source
stringlengths 710
1.19M
|
|---|
Vegagerðin er með alla verkferla við malbikun þjóðvega til endurskoðunar, að sögn Bergþóru Þorkelsdóttur, forstjóra Vegagerðarinnar. Hún sendi frá sér yfirlýsingu í dag vegna umræðunnar í kjölfar banaslyss sem varð á Vesturlandsvegi í sumar. Markmið endurskoðunarinnar er að tryggja að sambærilegt slys geti ekki komið fyrir aftur.
Hjón sem sátu á mótorhjóli létust í slysinu sem rakið hefur verið til galla í malbiksyfirborðinu sem lagt var á veginn þremur dögum áður. Mikil hálka hafði myndast á veginum vegna þess að bik blæddi upp úr klæðningunni. Vegurinn var svo háll að sjúkrabíll skautaði út af veginum þegar hann kom á slysstað.
Malbikið stóðst ekki kröfur Vegagerðarinnar og var rifin upp þegar könnun hafði verið gerð. Malbik var rifið upp víða á þjóðvegum og í þéttbýli nýtt lagt.
„Augljóst samhengi er milli þeirra galla og þeirra aðstæðna sem sköpuðust á slysstað,“ skrifar Bergþóra í yfirlýsingu sinni. „Verkið sem um ræðir var framkvæmt af verktaka með mikla reynslu. Sú reynsla kom því miður ekki í veg fyrir þær afleiðingar sem við öll þekkjum.“
Starfsmenn Vegagerðarinnar eru harmi slegnir vegna slyssins, skrifar Bergþóra.
Skilur ekki hvers vegna þetta var skilið svona eftir
Heiðrún Finnsdóttir, dóttir mannsins sem lést í slysinu, segir föður sinn Finn Einarsson hafa haft þungar áhyggjur af lélegu malbiki á vegum landsins.
„Pabbi var mjög meðvitaður um þetta. Þetta var eitthvað sem hann hafði bölvað í sand og ösku, og hann lá ekkert á skoðunum sínum um malbik og vegi. En hann var mjög meðvitaður um þetta,“ sagði Heiðrún í viðtali í Kastljósi í gær. |
Í dómsmálum getur vottorðsgjafi þurft að staðfesta vottorð fyrir dómi. Forðast skal staðhæfingar um óorðna framvindu um ástand sjúklings er læknir lætur í ljós álit sitt. Fyrirsögn 19. gr. laganna er: Vottorð, álitsgerðir, faglegar yfirlýsingar og skýrslur. Lögin og reglurnar leggja áherslu á að það eitt skuli vottað sem sá sem vottorðið ritar veit sönnur á. Með stoð í 2. mgr. 11. gr. læknalaga voru settar reglur um gerð og útgáfu læknisvottorða nr. 586/1991. Þar sem 19. gr. laga um heilbrigðisstarfsmenn er efnislega samhljóða eldri ákvæðum sem reglurnar byggðu á, er rétt að telja þær í gildi og lagastoð þeirra í 3. mgr. 19. gr. Skilyrðið um óhlutdrægni er nýmæli. Heilbrigðisstarfsmönnum er skylt að láta hinu opinbera í té vottorð um sjúklinga er þeir annast þegar slíkra vottorða er krafist vegna samskipta sjúklings við hið opinbera. Þar segir að ef maður lætur frá sér ranga skriflega yfirlýsingu eða gefur skriflegt vottorð um eitthvað sem honum er ekki kunnugt um og það er ætlað til notkunar í dómsmálum, öðrum málefnum sem varða hið opinbera eða gerðardómsmálum, skal hann sæta sektum eða fangelsi allt að 4 mánuðum. Það skal dagsett og undirritað með eigin hendi og greinilega koma fram nafn, vinnustaður og sími vottorðsgjafa. Í öðru lagi að votta einungis það sem heilbrigðisstarfsmaður veit sönnur á og í þriðja lagi að votta einungis það sem nauðsynlegt er í hverju tilviki. Í vottorðinu ber að greina glögglega milli frásagnar annarra, eigin athugunar þess sem vottorðið ritar og álita hans. Í fyrsta lagi að gæta ber varkárni, nákvæmni og óhlutdrægni. Vanda ber allan frágang vottorðs, notast skal við íslenskt orðaval og því aðeins erlend fræðiheiti að íslensk skorti. Greinin er svohljóðandi: Í öðrum tilvikum en 2. mgr. 19. gr. nær til, verða vottorð ekki gefin út nema með leyfi sjúklings. „Heilbrigðisstarfsmönnum ber að gæta varkárni, nákvæmni og óhlutdrægni við útgáfu vottorða, álitsgerða, faglegra yfirlýsinga og skýrslna og votta það eitt er þeir vita sönnur á og er nauðsynlegt í hverju tilviki. Í frumvarpi því sem varð að lögum um heilbrigðisstarfsmenn kemur fátt fram um skýringu greinarinnar annað en það að ekki eigi að þurfa að hafa mörg orð um nauðsyn þess að hvers konar gögn á sviði heilbrigðisþjónustunnar séu skýr og greinargóð svo að ekki þurfi að velkjast í vafa um innihald þeirra og merkingu. Það skiptir því miklu að slík vottorð séu rétt að efni til og að heilbrigðisstarfsmaður votti ekki neitt annað en hann getur staðið við, veit sannast og réttast. Geta skal nafns, heimilisfangs og kennitölu sjúklings. Þegar kemur að varkárni og nákvæmni segir í reglunum frá 1991 að ganga skuli tryggilega úr skugga um sönnur á persónu þeirri er vottorðið fjallar um og að geta skuli heimilda þegar það á við. Vefútgáfa Alþingistíðinda, althingi.is/altext/140/s/0147.html - apríl 2013. Með hinu opinbera er í þessu tilviki oftast vísað til opinberra stofnana eins og Tryggingastofnunar ríkisins, Sjúkratrygginga Íslands og félagsmálayfirvalda. Þriðja efnisatriðið er það að votta það eitt sem nauðsynlegt er í hverju tilviki. Í 1. mgr. 19. gr. felast þrenn fyrirmæli til heilbrigðisstarfsmanna varðandi útgáfu vottorða, álitsgerða, faglegra yfirlýsinga og skýrslna. Í 11. gr. læknalaga var eingöngu mælt fyrir um varkárni og nákvæmni. Þá ber við gerð vottorð að hafa í huga að vottorð getur orðið gagn sem getur haft afgerandi þýðingu varðandi úrskurð opinberra aðila og í dómsmálum. Um útgáfu þeirra gildir til dæmis 147. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Í óhlutdrægnisskilyrðinu felst að heilbrigðisstarfsmaður þarf að gæta þess til dæmis að láta ekki stjórnast af samúð með sjúklingi. Ráðherra er heimilt í reglugerð að setja nánari reglur um útgáfu vottorða, faglegra yfirlýsinga og skýrslna.“ Einstaklingar þurfa oft á vottorðum heilbrigðisstarfsmanna að halda. Iðulega tengjast þau einhverjum réttindum sem einstaklingurinn getur fengið, leggi hann fram vottorðið. Í reglunum frá 1991 er bent á að við útgáfu vottorðs skuli læknir sérstaklega hafa í huga tilgang vottorðsins. *Frumvarp til laga um heilbrigðisstarfsmenn, skýringar við 19. gr. frumvarpsins, þskj. 147, 147. mál. Það skal þannig úr garði gert að sá sem notar vottorðið skilji innihald þess og markmið. Það hefur ekki verið gert en almennt er litið svo á að stjórnvaldsreglur sem settar eru með stoð í eldri lögum haldi gildi sínu að því marki sem þær samrýmast nýjum lagaákvæðum. Sérstaklega þarf að gæta þess að óviðkomandi aðilum séu ekki afhent læknisvottorð nema fyrir liggi samþykki sjúklings eða lögráðamanns hans. Orðalag skal vera ljóst og ekki til þess fallið að valda mistúlkun. Nokkrar formreglur eru í reglunum frá 1991, svo sem að vottorð skuli vélritað eða skrifað með læsilegri hendi (blokk-skrift). Í því felst að í vottorði skal ekki staðhæfa annað en það sem vottorðsgjafinn hefur sjálfur sannreynt. Greinin er efnislega samhljóða 11. og 12. gr. læknalaganna frá 1988. Það er ábyrgðarhluti að gefa út vottorð. Í lögum um heilbrigðisstarfsmenn nr. 34/2012 er í 19. gr. fjallað um þessi efni. Læknum er skylt að gefa hinu opinbera vottorð um samskipti sín og sjúklings í þeim tilvikum sem hið opinbera krefst slíkra vottorða, sbr. og 2. mgr. 19. gr. Læknafélag Íslands benti síðastliðið haust á nauðsyn þess að endurútgefa reglurnar. |
Viðskiptavinir Costco, sem opnar verslun sína í dag, geta átt von á því að það verð sem boðið er upp á í dag haldist áfram. Ekki sé um opnunartilboð að ræða. „Þetta er okkar venjulega verð,“ segir Brett Vigelskas, einn af stjórnendum Costco á Íslandi. Hann var í óðaönn að undirbúa opnunina þegar Fréttablaðið náði tali af honum í gær.
Um það bil þrjú ár eru liðin frá því að Costco fór fyrst að undirbúa opnunina. Þótt upphaflega hafi verið gert ráð fyrir að verslunin yrði opnuð árið 2015 segir Brett að ferlið hafi gengið mjög vel. Stærstu aðilarnir á markaðnum hér heima hafa undirbúið sig undir breytingar á markaðnum. Þannig hefur til dæmis verið greint frá því að Hagar, stærsta smásöluverslunarfyrirtæki á Íslandi, hafi samið um kaup á Lyfju og Olís. Þegar kaupin verða frágengin má gera ráð fyrir að Hagar verði helmingi stærri en fyrirtækið er núna. Þá var greint frá kaupum Skeljungs á Basko, sem rekur 10-11 verslanirnar og Iceland, á sunnudag.
Vigelskas vill ekki tjá sig um viðbrögð annarra aðila. „Ég ætla ekki að tjá mig um rekstur annarra. Við erum bara að vinna í okkar. Að bjóða upp á gæðavarning á eins lágu verði og hægt er.“ Hann vill heldur ekki tjá sig neitt um það hvort og þá hvaða áhrif Costco á Íslandi hefur á markaðinn. „Það er ekki markmið okkar, heldur bara að vinna viðskiptin eins og okkur er lagið,“ segir Vigelskas. |
Manuela Ósk Harðardóttir hefur aldrei smakkað vín og er reglulega spurð að því hver ástæðan sé. Hún segir enga sérstaka ástæðu vera fyrir því, hana hefur einfaldlega aldrei langað til að drekka áfengi.
„Ég fæ þessa spurningu svo oft,“ sagði segir Manuela Ósk Harðardóttir í viðtali við Stefán Árna Pálsson í þættinum Einkalífið, þegar hún var spurð út í ástæðuna fyrir því að hún hafi aldrei drukkið vín.
„Þegar ég segi að ég hafi aldrei drukkið eða drekki ekki og þá halda rosalega margir að ég hafi átt við áfengisvandamál að stríða en það hefur aldrei verið. Ég hef aldrei tekið sopa af áfengi. Það var ekki meðvituð ákvörðun beint, ég eiginlega bara byrjaði aldrei, ég var alltaf hálf hrædd við það,“ útskýrði Manuela.
Hún segist einfaldlega ekki hafa haft áhuga á því að smakka vín. „Ef mig myndi langa það í dag þá myndi ég bara prófa það.“
Manuela var einnig spurð út í Ungfrú Ísland keppnina og hvort hún hefði einhvern tíman séð eftir því að hafa tekið þátt. „Ungfrú ísland var góð reynsla fyrir mig.“
Í þættinum talar hún einnig um holdafar sitt og samfélagsmiðla svo dæmi séu tekin.
„Ég er búin að stúdera samfélagsmiðla. Mér finnst þeir svo áhugaverðir, ég tók eftir þessu við þessa einu mynd og ákvað að spyrja að þessu, og þetta endaði svona,“ sagði Manuela og vísaði þar í spurningu sem hún varpaði fram í janúar. Þá spurði hún fylgjendur sína á Instagram hvernig stæði á því að um 51 þúsund manns fylgja henni á Instagram en hún fær gjarnan um 300-700 „like“ við hverja mynd. Sú tölfræði þótti henni undarleg. „Fylgjendur ættu ekki bara að vera fylgjendur, þeir ættu að vera stuðningsmenn,“ skrifaði hún þá meðal annars.
Sjá einnig: Undrandi á litlum viðbrögðum miðað við fjölda fylgjenda
Viðtalið við Manuelu má sjá á vef Vísis.
Mynd / Styrmir Kári |
Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingar, segir að stjórnmálaforysta sem deili ekki kjörum með þjóðinni hafi ekkert erindi. Miklu skipti að fá á hreint hvort ráðherrar hafi verið að segja satt um tengsl við aflandsfélög. Brynjar Níeldsson, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, telur fjárfestingar ráðherra flokksins liðna tíð.
Rætt var við Árna Pál og Brynjar í Morgunútvarpinu á Rás 2. Hlusta má á allt viðtalið hér fyrir ofan.
Fram kom í fréttum í gær að Bjarni Benediktsson, fjármálaráðherra og Ólöf Nordal innanríkisráðherra hefðu tengsl við félög í skattaskjólum. Bjarni segist hafa talið að félagið Falson & Co. hafi verið skráð í Lúxemborg. Það hafi farið í afskráningu árið 2009. Ólöf segir að félag sem Landsbankinn stofnaði fyrir eiginmann hennar, Tómas Má Sigurðsson, árið 2006 hafi aldrei verið notað. Hvorugt félagið mun lengur vera til. Þetta er meðal þess sem kemur fram í svörum ráðherranna við fyrirspurn fréttastofu.
Brynjar Níelsson, þingmaður Sjálfstæðis segir að þessi viðskipti hafi verið liðin tíð þegar Bjarni og Ólöf tóku þátt í pólitík. Slík félög hafi verið algeng á þessum tíma til að hafa varnarþing í þessum samfélögum og einfalda viðskipti. „Þetta var að vísu líka mjög þægilegt fyrir þá sem ætluðu ekki að greiða skatta eða voru með fé sem enginn mátti vita af, því það voru takmarkaðar upplýsingar sem menn gátu fengið. Það voru einhverjir að nota þetta í slíkum tilgangi. Ef formaður og varaformaður Sjálfstæðisflokksins hafa ekki verið í neinu svona, sem mér sýnist nú ekki vera miðað við þær yfirlýsingar sem þarna voru, þá hef ég ekki stórar áhyggjur af þessu máli. Þessi umræða er samt alveg ömurleg.“
Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingarinnar, segir tíðindi gærdagsins hafa komið honum í opna skjöldu. Skattaskjól séu alvarlegt vandamál. Þeir sem segist hafa borgað alla skatta og skyldur beri sönnunarbyrðina á því. Hann telur mál forsætisráðherra alvarlegra því það lúti að meðferð opinbers valds. Ekki sé dæmi um sambærilegt í hinum málunum, þótt lítið sé vitað um þetta á heildina litið. „Vandinn er þessi: Við höfum ekkert að gera við stjórnmálaforystu sem telur sig ekki þurfa að deila kjörum með þjóðinni og eru í öðrum veruleika en þjóðin. Það er grundvallarvandamálið sem menn eru að uppskera núna.“ |
Fortíðarþrá einkennir hörðustu andstæðinga göngugatna í miðbænum. Draumsýn þessara einstaklinga er að aðstæður verði eins og þær voru á þeim tíma þegar fjarska auðvelt var að keyra niður Laugaveg, fá þar bílastæði og skreppa í búð. Keyra svo aðeins neðar og leggja bílnum þar og skreppa í enn aðra búð. Lítið þurfti að ganga, bara út úr bílnum og inn í búð og svo út úr búð og aftur í bílinn og í næstu búð. Sannarlega draumalíf bíleigandans. Ekkert óþarfa labb – þarfasti þjónninn tryggði það.
Þessir tímar eru ei meir – blessunarlega. Reyndar var umfangsmikil bílaumferð í miðbænum látin viðgangast alltof lengi, með tilheyrandi öngþveiti, mengun og hávaða. Þá var eins og menn væru enn með hugann við gamla tímann þegar fámennið var slíkt að allir gátu farið ferða sinna á bílnum á auðveldan hátt. Mannfjölgun með aukinni bílaumferð gefur ekki lengur rými fyrir leiðangra eins og þá. Miðborg með bílamergð verður heldur aldrei aðlaðandi. Það er staðreynd en ekki falsfrétt illa meinandi meirihluta borgarstjórnar.
Draumurinn um miðbæ þar sem bíleigendur geta athafnað sig að vild er því tálsýn. Meirihluti borgarstjórnar gerir sér grein fyrir þessu. Þar er raunsæi við völd. Um leið er auðvelt að hafa samúð með því að meirihlutann skorti þolinmæði gagnvart óraunhæfum sjónarmiðum þeirra sem hatast við göngugötur, sjá engan sjarma við þær og telja þær ekki eiga heima í miðbænum.
Hin þrjóskufulla þrá eftir því að hverfa til gamalla tíma einkennir Miðbæjarfélagið sem á dögunum birti auglýsingu í fjölmiðli til að leggja áherslu á andstöðu sína við breytingu Laugavegar í göngugötu.
Hin þrjóskufulla þrá eftir því að hverfa til gamalla tíma einkennir Miðbæjarfélagið sem á dögunum birti auglýsingu í fjölmiðli til að leggja áherslu á andstöðu sína við breytingu Laugavegar í göngugötu.
Kappið var reyndar slíkt að á listanum voru nöfn rekstraraðila sem síðar könnuðust alls ekki við að hafa lagt samþykki sitt við boðskapinn.
Baráttan gegn göngugötum í miðbænum er dæmd til að mistakast. Hún er tímaskekkja og hugsunin á bak við hana byggist á fortíðarþrá og er algjörlega úr takti við alla skynsemi. Það er furðulegt að stór hópur vilji byggja upp miðbæ þar sem áherslan er á bílaumferð. Umhyggjan fyrir þægindum þeirra sem unna bíl sínum hugástum er að leiða þennan hóp á villigötur. Þegar kemur að uppbyggingu miðbæjarins þá eiga þessar áherslur alls ekki heima þar.
Reyndar er það svo að grátkór bíleigenda sem telja sig eiga rétt á því að komast allra sinna ferða nákvæmlega þegar þeim hentar er orðinn ansi hvimleiður. Þeim finnst svívirðilega á sér brotið lendi þeir í umferðarteppu á háannatíma og krefjast úrbóta og það strax. Ekkert þýðir að segja þessu fólki að fara í strætó – það hryllir við tilhugsuninni. Sennilega þýðir ekki heldur að benda því góðfúslega á að þegar bílaeigendur leggja af stað í bíl sínum á sama tíma sé óhjákvæmilegt að einhverjar tafir verði á ferð þeirra. Þeim þykir það stórkostlegt óréttlæti. Staðreyndin er hins vegar sú að slíkar tafir liggja í augum uppi og eru ekki stórmál. Taumlaus bílaást kostar einfaldlega sitt. |
Greining Samtaka iðnaðarins leiðir í ljós að fjárfesting í rannsóknar- og þróunarverkefnum hér á landi hefur aldrei verið meiri.
Vísbendingar eru uppi um að metár hafi verið í fjárfestingu í rannsóknar- og þróunarverkefnum hér á landi á síðasta ári. Ýmislegt bendi til þess að markmiði um að fjárfestingin nemi 3% af vergri landsframleiðslu (VLF) hafi verið náð í fyrra. Þetta er meðal niðurstaðna greiningar Samtaka iðnaðarins (SI).
Metár var í fjárfestingum í rannsókn og þróun árið 2019 en það ár nam fjárfestingin 71 milljarði eða 2,35% af VLF. Breyting hins opinbera á efnahagslegum hvötum til fjárfestingar á þessu sviði, endurgreiðsluhlutfall slíkra verkefna var til að mynda hækkað úr 20% í 35%, virðist hafa skilað sér að mati SI. Ýmislegt bendi til þess að 3% markinu hafi veirð náð í fyrra.
„Það var mikill vöxtur í veltu hugverkaiðnaðarins á síðasta ári, þáttur geirans í útflutningi var um 16% og það sem meira er þá voru mörg fyrirtæki að ráða fólk. Þessi þáttur er því að sanna sig sem fjórða stoð hagkerfisins,“ segir Sigurður Hannesson framkvæmdastjóri SI.
Hugverkaiðnaðurinn búi síðan við þann lúxus að þar sé á ferð ótakmörkuð auðlind, andstætt við aðrar greinar sem eru háðar staðbundnum og takmörkuðum náttúruauðlindum. Gróskan um þessar mundir sé mikil en helsti þröskuldurinn hafi verið að fjármagn hafi skort. Í greiningunni er bent á að þótt framlög í tækniþróunarsjóð hafi aukist um fjórðung frá 2018 þá hafi upphæð umsókna í sjóðinn aukist um tæpan þriðjung. Í fyrra hafi umsóknir verið um 900, sem var 40% aukning milli ára, en aðeins 8% þeirra hlutu styrk.
„Við sýnum því skilning að sem stendur séu umfangsmikil úrræði í gangi til að dempa höggið, á borð við hlutabótaleiðina og auknar atvinnuleysisbætur í gangi, en það er mikilvægt að muna að framlög í þennan málaflokk er góð leið til að skapa störf og verðmæti,“ segir Sigurður.
Ánægjulegt sé því að sjá að sjóðum sem fjárfesta í sprotum sé að fjölga. Sprota- og nýsköpunarsjóður ríkisins, Kría, mun brátt taka til starfa en honum er ætlað að fjárfesta í vísisjóðum sem fjárfesta í sprotum. Áætlað er að hann muni fjárfesta fyrir um átta milljarða króna á næstu fimm árum. Þá bendi ýmislegt til þess að lífeyrissjóðirnir séu áhugasamir um að fjárfesta í þessum geira og fimm sjóðir nú fullfjármagnaðir, umfang þeirra er um 40 milljarðar króna, sem geti hafið starfsemi á árinu.
Nánar má lesa um málið í Viðskiptablaðinu. Áskrifendur geta nálgast blaðið undir Tölublöð, aðrir geta skráð sig í áskrift hér. |
Guðni Bergsson, formaður KSÍ, segir að ákvörðun KSÍ í dag um að halda áfram með Íslandsmótin í meistaraflokki hafi verið erfið en sambandið setur stefnuna á að klára öll mót fyrir 1. desember.
KSÍ tilkynnti í dag að sambandið ætli að halda öllum mótum meistaraflokka karla og kvenna í öllum deildum áfram svo framarlega sem takmarkanir á æfingum og keppni verði afnumdar eigi síðar en 3. nóvember.
„Við vonumst til að geta haldið áfram eftir 3. nóvember er bráðabirgðaákvæðið reglugerðar ráðherra tekur enda og að þá getum við hafist handa við æfingar og leiki. Markmiðið okkar er að ljúka mótunum í öllum deildum,“ sagði Guðni í samtali við Guðjón Guðmundsson skömmu eftir yfirlýsingu KSÍ.
„Þetta var mjög erfið ákvörðun. Þarna eru alls konar hagsmunir og þetta er margþætt ákvörðun. Það er við ýmislegt að etja t.d. í aðstöðumálum, veðurfari, heilbrigðismálum. Þetta var stór ákvörðun og tók mikið á.“
Það hafa verið stíf fundarhöld í höfuðstöðvum KSÍ undanfarna daga og Guðni segir að margir, langir fundir hafi átt sér stað í hinum ýmsu nefndum.
„Við höfum fundað mikið og tekið þetta sérstaklega fyrir í mótanefndinni. Oftar en einu sinni og oftar en tvisvar. Við erum búin að ræða þetta fram og til baka og það er áberandi enginn góður kostur í stöðunni en við töldum þetta bestu leiðina fram á við.“
„Að fara eftir þeirri reglugerð sem við settum í sumar; að við myndum gefa okkur til 1. desember til að ljúka mótunum ef möguleiki væri á. Við vonumst eftir að þessum takmörkunum verði afleitt á höfuðborgarsvæðinu og við getum hafið leik og við getum klárað mótið.“
Hann segir að það sé ekki sama uppi á teningnum alls staðar og sambandið sé meðvitað um það en stefnan hafi samt verið sett á að klára mótið.
„Umhverfið er erfitt. Það er erfitt að stöðva æfingar og geta ekki spilað svo vikum skiptir. Það setur mikla pressu á okkur. Það eru alls konar mál sem þarf að eiga við; sérstaklega í landsbyggðinni og neðri deildunum þar sem aðstaðan er kannski ekki alveg jafn góð. Við erum meðvituð um það og þetta hefur verið erfitt.“
Viðtalið í heild sinni má sjá og heyra hér að neðan. |
ÍBV og HK skildu jöfn í N1 deild kvenna í dag en liðin áttust við í Eyjum. Lokatölur urðu 27:27 en HK jafnaði úr víti þegar tæp mínúta var eftir. Það gaf hins vegar alls ekki rétta mynd af gangi mála í leiknum í dag því HK var nánast með leikinn í hendi sér fyrstu 45 mínúturnar. En síðasta stundarfjórðunginn tóku Eyjastúlkur við sér, röðuðu inn mörkunum og áttu góða möguleika á að vinna. En heppnin var ekki með ÍBV, HK jafnaði úr víti og niðurstaðan því jafntefli.
Leikmenn ÍBV voru algjörlega úti á þekju framan af í leiknum. Varnarleikur liðsins var í molum og markvarslan eftir því en sóknarleikurinn var ekki mikið skárri. Lengst af munaði 3-4 mörkum í fyrri hálfleik en í upphafi þess síðari komst HK sjö mörkum yfir 14:21 og útlitið afar svart.
En þá breytti Svavar Vignisson, þjálfari ÍBV um varnaraðferð, fór úr 6-0 vörn í 5 1 og það breytti einfaldlega leiknum. Heiða Ingólfsdóttir, markvörður ÍBV varði aðeins sex skot í fyrri hálfleik en tók upp á því síðustu tuttugu mínútur leiksins að verja hvert skotið á fætur öðru og varði alls 14 skot í síðari hálfleik, þar af eina víti. Fyrir vikið fengu Eyjastúlkur tækifæri á að sækja hratt upp völlinn og það hentar ÍBV liðinu best. Munurinn fór úr 14:21 í 21:23 og allt í einu komin spenna í leikinn. Ester Óskarsdóttir jafnaði metin fyrir ÍBV þegar fimm mínútur voru eftir og allt á suðupunkti í íþróttahúsinu. Guðbjörg Guðmannsdóttir kom ÍBV svo í 27:26 þegar þrjár og hálf mínúta var yfir. En í næstu sókn gerði Renata Horvath klaufaleg mistök þegar hún braut á hornamanni HK en það varð til þess að hún fékk tveggja mínútna brottvísun, þegar innan við tvær mínútur voru eftir. Renata var allt annað en ánægð með dómarana, lét þá heyra það og uppskar aðeins rautt spjald. HK jafnaði metin úr vítakastinu og einum færri tókst Eyjastúlkum ekki að skora sigurmarkið en héldu þó jafnteflinu, sem var meira en stefndi í framan af leik.
Mörk ÍBV: Guðbjör Guðmannsdóttir 9, Ester Óskarsdóttir 6, Renata Horvath 4, Aníta Elíasdóttir 3, Þórsteina Sigurbjörnsdóttir 2, Hildur Dögg Jónsdóttir 2, Sandra Gísladóttir 1.
Varin skot: Heiða Ingólfsdóttir 20/1.
Smelltu hér til að sjá fleiri myndir úr leiknum. |
Huga þarf betur að því hvernig byggja á upp þjónustu og aðstöðu á ferðamannastöðum hér á landi. Eins og málum er háttað nú er ekkert sem kemur í veg fyrir að farið sé í framkvæmdir á ferðamannastöðum án þess að fyrst sé greint hvað sé náttúru og umhverfi fyrir bestu, ferðamanninum og heimafólki.
Þetta segir Edward Huijbens, forstöðumaður Rannsóknarmiðstöðvar ferðamála, sem telur alltof litlar rannsóknir á ferðamálum stundaðar hér á landi. Til dæmis sé alltof lítið gert af því að rannsaka þolmörk ferðamannastaða, hversu marga ferðamenn tiltekið svæði þolir að óbreyttu, hvaða úrbætur þarf að ráðast í og hvaða þjónustu á að veita á hverjum stað. Í raun geti heimamenn og sveitarfélög á hverjum stað gert nánast hvað sem er við sína ferðamannastaði. Edward tekur norðlenskt dæmi:
Edward Huijbens, forstöðumaður Rannsóknarmiðstöðvar ferðamála: Ég meina gott dæmi, ágætt að taka dæmi hérna af Mývatnssveitinni í Dimmuborgum sem er náttúrulega mjög þekktur staður og þar hefur verið unnið alveg töfrastarf við að byggja þar upp stað sem var í töluverðri niðurníðslu hér fyrir nokkrum áratugum alla vegana, bæði út af sandfoki og ágangi. Nú þarna hafa verið byggðir stígar og lokað og girt af og stýrt umferð og allt þetta sem að er hið besta mál, en nú sem sagt stendur til að byggja sem sagt þarna þjónustumiðstöð á bílaplaninu, sem er hið besta mál, en í raun þá er ekkert sem tryggir það að þessi þjónustumiðstöð verði eftir ja neinum þeim viðmiðum eða neinum þeim hugmyndum sem að gætu talist vistvænar, sjálfbærar, umhverfisvænar. Með öðrum orðum það getur í raun alveg eins gerst að þarna er rekin niður einhver lettnesk bjálkahús og selur þar kók og pylsu, sem er kannski það sem menn vilja ég veit það ekki, en sko það má velta því fyrir sér, þannig að það er alla vega ekkert sem stoppar það, það er ekkert, þú veist, þannig að þetta er svolítið svona sem við þurfum að huga svolítið að betur. |
Aðalbygging Tækniminjasafns Austurlands varð fyrir miklum skemmdum í aurskriðunum sem fallið hafa síðustu daga á Seyðisfirði. Í byggingunni voru skrifstofur safnsins, prentverkstæði og megnið af safnkosti þess; ljósmyndasafn og skjalasafn. Gamla skipasmíðastöðin, bygging frá 1897, gereyðilagðist þá þegar hún varð fyrir skriðu.
„Eyðilegging þessara sögulegu bygginga og safnkostar safnsins sem var geymdur í þeim er gríðarlegur missir fyrir sögu Seyðisfjarðar. Hluti safnkostarins var þó geymdur í öðru rými og slapp við skemmdir,“ segir í tilkynningu frá Tækniminjasafni Austurlands.
Sjá einnig
Nýjar myndir frá Seyðisfirði: Enn talsverð hætta
Þá segir að Vélsmiðja Jóhanns Hanssonar, bygging frá árinu 1906, hafi einnig orðið fyrir einhverjum skemmdum vegna aurskriðanna. Hún var ekki í miðjum vegi þeirra en í tilkynningunni segir að átta metra hátt lag af aur hafi hlaðist upp í kringum hana. Eins og er sé ekki hægt að meta tjónið á þeirri byggingu.
„Í þessari erfiðu stöðu hafa Þjóðminjasafnið og Blái Skjöldurinn á Íslandi boðið fram hjálp sína og sérþekkingu. Næstu skref verða rædd á næstu dögum og ákveðið hvernig best sé að bjarga þeim munum safnsins sem bjarga má úr aurnum,“ segir í tilkynningunni.
Þar segir að enn hafi safnið ekki getað farið á svæðið, sem búið er að rýma, og því hafi það allar upplýsingar um aðstæðurnar frá björgunarsveitum og lögreglu. Á næstu dögum, vikum og mánuðum komi heildartjón í ljós og aðgerðir safnsins í framhaldinu. |
Albert Bandura (1925 - 2021) fæddist í Norður-Kanada. Bandura hlaut doktorsnafnbót frá háskólanum í Iowa árið 1952 og það var þar sem hugur hans fór að hneigjast æ meira að kenningum atferlissinna og námskenningum þeirra. Ári síðar hóf hann kennslu við Stanford-háskólann.
Þrátt fyrir að aðhyllast kenningar atferlissinna var Bandura ósammála sumum atferlissinnum sem töldu að nám gæti aðeins farið fram með beinni skilyrðingu. Þvert á móti taldi Bandura að óbein skilyrðing og herminám væri einnig mikilvægt.
Bóbó-dúkkan.
Bandura er meðal annars þekktur fyrir rannsóknir sínar á ýgi. Hann bendir á að ýgi mótist í samfélagi og iðulega með herminámi, þar sem hermt er eftir öðrum sem sýna svipaða hegðun. Fræg er tilraun Bandura sem sýndi hvernig herminám getur skýrt ýgi barna, jafnvel í nokkrum smáatriðum.
Gagnrýni á Bandura.
Norski sálfræðingurinn Jan Smedslund Jan Smedslund, hefur gagnrýnt kenningu Bandura um eigin getu (self efficacy) fyrir að vera ekkert nema sjálfsögð sannindi sem þurfi ekki að raunprófa. Bandura bendir á móti á að kenningin um eigin getu sé hluti af heildarkenningu um áhugahvöt, félagsnámskenningu, sem meðal annars er teflt fram gegn einföldum styrkingarkenningum. Það skiptir félagsnámskenningu engu máli hvort eigin geta sé raunvíst eða röklegt hugtak. Það geta því verið meðmæli með kenningu að hún sé augljóslega sönn.
En í því sambandi er líka rétt að muna hve margt á að vera sjálfsögð sannindi en reynist eitthvað annað þegar á hólminn er komið. Það eru til dæmis sjálfsögð sannindi að Akkiles nær aldrei skjaldbökunni. Eða hvað? Er kannski sjálfsagt að hann nái henni? Hver er aftur skilgreiningin á sjálfsagt? |
Tíu ára drengur, sem var sárþjáður af tannpínu um Verslunarmannahelgina, neyddist til að leggjast undir hnífinn heima í stofu hjá föður sínum þar sem ómögulegt var að fá aðstoð tannlæknis. Varaformaður Tannlæknafélagsins harmar atvikið.
Bessi Þór Sigurðarson var í útilegu með foreldrum sínum þegar hann fór að finna fyrir tannverk sem hann hélt að myndi hverfa fljótlega.
Bessi Þór Sigurðarson, 10 ára: Þetta fór bara að versna alveg mjög.
Því hafi verið ákveðið að fara heim þar sem sársaukinn var orðinn óbærilegur. Faðir Bessa, Sigurður Þ. Ragnarsson, veðurfræðingur, var orðinn úrkula vonar eftir að hafa reynt allt til að koma syni sínum til tannlæknis.
Bessi Þór Sigurðarson: Pabbi sem sagt stakk á, ég var með svona tannkýli og hann bara stakk á það án þess að ég vissi.
Bessi segir að dregið hafi úr sársaukanum um leið og faðir hans stakk á kýlið.
Bessi Þór Sigurðarson: Það var rosalega mikill verkur þannig að ég fann ekkert til þegar hann stakk sko.
Sigurður Benediktsson, varaformaður Tannlæknafélagsins, segist harma avikið.
Sigurður Benediktsson, varaformaður Tannlæknafélagsins: Þetta er alltaf svolítið erfitt að skipuleggja svona neyðarvakt, við höfum rætt þessi mál svolítið undanfarið í vor og svoleiðis en þetta er eitthvað sem við munum síðan taka eflaust upp og ræða í félaginu. |
Bæði botnfiskaflinn og uppsjávaraflinn jukust frá sama mánuði í fyrra.
Fiskaflinn í nýliðnum nóvember varð 104.000 tonn samanborið við 84.000 tonn í nóvember 2010.
Botnfiskafli jókst um rúm 6.700 tonn samanborið við nóvember 2010 og var um 44.300 tonn. Þar af var þorskaflinn tæp 21.400 tonn, sem er aukning um rúm 4.200 tonn frá fyrra ári. Ýsuaflinn nam rúmum 5.600 tonnum sem er 82 tonnum meiri afli en í nóvember 2010. Karfaaflinn jókst um rúm 2.300 tonn samanborið við nóvember 2010 og nam um 7.300 tonn. Um 5.000 tonn veiddust af ufsa sem er rúmlega 1.100 tonnum meiri afli en í nóvember 2010. Um 4.900 tonn veiddust af öðrum botnfiskafla, sem er samdráttur um tæp 1.000 tonn frá nóvember 2010.
Rúmum 56.900 tonnum var landað af uppsjávarafla í nóvember síðastliðnum, samanborið við tæplega 44.200 tonna afla í nóvember 2010. Þar af var um 50.500 tonnum landað af síld, sem er um 6.500 tonna aukning frá fyrra ári. Tæp 6.400 tonn veiddust af loðnu en enginn loðnuafli var í nóvember 2010.
Flatfiskaflinn var rúm 1.800 tonn í nóvember 2011 sem er um 500 tonnum meiri afli en í nóvember 2010. Skel- og krabbadýraafli nam um 900 tonnum og jókst um tæp 300 tonn frá nóvember 2010.
Sjá nánar á vef Hagstofunnar. |
Nýr dómstóll, Landsréttur, á að taka til starfa 1. janúar á næsta ári. Enn er ekki ljóst hvar dómstóllinn verður til húsa. Til að byrja með verður hann í bráðabirgðahúsnæði. Líklega ekki í Reykjavík þó að lög kveði á um að aðsetur hans skuli vera þar.
Alþingi samþykkti lög júní í fyrra um nýja dómstigið sem fengið hefur nafnið Landsréttur. Sigríður Á. Andersen, dómsmálaráðherra segir mikilvægt að undirbúningur gangi vel og að bundið verði þannig um hnútana að dómstóllinn geti starfað hnökralaust frá upphafi.
Við munum gera allt sem í okkar valdi stendur til að dómstóllinn fari á fullt fyrsta janúar.
Það er í raun ekki mikill tími til stefnu. Skipaðir hafa verið nokkrir starfshópar til að sinna hinum ýmsu hliðum þess að komið verði á nýju dómstigi. Ráðherra segir að undirbúningur sé í réttum farvegi. Gert er ráð fyrir að ráðnir verði 15 dómarar til starfa við dómstólinn og aðrir starfsmenn verði svipaður fjöldi. Á sama tíma, sem tengist þó ekki nýja dómstiginu verður dómurum í héraði fjölgað úr 38 í 42. Hins vegar verður dómurum í Hæstarétti fækkað úr níu í sjö. En tíminn líður og samkvæmt lögunum á að ráða dómarana 15 fyrir 1. júní. Þeir eiga svo að kjósa sér forseta fyrir 20. júní og forsetinn verður síðan skipaður dómari frá 1. júlí. Hinir 14 verða svo skipaðir frá næstu áramótum. En tekst að ljúka þessum ráðningum á tilsettum tíma?
Já, ég á ekki von á öðru. Við bara auglýsum þessi embætti. Svo er valnefnd ætlað að fara yfir umsóknir. Það hljóta að duga fimm mánuðir fyrir það.
Í lögunum um Landsréttinn er skýrt kveðið á um að aðsetur dómstólsins verði í Reykjavík. Væntingar er um að honum verði valið virðulegt hús sem sæmi dómstóli. Hins vegar eru horfur á að hann verði hvorki í virðulegu húsi né í Reykjavík til að byrja með. Það er ekki hlaupið að því að útvega dómshús á þeim húsnæðismarkaði sem nú ríkir. Ljóst er að dómstóllinn mun hefja störf í bráðabirgðahúsnæði. Húsnæði sýslumannsins í Reykjavík í Skógahlíð kom til greina en þangað mun velferðarráðuneytið flytja. Líklegt þykir að dómstóllinn verði til húsa utan Reykjavíkur, líklega í Kópavogi. En enn hefur ekki verið tekin ákvörðun í húsnæðismálunum.
Nei, það liggur ekki enn fyrir og ég veit að það hefur gengið illa að finna húsnæði í Reykjavík. Við verðum bara að bíta í það súra epli að við erum í töluverðri samkeppni við efnahagslíf í blóma. Það liggur ekki húsnæði á lausu.
Ljóst er að gera þarf talsverðar breytingar á því húsnæði sem verður fyrir valinu. Þar þarf að koma fyrir þremur réttarsölum og gerða ráð fyrir ýmsum tækniatriðum. Til dæmis er gert ráð fyrir að í réttarsölum verði tæknibúnaður bæði til að taka upp hljóð og mynd. Það er gert ráð fyrir að 76 milljónir fari í undirbúninginn á þessu ári og 560 milljónir í reksturinn á fyrsta ári. Reksturinn nemi rúmum hálfum milljarði þegar fram líður. Jafnhliða stofnun Landsréttar er unnið að því að komið verði á dómstólasýslu. Dómstólaráð sem hefur einungis náð til héraðsdómstólana verður lagt niður. Dómstólasýslan verður stjórnsýslustofnun mun hafa það hlutverk að vera í fyrirsvari fyrir sameiginlega stjórnsýslu allra dómstólanna, héraðsdóms, Landsréttar og Hæstaréttar.
Landsréttur verður áfrýjunardómstóll sem mun draga úr álagi á Hæstarétt sem á að gefast meira svigrúm til að kveða upp dóma í fordæmisgefandi málum. Meginbreytingin er sú að milliliðalaus sönnunarfærsla verður á áfrýjunarstigi.
Það er tæpt ár til stefnu og ljóst er að taka þarf til hendinni á árinu til að allt smelli saman svo dómstóllinn geti hafið störf á nýju ári. Ráðherra telur að ekki komi til greina að slá málinu á frest.
Nei, ég hef ekki séð ástæðu til þess enn sem komið er. Mér þætti það mjög miður að gera það. Við höfum fengið þennan frest og við ættum að geta ýtt þessu úr vör 1. janúar. |
Breska samkeppniseftirlitið hefur sektað Facebook um 9 milljarða króna fyrir að veita eftirlitinu ekki aðgang að upplýsingum.
Facebook hefur verið sektað um 50,5 milljónir punda, eða sem nemur 9 milljörðum króna, af breska samkeppniseftirlitinu CMA fyrir að vísvitandi gefa ekki upp tilskyldar upplýsingar við rannsókn á yfirtöku netrisans á Giphy á síðasta ári fyrir 400 milljónir dala eða um 50 milljarða króna.
CMA sagði í tilkynningu að um væri að ræða „meiriháttar brot“ og þetta væri í fyrsta sinn sem eftirlitið hafi orðið vitni að fyrirtæki vísvitandi neita að gefa upp allar upplýsingar sem það hafi kallað eftir. Facebook hefur hafnað þessum ásökunum, að því er kemur fram í frétt BBC.
Framangreind sekt er meira en 150 sinnum stærri en CMA hafði áður mest gefið út fyrir sambærileg brot. Fyrra met var 325 þúsund pund eða um 58 milljónir króna. Breska samkeppniseftirlitið sektaði Facebook um 500 þúsund pund til viðbótar fyrir að skipta um regluvörð í tvígang án þess að án þess að fá heimild fyrir því fyrst.
Sjá einnig: Eftirlitið vill að Facebook selji Giphy
Fyrir rúmum tveimur mánuðum gaf CMA út bráðabirgðaniðurstöður á rannsókninni sem gáfu til kynna að samruninn muni skekkja samkeppni á markaði samfélagsmiðla. Breska samkeppniseftirlitið sagði í tilkynningu að ef áhyggjur þess væru á rökum reistar, þá muni það krefjast þess að Facebook vindi ofan af samningnum og selji Giphy.
CMA lýsti yfir áhyggjum af því að yfirtakan gæti leitt til þess að netrisinn gæti komi í veg fyrir að aðrir samfélagsmiðlar noti GIF-hreyfimyndasniðin í safni Giphy. Jafnframt gæti Facebook krafið notendur Giphy á öðrum samfélagsmiðlum líkt og TikTok, Twitter og Snapchat, að veita aukinn aðgang að persónugögnum til að nota GIF myndirnar.
Facebook keypti bandaríska fyrirtækið Giphy í maí á síðasta ári með það í huga að sameina það við samfélagsmiðilinn Instagram. Netrisinn hefur haldið því fram að Instagram muni áfram leyfa öðrum samfélagsmiðlum aðgang að Giphy safninu. |
Baseload Capital fjármagnar meðal annars íslenska fyrirtækið Varmaorku sem vinnur að uppbyggingu lághita jarðvarmavirkjana á Íslandi.
Breakthrough Energy Ventures, fjárfestingafélag sem er fjármagnað af Jeff Bezos, stofnanda Amazon, Bill Gates, stofnanda Microsoft, og Jack Ma, stofnanda Alibaba, og fleirum, hefur fjárfest fyrir 12,5 milljónir dollara, jafnvirði 1,5 milljarða króna, í hinu sænska Baseload Capital. Það fjármagnar jarðhitavirkjanir sem nýta tækni frá móðurfélaginu Climeon. Þetta kemur fram í erlendum fjölmiðlum.
Baseload Capital fjármagnar meðal annars íslenska fyrirtækið Varmaorku sem vinnur að uppbyggingu lághita jarðvarmavirkjana á Íslandi. Baseload Camp mun leggja Varmaorku til ríflega 30 milljónir evra, jafnvirði ríflega fjögurra milljarða króna, í formi hlutafjár og lána. Varmaorka keypti búnað af Climeon, að því er fram hefur komið í fjölmiðlum.
Tækifærið í huga stjórnenda Breakthrough Energy Ventures er að fyrir tilstuðlan Baseload Capital og Cliemon verði hægt að framleiða rafmagn í stórum stíl með hagkvæmum hætti án þess leysa jafnframt gróðurhúsalofttegundir út í andrúmsloftið.
Varmaorka stefnir á að framleiða 15 megavött af rafmagni. Vísir upplýsti í byrjun síðasta árs að Hrunamannahreppur og Hitaveita Flúða hafi samið við Varmaorku um samstarf til framleiðslu rafmagns úr lághita. Fyrirtækið Flúðaorka haldi um framleiðsluna og nýti heitavatnsholu í landi Kópsvatns við Flúðir.
Með fjárfestingu í Baseload Capital mun Breakthrough Energy Ventures leggja minni jarðamavirkjunum til fé sem meðal annars verður nýtt í jarðvarmaverkefni í Japan. Pantanabók Baseload Capital nemur 88 milljónum dollara. |
Herra forseti. Till., sem ég flyt hér, fjallar um kaup ríkissjóðs á húsakosti á Flatey á Skjálfanda og er svo hljóðandi:
„ Alþ. ályktar að fela ríkisstj. að festa kaup á húsakosti einstaklinga á Flatey á Skjálfanda, þeirra sem selja vilja, og gera ráðstafanir til þess að eignum þessum verði haldið við, svo að verstöðin, eyjan með gögnum og gæðum, sé tiltæk til fullra nytja.“
Grg., sem till. fylgir, er svo hljóðandi: „Flatey á Skjálfanda, eign ríkisins, hefur verið í eyði í 6 ár, þar sem hún liggur tæpa eina og hálfa sjómílu undan Flateyjardal. Hafði byggðin tærst upp á nokkrum árum vegna skorts á félagslegri þjónustu samfara ýmiss konar lagasetningu sem þrengdi hag útkjálkabyggða. Hélst það nokkurn veginn í hendur, að lokið var hafnargerð á eynni fyrir 12 millj. kr. og síðasti Flateyingurinn fluttist til Húsavíkur. Eftir stóðu þá á eynni 17 íbúðarhús, þar af 4 á lögbýlum, skólahús, samkomuhús, og kirkja, verslunarhús Kaupfélags þingeyinga og fiskverkunarhús og aðrar byggingar sem að sjávarútvegi lúta.
Nú er svo komið að flestum eigendum húsanna á Flatey er orðið um megn að annast þau sem skyldi. Hafa sum þegar skemmst af vanhirðu, en önnur liggja undir skemmdum og ekki sýnt að eigendurnir, sem flestir hverjir eru orðnir aldurhnignir, hafi bolmagn til að bjarga þeim frá eyðileggingu.
Ljóst er að landeigandi, ríkissjóður, hefur ekki staðið við skuldbindingar sínar gagnvart landsetunum og nú tímabært að á því verði ráðin bót.
Nú liggur það ekki fyrir hversu margir húseigendur vilja selja eignir sínar á Flatey, en flm. hefur rökstudda ástæðu til að ætla að það muni flestir vilja, og sé reiknað með öllum húseignunum, þá nemur fasteignamat þeirra samtals 2.3 millj. kr., en brunabótamat 22 millj. Samkv. upplýsingum tryggingafélagsins, er brunabótamatið óeðlilega lágt miðað við byggingarkostnað, og stafar af því að tekið er tillít til þess að húsunum hefur ekki verið haldið við.
Ef hugað er að eign ríkisins, Flatey á Skjálfanda, og notagildi hennar, verður myndin þessi: Flatey telst vera 262 hektarar að flatarmáli.
Þar af eru 200 hektarar gróið land og ræktunarhæft. Landverð lögbýlanna fjögurra er að fasteignamati 477 þús. kr. og hlunnindi eru metin á 279 þús. kr. samkv. sama mati. Leigulóðir undir fyrrnefnd hús, önnur en lögbýli, eru metnar á 144 þús. Höfn sú, er fyrr getur og lokið var við árið 1967, mun hafa kostað um 12 millj. kr. og er enn í eigu ríkisins. Þegar byggð lagðist af með öllu í Flateyjarhreppi, var allt landssvæði hreppsins lagt undir Hálshrepp með því skilyrði af hálfu forsvarsmanna hans, að skuldir Flateyjarhafnar fylgdu ekki með. Hefur hafnamálastjórn verið að smáborga niður þær skuldir og munu standa eftir af þeim um 7.5 millj. kr. Í Flatey er nú lífhöfn fyrir smábáta og sé verðmæti hennar reiknað út frá vísitölu byggingarkostnaðar má meta hana á 50 millj. kr. Þá er enn ótalinn flugvöllur á eynni, sem nú mun að vísu ekki í sem bestu ástandi, en gera má hann nothæfan með mjög litlum tilkostnaði.
Þar sem Flatey liggur nú í eyði með hrörnandi hásakosti og ónotaðri lífhöfn, má heita að eigandinn, íslenska ríkið, hafi af henni vansæmdina eina og ekkert gagn. Í byggð og nytjum yrði hún tæpast metin til verðs, ef tekið er tillít til auðlegðar fiskimiðanna kringum eyna.
Ljóst er að þegar á næstu missirum munu þær verstöðvar, þær sem skemmst er að sækja á fiskislóð, fá stóraukið verðgildi sökum hækkaðs olíuverðs. Árið 1973 mun hafa látið nærri að hver 5 kg af fiski hafi kostað 1 kg í olíueyðslu, og sýnt má nú heita að eldsneytiskostnaður fiskiskipaflotana muni hækka til mikilla muna enn á næstu árum og hafa úrslitaþýðingu í sjávarútvegi okkar.
