسىمۇ، ئەمما مۇھتاجلارنىڭ كۆپلۈكى، قىيىنچىلىقنىڭ ئېغىرلىقى سەۋەبلىك يېتىشىپ بولالمايدىكەن. ئۇنىڭ ئۈستىگە كۆپىنچە ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرىنىڭ ئىقتىسادىي قىممەت يارىتىدىغان شىركەت ياكى كانكارىخانىلىرى بولمىغاچقا مۇھتاجلارغا بېرىلىدىغان ياردەممۇ كاپالەتكە ئىگە ئەمەس ئىكەن.

رۋحاني جاڭعىرۋدى ىسپەن قولدايىق! .1 3 2021، 2، 21:52ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 12ساۋىرىندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ اتتى كولەمدى ماقالاسى جاريالاندى. بارشا دەرلىك مەملەكەت، قوعام قايراتكەرلەرى جانە ت.ب. ازاماتتار ماقالانى قولداپ جانە وڭدى پىكىر ٴبىلدىرىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە رۋحانيات قىزمەتكەرلەرىنىڭ ٴبىرى بىزدەر ٴدىندارلار دا بارمىز.راسىندا، ەكونوميكالىق دامۋ مەن ىشكى ساياسي تۇراقتىلىقتىڭ باياندىلىعى رۋحانياتتا. شەگىنىس جاساپ ايتار بولساق، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى ون جىلدىعىنداعى نارىقتىق ەكونوميكا سىندى باعدارلامالار ەلدىڭ الەۋمەتتىك ەڭسەسىن كوتەرۋگە باعىتتالدى. حالىقتىڭ ٴالاۋقاتى كوتەرىلىپ، تۇرمىسى جاقساردى. ىشكى ساياسي تۇراقتىلىقتى بەرىك ەتۋ ٴۇشىن ەلباسى باستاماسىمەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى سياقتى ٴبىرقاتار ينستيتۋتتار اشىلدى. اتالمىش ينستيتۋتتاردىڭ جۇمىسىمەن تانىسقان الىسجاقىن شەت مەملەكەتتەر قىزىعۋشىلىق تانىتۋى، ٴوز ەلدەرىندە بۇل ينستيتۋتتى تاجىريبەدەن وتكىزۋگە ىقىلاس قويۋى اسسامبلەياعا بەرىلگەن جوعارى باعا. كەلەسى قادام رۋحاني جاڭعىرۋ بولدى. بۇل دەر كەزىندە جاسالعان ۇندەۋ دەر ەدىم. ەلباسى ٴوز ماقالاسىندا: ٴبىز جاڭعىرۋ جولىندا بابالاردان ميراس بولىپ، قانىمىزعا سىڭگەن، بۇگىندە تامىرىمىزدا بۇلكىلدەپ جاتقان ىزگى قاسيەتتەردى قايتا تۇلەتۋىمىز كەرەك، دەپ ايتقانىنداي رۋحاني جاڭعىرۋ حالقىمىزدىڭ رۋحاني باي مۇراسىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە، جوعالتقان جادىگەر دۇنيەلەردى تۇگەندەۋگە ٴھام جاس ۇرپاق ساناسىنا ٴسىڭىرۋ ٴۇشىن ناسيحاتتاۋعا بەرىلگەن ۇلكەن مۇرسات دەپ بىلەمىن. رۋحانيات سالاسىنىڭ مامانى رەتىندە ايتارىم، قازاقستان مۇسىلماندارى ٴدىني باسقارماسىنىڭ ٴدىن مەن ٴداستۇر اتتى اۋقىمدى جۇمىسى ۇندەۋگە قوسقان تامشىداي ۇلەسى دەپ ويلايمىن. ۇلتتىڭ رۋحانياتى ونىڭ ٴتىلى، تاريحى، ادەبيەتى، ٴسالتداستۇرى دەسەك، مەشىت سول رۋحانياتتىڭ ٴبىر وشاعى. ٴتىل، ٴدىل جانە ٴدىن بۇعان ادەبيەتتى دە قوسۋىمىز كەرەك بىربىرىمەن تىعىز بايلانىستاعى قۇندىلىقتار. بىربىرىمەن ساباقتاسا وتىرىپ، ۇلتتىق كودىمىزدى ايقىنداۋشى بىرەگەي فاكتور.ەلباسىنىڭ ماقالاسىندا پراگماتيزمگە ارنايى ٴبولىم بولىنگەن. سول بولىمدە: پراگماتيزم ٴوزىڭنىڭ ۇلتتىق جانە جەكە بايلىعىڭدى ناقتى ٴبىلۋ، ونى ۇنەمدى پايدالانىپ، سوعان سايكەس بولاشاعىڭدى جوسپارلاي الۋ، ىسىراپشىلدىق پەن استامشىلىققا، داڭعويلىق پەن كەردەڭدىككە جول بەرمەۋ دەگەن ٴسوز. قازىرگى قوعامدا شىنايى مادەنيەتتىڭ بەلگىسى ورىنسىز ٴسانسالتانات ەمەس. كەرىسىنشە، ۇستامدىلىق، قاناعاتشىلدىق پەن قاراپايىمدىلىق، ۇنەمشىلدىك پەن ورىندى پايدالانۋ كورگەندىلىكتى كورسەتەدى، دەپ بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسىن كوتەرەدى. راسىندا، شىنايى مادەنيەتتىڭ كوشباسشى وكىلى بولعان اتابابامىزدىڭ جولىنان جاڭىلىپ كەلەمىز. مادەنيەتتىڭ ولشەمىن شۇبارلانعان تىلمەن، ۇلتتىق قۇندىلىققا ۇركە قاراۋمەن قالا بەرسە بەيمادەنيەتكە بوي ۇرۋمەن بۇزۋدامىز. وسى تۇرعىدان، ماقالاعا ارقاۋ بولعان رۋحاني جاڭعىرۋدى سوزبەن ەمەس ناقتى ىسپەن، باتىل قاداممەن قولداۋ ٴارقايسىمىزدىڭ ازاماتتىق بورىشىمىز ەكەنىن ايتقىم كەلەدى.01.11.2017 2588 باسىپ شىعارۋ

تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلار كورونا ۋىرۇسى تەدبىرلىرى ئاستىدا رامزان ئېيىنى قانداق ئۆتكۈزمەكتە؟ ئۇيغۇرھاسىلىق بوۋاينىڭ رامىزاننىڭ بىرىنچى كۈنى يالغۇز كېتىۋاتقان كۆرۈنۈشى. 2020يىلى 24ئاپرېل، ئىستانبۇل.24ئاپرېل كۈنى ئىسلام دۇنياسىنىڭ مۇقەددەس ئايلىرىدىن بىرى بولغان رامىزان ئېيى باشلاندى. روزا تۇتۇش ئىسلامنىڭ بەش شەرتىدىن بىرى بولۇپ، مۇسۇلمانلار 30 كۈن روزىنى ئادا قىلغاندىن كېيىن، ئۇرۇقتۇغقان، ئەلئاغىنە، ئەليۇرت، دوستيارەنلەر جەم بولۇپ، چوڭكىچىك ھەممە كىشى خۇشالخۇرام روزا ھېيتىنى ئۆتكۈزىدۇ. لېكىن، بۇ يىلقى رامزان ئېيى كورونا ۋىرۇسى پۈتۈن دۇنيادا يامراپ كېتىپ 200 مىڭدىن ئارتۇق كىشىنىڭ جېنىغا زامىن بولغان، 3 مىليون ئەتراپىدا كىشىنى يۇقۇملاندۇرغان بىر پەيتكە توغرا كەلدى شۇنىڭدەك بۇ رامزان تۈركىيەدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلار ئۈچۈن، كۆپرەك ماددىي ۋە مەنىۋى جەھەتتىن قىيىنچىلىق ئېلىپ كەلگەن ئاي بولۇپ باشلاندى. تۈركىيە دىنىي ئىشلار ئىدارىسى ھۆججەت چۈشۈرۈپ، مۇسۇلمانلارنى بىر جايغا جەم بولۇپ ئوپچە ئىپتار قىلماسلىققا، ئوپچە تاراۋى نامىزى ئوقۇماسلىققا چاقىردى. ئۇنداقتا رامزان ئېيىنىڭ خاسىيىتى نېمە؟ كورونا ۋىرۇسىدىن قوغدىنىش ئۈچۈن قاتتىق تەدبىرلەر ئېلىنىۋاتقان مەزگىلدە ئۇيغۇرلار قانداق ئۆتكۈزۈشى كېرەك؟ نېمىلەرگە دىققەت قىلىش كېرەك؟ بۇ ھەقتە زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلغان شەرقىي تۈركىستان ئۆلىمالار بىرلىكى ئەزاسى ھەبىبۇللا كۈسەنى ئەپەندى، رامزاننىڭ ئىسلامنىڭ 5 شەرتىنىڭ بىرى ئىكەنلىكىنى ئىسلامدا مۇسۇلمانلارغا پەرز قىلىنغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى.روزا تۇتۇشنىڭ ئاساسىي مەقسىتىنىڭ كىشىلەرنى تەقۋا مۇسۇلمان بولۇشقا چاقىرىش ئىكەنلىكىنى، تەقۋا مۇسۇلمان بولۇش دېگەنلىك يالغان گەپ قىلماسلىق، باشقىلارنىڭ ھەق ۋە ھوقۇقىنى دەپسەندە قىلماسلىق مەدەنىي ئادەم بولۇش دېگەنلىك ئىكەنلىكىنى تەكىتلىدى.ھازىر كورونا ۋىرۇسى 184 دۆلەتكە يامراپ كەتكەن بولۇپ، پۈتۈن دۇنيادا ۋەھىمە پەيدا قىلماقتا. ھەبىبۇللا كۈسەنى ئەپەندى قۇرئانى كەرىمدىمۇ ئەگەر بىرەر ئاپەت يۈز بەرسە مۇسۇلمانلارنىڭ بىرلىكتە ئىبادەت قىلمىسىمۇ، بىرلىكتە ئىپتارلاشمىسىمۇ بولىدىغانلىقىنىڭ كۆرسىتىلگەنلىكىنى، شۇڭا ئۇيغۇرلارنىڭ ئوپچە ئىپتار زىياپىتى بەرمەسلىكى ۋە ئوپچە پائالىيەت قىلماسلىقى كېرەكلىكىنى بايان قىلدى.بىز ئىگىلىگەن مەلۇماتلارغا ئاساسلانغاندا ئىستانبۇلدا خېلى كۆپ ساندا ئۇيغۇر كورونا ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان بولۇپ، بەزىلىرى دوختۇرخانىدا داۋالىنىپ ياخشىلانغان بولسىمۇ يەنە بەزىلىرى ئۆز ئۆيلىرىدە كارانتىن ئاستىدا داۋالىنىۋاتقان ئىكەن. ئۇنداقتا بۇ خىل بىمارلار ۋە سالامەتلىكى ياخشى بولمىغانلار روزا تۇتمىسىمۇ بولامدۇ؟ ھەبىبۇللا كۈسەنى ئەپەندى بۇ ھەقتە ئىسلامدىكى پرىنسىپلار توغرىسىدا توختالدى.تۈركىيە پرېزىدېنتى رەجەپ تاييىپ ئەردوغان بۈگۈن، يەنى 27مارت كۈنى مۇخبىرلارغا بايانات بېرىپ، رامزان ئېيىنىڭ ئاخىرىغىچە مەملىكەت بويىچە ھەر ھەپتە ئاخىرى 3 كۈن كوچىغا چىقىشنىڭ چەكلىنىدىغانلىقىنى جاكارلىدى. بۇنداق بىر پەيتتە تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ رامزان ئېيى قانداق ئۆتۈۋاتىدۇ؟ بىز بۇ ھەقتە مەلۇمات ئىگىلەش ئۈچۈن ئۇيغۇرلار بىلەن سۆھبەت ئېلىپ باردۇق.تۈركىيەنىڭ ئەنقەرە شەھىرىدە ياشاۋاتقان ياقۇپ قاراخان ئەپەندى زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، بۇرۇن ئەنقەرەدىكى ئۇيغۇرلار بىرلىكتە ئىپتار تامىقى يەپ، بىرلىكتە ناماز ئوقۇپ ئۆتكۈزگەنلىكىنى، ئەمدى بۇنىمۇ قىلالمايدىغانلىقىنى ئېيتتى.يەنە ئەنقەرەدە 4 بالىسىنى بېقىپ ئاران تۇرمۇشىنى قامداۋاتقان كۆچمەن ئۇيغۇر تۇراخۇن ئەپەندى كورونا ۋىرۇسى پەيدا بولغاندىن كېيىن خىزمىتىدىن ئايرىلىپ قالغانلىقىنى، قىيىن بىر شارائىتتا رامزان ئېيىنى ئۆتكۈزۈۋاتقانلىقىنى بايان قىلدى.كېيىنكى يىللاردا تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ سانىنىڭ كۆپىيىشىگە ئەگىشىپ ئۇيغۇرلار ئىچىدىكى قىيىنچىلىقلارمۇ كۆپەيمەكتە، بولۇپمۇ تۈركىيەدە كورونا ۋىرۇسىغا قارشى ئېلىنىۋاتقان تەدبىرلەرنىڭ ۋاقتىنىڭ ئۇزىرىشىغا ئەگىشىپ ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەزىيىتىمۇ ئېغىرلاشماقتا. ئىستانبۇلدا پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقان شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلار بىرلىكى رەئىسى ھىدايەتۇللا ئوغۇزخان ئەپەندى بۇرۇنقى رامزان ئايلىرىدا بىرلىكتە ئىپتار تامىقى يېيىش، ئۆزئارا ئىپتارلىشىش، ئۆزئارا ياردەملىشىش ئارقىلىق ۋەتەنگە بولغان سېغىنىشنى ئازايتىشقا تىرىشقان بولسىمۇ، لېكىن بۇ يىل بۇ خىل پائالىيەتلەر چەكلەنگەن بولغاچقا رامزان ئېيىنىڭ قىيىن ئۆتىدىغانلىقىنى بايان قىلدى.تۈركىيەدە 11مارتتىن بۈگۈنگىچە 2900 كىشى كورونا ۋىرۇسىدىن ئۆلگەن بولۇپ، ئىككى كۈندىن بۇيان ئۆلگەنلەرنىڭ سانى ئازىيىشقا باشلاندى. دوختۇرلار روزى ھېيتتىن كېيىن تۈركىيەدىكى ھاياتنىڭ نورماللىشىدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرمەكتە.

ئىسلام بىر كۈلتۈرمۇ؟ ئەلى بۇلاچ ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىسىزنىڭ ئورنىڭىز: باشبەت ئومۇمى ئىسلام بىر كۈلتۈرمۇ؟ ئەلى بۇلاچيوللىغۇچى: ئاكادېمىيە يوللانغان ۋاقتى: 2013 يىل 09 ماي ئورنى: ئومۇمى، دىنىي ھاياتكۈلتۈر ئۇقۇمى ئوتتۇرىغا چىققاندىن باشلاپ ھەققىدە نۇرغۇن نەرسىلەر يېزىلىپ كەلدى. نېمىسلار تەرىپىدىن ئوتتۇرىغا قويۇلغان بۇ ئۇقۇم ئۈستىدە ھازىرغىچە ئېنىق پىكىر بىرلىكى ھاسىل قىلىنالمىدى. ئىنسانشۇناسلىق ساھەسىدە كۈلتۈر ئۇقۇمى توغرۇلۇق 360قا يېقىن تەبىرنىڭ بارلىقى بىلىنمەكتە.دەۋرىمىزدە مۇسۇلمان زىيالىيلار مېتود سۈپىتىدە ئىشلىتىۋاتقانئىسلامىيلاشتۇرۇش مېتودىنىڭ ئەڭ گەۋدىلىك مىسالى كۈلتۈردە ئالاھىدە كۆزگە چېلىقىدۇ. ئۇزۇندىن بۇيان بىر قىسىم مۇسۇلمان زىيالىيلىرى ئىسلام بىلەن كۈلتۈر ئوتتۇرىسىدا مۇناسىۋەت قۇرۇش بىلەن ئاۋارە بولۇپ كەلدى. بىراق كۈلتۈر ئۇقۇمىنى ماھىيىتى، مەنبەسى ۋە ئاساسلىق پەلسەپىۋى تايانچلىرى جەھەتتىن ئىسلامىيلاشتۇرغىلى بولمايدۇ. كۈلتۈر ماھىيىتى جەھەتتىن ئىنسانغا خاس پائالىيەتتۇر. ئۆزگەرمەس قانۇنىيەتلىرى يوق، شۇڭلاشقا ھەقىقەت بىلەن مۇناسىۋەتلەندۈرگىلى بولمايدۇ. كۈلتۈر ئىنساننىڭ تەبىئەت، تارىخ ۋە ئىجتىمائىي ئەھۋالىغا ئاساسەن شەكىللىنىپ ئۆزگىرىپ ماڭىدۇ. كۈلتۈر تەبىئىتى نۇقتىسىدىن دۇنياۋى يەنى سېكۇلار بىر ھادىسىدۇر. ئۇ ئۇلۇس بۇ يەردە مىللەت دەپ ئالساقمۇ بولىدۇ ۋە دۆلەتكە تەۋەدۇر. بۇلار كۈلتۈرنىڭ ئەڭ روشەن ئالاھىدىلىكلىرى ھېسابلىنىدۇ.