Datasets:

long292

/

PADNCH_5

like 0

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Tiểu quốc chi lại đại quốc dĩ kì năng an tịnh dĩ.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Nước nhỏ nhờ vào nước lớn để cho mình được yên tĩnh mà thôi.

Thoát hữu bất hạnh tao loạn, công tử xuất bôn hữu nạp chi, chi đạo nhiên bất dĩ chính vị hữu năng tế giả hĩ.

Không may gặp loạn, công tử chạy ra ngoài thì cũng có thể đưa về nước, nhưng không chính đáng thì chưa bao giờ nên việc.

Lỗ nạp kì tử Củ thị dã.

Nước Lỗ đưa công tử Củ về là thế .

Nãi nịch nữ sắc chi tư tình, vong quốc gia chi đại sự, nhi nhục thực giả bất dĩ vi ngôn vị chi hà tai?.

Sao lại say đắm tình riêng nữ sắc, quên mất việc lớn của nước nhà, mà những người ăn thịt bấy giờ không ai nói gì là làm sao?

Đinh Mùi đế thân chinh Nông Khả lai.

Tháng 11, ngày Đinh Mùi, vua thân đi đánh Nông Khải lai.

Tạo Ứng Phong Li NHân hành cung cập Vĩnh Chương bạc.

Dựng hành cung Ứng Phong, hành cung Ly Nhân và đóng thuyền Vĩnh chương.

Đông thập nguyệt Mộc tinh phạm Kim tinh.

Mùa đông, tháng 10, sao Mộc phạm và sao Kim.

Tạo Lệ Thiên cung cập Long Khánh triều cận lang.

Làm cung Lệ Thiên và hành lang triều cận ở điện Long Khánh.

Hạ tứ nguyệt chiếu khởi Quảng Nguyên châu đệ.

Mùa hạ, tháng 4, xuống chiếu làm phủ đệ ở châu Quảng Nguyên.

Đông thập nhị nguyệt Đinh Mùi Dạ Ngự khố hoả.

Mùa đông, tháng 12, ngày đinh Mùi, ban đêm kho ngự cháy.

Thiên hành cung Thuỵ Quang điện, Ánh Vân các, Thanh Hoà môn, Nghi Phượng giai,.

Làm hành cung Ngự Thiên , điện Thuỵ Quang, gác Ánh vân, cửa Thanh Hoà, thềm Nghi Phượng,

Diên Phú các Thưởng Hoa đình Ngọc Hoa giai Kim Liên trì Minh Nguyệt kiều cập Ngự Trù đại diệp thuyền cung nội đại diệp thuyền.

gác Diện Phú, đình Thưởng Hoa, thềm Ngọc Hoa, hồ Kim Liên, cầu Minh Nguyệt và đóng thuyền to bản của ngự trù , thuyền to bản của cung nội.

Thái phó Lí Du Đô thượng chương khất trí sĩ gia Thái sư tích kim quy điền lí.

Thái phó Lý Du Đô dâng sớ xin hưu trí, thăng làm Thái sư, ban cho vàng bạc về quê.

Thị tuế đại cơ mễ nhất thăng trực thất thập tiền.

Năm ấy đói to, một thăng gạo giá 70 đồng tiền.

Anh Vũ vu quốc sở vi, lưu Quốc vu Thanh Hoá chi trại đầu.

Anh Vũ vu cho Quốc làm, đày Quốc đến trại đầu ở Thanh Hoá.

Anh Vũ hựu tống chậm tửu Quốc độ bất miễn toại ẩm độc tốt.

Anh Vũ lại đưa cho Quốc rượu có thuốc độc, Quốc tự nghĩ không khỏi bị hại, bèn uống thuốc độc chết .

Mệnh Thiếu bảo Phí Công Tín tuyển dân đinh, định chư ấp cập sung thái miếu tịnh Sơn Lăng phụng từ nhân.

