text
stringlengths 571
541k
| meta
dict |
|---|---|
Die **Universiteit van Vilnius** (Litaus *Vilniaus universitetas*, Latyn *Universitas Vilnensis*) is die grootste universiteit in Litaue en – met stigtingsdatum 7 Julie 1578 – een van die oudstes in Oos-Europa.
Die universiteit bestaan uit twaalf akademiese departemente, agt universitêre institute en tien studie- en navorsingssentra. Die universiteitsbiblioteek in Vilnius is die oudste biblioteek in Litaue. Die universiteit se geriewe sluit daarnaas drie akademiese hospitale, 'n sterrewag, die botaniese tuin, 'n rekenaarsentrum en die universiteitskerk Sint Johannes in.
Geskiedenis
-----------
### Stigting en Pools-Litause periode (1578–1795)
Die Universiteit van Vilnius is in 1578 deur die Poolse koning Stefan Batory as *Alma Academia et Universitas Vilnensis Societatis Iesu* (Vilniusse Akademie en Universiteit van die Sosiëteit van Jesus) met twee fakulteite (filosofie en teologie) gestig en sy status in 1579 deur pous Gregorius XIII bevestig. Dit was die tweede universiteit in die Pools-Litause Gemenebes ná dié van Krakau wat reeds in 1364 ontstaan het en het vir 'n lang tyd as 'n oostelike voorpos in die akademiese landskap van Europa gefungeer.
Die totstandkoming van die plaaslike universiteit was – net soos baie ander nuutgestigte tersiêre instellings van die Jesuïete-orde in die laat 16de en vroeë 17de eeu – aan die Rooms-Katolieke Kerk se aktiwiteite in verband met die Teenreformasie te danke. In die geval van Vilnius is hierdie stap as dringend beskou aangesien talle welvarende lede van die Litause adel reeds aanhangers van die Protestantisme was en 'n Protestantse universiteit in Koningsberg in die naburige land van Pruise al in 1544 gestig is en 'n baie Litause studente en geleerdes gelok het. Die Jesuïete het vervolgens bykomende akademies in Riga, Tartu, Polotsk, Njaswisj en Grodno in die lewe geroep.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* BNF: cb121895731 (data)
* GND: 5098579-6
* ISNI: 0000 0001 2243 2806
* LCCN: no95004334
* NKC: ko2003200186
* SUDOC: 027294560
* VIAF: 132258348
* WorldCat Identities: lccn-no95004334
| | {
"title": "Universiteit van Vilnius",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
919,
2474,
0.37146321746160066
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox vcard\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Universiteit\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Universiteit"},"params":{"naam":{"wt":"Universiteit van Vilnius"},"beeld":{"wt":"VU Didziojo kiemo SV kampas1 2006-08-09 resize.jpg"},"beeldbyskrif":{"wt":"Universiteit van Vilnius: Die Groot Binneplein"},"latyn_naam":{"wt":"Universitas Vilnensis"},"leuse":{"wt":"''Hinc itur ad astra''"},"leuseafr":{"wt":"Vanaf hier lei die pad na die sterre"},"leuseeng":{"wt":"''From here the way leads to the stars''"},"gestig":{"wt":"[[7 Julie]] [[1578]]"},"gesluit":{"wt":""},"tipe":{"wt":"Openbare universiteit"},"affiliasie":{"wt":"Sint Johannes Kerk"},"befondsing":{"wt":""},"amptenaar_in_beheer":{"wt":""},"voorsitter":{"wt":""},"voorsittende beampte":{"wt":""},"kanselier":{"wt":""},"president":{"wt":""},"visie-president":{"wt":""},"superintendent":{"wt":""},"provoos":{"wt":""},"visie_kanselier":{"wt":""},"rektor":{"wt":"prof. Rimvydas Petrauskas"},"prinsipaal":{"wt":""},"dekaan":{"wt":""},"direkteur":{"wt":""},"fakulteit":{"wt":""},"personeel":{"wt":"1&nbsp;353"},"studentetal":{"wt":"21&nbsp;596"},"voorgraadse studente":{"wt":"14&nbsp;890"},"nagraadse studente":{"wt":"4&nbsp;046"},"doktoraal":{"wt":"793"},"ander":{"wt":"785 (Besturende direkteure in verblyf)<br />713 (internasionale studente)"},"ligging":{"wt":"[[Vilnius]], [[Litaue]]"},"stad":{"wt":"[[Vilnius]]"},"provinsie":{"wt":""},"land":{"wt":"[[Litaue]]"},"coor":{"wt":"{{Koördinate|54|40|57|N|25|17|14|O|tipe:landmark|aansig=inlyn,titel}}"},"kampus":{"wt":"Stedelik"},"voormalige_name":{"wt":""},"free_label":{"wt":""},"free":{"wt":""},"sport":{"wt":""},"kleure":{"wt":"{{kleurkas|#74273b}} [[Maroen]]"},"bynaam":{"wt":""},"gelukbringer":{"wt":""},"affiliasies":{"wt":"[[European University Association|EUA]], [[Santander Network]], [[Institutional Network of the Universities from the Capitals of Europe|UNICA]], [[Utrecht Network]]"},"webtuiste":{"wt":"[http://www.vu.lt/ vu.lt]"},"logo":{"wt":"VU-logotype.png"},"voetnotas":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"font-size:88%; width:24em; text-align:left;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr><th class=\"fn n org\" colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:120%;\">Universiteit van Vilnius</th></tr>\n<tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg\"><img data-file-height=\"1053\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1404\" decoding=\"async\" height=\"150\" resource=\"./Lêer:VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg/200px-VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg/300px-VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg/400px-VU_Didziojo_kiemo_SV_kampas1_2006-08-09_resize.jpg 2x\" width=\"200\"/></a></span></td></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><small>Universiteit van Vilnius: Die Groot Binneplein</small></td></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><hr/><a href=\"./Latyn\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Latyn\">Latyn</a>: <i>Universitas Vilnensis</i><hr/></td></tr><tr class=\"note\"><th><a href=\"./Leuse\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Leuse\">Leuse</a>:</th><td><i>Hinc itur ad astra</i></td></tr><tr class=\"note\"><th>Leuse in <a class=\"mw-redirect\" href=\"./Afrikaanse_taal\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Afrikaanse taal\">Afrikaans</a>:</th><td>Vanaf hier lei die pad na die sterre</td></tr><tr class=\"note\"><th>Leuse in <a class=\"mw-redirect\" href=\"./Engelse_taal\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Engelse taal\">Engels</a>:</th><td><i>From here the way leads to the stars</i></td></tr><tr><th><a href=\"./Datum_van_oprigting\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Datum van oprigting\">Gestig</a>:</th><td><a href=\"./7_Julie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"7 Julie\">7 Julie</a> <a href=\"./1578\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1578\">1578</a></td></tr><tr><th>Tipe:</th><td>Openbare universiteit</td></tr><tr><th><a href=\"./Godsdiens\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Godsdiens\">Godsdienstige Affiliasie</a>:</th><td>Sint Johannes Kerk</td></tr><tr><th><a href=\"./Rektor\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rektor\">Rektor</a>:</th><td>prof. Rimvydas Petrauskas</td></tr><tr><th>Personeel:</th><td>1<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>353</td></tr><tr><th><a href=\"./Student\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Student\">Studentetal</a>:</th><td>21<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>596</td></tr><tr><th>Voorgraadse studente:</th><td>14<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>890</td></tr><tr><th>Nagraadse studente:</th><td>4<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>046</td></tr><tr><th>Doktorale studente:</th><td>793</td></tr><tr><th>Ander studente:</th><td>785 (Besturende direkteure in verblyf)<br/>713 (internasionale studente)</td></tr><tr><th>Ligging:</th><td class=\"adr\"><span class=\"extended-address\"><a href=\"./Vilnius\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Vilnius\">Vilnius</a>, <a href=\"./Litaue\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Litaue\">Litaue</a></span>\n<br/><span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Universiteit_van_Vilnius&params=54_40_57_N_25_17_14_O_tipe:landmark\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">54°40′57″N</span> <span class=\"longitude\">25°17′14″O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">54.68250°N 25.28722°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">54.68250; 25.28722</span></span></span></a></span><span style=\"font-size: small;\"><span id=\"coordinates\"><a href=\"./Geografiese_koördinatestelsel\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Geografiese koördinatestelsel\">Koördinate</a>: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Universiteit_van_Vilnius&params=54_40_57_N_25_17_14_O_tipe:landmark\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">54°40′57″N</span> <span class=\"longitude\">25°17′14″O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">54.68250°N 25.28722°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">54.68250; 25.28722</span></span></span></a></span></span></span><link href=\"./Kategorie:Koördinate_op_Wikidata\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td></tr>\n<tr><th>Kampus:</th><td>Stedelik</td></tr><tr><th>Kleure:</th><td><span style=\"background-color:#74273b; color:{{{3}}}; border:1px solid #000000; text-align:center;\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span></span> <a href=\"./Maroen\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Maroen\">Maroen</a></td></tr><tr><th>Affiliasies:</th><td><a class=\"new\" href=\"./European_University_Association\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"European University Association\">EUA</a>, <a class=\"new\" href=\"./Santander_Network\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Santander Network\">Santander Network</a>, <a class=\"new\" href=\"./Institutional_Network_of_the_Universities_from_the_Capitals_of_Europe\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Institutional Network of the Universities from the Capitals of Europe\">UNICA</a>, <a class=\"new\" href=\"./Utrecht_Network\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Utrecht Network\">Utrecht Network</a></td></tr><tr><th><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Webtuiste\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Webtuiste\">Webtuiste</a>:</th><td><a class=\"external text\" href=\"http://www.vu.lt/\" rel=\"mw:ExtLink nofollow\">vu.lt</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 2109
} |
’n Troika, met die middelste perd se halstuig en boog duidelik sigbaar.
’n **Troika** (Russies: тройка; "drietal", "trio") is ’n tradisionele Russiese inspanmetode vir perde vooraan ’n rytuig of slee. Die naam word ook vir die voertuig self gebruik. Dit was ’n gunstelingtema vir skilders, digters en sangers – soos Nikolai Gogol in sy roman *Dooie Siele*.
Beskrywing
----------
’n Troika met wolwe, ’n Palech-sigaretdosie.
’n Troika ry oor die sneeu, deur Franz Roubaud.
Die perde in ’n troika word altyd langs mekaar ingespan, en dit onderskei dit van ander inspanmetodes met drie perde. Die middelste perd dra gewoonlik ’n halstuig, asook ’n boog wat aan die slee se disselbome vas is; die kantperde dra gewoonlik ’n borstuig. Die troika word tradisioneel so gedryf dat die middelste perd draf en die kantperde galop. Daar is vier leisels: twee vir die middelste perd en een elk vir die kantperde.
’n Troika kan 45-50 km/h haal, wat in die 17de tot 19de eeu baie vinnig vir landvoertuie was. Die inspanmetode is in die 17de eeu in Rusland ontwikkel – eers om pos vinnig af te lewer en daarna om mense en ander goedere te vervoer. Moeë perde sou oor lang afstande gereeld geruil word vir ander.
Die eerste troikaresies is in 1840 in Moskou gehou. In die Russiese Ryk het adellikes dikwels in troikas gery met ’n drywer in ’n uniform. Versierde troikas was gewild vir groot godsdiensfeeste en troues.
Die troika was deel van die stedelike en plattelandse kultuur. Die perde wat vir ’n troika gebruik is, was gewoonlik klein. Die Wjatka-perd was nie hoër as 14,1 handbreedtes (145 cm) nie. Dit het deel van Rusland se kultuur geword. Die woord "troika" word ook in die politiek vir ’n leidende drietal gebruik. | {
"title": "Troika",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
164,
1608,
0.10199004975124377
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1741
} |
Air Serbia Airbus A320-200
**Air Serbia** (gestileer as ***AirSERBIA***; Serwies: Ер Србија / *Er Srbija*) is 'n internasionale lugredery en die vlagdraer van Serwië. Die maatskappy se hoofkwartier is geleë in Belgrado, Serwië, en sy hoofkern is Belgrado Nikola Tesla-lughawe. Die lugredery was voorheen bekend as Jat Airways totdat dit in 2013 hernoem en hernaam is.
Geskiedenis
-----------
JAT DC-10 in 1984.
Air Serbia het in 1927 ontstaan toe Aeroput, die eerste Serwiese maatskappy vir siviele lugvervoer gestig is. 1927 was ook die jaar wat die land se hoofstad Belgrado die middelpunt van sy bedrywighede geword het, met die inhuldiging van 'n internasionale lughawe. Aeroput het die vlagdraer van die Koninkryk Joego-Slawië geword en, deur die opening van talle vliegvelde regdeur die land, het verbindings tussen die verskillende streke aansienlik verbeter.
Benewens die verskaffing van passasiers-, pos- en vragdiens aan sy binnelandse bestemmings, het Aeroput sy eerste gereelde geskeduleerde internasionale roete Belgrado–Zagreb–Graz–Wene in 1929 ingewy. Gedurende die 1930's het dit uitgebrei deur nuwe roetes na ander bestemmings in Oostenryk, Tsjeggo-Slowakye, Hongarye, Roemenië, Bulgarye, Griekeland, Turkye, Albanië en Italië te open. Hierdie nuwe roetes het gehelp om hom as 'n groot streekslugdiens te posisioneer.
### Ontwikkeling sedert die 2000's
JAT Airways Boeing 737-300 in 2010.
Air Serbia se voormalige Airbus A330-200 in 'n spesiale *Serbia Creates*-kleurskema.
In 2003 is die land herdoop na Serwië en Montenegro, en dieselfde jaar is die maatskappy herdoop na Jat Airways. In 2006 het Montenegro onafhanklikheid verklaar en Jat Airways het die vlagdraer van Serwië geword. ’n Verouderende vloot en gebrek aan belegging het veroorsaak dat die maatskappy onwinsgewend geword het. As gevolg hiervan het die Serwiese regering begin soek na 'n strategiese vennoot vir die maatskappy.
Op 1 Augustus 2013 het Jat Airways en Etihad Airways ’n strategiese vennootskapsooreenkoms aangegaan waarvolgens Etihad vir vyf jaar ’n belang van 49% in Jat Airways en sy bestuursregte sou verkry. Die Republiek van Serwië het 'n beherende belang van 51% behou. Jat Airways is toe herdoop na Air Serbia in Oktober 2013, en sy eerste vlug is van Belgrado na Aboe Dhabi onderneem op 26 Oktober 2013.
### Kodedeelooreenkomste
Air Serbia het kodedeelooreenkomste met die volgende lugrederye:
* Aegean Airlines
* Aeroflot
* Air China
* Air Europa
* Air France
* Air Seychelles
* airBaltic
* Bulgaria Air
* El Al Israel Airlines
* Etihad Airways
* Finnair
* ITA Airways
* KLM
* LOT Polish Airlines
* Luxair
* Sky Express
* TAROM
* Turkish Airlines
Air Serbia Airbus A319-100 | {
"title": "Air Serbia",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1772,
3826,
0.46314688970203866
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2708
} |
**Trois-Rivières** is 'n nywerheidsentrum in die sogenaamde Cœur-du-Québec ("die Hart van Quebec") van die provinsie Quebec, Kanada, aan die noordoewer van die Sint-Laurensrivier en by die monding van die Saint-Mauricerivier. Die naam "Drie Riviere" gaan terug op die optiese illusie wat die mondingsgebied van die Saint-Mauricerivier gee en word sedert die einde van die sewentiende eeu gebruik. Die inwoners word dikwels "Trifluviens" genoem.
Trois-Rivières is ook die hoofstad van die historiese en moderne administratiewe streek Mauricie. Die huidige stad Trois-Rivières het in 2002 met die samesmelting van die stede Cap-de-la-Madeleine, Sainte-Marthe-du-Cap, Saint-Louis-de-France, Trois-Rivières-Ouest en Pointe-du-Lac met die oorspronklike Trois-Rivières ontstaan. Die metropolitaanse gebied het sowat 151 000 inwoners (2011), die stad self 131 000.
Dit is op een na die oudste stad in die provinsie wat reeds in 1634 gestig is en tot die belangrikste stad tussen Montreal en Quebecstad ontwikkel het. Trois-Rivières beskik oor 'n bekoorlike ou stadskern met talle geboue uit die 18de eeu. Die Manoir Boucher-de-Niverville is in 1729 vir die eerste Seigneur van die stad opgerig en huisves tans naas 'n inligtingskantoor vir toeriste 'n klein versameling Frans-Kanadese meubels uit die 18de eeu.
Die plaaslike Ursulieneklooster (Frans: *Couvent des Ursulines*) in die ou stadskern dateer uit die jaar 1697. Die Musée des Ursulines maak deel uit van die klooster en vertoon 'n versameling van historiese boeke, klere, skulpture en godsdienstige voorwerpe wat 'n goeie indruk van die landelike bevolking se religieusiteit gee. Die kloostertuin is 'n gewilde uitkykplek wat 'n pragtige uitsig oor die Sint-Laurensrivier bied.
Die koerantpapiervervaardiging en die ontginning van waterkrag by die Saint-Mauricerivier vorm die ekonomiese basis van die stad.
| | |
| --- | --- |
| | Wikimedia Commons bevat media in verband met ***Trois-Rivières***. | | {
"title": "Trois-Rivières",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
806,
2405,
0.33513513513513515
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox geography vcard\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Nedersetting\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Nedersetting\"},\"params\":{\"amptelike_naam\":{\"wt\":\"Trois-Rivières\"},\"ander_naam\":{\"wt\":\"\"},\"inheemse_naam\":{\"wt\":\"\"},\"nedersetting_tipe\":{\"wt\":\"Stad\"},\"bynaam\":{\"wt\":\"\"},\"slagspreuk\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal1\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal1_tipe\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal1_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal2\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal2_tipe\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal2_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_stadsilhoeët\":{\"wt\":\"Trois-Rivieres Montage.jpg\"},\"beeldgrootte\":{\"wt\":\"250px\"},\"beeldbyskrif\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_vlag\":{\"wt\":\"\"},\"vlaggrootte\":{\"wt\":\"\"},\"vlagskakel\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_seël\":{\"wt\":\"\"},\"seëlskakel\":{\"wt\":\"\"},\"seëlgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_skild\":{\"wt\":\"Blason ville ca Trois-Rivieres.svg\"},\"skildskakel\":{\"wt\":\"\"},\"skildgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_leë_embleem\":{\"wt\":\"\"},\"leë_embleemtipe\":{\"wt\":\"\"},\"leë_embleemgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"leë_embleemskakel\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_kaart\":{\"wt\":\"\"},\"kaartgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"kaartbyskrif\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_kaart1\":{\"wt\":\"\"},\"kaartgrootte1\":{\"wt\":\"\"},\"kaartbyskrif1\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_punt_kaart\":{\"wt\":\"\"},\"puntkaartgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"puntkaartbyskrif\":{\"wt\":\"\"},\"punt-x\":{\"wt\":\"\"},\"punt-y\":{\"wt\":\"\"},\"duimdrukkerkaart\":{\"wt\":\"Quebec\"},\"duimdrukkeretiketposisie\":{\"wt\":\"bokant\"},\"duimdrukkerkaartgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"duimdrukkerkaartbyskrif\":{\"wt\":\"\"},\"onderafdelingtipe\":{\"wt\":\"[[Land]]\"},\"onderafdelingnaam\":{\"wt\":\"{{vlag|Kanada}}\"},\"onderafdelingtipe1\":{\"wt\":\"[[Provinsies en gebiede van Kanada|Provinsie]]\"},\"onderafdelingtipe2\":{\"wt\":\"Administratiewe streek\"},\"onderafdelingtipe3\":{\"wt\":\"\"},\"onderafdelingtipe4\":{\"wt\":\"\"},\"onderafdelingnaam1\":{\"wt\":\"[[Quebec]]\"},\"onderafdelingnaam2\":{\"wt\":\"[[Mauricie]]\"},\"onderafdelingnaam3\":{\"wt\":\"\"},\"onderafdelingnaam4\":{\"wt\":\"\"},\"regeringvoetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"regeringstipe\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel\":{\"wt\":\"Burgemeester\"},\"leiernaam\":{\"wt\":\"Jean Lamarche\"},\"leiertitel1\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel2\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel3\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel4\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam1\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam2\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam3\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam4\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingstitel\":{\"wt\":\"Stigting\"},\"stigtingsdatum\":{\"wt\":\"[[1634]]\"},\"stigtingstitel2\":{\"wt\":\"Geïnkorporeer op\"},\"stigtingsdatum2\":{\"wt\":\"[[1 Januarie]] [[2002]]\"},\"stigtingstitel3\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingsdatum3\":{\"wt\":\"\"},\"eenheidvoorkeur\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlakvoetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlakgroottes\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_totaal_km2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_land_km2\":{\"wt\":\"288.92\"},\"oppervlak_water_km2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_totaal_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_land_myl2\":{\"wt\":\"111.55\"},\"oppervlak_water_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_water_persent\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_stedelik_km2\":{\"wt\":\"176.92\"},\"oppervlak_stedelik_myl2\":{\"wt\":\"68.31\"},\"oppervlak_metro_km2\":{\"wt\":\"1041.15\"},\"oppervlak_metro_myl2\":{\"wt\":\"401.99\"},\"oppervlak_leeg1_titel\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg1_km2l\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg1_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg2_titel\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg2_km2l\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg2_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"hoogtevoetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"hoogte_m\":{\"wt\":\"61\"},\"hoogte_voet\":{\"wt\":\"200\"},\"koördinaattipe\":{\"wt\":\"\"},\"koördinate\":{\"wt\":\"{{Koördinate|46|21|00|N|72|33|00|W|aansig=inlyn,titel}}\"},\"bevolking_soos_op\":{\"wt\":\"2011\"},\"bevolkingnotas\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_totaal\":{\"wt\":\"131338\"},\"bevolkingsdigtheid_km2\":{\"wt\":\"437.2\"},\"bevolkingsdigtheid_myl2\":{\"wt\":\"1132\"},\"bevolking_metro\":{\"wt\":\"151773\"},\"bevolkingsdigtheid_metro_km2\":{\"wt\":\"145.8\"},\"bevolkingsdigtheid_metro_myl2\":{\"wt\":\"378\"},\"bevolking_stedelik\":{\"wt\":\"121666\"},\"bevolkingsdigtheid_stedelik_km2\":{\"wt\":\"684.8\"},\"bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2\":{\"wt\":\"1774\"},\"bevolking_leeg1_titel\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_leeg1\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg1_km2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_leeg2_titel\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_leeg2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg2_km2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingnota\":{\"wt\":\"\"},\"tydsone\":{\"wt\":\"EST\"},\"utcafset\":{\"wt\":\"-05:00\"},\"tydsone_DST\":{\"wt\":\"EDT\"},\"uctafset_DST\":{\"wt\":\"-04:00\"},\"poskodetipe\":{\"wt\":\"Poskode\"},\"poskode\":{\"wt\":\"G8(T,V-W,Y-Z), G9(A-C)\"},\"skakelkode\":{\"wt\":\"819\"},\"leë_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"leë1_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë1_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"leë2_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë2_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"leë3_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë3_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"voetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"webwerf\":{\"wt\":\"[http://www.v3r.net v3r.net]\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em;width:23em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;font-size:1.25em; white-space:nowrap\"><div class=\"fn org\" style=\"display:inline\">Trois-Rivières</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;background-color:#cddeff; font-weight:bold;\"><div class=\"category\">Stad</div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Trois-Rivieres_Montage.jpg\"><img data-file-height=\"1026\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"624\" decoding=\"async\" height=\"411\" resource=\"./Lêer:Trois-Rivieres_Montage.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Trois-Rivieres_Montage.jpg/250px-Trois-Rivieres_Montage.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Trois-Rivieres_Montage.jpg/375px-Trois-Rivieres_Montage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Trois-Rivieres_Montage.jpg/500px-Trois-Rivieres_Montage.jpg 2x\" width=\"250\"/></a></span></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td class=\"maptable\" colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><div style=\"display:table; width:100%; background:none;\">\n<div style=\"display:table-row\"><div style=\"display:table-cell;vertical-align:middle; text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"Wapen van Trois-Rivières\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg\" title=\"Wapen van Trois-Rivières\"><img alt=\"Wapen van Trois-Rivières\" data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"110\" resource=\"./Lêer:Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg/100px-Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg/150px-Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg/200px-Blason_ville_ca_Trois-Rivieres.svg.png 2x\" width=\"100\"/></a></span><div style=\"padding:0.2em 0 0.2em 0;\">Wapen</div></div></div></div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><div class=\"center\" data-mw='{\"name\":\"templatestyles\",\"attrs\":{\"src\":\"Sjabloon:Location map/styles.css\"},\"body\":{\"extsrc\":\"\"}}'><div class=\"locmap\" style=\"width:250px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto\"><div style=\"width:250px;padding:0\"><div style=\"position:relative;width:250px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Trois-Rivières is in Quebec\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Canada_Quebec_location_map_2.svg\" title=\"Trois-Rivières is in Quebec\"><img alt=\"Trois-Rivières is in Quebec\" data-file-height=\"2822\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"2316\" decoding=\"async\" height=\"305\" resource=\"./Lêer:Canada_Quebec_location_map_2.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Canada_Quebec_location_map_2.svg/250px-Canada_Quebec_location_map_2.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Canada_Quebec_location_map_2.svg/375px-Canada_Quebec_location_map_2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Canada_Quebec_location_map_2.svg/500px-Canada_Quebec_location_map_2.svg.png 2x\" width=\"250\"/></a></span><div class=\"od\" style=\"top:90.884%;left:34.49%\"><div class=\"id\" style=\"left:-3px;top:-3px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Trois-Rivières\"}' typeof=\"mw:File\"><span title=\"Trois-Rivières\"><img alt=\"Trois-Rivières\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"64\" decoding=\"async\" height=\"6\" resource=\"./Lêer:Red_pog.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x\" width=\"6\"/></span></span></div><div class=\"pr\" style=\"font-size:91%;width:6em;left:4px\"><div>Trois-Rivières</div></div></div></div><div style=\"padding-top:0.2em\"></div></div></div></div></td></tr><tr class=\"mergedbottomrow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Koördinate: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Trois-Rivi%C3%A8res&params=46_21_00_N_72_33_00_W_type:city(131338)_region:CA-QC\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">46°21′00″N</span> <span class=\"longitude\">72°33′00″W</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">46.35000°N 72.55000°W</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">46.35000; -72.55000</span></span></span></a></span><span style=\"font-size: small;\"><span id=\"coordinates\"><a href=\"./Geografiese_koördinatestelsel\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Geografiese koördinatestelsel\">Koördinate</a>: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Trois-Rivi%C3%A8res&params=46_21_00_N_72_33_00_W_type:city(131338)_region:CA-QC\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">46°21′00″N</span> <span class=\"longitude\">72°33′00″W</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">46.35000°N 72.55000°W</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">46.35000; -72.55000</span></span></span></a></span></span></span><link href=\"./Kategorie:Koördinate_op_Wikidata\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Land\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Land\">Land</a></th><td><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Kanada\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Canada_(Pantone).svg\" title=\"Vlag van Kanada\"><img alt=\"Vlag van Kanada\" data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1200\" decoding=\"async\" height=\"11\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Canada_(Pantone).svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Canada_%28Pantone%29.svg/22px-Flag_of_Canada_%28Pantone%29.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Canada_%28Pantone%29.svg/33px-Flag_of_Canada_%28Pantone%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Canada_%28Pantone%29.svg/44px-Flag_of_Canada_%28Pantone%29.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Kanada\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kanada\">Kanada</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Provinsies_en_gebiede_van_Kanada\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Provinsies en gebiede van Kanada\">Provinsie</a></th><td><a href=\"./Quebec\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Quebec\">Quebec</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Administratiewe streek</th><td><a href=\"./Mauricie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Mauricie\">Mauricie</a></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Stigting</th><td><a href=\"./1634\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1634\">1634</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Geïnkorporeer op</th><td><a href=\"./1_Januarie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1 Januarie\">1 Januarie</a> <a href=\"./2002\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2002\">2002</a></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Regering<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Burgemeester</th><td>Jean Lamarche</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Oppervlak<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Land</th><td>288,92<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>km<sup>2</sup> (111,55<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Stedelik<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th><td>176,92<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>km<sup>2</sup> (68,31<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Metro<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th><td>1 041,15<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>km<sup>2</sup> (401,99<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Hoogte<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th><td>61<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m (200<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>ft)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Bevolking<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Stad</th><td>131 338</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Digtheid</th><td>437,2/km<sup>2</sup> (1 132/vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Stedelik<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th><td>121 666</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Stedelike<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>digtheid</th><td>684,8/km<sup>2</sup> (1 774/vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Metropool\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Metropool\">Metro</a><div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th><td>151 773</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Metrodigtheid</th><td>145,8/km<sup>2</sup> (378/vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Tydsone\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Tydsone\">Tydsone</a></th><td><a href=\"./UTC-05:00\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"UTC-05:00\">UTC-05:00</a> (EST)</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span style=\"white-space:nowrap\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Somertyd\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Somertyd\">Somertyd</a></span></th><td><a href=\"./UTC-04:00\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"UTC-04:00\">UTC-04:00</a> (EDT)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Poskode</th><td class=\"adr\"><div class=\"postal-code\">G8(T,V-W,Y-Z), G9(A-C)</div></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Skakelkodes</th><td>819</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Webwerf</th><td><a class=\"external text\" href=\"http://www.v3r.net\" rel=\"mw:ExtLink nofollow\">v3r.net</a></td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1972
} |
**François Bayrou** (Frans: [fʁɑ̃swa bajʁu]; Bordères naby Lourdes, 25 Mei 1951) is 'n leidende Franse politikus en leier van die party *Union pour la démocratie française*. Hy was die UDF se kandidaat vir die Franse presidentsverkiesings in 2002, 2007 en 2012. Bayrou is daarnaas ook een van die leiers van die Europese Demokratiese Party (EDP) en sedert 2014 burgemeester van die stad Pau in Suidwes-Frankryk.
Biografie
---------
Bayrou is die seun van 'n kleinboer. Hy het eers Klassieke Letterkunde aan die Universiteit van Bordeaux gestudeer en op 23-jarige ouderdom sy agrégation behaal.
Hy het sy politieke loopbaan in die liberale party Union pour la Démocratie Française (UDF) gevolg en was aanvanklik 'n afgevaardigde vir die département Pyrénées-Atlantiques. Sy politieke standpunte word gekenmerk deur sy Christelik-demokratiese houding. Bayrou beskryf homself as 'n aktiewe lid van die Rooms-Katolieke Kerk en 'n aanhanger van Frankryk se skeiding van staat en kerk
Van 1979 tot 1981 het hy as 'n senior administratiewe beampte in Pierre Méhaignerie se Departement van Landbou gedien en was later werksaam vir die President van die Senaat, Alain Poher. Tussen 1984 en 1986 was hy die raadgewer van Pierre Pflimlin, die destydse President van die Europese Parlement. In die tydperk tussen 1986 en 1993 was hy die voorsitter van die Permanente Groep vir die Uitskakeling van Ongeletterdheid.
François Bayrou tydens 'n Linux-skou in die Paryse stadswyk La Défense
Ná die oorwinning van die Regsliberale onder die leiding van Edouard Balladur is Bayrou op 29 Maart 1993 as Minister vir Nasionale Onderwys benoem. Gedurende sy ampstermyn het hy die situasie van Frankryk se skoliere en onderwysers noukeurig ondersoek. Hy het sy funksie ook ná die kabinetskommeling van die nuwe Eerste Minister Alain Juppé in 1995 behou en naas Onderwys nou ook die gebied van Navorsing behartig. Sy ampstermyn het op 4 Junie 1997 geëindig, en hy is deur Claude Allègre opgevolg.
Bayrou het steeds daarna gestrewe om 'n teengewig teen die Gaulliste in die politieke sentrum te skep. Sedert 1998 beklee hy die amp van partyleier van die UDF, en hy het in 1999 'n lid van die Europese Parlement in Straatsburg geword. In die Franse Presidentsverkiesing van die jaar 2002 het hy met 6,8 persent van die uitgebragte stemme in die eerste stemming 'n vierde plek behaal.
Ná die splitsing van die UDF in 2002 het 'n groot aantal lede by Jacques Chirac se nuwe konserwatiewe party Union pour la majorité presidentielle (UMP) aangesluit, terwyl Bayrou ten gunste van 'n selfstandige UDF was. Bayrou het as afgevaardigde in die Europese Parlement bedank, maar het nie daarin geslaag om 'n setel in die nasionale Franse parlement te wen nie.
Bayrou is getroud met vyf kinders en het onder meer 'n biografie oor die Franse koning Hendrik IV geskryf.
Franse presidentsverkiesing 2007
--------------------------------
In die verkiesingsveldtog vir die Franse presidentskap in 2007 het hy volgens meningspeilings binne enkele weke van 'n hopelose kandidaat tot een van die moontlike opvolgers van Jacques Chirac as die President van die Republiek ontwikkel. Hy is ten gunste van nou politieke bande met Duitsland en het die Europese Unie tydens sy verkiesingsveldtog as die "mooiste konstruksie van die mensheid" beskryf. Hy is egter gekant teen Turkye se beplande lidmaatskaap van die EU. Bayrou is 'n voorstander van die internasionale multilateralisme en van 'n onafhanklike Europese buitelandse beleid. Hy steun 'n sterker posisie van Suid-Amerika in die internasionale politiek. | {
"title": "François Bayrou",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1424,
4420,
0.3221719457013575
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Ampsbekleër\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Ampsbekleër"},"params":{"naam":{"wt":"François Bayrou"},"beeld":{"wt":"BayrouEM.jpg"},"beeldonderskrif":{"wt":"François Bayrou in 2006"},"orde":{"wt":"Minister van Justisie"},"termynaanvang":{"wt":"[[17 Mei]] [[2017]]"},"termyneinde":{"wt":"[[19 Junie]] [[2017]]"},"eersteminister":{"wt":"[[Édouard Philippe]]"},"voorganger":{"wt":"[[Jean-Jacques Urvoas]]"},"opvolger":{"wt":"[[Nicole Belloubet]]"},"geboortedatum":{"wt":""},"geboortejaar":{"wt":"1951"},"geboortemaand":{"wt":"5"},"geboortedag":{"wt":"25"},"geboorteplek":{"wt":"[[Bordères]], [[Frankryk]]"},"sterftedatum":{"wt":""},"sterfteplek":{"wt":""},"party":{"wt":"Unie vir Franse Demokrasie <small>(1979–2007)</small><br />Sentrum van Sosiaal-Demokrate <small>(1979–1995)</small><br />Demokratiese Krag <small>(1995–1998)</small><br />Demokratiese Beweging <small>(2007-hede)</small>"},"orde2":{"wt":"Burgemeester van Pau"},"termynaanvang2":{"wt":"[[4 April]] [[2014]]"},"termyneinde2":{"wt":""},"voorganger2":{"wt":"[[Martine Lignières-Cassou]]"},"opvolger2":{"wt":""},"orde3":{"wt":"Leier van die Demokratiese Beweging"},"termynaanvang3":{"wt":"[[2 Desember]] [[2007]]"},"termyneinde3":{"wt":""},"voorganger3":{"wt":"''Nuwe amp''"},"opvolger3":{"wt":""},"orde4":{"wt":"Leier van die Unie vir Franse Demokrasie"},"termynaanvang4":{"wt":"[[25 Februarie]] [[1998]]"},"termyneinde4":{"wt":"[[30 November]] [[2007]]"},"voorganger4":{"wt":"François Léotard"},"opvolger4":{"wt":"''Amp afgeskaf''"},"orde5":{"wt":"Minister van Nasionale Onderwys"},"termynaanvang5":{"wt":"[[29 Maart]] [[1993]]"},"termyneinde5":{"wt":"[[4 Junie]] [[1997]]"},"eersteminister5":{"wt":"[[Édouard Balladur]]<br />[[Alain Juppé]]"},"voorganger5":{"wt":"Jack Lang"},"opvolger5":{"wt":"Claude Allègre"},"eggenoot":{"wt":""},"kinders":{"wt":""},"alma_mater":{"wt":"Universiteit van Bordeaux"},"religie":{"wt":"[[Rooms-Katolieke Kerk]]"},"handtekening":{"wt":""},"militer":{"wt":""},"lojaliteit":{"wt":""},"tak":{"wt":""},"diensjare":{"wt":""},"rang":{"wt":""},"eenheid":{"wt":""},"oorloe":{"wt":""},"toekennings":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:23em; font-size:85%; text-align:left; padding-left:0.5em; padding-right:0.5em;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center; font-size:140%;\"><b>François Bayrou</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"François Bayrou\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:BayrouEM.jpg\" title=\"François Bayrou\"><img alt=\"François Bayrou\" data-file-height=\"1787\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1418\" decoding=\"async\" height=\"277\" resource=\"./Lêer:BayrouEM.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/BayrouEM.jpg/220px-BayrouEM.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/BayrouEM.jpg/330px-BayrouEM.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/BayrouEM.jpg/440px-BayrouEM.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span><br/>François Bayrou in 2006</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender; font-weight:bold\">Minister van Justisie</div></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"border-bottom:none; text-align:center;\"><b>Ampstermyn</b><br/><a href=\"./17_Mei\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"17 Mei\">17 Mei</a> <a href=\"./2017\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2017\">2017</a><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\">–</span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./19_Junie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"19 Junie\">19 Junie</a> <a href=\"./2017\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2017\">2017</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Eerste minister</th>\n<td><a href=\"./Édouard_Philippe\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Édouard Philippe\">Édouard Philippe</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Jean-Jacques Urvoas\"]}}' href=\"./Jean-Jacques_Urvoas?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Jean-Jacques Urvoas\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Jean-Jacques Urvoas</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Opgevolg<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Nicole Belloubet\"]}}' href=\"./Nicole_Belloubet?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nicole Belloubet\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Nicole Belloubet</a></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Burgemeester van Pau</div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center; background:lavender;\"><b>Ampsbekleër</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><b>Termynaanvang</b><br/><a href=\"./4_April\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"4 April\">4 April</a> <a href=\"./2014\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2014\">2014</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Martine Lignières-Cassou\"]}}' href=\"./Martine_Lignières-Cassou?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Martine Lignières-Cassou\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Martine Lignières-Cassou</a></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Leier van die Demokratiese Beweging</div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center; background:lavender;\"><b>Ampsbekleër</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><b>Termynaanvang</b><br/><a href=\"./2_Desember\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2 Desember\">2 Desember</a> <a href=\"./2007\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2007\">2007</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><i>Nuwe amp</i></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Leier van die Unie vir Franse Demokrasie</div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"border-bottom:none; text-align:center;\"><b>Ampstermyn</b><br/><a href=\"./25_Februarie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"25 Februarie\">25 Februarie</a> <a href=\"./1998\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1998\">1998</a><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\">–</span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./30_November\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"30 November\">30 November</a> <a href=\"./2007\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2007\">2007</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td>François Léotard</td></tr>\n<tr>\n<th>Opgevolg<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><i>Amp afgeskaf</i></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Minister van Nasionale Onderwys</div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"border-bottom:none; text-align:center;\"><b>Ampstermyn</b><br/><a href=\"./29_Maart\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"29 Maart\">29 Maart</a> <a href=\"./1993\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1993\">1993</a><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\">–</span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./4_Junie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"4 Junie\">4 Junie</a> <a href=\"./1997\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1997\">1997</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Eerste minister</th>\n<td><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Édouard Balladur\"]}}' href=\"./Édouard_Balladur?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Édouard Balladur\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Édouard Balladur</a><br/><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Alain Juppé\"]}}' href=\"./Alain_Juppé?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Alain Juppé\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Alain Juppé</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td>Jack Lang</td></tr>\n<tr>\n<th>Opgevolg<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td>Claude Allègre</td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"color: #000000; font-size: 110%; text-align: center;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Persoonlike besonderhede</div></th></tr>\n<tr>\n<th>Gebore</th>\n<td>25 Mei 1951<span style=\"display:none\"> (<span class=\"bday\">1951-05-25</span>)</span><span class=\"noprint\"> (71<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>jaar<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>oud) </span> <br/><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Bordères\"]}}' href=\"./Bordères?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bordères\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Bordères</a>, <a href=\"./Frankryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Frankryk\">Frankryk</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Politieke<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>party</th>\n<td>Unie vir Franse Demokrasie <small>(1979–2007)</small><br/>Sentrum van Sosiaal-Demokrate <small>(1979–1995)</small><br/>Demokratiese Krag <small>(1995–1998)</small><br/>Demokratiese Beweging <small>(2007-hede)</small></td></tr>\n<tr>\n<th>Alma mater</th>\n<td>Universiteit van Bordeaux</td></tr>\n<tr>\n<th>Religie</th>\n<td><a href=\"./Rooms-Katolieke_Kerk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rooms-Katolieke Kerk\">Rooms-Katolieke Kerk</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3589
} |
Standbeeld van Villon in Utrecht
**François Villon** (in moderne Frans uitgespreek as fʁɑ̃swa vijɔ̃; in vyftiende eeuse Frans as frɑnswɛ vilɔn, gebore omstreeks 1431; sterf ná 1463) is die bekendste Franse digter uit die laat-middeleeue. Hy was egter betrokke in kriminele aktiwiteite en het daarom verskeie kere met die polisie gebots. Villon het oor sommige van hierdie ondervindinge in sy gedigte geskryf.
Biografie
---------
### Geboorte
Villon is in 1431 gebore in Parys. Een bron lys die datum as 19 April 1432 (O.S. 1 April 1431] .
### Vroeë lewe
Villon se werklike naam was óf **François de Montcorbier** óf **François des Loges**: beide hierdie name verskyn in amptelike dokumente uit Villon se leeftyd. In sy eie werk het hy egter slegs die naam Villon gebruik, en dit kom dikwels voor in sy werk. Sy twee bundels gedigte, veral "Le Testament" (ook bekend as "Le grand testament"), word tradisioneel gelees asof dit outobiografieë is. Ander details uit sy lewe is vervat in hof- of ander amptelike dokumente.
Uit sekere bronne wil dit voorkom asof Villon in armoede gebore is en grootgemaak is deur 'n pleegvader, maar dat sy moeder steeds geleef het toe hy dertig jaar oud was. Die van "Villon" is volgens die digter die van wat hy aangeneem het van sy pleegvader, Guillaume de Villon, wat 'n kapelaan in die kerk van Saint-Benoît-le-Bétourné en professor in kanonnieke-reg was. François beskryf vir Guillaume de Villon as "meer as net 'n vader".
### Studentelewe
Villon het op ongeveer 12-jarige ouderdom 'n student in Parys geword. Hy verwerf in 1449 'n BA-graad aan die Universiteit van Parys en in 1452 'n meestersgraad aan dieselfde instelling. Van die jare 1452-1455 is niks bekend omtrent sy aktiwiteite nie. Volgens die *Encyclopædia Britannica Eleventh Edition*, "Is pogings op die gebruiklike biografiese wyse wat gebaseer is op vermoedens, aangewend om die gapings in te vul oor wat 'n jong gegradueerde met Boheemse neigings sou of kon doen, maar hierdie vermoedens is grootliks tevergeefs en onbeduidend."
### Beweerde kriminele aktiwiteite
Uitbeelding van Villon deur Federico Cantu
Op 5 Junie 1455 het die eerste groot gebeurtenis van sy lewe plaasgevind. Terwyl hy in die Rue Saint-Jacques in Parys was in die geselskap van 'n priester genaamd Giles en 'n meisie genaamd Isabeau, het hy kennis gemaak met 'n Bretonse man genaamd Jean le Hardi, 'n sogenaamde meester van kunste, wat ook in die geselskap was van 'n priester genaamd Philippe Chermoye (óf Sermoise óf Sermaise). 'n Gestoei het uitgebreek en dolke is getrek. Sermaise, wat daarvan beskuldig is dat hy Villion gedreig en aangeval het en "eerste bloed getrek het", het nie slegs 'n dolksteek ontvang nie, maar ook 'n hou met 'n steen, wat hom grond toe gebring het. Hy het gesneuwel aan sy wonde. Villon het hierna gevlug, en is gevonnis tot verbanning – die vonnis is egter in Januarie 1456 ter syde gestel deur 'n kwytskelding van Koning Karel VII, nadat hy die tweede van twee petisies ontvang het wat beweer het dat Sermoise vir Villon voor sy afsterwe vergewe het. Twee verskillende weergawes van die formele kwytskelding bestaan; in een word die dader geïdentifiseer as *"François des Loges, autrement dit Villon"* ("François des Loges, andersins bekend as Villon"), in die ander as "François de Montcorbier." Daar word ook gesê dat hy hom aan die barbier-sjirurg, wat sy wonde behandel het, voorgestel het as "Michel Mouton." Die dokumente uit hierdie aangeleentheid bevestig ten minste die datum van sy geboorte, deurdat hy gelys word as ongeveer ses-en-twintig jaar oud.
Rondom Kersfees 1456 is die kapel van die Collège de Navarre oopgebreek en vyfhonderd goue krone gesteel. Villon was by die rooftog betrokke. Baie navorsers glo dat hy kort daarna uit Parys gevlug het, en dat dit in die tydperk was dat hy die *Le Petit Testament* ("Die Klein Testament") of *Le Lais* ("Bemakings") geskryf het. Die rooftog is eers in Maart van die volgende jaar ontdek, en dit was eers in Mei dat die polisie op die spoor gekom het van 'n bende studente-rowers, danksy die onbedagsaamheid van een van hulle, Guy Tabarie. Nog 'n jaar het verloop, toe Tabarie, nadat hy gearresteer is, as getuie teen sy mede trawante gedraai het en die afwesige Villon daarvan beskuldig het dat hy die hoofleier was, en dat hy na Angers gegaan het om soortgelyke inbrake daar te pleeg. Villon, vir óf hierdie óf 'n ander misdaad, is tot verbanning gevonnis; hy het nie probeer om na Parys terug te keer nie. Vir vier jaar was hy 'n swerwer. Hy was moontlik, soos sy vriende Regnier de Montigny en Colin des Cayeux, deel van 'n bende rondlopende diewe.
### *Le Testament*, 1461
Die volgende datum wanneer Villon se teenwoordigheid aangeteken word, is die somer van 1461; Villon het geskryf dat hy daardie somer in die biskopsgevangenis by Meung-sur-Loire deurgebring het. Sy misdaad is nie bekend nie, maar in *Le Testament* ("Die Testament"), uit dieselfde jaar, voer hy 'n bittere betoog teen biskop Thibault d'Aussigny. Villon is moontlik vrygelaat as deel van 'n algemene amnestie by die kroonbestyging van Koning Lodewyk XI, en was op 2 Oktober 1461 weer op vrye voet.
In 1461 het hy sy bekendste werk, *Le Testament*, geskryf (of *Le Grand Testament,* soos dit ook bekend staan).
In die herfs van 1462 was hy weereens woonagtig in die klooster van Saint-Benoît.
### Verbanning en verdwyning
In November 1462 is Villon gevange geneem vir diefstal. Hy is geneem na die Grand Châtelet-vesting, wat geleë was op die plek waar die Place du Châtelet in Parys tans staan. By gebrek aan bewysmateriaal is die ou aanklag van die diefstal van die Kollege van Navarre weer heringestel. Geen koninklike kwytskelding is verskaf om die eis vir restitusie teen te staan nie, maar parool is toegestaan en Villon is vrygelaat. Hy het egter onmiddellik betrokke geraak in 'n woordewisseling op straat, en is weer gearresteer, gemartel en gevonnis om gehang te word (*"pendu et étranglé"*), alhoewel die vonnis op 5 Januarie 1463 deur die parlement versag is tot verbanning.
Villon se lot na Januarie 1463 is onbekend. Rabelais het twee verhale oor hom vertel wat gewoonlik afgemaak word as vals. Anthony Bonner spekuleer dat die digter, soos wat hy Parys verlaat het, "'n gebroke man was." Bonner skryf verder:
> Hy het dalk gesterf op 'n homp strooi in een of ander goedkoop taverne, of in 'n koue, bedompige sel; of tydens 'n bakleiery in een of ander donker straat met 'n ander Franse coquillard; of dalk, soos hy altyd gevrees het, op 'n galg in 'n klein Franse dorpie. Ons sal seker nooit weet nie.
>
Werke
-----
Ballades et poèmes diverses
'n Bladsy uit Villon se *Le grand testament*. Nasionale Biblioteek van Swede (Kungliga biblioteket) in Stockholm, Swede.
*Le Petit Testament*, ook bekend as *Le Lais*, is aan die einde van 1456 geskryf. Die werk is 'n ironiese, komiese gedig wat as Villon se testament dien, en waarin hy bemakings aan sy vriende en kennisse maak.
Villon het in 1461 op 30-jarige leeftyd 'n langer werk geskryf, wat weldra bekend sou staan as *Le grand testament* (1461–1462). Hierdie werk word oor die algemeen beskou as sy beste werk, en uit die werk self wil dit voorkom asof Villon self ook die mening toegedaan was.
Behalwe vir *Le Lais* en *Le grand testament*, sluit Villon se oorblywende werke verskeie gedigte in. Sestien van hierdie korter gedigte wissel van die ernstige na die lighartige. 'n Bykomende elf gedigte in "diewe koeterwaals" is vir 'n ruk toegeskryf aan Villon, maar baie navorsers is tans van oordeel dat dit die werk is van ander digters wat Villon se werk nageboots het.
Uitgawes in Nederland
---------------------
* *Œuvres de François Villon. Le lais, le testament et ses ballades*. 's-Gravenhage, Kunera Pers, 1926 [gedruk deur Jean François van Royen].
* *Les oeuvres de Françoys Villon. Les lais. Le testament. Poésies diverses. Le jargon*. Maestricht, The Halcyon Press, 1929 [gedruk deur A.A.M. Stols].
* *Les oeuvres de Françoys Villon. Les lais. Le testament. Poésies diverses. Le jargon*. Amsterdam, 1945 [gedruk deur A.A. Balkema].
Literatuur
----------
### Vertalings in Nederlands en Afrikaans
* Ernst van Altena, vertaler: *Ik ben François wiens naam zo bont is. Balladen van François Villon*. Tricht, 1986.
* Wim de Cock, vertaler en illustreerder: *Françoys Villon. 1431 - 1463....*. Leuven, 1998.
* K.J.A. Janson, vertaal en ingelei: François Villon, *Het testament van Villon*. Amsterdam, 1945.
* Ernst van Altena, *Gedichten*. [Doesburg], 2016.
* Uys Krige, vertaler: *Ballades van Villon*. Kaapstad, 1987
### Studies
* P. Champion. *François Villon, sa vie et son temps*, 1933. Parys, 2 dele
* I. Siciliano. *François Villon et les thèmes poétiques du moyen âge*, 1934.
* P.M. Maas. *François Villon: rover, moordenaar en dichter*, 1961. Utrecht en Antwerpen
* J. Dufournet. *Recherches sur le Testament de François Villon*, 1971-1973. Parijs, 2 delen
* J. Dufournet. *Nouvelles recherches sur Villon*, 1980. Parys
* J. Dufournet. *Dernières recherches sur Villon*, 2008. Parys
* J. Favier: *François Villon*, 1982. Parys
* J. Koopmans en P. Verhuyck. *Sermon joyeux et Truanderie, Villon-Nemo-Ulespiègle*, 1987. Amsterdam
* Paul Verhuyck. *Villon et les neiges d'antan*, 1993.
ter viering van die 500ste jaar dat *Die Testament* deur Villon in druk is, onder redaksie van J Dérens, J Dufournet en M Freeman, Parys
* M. Freeman en H.J.M. Taylor. *Villon at Oxford, The Drama of the Text*, 1999. Amsterdam en Atlanta
### Bibliografieë
* R.D. Peckham. *François Villon. A Bibliogaphy*, 1990. New York
* R. Sturm. *François Villon. Bibliographie und Materialen 1489-1988*, 1990. München, Londen, New York en Parys, 2 dele
### Romans oor Villon
* A. Boni. *Een provo genaamd François Villon*, 1970. Antwerpen
* A. Boni. *François Villon, De Feniks en zijn as*, 1983. Leuven
* J. Erskine. *Het korte uur van François Villon*
Musiekteater
------------
* E. Ferdinand. *Dichters, 2005. over de levens van François Villon en Charles d'Orléans*
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* BIBSYS: 90068309
* BNC: 000081296
* BNE: XX959565
* BNF: cb119284140 (data)
* CANTIC: a10583221
* CiNii: DA02002834
* GND: 118627066
* IMDb: nm0898400
* ISNI: 0000 0001 2119 2791
* LCCN: n80057234
* LNB: 000048831
* MusicBrainz: da6cc1f1-a735-46ab-b176-2abb8d62d311
* NDL: 00527028
* NKC: jn19990009794
* NLA: 35582296
* NLI: 000138073
* NLK: KAC199628834
* NLP: A11839983
* NSK: 000072534
* NTA: 068683782
* RERO: 02-A000173047
* RSL: 000038443
* The SBN id CFIV010677 is not valid.
* SELIBR: 218439
* SNAC: w61n8947
* SUDOC: 085710474
* Trove: 1003380
* VIAF: 7398349
* WorldCat Identities: lccn-n80057234
| | {
"title": "François Villon",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
4466,
10951,
0.4078166377499772
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biography vcard\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Persoon\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Persoon"},"params":{"naam":{"wt":"François Villon"},"beeld":{"wt":"Francois Villon 1489.jpg"},"beeldonderskrif":{"wt":"'n Standaard houtsneebeeld wat gebruik is om François Villon voor te stel in die 1489 uitgawe van die ''Grand Testament de Maistre François Villon''"},"geboortedatum":{"wt":"omstreeks [[1431]]"},"geboorteplek":{"wt":"[[Parys]], Franse Koninkryk"},"beroep":{"wt":"[[Digter]]"},"taal":{"wt":"[[Middelfrans]]"},"alma_mater":{"wt":"Universiteit van Parys"},"kwalifikasie":{"wt":"[[meestersgraad]]"},"sterfdatum":{"wt":"omstreeks 1463 (op 32-jarige ouderdom) (verdwyn)"},"noemenswaardige_werke":{"wt":"''Le Testament'', \\"Ballade des pendus\\""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold\"><div class=\"fn\" style=\"display:inline\">François Villon</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Francois_Villon_1489.jpg\"><img data-file-height=\"978\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"534\" decoding=\"async\" height=\"403\" resource=\"./Lêer:Francois_Villon_1489.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Francois_Villon_1489.jpg/220px-Francois_Villon_1489.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Francois_Villon_1489.jpg/330px-Francois_Villon_1489.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Francois_Villon_1489.jpg/440px-Francois_Villon_1489.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span><div>'n Standaard houtsneebeeld wat gebruik is om François Villon voor te stel in die 1489 uitgawe van die <i>Grand Testament de Maistre François Villon</i></div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td>omstreeks <a href=\"./1431\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1431\">1431</a><br/><div class=\"birthplace\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Parys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Parys\">Parys</a>, Franse Koninkryk</div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td>omstreeks 1463 (op 32-jarige ouderdom) (verdwyn)</td></tr><tr><th scope=\"row\">Alma<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>mater</th><td>Universiteit van Parys</td></tr><tr><th scope=\"row\">Beroep</th><td class=\"role\"><a href=\"./Digter\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Digter\">Digter</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Noemenswaardige werke</th><td><div class=\"plainlist\"><ul><li><i>Le Testament</i>, \"Ballade des pendus\"</li></ul></div></td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 10717
} |
**François-René de Chateaubriand**
**Franse skrywer, politikus,
diplomaat en geskiedkundige**
---
**Gebore**
4 September 1768
in Saint-Malo, Bretagne,
Frankryk
---
**Oorlede**
4 Julie 1848
in Parys, Frankryk
---
**Literêre stroming**
Romantiek
---
**Bekende werke**
*Atala*
*Génie du christianisme*
*René*
*Mémoires d'Outre-Tombe*
**François-René**, vicomte **de Chateaubriand** ([fʁɑ̃swa ʁəne də ʃatobʁijɑ̃]; \* 4 September 1768, † 4 Julie 1848) was 'n Franse skrywer, politikus, diplomaat en geskiedkundige. Chateaubriand, wat in 'n ou adellike familie uit Bretagne gebore is, word as die grondlegger van die Romantiek in die Franse literatuur en as een van die voorste 19de eeuse skrywers in Frankryk beskou. Baie van sy romans en verhale speel in Noord-Amerika af en beeld die lewe en lotgevalle van Indiane uit, soos byvoorbeeld *René*, 'n werk wat deur Johann Wolfgang von Goethe se *Die Leiden des jungen Werthers* geïnspireer is.
Chateaubriand was 'n oortuigde monargis wat in 'n tyd, toe baie intellektueles hulle van die kerk afgewend het, met sy *Génie du christianisme* ("Die gees van die christendom", 1802) 'n werk geskryf het waarin hy die Rooms-Katolieke geloof verdedig. Vandag word egter sy outobiografiese *Mémoires d'outre tombe* ("Lewensherinneringe van anderkant die graf"), wat tussen 1848 en 1850 postuum gepubliseer is, as sy belangrikste werk beskou. | {
"title": "François-René de Chateaubriand",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
710,
1849,
0.3839913466738778
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1457
} |
In die jaar voor Namibië se onafhanklikwording het Suidwes-Afrika vier seëls ter nagedagtenis aan Rynse sendelinge uitgereik, onder wie Hahn.
**Franz Heinrich Kleinschmidt** (Blasheim, Wesfale, Duitsland, 25 Oktober 1812 – Otjimbingwe, Suidwes-Afrika, 2 September 1864) was ’n Rynse sendeling in Suidwes-Afrika en die eerste evangeliedienaar wat in Julie 1839 deur die Rynse Sendinggenootskap, ná 'n sorgvuldige opleiding in die sendinginstituut in Barmen, Duitsland, na Namaland gestuur is.
Opleiding en verblyf in die Kaapkolonie
---------------------------------------
Hans Christian Knudsen het dié skets van Kleinschmidt waarskynlik gemaak terwyl hulle in 1842 saam op Komaggas vertoef het.
Voor hy in 1838 vir opleiding as sendeling opgeneem word, leer hy reeds die skrynwerkersambag en doen hy ook tydens sy militêre diens as hospitaalordonnans geneeskundige kennis op. Aanvanklik deur die sendingbestuur bestem om eerw. J.H. Schmelen by te staan, stap hy op 29 Oktober 1839 in Kaapstad aan wal, reis saam met eerw. J.G. Leipoldt oor Stellenbosch en Wupperthal en kom op 7 Mei 1840 by Schmelen op Komaggas in Namakwaland aan. Daar word hy georden op 22 Mei 1842 deur Schmelen, met die bystand van die sendelinge C. Hugo Hahn en H.C. Knudsen (’n Noorweër), nadat hy twee jaar op Komaggas en Steinkopf die evangelie verkondig het.
Die volgende dag word Kleinschmidt deur Hahn in die huwelik bevestig met Johanna (Hanna) Schmelen, een van Schmelen se drie dogters uit sy eerste huwelik, wat die Namataal volkome magtig was en dikwels as tolk vir Kleinschmidt sou optree. By haar leer Kleinschmidt die taal so goed dat hy vanaf 1856 daarin kan preek, enkele liedere uit Duits daarin vertaal en (saam met eerw. F.H. Vollmer) ’n Nama-Hollands-woordeboek opstel wat egter nooit in druk verskyn nie.
Eerste Rynse sendelinge in SWA
------------------------------
Op 30 Augustus 1842 word Kleinschmidt saam met Hahn en die kategis Jan Bam oor die Oranjerivier na Bethanien gestuur om onder die Nama te werk. Daarmee begin die Rynse sendingwerk in Groot-Namakwaland (soos die gebied oorkant die Oranje toe bekendgestaan het).
Enkele maande later word Kleinschmidt saam met Hahn noordwaarts na /Ai-//gams (Windhoek) gestuur omdat die Nama-opperhoof, Jonker Afrikaner daar 'n versoek om leraars aan die Rynse Sendinggenootskap gerig het. Op 6 Oktober 1842 kom Kleinschmidt en Hahn in Windhoek aan. Hoewel Jonker Afrikaner kort daarna, op Kersdag 1842, met sy vyande, die Hererohoofde, vrede sluit en daar dus goeie vooruitsigte vir geslaagde sendingwerk is, vertrek Kleinschmidt en Hahn vroeg in Oktober 1844 van Windhoek om wrywing te vermy met die werk van die Wesleyaanse sendeling Richard Haddy, wat eweneens op uitnodiging van Jonker Afrikaner na Windhoek gekom het.
Eerste sendingstasie in Hereroland
----------------------------------
Die sendingstasie Groß Barmen, sowat 28 km suidwes van Okahandja.
Saam met Hahn stig Kleinschmidt die eerste sendingstasie onder die Herero by Otjikango, wat hulle Groß Barmen noem, 'n plek met ’n warmbron en goeie weiding, nie ver van Okahandja nie. Intussen word al in 1843 in Windhoek deur Willem Swartbooi by Kleinschmidt en Hahn namens die Swartbooi-stam aansoek gedoen om by hulle 'n sendingstasie te stig. Dit word aan hulle beloof mits hulle hul by die warmwaterbronne op Annis vestig, wat die nuwe naam "Rehoboth" sou kry.
Op Rehoboth
-----------
Talle nedersettings in die sentrale en suidelike deel van Namibië het ontstaan danksy die werk van die Rynse Sendinggenootskap.
Op Pinkstersondag, 3 Mei 1845, vestig Kleinschmidt die nuwe sendingstasie op Rehoboth waaraan hy in die komende jare sy kragte wy. Hy bou 'n kerk wat hy in 1847 inwy, lê 'n woonhuis aan, beplan 'n dorp en bedien ook die naburige volk van Jakobus Booi as deel van sy gemeente. Met die hulp van eerw. J.H. Scheppmann, wat van Oktober 1845 as medewerker by hom is, lei hy Nama-predikers op. Onder Kleinschmidt se invloed word heidense gewoontes en gebruike bestry en selfs die wette van die gemeenskap op Christelike voet geplaas.
Toe Jonker Afrikaner in 1846 die Herero weer begin beroof, weerhou Kleinschmidt die stamhoof, Willem Swartbooi, van deelname daaraan en probeer hy ook, hoewel vergeefs, om Afrikaner van sy rooftogte te laat afsien. Kleinschmidt besoek Komaggas weer in 1847; einde 1852 reis hy na Kaapstad om sy kinders daar saam met Hahn na Duitsland te laat skeepgaan, terwyl hy self begin 1853 oor Walvisbaai na Rehoboth terugkeer, waar hy sy sendingwerk bedreig sien deur die deelname van die Rehobothers in rooftogte teen die Herero.
Hoewel die gemeente groei, bly Kleinschmidt se werk deurgaans 'n opdraande stryd teen ontberinge en terugslae. Die rooftogte tussen Nama en Herero bring die Europeërs telkens in gevaar; siekte oorval die sendelinge en Scheppmann beswyk aan bloedstorting. Aanhoudende droogte bring gebrek en honger en gee aanleiding tot die rooftogte na Hereroland, wat eindelik die verbrokkeling van die gemeente tot gevolg het omdat Kleinschmidt deelnemers uitsluit uit sy gemeente nadat hy die rowers tevergeefs vermaan het. Die afvalliges rig selfs in 1854 langs sy kerk 'n bierbrouery in en ontheilig die Sabbat daar.
Na Rooibank (Scheppmansdorf)
----------------------------
Hierdie skets deur Hans Christian Knudsen is blykbaar die enigste bestaande beeltenis van eerw. Kleinschmidt.
Die ordeloosheid styg ten top toe die kaptein self veelwywery weer in 1855 wettig. Weens die verwarde toestand en die tydelike aanwesigheid op Rehoboth van die Rooinasie, met wie die Swartboois teen Jonker Afrikaner as bondgenote optree, verlaat Kleinschmidt in April 1855 Rehoboth tydelik en gaan hy na Rooibank (Scheppmannsdorf) naby Walvisbaai om hom by hierdie tak van sy gemeente, die volk van Jan Boois, te voeg, waar daar nog orde heers.
Op die drukpers wat op Rooibank beskikbaar is, druk hy (van 28 Mei tot 30 Junie) 300 eksemplare van die klein Lutherse kategismus wat hy in die Namataal vertaal het, die heel eerste drukwerk wat die Rynse Sending in Suidwes-Afrika onderneem: *Dr. Martin Lutheri di xkarri Katechismus* (Scheppmannsdorf, 1855), 'n klein pamflet van 17 bladsye, waarvan ’n eksemplaar bewaar word in die Grey-versameling, SA Biblioteek, Kaapstad.
Terug op Rehoboth
-----------------
By sy terugkeer na Rehoboth in Oktober 1855, ontdek hy dat Jonker Afrikaner die stasie aangeval het. Kleinschmidt se huis is geplunder, verwoesting is oral aangerig en die Swartboois is verwilder. Kleinschmidt begin weer werk; hy herstel die skade aan die geboue, werk alleen aan sy Nama-woordeboek, publiseer sy Namaqua-alphabet etc. (1856) en oorreed ná volgehoue pogings die kaptein en sy volk eindelik om in September 1857 na Rehoboth terug te kom.
Kleinschmidt reis in daardie jare gereeld tussen Rehoboth, Walvisbaai, Otjimbingwe en Otjikango. Sy gemeente groei weer en opnuut teister droogte die land. Groter teistering is egter die eindelose stryd en die volslae chaos wat in die land heers gedurende Jonker Afrikaner se rooftogte.
Wyk uit na Otjimbingwe
----------------------
Sy graf op Otjimbingwe.
Kleinschmidt sit sy werk in uiters moeilike omstandighede voort, tot hy in Julie 1861 na Otjimbingwe moet uitwyk. Tydens sy verblyf daar gaan hy op versoek van die sterwende Jonker Afrikaner na Okahandja, waar hy nog aanwesig is by Afrikaner se dood op 18 Augustus 1861. Kleinschmidt behou daarna sy aanraking met die Afrikaner-stam by Okahandja en ook met die Swartboois van Rehoboth, terwyl hy in Otjimbingwe vertoef en sy geestelike werk onverdrote voortsit.
In Junie 1863 beleef Kleinschmidt die groot aanval van die Afrikaner-stam op Otjimbingwe en help hy na die slag die dooies begrawe.
Einde 1863 besluit Kleinschmidt om ondanks die verwarring Rehoboth weer te besoek. Dit laat hom besluit om daarheen terug te keer, maar hy kan weens die verwarde omstandighede nie voor 18 April 1864 sy voorneme uitvoer nie. Hy kom aan op 'n tydstip toe die Nama steeds Rehoboth bedreig met die doel om die Swartboois en die veehandelaar C.J. Andersson, wat die Herero teen die Nama steun, aan te tas.
Ná die sogenaamde Andersson-slag van 22 Junie 1864 by Rehoboth, waarin Andersson gewond word, bied Kleinschmidt hom mediese hulp aan. Ten spyte van die oorwinning wat oor die Nama behaal word, vind Kleinschmidt hom egter genoodsaak om Rehoboth op 25 Julie 1864 met die hele Swartbooistam te verlaat, slegs 'n week nadat hy sy 25-jarige diensjubileum as sendeling gevier het.
Kleinschmidt vergesel die trek, wat in werklikheid 'n vlug was, na die Swakoprivier. Op pad daarheen word hulle op 18 Augustus 1864 aan die Kuisebrivier deur die vyandige Nama van Jan Jonker, die nuwe leier, oorval en word hul besittings verbrand, onder meer ook talle van Kleinschmidt se boeke en manuskripte. Kleinschmidt ontkom aan die vyand; hy bereik met sy gesin ná drie dae en vier nagte van ontbering oor die Khomashoogland Otjimbingwe op 31 Augustus 1864, maar hy sterf enkele dae later daar aan uitputting.
Gesinslewe
----------
Uit sy huwelik is vier seuns en vier dogters gebore. Al die dogters tree mettertyd met sendelinge in Suidwes-Afrika in die huwelik, onder wie die Finse sendelinge B.B. Björklund en Martti Rautanen.
Waardering
----------
Kleinschmidt was 'n voorbeeldige baanbrekersendeling wat tot die einde getrou gebly het aan sy roeping. Op die plek wat hy en sy gemeente in 1864 ontruim het, is in 1872 die nedersetting van Basters afkomstig uit die Kaapkolonie gestig, wat tot vandag in dié streke in die Rehoboth-gebied gevestig is.
Bron
----
* (af) De Kock, W.J. 1968. *Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek*, deel I. Pretoria: Nasionale Raad vir Sosiale Navorsing, Departement van Hoër Onderwys.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* GND: 127574603
* ISNI: 0000 0000 5373 9942
* LCCN: no2007006403
* SNAC: w6m91tzc
* VIAF: 19447687
* WorldCat Identities: lccn-no2007006403
| | {
"title": "Franz Kleinschmidt",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
253,
8072,
0.031342913776015856
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 9919
} |
Die **kandelaber-spinnekopbos** (*Serruria effusa*) is 'n blomdraende struik wat tot die genus *Serruria* behoort en deel van die fynbos vorm. Die plant is endemies aan die Wes-Kaap, waar dit voorkom in die Olifantsrivierberge en die Sederberg. Die struik is regop met 1.5 m deursnee een word 1.5 m hoog en dra blomme van Augustus tot September.
Vuur vernietig die plant maar die sade oorleef. Twee maande nadat dit geblom het, val die vrugte af en miere versprei die sade. Hulle stoor die sade in hul neste. Die plant is tweeslagtig. Bestuiwing vind plaas deur die werking van insekte. Die plant groei op hoogtes van 100-750 m.
Hierdie struik is vir die eerste keer opgeteken deur Schlechter in September 1894 te Alexandershoek in die Olifantsrivierberge. Dit was ook verwar met *Serruria cygnea*. In Engels staan dit as die *Candelabra Spiderhead* bekend.
Bronne
------
* REDLIST Sanbi
* Biodiversityexplorer
* Protea Atlas
* Plants of the World Online
| | |
| --- | --- |
| Taksondatabasisse |
* Wd: Q18083307
* GBIF: 3997729
* iNaturalist: 594458
* IPNI: 940339-1
* IUCN: 113237408
* Plant List: tro-50225337
* Tropicos: 50225337
| | {
"title": "Kandelaber-spinnekopbos",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
434,
1149,
0.3777197563098346
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">Kandelaber-spinnekopbos</th></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">\n<th colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><a href=\"./Bewaringstatus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bewaringstatus\">Bewaringstatus</a></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><span><img alt=\"\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"240\" decoding=\"async\" height=\"59\" resource=\"./Lêer:Status_iucn3.1_NT_af.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Status_iucn3.1_NT_af.svg/220px-Status_iucn3.1_NT_af.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Status_iucn3.1_NT_af.svg/330px-Status_iucn3.1_NT_af.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Status_iucn3.1_NT_af.svg/440px-Status_iucn3.1_NT_af.svg.png 2x\" width=\"220\"/></span></span><br/><a href=\"./Byna-bedreigde_spesie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Byna-bedreigde spesie\">Byna bedreig</a> <link href=\"./Kategorie:IUBN_Rooilys_byna-bedreigde_spesies\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/><small><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>(<a href=\"./IUBN-rooilys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IUBN-rooilys\">IUCN 3.1</a>)</small></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a></th></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><div class=\"koninkryk\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Plantae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plantae\">Plantae</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>(geen rang):</td>\n<td><div class=\"(geen rang)\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Angiosperms\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Angiosperms\">Angiosperms</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>(geen rang):</td>\n<td><div class=\"(geen rang)\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Eudicots\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eudicots\">Eudicots</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Orde:</td>\n<td><div class=\"orde\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Proteales\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteales\">Proteales</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Familie:</td>\n<td><div class=\"familie\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Proteaceae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteaceae\">Proteaceae</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Genus:</td>\n<td><div class=\"genus\" style=\"display:inline\"><i><a href=\"./Serruria\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Serruria\">Serruria</a></i></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Spesie:</td>\n<td><div class=\"spesie\" style=\"display:inline\"><i><b>S.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>effusa</b></i></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Binomiale_naam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Binomiale naam\">Binomiale naam</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><b><span class=\"binomial\"><i>Serruria effusa</i></span></b><br/><div style=\"font-size: 85%;\">Rourke, (1990)</div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1148
} |
**Elektronika** is die studie van die vloei van ladings deur verskeie materiale en toestelle soos halfgeleiers, resistors, induktors, kapasitors, nanostrukture en vakuumbuise. Alle toepassings van elektronika behels die oordra van elektriese seine en/of inligting. Elektronika word beskou as 'n teoretiese vertakking van fisika, maar die ontwerp en konstruksie van elektroniese stroombane om praktiese probleme op te los is tegnieke in elektroniese- en rekenaaringenieurswese.
Die studie van halfgeleiertoestelle en verwante tegnologie word ook as 'n vertakking van fisika beskou. Hierdie artikel fokus op die ingenieursaspekte van elektronika. Ander belangrike onderwerpe ook van toepassing is elektroniese afval en beroepsgesondheidsaspekte met die vervaardiging van halfgeleiertoestelle.
Oorsig van elektroniese stelsels en -stroombane
-----------------------------------------------
Kommersiële digitale voltmeter wat gebruik word om 'n prototipe na te gaan
Elektroniese stelsels word gebruik om 'n wye verskeidenheid take te verrig. Die hoofgebruike van elektroniese stroombane sluit in:
1. Die beheer en verwerking van data.
2. Die omskakeling van/na en verspreiding van elektriese krag.
Beide hierdie toepassings behels die skep en/of bespeuring van elektromagnetiese velde en elektriese strome. Al is elektriese energie al vir 'n geruime tyd voor die laat 19de eeu gebruik vir die versending van data oor telegraaf- en telefoonlyne, het die ontwikkeling van elektronika eers eksponensieël begin groei na die uitvinding van die radio.
Een benadering tot die studie van 'n elektroniese stelsel is om dit as volg in drie dele te verdeel:
* Toevoere – Elektroniese of meganiese sensore (of oorvormers). Hierdie toestelle neem seine/inligting vanaf 'n eksterne bron uit die fisiese wêreld en skakel hierdie seine/inligting om na elektriese strome/-spanning of digitale (hoë/lae) seine in die stelsel.
* Seinverwerking – Hierdie stroombane dien om die toevoerseine te manipuleer, te interpreteer en om te skakel om hulle sodoende nuttig te maak vir 'n verlangde toepassing. Onlangs is baie komplekse seinverwerking moontlik gemaak deur gebruik te maak van digitale seinverwerkers.
* Afvoere – Aandrywers of ander toestelle (soos omvormers) wat stroom-/spanningseine terug na 'n nuttige fisiese vorm omskakel (deur bv. 'n fisiese taak te verrig deur 'n motor te draai).
'n Televisiestel is 'n voorbeeld van 'n stelsel wat die drie dele bevat. Die televisie se toevoer bestaan uit 'n uitsending (wat deur 'n antenne ontvang word en deur 'n kabel na die stel gevoer word) wat na 'n stroom-/spanningsein omgeskakel word wat deur die toestel gebruik kan word. Seinverwerkingstroombane binne-in die televisie onttrek inligting vanuit die sein wat helderheid, kleur en klankvlakke bepaal. Afvoertoestelle skakel dan hierdie inligting weer om na 'n fisiese vorm. 'n Katodestraalbuis skakel elektroniese seine om na 'n beeld op die skerm. Magneetgedrewe luidsprekers skakel seine om na hoorbare klanke.
Elektroniese toestelle en komponente
------------------------------------
Herstel van elektronika
'n Elektroniese komponent is enige fisiese eenheid in 'n elektroniese stelsel waarvan die doel is om die elektrone of hul betrokke velde te beïnvloed op 'n manier wat konsekwent is met die beoogde funksie van die elektroniese stelsel. Komponente word gewoonlik aan mekaar verbind deur dit op 'n gedrukte stroombaan vas te soldeer om 'n elektroniese stroombaan te skep met 'n spesifieke funksie (soos bv. 'n versterker, radio-ontvanger of ossilleerder). Komponente kan individueel of in minder of meer komplekse groepe as geïntegreerde stroombane verpak word.
Soorte stroombane
-----------------
### Analoë stroombane
Die meeste analoë elektroniese toestelle soos radio-ontvangers word saamgestel vanuit 'n kombinasie van 'n paar basiese stroombane. Analoë stroombane gebruik 'n kontinue reeks spannings in teenstelling met die diskrete spanningsvlakke wat in digitile stroombane aangetref word. Goeie voorbeelde van analoë stroombane sluit vakuumbuis- en transistorversterkers, operasionele versterkers en ossileerders in.
Sommige analoë stroombane kan digitale of selfs mikroverwerkertegnieke benut om hul basiese werkverrigting te verbeter. Hierdie soort stroombaan word dan gewoonlik ook 'n 'gemengde sein' stroombaan genoem. Daar bestaan heelwat stroombane waar die onderskeid tussen analoog en digitale verwerking nie so duidelik is nie omdat die stroombane elemente van beide bevat.
Boustene van analoë stroombane:
* Spervlaktransistors
* Veldeffektransistors
* Operasionele versterkers
* Weerstande
* Kapasitore
* Diodes
### Digitale stroombane
Digitale stroombane is elektriese stroombane wat gebaseer word op 'n diskrete aantal spanningsvlakke. Digitale stroombane word dikwels gebruik om Boolse algebra fisies voor te stel en vorm die basis van alle digitale rekenaars. Baie ingenieurs gebruik die begrippe "digitale stroombaan", "digitale stelsel" en "logika" as sinonieme wanneer hulle oor digitale stroombane praat.
In die meeste gevalle word kan 'n nodus in 'n stelsel twee toestande voorstel, dikwels voorgestel deur twee spanningsvlakke wat "Laag" of "Hoog" genoem word. Dikwels sal "Laag" naby nul volt wees en "Hoog" by 'n hoër spanningsvlak wees wat afhang van die spanningsbron wat gebruik word.
Rekenaars, elektroniese horlosies en programeerbare logiese beheerders (wat gebruik word om nywerheidsprosesse te beheer) word gebou met digitale stroombane. Digitale Seinverwerkers is 'n ander voorbeeld.
Boustene van digitale stroombane:
* Logiese hekke
* Opteller
* Binêre vermenigvuldigers
* wipbaan (flip-flop)
* Tellers
* Registers
* Multipleksers
* Schmitt-snellers
Geïntegreerde toestelle:
* Mikroverwerkers
* Mikrobeheerders
* Toepassingspesifieke geïntegreerde stroombane
* Digitale seinverwerker
* Veldprogrameerbare hekrooster | {
"title": "Elektronika",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1158,
5058,
0.22894424673784106
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 5878
} |
**Russiese braille** is die braillealfabet van Russies en, met aanpassings, tale in buurlande wat die Cyrilliese skryfstelsel gebruik soos Oekraïens en Mongools. Dit is gegrond op die Latynse transliterasie van Cyrillies, met bykomende letters spesiaal vir Russies. Dit is in Russies bekend as Шрифт Брайля *Sjrift Brailja*, "brailleskrif".
Alfabet
-------
Russiese braille lyk soos volg:
| **Druk** | а *a* | б *b* | в *w* | г *g* | д *d* | е *e, je* | ё *jo* | ж *zj* | з *z* | и *i* | й *j* |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| **Braille** | | | | | | | | | | | |
| **Druk** | к *k* | л *l* | м *m* | н *n* | о *o* | п *p* | р *r* | с *s* | т *t* | у *oe* | ф *f* |
| **Braille** | | | | | | | | | | | |
| **Druk** | х *ch* | ц *ts* | ч *tsj* | ш *sj* | щ *sjtsj* | ъ *"* | ы *i* | ь *’* | э *e* | ю *joe* | я *ja* |
| **Braille** | | | | | | | | | | | |
Die Russiese alfabet van voor die Russiese Rewolusie het verskeie letters ingesluit wat nie meer gebruik word nie. Daarbenewens het die letter э ietwat anders gelyk.
| **Druk** | ѳ *th* | і *i* | ѣ *ě* | э *è* |
| --- | --- | --- | --- | --- |
| **Braille** | | | | |
Hoewel dié letters nie meer in Russies gebruik word nie, kom hulle nog voor in die braillealfabette van ander tale.
Punktuasie
----------
Enkelpunktuasie:
| Druk | , |. | ? | ! | ; | : | - | — |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| Braille | | | | | | | | |
Dubbele punktuasie:
| | | | | |
| --- | --- | --- | --- | --- |
| Druk | « ...... »(buite-aanhaling) | „ ...... "(binne-aanhaling) | ( ...... ) | [ ...... ] |
| Braille | | | | |
Formatering
-----------
| Kurs. | Hoofl. | No. | Kolom |
| --- | --- | --- | --- |
| | | | |
Syfers en berekenings
---------------------
Syfers is die letters *a-j* met vooraan, nes in ander alfabette. Wiskundige simbole is soos volg:
| Druk | + | - | × | · | : | = |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| Braille | | | | | | |
| Druk | < | > | ( | ) | √ | % |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| Braille | | | | | | |
Wiskundige simbole word voorafgegaan, maar nie gevolg nie, deur ’n spasie, byvoorbeeld:
6 × 7 : 14 = 3
Uitbreidings vir ander tale
---------------------------
Baie tale van die voormalige Sowjetunie gebruik gedrukte alfabette wat van die Russiese alfabet afgelei is, met toevoegings vir unieke klanke. Net so stam hulle braillealfabette van Russiese braille af. Die brailletekens vir letters wat ooreenstem met dié in Russiese druk is dieselfde as in Russies braille. Daar is egter geen internasionale konsekwensie onder die bykomende letters nie, buiten *і*, wat in Oekraïens, Belarussies en Kasaks gebruik word – en selfs dan gebruik Kirgisies vir *ң (ŋ)*. Gewoonlik word al die Russiese letters nie gebruik nie, behalwe miskien in leenwoorde. Punktuasie- en formateringstekens stem meestal ooreen met Russiese braille.
### Oekraïense braille
Oekraïens het die bykomende letters *і, ї, є, ґ.* Die *є* is die spieëlbeeld van die ou Russiese *э*, terwyl *і* die ou Russiese *і* is (dus die omgekeerde van *й* en dieselfde as die Engelse en Franse *y*) en *ї* is die ou Russiese *jat (ѣ)*.
| **Druk** | є | ґ | і | ї |
| --- | --- | --- | --- | --- |
| **Braille** | | | | |
Unesco kon hierdie waardes in 2013 nie bevestig nie.
### Belarussiese braille
Belarussies het die bykomende letters *і* en *ў*. Hulle is die spieëlbeeld van *й* en *у*.
| **Druk** | і | ў |
| --- | --- | --- |
| **Braille** | | |
Unesco kon hierdie waardes in 2013 nie bevestig nie.
### Kasakse braille
Kasaks het die bykomende letters *ә, ғ, қ, ң, һ, ө, ү, ұ, і*.
| **Druk** | ә | ғ | қ | ң | ө | ү | ұ | һ | i |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| **Braille** | | | | | | | | | |
### Mongoolse braille
Mongools het ook die letters *ө, ү,* maar met ander brailletekens:
| **Druk** | ө *ö* | ү *ü* |
| --- | --- | --- |
| **Braille** | | |
Albei dié letters is verouderd in Russiese braille. Die gedrukte Mongoolse klinker *ө (ö)* lyk amper soos die ou Russiese medeklinker *ѳ (th)* en gebruik dieselfde brailleteken; die Mongoolse klinker *ү (ü)* gebruik die brailleteken van die ou Russiese klinker *jat*. | {
"title": "Russiese braille",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
828,
2980,
0.2778523489932886
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" style=\"font-size:90%; width:25em; text-align:left;\">\n<tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"color:#000; background-color:palegreen; font-size:120%; text-align:center;\">Russiese braille</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><i> </i></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"\"}' typeof=\"mw:Image\"><a href=\"./Lêer:Russian_Braille_chart.jpg\"><img data-file-height=\"249\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"313\" height=\"191\" resource=\"./Lêer:Russian_Braille_chart.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Russian_Braille_chart.jpg/240px-Russian_Braille_chart.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ec/Russian_Braille_chart.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ec/Russian_Braille_chart.jpg 2x\" width=\"240\"/></a></span><br/><small><div style=\"text-align:center\"></div></small></td></tr>\n<tr>\n<th>Soort skryfstelsel</th>\n<td><a href=\"./Alfabet\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Alfabet\">Alfabet</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Taal</th>\n<td><a href=\"./Russies\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Russies\">Russies</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Stelsel</th>\n<td><a href=\"./Braille\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Braille\">Braille</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Gegrond op</th>\n<td><a class=\"new\" href=\"./Russiese_alfabet\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Russiese alfabet\">Russiese alfabet</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 4394
} |
**Mat** (Russies: мат, матерщина, матерный язык) is ’n Russiese straattaal wat gebaseer is op spesifieke vulgêre vloekwoorde.
Mat is nie sleng in die gewone sin van die woord nie, maar ’n hele sleng-taal wat net uit vloekwoorde bestaan. Dis moontlik om ’n hele gesprek te voer met vulgêre woorde, iets wat net in Russies moontlik is. Die "taal" het waarskynlik in die Russiese kriminele onderwêreld ontstaan.
Agtergrond
----------
Hoewel wyd geglo word dat die naam afgelei is van die Russiese woord vir "ma" (мать), kom dit eintlik van ’n ou Russiese woord vir "hard skree" wat tans net in spesifieke uitdrukkings gebruik word, soos *благим матом*.
