Datasets:

LaMOP

/

Basis-Latin-French

like 1

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Successorum memoriae presenti scripto commendare studuimus, inter nos scilicet aecclesiam Sancti Germani Autisiodorensis et Beatae Mariae Pontiniacensis, agentibus abbatibus Gervasio atque Hugone, de molendino quod est in alodio Revisiaci, nomine Espaillardo, taliter convenisse. Utrumque siquidem laudavit capitulum ut expensas molendini communiter mitterent et reditus omnes aequali portione inter se dividerent. Aecclesia tamen Pontiniacensis ad quam proprie molendini sedes et aqua pertinebat, omnes ejusdem aquae pisces atque piscationes infra terminos aquae suae sibi specialiter retinuit. Ad eamdem quoque pertinebit aecclesiam molendinarium eligere, mittere atque mutare subque jure suo, quantum dumtaxat ad molendinum pertinet, specialiter habere. Ipse vero molendinarius utrique aecclesie de parte sua fidelitatem faciet atque de communibus molendini reditibus modium annonae pro mercede recipiet cum ceteris exacturis quae ad hujus modi mercennarios universali consuetudine pertinere noscuntur. Si quid autem de capitali Autisiodorensis aecclesie male acceperit, aut per Pontiniacensem abbatem ablata restituet vel, eo expulso, justiciam sibi de eodem exigere poterunt undecumque voluerint. Quod si forte quis alius contra predictas aecclesias, quod ad infracturam pertineat, in molendino vel appenditiis aliquid commiserit, juris solutio communi aecclesiarum utilitati deserviet. Si quod denique edificium aliud verbi gratia ad aptandos pannos, ad terendum corticem et his similia juxta molendinum ex eadem aqua fieri contigerit, de expensis, reditibus, infractione, custodis justicia, lex supradicta per omnia tenebitur, excepto quod merces, quam parcior juste dari poterit, custodi donabitur. Hanc igitur convenientiam firmam esse constat, anno ab Incarnatione Domini Mº Cº XXXº IIIº, Innocentio secundo papa, Hugone Autisiodorensi pontifice. Testes: Gervasius abbas, Gervasius prior, Robertus camerarius et alius Robertus, monachi Sancti Germani Autisiodorensis; item Hugo abbas, Stephanus prior, Girardus, Herveius, monachi Sanctae Mariae Pontiniacensis; item laici: Leodegarius major Roboreti et filius ejus Johannes, Guido frater majoris, Walterius carpentarius, Robertus de Sodoliaco et Engelbertus filius ejus, Bernardus de Divite Burgo, Gualterius de Roboreto et frater ejus Robertus, Gocelinus canonicus, Desiderius presbiter, Petrus presbiter, Robertus telonearius, Garnerius pincerna, Johannes Botentrot, Humbaldus panetarius; servientes comitis: Calvus famulus, Guilbertus famulus.

Alexander, etc. [sic]. Ad perpetuam rei memoriam. Quia non nulli, temporale habentes dominium vel potestatis gerentes officium secularis, libertatem et immunitatem ecclesiasticam ledere ac minuere, tanquam honoris et privilegii ecclesiarum invidi, moliuntur, expedit quod per diligenciam et auctoritatem Sedis apostolice, que curam habet ecclesiarum omnium et tutelam, contra talium ausus et conamina oportunum remedium apponatur, ut ecclesie ipse in plenitudine sui juris et libertatis integritate letentur et detestabilis malignorum audacia et insolentium nepharia temeritas propulsetur. Sane intelleximus quod in regno Francie communie, scabini et hii qui jurisdicionem in ipsis communiis temporalem exercent, vel quibus in illis commissa est executio justicie secularis molesti sunt nimium ecclesiis super pluribus et infesti. Nituntur enim et student ut vel collectas et taillias et alia hujusmodi heedem ecclesie pretextu bonorum que acquisiverunt tribuant et persolvant, vel extra manum suam ponant hujus acquisita; domini insuper seculares exigunt et extorquent ab eorum prelatis et aliis personis ecclesiasticis, religiosis et secularibus pedagia et vionagia, et per illorum districtum eos transire vel res ipsorum deferri contigerit, et cum aliqui ecclesiis et aliis piis locis vel personis aliquibus in suis testamentis legant de bonis propriis aliqua vel relinquunt seu restitui precipiunt et acquisita minus licite vel obtentu, non permittunt dicte communie vel universitates legata hujus libere exhiberi, nec taliter habita reddi, nisi prius de hiis certa juxta earum libitum pro solucione debitorum ipsarum quibus suas civitates vel municipia teneri asserunt porcio deducatur. Judices etiam seculares excommunicatos admittunt in judiciis ad agendum, patrocinandum et testificandum, non recipientes in hanc excommunicationis exceptionem si forsitan apponatur, et si excipiatur coram eis de re judicata vel de sentencia lata per ecclesiasticum judicem, cum causam aliquam sic decisam ad ipsorum auditorium vel examen deduci contingerit, exceptionem hujus non admittunt; mulierem quoque que suam alienavit dotem et non venire contra juravit, audiunt dotem ipsam coram eis post modum repetentem, quamvis legittime constet de hujus juramento. Priores autem et abbates aliasque personas ecclesiasticas ad solutionem debitorum super quibus forte ostenduntur et exhibentur littere dictorum priorum, abbatum et personarum ipsarum sigillate sigillis dampnabili presumptione compellunt. Volentes itaque super hiis sollicite, prout expedit, providere, totque temerariis ausibus congruis presidiis obviare, apostolica auctoritate, prehabita cum fratribus nostris diligenti deliberatione, decernimus non licere prefatis communiis, scabinis et hiis qui juridictionem temporalem obtinent vel justiciam secularem exercent ipsos non posse taillias vel collectas seu exactiones quascumque ecclesiis aut personis ecclesiasticis imponere vel exigere ab eisdem pro domibus, prediis, vel quibuscumque posset ab eisdem ecclesiis et personis ecclesiasticis legittime hactenus acquisitis vel imposterum acquirendis, etiam si ipse ecclesie et persone vel res hujus modi sint infra illorum districtum vel territorium constitute, nec et littere illorum ipsas ecclesias vel personas ad distrahendum vel alienandum aut extra manum suam ponendum acquisita jam vel que deinceps acquirent aliquatenus coartare. Decernimus insuper dictas ecclesias et personas ecclesiasticas ad pedagia et vionagia penitus non teneri, nec ad exhibendum vel solvendum talia pro rebus suis propriis quas non causa negociandi deferunt seu deferri faciunt vel transmittunt. Statuimus quoque nichil omnino ex hiis que testator legat vel relinquit seu eciam restitui precipit de illicite acquisitis fore diminuendum vel subtrahendum aut deducendum pretextu alicujus impositionis, post testatoris obitum vel etiam ante, dum in egritudinis lecto decumbit, in fraudem sibi facte ab universitate sive communia vel ejus nomine pro debitis seu quibuscumque negociis ejusdem universitatis vel communie aut alias juxta sue libitum voluntatis. Si qui vero contra premissa vel aliquid eorum presumpserint, per dyocesanos et ordinarios locorum a presumptione hujusmodi censura ecclesiastica compescantur. Statuimus etiam per judices seculares censura simili per ecclesiasticos judices, trina monitione premissa, excommunicatos ab agendo et testificando in suis curiis judiciis repellere compellantur, quodque ipsi judices seculares exceptionem rei judicate per ecclesiasticum judicem, de qua quidem re ad ipsum ecclesiasticum cognitio pertinet de consuetudine vel de jure et coram ipsis proposita recipere, ubi secundum jura debet admitti, necnon et ecclesiastici judices cum de re judicata per secularem judicem excipitur coram eis, exceptionem hujus teneantur admittere in hiis que juri canonico non repugnant, et ad hec dicti seculares nisi moniti a tali gravamine vel iniquitate desistant cum indignationem et contemptum juridictionis ecclesiastice ac presumere dignoscantur per ordinarios locorum, et ipsi ordinarii per superiores suos censura ecclesiastica coartantur. Quia vero contingit interdum quod, constante matrimonio, mulieres alienationibus superioribus dotalibus et donationibus propter nupcias consentiunt, ne contra ulterius veniant proprio juramento firmando, et soluto processu temporum matrimonio contra venire nituntur, declaratum est jure canonico quod, licet mulieris consensus in talibus non videatur obligatori secundum legittimas sanctiones, ne tamen tali pretextu viam contingat perjuriis aperiri, mulieres ipse servare debent hujus juramenta sine vi et dolo sponte prestita, cum in alterius prejudicium omnino redundantur nec observata vergant in dispendium salutis eterne, propter quod decernimus prefatos judices seculares ad observandum hoc jus canonicum per censuram eamdem fore cogendos, qui et ne personas ecclesiasticas ad solutionem debitorum, et si dictarum personarum littere seu quecumque alie probationes, super debitis ipsis exhibentur et appareant artare presumant cum nullam in illis quam ad hoc juridictionem habeant si compescantur. Nulli ergo, etc. [sic]. Si quis autem, etc. [sic]. Datum Laterani, etc. [sic].

Sacrosancto et exorabili loco Cluniacensi in honorem Dei beatorumque apostolorum Petri et Pauli consecrato, in pago Matisconensi sito, cui preest domnus Emardus venerandus abba. Ego Rainulfus et frater meus Aiulfus, et Odo, cogitamus de Dei misericordia, propter quod cedimus aliquid de rebus nostris, ut pius Dominus animas nostras vel parentum nostrorum de pænis inferni eripere dignetur, hoc est capellam quæ est constructa in honore sancti Germani, et alias quæ ad ipsam capellam aspiciunt, hoc est in vineis, campis, pratis. Istas res denominatas totum ad integrum ad ipsam casam Dei donavimus. Et donamus alium campum, qui terminat in girum terram sancti Petri, ea ratione ut, dum nos vixerimus, usum et fructum habeamus, et per annos singulos denarios VI in censu persolvamus; et si Aiulfus legalem filium habuerit, in ea ratione permaneat. Donamus etiam vineam unam quæ In Monte vocatur; et terminat de uno latere terram sancti Petri, de alio latere viam publicam, de subteriori terra Rotru, de superiori terra Tiza. Infra istas terminationes, totum et integrum similiter donamus, ut post nostrum discessum quicquid voluerint habitatores sancti Petri faciant. Hæc donatio omni tempore firma et stabilis permaneat, cum stipulatione subnixa. Actum Cluniaci villa publice. S. Rainulfi, Aiulfi, Odonis, qui donationem istam fieri et firmare rogaverunt. S. Tetberti, Otberti, Igetii, Letboldi, Dodonis, Berulfi, Johannis, Grimoldi, Eurardi, Warnerii. Data per manum Heliæ levitæ, vicecancellarii, die sabbati, kal. junii, anno XIII regis Ludowici.

Cum in claustro sancti Symphoriani die ad hoc statuta conuenissent Domnus Gauterius Abbas, Ansericus Decanus, Humbaldus Cantor, Gauterius Praepositus aliique quam plurimi tam clerici quam laici, praedictus Abbas, sicut promiserat et constituerat, tres ministros, Robertum de Prato, Petrum Berten et Raynaldum, decanum de Ferreria, in medium aduocauit et ut illos redditus quos in terris sancti Symphoriani ad canonicos pertinentibus tam ipse quam antecessores sui ex consuetudine habuerant, fideliter enarrarent commonuit. Praedicti itaque ministri in quibus locis quas consuetudines Abbates usque ad id tempus habuerant in hunc modum publice narrauerunt et quod ita uerum esset iure iurando se firmaturos promiserunt. De uillicatione sua dixit praedictus Robertus quod, exceptis quibusdam mansis, in uilla sancti Symphoriani in terra canonicorum habet Abbas saluamentum, ex singulis domibus mansuetis singulos agnos, si tres aut amplius habeat agnos mansoerius, si vero minus, gallinam; habeat etiam medietatem iustitiae; in claustro uero et in officinis claustri medietatem nihilominus iustitiae, exceptis iniuriis a canonicis factis; si autem in eadem uilla abbatem hospitari contigerit, hospitabitur plus in sua parte abbatiae; deinde si plura ei necesse fuerint hospitia, hospitabitur et in domibus pertinentibus ad canonicos, ita tamen ut nihil hospites amplius ibidem accipiant quam foenum uel stramen equis suis. In uillis autem quae Monseines et Paientium appellantur, habet abbas saluamentum et medietatem iustitiae et qui coloniam habet debet ei unum sectorem et alium carratorem; sector accipit duos panes, carrator unum. Maior uero praedictarum uillarum habet ab abbate ad manducandum. In uillis uero quae sancti Dionisii et Droisonium appellantur, quae liberae et communes sunt canonicorum, nihil omnino habet Abbas; potest hoc solum quod in illis hominibus qui dietarii uulgo appellantur habet abbas medietatem iustitiae; potest iniurias quae fracturae terrae appellantur, ita tamen quod minister abbatis de huiuscemodi hominibus prius clamorem faciet ministris canonicorum et per eos iustitiam accipiet. Si in illis remanserit Abbas, sibi si uoluerit medietatem iustitae accipiet. Praedicti siquidem ministri Petrus et Raynaldus, priusquam diuisae sunt consuetudines quae ad Glanonensem pertinent potestatem et quae ad abbatiam, quas tamen tunc una tenebat persona, uidelicet praedictus Gauterius Abbas, diuise distincteque easdem consuedudines diluci dauerunt in hunc modum. Ex parte Glanonensis potestatis, habet praedictus Gauterius in terra sancti Symphoriani de Ferreria in singulis mansis saluamentum, duos uidelicet sextarios auenae, unum panem, denarium unum, gallinam unam, boisiam chindi unam, gerbam unam, praeterea manducare unum in maiore, secundum manducare in manso de Visigneolo, tertium manducare de omnibus aliis communiter mansoeriis. Ex parte vero Abbatis, habet in praedicta terra medietatem iustitiae, potest emendationem occisorum quae uulgo lex appellatur et sanguinem. Qui uero coloniam tenet, exceptis duobus, debet abbati sectorem unum, si tamen pratum eius crastina post pratum canonicorum a ministris abbatis eisdem colonis secandum praesentetur; quod si forte euenerit ut canonici non faciant pratum suum secare in dominio, non perdit Abbas sectorem suum. Omnibus istis consuetudinibus publice ita declaratis, præfati tres ministri se uerum dixisse et nullam consuetudinem ad abbatem pertinentem ibidem tacuisse se scientibus manibus propriis super sanctas reliquias iurauerunt. Praefatus igitur Dommus Gauterius Abbas, sicut promiserat et statuerat, propter quod etiam conuentus ille confluxerat, quemdam Rainaldum nomine in manibus Domni Anserici Decani Ecclesiae sancti Symphoriani manu propria reddidit, qui ex praecepto eiusdem Abbatis, ipso eodem audiente, super sanctas reliquias iurauit quod, exceptis istis ita denominatis consuetudinibus, Domnus abbas Gauterius in servis seu hominibus ad canonicos pertinentibus amplius neque per se neque per submissam personam se sciente accipiet; quod si forte eo ignorante contingat, infra quadraginta dies quo praefatus Gauterius ad rationem mittetur uel per Decanum uel Cantorem uel Praepositum uel, si quocumque modo per istos remaneat, per duos aut tres canonicos Ecclesiae, consilio capituli seu caput rei reddendo seu placitum quod capitulum gratanter accipiat exequendo saepe dictus Gauterius etiam dabit. Harum consuetudinum enumerationem et huius iuramenti tenorem uiderunt et audierunt Ansericus Decanus, Vmbaldus Cantor, Stephanus Cantor sancti Nazarii, Achadeus, Robertus, Ingelbertus, Anselinus miles, Ascherius, Alenardus, Bernardus, Rotbertus, Wilelmus. Ex parte Domni Gauterii Abbatis: Vgo Abbas sancti Stephani, Seuinus de Cutellicani, Tetbaldus Glanonis miles, Ascherius, Hirannus, Vmbaldus, Seuinus de Rocha.

Usus litterarum repertus est propter memoriam rerum. Inde est quod ego Durannus Dei gratia Sancte Margarete dictus abbas presenti scripto subscriptorumque testium testimonio memorie succedentium notum fieri volo quod fratribus Cistercii assensu capituli nostri terram quam nostram esse dicebamus que est ante eorumdem fratrum domum de Aloxia tali conventione dedi quod in ingressu XXXa solidos proinde habuimus et annuatim XII denarios in festo sancti Bartholomei habituri sumus. Nos vero si qua super hoc calumpnia adversus eos emersitur ad iusticiam eis garantiam portabimus. Hoc donum laudavit Siguinus de Belna de cuius tenemento terra illa erat et uxor eius nomine Pentecostes et Hugo primogenitus filius eiusdem Siguini et alii filii eorum. Huius rei testes sunt : Nicholaus capellanus ducis, Johannes de Ponti presbiter, Christianus de Castro Novo presbiter, Hugo de Neblens decanus, Johannes de Volena, Petrus Gillauz, Willermus Eveillarz, Raynerus Bacoe, Arvelinus Moranz, Petrus Coqua et plures alii. Actum est hoc anno ab Incarnatione Domini Mo Co LXXXo.

1. — In nomine sancte et individue Trinitatis, anno ab Incarnatione Domini nostri Jhesu Christi millesimo sexagesimo quinto. Constat me Artaldum filium quondàm Bosonis pro redemptione anime mee, et retributione vite æterne in fine obitûs mei dedisse et concessisse ad ecclesiam sancte Trinitatis et sancte Marie semper virginis sanctique Rigaldi Dei martyris, totam terram, prata, sylvam, culta et inculta monachis ibi Deo servientibus à rivo Simplaione usque ad rivum Anserie totum ex integro sicut ex paternâ successit hereditate. Laudante uxore meâ Stephanâ, donamus; que promisit se sepeliri juxtà me et de suo predio locum ipsum accrescere. Signa testium sunt Agnus de Monte et Ugo de Fonteleone et Bernardus frater ejus, et Leotaldus de Cazie, et Bernardus Centum Arben, et Benedictus presbyter. 2. — Ego suprà scriptus Artaldus et uxor mea Stephana, concedimus et donamus ad ipsum locum sancte Trinitatis et sancte Marie semper virginis, monachisque inibi Deo servientibus, servos et ancillas, hoc est Constancium cum filiis suis, et Martinum cum filiis et filiabus suis, et Walterium cum uxore suâ, et omnes liberos et servos qui habitare voluerint in hâc donatione quam fecimus ut monachi habeant et possideant absque ullâ calumpniâ. 3. — Igitur Stephana post mortem Artaldi, alium accepit virum. Posteà verò infirmata et ad finem perducta, convocavit monachos Eustorgium, priorem et Ugonem, rogans ut episcopum Matisconensem, domnum videlicet Drogonem, perducerent ad eam. Qui veniens Roanne ad eam, de suis actibus increpavit et pœnitentiam indixit præcipiens ei ut juxtà maritum sepeliretur in monasterio Sancti Rigaldi. Que preceptis ejus obediens, testamentum suum fecit per manum ipsius concedens et laudans omnem terram quam Artaldus dederat, et unum mansum in villâ que dicitur Ferceir dedit. Et insuper ecclesiam que ultrà flumen est addidit. Vocaturque locus in quo ecclesia est dicata Laniacus. Hanc ecclesiam predicta domna cum omnibus pertinentibus ad eamdem ecclesiam coram episcopo laudavit ut monachi absque ullâ calumpniâ et molestiâ possideant. Facta est autem hæc carta per manum domni Drogonis Matiscensis episcopi, et Ranulfi ejus archidiaconi. Signum Benedicti presbyteri. S. Bernardi Centum Arben. S. Girini de Bonâfonte et Ugonis fratris ejus. 4. — Ego verò Drogo Matiscensis episcopus, laudo et confirmo hanc cartam. Si quis verò hanc calumpniaverit, vel destruere voluerit, feriatur verbo divine auctoritatis et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, omniumque sanctorum Dei, nisi resipuerit et quod malè abstulerit restituerit, et cum dignâ penitentiâ emendaverit. Fiat, fiat! Amen, et carta nostra valeat. 5. — Supradicte verò ecclesie monachi emerunt posteà omnem sepulturam et baptisma et omnem oblationem et tertiam partem decime de Raimundo et uxore suâ Arembert et filiis ejus, et de Girino de Bonâfonte et de Bernardo de Cordelae qui hoc placitum fecit. S. Stephanus Ruffus, et Bernardus frater ejus.

Sacrosancte Dei ecclesie Sancti Vincentii martiris que est constructa infra muros Matisconis cui preest Letbaldus episcopus. Ego Hugo clericus dono ad ipsam casam Dei aliquid ex rebus meis que sunt site in pago Matisconense, in agro Iggiacense, in villa Vinceaco. Est unus curtilus cum supraposito qui terminat a mane Sancti Vincentii, a medio die Rannoldi, a sero rivo currente, a circio Eldenerti; et alius curtilus in ipsa villa cum suprapositis, qui terminat a mane via publica, a medio die terra Sancti Vincentii, a sero Ermenberti, a circio Ingelberti. Infra istas terminationes, dono ad ipsam casam Dei eo tenore dum ego vivo usum et fructum, post meum decessum ad Sanctum (Vincentium) perveniat. Et dono ad ipsum locum vineam unam investitura ad integrum, que terminat a mane Lamboldi cum heres, a medio die Rannoldi, a sero via publica, a circio Sancti Vincentii. Si quis contradixerit unciam auri componat. S. Hugonis. S. Landrade. S. Alinardi.

*Habetur haec epistola apud Manrique, *AC.* ann. 1132, cap. V, n° 5. — Marrier, *Bibliotheca Cluniacensis*, 1614, pg. 707. — *P. L.* t. CLXXXIX, col. 174.  Charissimis et venerabilibus fratribus in Christi nomine apud Cistercium congregatis, frater Petrus humilis Cluniacensium abbas, salutem ob quam convenerunt aeternam. Relatum mihi est a pluribus, quod litterae, quas praeterito anno charitati vestrae mea humilitas destinavit, quosdam vestrorum laeserint, et a stabilitate, non iam novitiae, sed antiquae dilectionis, eorum animos paulum commoverint. Quae postquam didici, ferre non valui, ut tanta tamdiu inter nos habita charitatis dulcedo, quibuslibet occasionibus, vel in modico amarescat. Unde iterato praesentem epistolam mitto, ut si ita est, ut audivi, laesioni, quam prima intulit, sequens medeatur, et glutino Sancti-Spiritus diversa coniungente, quantalibet nostrarum scissura mentium uniatur. Viderint primae illius epistolae lectores, quo eam spiritu legerint, quo sensum eius interpretati sint. Novi ego me, quod tamen sine fastu aliquo dictum accipite, non superbiae, sed humilitatis, non discordiae sed pacis in dictando spiritum habuisse, et teste eo quem fallere non possum, charitati, quam in cordibus nostrorum, decimarum illarum occasione, periclitari videbam, eo modo providere voluisse. Et quia : Vae peccatori, terram ingredienti duabus viis, dicitur, nolui iuxta prophetam in corde et corde loqui, nec coram amicis, inter quos omnia nuda esse debent, duplicitatis velamine cor velare : ut dum nodum sine tegmine sapientia vestra videret, communi congregatorum consilio, ad dissolvendum efficacius laboraret. Haec tota fuit causa scribendi, quae si tunc ignota, aliquos scandalizare potuit, nunc saltem me manifestante retecta, opto, et precor, ut fratribus charissimis ad plenum satisfacere possit. Quiesco enim, et quiescam in vobis, delector et delectabor in vobis, etiam laesus, non discedam a vobis. Quod tamen tantopere cupio servare vobis, servate nihilominus et nostris et vobis .

Cy gisent nobles et puissants seigneurs messire Jehan de Rye sieur de Balancon et de Courcondray qui trespassa le jeudy XVIII jour de may M CCCC LXXXI et dame Jacques de Ruffey qui trespassa le jeudy I juin l'an que dessus M CCCC LXXXI.

Ego Philippus Sancti Benigni Divionensis abbas notum fieri volo presentibus et futuris quod consilio et assensu ecclesie nostre concessi fratribus Cisterciensibus domum et [vineam] que fuit ducisse cum prato et omnibus pertinentiis suis sub annuo censu XLa solidorum solvendo in mense marcio qua die ipsi fratres voluerint sine occasione. Quod si in ipso mense census solutus non fuerit licebit nobis et ecclesie nostre sicut de aliis censualibus terris pignus tollere et cum emendatione si noluerimus exigere censum. Erit autem tota illa possessio pro hoc censu libera ab omni prestatione decimarum vel alterius cuiuslibet pensionis. Sed et sub ea conditione facta est ista concessio ut neque ecclesia ibi fiat neque cimiterium neque furnus neque molendinum neque fullonium neque batandi ad corticem pulverizandum sed neque piscationem aque habeant neque clusam vel aliquod retinaculum sed simpliciter si volureint sine aliqua elevatione aquam divertant per domum vel circa eam. Deinceps vero si ecclesia Cisterciensis apud Divionem vel in territorio ipsius ville aliquam possessionem ad ius Sancti Benigni pertinentem acquisierit nichil de iure suo ecclesia nostra perdat sed et decimas et omnes alias pensiones nobis et omnia iura persolvat sicut solvebant qui ante tenebant. Quod totum per manum domini Guischardi venerabilis archiepiscopi Lugdunensis et apostolice sedis legati sed et domini nostri episcopi Lingonensis Gaulteri et domini Petri episcopi Cabilonensis et eorum consilio factum sigillo nostro et eclesie nostre sed et personarum nostrarum subscritione firmamus. S Petri prioris. S Galteri sacriste. S Reneri de Sancto Romano. S Huberti quondam cellerarii. S Garneri de Faverneio. S Odonis prepositi de Valle. S Hugonis cellerarii. S Hugonis seneschalci. S Stephani de Salins. S Pontii de Salins. S Rainaldi de Mont Salgum. S Gaulteri cantoris. S Galteri Divionensis. Anno ab Incarnatione Domini Mo Co LXXIo.

Ego Guido dominus Vergiaci notifico presentibus et futuris dedisse me fratribus Cisterciensibus quicquid habui in cumba de Albania in mea dominicatura necnon et illud quod alii de me tenuerunt ita ut concedam et ratum habeam quicquid ipsi fratres ab illis conquirere potuerint. Et hoc laudavit filius meus Hugo. Dabunt autem ipsi fratres Cistercienses mihi annuatim censum trium solidorum Divionensis monetę in festo sancti Dionisii. Huius rei testes sunt : Petrus decanus, Petrus archipresbiter, Petrus presbiter de Nui, Hugo Buiun, Guido de Isorra, Odo Crassus milites, Ligerius, Constanz Rossez, Johannes de Orsans qui tunc erat prepositus. Et ut hoc ratum maneat et firmum presentem cartulam sigillo meo communivi.

Anno Domini M CCC XXIX V kalendas junii obiit frater Johannes de Arbues eleemosinarius istius ecclesiae anima ejus per misericordiam Dei requiescat in pace amen.

Ego Aremburgis, Domina de Airriaco, notum facio universis presentes literas inspecturis, quod ego literas sigillatas sigillo dilecti et fidelis mei Joannis de Pria, domini de Busencay, militis, non cancellatas, non viciatas, nec in aliqua parte sui abolitas, vidi et seriatim inspexi in hec verba: Ego Joannes de Pria, dominus de Busencay, miles, notum facio presentibus et futuris quod ego ob remedium anime mee, de voluntate Isabellis, uxoris mee, dedi et concessi in perpetuam eleemosynam ecclesie et conventui de Charitate octo libratas terre... Ego vero Aremburgis predicta, de cujus feodo dicta quinque arpenta pratorum movere noscuntur, predictam assignationem et assessionem volui, approbavi, laudavi pariter et concessi, bona fide promittens quod contra premissa vel aliquod premissorum, per me vel per alium, non veniam ullo modo, et ad hec me et heredes meos obligo et astringo. In cujus rei testimonium presentibus literis sigillum meum apponere dignum duxi. Datum die martis in festo beati Barnabe apostoli, anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo nono.

Inter æternas superum coronas, Quas sacro partas retinent agone, Emicas celsis meritis choruscus, O Benedicte. Sancta te compsit puerum senectus, Nil sibi de te rapuit voluptas: Aruit mundi tibi flos ad alta Mente leuato. Hinc fuga lapsus patriam parentes Deseris, feruens heremi colonus: Edomas carnem, subigisque Christo, Tortor acerbus. Ne diu tutus latebras foueres, Signa te produnt, operum piorum. Spargitur felix celeri per orbem Fama volatu. Fracta restauras prece præpotenti, Frangis oblatum cruce mortis haustum: Currit ignarus Monachus per vndas, Patre iubente. Verberas fratrem, fugit hostis atrox. Ad manus ferrum redit e profundo: Præcipis rupi, vomit illa riuos Arua rigantes. Ales agrestis sibi jussa complet, Lora constricti pie visa soluis: Conspicis mundum radio sub vno, Raptus ad astra. Mortuum vitæ reuocas precando, Corda multorum penetras propheta. Cernis ad cœlos animas leuari Clarificatus. Laudet exultans deitas creatrix, Te chori nostri iubilus perennis: Quem poli iungas superis choreis, Quæsumus omnes. Amen.

Omnibus presentes litteras inspecturis, nos Jacobus, sescallus Eduensis, notum facimus quod Petrus de Choart, dictus de Quadrivio, in nostra presentia propter hoc specialiter constitutus, presente Guillermo de Edua, tabernario, asserens et affirmans in jure coram nobis se habere et debere habere jure hereditario quamdam petiam terre arabilis sitam in suburbio Eduensi, subtus Cohart, videlicet an la Bruere, contiguam terre Yllete uxoris dicti Testemart, ex una parte, et terre que fuit Ysabellis Popaim defuncta ex altera, et terre Cabouot ex alia, que terra vulgaliter ochia a la Nonayn nuncupatur, vendit, quittat et concedit imperpetuum in jure coram nobis eidem Guillermo et ejus heredibus dictam petiam terre cum appenditiis et pertinentiis ipsius terre quecumque sint et ubicumque pro sexaginta solidis Viennensium bonorum et legalium ipsi Petro a dicto Guillermo integre persolutis in pecunia numerata, etc., ita tamen quod Guillermus memoratus et ipsius heredes solvant et reddant, necnon dicta bona pro tempore possidentes, pro dictis bonis sescallo Eduensi pro tempore existenti imperpetuum singulis annis in festo beati Symphoriani, apud Eduam, novem denarios monete pro tempore currentis censuales, et priorisse Sancti Georgii de Monte supra Eduam, imperpetuum semel in anno decem denarios ejusdem monete et duos bichetos avene ad mensuram fori Eduensis reddituales. Abrenunciant, etc. Datum Edue et actum anno Domini Mº CCº LXXº primo, mense augusto.

Charta qua capitulum canonicorum Tornodor. recognoscit se Hugoni, Lingonensi episcopo, ejusque successoribus, ad obedientiam et subjectionem jurandam teneri, et nulla posse contra hoc privilegia impetrare, vel impetratis uti. Actum, anno Domini MCCXXII, mense februario.

Notum sit cunctis fidelibus, tam presentibus quam futuris, quod ego frater Odilo dono huic nostro famulo, nomine Tetbaldo, quandam nostram terram quæ ad presens videtur esse deserta, ad hedificandum et construendum, et ut teneat in beneficium quandiu vixerit, et post mortem ejus totum ad integrum in dominicatum Sancti Petri perveniat. Est autem unus mansus cum omnibus ad se pertinentibus in villa Lornant; et in loco qui vocatur Exartellis unus clausulus qui fuit Gauzeranno. Et ut firmum sit, manu nostra simul cum fratribus nostris firmavi, Armanno, Rotberto, Gualone, Ainrico, Bernardo, Ariberno.

Louis, par la grâce de Dieu, roy de France et de Navarre, à tous présens et à venir, salut. Les roys nos prédécesseurs ayant bien jugé qu’ils ne pouvoient donner de plus exprès tesmoignage de leur bienveillance à leurs bons et loyaulx subjectz qu’en leur concédant de beaulx et amples priviléges pour marque et récompense de leur fidélité, n’ont jamais espargné ne grâce et faveur à l’endroit de ceulx qui les ont méritées; ce que le feu roy, nostre très honoré seigneur et père, que Dieu absolve, auroit si heureusement observé, que s’estant par ce moyen acquis et concilié le cœur et l’affection de ce royeaulme, nous en avons receu les fruitz à nostre advénement: chacun de nos subjetz ayant par une émulation digne de louhanges, contribué de tout son pouvoir, pour nous donner des preuves de son obéissance et de son grand zèle à nostre service, notamment nos chers et bien amés les Maire, eschevins et habitans de nostre ville de Beaune, qui d’ailleurs firent un acte si généreux en la réduction de nostre dicte ville en l’obéissance de nostre dict feu seigneur et père, qu’il ne s’en peult pas désirer un plus mémorable pour exemple à leur postérité, aussy leur en fut il accordé un édict si solemnel, contenant la confirmation de leurs priviléges, qu’il ne reste qu’à leur en conserver la jouissance et manutention, comme ils nous ont faict très humblement supplier et requérir, et leur en octroyer nos lettres nécessaires. A ces causes, scavoir faisons que désirans, à l’imitation de nos dicts prédécesseurs, user de faveur que rendent les roys aimés de leurs sujets et les peuples soigneux de leur fidélité et curieux de leur debvoir. Nous avons ausdictz Maire, eschevins et habitans de nostre dicte ville de Beaulne confirmé et continué, confirmons et continuons par ces présentes, de nostre grâce spécialle, tant ledict édict du mois de febvrier mil cinq cent quatre vingt et quinze cy actaché soubs le contre scel de nostre chancellerie, que tous et chacuns les priviléges, franchises, immunités, droicts, octroys, usages, libertés, dons et concessions qui leur ont estées accordées et données par nos dicts prédécesseurs roys et ducs de Bourgongne pour en jouir et user, et leurs successeurs, plainement et paisiblement et perpétuellement, et en la mesme forme et manière qu’ils en ont bien et dehuement jouy et usé, jouissent et usent encores de présent, sans innovation. Sy donnons en mandement à nos amés et féaulx conseillers, les gens tenant nostre court de Parlement, Chambre de nos Comptes et thrésoriers généraulx de France à Dijon, que de nos présentes grâce, confirmation, continuation et contenu en ces présentes, ils aient à faire souffrir et laisser jouir les dict Maire, eschevins et habitans et leurs successeurs, plainement, paisiblement et perpétuellement, sans permettre qu’il leur soit fait, mis ou donné aulcun trouble ou empeschement au contraire, ains les maintenir en leurs dicts priviléges, nonobstant quelconques lettres et choses à ce contraires. A quoy, et aux dérogatoires des dérogatoires, nous avons dérogé et dérogeons par ces dictes présentes. Car tel est notre plaisir. Et afin que ce soit chose stable et ferme à tousjours, nous avons faict mettre notre scel à ces présentes. Donné à Paris, au mois de may l’an de grâce mil six cent seize, et de nostre règne le septiesme. § Par le Roy, PETIT. § Visa. Contentor. GAVEAU.

Igitur ego Ingelgerius et uxor mea Vuandalmodis, reminiscentes pondus nostrorum peccaminum, donamus Deo et sanctis apostolis ejus Petro et Paulo et ad locum Cluniacum, pro animarum nostrarum redemptione, aliquid ex reditibus nostris, que sunt site in pago Matiscensi, in villa Curgriaco: hoc est unum mansum, et omnia que ad ipsum mansum pertinent que fuerunt Osberto, hoc sunt campi, silve, curtili, molendini et omnia que videntur ibi esse nostra. Donamus totum ad integrum, quesitum et ad inquirendum; fatiant autem supradicti rectores ab hodierno die et deinceps quicquid facere voluerint. Donamus autem ad supradictum locum, in alia villa que vocatur Domania, tres vineas; terminant ipse vineæ a mane terra Bernardi, a medio die terra Sancti Petri, a sero terra Sanctæ Marie, a certio terra Sancti Petri. Infra istas terminaciones, cedimus Sancto Petro omnem nostram hereditatem que ibi conspicitur esse; facimus autem hanc donationem in tali tenore, ut quamdiu vixerimus ego et uxor mea teneamus et possideamus. Cum autem aliquis ex nobis defunctus fuerit, medietas ipsarum vinearum ad supradictum locum perveniat, in locum sepulture. Post nostrum autem discessum perveniant omnia ad jam dictum locum. Similiter in alio loco donamus Sancto Petro tres rascias de vinea; de tribus partibus est nostra hereditas, a mane via publica. Donamus autem in tali tenore, ut quamdiu vixerimus teneamus et possideamus; et post nostrum discessum Sancto Petro perveniat, et omni anno persolvemus in vestitura duos sextarios de vino. Actum Cluniaco publice. Signum Ingelgerii et uxoris ejus Vandalmodis, qui fieri et firmare rogaverunt. S. Grimaldi. S. Vuarini. S. Teudonis. S. Heldini. Data mense maio, regnante Hugone rege, anno VIIIvo. Rodbertus levita scripsit.

Ci gist messires Roou Chaissot, sire de Laier, qui a fondé ceste chapelle, trespassez l’an de grace M. CC. LXXX et XII, ou mois de mai. Dex ait l’ame. [Monogramme]

Dominis fratribus et patribus Hemardo abbati et omnibus fratribus Cluniacense cenobio degentibus. Nos, in Dei [nomine], Rotrudis et filius meus Ricoardus, constat nos vobis vendidisse aliquid de rebus nostris, quod ita et vendidimus, et accepimus a vobis precium, et fecimus exinde qualiter inter nos convenit, et bonorum hominum fuit estimatio, id est XXX solidos valente, et accepimus a vobis precium, et fecimus exinde quicquid nobis placuit. Ita et vos post hanc diem ex his rebus faciatis quicquid facere volueritis, ordinandi, commutandi, vendendi, donandi. Sunt vero ipse res site in pago Matisconense, in agro Craiacense, inter villam Masiriaco et Gatgiaco: hoc est quartam partem de toto illo campo vobis transfundimus ad integrum, qui terminat a mane terra Sancti Johannis et ad ipsos venditores, a medio die terra Sancti Petri et ad infantes Gimoni, a sero similiter terra Sancti Petri et infantes Gimoni et Helioni, et de uno fronte via publica. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, nos ipsi, aut aliqua persona contra hanc venditionem aliquam calumpniam generare presumpserit, non vindicet quod repetit, sed cui litem intulerit auri libram unam componat, et inantea venditio ista firma et stabilis permaneat, cum stipulatione subnixa. Actum Cluniaco publice. Signum Rotrudis et filio ejus Ricoardo, qui fieri et firmare rogaverunt. S. Warengaudi et Maimberti et Mainerii et Ermenaldi et Petroni et Elioni et Artaldi. Ego frater Rotardus scripsi, in mense maio, anno III regnante Lothario rege.

Domino fratribus Bernart. Dono Deo et jam supradictis apostolis ejus Petro et Paulo et ad locom Cluniacom monasterii, cui domnus Maiolus abba preesse videtur, una vinea que est in comitatu Matisconensi, in agro Maciacensi, in villa Canaves resedit; una vinea termined a mane terra Sancto Petro, a medio die Sancti Vincenti, a sero via publica, a cercio terra Rannol, com eris. Infra istas terminaciones, la mea parcionem totam ad integrum vobis dono, in locum sepulturia; et in quisque annos sesterios IIIIor de vino in vestituria vobis rendo, in tali tenore, dummodo ego vivo, teneo et possideo, et pos meo discesso, Sancto Petro perveniat. Si quis vero, nullum contradicentem, et qui temtare voluerit, de auro liberas duas componat. Actum Lordono castello. S. Bernart, qui usuaria ista fierit et firmare rogavit. S. Gotalt. S. Tedbran. S. Gandolfredo. S. Tedbran. S. Arhimbalt et item Tedbran. Data per manu Girbaldi, presbiteri, sub die martis, in mense aprili, annos XXVIII tempore Lotario rege.

Jhesus

Notum sit omnibus, tam futuris quam presentibus, quod ego Guillelmus, Dei patientia Nivernensium comes, terram et nemus quod ecclesia Beate-Marie Molismi inter finagium de Lescheriis, ac Neintreio et Sanctas-Virtutes obtinebat, habere volui. Hanc terram et nemus possidebat prefata ecclesia cum Guillelmo Grosso-Brachio et Sancto-Michaele Tornodori, atque aliis heredibus Poilliaci. Petivi iterum et meum esse volui quod eadem ecclesia apud Lisinias, et in finagio Lisiniarum possidebat. Abbas itaque voluntati mee et petitioni satisfaciens, laude et assensu capituli sui, que prescripta sunt mihi concessit. Ego vero, ad donum ecclesie benigne respiciens, eidem ecclesie contuli in mutuo et elemosina quicquid in Truncheio possidebam, terram scilicet, nemus, herbantum et censum que Brutinus et Ingerannus ac Fornerius ibidem tenebant; et quicquid in omnibus usibus, redditibus ac commodis in finagio illo habebam, excepta justicia quam in manu mea retinui; eo tamen tenore quod in his que nunc monachi tenent, vel in futuro acquirent justiciam nullam habebo, neque justicie mee assistere cogentur; cum tamen libertatem ac potestatem ibidem eis dederim, et ad libitum vineis custodes apponendi, atque vindemiandi, dumque vindemie essent, si aliquis, ex precepto abbatis, ad opus vinearum veniret, et bestia ejus dampnum inferret, reddendo catallum abiret libera; bestie vero ab abbate misse ibi pascentur. Dedi iterum eis quicquid habebam Monasteriolo, Rinneio, Suriaco et in totis finagiis, preter servos et ancillas, liberos seu liberas, et preter talliam quam in hiis possideo. Concessi eciam ejusdem ecclesie monachis ut quicquid in his finagiis et in omnibus casamentis meis, quocumque modo acquirere poterunt, acquirant et obtineant. Quod si dominus Rainaudus, olim comes Tornodori, Deo annuente, ab Jherusalem reverteretur, spopondi eis quod hec donatio et mutuatio rata et inconcussa teneretur, atque ab ipso laudaretur. Hoc itaque totum laudavit Ida, uxor mea, et Guillelmus, filius meus. Et ut ratum habeatur, sigilli mei impressione presentem paginam munivi. Actum, anno gracie Mº Cº quinquagesimo nono.

In nomine Domini amen. Anno Incarnationis eiusdem millesimo ducentesimo nonagesimo tertio mense septembri. Ego Agnelota, uxor dicti Ioli burguensis Diuionis notum facio omnibus presentes litteras inspecturis, quod ego sponte, prouide, uendidi et in perpetuum quittaui pro me et meis, Iuhennete uxori Guillemoti filii Perronetti Marescalli ementi et soluenti de ipsis denariis maritagii sui quamdam petiam terre sitam in finagio de Cutigneio en Mise Ueler iuxta terram uxoris Malti le Courbe et terram Andree de Cutigneio precio centum solidorum Uiennensium de quibus solutionem integram recepi et habui a dicta emptore in pecunia numerata de quibus teneo me plenariam pro contenta. Hanc autem uenditionem ego predictus Ioli, maritus dicte uenditoris uolo, laudo, et penitus approbo, preterea nos uenditus et laudator tenemur et promittimus pro nobis et nostris heredibus per iuramenta nostra et sub obligatione omnium bonorum nostrorum dictam petiam terre uenditam, quittam et liberam pro recula decuna dicte emptori et suis perpetuo et firmiter garantire contra omnes propriis meis sumptibus et expensis et in nullo contraire de cetero tacite uel aperte et facere et prestare quidquid in causa euictionis fieri debet et prestari, et uolumus nos compelli ad premissorum obseruantiam, quasi ex re adiucata per curiam domini ducis Burgundie, cuius iuridictioni quo ad hoc supponimus nos et nostros heredes. In quorum testimonium litteris istis, sigillum dicte curie rogauimus apponi. Actum in presentia Hugonis de Cabilone, notarii Diuionensis, Marneri Allote et Andree Maal testium ad hoc uocatarum. Anno et mense predictis.

Nos, frères Hugues, par la pacience de Deu, humbles abbés et li convanz de Saint Bénigne de Dygon, facons savoir à toulz cels qui verront et orront ces présentes lettres, que nos, consideranz de faire le profit de nos et de nostre yglise et l’escroissement de nos hommes et des habitanz de nostre vile de Chaigne, quictons et outroions por nos et por nos successours à nos diz hommes et es habitanz de nostre dite vile et à lour hoirs à touz jorz mais, la mainmorte que nos aviens de longe main sur nos diz hommes, sur lour hoirs et sur les habitans de la dite vile, et lour outroons à touz jourz mais le laitaige de lor berbiz et de lor chievres que nos aviens sur lour chacun venredi, dois le premier jour de may jusques à la Saint Remi ensuigant. Ce est à savoir le laitaige de chacune chievre qui aura lait por quatre deniers digenois et le laitaige de chacune berbiz por doux deniers de la dite monoie, à randre et à payier à nos ou à nostre commandement chacun an le jour de la Saint Remi; et se ansint estoit que aucuns ne tenist des dites bestes tout le termine desus dit, il ne payeroit dou dit prex, mais que tant comil efferroit au termine que il hauroit tenu des dites bestes. Et por la quictance de la dite morte main et l’outroi dou laitaige pour le prex desus dit, que nos facons à noz diz hommes, nos, de la velonté et dou consentement d’aux, retenons en nostre main à touz jorz mais, por nos et por nos successeurs et por nostre yglise, touz les bois qui sunt dès la charrière des Anjoz et dès la charrière dou Teil Corbe, josques à la fin d’Apeigne en sine cum les bones les divisent. Et nos ont quictey li dit nostre homme tout lour droit se point en i avoient esdiz bois ou povoient havoir heu dou tans trespassé jusques à la confection de ces présentes lettres, sanz faire reclam à nul jour mais. Et nos outroins à nos diz hommes et es habitans de la nostre dite ville et à lour hoirs à touz jourz mais, tous noz bois qui sunt dès la charrière des Anjoz et dès la charrière de Teil Corbe josques à la fin de Varnon et josques es bois de Vileconte, et josques à la fin de Champfouchard por lou effeer en la dite nostre ville et por estre bateiz et commun à touz les habitanz de la dite vile, et ne les porront essarter sanz nostre congié, et se ensinc estoit que nos lour donissiens le congié de l’essarter, nos i retenons nostre dyme et nostre tierce si cum nos l’avons sur totes lour terres; et volons que ils puissient le dit bateiz metre en deffans enlour touz ensemble, se il lour plait. Et se aucuns de la dite vile trépasse le deffans, il payera trois souz de Digenois por amande, lesqueles amandes seront à l’yglise de la dite vile por faire tout le commun profit de la dite yglise. Et se hons estraanges estoit pris esdiz bateiz, li emande seroit nostre. Et se aucuns de lour ou hons estraanges i faccient bataille ou autre forefait, li emande seroit nostre. Et volons que li dit nostre homme puissint metre esdiz bateiz lour forestier por garder lesdiz bateiz en tel menière que il lou présentoient à nos ou à nostre commandement chascun an le jour de Saint Jehan Baptiste; et liquelx forestiers fira lou sairement en la main de nos ou de nostre commandement, que bien et léaument garder à nostre droict, ensemble lesdiz bateiz. Et totes ces choses desus dites, nos prometons por nos et por nos successours, en bone foi à nos devant diz hommes et à touz les habitans de la devant dite vile et à lour hoirs, tenir et garder perpétuelement, sans riens corrumpre de ci en avant, sauf à nos et à nos successours et à nostre yglise totes nos soigneries, justises granz et petites et totes nos autres droitures et costumes que nos havons et poons et devons avoir ou que nos havons escostumey à avoir sur lesdiz nos hommes, sur les habitanz, sur lour hoirs, sur touz les finaiges et sur totes les appartenances de la devant dite nostre ville de Chanay. Ou tesmoinaige de laquel chose nos avons mis nos seels en ces présentes lettres. Donées l’an de grâce mil CC quatre vinz et unze ou mois de fevrier.

Notum sit omnibus futuris et presentibus quod ego Robertus, capellanus de Charrecta, laudante Valterio, archidiacono de Bisuncio, et Karolo, decano de Neblens, do et concedo Deo et sancte Marie de Firmitate et monachis ejusdem loci quicquid ecclesia de Varenna habet vel calumpniat pro parriochatu in decima a Danubio versus Sablonam, in terris quas ibi habent vel adquirere poterunt. Testes: Karolus, decanus de Neblens, Lanbertus |————| predicti decani, Robertus, presbiter de Longapetra, Oliverus et Robertus frater ejus.

Ego Petrus Dei gratia Leuchorum episcopus universis ecclesie filiis manifesto quod Berta Lothoringie ducissa et omnes filii illius, scilicet Theodericus tunc temporis Metensis electus, Simon quoque, Fridericus atque Matheus dederunt ecclesie Morimundi in elemosinam jure perpetuo possidendam, sine omni retentione pro anima ducis Mathei per totum finagium Aurelianedomus et Reicurtis pasturas in terris, pratis et silvis ad omnia animalia tocius generis. Dederunt etiam in omnibus predictarum villarum finagiis omnia usuaria tam in aquis quam in silvis et terris nominatim glandem et fagenam et ligna ad marrimandum et focum faciendum et omnes alios usus et libere atque secure ire et redire per totum finagium utriusque ville ita quod si dampnum illatum fuerit capitale solum reddetur sine alio jure. Donaverunt etiam omnes suprascripti vanam pasturam jamdicte domui Morimundi per omnes fines de Pompetra, de Sartres, de Siricurt, de Brigincurt, de Onoucurt, de Vilers a Scleas, de Novocastro, et in cunctis finagiis omnium villarum circa Novumcastrum ex omni parte ad jus ducis pertinentium eo sane pacto quod si dampnum factum fuerit, sine alia justicia restituetur. Sane memorie commendandum quod in nostra presentia ducissa et suprascripti filii illius, filia quoque ejus Aaliz, eo tempore uxor ducis Burgundie, has donationes ecclesie Morimundi fecerunt apud Clarumlocum quando Matheus dux ibidem sepultus fuit, anno videlicet dominice incarnationis M° C° LXX° VI°. Testes : Petrus Belliprati, Wirricus Clariloci abbates, Ulricus de Novovilario, Hugo de Barfreimon, Constantinus de Messons. Hoc quoque sciendum quod postea apud Fontanetum castrum ducissa et Simon filius ejus, jam dux factus, supramemoratam elemosinam recognoverunt et laudantes confirmaverunt in presentia domini Ulrici de Novovilario, Hugonis de Barfremon, Constantini de Messons.

Domino, fratribus, Adalardus sacerdos. Ego Bererius vendo tibi unum campum in pago Matisconense, in agro Salorniacense, in villa Busciaco, qui terminat a mane Adalardo, a medio die Hebreorum, a sero de ipsa hereditate, a cercio via publica, et habet in longo perticas XXII, in lato III. Infra istas terminationes vel perticationes, tibi vendo per solidos II, et facias quicquid volueris. S. Bererii. S. Girbert. S. Umbert. S. Duranni. S. Rotbert.

In nomine Christi, sit cunctis fidelibus cognitum qualiter ego Stephanus et conjux mea Guitburgis nomine et Ermendricus et uxor sua Oolgardis et Aalgardus et dilectœ illius aginœ communiter vendimus cuidam homini nomine Stephano, simili modo et ipsius mulieri Ermengardi vocate, arpentos tres et tres partes arpenti de terra arabili ex nostra hereditate, que conjacet in pago Nevernensi et in villa Bruletto, in loco qui dicitur campus Rotundus. Quorum terminationes sunt tali modo: in duabus partibus vie publice, in uno latere terra sancti Mauritii, in quarto loco terra Eliranni et Ermendrici et Engelberti. Infra memoratas terminationes vendimus, necessitatis causa, jam dictam hereditatem prefato Stephano et uxori sue Ermengardi videlicet solidos XIIII tali ratione ut teneant et possideant et quod amodo melius voluerint faciant. Si vero aliquis ex nostris heredibus hanc hereditatem calumpniari voluerit, non vindicet, sed ei cui litem inferre voluerit auri libras quinque componat et post modum stabilis et firma permaneat. Actum est civitate Nevernis. S. Stephani et uxoris sue Guitburgis. Et Ermendricus et conjux ejus Oolgarde et Aalgardi et Amabile ejus agine qui hanc venditionis cartam fieri et firmare rogaverunt. S. Ragimundi. S. Odonis. S. Engelberti. S. Beraldi. Girbertus cancellarius scripsit vice Tetberti cancellarii. Datavit in mense aprilis, anno VIII regnante Rotberto rege.

Anno Domini M. CCC. XXXIII, die mercurii post festum beati Nicolai Hiemalis, obiit Hugo, filius Perrini, domini de Menesserre. Anima ejus requiescat in pace.

De reliquiis sancti Pauli apostoli de Capillis beati Marcelli episcopi.