Sai Thiếu bảo Phí Công Tín tuyển dân đinh, định các hạng và lấy người sung việc thờ cúng ờ thái miếu và sơn lăng.

Hạ ngũ nguyệt, Ngưu Hống, Ai Lao phản.

Mùa hạ, tháng 5, Ngưu Hồng và Ai Lao làm phản.

Mệnh Tô Hiến Thành thảo chi, hoạch nhân, ngưu, mã, tượng, kim ngân, chân bảo thậm đa.

Sai Tô Hiến Thành đi đánh, bắt được người và trâu ngựa voi, vàng bạc châu báu rất nhiều.

Xuân chính nguyệt, khởi Nhị Nữ, Xuy Vưu từ ư Bố Cái phường.

Mùa xuân, tháng giêng làm đền Hai Bà và đền Xuy Vưu ở phường Bố Cái.

Nhị nguyệt mệnh Tô Hiến Thành Phí Công Tín tuyển dân đinh tráng giả sung.

Tháng 2, sai Tô Hiến Thành và Phi Công Tín tuyển dân đinh, người mạnh khoẻ thì sung

Trạch tướng hiệu, thông binh pháp am vũ nghệ giả phân quản chi.

Chọn các tướng hiệu, người nào thông thạo binh pháp, am tường võ nghệ thì chia cho cai quản.

Đế thân tống chí Đại An Thần Đầu.

Vua thân đi tiễn đến cửa biển Thần Đầu ở Đại An mới trở về.

Cấm thiên hạ bất đắc dụng giả chân châu.

Cấm người trong nước không được dùng trân châu giả.

Thu thất nguyệt đại thuỷ quá thường hoà cốc yêm một.

Mùa thu, tháng 7, nước to quá mức thường, lúa bị ngập hết.

Xuân tam nguyệt Chiêm Thành sứ hành chí Ô Lí dĩ phong thuỷ quân hải lược ngã tần hải tiểu dân nhi hoàn.

Mùa xuân, tháng 3, sứ Chiêm Thành đi đến miền Ô Lý, dùng quân phong thuỷ mà vượt biển, cướp bóc nhân dân ven biển nước ta rồi về.

Dân hữu hiến quy hung hữu "Thiên Tử Vạn Niên" tứ tự, diệc hữu hiến bạch ác giả.

Dân có người dâng con rùa ở ức có bốn chữ “Thiên tử vạn niên”, cũng có người dâng quạ trắng.

Chiêm Thành Đông thập nguyệt, Chiêm Thành khiển sứ tiến chân châu phương vật thỉnh hoà.

Mùa đông, tháng 10, Chiêm Thành sai sứ sang dâng trân châu và sản vật địa phương để xin hoà.

Chiêm Thành chấp phiên thần lễ phụng cống bất khuyết.

Từ đấy nước Chiêm Thành giữ lễ phiên thần, dâng cống không thiếu.

Thu bát nguyệt Tống sứ lai Thát Đát diệc lai.

Mùa thu, tháng 8, sứ nhà Tống sang sứ Thát Đạt , cũng sang .

Đế tập xạ kị vu Đại La thành nam, danh Xạ Đình, lệnh vũ quan viết tập chiến công phá trận chi pháp.

Vua tập bắn và cưỡi ngựa ở phía nam thành Đại La, đặt tên là Xạ Đình, sai các quan võ hàng ngày luyện tập phép công chiến phá trận.

Xuân nhị nguyệt, Vĩnh Nguyên điện vô cố tự động.

Mùa xuân, tháng 2, điện Vĩnh Nguyên vô cớ tự rung động.

Tu Văn Tuyên Vương miếu điện cập Hậu Thổ từ.

Làm miếu điện thờ Văn Tuyên Vương và đền thờ Hậu Thổ.

Đế tuần hạnh hải đảo chu, lãm sơn xuyên hình thế, dục thức dân tình tật khổ nhật trình viễn cận dã.

Vua đi tuần các hải đảo, xem các hình thế núi sông, muốn biết dân tình đau khổ và đường đi xa gần thế nào.