Í framsöguræðu með þáltill. mun ég freista þess að gera ítarlegri grein fyrir þjóðhagslegum ávinningi af því að ríkið taki fasteignir á Flatey í sinar hendur, en ítreka í lok grg. þá skoðun flm. að ríkisvaldið standi í óbættri skuld við fyrrverandi landseta sína á eynni og hana beri að gjalda án tafar“
Í grg. þeirri, sem ég var nú að lesa fyrir þáltill. minni um kaup ríkissjóðs á húsakosti á Flatey á Skjálfanda, staðhæfi ég það sem er að ríkissjóður hefur ekki staðið við skuldbindingar sinar gagnvart landsetunum. Ég staðhæfði að byggð á eynni hafi lagst niður, íbúarnir hrakist burtu frá eignum sínum vegna slæmrar félagslegrar þjónustu og svo ýmiss konar löggjafar sem gerði það að verkum að útkjálkamenn gátu ekki rækt lagalega skyldu við samfélag sitt. Ég eyði ekki tíma í það að tína til rök sem hv. alþm. hafa þegar fulla vitneskju um, en vil til staðfestingar tilgreina aðeins það að flateyingum var ekki kleift af fjárhagsástæðum að sjá börnum sínum fyrir barnaskólagöngu samkv. skólalöggjöfinni og hið opinbera veitti þeim ekki þá aðstoð sem þurfti til þess að þeim væri kleift að halda við byggð í eynni.
Víkjum þá að fyrirheiti grg. um frekari rökstuðning fyrir þeim þjóðhagslega ávinningi sem af því væri að ríkið gerðist eigandi að húsakosti á Flatey. Það mun ekki vera fjarri lagi að fjárfesting ríkisins í hafnarmannvirkjunum og flugvellínum á Flatey nemi upphæð sem nú reiknaðist á 55 millj. kr. Ef við bætum svo við verðmæti sjálfrar eyjarinnar þar sem hún liggur nú í niðurníðslu, þá ætla ég að 60 millj. kr. væru varlega áætluð heildarmatsupphæð. Þessir milljónatugir liggja þarna ónýtir eins og er og hljóta raunar að eyðast ef ekki verður búið þannig um hnútana að mannabyggð geti myndast á eynni á ný.
Þá skulum við víkja aðeins að líkindunum fyrir því að fólk vilji setjast að á Flatey á Skjálfanda á nýjan leik. Ég er þeirrar skoðunar að sá tími sé nú e.t.v. ekki ýkjalangt undan að fólk muni telja fýsilegt að byggja að nýju ýmsa þá staði þar sem áður var byggð er lagðist í eyði á síðustu áratugum vegna lífsgæðakapphlaups sem nú er að ljúka. Lífsgæðakapphlaupinu er að ljúka vegna þess að gæðin, sem keppt var um, eru að þrjóta og við blasir ekki beinlínis skemmtikapphlaup, heldur barátta um nauðþurftir þar sem til verður að kosta miklu þreki til þess að nýta gæði lands og lagar á sem ódýrastan og hagkvæmastan hátt, og munu þurfa til að koma e.t.v. bæði fjallagrös og söl um það er lýkur til þess að brauðfæða íbúa þessa lands.
Í grg. sagði ég að árið sem leið hefði það kostað fiskiflotann okkar 1. kg af olíu að afla 5. kg af fiski. Raunar mun það dæmi vera fullhagstætt. Hvert kg af olíu mun ekki hafa gefið nema rúmlega hálft 5. kg af fiski. Hér er rætt um olíunotkun fiskiskipaflotans í heild. Hjá línubátunum og bátaflotanum í heild var orkunýtingin yfirleitt mun hagstæðari. Línubátarnir munu hafa skilað röskum 10 kg af fiski fyrir hvert olíukg. Hjá togurunum hefur orkunýtingin verið svo léleg að láta mun nærri að eytt hafi verið kg af olíu fyrir hvert kg af fiski sem þeir hafa komið með að landi. Meðalafli á úthaldsdag hjá togurunum var 7–8 tonn. Meðalolíueyðsla á úthaldsdag var 6–8 tonn. Þegar á heildina er lítið og rætt er um kostnaðarhliðina má heita að olíutilkostnaður hafi numið 9% af brúttóverðmæti aflans. Hjá mótorbátunum nemur þessi kostnaður ekki nema tæpum 5%, en hjá togurunum mun olíukostnaðurinn nema nær helmingi.
Ekki treysti ég mér til þess að leiða getum að því hvort fiskverð muni hækka í líkingu við olíuverð á næstu árum. Hitt þykjast fróðir menn vita, að olíuverð muni hækka um a.m.k. 150% á næstu 5 árum, og einnig hitt, að olía muni þrjóta gersamlega innan fárra áratuga.
Í þessu sambandi get ég ekki látið hjá líða að minnast á frétt sem kom í hádegisútvarpínu, ríkisútvarpinu okkar, fyrir rúmri viku. Þar var það haft eftir Simons, viðskmrh. Bandaríkjanna, að olíulindir, sem fundist hefðu m.a. í Mexíkó, Kína og botni Norðursjávar, mundu leysa olíukreppuna. Samkv. upplýsingum Rómarklúbbsins eða sérfræðinga, sem störfuðu í hinum svonefnda Rómarklúbbi á sínum tíma og stóð m.a. að útgáfu bókarinnar um takmörk vaxtar, Limits of Growth, geyma þessar olíulindir birgðir sem samsvara 6 ára notkun af olíu í heiminum. Það er allt og sumt. Það er ljóst mál að á allra næstu árum verðum við tilknúnir, hvort sem okkur er ljúft eða leitt, að auka landnýtingu okkar að nýju og miða þá fremur við nauðþurftabúskap heldur en nægtabúskap. Við komum til með að þurfa að hefja útræði á ný frá ýmsum þeirra verstöðva þar sem styst er á fiskimið, og á þeim sömu næstu árum verður draumurinn um samþjöppun útgerðar á nokkra fjölmenna staði e.t.v. ekki jafn nærri og hann er okkur nú, hann er að verða úr sögunni. Hvað þetta snertir má líta á þessa þáltill. sem viðkomandi mörgum útskagabyggðum öðrum en Flatey á Skjálfanda, þar sem enn mætti e.t.v. bjarga verðmætum fasteignum sem munu koma að ákaflega miklum notum á næstu árum.
Tveir þm. Framsfl. , þeir Jónas Jónsson og Ingvar Gíslason, fluttu í fyrra þáltill. um búðir fyrir skólafólk á Flatey á Skjálfanda. Þetta var góð till. sem ég hefði gjarnan viljað styðja, eiga aðild að, ekki síst vegna þess að mér er það persónulega kunnugt að Flatey hefur reynst ágætis uppeldisstöð fyrir íslendinga. Hins vegar hefði ég líka talið æskilegt að okkar framsýna, góða, gáfaða og djarfa skólafólk, sem talar af hvað mestri skynsemi um gæði lands okkar og nauðsyn þess að nytja þau fyrir landsmenn sjálfa, hefði haft gott af því að byrja útræði frá Flatey sjálft undir leiðsögn góðra manna sér til sálubótar og heilsubótar og landi okkar til gagns. Nú þykist ég aftur á móti sjá að lokið sé um sinn pólitísku tímabili félagslegra tilrauna á landi okkar, fram undan séu þess háttar harðindi og umfram allt þó á næstu missirum þess háttar viðhorf til félagslegra aðgerða, sem ekki muni leyfa slíkt, og að fram undan kunni að vera á næsta áratug þess háttar tímabil þrenginga, að okkur muni ekki veita af því að hefja nú þegar ráðstafanir til þess að nýta flestöll gæði landsins til þess að framfleyta fólkinu á landi hér, Íslandi, öldnum sem ungum.
Ég er uggandi um að landsfeðurnir séu hálfhræddir við að horfast í augu við kaldan raunveruleikann, ekki síður hér en vestanhafs, í Ameríku. Þeir ímynda sér að einhver ótilgreind snilli mannsandans muni leysa vandamál þurrausinna orkulinda og dvínandi hráefna á þann hátt að neyslusamfélagið glæsilega fái staðist. A.m.k. er ljóst að allar meiri háttar fjárfestingar af hálfu hins opinbera hér á landi virðast miðaðar við það að hagvöxturinn muni halda áfram. Á döfinni mun t.d. nokkurra milljarða fjárfesting í verksmiðju hér í sjónmáli við sjálft alþingishúsið, þar sem ætlunin er að framleiða varning sem hlýtur að falla í verði í réttu hlutfalli við verðhækkun á olíu og orku og hlýtur að verða gersamlega óseljanlegur nokkru áður en olíuna sjálfa þrýtur.
Ég sagði áðan að á allra næstu árum yrði líf þessarar þjóðar undir því komið að hún hefði dug í sér til þess að nytja öll gæði landsins frá fjallseggjum og út á landgrunníð á sem ódýrastan hátt. Ég er þeirrar skoðunar að það sé ábyrgðarleysi af ríkisstj. og Alþ. að gera sér ekki fulla grein fyrir því þrengingasímabili, sem nú kann að vera fram undan, og veita fé til annarra framkvæmda en þeirra sem miða að því að búa okkur undir þær þrengingar. Á Flatey á Skjálfanda eru nokkur íbúðarhús sem liggja undir skemmdum. Í þeim má hýsa rúmlega 100 manns sem nytjað geta fiskimiðin hið næsta eyjunni, 15 mínútna til klukkutíma róður á árum. Og eyjan er þeim kostum búin til landbúnaðar að hún getur séð íbúum sínum fyrir mjólk og kjöti.
Seinna mun ég vafalaust fá tækifæri til þess að ræða nánar það sérstaka ástand sem gerir það nauðsynlegt að ríkið taki að sér að undirbúa endurbyggð Flateyjar á Skjálfanda og raunar fleiri byggða sem vel liggja við matföngum.
Ég óska þess svo að þáltill. verði vísað til fjvn.
Herra forseti. Ég leyfi mér að endurflytja till. mína um sjónvarpsmál er ég flutti á liðnu sumarþingi, en ekki fékkst þá rædd af ástæðum sem ég leiði hjá að sinni. Till. eins og hún er flutt er efnislega sú sama, þótt orðalag sé lítið eitt breytt.
Frá því að Keflavíkursjónvarpinu var lokað fyrir íslenskum sjónvarpsnotendum hefur mér borist mikill fjöldi skeyta og bréfa. Eru skeytin milli 200 og 300. Kveðjur þessar eru frá fólki sem telur sig svipt góðri og saklausri skemmtun og oft miklum fróðleik með lokun og takmörkun á útsendingargeislum Keflavíkursjónvarpsstöðvarinnar. Truflanir líkar þeim, sem hér um ræðir, eru viðhafðar í austantjaldslöndum og vekja að sjálfsögðu gremju frjálsra manna sem telja þær vítaverðar.
Hinar fjölmörgu kveðjur, sem mér hafa borist, eiga það sameiginlegt að hvetja til þess að flytja þá till. sem ég nú geri og útbýtt hefur verið í Sþ. sem 34. máli.
Margt af því fólki, sem mér hefur sent erindi, er aldrað eða rúmliggjandi eða hvort tveggja, bæði aldrað og sjúkt. Þetta fólk telur sig hafa verið svipt mörgum ánægjustundum sem gerðu því lífið bærilegra. Þá má geta þess að foreldrar hafa látið í ljós óánægju vegna lokunar Keflavíkursjónvarpsins, því að dagskrá þess vakti áhuga unglinga og hélt þeim í ríkum mæli inni á heimilunum á kvöldin. Foreldrarnir skýra nú frá því að það færist í aukana að þessir sömu heimakæru unglingar komi seint heim á kvöldin eða jafnvel um miðjar nætur, og skýrasta dæmið er héðan úr Garðahreppnum þar sem áður fyrr voru um 20–30 unglingar í kringum söluturna, en eru nú á annað hundrað að jafnaði.
Það er rétt að geta þess að mér barst ekkert skeyti eða bréf þar sem lýst var ánægju með truflunina á útsendingargeislum Keflavíkursjónvarpsins, ekki eitt einasta. Nokkrar smágreinar birtust þó í dagblöðunum truflununum til stuðnings, en þeim var umsvifalaust svarað af fjölda stuðningsfólks valfrelsis á sama vettvangi og voru sjónarmið hinna sjálfkjörnu leiðtoga fólksins, menningarvitanna, kveðin niður, þeim var hafnað.
Ég var starfsmaður hér í þessu húsi þegar Háskóli Íslands var til húsa á götuhæðinni og minnist ég þess þegar háskólanemarnir komu til náms eftir erfiði sumarsins. En á afrakstri sumarsins byggðist námið um veturinn ásamt sparnaði í lifnaðarháttum til viðbótar því sem fátækir foreldrar gátu bætt við, oft af litlum efnum, þegar verkamannalaun voru varla til skiptanna þá frekar en nú, jafnvel þótt móðirin drýgði tekjur með prjónavinnu heima, eins og þá var algengt. Allt var gert til þess að sonurinn yrði nýtur borgari og framtíð hans tryggð. Mikil urðu vonbrigði þessara vinnulúnu foreldra þegar afrakstur erfiðis þeirra varð menningarviti sem ekki átti lengur samleið með almúgafólkinu.
Nú er öldin önnur. Þjóðinni ber skylda til að ala menningarvitana og kosta þá gegnum kerfið með svitadropum sínum, óbeint, í stað þess sem áður var, með þeim afleiðingum að þeir í skjóli þeirra forréttinda, sem þjóðfélagið veitir þeim, geta tekið ráð þess og fólksins í sinar hendur og ákveðið hvað fólkið má eða má ekki heyra og sjá innan veggja heimila sinna.
Það hefur komið fram hjá einum flokksbræðra minna hér á þessum stað, að ríkisstj. sé óheimilt að leyfa öðrum en ríkisútvarpinu að reka hér á landi útvarps- og sjónvarpsstöð. Þetta getur verið rétt. En með einhvers konar samkomulagi við íslenska ríkið hefur varnarliðið á Keflavíkurflugvelli rekið slíka starfsemi allan þann tíma sem það hefur dvalið hér á landi, og þrátt fyrir mótmæli menningarvitanna, 60 segja sumir og sjálfskipaðra, og þrátt fyrir öll mótmæli pólitískra andstæðinga vestræns samstarfs hefur sú starfsemi ekki fyrr verið bönnuð. Sé það rétt að sérstakt leyfi þurfi til viðbótar dvalarsamningi bandaríkjamanna til þess að reka útvarpsog sjónvarpsstöð á Keflavíkurflugvelli á löglegan hátt, þá álit ég rétt, að Alþ. álykti að fela ríkisstj. að veita slíkt leyfi tafarlaust, og nær þetta að sjálfsögðu bæði til útvarps og sjónvarps, eins og segir sig sjálft. En þar með er ég ekki að fara þess á leit að einn eða annar íslenskur aðili biðji varnarliðið um að opna aftur sjónvarpsstöðina, það er langt frá því.
Kommúnistar höfðu það að meginstefnu sinni allt stjórnartímabil vinstri stjórnarinnar að láta varnarliðið á Keflavíkurflugvelli hverfa brott og gera Ísland varnarlaust. Köllun kommúnista er að takmarka öll samskipti Íslands og íslendinga við vestrænar menningarþjóðir, sérstaklega Bandaríki Norður-Ameríku, sem eru í forustu vestrænna þjóða í baráttunni gegn útbreiðslu kommúnisma sem læðist yfir lönd og lýð eins og dimmt ský og villir sumum sýn, en myrkvar tilveruna gersamlega fyrir öðrum. Þjóðin hristi af sér kröfur og skoðanir þessara boðbera bolsévika um brottför samherja okkar í NATO. Þetta var þeim ljóst. Því gerðu þeir varakröfur: takmörkun á útsendingu sjónvarpsins á Keflavíkurflugvelli, og alla varnarliðsmenn skyldi hýsa innan girðingar.
Ég er ekki einn þeirra sem deili hafa á hæstv. utanrrh. fyrir slæma framgöngu í utanríkis- og varnarmálum. Þvert á móti, hann á mikið lof skilið fyrir að komast gegnum hið erfiða vinstristjórnartímabil, 3 ár í ríkisstj. Íslands með kommúnistum, - það hefði þótt ótrúlegt þegar ég var þingsveinn, - sem höfðu að stefnu sinni að gera landið varnarlaust, án þess að láta undan síga og skila taflstöðunni óbreyttri á leiðarenda. Vonandi hlýtur hæstv. utanrrh. réttlátan dóm sögunnar, enda á hann það skilið. Hann er drengilegur andstæðingur og málefnalegur, það þekki ég og aðrir þeir sem áttu þess kost að starfa með honum sem borgarfulltrúar áður en Alþ. gleypti hann. En í einu brást hann þó, hæstv. utanrrh. Hann kom til móts við óskir kommúnista á einu sviði. Það var um lokun sjónvarpsins á Keflavíkurflugvelli, líklega til þess að friða þá um stundarsakir. En þar skjátlaðist hæstv. utanrrh. og hann réðst á garðinn þar sem hann var lægstur, þar sem aldnir og sjúkir höfðu skemmtan af. Hann gerði sér ekki ljóst að mikill meiri hl. íslensku þjóðarinnar vill alls ekki undanlátssemi gagnvart neinum kröfum kommúnista, því að allt, sem þeir gera, er markviss stefna að fyrir fram settu marki. Kröfurnar eru mismunandi eftir aðstöðu þeirra á hverjum tíma. Hvert fótmál, sem þokar þeim áfram að settu marki, færir fólkið jafnlangt frá frelsi sínu. Og fólkið spyr: Hvað kemur næst? Nú er Keflavíkursjónvarpið tekið af okkur? Banna þeir ekki útvarpið líka? Það hlýtur að vera. Það hlýtur að ná sama yfir útvarpið og sjónvarpið. Eða bækur, blöð, tímarit? Fólk er hrætt við öll afskipti hins opinbera af sjálfsögðum mannréttindum þess og þjóðin vill halda því frelsi sem hún hefur áunnið sér, en það er valfrelsi á öllum sviðum, frelsi til að velja og frelsi til að hafna. Fólk vill ekki láta segja sér hvað það má eða má ekki gera innan veggja heimila sinna.
Það þarf oft talsvert til að vekja almenning til vitundar um það sem er að gerast. Alþ. ber skylda til að standa vörð um rétt einstaklingsins og vara við aðsteðjandi hættum og óeðlilegum afskiptum af einkahögum hans. Stórum hluta þjóðarinnar er misboðið þegar út ganga boð og bönn sem stefnt er gegn friðhelgi heimilanna og koma í veg fyrir að ungir og aldnir njóti í kyrrð dagskrárefnis frá erlendri útvarps- og sjónvarpsstöð. Það þýðir ekki að tyggja aftur og aftur að hér sé um að ræða dagskrárefni frá hernámsstöð. Hér er staðsett samningsbundið varnarlið sem margt gott hefur látið af sér leiða. Varnarliðið er hér til að verja okkur gegn utanaðkomandi hættu. En við verðum sjálfir að verja okkur fyrir hættum, sem stafa innan frá, og láta ekki byggja utan um okkur andlegan múr. Frelsi til að velja og hafna má aldrei taka frá okkur. En það halda okkur engin bönd eða hlekkir því að frelsið er íslendingum í blóð borið.
Með því að takmarka, hvað við megum heyra og sjá á heimilum okkar, hefur fjölmennum hópum víðs vegar um landið verið misboðið. Það sýna kveðjurnar í bréfum, skeytum og símhringingum frá ýmsum stöðum á landinu og alls ekki bara þeim stöðum sem náðu Keflavíkursjónvarpinu, langt frá því, en þó mest að sjálfsögðu frá Suður- og Suðvesturlandinu, eða hér í kringum Reykjavík og í höfuðborginni sjálfri. Því leyfi ég mér, herra forseti, að flytja þessa þáltill. sem ég gat um í upphafi máls míns og mun nú lesa með leyfi, en ég mun hins vegar hlífa þingheimi við að hlusta á grg. Till. hljóðar svo:
„ Alþ. ályktar að fela ríkisstj. að veita leyfi til hindrunarlausra útsendinga á dagskrárefni sjónvarpsstöðvarinnar á Keflavíkurflugvelli og afnema þar með takmörkun á styrkleika útsendinga og breytingar á útsendingargeislum stöðvarinnar.
Jafnframt felur Alþ. ríkisstj. að láta fara fram athugun á, hvaða möguleikar eru til staðar fyrir Ísland að komast í beint samband við útsendingar erlendra sjónvarpsstöðva gegnum alþjóðleg fjarskiptakerfi, og þá um leið afla upplýsinga um kostnað við slíkt framtak og einnig aðrar tæknilegar framfarir í þróun sjónvarps, er miðist við að landsmenn allir njóti góðs af.“
Herra forseti. Ég leyfi mér að lesa smákafla hér úr grg., læt það nægja. Það skýrir sig sjálft. Hann hljóðar svo:
„Enginn sjónvarpsnotandi er til þess neyddur að horfa á sjónvarpsstöðina á Keflavíkurflugvelli, enda fá eða engin sjónvarpstæki flutt til landsins þannig hönnuð, að þessi stöð náist. Eigendur tækjanna verða því að láta fagmenn breyta þeim til þess að mynd frá útsendingarstöðinni á Keflavíkurflugvelli komi á skerminn.“
Að lokum vil ég segja þetta: Ég bið hv. þm. að hugsa sig vel um áður en þeir ganga til atkv. um þessa þáltill. Mér hefur orðið tíðrætt um lokun Keflavíkursjónvarpsstöðvarinnar og það er rétt, að margir, ungir sem aldnir, sjúkir og heilir, telja sig hafa misst góða dægrastyttingu með lokunaraðgerðunum. En meginmál mitt er að benda á þá hættu sem felst í því fyrir sjálfstæði einstaklingsins og ákvörðunarrétt einstaklingsins, ef hægt er með pólitískum aðgerðum að misbjóða réttlætiskennd fólksins. Og fólkið spyr: Hvað er næst? Getur verið að Alþ. standi ekki vörð um sjálfsákvörðunarrétt einstaklingsins og friðhelgi heimilanna? Er það mögulegt?
Herra forseti. Ég hef lokið máli mínu, en vil þó að lokum vona, að þjóðin, eins og kom hér fram úr ræðustól fyrir nokkrum dögum, sjái landið allt og þá ekki síður alþm., en blindist ekki af aukaatriðum, og látum aldrei reisa okkur andlega múra.
Herra forseti. Ég ætla nú ekki að hafa mörg orð um þessa þáltill. sem hér liggur frammi. Það hafa orðið þegar í fjölmiðlum og á almennum vettvangi töluverðar umr. hér um, umr. sem mér hafa þótt á margan hátt heldur lítilsigldar og í rauninni óþarfar. Ég vil þó að sjálfsögðu ekki láta hjá líða að óska hv. 12. þm. Reykv., þeim ágæta flokksbróður mínum Albert Guðmundssyni, til hamingju með öll heillaskeytin og bréfin sem hann hefur fengið. Ég á þó ekki von á að honum hafi borist mjög mörg bréf úr mínu kjördæmi eða Austurlandskjördæmi eða frá þeim stöðum á Norðurlandi, þar sem fólk sér enn ekki til sjónvarpsskermsins eða við svo léleg skilyrði að ekki getur vansalaust talist. Hins vegar veit ég að það er margt fólk hér á suðvesturhorni landsins sem saknar þessa og ég vil láta samúð mína í ljós með þeim sjúku og öldnu sem þarna hafa misst mikils. En mér er næstefst í huga að þetta sé nú notað til þess að gera till. um áframhaldandi opið Keflavíkursjónvarp aðgengilegri og mannúðlegri og girnilegri fyrir fólk almennt til að aðhyllast hana. Og ég vil segja það að ef við getum ekki búið þolanlega að okkar öldnu og sjúku, þá held ég að við verðum að skoða vel hug okkar áður en við förum til Bandaríkjaherliðsins, sem hér er statt í varnarskyni, til þess að leysa það verkefni fyrir okkur. Okkur ber skylda til þess að hlynna að þessum hópi þjóðfélagsins einir og hjálparlaust.
Það hefur mikið verið talað um skerðingu á frelsi einstaklingsins í sambandi við lokun Keflavíkursjónvarpsins. Mér hafa þótt röksemdir fyrir þeirri fullyrðingu ákaflega einkennilegar og hæpnar. Hvað er frelsi og hvað er skerðing á frelsi? Hvað segir hv. 12. þm. Reykv. um þá skerðingu á frelsi á heimilum fólks, að ef við erum stödd í fjölbýlishúsi að kvöldi til, kl. 11–12, ber okkur skylda til í allflestum fjölbýlishúsum samkv. þeim reglum, sem þar gilda, hvorki að hafa þar hávaða í sambandi við skemmtanir, sjónvarp né annað, - píanóleikur, söngur og hvers konar gleðskapur er saknæmt atriði? Er ekki skerðing á frelsi að banna okkur slíkt? Og gætum við ekki endalaust bent á frelsisskerðingu? Ég ætla ekki að fara út í að lýsa því og benda á óteljandi tilvik í nútímaþjóðfélagi, þar sem okkar frelsi er skert af tillitssemi við þá, sem búa í kringum okkur, þannig að tal um frelsi og mannréttindi tel ég á mjög ótraustum grundvelli byggt.
Varðandi sjónvarp varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli vil ég segja það og minna á það, að varnarliðið er hingað komið af illri nauðsyn. Það er hér af illri nauðsyn. Ég er því samþykk að hafa það hér, af því að ég tel það of mikla áhættu að gera landið varnarlaust og vísa hernum burt. Hins vegar tel ég augljóst mál og það er yfirlýst stefna okkar flokks, míns og hv. flm. þessarar till., að okkur beri pólitísk og siðferðileg skylda til að hafa sem minnst samband við það varnarlið, sem hér er, og hindra eftir öllum leiðum áhrif þess út í þjóðlífið. Í öðru lagi er allur efnahagslegur ábati, sem við reynum að gera okkur af veru þessa varnarliðs hér, fyrir neðan okkar virðingu og fyrir neðan okkar vitund sem sjálfstæðrar þjóðar. Í öllum samskiptum okkar við þetta varnarlið, sem hingað er komið, eins og ég segi, af illri nauðsyn, þurfum við og verðum að hafa hreinan skjöld og hreinar línur í öllum viðskiptum, enda þótt hér sé annars vegar vinveitt þjóð og sambandsþjóð sem við höfum illu heilli þurft að biðja um vernd og varnir gegn ofbeldisöflun í heiminum sem við höfum talið okkur ógnað af.
Ég held að það skaði engan mann þótt við tölum í þessu sambandi um þjóðlegan metnað og þjóðlega reisn. Og ég verð að segja að ég tel illa farið ef nokkur maður í okkar landi er þannig gerður að hann noti þessi orð: þjóðarmetnað og þjóðarstolt, sem skammar- og hæðnisyrði. En það hefur því miður heyrst og það tel ég illa farið ef við erum vaxin upp úr því að hafa þjóðlegan metnað og vera þjóðlega stolt. Þetta segi ég í sambandi við hvaða erlendan aðila sem væri, hvort sem það væru bandaríkjamenn eða önnur stórþjóð sem í hlut á. Við megum sannarlega sýna fulla gætni í samstarfi okkar, hversu vinveitt og hversu óáreitin sem okkar samstarfs- og bandalagsþjóð er, og þar á ég víð bandaríkjamenn á Keflavíkurflugvelli.
Það er hart að bendla allar skoðanir við kommúnisma, sem ég tel mig vera frábitna, ef þær falla ekki í kramið hjá stórum hópi fólks sem hefur færst fullmikið yfir frá miðjunni yfir á hægri kantinn. En sem betur fer höfum við frelsi til þess að hugsa og finna til eins og hugur býður og tilfinningin býður hverju sinni. Og ég vil taka í þessu sambandi undir orð okkar ágæta málsnillings, Helga Hálfdánarsonar, sem sagði í skrifum sínum nýverið um íslenska tungu og íslenskan metnað í því sambandi að við mættum ekki láta óttann við að sýna þjóðarrembing verða til þess að við vanmetum þjóðleg verðmæti. Þarna á ég við m.a. íslenska tungu, eins og Helgi Hálfdánarson fjallaði um.
Ég held, að vinstri menn hér og kommúnistar hafi gert óþarflega mikið úr þeirri stórkostlegu hættu fyrir íslenskt mál sem þeir telja okkur stafa af Keflavíkursjónvarpinu. Það hefur oft nálgast hálfgerða móðursýki. En við skulum samt ekki loka augunum fyrir því að sjónvarp er voldugur fjölmiðill og ef hann er hér árum og áratugum saman, þá skulum við ekki gera lítið úr þeim möguleika að hann hafi mengandi áhrif á okkar móðurmál.
Ég er það svartsýn á þessi mál að ég er hrædd um að dvöl varnarliðsins sé ekkert tímaspursmál, og þá skírskota ég til ástandsins í alþjóðamálum. Við skulum hugleiða hvers vegna og hvernig varnarliðið er hingað komið. Það er komið vegna ótta við stríð í sambandi við stríðið suður og austur í Kóreu. Vinstri stjórnin, sem við völdum situr 1956–1958, man ég það ekki rétt, heykist á því að reka varnarliðið úr landi af því að það er styrjaldarhætta. Atburðirnir í Ungverjalandi eru nýlega um garð gengnir, það þykir ekki á það hættandi.
Nú í dag stöndum við frammi fyrir styrjaldarhættu. Fyrir botni Miðjarðarhafs er púðurtunna að allra dómi sem getur sprungið þá og þegar, og styrjaldarhætta þar er síst talin hafa minnkað við síðustu atburði, það sem siðast hefur gerst í málum ísraelsmanna og palestínuaraba. Ég veit satt að segja ekki, þó að ég reyni að vona hið besta, hvenær þannig verður ástatt í heiminum með þeirri tækni sem ríkir í vopnaburði og stríðsrekstri, hvenær svo friðvænlegt verður umhorfs að við treystum okkur til þess að vera varnarlaust land og treysta á hlutleysi okkar, sakleysi, smæð og friðarást, sem við öll hér inni berum óefað í brjósti. Því er það, að ég tel sjálfsagt að í samskiptum okkar við varnarliðið á Keflavíkurflugvelli eigum við að fara að með fullri gát og gá að því að við erum 210 þús. sálir einar á móti voldugri milljónaþjóð, sem hefur öll tæki, ef hún vildi, til þess að beita hér áróðri, en ég held að væri ósanngjarnt og ósatt að væna hana um að hún hafi gert eða muni vilja gera. Þetta er undir sjálfum okkur komið. Það er ekki við bandaríkjamenn hér um að sakast. Það erum við eða nokkur hluti íslendinga, sem er það skammt sjáandi fram á við og hugsar það mikið um dægrastyttingarsjónarmið að hann sér ekki, að mér finnst, kjarna málsins.
Hv. flm. talaði um heimilisfriðinn og alla fullnæginguna, sem börn og unglingar hefðu af því að horfa á Keflavíkursjónvarpið. Ég hef nokkuð aðra sögu að segja, hvað sem hinum sjúku og öldnu líður. Ég hef heyrt fleiri en einn kennara hér í Reykjavík segja frá því að þeir hafi tekið á móti foreldrum barna og unglinga á foreldradegi sem hafa verið gráti nær vegna þess að börnin þeirra fengust ekki í rúmíð fyrr en 3–4 um nóttina og kæmu ósofin eða vansofin í skólann. Þarna er vafalaust ýmislegt til. Það má misnota sjónvarp, íslenskt og bandarískt, með ýmsu móti. En þetta er ekki einmitt, að ég tel, að íslendingum væri eftirsókn að því að hafa eitthvað til að halda sér vakandi fram undir morgun.
Það er spurt, hvað komi næst, og það er vitnað í valdhafana í Kreml og nauðungarráðstafanir og hermdarverk gegn helgustu mannréttindum fólks í austantjaldslöndum. Hér er farið út í svo fráleitan samanburð að ég tel hann ekki svaraverðan. Hitt er gefið mál að ef við ætlum í framtíðarviðskiptum okkar við hið bandaríska varnarlið að fara eftir þeim sjónarmiðum sem ráða málflutningi þess fólks sem harðast gengur fram í baráttunni fyrir Keflavíkursjónvarpinu, þá vildi ég helst ekki eiga aðild að þeim aðgerðum sem þá kynnu að verða hafðar í frammi.
Það vakti athygli mína að hv. flm. gerði svo sem engin skil síðari mgr. till. og kom það raunar heim við það, sem mig grunaði, að fyrirhyggjan og óskin um bætt sjónvarpsskilyrði, litasjónvarp og aðgang að sjónvarpshnöttum væri þarna sett til að gera fyrri hlutann trúverðugri og aðgengilegri og ekki alveg eins forkastanlegan og hann væri einn sér. Hv. flm. gat þess líka að það væri engan veginn ætlun hans að fara að biðja bandaríkjamenn að opna á ný Keflavíkursjónvarpið. Þetta er í fyrsta skipti sem ég heyri þessi rök höfð í frammi af hv. flm. og hans fylgismönnum. Mér hefur hingað til skilist að það væri meiningin að fara þess náðarsamlegast á leit við bandaríkjamenn að þeir opnuðu nú sjónvarpið aftur og lofuðu okkur að halda áfram að horfa. Ég hef ekki um þetta önnur orð en þau að mér finnst þessi ráðstöfun, sem hingað til hefur verið farið fram á, hámark lákúruháttarins. Ég veit raunar, að það er fámennari hópur, sem tæki slíkt í mál, heldur en hv. 12. þm. Reykv. vill vera láta í ræðustól á Alþ. og viðar, þar sem þetta mál hefur verið reifað.
Ég skal ekki hafa þessi orð hér lengri. Það er búið að þrefa nógu mikið um þetta mál. En ég þykist vita og ég treysti því, að Alþingi íslendinga láti ekki hafa sig til að samþykkja þá till. sem hér liggur fyrir.
Herra forseti. Ég tel ástæðu til í framhaldi af litlum afskiptum mínum af þessu máli á sumarþinginu að segja hér örfá orð vegna þeirrar till. sem hér liggur fyrir á þskj. 34. Þá hafði ég við till. það að athuga, þegar forseti gerði að till. sinni að höfð yrði ein umr. um till., að ég taldi hana óumræðuhæfa, óþinglega, af því að hún bryti í bága við lög, að það væri óhæfilegt að Alþ. skoraði á ríkisstj. að hlutast til um að brjóta íslensk lög. Við þessa skýringu held ég mér að vísu enn því að undanþágulaus eru þau lög sem kveða svo á að Ríkisútvarpíð skuli hafa einkarétt á að stunda þessa starfsemi, fjölmiðlun með þessum hætti gegnum hljóðvarp og sjónvarp.
Mér hefur að vísu verið bent á, og það kann vel að vera að það standist, á það legg ég ekki dóm, að annað hvort með hefð eða þá vegna þess, að varnarsamningurinn hefur lagagildi í sjálfu sér, þar sem hann var samþykktur hér á Alþ., þá kunni svo að vera að þetta standist lögum samkvæmt. En ég vil þá benda á það að umfram allt hlýtur þá að gilda andi þeirra laga sem sett hafa verið um einkarétt Ríkisútvarpsins í þessu efni. Það er sá andi að við hljótum sjálfir, íslendingar, að hafa á því algera stjórn með hvaða hætti fjölmiðlar þessir verða reknir. Fyrir því er það, að ég hygg að þessi till. sé óþingleg. Út af fyrir sig erum við auðvitað alltaf reiðubúnir til þess að ræða hvað eina sem á dagskrá kemur. En við verðum að gá vel að okkur í þessu efni, halda okkur við almenn þingsköp.
Ég verð að játa það að í gegnum árin vegna þessa máls hefur mér þótt yfir því vera lágkúra, eins og kom fram hjá hv. 9. landsk. þm., lágkúruleg meðferð af hálfu íslenskra stjórnvalda. Ég ætla ekki að fara að rekja þessa sögu. Allt málið hefur verið fleinn í holdi mínu frá upphafi. Mönnum er það, hv. þm. sjálfsagt, allt nægjanlega kunnugt. En íslensk stjórnvöld fóru jafnan með veggjum í þessu og menn vissu löngum og löngum ekki, hverju trúa skyldi eða hvernig að málinu öllu var staðið. Það var lágkúra yfir þeirri málsmeðferð allri. Nú er þetta liðin saga. Tekin hefur verið ákvörðun um að þessu skuli verða lokið, og þess vegna er það að maður þarf svo sem ekkert að sjá eftir því núna í síðasta skiptið að ræða þetta sérstaklega. En ég vænti þess þá að til þess dragi ekki að að þessu þurfi að eyða fleiri orðum.
Hvers vegna skyldi þetta hafa verið ráð löggjafans íslenska, að við sjálfir færum með stjórn á þessum sterkustu fjölmiðlum, sem þekktir eru, hljóðvarpinu þá og sjónvarpinu nú? Sameinuðu þjóðirnar gengust fyrir ráðstefnu 85 þjóða þar sem var rætt um það að þetta yrði gefið frjálst. Framtíðin ber það vafalaust í skauti sínu að móttökutæki verða með þeim hætti að það verður viðráðanlegt einstaklingum að koma sér upp tækjum sem geta tekið við sjónvarpsefni sem varpað yrði frá hnöttum beint. 84 af þeim 85 þjóðum greiddu eindregið atkv. gegn því að þetta yrði gefið frjálst. Bandaríkjamenn einir voru þeirrar skoðunar að þetta bæri að gefa frjálst. Og þegar spurt var hvaða ástæða hefði legið til þess, þá var það álit manna að það hefði verið viðskiptasjónarmið, „bisness“ sem kallaður er og kannske skilst betur en viðskiptasjónarmið þegar þau eru nefnd. Allar aðrar þjóðir töldu brýna nauðsyn bera til að þær hefðu yfirstjórn á þessu sjálfar. Við erum íslendingar, aðilar að alþjóðlegum samtökum, Intelsat sem reka sjónvarpshnetti í dag, - sjónvarpshnetti, sem hanga yfir miðbaug og sjónvarpa efni. Við getum auðvitað gert gangskör að því í náinni framtíð að byggja hér jarðstöð sem getur tekið við sjónvarpssendingum frá þessum hnöttum. En auðvitað verður jarðstöðin að vera ein hér og undir stjórn okkar sjálfra, en ekki með þeim hætti sem hafnar eru tilraunir á í Bandaríkjunum, að byggja móttökutæki sem einstaklingar geta komist yfir og náð sambandi við slíka hnetti. Okkur er alveg lífsspursmál að stjórna sjálfir þessum alsterkasta fjölmiðli, enda hefur það verið frá upphafi skoðun íslenska löggjafans að til þess bæri brýna nauðsyn, enda þótt þetta hefði komist bakdyramegin inn í íslenskt þjóðfélag, sem það gerði, þessi fjölmiðlun frá Keflavíkursjónvarpinu og Keflavíkurvelli. Svo geta menn, ef þeim sýnist, ruglað saman afstöðu manna til varnarliðsins og þeirra samtaka vestrænna þjóða, sem Norður-Atlantshafsbandalagið er, að það sé einhver ósamkvæmni í því, að menn vilji ekki hafa þessa fjölmiðlun inn á gafli á íslenskum heimilum, og því, að menn séu þeirrar skoðunar að okkur beri að treysta vestrænt samstarf, líka á sviði varnarmála. Menn eru að því sjálfráðir.
Til að nefna dæmi hversu langt þróunin hefur þegar náð og hve hratt hún gengur, þá hafa bandaríkjamenn nú þegar skotið upp gervihnetti sem sjónvarpar til neytenda, ef maður má orða það svo, í strjálbýlum héruðum Bandaríkjanna. Það er sjónvarpað heilbrigðisupplýsingum, og þau móttökutæki, sem taka við frá þessum hnetti, kosta ekki nema 2000 dali. Menn sjá í hendi sinni að þegar fjöldaframleiðsla væri hafin á þessu, þá mundi þetta verða viðráðanlegt. En ég legg áherslu á það og það voru 84 þjóðir af 85 sammála um, að hver og ein vildi hafa yfirstjórn á því hvaða sjónvarpsefni yrði dreift. Við vitum um nána samvinnu ýmissa þjóða, eins og t.d. Vestur-Evrópuþjóða, í þessu efni, þar sem sjónvarpsefni er dreift á milli landa eftir örbylgjukerfi. En ég hygg nú að hver og ein þjóð hafi á því fyllstu gát hvaða sjónvarpsefni er yfirleitt kostur á fyrir neytendur í hverju landi.
Það sem greinilega er hið næsta fyrir okkur er þegar í stað að gera áætlanir um litasjónvarp. Við skulum ekki eyða miklu lengri tíma en þegar hefur verið eytt í karp um þetta liðna mál sem er sem betur fer úr sögunni, heldur snúa okkur að því að ræða það sem fyrir liggur að vinna að í þessum mikilvægu málum. Þá er það auðvitað fyrst að ljúka við dreifingu sjónvarpsins um landið. Dreifing þess tókst vel. Að vísu er þetta kerfi okkar langt frá því að vera gallalaust, en nú er unnið að því að koma upp örbylgjukerfinu og innan tíðar mun það komast á t.d. milli Skálafells og Vaðlaheiðar, og það er með þeim hætti, þetta kerfi, að sendingin er ótrufluð af erlendum sjónvarpsstöðvum. Allur tæknibúnaður íslenska sjónvarpsins hefur verið keyptur með það fyrir augum að sjónvarpa lítum. Það yrði mjög smávægilegur kostnaður sem þarf til þess að hægt sé þegar í stað að hefja litasjónvarp af segulbandi, nokkur vegna sjónvarps á litkvikmyndum og svo allmiklu meiri þegar þyrfti að útbúa upptökusal og önnur tæki vegna sjónvarps á öðru efni. Allt yrði þetta langt frá því að vera óviðráðanlegur kostnaður. Og nú þyrfti helst hið allra fyrsta að bregða á þetta ráð, hefja tilraunaútsendingar og gera fólki viðvart um það að þessi nýjung muni halda innreið sína innan 2–3 ára svo að mönnum gefist aðlögunartími í þessu efni til þess að koma sér upp þessum dýru tækjum sem vissulega eru mjög dýr, vissulega misjafnlega dýr eftir gæðum, en má þó gera ráð fyrir að mundu kosta kannske um 200 þús. kr. Það er mikið ef á alla heildina er litið, það er mikil fjárfesting fyrir íslensku þjóðina. Þess vegna er ekki ráð nema í tíma sé tekið og mönnum sé gerð grein fyrir því sem hlýtur að verða hið allra næsta verkefnið, að hefja sjónvarpssendingar í litum.
Ég minntist á það áðan, að það bæri nauðsyn til þess vitanlega að fullkomna það kerfi, sem til er í landinu. Enn eru 470 býli sem sjónvarp nær ekki til. Það er 470 býlum of mikið vegna þess að það er ekki langt frá því að hægt sé að jafna þessu við fæðu, hina líkamlegu fæðu, sem menn þurfa á að halda. Þetta er krafa tímans sem óhjákvæmilega verður að sinna þegar í stað.
Það mætti auðvitað margt um þetta mál segja. Af sérstökum ástæðum lagði ég lykkju á leið mína til að kynna mér ástæður, sem nú eru fyrir hendi, og mér list svo á, þótt það komi raunar á óvart, að við séum miklu betur í stakk búnir en ég hugði til þess að fullkomna bæði dreifikerfið og eins að breyta yfir í litasjónvarp sem allir menn eru sammála um að beri langt af hinni tækninni. Það má svo sem geta þess að sjónvarpstæki, sem taka við svart-hvítu núna, geta það eftir sem áður þótt brugðið verði yfir í lit, þannig að menn gætu kannske gefið sér enn lengri tíma til þess að snúast við þeim mikla kostnaði sem litasjónvarpið veldur. Það mætti kannske hugsa sér það líka að það yrði reynt að létta undir með fólki varðandi þessa fjárfestingu. Það mætti athuga í því sambandi hvort ekki mætti taka tillit til þessa í skattframtölum einhver ár. Ótal leiðir geta komið til greina. Þó er að því að gá að almenningur þarf ýmislegt á sig að leggja vegna þessa því að rekstur þessi kostar mikið fé og t.d. enn sem komið er hafa afnotagjöldin af sjónvarpi öll gengið til rekstrar og dagskrár, en ekki í fjárfestingu, og fyrir því er það að á undanförnum árum hefur mjög dregið úr dreifingu sjónvarpsins og má heita nú síðustu árin að hafi lítið sem ekkert verið aðhafst vegna fjárskorts. Kemur þá enn að því, eins og á fleiri sviðum, hvernig til tókst hjá hæstv. fyrrv. ríkisstj. Það var gróflega dapurlegt „resultat“ í þessum efnum eins og fleirum.
Samskipti milli landa varðandi sjónvarpsefni verða ekki, að því er tæknimenn segja, nema með fjarskiptahnöttum. Og ef, sem við tökum ákvörðun um að reisa hér jarðstöð til þess að nýta það sjónvarpsefni, sem í gegnum það kerfi verður sent, eftir okkar eigin vild, þá hygg ég að það sé það ráð, sem við hljótum að bregða á, að eiga þess kost að leigja það sjónvarpsefni sem þar verður sent út. Við erum raunar aðilar að þessu kerfi~, en það yrði aðeins ein stöð sem við því tæki og undir stjórn okkar sjálfra.
Sem betur fer hygg ég að það sé langmestur meiri hluti manna sem gerir sér grein fyrir því að túlkun á lýðræði út í þann hörgul, að menn geti átt þess kost sjálfir að opna þjóðfélagið fyrir hvers konar áhrifum skipulögðum af stórveldum t.d., sé óráð. Ég hygg að sem betur fer sé mikill meiri hluti manna þeirrar skoðunar að slíkt sé alger óhæfa, án þess að vera að fyrra bragði að ætla öðrum neitt illt.
Bandaríkjamenn eru kannske sú þjóð sem við að öðru jöfnu gætum helst hugsað okkur - ef við á annað borð getum hugsað okkur það - að hefði slíka aðstöðu sem þessa. En þó er það aldeilis fráleitt, jafnvel þótt þetta sé mikil vinaþjóð okkar og við viljum hafa mikil samskipti við hana að gefa henni aðstöðu til þess, séraðstöðu í landinu að ná til meiri hluta þjóðarinnar með þessum sterka fjölmiðli. Í raun og veru er það sannleikur að það er að gera lítið úr bandaríkjamönnum, þessu mikla herveldi, að ætla þeim að hafa slíka aðstöðu án þess að nota hana ekki að neinu leyti. Menn verða að vera sjálfum sér samkvæmir í þessu. Ég hygg að hv. flm. mundi sjálfsagt ekki taka því vel ef því væri varpað fram við hann hvort það væri þá ekki óhætt að gefa öðrum þjóðum kost á þessu, gefa öðrum þjóðum aðstöðu til þess arna, Austur-Þýskalandi, Júgóslavíu, Albaníu, Foster í Suður-Afríku, - ég nefni þetta af handahófi, - Kínverjum, þannig að menn fengju „kverið“ upp lesið kvölds og morgna og um miðjan dag o.s.frv. Nei, við og aðrar þjóðir erum sammála um það, að heita má alfarið, að því, hvernig beitt er þessu mikla áhrifatæki sem sjónvarpið er, verðum við ævinlega að stjórna sjálfir.
Herra forseti. Ég var að búast við því að einhver af hinum svokölluðu hernámsandstæðingum, sem í mjög langan tíma hafa barist fyrir lokun Keflavíkursjónvarpsins, kæmu hér fram á sjónarsviðið og ræddu þetta mál. En svo varð ekki.
Það má þó segja að það er eitt gott við umr. um Keflavíkursjónvarpið. Það sýndi sig 1961, þegar um þetta mál urðu mjög miklar umr., að ég held, að bað var hverjum einasta þm. ljóst, sem þá var á Alþ., að það flýtti fyrir komu íslensks sjónvarps, örugglega um nokkur ár. Ég ætla að vona að flutningur á þeirri till. sem hér liggur fyrir, till. hv. 12 þm. Reykv., verði einnig til þess að flýta því að íslenskir sjónvarpsáhorfendur, íslenska þjóðin, komist í nánari snertingu við umheiminn í gegnum þá tækni sem nú er um að ræða í sambandi við sjónvarpsútsendingar.
Það má segja, eins og kom fram hjá einum ræðumanni áðan, að kjarni málsins er raunverulega ekki sjálft Keflavíkursjónvarpið sem við erum hér að ræða. Það má segja að það sé alls ekki kjarni málsins. Kjarni málsins er að það liggur ljóst fyrir að fámennum hópi hér á landi hefur tekist að koma því til leiðar að fyrir þeim íslendingum, sem ekki telja sig veika á svellinu menningarlega séð, sem hafa þorað að horfa á Keflavíkursjónvarpið, hefur því verið lokað. Ég held að ef þeir hv. ræðumenn, sem hér hafa talað um Keflavíkursjónvarpið, bæði nú og eins 1961, hefðu horft á það sjónvarp, væru þeir ekki með neinar umr. um það að þetta væri bandarískur áróður. Þetta er yfirleitt, eins og flestir vita, mjög létt dagskrá sem fellur fólki vel í geð sem dægrastytting. Ég hygg að jafnvel íslenska sjónvarpið flytji mun meira af ýmiss konar efni frá austantjaldslöndunum, þeim löndum sem hér voru nefnd áðan, Póllandi, Tékkóslóvakíu og öðrum austantjaldslöndum. Ég hef ekki heyrt nokkurn íslending hafa neitt við það að athuga. Sumt af efni þessu er ágætt, annað er hundleiðinlegt. Þetta er eins og gengur og gerist um sjónvarpsefni, bæði í Keflavíkursjónvarpinu og íslenska sjónvarpinu. Menn hafa misjafnan smekk fyrir efni sem flutt er og verður því hver að meta það sjálfur hvað hann telur að sé við sitt hæfi.