Dit word feitlik deur almal verstaan en word algemeen gebruik, maar dit gee baie mense aanstoot. Die eerste mat-woorde het al in die Middeleeue ontstaan en word gebruik om verskeie redes, soos disrespek, sinisme of selfgelding. Dit is in die 18de eeu vir die eerste keer in die Russiese letterkunde gebruik deur die digter Iwan Barkof. Nie-moedertaalsprekers van Russies word gewoonlik aangeraai om die woorde baie versigtig te gebruik as hulle nie gewoonlik in hul eie taal vloek nie.
Woordeskat
----------
Let wel, woorde in die res van die artikel kan aanstoot gee.
### Sleutelwoorde
Die sleutel-elemente van mat is:
* *choei* (Russies: хуй) – piel
* *pizda* (Russies: пизда) – poes
* *jebat* (Russies: ебать) – naai, fok
* *bljad′* (Russies: блядь) – hoer
Hierdie vier woorde kan in verskeie kontekste gebruik word en ’n groot aantal woorde kan van hulle afgelei word deur middel van voor- en agtervoegsels. Die eerste uitgawe van die *Groot Mat-woordeboek* (Большой словарь мата) bevat net woorde wat van die woord *choei* afgelei is – altesaam 500 van hulle.
### Nog woorde
* Nog ’n gewilde en effens "sagter" woord vir die manlike geslagsorgaan is *cher* (хер). Dit is die ou naam van die letter "ch" (uitgespreek soos die "g" in die Afrikaanse woord "goeie"), wat die eerste letter van die woord *choei* is. Dié eufemisme stem dus baie ooreen met die term "f-woord". Nog woorde met dieselfde betekenis is *chwost* (хвост), *jelda* (елда), *chrjen* (хрен), *konfetka* (конфетка; enkelvoud van lekkergoed; lekkertjie) en vele ander.
* Dieselfde as *pizda*: *manda* (манда)
* Dieselfde as *jebat*: *trachat* (трахать)
* Masturbeer: *drotsjit* (дрочить)
* ’n Lelike woord vir "kondoom": *gandon* (гандон)
* Sperma: *kontsja* (конча), *kontsjina* (кончина), *malafja* (малафья)
* Ejakuleer: *kontsjat* (кончать)
* Agterstewe: *zjopa* (жопа), *sraka* (срака)
* Teef: *soeka* (сука)
### Afleidings
Let wel: eufemismes is deurgaans in dié afdeling gebruik.
#### *Choei*
* *chernja* (херня); *choeinja* (хуйня) – nonsens
* *choeilo* (хуило; хуйло) – idioot; bobbejaan
* *choejowi* (хуёвый); *cherowi* (херовый) – sleg
* *choejowina* (хуёвина); *pizdjoelina* (пиздюлина); *pojebjen* (поебень) – watsenaam
* *ochoejenni* (охуенный); *ochoejitelni* (охуительный); *opizdenitelni* (опизденительный) – groot
* *ochoejet* (охуеть); *ofigjet* (офигеть) – mal word, verbaas wees, voor op die wa wees
* *po choei* (похуй); pochoejoe (похую) – onbelangrik
#### *Pizda*
* *pizdati* (пиздатый) – goed
* *pizdjets* (пиздец) – gemors
* *pizdjet* (пиздеть) – baie praat
* *pizdit* (пиздить) – om te jok
#### *Choei* en *pizda*
* *Pizdoei nachoei! (Пиздуй нахуй!) – Gaan na die hel!*
#### *Jebat*
* *dolbojob* (долбоёб) – idioot
* *najebat* (наебать) – om te kroek
* *wijebat* (выебать) – om te straf; pla
* *zajebat* (заебать) – om iemand verskriklik te pla
* *otjebis!* (отъебись!) – gaan weg!
### Verbasing
Verskeie uitdrukkings kan gebruik word om verbasing of verrassing uit te druk: *job twojoe mat* (ёб твою мать), *ni choeja sebje* (ни хуя себе), *ebat menja w rot!* (ебать меня в рот!), *ebat-kopat* (ебать-копать), *ebat-kolotit* (ебать-колотить), *etit-kolotit* (етить-колотить) en vele ander.
Mat deur beroemdes
------------------
**Filipp Kirkorof se nuuskonferensie**
Dié Russiese popster het op 20 Mei 2004 die volgende gesprek gehad met me. Arojan, ’n korrespondent, op sy nuuskonferensie in Rostof aan die Don:
**Kirkorof**: Jou pienk bloes, jou tiete en jou mikrofoon irriteer my. .. Vir my is dit *pochoejoe* (onbelangrik) wat jy oor my gaan skryf. Ek hou nie van onprofessionele mense nie.
**Arojan**: Jy moet leer om jouself te gedra, *zwezda* ("ster").
**Kirkorof**: Ja, ja, *pizda* ("poes")! (rym met *zwezda*).
**Michail Lermontof** (*Петергофский праздник*; *Peterhof-vakansie*), 1834
So, ek gaan nie betaal nie
As jy egter ’n eenvoudige hoer is
Moet jy dit as ’n eer beskou
Om ’n kadet se piel te leer ken!
**Russies:**
Итак, тебе не заплачу я:
Но если ты простая блядь,
То знай: за честь должна считать
Знакомство юнкерского хуя!
Rymelary
--------
Die meeste vra-woorde het standaard-antwoorde wat rym. Hulle is eintlik betekenisloos en bloot onbeskof. Die volgende gesprekke is ’n voorbeeld:
* "Iwan!" "A?" (Wat?) "Choei na!" (Hier is vir jou ’n p\*\*\*!)
* "Sjto?" (Wat?) "Choei tsjerez pletsjo!" (P\*\*\* oor die skouer!)
* "Kak?" (Hoe?) "Choejem ob kosjak!" (Slaan die deurkosyn met jou p\*\*\*!)
* "Noe?" (Wat daarvan?) "Choei gnoe!" (Ek buig my p\*\*\*!)
* "Oi!" (Ai!) "Choei gnoi!" (My p\*\*\* is vol etter!) | {
"title": "Russiese mat (taal)",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
2161,
4852,
0.4453833470733718
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 5776
} |
Die **Russies-Ortodokse Kerk** (Russies: Ру́сская правосла́вная це́рковь, *Roesskaja prawoslawnaja tserkof*) is ’n outokefale Oosters-Ortodokse Kerk wat sedert 15 Oktober 2018 nie meer in volle gemeenskap met die Ekumeniese Patriargaat van Konstantinopel is nie. Die primaat van die kerk het die titel Patriarg van Moskou en die Hele Rusland.
Die Kerk het kerklike jurisdiksie oor verskeie Ortodokse kerke buite Rusland, soos die Outonome Oekraïens-Ortodokse Kerk, maar ondervind spanning met dié kerk weens skismatiese groepe wat deur die huidige regering gesteun word. Die debat oor die erkenning van ander Ortodokse kerke as outokefaal het ook spanning tussen die Russies-Ortodokse Kerk en die Ekumeniese Patriargaat van Konstantinopel veroorsaak.
'n Kerk
Geskiedenis
-----------
### Ontstaan
Die Russiese Kerk ontstaan in 988, toe grootprins Wladimir die Grote van Kiëf-Roes die Christelike geloof aanneem as die land se amptelike godsdiens.
Die Kiëfse Kerk val aanvanklik onder die Ekumeniese Patriargaat van Konstantinopel en die Bisantynse patriarg stel die aartsbiskop aan wat hoof van die Russiese Kerk is. In 1054 is die Russiese Kerk deel van die Oosters-Ortodokse Kerk wat ontstaan ná die skeuring in die kerk van die Romeinse Ryk bekend as die Oos-Wes-skisma. In 1448 maak die Russiese biskoppe hulle los van die Patriargaat van Konstantinopel. Sedertdien is dit ’n outokefale, administratief selfregerende kerk. Vyf jaar later val Konstantinopel in die hande van die Ottomaanse Ryk en in Rusland ontstaan die teorie dat Moskou die "Derde Rome" is en die Christelike (Ortodokse) keiserryk moet voortsit. In 1589 neem die aartsbiskop van Moskou met die toestemming van die patriarg van Konstantinopel die titel patriarg aan.
### Skeuring
In die middel van die 17de eeu voer die destydse patriarg van Moskou, Nikon, hervormings deur in die Russies-Ortodokse rite. Baie gelowiges betwis die wetlikheid van hierdie kerkhervormings en onder leiding van aartspriester Awwakoem staan hulle dit sterk teen. Die stryd word besleg in die guns van die hervormingsgesindes en dit lei in 1666–1667 tot ’n skeuring (Russies: раскол; *raskol*) in die Kerk. ’n Banvloek word oor die ou rite uitgespreek en die aanhangers daarvan word as skismatici (раскольники; *raskolniki*) bestempel en vir ’n baie lang tyd vervolg. Hulle noem hulself Ougelowiges (Староверы). Die banvloek is eers in 1971 deur die Patriargaat van Moskou opgehef.
Die Ougelowiges verskil steeds van die Russies-Ortodokse Kerk. Een van die belangrikste verskille is die manier waarop die kruisteken gemaak word. Die Ougelowiges doen dit met twee vingers as teken van die dualiteit van Christus die Seun van God en Christus die Mens. Die amptelike Kerk maak die teken met drie vingers as simbool van die Heilige Drie-eenheid (Vader, Seun en Heilige Gees).
### Vervolging en herlewing
Die Sint Basilius-katedraal in Moskou.
Ná die Russiese Rewolusie van 1917, tydens die kommunistiese era, is die Kerk vervolg. Biskoppe, priesters en ander gelowiges is gearresteer en tereggestel. Kloosters is gesluit en talle kerke is verniel of as pakhuise, bioskope en gemeenskapsale ingerig.
Nadat Nazi-Duitsland die Sowjetunie in 1941 ingeval het, laat Josef Stalin die Russies-Ortodokse Kerk herleef om patriotiese ondersteuning van die Russiese deelname aan die oorlog aan te moedig.
Op 4 September 1943 kry die aartsbiskoppe Sergius (Stragorodski), Aleksi (Simanski) en Nikolai (Jaroesjewitsj) toestemming om op 8 September ’n raad byeen te roep wat Sergius verkies tot patriarg van Moskou en die hele Rusland. Dit word deur sommige kerklikes beskou as ’n oortreding van die XXXIV Apostoliese Kanon aangesien geen kerkhiërarg deur ’n niekerklike owerheid ingeseën kan word nie.
’n Nuwe patriarg word gekies, teologiese skole geopen en duisende kerke weer in gebruik geneem. Die Moskouse Teologiese Akademie-kweekskool, wat in 1918 gesluit is, word ook heropen.
Tussen 1945 en 1959 word die amptelike organisasie van die Kerk baie uitgebrei. Teen 1957 is sowat 22 000 Russies-Ortodokse kerke weer aktief.
In 1959 begin Nikita Chroesjtsjof egter sy eie veldtog teen die Kerk en sowat 12 000 kerke word gedwing om hul deure te sluit. Teen 1985 is daar minder as 7 000 kerke oop. Lede van die kerkhiërargie word uitgedwing en in die tronk gestop en hul plekke word ingeneem deur "gehoorsame" kerklikes, van wie talle na bewering bande met die KGB het.
Sedert die val van die Sowjetunie gaan die Russies-Ortodokse Kerk deur ’n soort renaissance.
Liturgie
--------
Die liturgie en rite van die Russies-Ortodokse Kerk kom grootliks ooreen met dié van ander Oosters-Ortodokse Kerke, wat ook uit die Kerk van Bisantium ontwikkel het. Tipies is dat die kruisteken gemaak word vanaf die voorkop, via die regterskouer na die linkerskouer met drie vingers nes in die Grieks-Ortodokse Kerk. In die kerkdienste word die hoogtepunte soos die geboorte, dood en opstanding van Christus herdenk. Geen musiekinstrumente word gebruik nie. Daar is egter baie koorsang. Die lidmate staan soms ure aaneen om saam te aanbid.
Verspreiding
------------
Die kerk is sterk verteenwoordig in die lande van die voormalige Sowjetunie. Die Belarussies-Ortodokse Kerk en die Oekraïens-Ortodokse Kerk val onder die Russiese Kerk. ’n Deel van die Oekraïens-Ortodokse Kerk het egter afgestig en het hul eie patriargaat van Kiëf. Die Russies-Ortodokse Kerk word ook verteenwoordig in Europa, Amerika en Oseanië.
Kritiek
-------
Die Russies-Ortodokse Kerk kry dikwels kritiek oor sy invloed op die Russiese politiek en openbare lewe. So word soms anti-semitiese berigte gepubliseer in nuusbronne van plaaslike bisdomme, word baie ander geloofsoortuigings soos die Jehovasgetuies, Mormone, Rooms-Katolieke Kerk, Hare Krishnas en Protestantse kerke "sektes" genoem en word in plaaslike kerke oproepe gedoen dat hul dienste versteur word en hulle selfs geweld gebruik teen hierdie "ongelowiges".
In Rusland is daar amptelik vryheid van godsdiens, maar invloedwerwers van die Russies-Ortodokse Kerk probeer die vryheid weer inperk, onder meer deur die verpligte registrasie van kerke. Dit lyk egter nie of die Kerk sy monopolie kan handhaaf nie. Benewens ander gelowe is baie Russe ook ateïsties, of hulle staan minstens onverskillig teenoor godsdiens. | {
"title": "Russies-Ortodokse Kerk",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1692,
7045,
0.24017033356990775
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" cellpadding=\"0\" cellspacing=\"0\" class=\"toccolours vatop infobox\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Oosters-Ortodokse Kerk\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Oosters-Ortodokse_Kerk\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Russies-Ortodokse Kerk\"},\"beeld\":{\"wt\":\"TSL03.jpg\"},\"onderskrif\":{\"wt\":\"Die [[Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei]] in Sergejef Posad naby [[Moskou]].\"},\"moeder\":{\"wt\":\"Ekumeniese patriargaat\"},\"stigting\":{\"wt\":\"[[988]]\"},\"stigter\":{\"wt\":\"[[Wladimir I van Kiëf|Wladimir die Grote]]\"},\"status\":{\"wt\":\"[[Outokefaal]]\"},\"hoof\":{\"wt\":\"[[Patriarg Kirill van Moskou|Kirill]]\"},\"titel\":{\"wt\":\"Patriarg van Moskou en die Hele Rusland\"},\"setel\":{\"wt\":\"[[Moskou]], [[Rusland]]\"},\"liturgie\":{\"wt\":\"[[Bisantynse Ryk|Bisantyns]]\"},\"taal\":{\"wt\":\"[[Kerkslawies]]\"},\"kalender\":{\"wt\":\"[[Juliaanse kalender|Juliaans]]\"},\"gelowiges\":{\"wt\":\"100 000 000<sup>+</sup>\"},\"bisdomme\":{\"wt\":\"160\"},\"kloosters\":{\"wt\":\"788\"},\"gemeentes\":{\"wt\":\"30 142\"},\"priesters\":{\"wt\":\"28 434\"},\"web\":{\"wt\":\"http://www.patriarchia.ru\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"float:right; clear:right; width:270px; padding:3px; margin:1px 1px 1em 1em; font-size:85%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr><td colspan=\"3\" style=\"background-color:#E6E6B2; color:#000000; text-align: center;\"><b><span style=\"font-size: 120%;\">Russies-Ortodokse Kerk</span></b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw=\"{"caption":"Die <a rel=\\"mw:WikiLink\\" href=\\"./Drie-eenheid-klooster_van_Sint_Sergei\\" title=\\"Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei\\" data-parsoid='{\\"stx\\":\\"simple\\",\\"a\\":{\\"href\\":\\"./Drie-eenheid-klooster_van_Sint_Sergei\\"},\\"sa\\":{\\"href\\":\\"Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei\\"}}'>Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei</a> in Sergejef Posad naby <a rel=\\"mw:WikiLink\\" href=\\"./Moskou\\" title=\\"Moskou\\" data-parsoid='{\\"stx\\":\\"simple\\",\\"a\\":{\\"href\\":\\"./Moskou\\"},\\"sa\\":{\\"href\\":\\"Moskou\\"}}'>Moskou</a>."}\" typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:TSL03.jpg\" title=\"Die Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei in Sergejef Posad naby Moskou.\"><img alt=\"Die Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei in Sergejef Posad naby Moskou.\" data-file-height=\"1664\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"2496\" decoding=\"async\" height=\"176\" resource=\"./Lêer:TSL03.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/TSL03.jpg/264px-TSL03.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/TSL03.jpg/396px-TSL03.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/TSL03.jpg/528px-TSL03.jpg 2x\" width=\"264\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align: center;\"><i>Die <a class=\"mw-redirect\" href=\"./Drie-eenheid-klooster_van_Sint_Sergei\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei\">Drie-eenheid-klooster van Sint Sergei</a> in Sergejef Posad naby <a href=\"./Moskou\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Moskou\">Moskou</a>.</i></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Moederkerk</td><td colspan=\"2\">Ekumeniese patriargaat</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Stigtingsjaar</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./988\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"988\">988</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Stigter</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Wladimir_I_van_Kiëf\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wladimir I van Kiëf\">Wladimir die Grote</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Status</td><td colspan=\"2\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Outokefaal\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Outokefaal\">Outokefaal</a></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:#E6E6B2; color:#000000; text-align: center;\"><b>Kerkleiding</b></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Hoof</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Patriarg_Kirill_van_Moskou\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Patriarg Kirill van Moskou\">Kirill</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Hoof se titel</td><td colspan=\"2\">Patriarg van Moskou en die Hele Rusland</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Setel</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Moskou\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Moskou\">Moskou</a>, <a href=\"./Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rusland\">Rusland</a></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:#E6E6B2; color:#000000; text-align: center;\"><b>Besonderhede</b></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Liturgie</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Bisantynse_Ryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bisantynse Ryk\">Bisantyns</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Liturgiese<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>taal<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Kerkslawies\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kerkslawies\">Kerkslawies</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Kalender</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Juliaanse_kalender\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Juliaanse kalender\">Juliaans</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Gelowiges</td><td colspan=\"2\">100 000 000<sup>+</sup></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Bisdomme</td><td colspan=\"2\">160</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Kloosters</td><td colspan=\"2\">788</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Gemeentes</td><td colspan=\"2\">30 142</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Priesters</td><td colspan=\"2\">28 434</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:#E6E6B2; color:#000000; text-align: center;\"><b>Webtuiste</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align: center;\"></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 6360
} |
'n Versameling van meetkundige vorms. Alle vorms van 'n gegewe kleur is soortgelyk aan mekaar. Vorms en basiese meetkunde is belangrike onderwerpe in elementêre wiskunde
'n Illustrasie wat appels gebruik om aan te dui dat 2 + 3 en 3 + 2 albei gelyk is aan 5. Appels word gereeld gebruik om rekenkunde in handboeke vir kinders te verduidelik.
**Elementêre wiskunde** bestaan uit wiskunde-onderwerpe wat dikwels op primêre of sekondêre skoolvlak aangebied word.
Die mees basiese onderwerpe in elementêre wiskunde is rekenkunde en meetkunde. Sedert die laaste dekades van die 20ste eeu, is daar meer klem gelê op probleemoplossing. Elementêre wiskunde word in die alledaagse lewe gebruik in sulke aktiwiteite soos verandering, kook, koop en verkoop van voorraad, en dobbel. Dit is ook 'n noodsaaklike eerste stap op die pad na die verstaan van die wetenskap.
Op sekondêre skool is die hoofonderwerpe van elementêre wiskunde algebra en trigonometrie. Calculus, hoewel dit dikwels aan gevorderde sekondêre skoolstudente geleer word, word gewoonlik as kollege-vlak wiskunde beskou.
Onderwerpe
----------
Volgens 'n oorsig van die wiskundekurrikulum van lande wat aan die TIMSS-eksamen deelgeneem het, is die volgende onderwerpe belangrik vir die elementêre kurrikulum (jare 1-8) deur minstens twee derdes van die hoogspresterende lande:
### Heelgetalle
Die heelgetalle is dié wat gebruik word om te tel (soos in "daar is ses munte op die tafel") en te orden (soos in "hierdie is die derde grootste stad in die land"). In algemene taal word hierdie doeleindes onderskei deur onderskeidelik kardinale en ordinale getalle te gebruik. 'n Derde gebruik van natuurlike getalle is as nominale getalle, soos die modelnommer van 'n produk, waar die natuurlike getal slegs gebruik word vir die benaming (afgesien van 'n reeksnommer waar die volgorde eienskappe van die natuurlike getalle later gebruike onderskei van vorige gebruike).
Eienskappe van die natuurlike getalle soos verdeelbaarheid en die verspreiding van priemgetalle, word bestudeer in basiese getalteorie, 'n ander deel van elementêre wiskunde.
Elementêre wiskunde fokus op die (+) en (×) bewerkings en hul eienskappe:
Sluiting onder toevoeging en vermenigvuldiging: vir alle natuurlike getalle a en b, beide a + b en a × b is natuurlike getalle.
Assosiativiteit: vir alle natuurlike getalle a, b en c, a + (b + c) = (a + b) + c en a × (b × c) = (a × b) × c.
Kommutativiteit: vir alle natuurlike getalle a en b, a + b = b + a en a × b = b × a. Bestaande identiteitselemente: vir elke natuurlike getal a, a + 0 = a en a × 1 = a. Verdelingsvermoë van vermenigvuldiging oor optelling vir alle natuurlike getalle a, b en c, a × (b + c) = (a × b) + (a × c). Geen nie-nul-verdelers: as a en b natuurlike getalle is, is a × b = 0, dan a = 0 of b = 0.
### Meeteenhede
'n Meeteenheid is 'n definitiewe grootte van 'n fisiese hoeveelheid, gedefinieer en aangeneem deur konvensie of wetgewing, wat gebruik word as 'n standaard vir die meting van dieselfde fisiese hoeveelheid. Enige ander waarde van die fisiese hoeveelheid kan uitgedruk word as 'n eenvoudige veelvoud van die meeteenheid. Byvoorbeeld, lengte is 'n fisiese hoeveelheid. Die meter is 'n lengte-eenheid wat 'n definitiewe voorafbepaalde lengte verteenwoordig. Wanneer ons 10 meter (of 10 m) sê, beteken ons eintlik 10 keer die bepaalde voorafbepaalde lengte wat "meter" genoem word.
Die definisie, ooreenkoms en praktiese gebruik van meeteenhede het 'n deurslaggewende rol gespeel in die menslike strewe vanaf die vroeë eeue tot op hierdie dag. Verskillende stelsels eenhede was baie algemeen. Nou is daar 'n globale standaard, die Internasionale Stelsel van Eenhede (SI), die moderne vorm van die metrieke stelsel.
### Breuke
'n Breuk verteenwoordig 'n deel van 'n geheel of meer algemeen 'n aantal gelyke dele. Wanneer dit in die alledaagse Engels gepraat word, beskryf 'n breuk hoeveel dele van 'n bepaalde grootte daar byvoorbeeld is, 'n halwe, agt vyfde, driekwart. 'n Algemene, vulgêre of eenvoudige breuk (voorbeelde: {\displaystyle {\tfrac {1}{2}}} en {\displaystyle {\tfrac {17}{3}}}) bestaan uit 'n heelgetal teller wat bokant 'n lyn vertoon word (of voor 'n snit) en 'n nie- , hieronder (of na) daardie lyn vertoon. Getalle en noemers word ook gebruik in breuke wat nie algemeen is nie, insluitend saamgestelde breuke, komplekse breuke en gemengde syfers.
Soos heelgetalle, volg breuke die kommutatiewe, assosiatiewe en verspreidende wette, en die reël teen verdeling met nul.
### Vergelykings en formules
'n Formule is 'n entiteit wat gebruik word deur die simbole en formasie reëls van 'n gegewe logiese taal te gebruik. Byvoorbeeld, die bepaling van die volume van 'n sfeer vereis 'n beduidende hoeveelheid integraalrekene of sy meetkundige analoog, die metode van uitputting; Maar nadat hierdie een keer gedoen is in terme van 'n parameter (die radius byvoorbeeld), het wiskundiges 'n formule gemaak om die volume te beskryf. 'n Vergelyking is 'n formule van die vorm A = B, waar A en B uitdrukkings is wat een of meer veranderlikes insluit wat onbekende genoem word, en "=" dui die gelykwaardige binêre verband aan. Alhoewel dit in die vorm van 'n voorstel geskryf word, is 'n vergelyking nie 'n stelling wat waar of onwaar is nie, maar 'n probleem wat bestaan uit die vind van die waardes, genoem oplossings, wat, wanneer die onbekende vervang word, gelyke waardes van die uitdrukkings A en B lewer. Byvoorbeeld, 2 is die unieke oplossing van die vergelyking x + 2 = 4, waarin die onbekende x is.
### Data-voorstelling en analise
'n Histogram-voorbeeld van die hoogtes van 31 Swart Kersiebome. Histogramme is 'n algemene instrument wat gebruik word om data te verteenwoordig.
Data is 'n stel waardes van kwalitatiewe of kwantitatiewe veranderlikes; hersaamgestel, stukkies data is individuele stukke inligting. Data in rekenaarwese (of dataverwerking) word voorgestel in 'n struktuur wat dikwels tabulêr is (verteenwoordig deur rye en kolomme), 'n boom ('n stel nodusse met ouer-kinders-verhouding) of 'n grafiek ('n stel verbind nodes). Data is tipies die gevolg van metings en kan met behulp van grafieke of beelde gevisualiseer word.
Data as 'n abstrakte konsep wat kan beskou word as die laagste vlak van abstraksie, van watter inligting en dan kennis afgelei word.
### Basiese twee-dimensionele meetkunde
Tweedimensionele meetkunde is 'n tak van wiskunde wat verband hou met vrae van vorm, grootte en relatiewe posisie van tweedimensionele figure. Basiese onderwerpe in elementêre wiskunde sluit veelhoeke, sirkels, omtrek en area in.
'n Poligoon wat begrens word deur 'n eindige ketting van reguitlynsegmente wat in 'n lus gesluit word om 'n geslote ketting of kring te vorm. Hierdie segmente heet sy kante of sye, en die punte waar twee kante ontmoet, is die veelhoek se hoekpunte (enkelvoud: hoekpunt) of hoeke. Die binnekant van die veelhoek word soms sy liggaam genoem. 'N N-gon is 'n veelhoek met n sye. 'N Veelhoek is 'n 2-dimensionele voorbeeld van die meer algemene politoop in enige aantal dimensies.
'n Sirkel is 'n eenvoudige vorm van tweedimensionele meetkunde wat die stel van alle punte in 'n vliegtuig is wat op 'n gegewe afstand van 'n gegewe punt, die middelpunt is. Die afstand tussen enige van die punte en die middel word die radius genoem. Dit kan ook gedefinieer word as die lokus van 'n punt wat ewe ver van 'n vaste punt af is.
'n Sirkel is 'n eenvoudige vorm van tweedimensionele geometrie wat die stel van alle punte in 'n vliegtuig is op 'n gegewe afstand van 'n gegewe punt, die middelpunt is. Die afstand tussen enige van die punte en die middel word die radius genoem. Dit kan ook gedefinieer word as die lokus van 'n punt wat ewe ver van 'n vaste punt af is.
Oppervlakte is die hoeveelheid wat die omvang van 'n tweedimensionele figuur of vorm uitdruk. Daar is verskeie bekende formules vir die areas van eenvoudige vorms soos driehoeke, reghoeke en sirkels.
### Afronding en beduidende syfers
Om 'n numeriese waarde af te rond, beteken om dit te vervang deur 'n ander waarde wat ongeveer gelyk is, maar 'n korter, eenvoudiger of meer eksplisiete voorstelling het. Byvoorbeeld, kan £ 23.4476 vervang word met £ 23.45, of die breuk 312/937 met 1/3, of die uitdrukking √2 met 1.414. Afronding word dikwels doelbewus gedoen om 'n waarde te kry wat makliker is om te skryf en te hanteer as die oorspronklike. Dit kan ook gedoen word om die akkuraatheid van 'n berekende nommer aan te dui; byvoorbeeld, 'n hoeveelheid wat bereken is as 123 456, maar bekend is dat dit slegs binne enkele honderde eenhede akkuraat is, word eerder as "ongeveer 123 500" vermeld.
The significant figures of a number are those digits that carry meaning contributing to its precision. This includes all digits except:
* Alle voorste nulle; Nulpunte wanneer hulle bloot plekhouers is om die skaal van die nommer aan te dui (presiese reëls word verduidelik by die identifisering van beduidende syfers); en Spuwende syfers, byvoorbeeld, deur berekeninge uitgevoer na groter akkuraatheid as die oorspronklike data, of metings wat meer akkuraat gerapporteer word as wat die toerusting ondersteun.
### Skatting
Skatting is die proses om 'n skatting of benaderings te vind, wat 'n waarde is wat vir een of ander doel bruikbaar is, selfs al is insetdata dalk onvolledig, onseker of onstabiel. Die waarde is egter bruikbaar omdat dit afgelei is van die beste beskikbare inligting..
'n Informele skatting wanneer min inligting beskikbaar is, word 'n guesstimate genoem, omdat die ondersoek nader kom as om die antwoord net te raai.
### Desimale
'n Desimale breuk is 'n breuk waarvan die noemer 'n krag van tien is.
Desimale breuke word algemeen uitgespreek sonder 'n noemer, die desimale skeier word in die teller ingevoeg (met die toonaangewende nulpunte bygevoeg indien nodig) in die posisie regs wat ooreenstem met die krag van tien van die noemer; Bv. 8/10, 83/100, 83/1000 en 8/10000 word uitgedruk as 0.8, 0.83, 0.083 en 0.0008. In Engelssprekende lande, sommige Latyns-Amerikaanse en baie Asiatiese lande, word 'n periode (.) of verhoogde periode (·) as die desimale skeidingsteken gebruik; In baie ander lande, veral in Europa, word 'n komma (,) gebruik.
### Persentasies
'n Persentasie is 'n getal of verhouding uitgedruk as 'n fraksie van 100. Dit word dikwels aangedui met die persentteken, %, of die afkorting "pct." 'n Persentasie is 'n dimensielose nommer (suiwer getal).
Byvoorbeeld, 45% (lees as "vyf-en-veertig persent") is gelyk aan 45/100, of 0.45. Persentasies word gebruik om uit te druk hoe groot of klein een hoeveelheid relatief tot 'n ander hoeveelheid is. Die eerste hoeveelheid verteenwoordig gewoonlik 'n deel van, of 'n verandering in, die tweede hoeveelheid. Byvoorbeeld, 'n toename van $ 0.15 teen 'n prys van $ 2.50 is 'n toename met 'n breuk van 0.15 / 2.50 = 0.06. Uitgedruk as 'n persentasie, is dit dus 'n 6% -verhoging. Terwyl persentasie waardes dikwels tussen 0 en 100 is, is daar geen beperking nie en kan 'n mens byvoorbeeld na 111% of -35% verwys.
### Verhoudings
Twee hoeveelhede is proporsioneel as 'n verandering in een altyd vergesel is van 'n verandering in die ander, en as die veranderinge altyd verwant is aan die hand van 'n konstante vermenigvuldiger. Die konstante word die koëffisiënt van eweredigheid of eweredigheidskonstante genoem.
* As een hoeveelheid altyd die produk van die ander is en 'n konstante, word die twee regstreeks proporsioneel. X en y is direk eweredig as die verhouding {\displaystyle {\tfrac {y}{x}}} konstant is.
* As die produk van die twee hoeveelhede altyd gelyk is aan 'n konstante, word die twee gesê om omgekeerd eweredig te wees. X en y is omgekeerd eweredig as die produk xy konstant is.
### Analitiese meetkunde
Cartesiese koördinate
Analitiese meetkunde is die studie van meetkunde met behulp van 'n koördinaatstelsel. Dit kontrasteer met sintetiese geometrie.
Gewoonlik word die Cartesiese koördinaatstelsel gebruik om vergelykings vir vliegtuie, reguit lyne en vierkante te manipuleer, dikwels in twee en soms in drie dimensies. Geometries ondersoek mens die Euklidiese vlak (2 dimensies) en Euklidiese ruimte (3 dimensies). Soos in skoolboeke geleer, kan analitiese meetkunde eenvoudiger verklaar word: dit is om numeriese meetkundige vorms op numeriese wyse te omskryf en numeriese inligting uit vorms se numeriese definisies en voorstellings te onttrek.
Transformasies is maniere om funksies te verskuif en te skaal deur verskillende algebraïese formules te gebruik.
### Negatiewe getalle
'n Negatiewe getal is 'n reële getal wat minder as nul is. Sulke getalle word dikwels gebruik om die bedrag van 'n verlies of afwesigheid te verteenwoordig. Byvoorbeeld, 'n skuld wat verskuldig is, kan as 'n negatiewe bate beskou word, of 'n afname in sommige hoeveelheid kan as 'n negatiewe toename beskou word. Negatiewe getalle word gebruik om waardes te beskryf op 'n skaal wat onder nul val, soos die Celsius- en Fahrenheit-skale vir temperatuur.
### Eksponente en radikale
Eksponisasie is 'n wiskundige operasie, geskryf as bn, wat twee getalle, die basis b en die eksponent (of krag) n insluit. Wanneer n 'n natuurlike getal is (dws 'n positiewe heelgetal), stem die eksponensiëring ooreen met herhaalde vermenigvuldiging van die basis: dit is, bn is die produk van die vermenigvuldiging van n basisse:
{\displaystyle b^{n}=\underbrace {b\times \cdots \times b} \_{n}}
Wortels is die teenoorgestelde van eksponente. Die nde wortel van 'n getal x (geskryf {\displaystyle {\sqrt[{n}]{x}}}) is 'n getal r, wat wanneer dit verhoog word na die mag n, x lewer. Dit is,
{\displaystyle {\sqrt[{n}]{x}}=r\iff r^{n}=x,}
Waar n die graad van die wortel is. 'n Wortel van graad 2 word 'n vierkantswortel genoem en 'n wortel van graad 3, 'n kubuswortel. Wortels van hoër graad word verwys deur die gebruik van ordinale getalle, soos in vierde wortel, twintigste wortel, ens.
Byvoorbeeld:
* 2 is 'n vierkant wortel van 4, sedert 22 = 4.
* -2 is ook 'n vierkant wortel van 4, aangesien (-2)2 = 4.
### Kompas-en-liniaal
Kompas-en-reguit, ook bekend as liniaal-en-kompas konstruksie, is die konstruksie van lengtes, hoeke en ander meetkundige figure met slegs 'n geïdealiseerde liniaal en kompas.
Die geïdealiseerde liniaal, bekend as 'n reguitlyn, word aangeneem as oneindig in lengte en het geen merke daarop nie en slegs een rand. Die kompas word veronderstel om ineen te val wanneer dit van die bladsy opgehef word, dus mag dit nie direk gebruik word om afstande oor te dra nie. (Dit is 'n onbelangrike beperking, aangesien 'n afstand met behulp van 'n meervoudige prosedure gebruik kan word, selfs met 'n ineenstortende kompas, sien kompas-ekwivalentstelling.) Meer formeel, die enigste toelaatbare konstruksies is dié wat deur Euclid se eerste drie postulate verkry word.
### Kongruensie en gelykvormigheid
Twee figure of voorwerpe is kongruent as hulle dieselfde vorm en grootte het, of as een dieselfde vorm en grootte het as die spieëlbeeld van die ander. Meer formeel word twee stelle punte kongruent genoem, en slegs as 'n mens deur 'n isometrie omskep kan word, dws 'n kombinasie van rigiede bewegings, naamlik 'n vertaling, 'n rotasie en 'n refleksie. Dit beteken dat enige voorwerp kan herposisioneer en weerspieël word (maar nie verander nie) sodat dit presies met die ander voorwerp saamval. So twee duidelike vliegtuigfigure op 'n stuk papier is kongruent as ons hulle kan uitsny en hulle dan heeltemal ooreenstem. Om die papier oor te laat is toegelaat.
Twee meetkundige voorwerpe word dieselfde genoem as hulle albei dieselfde vorm het, of een het dieselfde vorm as die spieëlbeeld van die ander. Meer presies kan mens van die ander verkry word deur eenvormig te skaal (vergroot of krimp), moontlik met addisionele vertaling, rotasie en refleksie. Dit beteken dat enige voorwerp kan herroep, herposisioneer en weerspieël word, sodat dit presies met die ander voorwerp saamval. As twee voorwerpe soortgelyk is, is elkeen kongruent tot die resultaat van 'n eenvormige skaal van die ander.
### Drie-dimensionele meetkunde
Vaste meetkunde was die tradisionele naam vir die geometrie van driedimensionele Euklidiese ruimte. Stereometrie handel oor die metings van volumes van verskillende soliede figure (driedimensionele figure), insluitende piramides, silinders, keëls, afgeknotte keëls, sfere en prismas.
### Rasionele getalle
Rasionale getal is enige getal wat uitgedruk kan word as die kwosiënt of breuk p / q van twee heelgetalle, met die noemer q nie gelyk aan nul nie. Aangesien q gelyk is aan 1, is elke heelgetal 'n rasionale getal. Die stel van alle rasionale getalle word gewoonlik aangedui deur 'n vetgrens Q (of swartbordvoetbal \ mathbb {Q}).
### Patrone, verhoudings en funksies
'n Patroon is 'n waarneembare reëlmatigheid in die wêreld of in 'n mensgemaakte ontwerp. As sodanig herhaal die elemente van 'n patroon op 'n voorspelbare wyse. 'n Meetkundige patroon is 'n soort patroon wat gevorm word van meetkundige vorms en tipies herhaal soos 'n plakpapier.
'n Verhouding op 'n stel A is 'n versameling bestelde pare elemente van A. Met ander woorde, dit is 'n deelversameling van die Cartesiese produk A2 = A × A. Algemene verhoudings sluit in verdeelbaarheid tussen twee getalle en ongelykhede.
'n Funksie is 'n verband tussen 'n stel insette en 'n stel toelaatbare uitsette met die eienskap dat elke inset verband hou met presies een uitset. 'n Voorbeeld is die funksie wat elke reële getal x verband hou met sy vierkant x2. Die uitset van 'n funksie f wat ooreenstem met 'n inset x word aangedui deur f (x) (lees "f of x"). In hierdie voorbeeld, as die inset -3 is, is die uitset 9, en ons kan f (-3) = 9 skryf. Die insetveranderlike (s) word soms die argument (e) van die funksie genoem.
### Hellings en trigonometrie
Die helling van 'n lyn is 'n getal wat beide die rigting en die steilheid van die lyn beskryf. Helling word dikwels aangedui met die letter m..
Trigonometrie is 'n tak van wiskunde wat verhoudings met lengtes en hoeke van driehoeke bestudeer. Die veld het gedurende die 3de eeu vC voorgekom van toepassings van meetkunde tot astronomiese studies..
Verenigde State Van Amerika
---------------------------
In die Verenigde State was daar baie kommer oor die lae vlak van elementêre wiskundevaardighede van baie studente, in vergelyking met studente in ander ontwikkelde lande. Die *No Child Left Behind*-program was een poging om hierdie tekort aan te spreek, wat vereis dat alle Amerikaanse studente in elementêre wiskunde getoets word. | {
"title": "Elementêre wiskunde",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1321,
16078,
0.08216196044284114
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 18594
} |
'n **Elektrode** is 'n stuk materiaal wat elektrone gelei en waarlangs 'n elektriese stroom in of uit 'n elektroliet gelei word wat net ioniese geleiding vertoon. (Die teenwoordigheid van 'n elektroliet is nogtans nie essensieel nie, dit kan byvoorbeeld ook 'n vakuum wees).
Die woord *elektrode* is bedink deur die Britse geleerde en teoloog William Whewell op versoek van die Britse wetenskaplike Michael Faraday. Whewell het dit van die Griekse woorde ἤλεκτρον (ḗlektron, "barnsteen") en ὁδός (hodós, "pad") afgelei.
Katode
------
'n Koperkatode reduseer Cu2+
Indien die elektrone die elektroliet **in**gelei word, is dit 'n *katode* van Grieks κατα- (neer-).
Omdat die elektrone negatiewe deeltjies is, is die rigting van die stroom {\displaystyle i} teenoorgestel aan die vloei van die elektrone. Die elektriese stroom loop dus **uit** die katode.
Aan die katode vind die *reduksie* plaas. Dit is gewoonlik reduksie van katione in die elektroliet, maar die katode kan ook elektrone vakuüm inspuit of anione uitsaai.
Daar is talle materiale wat as katodes gebruik word, soos koper, maar dit hang sterk van die aanwending af. In moderne litiumbatterye word byvoorbeeld dikwels litiumkobaltiet LiCoO2 gebruik.
En as katodes in skandeerelektronmikroskopie word dikwels lantaanheksaboried LaB6 gebruik omdat dit 'n lae werkfunskie Ew het.
Anode
-----
'n Anode wat anione oksideer
Niobium wat geanodiseer is (links)
Indien die elektrone **uit**gelei word, is dit 'n *anode* van Grieks ἀνα- (omhoog).
Aan die anode vind die *oksidasie* plaas. Gewoonlik word hier anione geoksideer, maar soms is dit die elektrode self wat aangetas word en dit kan die elektrochemiese sel stukkend maak, byvoorbeeld indien die anode met 'n blokkerende oksiedlagie bedek raak. Hierdie proses word *anodiseer* genoem. Soms word hierdie proses opsetlik uitgevoer om ‘n metaal met ‘n dun oksiedlaagie te bedek. Die lagie kan so dun wees dat dit interferensiekleure veroorsaak.
Potensiaal
----------
Of die elektrode 'n positiewe of 'n negatieve potensiaal het hang af van die vraag of die sel galvanies of elektrolities is. Mens kan dus nie katode of anode met positief of negatief gelykstel nie.
Merk ook op dat elektrodes ook gebruik kan word om 'n wisselstroom aan te lê. In hierdie geval sal die teken van die potensiaal en die kat- en anodes 50 keer per sekonde wissel.
Soorte elektrodes
-----------------
Elektrodes kan verskeie rolle speel
* 'n *Aktiewe elektrode* neem self deel aan die halfreaksie en word daardeur aangetas of gevorm
* 'n *Onaktiewe elektrode* vervoer net elektrone in of uit die elektroliet; dit neem nie aan die halfreaksie deel nie. Onaktiewe elektrodes bly onverander tydens die reaksie
* 'n *Katalitiese elektrode* bly ook onverander, maar hulle werk as 'n katalisator vir 'n bepaalde halfreaksie wat anders nie kan plaasvind nie. | {
"title": "Elektrode",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
781,
2797,
0.27922774401144085
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2872
} |
Koeksisters
Die HAT omskryf **tradisie** as sekere gebruike, opvattings en gevoelens wat van geslag tot geslag oorgedra en in stand gehou word. Op sy beurt beskryf die Etimologiewoordeboek van Afrikaans (EWA) tradisie as oorgelewerde geestelike besittings soos opvattings, gebruike en geloof, asook kontinuïteit van ontwikkeling binne 'n bepaalde groep. Die woord se oorsprong kom uit die Nederlandse *traditie*, die Franse *tradition* of direk uit Latyn *traditio*, wat 'oordrag’ of ‘oorlewering' beteken.
Die dra van uniform is 'n tradisie
Die begrip tradisie word in verskeie kontekste ingespan. Mens kry kosmaaktradisie, wat vir die Afrikaner koeksisters en melktert insluit. Daar is ook godsdienstradisies soos die liturgie in sekere kerke, kledingtradisies soos uniform, musiektradisie soos volksmusiek, gesinstradisies soos Sondagmiddagetes aan tafel, militêre tradisie ens.
Mondelinge en geskrewe tradisie
-------------------------------
Tradisie kan mondelings of geskrewe oorgedra word. Ballades, volksverhale en gesegdes is mondeling van een geslag aan die ander oorgedra en hoort dus tot die mondelinge tradisie. Tradisie wat neergeskryf is en so behoue gebly het en oorgedra is, is geskrewe tradisie.
Literêre konvensies wat van een geslag na die ander oorgedra word, vorm ook deel van 'n literêre tradisie. 'n Literêre tradisie omsluit "all the conventions, literary devices, and habits of expression handed over to a writer from the past", aldus Shipley (1964: 418) in die *Dictionary of World Literature*. So kan 'n mens praat van die tradisie van die "gelukkige einde", van die baroktradisie, die romantiese tradisie, ens. Tradisionalisme kom voor wanneer sekere waardes uit die verlede as onontbeerlik vir die hede en toekoms gesien word.
Positiewe en negatiewe tradisie
-------------------------------
In die publikasie *Literêre terme en teorieë* skryf Anna-Marie Bisschoff dat die term tradisie in sowel 'n positiewe as 'n negatiewe sin gebruik kan word. Daar word 'n positiewe konnotasie aan geheg as 'n mens sê dat 'n skrywer se werk strook met 'n eeue-oue en geëerde tradisie. Wanneer 'n mens egter beweer dat sy werk bloot tradisioneel is, word tradisie in 'n negatiewe sin gebruik.
Sy skryf verder dat tradisie 'n negatiewe konnotasie het wanneer 'n skrywer passief en verbeeldingloos van sy kulturele erfenis gebruik maak; wanneer hy die konvensies van die verlede gebruik om nuwe lig op die hede te werp of die hede in die lig van die verlede te sien, word 'n positiewe betekenis aan tradisie geheg.
"Alle skrywers se werk besit in 'n meerdere of mindere mate tradisionele elemente. Die spesifieke taal waarin hy skryf maak deel uit van 'n tradisie, ook spesifieke literêre kodes, tegnieke en genres. Op sy beurt het die skrywer weer 'n invloed op die tradisie," sê Bisschoff.
T.S. Eliot
T.S. Eliot se opstel 'Tradition and the individual talent' het 'n geweldige invloed gehad op sy kontemporêre en latere sienings van die tradisie, omdat die opstel geskryf is in 'n tyd toe die eksperimentalisme hoogty gevier het en die tradisionele as iets afkeurenswaardigs gesien is. Eliot sien tradisie in 'n positiewe lig: "Tradition is a matter of much wider significance. It cannot be inherited, and if you want it you must obtain it by great labour. It involves, in the first place, the historical sense, which we may call nearly indispensable to anyone who would continue to be a poet beyond his twenty-fifth year; and the historical sense involves a perception, not only of the pastness of the past, but of its presence; the historical sense compels a man to write not merely with his own generation in his bones, but with a feeling that the whole of the literature of his own country has a simultaneous existence and composes a simultaneous order" (Eliot, 1945: 49). 'n Skrywer se hede is dus nie volledig sonder sy verlede of tradisie nie.
Robert Weimann (1972: 9) vat dieselfde idee soos volg saam: "Tradisie is nooit net 'n literêr-histories of nooit net 'n eietydse literatuurverskynsel nie, maar dit omvat albei – en bring albei in verhouding tot mekaar: die historiese werk en sy hedendaagse werking, die oorgelewerde resultaat van skepping uit die verlede (die 'voorbeeld') en sy lewende voorstelling en omskepping."
Bronne
------
* Eliot, T.S. 1945. Tradition and the individual talent. In: Eliot, T.S. The Sacred Wood: Essays on Poetry and Criticism. London: Methuen.
* , soos op 5 Junie 2019 besigtig
* Lehmann, C, Militz, H. & Walter, M. Tradition in der Literaturgeschichte. Berlin: Akademie.
* Weimann, R. 1972. Einleitung: das Traditionsproblem und die Krise der Literaturgeschichte. In: Weimann, R.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* GND: 4060560-7
* NKC: ph122320
| | {
"title": "Tradisie",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
346,
3874,
0.08931337119256583
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 4762
} |
Otto von Bismarck manipuleer die Drie Keisers – Aleksander III van Rusland, Wilhelm I van Duitsland en Frans Josef I van Oostenryk – soos ’n buikspreker se poppe; John Tenniel 1884 PUNCH.
Hierdie artikel dek wêreldwye diplomasie en, meer algemeen, die internasionale betrekkinge van die groot moondhede vanaf 1814 tot 1919. Hierdie era dek die tydperk vanaf die einde van die Napoleontiese Oorloë en die Kongres van Wene (1814–1815), tot die einde van die Eerste Wêreldoorlog en die Parys-vredeskonferensie (1919–1920).
Belangrike temas sluit in die vinnige industrialisasie en groeiende mag van Groot-Brittanje, die Verenigde State, Frankryk, Pruise/Duitsland, en, later in die tydperk, Italië en Japan. Dit het gelei tot imperialistiese en kolonialistiese kompetisies vir invloed en mag regoor die wêreld, veral die Wedloop om Afrika in die 1880's en 1890's; die uitval is steeds wydverspreid en gevolglik in die 21ste eeu. Brittanje het 'n informele ekonomiese netwerk gevestig wat, gekombineer met sy kolonies en sy Koninklike Vloot, dit die hegemoniese nasie gemaak het totdat sy mag deur die verenigde Duitsland uitgedaag is. Dit was 'n grootliks vreedsame eeu, met geen oorloë tussen die groot moondhede nie, afgesien van die 1854-1871 interval, en 'n paar oorloë tussen Rusland en die Ottomaanse Ryk. Na 1900 was daar 'n reeks oorloë in die Balkan, wat buite beheer in die Eerste Wêreldoorlog (1914–1918) ontplof het - 'n massief verwoestende gebeurtenis wat onverwags was in sy tydsberekening, duur, ongevalle en langtermyn impak.In 1814, diplomate het vyf groot moondhede erken: Frankryk, Brittanje, Rusland, Oostenryk(in 1867–1918, Oostenryk-Hongarye) en Pruise (in 1871–1918, die Duitse Ryk). Italië is by hierdie groep gevoeg na sy eenwording in 1860 ("Risorgimento"); teen 1905 het twee vinnig groeiende nie-Europese state, Japan en die Verenigde State, by die groot moondhede aangesluit. Roemenië, Bulgarye, Serwië en Montenegro het aanvanklik as outonome vasale opereer, want tot ongeveer 1908–1912 was hulle wetlik nog deel van die kwynende Ottomaanse Ryk, voordat hulle hul onafhanklikheid verkry het.
In 1914, op die vooraand van die Eerste Wêreldoorlog, was daar twee groot blokke in Europa: die Drievoudige Entente wat deur Frankryk, Brittanje en Rusland gevorm is en die Drievoudige Alliansie wat deur Duitsland, Oostenryk-Hongarye en Italië gevorm is. Italië het neutraal gebly en in 1915 by die Entente aangesluit, terwyl die Ottomaanse Ryk en Bulgarye by die Sentrale Moondhede aangesluit het. Neutraliteit was die beleid van België, Nederland, Luxemburg, Denemarke, Swede, Noorweë, Griekeland, Portugal, Spanje en Switserland. Die Eerste Wêreldoorlog het die groot moondhede se militêre, diplomatieke, sosiale en ekonomiese vermoëns onverwags gedryf tot hul uiterste. Duitsland, Oostenryk–Hongarye en die Ottomaanse Ryk is verslaan; Duitsland het sy groot magstatus verloor, en die ander is opgebreek in versamelings van state. Die wenners Brittanje, Frankryk, Italië en Japan het permanente setels by die beheerraad van die nuwe Volkebond gekry. Die Verenigde State, wat bedoel was om die vyfde permanente lid te wees, het besluit om onafhanklik te werk en het nooit by die Liga aangesluit nie. Vir die volgende tydperke, sien diplomatieke geskiedenis van die Eerste Wêreldoorlog en internasionale betrekkinge (1919–1939). | {
"title": "Internasionale betrekkinge (1814–1919)",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
807,
3688,
0.2188177874186551
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3371
} |
Onder **elektrochemiese metaalbewerking** word verstaan die werking van 'n elektriese stroom op 'n metaalvoorwerp wat in 'n bad met opgeloste sout gedompel is. Hieronder ressorteer prosesse soos elektroplatering, anodisering en etsing.
Elektroplatering
----------------
Elektroplatering
Elektroplatering is 'n proses waardeur 'n metaalvoorwerp met 'n dun metaallagie bedek word ten einde dit te verfraai of korrosiebestand te maak. Op die gebied van die elektronika word sekere komponente soos spoele, met 'n dun lagie silwer bedek wanneer hulle gebruik word in funksies waarby hoë frekwensies betrokke is. Dit word gedoen omdat silwer 'n beter geleier van elektrisiteit as koper is, en in die geval van hoë frekwensies vloei elektriese strome slegs op die oppervlak van 'n geleier.
Dit is ʼn elektrolitiese proses waarin 'n elektriese stroom gebruik word om ʼn soutoplossing (wat die gewenste metaal in verbinding bevat) te ontbind en atome van die metaal vry te laat. Die atome slaan dan op die voorwerp (werkstuk) neer. Die werkstuk word in 'n bad met die oplossing geplaas en aan die katode (negatiewe pool) van 'n battery of spanningsbron verbind. Die anode bestaan uit 'n staaf van dieselfde metaal waarmee die werkstuk geplateer moet word en die oplossing in die bad is 'n verbinding wat dieselfde metaal bevat. Wanneer die elektriese stroom aangeskakel word, vind elektrochemiese reaksies plaas en die verlangde metaal slaan op die werkstuk neer.
Wat gebeur, is dat die metaalatome van die anode die metaalatome in die oplossing verplaas of "verdring", en die vrygemaakte atome word deur die elektriese stroom na die werkstuk gedra. In die proses word die anode ligter en die katode (werkstuk) word ooreenstemmend swaarder. In die praktyk word ingewikkelde chemiese verbindings soms gebruik en die prosesse is dikwels baie kritiek ten opsigte van stroomsterkte, temperatuur en soutkonsentrasie. In die anode versamel elektrone en word metaalione gevorm.
In die geval van chroom vind die volgende reaksie plaas: Cr- Cr3+ +3e. By die katode gebeur die volgende: Werkstuk + elektrone + metaalionewerkstuk + metaallaag, dit wit sê Cr3+ +3e - Cr. Die pH (suurgehalte) van die oplossing kan suur of alkalies wees. By die eerste groep word onder andere chloriede en sulfate gebruik en vir alkaliese baddens word baie giftige verbindings van sianied gebruik. Omdat sianied so giftig is, word dit met sorg gehanteer en die afvalstowwe kan 'n probleem skep, want so 'n oplossing kan nie vir 'n onbepaalde tyd gebruik word nie. Die rede is dat die samestelling daarvan as gevolg van newereaksies verander. Elektroplatering word vandag op groot skaal in die motorbedryf gebruik en huishoudelike artikels word ook so verfraai. Die bekendste metale wat vir elektroplatering gebruik word, is die volgende:
- Sink: dit is 'n relatief goedkoop metaal wat redelik weerbestand is en gebruik word om 'n deklagie op sinkplate (wat in der waarheid ysterplate is) aan te bring. Dit is egter nie bestand teen sure en alkalieë nie.
- Kadmium: Dit is duurder as sink, maar gee 'n gladder afwerking. Die soute van kadmium is egter giftiger as die van sink.
- Koper: Dit word meestal gebruik as 'n onderlaag vir nikkel, chroom en goud.
- Nikkel: Dit gee 'n laag wat goed korrosiebestand is en kan met ʼn helder, gladde of 'n mat afwerking verkry word.
- Chroom: dit is duur en moet op ʼn koperlagie aangewend word. Om ʼn helder glans te verkry, word 'n dun lagie chroom op 'n nikkellaag aangebring. Vir 'n harde laag word ʼn dik chroomlaag aangewend wat baie korrosiebestand is.
- Goud: dit word op 'n koperlaag aangebring om voorwerpe te versier. ln die elektronika word dit ook aangewend om skakelaarkontakte van 'n goudlagie te voorsien.
Ten einde goeie resultate te verkry, moet voorwerpe baie skoon en vetvry wees voordat dit in die elektrolitiese bad geplaas word. Dit kan gedoen word deur die werkstuk eers in 'n oplosmiddel (byvoorbeeld asetoon) te was. 'n Ultrasoniese bad word dikwels hiervoor gebruik.
Die werkstuk word in 'n bad met die oplosmiddel geplaas en met behulp van hoëfrekwensieklankgolwe word die werkstuk skoongemaak. Daarna word die werkstuk dikwels met ʼn suur geëts. 'n Ander metode wat gebruik word, is die van elektrolitiese ontvetting. Die werkstuk word in 'n bad (wat meestal sianied bevat) geplaas en aan die anode verbind. Wanneer 'n elektriese stroom deur die bad vloei, sal 'n deel van die water en sommige chemikalieë ontbind, sodat die vrygelate waterstof en suurstof op die vette en olies inwerk.
Anodisering
-----------
geanodiseerde titanium
geanodiseerde titanium
geanodiseerde titanium
Anodisering is 'n proses wat op metaIe toegepas word sodat dit deur 'n korrosiewerende oksiedlagie beskerm word, veral by ligte metale soos aluminium. In die tegniek word gebruik gemaak van die elektrolitiese vrylating van suurstof wat op of baie naby die metaaloppervlak vorm.
As gevolg van diffusie sal die suurstof deur die bestaande oksiedlagie dring en die onderliggende metaalatome oksideer. Die oksiedlagie word dus dikker en die beskerming van die metaal beter. Aluminiumsulfaat kan byvoorbeeld gebruik word, en die chemiese reaksie wat plaasvind, is die volgende: AI2(SO4),+3H2O - 2AI (katode) +30 (anode). Die werkstuk is by die anode waar die suurstof vorm
Elektrochemiese etsing
----------------------
'n Indiumfosfied nanokristalliese oppervlak verkry deur elektrochemiese etsing
Dit is ʼn proses waarmee gewenste patrone (in die vorm van holtes) op 'n metaaloppervlak geëts word. Tussen die werkstuk en 'n ander elektrode stroom 'n oplossing wat byvoorbeeld chloorione bevat. In die proses vind elektrolise plaas, waartydens chlooratome teen die werkstuk gevorm word.
Die chlooratome vreet in die metaal en gaan dan onder die invloed van metaalione weer in 'n oplossing oor. In wese is dit korrosie wat teen 'n hoë tempo plaasvind en ook net in 'n loodregte rigting op die ander elektrode. daardeur word die vorm van die elektrode baie noukeurig gekopieër | {
"title": "Elektrochemiese metaalbewerking",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
280,
5288,
0.0529500756429652
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 6003
} |
’n Uitsig na die Egeïese See.
**Troje** (Antieke Grieks: Τροία, *Troia* of Ἴλιον, *Ilion*; Turks: Troia of Truva; Latyn: Trōia of Īlium) was ’n werklike en legendariese stad. Dit is die bekendste vir die Trojaanse Oorlog soos beskryf in die *Epiese Siklus* en veral die *Ilias*, een van die twee epiese gedigte wat vermoedelik deur Homeros geskryf is.
Vandag is dit die naam van ’n argeologiese terrein suidwes van die Dardanelle in Turkye.
Opgrawings
----------
In 1865 het ’n Engelse argeoloog, Frank Calvert, voorlopige opgrawings begin doen in ’n stuk veld wat hy van ’n plaaslike boer gekoop het. In 1868 het ’n ryk Duitse sakeman, Heinrich Schliemann, ook opgrawings in die gebied begin doen nadat die twee mans mekaar toevallig ontmoet het. Latere opgrawings het gewys dat verskeie stede mettertyd bo-op mekaar gebou is. Een van die vroegste stede (Troje VII) word gewoonlik vereenselwig met Homeros se verhale. Die terrein is sedert 1998 ’n Unesco-wêrelderfenisgebied.
Vlakte van Troje
----------------
Aan die begin van die 19de eeu het die meeste geleerdes geglo dat Troje nooit bestaan het nie. Hulle het die gebeure en die plekke wat in die Ilias beskryf word as wilde verbeeldingsvlugte van die digter beskou. Volgens oorlewering was Troje naby die Dardanelle-seestraat tussen die Egeïese en die Swart See. Schliemann, wat die Ilias uit die hoof geken het, het na die gebied vertrek en dit stelselmatig ondersoek.
Maande lank het hy die beskrywing van die plekke in die Ilias met die gebied vergelyk. Die heuweltjie Hissarlik het vir hom na 'n belowende plek gelyk om te begin soek. Hierdie heuwel was ongeveer 30 meter hoog en het prominent bo die omringende vlaktelandskap uitgestaan. En die geluk was aan sy kant. Met die eerste probeerslag is 'n ryke vonds aan houers, wapens en huisgereedskap uitgegrawe.
Sy opgewondenheid was groot. Hy het geweet dat hy uiteindelik die standplaas van Troje ontdek het. Groot was sy verbasing egter toe verdere opgrawings altyd nuwe mure blootlê. Uiteindelik het dit geblyk dat die stad altesame nege keer opgebou is. Deur sy verdere opgrawings het hy die pionier van die stelsel van datering volgens die opeenvolgende lae van ou stede geword.
Homeriese Troje
---------------
’n Deel van die legendariese mure van Troje VII.
In die *Ilias* het die Achajers kamp opgeslaan naby die mond van die Skamander-rivier (vermoedelik die huidige Karamenderes), waar hulle hulle bote vasgemeer het. Troje self was op ’n heuwel gebou, oorkant die vlakte van Skamander, waar die gevegte van die Trojaanse Oorlog plaasgevind het.
Die terrein van die antieke stad is vandag sowat 5 km van die kus, maar die mond van die antieke Skamander was sowat 3 000 jaar gelede omtrent daardie afstand van die see af. Die rivier het in ’n groot baai uitgeloop wat ’n natuurlike hawe gevorm het, maar dit is intussen met spoelgrond toegeslik. Danksy onlangse argeologiese vondste kon die oorspronklike kuslyn van Troje gerekonstrueer word, en dit stem grootliks ooreen met Homeros se beskrywings.
Buiten die *Ilias* is in ander groot werke wat aan Homeros toegeskryf word na Troje verwys, soos in die *Odussee*, asook in ander antieke Griekse geskrifte. Die Romeinse digter Vergilius het in sy *Aeneis* uitgebrei op die Homeriese legende van Troje. Die Grieke en Romeine het die terrein in Anatolië aanvaar as die plek waar Homeros se Troje gestaan het. Alexander die Grote het dit byvoorbeeld in 334 v.C. besoek en offerandes gebring by grafte wat verbind word met die Homeriese helde Achilles en Patroklos.
Stad van Priamos
----------------
Troje VI (ca. 1800- 1300 v.C.) word gekenmerk deur 'n duidelike breuk met die verlede. Volkome nuwe tegnieke is toegepas in die bou van swaarder en mooier ringmure om die huise. Talle tipes kruikwerk wat tot in daardie stadium onbekend was, is gebruik, terwyl die Trojane ook van perde gebruik gemaak het.
Die groot hoeveelheid ingevoerde Miceense erdewerk het Dörpfeld uiteindelik laat vermoed dat nie Troje II nie, maar wel Troje VI die stad van Priamos was. Amerikaanse navorsing het aan die lig gebring dat die stad in omstreeks 1300 v.C. deur 'n swaar aardbewing verwoes is, maar dat die bevolking gou teruggekeer en ʼn nuwe nedersetting op die puinhope van die ou stad begin het.
Die stad, Troje VII, wat uit die Laat Bronstyd moet dateer, het dieselfde kultuurvorm as Troje VI gehad. In omstreeks 1250 v.C. is Troje VII verwoes, die keer deur 'n brand. Die aslaag van 50 cm tot 1 m dik wat agtergelaat is, was vir die Amerikaanse argeoloë die bewys dat dit die Troje is wat Homerus besing het. Ander argeologiese opgrawings het sedertdien ook aan die lig gebring dat talle Griekse legendes gedeeltelik op die waarheid berus het.
Daar word nou redelik algemeen aanvaar dat Troje VII dan die stad van Priamos moes gewees het. Na die brand was die stad blykbaar 400 jaar lank verlate. Troje VIII, met sy druk besoekte heiligdom van Athena Ilias as middelpunt, toon duidelik die kenmerke van ʼn Griekse kolonie. Die stad het redelik klein gebly. In die 1e eeu v.C. is daar onder die bewind van Caesar en Augustus begin met die bouwerk aan Troje IX. Die stad het die naam IIium Novum gekry, met 'n nuwe Athena-tempel as middelpunt. Oorblyfsels van beeldhouwerk wat in Troje gevind is, is nou in die Pergamon-museum in Oos-Berlyn en in museums in Istanbul en Canakkale.
Argeologiese Troje
------------------
Uitgrawings wat die verskillende lae ruïnes van Troje wys.
Die lae ruïnes in die Hisarlik-vesting word aangedui deur die nommers (Troje I tot Troje IX), met verskeie onderafdelings:
* Troje I 3000–2600 v.C. (Vroeë Bronstydperk: VB 1)
* Troje II 2600–2250 v.C. (VB 2)
* Troje III 2250–2100 v.C. (VB 3; vroeë)
* Troje IV 2100–1950 v.C. (VB 3; middel)
* Troje V: 20ste–18de eeu v.C. (VB 3; laat)
* Troje VI: 17de–15de eeu v.C.
* Troje VIh: laat-Bronstydperk, 14de eeu v.C.
* Troje VIIa: omstreeks 1300–1190 v.C. waarskynlik die Troje van Homeros
* Troje VIIb1: 12de eeu v.C.
* Troje VIIb2: 11de eeu v.C.
* Troje VIIb3: tot omstreeks 950 v.C.
* Troje VIII: omstreeks 700 v.C.
* Troje IX: Hellenistiese Ilium, 1ste eeu v.C.
### Troje I–V
Die eerste stad op die terrein is in die 3de millennium v.C. gebou. Dit lyk of die stad tydens die Bronstydperk ’n vooruitstrewende handelstad was omdat sy ligging hom toegelaat het om die Dardanelle ten volle te beheer. Elke handelskip van die Egeïese See op pad na die Swartsee moes deur dié seestraat vaar. Omstreeks 1900 v.C. het ’n massa-migrasie na die ooste plaasgevind. Stede oos van Troje is verwoes en hoewel Troje nie afgebrand is nie, toon die volgende periode tekens van ’n ander kultuur, dus het ’n ander volk die stad oorgeneem.
### Troje VI
Troje VI is omstreeks 1300 v.C. verwoes, waarskynlik deur ’n aardbewing. Net ’n pylpunt is dié deel gevind, en geen menslike oorskot nie. Hierdie stad was groter as enige van sy voorgangers, hoewel sy lengte slegs ongeveer 190 m en sy breedte 140 m was. Soon in die geval van Troje I en Troje II was Troje VI ook 'n koninklike verting en het die gewone mense buite die vestingmure gewoon. Die geboue van die stad, wat op terrasse aangelê is, was weliswaar nie baie nie, maar hulle was uitmuntend beplan en toegerus.
'n Breë rylaan het tussen die stadsmure en die geboue deurgekronkel. Die inwoners het met perde en skape geboer en 'n beskeie tekstielbedryf beoefen, want die wol is tot fyn kledingstowwe gespin. Die Trojane het ook goeie handelsbetrekkinge met die stamverwante Grieke aangeknoop. In hierdie laag is ook talle huise in die Megaron-boustyl (met ander woorde reghoekige of vierkantige klipgeboue met 'n binneplein soos dit by die Grieke aangetref word). Troje VI is deur 'n hewige aardskudding verwoes.
### Troje VII
’n Silwer tetradragme (vier dragme) van Troje uit die Hellenistiese periode, 188–160 v.C.
Troje VII, van die middel- tot laat-13de eeu v.C, word aanvaar as Homeros se Troje. Dit is oënskynlik deur oorlog verwoes. Hierdie stad is die Troje wat die Grieke tydens die Trojaanse Oorlog beleër het. Die inwoners wat die oorlog oorleef het, is gou deur die barbaarse stamme van Midde-Europa oorromel. Vir die eerste keer in sy veelbewoë geskiedenis was Troje 'n verlate woesteny.
### Troje IX
Hierdie stad is deur die Romeine gebou ter ere van hul herkoms van Aeneas, die legendariese held van Troje. Ongelukkig het hulle voordie finale heropbou van die stad die heuweltop gelyk gemaak en daardeur baie van die oorblyfsels van vroeër lae vernietig. Om hierdie rede is die paleis van koning Priamos nooit gevind nie. Vermoedelik was dit op die hoogste hange geleë.
Die laaste stad Troje - op die heuwel wat na Schliemann genoem is - het ten gronde gegaan met die val van die Romeinse Ryk. Later het die mense die stene van die bouvalle gebruik om huise in die omliggende klein dorpies te bou. Met verloop van tyd het die laaste oorblyfsels van die voormalige stad onder die grond verdwyn. Meer as 1 300 jaar lank, totdat Heinrich Schliemann sy jeugdroom bewaarheid het, het niemand van hierdie slapend stad onder die heuwel geweet nie.
Toerisme
--------
’n Moderne Turkse dorp met die naam Truva is naby die argeologiese terrein geleë, maar dit het onlangs tot stand gekom om te voorsien in die toerstemark. Die Turkse regering noem die argeologiese terrein amptelik **Troia** en dit word op baie kaarte so aangedui.
Talle toeriste besoek Troje elke jaar en die terrein is baie gekommersialiseer. Daar is ’n groot Trojaanse houtperd waar kinders kan speel, winkels en ’n museum.
Bronne
------
* KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 521, 522
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 151, 152
* Carter, Jane Burr; Morris, Sarah P. *The Ages of Homer*. University of Texas Press, 1995. ISBN 0-292-71208-1.
* Easton, D.F.; Hawkins, J.D.; Sherratt, A.G.; Sherratt, E.S. "Troy in Recent Perspective", *Anatolian Studies*, Uitg. 52. (2002), bl. 75–109.
* Latacz, Joachim (2004), *Troy and Homer: towards a solution of an old mystery*, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0-19-926308-6
Notas
-----
*Hierdie artikel is vertaal vanuit die Engelse Wikipedia* | {
"title": "Troje",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
2677,
10125,
0.26439506172839505
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox vcard\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Wêrelderfenisgebied\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Wêrelderfenisgebied\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Argeologiese terrein Troje\"},\"beeld\":{\"wt\":\"[[Lêer:Troas.png|290px]]\"},\"beeldbyskrif\":{\"wt\":\"Die ligging van Troje.\"},\"lande\":{\"wt\":\"{{vlagland|Turkye}}\"},\"onderafdelings\":{\"wt\":\"\"},\"tipe\":{\"wt\":\"Kultureel\"},\"kriteria\":{\"wt\":\"ii, iii, vi\"},\"ID\":{\"wt\":\"849\"},\"skakel\":{\"wt\":\"\"},\"streek\":{\"wt\":\"[[Asië]]\"},\"duimdrukkerkaart\":{\"wt\":\"Turkye\"},\"duimdrukkerkaartbyskrif\":{\"wt\":\"Posisie van Troje in Turkye\"},\"duimdrukkeretiketposisie\":{\"wt\":\"\"},\"duimdrukkerkaartgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"kaart_byskrif\":{\"wt\":\"\"},\"breedtegraad\":{\"wt\":\"39\"},\"breedtegraad_m\":{\"wt\":\"57\"},\"breedtegraad_s\":{\"wt\":\"26\"},\"breedtegraad_NS\":{\"wt\":\"N\"},\"lengtegraad\":{\"wt\":\"26\"},\"lengtegraad_m\":{\"wt\":\"14\"},\"lengtegraad_s\":{\"wt\":\"29\"},\"lengtegraad_OW\":{\"wt\":\"O\"},\"köordinate\":{\"wt\":\"\"},\"jaar\":{\"wt\":\"1998\"},\"sessie\":{\"wt\":\"22ste\"},\"uitbreding\":{\"wt\":\"\"},\"bedreigd\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:20em;max-width:285px; font-size:90%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"background:#eee; padding:0.2em; line-height:110%; text-align:center; font-size:135%;\"><span class=\"fn org\">Argeologiese terrein Troje</span><sup>*</sup></th></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"padding-bottom:0.4em; text-align:center; font-size:110%;\"><a href=\"./Wêrelderfenisgebied\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wêrelderfenisgebied\">Unesco-wêrelderfenisterrein\n</a></th></tr>\n<tr>\n<td align=\"center\" colspan=\"2\" style=\"padding-bottom:0.3em;\"><hr/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Troas.png\"><img data-file-height=\"539\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"520\" decoding=\"async\" height=\"301\" resource=\"./Lêer:Troas.png\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Troas.png/290px-Troas.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Troas.png/435px-Troas.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0e/Troas.png 2x\" width=\"290\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td align=\"center\" colspan=\"2\" style=\"padding-bottom:0.3em;\">Die ligging van Troje.<hr/></td></tr>\n<tr class=\"mergedrow\">\n<td align=\"center\" colspan=\"2\">\n<div style=\"width: 252px; float:none; clear:none; \"><div style=\"position: relative;border: 1px solid geen; padding: 0px; width: 250px\"><span data-mw=\"{"caption":"Ligging van Troje op 'n kaart (Turkye)"}\" typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Turkey_location_map.svg\" title=\"Ligging van Troje op 'n kaart (Turkye)\"><img alt=\"Ligging van Troje op 'n kaart (Turkye)\" data-file-height=\"677\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1579\" decoding=\"async\" height=\"107\" resource=\"./Lêer:Turkey_location_map.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Turkey_location_map.svg/250px-Turkey_location_map.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Turkey_location_map.svg/375px-Turkey_location_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Turkey_location_map.svg/500px-Turkey_location_map.svg.png 2x\" width=\"250\"/></a></span><br/><div style=\"position: absolute; z-index: 2; top: 36.3%; left: 4.3%; height: 0; width: 0; margin: 0; padding: 0;\"><div style=\"position: relative; text-align: center; left: -4px; top: -4px; width: 8px; font-size: 8px;\"><span data-mw='{\"caption\":\"Troje\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Red_pog.svg\" title=\"Troje\"><img alt=\"Troje\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"64\" decoding=\"async\" height=\"8\" resource=\"./Lêer:Red_pog.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x\" width=\"8\"/></a></span></div><div style=\"font-size: 90%; line-height: 110%; position: relative; top: -1.5em; width: 6em; links: 0.5em; text-align: left;\"><span style=\"padding: 1px; \">Troje</span></div></div></div><div style=\"font-size: 90%\"></div></div><small>Posisie van Troje in Turkye</small>\n</td>\n</tr>\n<tr class=\"mergedbottomrow\">\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center; font-size: smaller; padding-bottom: 0.7em;\">Koördinate: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Troje&params=39_57_26_N_26_14_29_O_\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">39°57′26″N</span> <span class=\"longitude\">26°14′29″O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">39.95722°N 26.24139°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">39.95722; 26.24139</span></span></span></a></span><span style=\"font-size: small;\"><span id=\"coordinates\"><a href=\"./Geografiese_koördinatestelsel\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Geografiese koördinatestelsel\">Koördinate</a>: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Troje&params=39_57_26_N_26_14_29_O_\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">39°57′26″N</span> <span class=\"longitude\">26°14′29″O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">39.95722°N 26.24139°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">39.95722; 26.24139</span></span></span></a></span></span></span><link href=\"./Kategorie:Koördinate_op_Wikidata\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td>\n</tr>\n<tr><td><b>Lande</b></td>\n<td><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Turkye\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Turkey.svg\" title=\"Vlag van Turkye\"><img alt=\"Vlag van Turkye\" data-file-height=\"800\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1200\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Turkey.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/22px-Flag_of_Turkey.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/33px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/44px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Turkye\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Turkye\">Turkye</a></td></tr>\n<tr>\n<td><b>Tipe</b></td>\n<td>Kultureel</td></tr>\n<tr>\n<td><b>Kriteria</b></td>\n<td>ii, iii, vi</td></tr>\n<tr>\n<td><b>Verwysings</b></td>\n<td><a class=\"external text\" href=\"http://whc.unesco.org/en/list/849\" rel=\"mw:ExtLink\">849</a></td></tr>\n<tr class=\"adr\">\n<td><b>Streek</b>†</td>\n<td style=\"line-height:150%; white-space:nowrap;\"><span class=\"region\"><a href=\"./Asië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Asië\">Asië</a></span></td></tr>\n<tr>\n<td align=\"center\" colspan=\"2\" style=\"background:#eee; font-size:110%;\"><b>Inskripsiegeskiedenis</b></td></tr>\n<tr>\n<td><b>Inskripsie</b></td>\n<td style=\"line-height:150%;\">1998<span typeof=\"mw:Entity\"> </span> <small>(22ste <a href=\"./Wêrelderfenisgebied\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wêrelderfenisgebied\">Sessie</a>)</small></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"line-height:150%; padding-top:0.8em; border-top: 1px #aaa solid; text-align:left; font-size:80%; font-weight:lighter;\"><span style=\"margin:0.5em; color:#555;\">* <a class=\"external text\" href=\"http://whc.unesco.org/en/list\" rel=\"mw:ExtLink\">Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn.</a><br/><span style=\"margin:0.5em; color:#555;\">† <a class=\"external text\" href=\"http://whc.unesco.org/en/list/?search=&search_by_country=&type=&media=&region=&order=region\" rel=\"mw:ExtLink\">Streek soos deur Unesco geklassifiseer.</a></span></span></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 10157
} |
**Tradisionele ekologiese kennis** (**TEK**) beskryf inheemse en ander tradisionele kennis van plaaslike hulpbronne. As 'n studieveld verwys TEK na "'n kumulatiewe liggaam van kennis, geloof en praktyk, wat ontwikkel deur opbou van TEK en oorgedra word deur generasies deur tradisionele liedjies, stories en oortuigings. Dit is gemoeid met die verhouding van lewende wesens (insluitend mense) met hul tradisionele groepe en met hul omgewing." Dit is belangrik om daarop te let dat inheemse kennis nie 'n universele konsep onder verskeie samelewings is nie, maar verwys word na 'n stelsel van kennistradisies of -praktyke wat baie sterk is. afhanklik van "plek". Sulke kennis word gebruik in natuurlike hulpbronbestuur as 'n plaasvervanger vir basislyn omgewingsdata in gevalle waar daar min aangetekende wetenskaplike data is, of kan Westerse wetenskaplike metodes van ekologiese bestuur aanvul.
Die toepassing van TEK in die veld van ekologiese bestuur en wetenskap is steeds omstrede, aangesien metodes om kennis te verkry en in te samel – hoewel dit dikwels vorme van empiriese navorsing en eksperimentering insluit – verskil van dié wat gebruik word om wetenskaplike ekologiese kennis vanuit 'n Westerse perspektief te skep en te bekragtig. Nie-stamregeringsagentskappe, soos die Amerikaanse EPA, het integrasieprogramme met sommige stamregerings gevestig om TEK in omgewingsplanne en die opsporing van klimaatsverandering te inkorporeer.
Daar is 'n debat of inheemse bevolkings 'n intellektuele eiendomsreg oor tradisionele kennis behou en of die gebruik van hierdie kennis vooraf toestemming en lisensie vereis Dit is veral ingewikkeld omdat TEK die meeste as mondelinge tradisie bewaar word en as sodanig nie objektief bevestigde dokumentasie kan hê nie. As sodanig kan dieselfde metodes wat die kwessie van dokumentasie kan oplos om aan Westerse vereistes te voldoen, die aard van tradisionele kennis in gedrang bring.
Tradisionele kennis word gebruik om hulpbronne in stand te hou wat nodig is vir oorlewing. Terwyl TEK self, en die gemeenskappe wat aan die mondelinge tradisie gekoppel is, bedreig kan word in die konteks van vinnige klimaatsverandering of omgewingsagteruitgang, blyk TEK krities te wees om die impak van daardie veranderinge binne die ekosisteem te verstaan.
TEK kan ook verwys na tradisionele omgewingskennis wat die verskillende komponente en interaksies van die omgewing beklemtoon. | {
"title": "Tradisionele ekologiese kennis",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1522,
3587,
0.424310008363535
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2422
} |
Koördinate: 41°28′58″N 71°18′30″W / 41.482774°N 71.308243°W / 41.482774; -71.308243
| |
| --- |
| **Internasionale Tennisheldesaal** |
| |
| Die Newport-casino, tuiste van die Internasionale Tennisheldesaal. |
|
---
|
| Ander name | International Tennis Hall of Fame |
| Plek | Newport, Rhode Island |
| Land | VSA |
| Openingsjaar | 18801954 (heldesaal en museum) |
| Tipe museum | Sportsaal, heldesaal |
| Webtuiste | tennisfame.com/ |
Die **Internasionale Tennisheldesaal** (Engels: *International Tennis Hall of Fame*) is in Newport, Rhode Island, in die VSA geleë. Dit bring hulde aan spelers van en bydraers tot tennis en sluit ’n museum en tennisbane in.
Geskiedenis
-----------
Die binnehof.
Die heldesaal en museum is geleë in die Newport-casino, wat in in 1879 deur James Gordon Bennett jr. laat bou is as ’n eksklusiewe oord vir ryk somerinwoners van Newport. Dit is ontwerp deur Charles McKim en Stanford White, wat vir die binneversiering verantwoordelik was. In 1881 is die tennisbaan en casinoteater in die oostelike deel van die perseel gebou.
Die klub het op 1 Julie 1880 sy deure geopen en was gou gewild onder Newport se somerinwoners. Die VSA-tennisvereniging het sy eerste kampioenskapsbyeenkoms in 1881 in die Newport-casino gehou, ’n geleentheid wat tot in 1914 sou voortduur. Teen dié tyd het tennis die hoofattraksie by die oord geword.
Teen die 1950's het die oord egter finansieel gesukkel en die gevaar geloop om gesloop te word om plek te maak vir sakeondernemings. Dit is gekoop en so gered deur Jimmy van Alen, ’n ryk somerinwoner en sportman, en sy vrou, Candy. In 1954 het Van Alen die heldesaal en museum in die casino gevestig. Die VSA-tennisvereniging het die Internasionale Tennisheldesaal amptelik goedgekeur toe die vereniging in 1954 gestig is en in 1986 het die Internasionale Tennisfederasie dit erken. Die eerste mense is in 1955 vereer; teen 2017 was daar 252 vereerdes van 23 lande.
Martina Hingis het in 2015 die eerste wêreldwye ambassadeur van die Internasionale Tennisheldesaal geword.
Beskrywing
----------
Die museum bevat ’n groot versameling artefakte en aandenkings – insluitende video's, foto's, klankopnames, tennistoerusting, trofeë en kuns – oor die geskiedenis van tennis van sy oorsprong tot in die moderne tydperk. Dit word permanent uitgestal in die uitstalruimte van 1 200 m2.
Die heldesaal is die gasheer van verskeie tenniskampioenskapsbyeenkomste, insluitende die Heldesaaltenniskampioenskap. Dit is deel van die APT-toer en die enigste toernooi in Noord-Amerika op ’n grasbaan. Manlike topspelers kom reguit van Wimbledon na Newport en ding om die Van Alen-beker mee. | {
"title": "Internasionale Tennisheldesaal",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1085,
3035,
0.357495881383855
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2673
} |
Monument vir die trom, Spanje.
Die **trom** is 'n lid van die perkussiefamilie van musiekinstrumente en word tegnies onder die membranofone geklassifiseer. Tromme bestaan minstens uit een membraan, wat die tromkop of tromvel heet, wat oor 'n holte gestrek is en deur die speler se hande of met behulp van 'n tromstok geslaan word om 'n klank voort te bring. Ander tegnieke kan ook gebruik word om klank uit tromme voort te bring, soos die "duimrol". Gewoonlik word 'n paar tromme gerangskik om 'n trommestel te vorm.
Tromme is die wêreld se oudste instrumente in die aangetekende geskiedenis en hulle is ook die alomteenwoordigste. Die basiese ontwerp het oor duisende jare virtueel onveranderd gebly. Die meeste tromme word as ongestemde instrumente gesien, maar moderne musici het begin om tromme tot liedjies te stem; Terry Bozzio het bv. 'n trommestel gekonstrueer deur van diatoniese en chromaties gestemde tromme gebruik te maak. Sommige tromme, soos die timpani, is altyd tot 'n sekere toonhoogte gestem.
Sien ook
--------
* Lys van musiekinstrumente | {
"title": "Trom",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
300,
1164,
0.25773195876288657
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1061
} |
**Internasionale samelewing** is ‘n konsep in Internasionale Verhoudinge wat gebruik word om interaksies tussen en optrede deur state op die wêreldverhoog te verduidelik.
Die term internasionale samelewing stel voor dat verhoudings tussen state gekondisioneer is deur die bestaan van reëls en norme wat die patroon van ‘n samelewing bewerkstellig. Hierdie siening pas die realistiese klem op magspolitiek en internasionale anargie deur die bestaan voorstelling van ‘n samelewing van state eerder as slegs ‘n state stelsel. Dit impliseer dat internasionale verhoudinge deur reëls regeer word en dat hierdie reëls help om internasionale orde te behou. Die hoof instellings wat sosiale integrasie en kulturele samehangendheid bewerkstellig is internasionale wetgewing, diplomasie en internasionale organisasies (Heywood, 2014:9). State vorm ‘n internasionale samelewing wat funksioneer op dieselfde wyse as ‘n samelewing binne ‘n staat. Verder impliseer dit dat state nie slegs in ‘n state stelsel funksioneer nie maar in ‘n breër samelewing van state bestaan waar hulle verantwoordbaar is aan bepaalde norme en reëls.
Hierdie konsep word gebruik om te verwys na die idee dat orde in internasionale politiek deur sosiale verbintenisse tussen state onderhou word. Dit is ‘n manier om verhoudings tussen state te kenmerk (Kaczmarska, 2017). Die idee van ‘n internasionale samelewing word hoofsaaklik aan die ‘‘English School" van internasionale verhoudinge van die 1950’s en 1960’s toegeskryf en dit het ‘n belangrike rol gespeel in die vestiging van hierdie denkskool (Brown, 2001). Volgens hierdie idee het ‘n moderne samelewing van state in Europa ontstaan en teen die 19de eeu het hierdie state hulleself erken as ‘n groep wat deur internasionale wetgewing gebonde is. Deur ‘n proses van uitbreiding het die institusionele struktuur van die internasionale samelewing oor die wêreld versprei (Keene, 2014). Hierdie uitbreiding het plaasgevind deur die uitbreiding van reëls en instellings, veral internasionale wetgewing, wat gesien is as die noodsaaklike element van sosiale interaksie tussen state.