Xuân nhị nguyệt, đế hựu tuần hạnh hải đảo Nam Bắc phiên, giới đồ ký phong vật nhi hoàn.

mùa xuân, tháng 2, vua lại đi tuần các hải đảo ở địa giới các phiên bang Nam Bắc, vẽ bản đồ và ghi chép phong vật rồi về.

Hạ ngũ nguyệt nhị thập ngũ nhật Hoàng thái tử Long Trát sinh.

Mùa hạ, tháng 5, ngày 25, Hoàng thái tử Long Trát sinh.

NHị nguyệt cải nguyên Thiên Cảm Chí Bảo Nguyên niên.

Tháng 2, đổi niên hiệu là Thiên Cảm Chí Bảo năm thứ 1 .

Thu cửu nguyệt, thái tử Long Xưởng hữu tội, phế vi thứ nhân tù chi.

Mùa thu, tháng 9, Thái tử Long Xưởng có tội, phế làm thứ dân và bắt giam.

Tiên thị Long Xưởng chưng vu cung phi, đế bất nhẫn để tử, cố hữu thị mệnh.

Trước đó, Long Xưởng thông dâm với cung phi, vua không nỡ bắt tội chết, cho nên có mệnh này.

khủng vị khắc kham, như sĩ kì tráng, nại trẫm niên suy hà?" Thời hữu nội nhân bão Long Trát xuất kiến, đế đái cân khốc thỉnh đái chi, đế vị cập lặc, khốc dũ thậm.

Bấy giờ có nội nhân ẵm Long Trát ra, thấy vua đội mũ, khóc đòi đội, vua chưa kịp tháo mũ đưa cho thì càng khóc to hơn.

Đế nãi thoát nhi gia chi, Long Trát đại tiếu.

Vua bèn tháo mũ đội cho, Long Trát cả cười.

Xuân chính nguyệt, sách Long Trát vi Hoàng thái tử, cư đông cung.

ùa xân, tháng giêng, sách lập long Trát làm Hoàng thái tử, ở đông cung.

Bái Tô Hiến Thành Nhập nội kiểm hiệu thái phó bình chương quân quốc trọng sự, vương tước, phụ dực đông cung.

Phong Tô Hiến Thành làm Nhập nội kiểm hiệu thái phó bình chương quân quốc trọng sự, tước vương, giúp đỡ đông cung.

Hạ tứ nguyệt, đế phất dự lực tật, mệnh Tô Hiến Thành bão thái tử nhiếp chính sự.

Mùa hạ, tháng tư, vua không khoẻ, cố gượng sai Tô Hiến Thành ẵm thái tử mà quyền nhiếp chính sự.

Thu thất nguyệt, Ất Tị, đế băng vu Thuỵ Quang điện.

Mùa thu, tháng 7, ngày Ất Tỵ, vua băng ở điện Thuỵ Quang.

Tiên thị, đế tật đại tiềm, hoàng hậu phục thỉnh lập Long Xưởng, đế viết: "Vi nhân tử.

Trước đó, khi vua ốm nặng, hoàng hậu lại xin lập Long Xưởng, vua nói: “Làm con

Di chiếu Tô Hiến Thành phụ đạo thái tử, quốc gia sự vụ nhất tuân thành hiến.

Di chiếu cho Tô Hiến Thành giúp rập thái tử, công việc quốc gia nhất nhất tuân theo phép cũ.

Thái hậu hựu triệu Hiến Thành dụ chi bách đoan.

Thái hậu lại gọi Hiến Thành đến dỗ dành trăm cách.

Hựu trí xạ đình lệnh võ thần nhật tập chiến công chi pháp, kì cật nhung giảng vũ mưu mô kiến hĩ.

Lại đặt Xạ Đình, sai các quan võ hàng ngày luyện tập phép đánh trận, về mặt sửa binh giãng võ, mưu lược đã thấy rõ.