Quem rapit e medio mors impia plange Philippum nomine Pot cujus fama perennis eat sanguine clarus erat praeclarus moribus ingens consilio magnus martis et imperio magnanimus quondam Burgundius ille Philippus dux bonus ex sacro fonte lavarat eum cujus nomen habens post ordine factus equestri vellere pomposo mox decoratus abit maximus ante alios camerarius extitit in de laudibus immodicis praemia magna ferens insula Flandreusis doachum simul orchia gaudent sub duce rectorem tantem habeusse sibi tum pater hic patriae sum filius esse videtur tanta animi virtus robur et ingenium talis equo ut priamus fidum comitatus achatem aeneas facie tulluis eloquio quidquid enim prorsus fieret quod pondere magnum dux bonus exemplo constituerat eum dumque per horrentes ducem rapuere Philippum fata per orchos illius umbra fugit succedit Carolus olim fortessimus heros quem pene dum rapiunt viveret omnis homo ille hunc ad priscos inerito servavit honores quos pater atque bona non minus ampla dedit cujus in arbitrio paces et bella gerebat omnia diem duro marte cruentus obit pellitur interea populo Flandren sibus arvis tantum regalis actus adire domos evocat hunc nutu obediens et fronte sereno marimus olim qui rex Ludovicus erat cumque foret cunctis regum largissimus ille donavit merito munera magna viro aurea concha sumit regalis et ordines torques vellere mutato mox decoravit eum jude senneschallus Burgundio magnus habetur ut praesset bello consilioque simul minus ut pompas atque alta palatia regum atria catholicae religionis armat et quia Cisterci te noverat o sacer ordo reliquias animi credidit ille sibi une precor vive quem conteris inter eundum respice et dicas jamque Philippe vale mille quadringento nonageno ter et uno septembris mense huic membre dedit loculo.

Lucius, etc. Dilectionis tuæ litteras, etc. (Bibl. Clun., col. 850; D. Bouq., t. XV, p. 415; Mansi, t. XXI, p. 608.)

Anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo, statuta sunt haec apud Cistercium in mense maii, in Cisterciensis Ordinis Capitulo generali. ORATIONES 1.  Pro sanctissimo… *etc. ut in anno* 1431. 2.  Pro serenissimo… *etc. ut in anno* 1424. 3.  Pro burgensibus… *etc. ut in anno* 1401. 4.  Pro pace… *etc. ut in anno* 1416. 5.  Pro felicis… *etc. ut in anno* 1425. [DIFFINITIO] GENERALIS 6.  Cum Ordo noster… *etc. ut in anno* 1411, *n°* 7. [DIFFINITIONES SPECIALES] 7.  Domino Pontigniaci et abbatibus de Fonteneto et de Rigniaco et eorum cuilibet per se et in solidum committit generale Capitulum, quatinus omnes et singulas Ordinis personas utriusque sexus, quas in quibuscumque pecuniarum summis vel rebus *aliis repererint* obligatas monasterio Quinciaci et conventui ipsius, ad satisfaciendum eisdem viriliter cogant et debite compellant, in ipsius Capituli generalis plenaria potestate. 8.  Ad idem pro abbate de Longovado committitur abbatibus de Albaripa et de Moris. 9.  Ad idem committitur abbatibus de Valle Beatae Mariae, s. th. pr., de Ioyaco et de Regali monte, pro monasterio Prulliaci. 10.  Ad idem committitur Domino Morimundi et abbatibus de Caritate, de Caroloco, Longovado et de Albis petris, pro monasterio de Crista. 11.  Ad idem committitur domino Pontigniaci et abbatibus de Prulliaco et de Valle Beatae Mariae, s. th. pr., pro monasterio de Ioyaco. 12.  Ad idem committit generale Capitulum de Longovado et de Rippatorio monasteriorum abbatibus, pro monasterio Claraevallis. 13.  Ad idem committit generale Capitulum abbatibus de Prulliaco et eorum cuilibet, pro monasterio Pontigniaci. 14.  Electionem, installationem et confirmationem prima die mensis februarii anni 1441 de persona fratris Henrici Bruslay, plenum in sacra pagina baccalaureum, cursorem religiosorum monasterii Beatae Mariae de Bella brancha, Cenomanensis dioecesis, in abbatem monasterii de Claritate, per abbatem de Fonte Danielis et de Campania commissarios reverendissimi in Christo patris domini Cistercii, patris abbatis eiusdem monasterii de Claritate, factas et celebratas, secundum statuta nostri Cisterciensis Ordinis, ut in decreto, cui haec praesens nostra diffinitio annectitur plenius continetur, idem praesens generale Capitulum confirmat, ratificat et approbat. 15.  Ad idem fiat pro fratre Ioanne Vramt, monacho expresse professo monasterii Doberan, nostri Cisterciensis Ordinis, electo canonice in abbatem dicti monasterii de Doberan et confirmato per abbatem monasterii Amelongesbornae praedicti Ordinis, Hildeshemiensis dioecesis, patrem abbatem dicti monasterii Doberan, sexto idus quae fuit decima martii anni 1442 more romano. 16.  Ad idem fiat pro fratre Ioanne de Tyno, sacerdote professoque et priore monasterii de Signiaco, nostri Cisterciensis Ordinis, Remensis dioecesis, in abbatem monasterii Teraceniae de Bonofonte, dictorum Ordinis et dioecesis, per meritam depositionem, legitimamque destitutionem domini Iacobi de Maronisart ipsius monasterii regimini ultimo praesidentis, et confirmato per abbatem Signiaci, patrem abbatem ipsius de Bonofonte monasterii secunda de mensis ianuarii anno Domini 1441, more gallicano. 17.  Omne contentum et totum tenorem habitos in litteris quibus nostra praesens diffinitio annectitur, quia ad utilitatem non modicam monasterii de Albaripa videnter apparent, ut clarius patet et continetur in praedictis litteris, generale Capitulum ratificat, approbat et ex certa scientia confirmat. 18.  Cum fratre Remigio, monasterii de Acceyo, qui timore poenae et correctionis eidem imponendae, suadente humani generis hoste, regulari habitu minime dimisso, spatio fere trium mensium in saeculo vagus apostatando remansit, se divinis immiscendo, et quia, ut relata sui abbatis comperitur, poenitentiam sibi iniunctam devotissime peregisse dignoscitur, generale Capitulum praedictum fratrem Remigium absolvit benigniter, et super irregularitate propter hoc contracta, misericorditer dispensat cum eodem, volens quod ad omnes Ordinis actus legitimos, abbatiali dignitate dumtaxat seclusa, promoveatur pariter et assumatur. 19.  Consimiliter cum fratre Ioanne de Nigella et Ioanne Gorgas, qui habitu regulari minime derelicto, per sex hebdomadas apostataverunt, generale Capitulum dispensat, ut hoc non obstante ad omnes Ordinis actus legitimos, etiam, etc… 20.  Unionem, annectionem sive incorporationem monasterii monialium de Buxeto monasterio Aquaebellae, in Tricastinensi dioecesi, alias auctoritate Ordinis sive Capituli generalis factam, quae etiam a diu suum sortita est effectum, generale Capitulum auctoritate apostolica ex indulgentia Summorum Pontificum ex post ipsi generali Capitulo in talibus specialiter concessa, approbat, ratificat et confirmat, ac etiam eidem cum omnibus iuribus et pertinentiis suis eamdem renovat. 21.  Omnia contenta in litteris domini Morimundi, quibus haec nostra diffinitio annexa, contra fratrem Leonhardum Weyman monasterii de Caesarea monachum, praefatum Capitulum ratificat et confirmat. 22.  Auditis et consideratis fratris Conradi abbatis de Luzela corporis debilitate et senio, generale Capitulum super hoc fide dignis relatibus informatum, ipsum abbatem a via Capituli generalis deinceps habet favorabiliter excusatum. 23.  Fratres Ioannem Guerdon, diaconum et Ioannem Guendon, nullum sacrum ordinem habentem, monachos Fontis Danielis, non obstante quod ipsi ambo per aliquod temporis spatium apostataverint, quia tamen poenitentiam sibi super his iniunctam lacrimabiliter peregerunt, generale Capitulum rehabilitat et cum eis dispensat, ut ad Ordinis legitimos actus, abbatiali dignitate dumtaxat seclusa, promoveri valeant simul et admitti. 24.  Propter diversa infortunia, paupertates et desolationes quas patitur monasterium de Langonio a longe tempore, generale Capitulum pietatis intuitu praeteriti temporis cuncta contributionum arreragia per abbatem et conventum ipsius monasterii debita, quittat penitus et benigne omnino remittit. 25.  Cum fratre Petro Nuzi, monacho monasterii de Reliquiis, qui, licet de contagio carnis convictus extitit, nihilominus poenitentiam ob tantum scelus eidem a suo abbate iniunctam lacrimabiliter et cum eiulatu devotissime peregisse dignoscitur, generale Capitulum dispensat benigniter, quatinus ad omnes actus Ordinis decentes et legitimos hoc non obstante promoveatur et admittatur, abbatiatu dumtaxat secluso. 26.  Abbatibus monasteriorum de Fonte salutis et de Fonte Regis coniunctim generale Capitulum praecipiendo committit, quatinus ad monasterium Caesariense quantocius accedant personaliter, et si inibi repererint quod ad utilitatem et profuturum dicti de Caesarea monasterii sit aliqua et certa bona vendere aut etiam impignorare vel pecuniam ad vitas hominum recipere pro solutione debitorum, quae se ultra decem et octo millium florenorum extendunt, ut continetur in supplicatione eorum de Caesarea, super quod dictum Capitulum conscientias praedictorum abbatum de Fonte salutis et de Fonte Regis penitus exonerat, eisdem de Caesarea auctoritate generalis Capituli concedant, ut ipsi aut impignorare aut pecuniam ad vitas hominum recipere possint usque dumtaxat ad summam quatuor millium florenorum et non ultra. 27.  Licet frater Coquille, monachus monasterii de Campania, per triennium vel quasi, habitu regulari derelicto, per saeculum vagabundus apostataverit in suae salutis detrimentum, quia tamen ad suum monasterium regressus poenitentiam sibi iniunctam devote peregit, generale Capitulum cum praedicto fratre dispensat benigniter, quatinus promoveatur ad omnes Ordinis actus legitimos et admittatur, abbatiali dignitate tantummodo seclusa. 28.  Electionem, installationem et confirmationem decima die mensis martii anno Domini 1441 more gallicano de persona fratris Petris de Montigneyo moderni, cellerarii monasterii Claraevallis in abbatem monasterii de Rippatorio, nostri Cisterciensis Ordinis, Trecensis dioecesis, per dominum Claraevallis, patrem abbatem praedicti de Rippatorio monasterii factas et celebratas, prout in decreto… etc. 29.  Generale Capitulum absolvit et habilitat fratrem Ioannem de Puteolis ut, non obstante quod ipse monasterium de Signiaco, in quo professus est, illicentiatus exivit et per decennium in saeculo remansit, reversusque ad ipsum monasterium humiliter se habuit et peregit poenitentiam sibi iniunctam, ad omnes Ordinis actus legitimos admittatur, nullo secluso, et promoveatur. 30.  Attenta armatorum multitudine, quibus ad praesens circumdatur monasterium de Belloprato Tullensi, abbatem ipsius monasterii a via praesentis Capituli, ad quod comparendum citatus fuerat, Capitulum antedictum habet favorabiliter supportatum. 31.  Capitulum generale abbatem monasterii de Villerio Metensi, qui citatus fuerat ad comparendum Capitulo generali in propria persona, quia praepediente ipsum corporis infirmitate et imbecillitate non valens venire, habet favorabiliter ista vice excusatum. 32.  Capitulum generale cum fratre Desiderio Delmonte, monacho monasterii de Claroloco, qui super carnis contagio extitit convictus, dispensat, ut non obstante quod conversatus fuerit cum armatis et quod de carcere exiverit in quodam castro et quod quemdam fratrem Goffridum eiusdem monasterii, monachum fugitivum deceptorio adduxerit usque prope monasterium, qui *comprehensus* fuit et incarceratus pluribus de causis, eidem fratri Desiderio ab aliis fratribus monasterii frequenter improperatur de traditione, et quod propter praedicta sit inhabilis, ut, non obstantibus, possit ad omnes actus Ordinis, officia, dignitates, etiam abbatiatum si sua suffragentur merita, promoveri valeat et assumi. 33.  Ad instantiam abbatis de Claroloco cum fratre Ioanne Nicolai, monacho ipsius monasterii de Claroloco, ut non obstante quod fratrem Ioannem Perini eiusdem monasterii monachum usque ad effusionem sanguinis percussit infra clausuram monasterii, dispensatur per generale Capitulum, quatinus poenitentia sibi ab abbate proprio imponenda propter hoc, possit ad omnes actus Ordinis legitimos, citra tamen abbatiatum, promoveri valeat et admitti. 34.  Licet frater Franciscus de Guyse, monachus monasterii de Fusniaco, manus violentas iniecerit in quemdam religiosum et in ecclesia eiusdem monasterii, non tamen usque ad sanguinis effusionem, et propter hoc per priorem loci fuit sibi aditus ecclesiae prohibitus, et postea a spiritu maligno ductus perrexit ad subpriorem ipsius monasterii gratia confidendi, qui subprior noluit ipsum absolvere, sicut nec potuit, imo ad abbatem eumdem fratrem, ut debebat remisit. Qui quidem frater ad alium confessorem quam ad abbatem ivit, etiam facta confessione, se divinis suae salutis immemor immiscuit, quibus sic peractis punitionem carceris merito sustinuit aliasque poenitentias sibi iniunctas humiliter adimplevit et devote, attamen praedictis non obstantibus generale Capitulum praedictum fratrem Franciscum remittens ad suum abbatem, absolutionem excommunicationis et dispensationem irregularitatis inde contractae per ipsum fratrem, eidem abbati ut eum absolvat ab excommunicatione quam ipse incurrit, et secum dispensat super irregularitate, quam se divinis immiscens contraxit, totaliter committit. 35.  Cum fratre Thoma de Salmasiis, monacho de Cheminione, qui spiritu maligno ductus, in saeculo vagabundus in apostasia se divinis immiscens, irregularitatem contraxit, quia tamen ad suum monasterium regressus poenitentias sibi iniunctas humiliter et devote peregit, generale Capitulum dispensat et absolvit, ut his non obstantibus ad omnes Ordinis actus legitimos, abbatiatu secluso, admitti valeat et assumi. 36.  Abbati de Fusniaco committitur per generale Capitulum, quatinus ad monasterium monialium de Fervax quantocius personaliter accedens, inibi se informet de quodam tractatu ineundo cum domino temporali de Pyoisi super quibusdam terris arabilibus et manso, in quo solebat esse grangia dicti monasterii de Fervax, affectis et obligatis ab antiquo magnis redditibus praedicto domino de Pyoisi, et si dictus tractatus fuerit utilis vel inutilis eidem monasterio de Fervax in sequenti Capitulo habeat veraciter reportare. 37.  Abbati de Prulliaco committit generale Capitulum, quatinus quantocius commode poterit ad monasterium de Ioyaco personaliter accedens, abbatem dicti monasterii viriliter cogat et debite compellat per censuram Ordinis et alias iuris et iustitiae vias, ad reddendam rationem et computationem, de et pro toto tempore quo ipse rexit in abbatiali dignitate monasteria de Charmeya et de Recluso, abbati Vallisclarae immediate subiecta. 38.  Generale Capitulum sufficienter et debite informatum quod alias per dominum Morimundi ultimate defunctum pro aliquo fore facto per fratrem Gregorium perpetrato, ipse dominus Morimundi praedictum fratrem absolvit et rehabilitavit. 39.  Generale Capitulum sufficienter informatum, quod frater Gregorius, monachus monasterii de Andreo super quodam fore facto per dictum fratrem perpetrato, videlicet quod sine licentia abbatis sui perrexit ad dominum Morimundi ultimate defunctum, per ipsum dominum Morimundi fuit absolutus et rehabilitatus dictus frater. Quapropter praefatum generale Capitulum praedictum fratrem Gregorium iterato absolvit benigniter et rehabilitat, si opus sit, praecipiens sub poena excommunicationis omnibus et singulis dicti de Andreo monasterii personis regularibus, omnibusque aliis de Ordine nostro Cistercii, ne eidem fratri Gregorio aliquid super hoc improperent, sive ausu temerario impediant quominus gratia sibi facta uti valeat et gaudere. 40.  Licet frater Nicolaus aliter Sicutta, monachus monasterii de Andreo, qui sine licentia de nocte monasterium exivit, nullum nefas vel scandalum perfecerit, et poenitentiam sibi iniunctam humiliter peregerit, generale Capitulum dictum fratrem absolvit et rehabilitat benigniter ac etiam restituit ad omnes Ordinis actus legitimos, nullo secluso. 41.  Fratrem Stanislaum Polonorski, qui spatio quatuor mensium maligno spiritu ductus per saeculum vagus apostatavit, quia tamen ad monasterium de Andreo, ubi professus est, poenitentias sibi propter hoc iniunctas humiliter cum effectu peregit, generale Capitulum ad omnes Ordinis actus legitimos, etiam abbatialem dignitatem, benigniter et misericorditer plenarie admittit. 42.  Abbatissae et conventui monasterii monialium de Insulis, prope Antissiodorum, generale Capitulum confert et concedit, quatinus quamdam masuram sive plateam, situatam et existentem in civitate Antissiodorensi tradant in emphitesosim Regnaldo dicto Chopine, pro redditu annuo viginti solidorum turonensium bonae et sufficientis monetae pro nunc currentis, licet forsitan futuris temporibus posset diminui, in ipsius Capituli generalis plenaria potestate. 43.  Electionem, installationem et confirmationem nona die mensis iulii anno Domini 1440 de persona fratris Mathei de Trachy, religiosi et prioris monasterii Ursicampi in abbatem monasterii de Frigido monte, nostri Cisterciensis Ordinis, Belvacensis dioecesis, per abbatem Longipontis praedicti Ordinis, Suessionensis dioecesis, commissarium abbatis de Ursicampo, patris abbatis ipsius de Frigido monte monasterii immediati, rite et canonice,… *etc. ut in forma consueta*. 44.  Generale Capitulum abbatibus de Fonte salutis et de Fonte regis monasteriorum iniungit *etc., ut supra n° 26*. 45.  Abbati de Caduino specialiter committitur per generale Capitulum, quatinus universis et singulis abbatibus nostri Cisterciensis Ordinis monasteriorum in Regno Arragoniae et in partibus adiacentibus existentium, auctoritate Capituli generalis sub poena excommunicationis et depositionis ab abbatiali dignitate, ne deinceps aliquas congregationes vel ordinationes facere praesumant, sicut facere consueverunt, contra statuta papalia et nostri Cisterciensis Ordinis sanctiones, uti dominus Cistercii et Capitulum generale fide dignis relatibus veraciter informantur tempore retroacto in monasterio de Rota ; item, auctoritate qua supra praedictis abbatibus praecipit sub pari poena quatinus omnes et singulas ordinationes, quae factae fuerunt ubi supra, deleant totaliter et destruant et de cetero nullius valoris vel roboris existant omnesque abbates in hoc culpabiles citet ad sequens Capitulum generale. 46.  Excusantur a via praesentis Capituli generalis abbates qui ipsum scripserunt vel procuratores seu nuntios ut excusarentur de non veniendo miserunt, illi tamen qui causas excusationis legitimas non habent, neglexerunt ad illud venire, auctoritate praetacti Capituli denuntiantur poenas in statutis Ordinis contentas incurrisse. 47.  Permittit Capitulum generale quod abbas monasterii de Baudelo modernus de consensu conventus, sine quacumque obligatione, instituat duas missas qualibet hebdomada in praefato monasterio celebrandas diebus videlicet mercurinis et sabbatinis, unam de defunctis pro benefactoribus Ordinis, aliam vero pro Ecclesia et patriae Flandrensis pace et conservatione. 48.  Districte praecipitur abbatibus monasteriorum de Novocastro et de Mulbruno, quod quantocius poterunt accedant ad monasterium monialium de Pavertal [*Frauental*] in quo quidem visitent, corrigant et reforment, in capite et in membris, in spiritualibus et temporalibus, instituantque ac destituant cum plenaria Ordinis potestate. 49.  Praesens generale Capitulum ordinat quod frater Arnulphus… monachus monasterii de Ellancio in proximo festo Sancti Remigii lecturam Bibliae ordinariam in collegio Sancti Bernardi Parisius exsequatur, ad quem quidem actum peragendum abbas eiusdem monasterii sibi sufficienter de expensis pro praesenti anno, sub poenis excommunicationis et suspensionis a divinis provideat, dispensatque nihilominus praefatus abbas erga ipsum fratrem Arnulphum, quod hinc ad festum Magdalenae proximum resideat in eodem collegio. 50.  Abbates de Lutzella et de Sancto Urbano Capitulum generale a via ipsius hac vice tenet favorabiliter excusatos, eisdem benigne concedit, ut semel confessores Ordinis eligere possint, qui auctoritate praedicti Capituli eos in foro conscientiae a casibus ipsi reservatis Capitulo absolvant. 51.  Dominis abbatibus de Firmitate, de Claravalle, de Morimundo, s. th. pr., et domino Pontigniaci, de Maceriis, de Valle Beatae Mariae, de Ursicampo, s. th. pr., de Prulliaco, de Dunis, de Villario in Brabantia, de Alna, de Caritate et de Caricampo committitur per generale Capitulum et eorum cuilibet, quatinus omnes et singulas utriusque sexus personas regulares, quas in quibuscumque pecuniarum summis et rebus aliis repererint obligatas monasterio Cisterciensi et eius conventui, ad satisfaciendum *etc. ut in forma consueta*. 52.  Ad idem committitur abbatibus de Valle Beatae Mariae, s. th. pr., et de Regali monte, pro monasterio monialium de Ponte Dominarum. 53.  Diffinit Capitulum generale, quod de processu inter abbatem et conventum monasterii de Laude et abbates monasteriorum de Dunis, de Baudelo, et abbatissam ac conventum monialium de Biloca, dominus Cisterciensis convocet quot et quos voluerit de abbatibus Ordinis, qui una secum ipsum processum videant, iustitiamque faciant ac ministrent partibus, in plenaria Ordinis potestate, iustitiae complementum. 54.  Capitulum generale ex certis et rationabilibus causis vult, quod omnes Ordinis personae subditae monasterio de Bellavalle sint exemptae a iuridictione abbatis moderni eiusdem monasterii. 55.  Supplicationem per abbatem monasterii de Caesarea, s. th. pr., praesenti generali Capitulo, exhibitam, super processu per dominum de Morimundo, s. th. pr., contra fratrem Conradum Weyman, monachum dicti monasterii de Caesarea facto, cui praesens diffinitio annectitur, praefatum Capitulum approbat et ratificat. 56.  Sub censuris Ordinis praecipitur per generale Capitulum abbatibus de Bellavalle et de Monte Sanctae Mariae ac cuilibet ipsorum, quatinus scolares ad collegium Sancti Bernardi Parisius cum debitis pensionibus, hinc ad festum Sancti Remigii mittant sub poenis in statutis contentis. 57.  Generale Capitulum abbatem Bullionis citatum et debite vocatum ac expectatum reputat contumacem. 58.  Praecipitur abbatibus Ordinis, quatinus vitium proprietatis, quilibet ipsorum erga suos subditos, prout in regula continetur, omnino extirpent. 59.  Abbati de Quinciaco praecipitur, ut illos suos tres monachos fugitivos videlicet… (*locus vacuus*), quantocius poterit, capiat et incarceret. 60.  Inhibetur per hoc praesens generale Capitulum abbati de Buxeria Eduensi ne det suis licentiam monachis ad alium Ordinem transeundi, quod si secus praedicti monachi fecerint, capiat ipsos quocumque eos reperiat et incarceret. 61.  Si vero, quod absit, inter abbates et conventus Ordinis contentio interdum oriatur, vult generale Capitulum, quod ad nullum recurratur per aliquem aut aliquos ipsorum, praeterquam ad patrem visitatorem loci, Capitulum generale, pro dissentionibus terminandis. 62.  Committitur domino de Pontigniaco, quatinus se informet de regimine et statu abbatis de Bardella, citetque ipsum nihilominus ad generale Capitulum proxime futurum, eumque castiget iuxta sua demerita. 63.  Ratificatur per generale Capitulum processus factus per abbatem Fontis frigidi contra abbatissam monasterii monialium de Eula super asportationem bonorum mobilium monasterii de Olivis, praecipiendo nihilominus eidem de Fonte frigido, quatinus ipsam puniat et corrigat iuxta sua demerita, sub censuris Ordinis etiam cum invocatione brachii saeculariis. 64.  Ad idem committitur praedicto de Fonte frigido contra abbatem monasterii Vallis Debona [*Vallisbonae*] super illis bonis, quae secum asportavit dum erat bursarius Fontis frigidi. 65.  Districte praecipitur, et sub poenis ac censuris Ordinis in statutis contentis mandatur abbatibus de Bolbona, de Sancta Cruce, de Fonte frigido et de Populeto qui annuatim redditus recipiunt, quorum vigore tenentur mittere scolares in studium Parisiense, nec pro nunc ibidem aliquos habent, quatinus infra festum Sancti Remigii proximum, quilibet ipsorum scolarem cum debitis provisionibus mittat ad collegium Sancti Bernardi Parisius, sub… etc. 66.  Capitulum generale certam renuntiationem quarumdam vinearum et terrarum in territorio Pruvinensi *constitutorum,* quae nullius valoris monasterio de Ioyaco, ut asseritur, sunt, per abbatem et conventum dicti monasterii factam eo quod decanus et capitulum Beatae in Valle Pruvinensi ab eisdem abbate et conventu annuatim decimas aut certam compensationem exigebant, omnino approbat et ratificat. 67.  Vult generale Capitulum ac districte praecipit abbati monasterii Fontis frigidi, patri abbati monasterii de Populeto, quod moneat praefati monasterii de Populeto abbatem, quatinus desistat uti quodam privilegio, in praeiuducium communium privilegiorum Ordinis impetrato, de non mittendo ad studia generalia scolares suos, quodque si desistere nolit citetur ad proximum generale Capitulum personaliter compariturus. 68.  Processum factum per dominum Cisterciensem adversus quemdam fratrem Henricum Hervé intrusum in monasterio de Oratorio, istud praesens Capitulum generale ratificat et approbat. 69.  Promotionem etiam factam de fratre Nicolao Hirci ad praefatum monasterium de Oratorio promoto, ipsum Capitulum generale confirmat favorabiliter, etiam scribendo domino nostro Sanctissimo Pontifici ac dominis cardinalibus in favorem dicti promoti, quatinus Ordinem confirmare dignetur in suis correctionibus et statutis, personas insuper Ordinis praedicti eidem monasterio de Oratorio subditas antedictum Capitulum a iurisdictione ipsius fratris Henricii etiam eximit, in plenaria Ordinis potestate, denuntiat nihilominus ipsum Capitulum eumdem Henricum esse excommunicatum et alios secum existentes excommunicatos, eos et quemlibet ipsorum citando ad futurum generale Capitulum personaliter comparituros, praecipiendo sub censuris Ordinis omnibus personis regularibus eiusdem, quatinus ipsos evitent tamquam excommunicatos. 70.  Abbas de Lanvaux, citatus per fratrem Vincentium Cariloci, commissarium domini Cisterciensis, quia non comparuit contumax reputatur, committitur abbas de Boquien in plenaria Ordinis potestate, quatinus praefatum de Lanvaux et abbatem de Langonio coram ipso citet, processumque huiusmodi fine debito terminando, etiam ipse de Lanvaux personaliter et peremptorie ad generale Capitulum proxime futurum citatur. 71.  Abbas de Valle bona citatus ad hoc praesens generale Capitulum et non comparens contumax reputatur, citatusque ad proximum generale Capitulum personaliter compariturus. 72.  Non obstante privilegio novissime impetrato quo cavetur, quod nullus abbas de Ordine possit resignare monasterium sibi commissum nisi in consistorio secreto Sedis Apostolicae, aut in Capitulo generali eiusdem Ordinis, idem Capitulum declaravit quod per illud privilegium non aliquod preiudicium patribus abbatibus inde generatur. 73.  Inhibetur sub censuris Ordinis abbati de Caduino et cuidam fratri Iacobo de Lanis, eiusdem Ordinis religioso secum super praefato monasterio de Caduino contendenti, ne coram aliquo iudice litigent, vel alius alium in causam trahat, nisi in Capitulo generali aut coram domino Cisterciensi, ad quod quidem Capitulum proxime futurum citatur, casu quo tunc non erunt concordes super huiusmodi contentione. 74.  Praecipitur fratri Ioanni de Geilhusen, quondam abbati monasterii de Mulbruno, quatinus fratrem Ioannem de Ybzsteim, monachum monasterii de Eberbaco, s. th. pr., reducat ad praefatum monasterium quantocius poterit, inhibendo sub poena excommunicationis abbati et monachis eiusdem monasterii de Eberbaco, ne sibi aliquid improperent de sibi impositis criminibus, licet omnino probatis, sed eum benigne et favorabiliter recipiant ipsumque pertractent tamquam sacrae theologiae professorem, secundum Ordinis nostri statuta, processibus hactenus per abbatem de Mulbruno in huiusmodi causa factis in suo robore permanentibus, non obstantibus quibuscumque oppositionibus vel appellationibus contra eum. 75.  Instrumentum accordii initi et transactionis factae super monasterio de Goiono inter abbates Berdonarum et de Gemondo, cui praesens diffinitio annectitur, ipsum Capitulum approbat et ratificat. 76.  Illam congregationem, quam abbates in partibus germanicis vigore illius commissionis, quam hoc praesens generale Capitulum alias eisdem concessit, sic praefatum Capitulum mitigat et temperat, ut nihil in praeiudicium statutorum Capituli generalis vel Ordinis inter se tractent, nec occasione ipsius congregationis aliquis abbas a veniendo annuatim ad Capitulum generale Cisterciense se excuset. Nolens etiam praefatum Capitulum quod propter ipsam congregationem aliquis abbas Ordinis compellatur invitus ad adeundam praefatam congregationem, nec propter expensas abbatum illuc existentium recipere pecunias, nihilominus ipsos abbates et quoscumque alios, cuiuscumque nationis existant, qui secundum statuta solent aut debent ad Capitulum generale venire, praefatum Capitulum citat. 77.  Pro monasterio Fontisregis ad ruinam, proh dolor ! deducto, praesens generale Capitulum providere volens, eidem compatiens, omnes abbates et quemlibet ipsorum provinciae in qua praefatum monasterium est situm, exhortatur ut abbati eiusdem monasterii subveniant ad reparationem ipsius secundum ordinationes Ordinis antiquas, quatinus ibidem servitium continuetur divinum. 78.  Ad supplicationem abbatis monasterii de Fonte salutis, petentis, ut possit quamdam curiam solitariam prope quoddam castrum permutare seu in meliores usus commutare, propter diversa et multa gravamina praefatae curiae quotidie imminentia, generale Capitulum annuit et concedit committitque abbatibus monasteriorum de Caesarea et de Ebraco coniunctim, quatinus se informent, et si videant esse pro utilitate et commodo praefati monasterii ipsam permutationem seu commutationem, auctoritate praefati Capituli confirment et approbent. 79.  Ad supplicationem abbatis de Caritate contra abbatem monasterii de Ioyaco petentis, quod quaedam bona mobilia pertinentia fratri Dionisio Plessi, olim monacho eiusdem monasterii Ioyaci, nunc autem de Caritate, eidem de Caritate restituat, committitur abbati de Prulliaco, ut secundum Ordinis nostri statuta, partibus iustitiae ministret complementum. 80.  Committitur domino de Morimundo reformatio omnium et singulorum monasteriorum et personarum Ordinis utriusque sexus per totam nationem germanicam et per nonnullas dioeceses postmodum declarandas. 81.  Generale Capitulum statuit et diffinit, committitque abbati de Caritate, quod illos tres principales conspiratores, videlicet fratres Ioannem Vinlodi, Ioannem de Moneto et Philibertum de Poligniaco, monachos monasterii de Bolbona, secundum Ordinis nostri statuta contra et adversus conspiratores Ordinis edita, puniat et castiget. 82.  Committitur ad idem abbati de Ioyaco, de fratribus conspiratoribus de Bonofonte. 83.  Abbati monasterii de Caritate praecipitur districtissime, quatinus caminos et ostia camerarum quae sunt in dormitorio monasterii de Balerna, quantocius poterit accedendo ad praefatum monasterium, omnino destruat et extirpet, vult etiam idem generale Capitulum quod frater Guillelmus de Sororgio monachus eiusdem monasterii privetur illa pensione, quam solet a dicto, monasterio recipere, etiam officio prioratus. 84.  Denuntiatur auctoritate Capituli generalis frater Ogerus, nuper abbas monasterii de Bullione, excommunicatus, rebellis, inobediens et inhabilis ad quaecumque beneficia in Ordine obtinenda, deponiturque ac privatur, suis exigentibus demeritis, dignitate et administratione abbatiali, quodque carceribus mancipetur, non exiturus ab ipsis, donec de eo Capitulum generale aut dominus Cisterciensis disposuerit, inhibendo omnibus et singulis personis regularibus eiusdem monasterii sub excommunicationis poena, ne eidem fratri Ogerio aliqualiter obediant seu aliquomodo cum ipso participent. 85.  Deputati sunt per Capitulum generale domini de Firmitate et de Claravalle ac abbas de Maceriis, s. th. pr., una cum domino *Cisterciensi* ad videndum modos per quos in provinciis Lugdunensi et Bisuntinensi negotia Ordinis communia conservabuntur, etiam cum impositione subsidiorum in praedictis provinciis imponendorum cum potestate coercendi, sub poena suspensionis a divinis, omnes et singulas eorumdem provinciarum personas. 86.  Praecipitur districtissime omnibus abbatibus Ordinis, quatinus quoscumque fugitivos et apostatas ipsius repererint, capiant, incarcerent ac eos in firmis carceribus detineant, usque ad nutum Capituli generalis. 87.  Committitur abbati de Caduino, quod quoscumque repererit monachos fugitivos et apostatas incarceret, etiam alios portantes mordiantos, clamides, mantellos et diversorum colorum habitus ab ipsis auferendo et praecipitur eidem, quod omnes abbates, qui tenentur mittere Parisius scolares compellat, sub excommunicationis et censuris Ordinis poenis, cum debitis provisionibus, etiam Tolosam. 88.  Confirmantur per hoc generale Capitulum omnes anno praeterito in Capitulo generali editae diffinitiones. 89.  Praecipit Capitulum generale abbatibus de Fonteneto, de Bellavalle, de Monte Sanctae Mariae, de Precibus, de Reliquiis, de Sancto Albino, de Buzayo, de Villanova, de Moroliis, de Castellariis, de Gratia Dei, de Valentia, de Ré, de Pratea, de Nigrolacu, de Bonavalle Viennensi, de Fontemorum, de Longovillari, de Boeriis, de Fusniaco et de Mansiade, quatinus quilibet ipsorum unum scolarem ad collegium Sancti Bernardi Parisius cum debitis provisionibus mittat, sub poena excommunicationis, infra festum Sancti Remigii proxime futurum. 90.  Similiter abbatibus de Roseriis et de Miratorio unum, de Aceyo et de Theoloco unum, de Loco crescenti, de Bithania et de Clarofonte unum. 91.  Citatur abbas de Escharlereis ad futurum generale Capitulum praecipiturque sibi, quatinus fratrem… (*locus vacuus*) monachum monasterii de Buxeria remittat ad proprium monasterium, sub poena depositionis et excommunicationis. 92.  Dispensatur per generale Capitulum cum fratre Ioanne Hostalis monacho monasterii de Aquabella, quod non obstante professione quam alias fecit in Ordine Praedicatorum, ad omnes Ordinis actus legitimos, voces, gradus admittatur, si sua exigant merita, praeterquam ad abbatialem dignitatem, districtissime inhibetur abbati praefati monasterii de Aquabella, ne de cetero aliquem sub poena excommunicationis et privationis abbatiatus aut aliquos de Ordine Medicantium in professum aut professos recipiat. 93.  Quoniam propter hoc Capitulum generale a sanctis patribus fuit institutum, ut Ordinis unitas servetur, mores reformentur, oppressis iustitia ministretur, et querulose abbas Fontisfrigidi exposuit et sufficienter probavit, multa et enormia gravamina sibi ab abbate Grandis silvae contra ordinem iuris et iustitiae illata, prout ex processibus et instrumentis super hoc confectis plenius continetur ; dominus etiam Morimundi multas querimonias contra praefatum abbatem Grandis silvae proposuit et debite probavit, propter quos nedum excommunicari, sed etiam a dignitate abbatiali merito deponi debuit, omnibus diligenter consideratis, saepedicto abbati Grandis silvae debite personaliter et peremptorie ad respondendum sibi obiectis citato, ipsoque minime, nec per se nec per suum procuratorem comparente, praesens Capitulum generale volens tanta mala et scandala sub dissimulationis velamine praeterire, saepedictum abbatem Grandis silvae contumacem reputavit, et ad ultiora contra ipsum procedere volens, ne talia facere qualia ipse fecit, alii abbates praesumant, ipsum declarat iniuste et inique processisse contra abbatem Fontis frigidi, debereque secundum statuta Ordinis poena talionis puniri, annullans et nullos fore decernens omnes processus per ipsum abbatem Grandis silvae contra eumdem abbatem Fontis frigidi post appellationem factos, ipsum citando ad quadragesimum diem postquam praesentes fuerint sibi exhibitae ad comparendum personaliter et peremptorie coram domino Cisterciensi, per quemcumque religiosum Ordinis, aut notarium publicum, visurum et auditurum expensas ipsius occasione factas taxare et usque ad sententiam depositionis inclusive secundum eius demerita contra ipsum procedi, si tamen dies fuerit juridica, alioquin ad sequentem diem immediate iuridicam cum protestatione quod sive compareat sive non, contra ipsum, ut iuris foret et rationis, procedetur. Et quia minime debet dominari qui subesse non novit, et excommunicatus nullam censetur habere iurisdictionem, hinc est quod saepe nominatum abbatem Grandis silvae per dominum Morimundi, tunc abbatem de Oratorio, auctoritate Ordinis rite, iuste et canonice, ut patet ex actis, excommunicatum, aggravatum, reaggravatum, et suspensum ab omni administratione spirituali et temporali, quibus in sententiis iam quasi per octo menses animo indurato perseverare non formidavit, unde merito dubius in fide censeri deberet, multis etiam aliis considerationibus inductum, sententias per saepe dictum dominum de Morimundo contra ipsum abbatem Grandis silvae, approbat et ratificat, ab eius iurisdictione et visitatione absolvendo omnes abbates et religiosos sibi subiectos, inhibendo sub excommunicationis latae sententiae poena, omnibus Ordinis Cisterciensis subiectis, quatinus in nullo eidem obediant, sed ipsum tamquam excommunicatum et suspensum evitent, quousque beneficium absolutionis obtinere meruerit.

«Hujus rei testes sunt Odo, Garnerius, Hugo et multi alii. Actum est hoc anno ab incarnatione Domini M°. C°. septuagesimo.»

CAPUT LIII. De beato Marcello Cavillonensi. De beati vero Marcelli Cavillonensis martyris virtutibus pauca ad nos mittenda memoriae monimenta venerunt. Quae quamlibet parva censeantur in dictis, ad eum tamen referenda sunt qui haec operatur in singulis. Causa quaedam exstiterat, ut Fedamius, Eunomii quondam Arverni presbyteri filius, Cavillonensem urbem adiret (An. 179, 4 Sept.), idemque apud basilicam sancti martyris Marcelli hospitalem habebat, ab abbate loci victus stipendia capiens ; ipse enim quae loquor exposuit. Inter duos, inquit, viros orta fuit intentio [Al., contentio] : hisque litigantibus, in hoc lis ipsa subiit, ut eam sacramento dirimerent. Ingressique basilicam sancti Martyris, elevatis homo manibus ad perjurandum, cum nomen Sancti voluisset ore patulo nominare, haesit vox in faucibus, nec lingua poterat ad officium reflecti. Sed ne hoc quidem parum videretur ad beati athletae gloriam, ipse cum elevatis manibus quasi aeneus totus irriguit. Tunc oratio facta pro eo, absolvi diaboli arte vinctum obtinuit: ipse quoque post absolutionem sermone proprio opus suum confessus, quae negligenter egerat emendavit.

Universis Christi fidelibus præsentes, litteras inspecturis, Jacobus, capicerius Drocensis, clericus nobilis viri... comitis Boloniæ, salutem in Domino. Noverit universitas vestra, quod cum venerabiles viri frater Hugo, humilis abbas Cluniacensis, totusque ejusdem loci conventus domum suam de Alneto, Parisiensis dyocesis, mihi concesserint per consilium venerabilium virorum de Caritate et Sancti Martini de Campis Parisiensis priorum, ad vitam meam tenendam libere et possidendam, ego teneor eisdem singulis annis solvere apud Sanctum Martinum de Campis in Purificatione beatæ Mariæ sexaginta libras Parisiensium, nomine annuæ censæ et procurare ibidem duos monachos regulariter in victu et vestitu et alia domus onera sustinere et dictum abbatem, si ad locum venerit, bis in anno procurare. Si vero dicti monachi in dicta domo minus honeste se habeant, ad petitionem meam ambos vel eorum alterum dicti abbas et conventus vel prior Sancti Martini amoverent, et alios vel alium ipsi vel idem prior ibidem mitterent. Promiserunt vero mihi dicti abbas et conventus bona fide, quod nec per ipsos nec per alios nomine eorum, me vel meos super dicta domo vel ejus pertinenciis vexabunt sive infestabunt, nec procurabunt meam vexationem nec facient procurari. Sed si contingeret, quod super dicta domo vel ejus appendiciis per ipsos vel per aliquem ipsorum vel suorum auctoritate litterarum apostolicarum sive indulgentiarum impetratarum jam vel de cetero impetrandarum vel alio quolibet modo inquietarer vel infestarer, dicti abbas et conventus mihi ad interesse tenerentur. Post decessum vero meum, sæpedicta domus ad ipsos quita et libera cum omni melioratione sua revertetur. Sed de mobilibus ibidem existentibus ad voluntatem meam disponere potero, dum tamen in festo beati Johannis Baptistæ quita remaneat et in tali statu in quo nunc est quoad animalia, segetes et agriculturam, et de pensionibus transacti termini ante dictum festum ipsis fuerit satisfactum. Status vero dictæ domus in litteris... prioris Sancti Martini et litteris meis plenius continetur. Ego autem feci fidelitatem ecclesiæ Cluniacensi, et juravi quod jura et possessiones dictæ domus pro posse meo bona fide tuebor, et quod dictas possessiones non alienabo. Promitto etiam bona fide, quod si aliqua jura vel possessiones dictæ domus sunt alienata, quod ea [ad] jus et proprietatem dictæ domus pro posse meo legitime revocabo. In cujus rei testimonium et munimen sigillum meum præsentibus litteris dignum duxi apponendum. Actum anno Domini Mº CCº quadragesimo, mense julio.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Gosbertus, laudantibus filiis meis, Johanne, Gofredo, Ebrardo, et uxore ejusdem Johannis, Ermensende nomine, dono Deo et Beatae Mariae Pontiniacensi, ad usus fratrum Deo servientium ibidem, terram quandam quae habetur in ipso Pontiniaco, terminata a mane et meridie terra ejusdem Beatae Marie, ab occidente via publica et silva Johannis Farinarii, a septentrione via publica. Hanc autem terram donamus predicto monasterio pro anima uxoris meae, Elisabeth, eo videlicet pacto ut fratres ibi commorantes, singulis annis in anniversario die sui obitus, memoriam ejus in suis orationibus habeant, que obiit in vigilia sancti Georgii matris. Hujus rei testes sunt: ex parte Pontiniacensium fratrum: Hulgerius, Autisiodorensis ecclesiae prepositus, Hugo de Merlenniaco, Humbaudus Herberti, Ascelinus Richardi, Bernardus de Divite Burgo. Ex parte vero Gosberti: Hatto de Autisiodoro, Burchardus frater predicti Hugonis, Johannes de Casellis, Wibertus pelliciarius. Actum Autisiodori publice, anno ab Incarnatione Domini Mº Cº XVIII, Gelasio IIº papa, Autisiodorensi Hugone presule, regnante Ludovico post Philippum rege.

Reverendo in Christo patri ac domino.. Dei gratia Aniciensi episcopo, judici delegato a reverendo patre domino Symone, tituli Sancte Cecilie presbitero cardinali, Apostolice Sedis legato, Bertrandus Dugerii et Willelmus Achardi, Willelmus de Monflor, Johannes de Cortes, Willelmus de Lespinassa, Amblardus et Stephanus de Chasluts, monachi monasterii Mauziacensis, Clarom. dioc., salutem cum omni reverencia et honore. Noverit vestra paternitas reverenda quod in causa quam movemus seu movere intendimus, auctoritate premissa, coram vobis, contra reverendum patrem Petrum, abbatem predicti monasterii Mauziacensis, Willelmum de Glenec, conmonachum nostrum, constituimus nostrum procuratorem, dantes eidem procuratori nostro plenam ac liberam potestatem et speciale mandatum agendi, petendi restitutionem, respondendi, petendi expensas, exipiendi, replicandi, jurandi de calumpnia seu de veritate dicenda in animam suam et animas nostras, et subeundi cujuslibet alterius generis sacramentum, et faciendi omnia que nos faceremus vel facere possemus, si cause predicte interessemus, gratum et ratum habituri quicquid per dictum procuratorem actum fuerit in causa predicta et procuratum. Et hoc vobis, reverende pater, et parti adverse et omnibus quorum interest per presentes significamus. Et quia sigilla propria non habemus, sigillo venerabilis patris domini.., abbatis Cluniacensis usi sumus. Et nos dictus.. abbas Cluniacensis, in testimonium omnium premissorum, ad preces dictorum monachorum, presentibus sigillum nostrum duximus apponendum. Datum apud Montes, in festo beatorum apostolorum Symonis et Jude, anno Domini Mº CCº LXº sexto. (Le sceau manque.)

Nous Eudes, dux de Bourgoingne, façons savoir à touz que cum messires Joceranz de Gigney, jadis chanoines et seneschaut de l’iglise d’Ostum, hait instituy à faire une chapellaine en l’iglise de Saint Ladre d’Ostum, en l’onour de sainte Katherine, virge gloriouse, et hait doné et laissé pour acheter et acquerir rentes pour le chapellain qui seray instituit en la dite chapellaine, qui chanteray et celebrerai le demi office pour le remede de l’ame de nostre chier pere le duc Robert et pour l’ame dou dit Jocerant et de leur successeurs, trois cenz libres tornoys petiz, nous consideranz et regardanz l’afection que li diz Jocerans havoit envers nostre chier pere, à la priere et la requeste des executeurs dou testament dou dit Mons. Jocerant, pour les dites trois cenz lb. de tornoys lesquelx nous havons hahues et recehues des diz exequteurs par la velunté et dou consentement de doyen et de chapitre de l’iglise d’Ostum, assetons et assignons de maintenant en la dite chapellaine de sainte Katherine pour le chapellain qui deserviray en la dite chapellaine trante livres de tornoys de annuel et perpetuel rente à prendre et havoir chascun an le jour de la saint Bartholomi sus les rentes et sus les yssues de nostre vierie d’Ostum, les quex nous amortissons de maintenant, et volons et ouctroyons et commandons une foiz por toutes de maintenant que quicunque soit viers d’Ostum soit tenuz de paier les dites trante lb. de tornoys, chascun an, au dit chapellain, au dit terme, senz autre commandemant atandre de nous ou de nos successeurs, saulf retenu à nous et es nostres que toute foiz que nous assorriens les dites trante livrées de terre convenaublement près de la cité d’Ostum ou que li chapistres de la dite église d’Ostum les troverient à acheter convenaublement en nostre baronie, en nos fiez, ou noz rierefiez ou en nostre domoygne, nous payerons et promettons à paier les dites trois cenz lb. de tornoys ou la valour que il sunt maintenant, senz nulle acquitté des trante lb. paiés au dit chapellain, dou dit vier d’Ostum que les dites trante lb. de tornoys assis sur les rentes et sur les issues de la dite vierie d’Ostum demouront à nous quittes de la charge des dites trante lb. dessus dites, et volons que les trante livrées de terre serient autre part assises que sur la vierie d’Ostum, ou achetées autre part, nous les amortissons de maintenant pour nous et pour les nostres; lesquelx chouses dessus dites nous promettons à tenir et garder pour nous et pour les nostres à touz jours mays fermement en bonne foy et promettons que nous ne viendrons en contre. Ou tesmoing de la quel chose nous havons fait mettre nostre seaul en ces presentes lettres, faites et données es Corps Sains près de Flavigney, le mecredi après l’uitaine de la Chandelose, l’an de grace mil trois cens dix et sept.

Nous, Eudes, duc de Bourgoigne, faisons savoir à tous que nous avons veues lectres scelliés du grant scel de bonne memoire le duc Hugues, nostre aeur, ouctroyez et données es hommes de Baignol, contenant la forme qui s’ensuit: Hugo, dux Burgundie, universis presentes litteras inspecturis, salutem. Noveritis quod nos homines nostros de Baignoul, abonnamus ita quod ab instanti festo beati Dyonisii par quatuor annos reddent nobis singulis annis usque ad predictum terminum quadragintis libris divionensibus. Et per hos terminos erunt ab omnibus tailliis et aliis excercionibus immunes et commectes, hoc excepto quod usque ad prefatum terminum facient nobis semel in quolibet mense unam corveam et salvis redditibus nostris quos habemus ibidem. Elapso autem termino supradicto, dicti homines de Baignoul erunt per omnia ad franchisiam de Argilleyo et in eadem franchisa dicti homines et ad presens ibidem muctantes et mansures manutenebimus et conservabimus secundum quod in quarta nostra quam dicti homines de Argilleyo habent super dicta franchisia plenius continetur. In cujus rei testimonium presentes litteras sigilli nostri fecimus apensione muniri. Actum anno Domini millesimo ducentesimo trecentesimo quarto mense februari. Pour la vertu desquelles lectres, lesdiz hommes de Bagnoul disaient avoir droit d’user en noz bois d’Argilly. Et pour ce qu’ilz avoient usé esdiz bois de si longtemps qu’il n’estoit mémoire du contraire, ainsi que noz hommes d’Argilly y le font, nous disons au contraire et pour plusieurs raisons. A la fin, de grâce spéciale et pour deux cens bichoz d’avene à la mesure de Beaune qu’ilz nous ont donné, à payer à quatre années prouchain, venant chacun cinquante bichoz jusques à la fin de paye et pour dix livres de are payans à nous et es nostres perpétuellement, en nostre chastel d’Argilly, à la Toussains, nous leur eslargissions l’usaige en noz bois d’Argilly, en la manière et en la forme que noz diz hommes d’Argilly ly ont. Et voulons que de cy en avant ilz usent en noz diz bois sans empeschement en la manière que noz diz hommes d’Argilly y usent. Ou tesmoing de laquelle chose nous avons fait mectre nostre grant scel à ces présentes lettres, qui furent faictes et données à Argilly, le jour de la feste de l’Ascension nostre Seigneur, l’an de grâce mil trois cens et vint.