Sien ook
--------
* Internasionale Verhoudinge
Bronnelys
---------
* Brown, C. 2001. World society and the English School. European Journal of International Relations, 7, 423–441.
* Heywood, A. 2014. Global politics. 2de uitgawe. New York: Palgrave.
* Kaczmarska, K. 2017. International Society. .001.0001/acrefore-9780190846626-e-98#acrefore-9780190846626-e-98-bibItem-0013 [Datum van gebruik: 22 Mei 2019].
* Keene, E. 2014. The standard of ‘civilisation’, the expansion thesis and the 19th-century international social space. Millennium—Journal of International Studies, 42, 651–673. | {
"title": "Internasionale samelewing",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
482,
2310,
0.20865800865800865
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2718
} |
**Tradisionele Chinese karakters** (tradisionele Chinees: 繁體字, vereenvoudigde Chinees: 繁体字, pinyin: Fántǐzì) is daardie Chinese karakters in enige karakterversameling wat nie die nuut geskape karakters of karaktervervangings wat na 1946 uitgevoer is, bevat nie. Oor die algemeen verwys hierdie beskrywing na die gestandardiseerde karakterversamelings van Taiwan, van Hongkong, en van die Kangsji-woordeboek. Die moderne fatsoene van die tradisionele Chinese karakters het die eerste met die opkoms van die klerklike skrif tydens die Han-dinastie verskyn en is sedert die 5de eeu en deur die Suidelike en Noordelike Dinasties min of meer onveranderd. Die retroniem "tradisionele Chinees" word gebruik om die tradisionele karakters van die Vereenvoudigde Chinese karakters, 'n gestandardiseerde karakterversameling wat deur die regering van die Volksrepubliek China tydens die 1950's op die Chinese Vasteland ingevoer is, te onderskei. Tradisionele Chinese karakters word vandag in Taiwan (Republiek China), Hongkong, Macau, en Kwangtsjou gebruik, alhoewel die aantal gedrukte materiaal in vereenvoudige karakters in Australië, die VSA, en Kanada aan die groei is om in die behoeftes van die al groterwordende Chinese Vastelandse diaspora te voldoen. 'n Groot aantal oorsese Chinese aanlynkoerante laat gebruikers toe om tussen beide karakterversamelings te kies (byvoorbeeld die Chinese weergawe van *The New York Times*). Vereenvoudige Chinese karakters word in die Chinese Vasteland, Singapoer en Maleisië se amptelike publikasies gebruik. Daar heers steeds debat oor die gebruik van tradisionele en vereenvoudige Chinese karakters onder Chinese gemeenskappe.
Sien ook
--------
* Vereenvoudigde Chinese karakters
Voetnotas
---------
* Wikimedia Commons logo Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tradisionele Chinese karakters.
1. ↑ Sien cn.nytimes.com | {
"title": "Tradisionele Chinese karakters",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
455,
1908,
0.23846960167714884
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" cellpadding=\"0\" cellspacing=\"0\" class=\"toccolours vatop infobox\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas skryfstelsel\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_skryfstelsel\"},\"params\":{\"kleur\":{\"wt\":\"mistyrose\"},\"kop\":{\"wt\":\"Tradisionele Chinese karakters\"},\"beeld\":{\"wt\":\"Hanzi (traditional).svg\"},\"breedte\":{\"wt\":\"100\"},\"onderskrif\":{\"wt\":\"\"},\"soort\":{\"wt\":\"[[Logogram|Logografie]]\"},\"tyd\":{\"wt\":\"Sedert 500\"},\"rigting\":{\"wt\":\"\"},\"streek\":{\"wt\":\"\"},\"tale\":{\"wt\":\"[[Chinees]]\"},\"fam1\":{\"wt\":\"[[Orakelbeenskrif]]\"},\"fam2\":{\"wt\":\"Seëlskrif\"},\"fam3\":{\"wt\":\"Klerikale skrif\"},\"suster\":{\"wt\":\"\"},\"dogter\":{\"wt\":\"[[Vereenvoudigde Chinese karakters]] e.a.\"},\"iso15924\":{\"wt\":\"Hant, 502\"},\"unicode\":{\"wt\":\"\"},\"otherkop\":{\"wt\":\"Nota\"},\"other1\":{\"wt\":\"<small>Hierdie bladsy kan fonetiese [[IFA]]-simbole of letters uit ander alfabette bevat</small>\"},\"portaal\":{\"wt\":\"Skryfstelsels\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"float:right; clear:right; width:100px; padding:3px; margin:1px 1px 1em 1em; font-size:85%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr><td colspan=\"3\" style=\"background-color:mistyrose; color:#000000; text-align: center;\"><b><span style=\"font-size: 120%;\">Tradisionele Chinese karakters</span></b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Hanzi_(traditional).svg\"><img data-file-height=\"1009\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"512\" decoding=\"async\" height=\"185\" resource=\"./Lêer:Hanzi_(traditional).svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Hanzi_%28traditional%29.svg/94px-Hanzi_%28traditional%29.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Hanzi_%28traditional%29.svg/141px-Hanzi_%28traditional%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Hanzi_%28traditional%29.svg/188px-Hanzi_%28traditional%29.svg.png 2x\" width=\"94\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Soort<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>skryfstelsel<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Logogram\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Logogram\">Logografie</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Tyd gebruik</td><td colspan=\"2\">Sedert 500</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Tale</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Chinees\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Chinees\">Chinees</a></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:mistyrose; color:#000000; text-align: center;\"><b>Stelsels</b></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Moederstelsels</td><td colspan=\"2\"><div style=\"padding-top:0.15em;\"><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Orakelbeenskrif\"]}}' href=\"./Orakelbeenskrif?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Orakelbeenskrif\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Orakelbeenskrif</a><ul><li>Seëlskrif<ul style=\"margin-left:0.8em;\"><li>Klerikale skrif<ul style=\"margin-left:0.8em;\"><li>Tradisionele Chinese karakters</li></ul></li></ul></li></ul></div></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Dogterstelsels</td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Vereenvoudigde_Chinese_karakters\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Vereenvoudigde Chinese karakters\">Vereenvoudigde Chinese karakters</a> e.a.</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">ISO<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>15924</td><td colspan=\"2\">Hant, 502</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:mistyrose; color:#000000; text-align: center;\"><b>Nota</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align: center;\"><small>Hierdie bladsy kan fonetiese <a class=\"mw-redirect\" href=\"./IFA\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IFA\">IFA</a>-simbole of letters uit ander alfabette bevat</small></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:mistyrose; text-align: center;\">\n<table cellpadding=\"0\" cellspacing=\"0\" style=\"background:transparent; color:#000000; margin: auto;\">\n<tbody><tr><td style=\"vertical-align:middle\"><b>Portaal</b><span typeof=\"mw:Entity\"> </span> <span data-mw='{\"caption\":\"Portaalicoon\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Portal.svg\" title=\"Portaalicoon\"><img alt=\"Portaalicoon\" data-file-height=\"32\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"36\" decoding=\"async\" height=\"20\" resource=\"./Lêer:Portal.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> <span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td>\n<td style=\"text-align: left;\"><b><a href=\"./Portaal:Skryfstelsels\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Portaal:Skryfstelsels\">Skryfstelsels</a> </b></td></tr>\n</tbody></table></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1882
} |
'n Beeld van 'n mier vanaf 'n skandering-elektromikroskoop
In die 1930's het Ernst Ruska die eerste elektronmikroskoop gebou deur gebruik te maak van elektromagnetiese lense om die elektronbundel te fokus.
Transmissie-elektronmikroskopie (TEM) is 'n regstreekse manier om makromolekulêre struktuur te bepaal. Dit het in die 1990's naby-atoomresolusie vir proteïenstrukture bereik. Die elektronkanon-, elektronlens- en elektronkamerastelsels word saam met die dun monsters in 'n vakuumkolom geplaas.
Aangesien die elektrone wat vanaf die monster verstrooi word deur die objektieflens herenig word om 'n vergrote beeld te vorm, word die fase-inligting behou. Dus is geen bykomende eksperimente nodige om fase-inligting te verkry, soos in die geval van X-straalkristallografie nie.
Die elektrongolflengte is ongeveer 0,5 nm, maar beperkings op elektronlensgehalte noodsaak die gebruik van klein openings wat die mikroskoopresolusie tot 10 nm beperk. Hierdie resolusie kan verkry word van moderne TEM'e van dun monsters wat sterk verstrooi en sensitief is vir elektronbundelskade. In die 1950's is die membraantopologie van selstrukture soos die mitochondrion eers op beeld vasgelê in dun snitte van vaste, gedehidreerde en ingebedde biologiese weefsel. Die snitte is met swaar metaalsoute gekleur om die proteïen- en lipiedstrukture sigbaar te maak. In die 1960's is van negatiewe verkleuring gebruik gemaak. Dit is 'n eenvoudige en uiters doeltreffende manier om die algehele vorm en simmetrie van makromolekulêre komplekse te beskou.
Aan die begin van die 1960's, en deur die loop van die 1970's en die 1980's, is die belangrikste beeldprosesseringsmetodes vir biologiese strukture, simmetrie-analise en die driedimensionele heropbou van ikosaëdriese virusse en heliese vesels gevestig.
In die 1990's is krio-TEM ontwikkel in 'n belangrike instrument vir strukturele biologie. Naby-atoomresolusie is bereik vir tweedimensionele kristalle van die membraanproteïene bakteriorhodopsin en tubulien. Gesofistikeerde metodes vir die herstel van versteurings is ontwikkel vir beelde van tweedimensionele kristalle en heliese samestellings. Die snelste ontwikkeling was die verhoging in resolusie verkrygbaar met enkeldeeltjies (ongeveer 70 nm vir hepatitis-B-kerndeeltjies), wat alfaheliese sekondêre strukture geskei het. Hierdie vooruitgang is te danke aan verbeterings in die hoëresolusie-kontras van swak verstrooide monsters wat verkry is deur veldemissiekanonmikroskope te gebruik, verbeterings in rekenaarverwerking en veel groter datastelle.
Bronne
------
1. ↑ "Ernst Ruska Nobel Prize autobiography". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Julie 2006. Besoek op 17 Januarie 2008.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* BNF: cb119811272 (data)
* GND: 4014327-2
* LCCN: sh85042221
* NDL: 00561446
| | {
"title": "Elektronmikroskopie",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
175,
2384,
0.07340604026845637
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2832
} |
**Woolooware** is 'n woonbuurt in die suidelike deel van Sydney in die deelstaat Nieu-Suid-Wallis, Australië. Woolooware is sowat 24 km suid van Sydney se sentrale sakekern in die Sutherland Shire geleë. Die woonbuurt het dieselfde poskode as Cronulla (2230).
Woolooware strek vanaf Woolooware Bay in die noorde tot by Burraneer Bay en Gunnamatta Bay in die suide langs die Porth Hacking mondingsmeer. Dit grens aan die woonbuurte Cronulla, Caringbah, Burraneer en Kurnell.
Geskiedenis
-----------
Woolooware is afgelei van 'n Australiese inboorlingwoord *wooloowa* wat *'n modderige pad* beteken. Die woord sou baie beskrywend gewees het van die ou Woolooware-pad wat vanaf Port Hacking langs Burraneer Point tot by Kingsway geloop het. Die landmeter Robert Dixon het die naam aangepas toe hy die woonbuurt Woolooware in 1927 uitgelê het.
Die gebied was aanvanklik 'n digbeboste gebied gewees met moerasse wat met wortelbome (mangrove) begroei was rondom Woolooware Bay. Hierdie moerasse is later herwin om die parke en sportgronde te vestig insluitend Endeavour Field, die Woolooware- en Cronulla-gholfbane. Die gebied is onderverdeel nadat die spoorlyn vanaf Sutherland na Cronulla in 1939 geopen is. Die eerste publieke skool is in 1951 geopen en die poskantoor is in Oktober van 1954 geopen.
Sakegebied
----------
Daar is 'n klein groepie winkels in wat plaaslik as Woolooware North bekend staan lang Wills Road naby die Woolooware treinstasie. Die winkels sluit 'n algemene handelaar, 'n drankwinkel, haarkappers, 'n geskenkwinkel, 'n kafee, 'n dokter se spreekkamer en 'n Chinese restourant in. 'n Ander groepie winkels in wat as Woolooware South bekend staan is by die kruising van Burraneer Bay Road en Gannons Road geleë. Hierdie winkels sluit 'n vis- en skyfiewinkel, 'n restourant, 'n apteek, 'n bakkery en 'n algemene handelaar in. 'n Vulstasie is ook daar geleë.
* Wills Road se winkelsWills Road se winkels
* Burraneer Bay Road winkelsBurraneer Bay Road winkels
* Die Woolooware treinstasieDie Woolooware treinstasie
* Woolooware se LaerskoolWoolooware se Laerskool
Vervoer
-------
Woolooware treinstasie is op die Cronulla-tak van City Rail se Illawarra-spoorlyn geleë. Die stasie het 'n speelpark vir kinders ook. Alle treindienste daarheen bestaan uit dubbeldekker treine met tussen vier en ses waens afhangende van hoe laat dit is. Buslink verskaf ook busdienste vanaf Cronulla tot by die groot winkelsentrum in Miranda wat deur Woolooware loop. Die hoofpaaie in Woolooware is Gannons Road wat na die suide loop vanaf Kingsway, Kingsway wat in 'n oos-wes rigting suid van die spoorlyn loop, Endeavour Drive in die noorde wat Woolooware met Kurnell en Miranda verbind en Burraneer Bay Road wat toegang na die gelyknamige baai verleen.
Skole
-----
Woolooware is die tuiste van 'n aantal laer- en hoërskole. Woolooware Public School is in Wills Road. Burraneer Bay Public School is 'n laerskool aan die suidelike grens van die woonbuurt by Gannons Road naby die klein sakesentrum. Die hoërskole wat hier geleë is, is Woolooware High School, De La Salle College en Our Lady of Mercy College.
Sport en ontspanning
--------------------
Woolooware is die tuiste van die Australiese National Rugby League- span, die *Cronulla Sharks*. Hul tuisveld, Toyota Park (voorheen bekend as Endeavour Field), is langs die span se klub geleë in Captain Cook Drive.
* Toyota Park - Endeavour Field Toyota Park - Endeavour Field
* Sharkies Leagues ClubSharkies Leagues Club
* Sharkies Leagues ClubSharkies Leagues Club | {
"title": "Woolooware",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
687,
3319,
0.2069900572461585
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox geography vcard\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Nedersetting\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Nedersetting\"},\"params\":{\"amptelike_naam\":{\"wt\":\"Woolooware\"},\"ander_naam\":{\"wt\":\"\"},\"inheemse_naam\":{\"wt\":\"\"},\"nedersetting_tipe\":{\"wt\":\"Voorstad\"},\"bynaam\":{\"wt\":\"\"},\"slagspreuk\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal1\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal1_tipe\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal1_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal2\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal2_tipe\":{\"wt\":\"\"},\"translit_taal2_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_stadsilhoeët\":{\"wt\":\"Woolooware shops 2.jpg\"},\"beeldgrootte\":{\"wt\":\"250px\"},\"beeldbyskrif\":{\"wt\":\"Wills Road, Woolooware\"},\"beeld_vlag\":{\"wt\":\"\"},\"vlaggrootte\":{\"wt\":\"\"},\"vlagskakel\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_seël\":{\"wt\":\"\"},\"seëlskakel\":{\"wt\":\"\"},\"seëlgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_skild\":{\"wt\":\"\"},\"skildskakel\":{\"wt\":\"\"},\"skildgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_leë_embleem\":{\"wt\":\"\"},\"leë_embleemtipe\":{\"wt\":\"\"},\"leë_embleemgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"leë_embleemskakel\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_kaart\":{\"wt\":\"\"},\"kaartgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"kaartbyskrif\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_kaart1\":{\"wt\":\"\"},\"kaartgrootte1\":{\"wt\":\"\"},\"kaartbyskrif1\":{\"wt\":\"\"},\"beeld_punt_kaart\":{\"wt\":\"\"},\"puntkaartgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"puntkaartbyskrif\":{\"wt\":\"\"},\"punt-x\":{\"wt\":\"\"},\"punt-y\":{\"wt\":\"\"},\"duimdrukkerkaart\":{\"wt\":\"Nieu-Suid-Wallis\"},\"duimdrukkeretiketposisie\":{\"wt\":\"onderkant\"},\"duimdrukkerkaartgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"duimdrukkerkaartbyskrif\":{\"wt\":\"Ligging van Woolooware in Nieu-Suid-Wallis\"},\"onderafdelingtipe\":{\"wt\":\"[[Land]]\"},\"onderafdelingnaam\":{\"wt\":\"{{vlag|Australië}}\"},\"onderafdelingtipe1\":{\"wt\":\"[[Deelstate en gebiede van Australië|Deelstaat]]\"},\"onderafdelingtipe2\":{\"wt\":\"Stad\"},\"onderafdelingtipe3\":{\"wt\":\"\"},\"onderafdelingtipe4\":{\"wt\":\"\"},\"onderafdelingnaam1\":{\"wt\":\"[[Lêer:Flag of New South Wales.svg|22px]] [[Nieu-Suid-Wallis]]\"},\"onderafdelingnaam2\":{\"wt\":\"[[Sydney]]\"},\"onderafdelingnaam3\":{\"wt\":\"\"},\"onderafdelingnaam4\":{\"wt\":\"\"},\"regeringvoetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"regeringstipe\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel1\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel2\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel3\":{\"wt\":\"\"},\"leiertitel4\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam1\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam2\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam3\":{\"wt\":\"\"},\"leiernaam4\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingstitel\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingsdatum\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingstitel2\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingsdatum2\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingstitel3\":{\"wt\":\"\"},\"stigtingsdatum3\":{\"wt\":\"\"},\"eenheidvoorkeur\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlakvoetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlakgroottes\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_totaal_km2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_land_km2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_water_km2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_totaal_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_land_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_water_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_water_persent\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_stedelik_km2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_stedelik_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_metro_km2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_metro_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg1_titel\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg1_km2l\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg1_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg2_titel\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg2_km2l\":{\"wt\":\"\"},\"oppervlak_leeg2_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"hoogtevoetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"hoogte_m\":{\"wt\":\"\"},\"hoogte_voet\":{\"wt\":\"\"},\"koördinaattipe\":{\"wt\":\"\"},\"koördinate\":{\"wt\":\"{{Koördinate|34|02|52|S|151|08|28|O|aansig=inlyn,titel}}\"},\"bevolking_soos_op\":{\"wt\":\"2011\"},\"bevolkingnotas\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_totaal\":{\"wt\":\"4210\"},\"bevolkingsdigtheid_km2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_metro\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_metro_km2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_metro_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_stedelik\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_stedelik_km2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_leeg1_titel\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_leeg1\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg1_km2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_leeg2_titel\":{\"wt\":\"\"},\"bevolking_leeg2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg2_km2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2\":{\"wt\":\"\"},\"bevolkingnota\":{\"wt\":\"\"},\"tydsone\":{\"wt\":\"AEST\"},\"utcafset\":{\"wt\":\"+10:00\"},\"tydsone_DST\":{\"wt\":\"\"},\"uctafset_DST\":{\"wt\":\"\"},\"poskodetipe\":{\"wt\":\"Poskode\"},\"poskode\":{\"wt\":\"2230\"},\"skakelkode\":{\"wt\":\"\"},\"leë_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"leë1_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë1_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"leë2_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë2_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"leë3_naam\":{\"wt\":\"\"},\"leë3_inligting\":{\"wt\":\"\"},\"voetnotas\":{\"wt\":\"\"},\"webwerf\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em;width:23em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;font-size:1.25em; white-space:nowrap\"><div class=\"fn org\" style=\"display:inline\">Woolooware</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;background-color:#cddeff; font-weight:bold;\"><div class=\"category\">Voorstad</div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span data-mw='{\"caption\":\"Wills Road, Woolooware\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Woolooware_shops_2.jpg\" title=\"Wills Road, Woolooware\"><img alt=\"Wills Road, Woolooware\" data-file-height=\"1920\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"2560\" decoding=\"async\" height=\"188\" resource=\"./Lêer:Woolooware_shops_2.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Woolooware_shops_2.jpg/250px-Woolooware_shops_2.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Woolooware_shops_2.jpg/375px-Woolooware_shops_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Woolooware_shops_2.jpg/500px-Woolooware_shops_2.jpg 2x\" width=\"250\"/></a></span><div style=\"padding:0.4em 0 0 0;\">Wills Road, Woolooware</div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><div class=\"center\" data-mw='{\"name\":\"templatestyles\",\"attrs\":{\"src\":\"Sjabloon:Location map/styles.css\"},\"body\":{\"extsrc\":\"\"}}'><div class=\"locmap\" style=\"width:250px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto\"><div style=\"width:250px;padding:0\"><div style=\"position:relative;width:250px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Woolooware is in Nieu-Suid-Wallis\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg\" title=\"Woolooware is in Nieu-Suid-Wallis\"><img alt=\"Woolooware is in Nieu-Suid-Wallis\" data-file-height=\"1670\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1885\" decoding=\"async\" height=\"221\" resource=\"./Lêer:Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg/250px-Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg/375px-Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg/500px-Australia_New_South_Wales_location_map_blank.svg.png 2x\" width=\"250\"/></a></span><div class=\"od\" style=\"top:62.099%;left:79.256%\"><div class=\"id\" style=\"left:-3px;top:-3px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Woolooware\"}' typeof=\"mw:File\"><span title=\"Woolooware\"><img alt=\"Woolooware\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"64\" decoding=\"async\" height=\"6\" resource=\"./Lêer:Red_pog.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x\" width=\"6\"/></span></span></div><div class=\"pl\" style=\"font-size:91%;width:6em;right:4px\"><div>Woolooware</div></div></div></div><div style=\"padding-top:0.2em\">Ligging van Woolooware in Nieu-Suid-Wallis</div></div></div></div></td></tr><tr class=\"mergedbottomrow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Koördinate: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Woolooware&params=34_02_52_S_151_08_28_O_type:city(4210)_region:AU-NSW\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">34°02′52″S</span> <span class=\"longitude\">151°08′28″O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">34.04778°S 151.14111°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">-34.04778; 151.14111</span></span></span></a></span><span style=\"font-size: small;\"><span id=\"coordinates\"><a href=\"./Geografiese_koördinatestelsel\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Geografiese koördinatestelsel\">Koördinate</a>: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Woolooware&params=34_02_52_S_151_08_28_O_type:city(4210)_region:AU-NSW\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">34°02′52″S</span> <span class=\"longitude\">151°08′28″O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">34.04778°S 151.14111°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">-34.04778; 151.14111</span></span></span></a></span></span></span><link href=\"./Kategorie:Koördinate_op_Wikidata\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Land\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Land\">Land</a></th><td><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Australië\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Australia.svg\" title=\"Vlag van Australië\"><img alt=\"Vlag van Australië\" data-file-height=\"640\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1280\" decoding=\"async\" height=\"11\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Australia.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/22px-Flag_of_Australia.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/33px-Flag_of_Australia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/44px-Flag_of_Australia.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Australië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Australië\">Australië</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Deelstate_en_gebiede_van_Australië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Deelstate en gebiede van Australië\">Deelstaat</a></th><td><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_New_South_Wales.svg\"><img data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1200\" decoding=\"async\" height=\"11\" resource=\"./Lêer:Flag_of_New_South_Wales.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_New_South_Wales.svg/22px-Flag_of_New_South_Wales.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_New_South_Wales.svg/33px-Flag_of_New_South_Wales.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_New_South_Wales.svg/44px-Flag_of_New_South_Wales.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> <a href=\"./Nieu-Suid-Wallis\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nieu-Suid-Wallis\">Nieu-Suid-Wallis</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Stad</th><td><a href=\"./Sydney\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Sydney\">Sydney</a></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Bevolking<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Totaal</th><td>4 210</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Tydsone\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Tydsone\">Tydsone</a></th><td><a href=\"./UTC+10:00\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"UTC+10:00\">UTC+10:00</a> (AEST)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Poskode</th><td class=\"adr\"><div class=\"postal-code\">2230</div></td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3533
} |
Die **Worcester diastella** (*Diastella parilis*) is 'n blomdraende struik wat tot die genus *Diastella* behoort en deel van die fynbos vorm. Die plant is endemies aan die Wes-Kaap en kom in die Breederiviervallei voor van die Elandskloof- tot die Slanghoekberge. Die struik groei regop, word 70 cm hoog en blom van Julie tot Januarie.
'n Brand vernietig die plant maar die sade oorleef. Twee maande nadat dit geblom het, val die vrugte af en miere versprei die sade. Hulle stoor die sade in hul neste. Die plant is eenslagtig. Bestuiwing vind plaas deur die werking van insekte. Die plant groei op die voorheuwels in sandsteengrond op hoogtes van 250- 500 m.
In Engels staan dit as die *Worcester silkypuff* bekend.
Bronne
------
* REDLIST Sanbi
* Protea Atlas
* PlantZAfrica
* Biodiversityexplorer
* Plants of the World Online
| | |
| --- | --- |
| Taksondatabasisse |
* Wd: Q15575675
* EoL: 5510514
* GBIF: 5636999
* iNaturalist: 583691
* IPNI: 703389-1
* IUCN: 112605808
* NCBI: 379223
* Plant List: kew-2765411
* Tropicos: 26500342
| | {
"title": "Worcester diastella",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
478,
1073,
0.44547996272134205
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">Worcester diastella</th></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">\n<th colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><a href=\"./Bewaringstatus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bewaringstatus\">Bewaringstatus</a></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><span><img alt=\"\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"240\" decoding=\"async\" height=\"59\" resource=\"./Lêer:Status_iucn3.1_CR_af.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Status_iucn3.1_CR_af.svg/220px-Status_iucn3.1_CR_af.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Status_iucn3.1_CR_af.svg/330px-Status_iucn3.1_CR_af.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Status_iucn3.1_CR_af.svg/440px-Status_iucn3.1_CR_af.svg.png 2x\" width=\"220\"/></span></span><br/><a href=\"./Kritiek_bedreigde_spesie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kritiek bedreigde spesie\">Kritiek bedreig</a> <link href=\"./Kategorie:IUBN_Rooilys_krities_bedreigde_spesies\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/><small><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>(<a href=\"./IUBN-rooilys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IUBN-rooilys\">IUCN 3.1</a>)</small></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a></th></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><div class=\"koninkryk\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Plantae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plantae\">Plantae</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>(geen rang):</td>\n<td><div class=\"(geen rang)\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Angiosperms\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Angiosperms\">Angiosperms</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>(geen rang):</td>\n<td><div class=\"(geen rang)\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Eudicots\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eudicots\">Eudicots</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Orde:</td>\n<td><div class=\"orde\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Proteales\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteales\">Proteales</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Familie:</td>\n<td><div class=\"familie\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Proteaceae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteaceae\">Proteaceae</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Genus:</td>\n<td><div class=\"genus\" style=\"display:inline\"><i><a href=\"./Diastella\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Diastella\">Diastella</a></i></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Spesie:</td>\n<td><div class=\"spesie\" style=\"display:inline\"><i><b>D.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>parilis</b></i></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Binomiale_naam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Binomiale naam\">Binomiale naam</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><b><span class=\"binomial\"><i>Diastella parilis</i></span></b><br/><div style=\"font-size: 85%;\">Salisb. ex Knight, (1809)</div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1050
} |
Stalaktiete en stalagmiete in die Kangogrotte
'n Formasie in die Kangogrotte
Die **Kangogrotte** is in die Swartberg geleë, naby Oudtshoorn in die Wes-Kaap, Suid-Afrika. Dit word beskou as een van Suid-Afrika se grootste natuurwonders, selfs wêreldbekend.
Geskiedenis
-----------
Die grotte was bekend aan die San. Hulle het dit as skuilplek gebruik, 'n afleiding wat gemaak kan word weens die groot hoeveelheid tekeninge op die ingangsmure. Die ingang is in 1780 deur 'n veeboer, ene Jacobus van Zijl, ontdek toe hy na verlore vee gesoek het. Later het Van Zijl 'n tou en agt slawe geneem om die grot te ondersoek. Hy is ongeveer 10 m diep in die eerste groot saal (98 m lank, 49 m breed en 15 m hoog) laat sak. Die saal is Van Zijlsaal genoem ter ere van hom
Die grond is in 1828 aan P. van der Westhuizen toegeken, wat die grotte beskerm het. Die veldkornet van die Kangovallei het begin om toegangsgeld te vra en boetes vir oortreders op te lê. Johnny van Wassenaar was die eerste gids toe hy 'n hek in 1891 by die grotte se ingang aangebring het. Die beheer van die grotte is in 1921 na die munisipaliteit van Oudtshoorn oorgedra. Daardie jaar was daar 129 besoekers. Die grotte is in 1938 tot 'n nasionale monument verklaar. Slegs die eerste 760 m is vir die publiek toeganklik.
Verdere ontdekkings
-------------------
Verdere grotte is later ontdek, wat egter nie vir die publiek oopgestel is nie, weens vrese dat dit deur besoekers vertrap en só beskadig sal word. Kango 2, die Wondergrot, 'n verlenging van ongeveer 270 m, is in 1972 ontdek en Kango 3, 'n reeks kamers van 1 600 m, is in 1975 ontdek.
Bron
----
* Op Pad in Suid-Afrika. B.P.J. Erasmus. 1995 ISBN 1-86842-026-4 | {
"title": "Kangogrotte",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
54,
1357,
0.0397936624907885
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1695
} |
**Kangongo** (1 093 m bo seespieël) is 'n nedersetting aan die oostelike oewer van die Okavangorivier in die Kawango-Oosstreek, Namibië, 156 km oos van Rundu langs die Trans-Caprivi-snelweg. Kangongo het 'n bevolking van ongeveer 4 000 inwoners.
Geskiedenis
-----------
Die geskiedenis van Kangongo hang nou saam met die geskiedenis van die Hambukushu-volk, die mees oostelike van die vyf koninkryke van die Kawango-volk. Sedert Namibië se onafhanklikheid in 1990, het Kangongo baie min beleggings ontvang, ondanks oorvloedige landbou-, bosbou- en arbeidsgeleenthede in die omgewing. Kangongo is die hoofdorp en word omring deur verskillende gehuggies soos Shadithiki in die noordooste, Tjwatama en Shandhimbo in die suidooste, Ndarata in die sentrum, Shakashondo in die weste en Sharukuya in die noordweste en Teya in die suide. Die eerste laerskool is deur Rooms-Katolieke sendelinge gestig en die historiese gebou staan steeds waar die skool gehuisves is. Kangongo het ook 'n stasie vir kontrakwerkers wat bestem was om in Suid-Afrikaanse myne te werk. Hierdie werkers is uit verskillende dorpe gewerf, maar moes vanaf Kangongo via Botswana hul reis na Suid-Afrika onderneem.
Ekonomie
--------
In vergelyking met baie ander dorpe in Namibië, is Kangongo steeds onderontwikkeld. Soos baie dorpe in Noord-Namibië, het Kangongo nie infrastruktuur en basiese dienste nie. Die ekonomie van Kangongo word gekenmerk deur bestaansboere, met baie min algemene dienste, naamlik 'n skool, klein kliniek en drie winkels. Die dorp spog met 'n klipbreker as 'n primêre bron van werksgeleenthede in die dorp. Die breker word tans besit deur Gecko Namibia (Edms.) Bpk. Kangongo het ook 'n visboerdery wat deur 'n koöperasie bestuur word en uit lede bestaan wat uit die Kangongo-gemeenskap kom. Die visboerdery het tans herinvestering in terme van infrastruktuur en kapitaal nodig om optimaal te kan funksioneer. | {
"title": "Kangongo, Namibië",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
622,
2217,
0.2805593143888137
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt2\" class=\"infobox geography vcard\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Nedersetting\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Nedersetting\"},\"params\":{\"name\":{\"wt\":\"Kangongo\"},\"other_name\":{\"wt\":\"\"},\"native_name\":{\"wt\":\"\"},\"nickname\":{\"wt\":\"Kango\"},\"settlement_type\":{\"wt\":\"Nedersetting\"},\"motto\":{\"wt\":\"\\\"Peace, Harmony and Solidarity\\\"\\n<!-- images and maps ----------->\"},\"image_skyline\":{\"wt\":\"\"},\"imagesize\":{\"wt\":\"\"},\"image_caption\":{\"wt\":\"\"},\"image_flag\":{\"wt\":\"\"},\"flag_size\":{\"wt\":\"\"},\"image_seal\":{\"wt\":\"\"},\"seal_size\":{\"wt\":\"\"},\"image_shield\":{\"wt\":\"\"},\"shield_size\":{\"wt\":\"\"},\"image_blank_emblem\":{\"wt\":\"\"},\"blank_emblem_type\":{\"wt\":\"\"},\"blank_emblem_size\":{\"wt\":\"\"},\"image_map\":{\"wt\":\"\"},\"mapsize\":{\"wt\":\"\"},\"map_caption\":{\"wt\":\"\"},\"pushpin_map\":{\"wt\":\"Namibië\"},\"pushpin_label_position\":{\"wt\":\"bottom\"},\"pushpin_mapsize\":{\"wt\":\"300\"},\"pushpin_map_caption\":{\"wt\":\"Ligging in Namibië\\n<!-- Location ------------------>\"},\"subdivision_type\":{\"wt\":\"Land\"},\"subdivision_name\":{\"wt\":\"{{vlag|Namibië}}\"},\"subdivision_type1\":{\"wt\":\"Streek\"},\"subdivision_name1\":{\"wt\":\"[[Kawango-Oos]]\"},\"subdivision_type2\":{\"wt\":\"Kiesafdeling\"},\"subdivision_name2\":{\"wt\":\"Mukwe kiesafdeling\"},\"subdivision_type3\":{\"wt\":\"\"},\"subdivision_name3\":{\"wt\":\"<!-- Politics ----------------->\"},\"government_footnotes\":{\"wt\":\"\"},\"government_type\":{\"wt\":\"\"},\"leader_title\":{\"wt\":\"Hoofman\"},\"leader_name\":{\"wt\":\"Erwin Disho\"},\"leader_party\":{\"wt\":\"\"},\"leader_title1\":{\"wt\":\"<!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->\"},\"leader_name1\":{\"wt\":\"\"},\"established_title\":{\"wt\":\"<!-- Settled -->\"},\"established_date\":{\"wt\":\"1700s\\n<!-- Area --------------------->\"},\"area_total_km2\":{\"wt\":\"<!-- Population ----------------------->\"},\"population_as_of\":{\"wt\":\"2016\"},\"population_footnotes\":{\"wt\":\"\"},\"population_note\":{\"wt\":\"\"},\"population_total\":{\"wt\":\"3500\\n<!-- General information --------------->\"},\"timezone\":{\"wt\":\"[[Suid-Afrikaanse Standaardtyd]]\"},\"utc_offset\":{\"wt\":\"+2\"},\"timezone_DST\":{\"wt\":\"\"},\"utc_offset_DST\":{\"wt\":\"\"},\"coordinates\":{\"wt\":\"{{coord|17|57|4.68|S|21|9|40.37|E|region:NA|display=inline,title}}\"},\"elevation_footnotes\":{\"wt\":\"<!--for references: use <ref> </ref> tags-->\"},\"elevation_m\":{\"wt\":\"1046\"},\"elevation_ft\":{\"wt\":\"<!-- Area/postal codes & others -------->\"},\"postal_code_type\":{\"wt\":\"<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->\"},\"postal_code\":{\"wt\":\"9000\"},\"area_code\":{\"wt\":\"(+264) 66\"},\"footnotes\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwBA\" style=\"width:22em;width:23em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;font-size:1.25em; white-space:nowrap\"><div class=\"fn org\" style=\"display:inline\">Kangongo</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;background-color:#cddeff; font-weight:bold;\"><div class=\"category\">Nedersetting</div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Byname:<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><div class=\"nickname\" style=\"display:inline\">Kango</div></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Leuse(s):<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><div class=\"nickname\" style=\"display:inline\">\"Peace, Harmony and Solidarity\"</div><link href=\"./Kategorie:Inligtingskas_Nedersetting_met_lys_van_leuses\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><div class=\"center\" data-mw='{\"name\":\"templatestyles\",\"attrs\":{\"src\":\"Sjabloon:Location map/styles.css\"},\"body\":{\"extsrc\":\"\"}}'><div class=\"locmap\" style=\"width:300px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto\"><div style=\"width:300px;padding:0\"><div style=\"position:relative;width:300px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Kangongo is in Namibia\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Namibia_location_map.svg\" title=\"Kangongo is in Namibia\"><img alt=\"Kangongo is in Namibia\" data-file-height=\"1252\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1300\" decoding=\"async\" height=\"289\" resource=\"./Lêer:Namibia_location_map.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Namibia_location_map.svg/300px-Namibia_location_map.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Namibia_location_map.svg/450px-Namibia_location_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Namibia_location_map.svg/600px-Namibia_location_map.svg.png 2x\" width=\"300\"/></a></span><div class=\"od\" style=\"top:11.752%;left:68.657%\"><div class=\"id\" style=\"left:-3px;top:-3px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Kangongo\"}' typeof=\"mw:File\"><span title=\"Kangongo\"><img alt=\"Kangongo\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"64\" decoding=\"async\" height=\"6\" resource=\"./Lêer:Red_pog.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x\" width=\"6\"/></span></span></div><div class=\"pv\" style=\"font-size:91%;width:6em;top:4px;left:-3em\"><div>Kangongo</div></div></div></div><div style=\"padding-top:0.2em\">Ligging in Namibië</div></div></div></div></td></tr><tr class=\"mergedbottomrow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Koördinate: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=af&pagename=Kangongo,_Namibi%C3%AB&params=17_57_4.68_S_21_9_40.37_E_region:NA_type:city(3500)\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfoto's, en ander data vir hierdie plek\"><span class=\"latitude\">17°57′4.68″S</span> <span class=\"longitude\">21°9′40.37″E</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfoto's, en ander data vir hierdie plek\">17.9513000°S 21.1612139°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">-17.9513000; 21.1612139</span></span></span></a></span><span style=\"font-size: small;\"><span id=\"coordinates\"><a href=\"./Geografiese_koördinatestelsel\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Geografiese koördinatestelsel\">Koördinate</a>: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=af&pagename=Kangongo,_Namibi%C3%AB&params=17_57_4.68_S_21_9_40.37_E_region:NA_type:city(3500)\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfoto's, en ander data vir hierdie plek\"><span class=\"latitude\">17°57′4.68″S</span> <span class=\"longitude\">21°9′40.37″E</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfoto's, en ander data vir hierdie plek\">17.9513000°S 21.1612139°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">-17.9513000; 21.1612139</span></span></span></a></span></span></span><link href=\"./Kategorie:Koördinate_op_Wikidata\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Land</th><td><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Namibië\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Namibia.svg\" title=\"Vlag van Namibië\"><img alt=\"Vlag van Namibië\" data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"900\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Namibia.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Namibia.svg/22px-Flag_of_Namibia.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Namibia.svg/33px-Flag_of_Namibia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Namibia.svg/44px-Flag_of_Namibia.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Namibië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Namibië\">Namibië</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Streek</th><td><a href=\"./Kawango-Oos\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kawango-Oos\">Kawango-Oos</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Kiesafdeling</th><td>Mukwe kiesafdeling</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Regering<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Hoofman</th><td>Erwin Disho</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Hoogte<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th><td>1 046<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m (3 432<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>ft)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Bevolking<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"><span class=\"nowrap\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span></span>(2016)</div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Totaal</th><td>3 500</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Tydsone\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Tydsone\">Tydsone</a></th><td><a class=\"mw-redirect\" href=\"./UTC+2\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"UTC+2\">UTC+2</a> (<a href=\"./Suid-Afrikaanse_Standaardtyd\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Suid-Afrikaanse Standaardtyd\">Suid-Afrikaanse Standaardtyd</a>)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Skakelkodes</th><td>(+264) 66</td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1905
} |
**Aischulos** (Grieks: **Αἰσχύλος**, Latyn: *Aeschylus*; c. 525/524 v.C. – c. 455/456 v.C.) was 'n Antieke Griekse skrywer. Hy word as die vader van die Europese toneelstyl, spesifiek die tragedie, beskou.
Aischulos was die eerste van die drie antieke Griekse tragedici wie se werke vandag oorleef, die ander is Sophokles. Sy naam is afgelei van die Griekse woord *aiskhos* (αἶσχος), wat "oneer" beteken. Volgens Aristoteles, het hy die getal rolspelers in toneelstukke uitgebrei om vir onderlinge konflik voorsiening te maak; voorheen het interaksie slegs tussen die karakters en koor geskied. Slegs sewe van sy geraamde sewentig tot negentig toneelstukke het in moderne tye oorleef; en daar bestaan 'n volgehoue debat omtrent sy outeurskap van een van hierdie stukke, *Prometeus Geboei*.
Minstens een van Aischulos se werke is deur die Persiese inval van Griekeland beïnvloed, wat ook tydens sy leeftyd plaasgevind het. Hierdie stuk, *Die Perse*, is 'n bron van inligting omtrent hierdie tydvak in Griekse geskiedenis. So belangrik was die oorlog vir Aischulos en die Grieke, dat met sy dood om en by 456 v.C. sy grafskrif sy deelname aan die Griekse sege by Marathon gedenk het, eerder as sy sukses as dramaturg.
Lewe
----
Aeschyli *Tragoediae septem*, 1552
Daar bestaan geen betroubare bronne vir die lewe van Aischulos nie. Na bewering is hy gebore in c. 525 v.C. in Eleusis, 'n nedersetting wat sowat 27 kilometer noordwes van Athene geleë is, genestel in die vrugbare valleie van wes-Attika, alhoewel hierdie datum mees waarskynlik uitgereken is deur veertig jaar terug te tel vanaf sy eerste sege in die Grootdionusië. Sy familie was welgesteld en gevestigd; sy vader Euforion was 'n lid van die Eupatridai, die antieke adel van Attika. As jeugdige het hy by 'n wingerd gewerk tot, volgens die 2de-eeuse (n.C.) geograaf Pausanias, die god Dionusos hom in sy slaap besoek het en hom beveel het om sy belangstelling te rig op die ontluikende kuns van tragedie. So gou hy van die droom ontwaak het, het die jong Aischulos 'n tragedie begin skryf, en sy eerste opvoering het in 499 v.C. plaasgevind toe hy slegs 26 jaar oud was; In 484 v.C. het hy die eerste plek by die Stadsdionusië gewen.
In 510 v.C. het Kleomenes I (Aischulos was toe 15) die seuns van Peisistratos uit Athene geban, en Kleisthenes het aan bewind gekom. Sy hervormings het 'n volksregistrasie meegebring wat die belang van die demos in familiekulture beklemtoon het. In die laaste dekade van die 6de eeu, was Aischulos en sy familie in die demos Eleusina woonagtig.
Die Persiese oorloë sou 'n groot rol speel in die dramaturg se lewe en loopbaan. In 490 v.C. het Aischulos en sy broer Kunegeiros geveg om Athene te verdedig teen Darius se invallende Persiese mag by die Slag van Marathon. Die Atheners was seëvierend, 'n oorwinning wat regoor die stadstate van Griekeland gevier is. Kunegeiros het egter in die veldslag gesneuwel, deurdat hy 'n noodlottige wond toegedien is terwyl die tewaterlating van 'n Persiese skip van die strand probeer verhoed het. Hiervoor is hy deur sy landgenote as held uitgesonder. In 480 is Aischulos weer vir militêre diens opgeroep, hierdie keer teen Ahasveros se invallende magte by die Veldslag van Salamis, en moontlik ook by die Veldslag van Plataia in 479. Ion van Chios was 'n getuie vir Aischulos se diensplig en sy bydrae in Salamis. Salamis bekleë 'n prominente plek in *Die Perse*, sy oudste behoue toneelstuk, wat in 472 v.C. opgevoer is en eerste prys gewen het by die Dionusië.
Aischulos was een van baie Grieke wat in die Eleusiniese geheimenisse ingewy is, 'n kultus gewy aan Demeter, met sy tuisdorp Eleusis as basis. Soos die naam aandui, was lede van die kultus veronderstel om sekere geheime kennis te verkry. Konkrete besonderhede omtrent die spesifieke rites is skraps, aangesien lede op hulle lewens gesweer het om niks omtrent die misteries aan ongeordineerdes te verklap nie. Nietemin was sommiges volgens Aristoteles van oortuiging dat Aischulos sekere van die kultusgeheime in verhoogstukke openbaar gemaak het. Ander bronne beweer dat 'n omgekrapte gepeupel toe probeer het om Aischulos terstond om die lewe te bring, maar dat hy kon ontvlug. Herakleides van Pontos voer aan dat die toeskouerskare Aischulos probeer stenig het. Hy het die veiligheid van die altaar in die orkes van die Teater van Dionusos opgesoek. Toe hy teregstaan vir sy oortreding het hy onkunde gepleit. Hy is vrygespreek deur 'n jurie wat simpatiek was jeens die wonde wat Aischulos en sy broer Kunegeiros by Marathon opgedoen het. Volgens die 2de-eeuse skrywer Ailianos, het Ameinias Aischulos se jonger broer Amenias bygestaan in die vryspreking van sy broer deur aan die jurie die stompie van die hand te wys wat hy by Salamis verloor het, en waar hy deur stemming as die dapperste kryger aangewys sou wees. Die waarheid is egter dat die toekenning vir dapperheid by Salamis deur Ameinias van Pallene verwerf is, en nie deur Aischulos se broer nie.
Aischulos het in die 470’s v.C. een keer of meermale na Sisilië gereis, op uitnodiging van Hiëro I van Surakuse, 'n vername Griekse stad aan die oostekant van die eiland. Tydens een van hierdie besoeke het hy 'n nuwe werk, *Die vroue van Aitna*, opgestel ter ere van die stad wat deur Hiëro gestig is, en 'n heropvoering van sy *Perse* gelewer. Teen 473 v.C. na die dood van Frunichos, een van sy grootste mededingers, was Aischulos die jaarlikse gunsteling in die Dionusië, en kon hy die eerste prys in bykans elke kompetisie inpalm. In 472 v.C. het Aischulos 'n produksie voorgebring wat *Perse* ingesluit het, met Perikles wat as *choregos* opgetree het.
In 458 v.C. het hy vir 'n laaste keer na Sisilië teruggekeer, en die stad Gela besoek waar hy in 456 of 455 v.C. oorlede is. Daar word beweer dat sy dood veroorsaak is deur 'n arend wat 'n skilpad uit die lug op hom laat val het; maar hierdie oorlewering is bes moontlik apokrief. Aischulos se werk is sodanig aangeslaan deur die Atheners, dat in kompetisies ná sy dood slegs sý tragedies geoorloof was vir heropvoerings. Sy seuns Euforion en Euaion en sy susterskind Filokles het ook dramaturge geword.
Die inskripsie op Aischulos se grafsteen vermeld niks omtrent sy teatriese roem nie, en herdenk slegs sy militêre prestasies:
| | |
| --- | --- |
| Griekse inskrif | Afrikaans |
| Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει
μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας•
ἀλκὴν δ' εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι
καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος | Onder hierdie steen lê Aischulos, seun van Euforion, die Athener,
wat gesterf het in die koringverbouende land Gela;
van sy edele daadkrag kan die boomplaat van Marathon getuig,
en aan die langharige Pers is dit goed bekend. |
| |
Familielewe
-----------
Aischulos het getrou en twee seuns gehad, Euforion en Euaion, wat albei tragediedigters sou word. Sy susterskind, Filokles, was ook 'n tragediedigter, en het die eerste prys verwerf in die kompetisie teen Sophokles' se *Koning Oidipus*. Hy het minstens twee broers gehad, Kunegeiros en Ameinias.
Werke
-----
’n Moderne perspektief op die Teater van Dionysos in Athene, waar vele van Aischulos se toneelstukke opgevoer is
Griekse drama het sy oorspronge gehad in godsdienstige feeste vir die gode, hoofsaaklik vir Dionusos, die god van wyn. Tydens Aischulos se leeftyd het dramakompetisies deel geword van die Stadsdionusië wat in die lente plaasgevind het. Die fees het begin met 'n openingsprosessie, wat gevolg is deur 'n kompetisie van seuns wat diturambes gesing het, en het 'n hoogtepunt bereik met twee dramawedstryde. Die eerste kompetisie waaraan Aischulos sou deelneem, het bestaan uit drie dramaturge wat elkeen drie tragediestukke aangebied het, gevolg deur 'n korter komediese saterspel. 'n Tweede kompetisie van vyf komediedramaturge het gevolg, en die wenners van albei kompetisies is deur 'n paneel beoordelaars aangewys.
Aischulos het aan vele van hierdie wedstryde in sy leeftyd deelgeneem, en verskeie antieke bronne skryf tussen sewentig en negentig toneelstukke aan hom toe. Slegs sewe tragedies het behoue gebly: *Die Perse*, *Sewe teen Thebe*, *Die Smekelinge*, die trilogie wat as *Die Oresteia* bekend staan, synde die drie tragedies *Agamemnon*, *Die Plengofferaars* en *Die Eumenides*, benewens *Prometeus Geboei* (waarvan die outeurskap betwis word). Met die uitsondering van hierdie laaste toneelstuk – waarvan die sukses onbekend is – weet ons dat al Aischulos se behoue tragedies die eerste prys verwerf het by die Stadsdionusië. Die Alexandrynse *Lewe van Aischulos* beweer dat hy die eerste prys by die Stadsdionusië dertien keer ingepalm het. Dit vergelyk gunstig met Sophokles se agtien seges (met 'n aansienlik groter katalogus van 'n geraamde 120 toneelstukke), en verdwerg die vyf seges van Euripides (wat vermoedelik sowat 90 toneelstukke geskryf het).
Een waarmerk van Aischyliese dramaturgie blyk sy neiging tot die skryf van aaneengeskakelde trilogieë te wees, waarin elke toneelstuk 'n hoofstuk vorm in 'n deurlopende dramatiese vertelling. *Die Oresteia* is die enigste behoue voorbeeld van hierdie tipe van deurlopende trilogie, maar getuienis bestaan dat Aischulos dikwels sulke trilogieë geskryf het. Die komiese saterspele wat sy trilogieë opvolg het ook berus op stories wat uit mites ontleen is.
So was die tema van *Oresteia* se saterspel *Proteus* dan die omswerwinge van Menelaus in Egipte op sy tuiswaartse tog ná die Trojaanse oorlog. Te oordeel na die getuienis van 'n katalogus van Aischuliese toneelstuktitels, scholia, en toneelstukfragmente wat deur latere outeurs oorgelewer is, word aanvaar dat drie van sy orige ekstante toneelstukke die komponente van aaneengeskakelde trilogieë was, met *Sewe teen Thebe* as die finale stuk in 'n Oidipus-trilogie, en *Die Smekelinge* en *Prometeus Geboei* elk synde die eerste stukke in 'n Danaïd- en Prometeus-trilogie respektiewelik (sien onder). Geleerdes het boonop gesuggereer dat verskeie volkome verlore trilogieë van die bekende stuktitels afgelei is. 'n Aantal van hierdie trilogieë het oor mites aangaande die Trojaanse oorlog gehandel, en een daarvan, gesamentlik as die *Achilleis* bekend, was 'n samevatting van die titels *Murmidone*, *Nereïdes* en *Frigiërs* (alternatiewelik, *Die Gyselaarskap van Hektor*).
*Murmidons* het boeke 9 en 16 in Homeros se Ilias as grondslag gehad. Achilles sit vir die oorgrote deel van die stuk in stille verontwaardiging oor sy vernedering aan die hande van Agamemnon. Gesante van die Griekse weermag poog om hom met Agamemnon te versoen, maar hy gee slegs bes aan sy vriend en minnaar Patroklos, wat die Trojane vervolgens beveg in Achilles se wapenrusting. Die heldemoed en dood van Patroklos word oorgedra in die rede van 'n boodskapper, wat gevolg word deur roubeklag.
*Nereïdes* is gegrond op boeke 18, 19 en 22 van die Ilias, waarin die nereïdes, die dogters van die seegod Nereus, rou bekla oor Patroklos se oorlye. In hierdie stuk vertel 'n boodskapper hoe Achilles, moontlik versoen met Agamemon en die Grieke, vir Hektor om die lewe gebring het.
In *Frigiërs*, sit Achilles in stille verdriet oor Patroklos, na 'n kort gesprek met Hermes. Hermes bring dan vir koning Priamos van Troje in, wat Achilles omhaal en sy seun se liggaam in 'n verruklike coup de théâtre op die spel plaas. 'n Weegskaal word op die verhoog gebring en Hektor se liggaam word in een skaalbekken geplaas en goud in die ander. Die dinamiese dans van die koor van Trojane met hul binnekoms met Priamos word deur Aristophanes oorgedra.
In een van sy verlore stukke, *Niobe*, is die heldin se kinders gedood deur Apollo en Artemis omdat Niobe daarop geroem het dat sy meer kinders as haar moeder, Leto, het. Niobe sit met stille hartseer op die verhoog vir die grootste deel van die toneelstuk. In die Republiek sonder Plato die reël "God bedeel sterflinge met 'n gebrek wanneer dit sy wil is om 'n huis uit te delg" uit as synde onwelvoeglik.
'n Ander trilogie was blykbaar oor die toetrede van die Trojaanse bondgenoot Memnon in die oorlog, en sy dood deur die toedoen van Achilles (*Memnon* en *Die Weging van Siele* synde twee komponente van die trilogie); *Die Toekenning van die Wapens*, *Die Frigiese Vroue* en *Die Salamynse Vroue* suggereer 'n trilogie oor die kranksinnigheid en gevolglike selfmoord van die Griekse held Ajaks; Aischulos het blykbaar ook geskryf omtrent Odusseus se terugkeer na Ithaca na die oorlog (insluitend sy uitwissing van sy vrou Penelope se hofmakers en die nagevolge daarvan) in 'n trilogie bestaande uit *Die Sielopwekkers*, *Penelope* en *Die Beenversamelaars*. Ander veronderstelde trilogieë het die mite van Jason en die Argonoute (*Argô*, *Lemniese Vroue*, *Hupsipulê*) aangeraak, die lewe van Perseus (*Die Netslepers*, *Poludektês*, *Forkides*) en die geboorte en lotgevalle van Dionusos (*Semele*, *Bakchai*, *Penteus*) behandel, en die oorlog se nadraai uitgebeeld in *Sewe teen Thebe* (*Eleusiniërs*, *Argiewe* (of *Argiefvroue*), *Seuns van die Sewe*).
### *Die Perse*
*Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Die Perse .*
Die vroegste van sy toneelstukke wat behoue gebly het, is *Die Perse* (*Persai*), wat in 472 v.C. opgevoer is en geskoei is op ervaringe in Aischulos se eie lewe, spesifiek die Veldslag van Samalis. Dit is uniek onder behoue Griekse tragedies deurdat dit 'n pas afgelope geskiedkundige gebeurtenis beskryf. *Die Perse* fokus op die gewilde Griekse tema van *hubris*, deur die blaam vir Persië se verliese op hul koning te plaas. Die stuk open met die opdaag van 'n boodskapper in Soesa, die Persiese hoofstad, wat die nuus van die rampspoedige Persiese neerlaag by Salamis bekendmaak aan Atossa, die moeder van die Persiese koning Ahasveros. Atossa reis dan na die graftombe van Darius, haar eggenoot, waar sy gees verskyn om die oorsaak van die neerlaag te verklaar. Dit is, sê hy, die gevolg van Ahasveros se hubris (hovaardy) om 'n brug oor die Hellespont te bou, 'n aksie wat die gode vertoorn het. Ahasveros verskyn aan die einde van die stuk, onkundig oor die oorsake van sy neerlaag, en die stuk sluit af met die jammerklag van Ahasveros en die koor.
### *Sewe teen Thebe*
*Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Sewe teen Thebe.*
*Sewe teen Thebe* (*Hepta epi Thebas*), wat in 467 v.C. opgevoer is, het die kontrasterende tema van die ingryping van die gode in mensebelange. Dit verteenwoordig ook die eerste bekende verskyning in Aischulos se werk van 'n tema wat regdeur sy toneelstukke sou voorkom, dié van die polis (die stad) as 'n sleutelontwikkeling van die beskawing. Die stuk vertel die storie van Eteokles en Polunikes, die seuns van die beskaamde koning van Thebe, Oidipus. Die seuns kom ooreen om mekaar as konings van die stad af te wissel, maar ná die eerste jaar weier Eteokles om die amp neer te lê, en Polunikes voer 'n oorlog om sy kroon te herwin. Die broers dood mekaar in 'n tweegeveg, en die oorspronklike slottoneel van die stuk het bestaan uit betreuring van die broers se oorlye. Sowat vyftig jaar later is dit egter deur 'n nuwe slot vervang: Antigone en Ismene betreur hul gesneuwelde broers, 'n boodskapper daag op wat 'n edik bekendmaak wat die teraardebestelling van Polunikes verbied; waarop Antigone eindelik haar oogmerk verklaar om die edik te verontagsaam. Die toneelstuk was die derde in 'n aaneengeskakelde Oidipus-trilogie; die eerste twee stukke was *Laios* en *Oidipus*. Die slotsaterspel was *Die Sfinks*. | {
"title": "Aischulos",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
2035,
14422,
0.14110386908889197
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biography vcard\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Persoon\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Persoon\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Aischulos\"},\"beeld\":{\"wt\":\"Aischylos Büste.jpg\"},\"onderskrif\":{\"wt\":\"Borsbeeld van Aischulos<br /> in die Kapitolynse Museum, [[Rome]]\"},\"geboortedatum\":{\"wt\":\"c. 525 v.C./524 v.C.<br />[[Eleusis]]\"},\"dood_datum\":{\"wt\":\"c. 456 v.C.<br />[[Sisilië]]\"},\"beroep\":{\"wt\":\"Dramaturg en soldaat\"},\"titel\":{\"wt\":\"\"},\"salaris\":{\"wt\":\"\"},\"termyn\":{\"wt\":\"222\"},\"voorganger\":{\"wt\":\"\"},\"opvolger\":{\"wt\":\"\"},\"party\":{\"wt\":\"\"},\"godsdiens\":{\"wt\":\"\"},\"huweliksmaat\":{\"wt\":\"\"},\"kinders\":{\"wt\":\"\"},\"webwerf\":{\"wt\":\"\"},\"voetnotas\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold\"><div class=\"fn\" style=\"display:inline\">Aischulos</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Aischylos_Büste.jpg\"><img data-file-height=\"540\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"344\" decoding=\"async\" height=\"345\" resource=\"./Lêer:Aischylos_Büste.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Aischylos_B%C3%BCste.jpg/220px-Aischylos_B%C3%BCste.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Aischylos_B%C3%BCste.jpg/330px-Aischylos_B%C3%BCste.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Aischylos_B%C3%BCste.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span><div>Borsbeeld van Aischulos<br/> in die Kapitolynse Museum, <a href=\"./Rome\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rome\">Rome</a></div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td>c. 525 v.C./524 v.C.<br/><a href=\"./Eleusis\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eleusis\">Eleusis</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td>c. 456 v.C.<br/><a href=\"./Sisilië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Sisilië\">Sisilië</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Beroep</th><td class=\"role\">Dramaturg en soldaat</td></tr><tr><th scope=\"row\">Termyn</th><td>222</td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 15533
} |
'n Naaldwoud naby Kijif, Oekraïne.
Kaart van gematigde naaldwoude.
**Naaldwoude** is woude in die Noordelike Halfrond waar naaldbome (afdeling *Coniferophyta*) die plantegroei oorheers. Naaldbome is oor die algemeen beter bestand teen koue as loofbosse en kom daarom nader aan die Noordpool en op hoër liggende berge voor as loofbosse.
Nog nader aan die Noordpool kan bome glad nie meer groei nie en bestaan die plantegroei, bekend as toendra, uit lae struike en geharde, kruidagtige gewasse. Behalwe die natuurlike naaldwoude word naaldbome ook op groot skaal in die Noordelike Halfrond en elders om ekonomiese redes aangeplant. Die hout self is baie bruikbaar as grondstof vir papier. Die noordelike of boreale naaldwoudgordel strek oor 'n afstand van ongeveer 13 000 km, van Alaska tot in Labrador en van Skandinawië oor die noorde van die Sowjetunie en Siberië tot by Kamtsjatka en word slegs onderbreek deur die Atlantiese- en die Stille Oseaan en enkele boomlose gebergtes soos die Oeralgebergte.
Die woord *boreaal* is afgelei van Boreas, die god van die noordewind. Die boreale naaldwoude toon baie ooreenkoms met die naaldwoude van die hoë berge in die Noordelike Halfrond. Die alpiene naaldwoude is egter nie so uitgestrek soos die boreale naaldwoude nie. Geen naaldwoude word in die Suidelike Halfrond aangetref nie. Een van die teorieë om dit te verklaar, is dat die landmassas in die Suidelike Halfrond relatief klein is en dat die see so 'n groot invloed op die klimaat uitoefen dat loofbosse tot op 'n hoë suiderbreedte kan voorkom, waarna dit direk in Antarktiese toendra oorgaan.
Die noordelike grens van die naaldwoude (en dus die verste noord wat enige bome aangetref word) is die Julie-isoterm van 10 °C, met ander woorde die lyn wat alle punte verbind waar die temperatuur gedurende 60 tot 70 dae per jaar minstens 10 °C is. Bo hierdie lyn kan bome nie groei nie. Die klimaat in die naaldwoudgordel is droog en koud; op sommige plekke is die maksimumreënval 500 mm per jaar en kan die temperatuur tot - 45 °C daal. Die grond is vir 'n groot deel van die jaar bevries, sodat die bome hul water van 'n groot diepte af moet kry. Hulle het gevolglik 'n diep wortelstelsel met baie vertakkings.
### Samestelling
Die aantal spesies wat onder sulke uiterste klimaatsomstandighede kan bly voortbestaan, is beperk. Die Europese naaldwoude bestaan hoofsaaklik uit die Skotse den (*Pinus sylvestris*), die fynspar (*Picea abies*) en die silwerspar (*Abies alba*), terwyl die oorheersende bome in die Eurasiese naaldwoude die Siberiese den (*Pinus sibirica*), die Siberiese spar (*Abies sibirica*) en twee lariksboomspesies (*Larix russica* en *Larix gmelini*) is. Die Noord-Amerikaanse naaldwoude word oorheers deur die witspar (*Picea glauca*), die swartspar (*Picea mariana*) en die balsemspar (*Abies balsamea*).
Min verdamping vind in die winter plaas vanweë die naaldvormige blare met hul diep, ingesinkte huidmondjies. Omdat die meeste naaldbome immergroen is, kan fotosintese dadelik begin wanneer die temperatuur in die lente begin styg en word nuwe blare gou gevorm. Spesies van die genus *Larix* is egter bladwisselend; en dit het weer die voordeel dat geen transpirasie in die winter kan plaasvind nie.
Lariksbome kan laer temperature as die ander naaldbome verdra en kom die verste noord voor van al die naaldbome. By ander naaldbome bly elke blaar gewoonlik 'n paar jaar aan die boom en word dan deur 'n ander blaar vervang. Die naalde wat afval, ontbind baie stadig vanweë die lae temperatuur en vorm 'n dik laag op die grond. As die sneeu en ys in die lente smelt, dring die water in hierdie laag dennenaalde in en neem 'n deel van die organiese sure daaruit op.
As dit dan verder in die grond indring, los die suur water 'n groot deel van die minerale voedingstowwe op en die grond word sodoende uitgeloog. Waar die afwaartse beweging van die water ophou, slaan die uitgeloogde minerale neer. Veral ysterverbindings is volop in hierdie laag, wat deur die eeue heen verhard het en bekend staan as ouklip (Engels: terricrete, na aanleiding van die yster daarin). Die laag is so hard dat wortels nie daardeur kan dring nie. Grond wat op hierdie manier gevorm is, staan bekend as podsoliese grond en is nie baie geskik vir plantegroei nie vanweë die suurheid en die gebrek aan voedingstowwe.
Saam met die gebrek aan lig, wat deur die boomlaag veroorsaak word, is hierdie grond waarskynlik verantwoordelik vir die uiters beperkte ondergroei van naaldwoude. Die duidelik gestruktureerde struik- en kruidlae wat in die meeste loofbosse aangetre1 word, ontbreek in die naaldwoude. Daar groei egter wel 'n groot hoeveelheid mosse en fungi wat daartoe in staat is om die suur humus te verdra. Baie van die fungi leef in simbiose met die wortels van naaldbome, en hierdie kombinasie staan bekend as mikorisa of swamwortel.
Die misella (draadvormige talli) van die fungi funksioneer as wortelhare, wat die naaldbome self nie het nie, en neem water en opgeloste voedingstowwe uit die grond op. In ruil daarvoor neem hulle organiese voedingstowwe uit die bome op. Ook in die noordelike gebergtes, waar die temperatuur baie afneem met 'n toename in hoogte, word loofbosse geleidelik vervang deur naaldwoude waarvan die samestelling baie met die van die boreale naaldwoude ooreenstem.
Aan die Weskus van Noord-Amerika word naaldwoude aangetref wat grootliks verskil van die boreale naaldwoude. Hier is die klimaat betreklik warm en vogtig vanweë die invloed van 'n warm seestroom die Koerosjio- of Japanse seestroom. In hierdie gunstige klimaat floreer 'n digte woud van hoë bome soos *Thuja plicata* en *Tsuga heterophylla*, met 'n digte ondergroei van struike en kruidagtige gewasse. Baie van die boomtakke is met oumansbaard oordek (*Usnea*-spesies), waardeur die woude 'n tropiese voorkoms het.
Die naaldwoude wat op groot skaal in Sentraal- en Wes-Europa aangeplant is, verskil heelwat van die natuurlike woude omdat hulle die vorm van monokulture aanneem, met ander woorde elke plantasie bestaan uit slegs een spesie. Die spesies wat die meeste geplant word, is Skotse denne (*Pinus sylveslris*) en sparre (genus *Picea*). Daar is baie min ondergroei en dierelewe in hierdie plantasies.
### Dierelewe
Die naaldwoude van die Noord-Amerikaanse weskus groei onder gunstige klimaatsomstandighede en het 'n betreklik groot verskeidenheid plantspesies, met ʼn gepaardgaande verskeidenheid dierspesies. In die spesie-arme boreale naaldwoude is daar egter relatief min dierspesies. Die naaldwoudekostelsel van die Noordelike Halfrond is dus heelwat eenvoudiger as die ekostelsels van warmer wêrelddele.
'n Algemeen gehuldigde teorie is dat sulke gemeenskappe met 'n lae diversiteit baie kwesbaarder is as gemeenskappe met ʼn hoër diversiteit. Een verskynsel wat daarop dui, is die groot fluktuasies wat in die bevolkings van soogdiere van die boreale woude voorkom. Die bevolkings van die sneeuhaas (*Lepus timidus*) vertoon byvoorbeeld 'n gereelde tienjarige siklus, en omdat hierdie hase feitlik die enigste voedsel van die los (*Lynx lynx*, soortgelyk aan die rooikat) is, fluktueer die bevolkings van die los min of meer saam met die van die sneeuhaas.
Die sade van die naaldbome is die vernaamste voedselbron van saadetende voëls, en wanneer daar in 'n sekere jaar min sade geproduseer word, neem die bevolkingsgetalle van die voëls drasties af. Egte saadeters is die neutkrakers (genus *Nucifraga*) en die kruisbekke (genus *Loxia*). Die witbandkruisbek (*Loxia leucoptera*) en die grootkruisbek (*Loxia pytyopsiitacus*) word slegs in die boreale woude aangetref, terwyl die gewone kruisbek (*Loxia curvirostra*) ook in die alpiene naaldwoude aangetref word.
Die snawelvorm van die drie spesies verskil duidelik en elke spesie spesialiseer ten opsigte van 'n spesifieke denneboomspesie, waarvan hulle met hul aangepaste snawels die sade uit die keëls pik. Ander kenmerkende voëls vir die naaldwoude is mese en spegte, wat albei insekte-eters is. In die winter eet hulle hoofsaaklik insekte-eiers en papies. Ander insekte-eters, so as sommige sangvoëls en vlermuise, migreer na warmer wêrelddele.
Die woudhoender (*Tetrao urogallus*) van Eurasië en die blou sneeuhoender (*Dendragapus obscurus*) van die noordelike VSA het albei 'n betreklik wye verspreiding en is aangepas om die harsryke, moeilik verteerbare dennenaalde te kan eet. Die woudhoender leef in die winter byna uitsluitlik van dennenaalde, waarvan die voedingswaarde so laag is dat die voëls die hele dag moet eet om aan die lewe te bly. Die knaagdiere van die naaldwoude leef hoofsaaklik van die blare en knoppe van kruide wat op die grond groei. In die winter grawe hulle tonnels onder die sneeu om hul kos te bereik.
Die belangrikste groot herbivore (planteters) is herte (*Alces machlis*), wat met hul lang pote in die somer in moerasse wei op soek na waterplante. In die somer is die herte alleenlopend, maar in die winter vorm hulle troppe. Die knaagdiere is die belangrikste prooi vir 'n verskeidenheid roofdiere. Bere, losse en wolwe is normaalweg nie eintlik naaldwoudbewoners nie, maar met die geleidelike verdwyning van loofbosse in die suide om vir landbougrond plek te maak, is hulle gedwing om hulle tot die naaldwoude terug te trek.
Die kleiner roofdiere soos die lede van die marterfamilie (*Mustelidae*) het altyd 'n wyer verspreiding gehad. Baie van die naaldwouddiere is oor die hele naaldwoudgordel versprei, ʼn verskynsel wat waarskynlik toegeskryf kan word aan die landbrûe wat Asië en Noord-Amerika gedurende vroeëre ystydperke verbind het. Die pels van sommige lede van die marterfamilie word in die winter ligter van kleur. Hoe meer noord die diere voorkom, hoe ligter is die pels in die winter, en die diere wat in die toendra leef, se pels is spierwit.
Hierdie pelsverkleuring word net soos by die sneeuhaas meegebring deur hormone wat in die liggaam afgeskei word. 'n Groot verskeidenheid sapsuiende, naald-, saad- en knopetende insekte, asook houtboorders, word in die naaldwoude aangetref, waarvan sommige soms ernstige skade kan veroorsaak. Die denneskeerder (*Myelophilus piniperda*) is byvoorbeeld 'n kewer wat onder die bas van dennebome leef en die jong endlote uiteet, waardeur die bome lyk as of hulle geskeer is.
### Ekonomiese waarde
Die hout van naaldbome is baie bruikbaar omdat dit sterk en in die meeste gevalle baie duursaam is en omdat die bome baie regop groei, sodat lang planke gesaag kan word. Die noordelike VSA, Kanada, die Sowjetunie en Skandinawië is van die belangrikste houtprodusente.
Vroeër is baie van die hout in riviere gegooi en stroom af laat dryf tot by die saagmeulens, maar vanweë die relatief groot verlies aan hout is hierdie metode grotendeels laat vaar en word die hout hedendaags met behulp van kabelspore en vragmotors vervoer en plaaslik verwerk. Baie van die hout word as timmerhout gebruik, terwyl ander hout as grondstof vir die vervaardiging van papier en vuurhoutjies dien. Die hars dien as grondstof vir terpentyn en verskeie vernissoorte. Die bas is vroeër by die looi van leer gebruik, maar hedendaags word sintetiese looistowwe vir die looiery gebruik.
Bronnelys
---------
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409613, volume 20, bl. 57
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* NKC: ph162481
| | {
"title": "Naaldwoud",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
70,
9372,
0.007469056764831413
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 11318
} |
'n 16de-eeuse Koran wat oop is by soera 2, ajat 1-4.
'n **Aja** (Arabies: آية, ʾĀyah of **teken**; meervoud: ajat) is 'n vers in die Koran, een van die stellings van wisselende lengte wat die soeras (hoofstukke) van die Koran uitmaak en deur 'n nommer gemerk word. In die konteks van die Koran beteken die woord "bewys", "teken" of "wonderwerk". Dit kan in Islam na ander dinge as Koranverse verwys, soos godsdienstige verpligtinge (*ayat taklifiyyah*) of kosmiese verskynsels (*ayat takwiniyyah*). In die Koran word dit op verskeie plekke genoem, soos:
> تِلْكَ آيَاتُ ٱللَّٰهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِٱلْحَقِّۖ فَبِأَيِّ حَدِيثٍۭ بَعْدَ ٱللَّٰهِ وَآيَاتِهِۦ يُؤْمِنُونَ
>
> "Dit is die tekens van Allah wat Ons in waarheid aan u voordra. In watter aankondiging buiten Allah en Sy tekens sal hulle dan glo?"
>
>
> —Koran 45:6
Die soeras het nie almal ewe veel ajat nie – die kortste een, *Al-Kawthar* ("Oorvloed"), het net drie, terwyl die langste een, *Al-Ba'karah* ("Die Koei"), 286 het.
Skakels
-------
* Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* GND: 4466716-4
* LCCN: nr91004738
* TDVİA: ayet
* VIAF: 34309541
* WorldCat Identities (via VIAF): 34309541
| | {
"title": "Aja",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
593,
1417,
0.41848976711362035
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1273
} |
Die Tradouwpas in die Langeberg.
Die **Tradouwpas** is 'n bergpas in die Wes-Kaap op die R324-streekroete deur die Langeberge. Die pas verbind Swellendam op die N2 via Suurbraak met Barrydale op die R62 in die Klein Karoo. Die pas is 12km lank, bereik 'n hoogte van 351m bo seevlak en 'n maksimumhelling van 1:10.
Geskiedenis
-----------
Die pas is gebou deur Thomas Bain. Die projek het in 1869 begin en die pas is oopgestel vir verkeer op 27 Oktober 1873 deur sir Henry Barkly. Die pas is *Southeyspas* genoem om 'n vorige Swellendamse landdros te vereer, maar die naam was nie gewild nie. Aan die noordelike kant van die pas het die pad in 1875, 1902 en 1906 weggespoel. Daarna is die betrokke stukkie pad 18m hoër herbou. In 1979 is 13km van die pas herbou volgens moderne standaarde. Die naam Tradouw is afgelei van 'n Khoi-woord met die betekenis van "vroue se pad".
Sien ook
--------
* Lys van bergpasse in Suid-Afrika
Bronne
------
* Erasmus, B.P.J.: Op Pad in Suid-Afrika. Jeppestown: Ball, 2010. ISBN 978-1-86842-149-7
* Ross, Graham: The romance of Cape mountain passes. Kaapstad: Sunbird, 2011. ISBN 978-1-920289-51-5
* *Standard Encyclopaedia of Southern Africa*, deel 10. Kaapstad: Nasou, 1974. ISBN 0-625-00326-8
* Whitehead, Marion: Passes and poorts | {
"title": "Tradouwpas",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
449,
1164,
0.3857388316151203
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" style=\"width:25.5em; font-size: 85%; text-align: left;\">\n<tbody><tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"font-size: larger; text-align: center;\"><b>Tradouwpas</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"Die Tradouwpas\"}' typeof=\"mw:Image\"><a href=\"./Lêer:Tradouw_Pass,_South_Africa.jpg\"><img data-file-height=\"960\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1280\" height=\"188\" resource=\"./Lêer:Tradouw_Pass,_South_Africa.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Tradouw_Pass%2C_South_Africa.jpg/250px-Tradouw_Pass%2C_South_Africa.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Tradouw_Pass%2C_South_Africa.jpg/375px-Tradouw_Pass%2C_South_Africa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Tradouw_Pass%2C_South_Africa.jpg/500px-Tradouw_Pass%2C_South_Africa.jpg 2x\" width=\"250\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n</tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Ligging</th>\n<td>Tussen <a href=\"./Swellendam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Swellendam\">Swellendam</a> en <a href=\"./Barrydale\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Barrydale\">Barrydale</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Maksimumhelling</th>\n<td>1:10</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Hoogte</th>\n<td>351<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Lengte</th>\n<td>12<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>km</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Ingenieur</th>\n<td><a href=\"./Thomas_Bain\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Thomas Bain\">Thomas Bain</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Begin in</th>\n<td>1869</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Voltooi in</th>\n<td>1873</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Verbou</th>\n<td>1979</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Pad</th>\n<td>R324</td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1274
} |
**Tradisionele Afrika-kuns** is die kuns wat deur die bevolkingsgroepe in Afrika suid van die Sahara ontwikkel. Dit sluit nie die gebied noord van die Sahara in nie, omdat dit onder die Arabiese invloedsfeer val. Behalwe in musiek, het die Arabiese invloed suidwaarts nie veel impak gehad nie. Dit word hoofsaaklik aan die Afrika-landskap toegeskryf. Die kuns van die Afrika-bevolkings het dus in die algemeen sonder veel buite-invloede ontwikkel. Invloede van die Westerse kultuur was ook hoofsaaklik net tot die stede beperk. 'n Duidelike Europese stempel is egter op die musiek en literatuur van Afrika afgedruk.
Vroeë kuns
----------
Die geskiedenis van die inwoners van Afrika kan tot die vroegste tye teruggevoer word. Oorblyfsels van ysterklipwerktuie word nog oral in Afrika gevind. Baie van die klipvoorwerpe soos byle, handbyle en spiespunte , getuig van 'n merkwaardige kundigheid. Die Franse historikus *Henri Breuil* (1877-1961 ) meen dat die werktuie tot die Middel- en die Laat-steentydperk behoort. Tekeninge wat in rotse gegraveer is, en skilderye is in talle plekke in Afrika – onder andere in Angola, Kameroen, Katanga, Nigerie, Tanzanie, Zimbabwe, Suid-Afrika en die Soedan – ontdek.. Die skilderye wat in die Sahara by Tassili in Suid-Algerië gevind is, is oorbekend. Na beraming is hierdie skilderye reeds 4000- 5000 jaar voor ons jaartelling gemaak.
Vroeë argitektuur
-----------------
In teenstelling met Europa en Latyns-Aerika, besit Afrika baie min ou geboue van klip of stene. Die term "tradisionele argitektuur" het hoofsaaklik betrekking op die vindingryke benutting van die omgewing se natuurlike materiaal soos takke, gras, modder, houtpale, boombas, riete, blare, ensovoorts wat gebruik is om hutte te bou.
Die hutte is gewoonlik naby mekaar gebou vir koelte teen die son. Die hutte, wat met 'n smal voetpaadjie van mekaar geskei is, is rondom 'n groot oop ruimte gebou wat vir feesvierings, rituele en indabas gebruik is. Die konstruksie van die hutte is eenvoudig, veral wanneer die inwoners dikwels trek, maar by stamme wat lank op een plek bly, was die hutte heelwat stewiger en die bouwerk ingewikkelder. Die wonings is volgens hul uiterlike voorkoms en vorms ingedeel: hutte met keëlvormige dakke, skilpaddakhutte, byekorfhutte, gewel spitshutte. Die grondplanne van die hutte kan rond, vierkantig of ovaalvormig wees. 'n Verhoogde gedeelte is dikwels later bygevoeg. Baie wonings bestaan uit 'n aantal verskillende soorte hutte.
Vroeë beeldhoukuns en handwerk
------------------------------
Beeldhouwerke uit hout, wat as selfstandige werke of as gedeeltes van artikels soos stoele en potte gevind is, is van die beste voorbeelde van Afrika-kuns. Klipwerk, pottebakkery, en ivoor- of metaalwerk (van brons, yster, goud) word minder dikwels gevind. Baie antropoloë skryf dit toe aan die voorkeur wat die volke van Afrika, weens godsdienstige redes, aan lewende materiaal soos byvoorbeeld hout gegee het. Voorwerpe wat in die Weste as Afrika-kuns waardeer word, word dikwels nie deur die Afrikane as sodanig beskou nie. Die ontwerp van sowel selfstandige beeldhouwerke as gebruiksvoorwerpe, moes in die algemeen praktiese gebruiksartikels wees. Dit is vir die Afrika-volke van belang dat die voorwerpe uitdrukking aan hul lewensbeskouing gee en dus ʼn godsdienstige element bevat. Kortom, hierdie lewensbeskouing of filosofie beeld die verhouding tussen die stam en sy voorouers uit wat hom kan begunstig of straf.
Eers aan die begin van die 20e eeu, het die Westerse wêreld se oë oopgegaan vir die gehalte van Afrika-kuns. Dit is veral die houtbeelde wat groot belangstelling wek. Dit het verskeie belangrike kunstenaars van die 20e eeu beïnvloed. Die eerstes was die Franse kunsskilders, Derain en De Vlaminck, en later, om en by 1907, Picasso, Matisse, Modigliani, Brancusie en die Duitse ekspressionistegroep: Die Brücke.
Literatuur
----------
Die literatuur van die lande en volke van Afrika suid van die Sahara is tot die middel van die 20e eeu mondelings oorgedra. Die oorgang van die mondelingse na die skriftelike het 'n uiters ingewikkelde, dog lewendige fase ingelui. Dit word deur heelwat strominge en onderstrominge gekenmerk weens die drastiese aanpassing en veranderings wat onvermydelik heelwat konflikte geskep het. Met die oorskakeling na geletterdheid word die literatuur van Afrika geleidelik in Europese tale, hoofsaaklik Frans, Engels en Portugees, op skrif gestel. Van die algemeenste onderwerpe is skeppingsverhale, godsdienstige vertellings en volksverhale, dikwels in die vorm van fabels.
Musiek
------
### Instrumente
Tipiese Afrika-musiekinstrumente sluit die volgende in:
* Tromme en slaginstrumente (ook handegeklap)
* Rammelaars, onder andere ratels, klaphoutjies, klokke, kalbasse, tokkelkasse, xilofone
* Snaarinstrumente, onder andere: harpe, fluite, liere, siters, stryk- en booginstrumente, zanza
* Blaasinstrumente, onder andere horings, fluite
Dans
----
### Tradisioneel
Die hooffunksie van die Afrika se tradisionele danse was om die twee geslagte met mekaar in verbinding te bring. Baie van hierdie soort danse het konfrontasies behels van groepe mans en vroue wat in sirkels of in rye ingedeel is. Ofskoon die pare teenoor mekaar sou dans of beweeg, het dit selde gebeur dat hulle aan mekaar raak.
In teenstelling met die dansvorms van die Westerse wêreld, is daar geen klem op ligvoetsheid gelê nie. Daar is ook nie probeer om so 'n indruk te skep nie. Trouens, die stamp- en sprongbewegings wek 'n sterk aardse indruk.
### Kunsdanse
In sy oudste en tradisionele vorm was die kunsdanse nog altyd net beperk tot die koninklike howe, geheime organisasies en godsdienstige rituele. By 'n baie spesiale geleentheid is een danser gewoonlik uitgesonder wat dan 'n nuwe dans moes skep. Op dié wyse is die repertoire van tyd tot tyd met nuwe danse aangevul.
### Godsdienstige en seremoniële danse
'n Groot deel van die lewe van die Afrika-volke het tradisioneel regstreeks of onregstreeks met geloof en bonatuurlike magte verband. Dans was 'n gebruiklike manier waarop daar aanbid is, en bose magte of siektes besweer is.
Skakels
-------
* El Anatsui
* Fathi Hassan
* Ben Enwonwu
Bronnelys
---------
* African Music. In: Lantern. Tydskrif vir Volksopvoeding. Jaargang 5, nr. 1, Julie 1955.
* Wêreldspektrum, Vol. 1, 116-127, ISBN 0908409 41 9 | {
"title": "Tradisionele Afrika-kuns",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
392,
5254,
0.07460982108869432
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 6360
} |
**Tragoom** is 'n aansteeklike siekte wat veroorsaak word deur bakterie *Chlamydia trachomatis*. Die infeksie veroorsaak dat die binneste oppervlak van die ooglede grof word. Hierdie grofheid kan lei tot pyn in die oë, afbreek van die buitenste oppervlak of kornea van die oë, en uiteindelik tot blindheid.Onbehandelde, herhaalde tragoominfeksies kan 'n vorm van permanente blindheid tot gevolg hê wanneer die ooglede na binne draai.
Die bakterieë wat die siekte veroorsaak, kan versprei word deur beide direkte en indirekte kontak met 'n aangetaste persoon se oë of neus. Indirekte kontak sluit in deur klere of vlieë wat met 'n aangetaste persoon se oë of neus in aanraking gekom het. Onder kinders versprei die siekte meer dikwels as by volwassenes. Swak sanitasie, oorvol lewensomstandighede, en nie genoeg skoon water en toilette verhoog ook verspreiding.
Pogings om die siekte te voorkom, sluit in die verbetering van toegang tot skoon water en behandeling met antibiotika om die aantal mense wat met die bakterie besmet is, te verminder. Dit kan die behandeling van hele groepe mense op een slag insluit by wie dit bekend is dat die siekte algemeen voorkom. Was op sigself is nie genoeg om siektes te voorkom nie, maar kan nuttig wees met ander maatreëls. Behandelingsopsies sluit orale asitromisien en topikale tetrasiklien in. Asitromisien word verkies omdat dit as 'n enkele orale dosis geneem word. Nadat littekens van die ooglid ontstaan het, kan chirurgie nodig wees om die posisie van die wimpers reg te stel en blindheid te voorkom.
Oorsaak
-------
Tragoom word veroorsaak deur *Chlamydia trachomatis*, serotipes A, B en C. Dit word versprei deur direkte kontak met oog-, neus- en keelafskeidings van geaffekteerde individue, of kontak met fomiete (nielewende voorwerpe wat aansteeklike stowwe oordra), soos handdoeke en/of waslappe, wat soortgelyke kontak met hierdie afskeidings gehad het. Vlieë kan ook 'n roete van meganiese oordrag wees. Onbehandelde, herhaalde tragoominfeksies lei tot entropie (die inwaartse draai van die ooglede), wat blindheid kan veroorsaak as gevolg van skade aan die kornea. Kinders is die vatbaarste vir infeksie as gevolg van hul geneigdheid om maklik vuil te word, maar die verblindende effekte of meer ernstige simptome word dikwels eers teen volwassenheid ondervind.