Thái tử Long Xưởng hữu tội phế chi, lập Long Trát vi trữ, phó cư đông cung sử nhân tâm hữu sở hệ thuộc.

Thái tử Long Xưởng có tội thì phế đi mà lập Long Trát làm thái tử, cho ở đông cung, để lòng người có chỗ gắn bó.

Hựu thiết tiểu lộ đề hình Tào ti chuyên vận chức.

Lại đặt chức Đề hình và chức Tào ty chuyển vận ở lộ nhỏ.

Thiên Trường phủ trí Thái phủ, thiếu phủ .

Phủ Thiên Trường thì đặt là Thái phủ và Thiếu phủ.

Phục Quốc phụ Thượng tể Quốc Chẩn quan tước .

Phục hồi quan tước cho Quốc phụ thượng tể Quốc chẩn.

Thu bát nguyệt, trí chư lộ phong đoàn nhị thập đô toại bổ đạo kiếp .

Mùa thu, tháng 8, đặt 20 đô phong đoàn ở các lộ để đuổi bắt giặc cướp.

Chiêm Thành trách vấn đệ niên triều cống khuyết lễ .

Chiêm Thành, trách hỏi về việc thiếu lễ triều cống hàng năm.

Hạ ngũ nguyệt, Đại Oa quốc lai cống phương vật, cập năng ngôn xích anh vũ .

Mùa hạ, tháng 5, nước Đại Oa sang cống sản vật địa phương và chim vẹt đỏ biết nói.

Thiết Vân Đồn trấn trấn quan lộ quan sát hải sứ, cập trí Bình Hải quân dĩ trấn chi.

Đặt quan trấn, quan lộ vá sát hải sứ ở trấn Vân Đồn, lại đặt quân Bình Hải để trấn giữ.

Nghệ An Thiên Cang nữ biến thành nam .

Người con gái ở Thiên Cương, Nghệ An biến thành con trai.

Đế nhiên chi chưng ư đích tỉ Thiên Ninh công chúa, quả hiệu.

Vua làm theo, thông dâm với chị ruột là công chúa Thiên Ninh, quả nhiên công hiệu.

Sự giác, Thượng hoàng dục trí ư tử dĩ hữu dược trị Đế công đắc miễn.

Việc phát giác, Thượng hoàng địng bắt Canh chết, nhưng vì có công chữa khỏi bệnh cho vua nên được tha.

Chế Mỗ hoặc kiến trách Bố Để mỗi cứu giải chi.

Chế Mỗ khi nào bị quở trách, Bố Để thưồng cứu gỡ cho.

Quốc nhân dĩ thị dị tâm bất chuyên thuộc ư Chế Mỗ.

Người trong nước do vậy mà có lòng khác, không chuyên tâm theo về Chế Mỗ nữa.

Thu thất nguyệt, đại thuỷ, phiếm dật quyết Bát Khối đê, hoà cốc yêm tẩm.

Mùa thu, tháng 7, nước lớn tràn ngập, vỡ đê Bát Khối lúa má chìm ngập.

Hạ lục nguyệt, đại cử phạt Chiêm Thành.

Mùa hạ, tháng 6, cử đại binh đi đánh Chiêm thành.

Bộ quân chí Cổ Luỹ thuỷ quân vận lương kiến trở nãi hoàn.

Quân bộ đến Cổ Luỹ , quân thuỷ chở lương gặp trở ngại lại quay về.

Kì nhân viết: "Mỗi nguyệt dụng dược sở phí bách kim, tam niên phương hiệu".

Người ấy nói: "Hàng tháng dùng thuốc phí tổn đến trăm lạng vàng, sau ba năm mới có kết quả".

Thu cửu nguyệt, Chiêm Thành khấu Hoá Châu, kích khước chi pha thất lợi.

Mùa thu, tháng 9, Chiêm Thành vào cướp Hoá Châu, quan quân đánh đuổi chúng rất bất lợi.