In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Ego Hugo, comes Campanie, comitis Teobaudi filius, notum volo fieri omnibus sancte ecclesie fidelibus presentibus et futuris quod excellentiori usus consilio... Hiis ita in Trecensi concilio gestis et post excommunicacionis sentenciam, ne in posterum possint infringi, sollempniter autenticatis, ego ipse cum illustribus viris Hugone Borrello duce Burgundie, Willelmo Nivernensi comite, dicto comite de Barro, Airardo Brinie comite, Hugone Rinelli comite, Jofredo Calvi Montis domino, Rogerio Jovisville domino, Pontio Triagnelli domino, Molismum adveni pro negotiis meis et eorum tractandis, meque et eos Robertus, primus loci illius abbas, cum monachis suis honorifice excepit. Post orationem vero ad magistrum altare accedens, astantibus dicto duce et quatuor comitibus et baronibus predictis, medietatem Rumiliaci quam michi in vita mea antequam Molismum venissem retinueram, et ibi post decessum meum dare disposueram, nam aliam medietatem jam integre possidebat ecclesia, extracto de proprio digito anulo, et donum de tota potestate Rumiliaci super altare ponens, eidem ecclesie contradidi jure perpetuo possidendam dictam scilicet potestatem; adiciens quod si quis de casamento meo aliquid eidem ecclesie dare voluerit, liceat ei, ratumque hoc et firmum concedo in perpetuum permanere. Idipsum dicti Nivernensis, Barri, Brinie, Rinelli comites, et dicti barones mecum assistentes, sicut predicte ecclesie de casamento meo concessisse me viderunt, et ipsi exemplo meo compuncti meisque inducti precibus, singuli eorum una cum dicto duce, eidem ecclesie concesserunt perpetuo possidendum quicquid de eorum casamentis ecclesie illius monachi quolibet modo in posterum sibi acquirerent. Testes inde sunt una mecum: Walterius vicecomes de Clamiceio, Hugo de Tilio; Andreas Ramerruci comes, dator et concessor ecclesie de casamento suo quod alii; Hugo cognomine Brito filius ejus; Gaufredus Otranni filius, Lebaudus et Grimaudus de Trecis; Teobaudus puer, filius comitis Stephani fratris mei. Adjecit autem huic concessioni sue dictus comes Barri, donans eidem ecclesie aquarum suarum piscariam apud villam suam de Verteil. — Ego quoque Jerosolimam postea tendens Molismum adii orationis gratia, ibique omnes homines cum uxoribus eorum et liberis qui de potestate Rumiliaci Trecis morabantur, superiori dono addidi, concedens salvamentum eorum omnium quorum in potestate Rumiliaci capita sunt ecclesie sepedicte; concedens etiam eidem possidendos eos qui de eadem potestate manent Trecis vel Insulis, ne quid ex ea minuatur aut decidat, preter Leobaudi uxorem et ejus filios. Licet igitur dona hec mea, et dictorum principum et etiam dicti ducis, Molismensi ecclesie non uno sint eodemque tempore collata, volui tamen universa in hac pagina congeri et, ut inconvulsa deinceps permaneant, sigilli mei impressione cum testibus subscriptis plenius confirmari. Si quid vero de donis patris mei et fratrum meorum et meis minus hic scriptum fuerit quam jus poposcisset, non ideo que memorialiter scribi non potuerunt, et tamen dudum a me ipso et ab eis data sunt ecclesie, a confirmatione ista removeo: sed sicut scripta ita inscripta, que hactenus tenuit eadem ecclesia, omnimodis fixa permanere decerno. Actum est hoc et confirmatum apud Castellionem super Sequanam anno ab incarnatione Domini M°. C°. VIII°., testibus hiis: Willelmo Nivernensi, Airardo Brinie, Milone de Barro, Hugone de Rinello comitibus, Guidone Gannelruci, Rogerio Jovisville, Haimone de Falconées, Jofredo de Calvo Monte, Bertranno Sine Terra, Jofredo Furnerio, Hilduino de Marrolis, Pontio de Triagnello. Ad hec ego comes Teobaudus, dicti Hugonis avunculi mei vestigiis pie inherens cum Jerosolimam devotus tenderet, rogatu ejus sigillo meo confirmavi ecclesie Molismensi perpetuo possidendum quicquid ei ipse confirmaverat; et insuper quicquid de casamento meo ipsa ecclesia quolibet modo acquisierit, sibi gratanter concedens corroboravi, testibus hiis: Milone comite de Barro, Guidone Wangionisrivi domino, Andrea de Baudimento, Rocelino de Vendopera, Milone de Diunvilla, Pontio de castello Chapis, Gaufredo de Trecis, Otranno filio ejus, Lebaudus et Grimaudus burgenses mei de Trecis.

In nomine Patris et Filii et Spiritus-Sancti. Amen. Herbertus, Dei gratia abbas Sancti-Petri-Vivi et omnis conventus æcclesiæ cunctis in Christo credentibus, tam futuris quam præsentibus, salutem. Notum esse volumus caritati fidelium quod milites de Templo, in capitulum nostrum venientes, petierunt a nobis ecclesiam quam habebamus in villa Ciriliaci, cum terris cultis et incultis et in nemore. Quorum preces suscipientes, concessimus eis quicquid ibi habebamus. Postmodum vero ipsi eandem terram cambierunt monachis de Vallelucenti pro quibusdam eorum terris, quæ eis utiliores et magis commode erant, utpote prata, nemus et terras aratorias habentes. De his autem terris sic ex cambitione illa susceptis, per singulos annos æcclesiæ Sancti-Petri-Vivi de censu inde solvent solidos tres, in festo Sancti-Remigii; ea scilicet conditione ut, si aliquando contigerit eos terram illam vel locum dimittere, ad æcclesiam Beati-Petri-Vivi libere redeat. Hoc concessum et adcredentatum est in presentia Gaufridi, Carnotensis episcopi et Buchardi, Meldensis episcopi, et comitis Theobaldi; presentibus etiam Guillelmo, Falcone, et Raimundo, Templi militibus. Hanc autem conventionem inter domnum Norpaldum, abbatem de Vallelucenti, et milites de Templo sic adcredentatam idem domnus abbas, cum conventu æcclesiæ suæ, adcredentat domno Herberto abbati et æcclesiæ Sancti-Petri-Vivi et domnus abbas Herbertus et æcclesia Sancti-Petri concedit eis.

Notificamus tam presentibus quam futuris quod Iofredus Pifanz dedit Deo et monachis Sancte Marie de Maceriis se ipsum cum omnibus rebus suis scilicet decimam de Curcellis Les Arses et IIas Ouches ibidem. Quarum unam tenens Brutinus reddit unum panem et unum denarium et unum bichetum avene ad mensuram Belne. Alteram vero tenet Petrus Borreaz cum sororia sua similem reddentes consuetudinem. Aput Telle IIIIam partem decime et IIIIam partem terre Sancti Alexandri ex eadem vero terra Henricus de Mirpont tenet molendinum et tenementum molendini qui est sub clauso Cisterciensi reddens inde VI sextarios vini censualiter. Dedit etiam corveiam suam de Corremanesche. Aput Puliniacum XIIcim denarios censuales quos debet Arnulfus presbiter de Puliniaco de tenemento quod est in territorio Puliniaci. Et IIIIam partem decime de Milmande et IIIIor denarios censuales ibidem de terra que est ante domum Seguini quorum IIos tempore Seguinus et alios IIos debet Hainardus Chaudere. Et IIIIor secaturas prati inter molendinum de prato et pontem de Chaudiniaco que secature debent IIos denarios de Praage et XIIcim censualiter, IIos denarios et obolum debet Arnulfo, IX denarios et obolum Philippo de Milmande. Dedit etiam terram quam Seguinus et Hugo Bubulcus frater eius reddentibus terciis excolunt. Aput Chaudiniacum unum mansum cum appendiciis suis et tenementum suum de Cristuil et quicquid habet in territorio de Chaarne in pratis, terris et vineis cum domo sua et IIos solidos censuales quos debet Bernardus prepositus et quicquid habet aput Ruile. Aput Nanto Laurentius de Bertuile debet unum panem et IIIes denarios et dimidium bichetum avene ad mensuram de Chaarne. Bonsuauz unum panem et unam carterenche avene. Garnerius et Berrenz connatus suus unum panem et unam carterenche avene. Aput Vilers IIos mansos cum appendiciis suis et tenementum territorii de La Chasnoie et IIIIam partem decime de Selviniaco cuius decimator habet mediam partem redecimationis. Aput Ballorre VI solidos censuales Trenorchiensis monete et IIIItam sextarium vini de vinea que omnia reddit Constantinus Rufus. Hoc siquidem factum est aput Rispens tempore messis in presentia utriusque conventus monacorum videlicet et conversorum qui et huius rei testes sunt anno ab Incarnatione Domini Mo Co LXXo Vo. Et ut hoc donum ratum et firmum sit in evum dominus Cabilonensis episcopus presentem cartulam sigilli sui inpressione ad precem ipsius Iofredi munivit. Cuius rei testes s[unt] : Bernardus tunc temporis supprior, Petrus cantor, Stephanus, Christianus monachi, Hugo de Cristuil archidiaconus Cabilonensis, Stephanus Brotez capellanus episcopi.

Ego Haalys, ducissa Burgundię, notum facio universis presentes litteras inspecturis quod ego vidi et tenui litteras Hugonis, quondam domini de Chochis, sigillatas sigillo suo, scriptas sub forma inferius annotatas, que talis est: Notum sit universis presentes litteras inspecturis quod ego Hugo, dominus de Cochis, dedi Deo et beatę Marię Cistercii pro remedio animę meę, patris, matris et uxoris, necnon et antecessorum et successorum meorum, laudantibus filiis meis, videlicet Guidone, Hugone, Galtero et Symone, perpetuum usagium et liberum in cunctis nemoribus meis ad opus vinearum domus de Muressaut, et ligna mortua ad usum ignis ejusdem domus. Ut autem donum hujus elemosine perpetuam habeat firmitatem, cartam presentis scripti feci sigilli mei munimine roborari. Actum est hoc apud Cistercium anno Dominice Incarnationis M°CC° quinto, mense augusto. In testimonium autem predictorum presentibus litteris impressionem sigilli mei apposui. Actum anno Domini M°CC°XL° septimo, mense aprilis.

[Alexander Episcopus servus servorum Dei, dilectis filiis Abbati et Conventui Monasterii Cluniacensis salutem et Apostolicam benedictionem. Illa vobis libenter concedimus, per quæ materia submota gravaminis, vestri status tranquillitas vobis procuretur. Hinc est quod nos vestris supplicationibus inclinati, auctoritate vobis præsentium indulgemus, ut vos, et Priores, et Conventus Prioratuum et membrorum Monasterii vestri ad solutionem aliquorum debitorum minimè teneamini, nisi legitimè probatum fuerit debita ipsa in utilitatem Monasterii, Prioratuum, et membrorum prædictorum fuisse conversa. Nulli ergo, etc. Datum Viterbii V. Nonas Maii. Pontificatus nostri anno IV.]

Innocentius Papa II. cōsecrauit Monasterium Cluniacense, dedit XL. dies indulgentiæ, statuens sacra banna, infra quæ si quis hominem capit, vel eius res aufert, excommunicationis sententia percellatur, donec Abbati Monachis satisfecerit, ablata restituerit. Adiiciens quod quicumque Monachos, vel eorum socios ceperint, vel bona eorum, subiaceant excommunicationi. Si vero aliqui absque eorum præsentia, ea quæ ad victum vestitum alicubi deprædati fuerint, nisi infra XL. dies restituerint, subiaceant excommunicationi. Et prohibet celebrari diuina in eorum terra: nec tales absoluantur, nisi a Romano Pontifice. Et ad idem de Monachis Cluniacensibus vbicumque remanentibus.

A tous ceulx qui ces présentes lettres verront: Pierre d’Appoigny, lesné, escuyer seigneur d’Asnières, et Simon Tribolé, garde du scel du roy nostre sire en la prévosté d’Aucerre, salut. Sçavoir faisons que Jehan Masle, clerc, notaire juré du roy nostredit seigneur, et de par luy estably en ladite prévosté nous a rapporté et certifié pour vérité que aujourd’huy datte de ces présentes à la requeste de révérend père en Dieu maistre Jehan Baillet, evesque d’Aucerre, il s’est transporté avec les tesmoings soubscriptz par devers et aux personnes de vénérables et discretes personnes Estienne Gerbault chanoine d’Aucerre, âgé de cinquante trois ans ou environ, Jacques Coichu, aagé de cinquante ans ou environ, Loys Riote aagé de quarante et six ans ou environ, tous prestres et chanoines de l’eglise collégiale de Notre-Dame de la Cité d’Aucerré, Nicole Odry, prestre curé de l’eglise parrochiale de Merri-Sec, aagé de quarante-six ans ou environ et Andrier Quesneau, prestre curé de l’eglise parrochiale de S. Georges lez-Aucerre, aagé de cinquante ans ou environ; lesquels pardevant ledit juré et des tesmoings soubzcriptz ont dit, certifié et tesmoigné pour vérité, c’est à sçavoir lesdits Coichu, Odry et Quesnau qu’ils sçavent bien que les prieurs de S. Sauveur et de Mostiers, membres dépendans de l’eglise et monastère de Saint-Germain d’Aucerre, de l’ordre de saint Benoist, prennent la pluspart des dismes, oblations et autres droits parrochiaulx desdites cures de S. Sauveur et Mostiers, et ce dient sçavoir, c’est-à-sçavoir ledit Choichu qu’il a esté long-temps curé dudit lieu de S. Sauveur lez dit Mostier, et ledit Odry et Quesneau, parce qu’ils ont conversé souventefois ausdits lieux, et que ainsi l’ont ouy dire par plusieurs foys aux prieurs et curez d’icelles cures et à leur commis, et mesmement ledit Quesneau par ce qu’il a tenu cure parrochiale contigue d’iceulx lieux et lesdits Gerbault, Riote avec iceulx Coichu, Odry et Quesneau qu’ils sçavent bien que la coustume est notoire en l’evesché d’Aucerre que les prieurs de la regle S. Benoist qui sont assis et situez ou diocèse d’Aucerre payent in pecunia numerata vel in pastu audit révérend et aux archidiacres de l’eglise d’Aucerre le droit de procuration à eux deue pour raison de la visitation par eulx faite ez eglises parrochiales estant ou lesdits priorez sont assis et situez, et esquelles les prieurs prennent et perçoivent la plus grande part des droits parrochiaulx, comme dit est, et ce dient sçavoir; c’est-à-sçavoir lesdits Gerbault et Riote, parce qu’ils ont esté présens quand feu de bonne mémoire maistre Pierre de Longueil, en son vivant evesque dudit Aucerre a visité plusieurs eglises parrochiales estans soubz lesdits priorez comme de Gien-le-Viel, Bony, Andrye, La Charité, Donzy, Oanne, Saint-Verain des Boys; et que aprez la visitation faite, que les prieurs desdits lieux ont payé audit feu de Longueil le droit de procuration en argent ou in pastu, et que eulx mesme par plusieurs fois l’ont reçu en argent; et ledit Coichu parce qu’il a esté présent à visiter plusieurs desdites eglises, et que ainsy que dit est, l’a veu payer à feu maistre Jehan des Molins, en son vivant archidiacre de Puisaye en ladite eglise d’Aucerre, et que d’aucuns prieurs en a receu pour et ou nom dudit feu des Moulins, et que tant qu’il a esté curé dudit lieu de S. Sauveur que ceulx qui de son temps estoient prieurs dudit S. Sanveur payoient le droit de procuration à cause de ladite visitation ausdits feu et evesque et archidiacre. Desquelles choses ainsy dites et déposées comme dit est, cy-dessus, vénérable et discrete personne maitre Jehan Odry, licentié en decret, grand archidiacre en ladite eglise d’Aucerre, tant pour ledit révérend comme pour luy et leurs successeurs a requis audit juré avoir lettres et instrument, ung ou plusieurs; qui par ledit juré leur a esté octroyé pour leur valoir et proffiter en temps et lieu ce que de raison. Donné présens et appellez ad ce en tesmoignage vénérable et discrette personne maistre Jehan Chevalier, licencié en decret, chanoine en ladite eglise d’Aucerre et chantre de l’eglise collégiale S. Martin de Clamecy, et honnorable homme maistre Pierre Souef, maistre-ez arts, et bachelier en decret. En tesmoing de ce nous garde dessusdit, à la rélation dudit notaire juré avons scellé ces présentes du scel de la dite prevosté qui furent dites, affermées et octroyées et faite le six du moys de janvier, l’an M CCCC XCIV. Ainsi scellé Masle, et signé du scel royal en cire verte.

In nomine Patris, et Filii, et Spiritus-Sancti, amen. Cum omnibus ecclesiis Christi communis caritas jure nos teneat debitores, eas tamen que sub nostra protectione et sub nostro regimine degunt propensius diligere, augere et manutenere nos convenit. Liquet enim quia nil magis pontificalem decet honorare quam loca religiosa paterno fovere affectu, et eos precipue caritatis amplecti visceribus qui communem in monasteriis professi vitam Domino militare noscuntur. Hujus igitur rationis intuitu, ego Godefridus, Dei gratia Lingonensis episcopus, notum esse volo presentibus et futuris quod ecclesias de Caniaco, unam scilicet in honore sancti Martini, alteram in nomine beati Germani fundatam, cum appendiciis suis, decimis et oblationibus, consilio et laude clericorum nostrorum, Girardi videlicet archidiaconi Tornodorensis et Milonis decani, dono et concedo domno Petro, venerabili abbati Sancti-Michaelis Tornodorensis, ejusque successoribus et monachis ejusdem ecclesie Deo ibidem servientibus in perpetuum, salvo jure et honore presulis et ecclesie Lingonensis. Decerno autem ut electio presbiteri et ordinatio predictarum ecclesiarum ad abbatem et monachos Tornodorenses pertineat. Ut igitur hec nostra donatio rata in posterum et inconcussa permaneat, presentem paginam cum nostri impressione sigilli scribi precepi, quatenus predicte Sancti-Michaelis ecclesie nostre auctoritatis carta sit in testimonium cunctis diebus. Hujus rei testes sunt: Humbertus, Lingonensis ecclesie decanus; Girardus, archidiaconus; Milo, decanus de Lisinis; Jocelinus, clericus noster; frater Gislebertus, monachus Clarevallensis. Acta sunt hec, anno ab Incarnatione Domini Mº Cº Lº VIIº.

Omnibus presentes litteras inspecturis, magister Hugo, officialis Senon., in Domino salutem. Noverint universi quod dominus Willelmus, miles, de Fontanis, et Johannes, frater ejus, coram nobis recognoverunt se leprosis de Popelino, pro quinque solidis paris., annuatim persolvendis, crastino Nativitatis Domini, accensuisse omnes terras quas tenebant dicti leprosi a dictis fratribus ad terragium, infra metas de Fontanis, et totam petiam terre, sicut se comportat, sitam retro domum leprosorum de Fontanis, cum quadam petia terre retro domum defuncti Stephani Seart site, et alteram petiam terre integram, sitam retro granchiam prioris Sancti-Salvatoris de Fontanis, pro ducentis et quadraginta libris pruvin., quas se recepisse confessi sunt coram nobis dicti fratres, in pecunia numerata. Cujusmodi conventiones dicti fratres fiduciarunt se inviolabiliter observaturos; et quod supradicta eisdem leprosis debite garantizabunt, super quibus Gilebertus de Sancto-Florentino, Bartholomeus, draperius, Andreas, monetarius et Theobaldus, sellarius, se plegios obligarum, si vero aliquem eorum mori contigerit, ipsi fratres loco ejus alium sufficientem substituere tenebuntur. In cujus rei memoriam presentem cartam annotari et sigillo Senon. curie, ad petitionem partium, fecimus roborari. Actum, anno Gracie Mº CCº vicesimo primo, mense septembri.

On trouve aux Archives de l’Aube quelques documents modernes se rapportant à l’abbaye de Mores: 28 mai 1694, bail de la métairie du moulin à papier sur l’Ource, consistant en un bâtiment logeable, grange, écurie... 24 arpents par saison, de terres labourables; prés et bois. 25 novembre 1712, l’abbaye de Mores vend aux Ursulines de Troyes une maison sise à Troyes rue du Dauphin, où pend l’enseigne des Trois Maures, 8,000 livres. (Les trois maures étaient les armes de l’abbaye.) 18 mars 1717, bail de la métairie dite de La Fontaine (sur le cours de la More, près de la route actuelle). 29 décembre 1721, bail du gagnage appelé La Bouverie, au finage de Mores. 9 avril 1744, bail de la ferme appelée Ferme de Mores, dont les bâtiments sont près du moulin. 8 mai 1761, bail de la ferme du Moulin, comprenant 30 journels de terre par chaque saison.

«Testes sunt: Drogo archidiaconus, Hawinus decanus, Stephanus presbiter de Rameruco, Thomas prior Sancti Quintini, Humbertus capellanus noster. Actum apud Sanctum Leonem in domo pontificali, anno ab incarnatione Domini M°. C°. octogesimo.»

[...] Ki vuldrat destempreir vermellun prenget un of, sil batet tut ensemble ot le muiol senz ewe, e mulle esspés e metet el corn. Pus i metet la glare faite senz ewe. E aprés .iiii. jurz purrat enluminer, e s'il fet bel, aprés .i. jurn. Mais ward sei de pluius jurn, kar dunc decurrat. De azur: Prenge ewe de funtaine et de la gume arabica et cola de parchamin un petit, et quisez en un'escale de of. Puis lavez l'azur en un bacin. Apres meteiz del destemprure faite de gumme arabica et cola purrit. Purveit que ben seit mulut od ewa su espés marbre. Prenge la bone pudre de vert e metet en un bacin. Si metet bon vin, nehent mellét ohoc ewe, si metet plain un petit bacine seit el solel .viii. jurz e suvent seit muut. Puis quant serrat ben asis, prenget del cleir desus e de cho destempret derechef la secche pudre ben tenve. Puis le mettet chascun jurn el solel e movet desque il seit maur, n'i metet neent (n'i metet neent) de croho, kar par icho solt murir. De brasil: Seit reis en un'ecsale e mis de la glaire. Aprés un jurn metez de l'alum bon e puis le lest esteir .iii. jurz pur maureir. E ben le ward de ewa. De wreime, ki est apeleit mose: Seit mincét en un'escale, puis i meteiz de la chauz de muster. Issi seit mis pur maurer desque il leveit bon. Puis seit prent parmi un drap. Pernez le alum, sil metez en ewe, sil caufez, si metez le quir enz primer, e puis lebrasil en ewe, sil bullez, etemprez lle de le lessive de fust, la gume de l'eire e la gume del pruner e glud de parchemin, de veelin, ulinement, sil metez en un'escale, sil metez utre le fu pur caufer. Al gaunne fere: Pernez lissive del fust e cuillez de wdewise e bullez en celle wdewise. E aprés ostet le wdewise e tennez le drap, e ert ganne. Al vert: Pernez hillereberies maures e ostez le jus e puis le pullez, e metez enz le drap ganne, e bullez, e vert ert. As pailes: Pernez le eble e facés cendre e de ço lissive e muliez enz la paile e tendez le paile. E ajustez un linceu e turnez entur un'hanste e puis rollez sur une table. Ad petram frangendam: Petrosilium, apium, feniculum, absintium, saxifragium, luvesticum, salviam et sanguinem albi hirci, et herba que vocatur burneta; has omnes accipe equali mensura et coques in cervisiaet dabis bibere mane et vespere. Al cancre: Pernez le talpe tut vif e metez en un pot nuvel e faites en puldre e puis triblez le puldre. E puis pernét altretant de mel, e metez en un'teste al fu desque le meel e cele pudre seint ben melez, e puis sil metez en sauf. E zo ocist lecancre e le verm. En tele manere metez od un'pene sur la plaie, sil lasseiz jesir une nuut e, Deu aidant, warrat. De taindre la sele: Pernez arguel e mader, sil triblez, e bullez en stala cervaise ben. E pernez le jus de l'eble e treis itant de l'ewe e bullez ben. E aprés metez lissive itant cum del jus. E cum del fu l'avrez osté, dunc i metez le pel quan si chalt ert que ben puissez suffrir la main.

Sacrosancta Dei ecclesia que est in onore beati Petri apostoli Cluniensis, et domnus Mayoli, abba, et Vuarnerius, prior, et domnus Adto et aliis monachis. Ego Donadeus, presbiter, dono vobis de res meas qui sunt sitas in pago Matissense, in agro Salorniacense, in villa Vernulio: oc est vinea et campus insimul tenente; terminad a mane via publica, a medio die terra Alcoldo, a siro Craona, a cercio terra Joanni, prepositi. Infra isto terminio, quicquid abeo totum vobis dono. Dono vobis super fluvium Craona farnario et campo et sclusa una, medietatem que mihi advenit vobis dono; et salceo in ipso loco totum vobis dono, ea tenore dummodo vivi usum et fructum: pos meum discessum vobis perveniet, sine nullum contradicentem, et faciatis quid vultis. Si quis vero ullus omo de eredibus meis, qui contra donacione ista calumniare voluerit, auri libras IIIIor componat, firma stabilis permaneat, cum stipulacione subnixa. Ego Donadeus, presbiter, qui donacione ista fierit et firmare rogavit. In quisco anno in censo dimidium modium de mustum. S. Donadeus, presbiter. S. Adalelmus. S. Vuarnerius. S. Joannes. S. Eldebaldus, presbiter. Data per manu Bernardi, sacerdoti, scripsit, datavit die lunis, III kalendas mayo, annos XVI regnante Lotario rege.

In nomine, etc. (Bibl. Clun., col. 579, d’après E.; Belhome, Hist. Mediani mon., p. 278, d’après la Bibl. Clun.; D. Calmet, Hist. de Lorraine, t. Ier, preuves, col. 526; 2e édit., t. III, pr. col. 60, d’après E.)

Omnibus presentes litteras inspecturis, magister Hugo, curie Senon. officialis, in Domino salutem. Noverint universi quod nos ad capitulum venerabilis abbatisse et conventus de Pomeria personaliter accedentes, constitucionem habitam inter eas audivimus sub hac forma: quod unaqueque monialis, exceptis tamen illis quibus in eadem abbacia officia personalia sunt commissa, singulis annis, in vigilia Ascensionis Domini, pro vestibus viginti solidos pruvinienses percipiendos in decima de Serginis habebit, in ipsa decima viginti solidos ad distribundum singulis annis pauperibus assignantes. Ille, vero, que predicta officia exercent, videlicet priorissa et cantrix, utraque istarum, viginti-tres solidos; subpriorissa et subcantrix, utraque istarum, viginti duos solidos; tercia priorissa et tercia cantrix, utraque istarum similiter; pro vestibus viginti-unum solidos habebunt. Statuerunt etiam inter se, quod si decima illa non sufficeret ad hec, quod constitucio observaretur premissa id quod deesset in illius domus aliis proventibus caperetur; et si forte ex decima illa amplior summa pecunie perveniret, id quod ultra esset, in dicte domus commodum poneretur. Quod autem audivimus et recognitum fuit, coram nobis, ad petitionem earum sub sigillo curie Senonensis testificamur. Actum, anno Gracie Mº CCº nono-decimo.

«Actum anno Domini M°. CC°. XL°., mense octobri.»

Sacrosancto exorabili loco in honore Dei sanctorumque apostolorum Petri et Pauli dicato, qui nuncupatur Cluniacus. Nos igitur, in Dei nomine, Euvrardus atque Gigniacus et Arnulfus donamus Deo et jam dictis apostolis et ad prefatum locum Cluniacum aliquid ex rebus nostris pro anima Balsindis, matris mæe, et in locum sepulturæ; et sunt ipse res site in pago Matisconense, in agro Ipgiacense, atque villa Gigniaco: hoc est vinea que terminatur a mane pratum seu terra ad ipsos donatores, a medio die Sancti Petri, de duabus aliis partibus vie publicæ. Infra istas terminationes, totum ad integrum donamus atque transfundimus, a die presenti, pro remedio animæ jam dicte Balsindis, et fatiant de his rebus post hunc diem supradicti loci habitatores quicquid facere voluerint. Si quis autem, nos ipsi (quod absit!) aut ulla intromissa persona, contra hanc donationis cartam venire vel aliquam calumpniam inferre voluerit, omnino non valeat vindicare quod repetit, coactusque judiciaria potestate, cui litem intulit auri libram unam persolvat, et inantea hæc donatio firma et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. Actum Cluniaco publice. S. Evrardi, S. Gigniaci, S. Arnulfi, qui fieri et firmare rogaverunt. S. Alexandri. S. Maimboldi. S. Rainaldi. S. Gisonis. S. Vuitraldi. S. Ermengarii. S. Ardulfi. S. Raimfredi. Data mense januario, anno XXV Lotharii regis. Achedeus, sacerdos, rogatus scripsit.

In nomine Domini, amen. Anno incarnationis ejusdem Mº CCº octogesimo tertio, die martis post festum beate Lucie, indictione XIIa, pontificatus domini Martini pape quarti anno tertio, per presens publicum instrumentum cunctis evidenter appareat quod magister Stephanus, sigillifer curie Lugdunensis pro reverendo in Christo patre domino Jacobo Dei gratia episcopo Eduensi, gerente administrationem archiepiscopatus Lugdunensis, ipsius sede vacante, vice et nomine predicti domini episcopi et pro ipso, statim post inhibitionem factam capitulo Lugdunensi ex parte dominorum Petri de Angusta, archidiaconi, Bonifacii et Aymonis de Quart, canonicorum dicte majoris ecclesie Lugdunensis pro se et sibi adherentibus et specialiter pro domino Hugone Bruin, canonico Lugdunensi, ne ex parte ipsius capituli aliqua fieret inhibitio dicto domino episcopo, officiali, correario, judici et aliis officialibus et judicibus dicti domini episcopi super administratione archiepiscopatus Lugdunensis, quadam appellatione interposita super predictis a dicto magistro Stephano, vice et nomine dicti domini episcopi, in capitulo memorato, et antequam ex parte dicti capituli esset facta aliqua inhibitio super dicta administratione supradictis officiali, correario, judici et aliis officialibus et gentibus dicti domini episcopi Eduensis, quandam suppositionem seu submissionem de bonis temporalibus et in quantum tangunt temporalia ad administrationem archiepiscopatus Lugdunensis pertinentibus existentibus in regno Francie, in presentia magistri Johannis de Parisius, dicti de Campis, clerici, sacrosancte romane ecclesie publici auctoritate notarii et testium subscriptorum adhoc vocatorum et rogatorum fecit in scriptis et in curia Lugdunensi, in loco in quo consuevit et consuetum est litteras sigillare et legit in hunc modum: Cum reverendus in Christo pater et dominus dominus Jacobus Dei gratia episcopus Eduensis, nomine ecclesie sue Eduensis, gerat ad presens administrationem archiepiscopatus Lugdunensis, sede ipsa Lugdunensi vacante, et eandem administrationem gerere debeat, cum ad hoc de jure vaccat dicta sedes Lugdunensis, et dictus dominus episcopus Eduensis dictam administrationem in temporalibus et ratione temporalium que consistunt in regno Francie teneat et tenere debeat a serenissimo et excellentissimo domino rege Francie, ego magister Stephanus, sigillifer curie Lugdunensis vice et nomine dicte domini episcopi et pro ipso dictam administrationem in temporalibus et in quantum tangit temporalia que in ipso regno consistunt, suppono protectioni dicti domini regis et suorum. Actum in loco predicto, anno, die, indictione ac pontificatu predictis, presentibus et ad hoc vocatis testibus et rogatis domino Johanne de Malleyo, canonico Belnensi, domino Stephano de Lysseu, milite, magistro Bernardo Parentis et Humberto de Chargeyo, auctoritate apostolica publicis notariis, domino Bernardo de Burgo incurato de Villars, magistro Johanne Ruffi, Guillermo de Belregart, Stephano de Geneva, Petro Bareti, Hugone de la Loya, Petro de Matiscone, Martino de Caponnay, Philippo de Sancto Nicecio, Petro de Arbosio et pluribus aliis clericis et laicis in dicta curia existentibus.

Insaciabilis secularium cupiditas, nisi aut amore æternæ patriæ fuerit victa aut terrore futuri judicii pavefacta sit, miseriam nullatenus extinguere procul dubio poterit; unde agitur ut non modo res pauperum, quin etiam ecclæsiasticas, in suos non timeant usus transferre. Quod me ægisse ego Sobbo peccator fateor. Rediens autem nunc ad cor, et considerans subtilissimum divine animadversionis juditium, volo ac desidero ut tam principum sublimitas quam sacerdotalis dignitas, quin etiam omnium agnoscat generalitas, quoniam Karilocensem abbatiam hactenus injuste detinui, meque inde culpabilem reddo. Siquidem isdem locus hereditas extitit Rodberti, quondam Valentiæ episcopi, qui construxit inibi monasterium, idque in honore beatorum martyrum Stephani, Felicis, Fortunati et Achillei sollempniter dedicare curavit, fratres quoque regulariter viventes ibidem deputavit. Sui autem laudabilis voti compos effectus, sanctæ Romane æcclesiæ illud, ut sub ejusdem tuitione perpetuo maneret, tradere non neglexit. Postmodum vero domnus Oddo, cujus memoriam ut decet cum laudibus agitur, Hugone rege, ordinante apostolica auctoritate, ut predictum locum largiretur Cluniense monasterio, per privilegium obtinuit; Ludovicus etiam gloriosissimus rex sue regalitatis precepto hoc idem confirmare dignatus est. Tantis igitur auctoritatibus superat[us], cupiditatis frena rumpens, domno Eymardo, Cluniensis cœnobii venerando abbati, prefatam abbatiam, sub omni integritate, pro animæ meæ remedio, reddidi et vuerpivi, et in sempiternum me extorrem feci; ad omnium vero destruendas calumnias, hujus redditionis noticiæ testamentum fieri precatus sum, per quod prelibatum locum jam dictus abbas ejusque successores perpetualiter possideant, utpote suum teneant, ordinent legaliter ac regulariter. Si quis vero heredum meorum, aut ulla immissa persona, hoc testamentum calumniari presumpserit, omni maledictioni subjaceat, nisi cito resipuerit. S. Sobbonis. Maymbodus, sancte Maticensis æcclesiæ [episcopus]. Vuido, S[u]essionum episcopus. Gilboinus, Autduensis episcopus. Aschericius, filius [Sobbonis]. Rotlannus. Bernardus. Vuido. Vualo. Humbertus prepositus. Ayminus. Rotbertus abbas. Rainaldus, Remensis comitis. Hugo. Udolrici. Tedericus. Ingobrannus. Richerius. Aymo. Stephanus. Aldinus. Bernardus. Otardus. Regnante Lucdovico rege.

Nos Officialis Eduensis notum facimus universis presentes litteras inspecturis, quod Aaliz, domicella, filia quondam defuncti domini Allerii de Colonges, militis, in nostra presentia propter hoc specialiter constituta, sciens, prudens, spontanea, non coacta, pro remedio et anniversario anime sue et antecessorum suorum in ecclesia de Reclenes annuatim faciendo, dat, quittat et concedit eidem ecclesie de Reclenes in puram et perpetuam elemosinam quandam ochiam sitam apud Colonges, que vulgariter dicitur ochia de furno, sitam inter terram Roberti Desjours, et terram dicti Paris. Hanc autem donationem, quittationem et concessionem prefate ochie promittit et tenetur dicta Aaliz, domicella, per juramentum, etc. Abrenunciat in hoc facto dicta domicella, etc., omni privilegio crucesignatis, etc. Datum anno Domini Mº CCº octogesimo quinto, mense Decembri.

Omnibus....... Bartholomeus de Roya, Franciae camerarius........ Johannes de Quarresio, miles, de omnibus querelis et contentionibus ad diem inter ipsum Johannem ac filios atque filias suas de Elvide, uxore sua, que quondam fuit uxor Reinaldi de Guernolio, natos, ex una parte, et abbatem et conventum de Pruliaco, ex altera, compromisit in abbatem Pruliaci et priorem ac cellerarium de Barbello, de quo dabit plegios........ Dominica infra octabas assumptionis beatae Mariae 1230.

E., divina miseratione Bisuntinus archiepiscopus, universis fidelibus quos scire oportuerit gestorum noticiam. Cum uterque apud Deum reus sit et qui falsum dicit et qui veritatem que dicenda est occultat, iste quia pacare non vult, ille qui nocere desiderat, utrumque respuentes, que audivimus et tractavimus inter Margaretam, dominam de Navilyaco, et Hugonem, dominum de Paluhel, et abbatem et fratres de Firmitate scripture testimonio memorie commendamus. Predicta domina abbatem Firmitatis Guillelmum, super controversia de quadam carta mota, audientiam nostram appellavit. Utraque autem parte nobis presentata, cum domina illa quamdam contra cartam ostensam reclamaret, abbas respondit idem scriptum sibi alia vice apud Bocelenges ostensum et vulgari sermone expositum ab ipso Hugone, domino de Paluhel, et ab eadem domina fuisse approbatum. Illis vero hoc negantibus, judicatum est ut testes ab abbate et fratribus de approbatione facta producerentur. Diei hujus executionis utriusque partis assensu prefixe, abbas cum suis interfuit. Adversa autem parte absente, alium diem ne aliquid precipitantur agere videremus quasi peremptorium eis assignavimus. Sed ad illum diem nec dominus ille nec domina venerunt, nec aliquem responsalem miserunt. Nos igitur, communicato fratrum nostrorum consilio, ex sententia curie nostre testes abbatis de Firmitate recepimus. Quorum primus Petrus, venerabilis Cabilonensis episcopus, homo plenus dierum et bone fame, testimonium perhibuit se apud Bocelenges interfuisse, ubi Hugo, dominus de Paluhel, et sepedicta domina de Naviliaco cartam illam romanis verbis expositam laudaverunt et concesserunt. Hoc ipsum testimonium perhibuit Walterius, decanus Cabilonensis ecclesie. Insuper idem decanus et Robertus, archipresbiter, testimonium perhibuerunt eam que coram nobis erat eandem esse cartam pro qua ad curiam nostram fuerat appelatum. Produxit abbas duos monachos, Nicholaum et Willelmum, sub adjuratione vere obedientie hoc idem perhibentes. Nos igitur quod tam venerabilibus testibus, sine omni reclamatione, coram nobis probatum est, ratum habentes, auctoritate Dei et nostra sub anathematis vinculo precipimus ne jam sepe nominati Hugo, dominus de Pahuel, et M., domina de Navilyaco, seu heredes eorum contra tenorem illius carte, que sicut jam diximus ordine judiciario contra eos probata est, fratres de Firmitate de cetero presumant inquietare. Quod, ut firmum permaneat et illibatum omni temporum successione teneatur, scriptum hoc sigilli nostri impressione fecimus muniri et ipsam cartam que coram nobis probata est, ne aliquid addi vel mutari posset ad majorem cautelam, precipimus subscribi. Actum Bisuntii, in sollempni curia nostra, anno ab incarnatione Domini .M°. .C°. .LXX°. .VII°.. Testes: Bernardus, abbas Bellevallis, Petrus, thesaurarius, Robertus, capellanus de Longapetra et alii. Rescriptum carte: Quod ad multorum noticiam pervenire congruum duximus, litterarum monimentis necessario tradere curavimus. Omnibus itaque presentibus et futuris notum facimus quod Hugo de Paluhel et ego Theobaldus de Rocha, laudantibus uxoribus nostris, Andrea scilicet et Margarita, filiabus Gualterii, domini castri Navilliaci, damus et concedimus Deo et sancte Marie de Firmitate et monachis ibi in perpetuum Deo servientibus, in manu videlicet doni Bartholomei, abbatis ejusdem loci, villam Chiliaci et omnia appendicia ejus, in bosco, in plano, in pratis, in aquis, in terris cultis et incultis, et quicquid alius a nobis tenebat in predicta villa et in appendiciis ejus, nichil omnino excipientes, preter venationem ad nostros proprios usus et hoc nostris propriis canibus, et preter ligna ad nostras proprias domos edificandas et aies in bosco. Quod si monachi Firmitatis volunt retrotrahere aies in interiori hosco, licenter possunt hoc facere tantum ut aies maneant. Addimus quoque huic dono quicquid habemus aut alius a nobis tenet in territorio de Amestei et de Clus et in appendiciis, sine ulla retentione. Omnia hec laudavit Hugo de Neblens et Symon de Chalcins, frater ejus. Ego quoque Hugo de Paluhel et Theobaldus de Rocha atque Stephanus, filius Hugonis de Neblens, Philippo fratre ejus laudante, hec omnia juramus super altare sancte Marie in ecclesia Navilliaci pacem firmam perpetuo tenere, fidem inconcussam servare ecclesie Firmitatis de omnibus predictis et tuiciones adversus omnes homines. Sacramentum vero predictum fidei et firme pacis atque tuicionis suscepit Guillelmus, comes Cabilonis. Hujus rei testes: Guillelmus, abbas de Maceriis, Karolus, decanus de Neblens, Uldinus, capellanus de Navilliaco, Robertus, capellanus de Longapetra, Guillelmus, comes Cabilonis, Hugo de Neblens, Symon de Chalcins, frater ejus, Guido de Verduno, Odilo de Bellomonte, Hugo Beraldus, Garoldus, miles de Navilliaco, Guichardus Rogerius, Oliverus et Robertus, frater ejus, Rodulfus Fezuri et Americus.

Notum sit omnibus futuris et presentibus quod Rodulfus Racinardus dedit Deo et sancte Marie de Firmitate et monachis ejusdem loci omnem terram quam habebat vel tenebat ab aliquo domino, sine ulla retentione, in parrochia sancti Ambrosii. Habuit tamen inde quinque solidos. Hujus rei testes: Bertrannus de Castiniaco, Johannes Michal, Brunus de Peirola, Robertus Guillelmus.

Willelmus, Dei gracia Autissiod. episcopus, omnibus præsentes litteras inspecturis, in Domino salutem. Noverint universi quod in presentia nostra constitutus, bonæ memoriæ Stephanus Porreni, laborans in extremis, ob remedium animæ suæ, in perpetuum dedit elemosinam monasterio de Crisenone staulum unum in foro Autissiod., in quo venduntur sotulares. In cujus rei memoriam, presentes litteras fecimus annotari et sigilli nostri munimine roborari. Actum, anno ab incarnatione Domini Mº CCº tercio-decimo.

In nomine Dei summi et æterni. Notum sit omnibus fidelibus presentibus atque futuris, qualiter convenit inter domnum abbatem Odilonem fratribusque dejentibus in monasterio Bevacensi, et domnum Rodulfum, virum nobilissimum. Domnus Rodulfus dedit in commutationem ad partes prefati monasterii unam ancillam cum omnibus rebus suis, nomine Dominicam. Recepit item in commutationem de partibus predicti monasterii aliam ancillam, nomine Aldedrudis, relictis omnibus rebus suis supradicto monasterio Bevacensi. Eo ordine ut a die presente faciant predicti seniores ex nominatis rebus quicquid juste facere voluerint. S. domni Rodulfi, qui hanc commutationis cartulam fieri et firmare rogavit. S. Bornoni testis. [S. Rodulfi testis]. S. Cononi testis. S. Beroardi testis. S. Dodoni testis. Data die mercurii, regnante domno Rodulfo rege anno XII, indictione III, anno ab incarnatione millesimo V, feliciter. Amen.

Uniuersis presentes litteras inspecturis ego Hugoninus filius defuncti Johannis d’Aussanges quondam filii domini Uerrici de Auxona militis defuncti notum facio ac etiam manifestum quod questione suborta ac etiam discordia inter me ex una parte et religiosos uiros abbatem et conuentum Sancti Stephani Diuionensis ex altera super eo quod petebam ab eis diuersa inferius contenta in uinis uineis terris redditibus prouentibus et rebus aliis uidelicet quicquid habebant apud Uilote apud Crisseium quatuor falcatas prati sitas apud Janleium in Brolio et in Maubiez et uineas que empte fuerunt ab abbate et conuentu Tulleii uidelicet unum jornale in Uergis et quatuor jornalia in Combis cum rebus aliis. Que omnia dicebam uendita et donata fuisse Uerrico de Auxona auo meo militi quondam cuius heres existo ratione dicti patris mei qui in bonis ipsius Uerrici successit tandem bonis uiris mediantibus super dicta discordia amicabilis composito interuenit ita uidelicet quod de omnibus rebus mobilibus et immobilibus et pertinentiis earumdem ego memoratos abbatem et conuentum quitto penitus et absoluo quittoque eisdem specialiter omnia que superius continentur et quecumque alia petebam ab ipsis quittoque eosdem de omnibus aliis querelis calumpniis iuribus rationibus actionibus et controuersiis que et quas usque in presentem diem ratione quacumque habebam et habere poteram erga ipsos promittens sub religione prestiti juramenti quod questionem aliquam causam uel placitum non mouebo in aliqua curia ecclesiastica uel seculari contra predictos abbatem et conuentum super superius nominatis seu aliquibus aliis si que mihi competebant antea usque ad tempus confectionis presentium litterarum. Renuntians ex certa sciencia omnibus instrumentis et litteris si que uel qua sint confecta uel confecte super aliquibus debitis conuentionibus pactionibus quibuscumque uolens nichilominus et concedens quod si dicta instrumenta uel littere de cetero apparerent in judicio uel extra non habeant de cetero roboris firmitatem nec fidem faciant sed reputentur quasse irrite et inanes. Hanc autem compositionem promitto seruare et inuiolabiliter pro me et coheredibus meis et super hiis omnibus dictis abbati et conuentui erga omnes heredes que descendunt a predicto Uerrico et heredibus eius et erga quoscumque omnes alios garantiam portare sub religione prestiti iuramenti. Hanc eamdem compositionem ego Pontia mater dicti Hugonini et ego Margareta uxor eiusdem Hugonini et ego Odo de Castellione miles frater dicte Margarete laudamus et ratam et firmam habemus et promittimus imperpetuum habere sub uirtute prestiti iuramenti et in nullo contra ire de cetero per nos uel per alios ratione donationis propter nuptias uel proprietatis aut modo alio quolicumque. In cuius rei testimonium et munimen perpetuum nos Hugoninus Pontia Margareta et Odo predicti litteris presentibus sigillum curie Bisuntinensis et sigillum uiri uenerabilis et religiosi domini Johannis abbatis Sancti Pauli Bisuntinensis supplicauimus fecimus et obtinuimus apponi et nos officialis curie Bisuntinensis sigillum ipsius curie; et nos frater Johannes permissione diuina abbas Sancti Pauli Bisuntinensis sigillum nostrum ad preces ipsorum Hugonini Pontie Margarete et Odonis factas coram nobis a predictis Hugonino et Pontia et a dictis Margareta et Odone coram Hugone de Loines clerico Bisuntino ad ipsos ex parte nostra propter hoc destinato et cui fidem super hoc adhibemus litteris presentibus apposuimus in testimonium ueritatis. Actum IX° Kalendas aprilis anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo primo mense martio.

IN PROVINCIA LVGDVNENSI. EST Abbatia Cluniacensis vbi debēt esse circiter Monachi - 200. In Decanatu de Paredo - 25. In Prioratu Marciniaci 12. Monachi, Moniales - 99. In Prioratu Gigniaci - 25. In Prioratu Nanthuaci - 25. In Prioratu S. Marcelli Cabilonensis - 25. In Decanatu de Vergeyo - 20. In Prioratu de Amberta - 20. Prouincia Franciæ. In Abbatia Belli-loci - 20. In Prioratu de Charitate - 80. In Prioratu S. Martini de Campis - 60. In Prioratu de Coinciaco - 36. In Decanatu de Lehuno in sanguine terso - 25. In Prioratu Abbatis-villæ - 24. In Prioratu S. Lupi - 25. In Prioratu de Crispeio - 28. In Decanatu de Gaya - 20. In Decanatu de Nogento - 20. In Prioratu de Valenciniis - 28. In Prioratu S. Margaretæ de Elincuria - 13. In Prioratu S. Reueriani - 13. In Prioratu de Prato - 13. In Prioratu de Nantolio - 13. In Prioratu de Longo-Ponte - 22. Prouincia Prouinciæ Tharentesiæ, Delphinatus, Viennæ. In Prioratu de Aregrandis - 12. In Prioratu de Rampone - 13. In Prioratu S. Marcelli Diensis - 13. In Prioratu de Ganagobia - 13. In Prioratu de Falifoco - 10. In Prioratu S. Saturnini - 30. In Prioratu de Tornaco - 15. In Prioratu de Contamina - 12. In Prioratu de Domena - 13. Prouincia Pictauiæ Santonensis. In Abbatia Monasterij-noui - 41. In Prioratu S. Eutropij. - 21. In Prioratu Insulæ - 13. In Prioratu de Barbesillo - 13. Prouincia Aluerniæ. In Abbatia Mauxiacensi - 41. In Abbatia Thiernensi - 20. In Prioratu Siluiniaci - 40. In Prioratu Celsiniarum - 40. In Prioratu de Volta - 25. In Prioratu de Riuis - 20. Prouincia Vasconiæ. In Prioratu S. Orientij - 25. In Prioratu de Aleyraco - 16. In Prioratu de Carennaco - 12. In Abbatia Moyseacensi - 80. In Abbatia de Campo-rotundo - 13. In Abbatia Arullarum - 20. In Abbatia Exiensi - 22. In Abbatia Lesatensi - 25. In Abbatia Figiacensi - 40. In Prioratu B. Mariæ de Aurente - 25. Prouincia Alemaniæ. In Abbatia Balmensi - 40. In Prioratu Paterniaci - 30. In Prioratu Romani-Monasterij - 22. In Prioratu de Vallibus, supra Poliniacum - 16. In Prioratu S. Albani Basiliensis. - 12. Prouincia Italiæ. In Abbatia S. Benedicti supra Padum In Prioratu S. Maioli - 13. In Prioratu de Pontida - 24. Prouinciæ Angliæ Scotiæ. In Abbatia de Passeleto - 25. In Prioratu S. Pancratij Lewen - 26. In Prioratu de Lenthona - 22. In Prioratu Montis-acuti - 24. In Prioratu de Threford - 22. In Prioratu de Broholme - 16. In Prioratu de Bermondeste - 24. In Prioratu de Vannelot - 40. In Prioratu de Aranthona - 25. In Prioratu de Ponte-fracto - 22. In Prioratu de Chastelaire - 20. In Prioratu de Mendhrio - 9. In Prioratu de Piroella - 14. In Prioratu de Farleya - 20. In Prioratu de Clifford - 11.

Innocentius Episcopus servus servorum Dei, universis Christi fidelibus ad quos litteræ istæ pervenerint, salutem apostolicam benedictionem. Quoniam, ut ait Apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi, prout in corpore gessimus, sive bonum fuerit, sive malum, oportet nos diem messionis extremæ misericordiæ operibus prævenire, ac æternorum intuitu seminare in terris, quod reddente Domino cum multiplicato fructu recolligere debeamus in cœlis, firmam spem, fiduciámque tenentes, quoniam qui parcè seminat, parcè metet, qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus metet vitam æternam. Cum igitur Ecclesia monasterii Trenorchiensis Cabilonensis diocesis, sicut ex parte dilectorum filiorum Abbatis conventûs ejusdem monasterii nobis extitit intimatum, in honore gloriosæ Mariæ Virginis sit constructa, ac Sanctorum Valeriani, Philiberti ibidem corpora requiescant, quorum meritis Dominus Jesus Christus multa inibi miracula operatur, ad promerenda sempiterna gaudia ejusdem Virginis, Sanctorum ipsorum sint suffragia oportuna, universitatem vestram rogamus, monemus, hortamur in Domino, in remissionem vobis peccaminum injungentes, quatenùs ad monasterium ipsum Assumptionis prædictæ Virginis, eorumdem Sanctorum festivitatibus devotè ac humiliter imploraturi à Domino veniam delictorum in humilitate spiritûs accedentes, digna ibidem vota munera pro peccatorum vestrorum remediis offeratis. Nos enim de omnipotentis Dei misericordiâ, beatorum Petri Pauli Apostolorum ejus auctoritate confisi, omnibus verè pœnitentibus confessis qui ad dictum monasterium præfatis festivitatibus causâ devotionis accesserint, quadraginta dies de injunctâ sibi pœnitentiâ misericorditer relaxamus. Datum Lugduni VIII. Kalendas Novembris, pontificatûs nostri anno tertio.

Willelmus, Dei gratia Remorum archiepiscopus, apostolicæ sedis legatus, omnibus ad quos litteræ presentes pervenerint, in Domino salutem. Noverint universi quod, cum curam et administrationem Senonensis ecclesiæ gereremus, et Garinus vicecomes absque liberis decederet, Galerannus, qui defuncti Garini sororem in uxorem duxit, propter infestationes et molestationes quæ sibi inferebantur, ut nos in acquisitione hereditatis quæ uxorem suam de jure contingebat sibi patrocinium præstaremus, et pro relevatione feodi nostri medietatem molendinorum super Vannam positorum, quæ hereditario jure ad uxorem suam spectabant, nobis et successoribus nostris, assensu uxoris et hæredum suorum, in perpetuum possidenda concessit. Nos autem, numerum præbendarum quæ in Senonensi ecclesia pauca erant, augere desiderantes, de præfata medietate molendinorum et fructibus inde provenientium, unam ordinavimus prebendam, quam, assentiente ejusdem ecclesiæ capitulo, magistro Girardo, archidiacono Trecensi assignavimus; hoc tamen tenore quod post obitum ipsius Girardi, ipsa medietas molendinorum in jus commune capituli, vel ad ipsum archiepiscopum revertatur, dummodo numerus præbendarum qui per nos auctus est non decrescat.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri episcopo Eduensi salutem et apostolicam benedictionem. Ut in locis religiosis numerus servitorum competens conservetur, servetur religio et Deo obsequia debita impendantur, opem libenter et operam exhibemus. Cum igitur, sicut nobis exponere curavisti, in quibusdam tue civitatis et diocesis prioratibus tue jurisdictioni subjectis solus monachus immoretur, in aliquibus vero sit diminutus numerus monachorum, quamquam non decreverint facultates, nos volentes in eis, juxta possibilitatem locorum, cultum augmentari divinum et haberi solitum obsequium personarum, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus quatinus abbates sive priores predictorum locorum quod in prioratibus ipsis personas instituant, juxta quod ecclesiarum ipsarum suppetant facultates ac in locis reliquis consuetum restaurent numerum servitorum, monitione premissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas, non obstante si eorum ordini vel personis a sede apostolica est indultum quod in eis nequeat per litteras sedis ejusdem non facientes de indulto hujusmodi mentionem excommunicationis, suspensionis vel interdicti sententia promulgari. Datum Lugduni, XII kalendas augusti, pontificatus nostri anno septimo.