كۈلتۈرنىڭ مەقسىتى جەمئىيەتنى سېكۇلارلاشتۇرۇش دىندىن خالىي ھاكىمىيەت تۈزۈمى بەرپا قىلىش، شەخسنى ئىتائەتچان جەمئىيەت ئەزاسى سۈپتىدە سېكۇلارلىق ئاساستا مىللىي قېلىپقا سوقۇش ۋە بۇنىڭغا ماس ھالدا ئىجتىمائىي زېمىن ۋە شارائىت ھازىرلاش. زامانىۋى دۆلەتلەر كۈلتۈرلەر بىلەن قەد كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ. ئۇلۇس يەنى مىللەت بەرپا قىلماقچى بولغان دۆلەت بۇنى كۈلتۈر ئارقىلىق ئەمەلگە ئاشۇرالايدۇ. دۇنيانى دىندىن خالىيلاشتۇرۇش دەپ ئاتىلىدىغان سېكۇلارىزم ۋە بۇنىڭغا زېمىن ھازىرلاپ بېرىدىغان ئىجتىمائىي ۋە مىللىي مۇھىت زامانىۋىلىقنىڭ مەۋجۇد بولۇش سەۋەبىدۇر. دىنىي بىر مۇھىتتا يېتىشىپ چىققان بىر ئىنساننىڭ مەۋجۇد بولۇش سەۋەبى ماھىيەت جەھەتتىن بۇنىڭدىن پەرقلىنىدۇ.ئىنسان تۇنجى ئىگە بولغان ئىلىملاردىن پايدىلىنىپ مەۋجۇتلۇق ئالىمى ۋە تەبىئەت بىلەن مۇناسىۋەت ئورنىتىشى ۋە بۇ مۇناسىۋەتنىڭ ئاخىرىدا يېڭى ئىلىملەرگە ئېرىشىشى تەبىئىي ۋە مەجبۇرىي جەرياندۇر. ئىلاھىي مەرھەمەت نەتىجىسىدە ئىگە بولغان ئىلىملىرىمىز بولسا ئۆگىتىلگەن ئىلىم يەنى ناملارنىڭ ئىلمىدۇر. تارىختا پەيغەمبەرلەر ۋاستىسى بىلەن كەلگەن ۋە ئىنسانلارغا ئۆگەتكەن نازىل قىلىنغان ئىلىملەر بولسا ۋەھىي ئىلىملەردۇر. بۇ ئىككى ئىلىم ۋاستىسى بىلەن مەۋجۇداتلار بىلەن بولغان مۇناسىۋەتلىرىمىز نەتىجىسىدە ئۈچىنچى بىر ئىلىمگە يەنى ئۆگىنىلگەن ئىلىمگە ئېرىشىمىز. غەربلىكلەر بۇنىڭغا كۈلتۈر نامىنى بېرىشىدۇ. بىز بۇنىڭغا ھىكمەت ياكى ئىرپاندەيمىز. كۈلتۈر نەزىرىدىكى ئىنسان ئۆگىتىلگەن ئىلىمنى مەرھەمەت ۋە ئېھسان ھېسابلانمايدۇ. نازىل قىلىنغان ئىلىملەرنى ئىشەنچىلىك ئىلىم دەپ قوبۇل قىلىشمايدۇ. شۇڭلاشقا، كۈلتۈر دەيىست دىنلارغا ئەمەس تەڭرىگە ئىشىنىدىغان كىشى ئىنساننىڭ پائالىيىتى، خالاس.ئىسلامىيەتنى كۈلتۈرلەشتۈرۈش ياكى ئىسلامىيەتتىن كۈلتۈر ئاپىرىدە قىلىش يولىدا كۆرسىتىلگەن ئۇرۇنۇشلار، دىننىڭ دۇنياۋىلىشىشى ۋە مىللىيلىشىشى بىلەن نەتىجىلىنىشى مۇمكىن. پىرىنسىپ جەھەتتىن ئىسلام كۈلتۈرى دېيىشكە قەتئىي بولمايدۇ. بىراق ئىسلام ئىرپانى دېيىشكە بولىدۇ. كۈلتۈر ئارىلىشىپ قالغان يەرلەر ئېتنىك گۇرۇپپىلار ئوتتۇرىسىدا توقۇنۇشلارغا ھامىلە. چۈنكى ھەر ئېتنىك گۇرۇپپا زامانىۋى مەنىدە ئۆز كۈلتۈرىنى ئىجاد قىلىشقا مايىل كېلىدۇ. تۈرك كۈلتۈرى بولىدىغان بولسا، ئەرەب كۈلتۈرى، چەركەز كۈلتۈرى بولىدۇ، دېگەن گەپ. نۆۋەتتىكى دۆلەت ئورگانلىرىدا پايدىلىنىۋاتقان ۋاسىتىلار مەقسەتنى، ئۇسۇللار مەزمۇننى بېكىتىش مەقسىتىدە ئىجاد قىلىنغان بولۇپ، مۇشۇ يوسۇندا تەرەققىي قىلدۇرۇلۇپ كەلدى. بىز بۇ ئەندىزىنى ئۆزگەرتەلمەيمىز. غەرب خىرىستىيانلىقنى سەھنىدىن چىقىرىۋەتتى. يەھۇدىيلىق سىيونىزىمغا مۇپتىلا قىلىشتى. ئۇزۇندىن بۇيان ئىسلامىيەتنى كۈلتۈرلەشتۈرۈشكە ئۇرۇنماقتا. بىراق ئىسلامىيەت ۋەھىي ۋە ھەق دىن بولۇشتەك ئالاھىدىلىكى بىلەن ھەر قانداق ئىدىيەلوگىيە ۋە كۈچ تاجاۋۇزجىلىقى ئۈستىدىن غالىپ كېلىدۇ.2013 يىل 9 ماي سائەت 15:44ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم، ئاغزىڭىزغا ناۋات قۇتلۇق قېرىندىشىم،ئۇستاز ئەلى بۇلاچمۇ ھارمىغاي! ئۇستازنىڭ يېڭى قىبلە ئىزدەش ناملىق ئەسىرىمۇ تۈركىيەدىكى پەيغەمبىرىمنىڭ يېرىگە قۇيۇلۇشقا ئۇرۇنۇلغان مەۋلانا يەنى جالالىدىن رۇمىچىققا بېرىلىدىغان ئېغىر زەربىدەك تۇرۇدۇ

دۇنياغا نەزەرماتېماتىك ۋېتا ۋە ۋېتا تېئورمىسىمۇنبەر جاھاننامە دۇنياغا نەزەر ماتېماتىك ۋېتا ۋە ۋېتا تېئور ...كۆرۈش: 613ئىنكاس: 8ماتېماتىك ۋېتا ۋە ۋېتا تېئورمىسىيوللىغان ۋاقتى 20131028 15:49:07 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشۋېتا16 ئەسىردە ئۆتكەن فرانسىيە ماتېماتىكى،ئۇ 1540يىلى تۇغۇلۇپ ، 1603يىلى 12ئاينىڭ 13كۇنى ۋاپات بولغان.ياش ۋاقتىدا قانۇن ئۆگىنىپ ئادۋۇكاتلىق قىلغان، كىېيىن سىياسى پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغان ، فىرنسىيە ئاۋام پالاتاسىنىڭ ئەزاسىمۇ بولغان.ئىسپانىيە بىلەن بولغان بىر قىتېملىق ئۇرۇشتا دۇشمەننىڭ مەخپىي شېفىرنى يىشىپ خىزمەت كۆرسەتكەن ۋە ئۆزىنىڭ ماتېماتىكا تالانتىنى نامايەن قىلغان. كىيىن ماتېماتىكا تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللانغان، ئۇ ماتېماتىكا تارىخىدا تۇنجى بولۇپ نامەلۇم سان ، مەلۇم سان ...دېگەنلەرنى ھەرىپ بىلەن ئىپادىلەپ ماتېماتىكىنىڭ تەرەققىياتىغا زور تۆھپە قوشقان. مۇنداقچە ئىيىتقاندا ،ئۇ ئۇ ئەڭ بۇرۇن سان ئورنىغا ھەرپ قوللانغانلارنىڭ بىرى ئۇنىڭ ئاساسلىق ئەمگەكلىرى ئالگېبىرا ساھەسىدە بولۇپ ، دۇنيا ئىلىم ساھەسىدە ئالگېبىرا ئاتىىسىدېگەن چىرايلىق نامى بار.ئۇ بىر نامەلۇملۇق ئىككىنچى دەرىجىلىك تەڭلىمەنى تەتقىق قىلغاندا، تەڭلىمىنىڭ ئىككى يىلتىزى1 2, لەرنىڭ ئوتتۇرىسىدا مۇنداق مۇناسىۋەت بارلىقىنى بايقىغان:مانا بۇ ئۇنىڭ نامى بىلەن ئاتالغان ماتېماتىكىدىكى مەشھۈر ۋېتا تېئورېمىسىدۇر.ۋېتا تېئورېمىسى تەڭلىمىلەرنى يېشىش ۋە تەتقىق قىلىشتا بەك ئەسقاتىدۇ.بىرىنچىدىن، بىر نامەلۇملۇق ئىككىنچى دەرىجىلىك تەڭلىمىنىڭ بىر يىلتىزى مەلۇم بولسا، يۇقىرىدىكى مۇناسىۋەتكە ئاساسلىنىپ، يەنە بىر يىلتىزىنىمۇ كەلتۈرۈپ چىقارغىلى بولىدۇ؛ ئىككىنچىدىن، تەڭلىمە نىڭ ئىككى يىلتىزى ئارىسىدا مەلۇم مۇناسىۋەت بارلىقى مەلۇم بولسا، نەمەلۇم كوئېففىتسېنتلىرىنىڭ قىممىتىنى تاپقىلى بولىدۇ؛ ۋېتا تېئورېمىسىدىن پايدىلىنىپ، يەنە تەڭلىمىنى يەشمەيلا، ئىككى يىلتىزنىڭ بىر جىنسلىق دەرىجىلىرىنىڭ يىغىندىسىنى تاپقىلى بولىدۇ .