Nãi mệnh Hán Siêu lĩnh Thần Sách chư quân trấn Hoá Châu.

Vua bèn sai Trương Hán Siêu đem các quân Thần sách đi trấn giữ Hoá Châu.

Đông thập nhất nguyệt, hữu hắc hổ hiện ư thành nội .

Mùa đông, tháng 11, có con hổ đen xuất hiện trong thành.

Dị đoan tại khả truất, Thánh đạo đương phục.

Dị đoan đáng phải truất bỏ, thánh đạo nên được phục hưng.

Hành vi sĩ đại phu giả phi Nghiêu Thuấn chi đạo bất trần tiền, phi Khổng Mạnh chi đạo bất trước thuật.

Làm đại sĩ phu, không phải đạo Nghiêu Thuấn thì không trình bày, không phải đạo Khổng Mạnh thì không trước thuật.

chi ngôn cập thụ quá chi ngữ, tắc kì vi nhân khả tri dã.

và những câu ông ta tự nhận lỗi, thì đủ biết ông là người như thế nào.

Cập tốt, tặng Nhập nội hành khiển hữu ti lang trung đồng tri Tả ti sự.

Đến khi chết được truy tặng Nhập nội hành khiển hữu ty lang trung đồng tri tả ty sự.

Tam nguyệt, chí hạ lục nguyệt, hạn .

Từ tháng 3 đến tháng 6, mùa hạ, hạn hán.

Cửu nguyệt, lôi chấn Triều Nguyên môn cập tả hữu dịch môn .

Tháng 9, sát đánh cửa Triều Nguyên và hai cửa nách hai bên tả hữu.

Ư thị trùng tu chi, thả ư tự đông thiên cấu đường, hựu kiến ốc kì hậu dĩ vi tổ tiên tiếp thần thoả linh chi sở.

Thế rồi sữa lại chùa đó, lại làm điện ở phía bên đông chùa và làm nhà ở phía đằng sau để cúng lễ tổ tiên thần thánh.

Hạ ngũ nguyệt, xa giá hoàn kinh .

Mùa hạ, tháng 5, xa giá trở về kinh sư.

Đế mệnh ngự chu giám tạo tử cung .

Vua sai người giữ thuyền ngự trông coi việc đánh quan tài.

Hiến Từ thái hậu thiết pháp hội ư Chiêu Khánh tự phát tiền thí bần dân vi Thượng hoàng đảo dã.

Hiến Từ thái hậu lập đàn chay ở chùa Chiêu Khánh, phát tiền bố thí dân nghèo để cầu đảo cho Thượng hoàng.

Nhược quả hành thử ninh tán tài dĩ trí bần chi vi dũ dã.

Nếu quả làm chuyện đó thì thà phân tán hết của cải cho người nghèo đi còn hơn.

Đế cụ, tức dụ Phạm Ứng Mộng xướng nghị dĩ thân đại vi ngôn phủ dĩ kì ngôn văn.

Vua sợ, lập tức bảo phủ là Phạm Ứng Mộng xướng nghị xin lấy mình chết thay.

Cái Trâu Canh xuất nhập cấm trung đa dĩ kì ngôn nguỵ kế huyễn hoặc Dụ Hoàn.

Vì Trâu Canh ra vào cung cấm, hay dùng những câu kỳ lạ, những kế quỷ quyệt để huyễn hoặc Dụ Hoàng.

Minh Tông ác chi, nhân thác thi dĩ phúng chi yên.

Minh Tông ghét hắn, nên mượn bài thơ để châm biếm.

Cập tiến dược tắc viết: "Nhân sinh trùng trùng khổ não.

Đến khi dâng thuốc lên thì ngài nói: "Người ta ở đời, bao nhiêu khổ não.

Kim nhật thoát thử khổ não tắc dị nhật thụ tha khổ não".

Ngày nay thoát được khổ não này, thì ngày khác lại phải chịu khổ não khác".