Sacrosanctæ ecclesiæ in honore Sancti Martini apud Lemdatis villa sita, ubi ego Sigebertus, presbiter, confero hujus sancte Dei ecclesiæ aliquid ex rebus meæ proprietatis in comitatu Viennensi, in villa Tertio Superiori: hoc est vineam unam et campum unum. Est ipsa vinea sita in loco ubi dicitur In Monte; terminat ipsa vinea per ambis latus terra Sancti Stephani; terminatur in uno fronte terra Sancti Martini, in alia fronte terra ad infantes Constantini; habet ipsa vinea totum in circuitu perticas agripinales LIII. Est namque predictus campus in ipsa villa in loco ubi dicitur ..... qui terminat in uno latere et una fronte terra Sancti Albani, in alio latere terra Sigiberti presbiteri, in alia fronte terra Sancti Stephani et Sancti Severi; habet per ambis latus in longo perticas agripinales XXXV, in utraque fronte perticas agripinales XVII. Hec omnia suprascripta pro anime mee remedio cedo atque transfundo predicte eclesie Sancti Martini, atque rectori ejusdem ecclesiæ, ita ut ab odierna die ac deinceps faciat de predictis rebus quitquit jure ecclesiastico et auctoritate canonica disponere voluerit; ea tamen ratione, ut dummodo vivo, usum et fructum mihi reservo. Si quis vero, ego ipse aut quilibet ex eredibus meis, aut ex quacumque parte opposita persona, contra hanc donationis meæ voluntatem venire temptaverit, aut aliquam molestiam aut contrarietatem inferre visus fuerit, non valeat vindicare quod repetit, sed insuper sit culpabilis, et impleturus rectoribus ecclesie Sancti Martini auri untias III, atque deinceps meæ devotionis auctoritas firma permaneat, omni stipulatione subnixa. Ego Sigivertus, presbiter, anc oblationem a me facta rellegi et subscripsi, et firmare in presente rogavi. S. Alimar, S. Eldesendis, qui consenserunt. S. Selgantis. S. Godafridi. S. Raimboldi. S. Elberti. S. Girberti. Bernoinus, notarius sanctæ Viennensis ecclesiæ, hanc oblationem scripsi, datavi III nonas aprilis, anno VI regnante Hludovico inclito regum.

Abbas Prulliaci, qui non observavit modum in depositione abbatis Sacri-Portûs, sex diebus sit in levi culpa, duobus eorum in pane et aqua, et XL extra stallum abbatis permaneat, et quotiens aliquis abbas fuerit deponendus et amovendus, fiat sub testimonio duorum vel trium abbatum, et in capitulo, si poterit convenienter interesse.

Iste Iacobus plurimum suum dilexit Cōuentum supra suos prædecessores: pictantiam, vestiarium augmentauit, vt claret ex libro Capituli. Hic Iacobus postmodum in Episcopum Claromontensem electus est, in sequendo vestigia Patrum suorum Abbatiam Cluniacensem resignauit nepoti suo Gofredo de Ambosia. Finaliter obiit in Monasterio Paredi, anno Domini 1516. die xxvij. mensis Decembris. Iacet apud Cluniacum in Capella sancti Martialis Episcopi Confessoris. Diebus istius Iacobi floruit Antonius de Rupe Prior maior, Decretorum Doctor, qui totus Religiosus, totus erga Conuentum laboriosus, Ecclesiam Cluniacensem summa cum charitate amplectens. Fundator extitit venerabilis Collegij sancti Hieronymi apud Dolam, quod extruxit a fundamentis, ædificium miræ pulchritudinis. Iacet in Capitulo iuxta Abbatem Rolandum. Post istum Anthonium fuit Prior maior Philippus Bourgoin antea Prior claustralis, magnæ sanctitatis vir, qui multum rigide tenebat feruorem Ordinis. Iacet in Capitulo iuxta Abbatem Guillermum.

Ioannes tertius, de Bourbonio, sanctæ Aniciensis Ecclesiæ nullius Prouinciæ, nullique in quoquam præterquam sanctæ Sedi Apostolicæ immediate subiectę Episcopus, Abbas Cluniacensis xlij. Qui eodem die quo obiit domnus Oddo II. vnicorditer in Abbatem Cluniacensem postulatus fuit, eidem postulationi felicis recordationis Papa Calixtus pium præbuit consensum: Et tandem in titulum tradidit Abbatiam Cluniac. simul cum dicto Episcopatu Aniciensi tenendam possidendam ex dispensatione Apostolica. Quod visum est correspondere copulæ matrimoniali Iacob Patriarchæ, qui ex diuina dispensatione duas sorores, Liam scilicet Rachel simul in fœcunditate sobolis habuit. Anno vero Domini 1456. præfatus domnus Ioannes de Bourbonio regere incœpit. Rexit autem annis 29. mense vno. Et obiit secūda Decembris anno Domini 1485. apud Prioratum Conuentualem sancti Ragneberti, Ordinis S. Benedicti, diœcesis Lugdunensis, ab Abbatia Monasterij Regalis insulæ Barbaræ immediate dependentis. Cuius Prioratus fuit perpetuus Administrator decem septem annis. Iacet vero apud Cluniacum in Capella quam a fundamentis fieri fecit. Cuius structura miræ excellentiæ fuit, cum sumptu maximo constructa est, vt infra videbitur amplius. Magnam proculdubio sacer Ordo Cluniacensis huius morte ærumnam pertulit, maiorem profecto iacturam in tanti Patris amissione sustinuit, maximam, proh dolor! calamitatē Ecclesia Cluniacensis, totus Ecclesiæ ipsius Conuentus, suo præsidio singulari, viro hoc exemplari orbati susceperunt. Alte heu! nimium vulnus adactum est, intima Ordinis nostri Cluniacensis viscera, animam nostram gladius iste pertransiuit. Flos agri Religionis Monasticæ cōcidit, vineæ Domini optimus cultor, non possum sine lachrymis proloqui, de medio sublatus est. O virum rarissimum! o virum Angelicis animi dotibus præditum! O virum exemplaris normam vitæ, nec minus Angelorum consortio dignissimum! Non sucatus erat, sed sincerus, non versipellis aut mēdax, aut in tegumentis simulationis inuolutus, sed solidus, verax, simplex, domi benignus, in victu suo parcus, in cultu, vt Dei seruos decet, modicus, diuinis mysteriis orationibus sedulo intentus, temporis æstimator admodum auarus, otij expers vixit, Monasteria, Ecclesias, Hospitalia, castra, domosque illorum ædificauit, nonnulla etiam collapsa in pristinum statum restituit. Studuit enim in primis, non tam præesse, quam prodesse, eidem præcipue Abbatiæ nostræ Cluniacensi, in quatuor præsertim. Primo in ædificiis structuris. Secundo in regularibus statutis. Tertio in ornamentis iocalibus preciosis. Quarto in voluminibus libris copiosis. Primo quidem in ædificiis. Nam considerata situatione antiquæ domus Abbatialis Cluniac. ad quam Principes nobiles, cæterique extranei commode accedere non poterant absque magno tumultu circa claustrum, turbatione Religiosorum Monasterij, compensauit Decanum eiusdem Monasterij de quadam platea vacante, prope introitum Abbatiæ seu Monasterij eiusdem, ante conspectum maioris Crucis ipsius Cænobij: In qua a fundamentis ædificari fecit nouam Abbatialem domum cum decenti sumptuoso apparatu: appropriando eidem domui viridarium a parte Orientali, consitum stirpibus vitium, diuersis generibus arborum fructiferarum. Item reparari fecit, de nouo cooperiri, tam in lignis, quam in tegulis ardesiæ ex Britannia per flumen Ligeris vsque ad portum de Digoyn traductis: quatuor maiora pinnacula sacri Monasterij Cluniacensis, siue campanalia, affatim Ecclesiam ad extra decorantia. Item reparari fecit bassas voltas eiusdem Ecclesiæ Cluniacensis in qua speciosam Capellam integraliter a fundamentis construxit in ea parte Ecclesiæ vbi prius erat parua Capella in honorem S. Eutropij constructa. Quam Capellam ex quadratis lapidibus voluit esse constructam, desuper tegulis ardesiæ decenter coopertam. Et in eadem ordinauit fieri duo altaria, maius scilicet in honorem Christiferæ Virginis, beati Ioannis Baptistæ, tredecim Apostolorum commemorato beato Paulo, post Ascensionem Christi in cœlū in Apostolatu assumpto: quorum imagines insculpi fecit in lapidibus congruentibus, quibus supponuntur imagines iusti Simeonis, Patriarchæ Iacob, Prophetarum, conformiter ad dicta conscripta in rotulis earundem imaginum. Secundo vero altare in honorem S. Eutropij, in cuius rotulo hic Virgilianus inscribitur versus. Semper honos, nomenque tuum, laudesque manebunt. Item in Decanatu Paredi ædificauit domum nouam a fundamentis duarum turrium fortium amplarum. Item ædificari fecit domum quadratam in Decanatu Langiaci. Item in Decanatu Scureliarum magnum ingens ædificium construi fecit. Item in castro Lurduni pulcherrimas memoria dignas reparationes fieri fecit in circuitu Donjunni eiusdem Lurduni, erigendo turrim a parte meridionali cum annexis ædificiis. Secundo ipsum sacrum Cœnobium Cluniacense, imo totum ordinem mirum in modum dotauit, cum innouauit, in medium patefecit sanctorum Patrum, qui præfuerant in eodem Monasterio, Statuta Constitutiones, ad bene beateque regulariter viuendum, in vniuersis eiusdem membris, vsque in Orientales, Occiduas, Meridionales, Septentrionales regiones. Misit namque notabiles Religiosos, scientia regulari obseruantia pollentes, in Angliam, Hispaniam, Germaniam, siue Allemaniam, ad reformanda regularia loca Ordinis. Similiter in Prouinciis regni Franciæ, circumadjacentibus oris, patriis, vt in Sabaudia, Delphinatu, Prouincia Prouinciæ, Wasconia, cæteris. Curauit etiam vt suo Conuentui sacri Monasterij Cluniac. bene decenter ministraretur in necessariis tam tempore vbertatis, quam tempore sterilitatis. Circa namque annum 82. impensam fecit trium aut quatuor mille librarum ad recuperanda vina emenda, ex Turnone prope Valentiam, quæ traduci fecit vsque Matisconem per fluuios Rhodani Sagonæ, demum Cluniacum, pro prouisione sui Monasterij Clun. ne sui Religiosi sentirent, seu grauarentur penuria temporis, seu caristia vini. Nec inter cætera silendum est, quod quamprimum intellexit suum Conuentum non habere vinum charitatis in diebus Veneris, liberaliter tradidit, realiter dedit Conuentui suo Cluniacensi pro ministrando dictis sui Monasterij Religiosis charitatem prædicta die Veneris 600 salucea auri pecunia numerata. Tertio in iocalibus pretiosis ornamētis domnus Ioannes de Bourbonio suam decorauit Ecclesiam Cluniacensem. Et primo, Maius altare sacri Cœnobij Clun. ornauit imaginibus Apostolorum Petri Pauli argēteis, in quibus ccxx. marchas argenti fini puri exposuit. Item duas pelues amplas latas, bene decenter deauratas donauit, quæ ponderant xij. marchas argenti fini puri. Item vnum reliquiare argenti deauratum, cuius in circumferentia lapides preciosi. Hoc ad portandum Corpus Christi. Item VIII. candelabra argenti fini in longitudine duorum pedum cum dimidio eleuata. Item IV. incensa argenti, cum quatuor nauiculis argenti. Item II. calices bene decenter deauratos cum patenis in pondere VIII. marcharum argenti. Insuper in ornamentis nobilitauit præclarissime suum iam dictum Monasterium Clun. in octuplici differentia colorum pannorum, vsque ad numerum CCLXXII. petiarum. Et primo in panno veluto alburgi, siue persei coloris, XII. vestimenta cum magnis floribus liliorum auri impressis supra dictum pannum. Item in panno satini cramoysi garniti rosis viridibus albis CVII. preciosa vestimenta donauit dictæ Ecclesiæ Clun. cum duplicaturis bocassini boni decentis persei coloris. Item contulit XXX. vestimenta de damas blanc cum duplicaturis bonis ac decentib. Item eidem Monasterio appropriauit XX. vestimenta de damas rouge. Item alia XXIX. vestimenta de damas iaulne. Item xxiv. de damas vert, furnita omnibus necessariis tam ista, quam præcedentia, sequentia inferius nominata, quæ causa breuitatis non explano longiori modo. Item ipsi Ecclesiæ donauit XXXI. vestimenta panni vulgariter nuncupati drap d’or, in figura cardonum in veluto cramoysi impressorum. Item in sua Capella, in qua requiescit corpus eius, statuit, dedit IV. preciosa vestimenta, quæ sunt de meliori panno auri præ cæteris nominatis. Item idem domnus Ioannes pannum auratum præparauit in veluto nigro, ex quo fieri fecit cappam vnam, infulam vnā, duas tunicas, duas dalmaticas decenter suis paramentis munitas. Item donauit pretiosum pannum ad repræsentationem memoriæ defunctorum in anniuersariis Principum, omnium Prælatorum, quo fuit coopertum suum corpus ad sepulturam deductum in introitu villæ Clun. Qui pannus est deauratus in veluto nigro, habens crucem albam de damas, in medio scutum repræsentās arma eiusdem domni Anicien. Cluniac. Item ad decorem chori sacri Monasterij Clun. donauit VI. petias valde preciosas tapisseriæ, in quibus passio Domini nostri Iesu Christi pulcherrime est impressa intermixtis filis sericeis cum filis lanæ bonæ finæ in vultibus manibus imaginum in eisdem pannis impressarum. Insuper procurauit fieri XII. magnas petias tapisseriæ in pannis coloratis colore alburgo, siue perseo, cum multitudine liliorum geluorum desuper sparsorum, cum barra rubei coloris desuper ex transuerso pertranseunte dicta lilia, quæ sufficiebant ad decorem Chori a dextris, sinistris, pariterque dorsi ad altare Sanctæ Crucis. Quarum petiarum vna tantūmodo remansit, cæteris deperditis in vltimis guerris, quæ in Comitatu Matisconensi, adiacentibus terris, Deo permittente, viguerunt, quæ de domo Abbatiali per nonnullos Principum fiscos ad humanos vsus translatæ. Quarto dictum Cœnobiū Cluniacense in voluminibus libris copiosis decorauit. Et primo. Augustinum de Ciuitate Dei in pergameno duobus voluminibus. Vincentium in historiali speculo in quatuor voluminibus in pergameno. Item quatuor volumina eiusdem Vincentij in speculo naturali. Item eiusdē speculi doctrinalis duo volumina. Item eiusdem in speculo Morali tria volumina. Quæ omnia sunt in pergameno bene decenter scripta, illuminata, religata. Item in pergameno dedit libros theologales qui sequuntur. Expositionem Epistolarum Pauli a principio secundæ ad Corinthios, vsque ad Epistolam ad Hebræos inclusiue, volumen vnum. Item volumen vnum omnium Epistolarum Pauli cum glosa ordinaria Magistri Petri Lombardi. Historiam Scholasticam. Insuper cum suis dictis libris Conuentui datis, sunt sequentes. Liber de Proprietatibus rerum, in pergameno. Decretum in textu glosa, in pergameno. Nouella super vj. Decretalium, cū Mercurialibus, scilicet in pergameno. Lectura Do. Hostiens. super III.IV.V. libris Decretalium, in pergameno. Item eiusdem Hostiensis summa pauperum, in pergameno. Speculum Iuris, Magistri Guillelmi Durandi, in pergameno. Legenda aurea in pergameno. Sextus Decretalium cum textu glosa Io. An. in pergameno. Nouella Ioan. And. super I. II. Decret. in pergameno. Innocentius super libris Decretalium. Item libri Theologales in papyro impressi. Nicolaus de Lyra in principio Genesis, vsque in librum Psalmorum, in I. volumine. Item in libro Psalmorum inclusiue vsque ad Ecclesiasticum II. volumen. Item III. volumen a libris Isaiæ inclusiue vsque ad libros Machabæorum. Item IV. volumen eiusdem super Libris Euangeliorum. Item V. volumen super Epistolis Pauli, super libro Apocalypsis. Volumen Ioannis Chrysostomi super Ioannem, in homiliis. Rationale diuinorum Officiorum, volumen vnum. Sermones Roberti de Aduentu Domini. Item Sermones eiusdem Quadragesimales. Prima pars summæ fratris Antonij Florentij. Prima pars tertiæ partis summæ eiusdem fratris Antonij. Item eiusdem secunda pars tertiæ partis. Item eiusdem prima pars secundæ partis summæ. Historia Scholastica Eusebij Cæsariensis. Dogmata Richardi de Media-villa. Expositio Psalterij Card. de Turre-cremata. Sermones ad omnes status. Speculum vitæ humanæ Zamoren. Sophologium. Magister sententiarum in textu. Sermones domni Cardinalis de Turrecremata per totum annum. Volumen Epistolarum beati Hieronymi in prima secunda partibus. Expositio B. Thomæ super Luca Ioanne. Item expositio eiusdem super Matthæo Marco. Scotus super I. II. Sententiarum. Item idem super III. IV. Item Quotlibeta S. Thomæ. Prima pars Summæ S. Thomæ. Item prima secundæ S. Thomæ. Lectura domni Bonauenturæ. Item secunda secundæ S. Thomæ. Item tertia pars Summæ S. Thomæ. Item libri Iuris impressi dati a pręfato dōno Ioanne de Bourbonio. Et primo libri Iuris ciuilis. Volumen paruum completum libris quatuor, scilicet Institutionum, decem collationibus, quarum vltima dicitur Liber feudorum, tribus Libris Codicis, X. scilicet XI. XII. ff. Vetus in textu glosa. ff. Nouum in textu glosa. Item Inforciatum cum textu glosa. Bartholus super nouem Libris Codicis. Item Bartholus in prima secunda partibus ff. veteris. Item Bartholus in duabus partibus ff. noui. Item Bartholus super Inforciato in duobus voluminibus. Lectura domni Alexandri de Imola super I. II. parte ff. noui, in 2 volumin. Consilia Alexandri de Imola. Baldus super prima parte ff. veteris. Item idem super prima Inforciati. Item super quarto Codicis. Item Angelus de Perusio super prima parte ff. veteris. Item Practica Ferrariensis super actionibus libellis. Sequuntur alij libri impressi in iure Canonico. Decretum cum textu glosa. Decretales cum textu glosa. Sextus liber Decretalium cum textu glosa. Clementinæ cum textu glosa. Lectura Panormitani in I. II. III. IV. V. Decretalium in VII. voluminibus. Lectura Ioannis de sancto Geminiano super Sexto, in II. voluminibus. Lectura Do. Cardinalis Florentini super Clementinis. Item aliud volumen in papyro manuscriptum super lectura Ioannis de S. Geminiano a titulo, de vita honestate cleric. vsque in finem. Repertorium Ioannis Calderini super Iure Canonico in II. Voluminibus. Supplementum super Pisenualla. Summa de casibus. Repertorium speculi in duobus Voluminibus. Lectura Baldi super I. II. Decretalium. Sequuntur libri Historiales. Et primo. Plinius Secundus in Naturali Historia completus, in impressione. Plutarchus de Illustribus viris. Titus Liuius in tribus Decadibus, videlicet de origine Vrbis, decas prima. Aulus Gellius in libro Noctium Atticarum. Eutropius, Spartianus. Lactantius in libr. diuinarum Institutionum. Tullius de Officiis. Sequuntur libri Grammatices, quos præfatus Do. Ioan. de Bourbonio dedit suo Monasterio Cluniacensi. Catholicum in duobus Voluminibus. Mamotetrum super significatione obscurorum vocabulorū, a principio Librorum Genesis, vsque in finem Apocalypsis, etiam cum Legendis Sanctorum. Nec est silendum illud grande commodū, imo inæstimabile, quod præfatus domnus Ioannes de Bourbonio, Abbas Cluniac. Monasterio Cluniacensi toto Ordini contulit. Nam ipse vestigiis inhærendo prædecessorum eius, præsertim reuerendi Patris domni Aymardi quondam Abbatis Cluniacensis, B. Patris Odilonis immed. successoris, morem ipsius gerens, qui vita comite adhuc prouideri fecit de Abbatia eiusdem Monasterij per ipsum in manibus sui Conuentus resignata, sancto Mayolo data per electionem sui Conuentus. Sic Pater bonus Pastor noster domnus Ioannes de Bourbonio, ne in futurū caderet ipsius Abbatiæ Clun. administratio in manus luporum rapacium: Monastico Ordini subuenire cupiēs, existimans nihil certius morte, nihil incertius hora mortis, anno suæ ordinationis xxiv. anno videlicet 1480, venerabilem virum domnum Hugonem de Botone decretorum Doctorem eximium Decanum Decanatus S. Viuētij de Vergeyo, cum speciali expresso mandato, Procuratorē suum in Curia præfatus reuerēdissimus Pater Do. Ioan. de Bourbonio constituit, ad resignandum Abbatiam in manibus felicis recordationis domni Sixti Papæ IV. sub reseruatione tamen administrationis eiusdem Abbatiæ dum viueret, in temporalibus spiritualibus. Et hoc in fauorem reuerēdi in Christo Patris Domini Iacobi de Ambosia, Abbatis Monasteriorum, Iumeticen. diœcesis Rothomagensis S. Illidij. Ordinis S. Benedicti, diœcesis Claromontensis. Preces igitur totus Ordo Clun. qui nunc est, in postremū erit, nos ipsius superstites præsertim, fundamus ad Dominū, postea stipendarias lachrymas, vt huic Patri Reuerēdissimo, Domino Ioanni de Bourbonio Episcopo Aniciensi ac Abbati Cluniacensi, nobis refrigerij sedem, æterni luminis sui claritatem largiri dignetur.

Ego P[ontius], Dei gratia episcopus Matisconensis, et capitulum ejusdem loci, notum facimus universis, quod cum causa verteretur inter nos, ex una parte, et venerabiles abbatem et conventum Cluniacensem, ex altera, super procurationibus, quas in locis illis quos Cluniacenses decanatus appellant petebamus, in viros venerabiles Hugonem, priorem Silviniacensem, et magistrum Columbum, domini papæ subdiaconum, compromisimus super causa supradicta. Qui, tanquam viri providi et discreti, laboribus et expensis utriusque partis providere cupientes, de consensu partium pacem reformaverunt in modum inferius annotatum: «Ego frater, H., etc. Actum anno gratie millesimo ducentesimo quinto decimo, in vigilia sancti Bartholomei apostoli.» Ego autem Pontius episcopus et capitulum Matisconense, formam pacis ante dictam communi consensu et voluntate ratam habentes et gratam, presens instrumentum sigillis nostris duximus roborandum perpetua firmitate duraturum. Actum anno predicto, et die prescripto, apud Sanctum Petrum Matisconensem.

Willelmus, Dei gratia Senonensis archiepiscopus, apostolice sedis legatus, omnibus, tam futuris quam presentibus, in perpetuum. Noverit universitas vestra quod quedam querela inter canonicos Beati-Stephani Senonensis et Gilonem, abbatem Sancte-Columbe et Salonem de Maslai, militem, diu in presentia nostra ventilata est. Dicebant enim canonici se debere habere medietatem decime vini vinearum quas homines de Fontibus habebant in decimatione de Villaparred. Cum vero idem abbas et Salo diu restitissent, tandem hinc et inde concessum fuit quod, si canonici quatuor homines idoneos de Fontibus habere possent qui jurarent idipsum ita debere esse, sicut canonici asserebant, ratum et firmum haberetur; sin autem, abbas et Salo quatuor homines de Villaparred producerent, quorum juramento pars utraque staret. Quia vero canonici quatuor homines qui pro illis jurarent producere non potuerunt, abbas et Salo quatuor homines de Villaparred produxerunt, in quos hinc et inde compromissum fuit. Nos autem, attestationes ipsorum quatuor, cum juramento susceptas, approbantes, totam querelam prefate ecclesie Sancte-Columbe et Saloni adjudicavimus, et eisdem canonicis super hoc perpetuum silentium indiximus, hoc tamen tenore, quod ecclesia Sancte-Columbe duas partes ipsius querele perpetuo possideat, et Salo terciam partem similiter habeat. Quod ut ratum et inconcussum permaneat, presentis scripti attestatione, et sigilli nostri auctoritate confirmavimus. Actum Senonis, in palacio pontificali, anno ab Incarnatione Domini Mº Cº LXXº IIIIº.

De Desiderato ejusdem territorii recluso. In hac urbe fuit et Desideratus presbyter, quem ego apud monasterium Gurthonense vidi (An. 570, 30 April.), virum sanctitate magnificum, qui saepius frigoriticis, dolore dentium laborantibus aliisque morbis, orando finem imposuit. Nam usque quoque reclusus erat, hoc est non egrediebatur e cellula : sed qui voluisset videbat eum in cellula. Hic, ut diximus, eximiis illustratus virtutibus emicuit saeculo. Quod audiens benedictus Agricola episcopus, misit archidiaconum suum, ut beatum urbis coemeterio deferret : sed resistentibus monachis, quod jussus fuerat non implevit. Posthaec, aedificato xenodochio leprosorum sacerdos suburbano, in ejus basilicam collectis abbatibus et omni clero, beatum corpus transtulit, et in basilica superius memorata summo studio sepelivit : qui se nunc vivere cum Christo magnis virtutibus manifestat.

Sub die Jovis, apud Matisconem, in mallo ante presentiam domni Maioli vicecomitis venit quedam femina nomine Raingardis et infantes Landrici senioris ejus, (et) postulaverunt ibi brevem heleemosinariam quod Landricus ad suam finem de sua hereditate unicuique divisit, ad partem vero Raingarde venerunt res in villa Cropio et in Dalainaco, Besornaco, quicquid ipse Landricus habuit; in Varennas similiter advenerunt illi curtili III, ubi Berardus et Landradus et Rainardus resedunt; et de pratis et de silvis, campis, et portuum medietas, et molinariis. Inde notitiam accepit his presentibus.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Quoniam volubilium temporum mutabilitas rerum mutabilitatem et oblivionem confert et parturit, quicquid in memoriam volumus permanere, litterarum testimonio debemus perhennare. Sciant igitur moderni cum posteris quod domnus Guido, Molismensis ecclesie venerabilis abbas, et domnus Robertus, prior de Peiaco, cum pluribus aliis religiosis honestisque personis me Willelmum, Cathalaunensis ecclesie immeritum pontificem, sub optentu pietatis adierunt expetentes et deprecantes quatinus ecclesias quas in nostro episcopatu de manu laicali per manum nostram acceperant, eisdem meo firmarem privilegio, et quicquid ulterius in eisdem ecclesiis cujuslibet persone, per manum Cathalaunensis episcopi, monachis Molismensibus traderet devotio. Ego igitur Willelmus Dei gratia Cathalaunensis episcopus, eorum peticioni annuens, per hujus privilegii mei cartulam ad laudem et concessionem archidiaconorum canonicorumque nostrorum firmo eis et ecclesie Molismensi que superius expecierunt. Scilicet ecclesiam de Baya cum tota magna decima, exceptis tribus modiis annone qui ad sacerdotem pertinent de Baya, scilicet modium frumenti, modium siliginis et modium avene, et duas partes tocius minute decime et feni, et in Purificatione beate Marie omnes candelas; siquidem prior de Peyaco vel monachus ex parte sua in ecclesia de Baya in festo sancti Petri missam celebrare tenetur. Et ecclesiam de Onya cum duabus partibus magne decime et minute, et duas partes turtellorum de Natali et de Pascha. Capellam quoque que est ad fontem de Lusineio. Item in villa que Fera Campestris appellatur, ecclesiam unam cum capella Aquatici, eidem ecclesie appendicia. Quecumque siquidem catholica persona in atriis ecclesiarum in quibus monachi manent se sepeliri pecierit, non ei prohibeatur, salvo tamen jure sacerdotis et ecclesie parrochialis. Sacerdotes ydoneos in ecclesiis prelibatis abbas Molismensis sive priores eligant, et ad suscipiendam curam animarum episcopo presentent. Hec umquam omnia trado ecclesie Molismensi firma et illibata. Si quis autem huic privilegio contradicere voluerit, secundo terciove commonitus nisi satisfactione congrua emendaverit, Spiritus sancti gladio feriatur et a liminibus sancte ecclesie sequestretur. Actum est hoc Cathalauni et confirmatum in ecclesia Beati Stephani, anno ab incarnatione Domini M°.C°.XIIII°., indictione VIIa. Ecce persone subscribuntur quarum testimonio carta hec roboratur: scilicet Herberti archidiaconi; S. Odonis, S. alterius Odonis, S. tercii Odonis, archidiaconorum; S. Rogerii tesaurarii, S. Garnerii cantoris; S. Petri, S. Henrici, presbiterorum; regnante in Gallia venerabili Francorum rege Ludovico, domno Willelmo Cathalaunense episcopo. Reinaldus cancellarius scripsit et subscripsit.

[U]niversis litteras istas inspecturis frater Galterus dictus abbas Vallis lucentis eternam in Domino salutem. Noverint universi quod frater Milo conversus noster magister cellarii nostri de Vallibus unam parvam masuram nostram que est in villa de Vallibus juxta masuram Cailat de licentia nostra dimisit et concessit Roberto Bodeth de Charenteneio et heredi ejus possidendam, ita quod propter hoc idem Robertus aut heres ejus aut qui masuram tenebit reddet singulis annis in festo sancti Remigii fratribus ecclesie nostre sine intermissione sex denarios et unum minellum avene ad cumulum. Hujus rei testimonium litteras nostras scribi fecimus sigilli nostri attestatione signatas. Actum anno Domini M° CC° XIIII°.

Stephanus primus, Abbas vndecimus, incepit regere anno 1163. Hic post decē annos deponitur, Rodulphus de Soliaco eligitur, anno sequenti Stephanus moritur. Diebus istius Stephani Ioannes de Bapalmis floruit quondam Prior claustralis Cluniacēsis Sacrista. Iste multum rigide tenebat feruorem Ordinis. Multa etiam bona fecit in hoc Monasterio Clun. Fecit enim tres cruces, vnam auream cū lapidibus preciosis, duas argenteas, candelabrū ante maius altare cum quinque ramis. Fecit etiam fieri nouem bachiles argenteas, albas deauratas plurimas, cappas, aliaque multa bona. Tandem acquisiuit decem libras censuales in hac villa Cluniaci ad refectionem fratrum in die sui obitus. Anno huius Stephani sexto, tres soles Nonis Septembris visi sunt in parte Occidentali, sed duobus paulatim deficientibus, sol diei, qui medius erat, remansit vsque ad occasum. Et duobus annis vitæ tres lunæ in cœlo sunt visæ, in medio signum crucis. Anno insuper eiusdem Stephani viij. beatus Thomas Cantuariensis martyrio coronatur. Eodem tempore magister Petrus Comestor celebris habetur in Francia, vir facundissimus, in diuinis quidem scripturis excellens.

Notum sit omnibus quod Milo* dominus Sarmatiensis et uxor ejus Margarita*, rogatu Humberti, tunc temporis prioris Sarmatiensis, acceptis ab eo quatuor libris, concesserunt ęcclesię sanctę MARIE apud idem castrum constitutę quicquid antecessores eorum vel alii fideles eidem loco pro animabus suis contulerant aut collaturi essent, vel quicquid eadem ecclesia emptione adquisierat, aut deinceps adquisitura esset. Hoc coram multis, ut diximus, concesserunt, et quod idem filio suo Pontio, cum ad intelligentiam veniret, concedere facerent, promiserunt. Testes sunt: Humbertus de Villiaco; Tetbaldus* de Grisine; Hugo de Tor[iaco]; Hugo de Turce; Humbertus de Caldin[iaco]; Abbas d’Unce; Helgo, frater ejus; Dodo* Marriniaci; Milo de Verge; Hugo, filius Gislerii; Pontius cliens; Raymbertus; Aldo; Petrus; Henricus; Vualo; Gyrardus; Constantinus.