ۋېتا تېئورېمىسىنىڭ يەنە بىر ئىشلىتىلىش ئورنى شۇكى، ئىككىنچى دەرىجىلىك بىر تەڭلىمە مەلۇم بولسا، ئىككى تەڭلىمىنىڭ يىلتىزلىرى مەلۇم بىر خىل مۇناسىۋەتنى قانائەتلەندۈرىدىغان قىلىپ يېڭى بىر ئىككىنچى دەرىجىلىك تەڭلىمىنى تاپقىلى بولىدۇ.تۆھپىكار ئەزا, جۇغلانما 5426, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 4574 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 5426, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 4574 جۇغلانما بار.تۆھپە : 1642يوللىغان ۋاقتى 20131028 17:46:30 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمۇشۇنداق ياخشى تېئورىما بۇ قىتىملىق دەرىس ئىسلاھاتىدا تولۇقسىز ماتېماتىكىسىدىن چىقىرۋىتىلىپ يامان بولدى .تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپتە بەك كۆپ ئىشلىنىدۇ ،بۇرۇنقى تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ دەرىسلىكلىرىدە موھىم ئورۇندا تۇراتتى ، بىراق ھازىر تۇلۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتە ئۇنى ماتېماتىكىنى قىيىنلاشتۇرۋاتقان ئىجاتچانلىقنى ئاشۇرمايدىغان سۇنئى ئامىللار قاتارىغا ساناپ ،دەرىسلىكتىن چىقىرۋەتتى .پاكلىق ئەلچىسى, جۇغلانما 19687, دەرىجە ئۆسۈش ئۈچۈن 30313 جۇغلانماھازىرقى جۇغلانمىسى 19687, كېلەركى ئەزا گۇرۇپىسىغا يەنە 30313 جۇغلانما بار.تۆھپە : 6460يوللىغان ۋاقتى 20131028 21:18:05 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتوۋا! بۇنى دەرىسلىكتىن چىقىرىۋەتتىما ؟ ۋىتا تىئورىمىسى ئارقىلىق يەنە سىزىق بىلەن سىزىق مۇناسىۋىتىنى تەھلىل قىلغىلى بولىدۇ ، ئالىي مەكتەپتىمۇ نۇرغۇن مەسىلىلەردە ۋىتا تىئورىمىسىنى خۇددىي قوشۇش ئېلىش ئەمەللىرىدەك ئەڭ ئاساسىي ئۇسۇل ئورنىدا ئىشلىتىمىز ، بۇ تىئورىما چوقۇم كاللىدا ئەڭ ئاساسىي قائىدە ھېسابىدا ئورۇنلىشىپ كېتىشى كېرەك !يوللىغان ۋاقتى 20131028 21:39:29 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمىنىڭ ئوغلۇم تولۇق ئوتتۇرىنىڭ ۋېتا تېئورمىسى ئىشلىنىدىغان بىر مەسىلىنى ھەل قىلالماي ئاچچىغىمنى كەلتۇرگەن ئىدى. كىيىن ئۇقسام راستىنلا دەرىسلىكتە بۇ تېئورما سۆزلەنمەيدىكەن. شۇڭا ئۆزۈم بۇ تئورمىنى بالامغا ئۇگەتتم.ئۇيغۇرچە يىلتىز بىلەن كۆيپېنسىنىتنىڭ مۇناسىۋېتىدېگەن بىر ماتېماتىكىلىق تەرجىمە كىتاپ بار .ۋېتا تېئورمىسى ۋە ئنىڭ قوللىنىلىشى مەخسۇس سۆزلىنىدۇ. قايتا نەشىر قىلىىنسا ياخشى بولغۇدەك.يوللىغان ۋاقتى 20131028 22:25:41 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشمەنمۇ تۇلۇقسىزدا ئۆتىدۇ دەپ ئويلاپ، تىرگىنومىتىرىيىگە ئائىت بىر ئونۋىرسال مىسالنى يېشىشتە، بۇ تىئورمىدىن پايدىلىنىشنى كۆرسەتمە بەرسەم ،بالىلارنىڭ كۆپىنچىسى بىلمەيدىكەنبىلىدىغانلىرىنىڭ تۇلۇقسىزدىكى ئوقۇتقۇچىسى قوشۇمچە سۆزلەپتىكەن،شۇنىڭ بىلەن مىسالنى تاشلاپ تۇرۇپ بۇ تىئورمىنى ماھىيىتىگە يەتكۈزۈپ چۈشەندۈرۈپ قويدۇم...يوللىغان ۋاقتى 20131028 23:11:57 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشتەبىئىي پەنچىلىرىمىز مۇشۇنداق ئەمەلى مەسىلىلەردە پىكىر يۈرگۈزسە،كۆپرەك ئەمەلى نەتىجىلەرگە ئېرىشەمدىكىن دەيمەن...يوللىغان ۋاقتى 20131029 12:46:21 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشھەر كۈنى كەچتە باشلانغۇچنىڭ 6يىللىقىدا ئوقۇيدىغان بالامنىڭ ماتېماتىكا تاپشۇرىقىنى بىرمۇ بىر كۆرىمەن، ھازىرقى ماتېماتىكا دەرسلىك كىتاپلىرىدا ھەقىقەتەن جانغا ئەسقاتمايدىغان، لېكىن كاللىنى ئۇماچ قىلىۋېتىدىغان نەرسىلەر بەك كۆپ.يوللىغان ۋاقتى 20131029 12:49:58 ھەممە قەۋەتنى كۆرۈشھەر كۈنى كەچتە باشلانغۇچنىڭ 5يىللىقىدا ئوقۇيدىغان بالامنىڭ ماتېماتىكا تاپشۇرىقىنى بىرمۇ بىر كۆرىمەن. ھازىرقى دەرسلىك كىتاپتا ھەقىقەتەن جانغا ئەسقاتمايدىغان، لېكىن كاللىنى ئۇماچ قىلىۋېتىدىغان نەرسىلەر بەكمۇ كۆپ.

20170913 19:59:42 مەنبەسى: شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسىھازىر پەرزەنتلىرىنىڭ ياراملىق ئادەم بولۇشىنى ئۈمىد قىلىدىغان كۆپ قىسىم ئاتائانىلار بالىلىرىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسىدىلا ئۇتتۇرۇپ قويماسلىقى ئۈچۈن، ئۇلارنى ھەرخىل تەربىيلەش كۇرسلىرىغا، قىزىقىش سىنىپلىرى ۋە ئەلاچىلارنى تەربىيلەش سىنىپلىرىغا ئاپىرىپ بېرىپ، ئۇلارنى بالىلىقتىكى شادىمان چاغلىرىدىن مەھرۇم قىلىۋاتىدۇ. ئاتائانىلار بالىلىرىنى دەسلەپكى تەربىيەگە ئىگە قىلىشتا پۈتۈنلەي مۇشۇ تۈردىكى ئالدىن تەربىيىلەش ئاپپاراتلىرىغا تايانسا، بۇ، بالىلارنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىگە پايدىسىز بولۇپ قېلىشى مۇمكىن.بالىلارنى سۆيىدىكەنمىز، ئۇلارنى ھۆرمەت قىلىشىمىز، چۈشىنىشىمىز، مەسىلىلەرنى ئۇلارنىڭ مەيدانىدا تۇرۇپ ئويلىنىشىمىز، ھەل قىلىشىمىز كېرەك. بالىلارنىڭ قەلىب دۇنياسى چوڭلارنىڭكىدىن پەرقلىنىدۇ. بالىلارنىڭ قەلبى پاك ھەم بىغۇبار كېلىدۇ، ئاتائانىلار بالىلىرىنى سۆيدۈم دەپ، بالىلىرىنىڭ ماددى تۇرمۇشىغىلا كۆڭۈل بۆلۈپ پىسخىكىسىنى ئويلاشمىسا، ئايرىملىقنى ئومۇملۇق دەپ قارىسا، كۆزلىگەن مەقسەتكە يېتەلمەيدۇ.