Ég sagði áðan, og það er það sem gaf mér tilefni til þess að koma hér upp í ræðustólinn, að ég tel sjálft Keflavíkursjónvarpið alls ekki vera kjarna málsins. Menn geta án efa lifað án þess. Sumir hafa gaman af því, aðrir opna án efa aldrei fyrir það og skoða það aldrei, þannig að það er ekki það sem skiptir máli, heldur hitt, að það er verið að meina íslendingum að velja og hafna á þessu sviði, eins og kannske að er stefnt, að taka af þeim réttinn á öðrum sviðum. Það þýðir ekkert fyrir mig að vera að halda því hér fram, að þarna hafi - þetta yrði kommúnistaáróður en það vill nú þannig til að í Þjóðviljanum 12. okt. er þetta mál tekið til umr. Ég vil aðeins leyfa mér að lesa stuttan kafla úr þeim leiðara sem að því víkur þennan dag og sýnir nokkuð hver raunverulega er kjarni málsins. Þar stendur svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Náttúrlega kemst borgarfulltrúinn“, þar er átt við frú Sigríði Ásgeirsdóttur sem hafði skrifað grein í Morgunblaðið, „að þeirri niðurstöðu að takmörkun hermannasjónvarpsins“, eins og Þjóðviljinn orðar það í leiðaranum, „sé kommúnistum að kenna.“
Þetta er það sem Þjóðviljinn segir í svari sínu til borgarfulltrúa í Reykjavík, sem er að því leyti rétt að það var fyrir áhrif Alþb. í fráfarandi ríkisstj. að til takmörkunar kom. Þarna liggur alveg fyrir svart á hvítu að kommúnistum hefur tekist vegna áhrifa sinna í fyrrv. ríkisstj. að fá því framgengt að Keflavikursjónvarpinu var lokað fyrir þeim íslendingum sem á það vildu horfa.
Það má segja að þetta er kannske ekki stórt atriði, en þetta er aðeins einn þátturinn í baráttu þessara aðila gegn varnarliðinu hér og þá auðvitað í þágu þess stórveldis sem kommúnistar - ég leyfi mér að kalla þá kommúnista úr því að þeirra eigið blað gerir það - berjast fyrir. Ég vil benda hv. þm. á að þetta er ekki frá mér komið. Það getur hver sem er lesið þetta í leiðara Þjóðviljans, þar er það sagt berum orðum að það sé fyrir áhrif fulltrúa Alþb. í ríkisstj. að kommúnistar hér á Íslandi fái ýmsum málum framgengt. Ég segi, þetta er sá alvarlegi hlutur sem um er að ræða þegar við ræðum bæði þetta mál og annað í sambandi við varnarmálin, að málgagn Alþb. er búið að viðurkenna opinberlega í leiðara að þeir fulltrúar, sem hér á Alþ. kalla sig Alþb. -menn, eða a.m.k. forustumenn þeirra, ég vil ekki ganga lengra, það er viðurkennt að þeir eru að vinna fyrir kommúnista, bæði í sambandi við lokun Keflavíkursjónvarpsins og þá að sjálfsögðu í öðrum málum, sem hinn alþjóðlegi kommúnisti hefur áhuga fyrir.
Ég tel að í sambandi við allar umr., sem orðið hafa um þetta mál, sé þetta það alvarlega í öllu þessu, að slíkt skuli geta átt sér stað um jafnfámennan hóp og kommúnistar eru hér á Íslandi þótt Alþb. sem slíkt hafi allmarga kjósendur á bak við sig, eru það kannske ekki nema 5% af því fólki, sem kýs það, sem hefur hugmynd um að það er að kjósa aðila sem vinna eins og þeirra eigin málgagn segir, vinna í þágu kommúnista. Ég segi, það var gott að þessi leiðari kom í ljós, því að þá þarf ekki að vera að vitna í að þetta sé Moggalygi, þetta sé áróður úr við skulum segja t.d. fyrrv. félmrh. , Hannibal Valdimarssyni, sem á sínum tíma flutti hér mjög skelegga ræðu og greindi frá samskiptum sínum við kommúnista og var þar ekkert myrkur í máli. Það er hægt að lesa ræðu hans upp hér. En það var ágætt að þetta skyldi koma fram, því þá sjá menn hvað er að gerast í þessu máli eins og öðrum.
Auðvitað getur bæði sjálfstæðismenn og aðra menn greint á í þessu máli. Það er ekkert óeðlilegt. Menn hafa misjafnar skoðanir um það. En það greinir engan á um það lengur að þarna er stefnumörkun frá tilteknum stjórnmálaflokki sem hrósar sér af því að hafa getað gert vinum sínum - og maður getur þá sagt sínum yfirboðurum - þennan greiða, að koma því til leiðar með veru sinni í ríkisstj. Íslands að lokað var fyrir Keflavíkursjónvarpið þannig að Íslendingar gætu ekki lengur horft á það.
Ég ætla ekki að fara að ræða þetta mál efnislega. Ég vil aðeins bara vekja athygli hv. þm. á því að þetta liggur fyrir og þetta er sá kjarni sem ég tel vera í sambandi við lokun Keflavíkursjónvarpsins, að það skuli liggja alveg ljóst fyrir og viðurkennt að víss stjórnmálaflokkur hafi verið með því að þóknast kommúnistum að koma þessu fram.
Hv. 3. þm. Austf. vakti athygli á því á sumarþinginu og endurtók það nú að hann drægi mjög í efa að það væri ekki brot á íslenskum lögum að Keflavíkursjónvarpið hefði verið látið afskiptalaust, hefði fengið að senda út eins og það gerði. Hann hefur nú dregið þetta til baka svo að það er óþarfi að vera að leiðrétta það. En ef menn vilja lesa þingtíðindin frá 1961 þar sem þáv. utanrrh., Guðmundur Í. Guðmundsson, svarar fsp. frá hv. 4. þm. Reykv., Þórarni Þórarinssyni, um málið, þá liggur ljóst fyrir að Keflavíkursjónvarpið hefur alltaf verið rekið hér á þann hátt, sem það er gert, með fullu samþykki stjórnvalda Landsímans og með samþykki Ríkisútvarpsins. Þetta kemur alveg greinilega fram í svari þáv. hæstv. utanrrh. Það fer ekkert á milli mála.
Það voru nú ekki allt lög sem Guðmundur Í. sagði.
Það voru ekki allt lög sem Guðmundur Í. sagði, en því hefur ekki verið mótmælt, mér vitanlega, af neinum hér á Alþ. að það sem þá var gert hafi stuðst við íslensk lög. Og ég vil þá spyrja: Dettur nokkrum manni í hug að hæstv. núv. utanrrh. telji sig þurfa að fara til Bandaríkjanna til að semja um það sem ætti að liggja fyrir að væri brot á íslenskum lögum? Hann veit eins og allir aðrir að varnarliðið hafði fullan rétt á rekstri stöðvarinnar eins og hún var. Það er enginn vafi á því að þetta var gert með fullri vitund íslenskra stjórnvalda og hefur svo verið allan tímann.
Ég vonast til þess, eins og ég sagði í upphafi, að þær umr., sem hér hafa orðið um þetta mál og hér kunna verða um þetta mál, verði til þess að flýta fyrir því að íslendingar geti notfært sér þá tækni sem nú er að verða í þessum málum, þannig að þeir þurfi ekki að vera einskorðaðir við að horfa á íslenska sjónvarpíð, þeir geti bæði á þeim tíma, sem það er, og á öðrum tímum skipt yfir á aðrar stöðvar, eins og nú er gert og hefur verið gert með útvarpið. Ég held að þetta sé það sem er hinn almenni vilji íslensku þjóðarinnar, menn þurfa ekki að vera að einskorða sig við eitt sjónvarp og þeir geti leyft sér það að komast í snertingu við umheiminn í gegnum þennan fjölmiðil. Ég endurtek að ég vona að þessar umr. og þessi tillöguflutningur verði til þess að flýta fyrir að þessi aðstaða skapist hér.
Herra forseti. Ég ætla ekki að blanda mér í innanflokksdeilur samstarfsflokks míns í ríkisstj. um þessar mundir. Þeir eru menn til þess að gera það mál upp sin á milli án minnar aðstoðar. En ég hef hug á að segja örfá orð um þessa till. til þál. um sjónvarpsmál og þá fyrst og fremst til að lýsa því yfir að ég er henni algerlega andvígur. Hún er að vísu í tvennu lagi, till., og það er fyrst og fremst fyrri liðurinn sem ég er andvígur, þ.e.a.s. að við afturköllum þá ákvörðun íslensku ríkisstj. að Keflavíkursjónvarpið skuli takmarkað við Keflavíkurflugvallarsvæðið.
Seinni liður till. er sjálfsagt góðra gjalda verður, en hann er raunar um allt annað efni. Það er efalaust framtíðin að við könnum með hvaða hætti við komumst í samband við útsendingar erlendra sjónvarpsstöðva gegnum alþjóðleg fjarskiptatæki. Það er góðra gjalda vert, ef hægt er að gera það, og á ekkert skylt við það að leyfa einum aðila rekstur hermannasjónvarpsstöðvar að mínu mati, ekki neitt. Það er allt annað mál og ég mundi fagna því ef íslenskir sjónvarpsnotendur ættu kost á viðtækara sjónvarpsefni en íslenska sjónvarpið er fært um að veita þeim. En það verður að gerast með öðrum hætti en þeim sem var, að eitt stórveldi hafi einokunaraðstöðu til þess að sjónvarpa efni hér og við höfum ekkert um það að segja hvaða efni þar er sjónvarpað.
Ég vil út af fyrir sig ekkert hafa á móti því, að þessi till. fái þinglega meðferð. Ég er sannfærður um að hún verður felld, ég a.m.k. vona það, því að ég mun ekki taka það að mér sem utanrrh. að framfylgja því ef það er vilji Alþingis að opna fyrir Keflavíkursjónvarpið ótakmarkað að nýju. Það verða þá aðrir að veljast til þess.
Ég vil svo taka fram í tilefni af því sem hv. 3. þm. Sunnl. gerði að umtalsefni, að ég hefði átt að fara til Washington og semja um lokun sjónvarpsstöðvarinnar þar, að það er ekki rétt. Ég tilkynnti það sem íslenska ákvörðun að sjónvarpið yrði takmarkað við Keflavíkurflugvöll, en samdi ekki um það. Það var íslensk tilkynning, en ekki samningsatriði, því að eins og hér hefur komið fram hjá einhverjum ræðumönnum, - ég hygg að það hafi verið 3. þm. Austf. sem benti á það, - þá er það algerlega á valdi íslendinga sjálfra að ákveða með hvaða hætti fjölmiðlun frá varnarliðinu fer fram, eins og önnur atriði viðkomandi fyrirkomulagi varna á Keflavíkurflugvelli.
Það verður tækifæri áður en langt um líður - ég vona í byrjun næstu viku - til þess að ræða varnarsamninginn eða samkomulagið sem gert var fyrir skemmstu. Ég lofaði hæstv. 1. varaforseta Sþ. því fyrir nokkrum dögum að gefa Alþ. yfirlit um það samkomulag sem gert var, og ég mun gera það í heild. Við höfum komið okkur saman um að reyna að koma því fyrir í byrjun næstu viku. Það hefur ýmislegt valdið því að það hefur ekki verið hægt fyrr, fyrst og fremst flokksfundir allra flokkanna sem hafa staðið yfir og eru nýafstaðnir. Ég tel því ekki þörf á að ég sé að fara hér langt út í þessi mál nú en ég vil þó aðeins taka það fram að takmörkun Keflavíkursjónvarpsins við vallarsvæðið, aðskilnaður farþegaflugs og herflugs og búseta varnarliðsmanna á afmörkuðu svæði eru allt að mínu mati liðir í því að einangra varnarliðið, að minnka samskipti íslendinga og varnarliðsmanna. Það má segja, að það sé ekki neinn fullnaðarsigur, en í mínum augum er það áfangi til verndar íslensku þjóðerni og til þess að koma hlutum í eðlilegt horf að þessi aðskilnaður og þessi takmörkun fari fram.
Það er hygg ég mjög rangt að segja að það sé fámennur hópur sem hafi komið því til leiðar að Keflavíkursjónvarpið er takmarkað. Ég get a.m.k. upplýst það að við framsóknarmenn erum nýbúnir að hafa það sem við köllum flokksþing og haldið er á fjögurra ára fresti. Þar voru þessi mál vitanlega rædd. Sýndist sitt hverjum um samkomulagið sem gert var við bandaríkjastjórn af utanrrn. í síðasta mánuði, ég skal fúslega viðurkenna það, en allir voru sammála um það að lokun eða takmörkun Keflavíkursjónvarpsins hefði verið spor í rétta átt. Það kom ekki fram ein einasta rödd á þessu flokksþingi, þar sem voru 300–400 manns, sem vildi að þeim málum yrði öðruvísi fyrir komið, að þar yrði stigið til baka. Þvert á móti komu fram raddir sem gagnrýndu mig og fyrrv. ríkisstj. fyrir það að sjónvarpið skyldi þó enn þá vera leyft öðruvísi en í lokuðum rásum vegna þess að reyndin mun vera sú, eftir því sem mér er sagt, þótt ég hafi ekki sönnur á því, að sjónvarpið muni sjást nokkru víðar en loforð bandaríkjamanna um það efni stóðu til. Ég hef nú gert ráðstafanir til þess að fá mælingar á þessu til þess að hið sanna komi í ljós því að mér hafa verið sagðar ýmsar sögur um þetta sem ég hef ekki getað staðreynt, m.a. vegna þess að ég hef aldrei haft sjónvarp sem nær Keflavíkursendingunum.
Ég hygg þess vegna að það séu mjög margir sem óska þess og fagna því að þessi takmörkun hefur þó - loksins vil ég segja - verið framkvæmd og það sé mjög fjarri lagi að hér sé hægt að tala um fámennan hóp. A.m.k. höfðum við í Framsfl. lengi viljað að þetta næði fram að ganga þó að framkvæmdir létu á sér standa, það skal viðurkennt, m.a. vegna þess að við höfðum meiri breytingar og stærri áform í huga sem við urðum að leggja til hliðar að sinni. Og ég hygg að hv. talsmenn Sjálfstfl., sem hér hafa mælt fyrir þessari till., geti raunar sannfærst um það í flokksherberginu sínu að það séu ýmsir sem eru þessari till. andsnúnir.
Herra forseti, Hv. þm. Guðlaugur Gíslason undraðist það áðan hvers vegna hernámsandstæðingar tækju ekki til máls við þessa umr. Ég verð að játa það hvað mig snertir að ég hafði naumast geð í mér til þess að koma upp í þennan ræðustól bæði út af þeirri till., sem flutt er hér, og eins þeirri ræðu sem flm. , hv. þm. Albert Guðmundsson, flutti hér áðan.
Ég hef fylgst með umr. á Alþ. síðustu þrjá áratugi meira eða minna. Okkur hefur greint á um ákaflega margt. Við höfum stundum verið ósammála um það, hvað væri í samræmi við hagsmuni íslensku þjóðarinnar, og um það hafa orðið hjá okkur mjög heitar deilur. En ég minnist þess ekki á öllu þessu tímabili að hafa heyrt málflutning eins og þann sem kom fram í ræðu þessa hv. þm.
Í raun og veru er hann með málflutningi sínum hér að vega að sjálfri hugmyndinni um sjálfstætt íslenskt þjóðríki. Hann talar um að þær ráðstafanir, sem við gerum til þess að tryggja okkar þjóðfélagskerfi, séu skerðing á frelsi einstaklingsins. Þegar við tökum okkur það fyrir hendur að stofna sjálfstætt þjóðríki á Íslandi eftir að hafa lotið erlendu valdi öldum saman, þá vissum við ákaflega vel, að við vorum að taka á okkur ýmiss konar sameiginlegar byrðar til þess að styrkja okkur sameiginlega í því að vera sjálfstæð þjóð eftirleiðis. Í þessu fólust að sjálfsögðu margs konar takmarkanir. Ég hygg að ef við förum yfir alla þá lagabálka sem við höfum sett til þess að reyna að tryggja þetta sameiginlega frelsi, þetta sameiginlega sjálfstæði okkar allra, þá sé hægt að leggja það út á þann hátt, sem þessi hv. þm. gerði, að þetta sé skerðing á frelsi einstaklingsins. Það er hægt að segja, hygg ég, um hverja einustu löggjöf, sem sett hefur verið á Íslandi, að hún takmarki frelsi einstaklingsins. Þegar þessi hv. þm. spyr hvers vegna menn séu að banna einstaklingnum að gera þetta og hitt, m.a. með löggjöf, þá er svar okkar það að við teljum okkur vera að styrkja sjálfstæði okkar, styrkja kerfi þessa þjóðríkis sem við höfum stofnað hér og okkur hefur verið annt um. Við getum ekki haldið uppi sjálfstæðu þjóðríki án þess að koma hér upp hvers konar stofnunum sem eru sjálf undirstaða slíks ríkis. Þetta á við bæði á sviði efnahagsmála og menningarmála. Okkar styrkur er í því fólginn, við sönnum það í verki að við séum menn til þess að vera sjálfstæð þjóð. Og það sönnum við með því að geta starfrækt slíkar stofnanir af þeim myndarskap, af þeirri reisn, að við höldum til jafns við aðra eða gerum jafnvel betur. Ég er undrandi á því að menn, sem ekki skilja grundvallaratriði af þessu tagi skuli geta komist í forustu stærsta stjórnmálaflokks á Íslandi, komist hér inn á þing og flutt slíkar kenningar hér.
Í sambandi við þetta mál er alls ekki um það að ræða að einhver hér á Alþ. hafi áhuga á því að skerða rétt íslendinga til að njóta hvers konar erlendra menningarstrauma. Ég hygg að það sé ekki nokkur maður til hér á Alþ. sem vildi skerða þann rétt sem íslendingar hafa til þess að kaupa bækur, kaupa kvikmyndir, hafa hvers konar samskipti við erlendar þjóðir sem menn vilja hafa sem sjálfstæð þjóð, En eigum við að betla? Eigum við ekki að kaupa erlendar bækur sem við viljum lesa í staðinn fyrir að betla þær af útlendingum. En þetta er það, sem þessi hv. þm. fer fram á að við gerum, að við betlum sjónvarpsefni. Við eigum að kaupa sjónvarpsefni frá Bandaríkjunum, við gerum það og við eigum að halda því áfram. En við eigum ekki að betla það. Þetta skilur á milli, að þennan hv. þm. skortir bæði þjóðlega reisn, eins og hv. þm. Sigurlaug Bjarnadóttir sagði hér áðan, og siðferðilega afstöðu til að skilja einföld grundvallaratriði af þessu tagi.
Við erum með erlendan her á Íslandi og ég skal ekki fara að ræða það mál, það mikla deilumál hvort hann eigi að vera hér eða ekki. En mér þótti vænt um að heyra hv. þm. Sigurlaugu Bjarnadóttur segja það áðan, sem sagt var 1951, að hersetan væri ill nauðsyn, - ill nauðsyn, ekki eitthvert fagnaðarefni eins og þessi hv. þm., Albert Guðmundsson, virðist telja. En um þessa hermenn, sem hér eru, gilda allt aðrar reglur en okkur íslendinga. Þeir heyra ekki undir íslensk lög, heyra ekki undir þau lög sem við erum að búa til hér á Alþ. Þeir eru undanþegnir ákaflega mörgum lögum. Þessi hv. þm. gæti alveg eins komið hér og skorað á ríkisstj. að hlutast til um það að íslendingar fengju að kaupa vörur og þjónustu á Keflavíkurflugvelli með sömu kjörum og dátarnir sem þar eru. Þetta er nákvæmlega sama hugsunin. Af hverju er verið að skerða frelsi okkar íslendinga til þess að kaupa vörur og þjónustu á Keflavíkurflugvelli með sömu kjörum og útlendingarnir, sem þar þurfa að búa? Við höfum komið okkur upp tollalöggjöf, við höfum komið okkur upp skattalöggjöf, við teljum að þetta sá óhjákvæmilegt fyrir okkur, ef við ætlum að halda uppi sjálfstæðu þjóðríki. Útlendingarnir á Vellinum eru undanþegnir allri þessari löggjöf. Það eru nákvæmlega sömu rök fyrir því að gefa íslendingum undanþágu frá allri skatta- og tollalöggjöf á Íslandi og leyfa þeim að kaupa tollfrjálst áfengi og hvers konar varning á Keflavíkurflugvelli, eins og það að betla hjá bandaríska hermannasjónvarpinu. Þetta sjónvarp er þessum bandarísku dátum til skemmtunar og hugarhægðar í fásinninu hér. Það er borgað af bandarískum skattborgurum. Til þessarar starfsemi er varið verulegum upphæðum sem bandarískir skattborgarar greiða, og það, sem þessi hv. þm. er að fara fram á, er að við komum sem betlarar og fáum að njóta góðs af þessum greiðslum bandarískra skattborgara. Þetta er mesta siðferðilega lágkúra sem ég hef heyrt hér á Alþingi íslendinga nokkru sinni. Og mér finnst Alþingi íslendinga setja ofan þegar til þingsetu velst maður sem leyfir sér að hafa slíkan rökstuðning uppi. Það er þess vegna sem ég hafði ákaflega lítið geð í mér til þess að ræða þessa till.
Það fór eins og stundum áður að ég átti ákaflega erfitt með að skilja ræðu hv. þm. Guðlaugs Gíslasonar. Honum er margt annað betur gefið en að setja mál sitt ljóst fram. En einhvern veginn skildist mér að hann væri að reyna að halda því fram að ákvörðunin um lokun eða takmörkun dátasjónvarpsins hefði verið gerð í þágu heimskommúnismans, rússa. Ég á dálítið erfitt með að skilja, hvað það mál kemur heimskommúnismanum eða rússum við. En ég vil vekja athygli á því að með þessum málflutningi er þessi hv. þm. að skipa Sigurlaugu Bjarnadóttur, hv. þm., og hv. þm. Sverri Hermannssyni í hóp með okkur hinum sem borið höfum sæmdarheitið kommúnistar í Morgunblaðinu í þrjá áratugi og lengur. Ef þessi hv. þm. vill fara að flokka aðstöðuna til dátasjónvarpsins, til betlihugsunarháttarins, á þennan hátt þá eru kommúnistar á Íslandi orðnir ákaflega margir.
Að öðru leyti vil ég aðeins segja þetta: Ég var sammála hv. þm. Sverri Hermannssyni þegar hann benti á það í sumar að þessi till. væri óþingleg því að hún felur það í sér að Alþ. íslendinga skori á ríkisstj. að brjóta lög. Ég mun því fyrir mitt leyti taka þá afstöðu, sem ég tek ákaflega sjaldan, að ég mun greiða atkv. gegn því að þessari till. verði vísað til n. Ég tel till. vera Alþ. til vansæmdar, auk þess sem ég tel hana vera óþinglega, eins og hv. þm. Sverrir Hermannsson, og ég tel að sómi Alþ. mundi vaxa við það að þessari till. yrði hafnað þegar á fyrsta stigi þegar alþm. hafa tækifæri til að tjá hug sinn til hennar.
Herra forseti. Ég sé að sjálfsögðu ekki ástæðu til að eyða mörgum orðum í að svara hv. 3. þm. Reykv. sem hér talaði síðastur. En þar sem hann og hans líkar hafa hvað eftir annað tuggið það að Ísland sé í samstarfi sínu við vestræn ríki með einhverja betliherferð þegar um er að ræða samskipti á eðlilegum grundvelli við þá aðila, sem þeir undirrituðu með sáttmálann frá 5. maí 1951, ætla ég að leyfa mér að lesa hér upp kafla úr honum með leyfi forseta. Skal ég þó sleppa inngangsorðunum, fara beint í 1. gr. Hún hljóðar svo:
„Bandaríkin munu f.h. Norður-Atlantshafsbandalagsins og samkvæmt skuldbindingum þeim, sem þau hafa tekist á hendur með Norður-Atlantshafssamningnum, gera ráðstafanir til varnar Íslandi með þeim skilyrðum, sem greinir í samningi þessum. Í þessu skyni og með varnir á svæði því, sem Norður-Atlantshafssamningurinn tekur til, fyrir augum lætur Ísland í té þá aðstöðu í landinu, sem báðir aðilar eru ásáttir um að sé nauðsynleg.“
Hvað það snertir að ég er hingað kominn sem þm., þá hefði ég gaman af að rekja minn feril frá fæðingu til dagsins í dag ef hv. þm. Magnús Kjartansson vildi gera það líka um sinn æviferil. Við höfum báðir átt okkar góðu daga áður en við urðum þm., en öll ævin er aðdragandi að því hvað maðurinn er í dag. Ég mun ekki hafa fleiri orð um það að sinni.
Ég vil ítreka það og taka undir það með frú Sigurlaugu Bjarnadóttur, 9. landsk. þm., að það er auðvitað slæm nauðsyn að þurfa að hafa her í landi. Það fer ekkert á milli mála. Það er ekki til umræðu. Við erum öll sammála um það. En í málflutningi sínum, þar sem hún afbiður sér kommúnisma í tali mínu, talar hún sem vinstri kona eftir hennar eigin orðum. Magnús Kjartansson gerir hennar orð að sínum. Ég er hægri maður í hennar augum. Ég er það líka með sjálfum mér, það er engin launung. Þannig er afstaða mín og framkoma í þessu máli sem mörgum öðrum, bæði hér og annars staðar. En við höfum eignast aðra „allrasystur“.
Ég vil meina að sú þáltill. , sem ég hef hér borið fram, sé langt frá því að vera óþingleg. Ég hef leitað upplýsinga hjá lögfræðingum alveg á sama hátt og þeir aðrir sem hér hafa talað. Þeir hafa sagt mér að hún sé það ekki enda hafa tveir forsetar Sþ. nú skorið úr um það að hún á hér fullan rétt á sér.
Það er talið betl að koma í veg fyrir að verið sé að hefta þá aðila sem við höfum hingað fengið vegna þess að við erum varnarlausir sjálfir og eru að verja okkur, ekki gegn einhverri ímyndaðri hættu, okkur er öllum ljóst hver sú hætta er. Síðasti ræðumaður var talandi dæmi um þá hættu sem steðjar að okkur. En hvað er sagt við varnarlið Bandaríkjanna sem hér dvelur? Jú, þið megið vera hérna af því að við höfum sameiginlegra hagsmuna að gæta, eins og kemur fram í þessum samningi, varnarsamningi milli Íslands og Bandaríkjanna á grundvelli Norður-Atlantshafssamningsins, að það séu sameiginlegir hagsmunir Evrópuríkjanna, þeirra sem ennþá voru frjáls þegar bandalagið var myndað. En við segjum við þá: Jú, komið þið hingað, verið þið hérna, tryggið þið að íslenskri menningu verði ekki ógnað, bjargið þið þeim sem bjargað verður, réttið þið hjálparhönd þegar á þarf að halda, verið þið reiðubúnir til að taka þátt í styrjöldum, ef á okkur er ráðist til þess að verja þá íslensku menningu sem við erum að tala um, en farið ekki fram á neitt í staðinn. Þetta er fallegt til afspurnar - eða hitt þó heldur. Ég held að við getum verið sammála um það flestir. Flestir íslendingar hafa sýnt í verki að þeir eru það. Það er þörf á að hafa bandaríska herliðið hér einmitt til þess að gæta íslenskrar menningar. Þjóðflokkar og þjóðir hafa verið gersamlega þurrkaðar út með tilfærslum milli landa. Það kæmi mér ekkert á óvart að það yrði gert hér líka ef Ísland yrði hersetið af öðrum aðila.
Ég harma það og er satt að segja alveg undrandi á því að ráðh. skuli leyfa sér að segja að hann muni neita að gegna þeim skyldum sem Alþ. felur honum hverju sinni. Hann segir að ef þessi þáltill. verði samþ. muni hann neita. Ég skil það svo að hann sé að hóta að segja af sér. Það getur enginn ráðh. neitað að gegna þeim skyldum sem Alþ. leggur honum á herðar. Þetta harma ég mjög því að ég met hæstv. utanrrh., eins og kom hér fram í minni frumræðu, mikils og veit að hann er málefnalegur og góður drengur. En ég harma þessa afstöðu hans.
Hitt er annað mál, að það kemur mér heldur ekkert á óvart þó að flokksþing hæstv. ráðh. geri samþykktir sem þessar. Að sjálfsögðu gerir ekkert flokksþing samþykkt sem lítillækkar ráðherra sinn. Hvort sem menn eru með eða móti till., þá hlýtur það að segja síg sjálft að afstaða þingsins segir ekkert um hinn eiginlega hug manna.
Ég held að ég verði að undirstrika það, sem kom fram hjá hv. 3. þm. Sunnl. , að það eru fámennir hópar sem hafa haft þau áhrif á ráðamenn, ráðh. í þessu tilfelli, að íslenskir sjónvarpsáhorfendur njóta ekki þeirrar skemmtunar sem Keflavíkursjónvarpið hefur flutt inn á þeirra heimili og er miklu minna mengandi, eins og talað er um, heldur en íslenska sjónvarpið sjálft með öllum sínum hrærigraut og áróðursmyndum og þá aðallega frá austri, sem að sjálfsögðu er afskaplega ánægjulegt sjónvarpsefni fyrir suma, það er svo annað mál.
Ég vil taka undir það með Sverri Hermannssyni að það er alveg nauðsynlegt að koma sem allra fyrst á þeirri tækni sem þarf til þess að við getum séð sjónvarpsdagskrár sem víðast að. En ég er ekki sammála honum um það að einstaklingurinn geti þá ekki fengið að hafa það frelsi sem í því felst að velja hinar ýmsu stöðvar, hvar sem þær eru, hvort sem þær eru í austrinu eða vestrinu, alveg eins og gert er meira að segja í Kaupmannahöfn, frá 5 eða 6 löndum og austantjaldslöndum líka. Það er ekki langt síðan ég var í Belgíu, 3–4 vikur síðan, og horfði þar á austantjaldsstöð. Mér finnst það ekki beint skemma mig. Mér var bölvanlega við það bara af því að það var austantjaldsstöð, það skal ég viðurkenna.
Hv. 3. þm. Austf. segir að það beri að sigta þetta og matreiða í fólkið. Það get ég ekki samþykkt. Ég hef heyrt þetta áður og ég hef heyrt að þetta hafi komið fram hjá form. útvarpsráðs nýlega og kom mér ekkert á óvart, en það kemur á óvart ef það kemur frá sjálfstæðismanni.
Ég verð að leiðrétta frú Sigurlaugu Bjarnadóttur, 9. landsk. þm., að þetta er nú í fyrsta skipti, en ekki alltaf þegar hún hlustar á mig, sem hún heyrir mig tala um sjónvarpsmálið. Það hefur ekki verið til umræðu sem slíkt á flokksfundi hjá Sjálfstfl. þó að ég hafi tilkynnt á sínum tíma að ég mundi flytja það vegna þess að önnur málsmeðferð fékkst ekki. En lágkúruna í hennar málflutningi held ég að fólkið sjálft verði að dæma um. Hún minntist á það að ég hefði ekki lesið upp seinni hlutann af till. minni. Þetta er alrangt. Ég las alla till. og lagði mikla áherslu einmitt á seinni hluta till., ég las hana alla. En ég las bara stuttan kafla úr grg. Till. las ég alla og vitna ég þá í hljóðritun sem hlýtur að vera til. Hvað er lágkúra, ef það er ekki lágkúruleg málsmeðferð að tala um að orð mín um þá sjúku og öldruðu, sem sendu mér bréf og skeyti sem ég á og get lagt fram, séu bara til að gera till. girnilegri? Hvar eru takmörkin, hvar er lágkúran, hvers konar hugsunarháttur er þetta? Heldur hv. þm. að það sé bara einn eða tveir sem vilja horfa áfram á Keflavíkursjónvarpið? Það þarf að breyta hverju einasta tæki, - ég er margbúinn að segja það, - til þess að sjónvarpsdagskráin sjáist. Og svo er verið að blanda hávaða í fjölbýlishúsum eftir einhvern ákveðinn tíma á kvöldin við sjónvarpsdagskrá sem að sjálfsögðu er hægt að stilla. Hvert ætlar hún að sækja sín rök?
Ég vil upplýsa hv. 3. þm. Reykv., ef hann er ekki með varnarsamninginn milli Íslands og Bandaríkjanna á borðinu hjá sér, þá er ég með hann hérna og hann getur séð á honum að hér er ekki um neina lágkúru og ekki neitt betl að ræða. Hér er um að ræða samstarf tveggja frjálsra þjóða sem halda vonandi áfram að vera frjálsar einmitt vegna samstarfsins og halda áfram samstarfi við aðrar vestrænar þjóðir.
Herra forseti. Ég ætla ekki að fara að lengja þessar umr. neitt sem heitir, en langar þó til að segja örfá orð í sambandi við till. sem hér er til umr. Mér sýnist alveg ljóst að meginmál till. felist í fyrri málsgr. hennar, sem hljóðar eins og raunar allir hv. þm. sjá því að þeir hafa hana væntanlega fyrir framan sig:
„ Alþ. ályktar að fela ríkisstj. að veita leyfi til hindrunarlausra útsendinga á dagskrárefni sjónvarpsstöðvarinnar á Keflavíkurflugvelli og afnema þar með takmörkun á styrkleika útsendinga og breytingar á útsendingargeislum stöðvarinnar.“
Þetta er ætla ég meginmál þessarar till., hitt fylgir svo með.
Ég vil segja það að ég harma mjög að þessi till. skuli koma fram hér á hv. Alþ. Ég hygg að það þurfi að leita lengi a.m.k meðal nálægra þjóða áður en menn finna þess dæmi að þjóðþing þeirra eða þjóðirnar með örum hætti hafi beðið erlendan her, hvernig svo sem hann er tilkominn, að halda uppi starfsemi fjölmiðla í landi sínu. Ég hygg að það þurfi að leita vandlega til að finna þess dæmi að um þetta hafi verið beðið af þjóðþingi einnar þjóðar. Ég get ekki fullyrt um þetta að vísu, en ég ætla að þetta sé svona.
Það er allt annað og er fráleitt að mínum dómi að tala í sama orðinu annars vegar um sjónvarp, sem rekið er af erlendum her, varnarliði skulum við segja hér á landinu, og svo hins vegar hvort menn skuli eiga kost á að velja um sjónvarps- og útvarpsefni frá sjónvarps- og útvarpsstöðvum ýmissa þjóða sem við kunnum að ná til. Þetta á ekkert skylt hvort við annað, og má alls ekki rugla þessu saman. Það virðist mér alveg fráleitt.
Það eru engar deildar meiningar um það að sjónvarpið er ekki einasta mikið áróðurstæki heldur er það líka menningartæki ef það er rétt meðhöndlað. Og fyrst mönnum kemur til hugar að biðja varnarliðið á Keflavíkurflugvelli að reka sjónvarpsstöð fyrir okkur íslendinga, er þá ekki næsta skrefið að biðja þá að reka einhverjar aðrar menningarstofnanir, sem við eigum erfitt með að reka, t.d. háskóladeildir sem við vegna takmarkaðra fjárráða eða af öðrum ástæðum getum ekki rekið við háskóla okkar? Væri það nokkuð fráleitara? Sjónvarpið er menningartæki, - menningar- og kennslutæki.
Ég ætla að standa við það að lengja ekki þessar umr., en ég vildi láta þetta koma fram hér og endurtek það að ég tel þessa till. með öllu fráleita. Ég vona það og ég veit að Alþingi íslendinga hafnar þessari till. og ég lýsi fyllstu andstöðu minni við hana. |
Fyrrverandi sjúkraliði í Vestur-Virginíuríki í Bandaríkjunum hefur verið dæmdur í sjöfalt lífstíðarfangelsi fyrir að myrða aldraða skjólstæðinga sína á spítala fyrir bandaríska uppgjafarhermenn.
Konan, sem heitir Reta Mays, hafði fyrir dómi gengist við því að hafa orðið sjö skjólstæðingum sínum að bana með því að sprauta þá með insúlíni. Önnur 20 ár bættust við dóminn yfir henni fyrir tilraun til að myrða þann áttunda með sama hætti.
Dómarinn sem kvað upp dóminn yfir hinni 46 ára Mays lýsti henni sem „skrímsli af verstu gerð.“
Fórnarlömb Mays voru á aldrinum 81 til 96 ára og höfðu barist undir merkjum Bandaríkjanna á fyrri árum, meðal annars í síðari heimsstyrjöld og Kóreu- og Víetnamsstríðunum. Saksóknarar segja hana hafa sprautað fórnarlömb sín með insúlíni að óþörfu. Það leiddi til skyndilegs blóðsykurfalls sem dró fórnarlömbin til dauða.
Mays grét þegar hún ávarpaði dóminn.
„Ég get ekkert sagt sem getur veitt aðstandendum nokkra huggun. Ég get aðeins sagt að mér þykir fyrir því að hafa valdið þeim og fjölskyldu minni sársauka.
Verjendur Mays segja hana glíma við geðræn vandamál, meðal annars áfallastreituröskun, eftir að hún var í Írak á tíma sínum í bandaríska hernum 2003 til 2004. Dómari féllst á það, en sagði það þó ekki geta útskýrt eða afsakað gjörðir hennar.
Fyrir dómi kom meðal annars fram að Mays hefði notað vinnutölvu sína til þess að leita að upplýsingum um kvenkyns raðmorðingja á netinu. Þá er hún þrisvar sögð hafa logið að rannsóknarlögreglunni um sinn hlut í málinu. |
Leikkonan Naya Rivera, sem þekktust er fyrir að leika í sjónvarpsþáttunum Glee, fannst látin í gær. Hún drukknaði í Piru-vatni í Kaliforníu. Leit hafði staðið yfir í sex daga eða eftir að sonur hennar fannst einn á báti úti á vatninu. Samstarfsfólk og meðleikarar Riveru hafa minnst hennar á samfélagsmiðlum í dag.
Samkvæmt upplýsingum frá lögreglustjóra Ventura-sýslu notaði Rivera síðustu krafta sína til þess að bjarga fjögurra ára syni sínum upp í bátinn. Hún hafði tekið bátinn á leigu til að njóta dagsins á vatninu með syni sínum. Josey, sonur Riveru, sagði lögreglunni að þau hefðu farið að synda en henni hafi svo ekki tekist að komast aftur upp í bátinn þegar hún hafði komið honum um borð. Ekki er talið að eitthvað saknæmt hafi átt sér stað né að Rivera hafi svipt sig lífi.
Hvert áfallið hefur rekið annað meðal leikarahóps Glee en í gær voru sjö ár frá því að meðleikari Riveru úr þáttunum, Cory Monteith, fannst látinn á hótelherbergi í Vancouver eftir að hafa tekið inn banvæna blöndu af heróíni og áfengi. Árið 2018 svipti Mark Salling, annar leikari úr þáttunum, sig lífi eftir að hafa játað ákærum um vörslu barnakláms.
Sjá einnig: Myrkar hliðar gleðiþáttanna Glee
Meðleikarar Riveru úr Glee hafa minnst hennar á samfélagsmiðlum í gær og í dag. Chris Colfer, sem lék Kurt Hummel, birti gamla mynd af honum og Riveru á Instagram þar sem hann lýsti snilli hennar og húmor, fegurð og hæfileikum. |
Norðlenska á Akureyri hefur sagt upp leigusamningi sínum og hyggst flytja höfuðstöðvar sínar úr núverandi húsnæði á Akureyri en sláturhús og kjötvinnslustöð hefur verið starfrækt á sama stað við Grímseyjargötu allar götur frá 1928.
Auk höfuðstöðvanna á Akureyri er fyrirtækið einnig með sláturhús á Höfn og á Húsavík. Viðræður hafa verið í gangi milli fyrirtækisins og Hörgársveitar annars vegar og Akureyrar hins vegar, um nýja lóð fyrir fyrirtækið.
Ágúst Torfi Hauksson, framkvæmdastjóri Norðlenska, segir líklegast að fyrirtækið byggi sér nýtt húsnæði undir starfsemi sína. „Við höfum sagt upp leigusamningnum og munum að óbreyttu flytja út að tveimur árum liðnum, eða í upphafi árs 2019,“ segir hann. „Þú ferð ekki út á fasteignasölu og nærð þar í 5.000 fermetra iðnaðarhúsnæði. Við þurfum að lágmarki 15.000 fermetra lóð fyrir starfsemi okkar og höfum verið í viðræðum við tvö sveitarfélög og fengið vilyrði hjá þeim báðum um lóð fyrir starfsemina.“
Núverandi húsnæði Norðlenska er í eigu fyrirtækisins Miðpunkts ehf. Miðpunktur er í eigu sömu aðila og eiga og reka Kjarnafæði, einn af keppinautum Norðlenska á markaði. Að sögn Ágústs Torfa rennur samningurinn út nú um áramótin en ágreiningur var um hvenær Norðlenska þyrfti að fara úr húsnæðinu.
„Í lok árs 2007 var gerður leigusamningur til tíu ára og að þeim tíma liðnum var hann uppsegjanlegur með tveggja ára fyrirvara. Það voru uppi deildar meiningar milli aðila um hvenær nákvæmlega samningurinn rennur út. Niðurstaðan er hins vegar sú að við förum út eftir tvö ár.“
Gunnlaugur Eiðsson, forstjóri Kjarnafæðis sem á fasteignir Norðlenska, segir nokkrar hugmyndir nú þegar uppi um framtíðarnotkun húsanna. „Það er hins vegar mín skoðun að þessi tvö fyrirtæki sem starfa á nákvæmlega sama markaði, Kjarnafæði og Norðlenska, ættu að renna saman í eina sæng,“ segir Gunnlaugur. |
Feneyjanefndin skilar áliti sínu um stjórnarskrárfrumvarpið í dag. Formaður og varaformaður stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis telja enn að Alþingi geti lokið stjórnarskrármálinu fyrir kosningar í vor
Evrópunefnd um lýðræði með lögum, einnig kölluð Feneyjanefndin var stofnuð 1990. Hún er ráðgefandi fyrir Evrópuráðið í stjórnarskrármálum og hefur komið að þróun stjórnskipunar í Evrópu og aðlögun stjórnskipunar ESB að evrópskum stjórnskipunum.
Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis bað Feneyjanefndina um að skoða stjórnarskrárfrumvarpið í haust sem leið. Álit nefndarinnar er tilbúið og verður sent hingað til lands í dag. Artemiza Chisca sem situr í nefndinni sagði í samtali við fréttastofu að framkvæmdastjórn þurfi að samþykkja álit nefndarinnar formlega á fundi sínum í næsta mánuði en að á því verði ekki gerðar neinar breytingar og það álit sem sent verði stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd í dag verði endanlegt. Ekki fást neinar upplýsingar um niðurstöðu nefndarinnar.
Valgerður Bjarnadóttir, formaður stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis, sagði í samtali við fréttastofu að álit nefndarinnar yrði sent rakleiðis í þýðingu og þegar henni væri lokið tæki nefndin það fyrir formlega. Hún er enn þeirrar skoðunar frumvarpið verði afgreitt fyrir þinglok, þrátt fyrir að einungis séu 15 starfsdagar eftir á Alþingi fyrir kosningar.
Sama segir varaformaður nefndarinnar, Álfheiður Ingadóttir. Aðrir nefndarmenn og alþingismenn sem fréttastofa hefur rætt við í dag, telja að tíminn sé að verða æði naumur og benda meðal annars á að enn eigi eftir að skrifa fullnægjandi greinargerð með frumvarpinu sem talin verði fullnægjandi lögskýringargagn. |
Ari Trausti Guðmundsson forsetaframbjóðandi hefur ekki verið þekktur fyrir pólitísk afskipti síðan snemma á áttunda áratugnum þegar hann var formaður Einingarsamtaka kommúnista (maxistanna-lenínistanna) – sem gengu undir skammstöfuninni EIK(ml).
EIK(ml) voru samtök maóista – þau horfðu til Kína, ólíkt trotskíistum sem störfuðu í Fylkingunni. Þar var meðal annars innanborðs Már Guðmundsson seðlabankastjóri, en aðstoðarseðlabankastjórinn Arnór Sighvatsson var í EIK(ml). Flokkurinn var byggður á norskri fyrirmynd, í Noregi starfaði flokkur sem hét AKP(ml) – það var gert grín að því á Íslandi að Maó væri líklega norskur, því „hugsun“ hans bærist fyrst og fremst hingað frá Noregi, með námsmönnum sem þar höfðu dvalið – og voru almennt undir sterkum áhrifum frá Noregi.
Þannig voru EIK(ml) miklu heilnæmari samtök en Fylkingin – EIK-arar gengu í útivistarfötum og ræktuðu líkamann meðan Fylkingarmenn voru meira í því að reykja og drekka. Flokksaginn var líka miklu meiri hjá maóistum en trotskíistum – hinir síðarnefndu voru meiri bóhemar.
EIK(ml) átti svo einn erkióvin. Það var KSML sem seinna varð að Kommúnistaflokki Íslands(ml). Samkvæmt þessari grein á Wikipedia voru EIK-arar nokkuð víðsýnni en KSML-arar og reyndu að starfa innan annarra hreyfinga sem vildu breyta samfélaginu.
Ari Trausti var alla tíð formaður miðstjórnar EIK(ml). Samtökin lognuðust út af þegar leið á áttunda áratuginn. Og það skal tekið fram að talsvert af mektarfólki í samfélagi okkar starfaði í þessum kommúnistahreyfingum – sem virðast óneitanlega ansi kynlegar þegar litið er um öxl.
Málgagn EIK(ml) var Verkalýðsblaðið, málgagn Fylkingarinnar var Neisti en málgagn KSML var Stéttabaráttan. Blaðaútgáfa skipti miklu máli á þessum árum. Það er langt síðan maður hefur séð þessi blöð – kannski væri gaman að rifja aðeins upp kynnin af þeim? Hvað var unga fólkið að hugsa á þessum árum? |
Borgaryfirvöld í Louisville í Kentucky í Bandaríkjunum hafa ákveðið að greiða fjölskyldu Breonnu Taylor tólf milljónir dollara (1,6 milljarðar króna á gengi dagsins í dag) í sátt sem gerð hefur verið á milli fjölskyldunnar og yfirvalda. Sáttin felur einnig í sér að umbætur verða gerðar á starfsemi lögreglunnar í borginni.
Breonna, sem var svört, var 26 ára gömul þegar lögreglan í Lousville ruddist inn á heimili hennar og kærasta hennar í mars síðastliðnum og skaut hana að minnsta kosti fimm sinnum með þeim afleiðingum að hún lést. Lögreglan hafði fengið ábendingar um að fíkniefni væri að finna í íbúðinni en engin fíkniefni fundust á staðnum.
Nafni Breonnu hefur verið haldið á lofti síðustu mánuði í fjölmennum mótmælum víðs vegar um Bandaríkin þar sem lögregluofbeldi í garð svartra hefur verið mótmælt.
Lonita Baker, lögmaður fjölskyldu Breonnu, segir að greiðslan til fjölskyldunnar og þær umbætur sem fyrirhugaðar séu hjá lögreglunni í tengslum við sáttina séu aðeins fyrsta skrefið í því að ná fram réttlæti í málinu. Fjölskyldan vilji til að mynda að lögreglumennirnir sem bera ábyrgð á dauða Breonnu verði handteknir.
Móðir Breonnu, Tamika Palmer, kallaði eftir því í stuttri yfirlýsingu í dag að lögreglumennirnir yrðu sóttir til saka. Þá hvatti hún almenning til þess að halda áfram að hrópa nafn Breonnu í baráttunni fyrir umbótum hjá lögreglunni í Bandaríkjunum. |
Gissur Sigurðsson fréttamaður lést af veikindum á Landspítalanum í Fossvogi í fyrrinótt. Hann sagði morgunfréttir á Bylgjunni í aldarfjórðung. Ófáir landsmenn ólust upp við fréttaflutning Gissurar, sem hann gæddi lífi með hrjúfri og hlýrri rödd, einarðri fróðleiksfýsn og yfirgripsmikilli þekkingu á íslensku samfélagi.
Gissur fæddist 7. desember 1947 í Hraungerði í Flóa. Foreldrar hans voru Stefanía Gissurardóttir og séra Sigurður Pálsson vígslubiskup. Þau fluttu á Selfoss árið 1956 þegar Gissur var níu ára. Hann var næst yngstur af sjö systkinum.
Gissur hóf starfsferil sinn í blaðamennsku hjá Alþýðublaðinu um tvítugt. Hann varð fyrsti ritstjóri tímaritsins Sjávarfrétta og þótti flytja fréttir af sjávarútvegi af mikilli þekkingu enda hafði Gissur stundað sjómennsku á sínum yngri árum.
Í framhaldinu tók hann þátt í stofnun Dagblaðsins sem breyttist síðar í Dagblaðið Vísi og er í dag kallað DV.
Ferill hans sem útvarpsmaður hófst hjá fréttastofu Ríkisútvarpsins í kringum 1980 þar sem hann starfaði í 16 ár þar til hann flutti sig yfir á Bylgjuna. Hann sá um morgunfréttir Bylgjunnar við miklar vinsældir landsmanna, enda þekktur fyrir einstaka frásagnargáfu og húmor.
Hvort tveggja naut sín til fulls í Bítinu á Bylgjunni. Þar var hann daglegur gestur árum saman, óhræddur við að segja skoðanir sínar og gantast við umsjónarmennina, Heimi Karlsson og Gunnlaug Helgason.
Heimir ræddi við Gissur um ferilinn í ítarlegu viðtali á jóladag 2018 sem hlýða má á að neðan.
Gissur skilur eftir sig fjögur börn, eina stjúpdóttur og sjö barnabörn. Börn hans eru Guðbjörg útgefandi, Gissur Páll söngvari, Jón Grétar kvikmynda- og þáttagerðarmaður, Hrafnhildur myndlistarmaður og sýningarstjóri og Helga Auðardóttir sálfræðingur.
Starfsmenn fréttastofu Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar minnast Gissurar með mikilli virðingu og hlýju. Hann var óviðjafnanlegur fréttamaður og kær samstarfsmaður sem átti samleið með hlustendum morgunútvarps Bylgjunnar í 25 ár. Við vottum aðstandendum hans samúð okkar og kveðjum einstakan mann. |
Í viðtali í Morgunblaðinu árið 1989 var gerð athugun á hvort togstreita væri milli íbúa höfuðborgarsvæðisins og landsbyggarðinnar.
Til á prenti:
„Mér hefur heyrst vera rígur milli íbúa höfuðborgarsvæðisins og landsbyggðar, en hversu djúpt hann ristir veit ég ekki,“ segir Erna Hauksdóttir, framkvæmdastjóri Sambands veitinga- og gistihúsa. Erna er Reykvíkingur og segir leið sína sjaldan liggja út á land. Því verði hún lítið vör við ríg milli landshluta.
„Ég geri ráð fyrir að landsbyggðarbúar líti til þess að hér í Reykjavík er stutt í allar stofnanir og nauðsynjar. Og ugglaust hefur þetta eilífðarvandamál landbúnaðarins og þrot þeirrar stefnu hjá ríkisstjórninni sett neikvæðan stimpil á landsbyggðina. Hvað Reykvíkinga varðar, þá held ég að þeir líti á sveitasæluna á landsbyggðinni með glýju í augum. Foreldrar á höfuðborgarsvæðinu borga stórfé til að koma börnum sínum í sveit.“
Hefur rígurinn aukist? „ Nei, ég hef ekki orðið vör við að hann hafi breyst neitt. Ég tel hann ekki vera neitt vandamál. Við erum öll eins að upplagi, þó að við höfum ef til vill tamið okkur ólíkan lífsstíl. Við getum ekki án hvors annars verið.“ Segir Erna Hauksdóttir sem þá var framkvæmdastjóri Sambands veitinga- og gistihúsaeigenda.