Verblindende endemiese tragoom kom voor in gebiede met swak persoonlike en gesinshigiëne. Baie faktore is indirek gekoppel aan die teenwoordigheid van tragoom, insluitend 'n gebrek aan water, afwesigheid van toilette, armoede in die algemeen, vlieë, nabyheid aan beeste en ophoping. Die laaste algemene pad blyk egter die teenwoordigheid van vuil gesigte by kinders te wees, wat die gereelde uitruiling van besmette oogafskeiding van een kind se gesig na 'n ander vergemaklik. Die meeste oordrag van tragoom vind binne die gesin plaas.
Diagnose
--------
### McCallan se klassifikasie
McCallan het in 1908 die kliniese verloop van tragoom in vier stadiums verdeel:
| Fase 1 (begin tragoom) | Fase 2 (gevestigde tragoom) | Stadium 3 (sikatriserende tragoom) | Fase 4 (genesde tragoom) |
| --- | --- | --- | --- |
| Hiperemie van palpebrale konjunktiva | Voorkoms van volwasse follikel en papille | Littekens van palpebrale konjunktiva | Siekte is genees of is nie merkbaar nie |
| Onvolwasse follikel | Progressiewe korneale pannus | Littekens is maklik sigbaar as wit bande | Gevolge van sikatrisasie veroorsaak simptome |
### WGO-klassifikasie
Die Wêreldgesondheidsorganisasie beveel 'n vereenvoudigde graderingstelsel vir tragoom aan. Die vereenvoudigde WGO-graderingstelsel word hieronder opgesom:
Tragomateuse inflammasie, follikulêre (TF)—Vyf of meer follikels van >0,5 mm op die boonste tarsale konjunktiva
Tragomateuse inflammasie, intense (TI)—Papillêre hipertrofie en inflammatoriese verdikking van die boonste tarsale konjunktiva wat meer as die helfte van die diep tarsale vate verberg
Tragomateuse littekens (TS)—Teenwoordigheid van littekens in tarsale konjunktiva.
Tragomateuse trichiasis (TT)—Ten minste een ingegroeide wimper wat die oogbol raak, of bewys van epilasie (wimperverwydering)
Korneale ondeursigtigheid (CO) vervaag deel van die pupilsykant
Voorkoming
----------
Alhoewel tragoom in die 20ste eeu uit 'n groot deel van die ontwikkelde wêreld uitgeskakel is (uitgesluit Australië), bly hierdie siekte in baie dele van die ontwikkelende wêreld voortduur, veral in gemeenskappe sonder voldoende toegang tot water en sanitasie.
Bestuur
-------
### Antibiotika
Asitromisien (enkel orale dosis van 20 mg/kg) of topikale tetrasiklien (1% oogsalf twee keer per dag vir ses weke). Asitromisien word verkies omdat dit as 'n enkele orale dosis gebruik word. Alhoewel dit duur is, word dit oor die algemeen gebruik as deel van die internasionale skenkingprogram wat deur Pfizer georganiseer word. Asitromisien kan gebruik word by kinders vanaf die ouderdom van ses maande en tydens swangerskap. As 'n gemeenskapsgebaseerde antibiotikabehandeling, dui sommige bewyse daarop dat orale asitromisien meer effektief te wees as topikale tetrasiklien. Antibiotiese behandeling verminder die risiko van aktiewe tragoom in individue wat met chlamydiale trachomatis besmet is.
### Chirurgie
Vir individue met trichiasis, is 'n bilamellêre tarsale rotasieprosedure geregverdig om die wimpers weg van die oogbol te lei. Bewyse dui daarop dat die gebruik van 'n dekselklem en absorbeerbare hegtings sal lei tot verminderde dekselkontoerafwykings en granuloomvorming na chirurgie. Vroeë intervensie is voordelig aangesien die koers van herhaling hoër is in meer gevorderde siektes.
### Leefstylmaatreëls
Die WGO-aanbevole SAFE-strategie sluit in:
* Chirurgie om gevorderde stadiums van die siekte reg te stel
* Antibiotika om aktiewe infeksie te behandel, met behulp van asitromisien
* Gesigskoonmaak om siekteoordrag te verminder
* Omgewingsverandering om toegang tot skoon water en verbeterde sanitasie te verbeter
Kinders met sigbare nasale afskeiding, afskeiding van die oë of vlieë op hul gesigte is minstens twee keer so geneig om aktiewe tragoom te hê as kinders met skoon gesigte. Intensiewe gemeenskapsgebaseerde gesondheidsopvoedingsprogramme om gesigwas te bevorder, kan die tempo van aktiewe tragoom verminder, veral intense tragoom. As 'n individu reeds besmet is, word dit aangemoedig om 'n mens se gesig te was, veral 'n kind, om herinfeksie te voorkom. Sommige bewyse toon dat die was van die gesig gekombineer met topikale tetrasiklien meer effektief kan wees in die vermindering van ernstige tragoom in vergelyking met topikale tetrasiklien alleen. Dieselfde proef het geen statistiese voordeel van oogwas alleen of in kombinasie met tetrasiklien oogdruppels gevind om follikulêre tragoom onder kinders te verminder nie.
Prognose
--------
As dit nie behoorlik met orale antibiotika behandel word nie, kan die simptome eskaleer en blindheid veroorsaak, wat die gevolg is van ulserasie en gevolglike littekens van die kornea. Chirurgie kan ook nodig wees om ooglidmisvormings reg te stel.
Sonder ingryping hou tragoom gesinne in 'n siklus van armoede, aangesien die siekte en die langtermyn-effekte daarvan van een generasie na die volgende oorgedra word. | {
"title": "Tragoom",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
2458,
7937,
0.30968879929444376
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt9\" class=\"infobox\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas mediese toestand\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_mediese_toestand"},"params":{"name":{"wt":"Tragoom"},"synonyms":{"wt":"Granulêre konjunktivitis, verblindende tragoom<ref>{{cite book|last=Swanner|first=Yann A. Meunier; with contributions from Michael Hole, Takudzwa Shumba & B.J.|title=Tropical diseases : a practical guide for medical practitioners and students|year=2014|publisher=Oxford University Press, USA|location=Oxford|isbn=9780199997909|page=199|url=https://books.google.com/books?id=ZWcGAQAAQBAJ&pg=PT222|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170908222538/https://books.google.com/books?id=ZWcGAQAAQBAJ&pg=PT222|archive-date=2017-09-08}}</ref>"},"image":{"wt":"Entropion and trichiasis secondary to trachoma A44-652-11.jpg"},"caption":{"wt":"Chirurgiese herstel van ingedraaide ooglede veroorsaak deur tragoom"},"field":{"wt":"Aansteeklike siekte"},"symptoms":{"wt":"Pyn in die oë, blindheid<ref name=WHO2013/>"},"complications":{"wt":""},"onset":{"wt":""},"duration":{"wt":""},"causes":{"wt":"''Chlamydia trachomatis'' verspreiding tussen persone<ref name=WHO2013/>"},"risks":{"wt":"Oorbevolking, nie genoeg skoon water en toilette<ref name=WHO2013/>"},"diagnosis":{"wt":""},"differential":{"wt":""},"prevention":{"wt":"Massabehandeling, verbeterde sanitasie<ref name=Evans2019/>"},"treatment":{"wt":"Medikasie, chirurgie<ref name=WHO2013/>"},"medication":{"wt":"Orale asitromisien, topikale [[tetrasiklien]] (oogsalf)<ref name=Evans2019/>"},"prognosis":{"wt":""},"frequency":{"wt":"80 miljoen<ref name=Fen2012>{{cite journal|last=Fenwick|first=A|title=The global burden of neglected tropical diseases.|journal=Public Health|date=Mar 2012|volume=126|issue=3|pages=233–6|pmid=22325616|doi=10.1016/j.puhe.2011.11.015}}</ref>"},"deaths":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background:#FFDEAD\">Tragoom</th></tr><tr><th scope=\"row\">Ander name</th><td>Granulêre konjunktivitis, verblindende tragoom</td></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Entropion_and_trichiasis_secondary_to_trachoma_A44-652-11.jpg\"><img data-file-height=\"512\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"570\" decoding=\"async\" height=\"269\" resource=\"./Lêer:Entropion_and_trichiasis_secondary_to_trachoma_A44-652-11.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Entropion_and_trichiasis_secondary_to_trachoma_A44-652-11.jpg/300px-Entropion_and_trichiasis_secondary_to_trachoma_A44-652-11.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Entropion_and_trichiasis_secondary_to_trachoma_A44-652-11.jpg/450px-Entropion_and_trichiasis_secondary_to_trachoma_A44-652-11.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/Entropion_and_trichiasis_secondary_to_trachoma_A44-652-11.jpg 2x\" width=\"300\"/></a></span></td></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Chirurgiese herstel van ingedraaide ooglede veroorsaak deur tragoom</td></tr><tr><th scope=\"row\">Spesialiteit</th><td>Aansteeklike siekte</td></tr><tr><th scope=\"row\">Simptome</th><td>Pyn in die oë, blindheid</td></tr><tr><th scope=\"row\">Oorsake</th><td><i>Chlamydia trachomatis</i> verspreiding tussen persone</td></tr><tr><th scope=\"row\">Risikofaktore</th><td>Oorbevolking, nie genoeg skoon water en toilette</td></tr><tr><th scope=\"row\">Voorkoming</th><td>Massabehandeling, verbeterde sanitasie</td></tr><tr><th scope=\"row\">Behandeling</th><td>Medikasie, chirurgie</td></tr><tr><th scope=\"row\">Medikasie</th><td>Orale asitromisien, topikale <a href=\"./Tetrasiklien\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Tetrasiklien\">tetrasiklien</a> (oogsalf)</td></tr><tr><th scope=\"row\">Frekwensie</th><td>80 miljoen</td></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Star_of_life_caution.svg\"><img data-file-height=\"190\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"210\" decoding=\"async\" height=\"22\" resource=\"./Lêer:Star_of_life_caution.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Star_of_life_caution.svg/24px-Star_of_life_caution.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Star_of_life_caution.svg/36px-Star_of_life_caution.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Star_of_life_caution.svg/48px-Star_of_life_caution.svg.png 2x\" width=\"24\"/></a></span> <a href=\"./Wikipedia:Mediese_vrywaringsnota\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wikipedia:Mediese vrywaringsnota\">Mediese waarskuwing</a></td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 7240
} |
**Elektronegatiwiteit** is die maatstaf van 'n atoom of molekule se vermoë om elektrone aan te trek in 'n chemiese verbinding. Die soort verbinding wat gevorm word hang hoofsaaklik af van die verskille in die elektronegatiewiteite van die atome betrokke. Atome met soortgelyke elektronegatiwiteite sal voortdurend elektrone by mekaar 'steel' en vorm dan 'n kovalente verbinding. As die verskille te groot is, sal die elektron permanent van die een atoom na die ander oorgedra word en vorm daar sodoende 'n ioniese verbinding. In gevalle waar die een atoom die elektrone effe sterker aantrek as die ander word daar 'n polêre kovalente verbindings gevorm.
Twee skale word algemeen gebruik vir elektronegatiewiteite: die Paulingskaal (in 1932 voorgestel) en die Mullikenskaal (in 1934 voorgestel). 'n Ander voorgestelde skaal is die Allred-Rochowskaal.
Paulingskaal
------------
Die **Paulingskaal** is in 1932 ontwikkel. Op hierdie skaal word daar aan die mees elektronegatiewe chemiese element (Fluoor) 'n elektronegatiwiteit van 3.98 toegeken; die element met die laagste elektronegatiwiteit (frankium) kry 'n waarde van 0.7 en die oorblywende elemente kry dan waardes tussenin. Waterstof kry 'n willekeurig toegekend waarde van 2.1 of 2.2 op die Paulingskaal.
δEN is die verskil in elektronegatiwiteite tussen twee atome of elemente. As 'n reël word verbindings tussen atome met elektronegatiwiteitverskille (groter of gelyk aan 1.7) as ionies van aard beskou, terwyl verbindings met waardes tussen 0.4 en 1.7 as polêre kovalente verbindings beskou word en indien daar geen elektronegatiwiteitsverskille is nie word die verbinding as 'n suiwer nie-polêre kovalente verbinding beskou.
Mullikenskaal
-------------
Op die Mullikenskaal word die getalle verkry deur 'n gemiddeld te neem van die ionisasiepotensiaal en die elektronaffiniteit. Gevolglik kan Mulliken elektronegatiwiteite direk in energie-eenhede uitgedruk word (gewoonlik in elektronvolt. Hierdie skaal is deur Robert S. Mulliken in 1934 voorgestel.
Tendense in elektronegatiwiteite
--------------------------------
Elke element het 'n kenmerkende elektronegatiwiteit wat wissel van 0 tot 4 op die Paulingskaal. Die mees elektronegatiewe element, fluoor het 'n elektronegatiwiteit van 3.98 terwyl swak elektronegatiewe elemente soos litium waardes nader aan 1 het. Die element met die laagste elektronegatiewiteit is frankium by 0.7. "Oor die algemeen", verlaag die elektronegatiwiteite van bo na onder teen die groepe af en neem toe van links na regs oor die periodes heen soos hieronder aangedui word. Nie-metale neig om elektrone by te kry oor 'n periode en metale is weer geneig om hulle te verloor as gevolg van die neiging van die atome om 'n stabiele oktet te probeer vorm. Teen 'n groep af het die kernlading 'n al kleiner wordende invloed op die buitenste skille. Daarom word die mees elektronegatiewe elemente aan die regterboonste hoek van die periodieke tabel aangetref en die minste elektronegatiewe elemente aan die linkeronderkantste hoek. Gevolglik neem die atoomradius "oor die algemeen" af van links na regs oor die tabel maar neem die ionisasie-energieë toe.
| → Atoomradius verminder → Ionisasie-energie neem toe → Elektronegatiewiteit neem toe → |
| --- |
| **Groep** | **1** | **2** | **3** | **4** | **5** | **6** | **7** | **8** | **9** | **10** | **11** | **12** | **13** | **14** | **15** | **16** | **17** | **18** |
| **Periode** | |
| **1** | H2.20 | | He |
| **2** | Li0.98 | Be1.57 | | B2.04 | C2.55 | N3.04 | O3.44 | F3.98 | Ne |
| **3** | Na0.93 | Mg1.31 | | Al1.61 | Si1.90 | P2.19 | S2.58 | Cl3.16 | Ar |
| **4** | K0.82 | Ca1.00 | Sc1.36 | Ti1.54 | V1.63 | Cr1.66 | Mn1.55 | Fe1.83 | Co1.88 | Ni1.91 | Cu1.90 | Zn1.65 | Ga1.81 | Ge2.01 | As2.18 | Se2.55 | Br2.96 | Kr3.00 |
| **5** | Rb0.82 | Sr0.95 | Y1.22 | Zr1.33 | Nb1.6 | Mo2.16 | Tc1.9 | Ru2.2 | Rh2.28 | Pd2.20 | Ag1.93 | Cd1.69 | In1.78 | Sn1.96 | Sb2.05 | Te2.1 | I2.66 | Xe2.6 |
| **6** | Cs0.79 | Ba0.89 | Lu1.27 | Hf1.3 | Ta1.5 | W2.36 | Re1.9 | Os2.2 | Ir2.20 | Pt2.28 | Au2.54 | Hg2.00 | Tl1.62 | Pb2.33 | Bi2.02 | Po2.0 | At2.2 | Rn |
| **7** | Fr0.7 | Ra0.9 | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Uub | Uut | Uuq | Uup | Uuh | Uus | Uuo |
| |
Periodieke tabel van elektronegatiwiteite met gebruik van die Paulingskaal
Sien ook Periodieke tabel en Elektropositiwiteit | {
"title": "Elektronegatiwiteit",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
586,
3313,
0.1768789616661636
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 4382
} |
Tolhekke in Pennsilvanië wat transponders gebruik om e-tol te vorder.
'n Transponder wat in 'n motor se venster gemonteer is.
**Elektroniese tolvordering** (kortweg *e-tol*) het ten doel om die vertraging op tolpaaie uit te skakel deur tolgeld elektronies in te vorder. E-tol bepaal of die motors wat verby ry ingeskryf is by die program, handhaaf waarskuwings vir diegene wat nie is nie, en debiteer die rekening van geregistreerde motoreienaars elektronies sonder dat hulle hoef stil te hou op die tolroete.
In 1959 was die Nobelpryswenner vir Ekonomie, William Vickrey, die eerste om 'n elektroniese tolstelsel vir die Washington Metropolitaanse Area voor te stel. Elke motor sou toegerus wees met 'n transponder. "Die transponder se persoonlike sein sal opgetel word as die motor deur 'n kruising beweeg, en dan oorgedra word na 'n sentrale rekenaar wat die tolfooi sal bereken volgens die plek van die kruising en die tyd van die dag, en dit byvoeg by die motor se rekening". Elektroniese tolvordering sal 'n moontlikheid bied aan die privaatsektor om die konstruksie en bedryf van stedelike snelweë te fasiliteer. Dit sou ook verkeersopeenhopings verlig, deur die praktiese implementering van padgebruiksfooie, in 'n beperkte aantal stedelike gebiede waar motorverkeer die swaarste is. In die 1960's en 1970's is vryvloeitol getoets met vaste transponders aan die onderkant van voertuie, en lesers wat onder die oppervlak van die snelweg geplaas is. | {
"title": "Elektroniese tolvordering",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
205,
1443,
0.14206514206514206
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1457
} |
Voorbeeld van 'n natrium elektronskil model
'n **Elektronskil**, ook bekend as 'n **hoofenergievlak**, is 'n groep atoomorbitale met dieselfde waarde as die hoofkwantumgetal *n*. Elektronskille bestaan uit een of meer **subskille** of **subvlakke**, wat twee of meer orbitale het met dieselfde hoekmomentum kwantumgetal van *1*. Elektronskille maak saam die elektronkonfigurasie van 'n atoom uit.
Hoeveelheid elektrone in elke skil
----------------------------------
Daar kan getoon word dat die aantal elektrone wat in 'n skil gevind kan word gelyk is aan {\displaystyle 2n^{2}}.
| Skilnaam | Subskilnaam | Subskilmakselektrone | Skilmakselektrone |
| --- | --- | --- | --- |
| K | 1s | 2 | **2** |
| L | 2s | 2 | 2 + 6 = **8** |
| 2p | 6 |
| M | 3s | 2 | 2 + 6 + 10= **18** |
| 3p | 6 |
| 3d | 10 |
| N | 4s | 2 | 2 + 6 + 10 + 14= **32** |
| 4p | 6 |
| 4d | 10 |
| 4f | 14 |
| O | 5s | 2 | 2 + 6 + 10 + 14 + 18 = **50** |
| 5p | 6 |
| 5d | 10 |
| 5f | 14 |
| 5g | 18 |
Bv, kalsium (Ca) het 20 protone en 20 elektrone. Dus sal kalsium 2 elektrone in skil K, hê, 8 in skil L en 10 in skil M.
Geskiedenis
-----------
Die bestaan van elektronskille is deur Charles Barkla en Henry Moseley vir die eerste keer waargeneem deur X-straal absorpsie studies. Barkla het hulle aangedui met die letters *K*, *L*, *M* ens. Daar is later gevind dat hierdie letters ooreenstem met die *n*-getalle 1,2, 3 ensovoorts. Hulle word gebruik in spektroskopiese Siegbahn-notasie.
Die naam vir elektronskille vind sy oorsprong uit die Bohr-model, waar daar geglo is dat groepe elektrone op sekere afstande vanaf die kern wentel en sodoende "skille" vorm.
Valensie
--------
Die *valensie-skil* is die buitenste energievlak van 'n atoom in sy onverbonde toestand, wat die elektrone bevat wat die grootste invloed uitoefen op die aard van die reaksies waar die atoom by betrokke kan wees en die chemiese verbindings wat dit met ander atome kan vorm. Die elektrone in die valensievlak word na verwys as valenselektrone. Die fisiese chemikus, Gilbert Lewis was verantwoordelik vir baie van die vroeëre ontwikkelingswerk oor die teorie rondom valenselektrone se deelname aan chemiese verbindings. Linus Pauling het later die teorie veralgemeen en uitgebrei deur sy insigte in kwantummeganika toe te pas. | {
"title": "Elektronskil",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
256,
1787,
0.14325685506435368
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2285
} |
Die **naaldblaarsuikerbos** (*Protea subulifolia*) is 'n blomdraende struik wat tot die bekende Proteagenus behoort. Die plant is endemies aan die Wes-Kaap en kom vanaf die Stettynskloof tot Riviersonderendberge, Langeberg, Botrivier tot by die Elim-vlakte voor waar dit deel van die fynbos-bioom is. Die plant word 50 cm in deursnee en 70 cm hoog en blom van Julie tot September.
'n Brand vernietig die plant maar die sade oorleef. Die saad word in 'n doppie geberg en daarna deur die wind versprei. Die plant is eenslagtig en bestuiwing vind deur die werking van rotte en muise plaas. Die plant groei in sanderige tot swaar kleigrond op hoogtes van 60 – 1 300 m. Die blare is baie veranderlik, naaldagtig tot gegroef-rond. Omhullende skutblare is sag papieragtig, bruin of pienk.
In Engels staan dit as die *Awl-leaf sugarbush* bekend.
Sien ook
--------
* Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse bome
* Lys van proteaspesies
Bronne
------
* Biodiversityexplorer
* Protea Atlas
* REDLIST Sanbi
* Plants of the World Online
| | |
| --- | --- |
| Taksondatabasisse |
* Wd: Q15585469
* GBIF: 5636550
* GRIN: 454945
* iNaturalist: 592541
* IPNI: 706175-1
* IUCN: 113221293
* NCBI: 273579
* Plant List: tro-26500542
* Tropicos: 26500542
| | {
"title": "Naaldblaarsuikerbos",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
606,
1317,
0.4601366742596811
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">Naaldblaarsuikerbos</th></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">\n<th colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><a href=\"./Bewaringstatus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bewaringstatus\">Bewaringstatus</a></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><span><img alt=\"\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"240\" decoding=\"async\" height=\"59\" resource=\"./Lêer:Status_iucn3.1_LC_af.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/220px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/330px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/440px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png 2x\" width=\"220\"/></span></span><br/><a href=\"./Veilige_spesie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Veilige spesie\">Veilig</a> <link href=\"./Kategorie:IUBN_Rooilys_veilige_spesies\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/><small><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>(<a href=\"./IUBN-rooilys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IUBN-rooilys\">IUCN 3.1</a>)</small></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a></th></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><div class=\"koninkryk\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Plantae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plantae\">Plantae</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>(geen rang):</td>\n<td><div class=\"(geen rang)\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Angiosperms\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Angiosperms\">Angiosperms</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>(geen rang):</td>\n<td><div class=\"(geen rang)\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Eudicots\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eudicots\">Eudicots</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Orde:</td>\n<td><div class=\"orde\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Proteales\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteales\">Proteales</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Familie:</td>\n<td><div class=\"familie\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Proteaceae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteaceae\">Proteaceae</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Genus:</td>\n<td><div class=\"genus\" style=\"display:inline\"><i><a href=\"./Protea_(genus)\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Protea (genus)\">Protea</a></i></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Spesie:</td>\n<td><div class=\"spesie\" style=\"display:inline\"><i><b>P.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>subulifolia</b></i></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Binomiale_naam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Binomiale naam\">Binomiale naam</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><b><span class=\"binomial\"><i>Protea subulifolia</i></span></b><br/><div style=\"font-size: 85%;\">(Salisb. ex Knight) Rourke, 1974</div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Sinoniem_(taksonomie)\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Sinoniem (taksonomie)\">Sinonieme</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: left\">\n<ul><li><i>Pleuranthe subulifolia</i> <small>Knignt</small></li>\n<li><i>Protea acerosa</i> <small><a href=\"./Robert_Brown_(botanis)\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Robert Brown (botanis)\">R.Br.</a></small></li>\n<li><i>Scolymocephalus acerosus</i> <small>Kuntze</small></li></ul></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1245
} |
Die **Na-Dené-tale** ([ˌnɑːdɪˈneɪ]; ook **Nadene**, **Na-Dené**, **Athabaskies-Eyak-Tlingit**, **Tlina-Dene**) is 'n taalfamilie van inheemse tale van die Amerikas wat ten minste die Athabaskiese, Eyak- en Tlingit-tale insluit. 'n Ou insluiting van Haida word nou as twyfelagtig beskou.
Verspreiding van die voorgestelde Dené-Jenisei-taalfamilie
In Februarie 2008 is 'n gepubliseerde voorstel, waarin die Na-Dené-tale (sonder Haida) met die Jenisei-tale van die sentrale Siberië in 'n Dené-Jenisei-taalfamilie, deur 'n aantal taalkundiges goed ontvang. In 'n 2014-artikel word voorgestel dat die Na-Dené-tale van Noord-Amerika en die Jenisei-tale van Siberië 'n gemeensame oorsprong in 'n taal wat op die Beringlandbrug tussen die twee vastelande gepraat is, gehad het.
Die Na-Dené-tale is geografies veral in twee dele verdeel: die noordelike verspreiding streek oor die noordwestelike Kanada en die aangrensende Amerikaanse deelstaat Alaska, en die suidelike verspreiding in die suidwestelike Verenigde State net noord van Meksiko. Daarbenewens bestaan langs die weskus nog enkele klein taaleilandjies.
Navajo is verreweg die belangrikste Na-Dené-taal en word deur 167 000 Navajo-Indiane in die vier Amerikaanse deelstate Arizona, Colorado, Nieu-Meksiko en Utah gebesig. Dit is die belangrikste inheemse taal van die Amerikas noord van Meksiko.
Etimologie
----------
Edward Sapir het die term *Na-Dene* oorspronklik ontwerp om na 'n gemeensame taalfamilie vir Athabaskies, Tlingit en Haida (die bestaan van die Eyak-taal was destyds nog nie aan hom bekend nie) te verwys. In sy "The Na-Dene languages: A preliminary report" beskryf hy hoe hy by dié term uitgekom het (Sapir 1915, bl. 558):
> The name that I have chosen for the stock, *Na-dene*, may be justified by reference to no. 51 of the comparative vocabulary. *Dene*, in various dialectic forms, is a wide-spread Athabaskan term for "person, people"; the element *\*-ne* (*\*-n*, *\*-η*) which forms part of it is an old stem for "person, people" which, as suffix or prefix, is frequently used in Athabaskan in that sense. It is cognate with H. [= Haida] *na* "to dwell; house" and Tl. [= Tlingit] *na* "people". The compound term *Na-dene* thus designates by means of native stems the speakers of the three languages concerned, besides continuing the use of the old term *Dene* for the Athabaskan branch of the stock.
> | {
"title": "Na-Dené-tale",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1446,
3460,
0.41791907514450866
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" cellpadding=\"2\" class=\"infobox\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Taalfamilie\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Taalfamilie\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Na-Dené-tale\"},\"altnaam\":{\"wt\":\"Athabaskies-Eyak-Tlingit\"},\"familiekleur\":{\"wt\":\"Na-Dené\"},\"gebied\":{\"wt\":\"[[Noord-Amerika]]\"},\"dogter1\":{\"wt\":\"Tlingit\"},\"dogter2\":{\"wt\":\"Athabaskies-Eyak\"},\"kaart\":{\"wt\":\"[[Lêer:Na-Dene languages.svg|300px]]\"},\"kaart_byskrif\":{\"wt\":\"Verspreiding van Na-Dené-tale in Noord-Amerika\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em; margin-top:0.75em; background:#f4f4f4; text-align:left; font-size:95%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"font-size: 110%; text-align: center; background-color: deepskyblue;\">Na-Dené-tale <div style=\"font-size: smaller;\">Athabaskies-Eyak-Tlingit</div></th></tr>\n<tr>\n<td>Geografiese<br/>verspreiding:</td>\n<td><a href=\"./Noord-Amerika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Noord-Amerika\">Noord-Amerika</a></td></tr>\n<tr>\n<td><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Taalfamilies\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Taalfamilies\">Genetiese<br/>klassifikasie</a>:</td>\n<td><a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Na-Dené tale\"]}}' href=\"./Na-Dené_tale?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Na-Dené tale\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Na-Dené</a><b><br/><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Na-Dené-tale</b></td></tr>\n<tr>\n<td>Onderafdelings:</td>\n<td><div></div>\n<div>Tlingit</div>\n<div>Athabaskies-Eyak</div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div>\n<div></div></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"padding: 0; vertical-align: middle;\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Na-Dene_languages.svg\"><img data-file-height=\"500\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"512\" decoding=\"async\" height=\"293\" resource=\"./Lêer:Na-Dene_languages.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Na-Dene_languages.svg/300px-Na-Dene_languages.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Na-Dene_languages.svg/450px-Na-Dene_languages.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Na-Dene_languages.svg/600px-Na-Dene_languages.svg.png 2x\" width=\"300\"/></a></span>\n<p>Verspreiding van Na-Dené-tale in Noord-Amerika</p></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 2398
} |
**Surveyor 4** was die vierde onbemande, ruimtetuig in die Amerikaanse Surveyor-program wat gestuur is om die oppervlakte van die Maan te verken. Die ruimtetuig het na 'n andersins foutlose sending neergestort; telemetrie kontak is 2,5 minute voor landing verloor. Die beplande landingsgebied was Sinus Medii (Sentraalbaai) op 0,4° noorderbreedte en 1,33° westerlengte.
Surveyor 6 het 'n paar maande later, in November 1967, suksesvol naby die ongeluksplek van Surveyor 4 geland.
Toerusting
----------
Hierdie ruimtetuig was die vierde in 'n reeks wat ontwerp is om 'n sagte landing op die Maan te doen en om foto's van die maanoppervlak terug te stuur vir die bepaling van eienskappe van die maanoppervlakte vir Apollo-maanlandingsmissies. Toerusting aan boord het 'n televisiekamera en hulpspieëls, 'n grondmeganika-oppervlakmonsternemer, spanningsmeters op die ruimtetuig se landingsbene en talle ingenieurssensors ingesluit. Soos Surveyor 3, was Surveyor 4 ook toegerus met 'n oppervlakklou (met 'n magneet in die klou) om ysterhoudende elemente in die maanoppervlak op te spoor en te meet.
Na 'n foutlose vlug na die maan het radioseine van die ruimtetuig tydens die terminale daal fase op 17 Julie 1967 om 02:03 UT opgehou, ongeveer 2,5 minute voor landing. Kontak met die ruimtetuig is nooit herstel nie, en die sending was dus onsuksesvol. Die vastebrandstof-truvuurpyl het moontlik naby die einde van sy geskeduleerde ontbranding ontplof.
Notas
-----
| | |
| --- | --- |
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
Klik vir info oor hierdie sjabloon.
|
| * l
* b
* w
Surveyor-program |
| --- |
|
* Surveyor 1
* Surveyor 2
* Surveyor 3
* Surveyor 4
* Surveyor 5
* Surveyor 6
* Surveyor 7
| | {
"title": "Surveyor 4",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
196,
1431,
0.13696715583508037
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1759
} |
**Surveyor 5** was die vyfde onbemande ruimtetuig van die Amerikaanse Surveyor-program wat gestuur is om die oppervlakte van die Maan te verken. Surveyor 5 het in 1967 op Mare Tranquillitatis geland en het altesaam 19 118 foto's na die aarde teruggestuur.
Sending
-------
Die sending het 'n heliumlek in die stelsel ondervind wat die vloeibare brandstof vernier-stuwers onder druk geplaas het wat tot faling kon lei. 'n Geïmproviseerde landingsvolgorde wat die truvuurpyl net 42 km bokant die Maan laat ontbrand het, (ongeveer die helfte van die gewone hoogte) het die vernierstuwers toegelaat om die tuig in 106 sekondes van 'n hoogte van slegs 1 340 m te laat daal (sowat 10% van die gewone). Dit het die vaartuig laat daal met die heliumdruk op die rand van dit wat die enjins sou laat afskakel het weens 'n gebrek aan druk.
'n Foto, geneem deur die Lunar Orbiter 5 wat die landingsgebied wys. Die wydte is 17.2 km.
Die landing was egter suksesvol, en data is vir twee weke ná sy landing deur die aardstasies ontvang. 'n Miniatuur chemiese analise-laboratorium wat 'n alfa-deeltjie-terugstrooitoestel gebruik het, is gebruik om te bepaal of die maanoppervlakte se grond uit basaltiese rots bestaan. 'n Soortgelyke instrument, die APXS, is aan boord van verskeie Marsmissies gebruik.
Surveyor 5 was die derde ruimtetuig in die Surveyor-program wat 'n suksesvolle sagte landing op die maan uitgevoer het. Die ruimtetuig het 'n basiese driehoekige struktuur van aluminiumbuise gehad, met monteeroppervlaktes vir ingenieurs- en wetenskaplike toerusting. Die doelwit was om televisiebeelde ná landing van die maanoppervlak te verkry, 'n Vernierstuwer-erosie-eksperiment uit te voer, die relatiewe oorvloed van die chemiese elemente in die maangrond te bepaal, landingsdinamikadata te verkry en termiese- en radarreflektiwiteit data te verkry.
Instrumentasie vir hierdie ruimtetuig was soortgelyk aan dié van die vorige Surveyors en het landingsbene, 'n Vernier-aandrywingstelsel en talle ingenieurssensors ingesluit. 'n Alfa-verstrooiingsinstrument is in die plek van die oppervlakmonsternemer geïnstalleer, en 'n klein staafmagneet wat aan een van die voetstukke vasgemaak is, is ingesluit om die teenwoordigheid van magnetiese materiaal in die maangrond op te spoor. Die ruimtetuig het op 11 September 1967 om 00:46:44 UT geland (7:46 nm EST 10 September) in Mare Tranquillitatis, op 1.41° N breedtegraad en 23.18° O lengtegraad (selenografiese koördinate), binne die randlose rand van 'n klein krater teen 'n helling van ongeveer 20 grade.
Die ruimtetuig het uitstekende data oorgedra vir alle eksperimente van kort na landing tot 18 Oktober 1967, met 'n tydperk van geen uitsending nie vanaf 24 September tot 15 Oktober 1967 nie, gedurende die eerste maannag. Uitsendings is ontvang tot 1 November 1967, toe daar weer geen uitsendings was nie weens die tweede maannag. Uitsendings is op die derde en vierde maandae hervat, met die finale uitsending wat op 17 Desember 1967 plaasgevind het. Foto's is gedurende die eerste, tweede en vierde maandae versend. Minder as twee jaar later sou die eerste bemande landing (met Apollo 11) 25 km suid-suidwes van Surveyor 5 plaasvind.
Lansering
---------
Surveyor 5 is op 8 September 1967 vanaf Kaap Canaveral bo-op die Atlas-Centaur-vuurpyl gelanseer.
Wetenskap instrumente
---------------------
### Televisie
Die TV-kamera het bestaan uit 'n vidikon-buis met 25 en 100 mm brandpuntlense, luike, kleurfilters en iris gemonteer langs 'n as wat ongeveer 16° skuins van die sentrale as van die ruimtetuig was. Die kamera is onder 'n spieël gemonteer wat in asimut en hoogte beweeg kon word. Kamera werking was heeltemal afhanklik van die ontvangs van die regte bevelstruktuur vanaf die Aarde. Raam vir raam dekking van die maanoppervlak is verkry oor 360° in asimut en vanaf +40° bokant die vlak loodreg op die kamera *z* -as tot 65° onder hierdie vlak. Beide 600-lyn en 200-lyn werkwyses is gebruik. Die 200-lyn-modus het oor 'n omnirigting-antenna uitgesaai en een raam elke 61,8 sekondes afgetas. 'n Volledige video-oordrag van elke 200-lyn-prent het 20 sekondes benodig en het 'n bandwydte van 1,2 kHz benodig. Die meeste uitsendings het bestaan uit die 600-lyn foto's, wat deur 'n rigting antenna getelmeter is. Hierdie rame is elke 3,6 sekondes afgetas. Elke prent van 600 reëls het nominaal 1 sekonde benodig om vanaf die vidikon gelees te word en het 'n 220 kHz band gebruik vir transmissie.
Notas
-----
| | |
| --- | --- |
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
Klik vir info oor hierdie sjabloon.
|
| * l
* b
* w
Surveyor-program |
| --- |
|
* Surveyor 1
* Surveyor 2
* Surveyor 3
* Surveyor 4
* Surveyor 5
* Surveyor 6
* Surveyor 7
| | {
"title": "Surveyor 5",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
341,
4069,
0.08380437453919883
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 4766
} |
Die **Fiat CR.32** was 'n Italiaanse dubbeldekker vliegtuig was diens gedoen het in die Spaanse Burgeroorlog en die Tweede Wêreldoorlog. Die vliegtuig het sy nooiensvlug voltooi op 28 April 1933. Hy was 'n leier in sy klas toe dit bekend gestel is, en is volledig uit metaal vervaardig. Die vliegtuig was baie rats en beweegbaar en het homself tydens die Spaanse Burgeroorlog bewys deur die *Polikarpof I-15* en *I-16* monovlerkvliegtuie te oorskadu. Die vliegtuie is deur die Spaanse Nasionaliste gebruik. Spanje het van die vliegtuie onder lisensie vervaardig en dit die *Hispano Chirri* genoem.
*Fiat CR.32* is ook uitgevoer na China, Hongarye en sommige Suid-Amerikaanse lande. Teen laat 1904 was dit nog steeds in gebruik by Italië se *Regia Aeronautica*. Hulle was egter toe reeds verouderd, maar nog steeds gebruik teen Britse soldate in Libië. Van die Spaansvervaardigde vliegtuie is tot in 1953 vir opleiding gebruik.
Tegniese besonderhede
---------------------
Besonderhede van die Fiat CR.32:| Item | Statistiek |
| --- | --- |
| Aantal motore | 1 |
| Tipe motor | Skroef |
| Vervaardiger | Fiat A.30 V-12 inlyn, waterverkoel |
| Kraglewering per motor | 600 perdekrag |
| Vlerkspan | 9,5 m |
| Lengte | 7,45 m |
| Hoogte | 2,63 m |
| Vlerkoppervlakte | 22,1 m2 |
| Maks. opstygmassa | 1 850 kg |
| Maks. snelheid | 375 km/h |
| Operasionele hoogte | 8 800 m |
| Togafstand | 680 km |
| Klimvermoë | 907 m per minuut |
| Bewapening | Twee 7,7 mm masjiengewere |
Sien ook
--------
* Lys van vegvliegtuie
Bron
----
* Crosby, Francis: *THE WORLD ENCYCLOPEDIA OF FIGHTERS & BOMBERS*. 2015. ISBN 978-1-84476-917-9 | {
"title": "Fiat CR.32",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
748,
1547,
0.4835164835164835
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Infoboks-Vliegtuig\\n","href":"./Sjabloon:Infoboks-Vliegtuig"},"params":{"naam":{"wt":"Fiat CR.32"},"subsjabloon":{"wt":""},"beeld":{"wt":"Lêer:Az Olasz Légierő FIAT CR-32 típusú vadászrepülőgépe. Fortepan 26473.jpg"},"byskrif":{"wt":"<center>CR.32 van ''Regia Aeronautica'' in 1939</center>"},"tipe":{"wt":"Vegvliegtuig"},"vervaardiger":{"wt":"Fiat"},"ontwerper":{"wt":"Celestino Rosatelli"},"eerste vlug":{"wt":"28 April 1933"},"bekendstelling":{"wt":"1933"},"vrygestel":{"wt":""},"onttrek":{"wt":"1953"},"status":{"wt":"Uit diens onttrek."},"hoofgebruiker":{"wt":"Italiaanse Lugmag<br />Hongaarse Lugmag<br />Spaanse Lugmag<br />Chinese Lugmag"},"meer gebruikers":{"wt":""},"vervaardig":{"wt":"Maart 1934 – Februarie 1936"},"aantal gebou":{"wt":"1&nbsp;052"},"programkoste":{"wt":""},"eenheidskoste":{"wt":""},"ontwikkel van":{"wt":""},"variante met eie artikels":{"wt":"[[Fiat CR.42]]"}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:23em; font-size: 90%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"font-size: large; padding-bottom: 0.3em; text-align: center;\">Fiat CR.32</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center;\"><div style=\"border: 1px solid #AAAAAA;\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Az_Olasz_Légierő_FIAT_CR-32_típusú_vadászrepülőgépe._Fortepan_26473.jpg\"><img data-file-height=\"1689\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"2512\" decoding=\"async\" height=\"188\" resource=\"./Lêer:Az_Olasz_Légierő_FIAT_CR-32_típusú_vadászrepülőgépe._Fortepan_26473.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Az_Olasz_L%C3%A9gier%C5%91_FIAT_CR-32_t%C3%ADpus%C3%BA_vad%C3%A1szrep%C3%BCl%C5%91g%C3%A9pe._Fortepan_26473.jpg/280px-Az_Olasz_L%C3%A9gier%C5%91_FIAT_CR-32_t%C3%ADpus%C3%BA_vad%C3%A1szrep%C3%BCl%C5%91g%C3%A9pe._Fortepan_26473.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Az_Olasz_L%C3%A9gier%C5%91_FIAT_CR-32_t%C3%ADpus%C3%BA_vad%C3%A1szrep%C3%BCl%C5%91g%C3%A9pe._Fortepan_26473.jpg/420px-Az_Olasz_L%C3%A9gier%C5%91_FIAT_CR-32_t%C3%ADpus%C3%BA_vad%C3%A1szrep%C3%BCl%C5%91g%C3%A9pe._Fortepan_26473.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Az_Olasz_L%C3%A9gier%C5%91_FIAT_CR-32_t%C3%ADpus%C3%BA_vad%C3%A1szrep%C3%BCl%C5%91g%C3%A9pe._Fortepan_26473.jpg/560px-Az_Olasz_L%C3%A9gier%C5%91_FIAT_CR-32_t%C3%ADpus%C3%BA_vad%C3%A1szrep%C3%BCl%C5%91g%C3%A9pe._Fortepan_26473.jpg 2x\" width=\"280\"/></a></span></div></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"border-bottom: 1px solid #aaa; text-align:left;\"><center>CR.32 van <i>Regia Aeronautica</i> in 1939</center></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"width: 7em;text-align:right;\"><b>Tipe</b></td>\n<td>Vegvliegtuig</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Vervaardiger</b></td>\n<td>Fiat</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Ontwerp deur</b></td>\n<td>Celestino Rosatelli</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Nooiensvlug</b></td>\n<td>28 April 1933</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Bekendstelling</b></td>\n<td>1933</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Onttrek</b></td>\n<td>1953</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Status</b></td>\n<td>Uit diens onttrek.</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Hoofgebruiker</b></td>\n<td>Italiaanse Lugmag<br/>Hongaarse Lugmag<br/>Spaanse Lugmag<br/>Chinese Lugmag</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Vervaardig</b></td>\n<td>Maart 1934 – Februarie 1936</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Aantal gebou</b></td>\n<td>1<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>052</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"text-align:right;\"><b>Weergawes</b></td>\n<td><a href=\"./Fiat_CR.42\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Fiat CR.42\">Fiat CR.42</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1629
} |
**Aaron Copland** (1900–1990) was ’n Amerikaanse komponis van moderne klassieke musiek. Hy is veral bekend vir sy *Fanfare for the Common Man* en sy musiek vir die ballet *Appalachian Spring*. Hy word as die belangrikste verteenwoordiger van die sogenaamde Amerikaanse moderne musiek beskou en het 'n voorliefde vir teatermusiek gehad.
Lewensloop
----------
Aaron Copland is op 14 November 1900 in Brooklyn, New York gebore. Hy was die jongste van vyf kinders. Sy ouers het van Oos-Europa na die Verenigde State geïmmigreer en het 'n winkel in Brooklyn besit. Aaron het op 'n jong ouderdom klavier begin speel en op agt sy eerste liedjie vir sy ma geskryf. Op sestien het hy sy ouers gevra om komposisie onder Rubin Goldmark te studeer.
In sy vroeë twintigerjare studeer onder Nadia Boulanger in Parys, Frankryk. Sy was een van die belangrikste musiekonderwysers van die tyd. In 1924 het hy na New York teruggekeer.
Copland in 1962
Hy is bekend vir die werke wat hy in die 1930's en 1940's geskryf het. Aanvanklik gebruik Copland die modernistiese styl wat hy in Frankryk aangeneem het. Ten tyde van die Groot Depressie besef hy egter dat die soort musiek finansieel onvolhoubaar is en skakel hy na die Duitse model van *gebrauchsmusik* oor, musiek wat gebruiks- en artistieke waarde het. Sy werk in hierdie doelbewus toeganklike, populistiese styl sluit in, die ballette *Appalachian Spring*, *Billy the Kid* en *Rodeo*, asook sy orkeswerke *Fanfare for the Common Man* en *Third Symphony*. Naas sy ballette en orkeswerke het hy ook musiek in ander genres geproduseer, insluitend kamermusiek, vokale werke, opera en filmmusiek.
Hy ontvang die Pulitzerprys in 1945 en 'n Oscar in 1950 vir die musiek vir die film *The Heiress*. In 1964 het pres. Lyndon B. Johnson die Presidensiële Medalje van Vryheid aan hom oorhandig. Dit is Amerika se hoogste toekenning aan burgerlikes.
In sy laaste jare, waartydens hy kwalik gekomponeer het, het hy as "*the grand old man*" van Amerikaanse musiek bekend gestaan. Hy is op 2 Desember 1990 (op 90) aan Alzheimersiekte en respiratoriese oorsake oorlede.
Sien ook
--------
* Lys van komponiste | {
"title": "Aaron Copland",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
808,
2559,
0.31574833919499806
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox vcard plainlist\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Musikale kunstenaar\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Musikale_kunstenaar\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Aaron Copland\"},\"beeld\":{\"wt\":\"Aaron Copland 1970.JPG\"},\"beeldgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"dwarsformaat\":{\"wt\":\"\"},\"beeldbeskrywing\":{\"wt\":\"\"},\"beeldonderskrif\":{\"wt\":\"Copland in 1970\"},\"agtergrondkleur\":{\"wt\":\"klassiek\"},\"geboortenaam\":{\"wt\":\"\"},\"alias\":{\"wt\":\"\"},\"geboortedatum\":{\"wt\":\"[[14 November]] [[1900]]\"},\"geboorteplek\":{\"wt\":\"[[Brooklyn, New York]]\"},\"oorsprong\":{\"wt\":\"\"},\"sterfdatum\":{\"wt\":\"[[2 Desember]] [[1990]]\"},\"sterfplek\":{\"wt\":\"Sleepy Hollow, New York\"},\"genre\":{\"wt\":\"Klassieke musiek\"},\"beroep\":{\"wt\":\"Komponis, musiekonderwyser, dirigent, pianis\"},\"instrument\":{\"wt\":\"Klavier\"},\"jare_aktief\":{\"wt\":\"\"},\"etiket\":{\"wt\":\"\"},\"assosiasies\":{\"wt\":\"\"},\"webwerf\":{\"wt\":\"\"},\"huidige_lede\":{\"wt\":\"\"},\"gewese_lede\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color: #b0c4de\"><div class=\"klassiek\" style=\"display:inline;\">Aaron Copland</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:Image/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Aaron_Copland_1970.JPG\"><img data-file-height=\"979\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"742\" decoding=\"async\" height=\"290\" resource=\"./Lêer:Aaron_Copland_1970.JPG\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Aaron_Copland_1970.JPG/220px-Aaron_Copland_1970.JPG\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Aaron_Copland_1970.JPG/330px-Aaron_Copland_1970.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Aaron_Copland_1970.JPG/440px-Aaron_Copland_1970.JPG 2x\" width=\"220\"/></a></span><div>Copland in 1970</div></td></tr><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;background-color: #b0c4de\">Agtergrondinligting</th></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td><a href=\"./14_November\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"14 November\">14 November</a> <a href=\"./1900\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1900\">1900</a><br/><a href=\"./Brooklyn,_New_York\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Brooklyn, New York\">Brooklyn, New York</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td><a href=\"./2_Desember\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2 Desember\">2 Desember</a> <a href=\"./1990\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1990\">1990</a><br/>Sleepy Hollow, New York</td></tr><tr><th scope=\"row\">Genres</th><td>Klassieke musiek</td></tr><tr><th scope=\"row\"><span style=\"white-space:nowrap\">Beroep(e)</span></th><td class=\"role\">Komponis, musiekonderwyser, dirigent, pianis</td></tr><tr><th scope=\"row\">Instrumente</th><td class=\"note\">Klavier</td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 2140
} |
Atomiese en molekulêre elektronorbitale
**Elektronkonfigurasie** is die rangskikking van elektrone in 'n atoom, molekule of ander struktuur. Dit verwys spesifiek na die plasing van elektrone in atoom-, molekulêre- en ander vorme van elektronorbitale.
Orbitale, toestande en golffunksies
-----------------------------------
Aangesien elektrone fermione is, is hulle onderhewig aan die uitsluitingsbeginsel van Pauli, wat bepaal dat geen twee fermione terselfdertyd dieselfde kwantumtoestand kan beklee nie. Dit is die fundamentele basis vir die konfigurasie van elektrone in 'n atoom: wanneer 'n toestand deur 'n elektron beset word, moet die volgende elektron 'n verskillende kwantummeganiese toestand beset.
In 'n atoom word daar na die gestadigde toestand van 'n elektron se golffunksie Ψ (d.w.s. Die toestande wat die eigentoestande van die Schrödinger-vergelyking HΨ = EΨ waar H die Hamiltonian is) verwys as die **(molekulêre) orbitale** wat analoog is aan die klassieke beeld van elektronpartikels wat rondom 'n kern wentel. In die algemeen verteenwoordig 'n orbitaal die gebied waar daar verwag word 'n elektron kan bestaan (met 'n ~90% waarskynlikheid). Hierdie toestand het vier hoof kwantumgetalle: *n*, *l*,*ml* en *ms* en volgens die Pauli beginsel mag geen twee elektrone dieselfde waardes deel vir al vier getalle nie. Die belangrikste van hierdie getalle is *n* en *l*.
Hoekmomentum (l)
----------------
Die tweede kwantumgetal *l* stem ooreen met die hoekmomentum van die toestand. Hierdie toestande neem die vorm van sferiese harmonieë aan en word dus beskryf deur Legendrepolinome. Die verskeie toestande wat ooreenstem met verskillende waardes van *l* word somtyds **sub-skille** genoem en (hoofsaaklik vir geskiedkundige redes) na verwys deur 'n letter as volg:
| *l* waarde | Letter | Maksimum aantal elektrone in skil |
| --- | --- | --- |
| 0 | s | 2 |
| 1 | p | 6 |
| 2 | d | 10 |
| 3 | f | 14 |
| 4 | g | 18 |
*Geskiedkundige nota:* Die name 's', 'p', 'd' en 'f' het sy oorsprong in die gediskrediteerde stelsel waar spektraallyne in Engels gekategoriseer was as "strong", "principal", "diffuse", of "fundamental". Toe die eerste vier tipe orbitale beskryf is, is hulle geassosieer met hierdie spektraallyn tipes, die opvolgende toekennings is toe eenvoudig gedoen deur die alfabet te gebruik en daarom is hulle 'g' en 'h' onderskeidelik genoem.
Elkeen van die verskillende hoekmomentum-toestande kan 2(2*l* + 1) elektrone opneem. Dit is so aangesien die derde kwantumgetal *ml* ('n mens kan daaraan dink as 'n gekwantumifiseerde projeksie van die hoekmomentum op die z-as, al is dit so effe verkeerd)
vanaf −*l* tot *l* in heelgetal eenhede loop en is daar dus 2*l*+1 moontlike toestande. Elke
afsonderlike *nlml* toestand kan deur twee elektrone beset word met teenoorgestelde spin (bepaal deur die kwantumgetal *ms*), wat 2(2*l*+1) elektrone in totaal lewer. Toestande met 'n hoër *l* waarde as wat in die tabel gegee word is heeltemal toelaatbaar volgens die teorie, maar hierdie waardes dek al die grondtoestand atome wat tot dusver ontdek is.
Vir 'n gegewe waarde van *n* kan die moontlike waardes vir *l* wissel van 0 tot *n* −1; daarom bevat die skil waar *n* = 1 slegs 'n *s* sub-skil en kan slegs 2 elektrone opneem, die *n* = 2 skil bevat 'n *s* en 'n *p* sub-skil en kan 8 elektrone in totaal bevat, die *n* = 3 skil bevat *s*, *p* en *d* sub-skille en kan 'n maksimum van 18 elektrone opneem ensovoorts (algemeen gesproke is die maksimum aantal elektrone op die *n*de energievlak gelyk aan 2*n*2). Die volgende berekening lewer die presiese resultaat:
{\displaystyle \sum \_{l=0}^{n-1}2(2l+1)\ =\ 4\sum \_{l=0}^{n-1}l+2\sum \_{l=0}^{n-1}1\ =\ 4{\frac {n}{2}}(n-1)+2n\ =\ 2n^{2}}.
In die grondtoestand van 'n atoom word die toestande *gevul* in volgorde van toenemende energie; d.w.s die eerste elektron gaan in die laagste energietoestand in, die tweede in die volgende laagste ensovoorts. Die feit dat die 3d toestand 'n hoër energie het as die 4s toestand, maar laer as die 4*p* toestand is die rede vir die bestaan van die oorgangsmetale. Die volgorde waarin die toestande opgevul word is as volg:
```
1s
2s 2p
3s 3p
4s 3d 4p
5s 4d 5p
6s 4f 5d 6p
7s 5f 6d 7p
8s 5g 6f 7d 8p
…
```
Dit lei direk tot die struktuur van die periodieke tabel. Die chemiese eienskappe van 'n atoom word hoofsaaklik bepaal deur die rangskikking van die elektrone in die buitenste (*valensie*) skil (alhoewel ander faktore soos atoomradius, atoommassa en toenemende toeganklikheid van addisionele elektroniese toestande ook bydra tot die chemie van die elemente soos die atoom grootte toeneem).
Soos die gewig van die elemente toeneem, vind 'n mens ooreenkomste in die rangskikking van die buitenste skil elektrone (die wat meer geredelik toeganklik is om aan chemiese reaksies deel te neem) in soverre hulle in dieselfde tipe orbitaal voorkom met 'n soortgelyke vorm maar met toenemende hoër energie en gemiddelde afstand vanaf die kern. Die buitenste skil (of *valensie*) elektrone van die eerste groep wat deur waterstof vooruitgegaan word, het almal een elektron in 'n s-orbitaal. In waterstof is daardie s-orbitaal in die laagste moontlike energietoestand van enige atoom, die eerste skil orbitaal. In frankium, die swaarste element van die groep, is die buitenste skil elektron in die sewende skil orbitaal, betekenisvol verder weg van die kern as daardie elektrone wat die skille met laer energie daaronder vul. So het koolstof en lood dan ook beide vier elektrone in hulle buitenste skil orbitale.
Vanweë die belangrikheid van die buitenste skil, word die verskillende areas van die periodieke tabel somtyds na verwys as **periodieke tabel blokke**, wat dan vernoem word na die sub-skil waarin die *laaste* elektrone voorkom, bv. Die *s*-blok, die *p*-blok, die *d*-blok ens.
Atoomkonfigurasies
------------------
As voorbeeld van die notasie wat algemeen gebruik word om die elektronkonfigurasie van 'n atoom in sy grondtoestand aan te dui kan ons byvoorbeeld silikon (atoomgetal 14) se konfigurasie as volg aandui: 1*s*2 2*s*2 2*p*6 3*s*2 3*p*2
Die getalle is die skil nommer, *n*; die letter verwys na die hoekmomentum-toestand, soos hierbo aangedui, en die getalle in die boskrifte dui die aantal elektrone in daardie toestand van die atoom waarop dit betrekking het, aan. 'n Selfs eenvoudiger metode is om eenvoudig die getal elektrone in elke skil neer te skrywe, bv. (weer vir Si): 2-8-4.
Hierdie konfigurasie is die grondtoestand: die een wat die laagste energie het. Ander konfigurasies kan tydelik optree maar hulle het 'n hoër energie en sal dit byvoorbeeld as 'n foton afgee en na die grondtoestand terugval.
Daar is twee hoof maniere om die elektronkonfigurasie te skryf. Een is om die hele konfigurasie uit te skryf, soos in die voorbeeld 1*s*2 2*s*2 2*p*6 3*s*2 3*p*2. Die ander is 'n snelskrif metode wat van die edelgasse gebruik maak as beginpunt (d.w.s alle elemente met atoomgetalle groter as die edelgas aangedui het dieselfde elektronkonfigurasie tot en met daardie edelgas). Argon se konfigurasie word dus aangedui as [Ne]3*s*23*p*6 volgens hierdie notasie.
Daar kom ook van die uitsonderings in die tabel voor. Byvorbeeld Zn se grondtoestand het 'n atoomkonfigurasie [Ar]4s23d10, maar vir koper, wat 'n elektron minder het is [Ar]4s23d9 nie die grondtoestand nie. Die konfigurasie [Ar]4s**1**3d**10** het 'n effens laer energie. Die rede daarvoor is dat die volle 3d10-subskil beter ander elektrone afskerm as 'n onvolledig gevulde 3d9-skil. Omrede die elektrone mekaar afstoot is hulle energie effens van hierdie afskermingseffekte afhankelik. Dieselfde fenomeen tree by silwer en chroom op.
Maar vir talle elemente is die atoom se grondtoestandkonfigurasie eintlik 'n taamlik teoretiese saak. Die edelgasse kom as geïsoleerde atome voor, maar vir 'n element as wolfram kan dit nie gesê word nie. Dit het 'n uiters hoë kookpunt -die temperatuur waarby die atom die bindings met hulle bure verbreek- en by hierdie temperature is dalk 'n atoom nie meer in sy grondtoestand nie. Op aarde is wolfram 'n metaal en dit verander die golffunksie van die valenselektrone baie.
Ioonkonfigurasies
-----------------
Wat groter praktiese waarde het is om die ioonkonfigurasies te kan bepaal. Hierdie ione word in oplossings of in vastestowwe met ioonbinding dikwels aangetref.
Ione het elektrone meer of minder as die atoom, maar die atoomgetal (die kernlading Z) bly dieselfde. Die konfigurasie van byvoorbeeld 'n Ti3+-ioon is daarom *nie* dieselfde as van 'n kaliumatoom ([Ar]4s1)nie , wat dieselfde aantal elektrone, maar 'n ander kernlading het. Die titaanatoom verloor die twee s-elektrone en een van die twee d-elektrone en kry die konfigurasie ([Ar]**3d**1).
Om uit die periodieke tabel 'n ioonkonfigurasie te bepaal moet mens:
1. eers die juiste atoomkonfigurasie in die grondtoestand bepaal
2. die juiste getal elektrone verwyder volgens hierdie reëls:
1. verwyder eers onvolledig gevulde p-elektrone
2. verwyder daarna s-elektrone
3. verwyder dan d-elektrone
4. verwyder f-elektrone die laaste.
Voorbeelde:
Tl+:
1. eers die talliumgrondtoestand bepaal:
[Xe]6s25d104f146p1
2. verwyder een p-elektron
[Xe]6s25d104f14~~6p1~~ → [Xe]6s25d104f14
Tl3+:
1. eers die talliumgrondtoestand bepaal:
[Xe]6s25d104f146p1
2. verwyder die een p-elektron, dan beide s-elektrone. Die d- en f-elektrone bly bewaar.
[Xe]~~6s2~~5d104f14~~6p1~~ → [Xe]5d104f14
V2+:
1. eers die vanadiumgrondtoestand bepaal:
[Ar]4s23d3
2. daar is geen p-elektrone nie, verwyder daarom twee s elektrone
[Ar]~~4s2~~3d3 → [Ar]3d3
Molekuulkonfigurasies
---------------------
In molekules is die situasie meer ingewikkeld: sien molekulêre orbitale vir besonderhede. Soortgelyke maar nie identiese argumente kan op die protone en neutrone in die atoomkern toegepas word: sien die skilmodel van kernfisika.
Kyk ook
-------
* Boeyens, J. C. A. (2008). *Chemistry from first principles*. Dordrecht London: Springer. ISBN 978-1-4020-8546-8. OCLC 288474998.
* HOMO/LUMO
* Periodieke tabel (elektronkonfigurasies)
* Atoomorbitaal | {
"title": "Elektronkonfigurasie",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
836,
8203,
0.10191393392661222
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 10117
} |
**Franz Schubert** (31 Januarie 1797 – 19 November 1828) was 'n Oostenrykse komponis. Hy het nege simfonieë, klavier- en kamermusiek en meer as 600 liedere gekomponeer. Schubert is in Himmelpfortgrund naby Wene gebore.
Franz Schubert was een van die belangrikste komponiste aan die begin van die Romantiese tydperk. Hy het 'n buitengewoon groot aantal werke gekomponeer, waaronder simfonieë, kamermusiek, klaviermusiek en nagenoeg 600 kunsliedere.
Op die gebied van die kunslied was Schubert 'n vernuwer, onder meer omdat hy teks en musiek in nouer verband gebring het. Franz Peter Schubert is op 31 Januarie 1797 digby Wenen gebore. Hy het sy eerste musieklesse ontvang by sy vader, wat ʼn onderwyser met sy eie skool in Wenen was. Schubert het viool-, klavier-, orrel- en sanglesse by die dorporrelis geneem.
Omdat die jong Schubert goed kon sing, is hy in 1808 as koorknaap toegelaat tot die Weense Hofkapel en die kosskool vir nie-adellikes in Wenen, waar hy onder meer van die komponis Salieri onderrig ontvang het. Schubert het die viool in die studenteorkes bespeel en af en toe ook die orkes gedirigeer. Sodoende het hy vroeg met die werke van die Weense meesters Haydn en Mozart vertroud geraak.
In hierdie tyd het hy ook self begin komponeer: klavierwerke, 'n aantal ouvertures vir orkes, kamermusiek, insluitende drie strykkwartette, en sy eerste lied. Schubert was as seun ingetoë en slegs deur die belangstelling en aanmoediging van sy skoolmaats het hy sy eerste komposisies aan hulle getoon. Gaandeweg het sy vroeë pogings egter ook onder die aandag gekom van Salieri, wat baie beïndruk was daardeur.
Toe Schubert se stem in 1812 gebreek het, het hy die skool verlaat en hom as student by 'n onderwyserskollege laat inskryf. Van 1814 tot 1818 het hy aan sy vader se skool onderwys gegee. In hierdie jare was hy as komponis besonder vrugbaar.
Sy eerste opera, *Des Teufels Lustschloss* ("Die duiwel se kasteel van begeerte", 1814), is toe gekomponeer, asook byvoorbeeld meer as 140 kunsliedere, waaronder die beroemde *Erlkönig* ("Elwekoning"; teks deur Goethe) en *Die Forelle* ("Die torel"). Tydens musiekaande, wat Schubertiaden genoem is, het Schubert danse (walse en die eie Weense Ländler) asook sy jongste liedere op die klavier gespeel.
Die liedersanger by hierdie geleenthede was Johann Michael Vogl (1768- 1840), met wie Schubert konsertreise deur Oostenryk onderneem het, en wat 'n groot aanhanger van Schubert se kuns geword het. In 1818 het Schubert die onderwys verlaat sodat hy hom voltyds aan die musiek kon wy. Wanneer hy nie gekomponeer het nie, was hy in die geselskap van kunstenaarsvriende, onder andere die digter Johann Mayrhofer (1787-1836) en die skilder Moritz von Schwind.
Intussen het Schubert onder meer sy Vierde Simfonie, wat hy die *Tragiese Simfonie* genoem het, en die Vyfde Simfonie (1816) gekomponeer. In 1816 het hy ook die Mis in C-majeur gekomponeer, en in 1817 het hy met 'n reeks van elf meesterlike klaviersonates begin. In 1818 is die Sesde Simfonie in C-majeur voltooi. Schubert se naam as komponis het stadig tot die wêreld deurgedring en sy sakevernuf was ook maar gebrekkig.
Die gevolg was dat hy finansieel min by die toenemende belangstelling van uitgewers in sy werk baat gevind het en gedurig 'n tekort aan geld ondervind het. Die eerste openbare uitvoering van sy werk het in 1818 in Wenen plaasgevind en hy is dieselfde jaar deur graaf Johann Esterházy aangestel as musiekonderwyser van sy twee dogters in Zseliz in Hongarye, waar hy klavierwerke, danse, liedere en die *Deutsche Trauermesse* (ʼn Duitse requiem) gekomponeer het.
In Junie 1820 is Schubert se opera *Die Zwillingsbrüder* ("Die tweelingbroers") met redelike welslae in Wenen opgevoer, en pas daarna is die bykomstige musiek tot die drama Die Zauberharfe ("Die towerharp") uitgevoer.
Die ouverture tot laasgenoemde, die *Rosamunde-ouverture*, het 'n baie gewilde konsertstuk geword. Die jaar 1822 het die opera *Alfonso und Estrella* opgelewer (wat nooit in Schubert se leeftyd opgevoer is nie), sowel as die Agste Simfonie in B-mineur (die *Onvoltooide Simfonie*), die Wandererfantasie en die Mis in A-mol-majeur. Gedurende 1823 het Schubert se gesondheid begin verswak, maar hy het aangehou komponeer en veral geprobeer om met 'n nuwe operette welslae in die Weense teaterwêreld te behaal.
Die sangsiklus *Die schöne Mullerin* ("Die pragtige meulenaarsdogter"; 1822) is een van die hoogtepunte van Schubert se liriese kuns. Hoewel sy gesondheid in 1824 steeds swak was, het hy 3 meesterlike kamermusiekwerke gekomponeer: die Strykkwartet in A-mineur en die Strykkwartet in D-mineur (met variasies op sy kunslied Der *Tod und das Mädchen* (" Die dood en die meisie") en die Oktet in F-majeur vir stryk- en blaasinstrumente.
Teen die middel van 1824 het hy weer na Zseliz gegaan, waar hy die musiekopleiding van die 2 Esterházy- dogters voortgesit het en weer 'n aantal belangrike musiekwerke geskryf het, onder meer die *Variasies* op 'n oorspronklike tema in A-mol- majeur. *In 1825 het hy en Vogl tydens ʼn vakansie Linz en verskeie ander stede besoek, en is sy musiek oral goed ontvang. Die Klaviersonates in A-mineur en D-majeur is ook voltooi en liedere soos* In Abendrot *("By sonsondergang"),* Die junge Nonne *("Die jong non"),* Die Allmacht *("Die Almagtige"), ensovoorts, is tydens die vakansie geskryf.*
Gedurende 1827 en 1828 het Schubert onder meer die Shakespeare-lied *Wie is Sylvia*, die Klaviertrio in E-mol-majeur, die Strykkwartette in G-majeur, die Strykkwintet in C-mineur en die Negende Simfonie (die *Groot* *Simfonie*) in C-majeur voltooi. Hy het ook die grootste sangsiklus Die *Winterreise* ("Die winterreis") en die *Impromptus* en *Moments musicaux* gekomponeer. 'n Reeks gedigte wat ook in 1828 getoonset is, is uiteindelik as die liedersiklus *Schwanen-gesang* ("Swanesang") gepubliseer. In sy laaste lewensjaar het Schubert sy eerste openbare konsert gegee en met die inkomste wat daaruit verkry is, kon hy sy eie klavier aanskaf.
Sy gesondheid was egter reeds baie swak, en in Oktober 1828 het hy tifuskoors gekry. Hy is op 19 November 1828 in Wenen oorlede. Onder die werke wat postuum gepubliseer is, tel ook die Sewende Simfonie (in E-mol-majeur) en die Elfde Simfonie (in B-majeur).
Waardering
----------
Schubert se musiek getuig deurgaans van sy verstommende melodiese en harmoniese vermoëns, wat veral in sy 600 kunsliedere en in die kamermusiek opvallend is. Hoewel hy histories op die grens tussen die Klassieke en die Romantiese tyd staan, is hy musikaal die laaste van die groot Klassieke komponiste. Vir die jonger luisteraar is veral die Schubert-simfonieë dikwels 'n ideale inleiding tot ernstige musiek.
Sien ook
--------
* Lys van komponiste
* Grafiese tydlyn van klassieke komponiste
Bronne
------
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 25 | {
"title": "Franz Schubert",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
890,
6496,
0.13700738916256158
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox vcard plainlist\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Musikale kunstenaar\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Musikale_kunstenaar\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Franz Schubert\"},\"beeld\":{\"wt\":\"Franz Schubert by Wilhelm August Rieder 1875.jpg\"},\"beeldgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"dwarsformaat\":{\"wt\":\"\"},\"beeldbeskrywing\":{\"wt\":\"\"},\"beeldonderskrif\":{\"wt\":\"Schubert in [[1825]]\"},\"agtergrondkleur\":{\"wt\":\"klassiek\"},\"geboortenaam\":{\"wt\":\"\"},\"alias\":{\"wt\":\"\"},\"geboortedatum\":{\"wt\":\"[[31 Januarie]] [[1797]]\"},\"geboorteplek\":{\"wt\":\"Himmelpfortgrund, [[Oostenryk]]\"},\"oorsprong\":{\"wt\":\"<!-- Let wel: nie vir individue. Uitsondering as geboortedatum nie beskikbaar -->\"},\"sterfdatum\":{\"wt\":\"[[19 November]] [[1828]]\"},\"sterfplek\":{\"wt\":\"[[Wene]], [[Oostenryk]]\"},\"genre\":{\"wt\":\"\"},\"beroep\":{\"wt\":\"\"},\"instrument\":{\"wt\":\"\"},\"jare_aktief\":{\"wt\":\"\"},\"etiket\":{\"wt\":\"\"},\"assosiasies\":{\"wt\":\"\"},\"webwerf\":{\"wt\":\"\"},\"huidige_lede\":{\"wt\":\"\"},\"gewese_lede\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color: #b0c4de\"><div class=\"klassiek\" style=\"display:inline;\">Franz Schubert</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg\"><img data-file-height=\"1024\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"706\" decoding=\"async\" height=\"319\" resource=\"./Lêer:Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg/220px-Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg/330px-Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg/440px-Franz_Schubert_by_Wilhelm_August_Rieder_1875.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span><div>Schubert in <a href=\"./1825\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1825\">1825</a></div></td></tr><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;background-color: #b0c4de\">Agtergrondinligting</th></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td><a href=\"./31_Januarie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"31 Januarie\">31 Januarie</a> <a href=\"./1797\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1797\">1797</a><br/>Himmelpfortgrund, <a href=\"./Oostenryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Oostenryk\">Oostenryk</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td><a href=\"./19_November\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"19 November\">19 November</a> <a href=\"./1828\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1828\">1828</a><br/><a href=\"./Wene\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wene\">Wene</a>, <a href=\"./Oostenryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Oostenryk\">Oostenryk</a></td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 6880
} |
**Marcus Ulpius Traianus** (\* 18 September 53 moontlik in Italica of in Rome; † 8 Augustus 117 in Selinus, Kilikië), algemeen bekend as Trajanus, het tussen 98 en 117 as Romeinse keiser regeer. Trajanus, die eerste Romeinse keiser wat uit 'n provinsie afkomstig was, word in die Romeinse geskiedskrywing, wat tradisioneel deur senatore opgeteken is, as die beste Romeinse heerser of *princeps* (*optimus princeps*) beskryf. Volgens die Romeinse geskiedskrywer Tacitus het met Trajanus se troonbestyging 'n goue tydperk (*beatissimum saeculum*) begin. Sy binnelandse beleid is gekenmerk deur sosiale maatreëls en groot boubedrywighede en was veral daarop gemik om Italië se posisie binne die strukture van die ryk te versterk en die Romanisering van die provinsies te bevorder.
Die Romeinse Ryk in sy grootste uitbreiding onder keiser Trajanus in 117
Die Forum van Trajanus (Latyn: *Forum Traiani*) te Rome, die grootste (en bes bewaarde) van alle keiserlike fora wat in 107 begin is, is die grootste argitektoniese nalatenskap van Trajanus. Hy kon die kompleks se inwyding in 143 nie meer beleef nie. Ná die keiser se onverwagte afsterwe in 117 is die projek deur sy opvolger Hadrianus voortgesit en aan Trajanus en sy vrou Plotina gewy. Bestaande uit 'n reusagtige basiliek, twee biblioteke, markte en winkelgeriewe asook 'n groot tempel, is dit in die 2de eeu n.C. as argitektoniese wonder beskou
Ná 'n periode van vervolgings en teregstellings van Romeinse senatore laat in die regeringstyd van Domitianus en die einde van die Flaviese geslagslyn het Trajanus saam met sy voorganger Nerva die tradisie van adoptiefkeisers begin. Onder die heerskappy van Trajanus het die Romeinse Ryk in 116 n.C. met die verowering van Armenië, Mesopotamië en veral die Dakiese Ryk sy grootste omvang ooit bereik. Trajanus het as keiser blykbaar moeite gedoen om bewys te lewer vir sy daadkrag en sy vermoë om Rome se magsfeer uit te brei.
Met groot militêre vernuf het hy 'n reeks veldtogte gevoer, die Dakiese Ryk (geleë in die huidige Roemenië) verower, en in die suidooste teen die Partiërs te velde te trek. Sy militêre oorwinnings was die opspraakwekkendste Romeinse suksesverhale sedert die afsterwe van Augustus in 14 n.C. wat die Romeinse invloedsfeer tot Mesopotamië uitgebrei het. Nogtans het hierdie sukses geblyk om net van kort duur te wees. Die Romeine het nie oor die finansiële middele en legioene beskik wat nodig was om alle verowerde gebiede te beheer en die ryksgrense te beskerm nie. Opstande in Sirië en Mesopotamië (in die gebied van die huidige Irak) moes neergeslaan word, terwyl tegelykertyd onluste onder die Joodse bevolking in Noord-Afrika en Egipte uitgebreek het.
Die bestryding van die onluste was 'n militêre en fisiese uitdaging vir Trajanus. Die Romeine het swaar verliese gely. Aangetas deur 'n siekte, was Trajanus uiteindelik genoodsaak om na Rome terug te keer, soos die historikus Cassius Dio later sou berig. Ná 'n bewind van 19 jaar is keiser Trajanus op 8 Augustus 117 in Selinus, 'n Kilikiese nedersetting aan die suidkus van Klein-Asië, oorlede. Die Romeinse Senaat het sy *Optimus Princeps* met 'n triomftog gevier. In die volgende eeue het Romeinse senatore nuwe heersers met die uitroep *Felicior Augusto, melior Traiano* gekroon - "Mag meer geluk aan jou beskore wees as aan Augustus, en mag jy 'n beter heerser wees as Trajanus."
Sien ook
--------
* Lys van Romeinse keisers | {
"title": "Trajanus",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
565,
3390,
0.16666666666666666
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" style=\"font-size:90%; width:25em; text-align:left;\">\n<tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"color:#000; background-color:#ccf; font-size:120%; text-align:center;\">Trajanus</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\">13de Keiser van die Romeinse Ryk</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><figure-inline data-mw=\"{"caption":"Borsbeeld van Trajanus met burgerkroon, swaardband en 'n aegis met Medusahoof en slange as simbole van sy goddelike magsaanspraak. Gliptoteek in <a rel=\\"mw:WikiLink\\" href=\\"./München\\" title=\\"München\\" data-parsoid='{\\"stx\\":\\"simple\\",\\"a\\":{\\"href\\":\\"./München\\"},\\"sa\\":{\\"href\\":\\"München\\"}}'>München</a>, <a rel=\\"mw:WikiLink\\" href=\\"./Duitsland\\" title=\\"Duitsland\\" data-parsoid='{\\"stx\\":\\"simple\\",\\"a\\":{\\"href\\":\\"./Duitsland\\"},\\"sa\\":{\\"href\\":\\"Duitsland\\"}}'>Duitsland</a>."}\" typeof=\"mw:Image\"><a href=\"./Lêer:Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg\"><img data-file-height=\"2200\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1689\" height=\"261\" resource=\"./Lêer:Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg/200px-Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg/400px-Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg 2x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg/300px-Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg 1.5x\" width=\"200\"/></a></figure-inline><br/><small><div style=\"text-align:center\">Borsbeeld van Trajanus met burgerkroon, swaardband en 'n aegis met Medusahoof en slange as simbole van sy goddelike magsaanspraak. Gliptoteek in <a href=\"./München\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"München\">München</a>, <a href=\"./Duitsland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Duitsland\">Duitsland</a>.</div></small></td></tr>\n<tr>\n<th>Regeer</th>\n<td>28 Januarie 98 – 8 Augustus 117 (vir 19 jare en 193 dae)</td></tr>\n<tr>\n<th>Volle naam</th>\n<td>Caesar Divi Nervae filius Nerva Trajanus Optimus Augustus Germanicus Dacicus Parthicus</td></tr>\n<tr>\n<th>Gebore</th>\n<td><a href=\"./18_September\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"18 September\">18 September</a> <a href=\"./53\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"53\">53</a>; <a class=\"new\" href=\"./Italica\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Italica\">Italica</a>, <a class=\"new\" href=\"./Hispanje\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Hispanje\">Hispanje</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Oorlede</th>\n<td><a href=\"./8_Augustus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"8 Augustus\">8 Augustus</a> <a href=\"./117\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"117\">117</a>; <a class=\"new\" href=\"./Selinus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Selinus\">Selinus</a>, <a class=\"new\" href=\"./Kilikië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kilikië\">Kilikië</a> (op 63)</td></tr>\n<tr>\n<th>Begrawe</th>\n<td><a href=\"./Rome\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rome\">Rome</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorganger</th>\n<td><a href=\"./Nerva\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nerva\">Nerva</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Opvolger</th>\n<td><a href=\"./Hadrianus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Hadrianus\">Hadrianus</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Adellike huis</th>\n<td><a class=\"new\" href=\"./Nervo-Trajaanse_dinastie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nervo-Trajaanse dinastie\">Nervo-Trajaanse dinastie</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Vader</th>\n<td><a class=\"new\" href=\"./Marcus_Ulpius_Traianus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Marcus Ulpius Traianus\">Marcus Ulpius Traianus</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Moeder</th>\n<td><a class=\"new\" href=\"./Marcia\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Marcia\">Marcia</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Eggenote</th>\n<td><a class=\"new\" href=\"./Pompeia_Plotina\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Pompeia Plotina\">Pompeia Plotina</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Kinders</th>\n<td><a href=\"./Hadrianus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Hadrianus\">Hadrianus</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3427
} |
Die **Honderdjarige Oorlog** het betrekking op die periode van 116 jaar (1337 tot 1453) waartydens Frankryk en Engeland in talle konflikte gewikkel was, afgewissel deur tydperke van kort of langere wapenstilstande. Die oorlog het begin toe Eduard III van Engeland 'n *défi* (oorlogsverklaring) aan die koning van Frankryk Filips VI van Valois gestuur het. Die Verdrag van Picquigny, wat op 29 Augustus 1475 by Picquigny in Picardie onderteken is dui die amptelike einde van die oorlog aan. Die jaar 1453, toe die Engelse uit die hele Frankryk behalwe Calais verjaag is, word ook dikwels as die einde van die oorlog beskou.
Historiese agtergrond
---------------------
Die Honderdjarige Oorlog moet as die laaste fase van 'n politieke stryd beskou word wat reeds in 1066 met die troonbestyging van Willem die Veroweraar, hertog van Normandië, as heerser oor Engeland 'n aanvang geneem het. Die koning van Engeland het sedertdien oor uitgestrekte besittings in Frankryk beskik en is deur die Franse konings as 'n ongewensde mededinger beskou in hulle pogings om hul magsposisie in die land uit te brei.
Tot en met die jaar 1250 was die meeste Engelse besittings in Frankryk weer onder die gesag van die Franse Kroon – met die uitsondering van die hertogdom Akwitanië (of Gascogne), 'n gebied wat destyds groot hoeveelhede wyn (*claret*) na Engeland uitgevoer het. In die 1290's het Filip die Skone byna daarin geslaag om die Engelse koning Eduard I van Engeland ook uit hierdie geweste te verdryf en dit by die Franse Kroondomein in te lyf. Die beleid van Filip VI van Frankryk, 'n neef van die Engelse koning Eduard III, het in die 1330's weereens 'n bedreiging vir die Engelse heerskappy oor die gebied ingehou.
Frankryk in 1330
Engelse gebied in 1330
Koninkryk van Frankryk
Besittings van die Plantagenête in 1180
Die Honderdjarige Oorlog was dus aanvanklik veral 'n Franse burgeroorlog waarin die Franse koning gepoog het om van sy belangrikste vasaal ontslae te raak. Maar in die 14de eeu het ook ander moondhede by die oorlogsgebeure betrokke geraak. Die Skotte het as gevolg van hulle vryheidsstryd teen Engeland bondgenote van Frankryk geword.
Filips VI het dit in 1334 duidelik gestel dat 'n skikking met Engeland oor Gascogne net bereik kon word indien dieselfde verdrag ook die regte van die Skotse monarg sou bevestig. Eduard III het op sy beurt geprobeer om die steun van die Lae Lande vir sy saak te verseker – die Engelse wolembargo teen die Vlaamse stede met hul welvarende lakenbedryf was 'n doeltreffende drukmiddel om van Vlaandere 'n geallieerde nasie te maak.
Maar uiteindelik het in 1336 die Franse koning se planne om in Engeland in te val en militêre bystand aan Skotland te verleen die politieke spanninge verskerp. Die Engelse het die aansienlike Franse Vloot, wat in Franse seehawens langs die Engelse Kanaal geanker en volgens amptelike bewerings vir 'n kruistog bestem sou wees, as 'n ernstige bedreiging beskou.
Eduard III was vasbeslote om hierdie bedreiging af te weer en het die Engelse parlement oorreed om 'n hoë oorlogsbelasting goed te keur. Met Frankryk se preventiewe inval in Gascogne het die Honderdjarige Oorlog 'n aanvang geneem.
In teenstelling met sy voorgangers het Eduard III in sy stryd teen Frankryk oor 'n magtige wapen beskik, naamlik sy aanspraak op die Franse troon. Die Capet-dinastie wat die Franse troon sedert die jaar 987 in 'n ononderbroke suksessie aan die eersgebore koninklike seuns vererwe het, het in 1328 onverwags in sy manlike linie uitgesterf. Die drie seuns van Filips die Skone, wat almal as troonopvolgers geregeer het, het sonder kinders gesterf. Die Franse kroon is aan Filips VI van Valois, 'n neef van die laaste drie Capet-heersers (maar ook van Eduard III), oorgedra.
Deur sy moeder Isabella van Frankryk was Eduard III ook die grootseun van Filips die Skone. Maar alhoewel hy in 1328 nie in 'n posisie verkeer het om werklik aanspraak op die Franse troon te maak nie (die vroulike vorstelike linie se erfreg is deur die Paryse parlement verwerp), het hy in 1337, toe Filips Gascogne verbeur verklaar het, sy reg op die Franse troon bevestig. In 1340 het Eduard III formeel aanspraak gemaak op die Franse koningstitel en die Franse koninklike simbool, die *fleur-de-lis*, by sy mantel gevoeg.
Johanna van Arkel
-----------------
Johanna van Arkel, 'n jong boeremeisie uit Lotharinge, het beweer dat sy visioene van God gehad het waarin sy deur "hemelse stemme" aangesê is om haar land van Engelse oorheersing te bevry laat in die Honderdjarige Oorlog. Die kroonprins, ongekroonde Franse Koning Karel VII ,het haar ná die beleg by Orléans gestuur as deel van 'n sending om die stad te bevry. Sy het bekendheid verwerf toe sy die minagtende houding van die ervare bevelvoerders oorkom het en die beleg in slegs nege dae opgehef het. Verskeie ander snelle oorwinnings het gelei tot Karel VII se kroning by Reims.
Sy het 'n keerpunt in die oorlog gebring: die Franse soldate het onder haar inspirerende leiding moed geskep. Die wankelmoedige, dadelose kroonprins het op sy eie bene begin staan. Die verskillende partye in Frankryk het hul twiste op die agtergrond geskuif.
Vanaf 1428 is die Engelse vernederend verslaan en die Franse kon uiteindelik die indringers verdryf. Johanna is deur haar Franse vyande aan die Engelse verkoop, wat haar deur die inkwisisie laat verhoor het. Nadat die regters besluit het dat haar "stemme" nie van God nie, maar van die duiwel kom, is sy in 1431 as heks verbrand.