A) INDICTIO CAPITULI GENERALIS anno Domini 1738 die 5 mensis maii et sequentibus, apud Cistercium in ducatu Burgundiae celebrandi. Nos, frater Andochius Pernot, abbas Cistercii,… *etc. ut in forma consueta*. Salutem in Auctore salutis. Tandem miseratione Divina, extincto bellorum incendio, christianorumque principum concordia feliciter constabilita, iuvat suspensa sinistris imparum eventibus et retardata nimis adimplere vota communibus Ordinis commodis ac necessitatibus unanimi omnium vestrum sententia et consensu providere, pertractare eadem mente unoque consilio ardua et urgentia eiusdem Ordinis negotia, iustitiae leges in concordia disponere atque disciplinam in charitatis et pacis vinculo consolidare. Eapropter *Indictionem* nostram Capituli generalis anno Domini 1733, die sexta maii publicatam, die vero vigesima tertia mensis decembris eiusdem anni revocatam, sub melioribus auspiciis quamprimum renovandam ac restituendam esse duximus, uti praesentium litterarum tenore renovamus ac restituimus, atque paterna nostra et plenaria qua fungimur Ordinis auctoritate, praedicti Capituli generalis, seu comitiorum solemnitatem ad diem quintam mensis maii, quae est feria secunda immediate sequens dominicam quartam post Pascha, anni proxime venturi 1738, apud Cistercium, totius Ordinis caput, solito more celebrandum de novo indicimus et convocamus ; in quo quidem Capitulo generali, auxiliante Deo, praecipue de divini cultus et honoris augmento, de mutuae charitatis firmamento, de sanctae regulae et monasticae disciplinae observantia, de uniformitatis conservatione, aliisque salutaribus ordinationibus, iuxta regulares Ordinis et Sanctae Sedis Apostolicae constitutiones, una vobiscum agere, necnon de variis quibusdam maximi momenti rebus Ordinis statum spectantibus, quae mutuo sollicitudinis et auctoritatis praesidio planius ac facilius dirigi diffinirique possunt, deliberare, disponere et decernere constituimus. Vos autem omnes et singulos paterno affectu monemus et obtestamur, ut officii vestri religionisque memores, tam sancto operi promovendo adesse studeatis, et nihilominus cuilibet vestrum in virtute salutaris obedientiae et sub poenis in constitutione f. r. Benedicti PP. XII expressis, aliisque nostro et Capituli generalis arbitrio infligendis… *etc.* — Ne ulla vero ignorantiae … *etc.* Iniungimus praeterea … *etc.* Denique praecipimus … *etc.* Prohibemus autem … *etc.* Et quoniam praesentium … *etc.* Datum in nostro Cistercii archicoenobio, sub nostro secretariique nostri signo manuali, et maioris contrasigilli nostri impressione anno Domini 1737, die vero 15 mensis maii. *Sic signatum* F. Andochius, abbas generalis Cisterciensis. — *Et infra* de mandato praefati Rmi D. N. abbatis generalis, fr. Ioannes Bernardus Begin secretarius, et sigillatum maiori sigillo eiusdem Rmi D. N. Concordat, 14 iulii 1737. Fr. A. Pattheet. * * * Acta Capituli generalis apud Cistercium celebrati anno Domini 1738, die 5 maii et sequentibus. 1.  Restituta tandem in omnibus Europae partibus pace, *Indictio* Capituli generalis Cisterciensis Ordinis bellorum tumultu ac iniuria temporum diu retardati, et anno proxime elapso nova *Indictione* a Rmo D. N. denuo convocati, ad exoptatum effectum pervenit, accedente die 4 mensis maii praesentis anni 1738, circa horam 4 serotinam ad archicoenobium Cistercii, caput et matrem Ordinis, innumera abbatum multitudine Rmum D. N. generalem ad maiorem ecclesiam inter devotam religiosorum turmam, pulsantibus campanis, et organis modulantibus, comitante. 2.  Itaque anno praedicto, die 5 maii, horis matutinis post tertiam et missam de S. Spiritu celebratam in pontificalibus per R. D. abbatem de Neocella, episcopum Zamencem designatum, Rmus D. N. omnes abbates, aliique ad praesens Capitulum convocati convenerunt ad sonum maioris campanae in Capitulum cum venerabili conventu Cistercii, ubi omnes in suis locis genuflexi hymnum *Veni Creator* decantarunt, subiiciente versus et collectas consuetas Rmo D. N. 3.  Lectis postea Sereniss. ac Christianiss. Regis litteris ac praevia humanissima oratione ab Ill. et magnifico D. D. de la Briffe, ducatus Burgundiae dignissimo Praefecto, de clementissima Regis voluntate erga Rmum D. N. ac totum Ordinem, Rmus D. N. sedens, et post eum sedentibus pariter omnibus, gravi, paterna, facundaque oratione omnes in Christo congregatos admonuit de renovanda ac constanter conservanda unitate spiritus, quatinus vinculo charitatis arcte uniti eant de virtute in virtutem, et quantum humana et fragilis conditio permittit, ad religiosae perfectionis fastigium ascendere contendant. 4.  Post haec recedens Rmus D. N. cum RR. adm DD. abbatibus de Firmitate, de Claravalle et de Morimundo, (R. adm D. abbate de Pontigniaco ob senium absente) e Capitulo ad Diffinitorium accessit idem Rmus D. N. cum praedictis tribus primis abbatibus pro Diffinitoribus eligendis. Cantor Cistercii petita ante discessum Rmi D. N. benedictione, legit sequens Indulgentiarum *Breve* Apostolicum universo Ordini a SS. D. N. benigne concessum. 5.  Universis Christi fidelibus praesentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. — Cum, sicut accepimus, Capitulum generale monachorum Ordinis Cisterciensis in monasterio Cistercii, Cabilonensis dioecesis monachorum Ordinis huiusmodi quod omnium eiusdem Ordinis monasteriorum et locorum regularium caput et mater existit, die 5 mensis maii benedicente Domino, celebrandum sit, Nos, ut opus tam pium maiori cum fructu fiat, et ad augendam fidelium religionem et animarum salutem, coelestibus Ecclesiae thesauris pia charitate intenti, omnibus utriusque sexus Christi fidelibus vere poenitentibus et confessis, ac sacra communione refectis, qui ecclesiam praefati monasterii, vel aliquam ex ecclesiis monasteriorum monachorum Ordinis huiusmodi ubique existentium, die praefato ac singulis actualis illius celebrationis diebus devote visitaverint, et ibi pro christianorum Principum concordia, haeresim extirpatione ac sanctae matris Ecclesiae exaltatione, pias ad Deum preces effuderint, plenariam semel dumtaxat omnium peccatorum suorum veniam indulgentiam et remissionem misericorditer in Domino concedimus, praesentibus post celebrationem dicti Capituli generalis minime valituris. Volumus autem ut si pro impetratione, postulatione, admissione seu publicatione praesentium aliquid vel minimum detur, aut sponte oblatum recipiatur, praesentes nullae sint. Utque earumdem praesentium transsumptis, seu exemplis etiam impressis, manu alicuius notarii publici subscriptis, et sigillo personae in ecclesiastica dignitate constitutae, vel Procuratoris generalis dicti Ordinis munitis, eadem prorsus fidem adhibeatur quae adhiberetur ipsis praesentibus si forent exhibitae vel ostensae. — Datum Romae apud Sanctam Mariam Maiorem sub annulo Piscatoris die 16 decembris 1737, pontificatus nostri anno 8. *Signatum.* F. Carolus Oliverius. 6.  Deinde cantor legit articulum de *Antiquis Diffinitionibus* : Quomodo se habeant abbates in Capitulo generali, caput III *Chartae charitatis*, bullam Clementis PP. IV quae incipit *Parvus fons*, et aliqua capita ex sacra regula. Quam lectionem continuavit usque ad reditum Rmi D. N. et dictorum adm RR. DD. abbatum ex Diffinitorio, ubi facto Diffinitorum selectu ad Capitulum reversus Rmus D. N. cum praefatis DD. abbatibus ordinationem sequentem iussit alta voce promulgari per D. Ioannem Bernardum Begin, secretarium suum, videlicet. ORDINATIO CAPITULI GENERALIS 7. *Diffinitores* : Rmus D. N. abbas **Cisterciensis**, s. th. d., R. D. abbas de Luciscella, R. D. abbas de Novo Castro, s. th. d., R. D. abbas de Grosso bosco, R. D. abbas de S. Urbano ; R. adm D. abbas de **Firmitate**, R. D. abbas de Gratia Dei Bisuntinensi, R. D. abbas de Sedlicio, R. D. abbas de Uterina valle, s. th. d., R. D. abbas de Oliva ; pro R. adm D. abbate de **Pontigniaco** absente R. D. abbas de Langheim, R. D. abbas de S. Fide in Hispania, R. D. abbas de Waldsassen, R. D. abbas de S. Benedicto in Italia ; R. adm D. abbas de **Claravalle**, R. D. abbas de Bello becco, s. th. d., R. D. abas de Septem fontibus, R. D. abbas de Baudeloo, R. D. abbas de Himmerode ; R. adm D. abbas **Morimundo**, R. D. abbas de Alta sylva, R. D. abbas de Porta Gloni, s. th. d., R. D. abbas de S. Cruce in Austria, R. D. abbas de Pelplinio. *Confessarii* : R. D. abbas de Aureavalle, R. D. abbas de Trappa, R. D. abbas de Fide in Hispania, R. D. abbas de Parisio, R. D. coadiutor de Landa, D. prior de Thoroneto, D. prior de Monasteriis, D. prior de Eleemosina, s. th. d., D. prior de Charitate Bisuntinensi, D. magister novitiorum Cistercii, D. subprior Cistercii. *Consultores* : R. D. abbas de Neocella, R. D. abbas de Ebraco, R. D. abbas de Parisio, R. D. abbas de Nizella, R. D. abbas de Pietate, s. th. d., R. D., abbas de Precibus, s. th. d., R. D. abbas de Charmeia, R. D. coadiutor de Escureyo, R. D. coadiutor de Landa, R. D. diffinitor Congreg. Arragonum et Navarrae. *Magistri caeremoniarum* : R. D. abbas de Villario in Brabantia, R. D. abbas de Valcellis, R. D. abbas de Waldsassio, R. D. abbas de Stamedio, R. D. abbas de Alta sylva, R. D. abbas Walderspacensis, R. D. abbas de Porta Gloni, s. th. d., D. prior Cistercii, D. Provisor collegii S. Bernardi Parisiensis, s. th. d., D. prior de Flarano, D. secretarius R. adm D. abbatis de Claravalle. *Auditores computationum* : R. D. de Escureyo, R. D. abbas de Pinu, D. Provisor de Sinanqua, D. prior de Valloliis, s. th. d., D. prior de Oratorio, D. prior de Maceriis, D. prior de Bonavalle Viennensi, D. cellerarius de Firmitate, D. De Musy deputatus de Alta ripa. *Contractuum examinatores* : R. D. abbas de Bello prato in Lotharingia, R. D. abbas de Walderspacensis, R. D. abbas de Luba, R. D. abbas de Heisterbaco, D. secretarius Congreg. Germaniae, D. prior de S. Andrea Rothomagensi, s. th. d., D. prior de Monasteriis, D. prior de Oliva, s. th. d., D. prior de Vallibus in Ornesio, s. th. d., D. prior de Fonteneto, s. th. d., D. procurator collegii S. Bernardi Parisiensis, D. procurator de Maceriis. *Receptores excusationum* : R. D. abbas de Aureavalle, R. D. abbas de Trappa, D. Prior de Thoroneto, D. Prior de Eleemosina, s. th. d., D. Procurator de Firmitate. *Notarii abbates* : R. D. abbas de Barbereio, R. D. abbas de Maris stella. *Promotores causarum* : R. D. abbas de Valle dulci, s. th. d., R. D. Prior perpetuus de Gratia N. D. s. th. d. *Notarii ad pedes* : D. Benedictus Schindler secretarius Rmi D. N., Ioannes Bernardus Begin secret. Rmi D. N. *Portarii diffinitorii* : D. Franciscus Marivin Provisor collegii S. Bernardi Parisiensis, s. th. d., D. Maximilianus Dardenne prior de Sylvanesio. 8.  His itaque ordinatis et RR. adm tribus primis abbatibus ceterisque Diffinitoribus, quibus ex officio in Diffinitorio locus competit, a Rmo D. N. rite institutis, et de servanda fidelitate ab ipso admonitis, ipse solus sedens, ceteri autem stantes, tacto pectore, sub fide sacerdotis de fideli commissi sibi muneris executione iuramentum praestiterunt, et praecedente Rmo D. N. omnes secundum suum ordinem a Capitulo exierunt. Et sic soluta fuit prima sessio. 9.  In 2 sessione horis pomeridianis habita, RR. DD. Promotores inhaerendo venerandis Patrum nostrorum vestigiis, requisiverunt ut per Rmum D. N. Praesidem et Capitulum generale determinarentur orationes et preces, quae sic ordinatae sunt. 10.  Pro SS. DD. N. Clemente PP. XII … pro Emin. cardinalibus … et maxime pro Emin. D. D. Antonio Cardinali De Via, Ordinis Protectore clementissimo … *etc.* 11.  Pro Sereniss. et Augustiss. D. D. Carolo, Dei gratia Romanorum Imperatore. Pro Sereniss. D. D. Ludovico XV Galliarum et Navarrae Rege… Pro Sereniss. D. D. Philippo V, Hispaniarum Rege catholico. Pro Sereniss. D. D. Augusto III Poloniarum Rege Orthodoxo… Pro Sereniss. stippe [stirpe] Ill. Ducum Burgundiae … *etc.* Pro Emin. D. D. Hercule de Fleury, Regni Galliarum administro, et de universa Europa sacroque Cisterciensi Ordine optime merito. Pro Ducibus … *etc.* 12.  Pro burgensibus … *etc.* 13.  Pro pace et unitate … *etc.* 14.  Postremo pro omnibus religiosis … *etc.* 15.  Et statim ad requisitionem RR. DD. Promotorum lectae sunt diffinitiones Capituli generalis de anno 1699, ad quarum lectionem declaravit Rmus D. N. cartas Capitulorum generalium ac universi Ordinis esse iam asservatas in loco separato a cartis monasterii Cistercii. 16.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus, deliberatum est et decretum, collectis suffragiis, quod inhaerendo antiquis diffinitionibus, nemini liceat in audientia Diffinitorii loqui nisi stando, et petita et obtenta licentia a Rmo D. N. Cistercii abbate Praeside. 17.  Statutum est in formula excommunicationis die Palmarum promulgari solita, olim insertam hanc clausulam *nisi infra diem Jovis resipiscant*, omittendam et delendam esse. 18.  Controversia orta ex lectione statuti in quo dicitur, quod ratio suspicionis debeat probari apud Visitatorem seu Vicarium generalem, remittitur ad aliam sessionem discutienda et iudicanda. 19.  R. D. abbas de Himmenrode [Himmerode] quaedam negotia proposuit suam provinciam concernente quae Capitulum generale iussit communicari RR. DD. Promotoribus in scripto, ut ea ab ipsis in Diffinitorio proponantur, in altera sessione examinanda. 20.  Die 6 eiusdem mensis, celebrata missa de s. Ioanne ad Portam Latinam, pontificante R. adm D. abbate de Firmitate, convocato ad sonum maioris campanae Diffinitorio, ad horam 8 matutinam, continuata est lectio diffinitionum dicti Capituli generalis anni 1699. Quarum lectione absoluta, approbatae sunt et confirmatae ultimi Capituli diffinitiones, exceptis articulis qui limitatione et explicatione indigebant, et a RR. DD. Promotoribus in sequentibus sessionibus proponentur examinandi. 21.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus, Capitulum generale diffinit : 1° Renovando decreta Capitulorum generalium de anno 1667 et 1672 prohibitum esse ne fiant a quovis petitiones seu requisitiones nisi per viam et ministerium Promotorum. — 2° Quod agitatis a RR. DD. Promotoribus, ubi opus erit, in utramque partem quaestionibus, post ipsorum requisitionem, Rmus D. N. teneatur suffragia alternatim, id est unius post alterum colligere, et ad pluralitatem suffragiorum concludere ; et si res gravioris momenti et difficilioris discussionis sint, tunc poterunt ad alteram sessionem, vel ad consultores remitti. 22.  Circa controversiam remissam in sessione 2, de suspicione probanda apud Visitatorem, visum est Capitulo generali, adhaerendo requisitioni RR. DD. Promotorum renovare decreta Capitulorum generalium praecedentium scilicet de annis 1667 et 1683, quibus prohibetur Patribus immediatis ne commissarios mittant nisi Vicario legitime suspecto, cuius suspicionis causa probabitur a Patribus coram Visitatore, quam si legitimam invenerit dictus Vicarius generalis tum sese revocando partes ad Patrem immediatum remittat. Si vero ipsam illegitimam diiudicaverit, nihilominus, processum instituet, et alia facienda faciet, salvo debito recursu ad Patrem immediatum. Si vero Pater immediatus in certis sibi causis notis Vicarium suspectum habuerit, tunc tenebitur coram Rmo D. N. Cisterciensi suspicionis causas deducere, et ab ipso plenaria qua fungitur auctoritate Capituli generalis dispensationem obtinere valent, exceptis commissionibus datis vel dandis a Rmo D. N. pro monasteriis Poloniae, et aliis extra Galliam sitis pariter exceptis, iuxta diffinitionem Capituli generalis anni 1683, commissionibus datis vel dandis a Rmo D. N. et a R. adm D. abbate de Claravalle pro monasteriis Belgii Gallici. 23.  Hora 2 post meridiem, ad signum maioris campanae, absente propter infirmitatem R. D. abbate de Septem fontibus, ad requisitionem RR. DD. Promotorum, statutum est quamlibet a RR. DD. Promotoribus propositam quaestionem ita seorsim solvendam esse seu terminandam, ut nemini liceat occasione propositae quaestionis aliam proponere. 24.  Requirente R. D. primo Promotore ut a Vicariis generalibus fierent relationes visitationum ab ipsis factarum in monasteriis suae curae et diligentiae commissis, statim, ut aliis fieret exemplo, Rmus D. N. rationem reddidit de visitationibus per se nuperrime factis. Tum laudata plurimum paterna Rmi D. N. vigilantia occasione debitorum a R. adm D. abbate de Firmitate, nuper defuncto, et ipsius conventu contractorum, prohibet Capitulum generale ne quatuor primi, aliique abbates, abbatissae, superiores et superiorissae mutuo pecunias accipiant, nec etiam sylvas inter bona immobilia, iuxta bullam SS. D. Benedicti PP. XII, comprehendendas, vendere praesumant, absque maioris vel saltem senioris partis respective conventus libero et in scriptis consensu, et Vicariorum seu Patrum immediatorum, facta prius diligenti de commodo et incommodo inquisitione, et Capituli generalis, aut eo non sedente, Rmi D. N. petita et obtenta licentia. 25.  Cum vero Cistercium, alma Mater Ordinis nostri, ob varia impedimenta a notabili tempore regulariter visitatum non fuerit, et ipsum tamen, iuxta s. Patris nostri Stephani *Chartam charitatis*, constitutionesque Apostolicas, singulis annis visitari debeat, requisivit Rmus D. N. ut haec Cistercii visitatio, iuxta bullae *Clementinae* et *Chartae charitatis* praescriptum morem ac ritus, a quatuor primis abbatibus singulis annis perficeretur. Sed quia dicta visitatio a quatuor praedictis primis abbatibus insimul et personaliter peragi debet, necessarium visum fuit Rmo D. N. ut quatuor abbatum aut alicuius ex illis defectui seu absentiae provideret. Quapropter in audientia Diffinitorii in locum ipsorum infirmitate aut alio quovis casu impeditorum, nominandos, deputandos, ac substituendos duxit, et sic nunc pro tunc nominatos, deputatos ac substitutos approbat et confirmat praesens Capitulum generale, videlicet Rdo adm D. de Firmitate R. D. de Gratia Dei Bisuntinensi abbatem, Rdo adm D. de Pontiniaco [Pontigniaco] R. D. abbatem, de Uterina Valle, Rdo adm D. de Claravalle R. D. de Charmeia, Rdo adm D. de Morimundo R. D. de Valle dulci, casu quo unus vel alteri praedictorum substitutorum et subrogatorum abbatum deficiat vel impediatur in illius vel illorum loco unus aut alter ex reliquis praenominatis substitutis non impeditis assumetur a Rmo D. N. ad requisitum praefixumque quaternarium numerum omnino complendum. Tandem si quatuor primi Ordinis abbates videlicet de Firmitate, de Pontigniaco, de Claravalle et de Morimundo in proxime futuro festo B. Magdalenae seu tempore in bulla Clementis PP. IV praescripto et determinato ad visitandum Cistercium non comparuerint, quatuor abbates de Gratia Dei Bisuntinensi, de Uterina valle, de Charmeia et de Valle dulci, aut in eorum defectu alii Ordinis nostri abbates ad hanc Cistercii visitationem praefatorum quatuor primorum absentium loco executioni dandam a Rmo D. N. advocari licite poterunt et assumi. 26.  Circa procuram generalem Ordinis apud S. Sedem, requirente R. D. Promotore, haec sequentia praesens Capitulum generale statuit et vult districte observari. — 1° Omnes Ordinis personae cuiuscumque status et dignitatis existant, ob necessitatem aliquam, etiam cum superiorum suorum consensu ad Urbem accedentes, statim teneantur se sistere Procuratori generali, eumque instructum reddere de licentia et causa sui adventus. Et si aliter fecerint, ab eodem puniantur, in plenaria Ordinis potestate. — 2° Inhaerendo diffinitionibus Capitulorum generalium de annis 1490 et 1491 pro augendis tenuissimis proventibus Procuratoris generalis in Urbe, quicumque novus electus aut promotus ad dignitatem abbatialem in quocumque monasterio aut Ordinis loco (excepta Gallia) cuiuscumque status, gradus, dignitatis, conditionis, sexusve existant (non comprehensis tamen abbatibus et abbatissis triennalibus vel quadriennalibus) statim ac semel post suam electionem aut promotionem solvat eidem Procuratori generali decem ducatos aureos de Camera Apostolica. Qui dicti decem ducati ut facilius securiusque ad Procuratorem generalem perveniant, deponantur a neoelectis aut promotis abbatibus et abbatissis inter manus Vicarii seu commissarii generalis suae respective provinciae, et deinde Vicarius generalis praefatus ducatos cum solitis contributionibus Procuratori generali transmittat. — 3° Amplietur hospitium eiusdem Procuratoris generalis, et ita disponatur ut Romam venientes Ordinis personae in eo commode et religiose degere possint, mediante convenienti pro victu solutione. At pro facienda praefati hospitii ampliatione, vicariatus seu provinciae Bohemiae et Silesiae quorum contributiones proventibus monasteriorum dictarum provinciarum minime proportionatae videntur, iuxta hic annexam taxam in posterum ac annuatim sine defalcatione cambii Procuratori generali apud S. Sedem solvere teneantur, videlicet. — *In Bohemia*, Viri : Sedlicium 3 aureos, Plassium 5 aureos, Ossecum 5 aur., Altovadum 5 aur., Spinea Corona 2 aur., Aula regia 5 aur. — Moniales : Frauwenthal seu Vallis virginum 1 aureum. — *In Moravia*, Viri : Wellehradium 5 aur., Zara seu Fons S. Mariae 5 aur. Moniales : Tischnovium 4 aur., Reginae vetero Brunae 5 aur. — *In Lusatia*, Viri : Neocella 4 aur. — Moniales : Mariae vallis 4 aur., Mariae stella 5 aur. — *In Silesia*, Viri : Luba 10 aur., Grissovium 10 aur., Henricowium 5 aur., Camentium 4 aur., Rauda 4 aur., Gemelnicum 2 aur. — Moniales : Trebnicium 10 aur. — 4° Prohibetur, quemadmodum iam pridem fuit prohibitum a Capitulo generali de anno 1490, omnibus provinciis, abbatibus, abbatissis, aliisque superioribus ac superiorissis ne quisquam eorum vel earum sub quocumque respectu et causa, in virtute salutaris obedientiae, constituat sibi in Urbe agentes et procuratores, sive saeculares sive regulares ; verum omnia negotia Ordinis ac suorum respective monasteriorum lites per Procuratorem generalem apud S. Sedem promoveant, eiusque fidei ac diligentiae committant ; invitando dictum Procuratorem generalem pro virili tueri et defendere negotia cuiuscumque Congregationis et provinciae. Si tamen urgens ac necessarius daretur locus mittendi Romam ab aliquo monasterio aliquem religiosum, vult et praecipit Capitulum generale ut nihil faciat idem religiosus ac promoveat in negotiis sibi commissis, nisi ex licentia et cum dependentia dicti Procuratoris generalis. — 5° Teneantur omnia et singula utriusque sexus monasteria Ordinis in Congregatione Coronae Arragonum et Navarrae, principatusque Cataloniae, pariter in Belgio Austriaco et Gallico, ac in patria Leodiensi, non de quadriennio in quadriennium, vel de biennio in biennium, sed quolibet anno suas solvere contributiones et dictorum monasteriorum Vicarii generales easdem colligere, et Procuratori generali in Curia sedulo transmittere, ita ut nulli ex praefatis Vicariis in dicta collectione ac transmissione reperiantur negligentes, necnon contributiones Ordinis sinant reliquari, et ita suae respective provinciae monasteria gravari. Quantum ad contributiones annuas vicariatus Belgii Gallici, pro maiori facilitate et commodo easdem transmittendi in posterum percipientur a Procuratore generali in Gallia, et subinde per ipsum promovebuntur ad manus Procuratoris generalis apud S. Sedem. — 6° Decem Hungarici qui antea ad alios usus a Polonia vicariatu applicabantur deinceps facta prius iuxta dictorum decem Hungaricorum in singulis antedicti vicariatus monasteriis repartitione, solutis Procuratoris generalis in Curia contributionibus addantur, ita ut octoginta a vicariatu Poloniae nummorum Romanorum summa sine defalcatione cambii ad praedictum Procuratorem generalem singulis annis transmittatur. 27.  Lecta et attenta epistola Emin. D. D. Cardinalis Protectoris, circa urgentem necessitatem providendi in praesenti Capitulo generali meliori regimini ac observantiae Congregationis Calabriae et Lucaniae, ad requisitionem RR. DD. Promotorum factae sunt sequentes diffinitiones : — 1° Nullus Congregationis Calabriae et Lucaniae alumnus cuiuscumque reperiatur dignitatis aut gradus, possit decreta seu provisiones tum in Capitulis provincialibus, tum in comitiis regimentalibus edere circa statum monasteriorum provinciae necnon executioni demandare, nisi prius super eis specialis confirmatio S. Sedis, vel Rmi D. N. (vel Capituli generalis) accesserit. — 2° Nemo recipiatur in monachum nisi totius regiminis approbatione et abbatis loci consensu praehabitis, penitus tamen exclusis vili et illegitima prosapia oriundis. — 3° Monachis sanguine coniunctis usque ad tertium gradum inclusive, in eodem monasterio habitare, ibique officia administrare prohibitum sit. — 4° Monachi professi usque ad susceptionem sacerdotii non valeant collocari in monasteriis ubi professorium in statu bonae observantiae non reperitur, sed maneant sub obedientia et cura magistri seu religiosi a loci abbate constituendi, nec extra monasterium nisi in comitatu et praesentia praedicti magistri exire praesumant. — 5° Officium prioris per quadriennium duret, et in eodem monasterio non valeant confirmationes nisi elapso dicto quadriennio. — 6° Officium prioris et alia monasteriorum officia non solis magistris et professoribus actualibus in monasteriis, ubi studium reperitur institutum, sed et aliis religiosis benemeritis conferantur. — 7° Laurea magistrali s. th. nullus possit condecorari nisi probatae vitae, et consummato in lectionibus theologicis septennio per monasteria provinciae, et alio pariter septennio in monasterio civitatis Consentiae, quod ad hoc expresse designatur, ea tamen lege ut inibi lectores ad minus semel quolibet anno publice defendant conclusiones theologicas, et sic per septennium de universa theologia. — 8° In monasteriis ubi studia fuerint instituta, praeter lectores constituatur a regimine doctus et insignis magister seu religiosus qui exercitiis et colloquiis studiorum gratia fieri consuetis praesit. — 9° In omnibus electionibus abbatum sive fiant per obitum, sive per cessionem aut translationem alterius, neoelectus abbas non possit se ingerere in administrationem sui officii ante obtentam confirmationem a Rmo D. N. nec post dictam confirmationem gerere per se monasterii temporalia, bene vero per religiosos officiales attendendo se habere oculos ad omnia debere, manus autem ad nihil. — 10° Abbatibus gubernii et lectoribus actualibus non sit licitum concionare tempore Quadragesimae et Adventus. — 11° Licentia concionandi in monasteriis, ibique sacramentales confessiones religiosorum et aliorum prout de iure audiendi, per solum abbatem proprii monasterii, tempore sui gubernii inclusive, et non aliter conferatur. — 12° Nullus Congregationis alumnus cuiuscumque gradus aut conditionis existat, possit ad Urbem aut alias regiones et partes accedere, inconsulto proprio abbate et Procuratore generali in Urbe pro tempore existenti, et commoranti, et absque illorum speciali licentia in quocumque casu, etiam sub praetextu invisendi propriam patriam. Qui secus fecerint, incarcerentur, et aliis poenis si expedire visum fuerit, per dictum Procuratorem generalem, in plenaria Ordinis potestate, afficiantur. — 13° Cum non sine gravi scandalo sint exortae plurimae factiones in Congregatione Calabriae et Lucaniae, pro obtinendis eiusdem Congregationis dignitatibus et officiis, et ea de causa Capitulum dictae Congregationis, quod die 26 mensis aprilis proxime praeteriti fuisset celebrandum, a Rmo D. N. suspensum existat, ut super hoc quidquid statuendum expedit in praesentibus comitiis generalibus sedulo examinetur ; ideo dicto Rmo D. N. instanter fuit supplicatum ab eisdem comitiis generalibus, quatinus ad praedictis abusibus seu factionibus efficaciter occurrendum, uti de rebus et personis Congregationis Calabriae et Lucaniae sufficienter instructus dignaretur ad saepe dictae Congregationis dignitates et officia personas eiusdem magis idoneas eligere ac deputare, ceterisque omnibus, quae bonum dictae Congregationis regimen spectare possunt, paterna auctoritate providere. 28.  Die 7 eiusdem mensis maii, celebrata missa de S. Spiritu a R. D. abbate de Sedlicio in Bohemia, ad sonitum maioris campanae, hora 8 matutina convenerunt omnes Diffinitores in diffinitorium, praeter R. adm D. abbatem de Morimundo, qui se ob infirmitatem excusavit. Tunc ad requisitionem R. D. Promotoris rationem visitationum factarum respective retulerunt R. adm D. abbas de Firmitate, R. adm D. abbas de Claravalle, R. D. abbas S. Benedicti in Italia, deputatus Lombardiae, R. D. abbas de Barberio, Vicarius generalis S. O. in provincia Normanniae aliisque adiacentibus, R. D. abbas de Baudelo in Belgio Gallico, vener. prior de Valloliis Vicarius generalis Picardiae, cuius relatio circa monasteria vicariatus dictae provinciae remissa est per Diffinitorium ad consultores. 29.  Occasione relationis factae a R. D. abbate de Oliva de statu monasteriorum suae curae commissorum in Polonia, Capitulum generale remisit ad consultores sententiam a dicto R. D. abbate Olivensi factam contra abbatem Ciriciensem, serio et citius examinandam et referendam. 30.  R. D. abbas de Porta Gloni post relationem factam status monasteriorum Vasconiae, certos articulos RR. DD. Promotoribus legendos in audientia Diffinitorii tradidit. Qui lecti, simul cum carta visitationis ab illo factae in collegio Tholosano, ex commissione speciali Rmi D. N. remissi sunt per Capitulum generale ad consultores, ut audito eorum consilio firmum quid et inviolabile statuatur a praesenti Capitulo. 31.  R. D. abbas de Maris stella, pater immediatus monasteriorum sanctimonialium in Helvetia, facta dictorum monasteriorum relatione, obtulit supplicationem, cuius tres primi articuli ad examinatores contractuum et quartus ad consultores remissi sunt. 32.  Cum ad audientiam Capituli generalis pervenerit monasteria in regno Franciae sita multum gravari declaratione quadam regia edicta anno 1731, die 13 mensis ianuarii, audito Procuratore generali, et requirentibus Promotoribus, praesens Capitulum generale humiliter Rmum D. N. deprecatur ut per se, vel per commissarios ab ipso deputandos, revocationem aut saltem benignam huiusce declarationis interpretationem instanter apud christianiss. Regem sollicet aut sollicitari faciat, scribatque nomine totius Capituli Emin. Cardinali D. D. de Fleury, regni Galliarum administro, Excell. Cancellario ceterisque regiis ministris, ac Procuratori generali magni consilii, ut tali petitioni ac supplicationi favere et annuere non dedignentur. 33.  Requirente R. D. Promotore, praesens Capitulum generale reverenter committit Rmo D. N. ut per se vel per commissarios suos expensis monasteriorum in comitatu Burgundiae sitorum, patentium litterarum in favorem ipsorum nuper a Rmo D. N. obtentarum executionem procuret vel procurari faciat, et ubicumque necessarium fuerit adversus intercessionem, intermissionem et oppositionem ab Ill. archiepiscopo Bisuntinensi praedictarum patentium litterarum executioni, praescriptioni et approbationi factam agat et agere faciat, in plenaria Ordinis potestate. 34.  Ut obvietur abusui, qui in Galliae monasteria irrepsit occasione alienationum, pactionum, locationum ad vitam et in emphiteosim, commutationum et venditionum sylvarum, Capitulum generale inhaerendo antiquis et modernis constitutionibus et decretis Capitulorum generalium, prohibet ne quis sylvas vendere, alienationes, pactiones, locationes ad vitam, cum abbatibus commendatariis, et in emphitheosim [emphiteosim] cum aliis, simul et commutationem facere, nec pecunias e sylvarum venditione provenientes monasteriorum reparationibus applicare praesumant absque licentia patris abbatis et Capituli generalis, vel, eo cessante, Rmi D. N. pro tempore existentis. Mandat insuper praesens Capitulum generale universis abbatibus, abbatissis, ceterisque Ordinis praelatis et superioribus, ut praesenti diffinitioni in omnibus sese conforment. Si quis autem aliter fecerit, per Vicarium provinciae in plenaria Ordinis potestate, ab officio et dignitate simul et a divinis suspendatur. Et Rmus D. N. ad praesentis decreti fidelem et adamussim executionem invigilare dignetur, iniungendo Procuratori generali in curia Franciae, ut intercedat et sese intermittat et opponat venditionibus sylvarum, alienationibus et locationibus aliter factis, de sua intercessione, intermissione et oppositione quamprimum Rmo D. N. rationem redditurus. 35.  Cum innotuerit praesenti Capitulo lites a quibusdam Ordinis conventibus temere intentari, attendens quod, ex praecepto Christi, si quis nobiscum contendere iudicio et tunicam nostram tollere cupit, teneamur et ei dimittere pallium, praesens Capitulum generale ut nulla in posterum vel rara sit ex parte monasteriorum lis et contentio, districte prohibet ne ulla lis a RR. adm quatuor primis abbatibus, inconsulto Rmo D. N. habeatur et introducatur, nec a quovis Ordinis abbate, priore vel Procuratore absque licentia Vicarii provinciae, qui in rebus privilegia Ordinis communia spectantibus Procuratorem generalem in curia Franciae de statu movendae quaestionis certiorem facere tenebitur. Ut autem promptiora et tutiora in suscipiendis vel defendendis litibus habeantur consilia, praesens Capitulum generale statuit, diffinit ac humiliter deprecatur Rmum D. N. ut duos aut tres patrones saeculares seu advocatos Parisiis, simul et duos aut tres Procuratores eligere ac designare dignetur, ad quos et non alios, omnes Ordinis abbates, aliique superiores et procuratores pro negotiis suis instruendis consultandis, suscipiendis et defendendis accedere tenebuntur. 36.  Eadem die, pomeridianis horis, congregato pro more Diffinitorio, adhuc absente et infirmo R. adm D. de Morimundo, requisierunt RR. DD. Promotores ut continuarentur relationes visitationum. Et incoepit R. D. abbas de Himmerode referre statum monasteriorum sibi filialium. Deinde vener. prior de S. Andrea, Vicarius generalis Normanniae ; vener. prior de Fonteneto, Vicarius generalis ducatus Burgundiae ; vener. prior de Thoroneto, Vicarius generalis in provincia Provinciae ; vener. prior de Maceriis, Vicarius generalis S. O. in ducatu Burgundiae et in provincia Bituricensi ; R. D. abbas de Grosso bosco, Vicarius generalis provinciae Pictaviensis ; vener. prior de Bonavalle Viennensi, Vicarius generalis in Arvernia ; vener. prior de Sylvanesio, nuntius et legatus ex parte vener. prioris de Loco Dei Vicarii generalis provinciae Ruthenensis, et vener. prior de Oratorio pariter nuntius et legatus ex parte R. D. abbatis de Chalocheio Vicarii generalis in provincia Andegavensi, R. D. abbas de Trappa qui visitavit monasterium de Barbereio S. O. ex commissione speciali R. adm D. de Claravalle ; vener. prior de Eleemosina, Vicarius generalis in provincia Bituricensi. Et status omnium vicariatuum dictorum RR. DD. abbatum et vener. priorum Vicariorum generalium fuit remissus consultoribus examinandus et referendus. 37.  Porrecto supplici libello a R. D. abbate de Luciscella circa ius Patris immediati quod praetendit habere supra monasterium Loci crescentis seu Trium Regum in dioecesi Bisuntinensi et comitatu Burgundiae, necnon Parisiensis in dioecesi Basileensi et provincia Alsatiae, contra R. adm D. de Morimundo, iidem RR. DD. abbates interesse in tali causa habentes, de communi consensu et cum approbatione Capituli generalis elegerunt et acceptarunt in commissarios et iudices R. D. abbatem de Valle dulci et D. priorem perpetuum de Gratia Nostrae Dominae, qui post hinc et inde examinata utriusque partis iura et praetensiones sententiam ferrent diffinitivam subinde pro perpetuis temporibus in plenaria Ordinis auctoritate, si fuerit opportunum, approbandam et confirmandam a Rmo D. N. Si vero dicti commissarii ab utraque parte accepti non possint inter se convenire circa sententiam diffinitive ferendam, tunc pariter in plenaria Ordinis auctoritate, de consensu partium, sibi collegam associent qui consimilem in commissione habebit facultatem et potestatem. 38.  Occasione relationis factae per vener. priorem de Charitate de suo vicariatu comitatus Burgundiae, requisierunt RR. DD. Promotores ut propter rationes ab eo deductas D. prior de Roseriis destitueretur. Sed benigne voluit Capitulum generale necessitatem depositionis prius notificari R. adm D. de Morimundo, infirmo et absenti ; ad quem statim missus est R. D. abbas de Porta Gloni. Diffinitor. Qui reversus retulit R. adm D. Morimundensem spondere quod soluto Capitulo generali ob iam pridem sibi plurimum nota statim destitueret dictum D. priorem de Roseriis. Quo attento decrevit Capitulum generale acceptanda esse promissa R. adm D. Morimundensis, ea tamen lege et conditione ut idem R. adm D. de Morimundo teneretur quamprimum certiorare Rmum D. N. de destitutione dicti prioris de Roseriis. 39.  Cum monasterium Cistercii, Alma Mater nostra, unicum sit totius Ordinis caput, praesens Capitulum generale districtissime prohibet ne ullum deinceps Ordinis monasterium, excepto Cistercio, archicoenobium sive verbo sive scripto nuncupetur, iniungendo Vicariis et Procuratoribus generalibus et collegiorum Provisoribus, ut ubicumque talem denominationem repererint, deleri curent, in plenaria Ordinis potestate. 40.  R. D. de Pietate, Vicarius generalis S. O. in provinciis Campaniae, Picardiae et Insulae Franciae, retulit statum monasteriorum dictarum provinciarum, et subinde humiliter petiit a Capitulo generali ut cartam visitationis a se et a D. priore perpetuo de Gratia Nostrae Dominae nuperrime in collegio S. Bernardi Parisiensis ex commissione speciali Rmi D. N. factam approbare et confirmare digneretur [dignaretur] Capitulum generale. Quae res examinanda remissa est ad consultores. 41.  Remittitur ad consultores supplicatio R. D. abbatis et monasterii Gemelnicensis pro reductione fundationis nimis onerosae duarum missarum. 42.  Petitio monialium du Betton in Sabaudia pro reductione sex missarum unoquoque mense in earum monasterio celebrandarum, vigore fundationis factae a domina Carola et Bona du Vernay, anno 1691, remittitur ad R. D. abbatem Stamediensem examinanda et terminanda, deinde a Rmo D. N. generali confirmanda. 43.  Praedictis monialibus praesens Capitulum generale licentiam et facultatem concedit festa s. Francisci Salesii et s. Amedei in ecclesia sua celebrandi sub ritu sermonis maioris iuxta Breviarium Cisterciense et officia desumpta ex communi SS., prohibens Capitulum generale ne ullum novum officium adhibeant praedictae moniales, nisi praehabito examine R. D. abbatis de Stamedio, qui curabit ut quidquid fuerit desumptum ex aliis Breviariis, ritibus Cisterciensibus accommodetur. 44.  Conceditur abbati et monasterio Gemelnicensi licentia celebrandi festum s. Adalberti episcopi et martyris sub ritu MM. 45.  Item, conceditur monasterio de Savigniaco licentia festum s. Vitalis eiusdem coenobii fundatoris, sub ritu sermonis maioris cum octavo celebrandi. 46.  Abbatissae et conventui monialium ad S. Annam intra urbem Trevirensem gratiose permittitur festum s. Annae patronae principalis celebrare sub ritu sermonis minoris. 47.  Die 8 eiusdem mensis, celebrata de S. Spiritu missa in pontificalibus a R. D. abbate de S. Cruce in Austria, ad signum maioris campanae, de more congregato Diffinitorio, omnes interfuerunt, praeter R. adm D. abbatem de Morimundo et R. D. abbatem de Luciscella infirmos. Facta requisitione a RR. DD. Promotoribus, ut coram Diffinitorio legerentur acta eorum quae hactenus fuerant decreta in praesenti Capitulo generali, lectionem incoepit R. D. abbas de Barbereio, primus notarius, continuavit R. D. abbas de Maris stella, secundus notarius, deinde RR. DD. Promotores usque ad sessionem 5 inclusive. Tum R. D. abbas de Septem fontibus, febricitans, petita et obtenta Rmi D. N. licentia e Diffinitorio egressus est. 48.  Circa Congregationem Lombardiae, Capitulum generale statuit servandas esse constitutiones a Sede Apostolica confirmatas, simul et decreta anni 1713. 49.  R. D. abbas de Bello becco, Vicarius generalis Insulae Franciae, retulit statum monasterii monialium ad Sylvas, in urbe Parisiorum siti. 50.  Committit et deputat Capitulum generale R. D. abbatem de Uterina valle, Procuratorem generalem in Curia, et R. D. priorem perpetuum de Gratia N. D. Procuratorem generalem in curia Franciae, ad novam faciendam collectionem omnium et singulorum privilegiorum Ordinis nostri, seu cuiusvis Congregationis, provinciae, vicariatus et monasteriorum eiusdem, praecipiens omnibus Vicariis seu Commissariis generalibus transmittere quamprimum inter manus Rmi D. N. omnia et singula privilegia, indulta, bullas, brevia, etiamque indulgentias perpetuas omnibus et singulis monasteriis respective suarum provinciarum congregationum et vicariatuum specialiter et benigne concessa. 51.  Eadem die, hora prima cum dimidia post meridiem, habitum est Diffinitorium more solito ad signum maioris campanae, ad quod convenerunt omnes, excepto R. D. abbate de Septem fontibus infirmo. Ad consultores remissa fuit relatio facta per R. D. abbatem de Luciscella de vicariatu generali Alsatiae, Brisgoiae et Helvetiae. 52.  Licet sessione 5 remissa fuerit ad consultores a R. D. abbate Olivensi lata contra abbatem Ciriciensem a praedictis consultoribus examinanda et referenda sententia, praesens Capitulum generale certis de causis committit RR. DD. abbatibus de Uterina valle et de S. Urbano, ut revideant et examinent processum instructum et sententiam latam adversus abbatem Ciriciensem, ac praesenti Capitulo referant. 53.  Procuratori generali in curia Franciae annui proventus 3000 librarum turonen. assignantur super monasteria Galliae. Et post relationem factam a RR. DD. abbatibus de Bello becco, de Gratia Dei Bisuntinensi et de Porta Gloni a Capitulo generali deputatis ad faciendam seu revidendam dictae summae repartitionem a Capitulo generali approbandam, vult et praecipit dictum generale Capitulum Vicariis generalibus ut omnia et singula monasteria ad taxam sibi respective impositam pro Procuratore generali solvendam, per omnes iuris ac iustitiae vias, in plenaria Ordinis potestate, compellant. 54.  Audita supplicatione sanctimonialium de Bono loco dioecesis Genevensis, quatinus sibi licitum foret de dicto monasterio Boni loci seu a suburbio Annecii transferri ad vetus suum monasterium ac ad primam suam fundationem, praesens Capitulum generale committendum statuit, prout de facto committit R. D. abbatem de Stamedio, Vicarium generalem, ad plenam informationem de commodo et incommodo faciendam, ac in plenaria Ordinis auctoritate, statuendum ac determinandum quae opportuna esse compererit, praehabito tamen R. adm D. abbatis de Claravalle, monasterii de Bono loco superioris immediati, consilio et praevio consensu. 55.  Capitulum generale renovando decreta Capitulorum generalium de annis 1565 et 1578, mandat et praecipit et districte iniungit officialibus cellerariis, ut mensibus singulis coram superiori locali, in fine vero cuiuslibet anni coram superiore et senioribus domus, reddere non omittant computationes suas a Patribus immediatis et a Vicariis generalibus tempore visitationum suarum approbandas vel improbandas. 56.  Inhibetur abbatibus qui villas et domos a monasteriis suis remotas habent, ne in villis diutius conversentur quam in statutis nostris permittitur, nec ancillas suspectae conversationis aut infra 50 annos natas in illis retineant. 57.  Ut modestia quae decet religiosos servetur in mensa intra et extra monasterium, prohibet praesens Capitulum generale superioribus omnibus ne sumptuosae in monasteriis parentur epulae, nec, in quantum necessitas non exegerit, extra domum adsint conviviis, nec sit licitum monachis refectionem sumere extra monasterium nisi in locis duarum leucarum distantia constitutis, sine expressa licentia superiorum localium, quam rarissime concedent. 58.  Cum in plerisque monasteriis Ordinis circa hospitum receptionem multi committantur excessus, nec sine magno omnium scandalo et offensione, religiosaeque modestiae detrimento hospitalitas in commessationes et saeculares consuetudines saepe saepius degeneret, visum est Capitulo generali circa hospites recipiendos praescribere frugalitatem quam praescribit *Breve* SS. D. N. Papae Alexandri VII, n° 27 et omni sublato excessu hospites honeste, modeste et religiose excipiuntur. 59.  Ut consulatur bono nomini ac famae Ordinis, statuit et decrevit Capitulum generale apostatas et fugitivos ubicumque reperti fuerint a Vicario et Procuratoribus generalibus detinendos esse, et superiorum suorum expensis, ad propria monasteria transmittendos, in quibus statim incarcerabuntur, et iuxta Ordinis statuta punientur. 60.  Cum iuxta S. P. N. Benedicti regulam, *Breve* Alexandri PP. VII et decreta praecedentium Capitulorum generalium, administratio bonorum temporalium committenda sit officialibus ad nutum superioris amovibilibus, prohibet praesens Capitulum generale, sub poena suspensionis, ne superiores per seipsos rebus temporalibus gerendis sese immisceant nisi in casu necessitatis et specialis, a Capitulo generali, aut eo non sedente a Rmo D. N. ab illa lege propter gravissimas causas commissa eis fuerit dispensatio, quam scripto obtentam Vicario generali provinciae suae et suo Patri immediato exhibere tenebuntur. 61.  Districte prohibetur Patribus immediatis et Visitatoribus, ne durante visitatione apud moniales plus quam bina vice ad interiora monasteriorum ingrediantur, semel videlicet ad examinandam clausuram, cellas et reliqua interioris monasterii aedificia, ac iterum pro publicanda visitationis carta. Quo tempore patrem confessarium et tres aut quatuor seniores religiosas in comites assumere tenebuntur, et in locis monasterii perlustrandis quam minimam moram facere satagant. 62.  Quando quidem ex pernicioso superiorum exemplo brevi sequitur inferiorum inordinatio, nec in illis monasteriis diu vigere possit regularis observantia quorum superiores s. regulae contemptores et praevaricatores, ideo Capitulum generale praecipit et mandat Visitatoribus seu provinciarum Vicariis generalibus in virtute salutaris obedientiae, ut superiores monasteriorum sibi subiectorum mundano ac saeculari more viventes, dissipatores, commissi sibi officii negligentes, aliquot monitionibus praemissis suspendant, a Patribus immediatis omnino et citius removendos. 63.  Attendens Capitulum generale ac aegre ferens quod monasteria, praesertim in Gallia, sufficienti et competenti numero monachorum non foecundentur, vult et praecipit ut in quolibet monasterio recipiendorum religiosorum debitus a Vicariis generalibus, iuxta monasterii facultates et proventus, praefiniatur numerus, a quo recedere licitum non sit, nisi obtenta prius Capituli generalis vel Rmi D. N. licentia. 64.  Ut excitetur sacerdotum Ordinis nostri zelus, et debitae pro benefactoribus preces exsolvantur, ordinat et praecipit Capitulum generale quod in monasteriis in quibus reperiuntur sex sacerdotes integrae valetudinis, ultra missam conventualem dicatur quotidie missa de B. V. M. et una pro defunctis. In monasteriis vero ubi sunt quatuor vel tres dumtaxat sacerdotes, praeter missam conventualem, una saltem missa privata celebretur. Nihilominus sacerdos quilibet Ordinis nostri ad alias conventus missas non deputatus ter aut quater ad minus in hebdomada celebrare studeat ac teneatur. 65.  A Capitulo generali monentur abbates et priores qui hucusque sine ullo religioso socio habitare consueverunt, ut unum saltem religiosum Patribus suis immediatis pro suo et ecclesiae levamine petere et obtinere ultra non differant ; illis autem maxime abbatibus et prioribus qui socios non habent, praesens Capitulum generale districtissime prohibet ne pro interiore domus suae servitio ancillas habere et penes se retinere praesumant. 66.  Capitulum generale renovans antiqua et veneranda Ordinis statuta, et sacris Conciliorum decretis adhaerens, prohibet omnibus et singulis Ordinis nostri superioribus, cuiuscumque dignitatis sint, ne feminas quoscumque ad loca regularia seu interiora monasterii admittant vel introducant, sub poena interdicti ipso facto incurrenda, a qua solus Rmus D. N. pro tempore existens poterit absolvere. 67.  Ut observetur S. N. Legislatoris regula, iubentis unicuique dari prout opus habet, et superiores pessimo proprietatis vitio non foveant, prohibet Capitulum generale omnibus superioribus et monasteriorum officiariis ne religiosis suis vestiarium numerata pecunia solvant, nec priores conventuales seu claustrales duplex vestiarium exigant aut recipiant, antiqua super hoc decreta renovando et confirmando. 68.  Cum impunitas sit maxima peccandi occasio, nec stare possit observantia sine poenarum adversus legum infractores et rebelles inflictione, districte mandatur et praecipitur, ut in quolibet monasterio firmi carceres disponantur aut construantur ad coercendos et includendos rebelles, rerum temporalium dissipatores et dilapidatores, scandalose viventes, fraternamque ac domesticam pacem malis consiliis, perversis litigiis ac machinationibus perturbantes, sublata omni recursus facultate, nisi ad superiores Ordinis. Huius autem decreti executio universis monasteriorum superioribus, sub poena interdicti demandatur adimplenda inter anni spatium ad huius Capituli generalis notificatione computandum. 69.  Quia ad praesentis Capituli notitiam pervenit quod tempore vacantium abbatiarum, priores quidam ac monachi defunctorum abbatum suorum armaria et archivum aperire, ac inde litteras, cartas visitationum, scripta maioris momenti, aliasque res ad suam et aliorum notitiam minime pertinentes detrahere et auferre temerario ausi fuerint, idem praesens generale Capitulum statuit, ut mortuo abbate, prior cum duobus senioribus apponat sigillum supra praedicta armaria, archiva et mobilia, non levandum nisi post electionem novi abbatis, sub poena excommunicationis ipso facto incurrenda (cuius absolutio Patri immediato aut Vicario generali reservatur) districtissime prohibendo universis prioribus, officiariis et quibuscumque monachis, ne tempore vacantium monasteriorum contrectare et scrutari quascumque res, litteras, aut quaecumque mobilia et scripta a defunctis abbatibus relicta, nisi prius, ex urgente necessitate, a Patre suo immediato, vel a Vicario generali provinciae accepta licentia, distrahere vel auferre praesumant. 70.  In singulis monasteriis commendatis quamprimum fiat canonica partitio omnium bonorum inter conventus et abbates commendatarios, iuxta formam privilegiorum Ordinis, tribunaliumque iurisprudentiam regia auctoritate confirmatam. Quam partitionem contra abbates commendatarios renuentes modis omnibus prosequi teneantur priores claustrales illorum monasteriorum, et ad executionem praesentis statuti compellantur vigilantia Vicariorum generalium in quorum provincia degunt, vel Procuratoris generalis in curia Franciae, quos ad id specialiter in plenaria Ordinis potestate committit praesens Capitulum generale. 71.  Cum experientia constet ex pactionibus inter abbates commendatarios et conventus initis, quibus priores claustrales et monachi in se suscipiant veterum reparationum onus quod ad abbates commendatarios attinet, et plurimum gravari conventus, et notabile detrimentum pati, praesens Capitulum generale, sub poenis et censuris in Ordine consuetis districtissime prohibet ne priores claustrales et conventus per omnes iuris ac iustitiae vias procurent ut abbates commendatarii praedictas veteres reparationes facere non omittant. Huius autem decreti executio vigilantiae Vicariorum generalium committitur, in plenaria Ordinis potestate. 72.  Ad uniformitatem in Ordine conservandam maxime in iis quae spectant divinum pensum, decretum est quod in monasteriorum nostrorum ecclesiis in quibus habentur organa, Vicarii generales debeant eas missae et officii partes assignare ad quas organa certis per annum diebus pulsabuntur. In qua assignatione usus in ecclesia Cisterciensi consuetus servabitur. 73.  Capitulum generale humillime rogat et deprecatur Rmum D. N. ut iura Ordinis tueatur omni meliori modo et forma, ac nomine Capituli generalis scribere dignetur ad Emin. D. D. Cardinalem de Fleury, regni Galliarum Administrum, clementissimae protectionis illius gratias amplissimas reddendo. 74.  Die 9 eiusdem mensis, post missam defunctorum in pontificalibus celebratam per R. D. abbatem de Luba, convenerunt omnes in Diffinitorium ad signum maioris campanae, absente R. D. abbate de Septem fontibus infirmo. Ad requisitionem RR. DD. Promotorum lecta sunt acta 6 et 7 sessionis. 75.  Requirente R. D. priore perpetuo de Gratia N. D. et praesentis Capituli Promotore, Capitulum generale declarat omnes priores perpetuos seu titulares, verbo et scripto Reverendos ab omnibus esse vocandos, cum vere sint in Ordine praelati. 76.  Conceditur R. D. abbati et conventui de Veteri campo, archidioecesis Coloniensis, celebrari in abbatiali ecclesia sua festum s. Iosephi nutritii D. N. Iesu Christi sub ritu sermonis minoris. 77.  R. D. abbate de Populeto, generali Vicario Congregationis Coronae Arragonum et Navarrae supplicante, ut placeat Capitulo generali diffinire ac statuere super litigium praecedentiae antiquitatis iam pridem in Capitulo generali propositum, praesens Capitulum generale R. D. abbatem de S. Fide et R. abbatem de Verola committit in hac parte commissarios, cum facultate sibi tertium associandi, casu quo non conveniant inter se, et rem terminandi in plenaria Ordinis potestate, post acceptam ratihabitionem et confirmationem Rmi D. N. abbatis generalis Ordinis. 78.  Vicariatus ad Tractum Rheni non afficitur per decretum praecontentum in sessione 4, pro praecipitur omnibus neoelectis aut promotis solvere Procuratori generali apud S. Sedem decem ducatos auri de Camera, sed in posterum et quolibet anno dictus vicariatus in supplementum solvet, sine defalcatione cambii 56 scuta romana, loco 50 quae hucusque solvit, cum ea conditione quod florenus rhenanus solvendus, prout semper computatus fuit, computabitur pro 6 capitellis, et quod R. D. abbas Vicarius generalis possit cogere omnes ad solutionem contributionum per omnes iuris et iustitiae vias. 79.  Quaestiones morales regulares per R. D. Promotorem propositae, ad D. Priorem de S. Andrea, D. priorem de Valloliis, D. priorem de Campililiis, D. priorem de Oliva, s. th. doctores, remissae sunt examinandae et referendae. 80.  Praesens Capitulum generale R. D. abbatis de Bello prato in Lotharingia petitioni ac supplicationi benigne annuendo, praedictum monasterium de Bello prato unit et incorporat inter S. O. monasteria, sub visitatione Vicarii generalis Campaniae S. O. 81.  R. D. abbas de Gratia Dei Bisuntinensi, Vicarius generalis in Campania, retulit statum monasteriorum eiusdem provinciae. 82.  Audita relatione visitationis collegii Dolani a R. D. abbate de Gratia Dei Bisuntinensi, virtute specialis commissionis Rmi D. N. factae, praesens Capitulum generale attendens quod seminarium illud sit tenuissimum in proventibus, et non possit amplius inservire ad scolarium Ordinis nostri educationem, cupiens insuper ac volens R. D. Ioanni Bernardo Begin Rmi D. N. secretario, et de Ordine benemerito, sui affectus et benevolentiae publicum dare argumentum, statuit praedictum collegium seu seminarium in prioratum perpetuum seu titularem, ad collationem Rmi D. N. erigere, uti praesenti decreto erigit in favorem praedicti R. D. Ioannis Bernardi Begin, et successorum eius, cum omnibus iuribus, praeeminentiis, honoribus, et aliis quibus priores titulares seu perpetui in Ordine nostro frui et gaudere solent, in plenaria Ordinis auctoritate. Verum ut praesens diffinitio plenum habeat effectum, enixe rogat Capitulum generale et obtestatur omnes et singulos perillustres magistratus, nobiles, aliosque viros inclytae urbis Dolanae spectabiles et insignes suis favore ac patrocinio manutenere, defendere ac conservare praefatum R. D. Ioannem Bern. Begin in suo prioratu titulari seu perpetuo sub titulo B. M. de Dola, et qua talem gratiose respicere et habere. Mandando denique omnibus personis regularibus Ordinis nostri eumdem, uti decet, priorem titularem seu perpetuum plurimum colere et venerari. 83.  R. D. abbatissae de Casvas, Congregationis Arragonum et Navarrae, petitioni annuens praesens Capitulum generale mandat et praecipit in plenaria Ordinis potestate, ut constitutio s. m. Benedicti XII, aliaque Apostolica et Ordinis decreta in dicto monasterio rigorose serventur, et specialiter ut numerus sanctimonialium choro destinatarum ad 14, conversarum vero ad 6 reducatur. Insuper ut dotes seu pecuniae quas neo-profitentes monasterio donaverint, taliter applicentur ut ex eis competens pro victu et vestitu cuiuslibet profitentis annuus proventus secure haberi et percipi possit, usque dum bona monasterii, Deo benedicente, ita acta fuerint ut numerus sanctimonialium sine incommodo monasterii, petita prius et accepta Capituli generalis vel Rmi D. N. licentia, valeat etiam augeri. Praesens decretum Vicarii generales pro tempore, alii superiores et officiales praefatae Congregationis, necnon abbatissae monasterii de Casbas ad amussim servent, et servari faciant, sub poena excommunicationis latae sententiae, et suspensionis ab officio, a quibus nullus in casu ex praenominatis personis valeat omnino absolvi, nisi a Capitulo generali vel a Rmo D. N. 84.  Omnes sanctimoniales Ordinis cuiusvis regni, patriae, Congregationis et loci, intra sex menses ab intimatione praesentis decreti, eisdem per Vicarium suum generalem debite et serio intimandi, omnino assumant solitam uniformemque nostri Ordinis tesseram seu habitum album, cum singulo scapularique nigro, et cucullam albam seu mantellum eiusdem coloris in choro quolibet die. Quod si dictae moniales renuerint obedire, eas omnes et singulas universus Ordo ex nunc et pro tunc privat voce activa et passiva, suffragiisque Ordinis quamdiu in inobedientia perstiterint. Et in virtute salutaris obedientiae, et sub poena depositionis, omnibus respective Vicariis generalibus iniungit Capitulum generale ut praesens decretum sollicite praenominatis personis et in casu intiment, vel debitis formalitatibus intimari curent ; ac de dicta intimatione certiorent Rmum D. N. 85.  Clausura fideliter et districtissime servetur a sanctimonialibus, et in earum monasteriis portae die ac nocte ita obserentur ut nec viris nec saecularibus mulieribus, nec ipsi confessario, Patri immediato, et Vicario generali monasteriorum pateat ingressus, nisi in casu necessitatis. Qua urgente, tunc confessarius, medicus et alii nec ingredi, nec per monasterium divagari praesumant, nisi cum duabus ad id deputatis senioribus monialibus, quae ipsos continuo per monasterium comitari tenebuntur. Nec liceat Vicariis et Patribus immediatis sese et alios ab hac lege dispensare. 86.  In monasteris ubi clausura ob defectum aedificiorum huc usque induci non potuit, nulla abbatissa monialibus suis exeundi extra monasterium dare valeat licentiam, sed illam petat et expectet a Patre immediato aut Visitatore provinciae. Nec licitum sit abbatissis et priorissis perpetuis et aliis sine expressa superiorum licentia a suis monasteriis exire. 87.  Omnibus abbatissis, superiorissis, monialibus et pensionariis interdicitur, sub quocumque praetextu ad crates manducare et bibere cum extraneis, etiam consanguineis, confessariis, Visitatoribus, Patribus immediatis, et aliis personis cuiuscumque sint sexus et dignitatis ; multo minus intra monasterium non permittant servos mercenarios pernoctare vel ingredi cellas monialium, dormitoria, aliaque loca nisi ex summa necessitate. 88.  Casu quo dignosceretur abbatissa bonam eoconomiam non servare aut statum monasterii aliunde deteriorari, penes Patrem immediatum erit dare, auctoritate Ordinis, curam eoconomiae patri confessario, vel alteri religioso, qui nihilominus coram abbatissa et senioribus conventus quolibet anno rationem reddere tenebitur, postea a Patre immediato, si ad monasterium accesserit, aut a Visitatore approbandam vel improbandam. 89.  Sub poenis et censuris in Ordine consuetis, Capitulum generale prohibet omnibus abbatissis, superiorissis, ceterisque monialibus, ne extra Ordinem recurrant ad obtinendam exeundi licentiam sibi a superioribus Ordinis denegatam. Contravenientes in visitationibus ob speciales rationes iuxta sacri Ordinis nostri statuta regulariter corrigantur. 90.  Non permittitur abbatissis et aliis superiorissis aedificium ullum in monasteriis suis construere, nisi de consensu Patris immediati aut Visitatoris provinciae. 91.  Omnibus monialibus districtissime prohibetur ne confiteantur nisi confessario eis a Patre immediato designato et permisso. 92.  In monasteriis sanctimonialium in quibus praeter hortum communem datur amplum intra clausurae limites vivarium vineis ac sylvis refertum, praesens Capitulum generale statuit ac diffinit non licere abbatissis, sub quovis praetextu, viris ac saecularibus mulieribus, et ipsi confessario, et aliis, illius vivarii ingressum, nisi in casu necessitatis permittere ; nec monialibus vicissim licitum esse per praedictum vivarium deambulare, nisi petita prius et obtenta abbatissae licentia ; quam quidem abbatissa in nullo casu concedet uni dumtaxat vel alteri moniali, sed una die hebdomadae, a Vicario generali praescribenda, omnibus monasterii monialibus ; quae ita simul per illud deambulare teneantur ut quae separatae reperientur graviter sint ab abbatissa puniendae. Nec liceat ipsimet abbatissae, sub quovis praetextu, ab illo decreto dispensare. 93.  Ut autem inviolabiliter servetur clausura regularis, nulli abbatissae egredi liceat, nisi in casu necessitatis, et nisi pro gravioribus monasterii negotiis, facultate prius petita a Visitatore, qui in ea concedenda difficilis erit, Patremque abbatem de concessa facultate monere tenebitur. Nec etiam Patres abbates talem concedant facultatem inconsulto Visitatore, Visitatoribus et ipsismet [ipsimet] Patribus immediatis, in virtute salutaris obedientiae, et sub poenis in Ordine consuetis, prohibendo ne generales abbatissis, sed singulis vicibus, perpensa prius casus necessitate et negotiorum gravitate, exeundi et aliis permittendi monasterii ingressum facultates concedant. 94.  Portae domus monialium, inutiles per Visitatorem iudicatae in proxime futura visitatione, omnino claudantur. 95.  Cum ad audientiam Capituli generalis devenit quod turpis lucri causa pensionariae cuiuscumque conditionis et aetatis, in Ordinis dedecus, in multis monialium monasteriis indiscriminatim admittantur, de remedio opportuno providet Capitulum generale et prohibet ne admittantur nec tolerentur puellae cum annum aetatis 17 attigerint, sed parentibus statim remittantur. Cuius decreti executionem sic promovebunt Vicarii generales ut saltem in posterum non admittantur. 96.  Puellae postulatrices ad habitum non admittantur, in quantum fieri poterit, nisi sacramento confirmationis munitae, nec ad professionem novitiae nisi sub voto clausurae perpetuae, et postquam in capitulo coram Visitatore, aut Patre abbate praesente, vitae communitatem promiserint. De cetero *Breve* s. m. Alexandri PP. VII circa receptionem et benedictionem monialium observetur. 97.  Abbatissae non habeant agentes saeculares ad pertractanda monasterii negotia, nisi comprobante Visitatore, pariterque acceptos, sine strepitu, ad primum Visitatoris mandatum remittere, et alium substituere non omittant. 98.  Conferentiae seu, ut vocant, recreationes non fiant nisi in communi, nec liceat, saltem iunioribus, tunc temporis, quovis quaesito colore, a communitate se separare. 99.  Litterae non mittentur, nec recipiantur, nisi per manus abbatissae. Annuae vero monialium cum superiorum licentia pensiones a nulla nisi a celleraria aut bursaria, ad communes monasterii usus expendendae, recipiantur. 100.  Moniales in locutoriis modeste se gerant, nec ipsa nisi rarissime frequentent secundum Ordinis leges. Ab ipsis iussu abbatissarum, etiam pro levissima culpa, arceri et privari poterunt. 101.  In quolibet monasterio deputetur ab abbatissa monialis bonae conversationis, capacitatis et exempli, quae operariis et operibus praesit ; nec liceat aliis monialibus cum operariis colloqui, nec de operibus curare. 102.  Earum confessarii sint de Ordine, summo honore habeantur, communibus monasterii expensis alantur, vestiantur, omniaque ipsis necessaria decentius quam antea administrentur tum aegris quam sanis. 103.  Ipsis confessarius extraordinarius bis, ter aut quater ad summum, quolibet anno a superioribus concedatur, de consilio et consensu confessarii ordinarii et non aliter absolute. 104.  Nullae alterius Ordinis moniales recipiantur, nisi post iudicium Patris abbatis. 105.  In quolibet monasterio recipiendarum monialium debitus a Visitatore, iuxta monasterii facultates et proventus, praefiniatur numerus, a quo recedere licitum non sit, nisi obtenta prius Capituli generalis vel Rmi D. N. licentia. 106.  Nulla monialis habeat famulam nisi ex necessitate requirente, et ex dispensatione Vicarii generalis et licentia abbatissae prius obtenta, nec ulla famula vel pensionaria possit pernoctare in cellis monialium. 107.  *Rituale* ad usum monialium a Rmo D. N. nuper defuncto compositum, et iussu ipsius typis mandatum, inviolabiliter observetur, maxime quoad ceremonias, ritus et observantias. Visitatores in unaquoque domo, tempore primae visitationis, habita loci et monialium numeri ratione, praescribant in charta ab ipsis subscripta, et ad valvas dormitorii apponenda, tempus quo horae matutinae, missa conventualis, aliaque officia erunt celebranda ; nec liceat abbatissis a praescripta celebrandorum officiorum hora dispensare, nisi petita licentia Visitatoris, qui in tali concedenda difficilem se gerat. 108.  Post completorium nulla loquatur, sed omnes, aqua benedicta de manu superiorissae recepta, ad dormitorium recta pergant, ibi mansurae usque ad horas matutinas. In hyeme tamen post completorium in commune calefactorium se recipere poterunt usque ad horam a Visitatore in qualibet domo designandam. Ea autem data hora, omnes a calefactorio exire et ad dormitorium recedere tenebuntur, clavesque calefactorii ad superiossam [superiorissam] deferantur, ab ipsa non reddendae nisi post horas matutinas, vel in urgenti necessitate. 109.  Fiant cellarum communes claves ut facilis eorum pateat ingressus abbatissae et superiorissis inferioribus, quibus forte facultatem ingrediendi concesserit. Et in ostio sit foramen ductili tabula coopertum per quod sola abbatissa aut ea cui vices suas commiserit, possit introspicere et sororum occupationes indagare. Neque ulli moniali sit licitum se ad intra diu noctuque intercludere. 110.  Ad conservandam et promovendam fidelem eorum omnium observationem, decreta praesentis Capituli moniales spectantis, a Vicariis generalibus translata vernacule, et ab ipsis subscripta in capitulis quater in anno legantur, singulisque saltem hebdomadis capitulum teneat abbatissa vel priorissa, ibi de Ordine et regularitate loquatur, poenas pro qualitate delicti, in spiritu humilitatis peragendas, charitative imponat, nec altera alteram verbo, aut quovis alio modo defendere praesumat, sub poenis in Ordine consuetis. 111.  Ordinationem Rmi D. N. factam pro collegio S. Bernardi Parisiensis, sub die 15 octobris de anno 1729, qua studentium pensiones habita ratione temporis et annonarum auxit, confirmat, approbat et plurimum laudat praesens Capitulum generale, cognoscendo tale ius semper competivisse et pro semper competere Rmo D. N. in plenaria Ordinis auctoritate qua fungitur. 112.  Conceditur Congregationi Germaniae unum aut plures religiosos ad lauream doctoralem promovendos eligere ac designare, ea tamen conditione ut priusquam de facta laurea doctorali condecorentur sic electi ac designati, quilibet Vicarius generalis in suo respective vicariatu a Rmo D. N. laureandorum confirmationem petere teneatur, missis insimul ad Rmum D. N. litteris testimonialibus de praedictorum laureandorum sana doctrina et integris moribus. 113.  Conceditur monasterio Langheimensi pro semper celebrare festum s. Ioannis Nepomuceni die 16 maii sub ritu duarum missarum maiorum ; lectionibus ceterisque omnibus ad officii dicti sancti pertinentibus de communi unius martyris non pontificis, secundum ritum Cisterciensis *Breviarii* desumptis. 114.  Proposita hac quaestione, an religiosus ex Ordine S. Benedicti expresse professo, et amore Ordinis nostri et observantiae regularis, monasterium Langheimense cum debitis praelati sui dimissorialibus ingressus de facto in anno probationis ibidem consistens integrum probationis annum explere teneatur ; et non ad ipsius instantiam forte faciendam R. D. abbas Langheimensis ab aliquo tempore dispensare possit ? Capitulum generale respondit affirmative. Attamen raro esse cum talibus dispensandum, pro pleniori securiorique cognitione et probatione personarum. 115.  Prohibet Capitulum generale omnibus Ordinis abbatibus, abbatissis, superioribus, superiorissis aliqua emittere iuramenta in favorem cuiuscumque, etiam proprii Ordinarii, contra iura, libertates et immunitatem sacri Ordinis nostri. 116.  Ad quaestionem, quibus diebus et festivitatibus per annum possit ac debeat dici missa de Beata ? Statuit Capitulum generale sedulo servandas esse rubricas. 117.  In electione novissime facta anno 1734, circa votantes dubium exortum fuit circa unum professum maioribus ordinibus nondum initiatum, et is de facto cum suo voto exclusus fuit. Hinc quaeritur an hoc ipsum a Capitulo generali approbetur ? Idem respondit minime approbare talem exclusionem, et declarat in posterum professis, licet in sacris ordinibus nondum constitutis, statim a die professionis concedendum esse votum in electionibus, prout observatur in archicoenobio Cistercii. 118.  Eadem die, hora 1 cum dimidia, pulsato solito more Diffinitorio, convenerunt omnes, excepto R. D. abbate de Septem fontibus infirmo. Ferventer ac confidenter exoptante Seren. Rege Poloniarum Augusto III sancta suffragia, ac devotas Ordinis preces pro se et pro regia sua familia, ac tandem pro ulteriori rerum felici exitu, Capitulum generale statuit eisdem Seren. esse concedendam communicationem omnium suffragiorum, precum, ac meritorum Ordinis, rogando Rmum D. N. generalem quatinus nomine totius Ordinis dignetur dicto Poloniarum Seren. Regi supplicatorias scribere litteras ad iura ac libertates Ordinis regia ac suprema auctoritate manutenenda. 119.  Erectionem capellae sub titulo S. Crucis, intra Neocellensis monasterii septa, in gratiam neoconversorum ac sanctae fidei propagationis, unanimi voce et applausu approbat Capitulum generale. 120.  Circa notum sibi pensum recitandi psalterium in choro respective ad moniales de Betton, statuit Capitulum generale ut in posterum trinae, quaternae vel quinae inter se dividere ac per hebdomadam persolvant totum psalterium in choro. 121.  Renovatur decretum Capituli generalis anni 1623 et statuitur Vicarios generales posse religiosos suae provinciae de monasterio in monasterium transferre cum in graves culpas incidunt, aut aliis sunt scandalo, vel pacem perturbant, salvo iure Patrum immediatorum, et superiores ad quos mittentur dicti religiosi ipsos admittere et recipere omnino tenebuntur. 122.  Ordinat et praecipit Capitulum generale omnibus sive Diffinitoribus, sive Patribus immediatis, priusquam ad professionem monialium solemnitatem procedant, ipsas de libertate vocationis interrogare ac serio examinare, talisque examinis mentionem facere in authentico dictae earumdem professionis instrumento, a partibus debite subscripto inserere. 123.  Monentur Patres immediati ut ad legem stabilitatis tantopere a patribus nostris commendatam serio attendentes, religiosos sibi subditos tam frequenter de monasterio in monasterium non transferant. Cum vero occurrit huiusmodi translationum legitima causa, hanc Vicariis generalibus sedulo intiment ; alioquin dicti Patres immediati denuntientur ad Capitulum generale, aut eo non sedente, ad Rmum D. N. generalem, cuius erit frequentissimas translationes menti Capitulorum generalium contrarias impedire, in plenaria Ordinis potestate. 124.  Renovatur specialiter diffinitio ultimi Capituli generalis qua mandatur Visitatoribus, ut si quis prior ultra triduum extra monasterium suum, sine Vicarii generalis licentia, nisi ob legitimam causam probatam vel probandam, remaneat, debite puniatur et suspendatur. 125.  Inhaerendo Capitulo generali de anno 1672 vult omnino praesens Capitulum generale ut omnes abbates in propriis monasteriis resideant, prout de iure, nec ipsis liceat sub poena suspensionis a divinis ipso facto incurrendae, extra monasteria sua sive in urbibus, grangiis aut castellis per duos menses continuos commorari sine licentia petita et obtenta vel a Vicario generali vel a Patre immediato. 126.  Cum experientia constet multa persaepe in visitationibus occurrere negotia quae intra spatium trium dierum absolvi non possunt, declarat Capitulum generale iuxta bullam s. m. Benedicti PP. XII visitationis tempus intra tres dies non ita necessario limitari, quin ad plures alios dies, cum opus fuerit, continuari possit et debeat visitatio, nec alio sensu intelligendas iam prius factas de tempore visitationibus impendendo a Capitulis generalibus diffinitiones. 127.  Praesens Capitulum generale decernit omnes superiores excommunicationem dominica Palmarum fieri solitam incurrere, qui per se vel per alios religiosos tum minis tum blanditiis impediunt quominus fiant visitationes, Visitatoribusque revelanda revelent, aut iuxta conscientiam revelantes, soluta visitatione, persecutione aliqua contristari attentant et praesumunt. 128.  Alienationem factam ab abbate commendatario Frigidi montis nuperrime defuncto, de quodam domo prope Bellovacum suae mensae abbatiali pertinenti, nullam declarat Capitulum generale, districtissime iniungendo priori et conventui de Figido monte pro virili agere contra emptores vel venditores dictae domus. 129.  Hora 8 die 10 maii, post celebrationem missae de s. Petro Tarentasiensi archiepiscopo, a R. D. abbate de Pelplinio factam, ad signum maioris campanae omnes in Diffinitorium convenerunt, et R. D. abbas de Septem fontibus, unus de Diffinitoribus, ad petitionem suam, excusatus est ab officio Diffinitoris, et exire a Cistercio permissus propter gravissimam infirmitatem. 130.  Deinde Capitulum generale admisit subrogationem R. D. abbatis de Charmeia a Rmo D. N. factam, ut vices notarii obiret loco R. D. abbatis de Barberio infirmi. 131.  Concessum est monasterio monialium de Ponte dominarum, quod in eo celebretur sanctae Genovefae festum et officium huic festo proprium decantetur sub ritu sermonis minoris in perpetuum. 132.  Pariter indulsit Capitulum generale monasterio monialium Benedictae vallis ut in eo festum et officium s. Eligii, cuius insignes habentur reliquiae, fiat et decantetur in perpetuum sub ritu sermonis minoris. 133.  Similiter ad petitionem R. D. abbatis de Oliva et sub eodem ritu fiat in suo monasterio festum s. Olivae. 134.  Sequuntur puncta proposita et resoluta pro provincia Poloniae. — a) Utrum standum sit decretis S. Sedis sub praecepto obligantibus etiam regulares, nulla facta mentione de exemptis quoad festa ? Praesens Capitulum generale inhaerendo antiquis diffinitionibus Capitulorum generalium, resolvit ac statuit, ut festa iam typis anno 1732 Posnaniae mandata in omnibus Poloniae monasteriis observentur, et sine cantu quoad vigilias, uti feriata die in ante solebant, peragantur, nisi aliter abbas in suo monasterio ad hanc devotionem explendam disposuerit ; et portione consueta monachi sint contenti his diebus. Mandat autem praesens Capitulum generale ne ab hinc Vicarius in Poloniae provincia audeat vel praesumat sine expressa Capituli generalis licentia et consensu totius provinciae de novo introducere festa sub poenis a Capitulo generali decernendis. *b*) Per universa Poloniae monasteria conceditur celebratio festi s. Ioannis Nepomuceni sub ritu sermonis minoris. Item, in monasterio Wanchocensi festi s. Iosephi Nutritii Christi Domini, sub eodem ritu. Necnon in monasterio Copriunicensi s. Valentini martyris, propter sanctas eius reliquias in altari reconditas, et sub eodem ritu sermonis minoris. *c*) Non liceat regularibus nostris contra Ordinis personas coram saeculari aut alterius persona facere protestationes, sub poenis contra facientes recursum ad incompetens forum. Sed iubet Capitulum generale ut religiosi Ordinis nostri illas protestationes faciant coram Apostolicis notariis eiusdem Ordinis, qui tenebuntur sub gravi animadversione illas admittere. *d*) Superiores non denegent inferioribus licentiam ad Vicarios provinciae vel altius Ordinis subsellium scribendi epistolas, illam non intercipiant, nec resigillent aut perlegant. Quod si licentiam scribendi superiores inferioribus denegent, valeant scribere, maxime dato casu quo superior erga inferiorem nimis durum et austerum se praebeat. *e*) Statuit Capitulum generale ut supplicetur SS. D. N. a Procuratore generali, quatinus in commendatis Poloniae monasteriis priores triennales cum dependentia a Visitatore provinciae constituantur, et bona mediae partis reddituum vigore concordati pro superiore claustrali assignata dictis respective monasteriis incorporentur, adeoque priori victus et amictus ex communi mensa subministretur, prout antea dum eorum monasteria nondum commendae subiecta erant. *f*) Prohibetur sub poena excommunicationis ne priores et conventus monasteriorum commendatorum, ac etiam non commendatorum, subscribant contractus suorum abbatum villas abbatiales elocantium. Pariter et sub eadem poena officii suspensionis, vocisque activae et passivae privationis, etiam ab abbatibus ipso facta incurrenda, districte prohibetur omnibus abbatibus, prioribus et monachis Poloniae, ne abbates recipere nec monachi sub quovis praetextu abbatibus suis pecunias mutuo dare praesumant sine licentia Vicarii seu commissarii generalis. De qua etiam in legitimo casu consessa [concessa] et ipse commissarius Capitulum generale, et eo non sedente, Rmum D. N. certiorare tenebitur. Mandat insuper Capitulum generale Vicario seu commissario generali Poloniae ut in prima ab ipso instituenda visitatione diligenter inquirat de taliter datis et mutuo acceptis pecuniis, ipsosque abbates per omnes iuris et iustitiae vias, etiam per bonorum mensae abbatialis sub custodiam traditionem, in plenaria Ordinis potestate, compellant ad quamprimum reddendas conventui pecunias ab ipso mutuo acceptas. *g*) Monasteria noviter erecta in magno Lithuaniae ducatu, quae nominantur Clarus fons, et Vallis umbrosa, ad mentem fundatorum in claustralis prioratus titulo conserventur, et numerus monachorum redditui congruus foveatur. Quia vero R. D. abbas Wisticensis tamquam Vicarius abbas sine iusto titulo prioratum Clari fontis in praeposituram redegit, et numerum monachorum competentem non fovet, ideo a iurisdictione Clari fontis abstineat, privilegium et diploma erectionis, necnon omnes alios iurium titulos ad Clarum fontem pertinentes in proximo provinciali Capitulo Poloniae secum afferat et reddat. Protectores vero Clari fontis et Vallis umbrosae constituuntur a Capitulo generali RR. DD. abbates de Oliva et de Pelplinio, in plenaria Ordinis potestate. *h*) Provisionem mensae conventualis a R. D. abbate Leski Pelplinensi de portione abbatiali auctam, in omnibus clausulis et punctis approbat et ratificat, ac plurimum laudat Capitulum generale dicti R. D. abbatis erga Ordinem zelum et amorem. *i*) Concessa Capitulo provinciae Poloniae a Rmo D. N. piae memoriae Edmundo Perrot, generali abbate Cisterciensi, potestas conferendi theologis et professoribus collegii studii provincialis Mogilensis ac scientia claris lauream doctoralem, confirmatur et approbatur, ea tamen lege ut laurea doctorali donati in posterum teneantur approbationem et confirmationem petere a Capitulo generali, et eo non sedente, a Rmo D. N. antequam magisterii iuribus potiantur, et ipsum de sufficienti examine certum facere. Et cum Capitulum generale fuerit rite informatum de sana doctrina eximiisque meritis R. D. Yvonis Roweder, professi de Oliva, et prioris, Poloniaeque provinciae secretarii, qui in Capitulo suo provinciali dignitate doctoratus insignitus fuit, eumdem ob specialem respectum, et attentis precibus et commendationibus RR. DD. de Oliva et de Pelplinio, in tali magisterii doctoratus dignitate approbat et confirmat, volendo ut omnibus privilegiis solitisque de iure in provincia Poloniae doctoribus sacri Ordinis nostri debentur gaudeat, ac in plenaria Ordinis auctoritate prae ceteris potiatur. *j*) Insuper a Capitulo generali indulgetur quatinus idem Capitulum Poloniae provinciae religiosis merito singulari distinctis titulum benemeritorum conferre possit, sub eadem tamen conditione qua tenentur doctores, ut supra dictum est. Et huius tituli benemeritorum concessionem a Capitulo Poloniae factam RR. patribus Adalberto Tremniski Andreoviensi, Uldarico Leuwandouski, Wachocensi, prioribus, ac Bartholomaeo Liestaloski confessario monialium, approbat et confirmat. *k*) Ad instantiam provinciae Poloniae, partes benigne assumpsit Rmus D. N. compilationem fieri quamprimum curare de omnibus statutis Capitulorum generalium, quae disciplinam regularem attingere possunt, omissis statutis particularibus, et quae varias afficiunt Ordinis personas. *l*) Requirentibus RR. DD. Promotoribus statuit Capitulum generale ut non admittantur ad habitum et professionem conversorum nisi ii qui calleant aliquam utilem et honestam artem, ad quam, iuxta praescriptum superiorum monasterii debeant attendere, nec ab ea distrahantur per iniunctionem aliquorum officiorum quae insimul incompatibilia declarantur, nec unquam ad cellerarii officium conversi assumantur. Ad habitum vero et professionem non admittantur personae nisi vita et moribus commendabiles, nobili seu civili, numquam vero genere vili natae. *m*) Abbates et monachi extra provinciam seu regnum Poloniae non mittantur nec discedant, nisi gravis necessitatis causa, et de speciali consensu et licentia Vicarii seu commissarii generalis in scriptis obtenta, et qui dictam licentiam non potuerint exhibere, quocumque pergant, et ubi reperiantur tanquam apostatae puniantur. *n*) Ad luctuosam temporum conditionem serio attendens Capitulum generale, ac ulteriori exterminio abbatiarum iamiam in Polonia per commendas introducto praecavere totis viribus cupiens, vult et iniungit omnibus abbatibus in proxime futuro Capitulo provinciae congregandis, ut inter manus Vicarii generalis, et Vicarius generalis inter manus senioris ex abbatibus, publice et in sacra Dei evangelia iurent se nunquam quaesituros, accepturosque retentionem abbatiarum regularium si quisquam eorum ad episcopatum aliquando nominaretur ac promoveretur. Qui vero ex abbatibus actualibus ob infirmitatem dicto Capitulo interesse non potuerint, capitulariter seu coram omnibus suis religiosis ac inter manus suorum respective suorum priorum eodem modo ac supra iurabunt, et de suo iuramento certiorabunt Vicarium generalem provinciae. Abbates autem in futurum eligendi in actu acceptationis dignitatis abbatialis in Capitulo inter manus praesidis amittere teneantur idem iuramentum, legaliter deinde registrandum per manus secretarii seu notarii provinciae vel alterius in casu, alias detrectando ac refragando sit locus novae electioni. Hocce decretum afficiat etiam abbates promotos ad episcopatum in partibus infidelium. Et omnes in casu tenebuntur sequens iuramentum emittere, videlicet :  Ego, N. tacto pectore et in sancta Dei evangelia iuro et promitto si, Divina sic disponente gratia, promotus ero ad dignitatem episcopalem, tam in regno Poloniae, quam in partibus infidelium, nunquam me admissurum, acceptaturum ac etiam quaesiturum apud S. Sedem, neque apud Seren. Regem Poloniae, sive directe, sive indirecte, retentionem abbatiae ex qua ero designatus vel nominatus ad episcopatum. Sic me Deus adiuvet et haec sancta Dei evangelia . *o*) Tempore visitationis monasteria et abbates a Vicario generali non graventur magno familiae et equorum numero ; nec eiusdem servi sive directe sive indirecte exigant quasi ex debito gratuita dona pecuniaria, sed contenti existant victu modesto, sobrio et hospitalitate religiosa, ac omnes de cetero religiosos debita prosequantur reverentia. *p*) Inhaerendo tenori Capituli generalis anni 1667 de die 19 mai, et bullae s. m. Clementis PP. IX anno 1668 de die 8 decembr. renovatur in regno Poloniae prohibitio ne clerici saeculares possint postulari aut eligi in abbates seu coadiutores, sed semper eligantur actu religiosi Ordinis professi. Alias sit electio nulla, et electores poenis in eadem bulla contentis omnino subiaceant. *q*) Requirentibus RR. DD. Promotoribus, committuntur in plenaria Ordinis potestate RR. DD. abbates de Oliva et de Premeto, ad effectum sumendi personaliter et insimul, cum debitis formalitatibus et cautelis, opportunas informationes in monasterio Paradisiensi circa personam vel personas quae diplomata originalia fundationis loci deperdita iam a 16 annis et ultra ab archivo Paradisiensi extraxerint, et extra monasterium tradiderint. Deprehensis auctoribus talis extractionis et extraditionis iisdem per dictos RR. DD. commissarios iniungatur infra spatium sex mensium vel unius anni ad summum praefata originalia fundationis Paradisi diplomata in archivo eiusdem monasterii originalis talia qualia ibidem erant prius, reponere. Alioquin si rei reperiantur religiosi, tamquam dilapidatores habeantur, et ceteris ad exemplum voce activa et passiva perpetuo priventur, et bis in heddomada [hebdomada] ieiunent in pane et aqua. Si vero abbas loci de hoc convictus fuerit, statim ab abbatiali regimine suspendatur, tali dignitate postea omnino privandus. *r*) Parochiae dependentes ab abbatia Paradisiensi et prius a regularibus de iure deserviri solitis, non amplius conferantur presbyteris saecularibus, qui iam occasione dictarum parochiarum in varios processus monasterium implicaverunt, et sic praescindantur praesentia et futura litigia. 135.  Eadem die 10 maii, hora 2 post meridiem, ad signum maioris campanae, omnes Diffinitores convenerunt in Diffinitorium. Requirentibus RR. DD. Promotoribus, lectae sunt diffinitiones sessionis 8. Super libello supplici R. D. coadiutoris et prioris de Landa, nomine sui conventus, Capitulum generale ordinat provisionaliter ut monasterium Landense primum in Polonia nominetur, et R. D. abbas Landensis in publico assessu priorem locum habeat prae R. D. abbate Andreoviensi, et committit Capitulo provinciali Poloniae ut de titulis utriusque abbatiae informationem faciat, ab ipso deinde remittendam Rmo D. N. 136.  Studium provinciale in Mogilensi monasterio in perpetuum confirmatur, sub protectione abbatum de Landa et de Oliva, absque tamen praeiudicio auctoritatis et dispositionis Vicariorum generalium. 137.  Requirente R. D. Promotore, praesens Capitulum generale, viso libello supplici R. D. Nicolai Claudii Hust, prioris de Monte stellato, visisque aliis instrumentis authenticis a praedicto priore ad idem Capitulum missis, declarat in plenaria Ordinis auctoritate prioratum de Monte stellato in dioecesi Bisuntinensi vere esse titularem seu perpetuum, et praefato R. D. Claudio Nicolao Hust praedicti beneficii de Monte stellato actuali possessori, eiusque futuris successoribus omnes competere praerogativas et honores quibus priores titulares seu perpetui nostri Ordinis gaudent et gaudere debent. 138.  Ad requisitionem RR. DD. Promotorum, Capitulum generale decernit, ut in posterum subpriores in Ordine sedeant primi ex parte abbatis, excepto tamen in collegiis. 139.  Capitulum generale, viso libello supplici Franconiae vicariatus Rmo ac Cels. S. R. I. Principi, ecclesiarum cathedralium Bambergensis ac Wiceburgensis episcopo, Franciae orientalis Duci, S. C. Maiestatis consiliario intimo, ac conferentiali DD. Frederico Carolo Comiti de Schönbrun, monasteriorum Ordinis nostri in Franconia protectori clementissimo, ac de Ordine nostro benemerito, communicationem Ordinis suffragiorum, precum, ac bonorum operum concedit. Et insuper Rmus D. N. suscepit partes epistolam eidem in gratiarum actionem scribendi nomine Capituli generalis. 140.  Matutinis horis, die dominica, et 11 mensis maii, celebrata missa solemni in pontificalibus a R. D. abbate de Aureavalle, non est habita sessio, sed tantum post vesperas eiusdem diei, ad signum maioris campanae, et hora 3, omnes convenerunt in Diffinitorium. Requirente R. D. Promotore super libello supplici R. D. abbatis de Baudeloo, Vicarii generalis, Capitulum generale propter testimonia singularis benevolentiae, sollicitudinis et affectus Seren. Mariae Elisabeth, Archiducissae Austriae et Belgii Gubernatricis, in pluribus occasionibus erga Ordinem nostrum data, eamdem praefatam Seren. Elisabeth Austriae Archiducissam, cum inclyta familia Austriaca, in gratitudinis tesseram, meritis et suffragiis Ordinis totius associavit. Et Rmus D. N. promisit epistolam in gratiarum actionem. 141.  Capitulum generale, viso libello supplici R. D. Antonii Ros, in s. th. ex numero magistri, bis abbatis, collegii S. P. N. Bernardi Oscensis bis rectoris, actualis Diffinitoris et commissarii deputati ad praesens Capitulum generale pro Congregatione Arragonum et Navarrae, R. D. Nicolao Salas de Bernabo abbati regalis monasterii de S. Fide, Regis Hispaniae a consiliis, etc., ob decorem officii diffinitoris quod in praesenti Capitulo habuit, concessit suffragium perpetuum in Capitulis provincialibus praedictae Congregationis, et casu quo addaptandae sint diffinitiones novae pro dicta Congregatione, inseretur in illis quod semper et quando evenerit ut abbas commissarius dictae Congregationis fuerit nominatus Diffinitor Capituli generalis maneat cum ipsomet suffragio perpetuo in suis comitiis provincialibus. Et hoc decretum Capituli generalis extenditur ad omnes Congregationes. Similiter R. D. Francisco Tabuenca, in s. th. ex numero magistro semel atque iterum ex-abbati sui monasterii regalis de Verola, ex-diffinitori, ex-lectori et ex-cathedratico primario celeberrimo Universitatis Oscensis, Capitulum generale concedit honorem et praerogativas patris provinciae. Eamdem gratiam tribuit R. D. Antonio Ros supradicto. 142.  Cum in comitiis intermediis anni 1697, sessione prima, requirente Promotore, forma tenendi Capitulum intermedium et circumstantiae ad ipsum pertinentes ad Capitulum generale proximum remissae fuerint, et nihilominus in ultimo Capitulo generali anni 1699 nihil de hoc negotio propositum fuerit nec diffinitum, praesens Capitulum generale visis decreto Capituli intermedii anni 1697, et articulo *Brevis* Alexandri VII : de celebrando Capitulo intermedio, auditis occasione huiusce Capituli intermedii exortis in Ordine quibusdam dubiis, a RR. DD. Promotoribus expositis, videlicet : — *a*) An Rmus D. N. teneatur praedictum Capitulum intermedium consultare priusquam generales pro bono Ordinis regimine ordinationes edat ? — *b*) Quaenam materiae necessario sint deferendae ad praedictum Capitulum intermedium ? — *c*) An omnes abbates et praesides Congregationum qui de iure ad praedictum Capitulum vocandi sunt, in ipso vocem habeant decisivam ? — Requirentibus Promotoribus, praesens Capitulum generale ius suum unicuique servare, et communi Ordinis bono, utilitati et paci consulere cupiens, vult, ordinat et statuit ut articulus 12 *Brevis* Alexandri VII de Capitulo intermedio, iuxta suam formam et tenorem observetur. — Ad dubia vero proposita a RR. DD. Promotoribus praesens Capitulum generale respondit declarando. — *a*) Rmum D. N. non teneri praedictum Capitulum intermedium consultare priusquam generales pro bono Ordinis regimine ordinationes edat, plenaria qua fungitur Ordinis auctoritate. — *b*) Materias necessario ad Capitulum intermedium deferendas, esse contributiones augendas vel de novo imponendas, ceteraque omnia magni momenti negotia quae matura deliberatione indigere cognoverit et iudicaverit Rmus D. N. — *c*) Omnes abbates et praesides Congregationum qui huic Capitulo intererunt ius habere in eodem Capitulo suffragium et quidem decisivum ferendi. 143.  Circa officialium publicorum institutionem, praesens Capitulum generale statuit servandum esse articulum 13 *Brevis* Alexandri VII, et Capitulum generale anni 1683, sessione 24. 144.  Hora 8, die 12 mensis maii, post solemnem missam de Rogationibus a R. D. abbate de Lucella, Vicario generali in Alsatia, Brisgoia et Helvetia, in pontificablius [pontificalibus] celebratam, pulsata maiori campana, omnes in Diffinitorium convenerunt more solito, et ad requisitionem RR. DD. Promotorum lectae sunt diffinitiones sessionum 9 et 10. 145.  Capitulum generale, viso libello supplici R. Patris Candidi Briger, s. th. d. prioris Campililiensis et secretarii Austriaci vicariatus, concedit ut festum s. Ioannis Nepomuceni quod hodie in Austria est dioecesanum, liceat deinceps publico officio et missa celebrari, sub ritu duarum missarum maiorum. 146.  Item, indulgetur monasterio dumtaxat Campililiensi quod in eo festum ss. Fabiani et Sebastiani, pariter ss. Viti, Modesti et Crescentiae, denique s. Barbarae virginis et martyris, sub eodem ritu duarum missarum celebretur, maxime cum frequens populus in amplo monasterii territorio constitutus a labore manuum et opere servili vacet, et in festo s. Fabiani publicas etiam supplicationes et processiones frequentet. 147.  Concedit etiam ut in monasterio Hilariae in Austria Superiori festum fiat s. Sebastiani et s. Henrici, sub eodem ritu. 148.  Cum in monasterio Campililii corpus s. Iustini martyris publico cultui in ara S. Crucis sit expositum, concedit Capitulum generale ut natalis huius s. Martyris dies officio chori et missae colatur. Pariter ut festum s. Hyacinthi martyris ecclesiae monasterii Campililiensis titularis cuius corpus integrum in ea servatur, deinceps ritu sermonis fiat quolibet anno, die 10 februarii. 149.  Capitulum generale statuit quod non debeat fieri distributio seu divisio vicariatus Austriacensis, propter rationes gravissimas. 150.  Concedit R. D. abbatissae et monialibus de Casbas in Arragonia ut festum s. Ignatii de Loyola sub ritu XII lect. deinceps celebretur. 151.  Viso libello supplici R. D. Leopoldi abbatis de Himmerode, confraternitatem de S. Corde Iesu in monasterio monialium ad S. Annam intra urbem Trevirensem introductam, Capitulum generale ratificat et confirmat, ea tamen conditione ut ista confraternitas ordini divini officii iuxta ritum Cisterciensem persolvendi non obsit, et ut administratio et directio eiusdem confraternitatis penes monasterii supradicti superiores permaneat. 152.  Confirmatur praeterea a Capitulo generali eidem R. D. abbati de Himmerode potestas et dispensatio iam ei concessa a Rmo D. N. anno 1753 die 18 mensis septembris, ad peragendas solemnes monialium suae curae et directioni commissarum vestitiones et sacras earum professiones iuxta ritus consuetos excipiendas per patrem sui monasterii priorem, vel ordinarium loci confessarium, vel alium quemcumque Ordinis sacerdotem professum in aliquo spectabili officio, vel aliqua dignitate constitutum, et a se ad tales actus exercendos capaces recognitos, quotiescumque pro rationabili causa ipsemet impeditus fuerit, R. D. provinciae suae Vicario generali decenter prius requisito, et per seipsum tales actus exercere recusante. 153.  Audita relatione de statu monasteriorum et personarum Ordinis professarum in regno Poloniae, a R. D. abbate de Oliva, Vicario generali, coram Diffinitorio facta, Capitulum generale perpendens merita D. Adalberti Tremniski, prioris Andreowiensis, s. th. d., et iam a Rmo D. N. generali, necnon a Sede Apostolica perpetui prioris gratia insigniti, eumdem in hac praerogativa confirmat, declarans gratiam personalem esse ita ut prioratus Andreowiensis non sit reputandus ex natura et pro futuris temporibus perpetuus. 154.  Insuper prohibet praesens Capitulum generale, ne ullus monasteriorum prior pro titulo perpetuitatis ad quodcumque subsellium recursum faciat, sub nullitate praerogativae quovis modo obtentae, et sub aliis poenis contra ambiantes in Ordine statutis et praefixis. 155.  Ad petitionem R. D. abbatis de Lucella, D. Leoni monasterii de Lucella expresse professo, qui per 20 circiter annos tum ut professor theologiae et philosophiae, tum ut secretarius in vicariatu praefato R. D. abbati commisso continuam et indefessam non minus utiliter quam laudabiliter impendit curam, praerogativae emeriti concessit Capitulum generale. 156.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus, in abbatissam monasterii Vallis gratiae praesens Capitulum generale confirmat R. D. Annam Mariam Catharinam Fazeves, mandando ac districte praecipiendo sub poena excommunicationis ipso facto incurrendae, priorissae et monialibus praedicti monasterii ut praefatam R. D. Annam Mariam Catharinam in veram ac legitimam abbatissam habeant et recognoscant, ipsique in omnibus debitam subiectionem praestent. Quod si facere renuerint, deponatur priorissa in plenaria Ordinis potestate, ceterae vero debite puniantur. 157.  Renovatur a Capitulo generali statutum qua prohibetur ne superiores et monachi sub quocumque praetextu cum brevibus seu decurtatis incedant vestibus, sub poenis et censuris in Ordine consuetis. 158.  Item, renovatur decretum quo monachis interdicitur venatio sub iisdem poenis. 159.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus, praesens Capitulum generale confirmat *Chartam visitationis* quam R. D. abbas de Porta Gloni, Vicarius generalis in provincia Tholosana edidit in actu visitationis suae regularis, in collegio S. Bernardi Tholosano, die 23 martii praesentis anni, ex speciali commissione illi a Rmo D. N. data, utpote continentem decreta et statuta omnibus in eodem collegio degentibus et studentibus multum profutura. — Praeterea pro praefato regimine huius collegii praefati statuitur : — *a*) Standum esse determinationi pensionum factae a Rmo D. N. nec licere D. Provisori ultra illam taxam aliquid exigere. — *b*) Ad Rmum D. N. pertinere institutionem et destitutionem omnium officialium. — *c*) Subpriori dicti collegii a Rmo D. N. instituto omnem competere auctoritatem et iurisdictionem, qua indiget ad coercendos scolares quamdiu Provisor infirmitatibus gravatur, cum consilio tamen D. Provisoris, et omnimoda ab ipso dependentia. — *d*) Reverenter a Capitulo generali supplicatur Rmo D. N. quatinus in collegio Tholosano aliquem de officialibus deputare et committere dignetur ad expendendas et recipiendas omnes pensiones quae in dicto collegio solvantur, ita ut idem singulis mensibus coram vener. Provisore et conventu de receptis et expensis rationem reddere teneatur. — *e*) Praecipit Capitulum generale ac mandat D. Provisori quod iuxta chartam visitationis supradictae, consultet magistros et subpriorem priusquam iuniores ad ordines mittantur. Et idem faciat quando agitur de gradibus adipiscendis ab illis. 160.  Hora 2 post meridiem, ad signum maioris campanae, de more solito omnes convenerunt in Diffinitorium. Requirentibus RR. DD. Promotoribus, a Capitulo generali declaratus est de Ordine benemeritus D. Marcus Ledoul, s. Facultatis Parisiensis doctor, prior ab annis 42, et Visitator generalis provinciae Normanniae ab annis 35. 161.  Ad propositionem Rmi D. N. Capitulum generale toto corde, unanimi consensu et applausu D. Gabrielem Peschel, secretarium R. D. de Luba et Balthasarum Straves laurea doctorali insignivit, et eis concessit omnia iura, privilegia et emolumenta pertinentia ad huiusmodi gradum secundum Ordinis morem. 162.  Viso libello supplici R. D. abbatis de S. Benedicto in Vepribus, dioecesis Metensis, conceditur a Capitulo generali ob gravissimas causas in eo contentas, translatio sui monasterii in alium convenientiorem locum determinandum a R. D. abbate de Morimundo, de cuius linea est praefatum monasterium de S. Benedicto. 163.  Non sine gravi scandalo et dolore pervenit ad Capitulum generale R. D. Carolum Pancheron abbatem de Claroloco, D. Henricum Duchesne, priorem de Crista, D. Nicolaum Brixium Mamiel priorem de Villario Bethnach, D. Franciscum Blaize superiorem commissarium de Freisdorfio et D. Claudium Aubertot priorem de Insula Barrensi, temerariis ausu et formalitatibus noluisse admittere regularem visitationem R. D. Antonii Girard prioris titularis seu perpetui de Directa valle, commissarii Rmi D. N. ad effectum visitandi omnia et singula monasteria vicariatus Lotharingiae, imo variis iniuriis et probris vexasse et affecisse R. D. dictum commissarium, et ideo omnes supranominatos abbatem et priores claustrales reperiri ipso facto excommunicatos, rebelles, et contemptores constitutionum Apostolicarum et Ordinis. Cui praesumptioni et abusui remedium pro virili afferre desiderans Capitulum generale, praesenti decreto ex nunc privat R. D. Carolum Pancheron abbatem de Claroloco spirituali et temporali administratione sui monasterii, stallo abbatis, omnibusque praeeminentiis et insigniis abbatialibus usque ad debitam resipiscentiam verbo et scripto quam humillime petitam veniam a Rmo D. N. et obtentam ab ipso absolutionem et misericordiam. Pariter D. Henricus Duchesne, prior de Crista, D. Nicolaus Brixius Mamiel, prior de Villario Bethnach, D. Franciscus Blaize superior commissarius de Freisdorfio et D. Claudius Aubertot, prior de Insula Barrensi, excommunicati et rebelles ipso facto deponuntur a suis respective prioratibus claustralibus, privantur ad vitam voce activa et passiva ac declarantur inhabiles ad quaecumque Ordinis nostri officia et dignitates, et remittuntur ad veniam et benignitatem Rmi D. N. cui veniam quam humillime scripto et verbo, coram testibus signandis petent, ut tandem pro modulo resipiscentiae suis loco et tempore Rmus D. N. valeat eos absolvere a censuris in plenaria Ordinis potestate et auctoritate, et ad alios prioratus extra vicariatum Lotharingiae habiles reddere et declarare. Insuper praecipit Capitulum generale monasteriis de Claroloco, de Crista, de Villario Bethnach, de Freisdorfio et de Insula Barrensi quamprimum refundere R. D. Antonio Girard, commissario Rmi D. N. expensas factas et necessario variis formalitatibus procuratas in decursu visitationum eorumdem monasteriorum. Et casu quo praenominata monasteria renuerint solvere, cogantur a Rmo D. N. in plenaria Ordinis potestate ad dictam solutionem per omnes iuris et iustitiae vias. 164.  Serio moneatur a Vicario generali provinciae R. D. abbatissa de S. Hoilda, ne deinceps protestationes emittere praesumat contra factas vel faciendas visitationes Rmi D. N. aut commissariorum eiusdem ; alioquin tamquam censuris Ordinis innodatam sciat se graviter puniendam. 165.  Praeterea statuit et decernit Capitulum generale ut monasteria de Claroloco, de Crista, de Freisdorfio, de Villario Bethnach et de Insula Barrensi hoc anno non visitentur per Vicarium generalem aut Patrem immediatum, sed per solum Rmum D. N. vel eius commissarium. 166.  Damnat et plurimum reprobat Capitulum generale protestationes factas a D. Langlois priore de Frigidomonte, D. Malfroid priore de Bello prato, dioecesis Bellovacensis, D. De Lard priore de Gardo, contra examen temporalis status suorum respective monasteriorum in actu visitationis ibidem factae a D. Comeau priore de Valloliis et commissario extraordinario Rmi D. N. ad visitanda omnia et singula monasteria vicariatus Picardiae. Vult et praecipit Capitulum generale ut omnes superiores Ordinis non tantum de spirituali sed etiam de temporali suorum respective monasteriorum rationem reddant commissariis deputatis a Rmo D. N. pariterque ut Vicarius generalis in cuius provincia reperiuntur tres praenominati priores, eos serio moneat ne deinceps tales protestationes emittant ; alioquin sciant se tamquam censuris Ordinis contra impedientes visitationes de iure inflictis aut infligendis innodatos gravissime fore puniendos. 167.  Itidem, serio moneatur a Vicario generali provinciae R. D. abbatissa de Fervida aqua vulgo Fervaques, in oppido S. Quintini in Picardia, ne in posterum recuset commissariis Rmi D. N. examen administrationis temporalis, et rationarii receptarum et expensarum sui monasterii. Alias in eamdem culpam recidendo tamquam censuris Ordinis innodata severissime puniatur. Cum vero R. D. Denize prior titularis seu perpetuus de Bella aqua, monasterii sanctimonialium de de Fervida aqua confessarius consuluerit ac procuraverit talem rebellionem, seu non dari et exhiberi registrum computationum monasterii de Fervida aqua commissariis Rmi D. N. et iniuriosos ac temerarios in Rmum D. N. generalem sermones proferre et evomere praesumpserit veniam quamprimum humillime verbo et scripto petat a Rmo D. N. et ieiunet per unum mensem integrum in pane et aqua singulis diebus veneris. Et in casu contraventionis rogatur Rmus D. N. dictum R. D. Denize severissime et indilate punire. 168.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus et audito libello supplici subscripto a decem RR. DD. abbatibus S. O. praesens Capitulum generale inhaerendo decretis Capitulorum generalium annorum 1683 et 1686, declarat : — *a*) Superiores S. O. ius habere comitia particularia celebrandi, iuxta formam a praedictis Capitulis praescriptam. — *b*) Confirmando decretum ultimi Capituli generalis, vult et praecipit ut monachi S. O. recta via pergant ad Visitatorem pro suis negotiis, salvo iure appellationum. — *c*) Committitur a Capitulo generali RR. DD. abbatibus de Bello becco, de Precibus, de Pietate, de Charmeia, et R. D. priori perpetuo de Gratia D. N. ut collectionem constitutionum, quae iam pridem in singulis praefatae Observantiae monasteriis quotidie leguntur, revideant et examinent, ac revisam et examinatam ad Rmum D. N. transmittant, ut licentia ab eo petita et obtenta, typis mandetur, et omnibus S. O. alumnis proponatur observanda. — *d*) Viso libello supplici ab iisdem RR. DD. abbatibus S. O. subscripto, Capitulum generale benigne dedit actum, quod institutio unius dumtaxat abbatis ex S. O. in Diffinitorem electi in hoc praesenti Capitulo, non poterit praedictae S. O. praeiudicare in posterum. E contra declarat praesens Capitulum generale quod plures possint institui Diffinitores ex praedicta S. O. 169.  Hora 8 diei 13 mensis maii, missa solemni in pontificalibus celebrata a R. D. abbate de S. Benedicto in Italia, ad signum maioris campanae, omnes in Diffinitorium convenerunt. Ad requisitionem RR. DD. Promotorum, praesens Capitulum generale duos Vicarii generalis assistentes in vicariatu Bohemiae supprimit, et praeterea diffinit quod Vicario eiusdem provinciae supradictae mortuo, abbas senior ratione fundationis monasterii vices gerat Vicarii, usque dum eligatur Vicarius et fuerit a Rmo D. N. confirmatus. 170.  Permittitur fieri novam collectionem et reformationem statutorum vicariatus Bohemiae in Capitulo provinciali a commissariis deputatis ab illo Capitulo, et a Rmo D. N. antequam typis mandetur, approbandam vel reprobandam ; et usque ad illam collectionem peractam omnia statuta executioni demandentur secundum formam et tenorem, exceptis iis quae iam fuerunt a praesenti Capitulo generali abrogata. 171.  Approbantur et confirmantur a Capitulo generali electiones, videlicet R. D. abbatis de Altovado, Candidi Hendrick, de die 26 febr. anno 1722 ; R. D. abbatis de Wellehradio, Iosephi Maly, de die 20 iunii 1724 ; R. D. abbatis de Osseco, Hieronimi Besnetem, de die 4 iulii anno 1726 ; R. D. abbatis de Neocella, Martini Graff, de die 20 martii anno 1727 ; R. D. abbatis S. Coronae, Christiani Guschll, de die 20 decembr. anno 1733 ; et R. D. abbatis de Sedlicio, Ioannis Reischknecht, de die 21 octobr. anno 1731. Necnon electiones venerabilium abbatissarum quarum nomina sequuntur : R. D. abbatissae Mariae stellensis [Castellensis], Cordulae Sommerim, de die 15 febr. 1710. R. D. abbatissae Salae Mariae, Gertrudis Laquesin, de die 10 febr. 1734. R. D. abbatissae Vallis virginum, Aleidis Kaulznearim, de die 31 martii anno 1734. Denique R. D. abb. Mariae vallis, Theresiae Senffttlebin, de die 24 febr. anno 1737. 172.  Praesens Capitulum generale, confirmando R. D. abbati Sedlicensi ius paternitatis in monasteria Aulae regiae et Aulae Mariae, declarat ac diffinit servanda esse quoad exercitium iuris paternitatis statuta vicariatus Bohemiae et decreta Capituli provincialis eiusdem vicariatus. 173.  Reservatur R. D. Waldsassensi omne ius paternitatis in monasterium Sedlicense, cum iisdem clausulis ac in Bohemia exercendum. 174.  Circa ius paternitatis quod competit R. D. abbati de Langhemio in monasterium Plassense, praesens Capitulum generale compositioni quam intendit facere praedictus abbas de Langhemio cum monasterio Plassensi, ita assentit ut si compositio pacifice non fiat, nullum exinde praeiudicium pati valeat abbas de Langhemio. 175.  Ad petitionem R. D. Stephani abbatis de Langhemio, nomine totius Congregationis Superioris Germaniae a Capitulo generali statuta huius Congregationis in ultimo Capitulo nationali confecta et a Rmo D. N. generali approbata et confirmata, iterum approbantur et confirmantur, salvis iuribus Procuratoris generalis in Curia. 176.  Conceditur ut ritus omnes qui ab antiquo usque nunc in hac Congregatione Super. Germaniae viguerunt et hactenus vigent, a duobus abbatibus praefatae Congregationis colligantur ; deinde Rmo D. N. pro approbatione vel mutatione ubi visum fuerit, transmittantur, ut sint normae et regulae universae Congregationi. Et ad hanc collectionem faciendam deputantur et committuntur a Capitulo generali RR. DD. abbates de Langhemio et de Ebraco. 177.  Tertio postulavit praedictus R. D. abbas de Langhemio, ut in actis praesentis Capituli haec clausula apponeretur : Ea quae in hocce Capitulo generali pro omnibus et singulis totius Ordinis provinciis et monasteriis diffinita sunt, sancte observentur, nisi forte laudabilis consuetudo in contrarium vel a S. Sede, vel a Capitulo generali, vel a Rmo D. N. approbata et confirmata habeatur. Quod a praesenti Capitulo generali fuit concessum. 178.  Confirmatur a praesenti Capitulo generali condemnatio facta a Rmo D. N. abbate Cisterciensi generali, p. m. Edmundo Perrot, de die 10 mensis decembris anno 1715, cuiusdam libelli gallice inscripti : *Eclaircissements des privilèges de l’ordre de Cisteaux sur la compilation*… etc. A Liège, 1714. Latine : *Elucidationes privilegiorum Ordinis Cisterciensis*… etc. Leodii 1714. Et prohibetur omnibus abbatibus, abbatissis ceterisque superioribus et religiosis Ordinis nostri, cuiuscumque loci et dignitatis sint, ne hunc librum, quovis quaesito colore, sive praetextu, distribuere, laudare et defendere praesumant. Sed praecipit et mandat Capitulum generale ut ab omnibus habeatur tamquam vitiosus, schismaticus et erroneus, et ut talis inter libros prohibitos reservetur. Et ut hoc praesentis Capituli generalis decretum omnibus Cisterciensis Ordinis alumnis innotescat, mandatur omnibus Vicariis generalibus ut illud notificent omnibus respective provinciis et monasteriis utriusque sexus. 179.  Iisdem RR. DD. Promotoribus requirentibus, adversus librum gallice inscriptum : *Histoire du pontificat d’Eugène III, dédié à Mgr l’Illustrissime et Rme Evêque de Langres, par Dom De Lane, bibliothécaire de l’abbaye de Clairvaux, ancien professeur de théologie.* A Nancy, chez Pierre Antoine. 1737. Latine : *Historia pontificatus Eugenii PP. III, dicata Ill. ac Rmo episcopo Lingonensi, a domno De Lane bibliothecario Claraevallensis abbatiae, antiquo theologiae professore.* Nancii, apud Petrum Antoine. 1737. Capitulum generale, cum iste liber sine approbatione et permissu Rmi D. N. contra privilegia Ordinis et edicta regia sit editus, praefatum D. De Lane ex nunc suspendit ab officio subprioris spatio trium mensium, et declarat toto vitae suae tempore inhabilem ad officia maiora exercenda ; ipsi D. De Lane districtissime prohibendo sub gravioribus poenis ne aliquem librum in posterum edere et typis committere praesumat sine licentia petita et obtenta a Capitulo generali vel a Rmo D. N. 180.  Et ut tollatur ista contra Capitulorum generalium decreta et edicta regia componendi ac imprimendi libido, sub districtissimis poenis prohibetur a Capitulo generali ne ullus liber, sive de Ordine loquatur, sive non, edatur in lucem a persona religiosa Ordinis Cisterciensis, sine licentia eiusdem Capituli generalis, aut Rmi D. N. petita et obtenta. 181.  Circa controversiam ortam inter RR. DD. abbates de Luciscella et de S. Urbano, quod ius paternitatis quod R. D. abbas de Luciscella contendit sibi competere in monasterium de S. Urbano, praesens Capitulum generale reverenter committit Rmum D. N. quatinus omnibus instrumentis et documentis, ex utraque parte proferendis, examinatis et perpensis, iudicare, ordinare, et quod aequum sibi visum fuerit, statuere dignetur in plenaria Ordinis potestate. 182.  Ad requisitionem RR. DD. Promotorum, privilegia et praerogativae Benemeriti conceduntur D. Klely, priori de Charitate Bisuntinensi. 183.  Decernit Capitulum generale ut praerogativae Vicariorum generalium seu Patrum provinciae in Congregatione Coronae Arragonum et Navarrae inviolabiliter conserventur, et vetat ne abbates locales illas, ut fit aliquoties, impedire valeant. 184.  Hora 2 post meridiem eiusdem diei, omnes convenerunt in Diffinitorium more solito, ad signum maioris campanae. Capitulum generale attendens ad supplicem libellum R. D. abbatis de Campo principum, ad requisitionem Promotorum statuit anniversariis fundatis posse suppleri per missas privatas. 185.  Declarat idem Capitulum generale quod in sacro nostro Ordine seniores professi et non iubilati nullo gaudeant privilegio, sed debeant omnibus regularibus adesse observantiis, excepto casu necessitatis. 186.  Nullus superior in Ordine praeveniat scrutinium Visitatoris, sed omnimodam suis religiosis relinquat libertatem ; qua occasione Capitulum generale renovat caput *De forma Visitationis*, et iubet ut in omnibus monasteriis executioni demandetur. 187.  Ad petitionem provinciae Bavariae, sicut R. D. abbati de Waldsassio a Rmo D. N. generali de anno 1734 gratiosissime permissa est celebratio festorum B. M. V. quemadmodum in dioecesi Ratisbonensi observari solet, ita etiam in aliis monasteriis eiusdem provinciae sub ritu MM. maiorum celebrare in posterum eadem festa licitum sit, scilicet in mense decembri festum Expectationis partus B. M. V. ; die 23 ianuarii festum Desponsationis eiusdem ; feria sexta post dominicam Passionis festum Septem Dolorum ; dominica infra octavam S. P. N. Stephani festum Commemorationis de Monte Carmelo ; dominica infra octavam Nativitatis B. M. V. festum S. Nominis Mariae ; die 6 augusti festum Dedicationis B. M. ad Nives ; die 24 septembris festum de Mercede ; dominica prima octobris festum S. Rosarii ; dominica novembris prima vacante festum Patrocinii B. M. V. 188.  R. D. Engelbertum abbatem Walderspacensem demisse supplicantem ob paucitatem sacerdotum in suo monasterio nunc existentium, Capitulum generale dispensat quoad missas ex Ordine obligantes, adeo ut missa matutinalis per triennium numquam celebretur, missae quotidianae de Beata et de Requiem in septimana ter solummodo applicetur ad intentionem sacri Ordinis. Finito autem triennio quo interea numerus sacerdotum excrescet, missae quotidianae et solitae ex sacro Ordine et more consueto persolvantur. 189.  Item, conceditur praefato abbati Walderspacensi praeter festa toti provinciae Bavariae concessa, ut licitum sit ei celebrare in perpetuum quarta die decembris festum s. Barbarae, sub ritu MM. maiorum. 190.  Diffinitum est a Capitulo generali unanimi omnium consensu quod D. Nicolaus Pirot sit vere professus monachus pro abbatia de Freistorffio, et cogatur conventus eiusdem abbatiae de Freistorffio, ut eum agnoscat et recipiat ut talem, per omnes iuris et iustitiae vias, si renuerit. 191.  Forma absolutionis quae proposita est huic Capitulo generali ab omnibus Visitatoribus in fine visitatioins [visitationis] conferendae acceptatur, admittitur et est talis, videlicet : Praemissis *Confiteor*, etc. *Misereatur*, etc. *Indulgentiam*, etc. dicatur a Visitatore : Si tenemini aliquo vinculo excommunicationis maioris vel minoris, suspensionis aut interdicti, in quantum se extendunt gratiae et privilegia Ordinis nostri mihi concessa, absolvo vos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Item, eadem auctoritate dispenso vobiscum super irregularitatibus, inhabilitationibus et aliis poenis ecclesiasticis scienter vel ignoranter contractis, in quantum possum et valeo. Demum eadem auctoritate concedo vobis plenariam indulgentiam tam ex privilegiis quam ex participatione ab aliis religionibus Ordini nostro concessam, si illius capaces estis, in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Ite in pace et orate Deum pro me, et dicite psalmum *Miserere*. 192.  Ill. ac Rmo D. Scipioni de Begon, episcopo Tullensi, summa cum gratitudine, suffragia Ordinis conceduntur. 193.  Capitulum generale viso libello supplici R. D. abbatis, prioris et monachorum de Fiterio in Hispania Congregationis Cisterciensis Arragonum et Navarrae, concedit ut festum s. Raymundi primi abbatis Fiteriensis transferatur ad diem 30 augusti, et celebretur sub ritu sermonis maioris et officio proprio. Item, translatio festi Dedicationis ecclesiae Fiteriensis ad diem 5 octobris permittitur. 194.  Conceditur monialibus de Casbas celebratio festi s. Francisci de Borgia sub ritu XII lectionum. 195.  Item, monialibus de S. Lucia fit facultas celebrandi festum s. Apollinaris, episcopi et martyris, sub ritu MM. maiorum die sequenti octavam S. P. N. Stephani. 196.  Item, monasterio de SS. Crucibus in Catalaunia festum S. Cordis Iesu, sub ritu MM. maiorum permittitur. 197.  Item, conceditur celebrari in regali monasterio de Petra prope civitatem Bilbilitanam festum de s. Inigo, sub ritu XII lect. ; in regali monasterio Tegerensi festum ss. Virginum et martyrum Hunylonis et Flodiae, quarum corpora ibi servantur, sub ritu sermonis maioris cum octava. Regali monasterio de S. Fide festum s. Fidis sub simili ritu sermonis maioris cum octava et officio proprio. 198.  Ad petitionem RR. DD. provinciae Congregationis Arragonum et Navarrae, confirmantur a Capitulo generali exemptiones et praerogativae illis concessae a Capitulo Congregationis et Capitulis Diffinitoriis celebratis in dicta Congregatione, et quibus dicti patres gaudere solent ex praxi et laudabili consuetudine. 199.  R. D. abbate de Barberio, Vicario generali Normanniae pro Strictiori Observantia, humiliter supplicante, nomine sanctimonialium de Claretis, et S. Catharinae Andegavensis, mandat Capitulum generale ut in praefatis monasteriis duo anniversaria singulis annis solemnia pro defunctis decantentur, et inde exonerentur in perpetuum ab omnibus illis missis persolvendis in supradicto libello supplici designatis. 200.  Capitulo generali datus est actus R. D. abbati Hilariensi quod petierit ius paternitatis in monasterium de Altovado, et data est ipsi facultas supplicandi Caesareae Maiestati, quatinus ipsi reddatur exercitium iuris paternitatis secundum statuta vicariatus Bohemiae. 201.  Circa propositionem factam : An pensio doctoralis quae a commendatario monasterii de Gimonte persolvitur quotannis, debeat cedere in usum Domni Du Lac Tolosani et prioris claustralis de Gimonte ? an vero Domni Marconier professi de Gimonte et doctoris Parisiensis ? Capitulum generale declarat illam pensionem esse persolvendam ratione doctoratus Parisiensis. Et inhaerendo decreto Capituli generalis anni 1686, statuit pensiones doctorales in monasteriis commendatis recipiendas esse a cellerariis ipsorum monasteriorum, et ab iis, cum consilio et consensu superioris localis, ad libros emendos aliave doctoratui convenientia impendendas. Praeterea statuit et addit Capitulum generale libros emptos pecuniis e pensione doctorali provenientibus, aliaque doctoratui convenientia in perpetuum pertinere tamquam propria ad monasterium cuius abbas commendatarius solvit pensionem. 202.  Capitulum generale attendens ad supplicem libellum R. D. abbatis de Stamedio, Seren. Regi Sardiniae, Cypri et Ierusalem pro sua singulari benevolentia erga monasteria Ordinis in sua ditione posita, communicationem bonorum operum et suffragiorum Ordinis concedit summa cum gratitudine. Et ab eodem praesenti Capitulo supplicatur reverenter et enixe Rmo D. N. quatinus eidem Seren. Regi Sardiniae, Cypri et Ierusalem humiles gratias agat nomine totius Capituli generalis, eumque exoret ut pro sua pietate ad restaurationem pauperrimi monasterii de Bono loco aliquam partem proventuum mensae abbatialis de Alpibus, nunc vacantis, aut alterius monasterii, per aliquot annos assignare et decernere dignetur. 203.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus, declarat praesens Capitulum generale licere Patribus immediatis et Visitatoribus ex Comm. Observ. mittere monachum a monasterio C. O. ad monasterium S. O. in debitis circumstantiis, scilicet in casu delicti et excessus, rebellionis et propter turbatam pacem. 204.  Cum horis matutinis in Diffinitorio fuissent approbata et confirmata statuta Congregationis Super. Germaniae, salvis iuribus Procuratoris generalis apud S. Sedem, idem exposuit quod in eo tantum possint salvari sua iura, in quantum quidquid percipitur annuatim pro contributionibus suis, et omnino sine diminutione vel partitione solvatur. Unde cum 336 floreni ad hunc effectum quolibet anno solvantur a tota dicta Congregatione Super. Germaniae, praecipit Capitulum generale ut in posterum eadem summa dicto Procuratori generali integra solvatur, et ut singuli Vicarii generales Congregationis Super. Germaniae per se seorsim et sine defalcatione cambii suorum respective vicariatuum contributiones bona fide et directe Romam eidem Procuratori generali quolibet anno transmittant. 205.  Hora 8 die 14, missa de Rogationibus celebrata in pontificalibus a R. D. abbate de S. Fide, omnes convenerunt in Diffinitorium ad signum maioris campanae. Capitulum generale sanctimonialibus Magdenoviensibus ad requisitionem RR. DD. Promotorum, et iuxta libellum supplicem praesentatum a R. D. abbate de Maris stella, Patre ipsarum immediato, benigne concedit ut praefati monasterii moniales proedium [praedium] quod habent in aliena iurisdictione vendant, et accepto pretio venditionis aliud ab exactionibus liberum in propria iurisdictione emant. 206.  Idem Capitulum generale permittit sanctimonialibus Vallis liliorum ut quaedam bona immobilia sita in comitatu acatholicorum Kiburgico dissita nimis, adeoque monasterio minus utilia, cum commodioribus quae in propria monasterii iurisdictione sita sunt, permutare valeant. 207.  Supplicanti R. D. abbati de Maris stella conceditur et ipsius monasterio, ut pro avertendis litibus et securiori decimarum collectione, iugera quae habent in iure decimationis suae quibusdam in locis cum aliis decimatoribus contigua et promixta, aequale pro aequali reddendo, permutet. 208.  Circa sororem laicam monasterii Vallis dominarum, vulgo Frauenthal, inquietam a pluribus annis et inobedientem, monet Capitulum generale Vicarium generalem ut illam de novo charitative instruat, hortetur, corrigat, puniat, etiam incarcerari faciat in pane et aqua. Quod si emendata non fuerit, Vicarius generalis consilium et iudicium petat Rmi D. N. ut videat quid faciendum, cum emitti non valeat. 209.  Ad petitionem R. D. abbatis Gemelnicensis, conceditur a Capitulo generali et datur ei actus declarationis suae, quod nempe contendat monasterium suum non esse filiam monasterii de Rauda, sed esse filiam monasterii Andreoviensis. Et ab eodem Capitulo reverenter supplicatur Rmo D. N. generali ut unum vel duos commissarios deputare dignetur, qui, omnibus auditis et perpensis, controversiam praedictam occasione iuris paternitatis in monasterium Gemelnicense, dirimant in plenaria Ordinis auctoritate. 210.  Relatione facta Capitulo generali libelli supplicis nomine monachorum Gemelnicensium ut exonerentur ab officio Conceptionis B. M. V. et Litaniis Lauretanis in quolibet sabbato, et ut minuatur numerus missarum ex fundationibus de annis 1691 et 1711, iuxta *Breve* s. m. Benedicti PP. XIII de anno 1724, quo ad Rmum D. N. generalem remittitur iudicium moderationum et reductionum, factis in Ordine. Generale Capitulum hanc rem terminandum remittit ad Vicarium generalem provinciae Silesiae, eum monens ut si reductionem quamdam in his faciendam iudicet, primo incipiat ab onere officii Conceptionis B. M. V. et Litaniarum Lauretanarum, in plenaria Ordinis auctoritate. 211.  Ad requisitionem RR. DD. Promotorum, praesens Capitulum generale confirmat iudicium Rmi D. N. quo R. D. abbatem de Altaripa a iuris paternitatis in monasterium monialium de Maigrogia exercitio suspendit, vultque, ordinat et statuit ut praedictum iudicium sortiatur suum effectum usque ad proxium [proximum] Capitulum generale, vel aliam Rmi D. N. dispositionem. 212.  Idem statuit ut deponantur D. Benedictus Claus, subprior monasterii de Altaripa et D. Philippus Chöller, culinae magister ; DD. vero Alexius Beuman, Dominicus Montenac, Bernardus Uffeleger, Albericus Mori, Nicolaus Wonderwecht, Emmanuel Tombé, Hyacinthus Bauman priventur duobus annis voce activa et passiva, petant veniam a Capitulo a R. D. abbate Lucellensi, qui poterit, casu dato verae resipiscentiae, eos absolvere ad excommunicatione, imo relaxare poenas supra inflictas. 213.  Insuper mandat Capitulum generale ut remittatur D. Edmundus Languir ad monasterium Salemii expensis Altaeripae intra 15 dies intimationis huius decreti. Et ut moneatur R. D. abbas de Altaripa ut quamprimum revocet D. Nivardum Schallen ab officio confessarii monialium de Filia Dei, et alium ipsius loco substituat idoneum. 214.  Deputantur a Capitulo generali RR. DD. abbates de Lucella et de Maris stella ut quamprimum visitationem instituant in monasterio de Altaripa, ibique in solidum statuant, ordinent et corrigant quidquid statuendum, ordinandum et corrigendum invenerint, in plenaria Ordinis potestate. 215.  Egresso e Diffinitorio R. D. abbate de S. Cruce in Austria, Capitulum generale, auditis et requirentibus RR. DD. Promotoribus unionem et incorporationem monasterii S. Gothardi cum monasterio de S. Cruce supradicto, a Caesarea Maiestate factam, laudat, admittit et cum summa gratiarum actione acceptat, deprecando Rmum D. N. ut nomine totius Capituli generalis humiles Caesareae Maiestati gratias pro praedicta monasterii S. Gothardi unione et incorporatione monasterio de S. Cruce rependat, declarando omne ius in praedictum monasterium de S. Gothardo competere tum in spiritualibus tum in temporalibus abbati et conventui de S. Cruce. 216.  Capitulum generale audiens supplicem libellum D. Petri Ioannis Mariette, sacri Ordinis Cisterciensis monotypographi, privilegio muniti in forma mandati a Rmo D. N. generali Cisterciensi ipsi concesso, supradictum Petrum Ioannem Mariette confirmat in munere unius et solius typographi Ord. Cisterc. et in concesso ipsi praefato privilegio per exclusionem cuiuscumque alterius typographi, ad instar praedecessorum suorum Mabre-Cramoisy, Frederici Leonard, et Dyonisii Mariette, adeo ut ipsi soli liceat de auctoritate Rmi D. N. generalis Cisterc. typis mandare magna et minora *Breviaria, Diurnalia, Missalia, Psalteria, Gradualia, Antiphonaria, Lectionaria, Preces B. M. V. Processionalia, Martyrologia, Ritualia, Regulam S. Benedicti, Usus, Bullaria, Privilegia, Directoria*, et alios quoscumque libros Ordini peculiares et necessarios. Item, a Capitulo generali districte prohibetur et sub poenis in mandato Rmi D. N. abbatis generalis enuntiatis, ne quis e sacro Ordine Cisterciensi, sive intra regnum Galliae, sive in provinciis Ordinis extra regnum positis, aliis utatur libris quam a dicto typographo editis, et quibus inscriptum fuerit in capite Rmi D. N. generalis *Mandatum*. Praecipit eidem praefato typographo ut luculentis caracteribus, optima charta, et bono atramento hi omnes libri imprimantur, et curet interea ut bibliopolae praecipuarum urbium Europae illis libris sufficienter continuo sint muniti. 217.  Sententiam a R. D. Visitatore generali Congregationis Poloniae anno 1737 contra abbatem Ciriciensem latam, et per RR. DD. abbates de Uterina valle et de S. Urbano Diffinitores ad hoc specialiter deputatos, trutinatam, post serium actorum inquisitionis et depositionum contra eumdem factarum examen, et facta ab eisdem praefatorum actorum coram Diffinitorio relatione, Capitulum generale in omnibus punctis et clausulis confirmat, approbat et ratificat, et ad executionem deduci mandat dicti decreti modificationem et omnia alia in casu gerenda potestati Rmi D. N. unice relinquendo. 218.  Hora 2 post meridiem, ad signum maioris campanae, omnes convenerunt in Diffinitorium, et requirentibus RR. DD. Promotoribus lectae sunt diffinitiones sessionum 11, 12 et 13. 219.  Audita relatione actus visitationis monasterii de Valloliis, cuius prior est D. Comeau, s. Facultatis Parisiensis doctor theologus, Vicarius generalis Picardiae, Capitulum generale cum magno dolore ecclesiam huius monasterii penitus, fortuito casu, dirutam cognoscens, supplicat Rmo D. N. quatinus eiusdem Capituli nomine ad Emin. Cardinalem de Fleury, Galliae regni administrum, scribat, eum humiliter rogando ut dignetur concedere per sex annos proventus mensae abbatialis de Valloliis ad reparandam aut a fundamentis novam ecclesiam reeadificandam. 220.  Ad petitionem Congregationis Cisterc. Coronae Arragonum et Navarrae, Capitulum generale : — *a*) Districte praecipit R. D. Vicario generali dictae Congregationis ut intra 4 menses, a die notificationis huiusce decreti, nominet monachos probatae virtutis et notoriae doctrinae, qui tempore determinato et sufficienti adaptent novas diffinitiones. Quas adaptatas iubet Capitulum generale a R. D. Vicario mitti sine mora ad Rmum D. N. ut ab ea probentur, confirmentur aut reprobentur. — *b*) Iniungit praefato R. D. Vicario generali, ut nominet eosdem vel aliis monachos capaces et idoneos, qui quam citius faciant particularia statuta ad regimen monasticum et scolasticum collegii Oscensis, quae observentur a Rectoribus, Magistris, Lectoribus et Scolaribus in collegio pro tempore existentibus, sub poena privationis lecturae et collegiaturae ipso facto incurrenda, non obstante appellatione. Quae statuta confecta mittentur ad Rmum D. N. ut illa sua auctoritate confirmet. — *c*) Prohibetur a Capitulo generali ne fiat in monasteriis monialium fundorum et dotum dissipatio, et statuit ne in posterum absque licentia debita in scriptis expressa, tales redditus, funda et dotes consumere possint, sub poena suspensionis et privationis officii. Si quid tale iam commissum fuerit a monialibus, Capitulum generale committit Vicarium generalem ut eas semel tantum a censuris absolvat quas in tali casu occurrere potuissent. — *d*) Quia in aliquibus monasteriis monialium eiusdem praefatae Congregationis penitus ignorantur Ordinis ceremoniae et cantus Cisterciensis, ex defectu confessariorum Ordinis qui possint illas instruere, maxime in monasterio Patrocinii, vulgo de Tamarite, Capitulum generale prohibet sub poena nullitatis, ne in praefato monasterio aut aliis, admittantur virgines ad habitum suscipiendum, nisi prius habeant confessarium Ordinis, qui teneatur, dum opus fuerit instruere moniales, et curare quod instruantur in his quae ad observantiam Ordinis spectant, sub onere conscientiae, et etiam poenae privationis officii. *e*) Capitulum generale mandat R. D. Procuratori generali in Curia, ut apud Sedem Apostolicam procuret pro Congregatione Arragonum et Navarrae, expensis eiusdem Congregationis, communicationem privilegiorum concessorum expresse et directe Cisterciensibus Castellae, imo et Mendicantibus, eorum tamen quae sunt communicabilia. 221.  Confirmatur decretum latum a Rmo D. N. sub die 11 maii anno 1738, quo, rite examinatis et ponderatis rationibus et documentis productis, declaratur ius paternitatis in monasterium Salemii competere abbatiae Luciscellae. 222.  Omnia et singula Ordinis nostri monasteria quotannis, circa mensem ianuarii, nomina mortuorum et neoprofessorum suorum mittant Vicariis generalibus, qui de hoc, sicut et etiam quatuor primi abbates, Rmum D. N. vel eius secretarium informent. 223.  Indulget Capitulum generale facultatem abbatiae sanctimonialium de Valle rosarum in Brabantia, celebrandi officium de sancta Ida, Ordinis nostri, sub ritu MM. minorum. 224.  Renovantur, et in quantum opus est, confirmantur antiquorum Capitulorum diffinitiones quibus conversis nequidem humaniores litteras addiscere permittitur, et ne fiant monachi expresse prohibetur. Quibus inhaerendo Capitulum generale decernit et statuit nullos Ordinis conversos sub quocumque colore aut praetextu in posterum ad monachatum aliosve Ordinis aut religionis gradus et dignitates esse promovendos, sub poena nullitatis. 225.  Omnes Ordinis personae iuxta suae Congregationis vicariatus vel provinciae ritus doctorali laurea a Capitulo generali, vel a Rmo D. N. condecorandae, post recitationem symboli Nicaeni, iuramentum fidelitatis emittant inter manus sui respective Vicarii generalis seu Praesidis, vel alterius abbatis et superioris Ordinis, quod nunquam contra eiusdem regimen, immunitates et privilegia quidquam sint acturi, facturi vel permissuri. Dictum iuramentum propria manu laureandorum scribatur, ac Rmo D. N. transmittatur. De cetero praenominati inter alios magistros Ordinis, (exceptis tamen doctoribus Parisiensibus) iuxta antiquitatem doctoratus locum habeant ac teneant statim post assecutionem laureae. 226.  Omnes Ordinis scolares, et etiam baccalaurei et graduati in collegio Parisiensi degentes commune refectorium, iuxta collegii instituta frequentent, sub disciplina Provisoris pro tempore existentis religiose vivant ; nec liceat ipsis, sub quocumque colore aut praetextu, in hospitiis privatorum abbatum intra septa collegii existentibus habitare, sed tantum in cellis et locis eiusdem collegii regularibus. Qui secus fecerint, eiiciantur a collegio, illuc minime reversuri nisi de expressa Capituli generalis, vel Rmi D. N. gratia et licentia. 227.  Pensiones annuae et cum debita facultate superiorum, ad quos spectat, obtenta, non cedantur vel renuntientur a religiosis nostris sine eorumdem superiorum consensu. Alioquin cedentes vel renuntiantes in praeiudicium monasterii et Ordinis severissime puniantur. 228.  Religiosi e filiabus monasterii evocati de altari cui inserviunt vivant, et sine pensionis exactione aut solutione monasterii cuius sunt expresse professi, excepto tamen studiorum vel habitualis infirmitatis casu, in quo tunc monasterium proprium moderate solvat pro honesto victu ac vestitu. Qui vero pater abbas praesenti diffinitioni contravenire praesumpserit, a divinis, ipso facto, suspensus declaratur. 229.  Inhaerendo diffinitioni Capituli generalis anni 1651, et instrumentis seu chartis visitationis Rmi D. N. p. m. Ioannis Petit, abbatis Cisterc. generalis, de anno 1671, praesens Capitulum generale statuit ut procurator collegii S. Bernardi Parisiensis immediate sequatur baccalaureos primi ordinis, nisi tamen ob specialia merita dicti patris procuratoris, alios respectus ei deberi iudicaverit Rmus D. N. ad quem plenaria directio collegiorum Ordinis inconcusse et privative spectat. 230.  Monachi quibus incumbit cura animarum saecularium, et in conventibus commorantes, postulent a superiore licentiam exeundi e monasterio. Habeat tamen superior respectum ad urgentes casus in quibus debentur, nulla interiecta mora, administrari sacramenta. 231.  Committitur et demandatur Vicaro generali Vasconiae, ut in plenaria Ordinis auctoritate numerum monachorum in singulis Vasconiae monasteriis determinet, habita tamen ratione determinationis iam pridem factae a R. adm D. Le Masson, abbate Morimundi, ex commissione et mandato Capituli generalis, hoc tamen modo quod ubi ex ordinatione praedicti R. adm D. Abbatis de Morimundo 40 fuere monachi, ibi sint 26 ; ubi vero 24, ibi 16 ; et sic de omnibus monasteriis vicariatus Vasconiae, proportione servata a dicto Vicario generali statuatur. Superiores autem praedicti vicariatus Vasconiae, ad executionem praesentis decreti per omnes iuris et iustitiae vias a Vicario generali compellantur, in plenaria Ordinis auctoritate. 232.  Ius iuri addendo, Capitulum generale confirmat iam approbatam a Rmo D. N. electionem R. D. Constantini Ilowieski in coadiutorem Landensem. 233.  Ad preces RR. DD. abbatum de Oliva et de Pelplinio, laurea doctoratus, cum omnibus iuribus, praeeminentiis et solitis privilegiis insignitur D. Antonius Orlouski, prior collegii Mogilensis, ac actualis professor theologiae in eodem collegio. 234.  Perpensa quadam controversia Congregationis Arragonum et Navarrae alumnorum diversa sentientium animositate, aliisque incommodis, scandalis et perturbationibus inde secutis, exorta inter R. D. abbatem de Populeto, asserentem iuris sui esse monachum suum scolarem, durante vacationum tempore, ad primum monasterium, si sibi benevisum fuerit, revocare ; et Provisorem collegii Oscensis econtra praetendentem ius et iurisdictionem in illum monachum ad se pertinere, sub praetextu quod possit et valeat qualemcumque monachum scolarem, dicto vacationum tempore, sibi in socium deligere ac retinere, etiam invito proprio abbate, praesens Capitulum generale declarat servandum esse cap. XV constitutionis seu bullae s. m. Benedicti PP. XII, de anno 1335. 235.  Moniales non habeant confessarios nisi Ordinis nostri, sine speciali licentia Rmi D. N. et quae non habent, non ipsis sit licitum accipere novitias. Et praesens diffinitio afficiet omnino dictas sanctimoniales post factam eisdem debitam a Vicario generali eiusdem diffinitionis intimationem. 236.  Rogatur Rmus D. N. ut recurrat ad auctoritatem S. Sedis et Seren. Regis Hispaniarum Philippi V, ut in favorem Congregationis Arragonum et Navarrae revocetur decretum Apostolicum, quo deputantur metropolitani cum opportunis facultatibus ad visitanda omnia et singula monasteria regularium, maxime cum in praedicta Congregatione Arragonum et Navarrae omnia reperiantur in optima observantia. 237.  Missa solemni in pontificalibus celebrata, die 15 maii, a R. D. abbate de Himmerode, propter almum Ascensionis Domini festum non fuit habita sessio matutina. Hora vero 3 eiusdem diei post meridiem, dato signo maioris campanae, sessioni initium fecit Rmus D. N. qui cum sedendo exposuisset gravissimas suas querelas contra R. adm D. abbatem de Claravalle praesentem, et contra R. adm D. de Pontiniaco [Pontigniaco] absentem, statim cum debita licentia surrexit R. adm D. abbas de Claravalle, qui verbo et scripto dedit sua responsa. Subinde a Diffinitorio (etsi deprecarentur omnes ut remaneret) recessit Rmus D. N. pariter et recessit R. adm D. abbas de Claravalle. Tum R. adm D. abbas de Firmitate, a Rmo D. N. instituto Praeside, querela de qua agebatur a Promotoribus denuo exposita, hinc et inde serio examinata et trutinata, Capitulum generale statuit in R. adm D. abbatem de Claravalle graviter esse animadvertendum ob iniurias Rmo D. N. factas, et praecipit Capitulum generale ut coram omnibus Diffinitoribus dictus R. adm D. abbas de Claravalle, nudo capite ac genibus flexis, veniam a Rmo D. N. peteret, ac deputarentur, iuxta arbitrium Rmi D. N. duo commissarii, qui a R. adm D. abbate de Pontiniaco [Pontigniaco] similem satisfactionem cum debitis formalitatibus acciperent, de omnibus subinde certioraturi Rmum D. N. Hac lata sententia et diffinitione a Capitulo generali, reversi sunt in Diffinitorium Rmus D. N. et R. adm D. abbas de Claravalle, qui postquam sedissent et audivissent lectionem dictae diffinitionis, requisivit R. D. Promotor ut R. adm D. abbas de Claravalle in Diffinitorio pareret saepedictae diffinitioni Capituli generalis. Et de facto R. adm D. abbate de Claravalle in medio Diffinitorio iam nudo capite, et in genua prono, Diffinitores supplicarunt pro gratia et misericordia Rmo D. N. qui descendens a sede sua in paternos amplexus erigens R. adm D. abbatem de Claravalle, ei misericordiam petitam benigne concessit. 238.  Praesens Capitulum generale renovat, et quantum opus est, confirmat antiqua Ordinis statuta, quibus prohibetur sub poenis gravissimis in Ordine consuetis, et etiam sub poena excommunicationis et depositionis, omnibus Ordinis personis et superioribus, quacumque dignitate fulgentibus, ne lites circa negotia mere regularia deducant extra Ordinem ad tribunalia saecularia. 239.  Declarat Capitulum generale censuras Ordinis eos incurrere qui minis, precibus aut alio quocumque modo in processibus constitutos in Ordine, iurisdictionis gradus perturbant et impediunt quominus a sententiis Vicariorum generalium ad Patres immediatos, vel a sententiis Patrum immediatorum ad Rmum D. N. aut etiam a Rmo D. N. ad Capitulum generale interponantur appellationes. 240.  Pro litteris quas dignata est sua sacra Caesarea Maiestas scribere ad praesentia comitia generalia, Capitulum generale rogavit Rmum D. N. ut quamhumillimas Suae Maiestati Caesareae, nomine totius Ordinis, referret gratias. Sequitur tenor praedictarum litterarum sacrae Caesareae Maiestatis. — Carolus VI, Divina favente Clementia, electus Romanorum Imperarator [Imperator] semper augustus, Germaniae, Hispaniarum, Hungariae, Bohemiaeque, etc. Rex, Archidux Austriae, etc. Honorabiles, devoti, fideles, Nobis dilecti, exposuit Nobis humillime honorabilis, devotus, Nobis dilectus, Robertus monasteriorum sacri Ordinis vestri ad S. Crucem in Infer. Austria, et ad S. Gothardum in Hungaria, abbas, se a Vicario generali suo, honorabili, itidem devoto, Nobis dilecto, Chrisostomo, abbate monasterii Campililiorum, Infer. quoque Austriae, nominatum esse ut ipsius loco, utpote senio et sinistra valetudine impediti, futurum proximo mense maii Cistercii generale Capitulum adeat, ibidemque commissa sibi negotia quae in spiritualibus harum ditionum monasteria concernunt, aut ad vicariatus Austriae, Styriae et Hungariae decorem et incrementum cedere possunt, efficaciter proponat monitaque sibi desuper data pie in Domino exequatur. Cum itaque demissae huic intimationi pro eo quo in divum Bernardum eiusque sacrae religionis sectatores ferimur affectu, perbenigne assenserimus, a vobis clementissime desideramus velitis omnia ab antefato abbate Roberto in vel extra Diffinitorium proponenda, auctoritate et officio vestro ita promovere ut vicariatui et ditionum nostrarum sacri Ordinis vestri monasteriis quamoptime consultum intelligamus ; gratiis Caesareis (quibus vobis addicti manemus) annuentiam et observantiam vestram, quotiescumque occasio evenerit, recognituri. — Datum in civitate nostra Viennae, die 1 mensis martii anno 1738, regnorum nostrorum Romani XXVII, Hispanicorum XXXV, Hungarici et Bohemiae itidem XXVII. *Signatum* : Carolus. — *Et inferius* : Mathias Benedictus Tinterwaliler. 241.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus ut Diffinitorium statuere velit quatinus munus Vicarii generalis totius Congregationis Super. Germaniae in posterum non sit semper annexum abbatiae Salemitanae, sed etiam indiscriminatim aliis dictae Congregationibus abbatibus, quos capaciores iudicaverit Rmus D. N. generalis, conferatur, ne haec primaria Congregationis dignitas uni monasterio, postpositis ceteris, quodammodo haereditaria videatur, annuit praesenti requisitioni Capitulum generale, et vult in posterum omnino observari. 242.  Renovando decretum Capituli generalis anni 1651, praecipitur Procuratori generali in Curia, ut bullae Sixti IV, et earumdem bullarum confirmationem a Clemente VIII factam, quibus contra statuta Ordinis et in praeiudicium abbatis et monasterii S. Crucis in Austria, ius paternitatis immediatae abbati de Runa in monasterium Campililiorum conceditur, revocari a SS. D. N. procuret. Et rogatur Rmus D. N. nomine totius Ordinis humilem supplicationem Summo Pontifici facere ad huiusce decreti effectum quantocius obtinendum. 243.  R. D. abbati Wellehradensi confirmatur ius paternitatis in monasterium Portae coeli in Moravia, et in monasteria de Pasto et de Pelisio in Hungaria. Et nomine totius Ordinis dignetur Rmus D. N. immensas gratiarum actiones Suae Caesareae Maiestati referre pro abbatia Pelisiensi sacro Ordini Cisterciensi restituta. 244.  Preces religiosorum de Pasto circa subsidium charitativum remittuntur ad Patrem immediatum. 245.  Ad instantiam R. D. abbatis de Sedlicio concedit Capitulum generale ut festum s. Ioannis Nepomuceni sub ritu sermonis maioris die 16 maii celebretur in omnibus monasteriis vicariatus Bohemiae. 246.  Magistri seu doctores vel graduati creandi in studio seu collegio particulari monasterii Populetani ex nunc et pro semper non poterunt in Congregatione Arragonum et Navarrae gaudere iuribus, privilegiis et praeeminentiis solitis, sed tantum in monasterio Populeti. 247.  Praecipitur omnibus RR. DD. abbatibus Congregationis Arragonum et Navarrae, nominatim R. D. abbati de Populeto, taxam ab antiquo assignatam pro collegio Oscensi quolibet anno solvere, eosque cogat ad talem solutionem R. D. abbas Vicarius generalis pro tempore existens, per omnes iuris et iustitiae vias. 248.  Monasteria sanctimonialium de Solismonte in comitatu et dioecesi Namurcensi, ac de Felici prato in Hannonia Gallica, praesens Capitulum generale incorporat vicariatui principatus Leodiensis. 249.  Missa celebrata in pontificalibus a R. D. abbate de Baudeloo, die 16 maii, hora 8 convenerunt omnes in Diffinitorium ad sonum maioris campanae. Ad meliorem salutem restitutus R. D. abbas de Barberio primus notarius, et reversus ad Diffinitorium, functus est suo officio notarii. Ad requisitionem RR. DD. Promotororum [Promotorum] lectae fuerunt sessiones 14, 15 et 16. 250.  Item, requirentibus RR. DD. Promotoribus, ut D. Benedicto Schindler, secretario Rmi D. N. concederentur litterae Benemeriti, Capitulum generale, omnibus cum plausu suffragentibus, ut amplissimae expediantur vult et praecipit. 251.  Propter reverentiam debitam almae matri Cistercio et uniformitatem in Ordine servandam, praesens Capitulum generale mandat et praecipit ut festum S. P. N. Roberti, huius dicti archicoenobii fundatoris, quod celebratur sub ritu MM. maiorum, in posterum celebretur sub ritu sermonis minoris per totum Ordinem die 29 mensis aprilis. 252.  RR. DD. de Heisterbaco, Vicarii generalis ad Tractum Rheni, et de Himmerode abbatum supplicationi annuendo praesens Capitulum generale vult, ordinat, statuit, et in virtute salutaris obedientiae praecipit ut omnes qui ex dicta provincia non comparuerunt, praedictis abbatibus expensas pro itinere factas refundere teneantur, iuxta aequam et iustam repartitionem a praedicto Vicario et duobus vicinioribus abbatibus in omnia dicti vicariatus monasteria faciendam. 253.  Conceditur facultas celebrandi in omnibus monasteriis Sabaudiae festa s. Sudarii et ss. Mauritii et sociorum eius martyrum, sub ritu MM. maiorum. 254.  Cum ad audientiam Capituli generalis pervenerit, quod in quibusdam monasteriis moniales certis diebus anni ingentem copiam ciborum supra solitum sibi quasi de iure vindicent, et saecularibus personis hinc et inde distrahant contra paupertatis votum, praesens Capitulum generale tanto abusui obviare cupiens, prohibet ne talis ciborum copia amplius administretur ; mandando et districtissime praecipiendo omnibus abbatissis in casu, ut pretium in eiusmodi superflua hucusque impensum in posterum ad alios necessarios monasterii usus impendant. 255.  Appellatio D. Francisci Henin, religiosi de Albaripa, a sententia contra ipsum lata a Vicario generali ducatus Burgundiae, reiicitur, et praedicto Francisco Henin perpetuum circa hoc negotium imponitur silentium. 256.  Pariter reiicitur appellatio facta a D. Alverni ab ordinatione D. Estiemble, commissarii R. adm D. abbatis de Claravalle, et praedicto Alverni perpetuum imponitur silentium. 257.  Deputatur R. D. abbas de Gratia Dei Bisuntinensi ut revideat processum instructum adversus D. Iacobus Villemot, de Monte S. Mariae religiosum, et in plenaria Ordinis potestate circa illum statuat ac diffiniat quidquid statuendum ac diffiniendum esse iudicaverit. 258.  Procurator generalis in Curia apud S. Sedem nomine Capituli generalis supplicet quatinus revocetur decretum manutentionis, latum anno 1733 in gratiam quarumdam monialium in patria Leodiensi. 259.  Praesens Capitulum generale mandat et praecipit R. D. Vicario generali patriae Leodiensis, ut quamprimum curet restaurari commune dormitorium in monasterio de Herkenrode, et compellat in plenaria Ordinis potestate praedicti monasteri moniales, ut in illo dormitorio iuxta usum Ordinis habitent. 260.  Committuntur R. D. abbas Alnensis, Vicarius generalis, et R. D. abbas de Molinis, ut quamprimum accedant ad monasterium Vallis benedictae, prope Leodium, et in illo monasterio, sicut etiam in refugio Leodiensi, computationes et totam rei temporalis administrationem examinent, ibique statuant in Ordinis plenaria potestate quidquid statui, sive temporali sive spirituali, illius monasterii convenientius esse iudicaverint. 261.  Attenta contumacia provinciarum Castellae et Lusitaniae, quae ad praesens Capitulum nec venerunt nec se excusaverunt, non sine magno animi doloris sensu compellitur universus Ordo in filios dyscolos saevire, praecedentium Capitulorum generalium annorum 1667, 1672 et 1683 decreta in tali casu confecta renovando ac confirmando, prout de facto renovat, confirmat, renovari et confirmari praesenti decreto intendit, quemadmodum si eidem expresse et individue forent inserta, omnimodam iurisdictionem sibi retinendo et conservando Capitulum generale supra dictas provincias, nonobstante quovis silentio, rebellione et contumacia earumdem. 262.  Capitulum generale vult, ordinat et praecipit ut acta praesentis Capituli transumpta [transsumpta], pro more subsignata, per Vicarios generales ad singula quaeque Ordinis monasteria transmittantur, ibidem in capitulo quater in annis cum toto conventu legenda, iniungendo Patribus immediatis et Vicariis generalibus, ut personas sibi commissas ad illorum decretorum executionem compellant, reservatis omnibus statutorum praesentis Capituli dispensationibus, si quae sint obtinendae, soli Capitulo generali, aut eo non sedente Rmo D. N. Insuper declarat praesens Capitulum generale omnes et singulas Ordinis personas in foro conscientiae obligari, etiam ante subsequentis Capituli confirmationem, ad obedientiam praestandam omnibus decretis praesentis Capituli. 263.  Monasterium de Marienbron unitur et incorporatur monasterio de Novo Castro, ibique ab abbate ad deserviendum ponetur religiosus ad nutum amovibilis. 264.  Conceditur abbatissae et conventui Eufordiae in Thuringia, archidioecesis Maguntinae, ut in monasteriis vicariatus cuius sunt, et etiam in aliis vicinioribus Ordinis nostri monasteriis, charitativum subsidium petere valeant, praedictique vicariatus abbates invitantur ut ad mentem *Chartae charitatis* praedictis monialibus subvenire non dedignentur. 265.  Ad propositas quaestiones ex parte R. D. abbatis Camericensis, praesens Capitulum generale respondet quod praeter anniversarium solemne in octava commemorationis defunctorum, singulis mensibus in monasterio Camericensi celebretur missa privata ad intentionem fundatorum. 266.  Circa ius paternitatis et eiusdem iuris exercitium in monasteriis Silesiae, praesens Capitulum generale audita relatione RR. DD. Promotorum, ac publice lecta in Diffinitorio ordinatione facta a Rmo D. N. circa hoc negotium, de die 14 oct. anno 1733, confirmando praedictam Rmi D. N. ordinationem vult, ordinat et praecipit ut dicta ordinatio in omnibus monasteriis provinciae Silesianae observetur iuxta formam et tenorem. 267.  Defuncto Silesianae provinciae aut absoluto Vicario generali, futurus Vicarius generalis instituetur sicut antea factum est. 268.  Negotium Ciriciensium monachorum pro ferendo suffragio in electione Henricoviensis abbatis, remittitur ad Vicarium generalem provinciae Silesianae, in plenaria Ordinis potestate diffiniendum ac terminandum. 269.  R. D. abbati Gemelnicensi conceditur facultas reassumendi officium de s. Adalberto sub ritu XII lectionum. 270.  Lectiones per octavam dedicationis dicendae quando illa octava occurrit post festum Omnium Sanctorum in prima *Breviarii* editione inserentur. 271.  Ad requisitionem RR. DD. Promotorum, praesens Capitulum generale festum s. Gothardi titularis in abbatia S. Gothardi in Hungaria, sub ritu MM. maiorum, in monasterio autem S. Crucis in Austria, cui illud S. Gothardi incorporatum est, sub ritu III lect. quotannis celebrari permittit. 272.  Item, qualibet feria sexta non impedita, excepto Quadragesimae tempore, officii S. Crucis celebratio sub ritu III lect. conceditur monasterio S. Crucis in Austria. 273.  Item, eidem supradicto monasterio festum s. Ioannis Nepomuceni sub ritu MM. maiorum ; et festum s. Barbarae, virginis et martyris, sub ritu III lect. deinceps celebrari indulget praesens Capitulum generale. 274.  Facta est relatio vicariatus Austriae et admissa. 275.  Conceditur actus Congregationi Arragonum et Navarrae quod si habent aliquod ius circa ordinem et locum in Diffinitorio, non intendat Capitulum generale aliquid fieri in praeiudicium eiusdem. 276.  Pariter conservatum est ius Praesidis Lombardiae et Tusciae casu quod personaliter interveniret comitiis generalibus Ordinis. 277.  Conceditur monasterio monialium de Valle Gautheri in Brisgoia, ut deinceps festum s. Galli celebretur sub ritu MM. maiorum. 278.  Item, conceditur eidem monasterio ut RR. Patres Capucinos Friburgi Brisgoiae habeant quater in anno pro confessariis extraordinariis. 279.  Conceditur eidem monasterio ut soror conversa maneat in earum dominio Mundhauwen ea lege, ut singulis diebus dominicis et festivis teneatur ad praedictum monasterium accedere. 280.  Festum s. Cordulae in monasterio de Luciscella celebretur sub ritu festi MM. maiorum. 281.  Festa fori in vicariatu Corinthiae celebrentur iuxta ritum Cisterciensem. 282.  Circa facultatem absolvendi ab haeresi recurratur ad S. Sedem. Circa vero lucrum ex mutuo servetur licita praxis cuiusvis respective provinciae ac regionis. 283.  Districtissime prohibetur ne ullus monachus pecunias apud se servare possit, sed inter manus deputandi ab abbate deponat. Et dictae pecuniae non possint in favorem particularium, nisi de licentia patris abbatis, impendi. 284.  Hora 2 post meridiem eiusdem diei, pulsante maiori campana, habita fuit sessio et in ea admissae sunt excusationes absentium, videlicet R. adm. D. abbatis de Pontiniaco [Pontigniaco], RR. DD. abbatum de Chalocheio, de Charitate ad Lezinam, de S. Sulpitio, de S. Salvatore Antuerpiae, de Caesarea, de Marcilliaco, de Altaripa, de Porta coeli, de Salemio, de Fulcardimonte, de Claromarisco, de Bona aqua, de Henricovio, de Rauda, de Gemelnico, de Camencio, de Petris, de Columba, de Arnsburgio, de Bredelaria, de Veteri campo, de Cella principis, de Marienroda, de Dunis, de Laude, de Thennenbach, de Castellione, de Campo Mariano, de Valle clara, de Valle Dei, de Speciosa valle, de Runa, de S. Remigio, de Camberone, de Campililiis, de Hardenhusio de Eberbaco, de Valle S. Lamberti, de Dulci Mariae Valle, de Iardineto, de Claro loco, de Veteri monte, de Casamariis ; itidem, RR. DD. priorum titularium de Waerschoot, de Bella aqua, de Monte stellato, de Leula, et D. prioris claustralis de Loco Dei, pro tunc Vicarii generalis provinciae Ruthenensis. 285.  Insuper admisit Capitulum generale excusationes Congregationis Tusciae, sed sine quocumque praeiudicio suae obligationis veniendi ad generalia Ordinis comitia. 286.  Eodem modo dictum Capitulum admisit excusationes Congregationis Calabriae et Lucaniae, etiamque provinciae Siciliae, quas per instrumenta et in debita forma constituerunt pro sub respective nuntio et legato ad praesentia comitia generalia R. D. abbatem de Uterina valle, Procuratorem generalem in Curia. 287.  Facta post haec requisitione a RR. DD. Promotoribus, concessit generale Capitulum monialibus apud Belnas licentias celebrandi festum s. Antonii, sub eodem ritu quo celebratur in Ordine festum Nativitatis S. Ioannis Baptistae. 288.  Ecclesia seu sacellum B. M. in Samarei ubi duo religiosi de monasterio Alderspacensi pro recipiendis peregrinantium confessionibus sunt destinati, dicto monasterio incorporatur, salvo tamen iure alieno. 289.  Fit licentia monasterio Alderspacensi celebrandi festum s. Feliciani martyris, sub ritu MM. maiorum. 290.  Alienatio cuiusdam domus sitae in urbe Claromontii, pertinentis ad abbatiam de Bona aqua, dioecesis Lemovicensis, facta die 30 mensis martii anno 1734, contra Ordinis statuta et debitas formalitates, declaratur nulla. 291.  Transactio habita Parisiis die 15 maii anno 1736 inter R. D. abbatem et conventum de Valle lucenti ex una parte, ac dominos de Berulle aliosque in dicta transactione inscriptos ex altera parte, et a Rmo D. N. approbata, confirmatur et ratihabetur. 292.  Ratihabetur contractus habitus die 22 mensis martii anno 1738, in favorem monasterii de Bolbona, cum ea conditione quod pro alienatione praedi vel praediorum seu fundorum nuncupatorum Du Sacrista solvatur ecclesiae vener. monasterii Bolbonae casula valoris 60 libr. turonen. per modum solutionis nobilis et annuae, et quod pariter solventur eidem monasterio decimae fructuum qui in dictis praedio vel praediis seu fundis Du Sacrista quolibet anno colligentur. 293.  Transactio in commodum monasterii de Morimundo facta die 24 ianuar. [ianuarii] anno 1723 approbatur et confirmatur. 294.  Contractus alienationis cuiusdam territorii 19 circiter iugerum ad dominium monasterii vulgo Nizors pertinentis, et habitus die 20 martii anno 1737 improbatur. 295.  Inquirant RR. DD. abbates de Salemio, de Maris stella et de S. Urbano, utrum monasteria Bavariae, sacri Ordinis nostri fuerint propriis abbatum expensis recuperata, et casu quo non fuerint, iudicent in plenaria Ordinis auctoritate quem vel quos abbates tamquam patres immediatos admittere debeant. 296.  Requirentibus RR. DD. Promotoribus, instituti sunt Visitatores seu Vicarii generales et alii publici officiarii Ordinis, videlicet : *In Italia et Insulis adiacentibus*, cum potestate subdelegandi : R. D. Philibertus Quarré abb. de Uterina valle. — *In Congreg. Super. Germaniae.* R. D. Constantinus abb. de Salemio. — *In Franconia* : R. D. Guillelmus Salner abb. de Ebraco. — *In Bavaria* : R. D. Eugenius Schmitt abb. de Waldsassio. — *In Suevia* : R. D. Rogerius abb. Caesareae. — *In Helvetia, Alsatia, et Brisgoia* : R. D. Nicolaus Delphi abb. Luciscellae. — *In Bohemia, Lusatia et Moravia* : R. D. Ioannes Reisknecht, abb. de Sedlicio. — *In utraque Austria et Styria* : R. D. Chrysostomus abb. de Campililiis. — *In Silesia* : R. D. Gerardus abb. de Henricovio. — *In Congreg. Poloniae, Lithuaniae ac Prussiae* : R. D. Franciscus Nicolaus Zaleski abb. de Oliva. — *In Tractu Rheni* : R. D. Engelbertus Schmid abb. de Heisterbach. — *In Congreg. Coronae Arragonum et Navarrae* : R. D. Franciscus Tornagueria abb. de Populeto. — *In Carinthia et Carniola* : R. D. Placidus Maily abb. de Runa. — *In Sabaudia* : R. D. Ioannes Baptista Maniglier abb. de Stamedio. — *In Lotharingia* : R. D. Iacobus Gacier d’Auvillier abb. Novi Castri, vulgo Neubourg. — *In Belgio Germanico* : R. D. Antonius Pattheet abb. de Baudeloo. — *In Belgio Gallico* : R. D. Nicolaus du Beron abb. de Laude. — *In patria Leodiensi* : R. D. Bartholomeus Louant abb. de Alna. — *In Insula Franciae* : R. D. Iosephus Hubertus Carnot prior perpetuus de Gratia N. D. — *In Campania* : R. D. Ioannes Richardus Maillart abb. Vallis dulcis. — *In Normannia* : R. D. Carolus Sauzet Du Mas abb. de Bello becco. — *In Picardia* : D. Antonius Bernardus Comeau prior de Valloliis. — *In Biturgia* : D. Philippus Cochet prior de Eleemosyna. — *In ducatu Burgundiae* : D. Ioannes Claudius de Clugny prior de Monasteriis. — *In comitatu Burgundiae* : R. D. Pontius Jeunet abb. de Gratia Dei Bisuntinensi. — *In Alvernia* : D. Lambertus Rolichon prior de Bona valle Viennensi. — *In Delphinatu* : R. D. Claudius Rigoley abb. de S. Sulpitio. — *In provincia Provinciae* : D. Hugo Brun prior de Thoroneto. — *In provincia Tolosana* : R. D. Franciscus De Gié abb. de Porta Gloni. — *In provincia Burdegalensi* : D. Guillelmus Durand prior de Flarano. — *In provincia Ruthenensi* : D. Guillelmus Vors prior de Bonavalle Ruthenensi. — *In Andegavia, Turonia, et provincia Cenomanensi* : D. Marcus Le Doul prior de S. Andrea. — *In Pictavia* : R. D. Franciscus Claudius Leoutre abb. de Grosso bosco. — *In Britannia pro utraque Observ.* : R. D. Iacobus Nouel abb. de Precibus. — *In Normannia, Perchia, provinc. Cenomann.Cenoman. pro S. O.* : R. D. Nicolaus Lambelin abb. de Barberio. — *In Insula Franciae, Campania, Picardia, Lotharingia, etc. pro S. O.* : R. D. Benedictus Fitzharbert abb. de Pietate Trecensi. — *In Pictavia, Vasconia et provinc. Burdegalensi pro S. O.* : R. D. Ludovicus Le Grand abb. de Pinu. — *In Burgundia, Biturgia, Alvernia, etc. pro S. O.* : D. Stephanus Billardet prior de Maceriis. 297.  Procurator gener. in Curia romana : R. D. Philibertus Quarré abb. de Uterina Valle. — Procurator gener. in curia Galliae : R. D. Iosephus Hubertus Carnot prior perpetuus de Gratia N. D. 298.  Cum plurima adhuc supersint negotia magni momenti, quae in praesenti Capitulo ob infirmantes plurimos Diffinitores terminari nequeant, praesens Capitulum generale reverenter commititt [committit] Rmo D. N. ut secum assumendo RR. adm DD. abbates de Firmitate, de Claravalle, de Morimundo, de Gratia Dei Bisuntin. de Uterina valle et de Grosso bosco, quae supersunt terminanda cum praedictis abbatibus, soluto generali Capitulo, Cistercii vel Divione terminare dignetur. Res autem sic terminatae actis seu registris praesentis Capituli huiusce generalis annectantur, et eiusdem sint roboris et momenti ac si in praesenti Capitulo fuissent determinatae. Notarii vero in tali casu sint secretarii Rmi D. N. et gaudebunt eadem auctoritate et fide qua gaudent notarii abbates sedente Capitulo generali. 299.  Die 17 eiusdem mensis maii, post missam solemniter celebratam a R. D. abbate de S. Urbano in Helvetia, congregato ad sonum maioris campanae Diffinitorio, ad requisitionem RR. DD. Promotorum lectae sunt coram Diffinitoribus sessiones praesentis Capituli generalis a 16 usque ad ultimam. 300.  Audita relatione computationum Ordinis contributionum, et lecta approbatione RR. DD. Auditorum ad id deputatorum, praesens generale Capitulum approbat, confirmat, ac plurimum laudat dictas computationes. Et cum ex dictis computationibus, per calculum exactissime factum, constet Ordinem, independenter ab arreragiis praedictarum contributionum nondum solutis, debitorem esse almae matri nostrae Cistercio summae 35798 libr. cum 2 assibus, Rmus D. N. benigne remisit Ordini summam 20798 libr. cum 2 assibus. Pro qua munificentia singulares gratiarum actiones, omnibus plaudentibus, Rmo D. N. reddit praesens Capitulum generale, mandando ut 15000 libr. quae debita ab Ordine supersunt solvenda archicoenobio Cistercii refundantur ex futuris contributionibus. 301.  Contributiones deinceps singulis annis solvantur Vicariis generalibus, qui singulo saltem triennio receptas contributiones ad cellerarium Cistercii mittere teneantur. Nec praedicti Vicarii monasteria visitando ab ipsis exeant usque dum contributiones ex integro a singulis monasteriis fuerint solutae. Contributiones vero non amplius enumerabuntur nec computabuntur nisi ab anno 1736, reservatis arreragiis quae iuxta antiquam taxam a Vicariis generalibus percipientur et ab ipsis transmittentur in manus eorum quos ad praedicta arreragia recipienda iudicaverit ac designaverit Rmus D. N. 302.  Novam repartitionem contributionum Ordinis in Gallia factam a RR. DD. Diffinitoribus et a notariis abbatibus subscriptam et sigillo Diffinitorii munitam, vult omnino observari praesens Capitulum generale, et ab anno 1738 secundum ipsam omnia monasteria in ea contenta in posterum solvant. Insuper iniungitur omnibus et singulis monasteriis Galliae indilate contributiones concessas Procuratori generali eiusdem regni solvere iuxta repartitionem a commissariis in singula monasteria factam a praesenti Capitulo approbatam, et a Rmo D. N. ceterisque Diffinitoribus subscriptam ac sigillo Diffinitorii munitam. 303.  Capitulum generale attentis summa protectione et benevolentia Emin. Cardinalis DD. Herculis de Fleury, administri Galliarum regni, erga sacrum Ordinem nostrum, supplicat Rmo D. N. eidem Emin. quamhumillimas rependere grates, et eidem concedit omnia Ordinis suffragia, tam pro se quam pro inclyta eius familia. 304.  Occasione reclamationis R. D. abbatis de Lucella contra praecedentiam R. D. abbatis de Bello becco in Diffinitorio et alibi, praesens Capitulum generale diffinit et statuit dandum esse actum R. D. abbati de Lucella de praedicta reclamatione, et interim R. D. abbas de Bello becco in possessione praecedentiae maneat ; et ad negotium illud diffinitiva sententia terminandum deputantur RR. adm DD. de Claravalle et de Morimundo. 305.  Et sic terminatum est Capitulum generale die 17 praesentis mensis maii, matutinis horis, anno Domini 1738, et signatum ab omnibus Diffinitoribus cum ceteris abbatibus. F. Andochius abbas generalis Cisterciensis, praeses et caput Diffinitorii, F. Franciscus abb. Firmitatis. F. Robertus abb. Claraevallis, F. Nicolaus abb. Morimundi. F. Carolus abb. Belli becci. F. Nicolaus abb. Luciscellae. F. Iacobus abb. Novi Castri. F. Leopoldus abb. in Himmerode, F. Eugenius abb. de Waldsassen. F. Stephanus abb. de Langheim, F. Robertus abb. in S. Cruce et S. Gothardo. F. Pontius abb. de Gratia Dei. F. Henric. abb. de Altasylva. F. Franciscus abb. de Porta Gloni. F. Alphonsus abb. de S. Benedicto in Italia, diffin. F. Philibertus abb. de Uterina valle. F. Ioannes abb. de Sedlicio. F. Franciscus Nicolaus abb. Olivae in Polonia. F. Adalbertus abb. Pelplinensis in Prussia. F. Robertus abb. S. Urbani, F. Nicolaus abb. de S. Fide. F. Franciscus Claudius abb. de Grosso bosco. F. Antonius abb. de Baudeloo. F. Nicolaus abb. de Barberio, notarius Cap. gener. F. Albericus abb. Maris stellae, notarius Cap. gener. 306.  Demum sine mora, congregato ad sonum maioris campanae toto Capitulo generali, lecta et publicata fuerunt acta eiusdem Capituli generalis per duos notarios ad pedes alternatim, coram omnibus abbatibus et aliis idem Capitulum generale constituentibus, et venerabili conventu Cistercii, in Capitulo Cisterciensi, ad mandatum Rmi D. N. quo facta solita et solemni absolutione et dispensatione, secundum formam indulgentiae s. m. PP. Honorii, et incepto hymno *Te Deum laudamus*, etc. pulsantibus campanis omnes ad ecclesiam processerunt praefatum hymnum decantantes, et dicta collecta *Actiones nostras* etc. ab eodem Rmo D. N. et accepta ab eo benedicione [benedictione], discesserunt. Sic signatum : F. Nicolaus abbas de Barberio notarius Cap. gener. — F. Albericus abbas Maris stellae notarius Cap. gener. (*Locus sigilli Diffinitorii*) * * * ACTA HABITA DIVIONE vigore decreti sessionis 22 Capituli generalis 1738. 307.  Divione habita in aedibus Cistercii, hora 4 pomeridiana, die 19 maii, anno 1738, vigore decreti sessionis 22 Capituli generalis in Cistercio celebrati die 5 dicti mensis maii et sequentibus eiusdem anni 1738, cuius tenor sequitur et est talis : Cum plurima… *etc. ut supra n°* 298. 308.  Capitulum generale attente considerando conquaestiones in causa monasterii monialium du Betton, in Sabaudia, ad Rmum D. N. deductas, committit Vicario generali eiusdem Sabaudiae, ut omni possibili diligentia de dictarum conquaestionum veritate se informet secundum instructionem a praefato Rmo D. N. sibi dandam, ad effectum mediis congruentibus omnes excessus seu abusus, si quos forte in dicto monasterio du Betton repererit, reformandi, corrigendique in plenaria Ordinis potestate. 309.  Generale Capitulum intendendo supplicationi abbatissae et monialium du Betton, in Sabaudia, occasione et causa decimarum, iniungit generali Ordinis Procuratori in curia Franciae, quatinus praedictas abbatissam et moniales du Betton quam primum de legibus et iurisprudentia eiusdem curiae circa decimarum negotia instruere non gravetur. 310.  Litterae excusatoriae et rationes absentiae a Capitulo generali abbatum de Boneffe in Flandria, de Deicella sive Cella Dei in Germania, de Sittic in Carniola, post dissolutionem Capituli generalis allatae, probantur et acceptantur. 311.  A commissariis generalis Capituli sufficienter examinato memoriali ab abbatissa des Olieux iuxta Narbonam, Capitulo generali oblato in causa processus, qui inter ipsam et dominum Faure de Pecherdon in dicta Narbona a longo tempore agitatur, Procuratori generali in curia Franciae iniungitur ut apud suam maiestatem declarationis anno 1684 emanatae, explicationem pro provincia Linguaeoccitanae sollicitare, et si possibile fuerit, favorabilem obtinere non praetermittat. Quantum vero ad permissionem exeundi e suo monasterio ad usum balneorum, quae ipsi a medicis, utpote unicum infirmitatis suae remedium ordinata seu praescripta sunt, eadem abbatissa dictae permissionis litteras seu instrumentum a suo superiore sibi concessum Rmis DD. Episcopis, seu eorum officialibus in quorum dioecesibus constituta fuerit, si ab ipsis requiratur, exhibere tenebitur. 312.  Capitulum generale debite informatum de statu multorum sui Ordinis monialium monasteriorum in temporalibus taliter desolatorum, ut vix aliqua spes aut remedium ad illorum sublevamen et relevationem superesse videatur, plurium abbatissarum et conventuum instantissimis sollicitationibus pie intendendo, Rmo D. N. totius Ordinis capiti ac generali reventer supplicat et committit quatinus dignetur per humillimas remonstrationes suae Maiestati pietatem et clementiam implorare, quatinus suae Maiestati gratiosissime placeret indulgere et concedere decimam partem pecuniarum omnium provenientium ab excisione sylvarum seu venditione lignorum, quae ad Ordinis Cisterciensis monasteria pertinent, eo fine ut deinceps eiusmodi pecuniae seu proventus nonnisi pauperibus dicti Ordinis Cisterciensis monialium monasteriis applicari valeant, quae tali remedio, succursu et subventione ad meliorem statum reduci et promoveri absque dubio poterunt ; et insuper suae Maiestati placeat eidem Ordini nostro monasteriorum uniones et incorporationes permittere, iuxta constantem eius morem ac usum, quemadmodum luculenter innumeris exemplis probari ac demonstrari potest. 313.  Ad requisitionem Promotorum, generale Capitulum maximis abusibus obviare volens, quibus non pauci utriusque sexus monasteriorum Ordinis superiores aedificia iuxta placitum suum, sub variis praetextibus, magno cum monasteriorum suorum praeiudicio, et absque omni praevia obtenta facultate, tum destruere, tum noviter aedificare praesumunt, statuit, diffinit ac sub depositionis poena inhibet universis praefatis monasteriorum Ordinis superioribus, cuiuscumque gradus et dignitatis existant, ne amodo nisi de Vicariorum generalium approbatione et Patrum immediatorum consensu praevie obtento, quodcumque aedificium destruere vel erigere attentent. 314.  Capitulum generale considerando varium et exoticum stylum ac modum quibus non pauci Ordinis alumni in scribendis mortuorum suorum schedulis utuntur, in virtute salutaris obedientiae ordinat et praecipit ut deinceps eiusmodi schedulae iuxta formam et tenorem in *Rituali* Ordinis expressum, simpliciter expediantur. 315.  Cum monasterium de Aureavalle propter quasdam difficultates a domino Praeside Luxemburgensi suscitatas, a notabili tempore regulariter visitatum non fuerit, ex eo praesertim quod idem D. Praeses commissarios seu Visitatores et functiones suas in dominiis Caesareis exercendas admittere recuset, Rmo D. N. reverenter supplicatur quatinus Seren. Gubernatori Belgii Austriaci supplices litteras et remonstrationes ut praedictum de Aurevalle monasterium a Vicario generali Campaniae, secundum S. O. et Ordinis nostri statuta, sine impedimento deinceps visitari valeat, scribere non gravetur. 316.  Quia ad audientiam Capituli generalis pervenit quod in quibusdam Ordinis et praesertim Galliae monasteriis, abusus quidam irrepserint ex eo quod abbatibus commendatariis portae regularibus locis contiguae concedantur, rebus bene consideratis, praesens Capitulum generale districtissime vetat et prohibet ne amodo huiusmodi portae dictis commendatariis, plerumque ad introducendas feminas, concedantur. Et si absolute concedi debeant, saltem mulieribus omnibus ad interiora monasterii accessus perpetuo interdictus maneat, sub quocumque praetextu etiam sub poena suspensionis a divinis ipso facto contra eos priores qui circa eiusmodi dissimulare, et in praesentis decreti executione negligentes existere deprehensi fuerint. 317.  Rmus D. N. una cum RR. generalis Capituli commissariis ad collegium S. Bernardi Parisiense, in temporalibus a longo tempore desolatum, tandem a gravissimis suis debitis liberandum et exonerandum, unanimi zelo et consensu statuit et ordinavit annuam impositionem 5000 libr. decem continuis annis duraturam, quam solvent pro rata et iuxta specificationem hic subiunctam, Rmus D. N. seu monasterium Cistercii et RR. adm quatuor primi abbates seu monasteria ipsorum, videlicet : — Cistercium 1000 libr. ; Firmitas 100 libr. ; Pontiniacum 800 libr. ; Claravallis 2300 libr. ; Morimundus 800 libr. — Quae praefatae pecuniarum summae a Rmo D. N. super monasteria suae specialis filiationis, et a quatuor primis abbatibus super monasteria sibi respective in Gallia subdita, in plenaria Ordinis potestate, imponentur, et solventur collegio S. Bernardi Parisiensi quolibet anno de sex mensibus ad sex menses toto decenii tempore, ita ut prima solutio, videlicet 2500 libr. debeat omnino fieri prima die ianuarii anni 1739, et sic quibusvis sex mensibus revolutis ad Procuratorem generalem Ordinis in curia Franciae, et ad D. Provisorem eiusdem Parisiensis collegii secure et integre transmitti. Hi vero duo receptores a Capitulo generali expresse deputati ipsas pecunias in una et eadem arca binis ac diversificatis clavibus firmata sedulo reponent, et inde nonnisi pro extinguendis saepe memorati collegii debitis extrahere et expendere poterunt. Tamen circa taxam imponendam a RR. quatuor primis abbatibus vult Capitulum generale ut pro aequa discretaque in monasteriis repartitione facienda quolibet anno dictam repartitionem Rmo D. N. notificent, ut omnibus querelis aut gravaminibus tollatur occasio. 318.  Cum nihil ad conservandam Ordinis unitatem et morum ac regularis disciplinae observantiam magis utiliusque conducere possit quam communium in diversis eiusdem Ordinis provinciis et vicariatibus novitiatuum institutio, generale Capitulum *Brevis* s.m. Alexandri VII, necnon generalium Capitulorum praesertim de annis 1605, 1618, 1623 decretis et constitutionibus se conformando, praecipit, ordinat et instituit sequentes per Galliam novitiatus seu religionis nostrae Cisterciensis tyrocinia, videlicet : Archicoenobium *Cistercii* pro Vicariatibus Insulae Franciae et provinciae Provinciae, ac pro quinque monasteriis in comitatu Burgundiae, nempe de Charoloco, Aceyo, Monte S. Mariae, Balerna et Bullione. — Monasterium *Firmitatis* pro vicariatibus Delphinatus, Alverniae et Sabaudiae. — Monasterium *PontiniaciPontigniaci* pro provincia Bituricensi, Marchia et pro provinc. Lemovicensi. — Monasterium *Claraevallis* pro Campania, Picardia et provinc. Atrebatensi. — Monasterium *Morimundi* pro ducatu Burgundiae, Lotharingia et pro septem monasteriis in comitatu Burgundiae videlicet de Charitate, de Theoloco, Bitania, Roseriis, Bella valle Bisuntin. Tribus regibus et Clarofonte. — Monasterium de *Castellariis* pro provinc. Pictaviensi, Britannia et pro provinc. Andegavensi et Turonensi. — Monasterium *Belli becci* pro Normannia et pro monast. in provinc. Cenomanensi sitis. — Monasterium *Grandis sylvae* pro provinc. Tolosana. — Monasterium *Bonaevallis* Ruthenensis pro provinc. Ruthen. et Burdigalensi. 319.  Novitatus Strictioris Observantiae. Monasterium *Vallis clarae* pro vicariatu Insulae Franciae, Campaniae, Picardiae et Burgundiae. — Monast. de *Precibus* pro monast. Britanniae. — Monast. *Savigniaci* pro provinc. Normanniae. — Monast. de *Pinu* pro provinc. Pictaviensi, Andegavensi, Turonensi, Cenomanensi, Bituricensi, Burdigalensi, Lemovicensi et Arvernensi. 320.  Capitulum generale Vicariis generalibus provinciarum in quibus monasteria pro novitiatibus designata existunt, facultatem concedit novitiorum professiones recipiendi, et casu quo dicti Vicarii generales infirmitate vel alio quocumque impedimento praepediti fuerint (de quo superiores locales monasteriorum in quibus novitiatus instituti sunt certiorare teneantur), idem generale Capitulum praedictam facultatem ad memoratos superiores locales extendit in plenaria Ordinis potestate. 321.  Statuit et ordinat insuper Capitulum generale quod noviter professi, finito novitiatus sui anno, adhuc per annum in eodem communis novitiatus monasterio, sub disciplina magistri et superioris localis manebunt, et pro quolibet anno pensionem 450 libr. dicto novitiatus monasterio pro victu et vestitu suo solvere tenebuntur, absque quod dictum monasterium ab ipsis aut a suae professionis monasteriis aliquid ultra hanc 450 libr. summam sub quocumque demum necessitatis, honorarii vel infirmitatis praetextu exigere possit et valeat. 322.  Demum etiam mandat et praecipit dictum generale Capitulum, quod *Directorium* aliquod generale a Rmo D. N. revidendum, approbandum vel improbandum, ac deinde pro uniformi novitiorum educatione ad singula novitiatuum Ordinis monasteria mittendum componatur, atque idem fiat pro monasteriis S. O. Talis decreti executionem et *Directorii* institutionem pro dicta S. O. R. D. abbati de Pietate committendo quod postea a Rmo D. N. abbate generali examinabitur, et ex parte, vel ex toto reprobabitur aut confirmabitur, pariterque ad novitiatus communes S. O. transmittetur. 323.  Ut vero praesens decretum maiori cum efficacia et certiore cum effectu executionem suam obtineat, et nanciscatur, generale Capitulum omnes et singulos provinciarum Ordinis novitiatus olim institutos, supprimendos et abrogandos censuit, quemadmodum praesentis decreti et diffinitionis vigore supprimit et abrogat, sub poena nullitatis professionum, et depositionis in priores aut superiores eidem contravenientes, aut candidatos suos alio quam ad superius recensita et designata communium novitiatuum monasteria mittere praesumentes. Novitii tamen qui in aliis seu iam pridem institutis novitiatibus inpraesentiarum reperiuntur, poterunt in eisdem continuare suum novitiatum ; et pro illis solum fit talis exceptio. 324.  Ad quaestiones praesenti Capitulo propositas, videlicet : *a*) An in monasteriis monialium in quibus sunt duo confessarii, missas secundae hebdomadae quae non sunt conventuales ad intentionem Ordinis applicare teneantur ? Praesens generale Capitulum respondet negative. — *b*) An in monasteriis virorum sacerdos intitulatus ad missam post Primam, quae vulgo dicitur missa Primae, teneatur singulis diebus, sive sint MM. sive non, per totam hebdomadam missam ad intentionem Ordinis celebrare ? Praesens Capitulum generale respondet affirmative. 325.  Libellum supplicem praesenti Capitulo ex parte vener. Ioannis Baptistae La Fargue, abbatiae de Berdonis religiosi, et Facultatis Tolosanae s. th. doct. oblatum, praesens Capitulum generale recipit, mandans ac praecipiens ut ordinatio Rmi D. N. de die 20 augusti anni 1734, observetur iuxta formam et tenorem. 326.  Conceditur Clariss. D. Tauxier, in Parlamento Parisiensi patrono seu advocato, ut pars mansionis quam tenet ex collegio S. Bernardi Parisiensis amplietur, iusta compositione prius facta cum consilio praedicti collegii, et a Rmo D. N. approbanda. Ad informationem vero de commodo et incommodo faciendam praesens Capitulum generale committit R. Procuratorem generalem in curia Franciae. 327.  Viso libello supplici praesenti Capitulo oblato ex parte Antonii Berault a 40 et amplius annis collegii S. Bernardi Parisiensis organistae, praesens Capitulum officiarios de Ordine Benemeritos aliqua gratia donari cupiens, mandat et statuit ut domus quam nunc habitat dominus Regnard post recessum vel obitum dicti Regnard praedicto Antonio Berault gratis ad vitam concedatur. 328.  Sub poenis iam in simili casu a praesenti Capitulo sessione 16 latis, districtissime prohibetur omnibus et singulis Ordinis nostri personis, quemdam librum furtive et sine approbatione impressum, cui titulus est *Tractatus historicus Capituli generalis*, gallice *Traité historique du Chapitre général*, distribuere ac penes se retinere. Contravenientes sciant se esse gravissime puniendos, et Vicarii generales maxime cum diligentia dicti libri exemplaria in quocumque Ordinis loco repererint, pro possibili, in plenaria Ordinis auctoritate, suppriment. 329.  Inauditum Procuratoris filiationis, provinciae, seu Observantiae particularis nomen ferre non valens praesens Capitulum generale, visa institutione Procuratoris filiationis Pontiniacensis [Pontigniacensis] a R. adm D. Iosepho Caron, abbate Pontiniaci [Pontigniaci], nuper defuncto, data D. Benigno Berroin, religioso de Novo Castro, praedictam institutionem cassandam, irritandam et annullandam duxit, uti praesenti decreto cassat, irritat et annullat ; mandando in virtute salutaris obedientiae prohibendo omnibus Ordinis religiosis, ne se Procuratores filiationis, provinciae seu observantiae particularis dicere, et omnibus Patribus immediatis seu Vicariis generalibus alicuius Observantiae, ne deinceps tales institutiones, sub poenis in Ordine consuetis, dare praesumant. 330.  Et sic terminatae fuerunt sessiones Capituli generalis Divione, in aedibus Cistercii, celebratae, die 20 maii anni 1738. — *Et signatum* F. Andochius abbas generalis Cisterciensis. F. Franciscus abb. Firmitatis. F. Robertus abb. Claraevallis. F. Nicolaus abb. Morimundi. F. Pontius abb. de Gratia Dei. F. Philibertus abb. de Uterina valle. F. Claudius Franciscus abb. de Grosso Bosco. F. Benedictus Schindler, secret. Rmi D. N. abb. gener. Cisterc. et Cap. gener. notarius ad pedes. — F. Ioann. Bern. Begin secret. Rmi D. N. abb. gener. Cisterc. et Cap. gener. notarius ad pedes. (*locus sigilli Diffinitorii*)