Viðtalið birtist í Morgunblaðinu árið 1989 þar sem Morgunblaðið gerði athugun á hvort togstreita milli íbúa höfuðborgarsvæðisins og landsbyggðarinnar væri staðreynd. Sú könnun sýndi að sú togstreita hafi verið meira í ætt við hrepparíg en alvarlegan klofning. Landsbyggðarfólki fannst höfuðborgarbúar linmæltir, stressaðir og lokaðir en höfuðborgarbúum fannst landsbyggðarfólk öfundsjúkt út í höfuðborgarbúa. |
Jón Þór Ólafsson, þingmaður Pírata, hefur verið kjörinn formaður stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis. Þórhildur Sunna Ævarsdóttir, flokkssystir Jóns, sagði af sér formennsku í nefndinni í síðustu viku. Ástæðan fyrir afsögn hennar er sú að hún taldi meirihluta nefndarinnar sýna af sér valdníðslu.
Píratar lögðu til að Jón Þór tæki við formennsku af Þórhildi Sunnu en samkvæmt samningum sem gerðir voru í upphafi þings fer þingflokkur Pírata með formennsku í stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd. Jón Þór hefur setið atvinnuveganefnd frá því í haust og mun Þórhildur Sunna taka við sæti hans þar.
Fundur stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar hófst klukkan 9:10 í morgun. Andrés Ingi Jónsson og Guðmundur Andri Thorsson greiddu atkvæði með Jóni Þóri, auk hans sjálfs, en Þorsteinn Sæmundsson greiddi atkvæði gegn honum. Kolbeinn Óttarsson Proppé, Líneik Anna Sævarsdóttir og Þórunn Egilsdóttir sátu hjá.
Tveir nefndarmenn, þeir Óli Björn Kárason og Brynjar Níelsson, voru fjarverandi og tóku því ekki þátt í kjörinu. Brynjar hafði lýst því yfir að hann styddi Jón Þór ekki sem formann.
Rígur hefur verið í stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd að undanförnu en Jón Þór segir í samtali við fréttastofu að hann sé vongóður um að nefndin verði starfhæf eftir kjörið.
„Nú skulum við bara sjá til og vona að nefndin verði starfhæf. Vonandi dugir þetta til þess að fólk vakni og kveiki á því að um þessa nefnd voru sett lög sem hafa ákveðin markmið,“ segir Jón Þór. Hann bendir á að megintilgangur nefndarinnar sé að hafa eftirlit með ráðherrum sérstaklega og að þetta komi skýrt fram í frumvarpi laganna og greinargerð með þeim.
„Mín helsta áhersla [sem formaður] verður að passa upp á að hlutverk nefndarinnar sé virkt,“ segir Jón Þór.
Leiðrétt kl. 13:22
Í upphaflegri gerð þessarar fréttar láðist að nefna að Kolbeinn Óttarsson Proppé hafi setið hjá í atkvæðagreiðslunni. Þetta hefur nú verið lagfært. |
Þá er október alveg að klárast. Október er bara venjulegur mánuður fyrir mörgum. Tíminn þar sem maður þarf að öllum líkindum að skipta yfir í vetrardekk og súkkulaði-jólasveinarnir sem enginn kaupir eru loksins komnir í hillur í Hagkaup, enda ekki seinna vænna.
Fyrir öðrum þýðir október að hrekkjavakan nálgast.
Það er mjög umdeilt á Íslandi hvernig og hvort Halloween eigi að halda hátíðlega. Sumir blóta þessari amerísku hátíð í sand og ösku meðan aðrir telja þetta besta hátíðardag ársins.
Persónulega finnst mér Hrekkjavakan bara ágætis viðbót því eins og sönnum íslendingi sæmir segir maður aldrei nei við tilefni til drykkju. Þó finnst mér samt heldur grimmt í rassinn gripið þegar krakkarnir eru farnir að betla nammi á þessari hátíð líka. Þau hafa ekki einu sinni fyrir því að þýða ,,trick or treat“ yfir á góða íslensku. Þau ætlast bara til þess að venjulegt fólk fari að kaupa nammi og gefa þeim? Svona þegar þú ert tiltölulega nýbúin að ná Bjarnarstaðarbeljunum út úr hausnum á þér eftir að það er búið að sitja fast þar síðan í mars. Ef þau gerðu að minnsta kosti tilraun til þess að þýða þetta þá ef til vill mundi maður gefa þeim nammi. Samt ekki. Þau hafa sinn öskudag og mega alveg láta þetta í friði. Hrekkjavakan er nefnilega dagur okkar fullorðna fólksins.
Við getum loksins klætt okkur upp í búning, drukkið frá okkur allt vit og klínt því á hátíðardag. Er það ekki nákvæmlega þess vegna sem hátíðar eru yfir höfuð ennþá til?
Það er allavega að öllum líkindum ekki til hátíð á Íslandi þar sem ekki er vín og matur. Nema kannski bolludagur og sprengidagur, en það er væntanlega bara vegna þess að fólk étur sína eigin líkamsþyngd og hefur ekkert afgangspláss fyrir vín. Aðrir hátíðardagar eru bara afsökun fyrir víndrykkju, og þar er hrekkjavakan engin undantekning.
Hinsvegar leyfir hrekkjavakan svo miklu meira en t.d. páskarnir. Á páskunum er það ekki vel séð, eða örugglega yfir höfuð ekki gert, að klæðast sem ,,slutty“ páskakanína eða djarfur Jesú. Á Hrekkjavökunni getur þú klætt þig nákvæmlega eins og þú vilt og klínt því á hátíðina. Hvort sem það er kanína, slutty uppvakningur eða hreinlega Guð.
Hrekkjavakan er bara algjörlega nýr og velkominn vettvangur fyrir okkur unga fólkið því að á öskudeginum gat maður vissulega ekki drukkið vín.
Aðrir láta sér þó nægja að klæða sig upp sem ofurhetjur, kvikmyndapersónur eða annað slíkt og eru þá harðlega gagnrýndir fyrir að vera ekki nógu hrollvekjandi þar sem þetta er nú einu sinni hrekkjavaka. Hverjum er ekki sama? Við erum öll í leit að sama markmiðinu; að vera drukkin í búning.
Eitt er þó alveg víst, að þú munt aldrei gera öllum til hæfis. Það eina sem við vitum er að það er alltaf skemmtilegra að vera ekki maður sjálfur. Þannig að drekktu það sem þú vilt, vertu í því sem þú vilt og hlægðu að öðrum í hljóði. Svo skálum við saman fyrir Ameríku og byrjum hægt en örugglega að undirbúa Þakkargjörðarhátíðina líka. Bandaríkjamenn eiga ekkert einkarétt á henni og það er um það bil það eina sem við eigum eftir að taka frá þeim. Við þurfum fleiri víndaga á Íslandi. |
Tónlistarkonan Matthildur gaf út sína fyrstu stuttskífu á dögunum sem heitir My Own og ber nafn með rentu; hún inniheldur sjö lög sem eru samin, flutt, tekin upp og hljóðblönduð af Matthildi sjálfri.
„Þetta er búið að vera mjög lengi í vinnslu hjá mér,“ segir Matthildur við Poppland. „Á næsta ári er ég að gefa út plötu í fullri lengd. En mig kitlaði svo í fingurna að ég varð að gefa eitthvað út núna, forsmekk af því sem kemur á næsta ári.“ Tónlistarkonan segir plötuna fjalla um von og nostalgíu, allt og ekkert, og daglegt líf. Matthildur var tilnefnd til íslensku tónlistarverðlaunanna í ár sem bjartasta vonin auk þess að hafa sett mark sitt á eina vinsælustu plötu síðasta árs, Afsakanir, með Auði. „Við Auðunn sömdum saman lag sem heitir Jákvæður. Svo var ég í bakröddum á öðrum lögum, það var ótrúlega gaman að fá að vera partur af því.“
Matthildur er með nokkuð breiðan tónlistarsmekk og sækir innblástur víða. Hún hlustaði á R-og-B, Amy Winehouse, Feith Evans, Kelani og mikið af tónlist frá 10. áratugnum. „James Blake er líklega minn stærsti áhrifavaldur. Svo er ég mikið hlusta á eina sem heitir Etta Bond, og aðra sem kallar sig Sasha Keable.“ Matthildur blés til útgáfutónleika í síðustu viku á Kex Hostel sem hún segir hafa gengið vonum framar. Næst á dagskrá er svo að spila þar aftur en í þetta skipti sem hluti af Iceland Airwaves-hátíðinni 6. nóvember.
Lovísa Rut Kristjánsdóttir ræddi við Matthildi í Popplandi. |
Stjórnarandstöðuflokkarnir í borgarstjórn Reykjavíkur og Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, sendu síðdegis frá sér sameiginlega yfirlýsingu þar sem þau mótmæla orðum Heiðu Bjargar Hilmarsdóttur, borgarfulltrúa Samfylkingarinnar, um húsnæðismál í Reykjavík. Orðin lét hún falla í þættinum Vikulokunum á Rás 1 í dag. Í ályktuninni lýsa stjórnarandstöðuflokkarnir og Ragnar yfir áhyggjum af þekkingarleysi hennar á húsnæðismarkaðinum í Reykjavík.
Húsnæðismálin voru til umræðu í þættinum í dag. Þar sagði Ragnar Þór að VR hefði engan sérstakan áhuga á að standa að leiguhúsnæði í Reykjavík vegna byggingarréttargjalds sem borgin leggur á nýbyggingar. Heiða Björg andmælti orðum Ragnars og taldi að hann þyrfti að kynna sér málin betur. Þannig væru margir sem vildu setja á fót leigufélög í borginni, þar á meðal félagið Bjarg með aðild VR. Hún sagði borgina búna að samþykkja þúsund íbúðir sem væru „í byggingu núna“. Ragnar Þór sagði engar þúsund íbúðir í byggingu og sagði Heiða þá að búið væri að skipuleggja þær, samþykkja og úthluta.
Í sameiginlegri yfirlýsingu Sjálfstæðisflokksins, Miðflokksins, Flokks fólksins, Sósíalistaflokksins og Ragnars Þórs segir að það sé rangt að þúsund íbúðir séu í byggingu á vegum óhagnaðardrifinna leigufélaga. Hið rétta sé að 256 íbúðir séu í byggingu svo vitað sé og að gefin hafi verið út byggingarleyfi fyrir 551 íbúð.
Ragnar Þór og Heiða Björg deildu einnig um það í þættinum hvaða áhrif byggingarréttargjald hefði á leiguverð. Ragnar Þór sagði gjaldið verða til þess að hækka leiguverð. Því andmælti Heiða Björg og sagði leiguverðið ráðast af markaðsverði. Það hefði tilraun sem Hafnfirðingar gerðu sýnt fram á, þar hefði gjaldtaka sveitarfélagsins ekki ráðið endanlegu verði. Í yfirlýsingunni er þessu andmælt: „Á meðan staðreyndin er sú að byggingarréttargjaldið, sem er 45.000 kr. á hvern fermetra, veldur verulegum töfum á byggingu leiguíbúða í Reykjavík en gjaldið leggst á leiguverð sem eykur greiðslubyrði leigjanda til muna og getur gjaldið numið hundruðum þúsunda árlega fyrir hverja íbúð.“ Stjórnarandstöðuflokkarnir og Ragnar Þór segja að ummæli Heiðu Bjargar undirstriki „skilningsleysið á þeim brýna húsnæðisvanda sem er í Reykjavík. Stjórnarandstöðuflokkarnir í borgarstjórn Reykjavíkur, hafa nú þegar lagt fram tillögur til lausnar vandans en þær tillögur hafa því miður ekki náð fram að ganga. Stjórnarandstöðuflokkarnir og formaður VR skora á meirihlutaflokkana í borginni að bregðast við vandanum með því að taka undir tillögur stjórnarandstöðuflokkanna í húsnæðismálum.“ |
Þórunn Sveinbjarnardóttir, umhverfisráðherra, segir að byrjað hafi verið á framkvæmdum við álverið í Helguvík á öfugum enda. Byrja hefði átt á því að ganga frá orkuöflun og öðru því sem nauðsynlegt er til að reka álver.
Þórunn Sveinbjarnardóttir, umhverfisráðherra, var stödd á stofnfundi Náttúruverndarsamtaka Vestfjarða í gær. Við það tækifæri hitti Hafþór Gunnarsson, fréttaritari Stöðvar 2 á Vestfjörðum Þórunni.
Þórunn Sveinbjarnardóttir, umhverfisráðherra: Ég ætlast til þess að bæði almenningur hér á Vestfjörðum og auðvitað Náttúruverndarsamtökin láti í sér heyra með þessar framkvæmdir eins og allar aðrar.
Aðspurð um afstöðu sína til álvers í Helguvík svaraði Þórunn.
Þórunn Sveinbjarnardóttir: Því tiltekna verkefni er auðvitað ýmsar skoðanir. Við höfum nýlega úrskurðað í kærumáli vegna umhverfismatsins á álverinu að 250 þúsund tonnum. Það er auðvitað þannig að álverið í helguvík. Það má eiginlega segja um það verkefni að þar hafi menn byrjað á öfugum enda. Af því að ég hef stundum orðað það svo. Hvar ætla álversmenn að stinga í samband. Þeir eiga eftir að klára orkuöflunina, það á eftir að semja um flutningsleiðir og línur og allt það sem að er nauðsynlegt til þess að reka slíka verksmiðju er ófrágengið þannig að það er auðvitað ýmislegt eftir í þeim pakka en á því hafa menn ýmsar skoðanir. Ég hef sjálf lýst mínum skoðunum á því. |
Í útvarpsþættinum Brennslan á FM957 í gærmorgun skapaðist nokkuð skemmtileg umræða um hvort fólk ætti að eyða myndum af fyrrverandi maka sínum á samfélagsmiðlum.
Sumir eiga það til að eyða öllum myndum af fyrrverandi maka þegar sambandinu er lokið. En aðrir halda áfram með lífið og leyfa fortíðinni að lifa.
Eflaust eru margir lesendur Vísis sem þekkja þessa stöðu, að standa frammi fyrir þeirri ákvörðun að halda myndum inni eða jafnvel eyða þeim, sérstaklega þegar önnur manneskja er komin í spilin.
Þáttastjórnendur ræddu ólík tilefni þess að fólk eyddi myndunum. Fólk gæti verið sárt, gæti viljað koma í veg fyrir söknuð, aðrir væru reiðir og svo enn aðrir komnir í ný sambönd og óeðlilegt að Instagram væri troðfullt af myndum af fyrrverandi.
Hlustendur hringdu inn og sögðu sína skoðun. Afbrýðissemi gæti spilað stóra rullu. Einn hlustandi lýsti því að hann hefði einfaldlega falið myndirnar á Instagram þegar þau kærastan hættu saman.
Byrjuðu aftur saman
„En viti menn, við byrjuðum aftur saman,“ sagði hlustandinn ánægður með ákvörðunina sína. Hann skildi þó að fólk eyddi myndunum því það geti verið erfitt að hafa þær fyrir augunum allan tímann.
Egill Plöder, einn þáttastjórnanda, segist horfa á þetta þannig að Instagram sýni bara lífið. Hann hafi verið með eina kærustu og annarri. Hann hafi ekki eytt neinum myndum af fyrrverandi kærustum.
Hér að neðan má taka þátt í könnun þar sem spurt er hvort þú myndir eyða myndum af fyrrverandi maka á samfélagsmiðlum, færi svo að sambandinu lyki. |
Ísland kemur við sögu í fyrsta og tíunda sæti yfir mikilvægustu fréttir og fjölmiðlaumfjöllun á árinu 2010 sem tengjast markaðsmálum í sjávarútvegi, samkvæmt samantekt fréttavefsins SeafoodSource. Þar er um að ræða makrílstríðið (the never-ending mackerel war, eins og það er orðað) og áhrif eldgossins í Eyjafjallajökli á viðskipti með fisk.
Í samantekt SeafoodSource segir að eldgosið í Eyjafjallajökli hafi leitt til þess að flugsamgöngur hafi lamast í nokkurn tíma og þúsundir tonna af ferskum fiski, sem biðu flutnings á flugvöllum víða um Norður-Evrópu, hafi skemmst.
Í níunda sæti voru fréttir um fall fyrirtækisins British Seafood en meðal annarra 10 merkustu sjávarútvegsfrétta á árinu 2010 má nefna gríðarlegan vöxt í útflutningi á laxi frá Noregi, vinsældir eldisfisksins pangasius, vaxandi mikilvægi vottunar á ábyrgum fiskveiðum og umfjöllun um tillögur um bann við túnfiskveiðum
SeafodSource skipar svo fréttaumfjöllun um makríldeilu Noregs og ESB við Ísland í fyrsta sæti eins og fyrr segir. Tekið er fram að þessi deila sé svo hörð að yfirleitt sé talað um makrílstríðið. Rakin eru helstu efnisatriði deilunnar og sagt að í ljósi þess að Ísland hafi ákveðið að halda sínu striki og að ESB hóti banni á löndun á makríl sé ljóst að þessi deila sé langt frá því að leysast. |
Kona nokkur, Elísabet að nafni, greinir frá innan Facebook-hóps íbúa á Seltjarnarnesi heldur furðulegu afbrot sem hún kveðst hafa orðið fyrir. Hún segir að börn hennar hafi orðið vitni af manni sem meig yfir allan bílinn hennar og það í rólegheitum að degi til.
Atvikið á að hafa gerst við Hrólfsskálamel í gær. „Ég má svo til með að deila með ykkur, alveg með eindæmum furðulegu atviki sem átti sér stað á bílastæðinu á Hrólfsskálamel um kvöldmatarleytið. Börnin min voru sem sagt á leiðinni í Hagkaup. Sem þau nálgast bílastæðið hér á Hrólfsskálamel við Mýró, sjá þau mann sem er að pissa yfir bílin nokkar,“ lýsir Elísabet.
Börnin hennar, 11 ára og 5 ára, voru í áfalli. „[þau] voru vægast sagt í sjokki. Þau koma hlaupandi heim og sögðu mér að það væri einhver ljóshærður kall að pissa yfir bílinn okkar. Að þeirra sögn þá var hann alveg að dunda sér við þetta og var því eins og um einbeittan brotavilja væri að ræð. Ég veit ekki til þess að einhver eigi eitthvað sökótt við okkur hjón og því má ætla að það sé einhver bílapissumaður sem leikur lausum hala hér á Nesinu. Þið sem finnið mögulega undarlegan þef, af eða inni í bílum ykkar næstu daga, vitið þá af þessu,“ segir Elísabet. |
Kórónuveiran sem veldur sjúkdómnum COVID-19 smitast aðallega með snertismiti og svokölluðu dropasmiti. Fyrsta tilfelli veirunnar hér á landi var staðfest í Reykjavík í dag.
Þórólfur Guðnason, sóttvarnalæknir, var einn þeirra sem sat fyrir svörum á blaðamannafundi um veiruna í dag. Hann var meðal spurður um hvernig veiran smitast og sagði hana ekki berast í gegnum loftið.
„Veiran smitast aðallega með snertismiti og svokölluðu dropasmiti sem þýðir að einstaklingurinn kemur við einhvern mengaðan hlut með höndunum og síðan ber maður sýkinguna upp í nefið eða augun og smitast þannig. Það er sennilega algengasta leiðin. Það er líka hægt að smitast með svokölluðu dropasmiti þar sem einhver hnerrar mjög nálægt manni og maður fær á sig dropa. En hún berst ekki í gegnum loftið. Það er yfirleitt talað um að það þurfi kannski nánd innan við einn eða tvo metra til þess að smitast þannig að veiran smitast ekki langa vegu í loftinu,“ sagði Þórólfur.
Þá lagði hann áherslu á að mjög lítil hætta væri á smiti frá einkennalausum og þá væru smit í flugvél mjög fátíð.
„Smithættan í fluginu er svona í kringum tvær sætaraðir framan og aftan og það helgast af loftræstibúnaði í vélunum að smitið berst yfirleitt ekki um vélina,“ sagði Þórólfur.
Á vef Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (WHO) er mörgum spurningum svarað um kórónuveiruna, til dæmis þeirri hversu lengi hún lifir á yfirborðsflötum. Svar WHO er eftirfarandi:
Ekki er víst hversu lengi veiran sem veldur COVID-19 lifir á yfirborðsflötum en hún virðist haga sér eins og aðrar kórónuveirur. Rannsóknir gefa til kynna að kórónuveirur (þar með talið bráðabirgðaupplýsingar um veiruna sem veldur COVID-19) geti lifað á yfirborðsflötum allt frá fáeinum klukkutímum upp í nokkra daga.
Ef þú heldur að yfirborðsflötur sé sýktur af veirunni skaltu þrífa hann með sótthreinsandi til að drepa veiruna og vernda þannig þig og aðra. Þvoðu svo hendur þínar með sótthreinsandi eða sápu og vatni. Forðastu að snerta augu, munn og nef. |
Hvatningaverðlaun Markaðsstofu Hafnarfjarðar voru veitt í fimmta sinn núna síðdegis við hátíðlega en lágstemmda athöfn í Hafnarborg.
Heiðdís Helgadóttir fékk hvatningaverðlaunin að þessu sinni sérstaklega fyrir Listasmáskólann.
Verðlaunin eru veitt ár hvert fyrirtæki, einstakling eða stofnun fyrir að lyfta bæjaranda Hafnarfjarðar upp með starfsemi sinni og athöfnum. Þau eru þakklætisvottur markaðsstofunnar fyrir óeigingjarnt starf við að gera Hafnarfjörð að betra samfélagi.
Við athöfnin voru einnig veitar viðurkenningar til fjögurra aðila fyrir starfsemi í þágu eflingar atvinnulífs og bæjaranda í Hafnarfirði.
Þær hlutu veitingastaðurinn Ban Kúnn, leikstjórinn Gunnar Björn Guðmundsson og tveir nýliðar á markaði bakarinn Gulli Arnar og líkamsræktarstöðin Kvennastyrkur.
Heiðdís og Listasmáskólinn
Í umsögn með hvatningarverðlaununum segir að Heiðdís Helgadóttir eigi þessi verðlaun skilið fyrir að vera áberandi skapandi í Hafnarfirði en þó einna helst fyrir eljuna í að láta drauminn um listaskóla rætast. Hún hefur unnið frábært og óeigingjarnt starf í þágu ungmenna með því að bjóða upp á myndlistarnámskeið fyrir grunnskólabörn, sem er þörf viðbót við æskulýðsstarf í Hafnarfirði. Hún glæddi bæinn einnig svo sannarlega lífi síðastliðið sumar þegar víða mátti sjá börn á námskeiðum hennar gera hvert listaverkið á fætur öðru af húsum bæjarins.
Ban Kúnn
Ban Kúnn kemur með frumlegheit og gæði í flóru matarmenningar í Hafnarfirði og margir viðskiptavinir sem koma jafnframt langt að. Þá er þessi ákaflega vinsæli staður enn í dag mikilvægur hluti af Austurgötuhátíðinni á 17. júní þaðan sem Ban Kúnn á í raun rætur sínar að rekja.
Svavar G. Jónsson hefur jafnframt verið virkur félagsaðili markaðsstofunnar allt frá upphafi og duglegur að taka þátt í starfinu sem og tekið þátt í almennri bæjarumræðu.
Það er fyrst og fremst þessi ástríða fyrir bæjarmálum og betri mat sem gera það að verkum að Ban Kúnn hlýtur viðurkenningu Markaðsstofu Hafnarfjarðar árið 2021.
Gulli Arnar
Gulli Arnar handverksbakarí er einn af nýliðunum sem fékk viðurkenningu. Gunnlaugur Arnar Ingason kemur með ferskan andblæ inn í bæinn og margar nýjungar sem ekki hefur verið hægt að fá áður í Hafnarfirði. Þá er passað vel upp á matarsóun og stefna og markmið rekstursins að selja allar vörur upp daglega og framleiða nýjar og ferskar vörur næsta dag. Kraftmikill og metnaðarfullur bakari sem er duglegur að nota samfélagsmiðla þar sem má fylgjast með honum að störfum á skemmtilegan og einlægan hátt.
Gunnar Björn Guðmundsson, leikstjóri
Gunnar Björn fékk viðurkenningu fyrir að koma Hafnarfirði á kortið sem kvikmyndabæ með því að taka upp og leikstýra bíómyndum í bænum. Gunnar Björn skrifaði og leikstýrði myndinni Amma Hófí, sem var frumsýnd í Bæjarbíó á síðasta ári, en upptökur hennar fóru næstum alfarið fram í Hafnarfirði. Hann gæddi bæinn lífi við tökurnar á myndinni sem höfðu því bein jákvæð áhrif á bæjarbúa og fyrirtæki í bænum. Upptökurnar munu einnig hafa sögulegt gildi í framtíðinni þar sem þær sýna hvernig Hafnarfjörður var í kringum 2020.
Kvennastyrkur
Kvennastyrkur er hinn nýliðinn sem viðurkenningu en líkamsræktarstöðin var opnuð síðastliðið sumar. Stöðin hefur komið sem ferskur andblær inn í miðbæinn og lífgað hann enn meira upp en þangað koma konur víðsvegar af höfuðborgarsvæðinu. Eigandi Kvennastyrks, Sigrún María Hákonardóttir hefur sýnt hugrekki og seiglu að opna heilsurækt á covid tímum, lætur ekkert stoppa sig og heldur alltaf áfram. Þá hefur hún virkjað önnur fyrirtæki í kringum sig með því að beina sínum viðskiptavinum í verslanir og veitingastaði í nágrenninu. Stjórn markaðsstofunnar telur að það sé einstaklega gott fyrir heilsubæinn Hafnarfjörð að fá Kvennastyrk sem viðbót við þær líkamsræktarstöðvar sem fyrir eru í bænum.
Ljósmyndir: Ólafur Már Svavarsson
Ummæli
Ummæli |
Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri grænna, segir að ágreiningur um rammaáætlun og hvar megi nýta landið og hvar eigi að vernda snúist fyrst og fremst um atvinnustefnu. Umhverfisráðherra leggur áherslu á samráð og sátt og biðst afsökunar ef fagfólk telur hann hafa talað niður til sín.
Fjölmargir gestir komu á fund umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis sem hófst klukkan níu í morgun. Þar er fjallað er um Norðlingaölduveitu. Tilefnið er ákvörðun umhverfisráðherra sem hann kynnti fyrr í þessum mánuði um að hann hefði dregið upp ný mörk friðlands Þjórsárvera sem geri ráð fyrir að hægt verði að ráðast í gerð Norðlingaölduveitu í farvegi Þjórsár.
Allir mega tjá sig
Þetta mál var rætt á Alþingi í gær þar sem Sigurður Ingi Jóhannsson umhverfisráðherra var meðal annars sakaður um að tala niður skoðanir fagfólks. Hann segir að ef fólk hafi túlkað orð sín svo að hann væri að tala niður fagmennsku eða þá biðjist hann afsökunar á því. Það hafi ekki verið ætlun sín. „En það er hins vegar alltaf spurningin hverjir mega tjá sig,“ bætir hann við. „Mér finnst að allir megi tjá sig, bæði stjórnmálamenn og fagfólk.“
Svo virðist rammaáætlun sem samþykkt var fyrir ári um hvaða virkjunarkostir eigi að fara í nýtingarflokk, í vernd eða bið sé í uppnámi. Lagaleg óvissa virðist vera uppi og ágreiningur er djúpstæður, sérstaklega á milli stjórnmálamanna, en umhverfisráðherra leggur áherslu á að eyða óvissu.
Beitir sér fyrir samráði
„Það er mjög mikilvægt að fullkomið samráð sé haft við heimamenn og landeigendur við friðlýsingar og því mun ég beita mér fyrir,“ segir hann. Um það hvort hann telji að hægt verði að sætta andstæð sjónarmið á þingi segir hann að það megi lengi reyna. „Ég tel að það sé alltaf hægt að ná sátt. Ef menn eru sammála um aðferðafræðina geta þeir orðið sammála um að verða ósammála um niðurstöðuna. Það er pólitík,“ segir Sigurður Ingi.
Ekki meiri virkjanir
Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri grænna, sem situr í umhverfisnefnd, segir að það eigi að halda Norðlingaölduveitu í verndarflokki eins og Alþingi samþykkti í fyrra og alls ekki ráðast í virkjanir á svæðinu.
„Við erum bara komin á þann stað að við verðum að staldra við,“ segir Katrín. „Þetta er takmörkuð auðlind. Á þessu svæði eru annars konar tækifæri, - tækifæri til að stórefla ferðamennsku, búa til nýja áfangastaði, eins og fulltrúar náttúruverndarsamtaka hafa bent á. - Ég held að ágreiningurinn snúist um atvinnustefnu.“ |
Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri segir rangt að hagfræðingar geti búið til skýrslu til að greina heildarhagsmuni og heildarkostnað vegna lokunar landamæra. Þetta kom fram í máli seðlabankastjóra á opnum fundi efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis í morgun. Þar sagði hann að stjórnvöld gætu ekki haft landið lokað til lengri tíma litið.
Sumir hagfræðiprófessorar, þar á meðal Tinna Laufey Ásgeirsdóttir og Gylfi Zöega, hafa dregið ávinninginn af því að opna landamærin í efa. Tinna Laufey sagði að yfirleitt væri hagkvæmast að hafa sem minnstar hömlur á fólksflutningum en vegna kostnaðarins við þá áhættu sem þjóðinni stafar af þessum faraldi gilti það ekki núna. Reikningsdæmið liti einfaldlega öðruvísi út í þetta skiptið. Gylfi hafnað því að nauðsynlegt væri fyrir efnahagslífið að opna fyrir flæði ferðamanna.
Sjá einnig
Bankarnir greiði ekki arð fyrr en 2022
Seðlabankastjóri var spurður á fundinum um kostnaðinn við hertar sóttvarnaaðgerðir Hann sagði að hertar aðgerðir, bæði innanlands og á landamærunum, trufluðu efnahagsstarfsemi í landinu og væru að því leyti mjög dýrar.
„Það sem kom fram í umræðunni í ágúst um að hópur hagfræðinga gæti sest niður og búið til skýrslu sem segði nákvæmlega hverjir væru heildarhagsmunir og heildarkostnaður þannig að hægt væri að taka ákvörðun um að opna eða loka landinu. Það er bara rangt. Það er ekki hægt að búa til slíka skýrslu. ,“ sagði Ásgeir. Hins vegar væri hægt að gera sér grein fyrir og leggja mat á þá hagsmuni sem eru til staðar.
„Til lengri tíma getum við ekki haft landið lokað. Ég held að við séum að vinna okkur alveg stórkostlegan skaða að gera það. Á margvíslegan hátt. Þegar hagfræðingar segjast ætla að búa til skýrslu þar sem fram koma allir heildarhagsmunirnir og að svo sé hægt að búa til excel skjal til að reikna þetta út. Það er röng nálgun,“ ítrekaði hann. |
Tilfinning erlendra ferðamanna og Íslendinga fyrir því hvenær rétt sé að týna af sér spjarirnar er ekki endilega hin sama. Í miðbæ Reykjavíkur sóluðu sig léttklæddir landsmenn á meðan kappklæddir útlendingar renndu upp í háls og settu upp húfu.
Margir biðu dagsins í dag með eftirvæntingu. Það var sól í veðurkortunum, margir komnir í langþráð sumarfrí og allt benti til þess að einn af þessum gæðadögum íslenska sumarsins væri framundan. Dagurinn reyndist dálítið svalari en spár sögðu til um en þrátt fyrir það sóluðu borgarbúar sig í görðum og á torgum, drukku svalandi drykki á útikaffihúsum og slóu upp sumarveislum. Inn á milli mátti svo sjá flíspeysu og vindjakka klædda ferðamenn sem furðuðu sig á hegðun heimamanna.
Elena Avrutina, frá Rússlandi: Við fórum í sund í dag og fólk var í sólbaði. Í alvöru.
Hólmfríður Helga: Kom það ykkur á óvart?
Elena Avrutina: Já, mjög. Ég hafði samt heyrt af þessu en það kom mér á óvart að fólkið skyldi ekki finna fyrir kuldanum. Það er ískalt. Furðulegt.
Hólmfríður Helga: Af hverju ert þú með húfu?
Thomas Seger: Það er kalt hérna. Mjög svalt. Miklu kaldara en í Þýskalandi.
Bob Pryer: Flannelskyrta, flíspeysa og dúnúlpa.
Hólmfríður Helga: Er það ekki of mikið?
Bob Pryer: Nei.
Frank Scherlich: Þegar ég kom hingað var 36 stiga hiti í Hamburg og í dag eru 15 gráður hér, skilst mér. Maður þarf að klæða sig vel þá er þetta þolanlegt. |
Í dag, 23. janúar, eru liðin 35 ár frá upphafi Heimaeyjargossins.
Fyrir 35 árum síðan var nýbúið að byggja þetta hús sem hér stendur að baki mér. Eldfell hafði ekki litið dagsins ljós en stutt var í það að eldsprungan opnaðist. Á lögreglustöðinni við Hilmisgötu stóðu fjórir menn vaktina og sjást þrír þeirra hér nú 35 árum síðar. Þá barst tilkynning til lögreglunnar þess efnis að jarðeldur væri uppi á austanverðri Heimaey og lögreglan brást skjótt við og á þennan hátt.
Ólafur Sigurðsson, fyrrverandi lögregluþjónn: Og lögreglan var sem að hérna tók við tilkynningunni sagði, þetta er allt í lagi væna mín, slökkviliðið er á leiðinni.
Aðeins þrem vikum fyrir eldgosið hafði Ólafur verið ráðinn sem lögregluþjónn, þá kom eitthvað yfir hann.
Ólafur Sigurðsson: Þessi ... hugmynd og ég skellti henni fram, hún var svona, ég skal standa við þó að það rigni eldi og brennisteini.
Og þetta voru orð að sönnu því þrem vikum síðar rigndi eldi og brennisteini í bókstaflegri merkingu og stóð Ólafur sína plikt þann tíma sem gosið stóð yfir og gott betur. Áfallahjálp þess tíma var einföld. Það sem ekki drepur þig. Þetta sögubrot birtist við opnun málverkasýningar sem haldin er til heiðurs lögreglumönnum sem störfuðu í Heimaeyjargosinu. 1973. Við það tækifæri var Guðmundur Guðmundsson, yfirlögregluþjónn í Vestmannaeyjum árið 1973, sæmdur heiðursorðu Landssambands lögreglumanna. Það er gosbarnið Júlíanna Bjarnadóttir, nú lögreglukona sem afhendir orðuna. |
Dagur B. Eggertsson er afgerandi sigurvegari í prófkjöri Samfylkingarinnar og óháðra sem lauk í gærkvöld. Steinunn Valdís Óskarsdóttir, borgarstjóri, var í öðru sæti og Stefán Jón Hafstein í því þriðja.
Örtröð var á kjörstöðum þegar þeim var lokað og tafðist því nokkuð að birta fyrstu tölur. Tæplega 8.600 manns mættu á kjörstað en alls greiddu 9.470 atkvæði í prófkjörinu. Dagur B. Eggertsson hlaut 4.455 atkvæði í fyrsta sæti. Steinunn Valdís Óskarsdóttir 5.013 í 1.-2. sæti. Stefán Jón Hafstein 5.178 í 1.-3. sæti. Björk Vilhjálmsdóttir hafnaði í 4. sæti, Oddný Sturludóttir í því 5., Sigrún Erla Smáradóttir í 6. Dofri Hermannsson varð 7. sæti og Stefán Jóhann Stefánsson í 8. sæti. Sigurvegari prófkjörsins, Dagur B. Eggertsson, var að vonum sáttur við úrslitin.
Dagur B. Eggertsson: Ég held fyrst og fremst að þetta sé mjög sterkt prófkjör fyrir Samfylkinguna. Það eru á 10. þúsund manns sem hafa tekið þátt í að stilla upp sigursveitinni sem við förum fram með í vor og ég held að það sé kannski sjaldséð sterkari hópur í forystu í stjórnmálaflokki og það er bara hugur í okkur. Við ætlum að vinna borgina saman.
Steinunn Valdís Óskarsdóttir kveðst einnig sátt við sinn hlut.
Steinunn Valdís Óskarsdóttir: Ég lagði áherslu á nokkur megin mál sem að ég fann mjög mikinn stuðning við sem voru fyrst og fremst launa-, kjaramálin og velferðamálin og ég veit það að við öll þrjú félagarnir hér og Dagur munu halda áfram að leggja áherslu á þau mál.
Ólöf Rún Skúladóttir: Stefán Jón, þín viðbrögð, ósigur.
Stefán Jón Hafstein: Ég vil óska Degi til hamingju með afgerandi sigur, innilega. Hann tekst á hendur mikið ábyrgðarhlutverk fyrir okkar hönd. Það verður mjög mikilvægt að oddvita okkar takist vel upp í vor. Þetta er sterk sveit. Þessi listi sem hér er að raðast upp verður mjög sterkur og ég mun leggja mitt af mörkum. Ég vil þakka sérstaklega mínum stuðningsmönnum, ég, þau atkvæði sem ég fékk voru ekki nægilega mörg en þau voru alveg frábær að gæðum.
Ólöf Rún Skúladóttir: Ert þú á leiðinni, ert þú á leiðinni út úr pólitík?
Stefán Jón Hafstein: Nei, nei, nei. Ég er ekki á leiðinni út úr pólitík, ég ætla að hjálpa til við að vinna borgina í vor, að sjálfsögðu. Ég sagi það alltaf, ég hef alltaf sagt frá upphafi en þetta eru, já þetta eru vonbrigði. Ég neita því ekkert. |
Hlauparinn Adrian Peterson hjá Minnesota Vikings var valinn leikmaður ársins í bandarísku NFL-deildinni. Tilkynnt var um valið í nótt.
Peterson átti ótrúlegt ár, sérstaklega miðað við að hann sleit krossband í hné í desember á síðasta ári. Hann náði ótrúlega skjótum bata og var kominn á fullt þegar að nýtt tímabil hófst í haust.
Peterson hljóp með boltann alls 2097 jarda á tímabiilnu og var aðeins níu jördum frá því að bæta met Eric Dickerson. Peterson var einnig sóknarleikmaður ársins.
Minnesota féll úr leik í úrslitakeppninni og því verður Peterson ekki með þegar að úrslitaleikur deildarinnar, Superbowl, fer fram í kvöld. Þar mætast Baltimore og San Francisco.
„Markmiðið var að komast í Superbowl. Það tókst ekki, því miður. En ég náði að bæta við nokkrum styttum í safnið mitt. Það er gott," sagði Peterson.
Hin svokölluðu „Comeback-verðlaun" ársins féllu í skaut Peyton Manning, leikstjórnanda Denver Broncos. Hann missti af öllu síðasta tímabili vegna meiðsla en Broncos náði besta árangri alla liða í deildakeppninni í ár.
JJ Watt, varnartröll hjá Houston, var valinn varnarleikmaður ársins. „Ég get enn bætt mig mikið. Ég er aðeins 23 ára gamall."
Robert Griffin þriðji, leikstjórnandi Washington, átti frábært tímabil og var valinn besti sóknarnýliði ársins. Það er sárabót fyrir Griffin sem sleit krossband í hné í úrslitakeppninni og verður því frá langt fram á næsta haust.
Þjálfari ársins var valinn Bruce Arians en hann tók við Indianapolis þegar að þjálfarinn Chuck Pagano greindist með hvítblæði. Undir stjórn Arians náði Indianapolis frábærum árangri en Pagano sneri aftur undir lok deildakeppninnar og tók aftur við liðinu.
Indinapolis vann aðeins tvo leiki af sextán á síðasta tímabili en komst alla leið í úrslitakeppnina þetta tímabilið.
Arians mun stýra liði Arizona Cardinals á næsta tímabili.
Verðlaunahafar:
Verðmætasti leikmaðurinn: Adrian Peterson, Minnesota Vikings
Verðmætasti sóknarleikmaðurinn: Adrian Peterson, Minnesota Vikings
Verðmætasti varnarleikmaðruinn: JJ Watt, Houston Texans
Sóknarnýliði ársins: Robert Griffin þriðji, Washington Redskins
Varnarnýliði ársins: Luke Kuechly, Carolina Panthers
„Comeback"-leikmaður ársins: Peyton Manning, Denver Broncos
Þjálfari ársins: Bruce Arians, Indianapolis Colts |
Kevin De Bruyne var valinn besti leikmaður ensku úrvalsdeildarinnar af leikmönnum deildarinnar og þá var samherji hans Phil Foden valinn besti ungi leikmaðurinn. Fran Kirby, leikmaður Chelsea, var valin best og Lauren Hemp besti ungi leikmaðurinn.
Kevin De Bruyne var valinn besti leikmaður ensku úrvalsdeildarinnar af leikmönnum deildarinnar og þá var samherji hans Phil Foden valinn besti ungi leikmaðurinn.
Í dag var tilkynnt að De Bruyne hefði verið valinn besti leikmaður ensku úrvalsdeildarinnar af kollegum sínum. Er þetta annað árið í röð sem Belginn hlýtur þau verðlaun. Er hann aðeins einn þriggja leikmanna sem nær þeim áfanga. Hinir tveir eru Thierry Henry og Cristiano Ronaldo.
De Bruyne var mikið frá vegna meiðsla á tímabilinu og spilaði aðeins 25 leiki í ensku úrvalsdeildinni. Í þeim skoraði hann sex mörk og lagði upp tólf. Þó miðjumaðurinn öflugi hafi meiðst illa í úrslitum Meistaradeildar Evrópu má reikna með að hann spili stóra rullu í liði Belga á EM í sumar.
Hinn 21 árs gamli Foden var svo valinn besti ungi leikmaðurinn. Hann spilaði 29 leiki í deildinni, skoraði níu mörk og lagði upp fimm til viðbótar.
Í kvennaflokki var Englandsmeistarinn Fran Kirby, leikmaður Chelsea, valin best. Lundúnaliðið vann deildina, deildarbikarinn og komst alla leið í úrslit Meistaradeildarinnar. Þá er liðið í úrslitum FA-bikarsins en hann verður ekki kláraður fyrr en á næstu leiktíð.
Þá var Lauren Hemp, leikmaður Manchester City, valin besti ungi leikmaðurinn. |
FA hélt í gær aðalfund sinn en áður var haldinn opinn fundur undir yfirskriftinni „Grænt frumkvæði fyrirtækja“.
Í upphafi aðalfundar Félags atvinnurekenda sem haldinn var í gær hélt félagið opinn fund á Nauthóli undir yfirskriftinni „Grænt frumkvæði fyrirtækja“ sem var vel sóttur. Þar sögðu ýmis fyrirtæki frá frumkvæði sínu til að axla ábyrgð í umhverfismálum og þar með gera sér viðskipti úr umhverfisvænum lausnum.
Meðal annars hélt Gréta María Grétarsdóttir framkvæmdastjóri Krónunnar, og handhafi Viðskiptaverðlauna Viðskiptablaðsins og Frjálsrar verslunar, erindið: Ferðalagið er rétt að byrja, sem sjá má á vef FA.
Þar má einnig sjá erindi Hreins Elíassonar markaðsstjóra Garra, Berglindar Ránar Ólafsdóttur framkvæmdastjóra Orku náttúrunnar, Einars Rúnars Magnússonar forstöðumanns viðskiptaþróunar Arctic Green Energy og Helgu Jóhönnu Bjarnadóttur, sviðsstjóra samfélagssviðs Eflu.
Loks fór Ólafur Stephensen framkvæmdastjóri FA yfir stöðuna í nokkrum baráttumálum félagsins og gaf hverju máli fyrir sig grænt, gult eða rautteftir því hvernig hefði gengið með þau.
Á vef félagsins má sjá fjölda mynda frá atburðinum en hér eru nokkrar skemmtilegar:
Gréta María Grétarsdóttir hélt fyrirlestur undir yfirskriftinni: „Ferðalagið er rétt að byrja“.
Hreinn Elíasson markaðsstjóri Garra hélt fyrirlestur undir yfirskriftinni: „Nýtt upphaf - lágmörkun umhverfisáhrifa“.
Berglind Rán Ólafsdóttir framkvæmdastjóri Orku náttúrunnar hélt fyrirlestur undir yfirskriftinni: „Breyttir tímar - betri nýting“.
Einar Rúnar Magnússon forstöðumaður viðskiptaþróunar Arctic Green Energy hélt fyrirlestur undir yfirskriftinni: „Andandi borgir“.
Helga Jóhanna Bjarnadóttir sviðsstjóri samfélagssviðs Eflu hélt fyrirlestur undir yfirskriftinni: „Hvert er kolefnisspor vörunnar?“
Ólafur Stephensen framkvæmdastjóri FA hélt loks fyrirlestur undir yfirskriftinni: „Grænt, gult eða rautt? Staðan á nokkrum baráttumálum FA“. |
Davíð Þór Björgvinsson, lagaprófessor og fyrrverandi dómari við Mannréttindadómstól Evrópu hefur verið ráðinn til að taka við verkefni ríkissaksóknara vegna beiðni um endurupptöku á Guðmundar- og Geirfinnsmálum.
Sigríður J. Friðjónsdóttir ríkissaksóknari lýsti sig fyrr í vikunni vanhæfa til að taka afstöðu til endurupptökubeiðna Erlu Bolladóttur og Guðjóns Skarphéðinssonar í Guðmundar- og Geirfinnsmálinu vegna vensla við einn rannsakenda í málinu, Örn Höskuldsson. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, dómsmálaráðherra brást strax við þessari ákvörðun hennar með því að skipa settan ríkissaksóknara í þessu tiltekna máli. Í gærdag stóð svo leitin yfir að lögfræðingi með þekkingu á sakamálaréttarfari sem hefði ekki tengsl við málið á nokkurn hátt. Sigmundur Davíð skipaði svo í morgun Davíð Þór Björgvinsson, lagaprófessor og fyrrverandi dómara við Mannréttindadómstól Evrópu í þetta verkefni. Davíð Þór er reynslumikill lögfræðingur. Hann starfaði sem lögmannsfulltrúi að loknu lögfræðiprófi, var síðan dómarafulltrú við Borgardóm Reykjavíkur 1987 til '88 og frá árinu 1989 var hann dósent við lagadeild Háskóla Íslands. Þá var hann lögfræðingur við EFTA dómstólinn í Lúxemborg og prófessor við lagadeild HÍ árin 1996 til 2003 og frá árinu 2004 var hann kjörinn dómari við Mannréttindadómstól Evrópu í Strassborg þar sem hann starfaði þar til á síðasta ári. Frá byrjun þessa árs hefur hann verið prófessor við lagadeild HÍ og Háskólans í Kaupmannahöfn. Margir kannast eflaust við Davíð Þór úr fjölmiðlamálinu svokallaða en hann var formaður nefndar um eignarhald á fjölmiðlum og höfundur skýrslu um réttarumhverfi íslenskra fjölmiðla árið 2004 í aðdraganda þess að lagt var fram frumvarp til nýrra laga um fjölmiðla sem náði síðan ekki fram að ganga. Sem fræðimaður hefur Davíð Þór látið til sín taka m.a. á sviði lögskýringa en hann var höfundur fyrsta heildstæða ritsins sem birtist hér á landi um lögskýringar.
Höskuldur Kári Schram: Og hjá mér er Þorbjörn Þórðarson. Þorbjörn hvað telur þú að Davíð muni taka langan tíma til að meta þessa endurupptökubeiðni?
Þorbjörn Þórðarson: Við verðum að hafa hugfast að Davíð Þór þarf að taka afstöðu til þess hvort að það séu skilyrði uppfyllt samkvæmt 211. gr. sakamálalaganna og þar er njörvað niður í lögunum sjálfum hvað, hvaða skilyrði þurfa að vera uppfyllt. Það dugar að eitt þeirra sé uppfyllt, t.d. að það séu nýjar upplýsingar um lögbrot eða ný sönnunargögn sem hefðu haft þýðingu við mat á sekt í málinu á þeim tíma. Eh gögn málsins eru mjög viðamikil. Eh á embætti ríkissaksóknara er, eru heilu hillurnar fullar af skjölum eingöngu úr þessu tiltekna máli og þá eru greinargerðir Ragnars Aðalsteinssonar, hæstaréttarlögmanns 40 blaðsíðna langar með tilvísunum í ítarefni. Eh hann þarf, mun þurfa að fara yfir öll þessi gögn áður en hann tekur afstöðu og varlega áætlað má ekki búast við þessu fyrr en eftir nokkrar vikur eða jafnvel mánuði.
Höskuldur: Já kannski bara í kringum áramótin.
Þorbjörn: Ja maður myndi ætla það miðað við umfang málsins. Og og þetta mál eins og Jón Steinar Gunnlaugsson sagði í í gær, þetta er, hvers vegna ætli þetta mál hafi lifað með þjóðinni, það snertir djúpstæða tilfinningastrengi í þjóðarsálinni. Þannig að hann mun eflaust vanda til verksins.
Höskuldur: Já takk fyrir það Þorbjörn og nánar verður fjallað um þetta mál í kvöldfréttum Stöðvar 2. |
Viðreisn mælist nú í fyrsta skipti yfir tveimur prósentustigum í þjóðarpúlsi Gallup sem birtur var í dag. Benedikt Jóhannsson, stofnandi flokksins er afar ánægður með starf hreyfingarinnar sé farið að vekja athygli meðal þjóðarinnar.
Fylgi Viðreisnar er nú birt í fyrsta skipti í þjóðarpúlsi Gallup þar sem það mælist nú meira en verið hefur eða 2,1%. Ekki er búið að stofna Viðreisn formlega sem stjórnmálaflokk en Benedikt Jóhannesson sem er í forsvari fyrir hreyfinguna, segir innra starfið í fullum gangi og að vel gangi að fá fólk til liðs við hreyfinguna.
Benedikt Jóhannesson, í forsvari fyrir Viðreisn: Við erum á fullu sjálf að vinna í nefndarstarfi inni í Ármúla. Þar eru fjölmargar nefndir í gangi, við erum að skerpa svona á áherslunni í málaflokkum þannig að ég á von á því að við verðum tilbúin með framboð í öllum kjördæmum strax þegar að verður kosið, hvort sem að það verður eftir ár eða fyrr.
Benedikt segist telja að ástæðan fyrir því að Viðreisn mælist nú stærri en áður vera þá að hreyfingin hafi verið að færa aukinn kraft í starfið og auka sýnileika sinn. Nú sé verið að undirbúa innviðina áður en að flokkurinn verði formlega stofnaður sem verði annað hvort í vor eða haust. Eins og greint hefur verið frá hyggst stjórnarandstaðan leggja fram tillögu um þingrof og kosningar í næstu viku en er viðreisn klár í kosningar ef þær myndu fara fram á næstu misserum?