Dân Vọng trì lưu, Minh Tông viết: "Khả tích chi vật thượng bất khả tích hề, tích thử vi tai".

Dân Vọng còn do dự, thì Minh Tông nói: "Vật đáng tiếc còn không thể tiếc được, tiếc làm gì thứ ấy".

Hựu vị Hiến Từ Thái hậu viết: "Dư vong hậu nhữ cư Thánh Từ cung, vô nhập sơn".

Lại dặn Hiến Từ thái hậu: "Sau khi ta mất, người ở lại cung Thánh Từ, đừng vào núi ".

Phan Phu Tiên viết: Minh Tông hữu nhân hậu chi tư, thừa thái bình chi nghiệp, tổ tông thành hiến vô sở canh cải.

Phan Thu Tiên nói: Minh Tông có bẩm tính nhân hậu, nối nghiệp thái bình, phép cũ của tổ tông, không thay đổi gì cả.

Thời, hữu sĩ nhân thượng sớ vị dân đa du thủ du.

Bấy giờ có kẻ sĩ dâng sớ nói là trong dân gian có nhiều người du thủ du

Triều thần Lê Bá Quát, Phạm Sư Mạnh dục canh cải chế độ

Triều thần như bọn Lê Bá Quát, Phạm Sư Mạnh muốn thay đổi chế độ.

Sở khả tích giả, đức Trần Khắc Chung chi gian nịnh nhi sát Quốc phụ Thượng tể vi thông minh chi luỵ yên.

Điều đáng tiếc là nghe lời gian nịnh của Trần Khắc Chung mà giết Quốc phụ thượng tể, đó là điểm kém thông minh vậy.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Minh Tông chi đức chi thành tuy kì thiên tư chi mĩ, diệc do quân phụ giáo hối chi lực giả.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Cái đức của Minh Tông mà nên được, tuy là do thiên tư tốt đẹp, cũng còn do sức dạy bảo của vua cha.

Đế tại Đông Cung thời phương ấu xung thường hí tạo trúc đoản kềnh Anh Tông sách quan chi, cụ bất cảm tiến.

Khi vua ở Đông cung, đang tuổi ấu thơ, có lần nghịch làm chiếc giá đèn bằng tre, Anh Tông đòi xem, sợ không dám dâng.

Hạ tứ nguyệt, chiếu Nghệ An, Thanh Hoá đẳng lộ tuấn cựu cảng .

Mùa hạ, tháng 4, xuống chiếu chỉ cho các lộ ở Thanh Hoá và Nghệ An khơi các kênh ngòi cũ.

Thu cửu nguyệt, bát nhật, tôn Hiến Từ Thái hậu vi Thái Hoàng Thái Hậu .

Mùa thu, tháng 9, ngày mồng 8 tôn Hiến Từ thái hậu làm Thái hoàng thái hậu.

Đông thập nhất nguyệt, thập nhất nhật, táng Mục Lăng, cái câu thời nhật dĩ thị hoãn dã .

Mùa đông, tháng 11, ngày 11, táng ở Mục Lăng , vì câu nệ ngày giờ nên để chậm.

Tự Ất Mùi chí thị tuế, phàm nhị niên, mễ nhất thăng trực tiền nhất mạch.

Từ năm Ất Mùi đến năm nay , trong 2 năm, một thăng gạo trị giá 1 tiền.

tặng Quốc phụ Thượng tể Quốc Chẩn vi Đại vương .

tặng Quốc phụ thượng tể Quốc Chẩn làm Đại Vương.

Tam nguyệt chí thu thất nguyệt, hạn, trùng ngư đa tử .

Từ tháng 3 đến tháng 7 mùa thu, hạn hán, sạu cắn lúa, cá chết nhiều.

Thu bát nguyệt, chiếu khuyến chư lộ phú gia xuất túc chẩn bần dân.

Mùa thu, tháng 8, xuống chiếu khuyến khích nhà giàu ở các lộ bỏ thóc ra chẩn cấp dân nghèo.