Sien ook
--------
* Johanna van Arkel
* Willem I
Bronnelys
---------
* KENNIS, vol 6, 1980, bl. 1090–1091, ISBN 0 7981 0828 2
| | |
| --- | --- |
| | Wikimedia Commons bevat media in verband met ***Hundred Years' War***. |
### Historiese agtergrond
* Hallam, Elizabeth (red.): *Chronicles of the Age of Chivalry*. Londen: Guild Publishing 1989, bl. 238-239
| * l
* b
* w
Geskiedenis van Europa |
| --- |
| Voorgeskiedenis |
* Ou Steentydperk
* Nuwe Steentydperk
* Bronstydperk
* Ystertydperk
|
| Klassieke oudheid |
* Klassieke Griekeland
* Romeinse Republiek
* Hellenisme
* Romeinse Ryk
* Vroeë Christendom
* Krisis van die derde eeu
* Val van die Wes-Romeinse Ryk
* Laat oudheid
|
| Middeleeue |
* Vroeë Middeleeue
* Groot Volksverhuising
* Kerstening
* Frankiese Ryk
* Bisantynse Ryk
* Maritieme Republieke
* Vikingtydperk
* Kiëf-Roes
* Heilige Romeinse Ryk
* Hoë Middeleeue
* Feodalisme
* Kruistogte
* Mongoolse inval
* Laat Middeleeue
* Honderdjarige Oorlog
* Kalmarunie
* Renaissance
|
| Vroegmoderne |
* Reformasie
* Teenhervorming
* Ontdekkingstydperk
* Barok
* Dertigjarige Oorlog
* Absolute monargie
* Ottomaanse Ryk
* Portugese Ryk
* Spaanse Ryk
* Vroegmoderne Frankryk
* Pools-Litause Gemenebes
* Sweedse Ryk
* Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande
* Britse Ryk
* Habsburgse monargie
* Russiese Ryk
* Verligting
|
| Modern |
* Groot Divergensie
* Industriële Revolusie
* Franse Rewolusie
* Napoleontiese Oorloë
* Nasionalisme
* Revolusies van 1848
* Eerste Wêreldoorlog
* Russiese Rewolusie
* Tussenoorlogse tydperk
* Tweede Wêreldoorlog
* Koue Oorlog
* Europese integrasie
|
| Sien ook |
* Westerse kuns
* Genetiese geskiedenis van Europa
* Geskiedenis van die Middellandse Seegebied
* Geskiedenis van die Europese Unie
* Geskiedenis van Westerse beskawing
* Maritieme geskiedenis van Europa
* Militêre geskiedenis van Europa
|
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* BNE: XX529053
* BNF: cb11938577c (data)
* GND: 4160808-2
* HDS: 024646
* LCCN: sh85062988
* LNB: 000146220
* NDL: 00563842
* NKC: ph202169
| | {
"title": "Honderdjarige Oorlog",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1986,
6562,
0.3026516306004267
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Militêre konflik\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Militêre_konflik"},"params":{"konflik":{"wt":"Honderdjarige Oorlog"},"deelvan":{"wt":""},"beeld":{"wt":"[[Lêer:Lenepveu, Jeanne d'Arc au siège d'Orléans.jpg|300px]]"},"byskrif":{"wt":"''Skildery uit die Romantiek van [[Johanna van Arkel]] by die Beleg van Orléans.''"},"datum":{"wt":"1337–1453"},"plek":{"wt":"Hoofsaaklik [[Frankryk]] en die [[Lae Lande]]"},"gebied":{"wt":"Frankryk verkry beheer oor al die Engelse kontinentale besittings behalwe [[Calais]]"},"resultaat":{"wt":"Franse oorwinning"},"party1":{"wt":"[[Lêer:France moderne.svg|15px]] [[Huis van Valois]]<br />Ondersteun deur:<br />[[Lêer:France moderne.svg|15px]] [[Frankryk]]<br />[[Lêer:Blason Castille Léon.svg|15px]] [[Kroon van Kastilië|Kastilië]]<br />[[Lêer:Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|15px]] [[Koninkryk van Skotland|Skotland]]<br />[[Lêer:Armoiries Gênes.svg|15px]] [[Republiek van Genua|Genua]]<br />[[Lêer:Armoiries Majorque.svg|15px]] [[Koninkryk van Majorka|Majorka]]<br />[[Lêer:Blason Jean de Bohême.svg|15px]] [[Bohemië]]<br />[[Lêer:Aragon arms.svg|15px]] [[Kroon van Aragon]]<br />[[Lêer:Armoiries Bretagne - Arms of Brittany.svg|15px]] [[Hertogdom van Bretagne|Bretagne]] (Blois)"},"party2":{"wt":"[[Lêer:Royal Arms of England (1340-1367).svg|15px]] [[Huis van Plantagenêt]]<br />Ondersteun deur:<br />[[Lêer:Royal Arms of England (1340-1367).svg|15px]] [[Koninkryk van Engeland|Engeland]]<br /> [[Lêer:Blason fr Bourgogne.svg|15px]] [[Hertogdom van Boergondië|Boergondië]]<br />[[Lêer:Armoiries Bretagne - Arms of Brittany.svg|15px]] [[Bretagne]] (Montfort)<br />[[Lêer:PortugueseFlag1385.svg|15px]] [[Koninkryk van Portugal|Portugal]]<br />[[Lêer:Blason Royaume Navarre.svg|15px]] [[Navarra]]<br />[[Lêer:Flag of Flanders.svg|15px]] [[Vlaandere]]<br />[[Lêer:Héraldique Province BE Hainaut.svg|15px]] [[Graafskap van Hainaut|Hainaut]]<br />[[Lêer:Gascogne flag.svg|15px]] [[Akwitanië]]<br />[[Lêer:Coat of arms of Luxembourg.svg|15px]] [[Luxemburg]]<br />[[Lêer:Holy Roman Empire Arms-single head.svg|15px]] [[Heilige Romeinse Ryk]]"},"party3":{"wt":""},"aanvoerder1":{"wt":""},"aanvoerder2":{"wt":""},"aanvoerder3":{"wt":""},"sterkte1":{"wt":""},"sterkte2":{"wt":""},"sterkte3":{"wt":""},"ongevalle1":{"wt":""},"ongevalle2":{"wt":""},"ongevalle3":{"wt":""},"notas":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width: 315px; border-spacing: 2px; text-align: left; font-size: 90%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;\">Honderdjarige Oorlog</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center; font-size: 90%; border-bottom: 1px solid #aaa; line-height: 1.25em;\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Lenepveu,_Jeanne_d'Arc_au_siège_d'Orléans.jpg\"><img data-file-height=\"2048\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1508\" decoding=\"async\" height=\"407\" resource=\"./Lêer:Lenepveu,_Jeanne_d'Arc_au_siège_d'Orléans.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Lenepveu%2C_Jeanne_d%27Arc_au_si%C3%A8ge_d%27Orl%C3%A9ans.jpg/300px-Lenepveu%2C_Jeanne_d%27Arc_au_si%C3%A8ge_d%27Orl%C3%A9ans.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Lenepveu%2C_Jeanne_d%27Arc_au_si%C3%A8ge_d%27Orl%C3%A9ans.jpg/450px-Lenepveu%2C_Jeanne_d%27Arc_au_si%C3%A8ge_d%27Orl%C3%A9ans.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Lenepveu%2C_Jeanne_d%27Arc_au_si%C3%A8ge_d%27Orl%C3%A9ans.jpg/600px-Lenepveu%2C_Jeanne_d%27Arc_au_si%C3%A8ge_d%27Orl%C3%A9ans.jpg 2x\" width=\"300\"/></a></span><br/><i>Skildery uit die Romantiek van <a href=\"./Johanna_van_Arkel\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Johanna van Arkel\">Johanna van Arkel</a> by die Beleg van Orléans.</i></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\">\n<table class=\"infobox\" style=\"margin: 0; cellpadding: 0; padding: 0; border: 0;\" width=\"100%\">\n<tbody><tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Datum</th>\n<td>1337–1453</td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Ligging</th>\n<td>Hoofsaaklik <a href=\"./Frankryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Frankryk\">Frankryk</a> en die <a href=\"./Lae_Lande\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Lae Lande\">Lae Lande</a></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Resultaat</th>\n<td>Franse oorwinning</td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Gebieds-<br/>veranderinge</th>\n<td>Frankryk verkry beheer oor al die Engelse kontinentale besittings behalwe <a href=\"./Calais\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Calais\">Calais</a></td></tr>\n</tbody></table></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;\">Strydende partye</th></tr>\n<tr>\n<td style=\"border-right: 1px dotted #aaa;\" width=\"50%\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:France_moderne.svg\"><img data-file-height=\"641\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"16\" resource=\"./Lêer:France_moderne.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/15px-France_moderne.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/23px-France_moderne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/30px-France_moderne.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Huis van Valois\"]}}' href=\"./Huis_van_Valois?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Huis van Valois\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Huis van Valois</a><br/>Ondersteun deur:<br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:France_moderne.svg\"><img data-file-height=\"641\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"16\" resource=\"./Lêer:France_moderne.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/15px-France_moderne.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/23px-France_moderne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/30px-France_moderne.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Frankryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Frankryk\">Frankryk</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Blason_Castille_Léon.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Blason_Castille_Léon.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Blason_Castille_L%C3%A9on.svg/15px-Blason_Castille_L%C3%A9on.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Blason_Castille_L%C3%A9on.svg/23px-Blason_Castille_L%C3%A9on.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Blason_Castille_L%C3%A9on.svg/30px-Blason_Castille_L%C3%A9on.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Kroon van Kastilië\"]}}' href=\"./Kroon_van_Kastilië?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kroon van Kastilië\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Kastilië</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg\"><img data-file-height=\"599\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"512\" decoding=\"async\" height=\"18\" resource=\"./Lêer:Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg/15px-Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg/23px-Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg/30px-Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Koninkryk_van_Skotland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Koninkryk van Skotland\">Skotland</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Armoiries_Gênes.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Armoiries_Gênes.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_G%C3%AAnes.svg/15px-Armoiries_G%C3%AAnes.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_G%C3%AAnes.svg/23px-Armoiries_G%C3%AAnes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_G%C3%AAnes.svg/30px-Armoiries_G%C3%AAnes.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Republiek van Genua\"]}}' href=\"./Republiek_van_Genua?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Republiek van Genua\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Genua</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Armoiries_Majorque.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Armoiries_Majorque.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Armoiries_Majorque.svg/15px-Armoiries_Majorque.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Armoiries_Majorque.svg/23px-Armoiries_Majorque.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Armoiries_Majorque.svg/30px-Armoiries_Majorque.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Koninkryk van Majorka\"]}}' href=\"./Koninkryk_van_Majorka?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Koninkryk van Majorka\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Majorka</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Blason_Jean_de_Bohême.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Blason_Jean_de_Bohême.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Blason_Jean_de_Boh%C3%AAme.svg/15px-Blason_Jean_de_Boh%C3%AAme.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Blason_Jean_de_Boh%C3%AAme.svg/23px-Blason_Jean_de_Boh%C3%AAme.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Blason_Jean_de_Boh%C3%AAme.svg/30px-Blason_Jean_de_Boh%C3%AAme.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Bohemië\"]}}' href=\"./Bohemië?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bohemië\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Bohemië</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Aragon_arms.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Aragon_arms.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Aragon_arms.svg/15px-Aragon_arms.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Aragon_arms.svg/23px-Aragon_arms.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Aragon_arms.svg/30px-Aragon_arms.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Kroon van Aragon\"]}}' href=\"./Kroon_van_Aragon?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kroon van Aragon\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Kroon van Aragon</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/15px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/23px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/30px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Hertogdom van Bretagne\"]}}' href=\"./Hertogdom_van_Bretagne?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Hertogdom van Bretagne\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Bretagne</a> (Blois)</td>\n<td style=\"padding-left: 0.25em;\" width=\"50%\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Royal_Arms_of_England_(1340-1367).svg\"><img data-file-height=\"478\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"410\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Royal_Arms_of_England_(1340-1367).svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg/15px-Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg/23px-Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Huis_van_Plantagenêt\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Huis van Plantagenêt\">Huis van Plantagenêt</a><br/>Ondersteun deur:<br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Royal_Arms_of_England_(1340-1367).svg\"><img data-file-height=\"478\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"410\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Royal_Arms_of_England_(1340-1367).svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg/15px-Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg/23px-Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281340-1367%29.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Koninkryk_van_Engeland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Koninkryk van Engeland\">Engeland</a><br/> <span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Blason_fr_Bourgogne.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Blason_fr_Bourgogne.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/15px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/23px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/30px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Hertogdom_van_Boergondië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Hertogdom van Boergondië\">Boergondië</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/15px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/23px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/30px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Bretagne\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bretagne\">Bretagne</a> (Montfort)<br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:PortugueseFlag1385.svg\"><img data-file-height=\"750\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"750\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:PortugueseFlag1385.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/PortugueseFlag1385.svg/15px-PortugueseFlag1385.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/PortugueseFlag1385.svg/23px-PortugueseFlag1385.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/PortugueseFlag1385.svg/30px-PortugueseFlag1385.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Koninkryk van Portugal\"]}}' href=\"./Koninkryk_van_Portugal?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Koninkryk van Portugal\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Portugal</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Blason_Royaume_Navarre.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Blason_Royaume_Navarre.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Blason_Royaume_Navarre.svg/15px-Blason_Royaume_Navarre.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Blason_Royaume_Navarre.svg/23px-Blason_Royaume_Navarre.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Blason_Royaume_Navarre.svg/30px-Blason_Royaume_Navarre.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Navarra\"]}}' href=\"./Navarra?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Navarra\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Navarra</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Flanders.svg\"><img data-file-height=\"627\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"941\" decoding=\"async\" height=\"10\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Flanders.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Flag_of_Flanders.svg/15px-Flag_of_Flanders.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Flag_of_Flanders.svg/23px-Flag_of_Flanders.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Flag_of_Flanders.svg/30px-Flag_of_Flanders.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Vlaandere\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Vlaandere\">Vlaandere</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Héraldique_Province_BE_Hainaut.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Héraldique_Province_BE_Hainaut.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/H%C3%A9raldique_Province_BE_Hainaut.svg/15px-H%C3%A9raldique_Province_BE_Hainaut.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/H%C3%A9raldique_Province_BE_Hainaut.svg/23px-H%C3%A9raldique_Province_BE_Hainaut.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/H%C3%A9raldique_Province_BE_Hainaut.svg/30px-H%C3%A9raldique_Province_BE_Hainaut.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Graafskap van Hainaut\"]}}' href=\"./Graafskap_van_Hainaut?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Graafskap van Hainaut\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Hainaut</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Gascogne_flag.svg\"><img data-file-height=\"216\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"360\" decoding=\"async\" height=\"9\" resource=\"./Lêer:Gascogne_flag.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Gascogne_flag.svg/15px-Gascogne_flag.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Gascogne_flag.svg/23px-Gascogne_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Gascogne_flag.svg/30px-Gascogne_flag.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Akwitanië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Akwitanië\">Akwitanië</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg\"><img data-file-height=\"512\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"525\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg/15px-Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg/23px-Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg/30px-Coat_of_arms_of_Luxembourg.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Luxemburg\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Luxemburg\">Luxemburg</a><br/><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg\"><img data-file-height=\"660\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"600\" decoding=\"async\" height=\"17\" resource=\"./Lêer:Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg/15px-Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg/23px-Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg/30px-Holy_Roman_Empire_Arms-single_head.svg.png 2x\" width=\"15\"/></a></span> <a href=\"./Heilige_Romeinse_Ryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Heilige Romeinse Ryk\">Heilige Romeinse Ryk</a></td></tr>\n</tbody></table>",
"<table class=\"infobox\" style=\"margin: 0; cellpadding: 0; padding: 0; border: 0;\" width=\"100%\">\n<tbody><tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Datum</th>\n<td>1337–1453</td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Ligging</th>\n<td>Hoofsaaklik <a href=\"./Frankryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Frankryk\">Frankryk</a> en die <a href=\"./Lae_Lande\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Lae Lande\">Lae Lande</a></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Resultaat</th>\n<td>Franse oorwinning</td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Gebieds-<br/>veranderinge</th>\n<td>Frankryk verkry beheer oor al die Engelse kontinentale besittings behalwe <a href=\"./Calais\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Calais\">Calais</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 7591
} |
| **Trakai**
|
| --- |
| **Kaart** | **Wapen** |
| |
| |
| |
| **2 Litai-banknoot** |
| |
| |
| **Land** | Litaue |
| **Administratiewe distrik** | Vilnius |
| **Distriksmunisipaliteit** | Trakai |
| **Koördinate** | 54°38′N 24°56′O / 54.633°N 24.933°O / 54.633; 24.933 |
| **Stigting (eerste verwysing)** | 1337 |
| **Stadstatus** | 1409 |
| **Oppervlakte:** | |
| - Totaal | 11,5 vk km |
| **Hoogte bo seevlak** | 155 m |
|
|
| **Bevolking:** | |
| - Totaal (2018) | 4 298 |
| - Bevolkingsdigtheid | 374/vk km |
| **Tydsone** | EET (UTC +2) |
| - Somertyd | EEST (UTC +3) |
| **Klimaat** | |
| - Tipe | Kontinentaal-gematig |
| - Gemiddelde jaarlikse temperatuur | - |
| - Gem. temp. Januarie/Julie | - |
| - Gemiddelde jaarlikse neerslae | - |
| **Burgemeester** | - |
| **Amptelike Webwerf** | *www.trakai.lt/* |
|
**Trakai**, 'n stad met 'n oppervlakte van 11,5 vierkante kilometer en 'n bevolking van 4 298 (2018), is een van die gewildste toeriste-aantreklikhede in Litaue. Die stad is 28 kilometer suidwes van die hoofstad Vilnius geleë en word gekenmerk deur sy ligging op 'n heuwelagtige skiereiland tussen die Tatare-meer (Litaus: *Totoriškių ežeras*) in die weste en die Bernhardinai-meer in die ooste, waaraan die Galvė-meer in die noorde aansluit. Trakai is sedert 1950 die administratiewe sentrum van die gelyknamige distriksmunisipaliteit.
'n Brug verleen toegang tot die kasteel
Die kasteel se binnehof
Die waterkasteel se kapel
'n Karaïetiese gebedhuis in Trakai
Die Gotiese waterkasteel van Trakai in die Galvė-meer, wat van rooi bakstene gebou is, is die enigste van sy soort in Oos-Europa. Die kasteel verwys na die beduidende rol wat Trakai as hoofkwartier van die Litause grootvorste en as tweede hoofstad van Litaue (ná Kernavė) in die Middeleeue gespeel het, onder meer as vesting gedurende die oorloë teen die ridders van die Duitse Orde. Dit is nooit ingeneem nie.
Die gelyknamige nedersetting Trakai het sy Middeleeuse straatrooster, wat van die 14de en 15de eeu dateer, bewaar. Die stad self het sy oorsprong in 'n aantal kleiner nedersettings wat in die vroeë 12de eeu langs versterkings ontstaan het, byvoorbeeld Ou Trakai (*Senieji Trakai*) drie kilometer suidoos van Trakai.
Ou Trakai is net soos die ander historiese nedersettings in die Historiese Nasionale Trakai-park geleë wat met sy oppervlakte van sowat 8 200 hektaar ook altesaam 32 mere behels. 'n Ander belangrike besienswaardighede sluit die Karaïete-museum en historiese Karaïetiese houthuise in. Die Karaïete is 'n oorspronklik Joodse godsdienstige gemeenskap wat slegs die Tora erken en die Talmoed en Rabbynse tradisies verwerp het. In die 14de eeu het Karaïete hulle op die Krim-eiland gevestig. Op hul lang pad deur die Midde-Ooste het hulle 'n Turktaal as hul omgangstaal oorneem. Die Litause grootvors Vytautas het Karaïete en Tatare in die laat 14de eeu as paleiswagte vir sy kasteel in Trakai in diens geneem. Klein Karaïetiese gemeenskappe word tans nog in Warskou en Gdańsk aangetref. | {
"title": "Trakai",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
634,
2478,
0.25585149313962874
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3041
} |
’n Russiese oudgevangene met tradisionele tronktatoes: ’n tier wat sy tande wys en ’n medalje.
Onder Sowjetmisdadigers van die 20ste eeu was daar ’n kultuur van tatoeëermerke om iemand se misdaadloopbaan aan te dui, asook sy rang in die Russiese misdaad- en tronkgemeenskap. Veral vir diegene in die Goelagstelsel van die Sowjet-era het die tatoes gedien om te onderskei tussen wie hoog aangeskryf was (’n "dief volgens die wet") en wie ’n politieke gevangene was.
Die praktyk het in die 1930's toegeneem, in die 1950's ’n hoogtepunt bereik en in die 1970's en 1980's in gewildheid afgeneem.
Geskiedenis
-----------
### Oorsprong
Die brandmerk van misdadigers is in Rusland toegepas lank voordat tatoes algemeen was en is in 1863 verbied. In die 19de eeu is ’n "geprikte" kruis aan die linkerhand dikwels gebruik om drosters uit die weermag te identifiseer. Tot in 1846 is midadigers wat tot dwangarbeid gevonnis is, met die woord *VOR* ("dief") aan die voorkop en wange gebrandmerk. Merke is ook in drie kategorieë aan die skouer en regtervoorarm aangebring: *SK* vir *Ssilno-katorzjni* ("Dwangarbeid"), *SP* vir *Ssilno-poselenets* ("Dwangarbeidbanneling") en *B* vir *Begli* ("Ontsnapte"). In 1846 is *VOR* vervang met *KAT*, die eerste drie letters van die woord vir "dwangarbeidgevangene" (*katorzjnik*).
In die 1930's het Russiese misdadigerklasse ontstaan, soos die *masti* ("kleure" by speelkaarte) en die *wori w zakone* of *blatnije* (hoog aangeskrewe diewe), en daarmee saam ’n tatoekultuur om rang en reputasie aan te dui. Tot met die Tweede Wêreldoorlog het enige tatoe op ’n misdadiger gedui; die enigste uitsonderings was matrose se tatoeëermerke.
Onder die Goelagstelsel is wette in 1940 aangeneem wat kort tronkstrawwe moontlik gemaak het vir klein diefstalle, boewery en oortredings van die arbeidswette. Dit het gelei tot ’n toename in die getal gevangenes tydens en ná WOII. Teen Januarie 1941 het die Goelagwerkmag met sowat 300 000 gevangenes toegeneem. Tatoes het onderskei tussen die hoog aangeskrewe diewe en die honderdduisende politieke gevangenes wat tydens en kort ná die oorlog in hegtenis geneem is vir misdade wat nie met diewery verband gehou het nie.
Van die motiewe is geskoei op dié van matroostatoes, soos vlieënde skepe, ’n hart deurboor deur ’n dolk, ankers of ’n tier wat sy tande ontbloot.
’n Dief se versameling tatoes het sy "kleur" (*mast*) verteenwoordig en dit het sy status in die gemeenskap van diewe aangedui, of sy beheer oor ander diewe volgens die wet. In Russiese misdadigerstaal, of *Fenja* (феня), is ’n volle stel tatoes bekend as *frak s ordenami* (’n "manel met dekorasies"). Die tatoes het ’n "diensrekord" gewys van prestasies en mislukkings, tronkstrawwe en die soort werk wat ’n midadiger doen. Dit kon ook ’n "misdadiger se familie" aandui deur hul naam in harte te wys of met die tradisionele beeld van ’n mannetjieskat. ’n Misdadiger met "onverdiende" tatoes kon doodgemaak word as sy straf, of hy kon gedwing word om dit self met ’n mes, skuurpapier, glasskerf of stuk baksteen te verwyder.
### Teefoorlog
Ná die Tweede Wêreldoorlog was daar ’n skeuring in die misdaadwêreld. Baie gevangenes het in strafeenhede geveg, en dit was teen die diewe se gedragskode dat enige gevangene in die weermag dien of op enige manier met die owerhede saamwerk. Baie diewe wat geveg het, moes weer onder in die hiërargie begin en is gebrandmerk as ’n *frajer* (buitestander), *moezjik* (kleinboer) of *soeka* (verraaier, teef). Dit was deel van ’n magstryd; deur die *soeki*, of "tewe", te verwerp het die "ware" diewe ’n groter deel gekry van die beperkte bronne in die tronk.
Gevegte, bekend as die Teefoorlog, het uitgebreek tussen die *soeki* en die gevangenes wat getrou gebly het aan die wette van die diewe. Tatoes is verander en nuwe ontwerpe het ontstaan om tussen die twee groepe te onderskei. Die dolk wat ’n hart deurboor, is met ’n pyl aangepas om ’n "ware" dief aan te dui en sy begeerte om wraak te neem teen dié wat die diewe se gedragskode oortree het. Die kompasroos was ’n aanduiding van aggressie teen tronkamptenare, die "tewe" en mense wat in die Sowjetweermag gedien het. Geheime akronieme het ontstaan onder die ware diewe wat "tewe" nie kon verstaan nie, soos *SLON* (letterlik "olifant") – dit het gestaan vir *Soeki Ljoebyat Ostri Nozj* ("Tewe hou van ’n skerp mes").
### Chroesjtsjof se hervormings en die afname in tatoes
In die 1950's het Nikita Chroesjtsjof ’n beleid afgekondig dat misdadigheid uit die Sowjetgemeenskap gewis moes word. Saam met propaganda vir die verwerping van die "tradisionele dief", wat al hoe gewilder in die Russiese kultuur geword het, is swaarder strawwe in die tronke opgelê aan mense wat hulle as "ware diewe" geïdentifiseer het, insluitende marteling. Die reaksie hierop was dat diewe se wette verskerp is en die straf vir gevangenes met onverdiende tatoes toegeneem het van die verwydering daarvan tot verkragting en moord.
Teen die 1970's het die verskerping van die diewe se wette gelei tot vergelding deur die tronkowerhede teen die ware diewe – hulle sou dié diewe dikwels in selle plaas saam met gevangenes vir wie die diewe gestraf of verkrag het. Om die spanning te verlig het leiers onder die diewe inisiasierituele en verkragting as ’n straf verbied. Gevegte tussen gevangenes is ook verbied en konflik moes opgelos word deur senior diewe wat as bemiddelaars optree. Daarby het die tatoeëringsgier na tronke vir jeugdiges versprei en die getal diewe met onverdiende tatoes het toegeneem. Dit alles het daartoe gelei dat strawwe vir onverdiende tatoes stopgesit is.
In 1985 het perestroika en die toename in tatoesalonne tatoeëermerke onder gewone mense gewild gemaak en die status van tatoes as ’n statussimbool vir misdadigers verder afgewater.
Betekenisse
-----------
Die tatoekunstenaars, of *kolsjtsjiki* ("prikkers"), het ’n hoë aansien gehad. Naalde is ’n *pesjnja* ("yspik"), *ptsjolka* ("by") of *sjilo* ("angel") genoem en die ink *mazoet* ("olie") of *grjaz* ("vuiligheid"). Die tatoes self was bekend as *reklama* ("reklame"), *regalka* ("regalia"), *kleimo* ("handelsnaam") of *rospis* ("skildery").
Algemene ontwerpe en temas het met die jare toegeneem en het dikwels verskillende betekenisse gehad na gelang van die plek waar hulle aangebring is. Die tatoes het dikwels nie beteken presies wat dit uitbeeld nie – ’n tatoe met ’n Nazisimbool het beteken die verwerping van mag eerder as ’n aanhang van Nazisme. Kombinasies van beelde, soos ’n roos, doringdraad en ’n dolk, het gekombineerde betekenisse gehad. Hulle het die houding van die misdadiger uitgebeeld jeens niediewe, die polisie en "tewe". Die Sowjet-era was vol visuele propaganda, en die tatoes was ’n weerspieëling daarvan. Leiers van die Kommunistiese Party is dikwels uitgebeeld as duiwels, donkies of varke.
### Algemene tatoes
Van die betekenisse sluit in:
* Sterre – iemand in ’n gesagsposisie. Op die skouers of knieë: "Ek kniel voor niemand." Die agtpuntige ster dui die rang as dief aan, na gelang van waar dit geplaas is.
* Kat – tradisioneel die teken van ’n dief, dikwels met ’n hoed (uit *Die Gestewelde Kat*). Die afkorting *KOT* (wat "kat" beteken) staan vir "chroniese tronkbewoner" (*korennoi obitatel tjoermi*).
* Lenin of Stalin – gewoonlik op die bors; deels uit geloof dat ’n vuurpeloton nie ’n opdrag sal uitvoer om op so ’n prent te skiet nie.
* Ortodokse Kerk – gewoonlik op die bors; het gedui op ’n dief, met die getal koepels wat die getal veroordelings aandui.
* Son – sonstrale kon die getal en lengte van vonnisse aandui.
* Kopbeen – het gedui op ’n moordenaar. Ná die afskaffing van die doodstraf vir moord in 1947 het die getal moorde aansienlik gestyg. Nog 10 jaar het nie veel verskil gemaak aan misdadigers wat ’n lewenslange vonnis uitdien nie.
* Kruis – die tradisionele "kruis van diewe" is gewoonlik op die bors getatoeëer en was baie algemeen.
* Skepe – een met volle seile kon dui op iemand wat uit aanhouding gevlug het, of op ’n nomadiese dief wat rondreis om te steel.
* Drake – het gedui op ’n "haai", of iemand wat staatseiendom gesteel het.
* Spinnekop – een wat boontoe wys, het gedui op ’n aktiewe misdadiger; een wat ondertoe wys, op een wat dié lewenstyl agtergelaat het.
* Medaljes – kon rang aandui; as dit in ’n Sowjetstyl gedoen is, kon dit dui op minagting van mag.
* Arend – het gewoonlik op ’n senior persoon gewys; as die voël iemand in sy kloue het, kon dit dui op verkragting.
* Gemaskerde laksman – iemand wat ’n familielid vermoor het.
* Klok – kon dui op ’n lang vonnis met geen moontlikheid van vroeë vrylating, geen parool of geen samwerking met die owerhede nie. Op die regterskouer kon dit iemand aandui wat van die kerk gesteel het.
* Madonna en Kind – het beteken "Die tronk is my tuiste" of het gedui op ’n kriminele lewenstyl van jongs af.
* Oë – op die maag het dit gedui op iemand wat gay is; op die bors het dit beteken hulle "hou wag oor jou"; op die boude kon dui op ’n passiewe homoseksueel.
* ’n "A" met ’n sirkel om – in die styl van ’n vingerring; het gedui op ’n arnargis (*anarchist*).
* Sirkel met ’n kol binne-in – in ’n ringstyl; het beteken ’n weeskind (*kroegli sirota*) of "Vertrou net jouself" (*nadeisja tolko na sebja*).
* ’n Slang wat om ’n vrou draai – het gedui op ’n passiewe homoseksueel, veral as dit op die rug is. Dikwels ’n gedwonge tatoe.
* "Informant" (*Stoekatsj*) – ’n gedwonge tatoe.
* "Vyand van die volk ("Wrag naroda") – ’n gedwonge tatoe.
* "Koelak" – ’n gedwonge tatoe.
* "Ek is ’n teef" (*soeka*) – ’n gedwonge tatoe.
* "Skoonheidsmerke" of kolle aan die voorkop – het gedui op ’n "teef" wat met die owerhede saamgewerk het. Onder die oë het dit gedui op ’n passiewe homoseksueel en by die mond ’n passiewe deelnemer aan orale seks. Op die ken het dit gedui op ’n "rot" (*krisa*), iemand wat van ander gevangenes steel. ’n Gedwonge tatoe.
* Rooi kaarte (diamante of harte) – het gedui op ’n passiewe homoseksueel. Dikwels ’n gedwonge tatoe.
### Hand- en ringtatoes
Tatoeëermerke aan die hande en vingers was algemeen. Onder vroue was palmtatoes met beledigings in die 1940's en '50's gewild.
* ’n Kerk met drie koepels – "ewige gevangene"; was van toepassing op iemand met minstens drie veroordelings.
* ’n Arend – ’n gesaghebbende dief of iemand wat uit ’n kamp ontsnap het.
* Die letters ОМУТ (*omoet*; "watergat") op die rug van die hand het gedui op iemand van wie dit moeilik is om weg te kom (от меня уйти трудно, *ot menja oeiti troedno*).
* Die letters МИР (*mir*; "wêreld" of "vrede") op die handrug het beteken iemand wat nooit gerehabiliteer of heropgevoed sal word nie (меня исправит расстрел, *menja isprawit rasstrel*, "net teregstelling sal my regkry").
* Hart – het gedui op ’n misdadiger wat verag word en geen status het nie; veroordeel weens verkragting.
* Pyl met vlerke – ’n reisende dief.
* Kroon – het beteken ’n misdaadbaas.
* Wit kruis op swart agtergrond – "Ek is deur die kruise"; was in eensame opsluiting.
* Silhoeëtte van voëls – "Ek is lief vir en koester vryheid."
* Kruise op kneukels – kon die getal kere in die tronk aandui.
### Gedwonge tatoes
Sommige tatoeëermerke is onder dwang aangebring om "demosie" (*razzjalowanije*) aan te dui. Dit kon seksdade uitbeeld en het ten doel gehad om die eienaar se status in die oë van ander gevangenes te verlaag en ruwe behandeling uit te lok. Dit kon toegepas word op dié wat aan seksmisdade skuldig bevind is, nie sy skuld betaal het nie of polisiespioene (*ssoetsjenije*); het beteken die eienaars is uitgeskop uit die bevoorregte kring van ’n diewegemeenskap en is "onaanraakbares" (*nepriskasajemije/tsjoesjki*). Ander diewe mag niks van hulle aanvaar het nie, of hulle sou "besmet raak" (*zakontatsjitsja*). Aangesien ’n misdadiger met sy tatoes "gebore" word, kon dit ook gebruik word om sy "dood" of status as ’n "onaanraakbare" aan te dui. Selfs diewe met aansien kon gedemoveer word as hulle byvoorbeeld ’n kaartspel verloor en nie hul skuld betaal het nie. | {
"title": "Russiese misdadigertatoes",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
3967,
10582,
0.37488187488187485
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 12169
} |
| | |
| --- | --- |
| | *Vrywaring: Die mediese inligting verskaf op Wikipedia dien slegs as 'n riglyn en dra geen waarborg van feitelike korrektheid nie. Enige vrae of klagtes oor u persoonlike gesondheid behoort na 'n dokter verwys te word.* |
Is dit 'n geestesbeheersende straalgeweer?
**Elektroniese teistering**, **elektromagnetiese marteling** of **psigotroniese marteling** is 'n samesweringsteorie dat regeringsagente van elektromagnetiese bestraling (soos die mikrogolf-ouditiewe effek, die menslike waarneming van hoorbare geluide wat veroorsaak word deur gepulsede of gemoduleerde radiofrekwensies), radar en toesigstegnieke gebruik maak om klanke en gedagtes na mense se koppe toe oor te dra, mense se liggame te beïnvloed, en vir teistering van mense. Individue wat beweer dat hulle dit beleef, noem hulself 'geteikende individue'. Hulle beweer dat hulle slagoffers is van bende-agtervolging en dat baie mense by ondersteunings- en voorspraakgroepe aangesluit het.
Verskeie mediese kundiges het beoordeel dat hierdie ervarings hallusinasies is; die gevolg van wanordelike afwykings of psigose, dieselfde bronne waaruit godsdienstige drogbeelde, berigte van ontvoering van vreemdelinge en oortuigings van besoeke deur dooie familielede ontstaan. Dit kan moeilik wees om mense wat dit ervaar te oorreed dat hulle geloof in 'n eksterne invloed misleidend is.
Ervarings
---------
Die ervarings van mense wie beweer dat hulle gemartel word deur elektroniese teistering deur middel van esoteriese tegnologie, en wat hulself "geteikende individue" noem , wissel, maar ervarings behels dikwels dat hulle stemme in hul koppe hoor wat hulle op hul naam noem en dikwels hulle of ander rondom hulle bespot, sowel as fisiese sensasies soos brand. Hulle het ook beskryf dat hulle onder fisiese toesig deur een of meer mense is. Baie van hierdie mense tree normaalweg op en funksioneer normaalweg en onder hulle is mense wat suksesvol is in hul loopbaan en andersins, en wat hierdie ervarings verwarrend, ontstellend en soms skandelik, maar heeltemal eg vind. Hulle gebruik nuusberigte, militêre tydskrifte en gedeklassifiseerde nasionale veiligheidsdokumente om hul bewerings te ondersteun dat die regering tegnologie ontwikkel het wat stemme na mense se koppe toe kan stuur en hul "dinge" laat voel. Volgens *The New York Times* is daar meer as 10 000 mense in die VSA wat hulself as geteikende individue identifiseer.
Die sielkundige Lorraine Sheridan is mede-outeur van 'n studie van bende-agtervolging in *The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology*. Volgens Sheridan, "moet 'n mens dink aan die verskynsel in terme van mense met paranoïese simptome wat die idee van 'n bende-agtervolging getref het as 'n verduideliking van wat met hulle gebeur." Sielkundiges sê dat geteikende individue hallusinasies kan ervaar en die verduideliking daarvan dat hulle geteiken of geteister word, spruit uit wanordes of psigose. Ralph Hoffman, Professor van Psigiatrie aan Yale-universiteit, sê dat mense dikwels stemme in hul koppe toeskryf aan eksterne bronne soos teistering deur die regering, God of dooie familielede, en dit kan moeilik wees om hierdie individue te oorreed dat hulle geloof in 'n eksterne invloed verkeerd is. Ander kundiges vergelyk hierdie verhale met verhale van ontvoering deur Vreemde vlieënde voorwerpe.
Persberigte het individue gedokumenteer wat geglo het dat hulle die slagoffer van elektroniese teistering was, en in sommige gevalle die howe oorreed het om daarmee saam te stem. James Walbert het in 2008 na 'n hof in die VSA toe gegaan en gesê dat sy voormalige sakevennoot hom gedreig het met "radioaktiewe bestraling" ná 'n meningsverskil, en later beweer dat hy simptome gehad het, soos sensasies van elektriese skok en vreemde geluide in sy ore. Die hof het besluit om 'n bevel uit te voer wat die gebruik van "elektroniese middele" om Walbert verder te teister verbied.
### Merkwaardige misdade
Verskeie mense wat hulself as 'elektroniesgeteister' beskryf, het misdade gepleeg; een van die misdade is massaskietery.
Fuaed Abdo Ahmed, 'n 20-jarige man, het op 13 Augustus 2013 'n man en twee vroue as gyselaars aangehou in 'n bank in Tensas, Louisiana, en uiteindelik albei hul lewens geneem het voor sy eie lewe. In 'n daaropvolgende polisieondersoek is amptelik tot die gevolgtrekking gekom dat Ahmed aan geestelike kwessies gely het, soos om stemme te hoor en het paranoïese skisofrenie gehad. Ahmed het die familie van sy eks-vriendin daarvan beskuldig dat hulle 'n mikrofoonapparaat in sy kop ingeplant het.
Op 16 September 2013 het Aaron Alexis twaalf mense doodgeskiet en drie ander beseer in Washington se vlootwerf, voordat hy deur die polisiebeamptes doodgemaak is. Hy het 'n geweer gebruik waarop hy "my elf-wapen" geskryf het. Die FBI het tot die gevolgtrekking gekom dat Alexis gely het onder die wanopvatting dat hy deur baie lae frekwensie elektromagnetiese golwe "beheer of beïnvloed word."
Op 20 November 2014 het Myron May drie mense op die kampus van die Florida-universiteit doodgeskiet en is doodgemaak deur die polisiebeamptes wat daarop gereageer het. Voor die gebeurtenis het hy toenemend angstig geraak dat hy onder die regering se toesig was en stemme gehoor het.
Gavin Eugene Long, wat op 17 Julie 2016 drie polisiebeamptes vermoor en drie ander beseer het in Baton Rouge, Louisiana, het in talle teenregeringsbewegings en samesweringsteorieë geglo, maar hy was veral 'n lid van 'n groep wat toegewyd was om mense te help wat ly aan "eksterne eksperimentering op breine en langafstand-neurale monitering van 'n hele mens se liggaam."
Samesweringsteorieë
-------------------
Voorstanders van die "Geheuebeheer"-sameswering meen dat hulle verwysings na geheime wapens gevind het in regeringsprogramme soos 'Projek Pandora', 'n DARPA-navorsingspoging (DARPA: Defense Advanced Research Projects Agency) na biologiese en gedragseffekte van mikrogolfbestraling. Die projek was ingestel ná die "Moskouse seine-voorval", toe die Amerikaanse ambassade in Moskou gebombardeer is met mikrogolwe deur die Sowjetunie in die begin van 1953. Daar is vasgestel dat die Sowjetunie "se bedoeling was om af te luister en die blokkering van elektroniese seine eerder as verstandbeheer". projek Pandora bestudeer die uitwerking van beroepsblootstelling aan bestraling, en die projek se wetenskaplike resensiekomitee het tot die gevolgtrekking gekom dat mikrogolfbestraling nie gebruik kan word vir verstandbeheer nie. Voorstanders van die samesweringteorie noem ook die patent in 2002 van die lugmagnavorsingslaboratorium vir die "gebruik van mikrogolwe om gesproke woorde na iemand se kop toe te stuur". Alhoewel daar geen bewyse is dat breinkontrole met behulp van mikrogolwe bestaan nie, is die gerugte van voortgesette geklassifiseerde navorsing die bekommernis van mense wat glo dat hulle geteiken word.
### Psigotronies?
In 1987 het 'n Amerikaanse Nasionale Akademie vir Wetenskappe, in opdrag van die Weermag se Navorsingsinstituut, opgemerk dat "psigotronika" een van die mees "kleurryke voorbeelde" van aansprake van psigiese oorlogvoering is, wat gedurende die 1980's die eerste keer in anekdotiese beskrywings, koerante en boeke opgeduik het. In die verslag word beweerde psigotroniese wapens soos 'n "hiperspatiale kernkragkopwekker" aangehaal en die oortuigings dat Russiese psigotroniese wapens verantwoordelik was vir Legionnaires-siekte en die sink van die *USS Thresher* onder eise wat "wissel van ongelooflik tot die buitengewoon ongelooflike." Die komitee het opgemerk dat, alhoewel daar verslae en verhale sowel as veronderstelde potensiële gebruike vir militêre besluitnemers vir sulke wapens bestaan, "daar is niks, in wat wetenskaplike literatuur benader, wat die bewerings van psigotroniese wapens ondersteun nie."
Psigotroniese wapens was volgens die Russiese Federasie gedurende die negentigerjare bestudeer saam met die militêre ontleder luitenant-kolonel Timothy L. Thomas wat in 1998 gesê het dat daar 'n sterk geloof in Rusland was dat wapens om die gees van 'n soldaat aan te val "'n moontlikheid is, alhoewel daar nie oor werkende toestelle verslag gedoen is nie." In Rusland het 'n groep met die naam "Slagoffers van psigotroniese eksperimentering" gedurende die middel-negentigerjare probeer om skadevergoeding van die Federale Veiligheidsdiens te verhaal weens beweerde inbreuk op hul burgerlike vryhede, insluitend dat hulle bestraal was, chemikalieë in die water gesit is en magnete gebruik was om hul gedagtes te verander. Hierdie vrese is moontlik geïnspireer deur onthullings van geheime navorsing oor "psigotroniese" sielkundige oorlogvoeringstegnieke gedurende die vroeë negentigerjare, met Vladimir Lopatkin, 'n lid van die Komitee van die Staatsduma in 1995, wat vermoed het dat "iets wat soveel jare geheim was, die perfekte broeiplek vir samesweringsteorieë is."
In 2012 het die Russiese minister van Verdediging, Anatoly Serdyukov, en premier Vladimir Poetin kommentaar gelewer op die planne om voorstelle vir die ontwikkeling van psigotroniese wapens op te stel. Alan Boyle, redakteur van NBC News, het die idees van die hand gewys dat sulke wapens eintlik bestaan, en gesê: "daar is niks in die opmerkings van Poetin en Serdyukov om aan te dui dat die Russe in die omgewing van psigotroniese wapens is."
Mike Beck, 'n voormalige spioen vir die Nasionale Sekuriteitsagentskap (NSA), glo dat sy Parkinson se siekte deur elektroniese teistering veroorsaak is. Volgens Beck se prokureur, Mark Zaid, het die NSA gesê dat 'n naamlose buitelandse mag 'n mikrogolfwapen gebou het om skade aan die senuweestelsel te berokken. Zaid het volgens berigte gesê dat hy glo dat geheime aanvalle met mikrogolwe al dekades duur. Die eise van Zaid word deur die NSA en die departement van arbeid betwis.
Ondersteuners en advokate
-------------------------
Daar is uitgebreide aanlyn-ondersteuningsnetwerke en talle webwerwe wat deur mense onderhou word wat bang is vir "geheuebeheer". Palm Springs-psigiater Alan Drucker het op baie van hierdie webwerwe bewyse van wanordelike afwykings geïdentifiseer, en sielkundiges is dit eens dat sulke terreine geestelike probleme negatief versterk, terwyl sommige meen dat die deel en aanvaarding van 'n algemene misleiding as 'n vorm van groep-kognitiewe terapie kan funksioneer.
Volgens die sielkundige Sheridan skep die hoeveelheid aanlyn-inligting oor elektroniese teistering wat daarop dui dat dit 'n feit is sonder enige debat daaroor, 'n skadelike, ideologiese platform vir sulke gedrag.
As deel van 'n Britse studie deur Vaughan Bell in 2006, het onafhanklike psigiaters vasgestel dat 'tekens van psigose sterk aanwesig is', gebaseer op die evaluering van 'n steekproef van aanlynrekeninge vir gedagtekontrole, waarvan die plakkate "baie waarskynlik skisofrenies sou wees". Sielkundiges het baie voorbeelde geïdentifiseer van mense wat "gedagtekontrole-ervarings" op self-gepubliseerde webblaaie rapporteer wat "hoogs waarskynlik beïnvloed sal word deur wanoortuigings." Algemene temas sluit in "slegte ouens' met 'psigotronika ' en 'mikrogolwe'", gereelde vermelding van die CIA se MKULTRA-projek (oor gedagtekontrole) en gereeld verwysing na 'n wetenskaplike artikel met die titel "Menslike gehoorstelsel se reaksie aan gemoduleerde elektromagnetiese energie".
Sommige mense wat hulself as elektronies geteister beskryf, het georganiseer en 'n veldtog begin om die gebruik van beweerde psigotroniese wapens en ander breinbeheerwapens te stop. Hierdie veldtogte het steun gekry van openbare figure, waaronder die voormalige Amerikaanse Kongreslid Dennis Kucinich (wie 'n bepaling wat 'psigotroniese wapens' verbied in 'n wetsontwerp van 2001 ingesluit het maar wat later laat vaar is) en die voormalige Missouri-verteenwoordiger Jim Guest. | {
"title": "Elektroniese teistering",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
5640,
15419,
0.36578247616576953
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 11797
} |
Kraftwerk by die Kijif, Oekraïne in 2008.
Björk by die *Radio City Music Hall* in 2007.
**Elektroniese musiek** is musiek wat met behulp van elektroniese musiekinstrumente en musiektegnologie geproduseer word. Oor die algemeen word daar onderskei tussen klank wat met behulp van 'n elektromeganiese toestel geproduseer is, soos viole en dromme, en dié wat geproduseer word met elektroniese tegnologie. Elektroniese tegnologie kan ook vermeng word met ander produksies.
Voorbeelde van toestelle wat elektriese klank produseer is die Telharmonium, Hammond-orrel en die elektriese kitaar. Suiwer elektroniese klanke kan geproduseer word met toestelle soos die theremin, klanksintetiseerder en elektroniese rekenaar.
In die 1970's het elektroniese musiek 'n beduidende invloed gehad op populêre musiek, met die ingebruikneming van polifoniese sintetiseerders, elektroniese dromme, drommasjiene en draaitafels, deur die opkoms van genres soos disko, krautrock, "new wave", synthpop, hiphop en EDM.
Elektronies geproduseerde musiek het sedert die laat 1990's al hoe gewilder geword as gevolg van die beskikbaarheid van bekostigbare musiektegnologie. Kontemporêre elektroniese musiek beskik oor wye tegniek- en komposisie-verskeidenheid, en wissel van eksperimentele kunsmusiek tot gewilde vorme soos elektroniese dansmusiek. Vandag is pop-elektroniese musiek die herkenbaarste in sy 4/4-vorm en baie meer verbind met die hoofstroomkultuur, in teenstelling met die voorafgaande vorms wat op nismarkte gespesialiseer was.
Suiwer elektroniese instrumente
-------------------------------
In die suiwer elektroniese musiekinstrumente vind klankvoortbrenging plaas deur middel van generators. Met hierdie instrumente is daar in al die gevalle 'n groter klankkleurvariasie moontlik. Volgens die manier waarop dit bespeel word, word verskillende apparaat onderskei. Een daarvan is die thereminvox van Leon Theremin (gebore 1896): deur 'n antenne met die hand te beweeg, verander die toonhoogte, met ʼn skakelaar kan die geluid onderbreek word en die sterktereëling word met 'n pedaal gereguleer. Die Ondes Martenot van Maurice Martenot (gebore 1898), kortweg die Martenot genoem, is toegerus met toetse wat, benewens vertikaal, ook sydelings beweeg kan word om die glissando- (glyende) en vibrato-effekte te verkry. Honegger, Milhaud, Jolivet en Messian het onder andere werke vir hierdie eenstemmige instrument gekomponeer.
Die Martenot word baie in die Franse teaters gebruik. Die trautonium was aanvanklik ʼn eenstemmige melodie-instrument wat bespeel is deur die aanraak van 'n snaar. In samewerking met Oskar Sala (gebore 1910) het die uitvinder, Friedrich Trautwein (1888- 1956), die mixtur-trautonium ontwikkel, waarop daar vierstemmig gespeel kan word. Onder andere het Genzmer en Hindemith musiek vir hierdie instrument gekomponeer. Instrumente vergelykbaar met bogenoemde is die hellertion van Heiberger en Lertes, wat sterktereel ing in die toetse het, die sphärophon van Jörg Mager (1880-1939) en die novachord, die dinafoon, die mellertion en die emikon. Honegger het spesiaal sy ballet Roses en metal vir die dinafoon geskryf.
Die uitgebreide groep pyplose orrels word veral by die uitvoering van kerk- en ligte musiek gebruik. Volgens uiterlike voorkoms en die wyse waarop dit bespeel word, Iyk hulle baie soos 'n pyporrel: een of meer klawerborde, registerknoppe vir klankkleurskakeling en dikwels nag 'n pedaalklawer. Die oudste van hierdie soort orrels is die Allen-, die Baldwin- en die Connsonata-orrel uit Amerika en die Engelse Copton Electrone. Pyplose orrels word deesdae op groot skaal deur talle fabrikante gebou.
AI die instrumente wat tot dusver genoem is, is hoofsaaklik ontwikkel in die periode tussen die twee wêreldoorloë en het daarna nie wesenlik baie verander nie. Nuwe ontwikkelinge op hierdie gebied het in die sestigerjare gelei tot die bou van die sintetiseerder. (Dit is elektroniese apparaat waarmee die klanke van musiekinstrumente vervorm kan word.) Hierdie instrument is as't ware 'n klein spanningsbeheerateljee in die kleine. Die gewenste toonhoogte en klankkleurvariasie kan vooraf ingestel word en deur elektroniese bane verklank word. Of dit nou met 'n klawerbord toegerus is of nie, die sintetiseerders word in ateljees gebruik vir elektroniese musiek, veral vir pop en ligte musiek. Die bekendste sintetiseerders is die van ARP en van Moog (die Moog-sintetiseerder) in Amerika en die sintetiseerders van die Electronic Music Studios in Londen. | {
"title": "Elektroniese musiek",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
267,
4089,
0.0652971386647102
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 4495
} |
**Denise Sheer** is in November 2006 aangestel as Professor in Menslikegenetika aan die Instituut vir Sel- en Molekulêre Wetenskap van Queen Mary, Universiteit van Londen. Haar kundigheid sluit in sel- en molekulêre biologie; kankergenetika en epigenetika; en molekulêre patologie van pediatriese breingewasse.
Opvoeding en Loopbaan
---------------------
Sheer het in 1973 'n BS(Hons)-graad in Embriologie en Dierkunde aan die Universiteit van die Witwatersrand, Johannesburg behaal, waarna sy die diagnostiese sitogenetikalaboratorium aan die Suid-Afrikaanse Instituut vir Mediesenavorsing vir twee jaar bestuur het.
Sy het toe na die genetika-laboratorium van die Universiteit van Oxford geskuif waar sy 'n D.Phil in 1980 behaal het. Sy het 'n postdoktorale navorsingsgenootskap aan die Koninklike Kankernavorsingsfonds voltooi en was as hoof van die menslike sitogenetikalaboratorium van 1983 tot 2006 aangestel. Hier het sy beduidende genetiese afwykings in baie kwaadaardige kankers geïdentifiseer en kritiese ontdekkings gemaak op chromosoomargitektuur.
In 2006 het sy saam met haar navorsingsgroep na die Blizard-instituut in die Sentrum vir Genomika en Kindergesondheid aan Queen Mary's School of Medicine and Dentistry verskuif.
Glioma van die linker parietalelob. RT-skandering met kontrasverbetering.
Haar huidige navorsing is 'n intervensionele klinieseproef wat die behandeling van jong pasiënte met herhalende lae graad glioma bestudeer, wat voltooi moet word in 2020. Die groep het die Jeremy Jass-prys vir Uitnemendheid in Patologie vir hierdie werk ontvang.
Sheer het 273 publikasies en 11,000 aanhalings op *Research Gate* en byna 15,000 aanhalings op *Google Scholar*. Die werk wat Sheer en haar groep gedoen het, is sedert 2013 deur die *Brain Tumor Charity* befonds en sy het die Navorsingsbetrokkenheidstoekenning van die *"Brain Tumor Charity Celebrating You"*-toekennings gewen. | {
"title": "Denise Sheer",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1450,
3086,
0.4698639014906027
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt2\" class=\"infobox\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Wetenskaplike\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Wetenskaplike"},"params":{"naam":{"wt":"Denise Sheer"},"beeld":{"wt":""},"breedte":{"wt":"<!-- Vul net 220 in, nie 220px -->"},"beeldbeskrywing":{"wt":"<!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks -->"},"beeldonderskrif":{"wt":""},"geboortenaam":{"wt":""},"geboortedatum":{"wt":""},"geboorteplek":{"wt":"[[Johannesburg]], [[Suid-Afrika]]"},"sterftedatum":{"wt":""},"sterfteplek":{"wt":""},"plek van graf":{"wt":""},"blyplek":{"wt":"[[Londen]], [[Verenigde Koninkryk]]"},"burgerskap":{"wt":""},"nasionaliteit":{"wt":""},"vakgebied":{"wt":"[[Genetika]]"},"werkplek":{"wt":"Institute of Cell and Molecular Science, Barts and The London, Queen Mary's School of Medicine and Dentistry"},"alma mater":{"wt":"[[Universiteit van Oxford]]"},"doktorale promotor":{"wt":""},"akademiese adviseurs":{"wt":""},"doktorale studente":{"wt":""},"ander studente":{"wt":""},"bekend vir":{"wt":"Kankergenetika, Genoombiologie"},"beïnvloed deur":{"wt":""},"invloed op":{"wt":""},"toekennings":{"wt":""},"handtekening":{"wt":""},"webblad":{"wt":""},"voetnotas":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwBA\" style=\"width:25.5em; font-size: 85%; text-align: left;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"font-size: larger; text-align: center;\"><b>Denise Sheer</b></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Blyplek</th>\n<td><a href=\"./Londen\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Londen\">Londen</a>, <a href=\"./Verenigde_Koninkryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Verenigde Koninkryk\">Verenigde Koninkryk</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Vakgebied</th>\n<td><a href=\"./Genetika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Genetika\">Genetika</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Instelling(s)</th>\n<td>Institute of Cell and Molecular Science, Barts and The London, Queen Mary's School of Medicine and Dentistry</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Alma mater</th>\n<td><a href=\"./Universiteit_van_Oxford\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Universiteit van Oxford\">Universiteit van Oxford</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Bekend vir</th>\n<td>Kankergenetika, Genoombiologie</td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1914
} |
Hamilton en president Wladimir Poetin in 2014.
Die Sochi-renbaan
Die **Russiese Grand Prix** (Russies: Гран-при России) is 'n motorwedren wat reeds in die 1910s in St. Petersburg plaasgevind het.
Die wedren is sedert 2014 by die Sochi Autodrom, 'n straatbaan rondom die Olimpiese Park in Sotsji, Rusland, gehou en het jaarliks van 2014 tot 2021 'n deel van die Formule Een Wêreldkampioenskap gevorm.
Die kontrak met die wedren se organiseerders is in Maart 2022 gekanselleer weens Rusland se inval in Oekraïne.
Wenners van die Russiese Grand Prix
-----------------------------------
('*n Pienk agtergrond dui aan dat die wedren nie deel was van die Formule Een Wêreldkampioenskap nie*)
| Jaar | Renjaer | Vervaardiger | Renbaan | Verslag |
| --- | --- | --- | --- | --- |
|
| 2022 | *Afgelas weens Russiese inval in Oekraïne* |
| 2021 | Vlag van Verenigde Koninkryk Lewis Hamilton | Vlag van Duitsland Mercedes | Sochi | Verslag |
| 2020 | Vlag van Finland Valtteri Bottas | Vlag van Duitsland Mercedes | Verslag |
| 2019 | Vlag van Verenigde Koninkryk Lewis Hamilton | Vlag van Duitsland Mercedes | Verslag |
| 2018 | Vlag van Verenigde Koninkryk Lewis Hamilton | Vlag van Duitsland Mercedes | Verslag |
| 2017 | Vlag van Finland Valtteri Bottas | Vlag van Duitsland Mercedes | Verslag |
| 2016 | Vlag van Duitsland Nico Rosberg | Vlag van Duitsland Mercedes | Verslag |
| 2015 | Vlag van Verenigde Koninkryk Lewis Hamilton | Vlag van Duitsland Mercedes | Verslag |
| 2014 | Vlag van Verenigde Koninkryk Lewis Hamilton | Vlag van Duitsland Mercedes | Verslag |
| 2013–1915 | *Nie plaasgevind nie* |
| 1914 | Vlag van Duitsland Willy Scholl | Vlag van Duitsland Benz | Sint Petersburg |
| 1913 | Vlag van Rusland Georgy Suvorin | Vlag van Duitsland Benz | | {
"title": "Russiese Grand Prix",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
476,
1041,
0.457252641690682
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1776
} |
**Dennis Brain** (17 Mei 1921 – 1 September 1957) was 'n Britse virtuoos horingspeler wat daarmee gekrediteer word dat hy die horing as 'n solo klassieke instrument by die na-oorlogse Britse publiek gepopulariseer het. Met die samewerking van Herbert von Karajan en die *Philharmonia Orchestra* het hy opnames van Mozart se horingconcertos gemaak wat as die definitiewe weergawes van die werke beskou word.
Musikale loopbaan
-----------------
### Vroeë jare
Brain se A model 90 horing, wat in die ongeluk beskadig is en gerestoureer is deur *Paxman Musikale Instrumente* en nou uitgestal word by die Koninklike Akademie van Musiek
Brain was teen 'n vroeë ouderdom toegelaat om elke Saterdag oggend 'n paar note op sy vader se horing te blaas. Aubrey Brain was van die oortuiging dat studente nie die horing moet bestudeer tot hul latere tienerjare nie, wanneer die tande ten volle ontwikkel is. Gedurende hierdie jare het Brain die klavier en orrel studeer. Dit was slegs op die ouderdom van vyftien jaar dat Brain vanaf *St Paul's School (Londen)* na die Koninklike Akademie van Musiek oorgeplaas is om die horing te bestudeer onder sy vader se leiding. Terwyl hy daar was het hy met sy klavierstudies onder Max Pirani voortgegaan en wat die orrel betref onder G. D. Cunningham.
Brain het sy eerste uitvoering op 6 Oktober 1938 gemaak. Hy het tweede horing gespeel onder sy vader saam met die Busch Kamermusiek spelers by Queen's Hall. Hulle het Johann Sebastian Bach se *Brandenburg Concerto No. 1* uitgevoer. Brain se eerste opname was Mozart se Divertimento in D majeur, K.334 wat hy in Februarie 1939 saam met die Léner Kwartet opgeneem het. Hy het weer tweede horing onder sy vader gespeel.
Brain was op die ouderdom van 21 aangestel in die eerste horing posisie in die Nasionale Simfonieorkes. Dit het egter nie lank gehou nie aangesien hy gou daarna saam met sy broer opgeroep is om tydens die Tweede Wêreldoorlog te veg. Beide broers het aangesluit by die Musiekgroep van die Britse Lugmag. Toe die lugmag se Simfonieorkes gevorm was het Brain daarby aangesluit. Die orkes het op 'n toer van welwillendheid van die Verenigde State gegaan. Gedurende die toer het 'n aantal orkes-dirigente vir Brain uitgenooi om na die oorlog by hulle aan te sluit, insluitende Leopold Stokowski van die Philadelphia Simfonieorkes.
In 1943 het Brain se solo-loopbaan werklik koers gekry toe Benjamin Britten sy *Serenade vir Tenoor, Horing en Strykinstrumente* vir Peter Pears en Brain geskryf het. 'n Februarie 1944 opname van die Beethoven Horingsonate onthul 'n twee-en-twintigjarige Dennis Brain van buitengewone liriese virtuositeit, vloeibaarheid en musikale instink, en wat daartoe in staat is om op moeitelose wyse te speel.
Brain het oorspronklik 'n Franse instrument, 'n Raoux suier-klep horing, soortgelyk aan die wat deur sy vader gebruik is, bespeel. Hierdie tipe instrument beskik oor 'n besondere vloeibare toon en 'n fyn legato, maar bring 'n minder robuuste klank voort as die Duits-vervaardigde instrumente wat in algemene gebruik begin raak het. Brain het in 1951 oorgeskakel na 'n Alexander enkel B-mol instrument, maar het gekla dat "hulle wil hê dat ek die heeltyd die regte note moet speel!" Die Alexander het oor 'n persoonlike en spesiaal geboude loodpyp beskik wat nouer was as die gewone instrument.
### Latere jare
Teen 1945 was Brain die mees gesogste horingspeler in Engeland; Hy was maar slegs vier-en-twintig jaar oud. Sy vader het homself beseer tydens 'n val en die meeste van sy stamina om te speel verloor. Na die oorlog het Walter Legge en Thomas Beecham respektiewelik die Philharmonia en die Koninklike Filharmoniese Orkes gestig. Brain het in beide orkeste die posisie van hoof horingspeler gevul. Saam met Jack Brymer (klarinettis), Gwydion Brooke (fagot), Richard Walton (trompet), Terence MacDonagh (hobo), en Gerald Jackson (fluit) was hy 'n lid van die "koninklike familie" van blaasinstrumentaliste van die Koninklike Filharmoniese Orkes. Hy het later gevind dat hy nie genoeg tyd tot sy beskikking het om beide poste te vul nie, en gevolglik uit die Koninklike Filharmoniese Orkes bedank.
Brain het sy belangstelling in die verwaarloosde area van kamermusiek herwin en saam met sy broer in 1946 'n blaasinstrumentkwintet gevorm. Hierdie groep het uiteindelik geweldig gegroei en tot in Duitsland, Italië en Oostenryk getoer. Brain het ook 'n trio gestig saam met die pianis Wilfrid Parry en die violis Jean Pougnet. Die trio het tweemaal in Skotland getoer en het planne gemaak om tydens die winter van 1957 in Australië te toer. Brain het vlugtig 'n kamerensemble bymekaargebring wat bestaan het uit sy vriende, sodat hy musiek kon dirigeer. In November 1953, onder die leiding van Herbert von Karajan, en begelei deur die Philharmonia Orkes, het Brain die Mozart Horingconcertos Nos. 1–4 vir EMI opgeneem. In Julie 1954, weer onder leiding van Karajan, het Brain die orrel-deel tydens 'n opname van die Paasfees-himne van Pietro Mascagni se *Cavalleria rusticana* opgeneem.
Hy het ook saam met Karl Haas (dirigent) se Londense Barok-ensemble gespeel, beide in opnames (van noemenswaardige belang, te wete Dittersdorf se Partita in D, Dvořák se Serenade in D mineur vir Blaasinstrumente, Op. 44, en Händel se Aria vir twee horings, hobos en fagot) en in konsert. Brain het 'n radio program getiteld *The Early Horn* in 1955 geproduseer. Daarin plaas hy klem op die belang van die speler oor die instrument, wat betref die voortbring van die perfekte toon. Hy het sy humoristiese kant gewys deur 'n horingconcerto van Leopold Mozart te speel met 'n tuinslang tydens 'n Gerard Hoffnung musiekfees in 1956. Hy het die tuinslang tot lengte gesny met tuingereedskap ten einde die beste toonhoogte te verkry. Brain was berug vir sy sorgloosheid; sy instrument was vir baie jare 'n Frans-vervaardigde horing met 'n indrukwekkende verskeidenheid van duike. Benjamin Britten het een partituur onderteken met "Vir Dennis – ingeval hy die ander een verloor". Maar Thomas Beecham het Brain as 'n "wonderkind" beskryf en Noël Goodin het hom gekarakteriseer as "die genie wat die horing getem het"; sy oudmodiese en verwaarloosde instrument was dieselfde instrument wat gehoor kan word op baie klassieke opnames van die tyd. Dennis Brain het verskeie jare in Hampstead by 37 Frognal gewoon.
Afsterwe
--------
Brain se graf in Londen
Brain is op 1 September 1957 op die jong ouderdom van ses-en-dertig jaar oorlede terwyl hy besig was om huis toe te ry na 'n uitvoering van Tsjaikofski se Simfonie No. 6, *Pathetique* met die Philharmonia onder Eugene Ormandy tydens die Edinburgh-fees. Hy het sy Triumph TR2 sportmotor van die pad af gery in 'n boom in op die A1 weg teenoor die noordelike hek van die *Hatfield Aerodrome* (De Havilland Vliegtuigfabriek) by Hatfield. Brain was bekend as 'n entoesias van vinnige motors en was daarvoor bekend dat hy die *Autocar* tydskrif op sy bladmusiek-staander gehou het terwyl hy die Mozart concertos uit sy geheue uit gedurende opname-sessies gespeel het. Hy was geskeduleer vir 'n opname-sessie van Strauss se Capriccio opera saam met die dirigent Wolfgang Sawallisch die volgende oggend in Londen.
Hy was begrawe in die Hampstead Begraafplaas te Londen. Sy kopsteen is gegraveer met 'n passasie van Hindemith se *Declamation* seksie uit sy Horingconcerto:
>
> My call transforms
>
> The hall to autumn-tinted groves
>
> What is into what
>
> Has been....
>
>
>
>
Een van sy gunsteling horinginstrumente (deur Alexander van Mainz: 'n enkel B-moll horing met 'n F uitbreiding as 'n verstelskyfie) was erg beskadig tydens die noodlottige ongeluk. Dit is sedertdien gerestoureer deur *Paxman Brothers of London* en is op openbare uitstalling in die *York Gate Collections* by die Koninklike Akademie van Musiek, Londen.
Werke wat deels danksy Brain 'n herlewing ondervind het
-------------------------------------------------------
Brain het saam met Karajan gewerk om opnames van die vier Mozart horing concertos te maak. Die werke word nou as die basis van die solo horing repertorium beskou. Die concertos was oorspronklik geskryf vir Joseph Leutgeb, 'n Weense speler van die natuurlike horing. Brain het sy vaardighede m.b.t. komposisie getoon toe hy die cadenzas vir die eerste en derde concertos vir sy opnames gekomponeer het. Brain het ook die twee Richard Strauss horing concertos gewild gemaak. Hy was die derde persoon om in 1948 in die openbaar die Horingconcerto No. 2 van Strauss saam met die Weense Filharmoniese Orkes uit te voer. In 1951 het Brain die eerste persoon in die moderne tyd geword om Joseph Haydn se Horingconcerto No. 1 te speel.
Erfenis
-------
Die prag van Brain se musiek en die tragedie van sy dood het die publieke verbeelding gaande gehad soos geen Britse horingspeler voor hom of na hom kon doen nie. Horingspelers beskik oor die algemeen nie oor die verbysterende profiel waaroor die groot violiste beskik nie, alhoewel die hoof-horingspeler oor die algemeen, wat betref vergoeding, slegs minder as die leier van 'n orkes verdien, aangesien die horing wat betref die moeilikheidsgraad van die speel daarvan, berug is as 'n moeilike instrument om te bespeel. Giovanni Punto het vir Beethoven geïnspireer om vir die horing te skryf; Brain het op sy beurt vir Benjamin Britten, Malcolm Arnold en Michael Tippett geïnspireer. Hy het die klassieke horing repertorium gepopulariseer, en sy vlugtige loopbaan het saamgeval met 'n renaissance van Engelse klassieke uitvoering en komposisie. Soos sy tydgenoot, James Galway, het hy die oorskakeling van orkes tot die van solis gemaak, en sy dood het sy status as musikale legende verder aangehelp. Opnames van die 1950s is steeds beskikbaar, en baie beskou steeds die Brain / Karajan opnames (gemaak in Londen in 1953) as die definitiewe weergawe van die Mozart horingconcertos.
Brain was beide 'n begaafde horingspeler en 'n figuur in die populêre kultuur; van sy opnames van die Mozart concertos tot die ietwat belaglike speel van die tuinslang (in perfekte toonhoogte) in een van Gerard Hoffnung se surrealistiese musikale extravaganzas. Sy Mozart opnames het Flanders and Swann se *Ill Wind* geïnspireer, en sy klassieke spel het toekomstige generasies van horingspelers geïnspireer.
Bronne
------
* Concertonet.com, Instrumente van Massa Seduksie II: The Horn; 11 Mei 2004
* Resensie deur Malcolm Walker vir Naxos
* Petitt, Stephen. *Dennis Brain: A Biography*. Londen: Robert Hale, 1976. ISBN 978-0-7091-5772-4
+ Uittreksel van *The Horn Call*
* Meckna, Michael. *The Legacy of Dennis Brain*. *The Horn Call*, vol. XXI, no. 2, April 1991.
* Marshall, Robert L. *Dennis Brain on Record: A Comprehensive Discography of his Solo, Chamber and Orchestral Recordings*. Newton, MA: Margun Music, Inc. 1996. 'n Opgedateerde weergawe van hierdie diskografie kan afgelaai word by:
* Gamble, Stephen and William C. Lynch. "Dennis Brain – A Life in Music". Denton, TX: University of North Texas Press, 2011. ISBN 978-1-57441-307-6
* Dressler, John C. "Dennis Brain – A Bibliography". "The Horn Call", vol. XXII, no. 1, October 1991. | {
"title": "Dennis Brain",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1929,
10418,
0.18516029948166635
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 11118
} |
Verkiesings propaganda van 1917ː "Alle bewuste burgers van die Russiese Republiek stem vir die RSDAP"
Die **Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty** (**RSDAP**, Russies: Российская социал-демократическая рабочая партия - РСДРП) was 'n sosialistiese groep wat in 1898 in Minsk gestig is.
Skeuring
--------
Gebou in Minsk waar die eerste partykongres van die RSDAP in 1898 gehou is
Tydens die Londense partykongres van 1903 het twee faksies ontstaan, naamlik die Mensjewiste rondom Julius Martov en Georgi Plechanov en die Bolsjewiste rondom Vladimir Lenin. Die skeuring in die RSDAP was die resultaat van meningsverskille oor artikel 1 van die party-grondwet waarin partylidmaatskap omskryf is. Martov wou almal toelaat wat die partyprogram erken en bereid was om die reëls na te kom. Lenin wou hê dat die lidmaatskap tot professionele rewolusionêres beperk moes word. Martov en Plechanov beskou die idees van Lenin as die teenoorgestelde en ontkenning van die Marxistiese idee dat die proletariaat danksy objektiewe ekonomiese ontwikkelings self 'n rewolusionêre klassebewussyn sou kon kry, sodat die verwerping van kapitalisme onvermydelik sou wees. Volgens Lenin sou werkers sonder 'n gesentraliseerde party slegs 'n vakbondbewussyn kon ontwikkel en nie 'n revolusionêre sosialistiese bewussyn nie.
Martov se siening word met 28 stemme teen 23 ondersteun. Toe die vyf Joodse sosialiste van die Bund (wie se outonomie as 'n lidorganisasie binne die RSDAP verwerp is) en die ekonome (hervormende vakbondlede wat deur die Iskra-beweging verslaan is) kwaad was, en die byeenkoms verlaat het, het Lenin skielik die meerderheid met 19 teenoor 17. Die aanhangers van Lenin is die Bolsjewiste genoem, na die Russiese woord vir meerderheid (bolshusetvo). Die aanhangers van Martov is die Mensjewiste genoem, na die Russiese woord vir minderheid (menservicevo). Lenin het die meerderheid gebruik om sy magsposisie in die redaksie van die partytydskrif *Iskra* te vergroot deur die Mensjewiste soos Zasulich, Akselrod en Potresov uit die redaksie te verwyder en deur die Bolsjewiste te vervang. Vanweë Lenin se houding het Martov geweier om in die redaksie van *Iskra* te bly.
In 1905 het die RSDAP ongeveer 8 400 lede gehad. Omstreeks 1910 was daar 10 000 Marxiste in die Russiese Ryk, waarvan die Bolsjewiste minder as 10% verteenwoordig het. In 1912 is die skeuring tussen die Mensjewiste en die Bolsjewiste voltooi deur twee verskillende partyorganisasies te stig. Die lidmaatskap van die Bolsjewistiese Party vroeg in 1917 is deur die Bolsjewistiese leier Schaplikikov op 10 000 lede geskat.
Later het die Bolsjewiste ook meer radikaal geword as die Mensjewiste, wat probeer het om met ander sosialistiese en liberale partye saam te werk. Laasgenoemde was ook nie van plan om dadelik 'n rewolusie te beywer nie, maar wou in samewerking met die regering 'n diktatorskap van die proletariaat vestig. Laastens het die Bolsjewiste ook volgens die beginsels van demokratiese sentralisme gewerk. Dit het beteken dat elke lid van die party hul eie stem gehad het, maar nadat 'n besluit geneem is, moes almal dit ondersteun.
Hierdie party, die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty (Bolsjewiste) was die voorloper van die uiteindelike Kommunistiese Party van die Sowjetunie. | {
"title": "Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
454,
3279,
0.13845684659957305
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3335
} |
*Biblija Roeska* van Skarina.
Die tradisie van **Bybelvertalings in Rusland** begin met weergawes van die Bybel in Ou Kerkslawies. Die Elisabethaanse Bybel (Russies: Елизаветинская Библия, *Jelizawetinskaja Biblija*) is die derde volledige gedrukte weergawe in Kerkslawies, en is in 1751 in Rusland gepubliseer onder die Russiese keiserin Elisabeth. Die vorige weergawes was die Ostrogbybel van 1581 en die Moskoubybel van 1663.
Die eerste Bybel in Russiese streekstaal het in 1876 verskyn. Ná die stigting van die Russiese Bybelgenootskap in 1812 in Sint Petersburg is ’n vertaling met die toestemming van tsaar Alexander I aangepak deur Filaret, rektor van die Teologiese Akademie van Sint Petersburg (later metropolitaan van Moskou), en ander lede van die akademie.
Die Evangelies is in 1818 gepubliseer en die hele Nuwe Testament in 1822. Ook in 1822 is Filaret se vertaling van die Psalms gepubliseer. In 1825 is die Pentateug, Josua, Rigters en Rut uitgereik. In 1826 is die Bybelgenootskap saam met verskeie privaat organisasies verbied en die vertaling is eers in 1858 hervat. In 1876 is die hele Bybel in een volume gepubliseer. Dit word die Sinodale Weergawe genoem. Die boeke van die Ou Testament volg die orde van die Septuagint en die Kerkslawiese Bybel, hoewel dit op die Hebreeuse Bybel geskoei is. Die Apokriewe boeke vorm ook deel van die Russiese Bybel.
Onlangse weergawes
------------------
Sedert 1990 het die Russiese Bybelgenootskap en Protestante in Rusland nuwer vertalings in Russies die lig laat sien. In September 2000 het die Internasionale Bybelgenootskap ’n dinamiese weergawe, die *Slowo Zjizni*, uitgegee wat die Russiese weergawe van die Engelse *New International Version* is. In Mei 2015 het die Bybelvertalingsinstituut aan die Teologiese Seminaar Zaokski in Rusland en die Bybelse Teologiese Instituut St. Andrew in Moskou ’n nuwe vertaling gepubliseer wat op die oorspronklike tale se geskrifte geskoei is. Dit is vertaal deur ’n interkerklike span geleerdes onder die redakteurskap van M.P. Koelakof en M.M. Koelakof.Die Jehovasgetuies het hul *New World Translation of the Holy Scriptures* ook in Russies vertaal.
Die volgende weergawes bestaan onder meer:
* «Святая Библия, Новый Перевод на Русский Язык» (*Die Bybel, die Nuwe Russiese Vertaling*), deur die Internasionale Bybelgenootskap.
* «Библия, Современный русский перевод» (*Die Bybel, die Moderne Russiese Vertaling*), deur die Russiese Bybelgenootskap.
* «Священное Писание. Перевод нового мира». Russiese vertaling van die *New World Translation of the Holy Scriptures*.
* «Библия. Книги Священного Писания Ветхого и Нового Завета в современном русском переводе» (*Boeke van die Heilige Skrif van die Ou en Nuwe Testament in ’n Moderne Russiese Vertaling*), deur die Bybelvertalingsinstituut en die Bybelse Teologiese Instituut St. Andrew. | {
"title": "Russiese Bybelvertalings",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
974,
2855,
0.34115586690017513
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3049
} |
Plekke in die Oostenrykse deelstaat Karintië en in Slowenië waar in Mei en Junie 1945 massamoorde gepleeg is
Die term **Bleiburg-slagting** verwys na 'n reeks oorlogsmisdade wat in 1945 deur die Joegoslawiese "Volksbevrydingsleër" teen Kroatiese magte van die Onafhanklike Staat Kroasië, Serwiese en Montenegrynse Tsjetniks en lede van die Sloweense *Domobranci* gepleeg is wat hulself met die Nasionaal-Sosialistiese Duitse Ryk en die fascistiese Italië geallieer het.
Die naam vir die massamoorde is afgelei van Bleiburg, 'n nedersetting in die Oostenrykse deelstaat Karintië. Die bogenoemde magte, wat ook na 8 en 9 Mei 1945 aan oorlogshandelinge teen die Joegoslawiese "Volksbevrydingsleër" deelgeneem het, is ná hulle kapitulasie en ontwapening sonder 'n geregtelike ondersoek doodgeskiet of in doodsmarse gedwing. Ook burgerlikes en Duitse krygsgevangenes is vermoor. In Slowenië is na die slagting as die "Tragedie van Viktring" verwys, terwyl dit in Kroatiese bronne die "Tragedie van Bleiburg" genoem word.
In die Serwies-oorheerste Joegoslawië is na die gebeure eufemisties as "beleëringslagte", "finale militêre operasies" of "die groot finaal in Karintië" verwys.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* GND: 7720206-5
| | {
"title": "Bleiburg-slagting",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
21,
1026,
0.02046783625730994
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1261
} |
François Laurent d'Arlandes
Die eerste ballonvlug aan 'n tou geanker deur Pilâtre de Rozier en d'Arlandes, 21 November, 1783. 'n Laat 19de eeuse illustrasie.
**François Laurent, Marquis d'Arlandes** (geb. 1742 - † 1 Mei 1809) was 'n warmlugballonpionier saam met Jean-François Pilâtre de Rozier. Hulle het die eerste bemande balonvlug in 'n Montgolfier warmlugballon op 21 November 1783 onderneem.
Hulle het net na 2 uur die namiddag opgestyg vanaf Château de la Muette in Parys, in die teenwoordigheid van koning Louis XVI. Hulle het ongeveer 9 km ver gereis tydens 'n vlug wat 25 minute geduur het; die eerste 'vrye vlug' wat deur mense onderneem is. Na die vlug het die loodse sjampanje gedrink om die vlug te vier, 'n tradisie wat tot vandag toe steeds deur ballonvaarders volhou word.
D'Arlandes het Joseph Montgolfier by die Jesuïtiese kollege van Tournon ontmoet. Hy is op 1 Mei 1809 in sy kasteel te Saleton naby Anneyron oorlede.
Bronne
------
* Luc Robène, L'homme à la conquête de l'air, L'Harmattan, 1998, p. 45
* Friedrich R. Kreißl, Otto Krätz: *Feuer und Flamme, Schall und Rauch. Schauexperimente und Chemiehistorisches.* 2. Auflage. Wiley-VCH, Weinheim 2008, ISBN 978-3-527-32276-3, S. 156. | {
"title": "François Laurent d'Arlandes",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
372,
1175,
0.31659574468085105
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1217
} |
**Blikaspaai** is 'n speletjie, soortgelyk aan wegkruipertjie, wat deur kinders gespeel word.
Voordat die spel begin word 'n sirkel getrek om as die bof te dien. Die sirkel kan met kruit op teer of met 'n stok in die grond getrek word. 'n Blikkie met klippies word dan daarin geplaas. Die blikkie word toegekap sodat die klippies binne bly.
Die eerste speler wat "aan" is moet met toe oë binne die bof sit en tot honderd tel, terwyl sy maatjies wegkruip. Sodra hy klaar getel het begin hy die ander te soek. As hy een van hulle gewaar, roep hy: "Blikaspaai vir [maatjie se naam] [plek waar hy wegkruip]" waarna hy na die bof terughardloop en die blikkie wegskop en dan self hardloop om weg te kruip. Die speler wat uitgevang is moet die blik optel en weer in die bof plaas voordat hy na die ander begin soek.
Die wegkruipers kan ook self die blik wegskop, wat die soeker dan eers moet gaan optel en in die bof terugplaas voordat hy verder kan soek. Elke keer as die blik weggeskop word, skreeu die skopper "blikaspaai!" wat dan aan die ander spelers aandui dat hulle tyd het om beter wegkruipplekke te soek.
'n Wegkruiper wat deur die soeker gevind is kan ook self probeer om die bof voor die soeker te bereik en die blik weg te skop. Slaag hy daarin, moet hy hardloop en weer gaan wegkruip.
Die spel word binne 'n afgebakende gebied gespeel en die blik moet nie so vêr geskop word dat dit nie gesien of gekry kan word nie.
Verdere naleeswerk
------------------
* Blikaspaai in die huis van die parlement, Die Beeld, 26 Junie 2001
* Manuel speel blikaspaai, Die Burger, 29 Augustus 1996
Sien ook
--------
* Lys van kinderspeletjies | {
"title": "Blikaspaai",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
123,
1304,
0.09432515337423313
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1642
} |
'n Moderne naaimasjien.
'n Naaimasjien in werking.
Stiksteke word gevorm; die bodraad is geel; die spoeldraad is groen.
'n **Naaimasjien** is 'n meganiese toestel waarmee tekstielstowwe, leer of sagte plastiek met behulp van garing aan mekaar gestik (geheg) word. Die masjiene is tydens die Industriële Revolusie ontwerp en het die klerebedryf se doeltreffendheid beduidend verbeter.
Geskiedenis
-----------
Naaldwerk is tradisioneel met die hand gedoen. Die eerste naaimasjiene is in 1841 deur ’n Fransman, Barthélemy Thimonnier, gebou. Dit was nie 'n naaimasjien in die ware sin van die woord nie, maar eerder 'n meganisasie van die handmetode. Nywerheidsarbeiders was egter nie hiervoor te vinde nie en het dié masjiene later tydens ’n staking verwoes.
’n Amerikaner, Elias Howe, het op Thimonnier se idees voortgebou en in 1846 'n naaimasjien met ’n naaldmeganisme ontwerp. Sy ontwerp was uiters geslaag en word tot vandag toe gebruik. Nadat hy en sy vennoot, Singer, die patentreg daarop verkry het, het hulle met grootskaalse produksie begin. Howe se masjien kon ongeveer 300 steke per minuut maak en is vir huishoudelike en nywerheidsdoeleindes gebruik.
Naaimasjiene was een van die eerste verbruikerstoestelle wat op groot skaal vervaardig is. In 1860, as voorbeeld, is meer as 100 000 naaimasjiene deur Singer verkoop. Die naaimasjien het oor die jare tot ’n gesofistikeerde toestel ontwikkel, hoewel die basiese beginsel waarop dit werk, tot vandag toe dieselfde gebly het.
Die eerste naaimasjiene is met die hand aangedryf. Dit is later met trapmodelle vervang, wat beide hande vir meer komplekse steke beskikbaar gelaat het. Moderne naaimasjiene is elektries aangedrewe en meestal gerekenariseer. Verwisselbare nokke en rekenaarprogramme word gebruik om verstellings te maak, sodat dié masjiene verskillende soorte steke kan werk.
Werking
-------
In teenstelling met tradisionele naaldwerk, wat 'n enkele garingdraad gebruik, werk naaimasjiene met twee garingdrade. Hierdie garingdrade, die bo- en onderdraad, word deur steke in mekaar vervleg.
Die bodraad word deur die naald geryg, terwyl die onderdraad (of spoeldraad) van onder die materiaal ingevoer word.
Tydens die naaiproses beweeg die naald met die bodraad van bo na onder en weer terug. Die beweging veroorsaak dat die bodraad 'n lussie om die spoeldraad vorm, as gevolg van 'n gryper wat in die rondte draai. Omdat die materiaal tussen die bodraad en die spoeldraad lê, word 'n netjiese stiksel in die proses gevorm.
Fotogalery
----------
* Singer-trapnaaimasjienSinger-trapnaaimasjien
* Singer-naaimasjienSinger-naaimasjien
* Singer-naaimasjienSinger-naaimasjien
* Pfaff-naaimasjienPfaff-naaimasjien
* Pfaff-naaimajien (detail)Pfaff-naaimajien (detail) | {
"title": "Naaimasjien",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
226,
2349,
0.09621115368241805
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2746
} |
**Bles Bridges** (22 Julie 1946 – 24 Maart 2000) was 'n legendariese Afrikaanse sanger wat hoofsaaklik minneliedjies gesing het. Hy is bekend vir liedjies soos *Ruiter van die Windjie*, *Op die vlerk van 'n spierwit duif*, *Maggie* en *Sweef soos 'n arend*. Hy was die eerste Afrikaanse sanger wat in die Superbowl by Sun City opgetree het (in 1987) en was bekend vir die rose wat hy by konserte uitgedeel het, asook vir sy buite-egtelike verhouding in 1990. Hy is in 2000 in 'n motorongeluk oorlede.