Benedikt Jóhannesson: Við verðum tilbúin með sterkan málaefnapakka bara núna innan örfárra vikna og það er mjög margt gott fólk sem að, sem hefur verið að vinna í málaefnastarfinu, þannig að ég er alveg viss um það að við verðum með afar sterka framboðslista hvenær sem að kallið kemur.
Benedikt segist skynja ástandið í samfélaginu þannig að það sé kallað á nýtt afl sem setji almannahagsmuni framar sérhagsmunum. Þar af leiðandi komi það honum ekki á óvart að Viðreisn sé nú með byr í seglunum. Annars eru afar litlar breytingar á fylgi flokka milli mánaða. Liðlega 35% kysu Pírata ef gengið væri til kosninga í dag, rúmlega 23% Sjálfstæðisflokkinn, um 12% Framsóknarflokkinn og 11% Vinstri græn. Rösklega 9% segjast myndu kjósa Samfylkinguna og rúmlega 3% Bjarta framtíð. Tæplega 10% segjast myndu skila auðu eða ekki kjósa ef kosið yrði til Alþingis í dag og nær 11% taka ekki afstöðu eða neita að gefa hana upp. Könnunin var gerð dagana 25. febrúar til 30. mars. Heildarúrtakið var 6.900 manns og var þátttökuhlutfallið 59,5%. |
Breyta þarf ríkisfjármálastefnu íslenska ríkisins ef ný ríkisstjórn ætlar að ráðast í skattalækkanir. Svigrúm til skattalækkana er lítið sem ekkert eins og staða ríkissjóðs er núna nema ráðist verði í niðurskurð á móti.
Þáttaskil eru að verða í þróun ríkisfjármála á Íslandi um þessar mundir. Eins og sést á þessari mynd var svo kallaður heildarjöfnuður ríkissjóðs neikvæður um 140 milljarða króna árið 2009. Síðan þá hefur staðan farið batnandi og samkvæmt ríkisfjármálastefnu Íslands ætti heildarjöfnuðurinn að verða jákvæður eftir þetta ár en heildarjöfnuður er mismunur allra tekna og gjalda ríkissjóðs. Formaður Sjálfstæðisflokksins, sem á nú í stjórnarmyndunarviðræðum með formanni Framsóknarflokksins, segist standa fastur á loforði um skattalækkanir. Ríkissjóður er hins vegar mjög skuldsettur og fjármagnskostnaður íþyngir rekstrinum. Til að mynda þá greiddi íslenska ríkið alls 91 milljarð króna í vexti á síðasta ári.
Þorbjörn Þórðarson: Friðrik er ekki óskynsamlegt að lækka skatta eins og staðan er á ríkissjóði?
Friðrik Már Baldursson, prófessor í hagfræði við HR: Ja, það er alla veganna verður þá að koma eitthvað á móti. Ef að skattar eru lækkaðir núna þá er líklegt að það yrði svona svolítið skot í eftirspurn, einkaneyslu og sennilega eitthvað í fjárfestingum en það yrði frekar skammvinnt og myndi ekki duga til að raunverulega mæta töpuðum tekjum og þess vegna þyrfti að koma einhver niðurskurður á móti.
Í raun þyrfti að breyta ríkisfjármálastefnunni sem nefnd var hér framar ef lækka á skatta á einstaklinga. Þannig er útséð að ekki tækist að ná heildarjöfnuði nema að niðurskurður kæmi í ríkisútgjöldum á móti. Þá skal hafa hugfast í þessu samhengi að skattar á Íslandi eru fremur lágir í alþjóðlegum samanburði.
Friðrik Már Baldursson: Varðandi einstaklingana vegna þess að atvinnuþátttaka hérna er mjög mikil og hérna vinnutíminn mjög langur að þá er svona mjög vafasamt að skattlækkanir til dæmis á einstaklinga að þær skili miklu í svona varanlegum tekjum. Það eru sem sagt, og bara hreinlega verður að koma á móti ef að þessi svo kölluðu Laffer áhrif, þar sem að skattalækkun á að skila ja, alla veganna jafn miklu og jafnvel meiru í kassann á móti í auknum tekjum bara einfaldlega út af því að umsvifin í hagkerfinu aukast. |
Frakkar eru komnir í úrslit HM í Rússlandi eftir eins marks sigur á Belgum í undanúrslitunum í kvöld. Samuel Umtiti skoraði eina markið upp úr hornspyrnu í seinni hálfleik.
Leikurinn var gríðarlega fjörugur strax frá upphafi og fengu bæði lið góð marktækifæri í fyrri hálfleik. Frakkar voru þó aðeins hættulegri í sínum aðgerðum og komst Olivier Giroud í upplagt færi eftir sendingu Kylian Mbappe eftir hálftíma leik en náði ekki að stýra boltanum á markið. Giroud hefur enn ekki náð að setja skot á markrammann í mótinu til þessa.
Þrátt fyrir upplögð færi náði hvorugt lið að koma boltanum í netið í fyrri hálfleik.
Snemma í seinni hálfleik fegnu Frakkar hornspyrnu sem Antoine Griezmann tók. Hann stýrði spyrnunni frábærlega í hlaupið hjá Samuel Umtiti sem skoraði með skalla.
Það kom aðeins meiri ró í leikinn eftir mark Frakka, þeir lögðust aðeins meira til baka og Belgar reyndu hvað þeir gátu að brjóta þá niður. Það gekk hins vegar illa og þeir sköpuðu dauðafæri þó þeir næðu að ógna Hugo Lloris í marki Frakka.
Síðustu tíu mínúturnar reyndu Belgar að keyra enn meira á frönsku vörnina og áttu nokkur fín færi en þeir fundu ekki marknetið og Frakkar sigruðu 1-0.
Frakkar fara í úrslitaleikinn í þriðja skipti í sögunni. Það kemur í ljós á morgun hvort þeir mæta þar Króötum eða Englendingum. Belgar munu hins vegar leika um bronsverðlaun. |
Ljósmyndun hefur átt hug Írisar Bjarkar Reynisdóttur undanfarin fjögur ár. Hún flytur búferlum til London á laugardaginn og hefur nám í ljósmyndun og stíliseringu við London College of Fashion.
Ljósmyndaáhuginn kviknaði þegar Íris var skiptinemi í Brasilíu. Þá greip hana mikil löngun til þess að taka myndir enda margt nýtt og framandi sem bar fyrir augu.
„Ég keypti mér almennilega myndavél hálfu ári eftir heimkomu. Á sama tíma hóf ég að vinna fyrir ljósmyndanefnd Verzlunarskóla Íslands og tók myndir fyrir nemendafélag skólans í tvö ár."
Eftir útskrift vorið 2010 hefur hún verið iðin við ljósmyndun, samhliða því að kenna í Danslistarskóla JSB og læra förðun. Hún kveðst hafa lagt stund á förðun til að auka möguleika sína á inngöngu í skólann. Á sama tíma neitar hún því ekki að gott sé að hafa förðunarnámið í farteskinu sem ljósmyndari.
Íris segist vera að þróa með sér sinn eigin stíl og að hún reyni alltaf að prófa eitthvað nýtt með hverri myndatöku.
„Mig langar að starfa á sviði tísku og valdi skólann af þeim sökum. Hann býður upp á nám til BA-gráðu í tískuljósmyndun, ólíkt mörgum skólum sem bjóða einungis upp á meistaragráðu í faginu."
Námsbraut Írisar er blanda af ljósmyndun og stíliseringu. Fyrsta árið leggur hún stund á bæði fögin en eftir það hyggst hún sérhæfa sig í ljósmyndun. „Ég hef ekki beint reynslu af stíliseringu en hef skýra skoðun á því sem ég vil gera í myndatökum," segir Íris sem var einmitt á leið að mynda og stílisera myndatöku fyrir nýja línu Oroblu-sokkabuxnanna.
„Ég hef ekki alltaf haft áhuga á tísku. Hann kviknaði fyrir nokkrum árum og hefur vaxið samhliða ljósmyndaáhuganum. Ég get ekki sagt að ég hafi verið svalasti krakkinn í grunnskóla."
Íris heldur úti vefsíðunni iris-bjork.blogspot.comog má fylgjast með ævintýrum hennar þar.
hallfridur@frettabladid.is |
Witek Bogdanski, lýsir andrúmsloftinu í Póllandi sem algjörri martröð, símakerfið hafi legið niðri í morgun vegna álags og fólk sé farið að safnast saman fyrir utan forsetahöllina.
Witek Bogdanski er formaður Samtaka Pólverja á Íslandi. Hann er staddur í Póllandi og segir þjóðina lamaða eftir fréttir af hinu hörmulega slysi í morgun.
Witek Bogdanski , formaður Samtaka Pólverja á Íslandi: Það er í raun og veru martröð og eitthvað rosalega vont draum. Erfitt að trúa að þetta gerist. Það er rosalega, gríðarlegt manntjón fyrir ríkið, fyrir þjóðina.
Rósa Björk Brynjólfsdóttir: Er fólk eitthvað byrjað að safnast saman fyrir framan opinberar byggingar eða láta í ljós einhverja sorg yfir þessum atburðum.
Witek Bogdanski : Í einni af, þessi einni byggingu í Varsjá, eru fólk framan, framan forsetahúsið í Varsjá. Það er gríðarlega mikil blóm og ljós og það er messa líka sem er núna í beinni útsendingu í pólskum sjónvarpsstöðvum.
Rósa Björk Brynjólfsdóttir: Finnst þér fólk vera í einhvers konar áfalli yfir þessum atburðum?
Witek Bogdanski : Þetta er áfall. Vegna þess má ekki gleyma, ef við tókum, taka sem margir eru að segja, það er margir í sjónvarpinu hérna, forseti Kwasniewski, sem var forseti fyrir nokkrum árum og margir svona toppmenn í pólitískum flokkum, að þeir er sagt að í raun skipti ekki máli ef við erum ekki sammála eða forseti var, fólk sem var kannski ekki kjósa fyrir hann, það skipti ekki máli við verðum að taka þetta frá. En þetta er, þetta er þjóðarsorg fyrir þjóðina. |
Nánir samstarfsmenn Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur, formanns Samfylkingarinnar, kanna nú stöðu hennar innan flokksins. Þingmenn eru meðal þeirra sem telja eðlilegt að hún stígi til hliðar.
Óvíst er hvort Ingibjörg sækist eftir endurkjöri sem formaður eða gefi kost á sér til áframhaldandi þingmennsku. Meðal þeirra sem kannað hafa hug lykilfólks innan Samfylkingarinnar til Ingibjargar er Skúli Helgason, fyrrverandi framkvæmdastjóri flokksins og náin samverkamaður hennar.
Rík krafa um ábyrgð og endurnýjun
Innan Samfylkingarinnar fer fram umræða hvort ekki sé heppilegt að Ingibjörg stígi til hliðar. Samkvæmt heimildum fréttastofu eru þingmenn í hópi þeirra. Samfylkingin hafi setið í ríkisstjórn þegar bankakerfið hrundi og krafan um ábyrgð og endurnýjun sé rík í samfélaginu.
Í kjölfar yfirlýsinga Jóns Baldvins Hannibalssonar um að Ingibjörg ætti að víkja sem formaður sagðist hún ekki hafa tekið ákvörðun um að hætta.
Eins og kunnugt er tók Ingibjörg ekki sæti í ríkisstjórn Samfylkingar og VG en hún hefur verið í fríi síðustu þrjár vikur til að jafna sig eftir veikindi undanfarinna mánaða.
Sterk staða Jóhönnu
Staða Jóhönnu Sigurðardóttur, forsætisráðherra, þykir afar sterk og er vilji til þess innan Samfylkingarinnar að hún taki við sem formaður. Jóhanna njóti traust langt út fyrir raðar flokksins og auk þess hafi hún verið vinsælasti ráðherra landsins undanfarin ár.
Tíðinda að vænta
Fram kom í tilkynningu frá Samfylkingunni í gær að Ingibjörg hyggst kynna framtíðaráform sín í stjórnmálum síðar í vikunni.
Ingibjörg var kjörin formaður Samfylkingarinnar vorið 2005 þegar hún felldi Össur Skarphéðinsson úr stóli formanns. |
Skipstjóri kjarnorkuflugvélamóðurskips þar sem meira en 100 skipverjar eru smitaðir af kórónuveirunni biðlaði á mánudag til yfirmanna Bandaríska sjóhersins að koma upp aðstöðu þar sem allir skipverjar hans gætu farið í sóttkví í von um að koma í veg fyrir dauðsföll meðal skipverja. Hann segir ástandið um borð í skipinu fara síversnandi.
Flugmóðurskipið Theodore Roosevelt hefur legið við höfnina í Gvam frá því að kórónuveiran breiddist út um skipið, þar sem meira en fjögur þúsund manns eru um borð, fyrir tæpri viku síðan. „Þetta þarfnast pólitískrar lausnar en þetta er það eina rétta í stöðunni,“ skrifaði Brett Crozier, skipstjóri, í fjögurra blaðsíðna bréfi sem hann sendi yfirmönnum sínum.
„Við erum ekki í stríði. Sjóhermennirnir þurfa ekki að deyja. Ef við bregðumst ekki við núna er okkur að mistakast við að hugsa um okkar dýrmætustu bandamenn – sjóhermennina okkar.“
Þá sagði hann í bréfinu að aðeins lítill hluti þeirra sem smitaðir væru hefðu verið fluttir í land. Stærstur hluti áhafnarinnar sé enn um borð en þar sé ströngustu varúðarráðstöfunum fylgt, fólk sé sett í tveggja vikna sóttkví og áhafnarmeðlimir haldi sig fjarri hvor öðrum ef hægt er.
„Vegna þess hve lítið pláss er um borð getum við ekki fylgt þessu nægilega vel,“ skrifaði Crozier. „Sjúkdómurinn breiðir hratt úr sér.“
Hann biðlaði til yfirmanna sinna að útvega áhöfninni herbergjum í landi þar sem hægt væri að fara í sóttkví eins fljótt og hægt væri. „Að fjarlægja stóran hluta áhafnarmeðlima um borð í kjarnorkuflugvélamóðurskipi Bandaríkjahers og senda þá í sóttkví í tvær vikur gæti virst drastísk ákvörðun… Þetta er nauðsynleg áhætta sem verður að taka.“
„Að halda fjögur þúsund ungum mönnum og konum um borð á TR er ónauðsynleg áhætta og lætur fólkið okkar missa traust á okkur,“ skrifaði hann.
Enn sem komið er hefur enginn þeirra sjóhermanna sem smitaðir eru sýnt alvarleg einkenni sjúkdómsins en fjöldi smitaðra hækkar hratt með hverjum deginum. Fyrsta smitið um borð var staðfest 24. Mars síðastliðinn og eru þau nú orðin fleiri en hundrað. Þetta er einnig fyrsta skiptið sem kórónuveiran hefur greinst um borð í herskipi.
Enn hefur ekkert svar borist frá yfirmönnum Crozier í sjóhernum. |
Það er ein aðalástæða þess að augasteinaaðgerðum hefur fjölgað mjög og eru meira en tvöfalt fleiri en fyrir 10-20 árum.“ Ég framkvæmdi samskonar rannsókn fyrir 15 árum við Duke-háskólasjúkrahúsið í Norður-Karólínu og í kjölfarið var útbúin tafla fyrir heilsugæslulækna um samspil annarra lyfja við glákulyfin. María Soffía Gottfreðsdóttir augnlæknir og sérfræðingur í glákuskurðlækningum hafði umsjón með málþinginu og fjallaði sjálf um greiningu og meðferð glákusjúkdóma. Í dag eru aðgerðirnar framkvæmdar á annan hátt og í mörgum tilfellum er nægilegt að skipta um hluta hornhimnunnar, innsta lagið (DSEK). Þessi aðgerð er yfirleitt gerð um leið og ský er fjarlægt af augasteini en margir glákusjúklingar eru einnig með ský á augasteini. „Til að hanna tækin til aðgerða og íhlutina þarf auk lækna verkfræðinga, eðlisfræðinga og stærðfræðinga. Augnvökvinn fer ákveðna leið, í gegnum augnsíuna ( trabecular meshwork ) og inn í ákveðinn gang – Schlemm's canal og þaðan út og í blóðrásina. Önnur mjög spennandi nýjung sem farið er að gera í Bandaríkjunum og ég vonast til að geta tekið upp á hér Landspítala innan skamms, er að setja örlítið tengirör, svokallað stent, inn í síuganginn til að opna fyrir hann að nýju. Lyfin lækka augnþrýstinginn og hægja á framgangi glákunnar.“ Sigríður Þórisdóttir greindi frá rannsóknum og nýjungum í meðferð á lithimnubólgu, Jóhann Guðmundsson um skurðtæka sjúkdóma í sjónhimnu og meðferð á sjónhimnulosi og Jóhannes Kári Kristinsson um sjónlagsaðgerðir með laser en á öllum þessum sviðum augnlækninga hafa orðið miklar framfarir á undanförnum árum og þróunin hröð. Rannsóknin er á því stigi að við fylgjum eftir 25 sjúklingum í heilt ár og skoðum hver árangurinn verður. „Þar er ljósleiðaraþráður þræddur inn í síuganginn, Schlemm's canal, 360 gráður. Reikna má með að um 5000 manns séu með gláku á Íslandi en blindir af völdum gláku eru einungis um 4% samkvæmt skráningu Þjónustu- og þekkingarmiðstöðvar fyrir blinda og sjónskerta. „Um er að ræða rannsókn á samverkandi áhrifum glákulyfja við 10 algengustu systemlyf sem fólk tekur við öðrum langvarandi sjúkdómum, en hugsanlega getur samspil þeirra valdið neikvæðum aukaverkunum. María segir að nokkur ár séu síðan hornhimnur voru teknar erlendis frá til ígræðslu hér á Íslandi. Við gláku verður ákveðin fyrirstaða í síunni, sem stafar meðal annars af upphleðslu á eggjahvítuefnum og vefjaskemmdum. Meðferð og aðgerðir beinast að því að draga úr augnþrýstingi. Minnstu íhlutir sem græddir eru í mannslíkamann Það er mikill munur frá fyrri lyfjum sem dreypa þurfti mörgum sinnum á sólarhring og höfðu meiri aukaverkanir. Þetta er gert til að opna ganginn að nýju, en eitt af einkennum gláku er að þessi gangur fellur saman og lokast.“ Þessi aðgerð hefur skilað mjög góðum árangri. Ný tækni við augasteinaskipti „Til skamms tíma var skipt um alla hornhimnuna í heilu lagi. Áður fengum við hornhimnur úr íslenskum líffæragjöfum en það hefur ekki verið mögulegt undanfarin ár. Kölkun í augnbotnum er algengasta orsök lögblindu hjá Íslendingum og Vesturlandabúum almennt. Skipta um hluta hornhimnunnar Gláka er sjúkdómur í sjóntauginni ( optic neuropathy ), orsakir eru ekki að fullu þekktar en hár augnþrýstingur er einn aðaláhættuþáttur gláku. María segir meginbreytinguna fólgna í gerbreyttri tækni við aðgerðina sjálfa. Þetta er aðgerð sem hentar vel fólki sem er ekki með mjög alvarlega gláku og geta þá sjúklingarnir í mörgum tilfellum orðið lyfjalausir eftir aðgerð. Með því getum við séð hvert einasta frumulag í augnbotninum og skoðað það og greint allar smávægilegustu breytingar mun fyrr en ella.“ Augnlækningar eru mjög tækjavæn grein og þróun á því sviði er að mörgu leyti undirstaða framþróunar í greininni.“ Sjúklingunum er skipt í tvo slembaða hópa, annar fær mitomycin og hefðbundna stera eftir aðgerð, en hinn einungis sterkari steralyfin eftir aðgerðina. „Lyfjameðferð er mun betri í dag en áður var og aukaverkanir af nýjum lyfjum minni. „Áður lágu sjúklingar inni í nokkra daga vegna þessarar aðgerðar þar sem augasteinninn var fjarlægður í heilu lagi og skurðurinn saumaður saman með 8-10 sporum. Gunnar Már Zoëga fjallaði á Læknadögum um nýjungar í augasteinsaðgerðum en þar hafa orðið gríðarlegar framfarir á undanförnum árum og aðgerðin í rauninni allt önnur en hún var fyrir 15-20 árum síðan. Greining augnsjúkdóma hefur tekið miklum framförum og skiptir sköpum varðandi alla meðferð. Okkar rannsókn beinist að því að nota öflugri stera, dexametsón bundið svokölluðum nanóögnum, í eftirmeðferðinni og sleppa þá notkun mitomycins sem er frumuhamlandi lyf og oft notað við aðgerðirnar. Eldra fólki fjölgar, fólk lifir lengur og gerir meiri kröfur til lífsgæða, og þetta er hluti af því. Hún er samanbrotin ( foldable ) þegar hún er sett í augað í gegnum skurðinn og breiðir síðan úr sér. María er eini augnskurðlæknirinn sem framkvæmir þessar aðgerðir og hún segir það vissulega valda ákveðnum vandkvæðum. Með þessu er eðlilegt gegnumstreymi vökva í auganu endurreist en í fyrri hefðbundnum aðgerðum er gert dren framhjá síunni eða sett inn shunt. Meðferð við votri augnbotnakölkun beinist að því að hindra vaxtarþætti og þar með nýæða- og bjúgmyndun í augnbotninum. María framkvæmir Canaloplasty-aðgerð. Þess má geta til fróðleiks að hornhimnuskipti voru fyrstu líffæraflutningarnir sem framkvæmdir voru hér á landi. Ásamt Einari Stefánssyni og teymi vísindamanna hefur María stundað rannsóknir á súrefnisbúskap augans í gláku en allar breytingar sem verða á honum geta haft áhrif á sjúkdómsgang og meðferð. „Þetta er öðruvísi en á háskólaspítölunum í Bandaríkjunum þar sem ég var í sérnámi, en þetta er ekki einsdæmi í undirsérgreinum augnlækninga, við erum mjög fá hér á landi, en eigum þó sérfræðinga í hverri undirsérgrein, því þótt augað sé ekki stórt líffæri er það mjög flókið og margbreytilegt.“ Það er dýrt að setja upp hornhimnubanka en það er samt eitthvað sem þarf að íhuga og gæti borgað sig.“ Aðspurð um tæknina við hin nýju tæki og aukahluti í augnlækningum segir María að þar sé um afskaplega árangursríkt samstarf vísindamanna í ýmsum greinum að ræða. Linsan sem kemur í stað augasteinsins er annars eðlis en áður var. Sjúklingur getur því verið með fulla sjón á sjónprófi með sjónsvið sem er ekki nema 10 gráður. Önnur rannsókn sem María kveðst hafa í undirbúningi er að skoða tengsl glákulyfja við önnur lyf sem glákusjúklingar taka. „Þar hafa orðið mjög miklar framfarir á undanförnum árum og glákan hefur farið úr fyrsta sæti í þriðja sem algengasti blinduvaldur á Íslandi langt frameftir síðustu öld, og var blinda algengari á Íslandi en í nokkru öðru Evrópulandi. Þar hafa orðið gríðarlegar framfarir í greiningu og meðhöndlun. Það er mikil framför fólgin í þessu.“ Aðgerðir til lækkunar augnþrýstings beinast að því að auka útflæði og þar segir María að miklar framfarir hafi orðið á undanförnum árum. Þetta er gert til að opna ganginn að nýju en eitt af einkennum gláku er að þessi gangur fellur saman og lokast. „Skurðurinn er rétt um tveir og hálfur millimetri, augasteinninn er brotinn upp með hljóðbylgjutækni og brotin síðan sogin út. „Við getum séð merki um hjarta- og æðasjúkdóma, háan blóðþrýsting, gigtarsjúkdóma, krabbamein og merki um ýmsar sýkingar og smitsjúkdóma.“ „Hann fjallaði um þær rannsóknir og helstu nýjungar á því sviði. Einnig þarf að gefa lyfin sjaldnar, til dæmis komu prostaglatínanalógar á markað rétt fyrir síðustu aldamót en þá þarf einungis að gefa einu sinni á sólarhring og aukaverkanir eru fátíðar. Líðan og útlit er mun betra en áður. „Mikilvægast er sneiðmyndatækið (OCT) en þar hafa orðið gríðarlegar framfarir. Fyrir 5 árum byrjaði ég að gera aðgerð sem kallast canaloplasty, þar sem síuvefurinn í auganu er einangraður og síðan er ljósleiðaraþráður þræddur inn í síuganginn, Schlemm's canal, 360 gráður. Í dag framkvæmum við mun fleiri aðgerðir og sjúklingurinn fer heim strax að lokinni aðgerð.“ Þrátt fyrir að tækjabúnaður við aðgerðina sé fullkominn, framkvæmir skurðlæknirinn aðgerðina í raun með höndunum og María segir að mikilvægt sé að vera jafnvígur á báðar hendur við þessa vinnu. „Í auganu er líffæri, corpus ciliaris , sem framleiðir augnvökvann. Það er umtalsverður árangur í sjálfu sér. Þetta er mikilvægt fyrir aðra lækna þar sem þeir eru ekki alltaf meðvitaðir um að glákulyfin eru mjög virk lyf sem geta haft aukaverkanir og samverkun við önnur lyf. Þetta er minnsti íhlutur sem settur hefur verið í mannslíkamann, einn millimetri að lengd og 120 míkrón í þvermál. María segir að með þessari tækni sé aðgerðin einfaldari og mun öruggari en áður. Þá hafa orðið framfarir í margskiptum linsum og sjónskekkjulinsum.“ Einar Stefánsson prófessor í augnlækningum hefur rannsakað sjúkdóma í augnbotnum um árabil. Þetta er í rauninni allt önnur aðgerð og aðeins örfá ár síðan byrjað var að gera þetta hér á Landspítala. Mitomycin er mjög virkt lyf en hefur einnig miklar aukaverkanir með vefjaþynningu og jafnvel drep. Í dag er verið að þróa ný lyf sem miklar vonir eru bundnar við og er ætlað að hafa áhrif á og vernda taugavef sjóntaugarinnar ( neuroprotection ) en þau eru ekki komin á markað ennþá.“ Rætt við Maríu Soffíu Gottfreðsdóttur sérfræðing í glákuskurðlækningum Á málþingi um nýjungar í augnlækningum sem haldið var á nýafstöðnum Læknadögum var fjallað um ýmsar nýjar aðferðir við augnskurðlækningar, ný lyf og greiningartæki sem komið hafa fram á síðustu árum og valdið straumhvörfum í meðhöndlun ýmissa augnsjúkdóma. Þetta er hátæknileg aðgerð, enda er ljósleiðarinn ekki nema 250 míkrón í þvermál. Skoðun á augnbotni getur gefið til kynna aðra sjúkdóma að sögn Maríu. Þessi rannsókn hefur ekki verið gerð áður.“ Hann fjallaði meðal annars um skurðaðgerðir á augnlokum í Graves's sjúkdómi. Einar hefur verið frumkvöðull í merkum rannsóknum á súrefnisbússkap augans og þróun lyfja við augnbotnasjúkdómum.“ Gláka getur endað með algerri blindu ef ekkert er að gert. Með réttri meðferð er hægt að hægja verulega á framgangi sjúkdómsins.“ Til stendur að augnsneiðmyndatæki Landspítala verði endurnýjað fljótlega, það hefur nýst mjög vel en er orðið gamalt og úrelt. Glákulyfjunum er ætlað að minnka vökvaframleiðsluna eða auka útflæði hans með því að hafa áhrif á síuna. Skurðaðgerðir við gláku „Við höfum einnig staðið að rannsókn á eftirmeðferð glákuaðgerða þar sem við fylgjumst með örvefsmyndun sem getur orðið í kjölfar aðgerðarinnar og lokað aftur hjáveitunni. „Augnlækningar eru mjög tækjavæn grein og þróun á því sviði byggir á samstarfi vísindamanna í mörgum greinum,“ segir María Soffía Gottfreðsdóttir augnskurðlæknir. Þannig myndast fyrirstaða í síunni og vökvinn safnast upp í auganu. Haraldur Sigurðsson var með erindi um nýjungar í skurðaðgerðum á augnumgjörð. Rannsaka áhrif lyfja eftir aðgerð „Í dag gerum við ýmsar aðgerðir við gláku, þar sem sjúkdómurinn er á ýmsum stigum og einnig eru nokkrir flokkar gláku sem kalla á sérstakar aðgerðir. María Soffía fjallaði í erindi sínu um greiningu og einkenni gláku og nýjungar í meðferð og skurðaðgerðum. Í Reykjavíkuraugnrannsókninni frá 1998 sem Friðbert Jónasson prófessor stóð fyrir, kom í ljós að um 10% glákusjúklinga höfðu ekki fengið greiningu og meðferð. Glákan er þögull sjúkdómur sem gefur yfirleitt engin einkenni fyrr en á lokastigi, sjúklingurinn tekur ekki eftir því hvernig sjón hrakar, þar sem sjónsviðið þrengist hægt og bítandi, en skýrleikinn tapast jafnvel ekki fyrr en með algerri blindu. Skemmdir í augnbotnum af völdum sykursýki og blóðtappa eru einnig viðfangsefni þessara rannsókna. Hár augnþrýstingur stafar af óeðlilegu útflæði á augnvökvanum í síuvef augans. „Fólk kemur mun fyrr í augasteinaskipti en áður, árangurinn er betri og áhættan minni. „Við þurfum að reiða okkur á hornhimnubanka í Bandaríkjunum og Skandinavíu og það getur stundum orðið nokkuð bið eftir þeim þar sem eftirspurnin er meiri en framboðið. María segir skimun við gláku sérlega mikilvæga vegna þess hversu lúmsk þróun sjúkdómsins er, og góð grundvallarþekking heimilislækna á gláku sé mikilvæg. Í svipuðum rannsóknum í nágrannalöndunum er þessi tala mun hærri, jafnvel 50-60%. Það hefur komið til tals að finna aðra lausn, þar sem aðgerðum hér hefur fjölgað á undanförnum árum. Þess vegna er hægt að vinna í gegnum svona pínulítinn skurð. Ég tel að það sé mikilvægt að gera þessa rannsókn hér, ef til vill verða niðurstöðurnar aðrar, enda ýmiss ný lyf á markaði, en engu að síður gagnlegar fyrir lækna sem sinna sjúklingum með langvinna sjúkdóma auk gláku.“ Þá fjallaði Gunnar Már Zoëga um nýjungar við hornhimnuaðgerðir en þar kom fram að miklar breytingar hafa orðið við flutninga á hornhimnum. Mestu framfarirnar á allra síðustu árum, að sögn Maríu, hafa þó orðið í skurðaðgerðum við gláku. |
Ríkið þarf að greiða háttsettum embættismönnum og forstjórum ríkisstofnana milljóna eingreiðslur vegna nýjustu úrskurða kjararáðs en þeir snúa meðal annars að ríkisendurskoðanda, forstjóra Fjármálaeftirlitsins, forsetaritara, hagstofustjóra og framkvæmdastjóra Fríhafnarinnar.
BSRB, sem löngum hefur gagnrýnt úrskurði kjararáðs, hefur reiknað út hversu háár eingreiðslurnar eru en launahækkanir kjararáðs eru afturvirkar og það mislangt aftur í tímann.
Þannig sýna útreikningar bandalagsins að Sveinn Arason, ríkiendurskoðandi, fær rúmlega 4,7 milljóna eingreiðslu vegna launahækkunarinnar, Unnur Gunnarsdóttir, forstjóri Fjármálaeftirlitsins, á von um fjögurra milljóna króna eingreiðslu og Örnólfur Thorsson, forsetaritari, fær tæplega 1,8 milljóna króna eingreiðslu.
Ólafur Hjálmarsson, hagstofustjóri, fær svo 1,2 milljóna króna endurgreiðslu og framkvæmdastjóri Fríhafnarinnar, Þorgerður Þráinsdóttir, fær eingreiðslu upp á 2,5 milljónir króna.
Á meðal þeirrar gagnrýni sem BSRB ítrekar nú er ógagnsæi í ákvörðunum kjararáðs en í frétt á vef bandalagsins segir meðal annars:
„Þá er rétt að ítreka gagnrýni á hversu ógagnsætt kjararáð er í ákvörðunum sínum. Þar er þess vandlega gætt að tiltaka ekki hver laun þeirra sem ákvarðanirnar ná til voru áður en ákvörðunin tók gildi. Það er því oft erfitt eða ómögulegt að sjá hversu miklar hækkanirnar eru í raun. Þessum feluleik þarf að linna og það er Alþingis að sjá til þess að almenningur hafi þær upplýsingar sem þarf. Þessi feluleikur er með öllu óþolandi.“ |
Forstjóri Sláturfélags Suðurlands segir lækkun á afurðaverði nautakjöts til bænda ekki næga til að mæta lækkun á markaði. Kjötafurðastöð KS tilkynnti í morgun allt að 23% lækkun á afurðaverði fyrir ungneyti og kýr í lökustu flokkum.
Sláturfélag Suðurlands tilkynnti nýverið lækkað afurðaverð til bænda fyrir nautgripi. Verð fyrir ungneyti, ungar kýr og naut lækkaði þá um allt að 9,5%. Aukinn innflutningur á nautakjöti á lágum aðflutningsgjöldum, birgðir og langir biðlistar eftir slátrun voru sagðir ástæða lækkunarinnar. Kjötafurðastöð Kaupfélags Skagfirðinga og sláturhúsið á Hellu fylgdi SS eftir í morgun og tilkynnti allt að 23% lækkun í lökustu flokkum ungnauta og kúa og er ástæðan meðal annars há birgðastaða hakkefnis.
Steinþór Skúlason, forstjóri Sláturfélags Suðurlands, segir félagið ekki leika sér að því að lækka verð til bænda. Áhrif af innflutningi komi fyrst við sláturhúsið og hafi svo áhrif áfram yfir á verð til bænda.
Innflutningur með mikil áhrif á markaðinn
Vegna ESB-tollasamninga sem voru samþykktir árið 2015 hefur tollkvóti ESB til Íslands í nautgripakjöti farið stigvaxandi síðustu ár, úr 100 tonnum árið 2018 og upp í 696 tonn um næstu áramót. Þá var fyrirkomulagi útboðs tollkvóta breytt í vor. Í stað hefðbundins uppboðs er hollenska leiðin svokallaða farin. Þeir sem fá úthlutað kvóta borga þá verð lægstbjóðanda af þeim úthlutuðu.
Steinþór segir breytingarnar hafa mikil áhrif á markaðinn. „Fyrir þetta tímabil sem núna stendur þá eru að koma hingað inn tæp 300 tonn af kjöti og aðflutningsgjöldin eru 200 kr/kg. í heild sem er mjög lágt verð,“ segir Steinþór.
Innflutningurinn skilar því meira af vörum á lágu verði inn á markaðinn. Á hinn bóginn gengur hann gegn því að verja innlenda framleiðslu og innlenda verðmætasköpun, að sögn Steinþórs. „Það segir sig sjálft að aukið framboð á markaði, hvað þá á vöru á lágu verði, að sjálfsögðu þrýstir það niður verði sem fyrir er á markaðnum og það er það sem er að gerast,“ segir hann.
Segir lækkunina ekki næga
Aðspurður segist hann farinn að finna fyrir áhrifum af þessum innflutningi. Lækkunin sé tímabær. Hún mæti ekki þeirri lækkun sem fyrirtækið sjái á markaðnum á vöðvum og öðru slíku. Þá sé ekki víst að lækkunin dugi haldi sama magn af kjöti, á lágu verði, áfram að flæða inn á markaðinn.
Sjá einnig: Þungt hljóð í kúabændum vegna lækkaðs afurðaverðs
Formaður Landssambands kúabænda segir þungt hljóð í bændum vegna þessa enda taki þeir á sig allan skellinn. Þá sé alvarlegt að verðlækkanir til bænda síðustu ár hafi ekki skilað sér til neytenda. Steinþór segir SS hafa lækkað verð á vöðva og hakkefni í samræmi við lækkun til bænda en SS hafi hins ekkert með smásöluverð að gera.
Kostnaður við framleiðslu aukist
Ágúst Torfi Hauksson, formaður Landssamtaka sláturleyfishafa, segir tilkostnað við framleiðslu vörunnar hafa hækkað umfram það sem hefur verið unnt að koma út í verðlag. Verð á nautakjöti hafi haldið í við vísitölu neysluverðs síðustu ár, tilkostnaður við slátrun og úrvinnslu hafa hins vegar þróast umfram hana. Þannig hafi laun til að mynda hækkað um 35-40% á síðustu fjórum árum á meðan vísitala neysluverðs og verð á nautakjöti á markaði hafi hækkað um 12% á sama tíma.
Eru bændur þá að taka á sig allan skellinn? „ Nei, ég hygg að svo sé ekki, ég held að geirinn í heild sé að taka á sig skellinn en bændur fara ekki varhluta af því. Ég veit það alveg að afkoma þeirra hefur ekki verið að batna og verðhækkanir á þeirra framleiðslu hafa ekki verið í takt við það sem þeir upplifa í kostnaðarhækkunum í sínum rekstri, en slíkt hið sama gildir um afurðastöðvarnar,“ segir Ágúst Torfi. |
„Það hefur ekki verið svona mikill snjór í þorpinu í mörg ár og það er farið að verða ansi þungfært innanbæjar,“ segir Katrín María Gísladóttir um ástandið sem ríkir á Flateyri vegna veðurs.
„Svo hefur leiðin frá Flateyri yfir í næstu þorp verið lokuð að mestu síðan á föstudag og því ekki hægt að sækja neina þjónustu á Ísafjörð,“ segir Katrín í samtali við Mannlíf en á Ísafirði eru verslanir og þjónusta sem íbúar á Flateyri sækja gjarnan undir venjulegum kringumstæðum.
„Í dag voru grunn- og leikskólabörn bara heima þó að starfsmenn skólanna séu alltaf reiðubúnir að opna og hafi mætt til vinnu alla óveðursdagana til öryggis. Fólk er aðeins farið að þreytast við á að koma sér milli staða í bænum svo margir kjósa að dúlla sér bara heima í dag þar til veðrinu slotar. Í gær sá björgunarsveitin um að koma leikskólabörnum og foreldrum heim, þannig það er svo sem allt hægt ef fólk ætlar sér út,“ útskýrir Katrín sem hefur búið á Flateyri ásamt fjölskyldu sinni síðan árið 2016. „Okkur finnst það frábært. Við mælum með Flateyri fyrir alla sem vilja upplifa alvöru náungakærleik alla daga.“
Íbúar reiknuðu ekki með svona langri innilokun
Katrín segir að marga íbúa á Flateyri sé farið að vanta matvörur og fleira. „Èg held að fólk hafi ekki gert ráð fyrir alveg svona langri innilokun þannig marga fer að vanta ýmsar nauðsynjavörur. Það er kannski verst fyrir þá sem eru með dýr eða lítil börn sem þurfa fóður og þurrmjólk en hér eru allir boðnir og búnir og mikið verið að skreppa milli húsa með hitt og þetta sem vantar.“
Katrín tekur fram að undanfarna daga hefur komið sér sérstaklega vel að samheldnin á Flateyri er mikil.
„Það er mikil samheldni alltaf í Flateyringum og það kemur sér vel þegar maður þarf að treysta á nágranna sína. Það er ein sjoppa á staðnum sem selur svona eitt og annað en lagerinn er fljótur að klárast þegar heilt þorp treystir á hann. Allt brauð og hamborgarabrauð kláraðist um helgina og í gær tók matráðurinn sem eldar fyrir skólana í bænum sig til og bakaði brauð og hamborgarabrauð ásamt manninum sínum svo fólk gæti keypt brauð og hamborgara í sjoppunni, þannig hér eru allir að vinna saman og sjúklega góð stemning í mannskapnum.“
Á von á barni í mars
Katrín er ófrísk og á von á sér um miðjan mars. Næsta sjúkrahús er á Ísafirði. Hún viðurkennir að það geri verið svolítið taugatrekkjandi tilhugsun að hafa ekki aðgang að heilbrigðisþjónustu vegna veðurs.
„Ég reikna með að þessi lægðagangur verði farin að minnka um miðjan mars. Ég er allavega ekkert að láta þetta stressa mig núna, rétt komin um 32 vikur en það er vissulega þægilegra að vita að maður komist á sjúkrahús ef eitthvað kemur upp á. Það er svona lúmskt varnarleysi að að hafa ekki greiðan aðgang að heilbrigðisþjónustu, en það er alveg jafn óþægilegt fyrir mig eins og næsta mann.“ |
Sumarfríið er á enda og skólar landsins iðandi af kröftugum nemendum. Eitt af fyrstu verkefnum haustsins er að koma reglulegum lestri á koppinn og mikilvægt að allir fái lesefni sem hæfir lestrargetu og áhuga hvers og eins. Sem betur fer hafa nemendur nokkuð sterkar skoðanir á því sem þeim finnst áhugavert og vilja gjarnan hafa eitthvað um það að segja hvaða bók þeir vilja lesa. Þá er nú gott að þeir hafi aðgang að góðu bókasafni með fjölbreyttu úrvali bóka.
Nemendur sem nú fara og velja sér bækur hafa misjafnar forsendur til þess að lesa og eru nokkrir í hverjum bekk sem ráða ekki við aldurssvarandi lesefni vegna lestrarörðugleika. Eigi þessir nemendur einnig að fá notið þess að velja bækur af eigin áhuga geta þeir nýtt sér hljóðbækur sem hvort tveggja má nýta til að hlusta meðfram lestrinum eða eingöngu njóta þess að hlusta. Ég ætla ekki að tíunda hve mikilvægur lestur er fyrir orðaforða og hve jákvæð áhrif hann hefur á allt nám. Hins vegar er mikilvægt að ítreka hversu mikilvægt Hljóðbókasafn Íslands er fyrir nemendur með lestrarörðugleika og reyndar nemendur sem einhverra hluta vegna standa höllum fæti í íslensku máli.
Hljóðbókasafnið er fjársjóðskista fyrir nemendur sem þurfa á þjónustu þess að halda. Það er aðgengilegt allan sólarhringinn því hver sá sem hefur aðgang að safninu getur sótt sér hljóðbækur í gegnum heimasíðu þess. Það er opið alla rauðu dagana á dagatalinu og einnig á meðan skólar landsins eru lokaðir yfir sumarið. Því búa þeir sem hafa aðgang að safninu við ákveðin forréttindi hvað aðgang varðar.
Hljóðbókasafnið sem heyrir undir mennta- og menningarmálaráðuneytið á hrós skilið fyrir starfsemina og ljóst að hún er samfélaginu ómetanleg. Fram til þessa hafa nemendur ekki þurft að greiða sérstaklega fyrir aðgang að þessu góða safni frekar en að sjálfu skólasafninu. Nú hefur hins vegar orðið sú breyting á að greiða þarf sérstaklega 2000 krónur fyrir ársaðgang. Það er ekki há upphæð í sjálfu sér og skiljanlegt að stofnunin þarf fjármagn en er þetta rétt leið til að sjá henni fyrir því?
Að mínu mati er vegið að þessum hópi nemenda sem er á öllum skólastigum. Þeir eiga líkt og aðrir nemendur að hafa aðgang að góðum bókakosti á eigin forsendum. Vonandi eru þetta bara tæknileg mistök sem verða leiðrétt. Það getur ekki verið að sjálft mennta- og menningarmálaráðuneytið taki meðvitaða ákvörðun sem þessa. En ef sú er raunin væri gagnlegt að fá skýringu á þessari ákvörðun og hvernig hún samræmist markmiðum þeim sem fram koma í nýútgefinni Hvítbók um umbætur í menntun. |
„Við áttum okkur kannski ekki á því í dag hversu kvenréttindabaráttan var hörð, skipulögð og markviss á þriðja áratug síðustu aldar,“ segir Sigríður Matthíasdóttir sagnfræðingur þegar ég bið hana að lýsa í fáum orðum því sem hún ber fram á málþingi Vísindafélagsins sem haldið er á Kjarvalsstöðum í dag og hefst klukkan 13.
„Kvennahreyfingin var sterkt afl á þessum tíma,“ lýsir hún. „Áberandi þar voru meðal annarra Ingibjörg H. Bjarnason, fyrsta íslenska alþingiskonan, og Inga Lára Lárusdóttir sem gaf út tímaritið 19. júní. Á fyrsta útgáfuárinu 1917 fagnar Inga Lára því að kosningaréttur kvenna sé fenginn og telur að konur muni brátt starfa á öllum sviðum þjóðfélagsins. En 1929 hættir hún að gefa út blaðið og þá er bjartsýnin horfin, þar skrifar hún að í síbreytilegum heimi virðist konan vera það eina sem eigi að standa grafkyrrt.“
Sigríður segir stöðu kvenna á fyrstu áratugum síðustu aldar kristallast í baráttu þeirra um að komast í Alþingshátíðarnefnd. „Sú barátta skilaði engu. Þó börðust þær skipulega, ötullega og faglega,“ segir hún. „Landsfundur kvenna á Akureyri 1926 skoraði á þing og stjórn að skipa konur, jafnt körlum, í nefndina. Almennur kvennafundur í Reykjavík var með svipaða áskorun og Ingibjörg H. Bjarnason bar þetta upp á Alþingi, ásamt öðru og segir það ekki sanngjarnt að einungis karlar setji svip sinn á hátíðahöldin. Það var bókstaflega ekkert hlustað á konurnar. Þetta tengist, að mínu mati, sterkum þráðum milli þjóðernishugmynda og karlmennsku.“
Alþingishátíðin var stór viðburður, bendir Sigríður á. „Hátíðin átti að bera vitni um að við værum menningarþjóð og skipti að því leyti miklu máli í sjálfstæðisbaráttunni. Hún var mikið umræðuefni í íslensku þjóðlífi árin á undan. Henni er stillt upp sem hátíð fyrir alla en karlarnir einokuðu pallana. Þetta er dæmigert fyrir hvernig kvennahreyfingin þróaðist á þessum tíma. Konum var markvisst haldið utan hins opinbera sviðs. Allt var stílað á móðureðli, umönnun, heimilishald og húsmæðrafræðslu. Þar var ríkisstjórnin í fararbroddi og ákveðinn hópur kvenna. Konur fóru að beita sér í líknarmálum en stjórnmálabaráttan rann svolítið út í sandinn.
Hógvær skoðun Ingibjargar H. og hennar skoðanasystra var þó sú að konur gætu bæði verið mæður og líka verið á hinu opinbera sviði. Þær „þrífist ekki bara undir askloki því sem kallað er að gæta bús og barna“, eins og hún orðaði það á Alþingi þegar hún lenti í deilum við Jónas frá Hriflu og fleiri herra.“
Aðrir málshefjendur: Guðmundur Oddur Magnússon (Goddur), rannsóknarprófessor við LHÍ, Unnur Dís Skaptadóttir, prófessor í stjórnmálafræði við HÍ, og Eiríkur Bergmann, prófessor í stjórnmálafræði við Háskólann á Bifröst. |
-John Snow er stjórnarformaður móðurfélags þess
IAP Worldwide Services, sem er fram að þessu hefur talist lítt þekkt verktakafyrirtæki, hyggst tryggja sér margra milljarða Bandaríkjadala hernaðarsamning við Bandaríkjaher, en Halliburton hefur haft einkarétt á samningnum þar til nú, segir í frétt Financial Times.
Vogunarsjóðurinn Cerberus Capital Management er eigandi IAB en John Snow, fyrrum fjármálaráðherra Bandaríkjanna, var skipaður stjórnarformaður sjóðsins í síðasta mánuði. Fram að yfirtöku Cerberus á fyrirtækinu árið 2004 var IAP lítið verktakafyrirtæki með um fimm þúsund starfsmenn, en ef það tryggir sér samninginn mun það verða eitt öflugasta fyrirtæki sinnar tegundar, með sterk pólitísk tengsl. Samningurinn myndi einnig draga athygli stjórnvalda að hlutverki vogunarsjóða á borð við Cerberus á opinberum vettvangi, en fyrrverandi varaforseti Bandaríkjanna, Dan Quayle, er forstjóri alþjóðaviðskipta sjóðsins.
Halliburton hafði áður einkarétt á samningnum, sem ber heitið Logcap, en samkvæmt honum sér fyrirtækið um að veita bandarískum hermönnum mat, skjól og stuðning. Bandaríkjaher ákvað að afnema einkarétt Halliburton í sumar, en ásakanir eru uppi um að fyrirtækið hafi misnotað hundruð milljóna Bandaríkjadala af fé skattborgara sem áttu að renna til hermanna í Írak og Afganistan. Ákvörðunin er talin renna stoðum undir hugmyndir gagnrýnisradda sem segja að samningurinn sé of stór svo að eitt fyrirtæki ráði við, en samningurinn hljóðaði upp á sjö milljarða Bandaríkjadala (473 milljarðar króna) á síðasta ári.
Talið er að Bandaríkjaher muni velja þrjú fyrirtæki sem muni keppa um samninginn og það fjórða sem muni meta rekstur fyrirtækjanna. Sérfræðingar segja að IAP hafi ekki talist stór aðili í hernaðarviðskiptum fram að þessu, en aðild þekktra aðila á borð við Lockheed Martin muni auka líkur á því að IAP tryggi sér samninginn. |
Fyrstu hvalirnir á þessari vertíð voru skotnir í gærkvöld. Báðir hvalveiðibátar Hvals, Hvalur 8 og 9 eru á leið til hafnar í Hvalfirði með þrjár langreyðar.
Hvalveiðivertíðin hófst tíu dögum síðar í ár en í fyrra en hvalveiðibátarnir fóru út á sunnudagskvöld. Þrátt fyrir fremur lélegt skyggni á miðunum fara veiðarnar vel af stað að sögn Kristjáns Loftssonar, forstjóra Hvals hf.
Kristján Loftsson, forstjóri Hvals hf.: Jú jú, þetta hefur gengið ágætlega. Þeir fengui þrjá hvali í gær hérna suður, hérna vestur af landinu. Verða inni hérna einhverntímann í eftirmiðdaginn í dag. Eða og kvöld.
Gísli Einarsson: Var þetta á hefðbundinni veiðislóð?
Kristján Loftsson: Já já. Hann heldur sig alltaf á sama stað hvalurinn meira og minna sko.
Gísli: Getur þetta ekki tilefni til bjartsýni að, að þið náið að klára þetta á, í sumar?
Kristján Loftsson: Jú jú, það, þetta fer allt eftir veðri maður. Það er ekkert, þú getur ekkert planað svona fleiri mánuði fram í tímann, það er útilokað. Það er veður hefur svo svakalega mikil áhrif á hvalveiðar. Ef það er mikið um þoku sko þá gerir ekki mikið sko. Þú þarft að sjá blástrana og svo þegar kemur fram á haustið þá er svo mikið, þá er það mikið myrkur og ef það eru miklar brælur að þá eru mjög miklar frátafir sko. Þetta er mjög háð veðri.
Gísli: En fyrstu hvalirnir eru allavega á leið í land og...