ئاتائانىلار بالىلىرىنىڭ قەلبىنى چۈشىنىشى كېرەك. بالىلىرىنىڭ پىسىىك ھالىتى ۋە قەلىب دۇنياسىنى ئىگىلىشى، بالىلىرى بىلەن ئارىلىق ساقلىماي پىكىرلىشىشى، بالىلىرىغا ئىشىنىشى، بالىلىرىغا زوقلىنىش نەزەرى بىلەن قارىشى كېرەك. بالىلارنىڭ قىزىقىشىنى قوغداش ئۇلارنى كۇرسقا قاتناشتۇرۇشتىنمۇ مۇھىم.ئاتائانىلار بالىلىرىنىڭ پىكىر قىلىش ۋە تاللاش ھوقۇقىغا ھۆرمەت قىلىشى كېرەك، بالىلىرىنىڭ تاللىشىغا رىغبەتلەندۈرۈش خارەكتېرىدىكى باھالارنى بېرىشى، بالىلىرىغا باھا بەرگەندە ئېھتىياتچان بولۇشى كېرەك. بالىلارغا پىكىر بەرسە بولىدۇ، لېكىن بەزىدە ئاتائانىلارنىڭ مەقسەتسىزلا دەپ قويغان گېپى ۋە خاتا قارارى بالىلىرىغا ئۆمۈرۋايەت تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن.ئاتائانىلار بالىلىرىنىڭ كەيپىياتىغا دېققەت قىلىشى كېرەك. بالىلاردا چۈشكۈنلىشىش، ئازاپلىنىشتەك روھىي كەيپىياتلار كۆرۈلگەندە ئۇلارنى دەرھال يېتەكلىشى ۋە كەيپىياتىنى تەڭشىشى، ئۇلارغا ئاتائانىسىنىڭ ئۆزلىرىگە بولغان مۇھەببىتىنى ھېس قىلدۇرىشى كېرەك. بالىلارنى تەربىيلەش جەريانىدا قوپاللىق قىلىش، ئىنكار قىلىش، تەنبىھ بېرىش پوزىتىسىيىسىدە بولۇشتىن ئامال بار ساقلىنىش لازىم.ئاتائانىلار بالىلارنىڭ پىسخىك يېتىلىش قانۇنىيىتىگە ھۆرمەت قىلىشى، بالىلاردىكى ئىزدىنىش، ئىنتىلىش ئارزۇسىنى قېزىشى، بالىلاردا سوئال سوراش، پىكىر قىلىش ئادىتىنى يېتىلدۈرۈشى كېرەك. بالىلارنىڭ قىزىقىشىغا يېتەكچىلىك قىلىشى، بالىلارنىڭ ئىقتىدارىغا ئاساسەن ئۇلارنىڭ ئىندىۋىدۇئاللاشقان ئىقتىدارىنىڭ يېتىلىشىگە شارائىت ھازىرلاپ، بالىلارغا ئۆزىنى كۆرسىتىدىغان پۇرسەت ۋە شارائىت يارىتىپ بېرىشى كېرەك.ئاتائانىلار بالىلارنى تەربىيلەش جەريانىدا بالىلارنىڭ قەلبىگە ھەممىدىن بەك تەسىر كۆرسىتەلەيدىغان تەربىيەلىنىش مۇھىتىنى تاللاپ، بالىلارنىڭ ھېسياتىنى ئۇرغۇتۇپ، ئۇلارنىڭ كەيپىياتقا بولغان چۈشەنچىسىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ ئۇلارنىڭ قەلبىدە چوڭقۇر تەسىر قالدۇرۇشى كېرەك. مانا مۇشۇنداق تەربىيە ئەڭ ياخشى ئۈنۈم بېرەلەيدۇ.مۇتەخەسىسلەر مۇنداق دەيدۇ: بالىلار ھاياتىي كۈچكە تولغان، ئۆسۈپ يېتىلىۋاتقان بولغاچقا تەربىيەچىلەر بالىلارنى تەپسىلىي كۈزىتىشى، تەتقىق قىلىشى، ئۇلارنىڭ قەلب دۇنياسىنى چۈشىنىشى كېرەك. بالىلارنىڭ ئەركىن ھەم ئۆزلۈكىدىن ئېلىپ بارغان ھەرىكىتى ئارقىلىق ئۇلارنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىگە ياردەم بېرىشى لازىم.بالىلارنىڭ ئىززەت ھۆرمىتى ۋە ئىشەنچى ئاتائانىسىنىڭ ھۆرمەت قىلىشى نەتىجىسىدە تۇرۇغۇزۇلىدۇ. بالىلار ئىززەتھۆرمەتكە ئىگە بولغاندا يوشۇرۇن ئىقتىدارىنى ئاسانلا نامايان قىلالايدۇ. مۇۋاپىقيەت قازىنىشتىن ئاسانلا خوشاللىق تۇيغۇسىغا ۋە مەمنۇن بولۇش ھېسياتىغا ئېرىشەلەيدۇ. شۇڭا ئاتائانىلار بالىلىرى ئۈچۈن ئەركىن، ئازادە، ئىناق بولغان ئائىلە مۇھىتى يارىتىپ بېرىشى، بالىلارغا ماس كېلىدىغان تەربىيە ئۇسۇلىنى قوللىنىشى كېرەك.

الەم سەكۋند سايىن وزگەرىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ميللياردەرلەر نەگە سونشا ساراڭ؟ ادىرنا ۇلتتىق پورتالىالەم سەكۋند سايىن وزگەرىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ميللياردەرلەر نەگە سونشا ساراڭ؟الەمدەگى ەڭ باي ينتەرنەت ساۋدا پلاتفورماسى نىڭ نەگىزىن قالاعان دجەفري بەزوستى بىلەسىزدەر. ميللياردەر. تەحنوكرات. ينتەرنەت ساۋدادان بولەك 2000 جىلى اتتى جەكە كومپانيا قۇرعان. ماقساتى عارىشتى زەرتتەۋ.2021 جىلى 21 شىلدەدە دجەفري بەزوستىڭ كومپانياسى 6 ءتۋريستى عارىشقا شىعارماقشى. قازىر كومپانيا جاساپ شىعارعان عارىش زىمىرانى سىناقتان ءوتىپ جاتىر. كومپانيا 15 رەت كەزەكتى سىناعىن ءساتتى وتكىزدى. بۇل راكەتانىڭ ەرەكشەلىگى تۋريستەر وتىرعان كاپسۋلانى 115 كم بيىكتىككە الىپ ۇشادى. دىتتەگەن نۇكتەگە جەتكەندە كاپسۋلادان ءبولىنىپ، ۇشقان جەرىنە قايتادان قونادى. تىڭ كوپ رەت قولدانۋعا بولاتىن 9 راكەتاسى ىسپەتتەس. راكەتادان بولىنگەن تۋريستەر مىنگەن كاپسۋلا عارىشتا قالىقتاپ، اينالىپ ۇشىپ، قايتادان جەرگە قاراي قۇلديلايدى. ءتيىستى نۇكتەگە جەتكەندە پاراشيۋتتەر اشىلىپ جەرگە قونادى.نەگىزى اقش ارماندار ورىندالاتىن ەل دەگەن اتىنا لايىقتى مەملەكەت. ءتىلى باي، تاريحى تەرەڭ ەل عوي. بۇلاردىڭ بايلارى دا اقىلدى ادامدار ءوزى. ءبىزدىڭ بايلار جارىسا مەشىت سالادى. كەزىندەگى وسمان يمپەرياسىنىڭ مەشىت سالىپ جارىسقان پاشالارى سەكىلدى. اقشتىڭ بايلارى عارىشتى زەرتتەۋگە، عىلىمعا، تەحنوكراتتارعا ينۆەستيتسيا قۇيادى. ادامنىڭ ويىنا كەلمەيتىن دۇنيەلەردى ىسكە اسىرادى. ۇكىمەتتەن دە كومەك سۇرامايدى. كەدەرگى كەلتىرمەسەڭ بولدى باستىسى.سونىمەن دجەفري بەزوستىڭ كومپانياسىن نازاردا ۇستاڭىزدار. 2021 جىلى عارىشقا تۋريست الىپ ۇشقان جەكە كومپانيا رەتىندە تاعى ءبىر ادامزات بالاسىنىڭ تاريحىن جازادى. تاريحتى جازۋىن جازادى عوي. بۇلار ءبىزدىڭ بايقوڭىردى روسكوسموسپەن قوسا تىرىدەي ولتىرەتىن بولدى. بۇل اكسيوما. مەن ءتى بىلاي قويعاندا جەكە كاسىپكەرلەردىڭ كومپانيالارى ءبىزدىڭ تۇتاس مەملەكەتتىك باعدارلامالارىمىزدى باسىپ وزدى. الىسقا كەتتى. بۇلاي جالعاسا بەرسە ۆەچنو دوگونيايۋششي ەكونوميكاسى بار ەلدىڭ دەڭگەيىندە قالا بەرەمىز. بۇنىڭ باسقا جولى جوق.