Biografie
---------
Lawrence John Gabriel Bridges is op 22 Julie 1946 op Viljoensdrif gebore en het sy skoolloopbaan aan die Hoërskool Vereeniging voltooi. Sy bynaam, *Bles*, is deur sy Ierse oupa aan hom gegee omrede hy op vroeë ouderdom min hare gehad het. In 1972 neem hy 'n langspeelplaat saam met Minnie van Heerden op. Die regisseur van die plaat, Corrie Myburgh, wat later met die sangeres Cora Marie sou trou, was van mening was dat die naam "Bles" nie byval by die publiek sou vind nie. Gevolglik is die album onder die titel *Morné en Marié sing* vrygestel, maar dit was egter nie ’n sukses nie.
Sy solo-debuutalbum, *Onbekende Weermagman*, is 10 jaar later in 1982 uitgereik. Sy beroepsloopbaan begin egter eers in 1984 met die uitreiking van sy tweede album, *Bles*, wat binne minder as 'n maand goue status verwerf het (meer as 25 000 kopieë verkoop). Die album het die bekende liedjie *Maggie* ingesluit.
In die 1980's het hy 'n konsert ter ondersteuning van die AWB se Volkhulpskema gehou waartydens R10 000 ingesamel is. Hy het ook in die 1980's kanker gehad en het na sy herstel ruim skenkings aan liefdadigheid en kankernavorsing gemaak. Sy vrou, Leonie, was sy klankingenieur en die komponis en/of skrywer van die meeste van sy liedjies, waaronder treffers soos "*Maggie*" en "*I am the Eagle, you're the Wind*". Dit was sy gewoonte om 'n paar rose tydens sy konserte aan vroulike lede in die voorste ry van die gehoor uit te deel. Leon Schuster het Bles 'n poets gebak toe hy homself per geleentheid as 'n Afrikanerdame vermom, en chaos veroorsaak het toe Bles nie vir hóm 'n roos wou gee nie. Alles was natuurlik verfilm (vooraf georkestreerd) en die episode is in Schuster se trefferfliek, *Oh Schucks... Dis Schuster!* (1989) gebruik.
Bridges se grootste treffer was *Ruiter van die Windjie*, wat in 1986 vrygestel is. 'n Hoogtepunt in sy loopbaan was op 14 en 15 November 1987, toe hy voor 'n uitverkoopte 8000-sitplek Superbowl by Sun City opgetree het. Hy het die naweek vyf vertonings gelewer. Dit maak hom die eerste en enigste kunstenaar nog wat dit kon regkry. Hy het selfs 'n groter skare as Frank Sinatra in 1982 getrek.
Op 24 Maart 2000 is hy in 'n motorbotsing oorlede. Hy is op 3 April 2000 uit die NG gemeente Driehoek in Vanderbijlpark begrawe. Hy laat sy ouers (Cecil en Maria), sy vrou (Leonie), sy dogter (Sunette), sy seun (Victor) en twee kleinkinders agter. Ten tyde van sy dood het Bles reeds meer as 2,6 miljoen albums (plate en CD's) verkoop.
Gerrie Pretorius reik in 2007 'n album genaamd *Ek sing vir jou Bles* ter nagedagtenis van Bles Bridges uit.
Diskografie
-----------
Albums vrygestel (Rekords en CD's):
* "Onbekende Weermagman", 1982
* "Bles", 1984
* "Uit die boonste rakke", 1985
* "Vir een en almal", 1986
* "I am the eagle, you're the wind", 1986
* "Reik na die sterre", 1987
* "Fight for love", 1987
* "Laat my lewe, laat my liefhê", 1988
* "Ons eerste ontmoeting", 1989
* "Nog 'n nuwe dag", 1989
* "The devil and the song", 1989
* "Let me love you", 1990
* "Back on my feet again", 1991
* "Soos nooit tevore", 1992
* "Am I that easy to forget", 1993
* "One dance with you", 1994
* "Grootste treffers", 1994
* "Sproetjies kom terug", 1995
* "Love and roses – my greatest hits", 1996
* "Die hart van my moeder", 1997
* "Sweef soos 'n arend", 1998
* "Classics my way", 1998
* "Country my way", 1999
* "Goue & platinum treffers deur die jare heen", 2000
* "Môre bring 'n nuwe dag", 2000
* "Goue & platinum treffers deur die jare heen (vol II)", 2000 (uitgereik op 26 September 2000)
Videografie
-----------
Bles het twee video's vrygestel:
* "In Search Of Love"
* "Op Toer Met Bles"
Filmografie
-----------
Bles het in 1989 in 'n rolprent "The Devil And Song" gespeel.
Hy het ook die temaliedjie van die rolprent Tawwe Tienies (1984) gesing.
Sien ook
--------
* Sunette Bridges, Bles se dogter en sangeres in eie reg.
* Lys van Suid-Afrikaanse musikale kunstenaars
* Afrikaanse musiek | {
"title": "Bles Bridges",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1454,
4218,
0.34471313418681837
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox vcard plainlist\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Musikale kunstenaar\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Musikale_kunstenaar\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Bles Bridges\"},\"beeld\":{\"wt\":\"\"},\"beeldgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"dwarsformaat\":{\"wt\":\"\"},\"beeldbeskrywing\":{\"wt\":\"\"},\"beeldonderskrif\":{\"wt\":\"\"},\"agtergrondkleur\":{\"wt\":\"solo\"},\"geboortenaam\":{\"wt\":\"Lawrence John Gabriel Bridges\"},\"alias\":{\"wt\":\"Bles\"},\"geboortedatum\":{\"wt\":\"[[22 Julie]] [[1946]]\"},\"geboorteplek\":{\"wt\":\"[[Viljoensdrif]]\"},\"oorsprong\":{\"wt\":\"\"},\"sterfdatum\":{\"wt\":\"[[24 Maart]] [[2000]]\"},\"sterfplek\":{\"wt\":\"[[Bloemhof]]\"},\"genre\":{\"wt\":\"\"},\"beroep\":{\"wt\":\"Sanger\"},\"instrument\":{\"wt\":\"Stem\"},\"jare_aktief\":{\"wt\":\"1982–2000\"},\"etiket\":{\"wt\":\"EMI/Nolina/Brigadiers/BMG/Unika\"},\"assosiasies\":{\"wt\":\"\"},\"webwerf\":{\"wt\":\"\"},\"huidige_lede\":{\"wt\":\"\"},\"gewese_lede\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color: #f0e68c\"><div class=\"solo\" style=\"display:inline;\">Bles Bridges</div></th></tr><tr><th scope=\"row\"><span style=\"white-space:nowrap\">Geboortenaam</span></th><td class=\"nickname\">Lawrence John Gabriel Bridges</td></tr><tr><th scope=\"row\"><span style=\"white-space:nowrap\">Ook bekend as</span></th><td class=\"nickname\">Bles</td></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td><a href=\"./22_Julie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"22 Julie\">22 Julie</a> <a href=\"./1946\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1946\">1946</a><br/><a href=\"./Viljoensdrif\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Viljoensdrif\">Viljoensdrif</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td><a href=\"./24_Maart\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"24 Maart\">24 Maart</a> <a href=\"./2000\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"2000\">2000</a><br/><a href=\"./Bloemhof\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bloemhof\">Bloemhof</a></td></tr><tr><th scope=\"row\"><span style=\"white-space:nowrap\">Beroep(e)</span></th><td class=\"role\">Sanger</td></tr><tr><th scope=\"row\">Instrumente</th><td class=\"note\">Stem</td></tr><tr><th scope=\"row\"><span style=\"white-space:nowrap\">Jare aktief</span></th><td>1982–2000</td></tr><tr><th scope=\"row\">Etikette</th><td>EMI/Nolina/Brigadiers/BMG/Unika</td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 4466
} |
Radiohuset (Kringkastingshuset) is die oudste deel van die NRK se hoofkwartier in Marienlyst (Oslo)
**Norsk rikskringkasting AS**, wat gewoonlik onder die afkorting **NRK** bekend staan, is 'n staatsbeheerde Noorse uitsaaikorporasie wat naas televisie- en radioprogramme ook inhoude vir nuwe media soos internettelevisie aanbied. NRK fungeer net soos die Britse BBC, die Sweedse SVT, die Duitse ARD en ZDF en die Suid-Afrikaanse SAUK as 'n publieke uitsaaikorporasie en is 'n lid van die Europese Uitsaaiunie (*European Broadcasting Union, EBU*). NRK is die grootste mediamaatskappy in Noorweë. NRK het sy hoofkwartiere in Marienlyst (Oslo) en Tyholt (Trondheim).
Finansiering en begroting
-------------------------
NRK word hoofsaaklik deur TV-lisensies gefinansieer. Die NRK se lisensie-inkomste het in 2005 meer as drie miljard NOK beloop – 'n bedrag wat gelykgestaan het aan die totale Noorse besteding aan kultuur.
Geskiedenis
-----------
Die komediereeks «Nytt på nytt» in 2005
Die radioprogram «20 spørsmål» word in Ateljee 19 in die NRK se hoofkwartier geproduseer
Die eerste gereelde radioprogram in Noorweë is vanaf 1925 deur *Kringkastingselskapet A/S*, 'n privaatbeheerde uitsaaikorporasie en historiese voorloper van NRK, aangebied. Die staatsbeheerde NRK is in 1933 gestig en was net soos die Britse BBC veral daarop gemik om inligtingsprogramme vir die algemene publiek uit te saai. Nuusberigte en ander inligting het in die beginjare dan ook die oorgrote deel van die uitgesaaide programme gevorm. Met sy stigting het NRK oor 90 medewerkers beskik en sy radioprogramme tussen tien en 22:45 uur uitgesaai, met 'n pouse tussen 15:00 en 17:00.
Die Noorse term *Kringkasting*, 'n regstreekse vertaling van die Engelse woord *broadcasting*, is vir die eerste keer in 1924 gebruik en het vanaf 1925 as amptelike benaming gedien.
In die oorlogsjare tussen 1940 en 1945 is die uitsaaiwese in Noorweë deur die Nazi-bewind beheer, en die uitsaainetwerk is gedeeltelik verniel. Die NRK het na die Verenigde Koninkryk uitgewyk van waar Noorse programme onder die leiding van Toralv Øksnevad as *Stemmen fra London* ("Die Stem uit Londen") uitgesaai is. Hierdie programme, en veral die spesiale gekodeerde nuusbulletins, het van die NRK 'n belangrike spreekbuis vir die Noorse weerstandsbeweging gemaak. Die Duitsers het van die begin van die besetting in 1940 af reklame in Noorse radioprogramme verbied uit vrees vir verborge gekodeerde boodskappe.
Ná die oorlog het die NRK sy uitsaaidienste hervat, en sedert die 1950's het vermaak en streeksgebonde programme uit die verskillende distrikte 'n steeds belangriker rol begin speel. Nadat NRK in sy eerste dertig bestaansjare op sy radiodienste gefokus het, is in 1954 met die eerste toetse vir 'n televisie-uitsaaidiens begin, en vanaf 1960 is gereelde televisieprogramme aangebied. Die Noorse televisiediens is op 20 Augustus 1960 amptelik geopen.
Reeds tydens die Olimpiese Winterspele van die jaar 1968 in Grenoble (Frankryk) is talle programme as kleurtelevisie uitgesaai. Die NRK het or 'n kleurtelevisiekamera beskik wat deur televisie-aanbieders ingespan is om bont kleure by die aankondiging van programme in te bring. Toe in die vroeë 1970's meer frekwensies vir kleurtelevisiedienste beskikbaar gestel is, het ook die nuusbulletin *Dagsrevyen* na kleurtelevisie oorgeskakel. Die meeste televisiefilms en die speurderreeks *Detektimen* op Vrydagaande is destyds al as kleurprogramme uitgesaai, alhoewel NRK se gereelde kleurtelevisiediens eers vanaf 1975 ingestel is. Die nuwe medium het in hierdie periode 'n oorheersende rol gespeel, en radiodienste het minder gewild geraak.
Tot in die 1980's het NRK oor 'n monopolie ten opsigte van televisie- en radioprogramme beskik. Die elektroniese mediabedryf is vervolgens aangevul met die eerste streeksgebonde privaat radiostasies, en vanaf 1987 het ook privaat televisieuitsaaidienste soos TVNorge hul programme aangebied. In 1992 het NRK se nasionale televisiedienste met TV2 'n strawwe privaat mededinger gekry.
*Tekst-TV*, die Noorse televisieteks, word sedert 1983 aangebied, terwyl die internet-gebaseerde interaktiewe televisiediens *NRK.no/NRK Interaktiv* in 1994 van stapel gestuur is. In 1996 het NRK 'n staatsbeheerde aandelemaatskappy geword.
Die vermaaklikheidssentrum *NRK Opplevelser* is in 2003 in NRK se hoofkwartier Marienlyst in Oslo geopen. Die sentrum staan oop vir besoekers en behandel onder meer die geskiedenis van NRK in beelde en klank.
Organisasie
-----------
*Tyholttårnet* is 'n telekommunikasie- en radiotoring in Tyholt (Trondheim). Die grootste radiokanaal in Noorweë, NRK P1, het sy hoofkwartier in Tyholt. Tyholt huisves daarnaas ook die wetenskaplike redaksie van NRK wat programme soos *Newton*, *Schrödingers katt* en *Verdt å vite* aanbied, en die medewerkers van die jeugkanaal P3
NRK is in agt afdelings opgedeel. *NRK Kringkasting* beheer die uitsaai-aktiwiteite van NRK, terwyl vier afdelings vir die produksie van programme verantwoordelik is:
* NYDI (distriks- en nuusafdeling) bestaan uit NRK Nyheter met sy hoofkantoor in Marienlyst, en die twaalf distrikskantore:
+ NRK Hedmark og Oppland
+ NRK Hordaland
+ NRK Møre og Romsdal
+ NRK Nordland
+ NRK Rogaland
+ NRK Sogn og Fjordane
+ NRK Sørlandet (Aust-Agder en Vest-Agder)
+ NRK Troms og Finnmark
+ NRK Trøndelag (Nord-Trøndelag en Sør-Trøndelag)
+ NRK Østafjells (Vestfold, Telemark, Buskerud)
+ NRK Østfold
+ NRK Østlandssendingen (Oslo en Akershus)
* NRK Program Oslo met sy hoofkantoor in Marienlyst produseer onder meer vermaaklikheids-, kultuur- en nuusprogramme, asook televisiedramas en programme vir kinders en jongmense
* NRK Program riks behartig die produksie van nasionale radio- en televisieprogramme buite Oslo
* NRK Sámi Radio produseer programme in Noors en Samies wat veral op Samiessprekende gehore gemik is
Daarnaas bestaan NRK uit *NRK Ressurser*, 'n regsafdeling en NRK se bestuur.
NRK se stasies/kanale
---------------------
### Radio
Die hoofateljee van *Dagsnytt*, 'n nuusbulletin (gesien vanuit die tegnikus se ateljee). *Dagsnytt* is die belangrikste nuusprogram van NRK se radiodiens en behels sowel die hoofbulletin asook bykomende nuusbulletins. *Dagsnytt* word sedert 1934 uitgesaai
NRK2 se ateljee 7 in Marienlyst (Oslo). NRK2 is in 1995 as die tweede televisiekanaal van NRK gestig. Dit is in 2007 tot 'n nuuskanaal omgeskep
| Naam | Gestig in | Saai uit via |
| --- | --- | --- |
| NRK P1 | 1933 | FM/DAB/internetradio (Noors: *nettradio*) |
| NRK P2 | 1 September 1984 | FM/DAB/nettradio |
| NRK P3 | 1993 | FM/DAB/nettradio |
| NRK Sámi Radio | 1946 | FM/DAB/nettradio |
| NRK Alltid klassisk | 1995 | FM/DAB/nettradio |
| NRK Alltid Nyheter | 1997 | FM/DAB/nettradio |
| NRK mP3 | 31 Julie 2000 | FM/DAB/nettradio |
| NRK Alltid Folkemusikk | 7 September 2004 | DAB/nettradio |
| NRK P1 Oslofjord | 2005 | DAB/nettradio |
| NRK Super | 12 Oktober 2006 | DAB/nettradio |
| NRK Gull | 12 Oktober 2006 | DAB/nettradio |
| NRK Båtvær | 2 Mai 2007 | DAB |
| NRK Jazz | 2 Julie 2007 | DAB/nettradio |
| NRK Sport | 2 Julie 2007 | DAB/nettradio |
| NRK Stortinget | 2000 | nettradio |
| NRK Urørt | 2005 | nettradio |
| NRK 5.1 | 12 Oktober 2006 | nettradio |
| NRK Metro (gestaak) | 2000 | N/A |
| NRK Alltid Jazz (gestaak) | 2000 | N/A |
| |
Baie kanale word ook via digitale terrestriële televisie, satelliet en kabeltelevisie uitgesaai.
### TV
| Naam | Sedert |
| --- | --- |
| NRK1 | 1954 (toetsprogramme), 20 Augustus 1960 (amptelik) |
| NRK2 | 1996 (3 September 2007: Omgeskep tot nuuskanaal) |
| NRK3 | 3 September 2007 |
| NRK Super | 1 Desember 2007 |
NRK bied daarnaas saam met MTG die sportkanaal SportN aan wat sy programme sedert 29 November 2005 uitsaai.
Internet- en selfoondienste
---------------------------
Die eerste internetdiens van NRK is in 1994 van stapel gestuur – destyds is die televisieprogram *Rondo* met Petter Nome in samewerking met Oslonett via die internet uitgesaai. Straks daarna het P2 begin om sy diens *Radionettet* met opnames van programme op die internet aan te bied.
Vandag pronk NRK met een van die grootste internetgebaseerde multimediadienste in Europa. NRK was ook die eerste uitsaaikorporasie wat sy televisieprogramme in 2004 in selfoonnetwerke aangebied het. Alle radioprogramme word regstreeks via die internet uitgesaai en daarna nog drie weke lank as opnames ter beskikking gestel. Daarnaas word ook bepaalde televisieprogramme regstreeks uitgesaai en as video's beskikbaar gestel.
In Januarie 2007 het NRK 'n aflewering van die speurderreeks *Kodenavn Hunter* op die internet beskikbaar gestel wat deur gebruikers in HDTV-gehalte afgelaai kon word.
Verkeersnuus word deur NRK via WAP en internet aangebied; besonderhede aangaande vlugte, treine en die aktuele padsituasie word gereeld opgedateer. NRK se WAP-portaal is deur die Sweedse selfoontydskrif *Mobil* in 2006 as die wêreld se tweede beste selfoon-webwerf ná Google se soekenjin aangewys.
NRK is een van min Europse uitsaaikorporasies wat hul dienste op die internet gedeeltelik met advertensies finansier. Die Noorse dagblad het op 21 April 2008 bekend gemaak dat NRK tans besig is om sy programargief op die internet beskikbaar te stel.
Buitelandse dienste
-------------------
NRK Nyheter behels alle nuusprogramme wat deur NRK se distriks- of nuusafdeling (NYDI) vir sy televisie-, radio- of internetdiens geproduseer word. Die beeld toon 'n deel van die nuusafdeling se wapark
In 1948 het NRK begin om 'n radioprogram uit te saai wat spesifiek op seemanne en Noorweërs in die buiteland gemik was. Die program het bekend gestaan as *Utenlandssendingen*, *Sjømannssendningen* of *Kortbølgen*. Die program het oorspronklik 'n uur, later 'n halfuur geduur en op nuusberigte uit Noorweë gekonsentreer. 'n Gewilde bestanddeel van die program was *Postkassa* wat twee keer per week uitgesaai is. Mense het hier die geleentheid gekry om 'n musikale boodskap aan hul familielede of vriende in die buiteland te stuur. Die diens is op 31 Desember 2002 gestaak.
Bestuurders
-----------
* Kaare Fostervoll (1948–1962)
* Hans Jacob Ustvedt (1962–1972)
* Torolf Elster (1972–1981)
* Bjartmar Gjerde (1981–1989)
* Einar Førde (1989–2001)
* John G. Bernander (2001–2007)
* Hans-Tore Bjerkaas (2007–2013)
* Thor Gjermund Eriksen (sedert 2013)
Bronliteratuur
--------------
* Henrik G. Bastiansen og Hans Fredrik Dahl: *Norsk mediehistorie* (2003) ISBN 82-15-00325-7
* Hans Fredrik Dahl og Tore Helseth: *To knurrende løver – kulturpolitikkens historie 1814–2014*. ISBN 978-82-15-00819-6
* Hans Fredrik Dahl: *Hallo – hallo!: kringkastingen i Norge 1920–1940*. NRKs historie bd.1 (1. utg 1974, 2. utg 1999) ISBN 82-02-18478-9
* Hans Fredrik Dahl: *«Dette er London»: NRK i krig 1940–1945*. NRKs historie bd.2 (1. utg 1978, 2. utg 1999) ISBN 82-02-18577-7
* Hans Fredrik Dahl og Henrik G. Bastiansen: *Over til Oslo NRK som monopol 1945–1981*. NRKs historie bind 3. ISBN 82-02-17644-1
* Jørn Enger: *Hele landet på lufta. Historien om NRKs distriktskontorer* (2006) ISBN 82-8178-200-5 | {
"title": "NRK",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
3164,
9901,
0.31956368043631955
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt2\" class=\"infobox vcard\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Maatskappy\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Maatskappy"},"params":{"naam":{"wt":"Norsk rikskringkasting"},"kenteken":{"wt":"[[Lêer:Norsk-rikskringkasting-Logo.svg|300px]]"},"tipe":{"wt":"Staatsmaatskappy, openbare diens-uitsaaier"},"stigting":{"wt":"1924 / 1933"},"ligging_stad":{"wt":"[[Oslo]]"},"ligging_land":{"wt":"[[Noorweë]]"},"ligging":{"wt":""},"liggings":{"wt":""},"sleutelpersone":{"wt":"Thor Gjermund Eriksen"},"gebied_bedien":{"wt":""},"industrie":{"wt":"Uitsaai"},"produkte":{"wt":"Televisie, radio, aanlyn-dienste"},"dienste":{"wt":""},"inkomste":{"wt":""},"bedryfsinkomste":{"wt":""},"netto_inkomste":{"wt":""},"getal_werknemers":{"wt":"3&nbsp;747<ref>{{no}} [http://medienorge.uib.no/?cat=statistikk&medium=radio&queryID=138 Antall ansatte i NRK] Medienorge/Inst. for informasjon- og medievitenskap, Universitetet i Bergen, besoek op 18 April 2014</ref> (2012)"},"ouer":{"wt":"Koninkryk van Noorweë"},"afdelings":{"wt":""},"dogtermaatskappye":{"wt":""},"slagspreuk":{"wt":""},"tuisblad":{"wt":"[http://www.nrk.no/ ''nrk.no'']"},"ontbind":{"wt":""},"voetnotas":{"wt":""},"intl":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:25.5em; font-size:85%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<td class=\"fn org\" colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:120%;\"><b>Norsk rikskringkasting</b></td></tr>\n<tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center; padding:16px 0 16px 0;\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Norsk-rikskringkasting-Logo.svg\"><img class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"220\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"614\" decoding=\"async\" height=\"107\" resource=\"./Lêer:Norsk-rikskringkasting-Logo.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Norsk-rikskringkasting-Logo.svg/300px-Norsk-rikskringkasting-Logo.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Norsk-rikskringkasting-Logo.svg/450px-Norsk-rikskringkasting-Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Norsk-rikskringkasting-Logo.svg/600px-Norsk-rikskringkasting-Logo.svg.png 2x\" width=\"300\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Tipe</th>\n<td>Staatsmaatskappy, openbare diens-uitsaaier</td></tr>\n<tr>\n<th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Gestig</th>\n<td>1924 / 1933</td></tr>\n<tr>\n<th class=\"label\" style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Hoofkantoor</th>\n<td><a href=\"./Oslo\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Oslo\">Oslo</a>,<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Noorweë\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Noorweë\">Noorweë</a></td></tr>\n<tr><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Sleutelpersone</th><td>Thor Gjermund Eriksen</td></tr><tr class=\"note\"><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Industrie</th><td>Uitsaai</td></tr><tr class=\"note\"><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Produkte</th><td>Televisie, radio, aanlyn-dienste</td></tr>\n<tr><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Werknemers</th><td>3<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>747 (2012)</td></tr><tr class=\"note\"><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Moedermaatskappy</th><td>Koninkryk van Noorweë</td></tr><tr><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Webwerf</th><td><a class=\"external text\" href=\"http://www.nrk.no/\" rel=\"mw:ExtLink nofollow\"><i>nrk.no</i></a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 11106
} |
**Friedrich Franz Wilhelm Junghuhn** (26 Oktober 1809, Mansfeld, Duitsland – 24 April 1864, Lembang, Bandung, Wes-Java) was 'n Duits-Nederlandse plantkundige en geoloog. Sy vader, Friedrich Junghuhn, was 'n haarkapper en chirurg. Sy moeder was Christine Marie Schiele. Junghuhn het in Halle, Sakse-Anhalt medies studeer, en ook in Berlyn vanaf 1827 tot 1831 waartydens hy (in 1830) 'n stuk oor sampioene in *Limnaea. Ein Journal für Botanik* gepubliseer het.
Vroeë lewe
----------
As student het Junghuhn aan depressie gely en selfmoord probeer pleeg. Hy het in 'n tweegeveg betrokke geraak en is getref deur 'n koeël. Waarskynlik onbekend aan hom, sterf sy teenstander aan die wonde wat hy opdoen. Junghuhn het hierna gevlug en vervolging ontduik deur diens as chirurg in die Pruisiese leër te aanvaar, maar is ontdek en tot tien jaar gevangenisstraf gevonnis. Hy het voorgegee dat hy kranksinnig is en daarin geslaag om in die herfs van 1833 te ontsnap. Hy was kortstondig 'n lid van die Franse Vreemdelegioen in Noord-Afrika, maar is ontslaan weens swak gesondheid. In Parys het hy die befaamde Nederlandse plantkundige Christiaan Hendrik Persoon opgesoek, wat aanbeveel het dat Junghuhn by die Nederlandse koloniale weermag aansluit en homself as mediese dokter na Nederlands Oos-Indië laat stuur. Junghuhn het die uitdaging aanvaar en Europa (Hellevoetsluis) in die vroeë somer van 1835 verlaat en op 13 Oktober 1835 in Jakarta (destyds bekend as "Batavia") aangekom.
Java
----
Die landskap van Java deur Junghuhn.
Litograaf van Kawah Putih.
Junghuhn het hom op Java gevestig, waar hy 'n uitgebreide studie van die land en sy mense gemaak het. Hy het die Kawah Putih kratermeer suid van Bandung in 1837 ontdek. Hy het breedvoerig gepubliseer oor sy dikwels besonders avontuurlike ekspedisies en sy wetenskaplike ontledings. Onder sy werke tel 'n belangrike beskrywing en natuurgeskiedenis bestaande uit verskeie bundels van die vulkane van Java, getiteld *Bijdragen tot de geschiedenis der vulkanen in den Indischen Archipel* (1843). Hy voltooi in 1845 *Die Topographischen und Naturwissenschaftlichen Reisen durch Java* ("Topografiese en Natuurwetenskaplike Reise deur Java") en 'n eerste antropologiese en topografiese studie van Sumatra getiteld, *Die Bättalander auf Sumatra* ("Die Batak-pleine van Sumatra") in 1847. In 1849 dwing swak gesondheid hom om terug te keer na Nederland, waar hy op 23 Januarie 1850 met Johanna Louisa Frederika Koch trou en 'n seun kry. Terwyl hy in Nederland was, het Junghuhn begin werk aan 'n verhandeling van vier dele wat in Nederlands gepubliseer is en tussen 1850 en 1854 vertaal is in Duits, getiteld *Java, deszelfs gedaante, bekleeding en inwendige struktuur* (in Duits: *Java, seine Gestalt, Pflanzendecke, und sein innerer Bau*).
In Nederland publiseer hy op anonieme wyse tussen 1853 en 1855 sy vrydenkende manifes getiteld *Licht- en Schaduwbeelden uit de Binnenlanden van Java*. Die werk was omstrede, met sy voorspraak vir sosialisme in die kolonies en vir die kritiek op Christelike en Islamitiese bekeringspraktyke op die Javaanse mense. Junghuhn het in pleks hiervan geskryf oor sy voorkeur vir 'n vorm van panteïstiese deïsme, waarin hy beweer het dat God in alles is, maar slegs deur die rede bepaal kan word. Die werk is verbied in Oostenryk en dele van Duitsland vanweë die "ontkenning en verguising van die Christendom", maar was 'n sterk verkoper in Nederland, waar dit die eerste keer onder 'n skuilnaam gepubliseer is. Dit was ook gewild in koloniale Indonesië, ondanks teenkanting van die kerk aldaar. Die uitgewer van die eerste bundel, Jacobus Hazenberg, het geweier om voort te gaan en geassosieer te word daarmee; die oorblywende vier volumes is gepubliseer deur die uitgesproke liberaal, Frans Günst. Hy het dit vanaf volume drie (vanaf 1 Oktober 1855) gepubliseer in die nuutgestigte tydskrifjoernaal vir vrydenkers, *De Dageraad*.
Junghuhn, wat van sy siektes herstel het, keer in 1855 terug na Java. Hy was baie geïnteresseerd in die plantkunde en die praktiese toepassings daarvan, en het (saam met J.E. de Vrij van Bandung) betrokke geraak in 'n bittere en uitgebreide kontroversiële polemiek met Johannes Elias Teijsmann, van '*s Lands Plantentuin* in Buitenzorg (nou Bogor) en J.C. Hasskarl, oor die effektiwiteit van *Cinchona*spesies in die behandeling van malaria. Hierdie polemiek is in die openbare oog gevoer, met ope briewe en eise aan "Het Natuurkundig Genootschap"; 'n deel van hierdie polemiek kan gevolg word in *Natuurkundig Tijdschrift voor Nederlandsch Indië* vanaf 1862 en verder. Op sy aandrang is massiewe aanplantings van Chincocina in Java geplant, wat dit die voorste produsent van Kina (Chinocina-bas) gemaak het. Hy het op Java gebly tot met sy dood aan 'n lewersiekte in 1864.
Op sy sterfbed in sy huis naby Lembang aan die hange van die vulkaan Tangkuban Perahu net noord van Bandung, Java, het Junghuhn die dokter gevra om die vensters oop te maak sodat hy die berge waarvoor hy so lief was kon groet. In Lembang is daar 'n klein monument ter nagedagtenis aan hom op 'n grasbedekte plein wat na hom vernoem is, en wat beplant is met van sy gunsteling bome, waaronder die Cinchona.
Die swamsoort *Junghuhnia*, en die plante *Cyathea junghuhniana* en *Nepenthes junghuhnii* is vernoem na Franz Junghuhn.
Galery
------
Neem kennis dat die meeste beeld litograwe ná oorspronklike tekeninge deur Junghuhn is.
* Golf van AdenGolf van Aden
* Die Piramides van GizaDie Piramides van Giza
* Berg LamonganBerg Lamongan
* Berg GedeBerg Gede
* Berg SumbingBerg Sumbing
* Patengan-meer.Patengan-meer.
* Berg GunturBerg Guntur
* Meru Betiri Nasionale ParkMeru Betiri Nasionale Park
* Suidelike kus van JavaSuidelike kus van Java
* Candi SebuCandi Sebu
* Junghuhn in Berg MerapiJunghuhn in Berg Merapi
* Berg MerapiBerg Merapi
* Dieng PlatoDieng Plato
* Die eiland Pontjang Kitjil (Poncang Kecil) in Tapanulibaai (nou Teluk Sibolga)Die eiland Pontjang Kitjil (Poncang Kecil) in Tapanulibaai (nou Teluk Sibolga)
Bibliografie
------------
* *Franz Junghuhn. Biographische Beiträge zur 100. Wiederkehr seines Geburtstages*, red. Max. C.P. Schmidt, Leipzig: Dürr'schen Buchhandlung, 1909.
* *F. Junghuhn. Gedenkboek 1809-1909*, De Junghuhn-Commissie, 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff, 1910.
* *Java's onuitputtelijke natuur. Reisverhalen, tekeningen en fotografieën van Franz Wilhelm Junghuhn*, red. Rob Nieuwenhuys en Frits Jaquet, Alphen aan den Rijn: A.W. Stijthof, 1980.
'n Interessante 'wetenskaplike' roman oor Junghuhn se lewe is: C.W. Wormser, *Frans Junghuhn*, Deventer: W. van Hoeve, 1942. | {
"title": "Franz Wilhelm Junghuhn",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1283,
5934,
0.21621166161105493
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biography vcard\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Persoon\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Persoon\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Franz Wilhelm Junghuhn\"},\"beeld\":{\"wt\":\"Junghuhn Pet Mitt.JPG\"},\"onderskrif\":{\"wt\":\"Foto geneem in 1860\"},\"geboortenaam\":{\"wt\":\"Friedrich Franz Wilhelm Junghuhn\"},\"geboortedatum\":{\"wt\":\"26 Oktober 1809\"},\"geboorteplek\":{\"wt\":\"[[Mansfeld]], Koninkryk van Wesfale\"},\"sterfdatum\":{\"wt\":\"24 April 1864\"},\"sterfplek\":{\"wt\":\"[[Lembang]], [[Wes-Java]], [[Nederlands Oos-Indië]]\"},\"nasionaliteit\":{\"wt\":\"Duits-gebore Nederlander\"},\"beroep\":{\"wt\":\"Plantkundige en [[geoloog]]\"},\"years_active\":{\"wt\":\"1835-1864\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold\"><div class=\"fn\" style=\"display:inline\">Franz Wilhelm Junghuhn</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Junghuhn_Pet_Mitt.JPG\"><img data-file-height=\"600\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"425\" decoding=\"async\" height=\"311\" resource=\"./Lêer:Junghuhn_Pet_Mitt.JPG\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Junghuhn_Pet_Mitt.JPG/220px-Junghuhn_Pet_Mitt.JPG\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Junghuhn_Pet_Mitt.JPG/330px-Junghuhn_Pet_Mitt.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/07/Junghuhn_Pet_Mitt.JPG 2x\" width=\"220\"/></a></span><div>Foto geneem in 1860</div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td><div class=\"nickname\" style=\"display:inline\">Friedrich Franz Wilhelm Junghuhn</div><br/>26 Oktober 1809<br/><div class=\"birthplace\" style=\"display:inline\"><a class=\"new\" href=\"./Mansfeld\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Mansfeld\">Mansfeld</a>, Koninkryk van Wesfale</div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td>24 April 1864<br/><div class=\"deathplace\" style=\"display:inline\"><a class=\"new\" href=\"./Lembang\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Lembang\">Lembang</a>, <a class=\"new\" href=\"./Wes-Java\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wes-Java\">Wes-Java</a>, <a class=\"mw-redirect\" href=\"./Nederlands_Oos-Indië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nederlands Oos-Indië\">Nederlands Oos-Indië</a></div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Nasionaliteit</th><td class=\"category\">Duits-gebore Nederlander</td></tr><tr><th scope=\"row\">Beroep</th><td class=\"role\">Plantkundige en <a class=\"mw-redirect\" href=\"./Geoloog\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Geoloog\">geoloog</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Jare<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>aktief</th><td>1835-1864</td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 6607
} |
François Laruelle in April 2011
**François Laruelle** (gebore 22 Augustus 1937) is 'n Franse filosoof, voorheen van die Collège international de philosophie en die Universiteit van Parys X: Nanterre. Laruelle publiseer sedert die vroeë 1970's en het nou ongeveer twintig boeklengte titels agter sy naam. As Alumnus van die École Normale Supérieure, is Laruelle bekend vir die ontwikkeling van 'n wetenskap van filosofie wat hy nie-filosofie noem. Hy bestuur tans 'n internasionale organisasie wat toegespits is op die bevordering van die oorsaak van nie-filosofie, die *Non-Philosophique Internationale*.
Werk
----
Laruelle verdeel sy werk in vyf periodes: Filosofie I (1971-1981), Filosofie II (1981-1995), Filosofie III (1995-2002), Filosofie IV (2002-2008), en Filosofie V (2008-hede). Die werk van Filosofie I probeer Laruelle om konsepte wat in Nietzsche, Heidegger, Deleuze en Derrida gevind word, te ondermyn. Selfs in hierdie vroeë stadium kan jy Laruelle se belangstelling identifiseer om 'n transendentale houding teenoor die filosofie in te neem. Met Filosofie II maak Laruelle 'n vaste poging om 'n transendentale benadering tot die filosofie self te ontwikkel. Dit is egter nie tot Filosofie III dat Laruelle beweer het dat die werk van "nie-filosofie" begin het nie.
Nie-filosofie
-------------
*Sien hoofartikel*ː Nie-filosofie
Laruelle beweer dat alle vorme van filosofie (van antieke filosofie tot analitiese filosofie tot dekonstruksie en so aan) gestruktureer word rondom 'n voorafgaande besluit, maar dat alle vorme van filosofie blywend blind bly vir hierdie besluit. Die 'besluit' wat Laruelle hieroor bekommerd is, is die dialektiese splitsing van die wêreld om die wêreld filosofies te begryp. Laruelle beweer dat die besluitnemende struktuur van die filosofie net nie-filosofies begryp kan word. In hierdie sin is nie-filosofie 'n wetenskap van filosofie.
Ontvangs en invloed
-------------------
'n Dekade gelede is hy beskryf deur die Skotse filosoof Ray Brassier as "die belangrikste onbekende filosoof wat vandag in Europa werk" en is beskryf deur Gilles Deleuze en Félix Guattari as "betrokke by een van die interessantste ondernemings van die hedendaagse filosofie." Die eerste Engelstalige ontvangs van sy werk (Brassier se weergawe van Laruelle in *Radical Philosophy* in 2003) is gevolg deur 'n hele reeks inleidings van John Ó Maoilearca (Mullarkey), Anthony Paul Smith, Rocco Gangle, Katerina Kolozova en Alexander Galloway , sowel as Brassier se eie daaropvolgende boek, *Nihil Unbound*. Vandag groei Laruelle se internasionale ontvangs met tientalle titels per jaar wat in Engels deur sulke uitgewery vertaal en gepubliseer word, soos Polity Books, Edinburgh University Press, Continuum, Palgrave Macmillan, Columbia University Press, Urbanomic / Sequence en ander.
Geselekteerde bibliografie
--------------------------
### Artikels vertaal in Engels
• François Laruelle, *A Summary of Non-Philosophy* in Pli: *The Warwick Journal of Philosophy.* Vol. 8. *Philosophies of Nature*, 1999.
• François Laruelle, *Identity and Event* in Pli: *The Warwick Journal of Philosophy*. Vol. 9. *Parallel Processes*, 2000.
• François Laruelle, *The Decline of Materialism in the Name of Matter* in Pli: *The Warwick Journal of Philosophy*. Vol. 12. *What Is Materialism?* 2001.
• François Laruelle, *The Truth According to Hermes: Theorems on the Secret and Communication* in *Parrhesia* 9 (2010): 18-22.
• François Laruelle, *The End Times of Philosophy in continent*. 2.3 (2012): 160-166
### Filosofie I
• *Phénomène et différence. Éssai sur l'ontologie de Ravaisson [Phenomenon and Difference: An Essay on Ravaisson's Ontology*], Klinskieck, Parys, 1971.
• *Machines textuelles. Déconstruction et libido d'écriture [Textual Machines: Deconstruction and Libido of Writing*], Seuil, Parys, 1976.
• *Nietzsche contra Heidegger. Thèses pour une politique nietzschéenne [Nietzsche contra Heidegger: Theses for a Nietzschean Politics]*, Payot, Parys, 1977.
• *Le Déclin de l’écriture, suivi d'entretiens avec J-L Nancy, S. Kofman, J. Derrida et P. Lacoue-Labarthe [The Decline of Writing]* Parys, Aubier-Flammarion, 1977.
• *Au-delà du principe de pouvoir [Beyond the Power Principle]*, Parys, Payot, 1978.
### Filosofie II
• *Le principe de minorité [The Minority Principle]*, Aubier Montaigne, Parys, 1981.
• *Une biographie de l'homme ordinaire. Des Autorités et des Minorités [A Biography of the Ordinary Man: Of Authorities and Minorities]*, Parys, PUF,1985.
• *Les Philosophies de la différence. Introduction critique* Engelse vertaling: *Philosophies of Difference: A Critical Introduction to Non-Philosophy,* Vertaal deur Rocco Gangle, New York, Continuum 2010.] Parys, PUF, 1986.
• *Philosophie et non-philosophie [Philosophy and Non-Philosophy*], Mardaga, Liège/Brussels, 1989.
• *En tant qu'un. La non-philosophie éxpliquée au philosophes [As One: Non-Philosophy Explained to Philosophers*], Aubier, Parys, 1991.
• *Théorie des identités. Fractalité généralisée et philosophie artificielle [Theory of Identities: Generalized Fractality and Artificial Philosophy*], Parys, PUF, 1992.
### Filosofie III
• *Théorie des Étrangers. Science des hommes, démocratie, non-psychoanalyse [Theory of Strangers: Science of Men, Democracy, Non-Psychoanalysis]*, Kimé, Parys, 1995.
• *Principes de la non-philosophie* [Engelse vertaling: Principles of Non-Philosophy, trans. Nicola Rubczak and Anthony Paul Smith, New York, Bloomsbury 2013], PUF, Parys, 1996.
• *Dictionnaire de la non-philosophie [Dictionary of Non-Philosophy*], François Laruelle et Collaborateurs, Kimé, Parys, 1998.
• *Éthique de l'Étranger. Du crime contre l'humanité [Ethics of the Stranger: Of The Crime Against Humanity*], Kimé, Parys, 2000.
• *Introduction au non-marxisme [Introduction to Non-Marxism]*, PUF, Parys, 2000.
### Filosofie IV
• *Le Christ futur, une leçon d'hérésie* [Engelse vertaling: *Future Christ: A Lesson in Heresy,* vertaal deur Anthony Paul Smith, New York, Continuum 2010], Exils, Parys 2002.
• *L'ultime honneur des intellectuels* [Engelse vertaling: *Intellectuals and Power,* vertaal deur Anthony Paul Smith, Malden, MA, Continuum, 2014], Textuel, Parys 2003.\*
• *La Lutte et l'Utopie à la fin des temps philosophiques* [Engelse vertaling: *Struggle and Utopia at the End Times of Philosophy*, vertaal deur Drew S. Burk and Anthony Paul Smith, Univocal 2012], Kimé, Parys 2004.
• *Mystique non-philosophique à l’usage des contemporains [Non-Philosophical Mysticism for Contemporary Use]*, L'Harmat, Parys 2007.
### Filosofie V
• *Introduction aux sciences génériques (Introduction to Generic Science*), Pétra, Parys 2008.
• *Philosophie non-standard : générique, quantique, philo-fiction (Non-Standard Philosophy: Generic, Quantum, Philo-Fiction*), Parys, Kimé, 2010.
• *Anti-Badiou : sur l'introduction du maoïsme dans la philosophie (Anti-Badiou: The Introduction of Maoism in Philosophy*), vertaal deur Robin Mackay, New York, Bloomsbury, 2013, Parys, Kimé, 2011.
• *Théorie générale des victimes* (Engelse vertalingː *General Theory of Victims*, vertaal deur Alex Dubilet en Jessie Hock, Malden, MA, Polity, 2015), Parys, Mille et une nuits, 2012.
• *Christo-fiction* (*Christo-Fiction: The Ruins of Athens and Jerusalem*, vertaal deur Robin Mackay, New York: Columbia University Press, 2015), Parys, Fayard, 2014
• *En dernière humanité: la nouvelle science écologique* (*In The Last Humanity: The New Ecological Science*), Parys, Cerf, 2015 | {
"title": "François Laruelle",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
2138,
8508,
0.25129290079924776
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 7598
} |
**Franz Kafka** (\* 3 Julie 1883 in Praag, destyds Oostenryk-Hongarye; † 3 Junie 1924 in Kierling naby Klosterneuburg, Oostenryk; selde Tsjeggies *František Kafka*) was 'n Duitstalige skrywer. Sy hoofwerke sluit naas drie romans en romanfragmente (*Der Prozess*, *Das Schloss* en *Amerika*) 'n groot aantal verhale asook sy briefwisseling met Felice Bauer en Milena Jesenská in.
Kafka se werke is merendeels eers ná sy dood en teen sy uitgesproke wil deur sy intieme vriend, kollega en biograaf Max Brod gepubliseer en het blywende invloed op die 20ste eeuse wêreldliteratuur uitgeoefen.
Oorsig oor sy lewe en werk
--------------------------
Franz Kafka is in 'n Joodse koopmansgesin gebore en het in 1906 in regswetenskappe gepromoveer. Twee jaar later het hy 'n loopbaan as assuransie-amptenaar in Praag begin. In 1922 het hy as gevolg van 'n ernstige siekte ('n larinks-karsinoom) afgetree. Sy literêre werk is sterk beïnvloed deur die verdrukkende oorheersing van sy vader (*Das Urteil* 1913; *Brief an den Vater* 1919) asook problematiese liefdesverhoudings met onder meer Felice Bauer (1887-1960) en Milena Jesenská (1896-1944).
Werke, wat tydens sy leeftyd verskyn het, sluit onder meer die verhale *Die Verwandlung* (1912), *Vor dem Gesetz* (1915) en *In der Strafkolonie* (1919) in.
Kafka het 'n groot deel van sy dagboeke vernietig en in sy laaste testament die instruksie gegee dat ook al sy ongepubliseerde literêre werk vernietig moes word, tog het sy vriend Max Brod hierdie opdrag nie nagekom nie. Sodoende is beduidende romanfragmente soos *Der Process* (*Der Prozess* volgens huidige spelling, geskryf in 1914, gepubliseer in 1925), *Das Schloss* (geskryf in 1922, gepubliseer in 1926) en *Der Verschollene* (alternatiewe titel *Amerika*, geskryf tussen 1912 en 1914, gepubliseer in 1927) asook dagboeke en briewe gered.
Die unieke karakter van Kafka se werk maak dit byna onmoontlik om sy romans en verhale volgens styltydperk of ander algemene kenmerke te kategoriseer, alhoewel invloede van bekende skrywers soos Johann Wolfgang von Goethe, Gustave Flaubert, Fjodor Dostojefski, Søren Kierkegaard en Friedrich Nietzsche asook kollegas van Kafka soos Max Brod en Gustav Meyrink aangewys kan word. Kafka se raaiselagtige, soms ironiese simboliek het dikwels psigoanalitiese, biografiese of sosiaal-kritiese en politieke trekke, en is gewoonlik moeilik om te ontsleutel. Sy romankarakters is geïsoleerde mense in 'n meedoënlose, groteske wêreld vol van doolhowe en gewoonlik nie in staat om hul lotgeval te wend nie. Hulle word erg gepla deur skuldgevoelens, maar ken nie die rede of oorsaak daarvan nie. Vir hulle bly die wet iets wat deur anonieme magte misbruik word om kontrole uit te oefen en straf toe te pas.
Kloustrofobiese ervarings en visioene in Kafka se werke het groot invloed op anti-utopiese skrywers en die postmoderne literatuur uitgeoefen. Die byvoeglike naamwoord *kafkaesk* is as 'n simbool vir 20ste eeuse vrese en traumata gebruik. Kafka se werke is in die Nasionaalsosialistiese periode onderdruk sodat die literêre analise en waardering daarvan eers ná die Tweede Wêreldoorlog begin het. Tans word Franz Kafka as een van die invloedrykste skrywers van die 20ste eeu beskou. | {
"title": "Franz Kafka",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1058,
3750,
0.28213333333333335
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biography vcard\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Persoon\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Persoon"},"params":{"naam":{"wt":"Franz Kafka"},"bynaam":{"wt":""},"beeld":{"wt":"Kafka1906 cropped.jpg"},"beeldbeskrywing":{"wt":""},"onderskrif":{"wt":"Franz Kafka, omstreeks 1906"},"geboortenaam":{"wt":""},"geboortedatum":{"wt":"[[3 Julie]] [[1883]]"},"geboorteplek":{"wt":"[[Praag]], [[Boheme]], [[Oostenryk-Hongarye]] (tans [[Tsjeggië]])"},"sterfdatum":{"wt":"{{SDEO|1883|7|3|1924|6|3}}"},"sterfteplek":{"wt":"Kierling naby [[Klosterneuburg]], [[Neder-Oostenryk]], [[Oostenryk]]"},"ouers":{"wt":"Hermann Kafka<br />Julie Kafka (née Löwy)"},"titel":{"wt":""},"nasionaliteit":{"wt":"{{vlagland|Oostenryk-Hongarye}}<br />{{vlagland|Tsjeggoslowakye}}"},"beroep":{"wt":"Romanskrywer, kortverhaalskrywer, versekeringsbeampte"},"ander":{"wt":""},"bekend":{"wt":"''Die Verwandlung''<br />''Der Process''<br />''Das Urteil''<br />''Das Schloss''<br />''Betrachtung''<br />''Ein Hungerkünstler''<br />''Briefe an Felice''"},"salaris":{"wt":""},"termyn":{"wt":""},"voorganger":{"wt":""},"opvolger":{"wt":""},"eerbewyse":{"wt":""},"party":{"wt":""},"religie":{"wt":""},"huweliksmaat":{"wt":""},"kinders":{"wt":""},"webblad":{"wt":""},"handtekening":{"wt":"Franz Kafka's signature.svg"}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold\"><div class=\"fn\" style=\"display:inline\">Franz Kafka</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Kafka1906_cropped.jpg\"><img data-file-height=\"440\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"330\" decoding=\"async\" height=\"293\" resource=\"./Lêer:Kafka1906_cropped.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Kafka1906_cropped.jpg/220px-Kafka1906_cropped.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Kafka1906_cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Kafka1906_cropped.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span><div>Franz Kafka, omstreeks 1906</div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td><a href=\"./3_Julie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"3 Julie\">3 Julie</a> <a href=\"./1883\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1883\">1883</a><br/><div class=\"birthplace\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Praag\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Praag\">Praag</a>, <a href=\"./Boheme\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Boheme\">Boheme</a>, <a href=\"./Oostenryk-Hongarye\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Oostenryk-Hongarye\">Oostenryk-Hongarye</a> (tans <a href=\"./Tsjeggië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Tsjeggië\">Tsjeggië</a>)</div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td>3 Junie 1924 (op 40)<br/><div class=\"deathplace\" style=\"display:inline\">Kierling naby <a href=\"./Klosterneuburg\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Klosterneuburg\">Klosterneuburg</a>, <a href=\"./Neder-Oostenryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Neder-Oostenryk\">Neder-Oostenryk</a>, <a href=\"./Oostenryk\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Oostenryk\">Oostenryk</a></div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Nasionaliteit</th><td class=\"category\"><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Oostenryk-Hongarye\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Austria-Hungary_(1867-1918).svg\" title=\"Vlag van Oostenryk-Hongarye\"><img alt=\"Vlag van Oostenryk-Hongarye\" data-file-height=\"680\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1024\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Austria-Hungary_(1867-1918).svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Flag_of_Austria-Hungary_%281867-1918%29.svg/22px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867-1918%29.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Flag_of_Austria-Hungary_%281867-1918%29.svg/33px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867-1918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Flag_of_Austria-Hungary_%281867-1918%29.svg/44px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867-1918%29.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Oostenryk-Hongarye\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Oostenryk-Hongarye\">Oostenryk-Hongarye</a><br/><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Flag of Czechoslovakia\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_the_Czech_Republic.svg\" title=\"Flag of Czechoslovakia\"><img alt=\"Flag of Czechoslovakia\" data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"900\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_the_Czech_Republic.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Tsjeggo-Slowakye\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Tsjeggo-Slowakye\">Tsjeggo-Slowakye</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Beroep</th><td class=\"role\">Romanskrywer, kortverhaalskrywer, versekeringsbeampte</td></tr><tr><th scope=\"row\">Bekend<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>vir</th><td><i>Die Verwandlung</i><br/><i>Der Process</i><br/><i>Das Urteil</i><br/><i>Das Schloss</i><br/><i>Betrachtung</i><br/><i>Ein Hungerkünstler</i><br/><i>Briefe an Felice</i></td></tr><tr><th scope=\"row\">Ouer(s)</th><td>Hermann Kafka<br/>Julie Kafka (née Löwy)</td></tr><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Handtekening</th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Franz_Kafka's_signature.svg\"><img data-file-height=\"118\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"418\" decoding=\"async\" height=\"42\" resource=\"./Lêer:Franz_Kafka's_signature.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Franz_Kafka%27s_signature.svg/150px-Franz_Kafka%27s_signature.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Franz_Kafka%27s_signature.svg/225px-Franz_Kafka%27s_signature.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Franz_Kafka%27s_signature.svg/300px-Franz_Kafka%27s_signature.svg.png 2x\" width=\"150\"/></a></span></td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3234
} |
**Franz Liszt** (Hongaars: [ˈlist ˈfɛrɛnt͡s]; 22 Oktober 1811 – 31 Julie 1886) was 'n produktiewe 19de-eeuse Hongaarse komponis, virtuose pianis, dirigent, musiekonderwyser, verwerker, orrelis, filantroop, skrywer, nasionalis en 'n lid van die Fransiskaanse derde-orde.
Die musikaal-historiese betekenis van Franz Liszt lê enersyds in sy bydrae tot die uitbreiding van die pianistiese tegniek, en andersyds in die ontginning van instrumentale vorme wat nie aan die klassieke beginsels gebonde was nie.
In die verband en ten opsigte van harmonie het hy tot 'n komponis ontwikkel wat ʼn omwenteling in die musiek van sy tyd teweeggebring het en latere ontwikkelings vooruitgeloop het. Franz Liszt is op 22 Oktober 1811 in die Hongaarse dorpie Raiding naby die Oostenrykse grens gebore. Reeds op 5-jarige ouderdom het hy in klavier speel begin belang stel en sy vader, Adam Liszt, het hom sy eerste klavierlesse gegee.
Hy was ʼn baie godsdienstige kind en benewens sy entoesiasme vir sigeunermusiek, het hy baie belang gestel in kerkmusiek. In 1821 het sy vader hom na Wenen geneem vir verdere studie en vir anderhalf jaar is hy deur Karl Czerny, 'n leerling van Beethoven, onderrig. In 1823 het hy na Parys vertrek, waar hy aan die konservatorium wou gaan studeer, maar as buitelander is hy deur die direkteur, Luigi Cherubini (1760-1842), afgekeur. Nietemin het Liszt spoedig bekend geword as klaviervirtuoos en tussen 1824 en 1827 het hy uitvoerings oor die hele Europa gelewer.
Na die reeks konsertreise het Liszt aan senuwee-uitputting gety en wou hy priester word, maar nadat hy aangesterk het, het hy klavieronderrig in Parys begin gee. ʼn Liefdesverhouding met een van sy studente is egter deur haar vader verbied en Liszl het weer eens siek geword. Meer as 'n jaar lank het hy glad nie klavier gespeel nie en sy loopbaan as klaviervirtuoos verafsku.
Tussen 1830 en 1832 het Liszt 3 musici ontmoet wat sy artistieke lewe aansienlik sou beïnvloed, naamlik Berlioz, Paganini en Chopin. Teen die einde van 1830 het hy Hector Berlioz (1803- 1869) ontmoet, en het die eerste uitvoering van laasgenoemde se *Symphonie fantastique* bygewoon. Van Berlioz het Liszt die beheer van die Romantiese orkes geërf.
Nadat hy die vioolvirtuoos Niccolò Paganini (1782- 1840) in 1831 hoor speel het, het Liszt weer in die virtuoostegniek begin belang stel. In ongeveer dieselfde tyd het hy ook Frédéric Chopin (1810- 1839), wie se poëtiese styl 'n diepgaande invloed op Liszt uitgeoefen het, ontmoet.
Die ontmoeting met Paganini het onder meer gelei tot die Études d'exécution transcendante d 'après Paganini (1838). Opvallend is die groot spronge en die speel met oktawe, veral die sogenaamde Liszt-oktawe, waarby albei hande afwisselend oktawe speel terwyl die duime die chromatiese lyn behartig. Die klavierwerke wat Liszt kort na Chopin se dood geskryf het, toon laasgenoemde se invloed.
Die Franse hoofstad Parys met sy kunstenaarsklimaat, en Liszt se verhouding met die literêr ontwikkelde gravin Marie d'Agoult, wat hom op baie van sy konsertreise vergesel het, het weerklank gevind in klavierwerke soos *Tre sonnetti del Petrarca* (1839) en die eerste twee dele van Années de pèlerinage ("Jare van pelgrimskap", 1848/54 en 1849). Uit die tyd dateer ook Liszt se Bowesinlike Studies (Études d 'exécution transcendante), klaviermusiek van bomenslike virtuositeit, en sy verskeidenheid van klaviertranskripsies van Paganini, Beethoven en ander komponiste se musiek. Van 1839 tot 1847 het Liszt weer konsertreise onderneem, insluitende na lande soos Ierland, Portugal, Turkye en Rusland, wat oral 'n triomfantelike sukses was.
In 1839 het hy vir die eerste keer sedert sy kinderjare weer Hongarye besoek en sy hernieude kennismaking met die sigeunermusiek het die inspirasie gevorm vir sy Hongaarse Rapsodieë en ander komposisies in die Hongaarse styl. In 1842 is Liszt aangestel as kapetmeester in Weimar en in 1848 het hy hom permanent daar gevestig. Liszt het hom toe meer op komposisie toegelê, en afgesien van die hersiening van vroeëre werke, het hy onder meer die *Faust-simfonie*, die *Dante-simfonie* en die *Klaviersonate* hier gekomponeer. Belangrik in die geskiedenis van die simfoniese repertoire is Liszt se skepping van die simfoniese gedig, waarvan hy in sy eerste jare in Weimar 12 gekomponeer het en waarvan *Les Préludes* en *Mazzeppa* die indrukwekkendste is.
Hofintriges, geïnspireer deur jaloesie en sy omstrede verhouding met prinses Carolyne von Sayn-Wittgenstein, het gelei tot sy bedanking as kapelmeester in 1858, en in 1861 het Liszt Weimar verlaat en hom in Rome gaan vestig.
Na die dood van sy seun Daniel in 1859 op 20-jarige ouderdom, en van sy dogter Blandine in 1862 op 26-jarige ouderdom, het Liszt hom al hoe meer begin toelê op die komposisie van gewyde musiek. In 1865 het hy die laer wydinge van die Rooms-Katolieke Kerk ontvang, maar nooit priester geword nie. In 1867 het Liszt opdrag gekry om 'n mis te komponeer vir die kroningsplegtigheid van keiser Franz Josef I van Oostenryk as koning van Hongarye.
Hy het die Hongaarse Kroningsmis gekomponeer en gevolglik ook sy bande met sy geboorteland hernieu. In 1869 is Liszt deur die Groothertog genooi om in Weimar meesterklasse in klavierspel te gee en in 1871 het hy dieselfde in Boedapest gedoen. Van toe af tot met sy dood het hy sy tyd afwisselend in Rome, Weimar en Boedapest deurgebring. In 1886 het Liszt vir die eerste keer in 45 jaar Londen besoek, waar onder meer sy oratorium *Die legende van die heilige Elisabeth* opgevoer is. Ondanks sy verswakte gesondheid het hy op 19 Julie 1886 nog 'n klavieruitvoering in Luxemburg gegee, en na 'n kort siekbed is Liszt op 31 Julie in Bayreuth oorlede.
Sy uitvoeringstyl
-----------------
Daar is min, indien enige, goeie bronne wat 'n indruk gee van hoe Liszt regtig geklink het in die 1820's. Carl Czerny beweer Liszt was 'n natuurlike pianis wat volgens gevoel gespeel het, en resensies van sy konserte loof die briljantheid, krag en presisie in sy spel.
Ten minste een noem ook sy vermoë om absolute tempo te behou, wat kan wees weens sy pa se aandrang dat hy met 'n metronoom oefen. Sy repertoire in hierdie tyd bestaan hoofsaaklik uit stukke in die styl van die briljante Weense skool, soos concerto's deur Hummel en werke deur sy voormalige onderwyser, Czerny.
* Franz Liszt hou 'n konsert vir Keiser Franz Joseph IFranz Liszt hou 'n konsert vir Keiser Franz Joseph I
* 'n Vleuelklavier van Franz Liszt in sy woning.'n Vleuelklavier van Franz Liszt in sy woning.
* Franz Liszt fantaseer voor sy klavier (1840), 'n skildery deur Josef Danhauser.*Franz Liszt fantaseer voor sy klavier* (1840), 'n skildery deur Josef Danhauser.
Sien ook
--------
* Lys van komponiste
Bron
----
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409583, volume 17, bl. 101 | {
"title": "Franz Liszt",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1036,
6329,
0.16369094643703586
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox vcard plainlist\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas Musikale kunstenaar\\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas_Musikale_kunstenaar\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Franz Liszt\"},\"beeld\":{\"wt\":\"Franz Liszt by Nadar, March 1886.png\"},\"beeldgrootte\":{\"wt\":\"\"},\"dwarsformaat\":{\"wt\":\"\"},\"beeldbeskrywing\":{\"wt\":\"\"},\"beeldonderskrif\":{\"wt\":\"\"},\"agtergrondkleur\":{\"wt\":\"klassiek\"},\"geboortenaam\":{\"wt\":\"\"},\"alias\":{\"wt\":\"\"},\"geboortedatum\":{\"wt\":\"{{Geboortedatum|1811|10|22}}\"},\"geboorteplek\":{\"wt\":\"\"},\"oorsprong\":{\"wt\":\"\"},\"sterfdatum\":{\"wt\":\"{{Sterfdatum en ouderdom|1811|10|22|1886|7|31}}\"},\"sterfplek\":{\"wt\":\"\"},\"genre\":{\"wt\":\"\"},\"beroep\":{\"wt\":\"\"},\"instrument\":{\"wt\":\"\"},\"jare_aktief\":{\"wt\":\"\"},\"etiket\":{\"wt\":\"\"},\"assosiasies\":{\"wt\":\"\"},\"webwerf\":{\"wt\":\"\"},\"huidige_lede\":{\"wt\":\"\"},\"gewese_lede\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color: #b0c4de\"><div class=\"klassiek\" style=\"display:inline;\">Franz Liszt</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Franz_Liszt_by_Nadar,_March_1886.png\"><img data-file-height=\"2292\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1704\" decoding=\"async\" height=\"296\" resource=\"./Lêer:Franz_Liszt_by_Nadar,_March_1886.png\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Franz_Liszt_by_Nadar%2C_March_1886.png/220px-Franz_Liszt_by_Nadar%2C_March_1886.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Franz_Liszt_by_Nadar%2C_March_1886.png/330px-Franz_Liszt_by_Nadar%2C_March_1886.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Franz_Liszt_by_Nadar%2C_March_1886.png/440px-Franz_Liszt_by_Nadar%2C_March_1886.png 2x\" width=\"220\"/></a></span></td></tr><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;background-color: #b0c4de\">Agtergrondinligting</th></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td><span style=\"display:none\">(<span class=\"bday\">1811-10-22</span>)</span>22 Oktober 1811</td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td>31 Julie 1886 (op 74)</td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 6822
} |
**François Stephanus (Frans) Malan** (bekend as F.S.) (Wellington, 12 Maart 1871 – Kaapstad, 31 Desember 1941) was 'n minister en waarnemende eerste minister in die parlement van die Unie van Suid-Afrika. Hy was ook leier van die Afrikanerbond en 'n ondersteuner van die politieke regte van die "nie-blankes" in Suid-Afrika.
Vroeë lewe
----------
'n Chemieklas aan die Victoria-kollege, 1890. Agter: H. Brincker, Jan Smuts, J.N. de Vos, H, Stroebel, F.S. Malan. Voor: P.C. Luttig en Marthinus Daneel.
'n Skets van F.S. Malan deur E. Roworth.
Die eerste kabinet van die Unie van Suid-Afrika in 1910 onder leierskap van eerste minister Louis Botha.
Agter: J.B.M. Hertzog, Henry Burton, F.R. Moor, C. O'Grady Gubbins, Jan Smuts, H.C. Hull, F.S. Malan, David Graaff
Voor: J.W. Sauer, Louis Botha, Abraham Fischer
Genl. Jan Christian Smuts en sy kabinet in 1923. Voor: sir Thomas Watt, sen. F.S. Malan, Smuts, sir Thomas Smartt en mnr. Henry Burton. Agter: sen. Nicolaas de Wet, kol. Deneys Reitz, sir Patrick Duncan, mnr. John William Jagger en kol. Hendrik Mentz.
Malan is gebore op 12 Maart 1871 op Leeuwenjacht, tussen die Paarl en Wellington, Kaap, en oorlede op 31 Desember 1941 in Kaapstad. Hy was die seun van 'n boer en van Hugenoteafkoms (Franse Hugenote wat na Suid-Afrika gevlug het en in die Afrikanergemeenskap opgeneem is).
Malan het opleiding ontvang aan die Victoria-kollege, Stellenbosch, (tans die Universiteit van Stellenbosch) en die Universiteit van die Kaap van Goede Hoop (waar hy wetenskappe bestudeer het) en Christ's College, Cambridge, waar hy in 1894 met 'n LLB gradueer. Hy het na die Kaap teruggekeer in 1895 en is as 'n advokaat toegelaat. Hy het egter nooit gepraktiseer nie en het die redakteur van Ons Land, die Hollandse Kaapse koerant, geword. Dan was hy ook die leier van die Afrikanerbond, 'n politieke party aan die Kaap.
Politieke loopbaan
------------------
Hy was 'n kragtige teenstander van Cecil Rhodes en die Progressiewe Party en het gehelp om die premierskap van William Philip Schreiner te beëindig in 1902, en opponeer Lord Milner. Hy word 'n jaar lank tronk toe gestuur gedurende die Anglo-Boereoorlog.
Hy was aanvanklik teen die Britse koloniale invloed en ondersteun die Boere republieke gedurende die Boere-oorlog (1899 tot 1902). Hy word egter oorreed deur die Britse aanbod van rekonsiliasie teen die einde van die oorlog en sy ondersteuning vir die eerste verenigde regering was een van die deurslaggewende faktore om vrede te handhaaf.
In 1900 word hy verkies tot die Kaapse Wetgewende Vergadering as lid van die Afrikanerbond. Hy word later ook verkies tot leier van die party. In 1908 bedank hy as redakteur van *Ons Land* en word aangestel as die minister van landbou in John X. Merriman se regering. Na die totstandkoming van die Unie van Suid-Afrika, word hy onbestrede verkies tot die Volksraad vir die Suid-Afrikaanse Party in die kiesafdeling Malmesbury en hy word aangestel in Louis Botha se regering as minister van opvoeding. In 1912 word hy ook minister van mynbou (later mynbou en nywerhede). Hy wen Malmesbury met 'n meerderheid van 394 stemme in 1915 teen die N.P. se A.P.W. Immelman en behou die setel ook in 1920, dié keer teen die onafhanklike J.G. van der Horst met 'n meerderheid van 408. In 1921 krimp sy meerderheid, nou teen die N.P. se S.F. Malan tot net 325 stemme. Hy verloor egter in 1924 met 193 stemme teen die Nasionalis Pieter Adriaan Bergh en in 1929, ook teen Bergh, met 160 stemme.
Malan bly aan in die kabinet van genl. Jan Smuts, wat Botha opvolg en in 1920 word hy ook daar minister van landbou. Hy neem ook agt maande lank waar as eerste minister terwyl Botha en Smuts die Parys se Vredeskonferensie in Frankryk bywoon in 1919. Na die val van Smuts se regering in 1924 het Malan nooit weer 'n portefeulje gekry nie. In 1927 word hy tot die Senaat verkies en in Januarie 1940 word hy verkies tot Speaker, 'n pos wat hy beklee tot en met sy dood. | {
"title": "François Stephanus Malan",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1384,
4636,
0.2985332182916307
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" style=\"width:23em; font-size:85%; text-align:left; padding-left:0.5em; padding-right:0.5em;\">\n<tbody><tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center; font-size:140%;\"><b>François Stephanus Malan</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"François Stephanus Malan\"}' typeof=\"mw:Image\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Frans_Malan.jpg\" title=\"François Stephanus Malan\"><img data-file-height=\"1491\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1062\" decoding=\"async\" height=\"309\" resource=\"./Lêer:Frans_Malan.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/af/thumb/f/fd/Frans_Malan.jpg/220px-Frans_Malan.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/af/thumb/f/fd/Frans_Malan.jpg/330px-Frans_Malan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/af/thumb/f/fd/Frans_Malan.jpg/440px-Frans_Malan.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span><br/>Malan as president van die Senaat in 1940</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender; font-weight:bold\">Minister van Landbou</div></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"border-bottom:none; text-align:center;\"><b>Ampstermyn</b><br/><a href=\"./1920\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1920\">1920</a><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\">–</span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./1921\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1921\">1921</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Eerste minister</th>\n<td><a href=\"./Jan_Christian_Smuts\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Jan Christian Smuts\">Jan Christian Smuts</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a href=\"./Harry_van_Heerden\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Harry van Heerden\">Harry van Heerden</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Opgevolg<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a href=\"./Thomas_Smartt\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Thomas Smartt\">Thomas Smartt</a></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Minister van Mynwese en Industrie</div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"border-bottom:none; text-align:center;\"><b>Ampstermyn</b><br/><a href=\"./1912\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1912\">1912</a><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\">–</span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./1924\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1924\">1924</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Eerste minister</th>\n<td><a href=\"./Louis_Botha\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Louis Botha\">Louis Botha</a><br/><a href=\"./Jan_Christian_Smuts\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Jan Christian Smuts\">Jan Christian Smuts</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a href=\"./Jan_Christian_Smuts\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Jan Christian Smuts\">Jan Christian Smuts</a> (Mynwese)<br/><a class=\"new\" href=\"./George_Leuchars\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"George Leuchars\">George Leuchars</a> (Industrie)</td></tr>\n<tr>\n<th>Opgevolg<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a class=\"new\" href=\"./Frederick_William_Beyers\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Frederick William Beyers\">Frederick William Beyers</a></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:110%;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Minister van Onderwys</div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"border-bottom:none; text-align:center;\"><b>Ampstermyn</b><br/><a href=\"./1910\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1910\">1910</a><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span typeof=\"mw:Entity\">–</span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./1921\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1921\">1921</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Eerste minister</th>\n<td><a href=\"./Louis_Botha\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Louis Botha\">Louis Botha</a><br/><a href=\"./Jan_Christian_Smuts\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Jan Christian Smuts\">Jan Christian Smuts</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Voorafgegaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><i>Amp geskep</i></td></tr>\n<tr>\n<th>Opgevolg<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td><a href=\"./Patrick_Duncan\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Patrick Duncan\">Patrick Duncan</a></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"color: #000000; font-size: 110%; text-align: center;\"><hr/><div style=\"background:lavender;\">Persoonlike besonderhede</div></th></tr>\n<tr>\n<th>Gebore</th>\n<td><a href=\"./12_Maart\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"12 Maart\">12 Maart</a> <a href=\"./1871\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1871\">1871</a> <br/><a href=\"./Wellington,_Wes-Kaap\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wellington, Wes-Kaap\">Wellington</a>, <a href=\"./Kaapkolonie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kaapkolonie\">Kaapkolonie</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Sterf</th>\n<td>31 Desember 1941 (op 70)<br/><a href=\"./Kaapstad\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kaapstad\">Kaapstad</a>, <a href=\"./Unie_van_Suid-Afrika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Unie van Suid-Afrika\">Unie van Suid-Afrika</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Politieke<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>party</th>\n<td><a href=\"./Afrikanerbond_(party)\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Afrikanerbond (party)\">Afrikanerbond</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3953
} |
'n Volwasse glansibis
Eiers van *Plegadis falcinellus*
Die **Glansibis** (*Plegadis falcinellus*) is 'n voël in die ibis-familie, *Threskiornithidae*. Daar word geglo dat die glansibis oorspronklik uit die Ou Wêreld kom en deur natuurlike verspreiding na Afrika en die Noordelike dele van Suid-Amerika versprei het tydens die 19de eeu.
Identifikasie
-------------
Die glansibis is 'n groot voël met 'n lengte van 55 – 65 cm en 'n 88 – 105 cm vlerkspan. Parende volwassenes het rooibruin tot pers liggame en glansende bottelgroen vlerke. Nie-parende voëls en onvolwassenes het ietwat dowwer liggame. Die spesie het 'n donker bek, asook 'n donker gesigsvel wat bo en onder begrens word deur 'n blou-groen kleur in nie-parende voëls en 'n kobaltblou kleur in parende voëls. Glansibisse het rooibruin bene. Ibisse vlieg met uitgestrekte nekke (anders as reiers) en swerms vlieg gereeld in reguit lyne.
Habitat
-------
Die glansibisse bou hulle neste in bome en woon in kolonies, ook saam met reiers. Die voëls verkies bome naby damme, vlei-gebiede en moerasagtige areas.
Voeding
-------
Die glansibis is 'n karnivoor en jag visse, paddas en ander waterskepsels en sal ook nou en dan insekte vreet.
Verspreiding
------------
Die glansibis is die mees-verspreide van die ibis-spesies. Die voëls paar in 'n verskeie warm streke van Europa, Asië, Afrika, Australië en aan die kusgebiede naas die Atlantiese oseaan asook in die omgewing van die Karibiese eilande en omliggende dele van die Amerikas. Die spesie migreer met die seisoene: die meeste Europese voëls spandeer die winter in Afrika. In Noord-Amerika spandeer voëls noord van Noord-Carolina die winter meer suid.
Geluid
------
Die glansibis is 'n redelike stil voël, maar sal maak nou en dan 'n *kok-kok-kok* geluid, asook 'n *grrrr*-geluid tydens paring.
Ander name
----------
* Engels: *Glossy Ibis*
* Duits: *Brauner Sichler*
* Wetenskaplike naam: *Plegadis falcinellus*
Sien ook
--------
| | |
| --- | --- |
| | Wikimedia Commons bevat media in verband met ***Glansibis***. |
* Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
* Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
* Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name
Bronnelys
---------
WikispeciesWikispecies
Wikispecies het meer inligting oor: **Glansibis**
* Roberts' Birds of Southern Africa, Sesde uitgawe, ISBN 0-620-17583-4
* Handbook of the Birds of Europe, the Middle East, and North Africa: The Birds of the Western Palearctic.
* Field Guide to the Birds of North America, 4th Edition.
| | |
| --- | --- |
| Taksondatabasisse |
* Wd: Q178811
* ADW: Plegadis\_falcinellus
* ARKive: plegadis-falcinellus
* Avibase: D4540F880A3EC3BB
* BioLib: 8415
* eBird: gloibi
* EPPO: PLEGFA
* Fauna Europaea: 96663
* Fossilworks: 372358
* GBIF: 2480773
* IBC: glossy-ibis-plegadis-falcinellus
* iNaturalist: 3756
* ITIS: 174924
* IUCN: 22697422
* NCBI: 52788
* WoRMS: 158977
* Xeno-canto: Plegadis-falcinellus
| | {
"title": "Glansibis",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1044,
2591,
0.40293323041296797
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)\">Glansibis</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg\"><img data-file-height=\"1166\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1308\" decoding=\"async\" height=\"214\" resource=\"./Lêer:Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg/240px-Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg/360px-Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg/480px-Plegadis_falcinellus_Syracuse.jpg 2x\" width=\"240\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size mw-default-audio-height\" typeof=\"mw:File\"><span><audio controls=\"\" height=\"32\" preload=\"none\" resource=\"./Lêer:Plegadis_falcinellus_-_Glossy_Ibis_XC129140.ogg\" width=\"220\"><source data-shorttitle=\"Bron van Ogg\" data-title=\"Oorspronklike Ogg-lêer (338 kbps)\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a7/Plegadis_falcinellus_-_Glossy_Ibis_XC129140.ogg\" type='audio/ogg; codecs=\"vorbis\"'/><source data-shorttitle=\"MP3\" data-title=\"MP3\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/a7/Plegadis_falcinellus_-_Glossy_Ibis_XC129140.ogg/Plegadis_falcinellus_-_Glossy_Ibis_XC129140.ogg.mp3\" type=\"audio/mpeg\"/></audio></span></span></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)\">\n<th colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><a href=\"./Bewaringstatus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bewaringstatus\">Bewaringstatus</a></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><span><img alt=\"\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"240\" decoding=\"async\" height=\"59\" resource=\"./Lêer:Status_iucn3.1_LC_af.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/220px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/330px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/440px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png 2x\" width=\"220\"/></span></span><br/><a href=\"./Veilige_spesie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Veilige spesie\">Veilig</a> <link href=\"./Kategorie:IUBN_Rooilys_veilige_spesies\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/><small><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>(<a href=\"./IUBN-rooilys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IUBN-rooilys\">IUCN 3.1</a>)</small></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a></th></tr>\n<tr>\n<td>Domein:</td>\n<td><div class=\"domein\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Eukaryota\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eukaryota\">Eukaryota</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><div class=\"koninkryk\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Animalia\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Animalia\">Animalia</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Filum:</td>\n<td><div class=\"filum\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Chordata\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Chordata\">Chordata</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Klas:</td>\n<td><div class=\"klas\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Aves\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Aves\">Aves</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Orde:</td>\n<td><div class=\"orde\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Ciconiiformes\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Ciconiiformes\">Ciconiiformes</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Familie:</td>\n<td><div class=\"familie\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Threskiornithidae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Threskiornithidae\">Threskiornithidae</a></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Genus:</td>\n<td><div class=\"genus\" style=\"display:inline\"><i><a class=\"new\" href=\"./Plegadis\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plegadis\">Plegadis</a></i></div></td></tr>\n<tr>\n<td>Spesie:</td>\n<td><div class=\"spesie\" style=\"display:inline\"><i><b>P.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>falcinellus</b></i></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)\"><a href=\"./Binomiale_naam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Binomiale naam\">Binomiale naam</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><b><span class=\"binomial\"><i>Plegadis falcinellus</i></span></b><br/><div style=\"font-size: 85%;\"><a href=\"./Carolus_Linnaeus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Carolus Linnaeus\">Linnaeus</a>, 1766</div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)\"></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Glansibis_verspr.jpg\"><img data-file-height=\"122\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"154\" decoding=\"async\" height=\"122\" resource=\"./Lêer:Glansibis_verspr.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/af/5/52/Glansibis_verspr.jpg\" width=\"154\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center; font-size: 88%\">Die verspreiding van die glansibis in Suider-Afrika</td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 2950
} |
Siberië en die Russiese Verre Ooste. Die rooi deel is die gebied van die Siberiese Federale Distrik en die geel en oranje deel regs daarvan is die gebied van die Verre Oosterse Federale Distrik.
Die **Russiese Verre Ooste** (Russies: Да́льний Восто́к Росси́и; *Dalni Wostok Rossii*) is ’n naam wat gebruik word vir die Russiese deel van die Verre Ooste, dus die heel oostelike gebiede tussen die Baikalmeer in Sentraal-Siberië en die Stille Oseaan. Die Russiese Verre Oosterse Federale Distrik wat in dié gebied val, moet nie verwar word met die Siberiese Federale Distrik wat nie tot aan die Stille Oseaan strek nie (sien kaart).
Terminologie
------------
In Russies word gewoonlik na die streek verwys as slegs die "Verre Ooste" en dit kan anderstaliges verwar omdat dit verskil van die internasionale betekenis van die Verre Ooste. Laasgenoemde word gewoonlik in Russies genoem die "Asies-Pasifiese Gebied" (Азиатско-тихоокеанский регион; *Aziatsko-tichookeanski region*), afgekort met die Cyrilliese letters ATP of as Oos-Asië (Восточная Азия; *Wostotsjnaja Azija*).
Geskiedenis
-----------
Rusland het in 1647 tot aan die kus van die Stille Oseaan uitgebrei met die stigting van Ochotsk. Rusland het in die 19de eeu sy beheer oor die Russiese Verre Ooste bekragtig.
Tot in 2000 het die Russiese Verre Ooste nie spesifieke grense gehad nie. Die naam "Siberië en die Verre Ooste" (Сибирь и Дальний Восток; *Sibir i Dalni Wostok*) is dikwels in Russies gebruik vir die Russiese gebiede oos van die Oeralgebergte sonder om ’n spesifieke onderskeid tussen die twee streke te tref. Die "Verre Ooste" was net ’n vae term.
In 2000 is Rusland se federale deelgebiede in groter federale distrikte ingedeel en die Verre Oosterse Federale Distrik is gestig. Dit bestaan uit die Amoer-oblast, outonome okroeg Tsjoekotka, Joodse Outonome Oblast, Kamtsjatka-krai, Chabarofsk-krai, Magadan-oblast, Primorski-krai, Republiek van Sacha (Jakoetië) en Sachalin-oblast. Sedert 2000 verwys die naam "Verre Ooste" meestal na die federale distrik, maar dit word dikwels ook in ’n breër sin gebruik.
Die federale distrik beslaan ’n gebied van 6,2 miljoen km2 – meer as ’n derde van Rusland se totale oppervlakte.
Demografie
----------
Die meeste bewoners van die Russiese Verre Ooste bly in die suide. As ’n mens die grootte van die gebied in ag neem, beteken dit dat die bevolkingsdigtheid van die 6,7 miljoen mense net effens meer as een mens per km2 is en dus is dit een van die ylsbevolkte gebiede op aarde. Sedert die verbrokkeling van die Sowjetunie het die bevolking geweldig afgeneem – 14% in die afgelope 15 jaar.
Etniese Russe en Oekraïners maak die grootste deel van die bevolking uit. Sowat 75% woon in stede. Volgens die 2002-sensus is die grootste stede:
* Wladiwostok (594 701 inwoners)
* Chabarofsk (583 072)
* Komsomolsk aan die Amoer (281 035)
* Blagowesjtsjensk (219 221)
* Jakoetsk (210 642)
* Petropawlofsk-Kamtsjatski (198 028)
* Joezjno-Sachalinsk (177 682)
* Nachodka (177 133)
* Oessoerijsk (157 759) | {
"title": "Russiese Verre Ooste",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
305,
2682,
0.11372110365398956
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3108
} |
Die Hebreeuse Bybel gebruik verskillende **terme of name om na God te verwys** wat meestal beskrywend is van eienskappe van Hom wat Hy aan die mens openbaar gemaak het. Die ware Naam van God word egter deur Jode as heilig beskou, en word daarom nie eens neergeskryf of ligtelik uitgespreek nie.
Betekenis en korrekte uitspraak
-------------------------------
Weens die heiligheid daarvan is die Naam van God aanvanklik slegs mondelings deur Joodse geleerdes van geslag tot geslag oorgedra. In geskrewe vorm is dit slegs aangedui deur die vier letters YHVH, ook bekend as die "Tetragrammaton".
Dié gebruik het egter daartoe gelei dat daar vandag sekere mate van onsekerheid is oor die korrekte uitspraak en selfs betekenis van YHVH. Sommige meen dat Jehovah die korrekte uitspraak is, hoewel daar Joodse geleerdes is wat dié naam verwerp op grond daarvan dat dit glo in die sestiende eeu deur 'n Christelike monnik uitgedink en gebruik is toe hy die Bybel uit Hebreeus in Latyns vertaal het.
Die meeste geleerdes meen dat die korrekte uitspraak van YHVH eerder Yahweh is. Yahweh is waarskynlik afgelei van die Hebreeuse werkwoord hayah ("om te bestaan"), en word onder meer in Genesis 3: 14-16 gebruik waar God teenoor Moses na Homself verwys as "EK IS".
Skryf van God se Naam
---------------------
Die Judaïsme verbied nie die neerskryf van God se Naam as sodanig nie, maar verbied wel die uitwissing of skending van Sy Naam. Toegewyde Jode vermy dit daarom om God se naam neer te skryf omdat hulle wil verhinder dat die geskrewe naam later per ongeluk of deur 'n onkundige persoon uitgewis of geskend word.
In die plek daarvan om God se Naam uit te skryf, word letters of lettergrepe vervang of uitgelaat. Só sal hulle "G-d" skryf in die plek van "God". Dié metode word nie net gebruik in die geval van YHVH nie, maar ook wanneer die ander beskrywende of substituut-name van God neergeskryf word.
Uitspreek van God se Naam
-------------------------
Net soos met die neerskryf van God se Naam, verbied die Hebreeuse Bybel dit ook nêrens dat God se Naam uitgespreek mag word nie. Dit blyk dat Sy naam oorspronklik daagliks tydens dienste in die tempel uitgespreek is en dat Jode mekaar selfs vroeër gegroet het deur God se Naam te gebruik.
Dié gebruik het egter later verval en in stede daarvan om God se Naam te sê, het Jode dit vervang met substituut-name soos Adonai ("my Here) of Elohim ("Majesteit"). Teen die tyd dat die Talmoed saamgestel is, was daar selfs sommige Joodse geleerdes wat verklaar het dat iemand wat YHVH uitspreek in plaas daarvan om 'n substituut-naam te gebruik, geen plek het in die toekomstige wêreld nie en verdien om doodgemaak te word.
Vandag is dit steeds die gebruik om substituut-name te gebruik wanneer Jode na God verwys. Hoewel die "verbod" op die gebruik van Sy Naam net betrekking het op die oorspronklike YHVH, word selfs die substituut-name meestal net tydens gebed en Bybel-studie gebruik. Sommige van dié name, soos Adonai, het egter self ook intussen 'n verhewe of heilige waarde verkry, en daarom vervang baie Jode dit vandag met die eenvoudige term Ha-Shem ("Die Naam").