Kristján Loftsson: Já þeir verða inni hérna núna í eftirmiðdaginn í dag og, og seinna í kvöld.
Gísli: Þannig að, þannig að það er allt klárt og vertíðin hafin af...
Kristján Loftsson: Já já, menn bíða, menn bíða bara með, með hérna hnífana klára sko. |
Harðar deilur og átök Kínverja við nágranna sína um eyjar og hafsvæði í Kínahafi snúast um yfirráð í þessum heimshluta en ekki um gríðarlegar auðlindir á hafsbotni eins og margir halda fram.
Flestir telja að harðar deilur Kínaverja við Japan, Víetnam, Filippseyjar og aðra nágranna sína um umdeilt hafsvæði snúist um orkuöflun. Kínverjar gera í raun tilkall til alls Suður-Kínahafs en því er harðlega mótmælt, sérstaklega á Filippseyjum og í Víetnam. Á undanförnum misserum hefur ítrekað komið til átaka um hver hafi rétt til að nýta orku á hafsbotni á þessu umdeilda hafsvæði. Kínverjar hafa einhliða boðað djúpsjávarborun á umdeildu hafsvæði og það hefur styrkt þá trú manna að átökin snúist um auðlindir. Holly Morrow segir í Foreign Policy að svo sé ekki. Olíu- og gasvinnsla sé aðeins ein birtingarmynd átaka um yfirráð í þessum heimshluta. Kínverjar ætli að verja og efla yfirburðarstöðu á svæðinu með stórauknum hernaðarumsvifum, rannsóknum til að renna stoðum undir sögulegan rétt þeirra til yfirráða á svæðinu og erindrekstri til að tryggja að önnur ríki sameinist ekki gegn þeim. Þeir hafa í raun tekið upp þá stefnu að óumdeilt sé að Kínverjar eigi þessi landsvæði og geti því gert það sem þeim sýnist.
Þetta kom skýrt fram í ræðu Yi Xianling í kínverska utanríkisráðuneytinu í gær. Spratly eyjur eru kínverskar og það kemur engum við hvað Kínverjar gera eða gera ekki á sínu eigin landsvæði. Þetta eru sjö hundruð og fimmtíu mannlausar eyjar undan ströndum Filippseyja og Víetnam sem fjölmörg ríki gera tilkall til. Kína, Tævan, Víetnam, Filippseyjar og Malasía hafa takmarkaða hernaðaraðstöðu á eyjunum og Brunei gerir að auki kröfu til eyjanna. Þær eru óbyggðar en þar eru verðmæt fiskimið og svæði til olíu- og gasvinnslu en fyrst og fremst eru þær hernaðarlega mikilvægar og ná yfir víðfemt svæði.
Morrow segir að fullyrðingar um gríðarlegar auðlindir á hafsbotni eigi ekki við rök að styðjast. Auðlindir séu takmarkaðar og vinnsla óhagkvæm. Engin þjóð flytur inn meiri orku en Kínverjar og það er í þeirra þágu að orkuvinnsla sé óhindruð. Til séu mun hagkvæmari og einfaldari aðferðir við orkuöflun en að hertaka landsvæði og standa í deilum við nágranna sína. Í raun séu nágrannarnir háðari utanaðkomandi orku en Kínverjar sem geti sjálfir fullnægt níutíu prósent af orkuþörf sinni. Þá hefur verið talað um mikilvægi Malacca sundsins en um það fer áttatíu prósent af innfluttri olíu Kínverja. Ef Bandaríkjamenn vildi stöðva olíuflutning um sundið myndi það koma enn harkalegar niður á Japan, Suður Kóreu og Taivan. Illframkvæmanleg aðgerð sem myndi líklega að auki skaða hagsmuni Bandaríkjanna meira en Kínverska hagsmuni.
Allar þjóðir sem flytja inn orku eru viðkvæmar fyrir því að aðflutningsleiðir geti lokast. Þær eru háðar alþjóðamarkaði og að aðflutningsleiðir á sjó og landi lokist ekki. Kínverjar eru þó að mörgu leyti í betri stöðu en önnur orkuinnflutningsríki. Kína er að stórum hluta sjálfbært í orkuöflun og hefur að auki markvisst fjölgað aðflutningsleiðum. Frá árinu 2006 hefur Kína gengið frá samningum um olíu- og gasleiðslur frá Mið-Asíu, Myanmar og nú síðast Rússland sem dregur úr neikvæðum afleiðingum þess ef einhver ein aðflutningsleið lokast.
Morrow segir að umdeilar orkuauðlindi í Kínahafi skipti Kínverja í raun engu máli. Kínverjar kaupi þá umframorku sem boðin er á heimsmarkaði og enginn skortur sé á seljendum. Kínverjar þurfi ekki að standa í stríðsátökum og deilum til að nálgast orku, miklu einfaldara sé að kaupa hana frá viljugum seljendum. Þetta gerir deiluna mun erfiðari en ella. Ef deilan snérist um auðlindir væri hún auðleysanleg. Auðlindunum yrði einfaldega skipt á milli deiluenda þannig að allir gætu unað sáttir við sitt. Fyrir Kínverja snýst þetta um fullveldi og það er ekki hægt að skipta á fullveldi eins og hverri annarri auðlind. Það er því engin lausn í sjónmáli í deilu Kínverja við nágranna sína. |
Cristiano Ronaldo hefur átt frábæran feril og mörg mögnuð ár í boltanum. Hann er engu að síður sannfærður um að árið 2016 sé það besta af þeim öllum.
Ronaldo er einn af þeim sem kemur til greina sem knattspyrnumaður ársins hjá FIFA en hinir eru Frakkinn Antoine Griezmann og Argentínumaðurinn Lionel Messi.
Árið hefur vissulega verið magnað en Cristiano Ronaldo vann Meistaradeildina með Real Madrid, Evrópumeistaratitilinn með Porútugal og loks heimsmeistarakeppni félagsliða með Real Madrid þar sem hann skoraði þrennu í úrslitaleiknum.
„Þetta var líklega besta árið mitt hingað til,“ sagði Cristiano Ronaldo í viðtali við heimasíðu FIFA. Hann átti frábært ár með Manchester United 2008 og með Real Madrid 2014. Þau þurfa aftur á móti að sætta sig við annað og þriðja sætið.
Ronaldo vældi eftir jafnteflið við Ísland í fyrsta leiknum á EM í Frakklandi en seinna kom í ljós að íslenska landsliðið var enginn farþegi á sínu fyrsta Evrópumóti. Portúgalska landsliðið fór síðan alla leið og vann 1-0 sigur á Frakklandi í úrslitaleiknum.
„Við unnum fyrsta titil Portúgals. Við unnum Meistaradeildina og heimsmeistarakeppni félagsins. Ég gæti ekki beðið um meira,“ sagði Ronaldo.
„Fólk efast enn um mig, Real Madrid og landsliðið. Nú hafa þau hinsvegar sönnun. Við höfum unnið allt,“ sagði Ronaldo.
„Þetta hefur verið stórbrotið ár og ég mjög ánægður með það. Ég vil þakka liðsfélögum mínum, bæði hjá landsliðinu og Real Madrid,“ sagði Ronaldo.
Cristiano Ronaldo gæti bætt við enn einni rósinni í hnappagatið 9. janúar næstkomandi en þá verðlaunar FIFA best knattspyrnumann heims á árinu 2016. Ronaldo er sigurstranglegur þótt að það sé alltaf erfitt að ganga framhjá Lionel Messi. |
Nú líður að því að leigjendur í íbúðum Brynju, húsfélags Öryrkjabandalags Íslands eigi að vera búnir að losa sig við gæludýrin sín. Brot á þessu þýðir þó ekki að strax dragi til tíðinda og samningum verði rift þar sem ferlið er þríþætt og tekur ákveðinn tíma í framkvæmd.
Fram hefur komið í fréttum að hússjóðurinn hefði tilkynnt íbúum að þeir þyrftu að losa sig við dýrin fyrir 15. maí, annars yrði húsaleigusamningi þeirra rift.
Björn Arnar Magnússon, framkvæmdastjóri Brynju, hússjóðs Öryrkjabandalagsins segir að verið sé að skoða málin. Hann bendir á að ferlið sé þannig að þegar reglur eru brotnar fái fólk fyrst áminningu og síðan lokaviðvörun áður en loks kemur að riftingu leigusamnings. Það er því ljóst að ekki mun draga til tíðinda þegar 15. maí rennur upp, jafnvel þótt dýrin séu enn inni á heimilum eigenda sinna. Björn segir að ekki hafi verið sérstaklega rætt um að leyfa dýr í ákveðnum húsum félagsins en halda öðrum gæludýralausum. Þannig mætti þó mögulega koma til móts við bæði þá íbúa sem vilja dýrahald og þá sem eru á móti slíku vegna ofnæmis, hræðslu eða af öðrum ástæðum.
Ákvörðunin mætir harðri andstöðu
Öryrkjum í leiguíbúðum á vegum Brynju, hússjóðs ÖBÍ barst sú tilkynning þann 12. mars síðastliðinn að gæludýr yrðu ekki leyfð í íbúðum á vegum félagsins eftir 15. maí. Þar er ekki verið að breyta reglum heldur á nú að byrja að framfylgja reglum sem lengi hefur verið horft framhjá brotum á. Nú eru því tveir dagar í það að fólk eigi að vera búið að losa sig við gæludýrin sín. Viðbrögð þeirra gæludýraeigenda sem fréttastofa hefur rætt við hafa verið á þann veg að þeir segjast ekki geta hugsað sér að láta dýrin sín frá sér og mótmæla ákvörðuninni harðlega.
Kattavinafélagið skorar á ÖBÍ að afturkalla ákvörðun sína og stjórn Dýraverndunarsambands Íslands fordæmir hana. Stjórn Dýraverndunarsambandsins kallar ákvörðunina jafnframt mannfjandsamlega og óskiljanlega ásamt því að benda á að rannsóknir sýna fram á að gæludýraeign hefur góð áhrif á andlega og líkamlega heilsu fólks. |
Íslenski unglingalandsliðsmarkvörðurinn Patrik Sigurður Gunnarsson var ekki oft í hóp hjá Brentford í ensku b-deildinni í vetur en hann sagði ástæðuna fyrir því í viðtali við vefsíðuna fótbolti.net.
Það hefur nefnilega margoft komið niður á Patriki að vera ekki með enskt vegabréf. Hann ætti að vera varamarkvörður liðsins en vegbréf þriðja markvarðarins hjálpar honum oft inn í hópinn.
„Ég var færður upp í aðalliðið og gerði nýjan samning í kjölfarið. Hef já, verið mestmegnis þriðji markmaður, en ákveðin regla hefur komið í veg fyrir að ég væri oftar á bekknum," sagði Patrik Sigurður Gunnarsson við Sæbjörn Þór Þórbergsson Steinke á vefsíðunni fótbolti.net og útskýrði síðan það enn frekar:
„Við höfum sem sagt verið í miklu veseni með enska leikmenn, það verða að vera sjö í hóp og við rétt náðum því með því að hafa Englending sem varamarkmann. Það kom oftar en tíu sinnum fyrir á fyrri hluta tímabilsins að ég var valinn í hóp en skipt var um varamarkmann degi fyrir leik vegna skorts á enskum leikmönnum. Það jákvæða við það er að maður lærir mikið á því andlega og tekur það með sér í reynslubankann," sagði Patrik.
Á endanum fór Patrik á láni til C-deildarliðsins Southend í febrúar og var hjá félaginu þar til að kórónuveiran stoppaði allan fótbolta í Englandi.
„Aðalmarkmaðurinn hjá þeim meiðist illa eftir að glugginn er lokaður og liðið þurfti að fá markmann á neyðarláni. Hemmi (Hermann Hreiðarsson) spilaði auðvitað stóran part í þessu og er ég honum virkilega þakklátur fyrir að gefa mér traust," sagði Patrik.
Hann horfir jákvætt á þessa reynslu sína hjá Southend.
„Heilt yfir gekk mér nokkuð vel, ég náði ekki að taka þátt i mörgum æfingum með liðinu og einungis þremur leikjum. Ég lít á þessa reynslu sem gríðarlega mikilvæga reynslu, að vera aðeins 19 ára að spila í þriðju efstu deild Englands er gríðarlega sterkt, sérstaklega fyrir markmann. Þessi reynsla mun hjálpa mér mikið í framtíðinni," sagði Patrik við blaðamann vefsíðunnar fótbolti.net. |
Leikmenn Breiðabliks sóttu þrjú dýrmæt stig á Akranesi í kvöld og unnu þar með sinn þriðja sigur í röð í Pepsi-deildinni. Breiðablik er þar með komin með níu stig í deildinni en ÍA er í heldur slæmum málum með þrjú stig í ellefta og næstneðsta sæti.
Eftir rólega byrjun kom Gísli Eyjólfsson Breiðabliki yfir strax á 6. mínútu leiksins eftir flott samspil milli manna sem endaði með sendingu frá Höskuldi Gunnlaugssyni á Gísla sem kláraði vel.
Beint eftir að leikmenn ÍA tóku miðjuna töpuðu þeir strax boltanum og leikmenn Breiðabliks keyrðu upp í sókn og juku forskot sitt enn frekar þegar Arnþór Ari Atlason skoraði snyrtilegt mark eftir sendingu frá Martin Lund Pedersen.
Leikurinn jafnaðist síðan aðeins út þegar leið á fyrri hálfleikinn og bæði lið fengu færi til þess að skora. Þeim tókst það hinsvegar ekki og leikar stóðu 0-2 í hálfleik gestunum í vil.
Eftir um rúmlega ellefu mínútna leik í síðari hálfleik bætti Arnþór Ari öðru marki sínu og þriðja marki Breiðabliks við eftir að Rashid Yussuff, leikmaður ÍA, hafði varið á marklínu og Arnþór Ari var fyrstur að átta sig og setti boltann í netið.
Skagamenn tóku miðju eftir markið og brunuðu upp í sókn og svöruðu svo strax fyrir sig þegar Þórður Þ. Þórðarson skoraði fyrir ÍA.
Það var ekki fyrr en á 92. mínútu þegar Arnar Már Guðjónsson klóraði í bakkann fyrir Skagamenn og skoraði þá annað mark ÍA. Því miður fyrir það flautaði frábær dómari leiksins til leiksloka og Breiðablik tóku þrjú stig í mjög skemmtilegum fótboltaleik.
Af hverju vann Breiðablik?
Liðsheildin sjálf skóp þennan sigur hjá Blikum í kvöld. Vörnin,miðjan og sóknin sinntu öll sínum hlutverkum vel í leiknum. Blikarnir keyrðu upp hraðann snemma í fyrri hálfleik, þegar rólegt var búið að vera í leiknum, sem skilaði tveimur mörkum.
Hverjir stóðu upp úr?
Arnþór Ari átt stórkostlegan leik á miðjunni hjá Breiðablik í kvöld. Hann skoraði tvö mörk í leiknum og lagði upp aragrúa af færum fyrir liðsfélagana sína. Hljóp mikið og barðist eins og ljón.
Martin Lund Pedersen átti sömuleiðis góðan leik. Hann var alltaf hættulegur fram á við og hann var duglegur að koma sér í góðar stöður í leiknum með hraða sínum og tækni.
Hjá Skagamönnum var Tryggvi Hrafn Haraldsson bestur í kvöld. Hann hljóp mikið og var mjög duglegur að djöflast í varnarmönnum Blika. Hann kom sér í nokkur góð færi í leiknum en náði því miður ekki að nýta þau.
Hvað gekk illa?
Varnarleikur ÍA var það sem gekk illa í kvöld. Þeir fengu tvö mörk beint í andlitið eftir stuttan leik eftir mikinn sofandahátt í vörninni. Þeir voru oft á tíðum spilaðir í sundur með einföldu þríhyrningaspili hjá Blikum.
Færanýting hjá báðum liðum. Þrátt fyrir að það komu fimm mörk hér á Norðurálsvellinum í kvöld var færanýtingin ekki góð. Bæði lið hefðu getað skorað fleiri mörk heldur en komu.
Einkunnir leikmanna
ÍA (4-5-1): Ingvar Þór Kale 4 - Hilmar Halldórsson 4, Gylfi Veigar Gylfason 4, Arnór Snær Guðmundsson 5, Rashid Yussuff 4 - Þórður Þorsteinn Þórðarson 6, Arnar Már Guðjónsson 5, Robert Jerzy Menzel 5 (59. Steinar Þorsteinsson 5), Albert Hafsteinsson 6, Ólafur Valur Valdimarsson 5 (59. Stefán Teitur Þórðarson 5) - Tryggvi Hrafn Haraldsson 6.
Breiðablik (4-3-3): Gunnleifur Vignir Gunnleifsson 5 - Guðmundur Friðriksson 5 (62. Aron Bjarnason 5), Michee Efete 5, Damir Muminovic 5, Davíð Kristján Ólafsson 6 - *Arnþór Ari Atlason 9, Gísli Eyjólfsson 7, Andri Rafn Yeoman 6 (81. Ernir Bjarnason -) - Martin Lund Pedersen 8, Höskuldur Gunnlaugsson 6, Hrvoje Tokic 7 (70. Viktor Örn Margeirsson 5).
Milos: Við komum hér til þess að sækja þrjú stig
Milos Milojevic var sáttur við 2-3 sigur sinna manna á Norðurálsvellinum á Akranesi í kvöld. Breiðablik skoruðu tvö mörk með stuttu millibili snemma í fyrri hálfleik og komu Skagamönnum í erfiða stöðu.
„Ég er virkilega sáttur, sérstaklega með byrjunina og hvernig við spiluðum og héldum boltanum. Við komum hér til þess að sækja þrjú stig og ég er ánægður með það,” sagði Milos.
Milos er nýlega tekinn við stjórnvölin hjá Blikum og hefur hann stýrt þeim til sigurs í tveimur leikjum. Hann segir að það sé áfram planið að sækja þrjú stig í hverjum leik.
„Það er planið, við þurfum samt að fara út á æfingvöll og halda áfram að laga það sem þarf að laga en engu að síður eru gæði í liðinu og næsti leikur er eftir níu daga þannig að við höfum nægan tíma til þess að fara út að æfa,” sagði Milos Milojevic þjálfari Breiðabliks.
Gunnlaugur: Mættum ekki til leiks hér í kvöld
Gunnlaugur Jónsson, þjálfari ÍA, var að vonum hundsvekktur með leikslokum eftir tap gegn Breiðabliki á heimavelli í kvöld. En ÍA vann ÍBV 1-4 á útivelli í seinustu umferð.
„Ég er virkilega svekktur með liðið. Við ætluðum einmitt að byggja á þessum fína sigri í Eyjum. Þar var frábært „team-spirit”, virkilega sterk liðsheild og við vorum mjög þéttir til baka en við erum ekki mættir til leiks hér í kvöld. Það er 2-0 eftir 6 mínútur og það er óafsakanlegt,” sagði Gunnlaugur.
Skagamenn fengu þó sín færi í leiknum og hefðu auðveldlega getað snúið leiknum við í fyrri hálfleik.
„Þrátt fyrir að við eigum þennan slaka leik, þá eigum við urmul færa til þess að koma okkur inn í leikinn. Ég held að ég hafi talið sjö góð færi í fyrri hálfleik. Í seinni hálfleik fáum við áfram góð færi. Auðvitað fá þeir líka færi á móti en ég held með betra „attitude-i” held ég að við hefðum náð betri úrslitum hér í kvöld,” sagði Gunnlaugur svekktur.
Arnþór Ari: Menn hafa sagt að ég sé ekki nægilega góður í að nýta færin
Arnþór Ari Atlason átti frábæran leik í 2-3 útisigri Breiðabliks á ÍA. Arnþór skoraði tvö mörk og skapaði mörg færi fyrir liðsfélagana sína. Hann var sáttur með leik sinn og liðs síns á Akranesi í kvöld.
„Nei ég er mjög sáttur í dag. Við náum í þrjú góð stig á erfiðum útivelli og mér fannst betra liðið vinna í kvöld. Við vorum mjög beittir í kvöld sem er kannski smá frábrugðið því sem hefur verið í upphafi móts. Við áttum að vinna leikinn stærra, við hleyptum þessu í óþarfa stress undir lokin,” sagði Arnþór Ari ánægður eftir leikinn.
Arnþór var mjög ánægður með að hafa skorað tvö mörk í kvöld. „Já að er mjög ljúft, menn hafa sagt að ég sé ekki nægilega góður að nýta færin en það gekk í dag og liðið spilaði vel sem skiptir öllu,” sagði besti maður vallarins í kvöld, Arnþór Ari Atlason eftir flottan útisigur á Skaganum. |
Aldrei hafa fleiri verið með COVID-19 á Landspítala í einu. Á þriðja hundrað starfsmanna spítalans er í sóttkví og tugir í einangrun með sjúkdóminn. Spítalinn starfar á neyðarstigi í fyrsta sinn frá því að faraldurinn hófst hér á landi í vor.
Framkvæmdastjóri Hraðfrystihússins Gunnvarar sem gerir út Júlíus Geirmundsson segir reginmistök að hafa ekki tilkynnti Landhelgisgæslunni um veikindin um borð. Hann segist miður sín og biður skipverja einlæglega afsökunar.
Nærri fjögur þúsund Pólverjar eru á atvinnuleysisskrá á Íslandi. Ein þeirra segir geta verið erfitt að tala ekki reiprennandi íslensku í samkeppni við Íslendinga um vinnu. Margir Pólverjar sem hún þekki hér séu atvinnulausir og líði illa.
Margir sem kjósa Biden segjast gera það því hann er ekki Trump, segir Íslendingur sem búsettur er í Texas og fylgist náið með kosningabaráttunni. Fréttastofa heyrði í nokkrum Íslendingum í Bandaríkjunum um stöðuna nú þegar kjördagur nálgast.
Dýrafjarðargöng voru opnuð við hátíðlega athöfn í dag og leysa þar með Hrafnseyrarheiði af hólmi. Grunnskólakrakkar á Þingeyri fagna göngunum, það hafi verið langt, óþægilegt og drullugt að þurfa að fara heiðina.
Fjölmargar 200 metra háar vindmyllur gætu risið á Mosfellsheiði innan fárra ára, verði hugmyndir norsks fyrirtækis að veruleika. Kostnaður nemur tugum milljarða. Umverfismat er í undirbúningi og Skipulagsstofnun hefur fengið margar athugasemdir. |
Hundruð milljarða króna gjaldeyrisforði Íslendinga gæti lent í klóm Breta ef Icesave-samningurinn gjaldfellur. Óvíst er að sá hluti forðans sem geymdur er í Bandaríkjunum njóti friðhelgi samkvæmt samningum. Aðstoðarmaður fjármálaráðherra, fellst ekki á þetta.
Til stendur að auka gjaldeyrisforða Seðlabankans verulega með erlendum lánum og að hann nemi hundruðum milljarða króna þegar þau skila sér. Féð er meðal annars geymt á reikningum Seðlabankans í Bretlandi og Bandaríkjunum. En getur Icesave samningurinn haft áhrif á gjaldeyrisforðann? Gjaldfellingarheimildir samningsins eru nokkuð rúmar. Ef til dæmis Landsvirkjun stendur ekki í skilum með erlend lán sín, verður Icesave samningurinn gjaldfelldur í heild sinni. Fjallað er um afsal á friðhelgi í lögfræðiáliti Seðlabankans um Icesave samninginn. Flest erlend lán séu tekin á þeim grundvelli, að gjaldfalli lán, séu þær eignir friðhelgar sem teljist nauðsynlegar til að viðhalda fullveldi ríkis. Lögfræðingar Seðlabankans benda á að í Icesave samningnum sé ákvæði um afsal friðhelgi mun rýmra en almennt tíðkist.
Þá má einnig benda á að ákvæðið um friðhelgi eigna til að viðhalda fullveldi vantar. Þá bendir Seðlabankinn á að íslenska ríkið afsali sér einnig með óafturkræfum hætti rétti til að láta á það reyna hvort friðhelgi ríki um eigur sínar. Engin lagaleg hindrun sé í vegi fyrir því að gerð verði aðför að eigum ríkisins. Með þeirri undantekningu að stjórnarskrá bannar aðför að fasteignum. Seðlabankinn bendir á að bresk lög gildi, ef það reynir á afsal friðhelgi. Samkvæmt þeim teljist Seðlabankinn vera sjálfstæður lögaðili og eignir hans njóti friðhelgi. Bankinn bendir líka á að þrátt fyrir bresku lögin, hafi Bretar beitt hryðjuverkalögum á Seðlabankann og kyrrsett eignir hans um stund í fyrrahaust. Bresku lögin gilda þó eingöngu um eignir innan Bretlands. Það er því fátt sem bendir til að forðinn sem geymdur er í Bandaríkjunum njóti friðhelgi. Því er ekki útilokað að Bretar gætu læst klónum í gjaldeyrisvaraforða Íslands, ef Icesave samningurinn gjaldfellur af einhverjum ástæðum. Fréttastofa hefur borið þennan skilning undir marga sérfræðinga. Sumir þeirra taka undir, en aðrir eru á öðru máli.
Sigríður Mogensen: Er eitthvað sem getur komið í veg fyrir það að Bretar geti gengið að gjaldeyrisforða Seðlabanka Íslands, hvort sem á við um gjaldeyrisforðann sem staddur er í Bretlandi eða forðann sem er geymdur til dæmis úti í Bandaríkjunum?
Indriði Þorláksson, aðstoðarmaður fjármálaráðherra: Já það er held ég alveg ljóst að svo er. Þannig er að gjaldeyrisforðinn er í umsjá og eigu Seðlabankans og Seðlabankinn er sjálfstæður aðili, það er að segja ekki hluti af ríkinu í þeim skilningi þannig að samningsákvæðin snerta Seðlabankann og hans eigur á engan hátt. |
Þegar ég, fyrir röð tilviljana, hóf störf í lögreglunni óraði mig ekki fyrir þeirri starfslýsingu sem mín beið, hvað þá þeim óhugnaði, sorg eða gleði sem starfið gat boðið upp á á degi hverjum, með örstuttu millibili. Ég sá mig aldrei sem lögreglumann og enn síður hafði mér komið það til hugar. Á sínum tíma lærði ég vélsmíði og var farinn að gæla við tæknifræðinám. En framtíð hvers einstaklings er óráðin og endaði ég 27 ára í lögreglumannsstarfi.
Ég gleymi seint mínu fyrsta sumri, algerlega bláeygður og blautur bak við eyrun. Eina sem ég vissi var að ég vissi ekki neitt. Sú reynsla sem ég hafði öðlast í gegnum árin hrökk ansi skammt. Hvernig á að handtaka mann? Hvað segir maður við fórnarlamb nauðgunar? Hvernig hagar maður sér í kringum aðstandendur meðan beðið er eftir líkbíl? Hvað segir maður við þann sem stendur á svalahandriði og ætlar að svipta sig lífi? Hvernig er tekið á móti barni á baðherbergisgólfi? Hvað má maður gera og hvað á maður að gera?
Það er svo einkennilegt að starfslýsing lögreglunnar er á engan hátt tæmandi og einungis að takmörkuðu leyti hægt að kenna hvernig beri að leysa úr óendanlegri verkefnaflóru, verkefnaflóru sem ég held að sé ein sú víðtækasta sem fyrirfinnst meðal íslenskrar starfaflóru.
Lögreglu ber að fylgjast með umferð, ökumönnum, ökutækjum, gangandi vegfarendum, hjólandi vegfarendum, loftförum, skipum, landamærum. Lögreglu ber að bregðast við samfélagslega ósamþykktri hegðun fólks hvort sem snýr að ölvun, fíkniefnaneyslu, ógnandi hegðun, barnagirnd, heimilisófriði. Þar fyrir utan eru slys, mannlegir harmleikir en einnig og sem betur fer fjölmargar gleðistundir. Þessi listi er í raun ótæmandi og ætla ég ekki að reyna að telja frekar upp starfskyldur lögreglu.
Þóttafullar spurningar
Þegar ég sinni starfi mínu fæ ég gjarnan þóttafulla spurningu. „Hefur þú ekkert betra að gera?“ Þetta barnslega viðhorf les maður líka á vefnum, skotveiðifélag telur lögreglu hafa eitthvað betra að gera en fylgjast með skotveiðimönnum, sumir telja að lögregla hafi eitthvað betra að gera en ónáða fólk í umferðinni. Aðrir telja að lögregla hafi eitthvað betra að gera en sporna við sölu fíkniefna. Máske ráða fyrri atvik eða syndir viðhorfinu.
Ég hef aldrei svarað þessari spurningu þegar ég hef verið spurður, því í raun veit ég ekki hvort ég eigi að gera það. En jú, ég hef vafalítið margt annað og betra að gera en mæla hraða, fylgjast með bílbeltanotkun, farsímanotkun, ótryggðum ökutækjum. Fylgjast með dæmdum barnaníðingum sem sjást við leikskóla, ofurölvi ósjálfbjarga einstaklingum eða sölu fíkniefna til unglinga.
En nái ég þeim árangri, með því að hafa ekkert betra að gera
– að komast hjá því að endurlífga einstakling eftir bílveltu, vegna þess hann var ekki í bílbelti
– komast hjá því að binda um sár slasaðs einstaklings sem ók út af af því hann var að senda Snapchat
– fækkað þeim sem verða fyrir misnotkun sem börn eða fullorðnir
– fækkað þeim, þó ekki sé nema um einn, sem hverfa inn í heim vímuefnaneyslu
– eða hlífa, þó ekki sé nema einu barni, við því að verða enn einu sinni vitni að átökum foreldra.
Nái ég þessum árangri held ég að ég haldi áfram við það sem ég geri, þó ég hafi vafalaust eitthvað betra að gera.
Til viðbótar tel ég að það besta sem maður geri á lífsleiðinni sé ekki endilega það merkilegasta, stærsta eða það sem maður á að vera að gera. Það gæti jafnvel verið það minnsta. Hugsanlega ein blaðra til að gleðja sorgmætt andlit, eitt handtak, stakt orð eða mínútu þögn til að hlusta. |
"Við munum sameina fræðslu, náttúruskoðun, tónleika, helgihald og útivist," segir Ólafía Jakobsdóttir, verkefnisstjóri Kirkjubæjarstofu sem stendur að þessum viðburði. Hún segir dagskrána hefjast kl. 21 á skírdag með kvöldmessu í Minningarkapellu Jóns Steingrímssonar. Fyrir hádegi á föstudaginn langa verður dagskrá í tali og tónum sem nefnist Á slóðum Skaftárelda flutt í kapellunni og eftir hádegi verður farið í rútu að útsýnisstað við Holt á Síðu og skyggnst um yfir Skaftáreldahraunið. Frá Hunkubökkum verður svo gengið í stuttum áföngum austur brúnir að Systrastapa og þaðan í gamla kirkjugarðinn á Klaustri. Fararstjóri er Jón Helgason frá Seglbúðum. Ólafía segir þetta um átta kílómetra leið og í fyrra segir hún um sjötíu manns hafa tekið þátt í slíkri göngu á föstudaginn langa.
Á laugardeginum verður rútuferð austur Síðu og Fljótshverfi og komið verður við í bænahúsinu á Núpsstað. Síðdegis þann dag verða tónleikar í Kirkjuhvoli og á páskadagsmorgun verður svo gengið frá minningarkapellunni að Prestsbakkakirkju á Síðu þar sem hátíðarmessa verður kl. 11.
Ólafía segir gönguferðirnar taka mið af veðri og aðstæðum og bendir fólki á að vera vel búið. Þeir sem hafa hug á þátttöku í rútuferðum eru beðnir um að skrá sig sem fyrst og í síðasta lagi miðvikudaginn 23. mars. Þátttaka í gönguferðirnar er öllum opin. Rútuferðin út að Holti kostar 500 kr. og austur í Fljótshverfi 1.500 krónur en frítt er fyrir börn yngri en 14 ára. Upplýsingar eru veittar í síma 487 4645, 892 9650 og hægt er líka að panta á kbstofa@simnet.is og olafiaj@centrum.is |
mun velta 72 milljörðum króna árlega
Avion Group tekur formlega til starfa þann 1. janúar 2005 og er stefnt á skrásetningu félagsins á hlutabréfamarkað á Íslandi á næsta ári. Tilvonandi stjórnarformaður félagsins, Magnús Þorsteinsson, segir þó að ákveðin dagsetning skrásetningar hafi ekki verið ákveðin.
Avion Group mun samanstanda af Air Atlanta Icelandic, Air Atlanta Europe, Íslandsflugi, Excel Airways, Air Atlanta Aero Engineering, sem rekur flugskýli í Shannon á Írlandi, Avia Services, sem sinnir viðgerðum á varahlutum og Suðurflugi sem sinnir flugvélaafgreiðslu á Keflavíkurflugvelli. Velta félagsins verður um 72 milljarðar íslenskra króna, starsmenn verða um og yfir þrjú þúsund talsins og fjöldi flugvéla verður 63. "Gera má þó ráð fyrir að fjöldi flugvéla verði aukinn þegar líður að áramótum," segir Magnús.
"Við viljum meina að um alþjóðlegan flugrisa verði að ræða en velta sameinaðs félags verður um milljarður bandaríkjadollara á ári," segir Magnús. Nýlega náði Air Atlanta samningnum um kaup á 30,9% hlut í Excel Airways. "Eignarhluturinn félaginu er því orðinn 71,4% og þar sem félagið er skráð á breska hlutabréfamarkaðinn, hefur myndast yfirtökuskylda til þeirra hluthafa sem eftir standa. Þeim hluthöfum verður því gert yfirtökutilboð á næstu dögum," segir Magnús. Forstjóri Excel Airways er og verður áfram Phil Wyatt. Magnús segir að þegar fram í sæki verði breytingar á rekstri félagsins og áhersla lögð á hagræðingu og samþættinum í flugrekstrinum. "Sameinað flugfélag verður það lang stærsta og öflugasta í heiminum í þessum geira sem er leiga flugvéla með áhöfn, viðhaldi og tryggingum," segir Magnús. Forstjóri sameinaðs félags verður Ómar Benediktsson.
Starfsstöðvar félagsins verða fyrst um sinn um 20 talsins í öllum heimsálfum nema á Suðurksautslandinu. "Við vinnum þó að því að fljúga til allra heimsálfa áður en langt um líður," segir Magnús. Hann segir Íslendinga eiga sér langa sögu í flugiðnaðinum og ekki bara á Íslandi heldur um allan heim og framundan séu eflaust góðir tímar í fluginu. Nafn fyrirtækisins Avion Group er tileinkað flugsögunni og þeim alþjóðlegu flugfrumkvöðlum sem áttu þátt í að koma á fót þeim undirstöðum sem þessi iðnaður er í dag byggður á. "Par Avion er alþjóðlegt orð og merkir, Með flugi," segir Magnús Þorsteinsson. |
Elínóra Guðmundsdóttir, eignaðist sitt annað barn, litla stúlku, þann 22. febrúar. Stúlkuna fæddi hún á miðju stofugólfinu heima hjá sér, um miðja nótt, og hélt í höndina á syni sínum á meðan.
„Það var að vísu alveg planað, að fæða heima. Við gerðum það í samráði við sjálfstætt starfandi stofu sem heitir Björkin. Þær sérhæfa sig í heimafæðingum. Frá 36. viku sáu þær um mæðraskoðun. Við vorum með fæðingarlaug frá þeim hér á stofugólfinu“ sagði Elínóra í samtali við Fréttablaðið í kvöld.
Elínóra segir fæðinguna ekki hafa tekið langan tíma. „Ætli þetta hafi ekki staðið frá því klukkan ellefu um kvöldið til þrjú um nóttina.“
Sebastian sonur hennar var þá sofandi inn í herbergi. „Við vorum búin að ákveða að ef þetta yrði um dag, þá myndi hann bara vera í leikskólanum. En þar sem þetta var um miðja nótt, þá var hann heima, sofandi inn í herbergi. En hann vaknaði að sjálfsögðu við lætin. Bara um hálf þrjú.“
Hún segir hann hafa verið mjög rólegan og yfirvegaðan. „Hann hélt alveg ró sinni og stóð sig eins og hetja. Þetta var rosalega fallegt.“
Elínóra og Bragi Marínósson, maðurinn hennar, eru bæði heima í fæðingarorlofi. Elínóra vinnur hjá Íslenskum fjallaleiðsögumönnum og Bragi vinnur við svefnrannsóknir hjá fyrirtækinu Nox Medical.
Elínóra birti færslu á Facebook eftir fæðinguna, í henni stóð:
„Sebastian eignaðist litla systir á fimmtudaginn var. Hélt í hendina á mömmu sinni þegar sú stutta kom í heiminn á miðju stofugólfinu.
Móðir með sængurkvennagrátur grætur yfir því að eiga nú tvö börn til að elska, og ástmann sem lagar ljúffengasta kaffið og veitir bestu faðmlögin.
Hjarta mitt springur“ |
kaupir leiðandi matvælafyrirtæki í Tékklandi
Fjárfestingarfélagið Nordic Partners, að stærstum hluta í eigu Íslendinga, hefur undirritað samninga um kaup á matvælafyrirtækinu Hamé a.s. sem eru stærstu einstöku fyrirtækjakaup Nordic Partners til þessa, segir í frétt frá félaginu.
Velta félagsins á árinu 2007 nam 17 milljörðum króna sem skipar Hamé á bekk með stærstu matvælafyrirtækjum í mið og austur Evrópu.
"Kaupin á Hamé a.s. eru í takt við stefnu Nordic Partners um ytri vöxt matvælastarfseminnar, en hin síðustu ár hafa miklar fjárfestinar verið gerðar til að styrkja innri vöxt fyrirtækjanna," segir Gísli Reynisson, forstjóri Nordic Partners, í fréttinni.
"Allar rekstrareiningar matvælasamsteypunnar eru reknar með góðum hagnaði og gert er ráð fyrir verulegri veltu- og hagnaðaraukningu á næstu misserum. Fjárhagslegur styrkur er mikill og eru uppi áform um að styrkja og stækka þessa öflugu einingu."
Eigendur Nordic Partners eru fjórir: Gísli Reynisson aðaleigandi, Jón Þór Hjaltason, Bjarni Gunnarsson og Daumants Vitols.
Framleiðlsuvörur
Helstu framleiðsluvörur Hamé eru unnar kjötvörur, tilbúnar máltíðir, samlokur, barnamatur, tómatvörur, sósur og grænmeti. Starfsmenn Hamé eru um 3.000 talsins. Fyrir var samsteypan með sterka framleiðslu á sælgæti, kexi, kökum, samlokum, tilbúnum matvælum auk drykkjarvöruframleiðslu, s.s. vatni, safa og gosdrykkjum.
Samningur um kaup á öllu hlutafé Hamé a.s. var undirritaður með fyrirvara um samþykki samkeppnisyfirvalda og samþykki kaupanda á endurskoðuðum ársreikningi fyrir árið 2007.
Fyrirtækjaráðgjöf Landsbankans var ráðgjafi kaupanda, KPMG í Tékklandi annaðist áreiðanleikakönnun og Peterka Partners veitti lögfræðilega ráðgjöf við kaupin.
Sameina starfssemi í Lettlandi, Litháen og Póllandi við Hamé
Nordic Partners reka nú þegar margvíslega matvælastarfsemi í Lettlandi, Litháen og Póllandi sem verður nú sameinuð undir merkjum Hamé. Velta sameinaðrar starfsemi er áætluð um 40 milljarðar króna á árinu 2008. Framleidd verða nálægt 170.000 tonn af unnum matvælum og ríflega 100 milljón lítrar af drykkjavöru. Miklir vaxtamöguleikar einkenna öll svið framleiðslunnar.
Vörumerki sem hafa mörg hver ráðandi hlutdeild á sínum mörkuðum
Sameinað félag mun ráða yfir safni sterkra vörumerkja sem hafa mörg hver ráðandi hlutdeild á sínum mörkuðum, segir í fréttinni. Þar má nefna sem dæmi Laima í Lettlandi sem stofnað var 1870 og Hamé í Tékklandi sem stofnað var 1922. Þrátt fyrir áherslu á framleiðslu undir eigin vörumerkum er samsteypan einnig með umtalsverða framleiðslu undir vörumerkjum stórra alþjóðlegra matvælafyrirtækja og stórra verslunarkeðja. Einnig framleiðir samsteypan sérhæfðar vörur fyrir iðnaðarkaupendur.
Framleiðsla félagsins fer fram í 16 verksmiðjum í Tékklandi, Lettlandi, Póllandi, Litháen, Rúmeníu og Rússlandi. Í þessum löndum eru einnig helstu markaðir samsteypunnar auk Slóvakíu, en þar hefur félagið umtalsverða markaðshlutdeild. Auk þess hefur félagið fullkomna vöru- og dreifingarmiðstöð í Tékklandi, en samanlagt hefur félagið vörumiðstöðvar fyrir yfir 150.000 vörubretti.
Dótturfélög samstæðunar hafa hlotið hina alþjóðlegu HACCP viðurkenningu sem matvælaframleiðslufyrirtæki, auk þess sem Hamé hefur viðurkenningu frá FDA -matvæla og lyfjastofnun BNA. Félögin hafa hlotið margvíslegar viðurkenningar fyrir gæði og vörumerki öll undanfarin ár.
Nordic Partners
Nordic Partners er fjárfestingarfélag sem einbeitir sér meðal annars að fjárfestingum í framleiðslu og sölu matvæla, þróun og rekstri fasteigna og sérhæfðri ferðaþjónustu. Aðrar helstu eignir Nordic Partners eru fasteignafélög sem eiga og reka umfangsmiklar fasteignir í austur Evrópu og hótel og veitingarekstur í Kaupmannahöfn, s.s. hið sögufræga hótel D‘Angleterre.
Heildareignir félagsins eru um 100 milljarða króna, en auk þessara nýju fjárfestingar hefur verið mikill uppgangur í allri starfsemi félagsins árið 2007. Aðalskrifstofur félagsins eru í Reykjavík, auk þess sem umfangsmikil starfsemi er rekin frá Riga og Kaupmannahöfn. |
Rúnar Alex Rúnarsson lokaði Twitter-reikningi sínum eftir 1-4 tap Arsenal fyrir Manchester City í enska deildabikarnum í gær.
Rúnar Alex fékk á sig afar klaufalegt mark þegar hann missti boltann inn eftir aukaspyrnu Riyads Mahrez í upphafi seinni hálfleiks.
Landsliðsmarkvörðurinn fékk mikla gagnrýni frá stuðningsmönnum Arsenal eftir leikinn og endaði á því að loka reikningi sínum á Twitter.
Þrátt fyrir mistökin í leiknum í gær styður Mikel Arteta, knattspyrnustjóri Arsenal, við bakið á Rúnari Alex.
„Hann hefur ekki leikið marga leiki fyrir okkur og er enn að aðlagast deildinni. Við gerum öll mistök og við verðum að standa við bakið á honum,“ sagði Arteta aðspurður um mistök Rúnars.
„Við vitum einnig að Bernd [Leno] er búinn að spila margar mínútur og þurfti á hvíld að halda og við vildum gefa öðrum leikmönnum tækifæri. Alex hefur staðið sig vel í þeim leikjum sem hann hefur spilað og svona hlutir gerast í fótbolta.“
Rúnar Alex greip í tómt í fyrsta marki City sem Gabriel Jesus skoraði strax á 3. mínútu. Hann varði hins vegar mjög vel frá sama leikmanni undir lok fyrri hálfleiks.
Arsenal hefur gengið afar illa að undanförnu. Liðið situr í 15. sæti ensku úrvalsdeildarinnar með aðeins fjórtán stig eftir þrettán leiki. Næsti leikur Arsenal er gegn Chelsea á heimavelli á öðrum degi jóla.
Carabao Cup er á Stöð 2 Sport en upplýsingar um útsendingar má finna hér. Carabao Cup er hluti af Stöð 2 Sport erlent sem kostar 3.990 krónur á mánuði en einnig má kaupa útsendingar sem stakan viðburð á 990 krónur. |
Í skoðun er að fjárfestar geti skipt krónueignum fyrir skuldabréf í erlendum gjaldmiðlum. Það yrði gert í útboðum og því framhjá mörkuðunum og ætti því að hafa lágmarksáhrif á markaðina.
Þetta kemur fram í Markaðsfréttum Íslenskra verðbréfa. Þar segir að krónan styrktist í liðinni viku og lækkaði gengisvísitalan um 0,33% og endaði í 205,6473. Krónan hefur styrkst undanfarið í mjög hægum skrefum. Það hefur gerst þrátt fyrir að Seðlabanki Íslands hafi keypt gjaldeyri á markaði í hverri viku til að takmarka möguleika krónunnar á frekari styrkingu.
Með þessu er Seðlabankinn annars vegar að byggja upp gjaldeyrisforðann og hins vegar að tryggja að krónan verði ekki of sterk en það myndi draga úr útflutningstekjum og ýta undir innflutningi á neysluvörum.
Veikur gjaldmiðill gerir viðkomandi þjóð samkeppnishæfari í alþjóðaviðskiptum og nú keppast margar ríkisstjórnir við að veikja gengi gjaldmiðla sinna til að bæta samkeppnisstöðuna og er talað um að gjaldmiðlastríð ríki í heiminum.
Í síðustu viku var Arnór Sighvatsson með erindi á morgunfundi sem Íslensk verðbréf hf. stóðu fyrir. Erindi Arnórs bar heitið „Leiðin úr viðjum gjaldeyrishafta".
Þar kom margt áhugavert fram, m.a. að Seðlabankinn ætli að endurskoða áætlun um afnám gjaldeyrishafta frá grunni. Hann sagði ennfremur að í undirbúningsvinnunni yrði lagt upp með að þau skref sem stigin yrðu myndu hafa lágmarksáhrif á gjaldeyris- og skuldabréfamarkaðinn. |
Menn sem voru á leið frá Írak til Bandaríkjanna þegar Donald Trump, bandaríkjaforseti, skrifaði undir tilskipun þess efnis að flóttamenn væru ekki velkomnir til Bandaríkjanna á næstunni, hafa verið stöðvaðir á flugvöllum og þeim haldið þar. Lögmenn tveggja Íraka telja að þeim sé haldið á ólögmætum grundvelli og hafa lagt fram kröfu um að þeir verði látnir lausir. Þeir segja að innflytjendum og flóttamönnum sé haldið á flugvöllum víða í Bandaríkjunum án þess að lög heimili það.
Lögmennirnir segja í viðtali við New York Timesað þeir fái ekki að hitta skjólstæðinga sína og ræða við þá. Mennirnir hafa báðir tengsl við Bandaríkin. Annar hefur unnið fyrir bandarísk stjórnvöld í Írak síðastliðin 10 ár. Hinn var á leið til Bandaríkjanna til að heimsækja son sinn og eiginkonu sem vinnur fyrir bandarískt fyrirtæki.
Lögmennirnir vita ekki almennilega hvernig þeir eiga að snúa sér í málinu. Þeir segja að það sé þyngra en tárum taki að sjá Bandaríkin taki á móti fólki með því að setja það í hald.
Donald Trump undirritaði í gær tilskipun um að flóttamenn frá Sýrlandi séu ekki velkomnir til Bandaríkjanna á næstunni. Þá lokar tilskipunin einnig landamærum Bandaríkjanna næstu 90 daga fyrir fólki frá sjö löndum þar sem múslimar eru í meirihluta. Löndin eru Írak, Sýrland, Íran, Súdan, Líbía, Sómalía og Jemen.
Tilskipunin olli lagalegri óvissu fyrir fólk sem var þegar á leið til Bandaríkjanna þegar hún var undirrituð. Ekki er vitað hve margir flóttamenn og innflytjendur eru í haldi á bandarískum flugvöllum eins og stendur. |
Sigurjón Vídalín Guðmundsson sem hyggst flytja inn milljón ánamaðka til áburðaframleiðslu segir bændur sem stunda lífræna ræktun hafa verið að bíða eftir áburði af þessu tagi. Hann segir ánamaðkana enga ógn við íslenskt vistkerfi en í gær veitti Umhverfisstofnun leyfi fyrir innflutningi á milljón haugánum.
Sigurjón Vídalín Guðmundsson hjá GeoTækni segir að vöntun sé á svona möðkum á Íslandi, þeir finnist vissulega en ekki í nógu miklum mæli fyrir moltuvinnsluna. „Því þeir lifa í efstu 20-30 sentímetrum jarðvegsins og þola ekki frost. Þeir hafa fundist á örfáum stöðum á jarðhitasvæðum en ekki í neinu magni.“ Maðkarnir milljón sem Sigurjón flytur inn verða þess vegna innandyra. „Þeir þurfa kjöraðstæður til að ná hámarksframleiðslu á lífrænum áburði.“ Maðkarnir eru geymdir í kössum og á einu ári ættu þeir að hafa fjölgað sér upp í 6-8 milljónir. „Þeir éta þennan lífræna úrgang, moltu, og skila honum frá sér. Það þarf að dreifa honum yfir þá sirka annan hvern dag. Þessi kassar eru þannig að þú getur skafið undan þeim og þar safnast áburðurinn saman með tímanum. Svo þarf bara að meðhöndla hann með sigtun og smá eftirvinnslu til að vera með hreinan ormaskít, ef maður getur sagt sem svo.“
Að sögn Sigurðar er lítil hætta á að ormarnir sleppi út eða skemmi íslenskt vistkerfi. „Enda getur þetta ekki mengað íslenska náttúru meira en orðið er. Þeir hafa greinilega flust hingað til lands með innflutningi á mold eða plöntum og haldið lífi bara nálægt heitum svæðum. En þar sem ég yrði með þetta kemur frost í jörðu og þeir myndu allir drepast ef svo ólíklega vildi til að þeir slyppu út.“ Áburðarframleiðslugeta haugána var uppgötvuð fyrir meira en fjórum áratugum og Sigurður segir að um allan heim séu starfandi vinnslustöðvar eins og þær sem hann hyggst setja upp. „Það hefur sýnt sig með umfangsmiklum rannsóknum að þessi áburður er sennilega einn sá besti sem þú getur fengið. Hann veitir vörn gegn sjúkdómum og eflir vaxtahraða og ónæmi plantna.“ Þá er hann lífrænt vottaður og þess vegna hægt að nýta hann í hvers konar lífræna ræktun, og Sigurður segir bændur á Íslandi í þeim geira hafa verið að bíða eftir slíkum áburði til að auka framleiðslugetu sína.
Andri Freyr Viðarson ræddi við Sigurjón Vídalín Guðmundsson í Síðdegisútvarpinu. |
„Mamma fékk hana þegar hún var fimmtán ára og strákarnir í Tempó upp á sitt besta,“ segir Margrét Auður Jóhannesdóttir, en nýlega kom einkennispeysa hljómsveitarinnar Tempó í leitirnar eftir dágóðan tíma í dvala. Hljómsveitin Tempó var ein vinsælasta hljómsveit landsins á sjöunda áratug síðustu aldar og voru meðlimir sveitarinnar þekktir fyrir peysurnar sem þeir tróðu upp í.