In nomine Domini amen. Anno Incarnationis eiusdem millesimo ducentesimo septuagesimo tertio mense martij ego Johannes Pelerins filius quondam Jacobi Pelerin defuncti de Diuione notum facio uniuersis presentes litteras inspecturis quod ego pro utilitate et necessitate mea et sororum mearum Agnelot et Monete sponte et prouide uendidi concessi et quittaui in hereditatem perpetuam nomine meo et sororum mearum predictarum uiris religiosis abbati et conuentui Sancti Stephani Diuionensis nomine suo et ecclesie sue tria sextaria uini annui redditus que debent Uionetus Raous Haymoninus li Martinoz et li Pontreaul super mansos et uineas suas de Coycheio; item et quicquid Bertrandus Pelerins auus meus unquam habuit et habere potuit et debuit quoquo modo in uilla et finagio de Coycheio uidelicet in hominibus mansis censibus et rebus aliis quibuscumque excepto Johanne le Boerat et rebus suis ac censibus quos debet et una placenta de una quarteranchia et uno calatho pleno cerasis pretio quatuor librarum Diuionensium de quibus a dictis abbate et conuentu plenam perfectam et integram solutionem habui et recepi in pecunia numerata. Qua propter de preditis omnibus uenditis me penitus deuestiui nomine meo et sororum mearum predictarum et dictos abbatem et conuentum pro se et ecclesia sua predicta corporaliter innestiui; promittens per sacramentum meum pro me et dictis sororibus meis ac nostris heredibus quos ad hoc obligo prestitum super sancta Dei euangelia corporale predicta omnia in hac uenditione contenta memoratis abbati et conuentui et eorum ecclesie supradicte perpetuo garantire pacifice contra omnes et in me pro eis semper et ubique locorum in omni curia contra personas omnes littis honus suscipere et propriis sumptibus respondere quam cito et quotiens super hoc fuero requisitus et eos dictamque eorum ecclesiam indempnes quo ad hoc modis omnibus obseruare et facere et prestare quicquid in causa euictionis debet fieri et prestari si qui forte calumpniatores mihi apparerent quod absit et in nullo de cetero per me uel per alios contraire uerbo uel facto seu consensu aut modo alio qualicumque pro quibus omnibus garantizandis obligaui in manu dictorum abbatis et conuentus domum quamdam sitam Dyuione que fuit Hugonini de Claustro iuxta domum mei Johannis predicti ex una parte et iuxta domum domine Ode ex altera insuper in omnia bona mobilia et immobilia presentia et futura. Renunciaui etiam in hoc facto specialiter et expressa exceptioni dicte uenditionis legitime non facte et dicti pretii non habiti non soluti ac deceptionis ultra dimidium iusti pretii fori priuilegio beneficio restitutionis in integrum et omnibus priuilegiis et beneficiis quibuscumque universisque actionibus exceptionibus et allegationibus iuris et facti que contra tenorem presentium litterarum possent obici seu dici; uolens me compelli ad predictam garantiam ferendam tanquam ex re adiudicata per curiam domini ducis Burgundie cuius iuridictioni quo ad hoc me suppono et meos heredes et omnia bona mea. In quorum testimonium litteris istis sigillum predicte curie supplicaui et obtinui apponi. Actum anno et mense predictis.