Beskrywende name van God
------------------------
Die Hebreeuse Bybel bevat verskeie beskrywende name vir God wat meestal dui op Sy almag en heiligheid. Voorbeelde van sulke name is Melech Malchei ha-Melachim ("Koning van konings"); Ha-Rachaman ("Die Barmhartige"); Ha-Bore ("Skepper"); Ribbono Shel Olam ("Here van die heelal"); Shechinah ("Goddelike Teenwoordigheid"); Mi She-Amar V'hayah ha-Olam ("Hy wat gespreek het en die wêreld het tot stand gekom"); Ha-Kadosh Baruch Hu ("Die Heilige Een - geseënd is Hy"); en Gevurah ("Krag"). | {
"title": "Naam van God in Judaïsme",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
138,
3096,
0.044573643410852716
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3674
} |
**David Goldblatt** (\* 29 November 1930 in Randburg, Transvaal; † 25 Junie 2018 in Johannesburg) was 'n Suid-Afrikaanse fotograaf wat bekendheid verwerf het met sy fotografiese dokumentasie van die alledaagse lewe van Suid-Afrikaners in die ou bedeling. In sy latere lewe het Goldblatt hom aan landskapsfotografie gewy.
In 1988 was David Goldblatt die eerste Suid-Afrikaner wie se werk in 'n spesiale kunsuitstalling deur die befaamde New Yorkse *Museum of Modern Art (MoMA)* vertoon is. Die eerste retrospektiewe uitstalling van sy werk is in die lente van 2018 deur die Paryse *Centre Pompidou* aangebied.
Lewe
----
Goldblatt is as seun van Joodse immigrante uit Litaue in Randburg gebore. Op die ouderdom van 18 het hy sy fotografiese werk begin. Sy swart-en-wit-foto's, waarmee hy gedurende die 1960's en 1970's internasionale bekendheid verwerf het, het rasverhoudinge in Suid-Afrika anders as nuusmedia nie in kategorieë van onrus en geweld gedokumenteer nie, maar in rustige tonele wat die kloof tussen wit en swart vanuit 'n etiese en morele benaderingshoek uitgebeeld het.
David Goldblatt is op 25 Junie 2018 in sy huis in Johannesburg vreedsaam in sy slaap oorlede. | {
"title": "David Goldblatt",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
701,
1693,
0.41405788541051386
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biography vcard\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Persoon\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Persoon"},"params":{"naam":{"wt":"David Goldblatt"},"bynaam":{"wt":""},"beeld":{"wt":""},"beeldbeskrywing":{"wt":""},"onderskrif":{"wt":""},"geboortenaam":{"wt":""},"geboortedatum":{"wt":"{{Geboortedatum|1930|11|29}}"},"geboorteplek":{"wt":"[[Randburg]], [[Transvaal]], [[Unie van Suid-Afrika]]"},"sterfdatum":{"wt":"{{Sterfdatum en ouderdom|1930|11|29|2018|6|25}}"},"sterfteplek":{"wt":"[[Johannesburg]], [[Suid-Afrika]]"},"ouers":{"wt":"Eli en Olga Goldblatt"},"familie":{"wt":""},"titel":{"wt":""},"nasionaliteit":{"wt":"{{vlagland|Suid-Afrika}}"},"alma_mater":{"wt":"[[Universiteit van die Witwatersrand]]<br />Harvard-universiteit"},"beroep":{"wt":"Fotograaf"},"ander":{"wt":""},"bekend":{"wt":"''On the Mines'' (1973), ''Some Afrikaners Photographed'' (1975), ''The Structure of Things Then'' (1998)"},"salaris":{"wt":""},"termyn":{"wt":""},"voorganger":{"wt":""},"opvolger":{"wt":""},"eerbewyse":{"wt":""},"party":{"wt":""},"religie":{"wt":""},"huweliksmaat":{"wt":""},"kinders":{"wt":""},"kleinkinders":{"wt":""},"webblad":{"wt":""},"handtekening":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:22em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold\"><div class=\"fn\" style=\"display:inline\">David Goldblatt</div></th></tr><tr><th scope=\"row\">Gebore</th><td><span style=\"display:none\">(<span class=\"bday\">1930-11-29</span>)</span>29 November 1930<br/><div class=\"birthplace\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Randburg\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Randburg\">Randburg</a>, <a href=\"./Transvaal\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Transvaal\">Transvaal</a>, <a href=\"./Unie_van_Suid-Afrika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Unie van Suid-Afrika\">Unie van Suid-Afrika</a></div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Sterf</th><td>25 Junie 2018 (op 87)<br/><div class=\"deathplace\" style=\"display:inline\"><a href=\"./Johannesburg\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Johannesburg\">Johannesburg</a>, <a href=\"./Suid-Afrika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Suid-Afrika\">Suid-Afrika</a></div></td></tr><tr><th scope=\"row\">Nasionaliteit</th><td class=\"category\"><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Suid-Afrika\"}' typeof=\"mw:Image\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_South_Africa.svg\"><img data-file-height=\"267\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"400\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_South_Africa.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/22px-Flag_of_South_Africa.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/33px-Flag_of_South_Africa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/44px-Flag_of_South_Africa.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Suid-Afrika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Suid-Afrika\">Suid-Afrika</a></td></tr><tr><th scope=\"row\">Alma<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>mater</th><td><a href=\"./Universiteit_van_die_Witwatersrand\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Universiteit van die Witwatersrand\">Universiteit van die Witwatersrand</a><br/>Harvard-universiteit</td></tr><tr><th scope=\"row\">Beroep</th><td class=\"role\">Fotograaf</td></tr><tr><th scope=\"row\">Bekend<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>vir</th><td><i>On the Mines</i> (1973), <i>Some Afrikaners Photographed</i> (1975), <i>The Structure of Things Then</i> (1998)</td></tr><tr><th scope=\"row\">Ouer(s)</th><td>Eli en Olga Goldblatt</td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1182
} |
Die **Russiese bloukat** (Russies: Русская голубая; Engels: *Russian Blue*) is ’n kortharige katras met ’n blou-grys pels. Hulle is hoogs intelligent en spelerig, maar skaam teenoor vreemdelinge. Hulle ontwikkel hegte bande met hul eienaars en is gewild vanweë hul geaardheid en unieke pels.
Geskiedenis
-----------
’n Vier maande oue Russiese bloukatmannetjie.
Die Russiese bloukat is ’n natuurlike ras wat waarskynlik van die hawestad Archangelsk, Rusland, afkomstig is.
Daar word geglo dat die eerste Russiese bloukat in die 1860's deur matrose van die eilande by Archangelsk na Engeland en Noord-Europa gebring is. Die eerste aangetekende geval waar die katte geskou is, is in 1875 as die "Archangel cat" by die ou Crystal Palace in Londen. Die katte het saam met ander blou katte in ’n klas meegeding tot in 1912, toe hulle hul eie klas gekry het.
Die ras is tot met die Tweede Wêreldoorlog hoofsaaklik in Rusland en Skandinawië ontwikkel. Voor die oorlog het ’n gebrek aan getalle daartoe gelei dat die kat met die Siamese kat gekruis is. Hoewel daar van die katte voor die oorlog in Amerika was, is die moderne Russiese bloukat soos hy vandag in Amerika lyk, eers ná die oorlog geskep. Dit is gedoen deur die bloedlyne van die Skandinawiese en Britse katte te meng. Die Siamese eienskappe is nou grootliks uitgeteel.
Hoewel hulle op ’n beperkte grondslag gebruik is in die skepping van ander katrasse soos die Havana-bruinkat en die Nebelung, is die Russiese bloukat self ’n kortharige blou-grys kat.
In die vroeë 1970's is ’n effekleurige wit kat in Australië geskep deur dit met ’n wit huiskat te teel. Dit is die Russiese witkat genoem. Teen die laat 1970's is Russiese wit- en swartkatte in Australië in verskillende klasse aanvaar. Die Southern African Cat Council aanvaar ook wit en swart katte, maar die Amerikaanse Cat Fanciers Association erken nie ander kleure nie.
Beskrywing
----------
Die Russiese bloukat het heldergroen oë, twee lae kort, dik hare en ’n blou-grys pels. Die onderste hare is sag en donsig, en net so lank as die boonste laag, wat ’n egalige blou is met silwer punte. Die stert het egter dowwe, skaars merkbare strepe. Net die Russiese bloukat en Franse Chartreux het hierdie soort pels. Die silwer punte gee dit ’n glansende voorkoms. Enige wit hare of geel oë word as foute in skoukatte beskou.
Die Russiese bloukat moenie met die Britse bloukat verwar word nie – dié is nie ’n afsonderlike ras nie, maar ’n Britse korthaarkat met ’n blou pels.
Die Russiese bloukat is baie intelligent en spelerig, nuuskierig en kalm. Hulle sal nes ’n hond goed vir ’n mens gaan haal wat jy vir hulle gooi en is sensitief vir basiese menslike emosies. Hulle vorm hegte bande met hul eienaars. Hulle kom ook goed met ander diere en kinders klaar. Hulle is skaam voor vreemdelinge as hulle nie gewoond is aan ’n besige omgewing nie. Hulle is skoon katte wat graag miaau.
Sien ook
--------
* Lys van katrasse
* Russiese wit-, swart- en streepkat
* Nebelung, ’n ras met medium-lang hare wat van die Russiese bloukat afstam | {
"title": "Russiese bloukat",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
2301,
4747,
0.4847271961238677
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" cellpadding=\"0\" cellspacing=\"0\" class=\"toccolours vatop infobox\" style=\"float:right; clear:right; width:270px; padding:3px; margin:1px 1px 1em 1em; font-size:85%;\">\n<tbody><tr><td colspan=\"3\" style=\"background-color:#ACE1AF; color:#000000; text-align: center;\"><b><span style=\"font-size: 120%;\">Russiese bloukat</span></b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"\"}' typeof=\"mw:Image\"><a href=\"./Lêer:Russian_blue.jpg\"><img data-file-height=\"1150\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"813\" decoding=\"async\" height=\"255\" resource=\"./Lêer:Russian_blue.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Russian_blue.jpg/180px-Russian_blue.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Russian_blue.jpg/270px-Russian_blue.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Russian_blue.jpg/360px-Russian_blue.jpg 2x\" width=\"180\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Land<span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td><td colspan=\"2\"><a href=\"./Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rusland\">Rusland</a></td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Ontstaan<span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td><td colspan=\"2\">Natuurlik</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Pels<span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td><td colspan=\"2\">Kort</td></tr>\n<tr>\n<td style=\"font-weight:bold;\">Patroon<span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td><td colspan=\"2\">Effekleurig</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:#ACE1AF; color:#000000; text-align: center;\"><b>Wetenskaplike<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>naam</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align: center;\"><i>Felis catus</i> (<a href=\"./Kat\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kat\">huiskat)</a></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"text-align: center;\"><b>Nota:</b> Sommige verenigings erken ook wit en swart katte, maar ander nie.</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"3\" style=\"background-color:#ACE1AF; text-align: center;\">\n<table cellpadding=\"0\" cellspacing=\"0\" style=\"background:transparent; color:#000000; margin: auto;\">\n<tbody><tr><td style=\"vertical-align:middle\"><b>Portaal</b><span typeof=\"mw:Entity\"> </span> <span data-mw='{\"caption\":\"Portaalicoon\"}' typeof=\"mw:Image\"><a href=\"./Lêer:Portal.svg\"><img data-file-height=\"32\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"36\" decoding=\"async\" height=\"20\" resource=\"./Lêer:Portal.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> <span typeof=\"mw:Entity\"> </span></td>\n<td style=\"text-align: left;\"><b><a href=\"./Portaal:Katte\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Portaal:Katte\">Katte</a> </b></td></tr>\n</tbody></table></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3093
} |
Die 'West Street'-stasie
Binnekant
Die **Glasgow-moltrein** is 'n moltreinstelsel in Glasgow, Skotland. Die moltrein is in 1896 in gebruik geneem en is die derde oudste moltreinstelsel ter wêreld (Londen en Budapest se moltreine is ouer). Dit stelsel bestaan uit 'n ondergrondse dubbelsporige ringlyn van 10,4 kilometer met 15 stasies. Die tonnels het 'n diameter van slegs 3,35 meter. Die moltrein is daarom slegs 2,34 meter breed en 2,69 meter hoog. Die spoorwydte is 1 219 millimeter (4 Engelse voet).
Geskiedenis
-----------
Die lyn is vanaf 1891 deur die privaatmaatskappy *Glasgow District Subway Company* gebou en is op 14 Desember 1896 geopen. In 1923 word dit deur die munisipale vervoermaatskappy van Glasgow oorgeneem. Die trein is tot in 1935 deur kabels getrek. Daarna is die lyn met 600 volt gelykstroom geëlektrifiseer.
In 1977 word die metrolyn vir drie jaar vir opknappingswerk gesluit. Al die stasies is heeltemal oorgebou. 'n Bogrondse opstelterrein (Broomloan Depot) is by stasie Govan gevoeg. Omdat 'n hyskraan nie meer nodig was om treine op die lyn te sit en af te haal nie, kon die ritfrekwensie sedertdien by die aanvraag aangepas word.
In 1980 word die gemoderniseerde netwerk weer onder die naam *Glasgow Underground* geopen. In 2003 is die naam weer na *Glasgow Subway* terug verander.
Diens
-----
Op weeksdae en Saterdae vertrek 'n trein elke 4 tot 8 minute. Die diens word van soggens vroeg tot laataand gelewer. Op Sondae is dit beperk tot 'n 8-minutediens tussen 11:00 en 18:00.
Stasies
-------
Die Glasgow-moltrein
Die metrostasies van die Glasgow-moltrein is (vanaf die noordelikste stasie kloksgewys):
* Hillhead
* Kelvinbridge
* St. George's Cross
* Cowcaddens
* Buchanan Street (langs die 'Queen Street'-treinstasie)
* St. Enoch (die Glasgow Central-treinstasie is binne loopafstand)
* Bridge Street
* West Street
* Shields Road
* Kinning Park
* Cessnock
* Ibrox
* Govan
* Partick (met die Partick-treinstasie gekombineer)
* Kelvinhall | {
"title": "Glasgow-moltrein",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
328,
1690,
0.1940828402366864
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1982
} |
Verskeie komponente
'n **Elektroniese komponent** is 'n basiese elektroniese element wat gewoonlik in 'n diskrete vorm verpak word met twee of meer verbindingsdrade of metaalgeleiers. Die komponente is bedoel om aanmekaar verbind te word, gewoonlik deur soldeerwerk op 'n gedrukte stroombaan om 'n elektroniese stroombaan te skep wat 'n besondere funksie verrig (byvoorbeeld 'n versterker, radio-ontvanger of 'n ossilator). Komponente kan een-een verpak word (resistor, kapasitor, transistor, diode ens.) of in meer of minder komplekse groeperinge in geïntegreerde stroombane (operasionele versterkers, resistor-roosters, logiese hekke ens.)
Dikwels word elektroniese komponente meganies gestabiliseer, die isolasie-eienskappe verbeter en beskerm teen omgewingsfaktore deur dit in 'n hars te omhul.
Komponente kan passief of aktief wees:
* **Passiewe komponente** is daardie komponente wat nie 'n versterking of rigtingsgebondenheid het nie. In die elektroniese bedrywe word na hul verwys as elektriese elemente of elektriese komponente.
* **Aktiewe komponente** is daardie wat versterking of rigtingsgebondenheid het. Hulle sluit halfgeleiertoestelle en termioniese kleppe (vakuumbuise) in. | {
"title": "Elektroniese komponent",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
407,
1140,
0.3570175438596491
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1194
} |
***Russian Ark*** (Russies: ***Русский Ковчег***; *Roesskii Koftsjeg*, "Russiese Ark") is ’n 2002-rolprent deur die Russiese regisseur Alexander Sokurov. Dit is in een aaneenlopende skoot verfilm.
Opsomming
---------
’n Onbekende verteller, wat nie deur die gehoor gesien word nie en met die stem van die regisseur praat, dwaal deur die Winterpaleis (nou die hoofgebou van die Russiese Hermitage-museum) in Sint Petersburg. Die verteller impliseer dat hy gesterf het en ’n spook is wat deur die paleis swerf. In elke kamer ontmoet hy werklike en fiktiewe mense uit verskeie tydperke van die stad se 300 jaar lange geskiedenis. Hy word vergesel van "die Europeër" (Sergei Dreiden; gespeel deur Sergei Dontsov), wat die 19de-eeuse reisiger die markies De Custine verteenwoordig. (Die werklike markies het ’n gewilde boek geskryf oor sy reise in 1839 in Rusland.) Die gehoor kan hom wel sien. Soms is daar interaksie tussen die verteller-regisseur, sy metgesel en die ander karakters, maar soms loop hulle ongemerk rond.
Die rolprent begin met die aankoms van perdekarre met gaste by ’n syingang van die paleis. Die verteller ontmoet een van die gaste, "die Europeër", en volg hom deur verskeie kamers van die paleis. Elke kamer verteenwoordig ’n ander tydperk uit die geskiedenis, maar nie in ’n chronologiese volgorde nie.
Die prent wys onder meer die skouspelagtige aanbieding van operas en toneelstukke in die tyd van Katharina die Grote; ’n hoftoneel waarin tsaar Nikolaas I deur die sjah van Iran om verskoning gevra word vir die dood van Aleksander Griboedof, ’n ambassadeur; die idilliese gesinslewe van Nikolaas II se kinders; die amptelike wisseling van die Paleiswag; die museum se direkteur fluister die behoefte om herstelwerk te doen tydens die regering van Josef Stalin; en ’n desperate inwoner van Sint Petersburg maak sy eie kis tydens die stad se 90 dae lange beleg in die Tweede Wêreldoorlog.
Die hoogtepunt van die prent is ’n groot bal met musiek deur Michail Glinka, met honderde gaste in skouspelagtige kostuums en ’n volle orkes gedirigeer deur Waleri Gergijef, en wys dan hoe die gaste tydsaam by die groot trap van die paleis afstap.
Die verteller verlaat dan die paleis deur ’n syuitgang en die paleis word voorgestel as ’n ark wat die Russiese kultuur bewaar en op die see dryf.
Vervaardiging
-------------
Die rolprent wys 33 kamers van die museum, wat gevul is met meer as 2 000 akteurs.
*Russian Ark* is die eerste prent ooit wat in een lang skoot verfilm is. Dit is geskiet in hoëdefinisie-video met ’n Sony HDW-F900. Die inligting is nie gekompakteer en eers op band opgeneem soos gewoonlik nie, maar ongekompakteer op ’n hardeskyf met 100 minute speeltyd. Drie vorige pogings het skeefgeloop weens tegniese probleme, maar die vierde probeerslag het gladweg verloop.
Resensies
---------
Die prent was nie ’n groot kommersiële sukses nie, maar byna alle resensente het dit geprys. Roger Ebert, ’n Amerikaanse resensent en draaiboekskrywer wat ’n Pulitzer-prys gewen het, het geskryf: "Apart from anything else, this is one of the best-sustained ideas I have ever seen on the screen....{T}he effect of the unbroken flow of images (experimented with in the past by directors like Hitchcock and Max Ophuls) is uncanny. If cinema is sometimes dreamlike, then every edit is an awakening. *Russian Ark* spins a daydream made of centuries." | {
"title": "<i>Russian Ark</i>",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
597,
3506,
0.17027952082144895
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt2\" cellspacing=\"2\" class=\"infobox vevent\" style=\"width:25%; text-align:left; font-size:85%;\">\n<tbody><tr><th class=\"inligtingskas_v2-rolprentopskrif\" colspan=\"2\" style=\"font-size:140%; font-weight:bolder; height:45px; line-height:1.2em; vertical-align:middle; text-align:center; background-color:#ABD2D0;\"><i>Russian Ark <br/>Русский Ковчег</i></th></tr>\n<tr class=\"description\">\n<th>Regisseur</th>\n<td><a class=\"new\" href=\"./Alexander_Sokurov\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Alexander Sokurov\">Alexander Sokurov</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Draaiboek</th>\n<td>Anatoli Nikiforov<br/>Alexander Sokurov</td></tr>\n<tr>\n<th>Verteller</th>\n<td>Alexander Sokurov</td></tr>\n<tr>\n<th>Met</th>\n<td>Sergei Dontsov<br/>Mariya Kuznetsova<br/>Leonid Mozgovoy<br/>Mikhail Piotrovski</td></tr>\n<tr>\n<th>Musiek<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>deur</th>\n<td>Sergei Yevtushenko</td></tr>\n<tr>\n<th>Kinematografie</th>\n<td>Tilman Büttner</td></tr>\n<tr>\n<th>Redigeerder</th>\n<td>Stefan Ciupek<br/>Sergei Ivanov<br/>Betina Kuntzsch</td></tr>\n<tr>\n<th>Uitgereik</th>\n<td>8 November 2002</td></tr>\n<tr>\n<th>Speeltyd</th>\n<td>99 min</td></tr>\n<tr>\n<th>Land</th>\n<td><a href=\"./Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rusland\">Rusland</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Taal</th>\n<td><a href=\"./Russies\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Russies\">Russies</a>, met <a href=\"./Engels\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Engels\">Engelse</a> byskrifte</td></tr>\n<tr>\n<th align=\"center\" colspan=\"2\" style=\"font-size: 100%;\"><b><a class=\"external text\" href=\"http://www.imdb.com/title/tt0318034/\" rel=\"mw:ExtLink\">IMDb-profiel</a></b></th></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3408
} |
Die **Glansslangkoppie** (*Spatalla colorata*) is 'n blomdraende struik wat tot die genus *Spatalla* behoort en deel van die fynbos vorm. Die plant is endemies aan die Wes-Kaap waar dit van die Riviersonderendberge tot sentraal Langeberg voorkom.
Die struik groei regop en word slegs 80 cm hoog en blom van Julie tot November. Die plant vrek na 'n brand maar die sade oorleef. Die plant is tweeslagtig en bestuiwing vind deur die werking van insekte plaas. Twee maande nadat die plant geblom het, val die ryp sade op die grond waar dit deur miere versprei word. Die plant groei op koel, suidelike hellings op hoogtes van 900 - 1400 m.
In Engels staan die struik as die *Shiny spoon* bekend.
Sien ook
--------
* Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse bome
Bronne
------
* REDLIST Sanbi
* Biodiversityexplorer
* Protea Atlas 1
* Protea Atlas 2
* Plants of the World Online
| | |
| --- | --- |
| Taksondatabasisse |
* Wd: Q18082783
* GBIF: 3995893
* iNaturalist: 594628
* IPNI: 706718-1
* IUCN: 113240825
* Plant List: tro-26500359
* Tropicos: 26500359
| | {
"title": "Glansslangkoppie",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
501,
1078,
0.4647495361781076
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">Glansslangkoppie</th></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">\n<th colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><a href=\"./Bewaringstatus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bewaringstatus\">Bewaringstatus</a></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><span><img alt=\"\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"240\" decoding=\"async\" height=\"59\" resource=\"./Lêer:Status_iucn3.1_EN_af.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Status_iucn3.1_EN_af.svg/220px-Status_iucn3.1_EN_af.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Status_iucn3.1_EN_af.svg/330px-Status_iucn3.1_EN_af.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Status_iucn3.1_EN_af.svg/440px-Status_iucn3.1_EN_af.svg.png 2x\" width=\"220\"/></span></span><br/><a href=\"./Bedreigde_spesie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bedreigde spesie\">Bedreig</a> <link href=\"./Kategorie:IUBN_Rooilys_bedreigde_spesies\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/><small><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>(<a href=\"./IUBN-rooilys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IUBN-rooilys\">IUCN 3.1</a>)</small></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a> <span class=\"plainlinks\" style=\"font-size:smaller; float:right; padding-right:0.4em; margin-left:-3em;\"><span class=\"mw-default-size\" data-mw='{\"caption\":\" edit \"}' typeof=\"mw:File\"><a href=\"./Sjabloon:Taksonomie/Spatalla\" title=\"edit\"><img alt=\"edit\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"16\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"16\" decoding=\"async\" height=\"16\" resource=\"./Lêer:Red_Pencil_Icon.png\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/Red_Pencil_Icon.png\" width=\"16\"/></a></span></span></th></tr>\n<tr>\n<td>Domein:</td>\n<td><a href=\"./Eukarioot\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eukarioot\">Eukaryota</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><a href=\"./Plant\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plant\">Plantae</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Vaatplant\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Vaatplant\">Tracheofiete</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Bedeksadiges\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bedeksadiges\">Angiospermae</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Eudicots\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eudicots\">Eudicots</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Orde:</td>\n<td><a href=\"./Proteales\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteales\">Proteales</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Familie:</td>\n<td><a href=\"./Proteaceae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteaceae\">Proteaceae</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Genus:</td>\n<td><a href=\"./Spatalla\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Spatalla\"><i>Spatalla</i></a></td></tr>\n<tr>\n<td>Spesie:</td>\n<td><div class=\"spesie\" style=\"display:inline\"><i><b>S.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>colorata</b></i></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Binomiale_naam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Binomiale naam\">Binomiale naam</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><b><span class=\"binomial\"><span style=\"font-weight:normal;\"></span><i>Spatalla colorata</i></span></b><br/><div style=\"font-size: 85%;\">Meisn., (1856)</div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1062
} |
Meer as 4 300 boere lê die wapen neer
Uitsig op Surrender Hill langs die R711-roete in die oos-Vrystaat
By **Surrender Hill** het die Vrystaatse Boeremagte in Julie 1900 een van die grootste terugslae tydens die Tweede Vryheidsoorlog beleef.
Surrender Hill (voorheen bekend as Slaapkrans) is 'n koppie langs die R711-pad 20 km oos van Fouriesburg, 42 km suid van Bethlehem, 10 km suidwes van Clarens en 2 km van die Lesotho-grens.
In Julie 1900 is 'n groot deel van die Vrystaatse magte in die Brandwaterkom (tussen Fouriesburg en Golden Gate) deur die Britse troepe omsingel. Genl. C.R. de Wet en ongeveer 2 000 man kon oor Slabbertsnek ontsnap. In die bergkom het hoofkommandant Marthinus Prinsloo die bevel oorgeneem en is daar met 4 314 man op 29 Julie tot oorgawe gedwing. Hierdie krygsgevangenes is na kampe op St. Helena, Bermuda en Ceylon gestuur. Op 9 Augustus het die Britte alle gebuite wapentuig en 6 miljoen rondes ammunisie by Surrender Hill vernietig. Die kaal kolle wat deur die brand en die ontploffende ammunisie veroorsaak is, is nog sigbaar.
Die terrein by Surrender Hill is in 1986 deur die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede tot monument verklaar.
Jaarliks word hier die Surrender Hill-maraton gehou. Dit is 'n uitdagende wedloop weens die hoogte wat tussen 2 000 m en 2 500 m wissel oor die 42 km-afstand.
Bibliografie
------------
| | |
| --- | --- |
| | Wikimedia Commons bevat media in verband met ***Surrender Hill***. |
* Inligtingsbord op die terrein
* Raper, P.E.: New dictionary of South African place names. Johannesburg: Ball, 2004. ISBN 1-86842-190-2
Koördinate: 28°36′33″S 28°23′10″O / 28.60917°S 28.38611°O / -28.60917; 28.38611 | {
"title": "Surrender Hill",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
167,
1377,
0.12127814088598403
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1689
} |
Die **Russian River** (Russiese spelling en uitspraak: Рашен-Ривер *Rašen-River*) is 'n rivier in die Amerikaanse deelstaat Kalifornië wat suidwaarts vloei en 'n gebied met 'n oppervlakte van 1 485 vierkante myl (3 850 km²) in die administratiewe distrikte Sonoma County en Mendocino County dreineer. Met 'n gemiddelde afloop van 64 m³/s (jaarliks sowat twee kubieke kilometer) is dit die tweede grootste rivier (na die Sacramento) wat deur die Groter San Franciscobaaigebied (met nege distrikte) vloei.
'n Rustige groen veld langs die Russian River
Die Russian River mond in die Sonomakus-staatspark in die Stille Oseaan uit
Fort Ross was die spilpunt van die Russies-Amerikaanse Kompanjie se mees suidelike handelspos en nedersetting in Noord-Amerika wat sy bloeitydperk tussen 1812 en 1842 beleef het. Die Russies-Ortodokse kapel is as gevolg van die groot San Francisco-aardbewing van 1906 vernietig en in 1970 herbou. Hierdie gebou is ook deur 'n brand vernietig. Die huidige kapel dateer uit 1973.
Die naam Russian River waarborg Kaliforniese wyn van hoë gehalte. Hier word Pinot Noir saam met braaihoender geniet.
'n Artikel oor die Russian River as bestemming vir motoruitstappies is in die Julie 1915-uitgawe van die Amerikaanse tydskrif *Motoring Magazine* gepubliseer
Die Russian River-streek is tans 'n gewilde ontspanningsgebied vir stadsbewoners uit die metropolitaanse gebiede van San Francisco en Sacramento.
Geskiedenis
-----------
Die Russian River-gebied het 'n lang geskiedenis wat met belangrike historiese gebeure in Kalifornië verbind word. Die riviergebied is oorspronklik deur Kashaya- en Pomo-Indiane bewoon. Dit was nogtans Russiese ontdekkingsreisigers aan wie die rivier sy naam te danke het. In die vroeë 19de eeu is die rivier en sy omgewing deur Iwan Aleksandrowitsj Koeskof in opdrag van die Sint Petersburgse Russies-Amerikaanse Kompanjie (RAK) verken.
Koeskof het destyds die Russiese koloniale nedersetting Fort Ross net noordwes van die riviermonding gestig en sy eerste administrateur geword. Fort Ross is deur die RAK (net soos Kaapstad deur die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie) as 'n permanente verversingstasie beplan wat setlaars in Russies-Alaska van vars groente sou voorsien nadat sommige van hulle aan skeurbuik beswyk het of deur die siekte gestrem gelaat is.
Russiese pelsjagters en setlaars het na die rivier verwys as Slavjanka of "Klein meisie". Groter getalle setlaars het hulle egter eers teen die middel van die 19de eeu in die streek gevestig nadat die Kaliforniese goudstormloop skare fortuinsoekers na die Weskus laat stroom het.
Vanaf die 1870's het die gebied 'n gewilde vakansiebestemming geword wat danksy nuwe spoorverbindings maklik deur stadsbewoners bereik kon word. In die vroeë 1870's is ook die eerste saagmeul in Duncan Mills gevestig, 'n klein nedersetting wat na die meul se eienaars, Alexander en Samuel Duncan genoem is. Die Duncan-broers het die plaaslike redwood-bosse tot in die 1890's ontgin en hout vir die bou van San Francisco se Victoriaanse woonhuise per boot na die Golden Gate-metropool vervoer. | {
"title": "Russian River (Kalifornië)",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1106,
3767,
0.2936023360764534
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt4\" class=\"infobox\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Rivier\\n \",\"href\":\"./Sjabloon:Rivier\"},\"params\":{\"rivier_naam\":{\"wt\":\"Russian River\"},\"beeld_naam\":{\"wt\":\"The estuary of the Russian River.jpg\"},\"byskrif\":{\"wt\":\"Monding van die Russian River, noord van Bodegabaai, Kalifornië\"},\"kaart\":{\"wt\":\"Russianrivermap.png\"},\"kaartbyskrif\":{\"wt\":\"Die stroomgebied van die Russian River.\"},\"oorsprong\":{\"wt\":\"Laughlin Range, Willits, [[Kalifornië]] ([[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]])\"},\"monding\":{\"wt\":\"Jenner, Kalifornië<br />[[Stille Oseaan]]\"},\"stroomgebied_lande\":{\"wt\":\"Kalifornië, [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]]\"},\"lengte\":{\"wt\":\"180&nbsp;km (110&nbsp;myl)<ref name=supply>{{cite web |url=http://www.scwa.ca.gov/water-supply/ |title=Water Supply |access-date=14 Februarie 2010 |publisher=Sonoma County Water Agency |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20181102022216/http://www.scwa.ca.gov/water-supply/ |archive-date=2018-11-02 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref>\"},\"hoogte\":{\"wt\":\"600&nbsp;m (1&nbsp;960&nbsp;voet)\"},\"monding_hoogte\":{\"wt\":\"0&nbsp;m\"},\"afloop\":{\"wt\":\"64&nbsp;m³/s (2&nbsp;261&nbsp;vt³/s)<ref name=\\\"auto\\\">{{cite web |url=http://wdr.water.usgs.gov/wy2009/pdfs/11467000.2009.pdf |title=USGS Gage #11467000 on the Russian River near Guerneville, CA |publisher=U.S. Geological Survey |work=National Water Information System |access-date=28 April 2011 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20180819120819/https://wdr.water.usgs.gov/wy2009/pdfs/11467000.2009.pdf |archive-date=19 Augustus 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>\"},\"stroomgebied\":{\"wt\":\"3&nbsp;850&nbsp;km² (1&nbsp;485&nbsp;myl²)<ref name=supply />\"},\"kaart_beeld\":{\"wt\":\"\"},\"kaart_byskrif\":{\"wt\":\"\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"width: 300px; font-size: 90%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"font-size: larger; background-color: #CEDEFF; text-align: center;\">Russian River</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #CEDEFF; text-align:center;\"><div style=\"border: 1px solid #CEDEFF;\"><figure class=\"mw-halign-center\" typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:The_estuary_of_the_Russian_River.jpg\" title=\"Monding van die Russian River, noord van Bodegabaai, Kalifornië\"><img alt=\"Monding van die Russian River, noord van Bodegabaai, Kalifornië\" data-file-height=\"1536\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"2048\" decoding=\"async\" height=\"216\" resource=\"./Lêer:The_estuary_of_the_Russian_River.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/The_estuary_of_the_Russian_River.jpg/288px-The_estuary_of_the_Russian_River.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/The_estuary_of_the_Russian_River.jpg/432px-The_estuary_of_the_Russian_River.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/The_estuary_of_the_Russian_River.jpg/576px-The_estuary_of_the_Russian_River.jpg 2x\" width=\"288\"/></a><figcaption>Monding van die Russian River, noord van Bodegabaai, Kalifornië</figcaption></figure></div> Monding van die Russian River, noord van Bodegabaai, Kalifornië</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #CEDEFF; text-align:center;\"><div style=\"border: 1px solid #CEDEFF;\"><figure class=\"mw-halign-center\" typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Russianrivermap.png\"><img data-file-height=\"601\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"500\" decoding=\"async\" height=\"346\" resource=\"./Lêer:Russianrivermap.png\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Russianrivermap.png/288px-Russianrivermap.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Russianrivermap.png/432px-Russianrivermap.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Russianrivermap.png 2x\" width=\"288\"/></a><figcaption></figcaption></figure></div>\n<p>Die stroomgebied van die Russian River.</p></td></tr>\n<tr>\n<td><b>Oorsprong</b></td>\n<td>Laughlin Range, Willits, <a href=\"./Kalifornië\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Kalifornië\">Kalifornië</a> (<a href=\"./Verenigde_State_van_Amerika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Verenigde State van Amerika\">Verenigde State</a>)</td></tr>\n<tr>\n<td><b>Monding</b></td>\n<td>Jenner, Kalifornië<br/><a href=\"./Stille_Oseaan\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Stille Oseaan\">Stille Oseaan</a></td></tr>\n<tr>\n<td><b>Stroomgebied</b></td>\n<td>Kalifornië, <a href=\"./Verenigde_State_van_Amerika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Verenigde State van Amerika\">Verenigde State</a></td></tr>\n<tr>\n<td><b>Lengte</b></td>\n<td>180<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>km (110<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr>\n<tr style=\"white-space: nowrap;\">\n<td><b>Oorspronghoogte</b></td>\n<td>600<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m (1<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>960<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>voet)</td></tr>\n<tr>\n<td><b>Mondinghoogte</b></td>\n<td>0<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m</td></tr>\n<tr>\n<td><b>Gemiddelde afloop</b></td>\n<td>64<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m³/s (2<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>261<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>vt³/s)</td></tr>\n<tr>\n<td><b>Stroomgebiedopp.</b></td>\n<td>3<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>850<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>km² (1<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>485<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl²)</td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 3098
} |
Die **Russiese rewolusie van 1905** (Russies: Революция 1905–1907 годов в России / *Revoljucija 1905–1907 godov v Rossii*) was ’n landwye, gewelddadige stryd wat teen die regering en die tsaar gemik was. Niemand was in beheer daarvan nie en dit het geen enkele oorsaak of doelwit gehad nie; dit was die gevolg van dekades van onrus en ontevredenheid oor die outokratiese bewind van die Romanof-dinastie en die stadige pas van hervormings in die land. Die direkte oorsaak was die onvermoë van die Russiese militêre magte in die aanvanklik gewilde Russies-Japannese Oorlog, wat ’n reeks rewolusionêre aktiwiteite aan die gang gesit het.
Hoewel die rewolusie taamlik wreed onderdruk is, het dit tog gelei tot ’n vinniger pas van hervorming in Rusland. Dit was egter nie genoeg om ’n tweede rewolusie te keer wat in 1917 ’n einde gebring het aan die Romanof-bewind nie.
Agtergrond
----------
Die liberale tsaar Aleksander II, wat die lyfeienes in 1861 bevry en ander sosiale hervormings ingestel het, het op 1 Maart 1881 in ’n sluipmoordaanval gesterf. Sy konserwatiewe opvolger, Aleksander III, het met ’n ysterhand regeer. Sowel die staat as die kerk was ondergeskik aan sy outokrasie.
Net 5 persent van Rusland se bevolking was van die adelstand en hulle het feitlik al die grond besit. Die boere en die klein maar groeiende nywerheidswerkersklas (proletariaat) het 84 persent van die bevolking uitgemaak. Hulle grond, werk en produkte is streng deur die aristokrasie beheer en hulle sosiaal-ekonomiese toestande was gewoonlik haglik. In die dekades voor 1905 was daar baie min ernstige onrus in die Russiese Ryk. Politieke ontevredenheid het egter opgebou sedert Aleksander II se 1861-edik wat die lyfeienes bevry het. Voorheen was die lyfeienes brandarm slawe wat op gehuurde grond gewoon en die grondeienaars met kontant en arbeid daarvoor betaal het. Nou het hulle die reg gehad om ook grond te besit, maar die bevryding is nie heeltemal deurgevoer nie en hulle het op die ou einde bitter min vryheid gehad.
Die bevryding was net een van ’n hele reeks regerings-, geregtelike, sosiale, nasionale en ekonomiese hervormings waarmee aan die begin van die 1860's begin is terwyl die land stadig van feodale absolutisme beweeg het na markgedrewe kapitalisme. Die politieke struktuur het egter onveranderd gebly. Pogings om dit te hervorm, is sterk teengestaan deur die monargie en burokrasie. ’n Stelsel van verkose plaaslike rade wat Aleksander begin instel het (vyftig jaar nadat die wet daarvoor goedgekeur is), het groot verwagtinge geskep, maar die proses het geweldig stadig gevorder – en dit het tot frustrasie en rebellie gelei. Die rebelle het begin glo dat die besit van grond en vryheid net haalbaar is met ’n rewolusie.
Op 1 Maart (Ou Styl) 1881 word Aleksander II vermoor in ’n bomontploffing deur die groep *Narodnaja Wolja*. Daar was al voorheen ’n sluipmoordaanval op hom wat gelei het tot strenger sensuur, die gebruik van ’n geheime polisiemag en die verbanning van liberale. Aleksander II is opgevolg deur sy seun, Aleksander III, ’n erg konserwatiewe mens met ’n eng uitkyk wat grootliks beïnvloed is deur Konstantin Pobedonostsef, ’n voorstander van outokrasie.
Aleksander III het dadelik beperkings begin instel. Plaaslike regering is aan bande gelê, en die werksaamhede van die Russiese geheime politieke polisiediens, die Ochrana, is verskerp. Die polisie het daarin geslaag om sowel rewolusionêre as pro-demokratiese bewegings in hul spore te stuit (hoewel baie van hulle net ondergronds begin werk het). Die Ochrana het die rewolusionêre groepe versplinter deur tronkstraf en verbanning. Baie van dié mense het geëmigreer om aan vervolging te ontsnap. Dit was hierdie emigrasie na Wes-Europa wat Russiese denkers in aanraking gebring het met Marxisme. Die eerste Russiese Marxistiese groep is in 1884 gestig, hoewel dit klein gebly het tot in 1898.
In teenstelling met die sosiale stagnasie van die 1880's en 1890's het industrialisasie groot ekonomiese voordele vir Rusland ingehou. Die probleem was egter dat die rykes ryker en die armes armer geword het.
Nadat Aleksander III in 1894 gesterf het, het sy 26-jarige seun, Nikolaas II, aan die bewind gekom. Nes sy voorganger het Nikolaas geweier om politieke verandering toe te laat. Hy het ook die Joodse minderheid laat vervolg, die pers en universiteite gesensor en politieke gevangenes verban.
Teen 1905 het rewolusionêre groepe herstel van die onderdrukkende 1880's. Die Marxistiese Russiese Sosiaal-Demokratiese Werkersparty (RSDWP) is in 1898 gestig en in 1903 het dit geskeur in twee partye, die Mensjewiste en die Bolsjewiste. Wladimir Iljitsj Oeljanof (Lenin) het in 1902 sy werk *Wat moet gedoen word?* gepubliseer. Die Sosialisties-Rewolusionêre Party is in 1900 in Charkof gestig en sy "vegeenheid" (*Boewaja Organizatsija*) het tot in 1905 en ook later talle prominente politici vermoor, onder andere twee ministers van binnelandse sake, Dmitri Sergejewitsj Sipjagin in 1902 en sy opvolger, die gehate Wjatsjeslaf von Plehwe, in 1904. Dit het die regering genoop om nog groter magte aan die polisie te gee.
Die Russies-Japannese Oorlog van 1904–'05 was aanvanklik gewild, maar het later bygedra tot die algemene ontevredenheid. Militêre mislukkings en onduidelike doelwitte met die oorlog het die volk vervreem. Die groot ongelykheid van die bevryding van lyfeienes het opnuut tot onrus gelei en die boere het plase regoor Rusland afgebrand. Die ekonomiese opswaai van die 1890's het getaan en werkers was ontevrede oor hul haglike omstandighede.
Bloedige Sondag
---------------
Bloedige Sondag: Deelnemers aan ’n optog vlug weg voor die tsaar se troepe.
In Desember 1904 was daar ’n staking by die Poetilof-fabriek in Sint Petersburg. Saam met werkers wat by ander fabrieke gestaak het uit simpatie, was daar meer as 80 000 stakers. Georgi Gapon, ’n priester, het ’n vreedsame werkersoptog op Sondag 9 Januarie (Ou Styl) 1905 na die Winterpaleis gereël om ’n petisie aan die tsaar te oorhandig. In die petisie is hervormings gevra soos ’n einde aan die Russies-Japannese Oorlog, ’n agt uur lange werkdag, hoër lone en ’n einde aan gedwonge oortyd by fabrieke. Troepe is om die Winterpaleis en op ander belangrike plekke in Sint Petersburg ontplooi.
Op die noodlottige Sondag het stakers en hul gesinne by ses punte in die stad ontmoet. Die werkers het vreedsaam en vrolik deur die stad se strate geloop. Party het kruise, ikone en godsdienstige plakkate gedra, ander Russiese vlae en portrette van die tsaar. Hulle het godsdienstige liedere en *God Behoed die Tsaar* gesing. Om 14:00 moes die verskillende groepe voor die Winterpaleis bymekaarkom. Oral in die stad het hulle egter gevind dat hulle pad na die paleis deur troepe geblokkeer word. Onseker wat dit beteken en gretig om nie die ontmoeting met die tsaar mis te loop nie, het die groepe mense vorentoe beweeg. In hierdie oomblik van chaos het die soldate losgebrand. Koeëls het mans, vroue en kinders getref en bloedvlekke op die sneeu gelaat.
Die amptelike syfer van slagoffers was 92 dood en ’n paar honderd gewond; die ware syfer was waarskynlik veel hoër. Intussen het Gapon verdwyn en ander leiers is gevange geneem. Hulle is uit die hoofstad verban en het elders gerugte versprei dat duisende mense doodgeskiet is. Daardie dag, bekend as "Bloedige Sondag", het die ou, legendariese geloof dat die tsaar en die volk een is, vernietig. Buite Rusland val die toekomstige Britse eerste minister Ramsay MacDonald die tsaar aan. Hy noem hom ’n "bloedbevlekte skepsel" en "alledaagse moordenaar".
Die einde
---------
Die tsaar stem gou in tot veranderings. Op 18 Februarie (Ou Styl) belowe hy onder meer om ’n "raadgewende" raad aan te stel en om godsdienstige verdraagsaamheid en spraakvryheid in te stel. Die raadgewende staatsdoema het egter bitter min mag gehad – en dit het gelei tot verdere onrus en ’n algemene staking in Oktober.
In dieselfde maand is die Oktober-manifes, wat deur Sergei Witte en Aleksei Obolenski geskryf is, aan die tsaar oorhandig. Daarin word basiese regte erken, die stigting van politieke partye toegestaan en die Doema as die sentrale wetgewende liggaam erken. Die tsaar het drie dae lank uitgestel en gekibbel, maar op 17 Oktober het hy eindelik die manifes geteken om ’n bloedbad te voorkom. Hy was dadelik spyt dat hy die dokument geteken het en het gesê hy "voel siek mat skaamte om die dinastie so te verraai".
Die manifes is wyd verwelkom en onrus het bedaar. Die opstande het in Desember geëindig met ’n laaste opflikkering in Moskou. Tussen 5 en 7 Desember (Ou Styl) was daar ’n algemene staking deur die Russiese werkersklas. Op 7 Desember het die regering troepe gestuur en ’n bitter geveg het in die strate van Sint Petersburg begin. A week later is die Semjonofski-regiment ontplooi. Hulle het demonstrasies met geweervuur onderbreek en ook op werkersbuurte geskiet. Op 18 Desember (Ou Styl), met sowat duisend mense dood en dele van die stad verwoes, het die Bolsjewiste oorgegee.
Gevolge
-------
Ná alles was die land feitlik onveranderd. Die politieke mag was steeds in die hande van die tsaar, en rykdom en grond was tot die adel beperk. Die stigting van die Doema en die onderdrukking van die laaste opstand het egter daarin geslaag om die rewolusionêre groepe te laat verbrokkel. Leiers is opgesluit of verban en die groepe het nie geweet of hulle by die Doema moet aansluit of nie. Die daaropvolgende versplintering en interne struwelinge het die radikale organisasies in ’n chaos gelaat – tot met die stimulus van die Eerste Wêreldoorlog.
Sien ook
--------
* Russiese Rewolusie (1917)
* Februarie-rewolusie
* Oktober-rewolusie
* Russiese Burgeroorlog | {
"title": "Russiese Rewolusie (1905)",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
900,
8959,
0.1004576403616475
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Militêre konflik\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Militêre_konflik"},"params":{"konflik":{"wt":"Russiese Rewolusie (1905)"},"deelvan":{"wt":""},"beeld":{"wt":"[[Lêer:Repin 17October.jpg|300px]]"},"byskrif":{"wt":"''17 Oktober 1905'', deur [[Ilja Repin]]."},"datum":{"wt":"[[22 Januarie]] [[1905]] – [[16 Junie]] [[1907]]"},"plek":{"wt":"[[Rusland]]"},"gebied":{"wt":""},"resultaat":{"wt":"* Rewolusionêre verslaan\\n* [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]] behou die troon\\n* Oktober-manifes\\n* Grondwet goedgekeur"},"party1":{"wt":"{{vlagikoon|Rusland}} Keiserlike regering\\n* Keiserlike weermag\\n* Okhrana\\n* Swart Honderd\\n* Russiese adel\\n* Adelsversameling"},"party2":{"wt":"[[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] Rewolusionêre\\n* Kleinboere\\n* Fabriekswerker\\n* Separatiste\\n* Sowjet van Sint Petersburg\\n* Doema van Moskou\\n* Sosiaal-Rewolusionêre Party\\n* Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty"},"party3":{"wt":""},"aanvoerder1":{"wt":"[[Lêer:Imperial Standard of the Emperor of Russia (1858–1917).svg|22px]] [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas II]]<br />\\n{{vlagikoon|Rusland}} [[Sergei Witte]]"},"aanvoerder2":{"wt":"[[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] [[Viktor Chernof]]<br />\\n[[Lêer:Socialist red flag.svg|22px]] [[Wladimir Lenin]]"},"aanvoerder3":{"wt":""},"sterkte1":{"wt":""},"sterkte2":{"wt":""},"sterkte3":{"wt":""},"ongevalle1":{"wt":""},"ongevalle2":{"wt":""},"ongevalle3":{"wt":""},"notas":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width: 315px; border-spacing: 2px; text-align: left; font-size: 90%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;\">Russiese Rewolusie (1905)</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center; font-size: 90%; border-bottom: 1px solid #aaa; line-height: 1.25em;\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Repin_17October.jpg\"><img data-file-height=\"1200\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"2162\" decoding=\"async\" height=\"167\" resource=\"./Lêer:Repin_17October.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Repin_17October.jpg/300px-Repin_17October.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Repin_17October.jpg/450px-Repin_17October.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Repin_17October.jpg/600px-Repin_17October.jpg 2x\" width=\"300\"/></a></span><br/><i>17 Oktober 1905</i>, deur <a href=\"./Ilja_Repin\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Ilja Repin\">Ilja Repin</a>.</td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\">\n<table class=\"infobox\" style=\"margin: 0; cellpadding: 0; padding: 0; border: 0;\" width=\"100%\">\n<tbody><tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Datum</th>\n<td><a href=\"./22_Januarie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"22 Januarie\">22 Januarie</a> <a href=\"./1905\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1905\">1905</a> – <a href=\"./16_Junie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"16 Junie\">16 Junie</a> <a href=\"./1907\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1907\">1907</a></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Ligging</th>\n<td><a href=\"./Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rusland\">Rusland</a></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Resultaat</th>\n<td>\n<ul><li>Rewolusionêre verslaan</li>\n<li><a href=\"./Nikolaas_II_van_Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nikolaas II van Rusland\">Nikolaas II</a> behou die troon</li>\n<li>Oktober-manifes</li>\n<li>Grondwet goedgekeur</li></ul></td></tr>\n</tbody></table></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;\">Strydende partye</th></tr>\n<tr>\n<td style=\"border-right: 1px dotted #aaa;\" width=\"50%\"><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Rusland\"}' typeof=\"mw:File\"><a href=\"./Rusland\" title=\"Vlag van Rusland\"><img alt=\"Vlag van Rusland\" data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"900\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Russia.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> Keiserlike regering\n<ul><li>Keiserlike weermag</li>\n<li>Okhrana</li>\n<li>Swart Honderd</li>\n<li>Russiese adel</li>\n<li>Adelsversameling</li></ul></td>\n<td style=\"padding-left: 0.25em;\" width=\"50%\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Socialist_red_flag.svg\"><img data-file-height=\"300\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"450\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Socialist_red_flag.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/22px-Socialist_red_flag.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/33px-Socialist_red_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/44px-Socialist_red_flag.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> Rewolusionêre\n<ul><li>Kleinboere</li>\n<li>Fabriekswerker</li>\n<li>Separatiste</li>\n<li>Sowjet van Sint Petersburg</li>\n<li>Doema van Moskou</li>\n<li>Sosiaal-Rewolusionêre Party</li>\n<li>Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty</li></ul></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"background: lightsteelblue; text-align: center; vertical-align: middle;\">Aanvoerders</th></tr>\n<tr>\n<td style=\"border-right: 1px dotted #aaa;\" width=\"50%\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_(1858–1917).svg\"><img data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"900\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_(1858–1917).svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_%281858%E2%80%931917%29.svg/22px-Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_%281858%E2%80%931917%29.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_%281858%E2%80%931917%29.svg/33px-Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_%281858%E2%80%931917%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_%281858%E2%80%931917%29.svg/44px-Imperial_Standard_of_the_Emperor_of_Russia_%281858%E2%80%931917%29.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> <a href=\"./Nikolaas_II_van_Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nikolaas II van Rusland\">Nikolaas II</a><br/>\n<p><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Rusland\"}' typeof=\"mw:File\"><a href=\"./Rusland\" title=\"Vlag van Rusland\"><img alt=\"Vlag van Rusland\" data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"900\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Russia.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> <a href=\"./Sergei_Witte\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Sergei Witte\">Sergei Witte</a></p></td>\n<td style=\"padding-left: 0.25em;\" width=\"50%\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Socialist_red_flag.svg\"><img data-file-height=\"300\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"450\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Socialist_red_flag.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/22px-Socialist_red_flag.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/33px-Socialist_red_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/44px-Socialist_red_flag.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> <a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Viktor Chernof\"]}}' href=\"./Viktor_Chernof?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Viktor Chernof\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Viktor Chernof</a><br/>\n<p><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Socialist_red_flag.svg\"><img data-file-height=\"300\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"450\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Socialist_red_flag.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/22px-Socialist_red_flag.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/33px-Socialist_red_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Socialist_red_flag.svg/44px-Socialist_red_flag.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span> <a href=\"./Wladimir_Lenin\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wladimir Lenin\">Wladimir Lenin</a></p></td></tr>\n</tbody></table>",
"<table class=\"infobox\" style=\"margin: 0; cellpadding: 0; padding: 0; border: 0;\" width=\"100%\">\n<tbody><tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Datum</th>\n<td><a href=\"./22_Januarie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"22 Januarie\">22 Januarie</a> <a href=\"./1905\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1905\">1905</a> – <a href=\"./16_Junie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"16 Junie\">16 Junie</a> <a href=\"./1907\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1907\">1907</a></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Ligging</th>\n<td><a href=\"./Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rusland\">Rusland</a></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"padding-right: 1em;\">Resultaat</th>\n<td>\n<ul><li>Rewolusionêre verslaan</li>\n<li><a href=\"./Nikolaas_II_van_Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Nikolaas II van Rusland\">Nikolaas II</a> behou die troon</li>\n<li>Oktober-manifes</li>\n<li>Grondwet goedgekeur</li></ul></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 9749
} |
| Surrey |
| --- |
| VlagWapen | Ligging in Engeland |
| Seremoniële graafskap Surrey |
| Hoofstad | Kingston upon Thames |
| Oppervlakte | 1 663 km² |
| Bevolking | 1 185 300 (2017) |
| Bevolkingsdigtheid | 712 inw./km² |
| Administratiewe (nie-metropolitaanse) graafskap |
| Streek | Surrey |
| Administratiewe setel | Kingston upon Thames |
| ISO 3166-2: | GB-SRY |
| Oppervlakte | 1 663 km² |
| Bevolking | 1 185 300 (2017) |
| Bevolkingsdigtheid | 712 inw./km² |
| Webtuiste | www.surrey.gov.uk Geargiveer 18 Oktober 2011 op Wayback Machine |
| Distrikte en Unitêre owerhede |
| 1. Spelthorne
2. Runnymede
3. Surrey Heath
4. Woking
5. Elmbridge
6. Guildford
7. Waverley
8. Mole Valley
9. Epsom and Ewell
10. Reigate and Banstead
11. Tandridge
|
**Surrey** (uitgespreek /ˈsʌri/) is 'n graafskap in die suidooste van Engeland, in die Verenigde Koninkryk. Die graafskap het 'n geskatte bevolking van 1 185 300 in 2017 gehad. Surrey lê in die middel van historiese Engeland en grens aan belangrik en antieke graafskappe soos Kent, Wes-Sussex, Oos-Sussex, Hampshire, Berkshire en Londen. Surrey is self een van die historiese graafskappe en word in geskrewe verwysings aangehaal sedert 836. Alhoewel die *Surrey County Council* in Kingston upon Thames sit, is die stad self deel van Londen sedert 1965, en dus die graafskapshoofstad (Engels: *county town*) van Surrey is Guildford.
Geografie
---------
Met 'n oppervlakte van sowat 1 663 km² (642 myl²) is Surrey een van die kleiner graafskappe van Engeland en uit van 48 graafskappe is hy die 14de kleinste, maar volgens bevolking is dit een van die grootse graafskappe. Surrey het die hoogste bevolkingsdigtheid van alle plattelandse graafskappe (*two-tier authorities*).
Geskiedenis
-----------
### Oudheid
Voor die Romeinse tyd was die hedendaagse Surrey waarskynlik beset deur die Atrebatesstam.
### Surrey onder die Romeine
Tydens die Romeinse inval in Brittanje was die Atrebatesstam geallieerd met die indringers.
### 19de eeu
Met die stigting van die London County Council in 1889 het Surrey die gebiede wat deesdae as Lambeth en Wandsworth bekend staan, verloor.
### 20ste eeu
Met die stigting van die Greater London Council in 1965 het Surrey die gebiede wat deesdae as Croydon, Kingston-upon-Thames, Merton, Richmond-upon-Thames en Sutton bekend is verloor.
Ekonomie
--------
Surrey is 'n gegoede graafskap, met 'n groot diensekonomie, soortgelyk aan Londen. Die graafskap het die hoogste BBP per kapita en hoogste lewenskoste van al die graafskappe van die Verenigde Koninkryk. Verder het Surrey ook die hoogste verhouding van miljoenêrs en een van die hoogste in Europa. Surrey se ligging het gehelp om dit ryk te maak, danksy Londen se nabyheid. Surrey se posisie in die groeiende suidooste van Engeland het ook daartoe bygedra. Die graafskap het ook die hoogste konsentrasie van Waitrosesupermarke in die VK, nog 'n teken van sy rykdom.
| Jaar | Ekonomie (in miljoene £) | Landbou | Nywerheid | Dienste |
| --- | --- | --- | --- | --- |
| 1995 | 12 177 | 116 | 2 414 | 9 647 |
| 2000 | 19 811 | 103 | 3 288 | 16 420 |
| 2003 | 22 790 | 99 | 3 394 | 19 297 |
Demografie
----------
### Bevolking
Surrey is een van die mees multi-etniese graafskappe van die land, maar omtrent 95 persent van die graafskap is steeds wit mense en die res Suid-Asiate of swart mense.
Belangrike stede en dorpe
-------------------------
* Guildford, *county town* en grootste stad van Surrey.
* Woking, tweede grootste dorp.
* Ewell, derde grootste dorp.
* Farnham, een van die oudste stede in Surrey met sy eie kasteel en biskooppaleis. | {
"title": "Surrey",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1855,
3838,
0.4833246482542991
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3611
} |
Elektriese gelykstroomlokomotief VL10, streekafdeling Suid-Oeral
Die **Russiese Spoorweë** (Russies: Российские железные дороги; kort: РЖД; in Latynse letters volgens wetenskaplike transliterasie: RŽD; soms ook RZhD) is die nasionale spoorwegmaatskappy van die Russiese Federasie wat in die regsvorm van 'n ope aandelemaatskappy (OAO) georganiseer is. Die hoofkwartier is in Moskou gesetel.
Die maatskappy het die grootste deel van die infrastruktuur en voertuie van die Sowjet-spoorweë (СЖД, *Sovetskie železnye dorogi* of kort SŽD) oorgeneem. Die Russiese Spoorweë is in streekafdelings onderverdeel en bedryf 'n spoornetwerk van 85 500 kilometer (die tweede grootste ter wêreld ná dié van die Verenigde State) met 'n spoorwydte van 1 520 millimeter, waarvan 22 000 km met 25 kV wisselstroom (50 Hz) en 18 800 km met 3 kV gelykstroom geëlektrifiseer is. Die meeste spoorlyne is in die weste en suide van die land gekonsentreer. Sapsan-hoëspoedtreine loop tans as statusvervoermiddel tussen Moskou en Sint Petersburg.
Die Russiese Spoorweë het meer as 976 000 werkers in diens en hanteer 42,3 persent van Rusland se totale vragvervoer (insluitende pyplyne) asook 32,7 persent van dié land se passasiervervoer. Die maatskappy bedryf naas sy gewone spoornetwerk ook die Al-Russiese Navorsingsinstituut vir Spoorvervoer met 'n toetsspoorlyn naby Sjtsjerbinka suid van Moskou. | {
"title": "Russiese Spoorweë",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
331,
1550,
0.2135483870967742
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt2\" class=\"infobox vcard\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Maatskappy\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Maatskappy"},"params":{"naam":{"wt":"Russiese Spoorweë<br />''Российские железные дороги''"},"1":{"wt":"\\n"},"kenteken":{"wt":"[[Lêer:RZD.svg|250px]]"},"tipe":{"wt":"Ope aandelemaatskappy (OAO)"},"stigting":{"wt":"1 Oktober 2003"},"ligging_stad":{"wt":"Moskou"},"ligging_land":{"wt":"{{vlag|Rusland}}"},"ligging":{"wt":""},"liggings":{"wt":""},"sleutelpersone":{"wt":"Wladimir Jakoenin (president)"},"gebied_bedien":{"wt":"Russiese Federasie"},"industrie":{"wt":"Openbare vervoer, spoorweë"},"produkte":{"wt":""},"dienste":{"wt":""},"inkomste":{"wt":"1195,1 miljard roebel (2010)"},"bedryfsinkomste":{"wt":""},"netto_inkomste":{"wt":""},"getal_werknemers":{"wt":"976&nbsp;116<ref>[http://eng.rzd.ru/isvp/public/rzdeng?STRUCTURE_ID=4 ''www.rzd.ru: Struktuur''] {{en}}</ref>"},"ouer":{"wt":""},"afdelings":{"wt":""},"dogtermaatskappye":{"wt":""},"slagspreuk":{"wt":""},"tuisblad":{"wt":"[http://www.rzd.ru ''rzd.ru'']"},"ontbind":{"wt":""},"voetnotas":{"wt":""},"intl":{"wt":""}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:25.5em; font-size:85%;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<td class=\"fn org\" colspan=\"2\" style=\"text-align:center; font-size:120%;\"><b>Russiese Spoorweë<br/><i>Российские железные дороги</i></b></td></tr>\n<tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center; padding:16px 0 16px 0;\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:RZD.svg\"><img class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"158\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"996\" decoding=\"async\" height=\"40\" resource=\"./Lêer:RZD.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/RZD.svg/250px-RZD.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/RZD.svg/375px-RZD.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/RZD.svg/500px-RZD.svg.png 2x\" width=\"250\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Tipe</th>\n<td>Ope aandelemaatskappy (OAO)</td></tr>\n<tr>\n<th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Gestig</th>\n<td>1 Oktober 2003</td></tr>\n<tr>\n<th class=\"label\" style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Hoofkantoor</th>\n<td>Moskou,<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Rusland\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Russia.svg\" title=\"Vlag van Rusland\"><img alt=\"Vlag van Rusland\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"900\" decoding=\"async\" height=\"15\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Russia.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rusland\">Rusland</a></td></tr>\n<tr><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Sleutelpersone</th><td>Wladimir Jakoenin (president)</td></tr><tr class=\"note\"><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Gebied<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>bedien</th><td>Russiese Federasie</td></tr><tr class=\"note\"><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Industrie</th><td>Openbare vervoer, spoorweë</td></tr><tr><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">\nInkomste</th><td>1195,1 miljard roebel (2010)</td></tr>\n<tr><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Werknemers</th><td>976<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>116</td></tr><tr><th style=\"text-align:right; padding-right:0.75em;\">Webwerf</th><td><a class=\"external text\" href=\"http://www.rzd.ru\" rel=\"mw:ExtLink nofollow\"><i>rzd.ru</i></a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1410
} |
**Alfred, erfprins van Sakse-Koburg en Gotha** KG (Alfred Alexander William Ernest Albert; 15 Oktober 1874 - 6 Februarie 1899), was die seun en regmatige erfgenaam van Alfred, Hertog van Sakse-Koburg en Gotha. Hy is op 24 onder omstandighede dood wat steeds nie heeltemal duidelik is nie. Hy was die neef van keiser Wilhelm II van Duitsland, koning George V van die Verenigde Koninkryk en tsaar Nikolaas II van Rusland.
Vroeë lewe
----------
Groothertogin Maria saam met Alfred en sy susters.
Prins Alfred van Edinburg is op 15 Oktober 1874 in Buckingham-paleis, Londen, gebore. Sy pa was Alfred, Hertog van Edinburg, die tweede oudste seun van koningin Victoria en prins Albert. Sy ma was groothertogin Maria Aleksandrowna, 'n dogter van tsaar Aleksander II van Rusland en prinses Marie van Hesse en by Ryn.
In 1893 het die broer van sy oupa aan vaderskant, Ernst II, die Hertog van Sakse-Koburg en Gotha, sonder wettige erfgename gesterf. Omdat die destydse Prins van Wallis volgens die reëls van die Huis van Sakse-Koburg en Gotha hom nie kon opvolg nie omdat hy reeds die regmatige erfgenaam van 'n ander troon was, het hy afstand van die titel gedoen. Alfred se pa, wat toe die Hertog van Edinburg was, het dus die titel geërf en prins Alfred het die erfprins van Sakse-Koburg en Gotha geword.
Prins Alfred het in die vroeë tydperk van sy lewe saam met sy ouers en susters in Clarence House gewoon. Nadat sy pa die troon van Sakse-Koburg en Gotha bestyg het, het hulle na Schloss Rosenau naby Koburg getrek.
Dood
----
'n Groepfoto van die erfprins se familie toe hy meerderjarig geword het, Koburg, 1892.
Op 23 Januarie 1899 het Maria Aleksandrowna en haar man die 25ste herdenking van hulle huwelik gevier in Schloss Friedenstein, die hertog se ampswoning in Gotha. Die erfprins was nie daar nie, want hy was ernstig siek.
Die presiese omstadighede van Alfred se dood is nie bekend nie, en wisselende weergawes is gepubliseer. In sy suster Maria se memoires staan net sy gesondheid het "ingegee", en volgens ander skrywers het hy "longtering" gehad.:62 *The Times* se weergawe was dat hy 'n "gewas" gehad het,:62 terwyl die *Complete Peerage* die algemeen aanvaarde weergawe aangee dat hy "homself geskiet het".
Verskeie skrywers het gegis oor waarom hy homself sou geskiet het. Een skrywer, Frank Bush, het beweer hy was die afstammeling van 'n geheime huwelik tussen Alfred en Mabel Fitzgerald, kleindogter van die 4de Hertog van Leinster, en dat wrywing tussen Alfred en sy familie oor sy "geheime huwelik" die oorsaak van die selfmoord was.
Ondanks 'n gebrek aan destydse en hedendaagse bewyse het ander skrywers Bush se bewering gepubliseer, insluitende John van der Kiste en Bee Jordaan in *Dearest Affie*. Dit word ook herhaal in die amptelike familiegeskiedenis (*Das Haus von Sachsen-Coburg und Gotha*).
Volgens gerugte het Alfred homself geskiet terwyl die res van die familie byeengekom het vir die viering. Hy het oorleef en is drie dae lank in Schloss Friedenstein versorg voordat hy na 'n sanatorium in Gratsch naby Merano in die provinsie Tirool in Oostenryk-Hongarye (nou in Italië) gestuur is. Alfred is op 6 Februarie 1899 hier dood, op 24-jarige ouderdom.
Titels en aanspreekvorms
------------------------
* 15 Oktober 1874 - 23 Augustus 1893: Sy Koninklike Hoogheid prins Alfred van Edinburg
* 23 Augustus 1893 - 6 Februarie 1899: Sy Koninklike Hoogheid die erfprins van Sakse-Koburg en Gotha
Nota
----
1. ↑ Ongelukkig vir dié teorie, wat in die 1940's die eerste keer gepubliseer is, en vir Bush se beweerde stamboom is daar geen bewys dat Alfred en Mabel mekaar ooit ontmoet het nie. Ten tye van hulle beweerde burgerlike en kerktroue in 1898 (waarvan geen rekord bestaan nie) was Mabel jonger as 14 jaar, en toe sy in 1910 met William Clarke Hadoke getroud is, is sy as 'n oujongnooi beskryf en nie as 'n weduwee nie.
Skakels
-------
* Wikimedia Commons logo Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Alfred, erfprins van Sakse-Koburg en Gotha.
* Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* GND: 115597249X
* VIAF: 8310152381807601950001
* WorldCat Identities: viaf-8310152381807601950001
| | {
"title": "Alfred, erfprins van Sakse-Koburg en Gotha",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1773,
4444,
0.39896489648964895
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" data-mw='{\"parts\":[{\"template\":{\"target\":{\"wt\":\"Inligtingskas \\n\",\"href\":\"./Sjabloon:Inligtingskas\"},\"params\":{\"naam\":{\"wt\":\"Alfred\"},\"kleur\":{\"wt\":\"\"},\"beeld\":{\"wt\":\"Prince Alfred of Saxe Coburg Gotha.jpg\"},\"beeld_wydte\":{\"wt\":\"200px\"},\"beeld_onderskrif\":{\"wt\":\"\"},\"beeld2\":{\"wt\":\"\"},\"beeld2_wydte\":{\"wt\":\"\"},\"beeld2_onderskrif\":{\"wt\":\"\"},\"opskrif1\":{\"wt\":\"Huis\"},\"1\":{\"wt\":\"[[Huis van Sakse-Koburg en Gotha|Sakse-Koburg en Gotha]]\"},\"opskrif2\":{\"wt\":\"Gebore\"},\"2\":{\"wt\":\"{{Geboortedatum|1874|10|15|df=y}} <br>[[Buckingham-paleis]], [[Londen]]\"},\"opskrif3\":{\"wt\":\"Oorlede\"},\"3\":{\"wt\":\"{{SDEO|1874|10|15|1899|02|06|df=y}} <br>[[Merano]], [[Oostenryk-Hongarye]]\"},\"opskrif4\":{\"wt\":\"Volle naam\"},\"4\":{\"wt\":\"Alfred Alexander William Ernest Albert\"},\"opskrif5\":{\"wt\":\"Titel\"},\"5\":{\"wt\":\"Erfprins van Sakse-Koburg en Gotha\"},\"opskrif6\":{\"wt\":\"Vader\"},\"6\":{\"wt\":\"[[Alfred, Hertog van Sakse-Koburg en Gotha]]\"},\"opskrif7\":{\"wt\":\"Moeder\"},\"7\":{\"wt\":\"[[Groothertogin Maria Aleksandrowna van Rusland]]\"}},\"i\":0}}]}' id=\"mwAg\" style=\"font-size:90%; width:25em; text-align:left;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"color:#000; background-color:; font-size:120%; text-align:center;\">Alfred</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg\"><img class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"4224\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"3230\" decoding=\"async\" height=\"262\" resource=\"./Lêer:Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg/200px-Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg/300px-Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg/400px-Prince_Alfred_of_Saxe_Coburg_Gotha.jpg 2x\" width=\"200\"/></a></span><br/><small><div style=\"text-align:center\"></div></small></td></tr>\n<tr>\n<th>Huis</th>\n<td><a href=\"./Huis_van_Sakse-Koburg_en_Gotha\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Huis van Sakse-Koburg en Gotha\">Sakse-Koburg en Gotha</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Gebore</th>\n<td><span style=\"display:none\">(<span class=\"bday\">1874-10-15</span>)</span>15 Oktober 1874 <br/><a href=\"./Buckingham-paleis\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Buckingham-paleis\">Buckingham-paleis</a>, <a href=\"./Londen\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Londen\">Londen</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Oorlede</th>\n<td>06 Februarie 1899 (op 24) <br/><a href=\"./Merano\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Merano\">Merano</a>, <a href=\"./Oostenryk-Hongarye\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Oostenryk-Hongarye\">Oostenryk-Hongarye</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Volle naam</th>\n<td>Alfred Alexander William Ernest Albert</td></tr>\n<tr>\n<th>Titel</th>\n<td>Erfprins van Sakse-Koburg en Gotha</td></tr>\n<tr>\n<th>Vader</th>\n<td><a href=\"./Alfred,_Hertog_van_Sakse-Koburg_en_Gotha\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Alfred, Hertog van Sakse-Koburg en Gotha\">Alfred, Hertog van Sakse-Koburg en Gotha</a></td></tr>\n<tr>\n<th>Moeder</th>\n<td><a href=\"./Groothertogin_Maria_Aleksandrowna_van_Rusland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Groothertogin Maria Aleksandrowna van Rusland\">Groothertogin Maria Aleksandrowna van Rusland</a></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 4248
} |
Esdoringstroop word volgens sy deurskynendheid geklassifiseer. Die beeld wys verskillende grade van esdoringstroop uit Vermont, met van links: Vermont Fancy, Graad A Medium-Barnsteen, Graad A Donker Barnsteen, en Graad B **Esdoringstroop** is 'n soetstof wat uit die sap van die esdoringbome (*Acer saccharum*, *Acer rubrum* en *Acer nigrum*) vervaardig word. Dit word gewoonlik met pannekoeke en wafels geniet of dien as 'n bestanddeel van terte, gebak en nageregte.
Die esdoringboom en esdoringstroop is 'n belangrike deel van die kultuur van die noordooste van Noord-Amerika, en oestyd in die laat winter of vroeë lentetyd is 'n gebeurtenis wat in baie dorpe met feesvierings gepaardgaan. Die suikeresdoringboom is die amptelike "staatsboom" van die Amerikaanse deelstate New York, Vermont, Wisconsin en Wes-Virginië. Die esdoringblaar is ook die sentrale simbool van Kanada se nasionale vlag en die algemeen gebruikte rooi embleem vir Kanada.
Kanada en die Verenigde State lewer 'n gesamentlike jaarlikse produksie van meer as vyf miljoen gelling (19 miljoen liter) esdoringstroop op.
Geskiedenis
-----------
Kanadese esdoringstroop
'n Esdoringboom word getap
"Grootskaalse ontginning" - die esdoringsap word regstreeks na die huis gepomp
Die Eerste Nasies van Kanada ken lankal die "soet water" van die esdoringboom en het dit gebruik as 'n soetstof, bestanddeel van hulle kookkuns en as 'n soet drank. Gedurende die winter, wanneer vleis die stapelvoedsel vir die Indiaanse bevolking was, het esdoringstroop as 'n belangrike bron van vitamien C die gevreesde "lentekoors" of skeurbuik help voorkom.
Die Indiane het die bome gewoonlik in die laat najaar "uitgetap", nadat die sap deur herhaalde vors en daaropvolgende milde weerstoestande in die stamme begin opstyg het. Die sap is in hol stamme versamel en geleidelik ingekook totdat dit 'n stroperige konsistensie bereik.
Die blanke setlaars van Nieu-Frankryk het vinnig die Indiaanse metode oorgeneem. Esdoringstroop was ook vir hulle 'n gewilde soetstof, veral aangesien ingevoerde suiker van die Karibiese eilande nouliks bekostigbaar was. Gewoonlik is met 'n *tomahawk*, die tipiese Indiaanse strydbyl, kerwe in die boomstam geslaan, om die esdoringsap in houers, wat uit berkeboombas vervaardig is, op te vang en vervolgens in kleipotte te kook. Ander stamme het stene verhit en in die esdoringsap gelê om dit te laat kondenseer. Die eerste dokumente oor die handel met esdoringstroop in Quebecstad en Montreal dateer uit die jaar 1685. Die vervaardiging het eeue lank feitlik dieselfde gebly, alhoewel die Europese setlaars met die invoer van yster- en koperketels beter resultate bereik het, aangesien hierdie potte langer verhit kon word en sodoende meer water verdamp het. In die 18de eeu was esdoringsuiker en -stroop belangrike handelsware in die Noord-Amerikaanse kolonies, en hulle is eers vanaf die 19de eeu grotendeels deur suikerriet vervang.
Sowat veertig liter esdoringsap word vir die vervaardiging van een liter stroop benodig. Die sap word in verdampers versigtig verhit totdat die meeste water verdamp het en die goudkleurige of donker esdoringstroop oorbly. Die vervaardiging van die natuurproduk word in Kanada, die vernaamste produsent van esdoringstroop ter wêreld, deur die Departement van Landbou beheer. Die reinheid en klassifikasie van die stroop word noukeurig gekontroleer. Die deurskynendheid van die stroop is die belangrikste kriterium van gehalte.
Oestyd
------
Wafels met esdoringstroop bedek
Die oestyd van esdoringsap begin teen die einde van die winter of in die vroeë lente, afhangende van die klimaat- en weerstoestande in die verskillende oesgebiede, maar steeds sodra die winternagte met ryp deur warmer dae met temperature bo vriespunt opgevolg word. Tipiese oesmaande is Februarie, Maart en April.
Die esdoringsap bevat gewoonlik tussen twee en vier persent suiker (veral saccharose), wat gedurende die herfs in die boomwortels gestoor word, waar dit "oorwinter". In die lente begin dit weer na bo styg om sodoende weer die energie vir die boom se stofwisseling op te lewer. Die esdoringsap, wat in Frans *eau de l'érable* (letterlik "esdoringwater") genoem word, is streng gesproke nie die boom se eintlike sap nie. Hierdie vloeistof, wat duidelik meer minerale en komplekse organiese molekule bevat, styg eers na bo nadat die stofwisseling ten volle begin het. Die eintlike sap markeer met sy opkoms en bitter smaak die einde van die oestyd van die soet esdoringsap.
Net esdoringbome met 'n stamomvang van tenminste twintig sentimeter is geskik vir die oes van esdoringwater, en dit neem gewoonlik sowat 45 jaar voordat 'n nuut geplante boom die soet sap sal oplewer. Die maksimum-leeftyd van 'n esdoringboom is egter sowat driehonderd jaar.
Wêreldproduksie
---------------
'n Esdoring-verdamper wat met vuur gestook word
Kanada (by name Quebec) en die noordoostelike deelstate van die VSA (by name Nieu-Engeland en New York) is tans die belangrikste produsente van esdoringstroop.
Die meeste van die sowat twintig esdoringboomsoorte kan as basis vir die sapontginning dien, alhoewel die voorkeur gewoonlik aan die suikeresdoring (*Acer saccharum*) en swart esdoring (*Acer nigrum*) gegee word. Deskundiges verkies meesal die swart esdoring.
Kanada se Franstalige provinsie Quebec is die belangrikste verskaffer van esdoringstroop, met 'n jaarlikse produksie van 15,6 miljoen liter in die jaar 2001. Die provinsies van Ontario en Nieu-Brunswick produseer kleiner hoeveelhede van respektiewelik een miljoen en 680 000 liter (2002). In die VSA lewer Vermont met sowat een miljoen liter 'n kwart van die jaarlikse opbrengs. Maine en New York is die tweede grootste produsente met 19 persent elk.
Kanada se nasionale vlag vertoon 'n esdoringblaar
Die stroopvervaardiging het lankal 'n deel van die plaaslike leefwyse in Quebec geword, en vroeg in die lente besoek baie stadsbewoners een van die *cabanes à sucre* om 'n feesmaal met esdoringstroop te geniet. Eiers, gebakte bone, ham en spek word met stroop bestryk. *Tire sur la neige* ("oor die sneeu trek") is 'n groot vermaak tydens die winter, wanneer warm stroop oor die sneeu gegiet en, sodra dit afkoel, om stokkies gedraai word om te eet.
Weens die ekonomiese belangrikheid van die esdoringboom word die esdoringblaar op Kanada se nasionale vlag uitgebeeld. Sommige Amerikaanse deelstate soos New York en Vermont het die esdoring as hulle amptelike simboliese boom gekies.
Sien ook
--------
* Esdoringsuiker | {
"title": "Esdoringstroop",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
75,
5508,
0.013616557734204794
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 6498
} |
| |
| --- |
| #FF4F00 |
**Internasionale oranje** is 'n skril oranje kleur wat gebruik word om struikelblokke uit te wys, deur die verhoging van die kontras met omliggende voorwerpe en lug op die agtergrond. Dit is soortgelyk aan vlamoranje, nog 'n kleur wat gebruik word vir dié doel. Dit is egter donkerder en het 'n rooier kleur, en hoewel vervaardigers soms nie voldoen aan die standaarde nie, is dit moeilik om dit te onderskei van soortgelyke kleure.
Die Golden Gate-brug en die Tokiotoring is in internasionale oranje geverf, asook die drukpakke van die bemanning van die ruimtependeltuig (verwys na as die "gevorderde bemanningsontvlugpak"). Die uitrusting vir 'n hoë-vlug in die Amerikaanse Lugmag het eerder 'n ligter skakering.
In die lugvaartbedryf, word internasionale oranje algemeen gebruik om die dele aan te dui wat getoets word.
Die kleur word as strepe geverf aan die kante van die Amerikaanse Kuswag se skepe.
* Golden Gate-brugGolden Gate-brug
* TokiotoringTokiotoring
*
*
Kleurkoördinate
---------------
Volgens verskeie kleurskemas word **internasionale oranje** as volg voorgestel:
| Model | Koördinate |
| --- | --- |
| *Heksadesimale kode* | #FF4F00 |
| RGB-kleurmodel | (255, 79, 0) |
| CMYK | (0, 69, 100, 0) |
| HSV | (19°, 100%, 100%) |
Sien ook
--------
* Lys van kleure
| * l
* b
* w
Kleurskakerings van oranje |
| --- |
|
| | | | | | | | | |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| Alooi-oranje | Amber | Appelkoos | Bittersoet | Brons | Donkeroranje | Donkersalm | Gommagutta | Goud |
| | | | | | | | | |
| Indiese geel | Internasionale oranje | Kadmiumoranje | Koraal | Lemoenskil | Mandaryn | Maroen | Melograno | Oranje | Oranjebruin |
| | | | | | | | | | |
| Ougoud | Pampoen | Perske | Perskegeel | Perske-oranje | Peru | Pomegranaat | Roes | Roosoranje | Saffraan | | |
| | | | | | | | | | |
| Salm | Selektiewe geel | Spanspek | Tamatie | Terracotta | Verbrande oranje | Vermiljoen | Vlamoranje | Woestynsand | Worteloranje | | |
| | | | | | | | | | | | |
| | {
"title": "Internasionale oranje",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
566,
1414,
0.4002828854314003
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2135
} |
**Internasionale betrekkinge (1919–1939)** dek die belangrikste interaksies wat die wêreldgeskiedenis in hierdie era vorm, bekend as die tussenoorlogse tydperk, met die klem op diplomasie en ekonomiese betrekkinge. Die dekking hier volg die diplomatieke geskiedenis van die Eerste Wêreldoorlog en gaan die diplomatieke geskiedenis van die Tweede Wêreldoorlog vooraf. Die belangrike stadiums van tussenoorlogse diplomasie en internasionale betrekkinge het resolusies van oorlogstydkwessies ingesluit, soos skadevergoeding wat deur Duitsland verskuldig is en grense; Amerikaanse betrokkenheid by Europese finansies en ontwapeningsprojekte; die verwagtinge en mislukkings van die Volkebond; die verhoudings van die nuwe lande tot die oue; die wantroue verhoudings tussen die Sowjetunie en die kapitalistiese wêreld; vrede en ontwapening pogings; reaksies op die Groot Depressie wat in 1929 begin het; die ineenstorting van wêreldhandel; die ineenstorting van demokratiese regimes een vir een; die groei van ekonomiese outarkie; Japannese aggressiwiteit teenoor China; fascistiese diplomasie, insluitend die aggressiewe skuiwe deur Fascistiese Italië en Nazi-Duitsland; die Spaanse Burgeroorlog; die paaibeleid teenoor Duitsland se ekspansionistiese bewegings in die rigting van die Rynland, Oostenryk en Tsjeggo-Slowakye, en die laaste, desperate stadiums van herbewapening namate nog 'n wêreldoorlog toenemend op hande is. | {
"title": "Internasionale betrekkinge (1919–1939)",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
793,
2043,
0.38815467449828683
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1427
} |
Met hul *Seagram*-gebou in New York het Ludwig Mies van der Rohe en Philip Johnson in 1957 een van die meesterwerke van die Internasionale Styl geskep wat rigtingwysend vir die ontwerp van sakegeboue sou wees
Die **Internasionale Styl**, waarna aanvanklik as **Rasionalisme** verwys is, was 'n beduidende stroming in die internasionale moderne boukuns wat vanaf die 1920's en 1930's oor die hele wêreld versprei het.
Die term is vir die eerste keer deur die argitekte Henry-Russell Hitchcock en Philip Johnson (1906-2005) in 'n boek oor moderne boukuns gebruik. Met hul beskrywing van die argitektoniese uitstalling *International Exhibition of Modern Architecture*, wat in 1932 in die *Museum of Modern Art* in New York gehou is, het hulle 'n poging onderneem om die estetiek en hoofeienskappe van die destydse Modernistiese boukuns dwarsoor die wêreld te toon, te kategoriseer en op die praktiese boukuns toe te pas.
Die klem is hierby op estetiese en stilistiese kenmerke gelê - so het die modernistiese boukuns homself losgemaak van alle historiserende of assosiatiewe tendense om in die rigting van 'n "nuwe saaklikheid" te beweeg. Dit het die klem op volume eerder as op massa gelê, op balans eerder as op simmetrie, en ook alle tradisionele vorme van toegepaste oppervlakversiering laat vaar. Modernistiese boukuns het die voorkeur aan uitgesoekte oppervlakboustowwe gegee om volgehoue en egalige bedekkings vir fasades te skep. | {
"title": "Internasionale Styl",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
0,
1203,
0
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1442
} |
**Eschborn** is 'n stad in die distrik Main-Taunus-Kreis van die Duitse deelstaat Hesse met 'n bevolking van sowat 21 000. Die stad is in die metropolitaanse gebied van Frankfurt am Main geleë en grens in die noorde aan Kronberg im Taunus en Steinbach (Taunus), in die ooste en suide aan Frankfurt en in die weste aan Schwalbach am Taunus.
Nog tot die einde van die 19de eeu was Eschborn 'n klein nedersetting in die Vordertaunus, 'n streek in die Taunus-bergreeks van Suid-Hesse. Sy bloeitydperk het met die bou van 'n spoorlyn tussen Frankfurt en Kronberg in 1874 begin. Die bevolking het in die volgende eeu vertiendubbel. In 1970 het Eschborn stadstatus gekry, en twee jaar later is die stad met die naburige Niederhöchstadt saamgesmelt.