Og urðu peysurnar mjög vinsælar á meðal unglingsstúlkna, sem héldu upp á sveitina.
„Móðir mín, Árný Elsa Þórðardóttir, var mikill aðdáandi bandsins. Hún fékk þessa peysu senda til sín í Heyrnleysingjaskólann fyrir um fimmtíu árum. Hún fór ekki úr peysunni allan þann vetur og rúmlega það,“ segir Margrét og hlær.
Þó svo Árný Elsa sé heyrnarlaus kom það ekki í veg fyrir að hún héldi mikið upp á hljómsveitina. „Hún fór á böllin, upplifði stemninguna, fann taktinn og var skotin í Þorgeiri,“ skýtur Margrét að.
Leyndardómurinn afhjúpaður
Þorgeir Ástvaldsson, eða Toggi Tempó eins og hann er gjarnan kallaður, er einn fimm meðlima hljómsveitarinnar. Segist hann hafa setið sem steinrunninn þegar símtalið frá Margréti barst. „Þetta er gamalt hernaðarleyndarmál skólahljómsveitar sem varð heimsfræg á Íslandi á einni nóttu eftir að hafa spilað með Kinks,“ segir hann.
„Upphaf þessarar Tempópeysutísku má rekja til þess að við strákarnir úr Langholtsskóla vorum á leið á svið og gátum ekki hugsað okkur annað en að vera töff í tauinu. Þarna var rokkið að ryðja sér til rúms svo hefðbundinn klæðnaður var ekki inni í myndinni,“ segir Þorgeir og bætir við: „Við gengum fram á peysurnar í kvenfatabúð sem seldi blússur og efni, keyptum þær á okkur alla fimm. Sögðum ekki sálu frá og fengum starfsfólkið með í þagnarbindindið,“ segir Þorgeir kíminn.
Peysurnar urðu gríðarlega vinsælar meðal unga fólksins og seldust eins og heitar lummur. En þeir þrættu ávallt fyrir að hafa verslað við téða kvenfatabúð.
„Við sögðumst hafa fengið þetta sent frá Bretlandi,“ útskýrir Þorgeir.
Komið fyrir á Rokksafninu
Peysurnar hafa horfið með tímanum svo stórtíðindum sætir þegar svona gripir poppa upp. Margrét Auður ætlar því að koma peysunni fyrir á Rokksafni Íslands í næstu viku til að halda minningunni á lofti. Þorgeir er að vonum gríðarlega ánægður með framtakið
„Þetta er partur af merkilegri menningarsögu, þegar allt var að breytast hérna heima. Nýbylgja Bítlanna í blússandi gangi, frelsið að aukast og rokkið að ryðja sér til rúms,“ bætir Þorgeir alsæll við í lokin.
Stofnuð árið 1962
Sem fyrr segir var hljómsveitin Tempó ein vinsælasta hljómsveit landsins. Hún var stofnuð árið 1962. Mikið var fjallað um Tempó í íslenskum fjölmiðlum á sínum tíma. Hér má til dæmis sjá umfjöllun um sveitina úr Æskunni, árið 1966:
„Hljómsveitin TEMPÓ starfaði ekki síðastliðinn vetur, þar sem þeir félagar voru allir í skólum og stunduðu nám sitt samvizkusamlega, en í júní sl. hófu þeir að leika á ný og hafa í sumar farið víða um land, og alls staðar hafa þeir hlotið mikið lof fyrir leik sinn og framkomu. Hljómsveitin Tempo var stofnuð fyrir fjórum árum, en þá voru þeir félagarnir allir í barnaskóla og léku þá mest á skóladansleikjum. Hljómlist þá, er þeir félagar leika nú, kalla þeir pop-músík eða beat-músík. Piltarnir úr Tempo eru ákaflega kurteisir og skemmtilegir, skýrir eitt Reykjavíkurblaðanna frá nýlega, og bætir því við, að þeir séu algjörir bindindismenn, og hegðun unglinga og gáfnafar fari ekki eftir því, hvort þeir hafi sítt hár eða stutt.“
Hér má einnig sjá upptöku af þeim félögum frá árinu 1993, þegar þeir komu fram í spjallþætti Hemma Gunn. Þá voru þeir með peysurnar frægu á bakinu. |
Það urðu heldur betur óvænt tíðindi í úrslitaleik kvenna á opna Wimbledon-mótinu í tennis en þá gerði rússneska unglingstúlkan, Maria Sharapova, sér lítið fyrir og lagði að velli sigurvegara mótsins síðustu tveggja ára, Serenu Williams.
Það kom einnig á óvart hversu öruggur sigur Sharapovu var en að sjálfsögðu var þetta fyrsti sigur hennar á stórmóti og einnig fyrsti úrslitaleikurinn. Sigurinn er að því leyti sögulegur að Sharapova er fyrsti Rússinn til að vinna sigur á Wimbledon-mótinu og hún er þriðji yngsti sigurvegarinn í sögu þess.
Það var hins vegar ekki að sjá að hin sautján ára Maria Sharapova, væri að spila til úrslita í fyrsta sinn á stórmóti - leikur hennar einkenndist af yfirvegun og öryggi. Það sama er ekki hægt að segja um hinn margreynda andstæðing hennar, Serenu Williams, sem hefur sex sinnum sigrað á stórmóti og gat fagnað sigri á Wimbledon þriðja árið í röð. Lokatölur í tveimur settum voru 6-1 og 6-4 og hinn ungi sigurvegari, Sharapova, mátti vart mæla eftir leikinn og þau voru ófá tárin sem hrundu niður vanga hennar:
"Þetta er ótrúlegt, ég er algjörlega orðlaus," sagði Sharapova og var í hálfgerðri geðshræringu: "Það hefur alltaf verið draumur minn að vinna sigur hér á Wimbledon en í sannleika sagt þá átti ég ekki von á að það gerðist á þessu ári."
Í karlaflokki áttust við í úrslitaleiknum þeir Roger Federer, frá Sviss og Andy Roddick, frá Bandaríkjunum. Svo fór að Svisslendingurinn hafði betur í fjórum settum, 4-6, 7-5, 7-6 og 6-4. Þetta er annað árið í röð sem Federer sigrar á mótinu en í fyrra lagði hann Ástralann Mark Philippoussis að velli í úrslitaleik.
Með sigrinum sýndi Federer með óyggjandi hætti að hann er besti tennisleikarinn í heiminum í dag. Þó er óhætt að segja að Roddick hafi látið Federer hafa vel fyrir sigrinum og undir það tók Federer:
"Hann spilaði af miklum krafti og ég verð að viðurkenna að spilamennska hans kom mér nokkuð á óvart í byrjun. Ég náði þó að halda dampi og smám saman náði ég betri tökum á leiknum og það er alveg yndislegt að ná að verja titilinn," sagði Federer.
Andy Roddick tók tapinu af karlmennsku: "Ég gaf allt sem ég átti í leikinn en það var einfaldlega ekki nóg. Roger er frábær meistari og vonandi eigum við eftir að mætast oft í úrslitaleikjum á komandi árum," sagði Roddick. |
J og R kröfðust viðurkenningar á því að þau hefðu öðlast fyrir hefð beinan eignarrétt en til vara afnotarétt á spildu, sem var umfram stærðartilgreiningu lóðar þeirra samkvæmt lóðarleigusamningi en innan girðingar umhverfis hana. Vísað var til þess að afnotaréttur þeirra að umræddri lóð væri reistur á samningi, sem gerði ráð fyrir að skila bæri landinu aftur að samningstíma loknum. Því stæði 3. mgr. 2. gr. laga nr. 46/1905 um hefð því í vegi að leigutaki gæti unnið þann rétt sem krafist væri. Í málinu kröfðust J og R enn fremur að viðurkennt væri að leiguréttur þeirra samkvæmt gildandi lóðarleigusamningi tæki til alls svæðisins innan girðingarinnar. Ekki var talið sannað að lóðarleigusamningurinn hefði átt að taka til næstum tvöfalt stærra lands en skýr stærðartilgreining í honum gerði ráð fyrir. Þá var ekki talið að J og R hefðu með afnotum sínum verið unnt að vinna leigurétt umfram það sem samningurinn kvað á um og var um það vísað til fyrri umfjöllunar um skilyrði fyrir hefð. K var því sýknaður af öllum kröfum J og R.
Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Ottó Jórmannsson, Sigríður Andersdóttir og Martin Ásvaldarson.
Áfrýjendur skutu málinu til Hæstaréttar 8. mars 2005, en skorið var úr ágreiningi aðilanna með tveimur dómum Héraðsdóms Reykjaness 10. desember 2004 og 8. mars 2005. Er dómkrafa áfrýjenda aðallega sú að viðurkennt verði að þau eigi beinan eignarrétt að 2.078 m2 af 5.078 m2 lóð að Vatnsendabletti 102 í Kópavogi, sem afmarkaðist af girðingu umhverfis hana, en til vara er krafist viðurkenningar á afnotarétti þeirra á sömu spildu og aðalkrafa tekur til. Til þrautavara krefjast áfrýjendur viðurkenningar á því að leiguréttur þeirra samkvæmt lóðarleigusamningi 16. febrúar 1987 taki til 5.078 m2 lóðar, sem afmarkaðist af sömu girðingu umhverfis hana. Í öllum tilvikum krefjast áfrýjendur málskostnaðar í héraði og fyrir Hæstarétti.
Stefndi krefst staðfestingar á hinum áfrýjuðu dómum og málskostnaðar fyrir Hæstarétti.
Í héraðsdómi 10. desember 2004 var hafnað málsástæðu áfrýjenda í aðalkröfu, sem reist er á hefð, enda væri um upphaf hefðartíma ekki unnt að miða við fyrra tímamark en 10. febrúar 1987. Skilyrði 1. mgr. 2. gr. laga nr. 46/1905 um hefð um óslitið eignarhald í 20 ár væri því ekki uppfyllt, en stefndi hafi tekið lóðina, sem um ræðir í málinu, eignarnámi 1998 og fengið þinglýst afsali fyrir henni ári síðar. Jafnvel þótt miðað væri við enn fyrra tímamark eða 1. júlí 1982 leiddi það til sömu niðurstöðu. Með sömu rökum var stefndi sýknaður af varakröfu áfrýjenda, sbr. 7. gr. laga nr. 46/1905.
Fyrir Hæstarétti halda áfrýjendur fram að ekki skipti máli þótt fasteignin hafi verið seld á uppboði 1982, en landeigandinn eignaðist þá sjálfur öll réttindi leigutaka yfir lóðinni. Miða verði við að löngu fyrir þann tíma hafi þáverandi lóðarhafi samkvæmt leigusamningi verið orðinn eigandi að hluta lóðarinnar fyrir fullnaða eignarhefð, en lóðin hafi að minnsta kosti frá árinu 1957 verið afmörkuð með girðingum þegar henni var skipt út úr enn stærri leigulóð. Hafi því hefð verið fullnuð fyrir 1982 og uppboðið, sem þá fór fram, ekki getað slitið hefðarhaldi. Síðari eigendur hafi svo gengið inn í þennan rétt á grundvelli 3. gr. og 6. gr. laga nr. 46/1905.
Í 3. mgr. 2. gr. laga nr. 46/1905 segir að hafi hefðandi fengið hlut að veði, til geymslu, til láns eða á leigu, geti slík umráð ekki heimilað hefð. Rétthafar að lóðinni við Vatnsendablett 102 hafa frá upphafi haft umráð lands þar á grundvelli leigusamnings við eigandann til langs tíma og gildir einu hvort litið er til tímabilsins fyrir 1982 eða eftir það þegar eigandinn veitti að nýju öðrum manni umráð hennar með leigusamningi. Afnotarétturinn er því reistur á samningi um að skila landinu aftur að samningstíma loknum og leigutakar hafa ekki mátt vænta annars en að umráðin væru aðeins tímabundin. Er sú aðstaða fyrir hendi að ákvæði 3. mgr. 2. gr. laga nr. 46/1905 stendur því í vegi að leigutaki geti unnið rétt með hefð, eins og krafist er í aðal- og varakröfu áfrýjenda. Kemur þá ekki til sérstakra álita sá málatilbúnaður áfrýjenda að einhver réttindi leigutaka til landsins hafi ekki fallið til landeigandans 1982, er hann keypti réttindi samkvæmt leigusamningi á uppboði, eða með hvaða hætti þau hafi sjálf gengið inn í réttindi fyrri leigutaka, sem ekki hafi fallið til landeigandans við uppboðið.
Í leigusamningi 1987 er skýrt tekið fram að leigð sé 3000 m2 spilda úr landi Vatnsenda til 99 ára og sé hún nr. 102. Komi samningur þessi í staðinn fyrir og felli úr gildi eldri samning „með sama númeri.“ Þrátt fyrir það halda áfrýjendur framað samningurinn hafi í raun átt að ná til 5.078 m2 og þar með alls lands innan girðingar kringum lóðina, sem þau hafi nýtt alla sem sína. Lýtur þrautavarakrafa þeirra að því að fá viðurkennt að réttindi samkvæmt lóðarleigusamningi nái til stærra lands en kveðið er á um í honum sjálfum. Þótt áfrýjendur hafi stutt gögnum að þau og fyrri rétthafi samkvæmt leigusamningnum hafi frá 1987 í raun nýtt stærra land en sem nemur umsömdum 3000 m2 er sú staðhæfing þeirra ósönnuð að samningurinn hafi þrátt fyrir skýra stærðartilgreiningu átt að taka til næstum tvöfalt stærra lands. Hinu sama gegnir um þau rök að þau hafi með afnotum sínum unnið leigurétt á þeim 2.078 m2, sem umfram eru. Vísast um það til þess, sem greindi um skilyrði fyrir hefð í umfjöllun um aðal- og varakröfu áfrýjenda að framan.
Að þessu virtu og að öðru leyti með vísan til forsendna fyrir niðurstöðu hinna áfrýjuðu dóma verða þeir staðfestir að því er varðar efnisúrlausn um kröfur áfrýjenda. Rétt er að aðilarnir beri hver sinn kostnað af málinu fyrir Hæstarétti.
Hinir áfrýjuðu dómar skulu vera óraskaðir.
Málskostnaður fyrir Hæstarétti fellur niður. |
Stundum gerast stórir hlutir í okkar litla landi. Atburðir sem eru jafnvel stærri og mikilvægari en við gerum okkur grein fyrir í fyrstu og fela í sér möguleika sem öllu máli skiptir að við sjáum og nýtum. Ekki aðeins til hagsbóta fyrir okkar litla samfélag heldur jafnvel þegar best lætur veröldina og þess vegna er nafnið Veröld, hús Vigdísar, svo fallega viðeigandi fyrir miðstöð tungumála og menningar.
Það sem er okkur kannski eðlilega efst í huga í þessu samhengi er staða íslenskunnar sem á undir högg að sækja í kjölfar sívaxandi áhrifa enskunnar hér sem víðar. AP-fréttaveitan fjallaði í liðinni viku um stöðu íslenskunnar í alþjóðasamfélagi og þar kom fram að um einn milljarð íslenskra króna þurfi til ef gerlegt eigi að vera að bjarga tungumálinu okkar undan þeirri stafrænu tækniflóðbylgju sem skellur á okkur um þessar mundir. Í íslenskunni býr saga okkar, list, menning og hugsun svo við hljótum að velta því fyrir okkur eftir hverju ráðamenn séu að bíða. Það er eflaust ekkert nýtt að pólitíkin sé sein til svars þegar mest á reynir en þar sem stjórnmálin eiga erfitt með að meta verðmæti, utan tyllidaga, í öðru en krónum og aurum, þá er rétt að árétta að í björgun íslenskunnar eru fólgin gríðarleg verðmæti.
Um allan heim er að finna fjölda þjóða og tungumála sem er svipað fyrir komið og okkur og íslenskunni. Þjóða sem nú leita til okkar, eða öllu heldur Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur, eftir heilræðum sem byggja á reynslu og sérþekkingu sem hefur þó þrátt fyrir allt skilað íslenskunni á lífi inn í samtímann. Þessu hlutverki hefur stofnunin verið að sinna á undanförnum árum en með tilkomu hússins, aðstöðunnar og þeim möguleikum sem í miðstöðinni búa er viðbúið að á næstunni verðum við vitni að vatnaskilum í verndun og eflingu aðþrengdra tungumála.
Veröld, hús Vigdísar, verður fyrst og fremst samastaður tungumála. Tungumálakennslu og þýðinga sem eru smáríkjum á borð við okkur óendanlega mikilvæg. Með færni á öðrum tungumálum og vönduðum þýðingum getum við í senn öðlast aukinn skilning á öðrum þjóðum, menningu þeirra og hugsunarhætti jafnt sem deilt með þeim því sem skiptir okkur hvað mestu máli hverju sinni. Slíkur skilningur er hugsanlega það mikilvægasta sem heimurinn þarf á að halda um þessar mundir á dögum popúlisma og fáfræði víða um heim. Stjórnmálamenn og -konur rjúka upp vinsældalista og valdastiga í krafti skilningsleysis og ótta við hið óþekkta en þekking, færni og skilningur þykir vera til óþurftar og aðeins til upphafningar á tyllidögum.
Í Veröld, húsi Vigdísar, höfum við Íslendingar einstakt tækifæri til þess að skapa mótvægi við allt þetta því þar er orðið laust fyrir allar þjóðir. Þar getum við sýnt heiminum að í tungumálum býr menning, saga og hugsun þjóða og jafnvel hugmyndir þeirra og draumar um ókomna tíð. Og þetta gerum við ekki síst með því að rækta og vernda tungumál okkar og menningu á hverjum degi og deila svo afrakstrinum með heiminum, öllum til heilla.
Pistillinn birtist fyrst í Fréttablaðinu |
Ég er að nálgast tímamót í aldri á föstudaginn næsta og ég verð að viðurkenna að tilfinningin er óbærileg.
Og hvað hef ég afrekað? Afar fátt. „Hver í helvítinu er þetta eiginlega?“ spurði ég litlu frænku mína um daginn, sem beinlínis horfði á mig í forundran yfir því að ég þekkti ekki einhverja kúl poppstjörnu sem prýddi forsíðu Monitors. Ykkur að segja hef ég ekki þekkt eina einustu persónu á þessari forsíðu síðastliðna sex mánuði. Ræddi þetta um daginn við vin minn í síma, sem þurfti svo að skella á því það var kominn háttatími. Klukkan var tíu að kvöldi og hann var orðinn svo „óskaplega þreyttur“.
Í næsta símtali bauð ég vinkonu minni í mat kvöldið eftir. Hún var búin að taka þorsk úr frysti svo hún afþakkaði, kurteislega. Ég er byrjuð að eiga mín bestu og innihaldsríkustu samtöl við fjölskyldu og vini fyrir vinnu, á milli sjö og níu á morgnana. Mér finnst orðið beinlínis ofbeldi þegar ég næ ekki klukkutíma í að lesa fréttir fyrir vinnu, og svo strax aftur eftir vinnu. Ekki að það dyljist þeim sem lesa þennan pistil en ég vinn á fjölmiðli.
Þessi fréttadýrkun er til marks um gríðarlega háan aldur, held ég. Ég man allavega hvað mér fannst mamma aðframkomin af elli þegar hún sussaði á mig yfir fréttatímum. Og þá vissi ég ekki hver Gylfi Arnbjörnsson var. Eða framkvæmdastjóri Forlagsins. Eða að Samtök meðlagsgreiðenda og starfsheitið landgræðslustjóri væru hreinlega til.
Svo hef ég tekið þetta upp eftir mömmu nýlega. Að sussa á fólk yfir kvöldfréttatímanum. Ég er farin að blóta „vitleysingunum í umferðinni“ og spyrja „nú, já? Hverra manna er hann?“ um fólk sem ég þekki ekki. Ég hef skoðun á sjónvarpsdagskránni og finnst hryllilegt að fara á nýja veitingastaði sem servera drykkina sína í krukkum frekar en hefðbundnum glösum – hvað á það eiginlega að fyrirstilla?
Það hefur oft verið sagt um mig að ég hafi fæðst miðaldra. Það hlýtur að þýða að um þessar mundir liggi ég fyrir dauðanum.
Tuttugu og fimm ára á föstudaginn. |
Sveitarstjórn Reykhólahrepps hyggst fjármagna mat hlutlausra sérfræðinga á leiðum fyrir Vestfjarðaveg 60. Sveitarstjórn hafði áður samþykkt að nýr vegur um Gufudalssveit skyldi liggja um Teigsskóg. Sveitarstjórinn segir málið í uppnámi ef sérfræðingarnir komast að annarri niðurstöðu en sveitarstjórn.
Nýr vegur um Gufudalssveit hefur lengi verið á teikniborðinu, en deilt hefur verið um hvaða leið skuli fara. Sveitarstjórn Reykhólahrepps hafði tvo kosti til skoðunar; leið D2, með jarðgöngum undir Hjallaháls, sem Skipulagsstofnun lagði til vegna minnstra umhverfisáhrifa, og leið Þ-H um Teigsskóg, sem Vegagerðin telur besta og er talin mun ódýrari.
Frestuðu skipulagsbreytingu
Sveitarstjórn samþykkti í mars að vegurinn skyldi liggja um Teigsskóg og átti skipulagsnefnd að afgreiða skipulagsbreytingu þess efnis á mánudag, en henni var frestað. Í staðinn var samþykkt að fengin yrði óháð verkfræðistofa til að meta kostina að nýju. Sveitarstjórn samþykkti svo á fundi í gær, með þremur atkvæðum gegn tveimur, að ganga til viðræðna um að fjármagna hlutlaust mat á leiðunum tveimur.
Vonar að matið styðji veg um Teigsskóg
Ingibjörg Birna Erlingsdóttir, sveitarstjóri Reykhólahrepps, vonar að þetta komi ekki til með að seinka skipulagsferlinu. Haldnir verða aukafundir í næstu viku til að afgreiða skipulagstillöguna og koma málinu áfram. „Þetta verði bara gert hliðstætt og við bara vonumst til þess að þau gögn sem komi úr því mati treysti enn frekar þá ákvörðun sem sveitarstjórn tók á síðasta fundi, að fara þessa Þ-H leið.“
Gæti tafið málið ef niðurstaðan verður önnur
Ingibjörg segir rætt um að norskir sérfræðingar framkvæmi matið. „Í þessu felst að rýna gögn Vegagerðarinnar, hvort hún hafi lagt til besta kostinn. Vegna þess að það hefur komið fram gagnrýni á það,“ segir Ingibjörg. Hún telur að það hefði slæm áhrif á ferlið ef sérfræðingarnir kæmust að annarri niðurstöðu en Vegagerðin og sveitarstjórn, sem hafa ákveðið að vegurinn eigi að liggja um Teigsskóg. „Ef það kæmi í ljós, sem ég ætla bara rétt að vona ekki, þá myndi ég segja að málið væri komið í uppnám,“ segir Ingibjörg.
Þrátt fyrir að sveitarfélagið hafi samþykkt að kanna grundvöll þess að fjármagna matið segist Ingibjörg ekki vita hversu mikið það kostar. „Ég get ekki gert mér það í hugarlund núna. Það eru engin tilboð á borðinu og engin kostnaðaráætlun eins og staðan er í dag,“ segir hún. |
Rektor Háskóla Íslands vonast eftir farsælum málalyktum í deilunni sem komin er upp vegna fyrirhugaðs spilakassasalar í Mjóddinni í Breiðholti en bendir á að starfsemin sé heimiluð í lögum. Í dag samþykkti borgarráð að stofna starfshóp sem fer með rekstur spilakassa og jafnvel kemur til greina að slíkri starfsemi verði á einhvern hátt sett takmörk.
Viðræður eru hafnar milli forsvarsmanna rekstraraðila spilakassa Háskóla Íslands og borgaryfirvalda en þúsundir Breiðhyltinga hafa lýst yfir andstöðu við að spilasalur verði opnaður í verslunarmiðstöðinni í Mjódd. Borgarstjóri hefur í deilunni tekið afdregna afstöðu með þeim sem ekki vilja kassana.
Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands: Ég vil í rauninni ekki, ekki, ekki kalla það deilur á þessu stigi vegna þess að það eru samningaviðræður í gangi milli, milli, milli aðila og ég er þess fullviss að, að viðunandi niðurstaða fáist í því máli.
Sólveig Kr. Bergmann: Þú ert á því að það sé boðlegt fyrir stofnun eins og Háskóla Íslands að ja, ná inn peningum með því að bjóða upp á fjárhættuspil?
Kristín Ingólfsdóttir: Skólinn hefur haft leyfi til að reka happdrætti í áratugi. Og með þessum hætti hefur honum verið gert að afla fjár til nýbygginga og til þess að standa að viðhaldi.
Borgarráð samþykkti í dag tillögur borgarstjóra að skipa starfshóp til að fara yfir málefni spilasala og rekstur spilakassa. Fulltrúar minnihlutans bókuðu einnig að þeir lýstu efasemdum um að borgin eigi að fallast á skaðabætur eigi starfsemi að víkja enda séu afleiðingar spilafíknar skelfilegar fyrir marga einstaklinga og fjölskyldur og beri fyrst og fremst að líta á sem velferðarmál. En víkjum þá aftur að fyrirhuguðum spilakössum í Mjóddinni.
Kristín Ingólfsdóttir: Við skiljum þessi viðbrögð. Og eins og ég sagði áðan að þá erum við í viðræðum við borgarstjóra um, um framtíðarskipan mála í þessu. |
„Shook er dýnamískt og ögrandi fimmtán laga sjálfsævisögulegt ferðalag um myrkustu dýpi margra ára ofbeldissambands, og hvernig ég braust á endanum úr greipum þess og fann mína sönnu rödd, í bókstaflegri sem óeiginlegri merkingu. Hvert einasta lag gefur skýra innsýn í nánast ritúalíska smánun, gaslýsingu, kúgun, ótta, stjórnun og ægivald, sem ég hef nú sett saman sem áþreifanlega upplifun með þykkri og marglaga áferð, nístandi nöprum textum, púlsandi og sanseruðum tónlistarútsetningum og umfram allt, afdráttarlausri hreinskilni og heiðarleika.“
Svo segir söngkonan, lagahöfundurinn, tónlistarframleiðandinn og upptökustjórinn Zöe Ruth Erwin um sína fyrstu breiðskífu, Shook, sem kom út á dögunum.
Zöe er frá Kaliforníu og var forsprakki hljómsveitarinnar Little Red Lung, sem naut gríðarlegrar velgengi í Bandaríkjunum þegar hún ákvað að koma til Íslands í fáeinar vikur til að láta á reyna að semja og flytja tónlist á eigin forsendum. Hún kolféll fyrir landi og þjóð, og býr hér enn, fimm árum síðar. Í millitíðinni hefur Zöe starfað sem umboðsmaður Mezzoforte, samið og sungið titillag kvikmyndarinnar Lof mér að falla og rekur nú eigið hljóðver, Studio River, þar sem hún tekur upp og framleiðir tónlist fyrir annað tónlistarfólk.
„Það var einmitt kolsvart myrkrið og þykkur, hvítur veturinn sem gerði mig ástfangna af Íslandi. Skammdegið er minn uppáhaldsárstími og ekkert í veröldinni eins töfrandi og að fá sér kaffisopa og lesa magnaða bók í kertaljósum þegar skyggja fer um miðjan dag á íslenskum vetri,“ segir Zöe.
Rauða kjólinn fann Zöe hjá TJ Maxx í Bandaríkjunum. FRÉTTABLAÐIÐ/EYÞÓR
Leðurstígvélin urðu að dufti
Eftir að hafa lifað og hrærst á Íslandi síðastliðin fimm ár segir Zöe óhjákvæmilegt að hafa tileinkað sér eitt og annað íslenskt þegar kemur að tísku.
„Það hefur tvímælalaust kennt mér að meðtaka þá staðreynd að maður getur aldrei klæðst of miklu svörtu,“ segir Zöe og hlær. „En mér þykir líka afskaplega vænt um íslensku lopapeysuna mína,“ bætir hún við.
Hennar fyrsta minning um tísku var um sex ára aldurinn.
„Þá sá ég tónlistarmyndband með David Bowie and the Spiders from Mars, og man hvað mér fannst stórkostlegt að geta breytt sér í hvaða persónu eða persónuleika sem væri í gegnum fatnað og förðun, eða því viðhorfi að tíska geti gert manni kleift að verða einhver annar. Þetta frelsi virkaði hvetjandi á mig, næstum eins og ofurkraftar sem ég vissi þó að gætu aldrei orðið í veruleikanum,“ segir Zöe dreymin.
Tískuvitið hefur hún mestmegnis frá hljómsveitum og tónlistarfólki, en líka frá þekktum tískuáhrifum kvikmynda og sjónvarpsþátta sjöunda og áttunda áratugarins.
„Áttundi áratugurinn verður alltaf í mestu dálæti, allt frá tísku til tónlistar. Hann var hávær, litríkur og allt tímabilið algjörlega einstakt. Ég á enn í mesta basli með að standast útvíðar gallabuxur og svarta Converse-strigaskó,“ segir Zöe, sem lýsir eigin fatastíl sem einföldum og klassískum með fullt af vintage-fötum í bland.
„Ég hef aldrei eytt miklu í föt, en spanderaði eitt sinn 250 dölum í leðurstígvél og fæ stundum enn samviskubit vegna þess. Ég gekk í þeim þar til þau molnuðu í duft, svo peningunum var eftir allt saman vel varið,“ segir Zöe og hlær við.
„Ég kýs annars að versla í búðum með notuð og vintage föt, því þar finnur maður sjaldséðari og einstakari flíkur en þær sem fást hjá stóru verslunarkeðjunum. Þá þykir mér vintage-föt fallegri og gæðin betri.“
Jólakjóll Zöe í ár er svartur og silfraður pallíettukjóll. FRÉTTABLAÐIÐ/EYÞÓR
Skítsama um álit annarra
Þegar Zöe varð fimm ára fékk hún leyfi foreldra sinna til að klæðast því sem hún vildi þegar hún færi í skólann.
„Mömmu og pabba þótti mikilvægt að ég uppgötvaði eigin sjálfsvitund, allt frá sjálfstæðum skoðunum til fatnaðar sem ég valdi sjálf að klæðast. Stundum mætti ég með sokka upp á miðja handleggi, í þremur pilsum og tveimur ólíkum blússum og alltaf með þau skilaboð að heiman að mér ætti að vera skítsama um hvað öðrum fyndist um útlit mitt eða sjálfa mig,“ greinir Zöe frá.
Sjálfri finnst henni að banna ætti nýja loðfeldi í tískuheimi nútímans.
„Loðdýraræktun fyrir tískuheiminn er algjörlega ónauðsynleg framleiðsla og hreinlega viðbjóðslegt að loðdýramarkaðurinn sé enn stöndugur og í blóma.“
Hennar hjartfólgnasta flík er hippaskyrta sem pabbi hennar klæddist iðulega á sjöunda og áttunda áratugnum.
„Ég á líka silfurhálsmen sem geymir ösku föður míns. Það er mér dýrmætt og ég ber það á mér nánast dag hvern,“ segir Zöe.
Hlakkar til íslenskra jóla
Þegar kirkjuklukkurnar hringja inn jólin ætlar Zöe að skarta svörtum og silfruðum pallíettukjól við svört, gljáandi ökklakúrekastígvél. Hún hyggst ekki opna gjafirnar á jóladagsmorgun, eins og tíðkast á bandarískum jólum, heldur halda ekta, íslensk jól.
„Ég hef að fullu aðlagast íslensku jólahaldi nú. þegar ég á orðið íslenskan sambýlismann og tvo íslenska stjúpsyni,“ segir Zöe og hlakkar mikið til.
Tónlist hennar hefur verið vinsæl í sjónvarpsþáttum og velgengni Little Red Lung leiddi meðal annars af sér tónleika á Bonnaroo Music & Arts Festival þar sem hún deildi sviði með Paul McCartney, Tom Petty og Björk. Þá slógu nokkur lög hljómsveitarinnar rækilega í gegn í sjónvarpsþáttunum So you think you can dance og The Originals, sem og öðrum þáttaröðum á Netflix og Fox. Einnig spilar lagið Blood in the Water, af nýju plötunni Shook, stóra rullu í lokaþætti seríunnar Truth be told á Apple+.
„Á nýárinu er ótal margt spennandi í farvatninu. Ég er um það bil að flytja í nýtt stúdíó og þar ætla ég að ljúka við upptökur á næstu plötu, sem ég hef þegar samið og er hálfnuð með að taka upp. Ég ætla líka að koma oftar opinberlega fram og gefa út fleiri smáskífur. Ég hlakka líka mikið til spennandi samstarfs við íslenska listamenn sem ég dýrka og dái.“
Plötu Zöe, Shook, er hægt að finna og fá á Spotify, Apple Music og fleiri streymisveitum.
Fylgist með Zöe á samfélagsmiðlum: Instagram @zoerutherwin, Facebook @zoesongs og á zoemusiciceland.com |
Hraunið, sem runnið hefur í eldgosinu í Holuhrauni, nær yfir þrjá ferkílómetra og er 16 - 25 milljón rúmmetrar. Ekkert öskufall er frá gosstöðvunum en mikilvægt er að þeir sem fara nærri þeim séu með gasmæla og gasgrímu.
Þetta kemur fram í stöðuskýrslu vísindamannaráðs. Þar segir að gasmælingar hafi sýnt mikið af brennisteinssamböndum í gosmekkinum og því geti verið mjög hættulegt að fara á svæðið.
Í stöðuskýrslunni segir enn fremur að GPS-mælingar sýni áframhaldandi láréttar færslur vegna gliðnunar við norðurjaðar Vatnajökuls. Þá virðist berggangurinn ekki hafa færst til norðurs svo nokkru nemi.
Hraunið rennur til norðurs frá gosstöðinni og er rúmmál þess talið vera 16-25 milljón rúmmetrar. Hraunið nær yfir um þrjá ferkílómetra. Það jafngildir því að hraun hefði runnið yfir allt það svæði sem sýnt er á þessari mynd af Reykjavík.
Á þessari mynd sé hversu mikið hraun hefur runnið úr gosstöðvunum í Holuhrauni.
Mynd: Daftlogic.com
TF-SIF lagði af stað um 13:30 með vísindamenn en 500 skjálftar hafa mælst frá miðnætti og er mesta virknin enn á sama stað stað - á 15 kílómetra svæði með miðju í jaðri Dyngjujökuls.
Páll Einarsson, prófessor í jarðeðlisfræði, sagði við fréttastofu í dag að stóru skjálftarnir í Bárðarbungu væru merki um að Bárðarbunga sígi saman. „Það sem skiptir mestu máli er það að gangurinn virðist enn hreyfast. Það er gliðnun um ganginn sem sýnir að þrýstingur breytist í honum. Þó að það gjósi upp úr honum virðist það ekki hafa afgerandi áhrif á þrýstinginn í honum. Þetta veldur svolitlum hugsunum um það hvernig þessu er öllu fyrir komið,“ sagði Páll.
Myndir og myndband: Tómas Gunnarsson. |
„Þó það gangi vel í Danmörku er ekki víst að það gangi jafn vel hjá okkur,“ segir Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir aðspurður um hvort Ísland muni fylgja Danmörku í að hætta öllum aðgerðum á landamærum.
Þórólfur minnir á stóra bakslagið sem kom í sumar eftir að öllum aðgerðum var aflétt hér á landi.
„Við fengum þetta bakslag og aukningu á alvarlegum veikindum. Fólk gleymir því svolítið en við verðum að skoða allt í samhengi og fylgjast með nágrönnum okkar.“
Danir hafa nú fengið lengstu reynsluna af afléttingu takmarkanna og virðist ganga talsvert betur þar miðað við hér á landi þegar takmörkunum var aflétt. Norðurlöndin eru með mismunandi takmarkanir í gangi en virðast verða að komast aftur í nokkurt venjulegt ástand.
Danir opna landamæri en Þórólfur er ekki viss um að það muni ganga jafn vel á Íslandi.
Fréttablaðið/Anton Brink
Aðspurður segir Þórólfur að nágrannalöndin okkar hafi gert hlutina aðeins öðruvísi. Það gætu verið margþætta skýringar hvers vegna það gangi betur hjá hinum Norðurlöndunum að takast á við Covid-19 faraldurinn.
„Ein skýringin er sú að fleiri hafi fengið náttúrulega sýkingu í hinum Norðurlöndunum sem veitir betri vörn. Hin Norðurlöndin notuðu ekki Janssen bóluefnið en einn skammtur veitir ekki nægilega góða vernd, við sáum það og buðum við þeim sem fengu það bóluefni annan skammt með Pfizer bóluefni. Önnur lönd létu lengri tíma líða milli skammta og það getur vel verið að það hafi veitt betri vörn. Svo getur verið að nágrannar okkar passi sig bara betur. Við slepptum fram af okkur beislinu í sumar og allt fór á hliðina.“
Erum við að skima meira?
„Nei, þetta snýst ekki um að við séum að skima meira. Danir eru til dæmis með fleiri PCR próf en Íslendingar og ef litið er til spítalainnlagna þá gengur bara betur í Danmörku.“
Hefur áhyggjur af inflúensu og RS-veiru
Varðandi afléttingar segist Þórólfur miða við getu spítalans að taka við sjúklingum.
„Það var mjög þröngt á spítalanum í sumar eftir fjölgunina og nú erum við að fara inn í veturinn þar sem við getum búist við RS-veirufaraldri, sem hefur verið mikið vandamál meðal barna í Danmörku og Svíþjóð, sem gæti aukið álag á spítalanum. Svo vitum við ekki hvernig inflúensan verður í vetur. Hún kom ekki í fyrravetur og gæti komið af miklu afli núna. Það er ýmislegt sem getur spilað inn í þetta og við verðum að halda Covid vel niðri svo við lendum ekki í vandræðum á spítalanum. Þetta eru óvissuþættir.“
En fyrir tíma heimsfaraldurs Covid fengum við að sjálfsögðu inflúensu en þurftum ekki að upplifa takmarkanir þá.
„Nei en á móti kemur að það var engin inflúensa í fyrravetur og ef hún kemur núna verður það af meira afli en venjulega. Það að hún komi reglulega eykur ónæmi í samfélaginu en fyrst hún kom ekki í fyrra.“
Sjá einnig
Skylda heilbrigðisstarfsfólk og kennara í bólusetningu
Nú er 75 prósent landsmanna fullbólusett miðað er við mannfjölda 1. janúar 2021. Á vefnum covid.is má sjá að búið er að bólusetja 61,53 prósent ungmenna á aldrinum 12 til 15, 83,51 prósent einstaklinga á aldrinum 16 til 29 og 82,66 prósent af 30 til 39 ára.
Þórólfur segir að ekki séð verið að ýta mikið á eftir börnum að fara í bólusetningu. Foreldrar fái tilkynningu um að hægt sé að mæta í bólusetningu frekar en boð. Varðandi önnur ungmennin telur hann ástæðuna vera að þarna séu einstaklingar sem vilji ekki láta bólusetja sig.
„Það er ekki eins góð þátttaka í 16 ára upp í 30 ára en það er sennilega hópur sem hefur ákveðið að mæta ekki.“
Sjá einnig
Kvefið komið hingað en flensan ekki |
sem endurblæðingu, lengri spítaladvöl, skurðaðgerð eða dauða. Önnur þessara safngreininga sýndi ekki fram á ávinning af meðferð í æð borið saman við um munn 58 en hin 56 gerði ekki greinarmun á milli meðferðar um munn og ósamfelldrar meðferðar í æð þar sem heildarsýrumhemjandi áhrif þessara meðferðarleiða er svipuð þó að meðferð í æð virki fyrr. Ef meðhöndla ætti án dreypis gæti verið skynsamlegt að gefa 80 mg esomeprasól í æð sem hleðsluskammt og 40 mg x 2 í æð eftir það. Allir sjúklingar sem taldir eru vera með blæðingu frá æðagúlum í vélinda ætti að meðhöndla sem fyrst með terlipressin (Glypressin ® ) 2 mg x 6 í æð, sem er smíðuð hliðstæða vasopressin en það dregur saman garnahengisslagæðar (mesenteric arteries) og minnkar portæðaflæði. Af æðavirkum lyfjum í iðrablóðrás (terlipressin, vasopressin, somatostatin og smíðuð hliðstæða þess octreotide), er terlipressin eitt og sér eina lyfið sem sýnt hefur verið fram á að dragi úr hættu á dauða hjá sjúklingum með blæðingu frá æðagúlum í vélinda, hlutfallsleg áhætta 0,66, 95% ÖB 0,49-0, 88.61 Jafnframt hefur verið sýnt fram á það að vikulöng sýklalyfjameðferð (svo sem ceftriaxone 1g x 1) í þessum sjúklingahópi dregur úr sýkingum (HÁ 0,43 95% ÖB 0,19-0,97), endurblæðingu (HÁ 0,53 95% ÖB 0,38-0,74) og dauða (HÁ 0,79 95% ÖB 0,63-0,98). Ekki hefur verið sýnt fram á ávinning af meðferð með prótonupumpuhemlum í blæðingum frá æðagúlum í vélinda. Sýklalyfið erythromycín er notað fyrir sjúklinga með alvarlega blæðingu frá efri hluta meltingarvegar. Erythromycín er motilín viðtakaörvi (agonist) í maga sem eykur magahreyfingar og flýtir þannig fyrir tæmingu maga en ef mikið blóð er í maga torveldar það greiningu blæðingarstaðar og meðhöndlun. Mælt er með að gefa stakan 250 mg skammt í æð 30-120 mínútum fyrir speglun, en sýnt hefur verið fram að það auki yfirsýn, minnki þörf á endurtekinni magaspeglun, dragi úr blóðgjöfum og stytti spítaladvöl. |
Rjúpu hefur fækkað á Norðurlandi en fjölgað í öðrum landshlutum. Þetta sýna niðurstöður úr rjúpnatalningum sem lauk nýlega. Ólafur K Nielsen, fulglafræðingur hjá Náttúrufræðistofnun segir að rjúpnafjöldinn í ár sé undir meðallagi á Norðausturlandi og Austurlandi en annars staðar um og yfir meðallagi
Rjúpur voru taldar á 32 svæðum í öllum landshlutum og tóku 35 manns þátt í talningunum. Alls sáust 1315 karrar sem er eitt til tvö prósent af áætluðum heildarfjölda karra samkvæmt stofnstærðarmati.
Ólafur K. Nielsen fuglafræðingur segir að stofn rjúpunnar rísi og hnígi, núna séu landshlutarnir úr fasa og muni þar einu til tveimur árum.
„Á Suðurlandi og á vestanverðu landinu og Vestfjörðum, þar virðist stofninn vera að ná hámarki en hann var í hámarki á Norðurlandi og Norðausturlandi fyrir tveimur árum síðan. Þannig að við búumst við falli síðan Vestanlands annaðhvort næsta ár eða þarnæsta ár.“
Miðað við ástand rjúpnastofnsins frá síðustu aldamótum er rjúpnafjöldinn árið 2020 undir meðallagi á Norðausturlandi og Austurlandi en annars staðar um og yfir meðallagi.
Ólafur segir að á sjöunda og áttunda áratugnum hafi stofninn verið í takti um land allt en síðan hefur vestanvert landið skorið sig frá norðanverðu landinu.
„En það má vel vera að þetta hrökkvi í sama gírinn á einhverjum tímapunkti.“
Mat á veiðiþoli rjúpnastofnsins og nánari greining á stofnbreytingum mun liggja fyrir í ágúst eftir að afföll hafa verið mæld og árangur varps í sumar metinn.
Lesa má um rjúpnatalninguna á vef Náttúrufræðistofnunar |
Einn af mínum sigrum á síðasta ári var að sannfæra 7 ára gamlan son minn að byrja að æfa Taekwondo. Þetta var alls ekki auðveld barátta, nema síður sé. Öllu var til tjaldið í þessum samningaviðræðum og loks féllst hann á að prófa. Að sjálfsögðu var gengið alla leið strax í upphafi og allar viðeigandi græjur keyptar fyrir drenginn. Mér fannst þetta afskaplega merkilegt og þar spilar ábyggilega stóra rullu að ferill föðursins í karate fyrir alltof mörgum árum síðan var afar stuttur, eða um átta vikur. Ég sá því mína drauma rætast í stráknum þar sem hann sveif um gólfin hjá Ármanni í hvítum galla.
Eitt af því sem mikilvægt er að æfa í Taekwondo er að sparka og við feðgarnir tókum það alvarlega, allavega pabbinn. Eftir að hafa fylgst með stráknum mínum taka nokkur spörk mundi ég eftir því að þetta hefði einmitt verið minn styrkleiki á mínum stutta ferli í karate. Það var allavega þannig í minningunni og auðvitað hefur hún alltaf rétt fyrir sér. Ég hugsaði til þeirra stunda þegar ég var í hvíta gallanum mínum með fótinn þráðbeinan út í loftið eftir nákvæmt spark.
Ég ákvað því að sýna stráknum mínum gamalkunna takta og taka eitt af mínum frægu spörkum. Ég fann það þó strax eftir fyrsta sparkið sem var nú ekki alveg eins þráðbeint og öflugt og ég hélt að það yrði, að eitthvað hafi gefið sig og tognun staðreynd. Auðvitað er ástæðan sú að ég hitaði ekki nóg upp eða þá að ég var hreinlega illa fyrirkallaður, enda hef ég margoft framkvæmt svona spörk í huganum síðustu misserin þegar ég hef setið á pöllunum og fylgst með stráknum mínum fara á kostum.
Þar sem ég lá upp í sófa með klaka á viðkvæmum stað, nýbúinn að bera á mig nýjasta Age Fitness kremið sem á víst að koma í veg fyrir alla hrukkumyndun, hugsaði ég með mér, já ég er enn alveg með þetta, það er klárt að aldurinn hefur engin áhrif á mig. Næst á dagskrá er að finna gamla skærgula þrönga hlýrabolinn sem ég notaði stanslaust þegar ég var 16 ára og skella mér í ræktina, enda hlýtur hann að smellpassa á mig þar sem ég hef ekkert breyst á þessum örfáu árum síðan þá, allavega ekki í minningunni. |
Þór. Þ vann frábæran útisigur á Haukum, 109-94, í Dominos-deild karla í körfubolta í kvöld. Gestirnir frá Þorlákshöfn höfðu undirtökin nánast allan leikinn og var sigur þeirra í raun aldrei í hættu. Vincent Sanford var atkvæðamestur í liði Þórs en hann gerði 31 stig. Hjá Haukum var það Alex Francis sem skoraði 33 stig.
Haukar voru búnir að vinna alla þrjá heimaleiki sína á leiktíðinni fyrir leikinn í kvöld en Þór ekki unnið á útivelli.
Gestirnir frá Þorlákshöfn byrjuðu leikinn mun betur og komust strax í 11-5. Ívar Ásgrímsson, þjálfari Hauka, tók þá strax leikhlé. Leikhléið skilaði engu og Þórsarar héldu bara áfram að keyra á Haukamenn. Gestirnir náðu mest 13 stiga forskoti í fyrsta leikhluta, 27-14, en staðan eftir tíu mínútna leik var 29-21. Vincent Sanford, leikmaður Þórs Þorlákshafnar var kominn með átta stig eftir fyrsta leikhluta.
Gestirnir héldu Haukum þægilega frá sér á fyrstu mínútum síðari hálfleiksins en heimamenn fóru rólega að finna gírinn. Alex Francis, leikmaður Hauka, fór þá að hitna og bar uppi leik liðsins. Ungu strákarnir Kári Jónsson og Hjálmar Stefánsson komu einnig einstaklega vel inn í liðið og allt í einu var staðan orðin 47-44 fyrir Þór. Aðeins munaði þremur stigum. Þórsarar bitu aðeins frá sér undir lok hálfleiksins og var staðan 54-46 fyrir gestina þegar leikurinn var hálfnaður.
Þórsarar byrjuðu síðari hálfleikinn betur rétt eins og leikinn sjálfan en liðið komst fljótlega aftur þrettán stigum yfir 62-49. Rétt eins og í fyrri hálfleiknum komu heimamenn til baka og komust yfir 67-66 þegar tæplega þrjá mínútur voru eftir að fjórðungum. Þá fóru Þórsarar heldur betur í gang og náðu á einhvern ótrúlegan hátt að vera tíu stigum yfir þegar þriðjaleikhlutanum lauk en þá var staðan 81-71 fyrir gestina. Alex Francis fór á kostum í kvöld og þegar þriðja leikhluta var lokið hafði hann gert 29 stig fyrir Hauka.
Stigaskorið var að dreifast meira hjá Þór frá Þorlákshöfn. Þórsarar héldu áfram uppteknum hætti loka leikhlutanum og sóknarleikur þeirra var algjörlega til fyrirmyndar. Emil Karel fór mikinn í liði gestanna í síðari hálfleik og reyndist þeim drjúgur. Leiknum lauk með þægilegum sigri Þórs frá Þorlákshöfn, 109-94, og unnu þeir í kvöld sinn fyrsta útileik á tímabilinu. Haukar töpuðu aftur á móti sínum fyrsta deildarleik hér í Hafnafirðinum.
Haukar-Þór Þ. 94-109 (21-29, 25-25, 25-27, 23-28)
Haukar:Alex Francis 33/9 fráköst, Helgi Björn Einarsson 19/7 fráköst, Kári Jónsson 14, Emil Barja 13/7 fráköst/8 stoðsendingar/3 varin skot, Haukur Óskarsson 5, Sigurður Þór Einarsson 3, Kristinn Marinósson 3/4 fráköst, Hjálmar Stefánsson 2, Kristján Leifur Sverrisson 2.
Þór Þ.:Vincent Sanford 31/12 fráköst, Nemanja Sovic 23/11 fráköst, Emil Karel Einarsson 18, Tómas Heiðar Tómasson 15/4 fráköst, Grétar Ingi Erlendsson 13/4 fráköst, Baldur Þór Ragnarsson 7, Oddur Ólafsson 2/5 stoðsendingar.
Benedikt: Þurftum á þessum að halda
„Þetta var mjög góður sigur og við þurftum á þessum að halda,“ segir Benedikt Guðmundsson, þjálfari Þórs Þ., eftir leikinn.
„Við höfum verið klaufar í síðustu leikjum en núna í kvöld náum við loks að klára dæmið. Við fundum það sem þarf til að loka svona leikjum. Við höfum áður verið að spila ágætlega en okkur hefur vantað að klára leikina.“
Benedikt segir að þetta snúist kannski ekki alltaf um það hversu góður maður sé í körfubolta.