Divina operante clementia, humanæ casum fragilitatis providente, hominibus concessum est misericorditer ut ex rebus juste adquisitis male acta sua, si deinceps se ab inlicitis custodierint, obnubilare valeant, et, deposito carnis honere, celorum regna obtineant. Ideoque ego, nomine Ingelbertus, Dei amore conpunctus, recognoscens me multum Dominum meum Jesum Christum, qui me fundendo suum preciosum cruorem redemit, offendisse a tempore mei ortus, cogitare cœpi quid ad ejus misericordiam impetrandam gratum offerre illi possem. Unde dono Deo et beatis apostolis ejus Petro et Paulo, ac Cluniensi monasterio in eorum honore dedicato, aliquid ex meis rebus ob animæ meæ redemptionem, hoc est campum unum in villa Conflanz, ad Sorberio dicitur, talem quam ibi habeo partem, ut monachi illius loci deinde quod voluerint faciant; et in eadem villa quoque alium campum qui ad Interas vocatur; terminatur a mane terra Sancti Petri, a meridie via publica, a sero et a certio de ipsa hereditate; ad faciendum quod vobis utile erit. Actum Petronna publice. S. Ingelberti, qui donum hoc fecit et firmare oravit. S. Vuandalmarii. S. Raimberti. S. Vualterii. S. Maimberti. S. Alboeni.