ئۆپكە ھاۋالىق ئىششىق قا يەرلىك رىتسىپلار دوختۇرلار تورىرېتسېپ : ياڭاق مېغىزىدىن 100 گرامنى 200 گرام ناۋات بىلەن بىرگە ئېزىپ 10 بۆلەككە بۆلۈپ ، كۈندە 2 قېتىم ، ھەر قېتىمدا بىر بۆلەك قايناق سۇ بىلەن ئىچىپ بېرىلىدۇ .رېتسېپ : پىششىق ئەگرىسۇنايدىن 15 گرام ، شىزاندارا ، مۇۋەببەلسىپىت ، پىچەكگۈل ، كورنۇس ، ئامېرسىتنىڭ ھەر بىرىدىن 12 گرام ، چۆپچىن ، يارا كەشمىر ، مودەنگۈل يىلتىزى پوستىنىڭ ھەربىرىدىن 29 گرام ، دارچىندىن 5 گرام ئېلىپ تالقان قىلىپ ، كۈندە 2 قېتىم ئىچىپ بېرىلىدۇ ياكى قاينىتىپ ئىككىگە بۆلۈپ ئىچىپ بېرىلىدۇ .تەسىرى : ئادەتتە 5 7 كۈندە ئۈنۈمى كۆرۈلىدۇ . 7 10 كۈندە كۆرۈنەرلىك ئۈنۈمگە ئېرىشكىلى بولىدۇ .رېتسېپ : قىزىل ئادەمگىياھدىن 9 گرام ، مۇۋەببەلسىپىتتىن 12 گرام ، شازاندىرادىن 4.5 گرام ، داغلانغان چۈچۈكبۇيادىن 8 گرام ، تىزغىدىن 9 گرام ، ياڭاق مېغىزىدىن 12 گرام ، قۇرتئوتىدىن 9 گرام ، ماگنولىيەدىن 4.5 گرام ئېلىپ ھەر كۈنى بىر بولاقتىن قاينىتىپ ئىچىلىدۇ .ئالدىنقى مەزمونبۆرەك ياللۇغىغا رىتسىپكېيىنكى مەزمونبۆرەك ۋە جىنسىي ئاجىزلىققا داۋا 8 رىتسىپ

ۋكراينا مەن قازاقستان كومىر ترانزيتىندە رەسەيدى اينالىپ وتەتىن جول تاپتى05 جەلتوقسان, 05:45:3305 جەلتوقسان , 05:45:33قازاقستان ەندى ۋكرايناعا كومىردى رەسەيدى اينالىپ وتەتىن جول ارقىلى تاسىمالدايتىن بولادى. بۇل تۋرالى ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ۋكراينالىق ءىرى سەنترەنەرگو كومپانياسى ءمالىم ەتتى, دەپ جازادى ؛ديالوگ. ۋكراينالىق ينتەرنەت باسىلىمى.باسىلىم قاراشانىڭ ورتا شەگىنەن باستاپ رەسمي ماسكەۋ ۋكراينا مەن ەۋروپاداعى ەنەرگەتيكالىق جاعدايدى, سونداياق قازاقستان سەنترەنەرگونىڭ نەگىزگى جەتكىزۋشىسى ەكەنىن بىلە تۇرا ءوز تەرريتورياسى ارقىلى وتەتىن قازاق كومىرى ءترانزيتىن توقتاتقان.كرەمل وينى وتىن جەتكىزۋ كەستەسىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەلىپ سوعىپ, كەلەشەكتە جاعىمسىز سالدار بولۋ ءقاۋپىن تۋدىردى. ماسكەۋ رەسمي تۇردە تەمىرجولدا ماسەلە تۋىنداپ جاتقانىن تۇسىندىرسە, بەيرەسمي تۇردە گيبريدتىك اگرەسسيانىڭ جاڭا كەزەڭى باستالعانى, مانيپۋلياسيا سوزىلا تۇسەتىنى تۇسىنىكتى ەدى. كيەۆ پەن سەرىكتەستەرىنە شۇعىل جاڭا جول ىزدەۋگە تۋرا كەلدى دەلىنگەن باسىلىم اقپاراتىندا.ۋكراينا ؛پرەمەرمينيسترى ؛دەنيس شمىگال قازاقستاننان ساتىپ الىنعان كومىر ەندى تەڭىز ارقىلى جەتكىزىلەتىنىن ءمالىم ەتتى. ونىڭ سوزىنشە, قاتتى وتىن ەندىگىدە تامان پورتى ارقىلى تاسىمالدانادى. الايدا ول كومىر قازاقستاننان رەسەيدىڭ كراسنودار ولكەسىندەگى تامان پورتىنا دەيىن قالاي جەتكىزىلەتىنى تۋرالى ايتپادى.ىلمەك سوزدەر: كومىر ءترانزيتى رەسەي اگرەسسياسى گيبريتتىك اگرەسسيا

نەسىن ايتايىق، وسى كۇنى ينتەرنەتتىڭ بەتى يماندى بولسىن دەگەن سوزگە ءيىن تىرەسىپ تۇر. بەتىن ءارى قىلسىن، بۇگىنگى مىناۋ داۋاسىز دەرت، اتى جامان اجال تالاي جاقسىمىز بەن جاقىنىمىزدى جالماپ كەتىپ جاتقان الاساپىران ۋاقىتتا سول ءسوزدى ەستىگىمىز، كورگىمىز كەلمەياق تۇرادى. بىراق سۋىق ءسوز سۋماڭ ەتىپ جىلدام تاراي جونەلەدى ەمەس پە؟ جانىڭدى ىزعار قارىپ وتكەندەي، ارقاڭدى قايعىنىڭ قارا قامشىسى وسىپ تۇسىرگەندەي جايسىز حاباردى وقىپ ەسەڭگىرەپ قالاسىڭ...ارينە، تاس تۇسكەن جەرىنە اۋىر، تۋىسىن جوعالتىپ، قايعىدان قان جۇتىپ وتىرعان جۇرتقا قازا سالماعىنىڭ قانشالىقتى اۋىر ەكەنىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن. ءتۇرلى جاعدايعا بايلانىستى بىرتۋعانىنىڭ جانازاسىنا بارا الماعان باۋىرلارىمىز دا بار. ايتقان جەردە بالە جوق، اجال الىسجاقىنعا قاراسا، قانە؟بىراق ايتپاعىمىز بۇل ەمەس. بۇگىندە الەۋمەتتىك جەلىنىڭ الاۋلايىمەن توپىراقتى ولىمگە توپ الدىندا ونلاين وڭاي كوڭىل ايتۋ بەلەڭ الىپ بارا جاتقانداي. قازنەتتەگى قازەكەمنىڭ قازانى ازا تۇتۋى كەيىنگى كەزدە ءتىپتى تىتىركەندىرىپ بارادى.اكەسىنىڭ توپىراعى كەپپەك تۇگىلى، ءتانى سۋىماي جاتىپ جەلىدە جىلاپ وتىرعان ۇلقىزدى كورگەندە كوڭىلىڭدى كوك مۇز قاريدى. جاقىنىمنان جاڭا عانا ايرىلىپ قالدىم دەپ اقى يەسى اقپارات تاراتىپ، جەلىدە جاسىل بەلگىسى جارقىراپ ونلاين وتىرعاندا ءوزىڭ ءبىرتۇرلى بولىپ قالاسىڭ. ءبىز دە الگى جەردە جايسىز حاباردى ەستىگەن بويدا قوس قولىمىزدى جايىپ، قۇدايدان مارقۇمعا دۇعا وقۋدىڭ ورنىنا سمارتفونىمىزدىڭ بەتىن يماندى بولسىن دەگەن سوزبەن سيپاي سالاتىن بولدىق.بۇگىندە الەۋمەتتىك جەلىدە بەس تيىن دەگەن ۇعىم بار. اتالعان ماسەلەگە قاتىسى بولسىن، بولماسىن، حاقى بار ما، جوق پا، وعان قارايتىن حالىق كورىنبەيدى. جىلت ەتكەن جەرگە ءوزىنىڭ بەس تيىنىن قوسا كەتۋدى جالاقىسىز جۇمىس دەپ ەسەپتەيتىندەر كوپاق. يماندى بولسىن دەگەن جانى جوق جالاڭ ءسوز دە سول بەس تيىننىڭ ار جاق، بەر جاعىنا اينالىپ بولدى.قاراپ وتىرساق، باياعىنىڭ قارا جامىلىپ، قىرىق كۇن ازا تۇتاتىن ءداستۇرى قۇردىمعا ءسىڭىپ قۇرىعالى قاشان! كۇلەمىزاۋ، وتكەندە كىشكەنتايى دۇنيەگە كەلىپ، ءدۇيىم جۇرتتان ءسۇيىنشى سۇراپ جاتقان باۋىرىمىزدىڭ الگى جازباسىنا الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءبىر اعاسى بايقاماي يماندى بولسىن دەپ قۇتتىقتاۋ جولداپتى. اعاسى دا ادەيى ىستەيىن دەمەگەن شىعار، الەۋمەتتىك جەلىدە ەكىنشى بىرەۋگە كوڭىل ايتىپ، بەس تيىنىن قوسام دەپ وتىرىپ شاتاسقان بولۋى مۇمكىن. جالپى، مۇنداي شاتاسۋدى كەشىرەتىن بار، كەشىرمەيتىن بار.ىڭعايسىز شارۋاعا ەرىكسىز كۇلدىك تە، قويدىق.جالپى، گادجەتىمىزدەگى ت9 تاپسىرماسى كوپ جازعان ءسوزدى جادىنا جاتتاپ الاتىنى بەلگىلى. وسى كۇنى ي دەگەن باتىرمانى باسساڭىز بولدى يماندى بولسىن دەگەن ءسوز اتىپ شىعادى. ونىسى مۇمكىن ءسىز وسى ءسوزدى جازعىڭىز كەلىپ تۇرعان شىعار دەگەن مەزىرەتى. بايقاعانىمىز، مۇنداي يبالى، مۇنداي يماندى ينتەرنەت ءيسى مۇسىلمانعا، ونىڭ ىشىندە عالامتوردىڭ الدىندا كۇنىءتۇنى وتىرعان قازەكەمە جاقسىاق بولىپ تۇرعان سياقتى. بۇرىندا قازانى ەستىرتۋدىڭ ءوزى ەستى سالت ەدىاۋ. بۇرىندا كوڭىل ايتۋدىڭ ءوزى كوپكورىم ونەر ەدىاۋ. بۇرىندا ازا تۇتۋدىڭ ءوزى ايرىقشا ءداستۇر ەدىاۋ. سونىڭ ءبارىن ارزان جەلىنىڭ بۇگىن بار، ەرتەڭ جوق ەرمەگىنە ايىرباستاي سالۋ قانشالىقتى دۇرىس؟ بىلگەنگە، بۇل عالامتور جاقىنىڭدى الىستاتىپ، الىسىڭدى جاقىنداتۋى وڭاي وتە كۇردەلى ورمەك ەكەنىن اڭعارۋ اسا قيىن ەمەس. ايتا بەرسەك بۇل ماسەلەنىڭ تامىرى ءتىپتى تەرەڭگە كەتەدى.بۇگىندە سونداياق قابىر باسىنان قالتا تەلەفونى ارقىلى رەپورتاج جاساۋ دا ادەپسىزدەۋ ادەتكە اينالدى. جاس قابىردى جارقىراتىپ جالپاق جۇرتقا جاريالاپ، سول قازاعا قاتتى قايعىرعانسيمىز. ءتىپتى ورەسكەل سۇمدىق. جويداسىز جايىلعاندىق. وسى كۇنى بۇل الەۋمەتتىك جەلىدە ەڭكەيگەن قاريادان ەڭبەكتەگەن بالاعا دەيىن وتىرعانىن ءبىز تازا ۇمىتىپ كەتتىك. سول ءسىز جاريالاپ وتىرعان جاس قابىردى كورگەن كىشكەنتاي بالانىڭ، نە جاس كەلىننىڭ، نە قىز بالانىڭ پسيحولوگياسى بۇزىلاتىنىن نەگە ەسكەرمەيمىز؟ ونى ويلاپ جاتقان ويلىمىز از، ۇڭىرەيگەن بوس كوردى، توپىراعى كەپپەگەن جاس قابىردى جاريالاعان ۇستىنە جاريالاي تۇسۋدەمىز...ۇشكىلسىز كويلەك كيىپ ءۇش جەردەن بۋىلىپ جاتقان ءمايىتتى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جەلىگە جاريالاۋدان اسقان تاربيەسىزدىك جوقاۋ!..وسى جونسىزدىكتى جۇگەندەيتىن ۋاقىت باياعىدا بولدى. بالكىم، يمامداردىڭ تاراپىنان اتالعان ماسەلەگە قاتىستى ءپاتۋا شىعارۋ كەرەك شىعار؟ ايتپەسە، ءاي دەگەنگە قوياتىن الەۋمەتتىك جەلى، ونى قولدانىپ وتىرعان قوجايىندار كورىنبەيدى. اشىنعاننان شىعادى اششى داۋسىم دەگەندەي، كەشەگى ماعجان اقىننىڭ مەنى دە ءولىم الديلە دەگەنىن بۇگىنگى ۇرپاق تىكەلەي ءتۇسىنىپ، قازانى الەۋمەتتىك جەلىدە قاتىرىپ الديلەپ جاتقانداي.

سابىق ئاۋام پالاتاسى رەئىسى نېۋت گىنگرىچ: خىتاينىڭ ئامېرىكىغا قارشى جاسۇسلۇقى پاش بولدى ئۇيغۇرئامېرىكا ئاۋام پالاتاسىنىڭ سابىق رەئىسى نېۋت گىنگرىچ.نېۋت گىنگرىچ 21ئىيۇن فوكۇس خەۋەرلەر تورى غا ئېلان قىلغان ئوبزورىدا، خىتاينىڭ يىللاردىن بېرى ئامېرىكا ئۇنىۋېرسىتېتلىرىغا ھەر خىل يوللار بىلەن مىليونلاپ پۇل ئىئانە قىلغانلىقى، ئاكادېمىك تەتقىقاتچىلا بىلەن ھەمكارلاشقانلىقى ۋە مەدەنىيەت مەركەزلىرىنى قۇرغانلىقى، بۇلارنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ مەكتەپئۇنىۋېرسىتېتلاردا ئۆز تەسىرىنى كېڭەيتىش ۋە جاسۇسلۇق قىلىش ئارىلىق ئامېرىكا قوشما شتاتلىرى بىلەن رىقابەتلىشىش ئىستراتېگىيەسىنىڭ بىر قىسمى ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.ئۇ، خىتايدىن كېلىدىغان ئىئانىلەرنىڭ نامىسىز ساخاۋەتچىلەردىن كەلدى دەپ رويخەتكە ئېلىنىدىغانلىقى، مۇتەخەسسىسلەرنىڭ بۇنى بېيجىڭ دائىرىلىرىنىڭ ئامېرىكا مائارىپ ساھەسىگە سىڭىپ كىرىشىدىكى ئەڭ ئاسان ئۇسۇل، دەپ قارايدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى.ئۇنىڭ قارىشىچە، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى يېقىنىدىن بۇيان ئالغان خىتاينىڭ ئامېرىكا ئۇنىۋېرسىتېتلىرىدىكى تەسىرىنى چەكلەش تەدبىرلىرى ئالقىشقا ئەرزىيدىكەن.ئۇ ئوبزورىدا مۇنۇلارنى كۆرسەتتى: ترامپ ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ ھەقتە داۋاملاشتۇرۇۋاتقان تىرىشچانلىقلىرى ئىنتايىن كەم بولسا بولمايدىغان نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرۈش بىلەن بىرگە، خىتاي كومپارتىيەسىنىڭ ئادەمنى تولىمۇ بىئارام قىلىدىغان رەزىل قىلمىشلىرىنى ئاشكارىلىدى. ئەمما خىتاينىڭ نېمە ئىشلار بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقانلىقىدىن كۆپىنچە ئامېرىكىلىقلارنىڭ بىخەۋەر ئىكەنلىكى مەسىلىنىڭ يامان تەرىپى ئىدى.خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئامېرىكا ئۇنىۋېرسىتېتلىرى ۋە يۇقىرى تېخنىكا شىركەتلىرىگە قاراتقان ھەرخىل شەكىلدىكى جاسۇسلۇق ھەرىكەتلىرى يېقىنقى يىللاردىن بۇيان كۆپلەپ ئاشكارىلىنىشقا باشلىغان.ئۆتكەن ئايدا ترامپ ھۆكۈمىتى خىتاي ھەربىي دائىرىلىرى بىلەن مۇناسىۋىتى بار خىتاي ئوقۇغۇچىلارنى ئامېرىكىدىن قوغلاپ چىقىرىدىغانلىقىنى جاكارلىغان ئىدى.

شي جينپيڭ ۆيەتنام كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى رۋان فۋجۇڭنىڭ مەملەكەت ءتوراعاسى بولىپ سايلانعاندىعىن تەلەگرامما جولداپ قۇتتىقتادىكەلۋ قاينارى: شينجياڭ گازەتى 20181025 19:23:00شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 ايدىڭ 23 كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. 10 ايدىڭ 23 كۇنى ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى، مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ ۆيەتنام كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى رۋان فۋجۇڭنىڭ مەملەكەت ءتوراعاسى بولىپ سايلانعاندىعىن تەلەگرامما جولداپ قۇتتىقتادى.شي جينپيڭ قۇتتىقتاۋ تەلەگرامماسىندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: جۇڭگو مەن ۆيەتنام ءبىر بىرىمەن دوس كورشى جانە ماڭىزدى سەرىك، ءداستۇرلى دوستىعى ارىدان جالعاسىپ كەلەدى. بىلتىردان بەرى، ءسىز ەكەۋىمىز اراعا 2 جىل سالىپ تاعى دا ءوزارا ساپاردا بولىپ، جاڭا جاعدايدا ەكى پارتيانىڭ، ەكى ەلدىڭ قارىم قاتىناسىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە ءبىر قىدىرۋ ورتاق تانىمعا كەلدىك. ەكى ەلدىڭ قارىم قاتىناسى ۇزدىكسىز جاقسارىپ، دامىپ كەلەدى، ەكى جاقتىڭ پارتيانى جونگە سالۋداعى، ەلدى جونگە سالۋداعى تاجىريبە اۋىس كۇيىسى كۇن سايىن جيىلەپ، ءار سالاداعى ناقتى ىستەر سەلبەستىگى ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، ەكى ەل حالقىنا ناقتى يگىلىك جەتكىزدى. مەن جۇڭگو ۆيەتنام قارىم قاتىناسىنىڭ دامۋىنا وسكەلەڭ ءمان بەرەمىن، سىزبەن بىرگە 16 ارىپتىك باعىت پەن 4 جاقسى رۋحتىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگو مەن ۆيەتنامنىڭ جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەلبەستىك سەرىكتەستىك قارىم قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 10 جىلدىعىن وراي ەتە وتىرىپ، ەكى جاقتى قارىم قاتىناسقا ساياسي جەتەكشىلىكتى كۇشەيتىپ، ەكى ەلدىڭ جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەلبەستىگىنىڭ جاڭا ساتىعا كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتۋدى قالايمىن.