Vanaf die 1960's het die plaaslike owerheid die vestiging van ondernemings in Eschborn bevorder en van die stad een van die aantreklikste en welvarendste sakegebiede in Duitsland gemaak - met 'n stadshorison wat deur groot kantoorgeboue oorheers word. Vandag is daar meer as 30 000 werkgeleenthede in Eschborn. Selfs die meeste medewerkers van Frankfurt se Effektebeurs het hul kantore intussen in Eschborn, al bly Frankfurt die amptelike setel van die beurs.
Geskiedenis
-----------
### Middeleeue en vroeë moderne tydperk
Die eerste gedokumenteerde verwysing na Eschborn as *Aschenbrunne* kom in 'n skenkingsoorkonde van die Lorsch-klooster van 770 voor. Die pleknaam beteken "Fontein by die esboom". Een van die vroegste gedokumenteerde gebeurtenisse in Eschborn is 'n oorstroming op 3 Julie 875 waartydens groot vloedskade in die dorp ondervind is en 88 inwoners asook byna al die vee verdrink het.
Eschborn se toringkasteel, wat in die 11de eeu ontstaan het, word later met die Here van Eschborn verbind wat vir die eerste keer in dokumente uit die laat 12de en vroeë 13de eeu genoem word. As ryksleen was Eschborn in besit van die Here van Kronberg, totdat dié dinastie in 1704 in sy manlike linie uitgesterf het en hul besittings onder die bewind van die Keurvorstedom Mainz gekom het.
In die laat 14de eeu is Eschborn deur die oorlog geraak wat die Rynse Stedeverbond teen die Paltsgraaf gevoer het. In 1389 het Frankfurtse magte 'n aanval op die ridders van Kronberg geloods. In die slag van Eschborn, wat in 1389 plaasgevind het, het die Kronbergers sam met hul bondgenote (die Paltsgraaf en Hanau) 'n oorwinning behaal en talle vyandelike troepe gevange geneem, waaronder die burgemeester van Frankfurt, wat eers teen betaling van die destyds ongelooflike losprys van 73 000 gulden weer vrygelaat is.
Tydens die Dertigjarige Oorlog het naby Höchst *(vandag deel van Frankfurt)* gevegte tussen generaal Tilly en Christian von Braunschweig plaasgevind waartydens die ou kasteelkompleks en byna die hele dorp vernietig is.
### 19de eeu
Volgens die bepalings van die Vrede van Lunéville het die Kronberg-gebied in 1801 onder die bewind van die vors van Nassau-Usingen gekom. Vyf jaar later is Kronberg en Niederhöchstadt by die nuutgestigte Hertogdom Nassau ingesluit. Met die anneksasie van Nassau ná die Duitse Oorlog in 1866 het Eschborn en Niederhöchstadt Pruisies en, met die stigting van die Duitse Keiserryk vyf jaar later, deel van die nuwe Duitse eenheidstaat geword. Op 19 Augustus 1874 is Eschborn se eerste spoorlyn ingewy toe dit deel geword het van die spoorroete tussen Rödelheim *(vandag deel van Frankfurt)* en Kronberg.
### Eschborn as militêre basis
Slegs een van die vroeëre vliegtuighangars in Eschborn het bewaar gebly. Intussen het herbebossing in die gebied plaasgevind wat tans deel uitmaak van die *Arboretum Main-Taunus* met 600 boom- en struikspesies
Op 1 Januarie 1939 het die boubedrywighede vir die militêre vliegveld Frankfurt-Sossenheim begin wat later as *Fliegerhorst Eschborn* bekendgestaan het. Die vliegveld is egter nooit voltooi nie en het aanvanklik slegs uit 'n groot weiveld en enkele houtbarakke bestaan. Later is vliegtuighangars van steen bygevoeg waarvan een bewaar gebly het. Die vliegveld was tydens die hele Tweede Wêreldoorlog in bedryf en is hoofsaaklik vir opleidingsdoeleindes gebruik.
Nadat die vliegveld in 1945 deur Amerikaanse magte ingeneem is, het dit tussen April en Mei van dié jaar nog as basis vir laaste lugoperasies gedien. Geasfalteerde aanloop- en landingsbane het eers in die Amerikaanse besettingstyd ontstaan, en so kon die vliegveld ná die oorlog 'n tyd lank as uitwyklughawe dien terwyl die lughawe in Frankfurt am Main heropgebou is. Met die heropening van Frankfurt se lughawe is alle vlugbedrywighede in Eschborn gestaak.
Op die vliegveldterrein, wat gedeeltelik in Schwalbach geleë is, het met *Camp Eschborn* 'n Amerikaanse militêre basis ontstaan waar pioniereenhede gestasioneer was. Ná die onttrekking van Amerikaanse magte is die terrein deur die stad Eschborn gekoop en tot 'n besigheidspark (*Camp Phönix Park*) omgeskep.
Ekonomie
--------
Talle groot nasionale en internasionale ondernemings het hul kantoorgeboue in Eschborn se sakedistrik gevestig en die stadsilhoeët ingrypend verander
Eschborn trek voordeel uit sy ligging net buite Frankfurt am Main asook laer belastingtariewe vir ondernemings. 'n Treinrit met elektriese pendelaarstreine vanaf die Mainmetropool se hoofstasie neem slegs enkele minute. So het talle ondernemings meer as 30 000 werkgeleenthede in Eschborn geskep wat hoofsaaklik in die suidelike besigheidspark (*Gewerbegebiet Süd*) asook in groot- en kleinhandelondernemings aan die stad se ooste- en westekant saamgetrek is.
Die meeste ondernemings, wat byna 90 persent van alle werksgeleenthede verteenwoordig, is in die dienstesektor bedrywig wat deur ondernemings soos Vodafone, Deutsche Bank, Deutsche Börse (Duitse Effektebeurs), VR Leasing, Siemens, Deutsche Telekom, Ernst & Young, IBM, Techem en Randstad Deutschland oorheers word. Die Suid-Koreaanse elektronikareus LG Electronics het sy Europese en Duitse hoofkwartiere, wat voorheen in respektiewelik Londen en Ratingen naby Düsseldorf gesetel was, in 2016/17 na Eschborn verskuif. | {
"title": "Eschborn",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1002,
6065,
0.16521022258862325
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt3\" class=\"infobox geography vcard\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Nedersetting\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Nedersetting"},"params":{"amptelike_naam":{"wt":"Eschborn"},"ander_naam":{"wt":""},"inheemse_naam":{"wt":""},"nedersetting_tipe":{"wt":"Stad"},"bynaam":{"wt":""},"slagspreuk":{"wt":""},"translit_taal1":{"wt":""},"translit_taal1_tipe":{"wt":""},"translit_taal1_inligting":{"wt":""},"translit_taal2":{"wt":""},"translit_taal2_tipe":{"wt":""},"translit_taal2_inligting":{"wt":""},"beeld_stadsilhoeët":{"wt":"Eschborn Skyline.JPG"},"beeldgrootte":{"wt":"260px"},"beeldbyskrif":{"wt":"Die stadsilhoeët van Eschborn"},"beeld_vlag":{"wt":""},"vlaggrootte":{"wt":""},"vlagskakel":{"wt":""},"beeld_seël":{"wt":"Wappen Eschborn.svg"},"seëlskakel":{"wt":""},"seëlgrootte":{"wt":"60px"},"beeld_skild":{"wt":""},"skildskakel":{"wt":""},"skildgrootte":{"wt":""},"beeld_leë_embleem":{"wt":""},"leë_embleemtipe":{"wt":""},"leë_embleemgrootte":{"wt":""},"leë_embleemskakel":{"wt":""},"beeld_kaart":{"wt":"Eschborn in MTK.svg"},"kaartgrootte":{"wt":"200px"},"kaartbyskrif":{"wt":"Ligging in die deelstaat Hesse"},"beeld_kaart1":{"wt":""},"kaartgrootte1":{"wt":""},"kaartbyskrif1":{"wt":""},"beeld_punt_kaart":{"wt":""},"puntkaartgrootte":{"wt":""},"puntkaartbyskrif":{"wt":""},"punt-x":{"wt":""},"punt-y":{"wt":""},"duimdrukkerkaart":{"wt":"Duitsland"},"duimdrukkeretiketposisie":{"wt":"bokant"},"duimdrukkerkaartgrootte":{"wt":""},"duimdrukkerkaartbyskrif":{"wt":"Ligging in Duitsland"},"onderafdelingtipe":{"wt":"[[Land]]"},"onderafdelingnaam":{"wt":"{{vlag|Duitsland}}"},"onderafdelingtipe1":{"wt":"Deelstaat"},"onderafdelingtipe2":{"wt":"Administratiewe streek"},"onderafdelingtipe3":{"wt":"Administratiewe distrik"},"onderafdelingtipe4":{"wt":""},"onderafdelingnaam1":{"wt":"[[Hesse]]"},"onderafdelingnaam2":{"wt":"Darmstadt"},"onderafdelingnaam3":{"wt":"[[Main-Taunus-Kreis]]"},"onderafdelingnaam4":{"wt":""},"regeringvoetnotas":{"wt":""},"regeringstipe":{"wt":""},"leiertitel":{"wt":"Burgemeester"},"leiernaam":{"wt":"Adnan Shaikh ([[Christelik-Demokratiese Unie|CDU]])<ref>[https://www.hessenschau.de/politik/wahlen/direktwahlen/ergebnisse-buergermeisterwahl-eschborn-201019,direktwahl-eschborn-100.html Burgemeestersverkiezingen op 20 oktober 2019], hessenschau.de (Duits)</ref>"},"leiertitel1":{"wt":""},"leiertitel2":{"wt":""},"leiertitel3":{"wt":""},"leiertitel4":{"wt":""},"leiernaam1":{"wt":""},"leiernaam2":{"wt":""},"leiernaam3":{"wt":""},"leiernaam4":{"wt":""},"stigtingstitel":{"wt":"Stadstatus"},"stigtingsdatum":{"wt":"1970"},"stigtingstitel2":{"wt":""},"stigtingsdatum2":{"wt":""},"stigtingstitel3":{"wt":""},"stigtingsdatum3":{"wt":""},"eenheidvoorkeur":{"wt":""},"oppervlakvoetnotas":{"wt":""},"oppervlakgroottes":{"wt":""},"oppervlak_totaal_km2":{"wt":"12.14"},"oppervlak_land_km2":{"wt":""},"oppervlak_water_km2":{"wt":""},"oppervlak_totaal_myl2":{"wt":""},"oppervlak_land_myl2":{"wt":""},"oppervlak_water_myl2":{"wt":""},"oppervlak_water_persent":{"wt":""},"oppervlak_stedelik_km2":{"wt":""},"oppervlak_stedelik_myl2":{"wt":""},"oppervlak_metro_km2":{"wt":""},"oppervlak_metro_myl2":{"wt":""},"oppervlak_leeg1_titel":{"wt":""},"oppervlak_leeg1_km2l":{"wt":""},"oppervlak_leeg1_myl2":{"wt":""},"oppervlak_leeg2_titel":{"wt":""},"oppervlak_leeg2_km2l":{"wt":""},"oppervlak_leeg2_myl2":{"wt":""},"hoogtevoetnotas":{"wt":""},"hoogte_m":{"wt":"138"},"hoogte_voet":{"wt":""},"koördinaattipe":{"wt":""},"koördinate":{"wt":"{{Koördinate|50|08|N|08|35|O|aansig=inlyn,titel}}"},"bevolking_soos_op":{"wt":"31 Desember 2016"},"bevolkingnotas":{"wt":""},"bevolking_totaal":{"wt":"21&nbsp;228<ref>{{Cite web |url=https://statistik.hessen.de/sites/statistik.hessen.de/files/BevGem_311216.xlsx |title=''Statistik Hessen: Bevölkerung in Hessen am 31.12.2016. Besoek op 21 Maart 2018'' |access-date=21 Junie 2018 |archive-date= 8 Februarie 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180208004241/https://statistik.hessen.de/sites/statistik.hessen.de/files/BevGem_311216.xlsx |url-status=dead }}</ref>"},"bevolkingsdigtheid_km2":{"wt":"1748"},"bevolkingsdigtheid_myl2":{"wt":""},"bevolking_metro":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_metro_km2":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_metro_myl2":{"wt":""},"bevolking_stedelik":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_stedelik_km2":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_stedelik_myl2":{"wt":""},"bevolking_leeg1_titel":{"wt":""},"bevolking_leeg1":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_leeg1_km2":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_leeg1_myl2":{"wt":""},"bevolking_leeg2_titel":{"wt":""},"bevolking_leeg2":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_leeg2_km2":{"wt":""},"bevolkingsdigtheid_leeg2_myl2":{"wt":""},"bevolkingnota":{"wt":""},"tydsone":{"wt":"MET"},"utcafset":{"wt":"+1:00"},"tydsone_DST":{"wt":"MEST"},"uctafset_DST":{"wt":"+2:00"},"poskodetipe":{"wt":"Poskode"},"poskode":{"wt":"65760"},"skakelkode":{"wt":"06196, 06173"},"leë_naam":{"wt":""},"leë_inligting":{"wt":""},"leë1_naam":{"wt":""},"leë1_inligting":{"wt":""},"leë2_naam":{"wt":""},"leë2_inligting":{"wt":""},"leë3_naam":{"wt":""},"leë3_inligting":{"wt":""},"voetnotas":{"wt":""},"webwerf":{"wt":"[http://www.eschborn.de ''www.eschborn.de'']"}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:22em;width:23em\" typeof=\"mw:Transclusion\"><tbody><tr><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;font-size:1.25em; white-space:nowrap\"><div class=\"fn org\" style=\"display:inline\">Eschborn</div></th></tr><tr><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;background-color:#cddeff; font-weight:bold;\"><div class=\"category\">Stad</div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span data-mw='{\"caption\":\"Die stadsilhoeët van Eschborn\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Eschborn_Skyline.JPG\" title=\"Die stadsilhoeët van Eschborn\"><img alt=\"Die stadsilhoeët van Eschborn\" data-file-height=\"870\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"3977\" decoding=\"async\" height=\"57\" resource=\"./Lêer:Eschborn_Skyline.JPG\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Eschborn_Skyline.JPG/260px-Eschborn_Skyline.JPG\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Eschborn_Skyline.JPG/390px-Eschborn_Skyline.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Eschborn_Skyline.JPG/520px-Eschborn_Skyline.JPG 2x\" width=\"260\"/></a></span><div style=\"padding:0.4em 0 0 0;\">Die stadsilhoeët van Eschborn</div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td class=\"maptable\" colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><div style=\"display:table; width:100%; background:none;\">\n<div style=\"display:table-row\"><div style=\"display:table-cell;vertical-align:middle; text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"Amptelike seël van Eschborn\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Wappen_Eschborn.svg\" title=\"Amptelike seël van Eschborn\"><img alt=\"Amptelike seël van Eschborn\" data-file-height=\"567\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"514\" decoding=\"async\" height=\"66\" resource=\"./Lêer:Wappen_Eschborn.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wappen_Eschborn.svg/60px-Wappen_Eschborn.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wappen_Eschborn.svg/90px-Wappen_Eschborn.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wappen_Eschborn.svg/120px-Wappen_Eschborn.svg.png 2x\" width=\"60\"/></a></span><div style=\"padding:0.2em 0 0.2em 0;\">Seël</div></div></div></div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><span data-mw='{\"caption\":\"Ligging in die deelstaat Hesse\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Eschborn_in_MTK.svg\" title=\"Ligging in die deelstaat Hesse\"><img alt=\"Ligging in die deelstaat Hesse\" data-file-height=\"369\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"392\" decoding=\"async\" height=\"188\" resource=\"./Lêer:Eschborn_in_MTK.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Eschborn_in_MTK.svg/200px-Eschborn_in_MTK.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Eschborn_in_MTK.svg/300px-Eschborn_in_MTK.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Eschborn_in_MTK.svg/400px-Eschborn_in_MTK.svg.png 2x\" width=\"200\"/></a></span><div style=\"padding:0.3em 0 0 0;\">Ligging in die deelstaat Hesse</div></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\"><div class=\"center\" data-mw='{\"name\":\"templatestyles\",\"attrs\":{\"src\":\"Sjabloon:Location map/styles.css\"},\"body\":{\"extsrc\":\"\"}}'><div class=\"locmap\" style=\"width:250px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto\"><div style=\"width:250px;padding:0\"><div style=\"position:relative;width:250px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Eschborn is in Duitsland\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Germany_adm_location_map.svg\" title=\"Eschborn is in Duitsland\"><img alt=\"Eschborn is in Duitsland\" data-file-height=\"1272\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1073\" decoding=\"async\" height=\"296\" resource=\"./Lêer:Germany_adm_location_map.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Germany_adm_location_map.svg/250px-Germany_adm_location_map.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Germany_adm_location_map.svg/375px-Germany_adm_location_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Germany_adm_location_map.svg/500px-Germany_adm_location_map.svg.png 2x\" width=\"250\"/></a></span><div class=\"od\" style=\"top:62.873%;left:30.83%\"><div class=\"id\" style=\"left:-3px;top:-3px\"><span data-mw='{\"caption\":\"Eschborn\"}' typeof=\"mw:File\"><span title=\"Eschborn\"><img alt=\"Eschborn\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"64\" decoding=\"async\" height=\"6\" resource=\"./Lêer:Red_pog.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x\" width=\"6\"/></span></span></div><div class=\"pr\" style=\"font-size:91%;width:6em;left:4px\"><div>Eschborn</div></div></div></div><div style=\"padding-top:0.2em\">Ligging in Duitsland</div></div></div></div></td></tr><tr class=\"mergedbottomrow\"><td colspan=\"2\" style=\"text-align:center\">Koördinate: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Eschborn&params=50_08_N_08_35_O_type:city_region:DE-HE\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">50°08′N</span> <span class=\"longitude\">08°35′O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">50.133°N 8.583°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">50.133; 8.583</span></span></span></a></span><span style=\"font-size: small;\"><span id=\"coordinates\"><a href=\"./Geografiese_koördinatestelsel\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Geografiese koördinatestelsel\">Koördinate</a>: <span class=\"plainlinks nourlexpansion\"><a class=\"external text\" href=\"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Eschborn&params=50_08_N_08_35_O_type:city_region:DE-HE\" rel=\"mw:ExtLink\"><span class=\"geo-default\"><span class=\"geo-dms\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\"><span class=\"latitude\">50°08′N</span> <span class=\"longitude\">08°35′O</span></span></span><span class=\"geo-multi-punct\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span typeof=\"mw:Entity\"></span></span><span class=\"geo-nondefault\"><span class=\"geo-dec\" title=\"Kaarte, lugfotos en ander data vir die ligging\">50.133°N 8.583°O</span><span style=\"display:none\"><span typeof=\"mw:Entity\"></span> / <span class=\"geo\">50.133; 8.583</span></span></span></a></span></span></span><link href=\"./Kategorie:Koördinate_op_Wikidata\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Land\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Land\">Land</a></th><td><span class=\"mw-image-border\" data-mw='{\"caption\":\"Vlag van Duitsland\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Flag_of_Germany.svg\" title=\"Vlag van Duitsland\"><img alt=\"Vlag van Duitsland\" data-file-height=\"600\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"1000\" decoding=\"async\" height=\"13\" resource=\"./Lêer:Flag_of_Germany.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/22px-Flag_of_Germany.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/33px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/44px-Flag_of_Germany.svg.png 2x\" width=\"22\"/></a></span><span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Duitsland\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Duitsland\">Duitsland</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Deelstaat</th><td><a href=\"./Hesse\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Hesse\">Hesse</a></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Administratiewe streek</th><td>Darmstadt</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Administratiewe distrik</th><td><a href=\"./Main-Taunus-Kreis\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Main-Taunus-Kreis\">Main-Taunus-Kreis</a></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Stadstatus</th><td>1970</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Regering<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Burgemeester</th><td>Adnan Shaikh (<a href=\"./Christelik-Demokratiese_Unie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Christelik-Demokratiese Unie\">CDU</a>)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Oppervlak<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Totaal</th><td>12,14<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>km<sup>2</sup> (4,69<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Hoogte<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th><td>138<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m (453<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>ft)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th colspan=\"2\" style=\"text-align:center;text-align:left\">Bevolking<div style=\"font-weight:normal;display:inline;\"></div></th></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Totaal</th><td>21<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>228</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>Digtheid</th><td>1 748/km<sup>2</sup> (4 530/vk.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>myl)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\"><a href=\"./Tydsone\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Tydsone\">Tydsone</a></th><td><a class=\"mw-redirect\" href=\"./UTC+1:00\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"UTC+1:00\">UTC+1:00</a> (MET)</td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\"><span style=\"white-space:nowrap\"><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>•<span typeof=\"mw:Entity\"> </span><a href=\"./Somertyd\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Somertyd\">Somertyd</a></span></th><td><a class=\"mw-redirect\" href=\"./UTC+2:00\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"UTC+2:00\">UTC+2:00</a> (MEST)</td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Poskode</th><td class=\"adr\"><div class=\"postal-code\">65760</div></td></tr><tr class=\"mergedrow\"><th scope=\"row\">Skakelkodes</th><td>06196, 06173<link href=\"./Kategorie:Inligtingskas_Nedersetting_met_lys_van_skakelkodes\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/></td></tr><tr class=\"mergedtoprow\"><th scope=\"row\">Webwerf</th><td><a class=\"external text\" href=\"http://www.eschborn.de\" rel=\"mw:ExtLink nofollow\"><i>www.eschborn.de</i></a></td></tr></tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 6030
} |
Prof. Dr. **Ignatius Johannes van der Walt** (distrik Philipstown, Kaapland, 27 Mei 1926 – 28 Junie 1997) was tussen 1951 en 1967 predikant in twee Transvaalse gemeentes van die GKSA, daarna tot 1977 sendeling in in diens van die Gereformeerde gemeente op Potchefstroom en eindelik tot 1986 professor aan die Teologiese Skool Potchefstroom.
Herkoms en opleiding
--------------------
Vierdejaars aan die Teologiese Skool Potchefstroom, 1950. Eerste ry: D.J. van der Walt, E.J.G. Norval, G.L. van der Walt, I.J. van der Walt, J.M. Opperman. Tweede ry: J.C. Lessing, P.J. Opperman, L.S. Kruger, C.H. Smit, H.J. Kruger.
Studente, dosente en besoekende predikante neem in April 1949 tydens die Sinode van die GKSA afskeid van Totius by die Teologiese Skool Potchefstroom. Eerste ry: D.F. Malan, G.P. Scheepers, C. Hattingh, L.J Botha, P.W. Buys, S.C.W. Duvenage, P.W. van der Walt, W.J. Postma, G.P.L. van der Linde, J.J.S. Venter, G.C.P. van der Vyver, M.J. Booyens, S.J. du Plessis, K.S. van Wyk de Vries. Tweede ry: J.V. Coetzee, P.J. Venter, P.J. Coetzee, J.W.J. van Ryssen, D.J. van der Walt, H.G. Stoker, J.C. van der Walt, J.H. Boneschans, prof. J.D. du Toit, B.J. de Klerk, D.G Venter, A.S.E. Yssel, H.S. van Jaarsveld, H.J. Venter, D.N. Kotzé, N.T. Snyman. Derde ry: D.C.S. van der Merwe, B.R. Krüger, J. Postma, R.S.J. van Wyk, M. Postma, J.L de Bruin, C.E.G. Malan, J.J.H. Booysen, B.J. de Klerk, A.L. Aucamp, J.A. Schutte, I.J. van der Walt, L.S. Van der Walt, S. du Toit, A. Duvenage, W.J. Snyman, P.J.S. de Klerk, T.T. Spoelstra.Vierde ry: D.J. Delport, J.L. Vorster, J.P. Jooste, A.A. Venter, J.F. du Plooy, H.F.V. Kruger, Jacs van Rooy, I.J. Lessing, J.M. de Wet, S.P. van der Walt, P.J. de Klerk.
Naas van der Walt is op ’n plaas in die distrik Philipstown in die Bo-Karoo gebore. Dr. C.F.C. Coetzee skryf in dr. Van der Walt se lewensberig in die *Almank* vir die jaar 1999: "Hy het opgegroei as eenvoudige, ongekunstelde boerseun in die waarheid en rykdom van God se genadeverbond, gevorm vir sy latere roeping en dienswerk. So taai soos die wêreld waar hy grootgeword het, was sy gees, so wyd soos die horison sy visie, so groots en helder soos 'n Karoosterrenag die Here se genade in sy lewe."
Ná sy skoolopleiding het hy na Potchefstroom gegaan om vir predikant te leer. Daar het hy sy aanstaande, Cecilia, ontmoet wat, volgens dr. Coetzee, "as die hulp wat so wonderlik by hom gepas het, hom besiel en ondersteun en gedra het". Uit hul huwelik is die kinders Corrie, Hugo, Rina en Cecilia gebore.
Loopbaan
--------
Hy is in 1951 as die derde predikant sedert die stigting van die gemeente Johannesburg-Suid bevestig in ’n tyd toe dié gemeente die hele suide van Johannesburg beslaan en 633 belydende en 469 dooplidmate gehad het. Die eerste predikant van Johannesburg-Suid was dr. S.P. van der Walt, wat opgevolg is deur ds. S.C.W. Duvenage, dr. Van der Walt se voorganger. Sy kollegas in die Klassis Johannesburg was ds. A.A. Venter in Johannesburg/Johannesburg-Wes, ds. D.G. Venter in Krugersdorp, ds. A.S.E. Yssel in Johannesburg-Oos, dr. S.P. van der Walt en ds. F.W. Buytendach in Johannesburg-Noord, ds. W.J. van der Merwe in Vereeniging en ds. J.F. du Plooy in Florida.
In 1958 het hy die beroep na Vanderbijlpark aangeneem as opvolger van dr. S.J. du Plessis, wat sedert 1953 die gemeente se eerste predikant was. Van 1967 tot 1977 het hy 'n kombinasie van die Potchefstroomse gemeentes met sendingopdrag bedien.
Prof. Hugo en mev. Maria du Plessis en hul gesin. Voor: C.M. (Cecilia) van der Walt (oorlede 9 September 2001) met haar oudste dogter, Maria Cornelia (getroude van Van Rooy; noemnaam Corrie), prof. Du Plessis, mev. Du Plessis, Laurika Coetzee en Monica du Plessis. Agter: Barend Jacobus (Bennie) du Plessis, prof. I.J. van der Walt, Maria Cornelia van Rooyen (oorlede 24 Februarie 2001), Jacobus Albertus du Plessis en G.H.J. Coetzee.
In 1978 is hy beroep as professor aan die Teologiese Skool Potchefstroom en het hy die leerstoel sendingwetenskap en evangelistiek beklee, dieselfde leerstoel as sy skoonvader, prof. Hugo du Plessis, vroeër beklee het. In 1987 het 'n ernstige terugslag hom getref en is hy verplig om vroeg te emeriteer. Hy het egter wonderlik van sy siekte herstel en nog 10 jaar genadetyd ontvang waarin hy steeds sy roeping kon vervul en diensbaar kon wees. Tot aan die einde het hy boerseun gebly en was dit een van sy grootste vreugdes om op sy plasie buite Potchefstroom te werskaf.
Skrywer
-------
Uit sy pen het meer as 150 artikels en verskeie boeke verskyn. *Die evangelie aan Afgedwaalde* is, volgens dr. Coetzee, "’n kostelike standaardwerk vir Gereformeerde evangelisasie as nalatenskap van Skriftuurlike denke teenoor die talle 'kursusse' wat nie die toets kan deurstaan nie".
Waardering
----------
Volgens dr. Coetzee was prof. Van der Walt "'n onkreukbare Afrikaner en het nie geskroom om sy liefde vir sy volk, kultuur en land uit te leef nie". Gedurende sy bedieningstyd op Vanderbijlpark het hy hom beywer vir die oprigting van 'n Afrikaanse koerant, wat nou nog as *Vaal Weekblad* verskyn. Hy was ook voorsitter van die hoofbestuur van die Rapportryerskorpse in Suid-Afrika. In sy publikasie wat in 1991 verskyn het met die titel *Partisie. .. enigste uitweg vir Suid-Afrika* stippel hy sy politieke visie uit, gebou op onwankelbare beginsels.
Dr. Coetzee skryf: "Hy was nie 'n rassis nie. Daarvan getuig sy jare lange dienswerk om die evangelie van Jesus Christus te bring aan die ander volke van ons land. Maar dit wat hy aan hulle gegun het, het hy ook vir sy eie volk geëis en hom onvermoeid beywer vir die politieke vryheid, taal en kultuur van die Afrikaner. Hy het dit gedoen sonder om blind te wees vir die sondes van sy volk. Dit het vir hom gegaan om die Protestant-Christen-Afrikaner. Die afvalligheid en liberalisme en dwaling onder ons volk het hom in die hart gegryp. Daarom het hy enkele jare gelede die inisiatief geneem en op Potchefstroom 'n gespreksgroep begin wat hulleself die Forum vir Gereformeerde Afrikaners noem. Gedurende Maart 1997 is 'n landswye simposium gehou oor die tema 'Die toekoms van die Afrikaner in die lig van sy Calvinistiese erfenis'. Hierdie simposium was alleen moontlik deur die visie en inisiatief van Naas van der Walt."
Bronne
------
* (af) Coetzee, dr. C.F.C. in Van der Walt, dr. S.J. et al. 1998. *Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1999*. Potchefstroom: Administratiewe Buro. | {
"title": "Naas van der Walt",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
489,
5659,
0.08641102668315957
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox\" data-mw=\"{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Inligtingskas Predikant\\n","href":"./Sjabloon:Inligtingskas_Predikant"},"params":{"Naam":{"wt":"Prof. Naas van der Walt"},"Beeld":{"wt":"Ds IJ van der Walt, 1950.jpg"},"Beeldbeskrywing":{"wt":"Prof. I.J. van der Walt"},"Beeldonderskrif":{"wt":"Prof. Naas van der Walt"},"Geboortenaam":{"wt":"Hendrik Lourens Marthinus du Plessis"},"Geboortedatum":{"wt":"[[27 Mei]] [[1926]]"},"Geboorteplek":{"wt":"Distrik [[Philipstown]]"},"Sterftedatum":{"wt":"{{SDEO|1926|5|27|1997|6|28}}"},"Sterfteplek":{"wt":""},"Kerkverband":{"wt":"[[Gereformeerde Kerke van Suid-Afrika|Gereformeerd]]"},"Gemeente":{"wt":"[[Gereformeerde kerk Johannesburg-Suid|Johannesburg-Suid]] 1951–'58<br /> [[Gereformeerde kerk Vanderbijlpark|Vanderbijlpark]] 1958–'67"},"Jare aktief":{"wt":"1951–67 (predikant);<br />1967–'77 (sendeling)<br /> 1978–'86 (professor)"},"Kweekskool":{"wt":"[[Teologiese Skool Potchefstroom|Potchefstroom]]"},"Sendingwerk":{"wt":"Potchefstroom 1967–'77"}},"i":0}}]}\" id=\"mwAg\" style=\"width:25.5em; font-size: 85%; text-align: left;\" typeof=\"mw:Transclusion\">\n<tbody><tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"font-size: larger; text-align: center;\"><b>Prof. Naas van der Walt</b></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><span data-mw='{\"caption\":\"Prof. I.J. van der Walt\"}' typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Ds_IJ_van_der_Walt,_1950.jpg\" title=\"Prof. I.J. van der Walt\"><img alt=\"Prof. I.J. van der Walt\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"829\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"484\" decoding=\"async\" height=\"428\" resource=\"./Lêer:Ds_IJ_van_der_Walt,_1950.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/af/thumb/2/20/Ds_IJ_van_der_Walt%2C_1950.jpg/250px-Ds_IJ_van_der_Walt%2C_1950.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/af/thumb/2/20/Ds_IJ_van_der_Walt%2C_1950.jpg/375px-Ds_IJ_van_der_Walt%2C_1950.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/af/2/20/Ds_IJ_van_der_Walt%2C_1950.jpg 2x\" width=\"250\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align:center;\"><div style=\"line-height:12px;font-size: 85%;\">Prof. Naas van der Walt</div></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><hr/></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Naam</th>\n<td>Hendrik Lourens Marthinus du Plessis</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Geboorte</th>\n<td><a href=\"./27_Mei\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"27 Mei\">27 Mei</a> <a href=\"./1926\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"1926\">1926</a><br/>Distrik <a href=\"./Philipstown\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Philipstown\">Philipstown</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Sterfte</th>\n<td>28 Junie 1997 (op 71)</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Kerkverband</th>\n<td><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Gereformeerde_Kerke_van_Suid-Afrika\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Gereformeerde Kerke van Suid-Afrika\">Gereformeerd</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Gemeente(s)</th>\n<td><a href=\"./Gereformeerde_kerk_Johannesburg-Suid\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Gereformeerde kerk Johannesburg-Suid\">Johannesburg-Suid</a> 1951–'58<br/> <a href=\"./Gereformeerde_kerk_Vanderbijlpark\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Gereformeerde kerk Vanderbijlpark\">Vanderbijlpark</a> 1958–'67</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Jare aktief</th>\n<td>1951–67 (predikant);<br/>1967–'77 (sendeling)<br/> 1978–'86 (professor)</td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Kweekskool</th>\n<td><a href=\"./Teologiese_Skool_Potchefstroom\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Teologiese Skool Potchefstroom\">Potchefstroom</a></td></tr>\n<tr>\n<th scope=\"row\" style=\"text-align:left; vertical-align:top;\">Sendingwerk</th>\n<td>Potchefstroom 1967–'77</td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 6465
} |
Die **Naboom** (*Euphorbia ingens*) is 'n kaktus-agtige boom met 'n kort dik stam en enorme takke. Die sukkulente boom kom volop in Limpopo, asook in Mpumalanga voor en die naam van die dorp Naboomspruit verwys na hul aanwesigheid daar. Dit is ook inheems in Gauteng, KwaZulu-Natal en Noordwes.
Buite Suid-Afrika is die boom ook inheems aan Angola, Botswana, Burundi, Demokratiese Republiek die Kongo, Eritrea, Eswatini, Ethiopië, Kaprivistrook in Namibië, Kenia, Malawi, Mosambiek, Rwanda, Somalië, Tanzanië, Uganda, Zambië en Zimbabwe.
Die takke het gewoonlik vier of vyf vlerke. Dit het 'n taai, wit, melkagtige sap wat uiters giftig is en intense irritasie en blase op die vel veroorsaak. As dit in die oë beland kan dit permanente blindheid tot gevolg hê. Swart inboorlinge langs die Limpopo het die melk tradisioneel gebruik om vis mee te vang. Bondels gras is in die melk geweek en in die rivier gegooi. Dit verlam die visse en hulle begin na 'n ruk lewend bo die water te dryf. Die heuning van die blomnektar van die naboom word noorsheuning genoem. Dit brand die mond kwaai as die heuning geëet word. Die brand vererger sodra water gedrink word.
Volgens oorlewering het die Zoeloe-koning Dingaan op 'n troon onder 'n naboom gesit toe Piet Retief en sy honderd manskappe in 1838 aangeval en vermoor is.
Die boom lyk baie soos die nagblom. Die boom se FSA-nommer is 351.
Fotogalery
----------
* Naby DingaanstatNaby Dingaanstat
* In Worcester, Wes-KaapIn Worcester, Wes-Kaap
* NaboomblommeNaboomblomme
* VrugteVrugte
Sien ook
--------
* Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse bome
Bronne
------
* Algemene gids tot BOME. Keith, Paul & Meg Coates Palgrave. 2000. ISBN 1-86872-527-8
* Plants of the World Online
* REDLIST Sanbi | {
"title": "Naboom",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1188,
2379,
0.49936948297604034
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">Naboom</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Euphorbia_ingens_(habitus),_crop.jpg\"><img class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"2886\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"2951\" decoding=\"async\" height=\"215\" resource=\"./Lêer:Euphorbia_ingens_(habitus),_crop.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Euphorbia_ingens_%28habitus%29%2C_crop.jpg/220px-Euphorbia_ingens_%28habitus%29%2C_crop.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Euphorbia_ingens_%28habitus%29%2C_crop.jpg/330px-Euphorbia_ingens_%28habitus%29%2C_crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Euphorbia_ingens_%28habitus%29%2C_crop.jpg/440px-Euphorbia_ingens_%28habitus%29%2C_crop.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">\n<th colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><a href=\"./Bewaringstatus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bewaringstatus\">Bewaringstatus</a></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><span><img alt=\"\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"240\" decoding=\"async\" height=\"59\" resource=\"./Lêer:Status_iucn3.1_LC_af.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/220px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/330px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Status_iucn3.1_LC_af.svg/440px-Status_iucn3.1_LC_af.svg.png 2x\" width=\"220\"/></span></span><br/><a href=\"./Veilige_spesie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Veilige spesie\">Veilig</a> <link href=\"./Kategorie:IUBN_Rooilys_veilige_spesies\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/><small><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>(<a href=\"./IUBN-rooilys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IUBN-rooilys\">IUCN 3.1</a>)</small></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a> <span class=\"plainlinks\" style=\"font-size:smaller; float:right; padding-right:0.4em; margin-left:-3em;\"><span class=\"mw-default-size\" data-mw='{\"caption\":\" edit \"}' typeof=\"mw:File\"><a href=\"./Sjabloon:Taksonomie/Euphorbia\" title=\"edit\"><img alt=\"edit\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"16\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"16\" decoding=\"async\" height=\"16\" resource=\"./Lêer:Red_Pencil_Icon.png\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/Red_Pencil_Icon.png\" width=\"16\"/></a></span></span></th></tr>\n<tr>\n<td>Domein:</td>\n<td><a href=\"./Eukarioot\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eukarioot\">Eukaryota</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><a href=\"./Plant\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plant\">Plantae</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Vaatplant\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Vaatplant\">Tracheofiete</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Bedeksadiges\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bedeksadiges\">Angiospermae</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Eudicots\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eudicots\">Eudicots</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Rosids\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Rosids\">Rosids</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Orde:</td>\n<td><a href=\"./Malpighiales\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Malpighiales\">Malpighiales</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Familie:</td>\n<td><a href=\"./Euphorbiaceae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Euphorbiaceae\">Euphorbiaceae</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Genus:</td>\n<td><a href=\"./Euphorbia\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Euphorbia\"><i>Euphorbia</i></a></td></tr>\n<tr>\n<td>Spesie:</td>\n<td><div class=\"spesie\" style=\"display:inline\"><i><b>E.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>ingens</b></i></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Binomiale_naam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Binomiale naam\">Binomiale naam</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><b><span class=\"binomial\"><span style=\"font-weight:normal;\"></span><i>Euphorbia ingens</i></span></b><br/><div style=\"font-size: 85%;\">E.Mey. ex Boiss., (1862)</div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Sinoniem_(taksonomie)\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Sinoniem (taksonomie)\">Sinonieme</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: left\">\n<ul><li><i>Euphorbia bilocularis</i> <small>N.E.Br.</small></li>\n<li><i>Euphorbia candelabrum var. bilocularis</i> <small>(N.E.Br.) S.Carter</small></li>\n<li><i>Euphorbia confertiflora</i> <small>Volkens</small></li>\n<li><i>Euphorbia reinhardtii</i> <small>Volkens</small></li>\n<li><i>Euphorbia reinhardtii var. bilocularis</i> <small>(N.E.Br.) Oudejans</small></li>\n<li><i>Euphorbia similis</i> <small>A.Berger</small></li>\n<li><i>Euphorbia tozzii</i> <small>Chiov.</small></li></ul></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1742
} |
**Hamburger SV**| |
| **Volledige naam** | Hamburger Sport-Verein e.V. |
| **Bynaam** |
| **Opgerig** | 29 September 1887 |
|
| **Stadion** | Volksparkstadion (tussentyds bekend as die *Imtech Arena*),Hamburg |
| **Kapasiteit** | 57 000 |
| **Voorsitter** | Bernd Hoffmann |
| **Afrigter** | Christian Titz |
| **Kompetisie** | Bundesliga |
|
**Hamburger SV** (HSV) is 'n Duitse sportklub uit die stad Hamburg, veral bekend vir sy sokkerafdeling. Behalwe sokker, het die klub onder meer afdelings vir yshokkie, tafeltennis, krieket, pluimbal, bofbal, basketbal, rolbal, gholf, gimnastiek, handbal, hokkie, karate, atletiek, rugby, swem, tennis en vlugbal. Die sokkerafdeling het reeds sedert 1919 onafgebroke op die hoogste vlak van die Duitse sokkerstruktuur gespeel.
Die klub se geskiedenis begin op 29 September 1887, toe *Der Hohenfelder Sportclub* en *Wandsbek-Marienthaler Sportclub* saamgesmelt het om *Sports Club Germania* te vorm. Hierdie klub het in 1919 met *Hamburg FC* (gestig in 1888) en *FC Falke* (gestig in 1906) saamgesmelt om die huidige *Hamburger Sport-Verein* te vorm, nadat al drie klubs deur die Eerste Wêreldoorlog verswak gelaat is. Die klubkleure was rooi en wit ter ere van die stad Hamburg, terwyl die blou en swart van die oudste van die stigtersklubs, *SC Germania*, as die spanwapen in gebruik geneem is.
Die "nuwe" klub was vroeg suksesvol toe die eindstryd om die nasionale titel in 1922 gehaal is teen 1. FC Neurenberg, wat in sy derde agtereenvolgende eindstryd gespeel het. Die wedstryd is as gevolg van swak lig na 3 uur en 10 minute afgelas met die telling 2-2. Die herontmoeting is na 'n lang tydperk van ekstra tyd (met die telling 1-1) ook afgelas nadat Neurenberg slegs 7 spelers oorgehad het (geen reserwes is destyds toegelaat nie). Die besluit van die skeidsregter het tot groot omstredenheid gelei: Die DFB het die titel aan Hamburger SV toegeken, maar 'n beroep op hulle gedoen om in die naam van 'n goeie sportmangees nie die titel te aanvaar nie - waartoe hulle teësinnig ingestem het. Die Viktoriatrofee is op die ou end nie in 1922 toegeken nie. Die klub het die "amptelike" titel die volgende seisoen die eerste keer gewen deur 3:0 met SC Union Oberschöneweide in die eindstryd af te reken.
Tydens die Derde Ryk is die klub in die Gauliga Nordmark ingedeel en na die Tweede Wêreldoorlog in die Oberliga Noord. Hamburger SV was tot 2018 die enigste klub wat sedert die oprigting (in 1963) onafgebroke in die Bundesliga gespeel het. Die 17de plek aan die einde van die 2017/18-seisoen het die eerste relegasie tot gevolg gehad.
Erelys
------
**Duitse sokkerkampioen** (7)
1921/1922, 1922/1923, 1927/1928, 1959/1960, 1978/1979, 1981/1982, 1982/1983
**DFB-Pokal** (3)
1963, 1976, 1987
**Ligapokal** (2)
1973, 2003
**Europese beker I** (1)
1983
**Europese beker II** (1)
1978
**Intertoto-beker** (1)
2005
Onlangse ligaposisionering
--------------------------
| | |
| --- | --- |
| * 1963-64 (I) Bundesliga 6de
* 1964-65 (I) Bundesliga 11de
* 1965-66 (I) Bundesliga 9de
* 1966-67 (I) Bundesliga 14de
* 1967-68 (I) Bundesliga 13de
* 1968-69 (I) Bundesliga 6de
* 1969-70 (I) Bundesliga 6de
* 1970-71 (I) Bundesliga 5de
* 1971-72 (I) Bundesliga 10de
* 1972-73 (I) Bundesliga 14de
* 1973-74 (I) Bundesliga 12de
* 1974-75 (I) Bundesliga 4de
* 1975-76 (I) Bundesliga 2de
* 1976-77 (I) Bundesliga 6de
* 1977-78 (I) Bundesliga 10de
* 1978-79 (I) Bundesliga 1ste
- Duitse kampioen* 1979-80 (I) Bundesliga 2de
* 1980-81 (I) Bundesliga 2de
* 1981-82 (I) Bundesliga 1ste
- Duitse kampioen* 1982-83 (I) Bundesliga 1ste
- Duitse kampioen* 1983-84 (I) Bundesliga 2de
* 1984-85 (I) Bundesliga 5de
* 1985-86 (I) Bundesliga 7de
* 1986-87 (I) Bundesliga 2de
* 1987-88 (I) Bundesliga 6de
* 1988-89 (I) Bundesliga 4de
| * 1989-90 (I) Bundesliga 11de
* 1990-91 (I) Bundesliga 5de
* 1991-92 (I) Bundesliga 12de
* 1992-93 (I) Bundesliga 11de
* 1993-94 (I) Bundesliga 12de
* 1994-95 (I) Bundesliga 13de
* 1995-96 (I) Bundesliga 5de
* 1996-97 (I) Bundesliga 13de
* 1997-98 (I) Bundesliga 9de
* 1998-99 (I) Bundesliga 7de
* 1999-00 (I) Bundesliga 3de
* 2000-01 (I) Bundesliga 13de
* 2001-02 (I) Bundesliga 11de
* 2002-03 (I) Bundesliga 4de
* 2003-04 (I) Bundesliga 8ste
* 2004-05 (I) Bundesliga 8ste
* 2005-06 (I) Bundesliga 3de
* 2006-07 (I) Bundesliga 7de
* 2007-08 (I) Bundesliga 4de
* 2008-09 (I) Bundesliga 5de
* 2009-10 (I) Bundesliga 7de
* 2010-11 (I) Bundesliga 8ste
* 2011-12 (I) Bundesliga 15de
* 2012-13 (I) Bundesliga 7de
* 2013-14 (I) Bundesliga 16de
* 2014-15 (I) Bundesliga 16de
* 2015-16 (I) Bundesliga 10de
* 2016-17 (I) Bundesliga 14de
* 2017-18 (I) Bundesliga 17de
* 2018-19 (II) 2. Bundesliga
| | {
"title": "Hamburger SV",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
2087,
4191,
0.49797184442853737
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 4662
} |
Generaal Wlasof voor sy soldate.
Die **Russiese Bevrydingsleër** ( Russies: Русская освободительная армия, *Roesskaja oswoboditelnaja armija*), afgekort as Russies: РОА, **ROA**, ook bekend as **Wlasofleër** ( Russies: Власовская армия, *Wlasofskaja armija*) was 'n formasie, hoofsaaklik saamgestel uit Russe, wat tydens die Tweede Wêreldoorlog onder Duitse bevel geveg het. Die leër is gelei deur Andrei Wlasof, 'n generaal van die Rooi Leër wat in 1942 gevang is en ingestem het om met Duitsers saam te werk, en daar word dikwels na lede van die leër verwys as *wlasoftsi* (Russies: власовцы). In 1944 het dit bekend geword as Krygsmag van die Komitee vir die Bevryding van die Volke van Rusland ( Russies: Вооружённые силы Комитета освобождения народов России, *Wooroezjonnije sili Komiteta oswobozjdenija narodof Rossiji*, afgekort as Russies: ВС КОНР, VS KONR).
Wlasof het ingestem om met Nazi-Duitsland saam te werk nadat hy aan die Oosfront gevange geneem is. Die soldate onder sy bevel was hoofsaaklik voormalige Sowjet-krygsgevangenes, maar het ook Wit-Russiese emigrante ingesluit, waarvan sommige veterane van die antikommunistiese Wit Leër uit die Russiese burgeroorlog was. Op 14 November 1944 is dit amptelik herdoop tot die Weermag van die Komitee vir die Bevryding van die Volke van Rusland, en die KONR is gestig as 'n politieke korps waaraan die leër trou gesweer het. Op 28 Januarie 1945 is amptelik verklaar dat die Russiese afdelings nie meer deel uitmaak van die Duitse leër nie, maar direk onder die bevel van KONR sou wees.
Tot in 1944 was die bestaan van die Wlasofleër bloot nominaal; in werklikheid was die meeste militêre eenhede, wat formeel onder sy bevel was, besig met optrede teen partisane as deel van groter Duitse formasies, en sommige van hierdie eenhede was heeltemal outonoom (die Russiese korps in Joego-Slawië en troepe van Bronislaf Kaminski in Wes-Rusland). Slegs sedert 1944 het Duitsers Russiese medewerkers aktief begin betrek by militêre optrede (onderdrukking van die Warskou-opstand in 1944 en die Slag van Berlyn in 1945). In Mei 1945 het Wlasoftroepe in Praag plaaslike anti-Duitse militêre groepe ondersteun en gehelp om die stad te bevry.
Die meeste offisiere van die Wlasofleër (ook Wlasof self) is in 1945 deur die Rooi Leër gevange geneem, in 1946 verhoor en tereggestel. Diegene wat daarin geslaag het om te ontsnap, het hulle later in Duitsland, die VSA, Kanada of Australië gevestig.
Bibliografie
------------
* *The Gulag Archipelago: 1918-1956* deur Aleksandr Solzhenitsyn
* *Army of the Damned: on Twentieth Century* - CBS Documentary Documentary Series - Desember 1962
* Fersen, Nicholas. *Corridor of Honour.* Bobbs-Merrill, Indianapolis 1958.
| | |
| --- | --- |
| Normdata Edit this at Wikidata |
* GND: 4011723-6
* ISNI: 0000 0001 2213 8252
* LCCN: n50082710
* NKC: kn20020430007
* SUDOC: 02809753X
* VIAF: 97134732
* WorldCat Identities: lccn-n50082710
| | {
"title": "Russiese Bevrydingsleër",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
331,
2495,
0.13266533066132263
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3044
} |
NSU Ro 80
Die **NSU Ro 80** was 'n tegnologies gevorderde groot sedan-tipe motor vervaardig deur die Duitse maatskappy NSU van 1967 tot 1977. Mees noemenswaardig was die enjin; 'n 115 bhp (86 kW), 995 cc dubbel-rotor Wankelenjin met voorwielaandrywing deur 'n koppellaarlose semi-outomatiese ratkas. Dit is in 1968 deur Europese motorjoernaliste gekies as Motor van die jaar.
Ongelukkig vir NSU, het die motor vroeg 'n reputasie vir onbetroubaarheid ontwikkel wat dit nooit kon afskud nie. Die Wankelenjin in besonder het ondermeer gelei aan swaar slytasie van die rotorpuntseels, en sommige karre het 'n totaal herboude enjin benodig voor 30 000 myl (50 000 km). Gebrekkige begrip van die Wankelenjins deur motorhandelaars en motorwerktuigkundiges het nie gehelp om die saak te beredder nie. Teen die 1970 modeljaar, is meeste van die probleme opgelos, maar die skade aan die motor se reputasie en NSU se finansiële situasie was onherstelbaar. NSU is in 1969 deur Volkswagen aangeskaf.
NSU Ro 80 klubbyeenkoms in Antwerpen, 1993
NSU Ro 80, IAA-Modell, Museum Autovision, Altlußheim, Deutschland
Ander tegnologiese eienskappe van die Ro 80 bo en behalwe die kragbron was die vierwiel skyfremme, steeds 'n rariteit onder karre van die klas op daardie tydstip. Die voorste remme was binneboords gemonteer wat die ongeveerde gewig verminder het. Die vering was onafhanklik op al vier wiele, met MacPherson-stutte aan die voorkant en semi-volgarmvering aan die agterkant, beide met ruimtebesparende ontwerpe wat vandag algemeen gebruik word. Tandstang-en-kleinrat kragstuur is gebruik wat hedendaagse ontwerpe vooruitgeskou het.
Die ontwerp deur Claus Luthe, wat hoof van ontwerp by NSU en later BMW was, was op daardie stadium as baie modern beskou en slaag vandag nog; die Ro 80 was al deel van menige galleryuitslallings van moderne industriële ontwerp. Die groot glas oppervlak het die 1970's ontwerpe van Citroën vooruitgeskou. Die vorm was baie glibberig, met 'n sleurkoëffisiënt van 0.355 (byna ongeēwenaar vir die tydperk, alhoewel gemiddeld vir moderne motors).
Reeks produksie het in Oktober 1967 'n aanvang geneem: die laaste voorbeelde het van die produksielyn gerol in April 1977. Slegs 37 400 voertuie is tydens die tienjaar produksielopie vervaardig. | {
"title": "NSU Ro 80",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
0,
1932,
0
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 2267
} |
| Wiltshire |
| --- |
| VlagWapen | Ligging in Engeland |
| Seremoniële graafskap Wiltshire |
| Hoofstad | Trowbridge |
| Oppervlakte | 3 485 km² |
| Bevolking | 716 400 (2017) |
| Bevolkingsdigtheid | 205 inw./km² |
| Administratiewe (nie-metropolitaanse) graafskap |
| Streek | Wiltshire |
| Administratiewe setel | Trowbridge |
| ISO 3166-2: | GB-WIL |
| Oppervlakte | 3 255 km² |
| Bevolking | 716 400 (2017) |
| Bevolkingsdigtheid | 205 inw./km² |
| Webtuiste | www.wiltshire.gov.uk |
| Distrikte en Unitêre owerhede |
| 1. Wiltshire (Unitêre owerheid)
2. Swindon (Unitêre owerheid)
|
**Wiltshire** (uitgespreek /ˈwɪltʃər/, dikwels afgekort tot **Wilts**) is 'n graafskap in Engeland, in die suidweste van die Verenigde Koninkryk. Die graafskap sluit in die stede van Salisbury (met sy merkwaardige katedraal) en Trowbridge, as sy administratiewe sentrum. Wiltshire het 'n bevolking van sowat 684 000 in 2011 gehad en is dus die 34ste grootste graafskap in die land. Met 'n oppervlakte van 3 485 km² is Wiltshire een van die groter graafskappe en is 'n baie landelike deel van Engeland.
Wiltshire grens aan die graafskappe Somerset in die weste, Dorset en Hampshire in die suide, Gloucestershire in die noorde en Oxfordshire en Berkshire in die ooste. Insluitend die eenheidsowerheid van Swindon, beslaan die graafskap 3 476 km². Wiltshire se landskap word gekenmerk deur oop vlaktes met kalkheuwels en wye valleie. Die laaglande van die Salisbury-vlakte is bekend vir die megalitiese Stonehenge monument.
Etimologie
----------
Die graafskap was oorspronklik bekend as Wiltonshire, 'n korrupsie van die 9de-eeuse Wiltunscir. Die naam is afgelei van die voormalige naam van die stad Trowbridge, Wilton. Hierdie naam was op sy beurt gebaseer op die rivier Wylye, een van die agt natuurlike waterweë in Wiltshire.
Geskiedenis
-----------
Wiltshire is die tuiste van baie argeologiese oorblyfsels wat dateer voor die koms van die Romeine in 43 nC. Saam met Hampshire was die gebied toe nog bewoon deur die Keltiese stam van die Belgae. Die eerste menslike nedersettings in die streek dateer uit die Steentydperk, soos Stonehenge en die klipsirkel by Avebury. Teen die 7de eeu was Wiltshire aan die westelike grens van die Anglo-Saksiese Ryk. Die graafskap is in 878 deur die Dene verower, en na die Normandiese verowering van Engeland in 1066 het dit in die besit van die Engelse kroon en die Katolieke Kerk gekom.
Ten tyde van die 1086-sensus was Wiltshire se ekonomie nog oorwegend landboukundig. Die Domesday Book lys 390 werkende meulens en wingerde by Tollard en Lacock. In die daaropvolgende eeue was die provinsie se ekonomie op vee, hoofsaaklik skape, gebaseer. Die kloosters van Kingswood en Stanley het reeds in die 13de en 14de eeu wol na Florence en Vlaandere uitgevoer.
Die graafskap het die Britse parlement ondersteun in hul stryd met koning Charles II tydens die Engelse Burgeroorlog van die 17de eeu. Op 13 Julie 1643 is die parlementslede in Wiltshire by Devizes verslaan ná die Slag van Roundway Down.
Die Kennet- en Avon-kanaal, wat in 1810 voltooi is, deurkruis die graafskap en is oorspronklik gebou om goederevervoer tussen die hawestad Bristol en die Engelse hoofstad Londen te vergemaklik. Hierdie funksie het verval na die konstruksie van die Great Western Railway in 1833. | {
"title": "Wiltshire",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
1335,
3616,
0.3691924778761062
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 3323
} |
Die eerste *Siemens*-trolliebus in Berlyn (poskaart van 1882)
'n Trolliebus in Schaffhausen, Switserland
'n Trolliebus met sy kenmerkende kragafnemer in Solingen, Duitsland
*Cristalis*-trolliebus in Lyon, Frankryk
'n **Trolliebus** is 'n elektriese openbare vervoermiddel wat soos 'n gewone bus lyk, maar in teenstelling met sy dieselaangedrewe eweknie geen verbrandingsenjin gebruik nie en in plaas daarvan deur een of meer elektriese motors aangedryf word. Net soos in die geval van 'n tremstelsel het trolliebusse elastiese kragafnemers op hul dakke wat teen 'n elektriese oorhoofse kabel gly om krag aan die enjins te verskaf. Trolliebusse is dus aan bepaalde roetes met die nodige bedrading gebonde.
Die eerste trolliebusstelsels is in die vroeë 20ste eeu in bedryf gestel, en tans is daar 310 trolliebusstelsels in 47 lande. Die meeste trolliebusstelsels word in Oos-Europa in die opvolgerstate van die Sowjetunie, China, Noord-Korea, Italië en Switserland aangetref. Meer as 550 stelsels is buite bedryf gestel, veral in Westerse lande waar trolliebusse hul bloeitydperk veral in die 1950's en 1960's beleef het. In 29 van dié lande is daar geen trolliebusstelsels meer nie.
Nog in die 1970's het twee Suid-Afrikaanse metropole, Johannesburg en Pretoria, oor trolliebusstelsels beskik. Hulle is uiteindelik deur dieselbusse vervang. | {
"title": "Trolliebus",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
132,
1279,
0.10320562939796717
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1342
} |
Die **NZASM-gedenkhuis "Mea Vota"** in Pretoria huisves die gastehuis van die Tshwane-Universiteit vir Tegnologie.
Hierdie huis is in 1898 gebou vir die NZASM-ingenieur Antonie Westenberg en die NZASM se "Chef van Weg en Werken" C. van der Made. Dit toon duidelike tekens van die Nederlandse argitektuur van die laat 19de eeu. Toe die Tweede Vryheidsoorlog uitbreek, is Van der Made en Westenberg na Europa gedeporteer. In die oorlog is die huis waarskynlik deur Britse amptenare en offisiere beset. Nadat daar verskeie ander eienaars was, koop die Vereniging Dr. Willem H.J. Punt die huis met die idee om dit te restoureer en daarna ‘n museum daarin te vestig wat aandag moet gee aan Kruger se Hollanders se bydrae tot die kultuurlewe in Pretoria tydens die presidentskap van Paul Kruger.
In Oktober 1980 is die huis by Rissikstraat 62 (24° 45′ 17.48″ suid, 28° 11′ 55.59″ oos) tot gedenkwaardigheid verklaar en sedert 1997 huisves dit die gastehuis.
Bibliografie
------------
* www.artefacts.co.za/main/Buildings/bldgframes.php?bldgid=12971
* www.dutchfootsteps.co.za/memorialhousemeavota.html | {
"title": "NZASM-gedenkhuis",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
250,
1064,
0.2349624060150376
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1107
} |
Die Eerste Triumviraat van die Romeinse Republiek: Pompeius, Marcus Licinius Crassus en Julius Caesar.
'n **Triumviraat** (Latyn: *triumvirātus*), **triargie** of **driemanskap** is 'n politieke instelling wat deur drie magtige mense oorheers of regeer word, soos wat in Latyn as **triumvirs** (*triumviri*) bekend is. Die reëling kan formeel of informeel wees.
Hoewel die drie veronderstel is om gelyk te wees, is dit in werklikheid selde die geval. Die term kan ook gebruik word om 'n staat te beskryf met drie verskillende militêre leiers wat almal daarop aanspraak maak dat hy die enigste leier is.
In die geval van die Sowjetunie en Rusland word die term **troika** (Russies vir 'n "groep van drie") gebruik.
Die term "triumviraat" word veral in die Romeinse geskiedenis gebruik vir die Eerste Triumviraat van Julius Caesar, Marcus Licinius Crassus en Pompeius, en die Tweede Triumviraat van Augustus Octavianus (later Caesar Augustus), Marcus Antonius en Marcus Aemilius Lepidus.
Skakels
-------
* Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal. | {
"title": "Triumviraat",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
69,
890,
0.07752808988764046
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 1094
} |
Die **Naaldblaarkanariebos** (*Aulax pallasia*) is 'n struik wat endemies is aan die Wes-Kaap en wat tot die genus *Aulax* behoort. Dit plant is wydverspreid, dit kom in die Piketberg, Koue Bokkeveldberge tot die Hottentots-Hollandberge, Groenlandberg tot die middel van die Langeberg en ook die Riviersonderendberge voor. Die struik groei regop met 'n enkelstam en word tot 3.0 m hoog. Daar is min takkies aan die stam.
Die plant spruit weer uit na 'n brand. Die plant is tweeslagtelik, manlike en vroulike blomme groei aan verskillende plante. Die plante blom van Januarie tot April. 'n Verskeidenheid insekspesies help met die bestuiwing van die plante. Vroulike blomme verdroog en vorm 'n houtige doppie waarin die sade vorm en bewaar word. Die sade word moontlik deur die wind versprei. Die plant groei in 'n bergagtige omgewing in sandsteengrond op hoogtes van 800 tot 2 000 m.
In Engels staan die plant bekend as die *Needle-leaf Featherbush*.
Bronne
------
* REDLIST Sanbi
* Protea Atlas
* Biodiversityexplorer
* Plants of the World Online
| | |
| --- | --- |
| Taksondatabasisse |
* Wd: Q15063233
* GBIF: 5636468
* iNaturalist: 577744
* IPNI: 703057-1
* IUCN: 112519744
* Plant List: kew-2666293
* Tropicos: 26500811
| | {
"title": "Naaldblaarkanariebos",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
452,
1248,
0.36217948717948717
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">Naaldblaarkanariebos</th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Aulax_pallasia_12957455.jpg\"><img class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"1593\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1880\" decoding=\"async\" height=\"186\" resource=\"./Lêer:Aulax_pallasia_12957455.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Aulax_pallasia_12957455.jpg/220px-Aulax_pallasia_12957455.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Aulax_pallasia_12957455.jpg/330px-Aulax_pallasia_12957455.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Aulax_pallasia_12957455.jpg/440px-Aulax_pallasia_12957455.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">\n<th colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><a href=\"./Bewaringstatus\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bewaringstatus\">Bewaringstatus</a></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\"><div style=\"text-align: center\"><span class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"><span><img alt=\"\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"64\" data-file-type=\"drawing\" data-file-width=\"240\" decoding=\"async\" height=\"59\" resource=\"./Lêer:Status_iucn3.1_NT_af.svg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Status_iucn3.1_NT_af.svg/220px-Status_iucn3.1_NT_af.svg.png\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Status_iucn3.1_NT_af.svg/330px-Status_iucn3.1_NT_af.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Status_iucn3.1_NT_af.svg/440px-Status_iucn3.1_NT_af.svg.png 2x\" width=\"220\"/></span></span><br/><a href=\"./Byna-bedreigde_spesie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Byna-bedreigde spesie\">Byna bedreig</a> <link href=\"./Kategorie:IUBN_Rooilys_byna-bedreigde_spesies\" rel=\"mw:PageProp/Category\"/><small><span typeof=\"mw:Entity\"> </span>(<a href=\"./IUBN-rooilys\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"IUBN-rooilys\">IUCN 3.1</a>)</small></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a> <span class=\"plainlinks\" style=\"font-size:smaller; float:right; padding-right:0.4em; margin-left:-3em;\"><span class=\"mw-default-size\" data-mw='{\"caption\":\" edit \"}' typeof=\"mw:File\"><a href=\"./Sjabloon:Taksonomie/Aulax\" title=\"edit\"><img alt=\"edit\" class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"16\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"16\" decoding=\"async\" height=\"16\" resource=\"./Lêer:Red_Pencil_Icon.png\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/Red_Pencil_Icon.png\" width=\"16\"/></a></span></span></th></tr>\n<tr>\n<td>Domein:</td>\n<td><a href=\"./Eukarioot\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eukarioot\">Eukaryota</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><a href=\"./Plant\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plant\">Plantae</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Vaatplant\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Vaatplant\">Tracheofiete</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Bedeksadiges\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Bedeksadiges\">Angiospermae</a></td></tr>\n<tr>\n<td><i>Klade</i>:</td>\n<td><a href=\"./Eudicots\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Eudicots\">Eudicots</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Orde:</td>\n<td><a href=\"./Proteales\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteales\">Proteales</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Familie:</td>\n<td><a href=\"./Proteaceae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Proteaceae\">Proteaceae</a></td></tr>\n<tr>\n<td>Genus:</td>\n<td><a href=\"./Aulax\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Aulax\"><i>Aulax</i></a></td></tr>\n<tr>\n<td>Spesie:</td>\n<td><div class=\"spesie\" style=\"display:inline\"><i><b>A.<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>pallasia</b></i></div></td></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Binomiale_naam\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Binomiale naam\">Binomiale naam</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><b><span class=\"binomial\"><span style=\"font-weight:normal;\"></span><i>Aulax pallasia</i></span></b><br/><div style=\"font-size: 85%;\">Stapf, (1912)</div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 1240
} |
Kenteken van die *Grüne Woche* in 2020
Die skouterrein van *Berlin Messe*
Die *Grüne Woche* in 2006
Die *Grüne Woche* in 2008
Die **Internationale Grüne Woche Berlin**, wat dikwels kort *Grüne Woche* genoem word, is 'n internasionale landbouskou wat jaarliks in Januarie in Berlyn gehou word. Dit is die beduidendste internasionale skou vir landbou, tuinbou en voeding waaraan vervaardigers en bemarkers van agrariese en tuinbouprodukte deelneem. Die handelskou word op die Berlynse handelskouterrein van *Berlin Messe* vlakby die uitsaaitoring gehou en staan sowel vir vakkundiges asook die algemene publiek oop.
Geskiedenis
-----------
Die eerste *Grüne Woche* – destyds nog 'n nasionale landbouskou – is tussen 20 en 28 Februarie 1926 gehou. 'n Medewerker van die Berlynse toerismekantoor het toe die idee gehad om die tradisionele Winterkonferensie van die *Deutsche Landwirtschafts-Gesellschaft* ("Duitse Landbouvereniging") in Berlyn met 'n landbouskou te verbind. Sodoende kon ook landbouartikels, wat tydens die konferensie op straat aan die deelnemers verkoop is, op 'n geordende wyse aangebied word. Die skou, wat op 'n uitstalterrein met 'n totale oppervlakte van 7 000 vierkante meter gehou is, het reeds in die eerste jaar 50 000 besoekers gelok.
Die *Grüne Woche* is tot en met 1939 jaarliks gehou, met uitsondering van die jaar 1938 toe bek-en-klouseer uitgebreek het. Ná 'n onderbreking tydens die Tweede Wêreldoorlog is die skou in 1948 hervat. Die *Grüne Woche* het in 1950 weens boubedrywighede nie plaasgevind nie, maar is vanaf 1951 weer jaarliks gehou.
Die aantal buitelandse uitstallers het vanaf daardie jaar steeds verder toegeneem – in 1963 het hulle reeds twee derdes van alle uitstallers verteenwoordig. Sedert die 1990's het die *Grüne Woche* danksy die Duitse hereniging en die politieke verandering in Oos-Europa 'n groot opswaai beleef. Die landbouskou word afgerond met 'n aantal spesiale uitstallings asook referate, seminare en simposiums vir vakkundiges. Die meeste deelnemende lande, waaronder Suid-Afrika (wat gewoonlik deur Duitse invoerders verteenwoordig word), het hul eie stalletjies waar spesialiteite geproe en gekoop kan word. Internasionale voedselprodusente beskou die *Grüne Woche* as 'n belangrike produk- en toetsmark.
Die aantal uitstallers het in 2009 1 536 beloop, waarvan 556 uit die buiteland (58 lande).
Mediadekking
------------
Volgens die *Messe Berlin GmbH*, wat die landbouskou organiseer, is in 2009 meer as 7 000 joernaliste uit 72 lande geakkrediteer. Duitse televisiekanale het 700 bydraes en Duitse radiostasies 1 500 bydraes oor die *Grüne Woche* uitgesaai. Die aantal nasionale persberigte het 12 000 beloop.
IGW 2010
--------
Ter geleentheid van die 75ste *Grüne Woche* in 2010 is agrariese produkte en tradisionele spesialiteite uit Hongarye in die kollig geplaas. In die internasionale *Blumenhalle* ("Blommesaal") het Johann Wolfgang von Goethe se "Blommereis" (*Goethes bunte Blumenreise*) sentraal gestaan. Vir hierdie spesiale uitstalling is 'n reusagtige skulptuur geskep wat die befaamde Duitse digter uitgebeeld het, asook 'n bloeiende lentelandskap wat met een van die koudste Berlynse winters in jare gekontrasteer het.
Volgens *Messe Berlin* het elkeen van die meer as 400 000 besoekers (waaronder 100 000 vakkundiges) aan die landbouskou 'n gemiddeld van 22 € vir kos en drank bestee (2009: 25 €) en daarnaas goedere ter waarde van 84 € bestel (2009: 76 €). Die 1 586 uitstallers uit 56 lande het 'n totale omset van meer as 42 miljoen € (2009: 41 miljoen €) behaal en bestellings ter waarde van honderde miljoen € gekry. By verskaffers uit die Russiese Federasie is byvoorbeeld bestellings ter waarde van 200 miljoen € geplaas. Besoekers en uitstallers het tydens hulle verblyf in die Duitse hoofstad meer as 150 miljoen € bestee.
### Fotogalery
* Estland se stalletjieEstland se stalletjie
* Welkom in Litaue!Welkom in Litaue!
* Reklame vir Litause plaaskosReklame vir Litause plaaskos
* 'n Opblaasbare reuse-Appenzeller-kaas uit Switserland 'n Opblaasbare reuse-Appenzeller-kaas uit Switserland
* Poolse kaviaar te proe én te koopPoolse kaviaar te proe én te koop
* 'n Aandenkingwinkel van die Vereniging van Litause Plaasvroue 'n Aandenkingwinkel van die Vereniging van Litause Plaasvroue
* Wit-Rusland se stalletjieWit-Rusland se stalletjie
* Departement vir Landbou en Landelike Ontwikkeling, PoleDepartement vir Landbou en Landelike Ontwikkeling, Pole | {
"title": "Internationale Grüne Woche Berlin",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
626,
3887,
0.16104965268844867
],
"infobox": [],
"td_tables": [],
"text_length": 4481
} |
Die **naaksadiges** (*Gymnospermae*) is 'n groep saadlewerende plante, wat die bedeksadiges (blomdraende plante) uitsluit. Hulle vorm, saam met bedeksadiges, die groep plante wat sade voortbring. Naaksadiges verskil egter van bedeksadiges deurdat hulle naakte sade in keëls of aan oop strukture dra. Bedeksadiges, daarteenoor, dra blomme en het ingeslote saadknoppe.
Die naaksadige plante of gimnosperme is 'n groep houtagtige plante, hoofsaaklik bome, wat reeds baie lank gelede ontstaan her. In plaas van blomme het hulle manlike en vroulike sporofille spoordraende blare (sporofille) wat meestal in afsonderlike keëls bymekaar gegroepeer is. Stuifmeelsakkies kom aan die onderkant van die manlike sporofille voor, terwyl die saadknoppe bo-op die vroulike sporofille lê. Die sade word nie soos by die blomplante deur 'n vrugbeginsel omring nie.
Die groep as geheel het die hoogtepunt van sy ontwikkeling in die Mesosoïkum (230 tot 60 miljoen jaar gelede) bereik, maar was reeds in die Karboon (345 tot 230 miljoen jaar gelede) volop en het grotendeels bygedra tot die steenkoolafsettings wat uit daardie tydperk gevorm is.
Verwantskappe
-------------
Naaksadiges of gimnosperms is die oudste groep saadplante wat vroeër as 'n onderafdeling (*Gymnospermae*) onder die afdeling *Spermatophyta* (saadplante) geklassifiseer is. Die moderne neiging is egter om die saadplante in ses afdelings te klassifiseer, waarvan vyf die naaksadiges uitmaak en die ander afdeling die bedeksadiges. Daar word algemeen aangeneem dat naaksadiges van die heterospore varings afgestam het.
Vyf afdelings - waarvan een lank gelede reeds uitgesterf het – word onderskei, naamlik die sogenaamde saadvarings (die uitgestorwe *Pteridospermatophyta*), die broodboomagtiges (*Cycadophyta*), die ginkgo's (*Ginkgophyta*), die naaldbome (*Coniferophyta*) en die welwitschia-agtiges (Gnetophyta). Die broodboomagtiges en die ginkgo's word as meer primitief as die ander afdelings beskou omdat hulle manlike saadselle (spermatosoïede) vryswemmend is, terwyl die naaldbome as die hoogste ontwikkelde groep beskou word.
Beskrywing
----------
Al die gimnosperme is houtagtig en die meeste van hulle is bome. Die houtstruktuur van naaksadige plante is eenvoudiger as die van houtagtige bedeksadige plante. Die xileem (hout) bestaan slegs uit trageïede en houtvesels. Die egte houtvate (xileemvate) wat by houtagtige bedeksadige plante aangetref word, is nie aanwesig nie. Die floëem (binnebas) verskil ook daarin dat die sifvate nie begeleidende selle het soos die van bedeksadige plante nie. Tussen die xileem en die floëem is 'n laag kambiumselle (soos by bedeksadige plante) wat oorsprong gee aan nuwe xileem en floëem.
Die meeste naaksadiges is immergroen. Vanweë die relatief klein blaaroppervlakte en 'n dik epiderm is (buitenste laag selle) is die blare bestand teen uitdroging, soos wat onder meer voorkom wanneer die temperatuur so laag daal dat water nie meer opgeneem kan word nie. Die struktuur van die hout, die posisie van die sporofille en die wyse van bevrugting is eienskappe wat normaalweg by die klassifikasie van gimnosperme gebruik word.
Voortplanting
-------------
Die voortplantingsorgane van naaksadiges kom op of onder skubvormige sporofille voor, wat op hulle beurt meestal in die vorm van keëls gerangskik is. Die sporofille van die manlike keëls (mikrosporofille) dra stuifmeel sakkies aan die onderkant, terwyl die saadknoppe bo-op die sporofille van die vroulike keëls (megasporofille) aan die voet daarvan voorkom.
Naaksadige plante kan een- of tweehuisig wees, met ander woorde manlike en vroulike keëls kan aan dieselfde plant of aan aparte plante gedra word. Die saadknop bestaan aanvanklik uit 'n hoeveelheid weefsel (nusellusweefsel) wat deur 'n integument omring word. Een van die selle van die nusellusweefsel, die megaspoormoedersel, gee deur meiose of reduksiedeling.
Oorsprong aan vier haploïede megaspore (selle, bekend as megaspore, wat die helfte soveel chromosome het as die ander plantselle soos die nusellusselle). Drie van die selle degenereer en die oorblywende megaspoor gee dan oorsprong aan die vroulike gametofiet of megagametofiet, met ander woorde haploïede weefsel waaruit die eierselle uiteindelik ontstaan. Hierdie gametofietweefsel groei binne-in die nusellusweefsel en gebruik laasgenoemde as voedingsbron.
Twee tot 48 argegoniums ontstaan in die gametofietweefsel naby die mikropilum, 'n porie in die integument waardeur die stuifmeel later die saadknop binnedring. In elke argegonium ontstaan 'n eiersel wat later met 'n manlike sperm versmelt om 'n sigoot te vorm. Die argegoniums kom baie met die van die varings ooreen. In die stuifmeelsakkies of mikrosporangia gee 'n mikrospoormoedersel deur reduksiedeling oorsprong aan haploïede mikrospore (stuifmeelkorrels), wat die begin van die manlike gametofietgenerasie is.
Wanneer die stuifmeel ryp is, bars die sakkies oop om dit vry te stel. Die nusellusweefsel van die vroulike gametofiet skei 'n klewerige stof af waaraan stuifmeel vaskleef as dit deur die wind in die mikropilum van die saadknop beland. Die vloeistofdruppel word dan saam met die stuifmeel na binne getrek en die stuifmeelkorrels groei deur middel van stuifmeelbuise deur die nusellusweefsel na die argegoniums. By die naaldbome dring die stuifmeelbuis die argegonium binne en stel twee spermselle vry, waarvan die grootste een met die eiersel saamsmelt om die sigoot te vorm.
Die ander spermsel degenereer. Die bevrugte eiersel (sigoot) ondergaan nou verskeie kerndelings om 'n hoeveelheid kerns te vorm wat wissel van vier (by spesies van die genus *Pinus*) tot 100 (by die broodbome), en wat nie deur middel van selwande van mekaar geskei is nie. Na hierdie fase ontwikkel die selwande en 'n sogenaamde proembrio ontstaan. Dit word deur middel van 'n struktuur (die suspensor) diep in die gametofietweefsel, nou bekend as endosperm (voedingsweefsel), ingetrek.
Deurdat meer as een eiersel dikwels bevrug word, kan daar meer as een - tot 48 - embrio's in die gametofiet ontwikkel. Die verskynsel staan bekend as poliëmbrionie. Slegs een van die embrio's ontwikkel egter tot volwassenheid. Wanneer die embrio volledig ontwikkel het, bestaan dit uit 'n radikula, 'n hipokotiel, ʼn plumula en twee saadlobbe. Die integument is teen daardie tyd hard en breek in die naald bome se geval met 'n deel van die megasporofil (die saadvlerk) af.
By naaldbome duur die hele proses van bestuiwing totdat die saad ryp is ongeveer twee jaar. Tydens die ontwikkelingsproses van die saad verhout die megasporofille, sodat hulle maklik vog kan absorbeer of verloor. Wanneer die sade ryp is, is die verhouting ook voltooi, en as die lug droog is, gaan die sporofille los van mekaar om die sade vry te stel.
Kladogram
---------
Die huidige naaksadiges is net 'n klein oorblyfsel van 'n groter verskeidenheid plante wat in die aarde se lang geskiedenis bestaan het. Baie verwante groepe is nou uitgestorwe. Die oorlewende naaksadiges vorm vier groepe:
1. Cycadophyta — die sikadeë
2. Ginkgophyta — net een spesie het oorleef in Japanse en Chinese tempeltuine: *Ginkgo biloba*
3. Gnetophyta — byvoorbeeld die *Welwitschia* van die Namib-woestyn
4. Coniferophyta — die grootste groep: die konifere, pynbome van die naaldwoude van die Noordelike Halfrond soos die denneboom of die yf.
Oor die verwantskap van hierde vier groepe en die bedeksadiges is in 2017 nog geen ooreenstemming nie. 'n Moontlike kladogram is:
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| Tracheophyta |
| | |
| --- | --- |
| | † Progymnospermophyta |
| |
| Spermatophyta |
| | |
| --- | --- |
| | † Lyginopteridopsida |
| |
| |
| | |
| --- | --- |
| | † Medullosopsida |
| |
| |
| | |
| --- | --- |
| | † Callistophytopsida |
| |
| |
| | |
| --- | --- |
| | Cycadophyta |
| |
| |
| | |
| --- | --- |
| | † Peltaspermopsida |
| |
| |
| | | | | | | | | | | | | | |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| |
| | |
| --- | --- |
| | Ginkgophyta |
| |
| |
| | |
| --- | --- |
| | Coniferophyta |
| |
| | Gnetophyta |
| |
|
| |
|
| |
| |
| | | | | | | | |
| --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- | --- |
| |
| | |
| --- | --- |
| | † Caytoniopsida |
| |
| | † Cycadeoidopsida |
| |
|
| |
| | Angiospermophyta |
| |
|
| |
|
| |
|
| |
|
| |
|
| |
|
| |
|
| |
|
| |
Merk op dat indien hierdie kladogram korrek is, die naaksadiges 'n parafiletiese groep sou wees.
Bron
----
* *Wêreldspektrum*, 1982, ISBN 0908409613, volume 20, bl. 50 | {
"title": "Naaksadiges",
"mostly_tablelist": false,
"tablelist_ratio": [
990,
7077,
0.13988978380669775
],
"infobox": [
"<table about=\"#mwt1\" class=\"infobox biota\" style=\"text-align: left; width: 200px; font-size: 100%\">\n<tbody><tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\">Gymnospermae<br/><div style=\"font-size: 85%;\">Tydperk: <span style=\"display:inline-block;\"></span><span style=\"display:inline-block;\">280–0<span typeof=\"mw:Entity\"> </span>m. jaar gelede</span> <span style=\"display:inline-block;\"></span><div id=\"Timeline-row\" style=\"margin: 4px auto 0; clear:both; width:220px; padding:0px; height:18px; overflow:visible; border:1px #666; border-style:solid none; position:relative; z-index:0; font-size:13px;\">\n<div style=\"position:absolute; height:100%; left:0px; width:208.46153846154px; padding-left:5px; text-align:left; background-color:rgb(254,214,123); background-image: -moz-linear-gradient(left, rgba(255,255,255,1), rgba(254,217,106,1) 15%, rgba(254,217,106,1)); background-image: -o-linear-gradient(left, rgba(255,255,255,1), rgba(254,217,106,1) 15%, rgba(254,217,106,1)); background-image: -webkit-linear-gradient(left, rgba(255,255,255,1), rgba(254,217,106,1) 15%, rgba(254,217,106,1)); background-image: linear-gradient(to right, rgba(255,255,255,1), rgba(254,217,106,1) 15%, rgba(254,217,106,1));\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Precambrian\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Precambrian\">PreЄ</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(129,170,114); left:36.553846153846px; width:18.175384615385px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Cambrian\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Cambrian\">Є</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(0,169,138); left:54.729230769231px; width:15.095384615385px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Ordovician\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Ordovician\">O</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(166,223,197); left:69.824615384615px; width:9.3753846153846px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Silurian\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Silurian\">S</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(221,150,81); left:79.2px; width:19.224615384615px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Devonian\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Devonian\">D</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(63,174,173); left:98.424615384615px; width:20.375384615385px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Carboniferous\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Carboniferous\">C</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(247,88,60); left:118.8px; width:16.246153846154px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Permian\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Permian\">P</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(153,78,150); left:135.04615384615px; width:17.396923076923px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Triassic\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Triassic\">T</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(0,187,231); left:152.44307692308px; width:18.310769230769px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Jurassic\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Jurassic\">J</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(111,200,107); left:170.75384615385px; width:27.076923076923px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Cretaceous\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Cretaceous\">K</a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(254,161,99); left:197.83076923077px; width:14.374461538462px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Paleogene\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Paleogene\"><small>Pg</small></a></div>\n<div style=\"position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(254,221,45); left:212.20523076923px; width:7.7947692307692px;\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Neogene\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Neogene\"><small>N</small></a></div>\n<div id=\"end-border\" style=\"position:absolute; height:100%; background-color:#666; width:1px; left:219px\"></div><div style=\"margin:0 auto; line-height:0; clear:both; width:220px; padding:0px; height:8px; overflow:visible; background-color:transparent; position:relative; top:-4px; z-index:100;\"><div style=\"position:absolute; height:8px; left:125.23076923077px; width:94.769230769231px; background-color:#360; opacity:0.42; \"></div>\n<div style=\"position:absolute; height:8px; left:125.23076923077px; width:94.769230769231px; background-color:#360; opacity:1; \"></div>\n<div style=\"position:absolute; height:6px; top:1px; left:126.23076923077px; width:92.769230769231px; background-color:#6c3;\"></div>\n</div>\n</div></div></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center\"><span typeof=\"mw:File\"><a class=\"mw-file-description\" href=\"./Lêer:Fichtennadel.jpg\"><img class=\"mw-file-element\" data-file-height=\"1198\" data-file-type=\"bitmap\" data-file-width=\"1024\" decoding=\"async\" height=\"257\" resource=\"./Lêer:Fichtennadel.jpg\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Fichtennadel.jpg/220px-Fichtennadel.jpg\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Fichtennadel.jpg/330px-Fichtennadel.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Fichtennadel.jpg/440px-Fichtennadel.jpg 2x\" width=\"220\"/></a></span></td></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: center; font-size: 88%\"><i>Picea glauca</i></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Wetenskaplike_klassifikasie\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Wetenskaplike klassifikasie\">Wetenskaplike klassifikasie</a></th></tr>\n<tr>\n<td>Koninkryk:</td>\n<td><div class=\"koninkryk\" style=\"display:inline\"><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Plantae\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Plantae\">Plantae</a></div></td></tr>\n<tr style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"></tr>\n<tr>\n<th colspan=\"2\" style=\"text-align: center; background-color: rgb(180,250,180)\"><a href=\"./Filum\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Filum\">Filum</a></th></tr>\n<tr>\n<td colspan=\"2\" style=\"text-align: left\">\n<p><a class=\"mw-redirect\" href=\"./Pinophyta\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Pinophyta\">Pinophyta</a> (of Coniferophyta) – Konifere<br/>\n<a href=\"./Ginkgo\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Ginkgo\">Ginkgophyta</a> – <i>Ginkgo</i><br/>\n<a class=\"mw-redirect\" href=\"./Cycad\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Cycad\">Cycadophyta</a> – Sikadeë<br/>\n<a class=\"new\" data-mw-i18n='{\"title\":{\"lang\":\"x-page\",\"key\":\"red-link-title\",\"params\":[\"Gnetophyta\"]}}' href=\"./Gnetophyta?action=edit&redlink=1\" rel=\"mw:WikiLink\" title=\"Gnetophyta\" typeof=\"mw:LocalizedAttrs\">Gnetophyta</a> – <i>Gnetum, Ephedra, Welwitschia</i></p></td></tr>\n</tbody></table>"
],
"td_tables": [],
"text_length": 9223
} |