„Þetta snýst oft um hvernig maður bregst við ákveðnum aðstæðum og við gerðum það vel í kvöld.“
Ívar: Þarf að gera breytingar á byrjunarliðinu
„Við mættum bara ekki til leiks og fyrsti leikhlutinn var bara skelfilegur,“ segir Ívar Ásgrímsson, þjálfari Hauka eftir leikinn.
„Þetta er þriðja leikurinn í röð sem við einfaldlega mætum ekki til leiks og erum afleiddir í fyrsta leikhluta.“
Ívar segir það ljóst að byrjunarlið liðsins er ekki að mæta tilbúið og að hann þurfi að gera breytingar þar á.
„Við vorum bara á hælunum og á eftir þeim allan leikinn. Vissulega áttum við nokkra góða spretti en þeir voru of fáir.“
Bein textalýsing frá leiknum.
Leik lokið (94-109):Þægilegur sigur gestanna.
39. mín (91-99): Þórsarar komnir á línuna og leikurinn gæti klárast mikið til þar.
38.mín (86-99): Flottur þristur frá Sanford og hann er alveg að loka þessum leik. Þórsarar þrettán stigum yfir.
36. mín (82-94): Þórsarar eru að klára þetta. Emil Karel með þrist og er hann kominn með 16 stig.
35. mín (79-89): Nú verða Haukar að setja í fimmta gír. Lítið eftir og munurinn tíu stig.
32. (73-85): Gestirnir halda áfram sama leik. Þessi sprettur þeirra kveikti heldur betur í lærisveinum Benediktar Guðmundssonar.
Þriðja leikhluta lokið (71-81): Þvílíkur lokasprettur hjá Þórsurum í leikhlutanum. Þeir leiða með tíu stiga mun. Hreint út sagt ótrúlegt, þar sem liðið lenti einu stigi undir fyrir stuttu.
28. mín (67-66): Haukar eru komnir yfir í fyrsta sinn í leiknum. Magnað.
26.mín (63-66): Munurinn aftur orðin þrjú stig og Haukar að vinna boltann.
24.mín (54-64): Heimamenn svara strax og hafa minnkað muninn aftur niður í sex stig.
22. mín (49-62): Þórsarar byrja þriðja leikhlutann betur.
Hálfleikur (46-54): Þórsarar hafa átta stiga forskot í hálfleik. Haukar hafa verið að vinna sig hægt og rólega inn í leikinn og þeir geta þakkað ungu strákunum sínum fyrir það. Alex Francis er reyndar kominn með 23 stig fyrir Hauka. Sanford er með 20 stig fyrir Þórsara.
19.mín (44-47): Nú munar aðeins þremur stigum á liðunum og Haukar heldur betur komnir í gang.
18.mín (38-43): Frábær innkoma hjá Hjálmari Stefánssyni. Hann byrjaði leikinn á bekknum hjá Haukum en skorar tvö fín stig í fyrstu sókn og vinnu síðan boltann í vörninni hinum megin. Munar aðeins fimm stigum.
16.mín (32-39): Alex Francis, leikmaður Hauka, er að koma virkilega sterkur inn. Hefur gert 15 stig.
14. mín (30-39): Gestirnir halda Haukum þægilega frá sér eins og staðan er núna.
1. leikhluta lokið: Haukar komu aðeins til baka undir lok fjórðungsins og minnkuðu smá muninn. Nú er staðan 29-21 fyrir Þór Þ.
8. mín (14-27): Haukar sjá engan veginn til sólar og það gengur ekkert sóknarlega upp hjá þeim.
6.mín (9-20): Þórsarar halda áfram uppteknum hætti og byrja þetta gríðarlega vel. Vincent Sanford kominn með átta stig.
4.mín (5-11): Gestirnir frá Þorlákshöfn byrja leikinn mun betur og komast strax í 11-5. Ívar Ásgrímsson, þjálfari Hauka, tekur þá leikhlé.
1. mínúta (0-0): Þá er leikurinn farinn af stað.
Fyrir leik: Nú er verið að kynna leikmenn liðanna til leiks.
Fyrir leik: Salurinn hefur verið opnaður fyrir áhorfendum og það er ekki hægt að segja að þeir hafi beðið fyrir utan dyrnar. Átta manns í stúkunni. Vonandi rætist úr mætingunni, enn töluvert í leikinn.
Fyrir leik: Fyrir leikinn eru Haukar í öðru sæti deildarinnar með átta stig en Þórsarar í því níunda með fjögur.
Fyrir leik: Leikmenn komnir út á gólf og farnir að hita upp. |
Montrétturinn suður með sjó tilheyrir Keflvíkingum næstu daga en Keflavík sigraði granna sína í Njarðvík 88-84 í lokaleik þriðju umferðar Dominosdeildar karla í körfuknattleik. Keflavík hefur unnið alla þrjá leiki sína í Dominosdeildinni en Njarðvík hefur unnið einn leik.
Dominykas Milka skoraði 24 stig fyrir Keflavík og Wayne Martin skoraði 20 stig fyrir Njarðvík.
Fyrri hálfleikur var eign Keflvíkinga nánast frá upphafi til enda. Logi Gunnarsson byrjaði reyndar vel fyrir Njarðvík og skoraði 9 stig á stuttum tíma en það var það skársta sem gestirnir buðu upp á.
Heimamenn komu boltanum ítrekað á stóru leikmennina sína, sem áttu ekki í neinum vandræðum með að skora yfir lágvaxnari og aumari varnarmenn Njarðvíkinga. Þegar Njarðvíkingar náðu að standa örlítið í lappirnar niðri á blokkinni, komu Keflvíkingar boltanum á skyttur sínar og útkoman var yfirleitt góð karfa.
Keflavík var 14 stigum yfir að loknum fyrri hálfleik, 50-36 og í raun var það vel sloppið fyrir máttlausa Njarðvíkinga.
Njarðvík byrjaði ágætlega í seinni hálfleik og Wayne Martin vaknaði af værum blundi. Alltaf þegar maður hélt að Njarðvík væri að gera eitthvað alvöru áhlaup, stigu Keflvíkingar bara aftur á bensínið og héldu grönnum sínum í þægilegri fjarlægð. 15 stigu munaði fyrir lokaleikhlutann, 71-56.
Kristinn Pálsson var búinn að vera í miklum erfiðleikum sóknarlega fram að þessu en Kristinn mætti tilbúinn í upphafi fjórða leikhluta og undir hans forystu, minnkaði Njarðvík muninn í þrjú stig. Mario Matasovic lék einnig vel og barðist eins og ljón.
Keflvíkingar kláruðu hins vegar leikinn mjög skynsamlega og komu boltanum ítrekað á sína bestu leikmenn sem kláruðu dæmið. Williams og Milka gerðu það sem þeir gerðu það sem þeir voru búnir að gera allan leikinn og Njarðvík réð ekki við gæðin í þessum tveimur frábæru leikmönnum.
Lokatölur 88-84 og það verður að teljast sanngjarn sigur hjá Keflavík.
Af hverju vann Keflavík leikinn?
Keflavík er í augnablikinu með betra körfuboltalið en Njarðvík og þar ræður miklu að erlendir leikmenn liðsins eru miklu betri en kollegar þeirra hjá Njarðvík. Fyrri hálfleikur var líka bara of slakur hjá Njarðvík til að geta klárað endurkomu gegn jafn góðu liði og Keflavík er í dag.
Hverjir stóðu upp úr?
Allir atvinnumenn Keflavíkur skiluðu góðu framlagi. Dominykas Milka er tröll að burðum og skilaði 24 stigum og 11 fráköstum. Khalil Ahmad skoraði 19 stig en heilt yfir var Deane Williams besti maður liðsins með 20 stig og 13 fráköst.
Mario Matasovic var besti maður Njarðvíkur með 19 stig og 10 fráköst. Wayne Martin var afleitur í fyrri hálfleik en endaði með 20 stig og 10 fráköst eftir fínan seinni hálfleik.
Tölfræði sem vakti athygli
Erlendir atvinnumenn Keflavíkur skoruðu 63 stig af 88 stigum liðsins. Það eru 72% af skoruðum stigum Keflvíkinga og segir kannski mikið um uppbyggingu sóknarleiksins.
Hvað gerist næst?
Njarðvíkingar fara aftur á erfiðan útivöll og mæta Grindavík í öðrum Suðurnesjaslag. Keflavík gönnar hins vegar brautina og mætir Stjörnunni í Garðabæ. |
Það er vongóður bjarmi yfir æviminningabókinni Systa: Bernskunnar vegna, eftir Vigdísi Grímsdóttur, segir Björn Þór Vilhjálmsson gagnrýnandi. Bókin sé umlukin gleðileika og hann efast ekki um að hún rati til sinna – þó hann sé ekki einn af þeim.
Björn Þór Vilhjálmsson skrifar:
Þegar sögulega sinnað fólk tekur til máls um þessa hluti er stundum talað um „uppfinningu æskunnar“ og „tilkomu barnsins“ sem nítjándu aldar fyrirbæri, og er þar skírskotað til þeirrar viðvarandi reglu að þótt efnisheimurinn haldist stöðugur reynist skilningur okkar á honum kvikur og breytingum undirorpinn. Samkvæmt þessum kenningum var viðmótið í garð barna í oft fátæklega skrásettri fortíðinni þar á undan dálítið eins og Bjartur í Sumarhúsum væri forráðamaður þeirra flestra, faðir og móðir í senn, og tæki ekki almennilega eftir þeim fyrr en hægt væri að senda þau út að strita, og vanalega var þess ekki langt að bíða. Það eru hins vegar rómantísku skáldin ensku, William Wordsworth þar fremstur meðal jafningja, sem í sínum skrifum og skáldskap taka að upphefja bernskuna sem sérstakt og göfgað reynsluskeið, tengt náttúrunni og sakleysi, auðvitað fallvalt en fyrir það þeim mun dýrmætara. Og í eins konar hugmyndafræðilegu boðhlaupi er kefli æskugöfgunarinnar handlangað áfram inn í Viktoríutímann þar sem fagnaðarundir eiga sér stað við hið nýtilkomna borgaralega heimili og upphafningu móðurhlutverksins. Af þessu leiðir jafnframt að hugmyndirnar sem móta skilning okkar á börnum og barnæskunni eru tiltölulega nýjar af nálinni, og þessi sögulega merkingvarvirkni barnsins er jafnframt afskaplega mikilvæg einmitt vegna þess að á henni grundvallast viðmót samfélagsins í heild.
Barnið, bernskan og bókmenntir
Allt er þetta mér ofarlega í huga eftir að hafa lesið nýjustu bók Vigdísar Grímsdóttur, Systa. Bernskunnar vegna, en líkt og undirtitilllinn gefur til kynna er bernskan og hugmyndir okkar um hana í forgrunni í verkinu. Raunar má taka enn dýpra í árinni, bernskan og barnið eru hér gerð að viðfangsefni með tvöföldum, jafnvel tvíefldum hætti, og miðlægur þunginn tengist í senn efnistökum og bakgrunni konunnar sem er viðfangsefni bókarinnar. Systa er Sigrún Sveinbjörnsdóttir, prófessor og sálfræðingur, og hér er um æviminningar hennar að ræða, en textinn er unninn í samvinnu þeirra Vigdísar. Í inngangsorðum Sigrúnar kemur fram að snemma hafi verið ákveðið að sleppa löngum viðtölum og spjalli framan við upptökutæki, í staðinn sendi Sigrún Vigdísi minningar sínar skriflega og það var svo hlutverk þeirrar síðarnefndu að finna skrifum þessum frásagnarlegan búning.
Barnið er viðfangsefni bókarinnar í tvöföldum skilningi sagði ég rétt í þessu, og hafði þá annars vegar vafningalausa áherslu frásagnarinnar á bernsku Sigrúnar í huga. Þótt lífshlaupið sem hér er undir hlaupi nú á áttunda áratug er bókin hálfnuð þegar fyrsti skóladagurinn rennur upp. Vissulega er tímasvið verksins víðara en sem nemur bernskuárunum, sögur af foreldrum Sigrúnar gegna býsna mikilvægu hlutverki í því samhengi, sjónarhornið sem þar gefst færir frásögnina aftur að öldinni öndverðri, en sjálf fæðist Sigrún árið 1946 og fyrstu árin í Skipasundi eru í hvað veigamestu hlutverki. Seinni ástæðan fyrir tvöfeldnisummælunum er svo starfsferill Sigrúnar, en hún hefur alla tíð ýmist starfað með börnum eða haft þau sem fræðilegt viðfangsefni í rannsóknum sínum. Sigrún starfaði lengi sem kennari, nam svo sálfræði og hefur „einkum stundað þvermenningarlegar samanburðarrannsóknir á unglingum með áherslu á að greina og kortleggja hegðun þeirra og hugsun þegar á móti blæs“, eins og það er orðað á Vísindavefnum. Ef Vigdísi heppnast eitthvað öðru fremur þá er það að miðla einlægri umhyggju Sigrúnar fyrir skjólstæðingum sínum og djúpan skilning hennar á barnshjartanu.
Fyrri tíma frásagnir
Ég drap niður fæti á nítjándu öldinni hér í upphafi og fyrir því eru reyndar fleiri ástæður en uppfinning tímabilsins á æskunni, ýmislegt við bókina um Systu minnir á fyrri tíma frásagnir. Á nítjándu öld þótti til að mynda mikilvægt að koma lesanda ekki alveg í opna skjöldu með framvindunni og kaflar byrjuðu þess vegna gjarnan á býsna greinagóðri upptalningu á því sem þar mátti búast við að finna. Þessum hætti fylgir frásögnin Vigdísar, bókinni er skipt í níu hluta og öllum er þeim fylgt úr hlaði með upplýsandi greinargerð. Aðfararorð annars kafla eru til dæmis þessi:
„Hér segir meðal annars frá því hvernig ungri stúlku líður þegar hún kynnist klóm angistarinnar í fyrsta sinn, en þá vill svo til að hún er rétt við það að missa litlu systur sína og blíðlyndan föður sinn. Hér segir líka frá því hvernig gömlum manni líður þar sem hann bíður við hið merkilega hlið dauðans.“
Eins og sjá má er það ekki bara kaflalýsingin sem skírskotar til eldri frásagnarhefðar, tónninn og andrúmsloftið gera það líka, unga stúlkan með blíðlynda föðurinn aðkreppt í klóm angistarinnar meðan gamli maðurinn bíður við dauðans merkilega hlið, allt myndi þetta sæma sér vel í 19. aldar skáldsögu eftir Dickens til dæmis. Sama á við um frásagnarvirkni fortíðarsársins sem er mótandi atvik í lífi Systu, en hér snýst málið um það hvernig Systa missteig sig alvarlega í samskiptum við barnunga nemendur sína snemma á kennaraferlinum.
Hvenær slær maður barn með kennarapriki, og hvenær slær maður ekki barn með kennarapriki?
Rétt orðin tvítug og óreynd stígur hún í fyrsta sinn inn í kennslustofu á Akureyri til að sinna köllun sinni, en hvað gerist? Jú, börnin eru óþæg, sérstaklega er það einn drengurinn sem lætur ekki segjast, sama hversu oft Systa slær kennaraprikinu í borðið svo hvíni í kennslustofunni. Og svo veit Systa eiginlega ekki af sér fyrr en hún hefur látið prikskrattann dynja á höfði prakkarans, og aftur glymur í prikinu, kennslustofunni, kannski allri Akureyri, en allt er líka breytt. Drengurinn, hörkutólið sem andartakinu fyrr bauð kennaranum birginn og í algleymi fangaðrar athygli samnemenda sinna og vina ögraði valdinu, skyndilega hefur hann umbreyst í lúpulegt og hrætt barn, agnarsmátt í samanburði við fullorðna kennarann, og hefur núna hörfað hrætt inn í sig. Það er þarna, ekki við útskriftina í Kennaraháskólanum, heldur þarna þegar Systa horfir í kringum sig og það er dauðaþögn í kennslustofunni, sem köllun hennar raungerist og verður óaðskiljanlegur hluti af henni sjálfri: „þetta mun aldrei gerast aftur, það mun aldrei gerast aftur að ég meiði barn“, hugsar hún, héðan í frá er baráttan „gegn ofbeldi og kúgun“, fyrir „mannréttindum“ og manngildishugsjóninni um velferð barna, hennar barátta.
En sagan er ekki búin. Fimmtíu árum síðar, „í góðum skógi með góðu fólki í góðum dal“, svo vitnað sé beint í textann, hittir hún á göngu miðaldra mann, sem heilsar henni með nafni: „Blessuð vertu, Sigrún Sveinbjörnsdóttir, manstu þegar þú slóst mig í hausinn með kennaraprikinu?“ . Hvort hún man! Og þarna fær hún loksins tækifærið til að biðjast fyrirgefningar, sem hún gerir, „takk, góða líf“ segir hún, þakklát fyrir tækifærið til að bera loks smyrsl á gamalt angur. Já það er sannarlega eitthvað þegar manns svæsnustu syndir læknast hálfri öld síðar í krafti svo ólíkindalegs samfundar að hann á auðvitað helst heima í skáldsögu – og raunar hefðu frásagnarkraftaverk af þessu tagi sæmt sér vel í bókinni sem hefst á yfirlýsingunni yndislegu um að of snemmt sé að segja til um hvort hann, sögumaðurinn David Copperfield, verði söguhetjan í eigin lífi, eða hvort einhver annar skipi sér í það hlutverk.
Gleðilega þekkingarfræðin og glimmersprengjan
Vongóður bjarmi er yfir æviminningum Systu og texta Vigdísar og ýmsum aðferðum er beitt til að halda bjartsýnisglóðinni logandi, og má þar nefna nokkuð afdráttarlausan vilja höfundar til að skera á landfestar og jarðbindingu söguefnisins. Aðrir staðir en æskuslóðirnar eru varla til, þegar Systa ferðast vestur um haf er það ekki til tiltekinnar borgar eða lands, heldur Norður Ameríku, þar sem eitthvað óljóst á sér stað með fólki sem ekki er nefnt á nafn, en nafnleysi margra þeirra persóna sem koma við sögu eða vísað er til er annað dæmi um fljótandi og misturskennda söguaðferðina, sem og auðvitað góði skógurinn áðurnefndi í góða dalnum. Þá er fjallað um barnadauða, heimilisofbeldi, foreldramissi, heilahrönunarsjúkdóma og ýmislegt annað með svo fölskvalausum vorhug að samanburðurinn sem mér flaug helst í hug reyndist vera við lífsviðhorf og lundarfar titilpersónunnar í bandarísku kvikmyndinni Forrest Gump. Vitanlega er þetta viljandi gert, ákveðinn tónn, ákveðinn andi, er framkallaður, og kannski endurskapar textinn með performatískum hætti skapgerð og óbilandi baráttuanda og lífsgleði, Systu. Ljóst er ennfremur að mörgum fellur áferðin vel, en ég verð að viðurkenna að fyrir mér fór ljóminn dálítið hratt af frásögninni. Í myrkrinu eru allir kettir svartir segja þeir og í alltumlykjandi gleðileika sögunnar um Systu legst einsleitt glimmerflóð yfir allt og alla. Fannst mér. Þetta er bók sem ratar til sinna, á því er enginn vafi, það vildi bara þannig til að ég er ekki einn af þeim. |
Um 64 þúsund lítrar af jólabjór seldust í vínbúðum ÁTVR þegar sala hófst í gær. Þetta er rúm tvöföldun frá fyrra ári. Alls eru 60 íslenskar tegundir af jólabjór á boðstólum í ár og hafa aldrei verið fleiri. Formaður Samtaka íslenskra handverksbrugghúsa segir að samkomutakmarkanir og lokun öldurhúsa skýri þessa aukningu að mestu leyti.
Sala á jólabjór hófst í vínbúðum ÁTVR í gær, aðeins fyrr en venjulega út af faraldrinum. 88 tegundir eru á boðstólum, þar af 60 íslenskar. Jólabjórinn hefur verið að festa sig í sessi hér á landi og úrvalið hefur aukist verulega á undanförnum árum. Samkvæmt upplýsingum frá ÁTVR seldust 64 þúsund lítrar í gær. Fyrsta söludaginn í fyrra seldust 29 þúsund lítrar og því er þetta rúm tvöföldun á milli ára. Sigurður P. Snorrason, formaður Samtaka íslenskra handverksbrugghúsa, segir að framboð á íslenskum bjórtegundum hafi aldrei verið jafn mikið.
Sigurður P. Snorrason, formaður Samtaka íslenskra handverksbrugghúsa: Þetta eru u.þ.b. 35 bjórar sem við erum að koma með á markað, sem sagt aðilar í okkar samtökum sem er u.þ.b. 1/3 af þeim bjórum sem kemur í ríkið en við erum það litlir að við erum kannski ekki nema svona 4 til 5% af markaðnum en úrvalið er mjög mikið, það er mjög mikið um skemmtilegar tegundir þarna og fjölbreytni hjá okkur.
Sigurður segir að jólavertíðin sé venjulega ein sú stærsta hjá bjórframleiðendum.
Sigurður P. Snorrason: Svo er líka sú staða uppi að barir eru lokaðir um land allt og þetta er kærkomið tækifæri núna fyrir okkur til þess að koma vörunni okkar á markað beint til kaupenda í verslunum ÁTVR. |
Verðbólga hefur aukist um tæp 7% á einu ári og er búist við að hún nái hámarki á næstu mánuðum. Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, varar fyrirtæki við óþarfa verðhækkunum.
Matarkostnaður er nokkru lægri en í fyrra, þó ekki meiri en svo að matarskattslækkunin frá því í mars hefur nánast þurrkast út. Bensínverð hefur hækkað um fjórðung frá sama mánuði í fyrra. Samkvæmt upplýsingum frá Félagi íslenskra bifreiðaeigenda eyðir sá sem keyrir meðal fólksbíl 15 þúsund kílómetra á ári rúmum 300 þúsund krónum í bensín, þá á eftir að greiða af bílnum tryggingar, bifreiðagjöld og annan rekstrarkostnað. Verð á fatnaði og skóm hefur einnig hækkað um rúm 9% frá því í janúar en útsölum er að ljúka. Eins jókst húsnæðiskostnaður um 1%, aðallega vegna hækkandi vaxta. Greiningardeildir bankanna búast við að verðbólga aukist enn. Gylfi Arnbjörnsson, framkvæmdastjóri Alþýðusambands Ísland, segir að í kjarasamningunum hafi verið gert ráð fyrir aukinni verðbólgu næstu mánuði. Hann segir allar forsendur til þess að hún lækki með haustinu og geti orðið viðunandi á næsta ári. Í sama streng tekur Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, en brýnir fyrir fyrirtækjum að vanda sig við verðlagningu.
Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins: Það þurfa allir að gæta mjög vel að sér, það skiptir mjög miklu máli að fyrirtæki að þau fari nákvæmlega eftir þeim samningum sem að við vorum að gera, þannig að það sé ekki verið að borga meira heldur en nauðsynlega þarf og það skiptir líka miklu máli að fyrirtæki fari varlega í verðákvarðanir. Það eru ákveðnar kostnaðarhækkanir í ákveðnum fyrirtækjum í kjölfar samninganna og þau þurfa að fá ákveðið svigrúm varðandi verðlag, en hins vegar þurfa allir að passa sig mjög vel í verðlagningunni. |
Frammarar unnu sigur á Aftureldingu í N1-deild karla í kvöld en leiknum lauk með 26-24 sigri gestanna. Frammarar leiddu allt frá miðjum fyrri hálfleik og var sigurinn ekki í hættu fyrr en á lokasekúndunum þegar leikmenn Aftureldingar söxuðu á forskot Frammara.
Frammarar sátu fyrir leikinn í þriðja sæti, fjórum stigum frá öðru sæti í þykkum pakka um miðja deild. Afturelding voru hinsvegar í sjöunda sæti fyrir leikinn, einu stigi á undan Valsmönnum í því neðsta. Með sigri gátu þeir hinsvegar reynt að blanda sér í baráttuna um miðja deildina.
Fyrri hálfleikur fór hægt af stað, liðin skiptust á forskotinu fyrstu tuttugu mínútur leiksins. Þá kom hinsvegar góður kafli þar sem Frammarar skoruðu fjögur mörk án svars frá leikmönnum Aftureldingar. Heimamenn rönkuðu við sér eftir það og náðu að halda muninum í fjórum mörkum í hálfleik, 15-11 fyrir Fram.
Gestirnir úr Safamýrinni virtust ætla að gera út um leikinn strax í seinni hálfleik þegar þeir byrjuðu á að skora fyrstu tvö mörk hálfleiksins með stuttu millibili. Heimamenn voru þó ekki á því að gefa leikinn strax og minnkuðu muninn fljótlega aftur í fjögur mörk. Þá kom hinsvegar aftur góð rispa hjá gestunum þar sem þeir náðu forskotinu aftur upp í sex mörk og var sigurinn ekki í hættu eftir það. Afturelding náðu að klóra í bakkann á lokamínútum leiksins en ógnuðu aldrei forskoti Frammara fyrr en of seint og unnu gestirnir því góðann sigur.
Afturelding var í erfiðleikum með sóknarleik sinn lengst af leiknum og tapaði gríðarlega mörgum boltum með einföldum mistökum. Sendingar voru trekk í trekk annaðhvort útaf eða í hendur gestanna sem nýttu sér það og skoruðu fimm hraðaupphlaupsmörk úr því. Þeir börðust þó fram á síðustu sekúndur leiksins og með nokkrum mínútum í viðbót hefðu þeir jafnvel getað stolið stigi.
Jóhann Gunnar Einarsson var atkvæðamestur í liði Frammara með 7 mörk en í liði Aftureldingar voru það Sverrir Hermannsson og Jóhann Jóhannsson með sex mörk hvor. Valtýr Már Hákonarson, markmaður Frammara kom sterkur inn af bekknum hjá Fram og var með 12 bolta varða eða 44% markvörslu.
Einar: Valtýr setur pressu á hina markmennina
„Afturelding er með frábært lið að mínu mati og það er gott að ná tveimur stigum hérna í Mosfellsbænum," sagði Einar Jónsson, þjálfari Fram eftir leikinn.
„Afturelding er vel þjálfað og baráttuglatt lið og því eru stigin tvö kærkomin."
„Mér fannst við líta vel út allt frá byrjun, vörnin var góð og sóknarleikurinn byrjaði hægt. Við vorum að skjóta mikið stöngina út en ég get ekki lagað það, við héldum bara áfram okkar leik."
„Jói er klókur og náði að stela mörgum boltum, það er eitthvað sem hann tók uppá sjálfur í leiknum."
Magnús Erlendsson var eitthvað tæpur vegna meiðsla og kom Valtýr Hákonarsson inná og átti fínann leik.
„Hann var flottur, hann er búinn að fá mikla hjálp frá Roland síðustu daga. Hann stóð sig vel í dag og ég er ánægður með það, hann setur pressu á hina markmennina."
Framarar sitja áfram í þriðja sæti eftir leiki kvöldsins.
„Þetta er fljótt að breytast, maður þorir varla að segja að við séum að komast eitthvað undan. Það er einfaldlega ekki þannig, við verðum að halda áfram að safna stigum, Afturelding og Valur eru í neðstu sætunum sem eru bæði hörkulið og ég held að það verði fá lið örugg úr fallbaráttunni fyrr en í lokaumferðunum," sagði Einar.
Reynir: Eltum allan leikinn
„Við vorum að elta allan tímann og vorum aldrei á fullu gasi í kvöld," sagði Reynir Þór Reynisson, þjálfari Aftureldingar eftir leikinn.
„Það er bara einfalt, þeir voru bara betri en við í dag."
„Við vorum staðir, hægir og ragir sóknarlega og það veit aldrei á gott. Við vorum í basli sóknarlega í kvöld og það vantaði meiri áræðni. Við áttum fullt inni þegar leikurinn er jafn en svo missum við þá fram úr okkur og þar er grunnurinn að sigrinum kominn. Við vorum alltaf að elta þá þótt við vorum nálægt því að jafna hér í lokin."
„Þeir náðu mjög góðu forskoti sem var erfitt að ná, við gerum hinsvegar vel að ná því niður í tvö mörk hérna í restina og með smá heppni hefðum við náð að jafna. Það tekur hinsvegar á að elta svona og kannski sat síðasti leikur eitthvað í mönnum."
Afturelding sitja áfram í sjöunda sæti eftir leiki kvöldsins en Valsmenn minnkuðu hinsvegar bilið um eitt stig í kvöld.
„Ég einblíni sem minnst á fallbaráttu eða eittvað slíkt, ég vill einfaldlega fara í næsta leik á fullu gasi. Sýna góða leiki og stöðugleika og sjá hverju það skilar okkur,"
Aðspurður sagðist Reynir ekki vera viss hvenær hann fengi Örn Inga og Böðvar aftur í liðið sitt en þeir hafa verið meiddir upp á síðkastið.
„Örn kemur líklegast ekki fyrr en í Mars, það gæti verið þá. Við erum heldur ekki vissir með Böðvar, ég get ekki sagt hvenær hann verður heill aftur."
„Það munar um svona sterka leikmenn, í Böðvari höfum við mikla hæð og það hefði hjálpað í kvöld. Samt sem áður á mannskapurinn að geta gert mun betur,"
Jóhann: Stutt eftir af mótinu
„Þetta var mjög mikilvægt en erfitt var það, þjálfarinn rúllaði aðeins á leikmönnum undir lokin sem gerði þetta kannski óþarfa spennandi," sagði Jóhann Gunnar Einarsson, leikmaður Fram eftir leikinn.
„Með þessu náum við vonandi að spyrna okkur aðeins frá botninum, við spiluðum nákvæmlega eins og við vildum gera. Við vorum rólegir og agaðir, það hefur vantað oft hjá okkur. Við róuðum okkur niður og leituðum að færunum allan leikinn og það skilaði sigrinum,"
„Mér fannst við alltaf vera að stela boltanum, við vorum tilbúnir í þennan slag. Þeir geta ekki dripplað boltanum svona nálægt okkur, við erum með hraða leikmenn sem nýta sér það."
„Við skulum ekki gleyma framlagi þriðja markmannsins okkar, hann átti glimrandi góðann leik."
Valtýr Már Hákonarson kom af bekknum og átti góðan leik í markinu.
„Maggi er meiddur og reyndi að fórna sér. Ronald var búinn að undirbúa Valtýr vel á vídeófundum og við erum mjög þakklátir fyrir það,"
„Það er gríðarlega mikilvægt að vinna alla leiki núna, það er stutt eftir," sagði Jóhann. |
Jökull Júlíusson, söngvari hljómsveitarinnar KALEO, hefur búið í Bandaríkjunum undanfarin ár á milli þess sem hljómsveitin þeytist um allan heim á tónleikaferðalögum. Hann viðurkennir að rokkaralífið geti verið mjög einangrandi og að hann sakni Íslands. Vinsældir hljómsveitarinnar og verkefnin erlendis geri það þó ekki líklegt að hann komist heim á næstunni.
Í forsíðuviðtali við Mannlíf ræðir hann rokkaralífið, nýju plötuna, metnaðinn, bakgrunninn og rútínuna og jarðtenginguna á Íslandi.
Jökull Júlíusson, söngvari hljómsveitarinnar KALEO, hefur búið í Bandaríkjunum undanfarin ár á milli þess sem hljómsveitin þeytist um allan heim á tónleikaferðalögum. Hann viðurkennir að rokkaralífið geti verið mjög einangrandi og að hann sakni Íslands. Á móti komi að hann fái tækifæri til að vinna að tónlist sinni með toppfólki og það sé einfaldlega það sem þetta snúist um fyrir honum; að skapa góða tónlist.
KALEO gaf í vikunni út tvö lög, „I Want More“ og „Break My Baby“ af nýrri plötu sem væntanleg er í vor og Jökull segir mikið af tíma sínum undanfarin ár hafa farið í vinnslu plötunnar. Hvernig líður honum með að afraksturinn af allri vinnunni sé loksins að líta dagsins ljós?
„Það er góð tilfinning að gefa út nýja tónlist,“ segir hann. „Ég hef unnið lengi að þessari plötu og það verður ákveðið frelsi að klára hana og geta einbeitt mér að nýju og fersku efni.“
KALEO nýtur gríðarlegra vinsælda víða um heim, hefur hann áhyggjur af því hvernig plötunni verði tekið af aðdáendum?
„Það þýðir voðalega lítið að hugsa út í það, að mínu mati,“ segir Jökull rólegur. „Auðvitað er frábært að fá góðar viðtökur en á endanum verð ég bara að gera mitt eins vel og ég get.“
Lestu viðtalið við Jökul í heild sinni í nýjasta Mannlífi. |
Ásgeir Þór Ásgeirsson, yfirlögregluþjónn sem haldið hefur utan um leitaraðgerðir lögreglu að Birnu Brjánsdóttur undanfarna viku, segir að líkfundurinn í dag hafi ekki verið nein tilviljun. Hátt í átta hundruð björgunarsveitarmenn, héðan og þaðan af landinu, hafa komið að leitinni um helgina sem er sú stærsta í sögunni.
Fjallað var ítarlega um málið í kvöldfréttum Stöðvar 2 í kvöld en fréttina má sjá í spilaranum að ofan.
Fram kom í máli Ásgeirs, í viðtali við Gunnar Atla Gunnarsson fréttamann í kvöldfréttum Stöðvar 2, að gróflega væri búið að reikna að björgunarsveitarfólk hefði gengið um 7000 kílómetra samanlagt við leitina að Birnu.
Sú vegalengd er rúmlega fimmfaldur hringvegur en auðvitað hefur ekki verið gengið á götum eða stígum. Fólk hafi gengið í hrauni og drullu í ítarlegri leit um helgina. Þótt að þyrla Landhelgisgæslunnar hafi fundið líkið í dag, í einni af fjölmörgum þyrluferðum á suðvesturhorninu undanfarna daga, þá er engin tilviljun að líkið fannst. Selvogsviti er á svæðinu sem búið var að skilgreina til leitar um helgina.
Þá sagði Ásgeir að persónulega væri hann afar hryggur yfir líkfundinum í dag. Það væri þó gott að búið væri að finna líkið og leitinni að því væri lokið. Leitaraðilar hafa vottað aðstandendum Birnu samúð sína.
Áfram leitað í kvöld
Yfir 300 björgunarsveitamenn er enn við leitarstörf vegna hvarfs Birnu Brjánsdóttur. Eftir að þyrla með sérhæfðu leitarfólki úr björgunarsveitum Slysavarnafélagsins Landsbjargar fann lík hennar við Selvogvita var leitarskipulagi breytt að því er segir í tilkynningu frá Landsbjörgu.
Nú er áhersla lögð á að finna vísbendingar sem tengst geta málinu, svo sem ummerki eftir mannaferðir, jarðrask eða hluti sem tengst gert málinu. Færanlegri stjórnstöð björgunarsveitanna hefur verið komið upp á svæðinu og þaðan er leitinni stjórnað. Skiplög voru 90 leitarsvæði og sem verða vandlega leituð í kvöld. Leitarsvæðið nær frá Grindavík austur að Eyrarbakka. Leitað verður á og meðfram vegum og vegaslóðum.
Alls komu um 775 sjálfboðaliðar Slysavarnafélagsins Landsbjargar að leitinni að Birnu, þar af voru 685 leitarmenn, 40 aðgerðastjórnendur og 50 frá slysavarnadeildum félagsins. Við leitina var notast við 11 hunda, dróna, fjórhjól og nánast allan bílaflota björgunarsveitanna. Leitarfólk úr 71 björgunarsveit víðsvegar að af landinu tók þátt í leitinni og slysavarnafólk úr fimm deildum félagsins. |
Stoke City endaði þriggja leikja taphrinu og vann sinn fyrsta deildarsigur síðan fyrir jól þegar liðið vann 2-1 sigur á Manchester United á Britania-leikvanginum í ensku úrvalsdeildinni í fótbolta í dag.
Þetta var sögulegur sigur hjá Mark Hughes og lærisveinum hans í Stoke City því Stoke hafði ekki unnið Manchester United í deildinni síðan 1984.
Charlie Adam var maður dagsins hjá Stoke því hann skoraði bæði mörk leiksins þar af sigurmarkið aðeins fimm mínútum eftir að United-jafnaði metin í 1-1.
Juan Mata, Robin Van Persie og Wayne Rooney voru í fyrsta sinn saman í byrjunarliðinu hjá Manchester United en það kom þó ekki í veg fyrir enn eitt tapið á þessu tímabili.
Manchester United pressaði gríðarlega undir lokin en leikmönnum United var bara fyrirmunað að koma boltanum í markið. Þetta var gríðarlega mikilvægur sigur fyrir Stoke sem sat í fallsæti þegar leikurinn var flautaður á.
Charlie Adam skoraði fyrra markið sitt á 38. mínútu þegar skot hans úr aukaspyrnu breytti um stefnu af Michael Carrick.
Robin Van Persie jafnaði á upphafsmínútum seinni hálfeiks eftir stoðsendingu Juan Mata en aðeins fimm mínútum síðar skoraði Charlie Adam sigurmarkið með glæsilegu skoti.
Manchester United mennirnir Jonny Evans og Phil Jones fóru báðir meiddir af velli en mikil töf voru á leiknum í kringum höfuðhöggið sem Jones fékk. |
Þrír ungir læknanemar dvöldu í Malaví yfir fjögurra vikna tímabil á fyrri hluta þessa árs við rannsóknir og gagnaöflun fyrir þriðja árs verkefni sín við læknadeild Háskóla Íslands. Þær Eygló Dögg Ólafsdóttir, Ingunn Haraldsdóttir og Snædís Ólafsdóttir héldu kynningu á lokaverkefnum sínum á dögunum í utanríkisráðuneytinu sem öll sneru að því að skoða gæði ferla og heilbrigðisþjónustu á fæðingardeild við héraðssjúkrahúsið í Mangochi, samstarfshéraði Íslands í Malaví.
Læknanemunum þremur var vel tekið í hinu hlýja hjarta Afríku eins og íbúar Malaví kalla land sitt gjarnan. Þrátt fyrir ólíkar aðstæður voru þær Eygló, Ingunn og Snædís nokkuð fljótar að aðlagast. Á hverjum degi vöknuðu þær klukkan tuttugu mínútur yfir fimm, við sólarupprás, líkt og heimafólk, fóru út að skokka, á eina tímanum sem það var bærilegt fyrir ungar íslenskar konur, áður en þær röltu af stað á héraðssjúkrahúsið sem þjónar 1,2 milljónum íbúa þess.
Áhugi kviknaði í aukaáfanga í Háskóla Íslands
Áhugi læknanemana þriggja á viðfangsefninu, að skilja betur þjónustu við fæðandi konur, nýbura og ungbörn í lágtekjuríki eins og Malaví, kviknaði í áfanga hjá Geir Gunnlaugssyni, prófessor í hnattrænni heilsu við Háskóla Íslands. Þann áfanga tóku þær aukalega meðfram skylduáföngum í læknisfræði.
Í kjölfarið var haft samband við sendiráð Íslands í Lilongve um möguleikann á því að læknanemarnir fengju að gera rannsókn í Mangochi á sviði mæðra og ungbarnaheilsu í samstarfi við heilbrigðisyfirvöld í héraðinu. Vísað var til fyrra samstarfs Háskóla Íslands og Þróunarsamvinnustofnunar Íslands sem voru með samstarfssamning um rannsóknarverkefni læknanema í Malaví um árabil. Stærsta verkefni Íslendinga í þróunarsamvinnu í Malaví er verkefnastoð sem Ísland fjármagnar en framkvæmd er af héraðsyfirvöldum í Mangochi-héraði (Mangochi Basic Services Programme II) þar sem markmiðið er að bæta grunnþjónustu við íbúa héraðsins. Innan þess er til að mynda áhersla á uppbyggingu mæðra-og ungbarnaverndar og heilsu og var stórum áfanga náð með opnun nýrrar fæðingardeildar í höfuðstað héraðsins, sem Guðlaugur Þór Þórðarson, utanríkis- og þróunarsamvinnuráðherra opnaði í janúar 2019. Það þótti því áhugavert að láta reyna á hvernig rannsóknarverkefni þriðja árs læknanema myndi nýtast núverandi nálgun Íslands í þróunarsamvinnu í Malaví
Heilbrigðisyfirvöld í Mangochi héraði tóku vel í aðkomu nemanna þar sem ljóst var að gagnaöflun og rannsóknir á þessu sviði gætu nýst heilbrigðisyfirvöldum til að auka skilvirkni og bæta gæði heilbrigðisþjónustu sem veitt er á fæðingardeildinni og í ungbarnaverndinni. Auk þess féllu rannsóknartillögur læknanemanna vel að rannsóknaráætlun héraðsins og við starf heilbrigðisyfirvalda á þessu sviði en samstarfið lagði upp með að öll rannsóknarvinna myndi vera á forsendum heilbrigðisyfirvalda og nýtast þeim. Sendiráðið gat auðveldað aðgang að heilbrigðisyfirvöldum héraðsins og fengu læknanemarnir meðleiðbeinendur þar og aðgang að sjúkraskrám og öðrum gögnum eftir að vísindasiðanefnd héraðssjúkrahússins hafði veitt rannsóknunum leyfi. Það hafði aftur á móti ekki gengið þrautalaust fyrir sig.
Það hafði enginn hugmynd um hvað við værum að fara að gera
„Við vorum í sambandi við spítalann í marga mánuði, vorum búnar að senda lýsinguna á verkefnum okkar og segja hvað við ætluðum að gera. Síðan þegar við erum mættar á svæðið kemur aðili frá rannsóknarnefndinni og spyr: Hvað heitið þið og hvað eruð þið að gera hérna? Það hafði enginn hugmynd um hvað við værum að fara að gera,“ segir Snædís í samtali við Heimsljós.
Spurðar hvort þær hefðu ekki verið stressaðar um að metnaðarfull lokaverkefni sín væru í uppnámi á þessum tímapunkti svara þær allar í kór: „Jú“ og hlægja saman. „Fyrst héldum við að við værum ekki að fara gera neitt. En svo small þetta saman mjög skyndilega og við vorum beðnar um að mæta á staðinn,“ segir Ingunn.
Getur verið upp á líf og dauða
Verkefnin þrjú styðja vel hvert við annað og ljóst er að áætlun læknanemana var þaulhugsuð.
Eygló rannsakaði fæðingarþjónustuna á héraðssjúkrahúsinu sem gegnir lykilhlutverki í fæðingarþjónustu héraðsins. Fjórðungur barna héraðsins sem fæðast á heilbrigðisstofnunum almennt fæðist á spítalanum sem framkvæmir einnig tvo þriðju hluta allra keisaraaðgerða í héraðinu en jafnan fæðast um 27 börn á hverjum degi á spítalanum. Niðurstöður rannsóknar Eyglóar benda til þess að það þyrfti að bæta aðgengi að góðri heilbrigðisþjónustu og að miðlægur spítali eins og þessi þyrfti að hafa betri birgðakeðju, betri mönnun og aðra skurðstofu enda eru þar framkvæmdar sex aðgerðir á dag þrátt fyrir að þörfin sé meiri.
„Skurðstofan var oft upptekin þegar þörf var á sem getur oft verið upp á líf og dauða hjá konunum,“ segir Eygló.
Ingunn rannsakaði nýburaþjónustu spítalans. Skortur á gögnum var það sem helsta sem stakk hana, hún komst ekki í nein gögn á tölvutæku formi og virðist sem nýburaþjónustan hafi setið eftir í nýjum tækniuppfærslum spítalans. Segir Ingunn deildina þjóna mörgum og nýtast vel en að hún viti ekki um afdrif allt of margra barna sem þangað koma. Starfsfólkið hafi kvartað undan miklu vinnuálagi, lélegri mönnum og skorti á tækjum til þess að takast á við flókin fyrirburavandamál og að birgðastaða lyfja og aðgengi að tólum og tækjum væri einnig vandamál. Segir Ingunn að 20% barna hafi látist á deildinni á tímabilinu, sem sé allt of hátt hlutfall, oft af völdum fósturköfnunar. Ljóst væri að bætt mönnun og bættur tækjakostur myndi auka gæði þjónustunnar.
„En það er mikil viðleitni hjá starfsfólkinu að nýta það sem það hefur og aðdáunarvert að sjá,“ segir Ingunn.
Snædís rannsakaði ungbarnavernd og fyrirbyggjandi þjónustu fyrir börn, með áherslu á bólusetningar. Segir hún hátt hlutfall barna í Mangochi vera bólusett, aðgengi að þjónustu vera gott og að bólusetningar séu samþykktar af samfélaginu. Þó væru alltaf einhver börn sem ekki væru bólusett eða kláruðu ekki áætlaðar bólusetningar. Kom hún auga á mikilvægi útpósta, er heilbrigðisstarfsmenn fara út í þorpin, í þessum anga heilbrigðiskerfisins, enda væri með þeim verið að ná til þeirra barna sem búa lengra frá spítalanum. Þar færi einnig fræðsla fram fyrir mæður. Vissulega mætti þó bæta aðstæður inni á deildum sem og aðgengi að útpóstum.
„Það mætti til dæmis bæta vegakerfið og útvega starfsmönnum hjól svo þeir komist út í þorpin,“ segir Snædís.
Læknanemarnir þrír sjá ekki eftir þessu ævintýri sínu og mæla eindregið með því að aðrir láti slag standa.
„Við munum búa að þessari reynslu mjög lengi. Þetta opnar fyrir okkar nýjan heim,“ segir Ingunn.
„Þetta er mögnuð reynsla að hafa í farteskinu. Ég held að þetta muni einnig nýtast rosalega vel úti og einnig verða til þess að samskiptin á milli Íslands og Malaví styrkjast á hvaða hátt sem er,“ segir Eygló.
Vonandi auðveldara að koma málum í farveg
Ingunn tekur fram að þær hafi fundið vel fyrir því hversu mikilvægt það var fólkinu í Malaví að það sem þær voru að gera myndi skila sér á einhvern hátt til baka til samfélagsins. Sér í lagi er þær tóku viðtöl. Og það er margt sem mun nýtast úr rannsóknum læknanemana þriggja.
„Það að við höfðum tíma til þess að vinna úr alls konar gögnum sem starfsmenn þarna gefa sér almennt ekki tíma í að skoða mun nýtast. Við unnum upp úr gögnum sem eru til staðar sem vanalega er ekki gert,“ segir Snædís áður en Eygló tekur við.
„Við erum líka búnar að bera kennsl á vandamálin sem fyrir eru og nú er kannski líklegra að eitthvað verði gert í þegar búið er að gefa þetta út, prenta og ræða opinberlega, frekar heldur en að þeir sem stjórna peningunum á spítalanum ákveði að gera eitthvað bara af því að tveir starfsmenn eru búnir að segja ákveðna hluti við stjórnendur á einhverjum tímapunkti. Nú erum við búnar að heyra um margt það sem betur má fara í nokkrum viðtölum, sem auðveldar kannski að koma þessum áherslum okkar í farveg.“
Þessi grein er hluti af samstarfi Vísis og utanríkisráðuneytisins um miðlun frétta af þróunarsamstarfi Íslands um allan heim. Fréttin birtist fyrst í Heimsljósi, upplýsingaveitu utanríkisráðuneytisins um þróunar- og mannúðarmál. |
Það er vel þekkt að ráðamenn hrökkvi í kosningagír skömmu fyrir kjördag. Þá muna þeir gjarnan eftir málum sem þeir hafa vanrækt, eða hlaupa til og breyta um kúrs vegna þrýstings frá kjósendum sem geta sveiflað kjörseðlinum sem refsivendi á síðustu andartökum kjörtímabilsins. Sumt af þessu er krúttlegt, eins og til dæmis þegar hálf ríkisstjórnin mætir til að ýta úr vör jákvæðu lífsstíls átaki í grunnskóla með tilheyrandi ræðuhöldum og lúðrablæstri. Annað getur afhjúpað vanrækslu á heilum málaflokkunum og opinberað hringlandahátt sem sæmir ekki fólki í æðstu valdastöðum.
Það er með ólíkindum að ráðherra sem segist hafa haft geðheilbrigðismál í forgangi síðustu fjögur ár skuli fáeinum dögum fyrir kosningar taka U beygju í afstöðu sinni til þess hvernig best sé að hlúa að starfsemi geðsviðs landsspítalans. Lengi hefur verið kallað eftir því að geðsviðið fái aðstöðu í nýja spítalanum sem nú er að rísa en fagfólkið talað fyrir daufum eyrum ráðamanna. Eftir afhjúpandi fréttir RÚV um aðstöðuna sem sjúklingum og starfsmönnum er boðið upp á var hljóðnema beint að ráðvilltum heilbrigðisráðherra 15 dögum fyrir kosningar. Kauðsk svörin benda til þess fyrstu 350 daga kjörtímabilsins hafi ráðherrann verið hressilega utan þjónustusvæðis.
Hvenær fær Landspítalinn nýja geðdeild?
„Ég get ekki svarað því þetta er bara partur af þessari heildarmynd og núna erum við að byggja upp meðferðarkjarnann og önnur hús hérna á lóðinni í samræmi við þær áætlanir sem hafa legið fyrir hér um árabil.”
En hvers vegna var geðdeildin skilin út undan í þessu risastóra verkefni?
„Það er auðvitað umhugsunarefni.”
Hvers vegna var þetta ekki tekið inn í dæmið á sínum tíma?
„Það er bara góð spurning. Þetta er bara partur af þessari heildarhugsun.”
Heildarmynd. Umhugsunarefni. Heildarhugsun. Þetta eru viðbrögð ráðherra við knýjandi spurningum í brýnu hagsmunamáli viðkvæms sjúklingahóps sem býr við fullkomlega óboðlegar aðstæður. 15 dögum fyrir kosningar. Þetta er ekki eina U beygja ráðherrans á síðustu dögum. Eftir mikinn þrýsting var loks hægt að semja við Klíníkina um að gera á annað hundrað aðgerðir til að stytta biðlista og aðstoða við mönnun á gjörgæslunni. Einnig felldi svo heilbrigðisráðherra úr gildi umdeilt og óverjandi skilyrði sem sjúkraþjálfurum var sett um að þurfa að vinna í tvö ár hjá ríkinu áður en ríkið hæfi niðurgreiðslu á þjónustu þeirra. Metnaður Svandísar Svavarsdóttur við að vinda ofan af eigin ákvörðunum og ákvörðunarleysi er eftirtektarverður svona skömmu fyrir kosningar. Þakklátt væri ef hún héldi áfram á sömu braut og gerði að sínu síðasta verki sem ráðherra að niðurgreiða sálfræðiþjónustu sem Viðreisn náði í gegn í þinginu en ríkisstjórnin hefur vanrækt að fjármagna. Barnamálaráðherrann gæti jafnvel lagst á árarnar og sýnt í verki að biðlistar barna í málaflokkum annara ráðherra eru ekki síður mikilvægt úrlausnarefni en þeir biðlistar sem hann hefur sjálfur búið til.
Höfundur skipar 2. sæti á lista Viðreisnar í Suðvesturkjördæmi. |