كىشىگىرىم ىستەردەن باستاپ كىرىسۋ ارقىلى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كوڭىلىنەن ورىن الدى حالىق تۇرمىسى باش بەت تارباعاتاي اقپارات تورابى 3.2كىشىگىرىم ىستەردەن باستاپ كىرىسۋ ارقىلى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كوڭىلىنەن ورىن الدىجولدانعان ۋاقىتى : 2020114 13:06:49 تارباعاتاي ايماعىنىڭ 9رەتكى ۇلتتار ىنتىماعى،العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە جاڭ چيۋمەي تۋرالىونىڭ ەشقانداي جۇرتتى تاڭداي قاقتىراتىنداي جالىندى ءسوزى بولماسا دا،ءوزىنىڭ قىزمەت ورنىندا ءۇنءتۇنسىز تەر توكتى؛ول جەركوكتى ءدۇر سىلكىندىرەرلىكتەي ەرلىك كورسەتپەسە دە،كوكىرەك كەرنەگەن قىزۋ ىنتامەن ءوزى ارقالاعان جاۋاپكەرشىلىكتى ادا ەتىپ كەلەدى. ول ايماعىمىزدىڭ 9رەتكى ۇلتتار ىنتىماعى،العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە،ايماقتىق ادەبيەتكوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگى ۇيىمداستىرۋ بايلانىس جاساۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى جاڭ چيۋمەي ەدى.2017جىلى 3ايدان باستاپ جاڭ چيۋمەي ءۇرتىس 3 جىل بويى شاعانتوعاي اۋدانى قارابۋرا اۋىلى قوسقاباق قىستاعىندا ۇعىسۋ،تيىمدىلىك جاساۋ،توعىستىرۋ بويىنشا قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتتى. جاڭ چيۋمەي اۋىزعا الىنسا بولعانى قىستاق تۇرعىندارى باس بارماقتارىن شىعارىپ ماقتاي جونەلەدى.ءبىر رەت ارالاپ جاعداي ۇعىسۋدان ماڭگىلىك تۋىستارعا اينالدىقارابۋرا اۋىلى قوسقاباق قىستاعىندا تۇرعان كەزدە جاڭ چيۋمەي ۇنەمى از ۇلت تۇرعىندارىنىڭ وتباسىلارىن ارالاپ،جاعدايلارىن ءبىلىپ تۇرادى. ءبىر جولى جاسى 70 تەن اسقان كاماتايدىڭ جۇبايى قايتىس بولعاننان كەيىن ءوزى جالعىز تۇراتىنىن،قولى قىسقا،جۇپىنى تىرلىك كەشىرىپ جاتقانىن،جالعىز قىزى ەرمەكتىڭ ءوز ءۇيىنىڭ شارۋاسىنان اسا المايتىنىن بىلگەننەن كەيىن،جاڭ چيۋمەي كاماتايمەن تۋىس بولۋدى وزدىگىنەن تالاپ ەتەدى.تۋىستاسقاننان كەيىن،جاڭ چيۋمەي قىزمەتتەن قولى بوساي قالسا بولدى،كاماتايدىڭ ءۇيىن جيناسىپ،كورپەجاستىعى كىرلەسە جاتاعىنا اپارىپ جۋىپ،ۋاقۋاق كاماتايدىڭ شاشىن، تىرناعىن الىپ،ونى ءوز شەشەسىندەي كۇتەدى.2018جىلى 11ايدا كاماتايدىڭ قىزى ەرمەك ەلەكتروندىق ساۋدا كۋرسىنا قاتىناسپاقشى بولعاندا،بالاسىن مەكتەپكە جەتكىزەتىن ادام جوق بولىپ قينالادى. جاڭ چيۋمەي بالانى مەكتەپكە اپارۋ،الىپ قايتۋ جۇمىسىن ىرىقتىلىقپەن ۇستىنە الادى،بالانىڭ ءسال ءالجۋاز ەكەنىن بايقاعان سوڭ وعان ءنارلى جەمەكتىكتەر الىپ بەرەدى،وسىلايشا ۋاقىت وتە كەلە بۇل بالا ونى بارعان سايىن جاقىن تارتىپ جاڭ شەشە دەپ شاقىراتىن بولدى.2019جىلى 4ايدا جالپى حالىقتىق دەنساۋلىق تەكسەرۋدە كاماتايدىڭ وكپەسىندە داق بار ەكەنى انىقتالىپ،شيپاگەر وعان ىشكەرىلەي تەكسەرىلۋ جونىندە كەڭەس بەرەدى، الايدا شيپاحاناعا اپاراتىن ەشكىم شىقپاعان سوڭ،جاڭ چيۋمەي ونى ەرتىپ بيڭتۋان 9شىسىنىڭ شيپاحاناسىنا اپارىپ تەكسەرتەدى ءارى 300 يۋان ەمدەلۋ قاراجاتىن تولەپ بەرەدى.2019جىلى 5ايدا جاڭ چيۋمەي ءوز جانىنان اقشا شىعارىپ،كاماتايعا 50 شوجە مەن جەم ساتىپ الىپ بەرىپ،ونىڭ كىرىس كوزىن اشۋىنا كومەكتەسەدى. تاعى ۇيىنەن كومپيۋتەرىن الا كەلىپ،ەرمەككە كومپيۋتەر بىلىمدەرىن ۇيرەتىپ،ونى وت باسى وشاق قاسىنان شىعىپ،جۇمىس ىستەۋگە شابىتتاندىرادى. سول جىلى 6ايدا ەرمەك كومەكشى ساقشى قابىلداۋ ەمتيحانىنان ءساتتى ءوتىپ،قىزمەتكە شىعادى.ەرمەك: جاڭ اپەكەمنىڭ قامقورلىعى مەن شابىت بەرگەنىنە العىس ايتامىن،ءتىپتى دە قۇلشىنىپ،شەشەم مەن قىزىمدى جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتەمىن دەدى تەبىرەنە.ءبىر رەت قول ۇشىن بەرۋ ءبىر وتباسىنا جىلۋلىق سيلادىءار رەتكى قۇربان ايت،ورازا ايت كەزدەرىندە جاڭ چيۋمەي وتباسىلارىن ارالاپ،مەرەكەلىك تىلەك ءبىلدىرىپ،شۇيىركەلەسىپ،قىستاق تۇرعىندارىنا پارتيانىڭ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتتارىن،زاڭەرەجەلەردى ۇگىتتەپ،ءتۇسىندىرىپ،ولاردى قازىرگى باقىتتى تۇرمىستى قاستەرلەۋگە جەتەلەيتىن.نۇرجان قىستاقتاعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ،كارتچكالاندىرىلعان كەدەي تۇرعىن،وتباسىنداعى 4 جاننىڭ ۇشەۋى مۇگەدەك،ايەلى مەن ۇلىنىڭ اقىل ەسى تولىق جەتىلمەگەن،نۇرجاننىڭ ءوزى كەمتار،بىردەنءبىر دەنى ساۋ قىزى الينۇر كوكەسىمەن بىرگە تۇراتىن ەدى.نۇرجان وتباسىنىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن،جاڭ چيۋمەي نۇرجان مەن جۇبايىن سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋگە شابىتتاندىردى. باستابىندا ولار سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋدى قالامادى،جاڭ چيۋمەي ونىڭ وتباسىنا ءجيى بارىپ اڭگىمەلەسىپ،ولاردى مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىلجازۋ كۋرسىنا قاتىناسۋعا ىنتالاندىردى. كوپ رەت جەتەلەۋدىڭ ارقاسىندا 2019جىلى 4ايدا نۇرجان شەكارا قورعاۋشى بولىپ ىستەپ،جۇبايى قىستاق كوميتەتىنىڭ ورتا تازالىقشىسى بولدى.جاڭ چيۋمەي ۇنەمى نۇرجاننىڭ جۇبايىنىڭ جەر سىپىرىپ،ەدەن ءسۇرتىپ،قوقسىق توگۋىنە كومەكتەسەتىن،قاربالاستىقتان تاماق ىشۋگە مۇرساسى تيمەي قالعاندا جاڭ چيۋمەي وعان جەيتىن نارسەلەر اپارىپ بەرەتىن،بىرتەبىرتە ول دا جاڭ چيۋمەيدى جاقىن تارتىپ سىر بولىسەتىن بولدى. ول: قازىرگى قىزمەتىم وزىمە قاتتى ۇنايدى،اي سايىن 1500 يۋان ەڭبەكاقى الام،نۇرجاننىڭ ايلىق ەڭبەكاقىسى 2600 يۋان،وتباسىمىزدىڭ جاعدايى جاقساردى،وتە قۋانىشتىمىن دەدى.جاڭ چيۋمەي: قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتىم اقىرلاسقانىمەن،ءار ۇلت بۇقاراسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىم وزگەرمەيدى. قىستاقتاعى تۋىستارىمدى ءبىر ساتتە ەسىمنەن شىعارعان ەمەسپىن،قىستاقتاعى ىستەردى دە ءار كەز كوكەيىمدە ساقتايمىن. ءار ۇلت كادربۇقاراسىنىڭ ورتاق قۇلشىنۋىندا تۇرمىس كۇيلەرىنىڭ بارعان سايىن جاقسارا تۇسەتىنىنە سەنەمىن! دەدى.