Phelipe, duc de Bourgoingne, conte de Flandres, d’Artois et de Bourgoingne, palatin, seigneur de Salins et de Malines; savoir faisons à tous présens et advenir, que aujourd’huy, en l’église de Monseigneur saint Bénigne, devant le grant aultel d’icelle, nous, les libertez, franchises, immunitez, chartres, previleges et confirmation d’icelles, données et octroyées par nos prédécesseurs ducs de Bourgoingne, aux Maieur, eschevins, commune et habitans de nostre ville de Dijon, si comme elles sont escriptes es lettres desdits previleges, avons juré et promis devant Dieu, et aux saints Evangilles, tenir, garder et observer fermement, et par nos officiers faire tenir, garder et observer, sans corrompre, et sans jamais par nous, ne par autres souffrir, ne faire venir à l’encontre, et avec ce les avons loës et confermées, louons et confermons par ces présentes, et voulons que nos héritiers et successeurs, et les ayans cause de nous en nostre dit Duchié, les jurent semblablement quand ils vendront premièrement au gouvernement d’icelluy Duchié, se requis en sont. Et lesdiz Maieur, eschevins, et habitans, lors estans en nostre présence en ladite église, nous ont aussi promis et juré estre nos vraiz et loyaulx subgez et obéissans, et nous garder, et faire garder, et rendre de leur povoir toutes nos droictures que nous avons en nostredite ville et banlieuë de Dijon, et nous rendre vraye et deuë obéissance. Et afin que ce soit chose ferme et estable à toujours, nous, en tesmoing de ce, avons faict mettre nostre scel à ces présentes. Donné en ladite église de Saint-Bénigne, présens, nostre très-chier et très-amé cousin le comte de Ligney et de Saint-Pol, Révérends Pères en Dieu l’évesque de Lengres, l’évesque de Tournay, nostre chancelier, l’abbé dudit Saint-Bénigne, nos amez et féaulx cousins, le prince d’Oranges, Jehan de Chalon, seigneur de Viteaulx, les seigneurs de Saint-George et de Sainte-Croix, de Thil et de Jonvelle, messire Jehan de Vergey, seigneur de Fouvans, nostre séneschal de Bourgoingne, le seigneur de Roubaiz, messire Jehan de Cothebrune, nostre mareschal de Bourgoingne, maistre Richart de Chancey, nostre bailli de Dijon, Nicolas Raoulin, Guy Gelenier, nos conseillers, et autres pluseurs, le jeudy dix-neufiesme jour du mois de février, l’an de grâce mil quatre cens vint et ung. § Par Monseigneur le Duc, SEGUINAT.

In nomine patris et filii et spiritus sancti, Amen. Ego, Odo, dominus Grancei, tam futuris quam presentibus notum facio quod fratribus Cartusiensibus apud Luigneum manentibus, ob anime mee, et animarum predecessorum meorum remedium laudavi et concessi Luigneum cum toto finagio, et omnibus ejus apendiciis, laudantibus et volentibus uxore mea Nova, et pueris, Renaudo, Milone, Pontio, militibus, et Hugonello, Rocelina, Nigella, Mageria, Agne. Testibus; Guidone, comite Salionis, Girardo, Radulpho de Minervis, Rainaudo de Vernoi, Guillermo et Rainaudo, fratre ejus, militibus, Hunando capellano Episcopi, Garnero capellano Grancei, Huiardo Trecensi hospite episcopi.

In nomine patris et filii et Spiritus Sancti Amen. Ego Jolendis comitissa Sancti Pauli notum fieri volo tam presentibus quam futuris ratum me habere et gratum quod dominus meus H. comes Sancti Pauli centum solidos Proviniensis monete Cisterciensi monasterio in perpetuam elemosinam dedit singulis annis parate accipiendos ex pedagio Sancti Pauli et in Assumptione beate Marie ut ad Dominici corporis et sanguinis consecrationem inde frumentum procuretur et vinum et ad missas privatas luminaria cerea accendantur et eandem elemosinam presentis scripti attestatione confirmo.

Henry, par la grâce de Dieu, roi de France et de Pologne, à tous ceulx qui verront ces présentes. Au mois de juillet mil cinq cens quatre vingtz de la part de nostre amé et féal Me Robert Fichot, nostre procureur au bailliage de la Montaigne et Chastillon sur Seine, nous auroit esté dict et remonstré qu’estant pourveu dudict office par nostre très honoré seigneur et frère, il l’auroit du depuis exercé bien et dehument, faisans poursuitte des crimes, excez, abuz et entreprinses qui avoient esté commis dans ledict bailliage et ressort d’icelluy, dont la congnoissance estoit commise à noz amez et féaulx les gens tenans nostre Cour de Parlement à Dijon par noz eedictz et ordonnances comme ses prédécesseurs audict office auroient faict auparavant luy, mesmes en nostre ville de Chastillon sur Seine. Laquelle estant divisée de murs et fossés en deux parties, l’une desquelles nommée la Rue du Bourg nous appartenoit avec l’Evesque de Langres et l’aultre, aussy nommée la Rue de Chaumont, nous appartenoit nuement. Touteffois les habitans d’icelle, soubz coulleur de certain privilleige des feuz ducz de Bourgongne, confirmez par nous et noz prédécesseurs roys, par lequel ils avoient faculté entre eulx d’élire d’an en an quatre Maires pour juger et décider leurs procès et différends en premiere instance, amplifiant le dict previlleige que ne pouvoit ny debvoit empescher que nostre dict procureur ne fist poursuitte de noz droitz et intérêstz et mesmes en ce qui concernoit la punition des crimes et abus qui se commectoient pour l’intérestz publicq, auroient néantmoins, puis quelque temps, faict entreprendre à l’ung d’eulx la charge de notre dit procureur. Et depuis encores, passant oultre, en auroient à ce faire éleu et remis ung aultre des diz habitans, qu’ils auroient nommé leur procureur d’office, que estoit grandement [entreprendre] sur nostre authorité, et dont ayant cy devant esté fait plaincte en nostre Cour de Parlement par les prédécesseurs de nostre dict procureur, auroit esté commancé procéder contre lesdictz habitans, lesquelz, pour toutes déffenses, n’auroient allegué que l’usage de prescription qu’ilz prétendoient avoir acquise, combien que par noz eedictz et ordonnance, prescription ne peult courir contre nous. Ce néantmoins n’auroit esté passé oultre à la grande diminution de noz droictz. A quoi nostre dict procureur, pour le debvoir de sa charge, nous auroit très humblement suplié et requis pourveoir. § Pourquoy desirans conserver noz droictz et authoritez, de l’avis de nostre conseil, aurions octroyé noz lettres audict Fichot, et par icelles mandé et enjoinct à noz dictz amez et féaulx les gens tenans nostre Cour de Parlement à Dijon, que, s’il apparoissoit de la dicte instance mehue sur la dicte entreprinse, faite au préjudice de noz droictz et contre la teneur de leurs dictz previlleiges, faisans et créans entre eulx ung procureur d’office, sans pouvoir ny authorité de nous, ny de nosdictz prédécesseurs audict cas, sans avoir égard à ladicte prescription; laquelle, suyvant nos dictz eedictz et ordonnances, auroient déclaré n’avoir aucun lieu, expresses deffences fussent faictes ausdictz habitans et leurs dictz Maires de ne faire doresnavant les dictes entreprinses, sur peine de cassation de leurs dictz previlleiges et d’amende arbitraire, ains permectre et souffrir que nostre dict procureur feit et exercer son dict office, tant en la dicte Rue de Chaumont que en ladicte Rue du Bourg et aultres lieux et endroictz dudict bailliage, pour la poursuitte de noz droictz et punition des crimes, excès et abuz, si aucuns en avoient esté commis, commil verroit estre à faire par raison. Déclarans nulles et abusives toutes et chacunes les procédures qui seroient faictes par les dictz Maires ou chacun d’eulx, esquelles nous aurions ou pourrions prétendre intérestz sans avoir ny appeller nostre dict procureur. Pour avoir l’entérinement desquelles lettres, ledict Fichot, suyvant l’arrest donné en nostre Cour du Parlement à Dijon, sur sa requeste auroit fait assigner les quatre preudhommes, Maire et consulz eleuz par la ville et communaulté de Chaulmont les Chastillon sur Seine pardevant commissaire de nostre dicte Cour. Où les parties comparantes et ouyes sur leur contestation, elles auroient esté admises à escrire par demande, déffenses, réplicques et duplicques. Et y ayant satisfaict, ledict Fichot disoit qu’il se trouveroit bien fondé en l’entérinement des dictes lettres qui estoient civiles et de justice; pour le monstrer, seroit considéré que la dicte ville de Chastillon consistoit en deux rues qui estoient distinctes et séparées tant de murs que des fosséz, l’une appelée la Rue du Bourg, où nous avions la justice, noz officiers et semblablement l’Evesque de Lengres. Néantmoins nous avions aultres droictz et prérogatives que ledict Evesque; d’aultant que nous avions nostre bailly et lieutenant, advocat et procureur, pour requérir et conclure en toutes les causes où nous et le publicq aurions interestz, non seullement dudict Chastillon, mais aussy de nostre bailliage de la Montagne. L’autre estoit appelée la Rue de Chaumont, en laquelle la justice appartenoit entièrement et nuement au Roy qui en estoit seigneur en toute justice haulte, moyenne et basse. En laquelle rue les habitans, en vertu de quelque previlleige qu’ilz disoient avoir des ducz de Bourgongne, avoient accoustumé d’élire quatre eschevins qu’ilz appelloient Maires, lesquelz exercoient la justice, tant civile que criminelle, l’ung desquelz avoit de coustume faire office de procureur es causes où il falloit requérir et conclure contre leurs previlleiges. Néantmoins touteffois, puis quelque temps, les habitans de la dicte Rue avoient créé ung d’entre eulx pour ledit office, dont adverty ledict substitut l’auroit fait appeller pardevant le dict bailly de la Montaigne pour lui faire déffense de faire ledict office, d’aultant que auparavant nul n’en avoit ésté pourveu par nous et qu’il estoit institué à cest effect en tout le dict bailliage, d’aultant mesme que leur previlleige n’en pourtoit rien. Ains seullement qu’ilz jugeroient les causes, sans qu’ilz eussent puissance ny authorité d’élire, ny créer ung procureur syndic. Sur quoy procès seroit entrevenu qui estoit demeuré pendant et indécis, dont les dicts Maires n’auroient laissé d’élire ung procureur à l’insceu dudict substitut, lequel, comme aussy son substitut, y auroit contrarié, tellement qu’estant advenu ung meurtre en la dicte Rue, les dictz Maires auroient empesché audict substitut d’en congnoistre, dont il auroit esmis appel pardevant ledict bailly. Pardevant lequel il auroit requis que déffenses fussent faictes ausdictz Maires que aultres que eulx, eussent à se présenter pour faire la charge de procureur, comme à luy seul appartenant. A raison de laquelle contention ledict bailly auroit commis ung praticien dudict siége pour, sans préjudice des droictz des dictes parties, faire l’office de procureur, de quoy ledict substitut et les dictz deffendeurs auroient appelé. Et nonobstant ledict appel, les dictz Maires auroient commis ung aultre pour procureur, de quoy ledict substitut adverty se seroit retreuvé pardevant eulx et requis qu’il lui fut permis faire sa charge, et ayant esté débouté, en auroit de rechef appellé, et depuis obtenu lettres de nous, lesquelles se treuveroient de justice et intérinables pour plusieurs raisons. La première, pour ce que le dict baillage estoit de si petite extendue, y ayant si peu de causes, qu’il n’y avoit moien audict Fichot de s’employer trois mois de l’an. Tellement que si les dicts Maires et habitants avoient previlleige de pouvoir créer et establyr ung procureur, son office lui seroit du tout inutil et infructueux, comme cy devant avoient remonstré ses prédécesseurs. D’ailleurs que par la connivonce des dictz Maires, plusieurs crimes demeuroient impunys et assoupis, dont mesmes il avoit faict plusieurs plainctes, lesquelles demeuroient couvertes pour les empeschemens mis par les dictz Maires. A raison des appellations par eulx interjectées pour remectre les dictes affaires au loing et en oster la mémoire. Et encore qu’ilz eussent obtenu de nous la réunion de la justice civile qui leur avoit esté ostée par l’ordonnance de Moulins. Nous n’y aurions heu aucun égard, ainsy qu’il apparissoit par la déclaration attachée soubz contreseel auxdictes lettres. Ains qu’il fist la dicte charge, comme aussy à la prescription qui estoit le principal point sur quoy ilz estoient fondez. Et pour monstrer qu’ilz ne pourront créer aucuns officiers, le greffier de la dicte mairie avoit esté pourveu et institué par nous et reçeu par les dictz Maires, encores qu’ils en eussent commis un aultre auparavant luy. A plus forte raison, ilz ne pouvoient créer ung procureur duquel dependoit la principalle charge de la dicte justice, mesmement es causes criminelles, qui ne pouvoient estre manyées que par un homme versé en pratique, et non par un marchant, comme avoient accoustumé les dictz Maires d’appeler personnage sans congnoissance des lettres et praticques pour ce faire. Concluoit partant à ce qu’en vériffiant les dictes lettres, il fust déffendu ausdicts Maires et habitans d’appeller aultres que luy pour conclure et requérir es causes où nous et le public aurions intérestz et après à telles peines qu’il plairoit à nostre dicte Cour arbitrer et demandoit despens, dommages et intérestz. § Et les dictz quatre preudhommes, Maires et consulz eleuz par la ville et communaulté de Chaumont lez Chastillon disoient par leurs escriptures de deffenses, qu’ilz et leurs prédécesseurs estoient en possession et jouissance publicque, paisible et immémoriable de instruire, juger et terminer par eulx et leur commis toutes causes, querelles et affaires politiques, civiles et criminelles en première instance d’entre les habitans dudict Chaumont et de tous excès et forfaictz commis et perpétrez audict Chaumont et banlieue d’icelluy. Laquelle possession et jouissance immémorialle, publicque et paisible le demandeur ny aultre ne pouvoit nyer raisonablement, estans toute preuvée et confermée par plusieurs procédures, sentences, jugemens et arrestz donnez en causes et matières procédentes de la jurisdiction et congnoissance des dictz preudhommes. Spéciallement par les lettres patentes obtenues par les habitans dudict Chaumont, données à Paris le quatriesme d’aoust mil cinq cens soixante et seize dehuement expédiées et confirmées. Et par arrest de nostre dicte Cour donné sur icelles le premier jour du mois de décembre suyvant. Et par l’exécution dudict arrest du deuxiesme jour de janvier mil cinq cens soixante et dix sept. Par lesquelles lettres et arrest et exécution, les dictz habitans estoient maintenuz en la paisible jouissance d’exercer et administrer par les dictz quatre preudhommes la justice tant civile, criminelle que politique, avec déffenses expresses au bailly de la Montaigne ou son lieutenans et à nostre procureur dudict Bourg de Chastillon d’entreprendre aucune congnoissance en premiere instance des dictes causes criminelles, politiques et civiles dudict Chaumont. Tellement que le dict demandeur demeuroit convaincu sans excuse d’objection et d’iniquité. D’aultant que par les lettres par luy obtenues de l’entérinement desquelles estoit question, il prétendoit la congnoissance en première instance des causes et procès dudict Chaumont. Laquelle touteffois luy estoit prohibée et déffendue par expresse déclaration de nous et par arrest de nostre dicte Cour sur icelle. Comme aussy estoient en possesion et jouissance publicque, paisible et immémorialle de faire corriger, réparer et amander, tant par justice que par toutes aultres voyes légitimes et raisonnables, toutes entreprinses, usurpations, troubles et empeschemens qui leur auroient esté faictz en l’exercice de leur jurisdiction civile, criminelle et politique toutes et quantesfois que l’occasion se seroit presentée, spéciallement en l’an mil cinq soixante sept contre Me Jehan Fyot, lhors nostre procureur audict Bourg de Chastillon, immediat prédécesseur dudict demandeur, prétendant que à luy et à noz officiers dudict Bourg appartenoit la congnoissance et poursuitte de certain homicide lhors commis au dict Chaumont, privativement ausdictz preudhommes et à l’exclusion de Jehan Estienne, eleu procureur d’office en la dicte mairie pour ladicte année. Nonobstant lesquelles contradictions et appellations interjectées, relevées et executées d’une part et d’aultre; ilz avoient conservé et maintenu leur possession et jouissance et procéddez par eulx avec leur procureur d’office au parachevement de l’instruction et jugement dudict homicide, lesquelles appellations seroient demeurées indécises en nostre Cour. Encores estoient en possession et jouissance publicque, paisible et immémorialle d’élire par chacun an au mois de juin au jour de feste saint Jean en publicque assemblée les dicts quatre preudhommes, ung procureur d’office et ung ou deux sergens et aultres ministres nécéssaires pour l’exercice, administration et éxécution de la dicte justice civile, criminelle et politique, les dicts quatre preudhommes, procureur d’office, sergens et autres officiers nécéssaires eleuz par lesdictz habitans en ladicte assemblée seullement privativement et à tous aultres mesmes audict demandeur, avoient et leur appartenoit la congnoissance de toutes causes civiles, criminelles et politicques, lesquelles possessions, jouissances et saisines publicques et immémorialles, ilz preuveroient facilement, tant par tesmoins que par concession et permission expresse des ducs de Bourgongne, confermée par les roys de France successeurs au duché, par bons et anciens tiltres de cinq cens, deux cens ans et plus. De quoy s’ensuyvoit que ledict demandeur se debvoit contenir dans les limites et confins qui luy estoient et à ses prédécesseurs donnés de toute ancienneté sans vouloir entreprendre et usurper sur les possessions et limites de ses voisins, soubz pretexte du tiltre de nostre procureur par toute l’extendue du bailliage de la Montaigne. La dicte ville de Chaumont estoit comprinse. Et n’avoient rien fait ni entreprins contre la forme de leurs tiltres et previlleiges; mais s’estoient tousjours reglés, en tout et partout, conformément à iceulx selon qu’ilz espéroient preuver clairement par leur production et tiltres par lesquelz estoit expressement dict que l’authorité et pouvoir des dictz habitans et de leurs quatre preudhommes estoit estable en mesme forme et manière que celle des habitans de Talent et de la ville de Dijon. Lesquelz habitans de Dijon et Talent estoient en possession immémorialle, publicque et paisible d’eslire par chacun leurs Maires, eschevins, procureur de ville et sergens pour l’exercice et administration et leur jurisdiction. Et quant ainsy seroit que leurs tiltres ne feroient aucune mention tacitement ni relativement de l’institution desdictz procureur et sergens, neantmoins ilz estoient bien fondez à maintenir que par droict et raison ilz avoient pouvoir d’instituer les dictz procureurs et sergens, d’aultant que, puisque la disposition principalle de leurs tiltres estoit confessée et toute claire, par laquelle lesdictz quatre preudhommes avoient tout puissance pour le jugement et décision de tous procès et différends; il s’ensuyvoit par conséquence de droict, qu’ilz avoient authorité et faculté d’eslire et instituer tous ministres nécessaires pour l’exercice de leur jurisdiction par les décisions vulgaires et communement observées, aultrement seroit difformité et absurdité grande de veoir en ung mesme siége ung meslange et confusion d’officiers royaux et populaires. A quoy si le demandeur regardoit de plus près, il treuveroit que ce qu’il poursuivoit à la diminution de son estat, en ce que luy qui estoit nostre officier seroit subject de se présenter et submectre à officiers et juges populaires. Et quant à la nouvelle provision du greffier institué par nous en la justice dudict Chaumont, cela avoit esté faict depuis ung an seullement par souffrance et faveur et par manifeste entreprinse contre leurs previlleiges, laquelle ilz protestoient faire réparer et corriger, et ne pouvoit telle provision seulle et nouvellement fait servir à l’intention du demandeur. A ce moyen maintenoient que ledict demandeur debvoit estre privé entièrement du fruict et effect de ses lettres, comme inciviles et obreptices, avec adjudication de tous despens et interestz, nonobstant ce qui avoit été proposé et allegué par les conclusions dudict demandeur. § Au contraire, le dit Fichot, par ses escriptures et réplicques, disoit que nonobstant la prétendue jouissance des déffendeurs et prescription dont ilz s’estoient voullu servir contre son predécesseur immédiat, nostre volonté estoit qu’il exerça son office en ladicte rue de Chaumont, comme il faisoit en la rue du Bourg, et quant ilz seroient en possession d’instruire et juger toutes causes civiles et criminelles, ncantmoins ilz ne pourroient monstrer qu’ilz eussent puissance d’eslire ung procureur pour requérir et conclure esdictes causes, ce qui lui appartenoit privativement à l’exclusion du procureur d’office qu’ilz avoient institué et créé, ausquelz il accordoit qu’ilz avoient obtenu lettres pour la réunion de la justice civille et criminelle. Mais quant à ce qu’ilz vouloient dire qu’on lui auroit faict déffense d’entreprendre aucune congnoissance sur la jurisdiction desdictz Maires, il ne se treuveroit qu’il eust esté ouy et qu’il fust entrevenu et quant il auroit empesché l’entérinement desdictes lettres, seroit par le debvoir de sa charge et non pour son proffict particulier. Nonobstant lesquelles lettres qui estoient attachées à contreseel es lettres patentes par luy obtenues, nous entendons qu’il fit son office en la dicte Rue de Chaumont. Au regard de ce que les dictz déffendeurs auroient dict qu’ilz estoient en possession de faire reparer les troubles et empeschemens qui leur auroient esté mis à l’exercice de leur jurisdiction, mesmement en l’an mil cinq cens soixante sept, contre Me Jehan Fyot, lhors procureur du Roy et son prédécesseur immédiat, pour le faict d’ung homicide commis en ladicte Rue de Chaumont, cela estoit contre eulx, pour monstrer qu’ilz n’avoient pas jouy paisiblement, mesmement de l’institution d’ung procureur d’office dont estoit question, et se voyoit par leurs chartres et pancartes de leurs previlleiges qu’ilz avoient droict d’eslire quatre Maires, lesquelz prestoient le serment l’ung à l’autre, ne pouvoient juger sinon ensemblement, ny adjuger amande excedant douze deniers; avoient seullement puissance d’eslire ung sergent pour garder les vignes et un vachier. Mais ne se treuveroit, par leurdict previlleige, qu’ilz peussent eslire ny nommer ung procureur d’office ou ung greffier, ce qu’ilz auroient usurpé. Neantmoins Mc Charles Legrant s’en estoict faict pourveoir par nous, combien que Masse Chabot, par eulx institué procureur d’office, y eust mis empeschement, nonobstant lequel il auroit esté receu par les dictz Maires à l’exercice dudict estat. Tellement que par itandité de raison il falloit qu’ilz permissent, suivant nostre volonté, commilz avoient faict pour le regard dudict Legrand, qu’il exerça son dict office en ladicte rue de Chaumont, quelque prescription qu’ilz peussent alléguer au contraire. Laquelle nous ne voullions nuyre ny prejudicier audict demandeur, attendu qu’il estoit question de nostre domaine et de chose qui concernoit la grandeur de nostre couronne. Quant à ce que lesdictz déffendeurs disoient que la dicte rue de Chaumont estoit distincte et séparée d’avec la dicte rue du Bourg, cela ne pouvoit servir, d’aultant qu’il estoit certain que la dicte rue de Chaumont estoit de la continence de la dicte ville de Chastillon, et que les charges qui estoient imposées sur icelles estoient supportées [...]

Honorius, etc. Clara sanctorum merita, etc. (Bibl. Clun., col. 310; M. Prou, Reg. d’Honorius IV, nº 415.)

Vicarii generales in spiritualibus et temporalibus Reverendi in Christo patris ac domini, domini Philippi, Dei gracia Senonensis Archiepiscopi nunc notorie in remotis agentis, discreto viro magistro Petro Martini, canonico thesauri Ecclesie Senonensis, salutem. Insinuatum nobis extitit ex parte venerabilium virorum decani et capituli dicte Ecclesie Senonensis nobisque nichilominus sufficienter constitit et constat licteras a dicto Reverendo patre sub eius sigillo emanasse continentes istam formam: [A] Philippus miseratione divina Archiepiscopus Senonensis, dilecto nostro magistro Guillelmo Gotelant, penitenciario Senonensi, salutem. Cum quicumque episcopus suffraganeus nostre metropolitane Senonensis Ecclesie, quocumque modo electus canonice, vel auctoritate apostolica promotus, ad quamcumque suffraganeam ecclesiam nostre provincie Senonensis, teneatur ex antiqua consuetudine laudabili et prescripta facere personaliter, in nostra Senonensi Ecclesia, coram maiori altari, professionem iuxta morem antiquum et iuxta tenorem in libris dicte Senonensis Ecclesie contentum, antequam dictus suffraganeus suam ecclesiam primo solemniter intrare debeat (F° 46), offerre capam sericeam pontificalem, ad usum dicti Episcopi offerentis in nostra Ecclesia quamdiu ipsum offerentem sue ecclesie nobis suffraganee presidere contingerit reservandam, et postea ad opus Ecclesie Senonensis remansuram, et alia quedam facere iuxta morem antiquum, et dilecti nostri in Christo decanus et capitulum Senonensis Ecclesie nostre nobis significaverint quod venerabilis frater noster in Christo dominus Johannes de Blangiaco, nuper auctoritate apostolica promotus Episcopus Autissiodorensis, proposuit infra paucos dies intrare primo suam dictam Autissiodorensem ecclesiam solemniter, dicta consuetudine spreta et aliis predictis virtute dicte consuetudinis debitis non completis et omissis, in preiudicium Senonensis Ecclesie et dictorum conquerentium; super quo instanter petierunt a nobis sibi de debito remedio provideri. Nos eorum supplicationi, prout nobis incumbit et juste possumus, annuentes, vobis commictimus et mandamus quatinus vos personaliter ad dictum venerabilem fratrem accedentes, eidem predicta intimetis et ipsum moneatis primo, secundo et tertio, sub pena canonica et inobediencie ex parte nostra, ut antequam suam predictam ecclesiam primo solemniter ingrediatur, veniat iuxta suorum predecessorum morem et dictam consuetudinem a suis predecessoribus notorie observatam, personaliter in nostra Senonensi Ecclesia, predicta prout sibi incumbit completurus, inhibendo eidem auctoritate nostra metropolitana, sub pena interdicti ab ingressu ecclesie, ne contra dictam consuetudinem et suorum predecessorum morem presumat actemptare. Si tamen aliquam causam velit allegare quare ad predicta minime teneatur, assignetis dicto Episcopo diem competentem qua ipse per se vel per procuratorem sufficientem compareat, in domo nostra Senonensi, coram nobis vel vicariis nostris quibus per presentes quoad hec commictimus vices nostras, antequam suam dictam ecclesiam ingrediatur primo, dictam causam allegaturus et super hoc debite cum dictis conquerentibus alias processurus, dicta inhibitione nichilominus in suo robore permansura. Datum X die maii, Anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo primo [B]. Nobisque ex parte dictorum venerabilium fuit expositum quod, quia post dictas licteras sic emissas dictus Episcopus, pretendens inter cetera quod contenta (F° 46, v°) in dictis licteris non compleverat pretextu infirmitatis, promiserat bona fide et per suas licteras dictis decano et capitulo, contenta in dictis licteris sibi incombentia secundum dictam consuetudinem se facturum et completurum quantocius commode posset, dicte lictere non fuerunt executioni mandate, sed pretextu promissionis predicte fuit dilata executio earumdem. Verum quia dictus Episcopus, prout ex parte dictorum venerabilium nobis est conquerendo monstratum, predicta in dictis licteris contenta sibi incumbentia secundum dictam consuetudinem non fecerit postea nec compleverit, licet potuerit commode, et de hoc habuerit et habeat facultatem cum, post dictam promissionem, fecerit transitum per loca vicina civitati Senonensi, et tamen parat se notorie ut dicitur ad intrandum ecclesiam Autissiodorensem solemniter et in brevi, absque hoc quod consuetudinem predictam intendat aliqualiter observare, sed pocius, ut verissimiliter videtur, intendat et velit eam infringere et transgredi, non sine anime sue periculo, cum transgressor laudabilis consuetudinis eque sit puniendus ut transgressor juris, secundum canonicas sanctiones, dicti venerabiles tantum preiudicium sue Ecclesie substinere salvis conscienciis non valeant, supplicaverunt nobis, vice et loco dicti Reverendi patris, sibi et Ecclesie predicte super premissis de oportuno remedio provideri. Quare nos, prefati Reverendi patris domini nostri predicti in hac parte vestigiis inherentes, vobis, de cuius pericia et industria plene confidimus, tenore presencium, vice et auctoritate dicti domini nostri et prout ex officio vicariatus ab eo nobis commissi melius possumus, commictimus et mandamus quatenus ad dictum Episcopum personaliter accedentes, predicta sibi intimetis et ipsum moneatis primo, secundo et tercio ac peremptorie, sub pena canonica et inobediencie, ex parte dicti domini nostri et nostra, quod antequam suam predictam ecclesiam intret solemniter, veniat iuxta suorum predecessorum morem et dictam consuetudinem a suis predecessoribus notorie observatam, personaliter in dicta Senonensi Ecclesia, premissa prout sibi incumbit completurus secundum consuetudinem prelibatam; inhibentes eidem, auctoritate qua fungimur in hac parte, sub pena interdicti ab ingressu ecclesie, ne contra dictam consuetudinem et suorum predecessorum morem presumat indebite (F° 47) actemptare. Si tamen aliquam causam velit allegare quare ad predicta minime teneatur, dicto Episcopo diem competentem assignetis peremptorie et ex causa qua ipse per se vel per procuratorem sufficientem compareat, in domo Archiepiscopali Senonensi, coram nobis, antequam dictam suam ecclesiam ingrediatur solemniter, dictam causam allegaturus et super hoc debite cum dictis decano et capitulo ac procuratore dicti Reverendi patris processurus, inhibitione predicta nichilominus rata manente, intimantes eidem quod si non venerit nec miserit et contra premissa actemptaverit, nos contra eum procedemus ut fuerit racionis, et quid inde feceritis nobis referatis vel rescribatis indilate, ut ad ulteriora procedamus prout justicia suadebit. Datum sub signetis nostris et sigillo curie Senonensis quo utimur in hac parte, Anno Domini millesimo CCC° quadragesimo secundo, die mercurii post festum beati Martini estivalis.

D'après C. Ego Renardus, dominus Caseoli, et Aledis, uxor mea, notum facimus universis presentem paginam inspecturis quod cum querelam haberemus adversus domum Morimundi super quibsdam deperditis vel debitis que dicebamus fuisse Hugonis, hominis nostri deffuncti, tandem interveniente abbate Cistercii, qui super hoc nos rogavit humiliter et devote ut pacem cum ipsa domo haberemus et quitquid juris nos habere in ipsis rebus dicebamus in bona pace perpetuo quictaremus, tandem [aqui]evimusa consilio ipsorum et domini Erardi qui pro nobis querelam nostram adversum predictam domum proponebat, et totum acquitavimus bona fide, promittentes quod plenam guarantiam contra omnes tam heredes nostros quam heredes ipsius Hugonis portaremus, qui super hoc ipsam domum vellent indebite vexare. Et quoniam predictam domum sepe vexavimus, in puram elemosinam dicte domui concessimus molendimum nostrum de Columbeyo perpetuo possidendum, retento nobis usufructuario tantummodo quamdiu vixerimus, ita sane quod annuatim in recognitione proprietatis, qui intrabunt in molendino percipient octo minas bladi, infra mensem januarii sine contradictione percipiendas. Abbas autem Morimundi et conventum ejus, de consensu abbatis Cistercii, ad peticionem nostram concesserunt benigne quod, de vinea de Guttis, in omnibus sollemnitatibus quibus sermo sit in capitulo et in quatuor sollemnitatibus sancte Marie et in quatuor precipuis minucionibus, vinum propinabitur conventui, hoc salvo quod de vino ipsius vinee, tantum vendetur unde ipsa vinea resici possit. Hec omnia tam nos quam abbas promisimus inviolabiliter observanda bona fide, et quod contra hoc nullo tempore veniemus. Quod ut ratum et firmum et inconcussum in perpetuum permaneat, presentem paginam sigillorum nostrorum robore duximus muniendam. Actum anno domini millesimo CC° vigesimo quarto.

Noscant omnes qui præsentem paginam uiderint quod Martinus et Belinus Li Tixerant de Fixeio fratres, laude et assensu uxorum suarum et filiorum suorum dederunt perpetuo in elemosinam libere et sine seuitio Domui Dei de Breschon unam petiam terræ, sitam ad Cheuiere iuxta uiam quæ tendit ad Clemence: et propter hoc fratres prædictæ domus fecerunt eos participes orationum suarum et de bonis prædictæ domus receperunt septem libras et quinque solidos diuionenses. Actum est hoc in præsentia Aimonis tunc magistri, laude et assensu fratrum et sororum prædictæ domus, ad maiorem uero roboris firmitatem ad preces utriusque partis. J... decanus diuionensis præsentem paginam suo sigillo roborauit anno Verbi incarnati m° cc° XIII° mense augusti quo hac facta sunt et etiam in recognitione doni suprascripti prædicta Domus debet tam eis quam heredibus eorum sex denarios censuales in argento sine emenda et occasione ut magis teneantur garantire.

Quum omnis sit a Deo potestas et omnis potestatis conditio in suo distantia, haec etiam principibus saeculi concessa est gratia, ut ea, quae a suis fidelibus data vel reddita, recipit ipse Deus in sua ecclesia ut in jus perpetuae possessionis transisse sibi ex lege sunt decreta, eorum demum sanctiat auctoritas. Ergo tantus honor eis datus cum onere, tantum eis onus impositum cum honore, conveniens eos suo modo in cubili mentis suae, incessanter debet eis suggerere ut caveant ne ingrati esse decernantur de munere neve sibi minus providentes circumspecte ruinam patiantur, suffocati tanta fasce. Ego igitur Robertus*, dux Normannorum et comes Cenomanensium, etsi cum majora a Deo acceperim in majoribus sibi deberem ministrare, in hoc tamen quantulumcumque sit, animae meae et parentum meorum volens saluti consulere, illud quod patruus meus Odo*, Baiocensis episcopus, in praedio sanctae Mariae Baiocensis ecclesiae astruit monasterium, ex proposito ut sibi semper monachi serviant a se disposito, nostri assensus manum dans, quanta possum nostrae concessionis auctoritate corroboro, dans ei quam possum libertatem, videlicet omnes consuetudines per totam terram meam quae ad me pertinent de dominicis suis rebus, tam in passagio et theloneo quam in ceteris exitibus, et de meo proprio in cotidiano usu fratrum ibidem serventium, onera quatuor asinorum singulis diebus de viridi ligno in nemore meo Verneio. Concedo etiam ut omnium abbatum ejusdem loci Baiocensis episcopus electionem faciat, et omnis ejusdem loci abbas a Baiocensi episcopo baculum pastoralem recipiat. Hoc autem privilegium trado Baiocensi ecclesiae jure sempiterno. Quisquis autem de terra mea aliquid de suo monasterio praedicto tradiderit, id sibi ratum fore concedo ne occasione juris mei ullo modo possit revocari. Haec vero quae subscribuntur de suo beneficio dat praedictus episcopus eidem monasterio, quod manu mea signum faciens confirmo, videlicet plenam decimam tocius villae in qua monasterium situm est, et omnium ad eandem villam pertinentium, et quicquid ad ecclesiam que ibi erat prius pertinebat, et praeterea medietatem ejusdem tocius villae, tam in hominibus et territorio quam in ceteris redditibus, et unum hominem in burgo episcopi cum terra ejusdem hominis qui serviat de faciendo brasio, et unum molendinum prope civitatem Baiocas, quod est super Oram fluvium, et plenam decimam de tota Chriccavilla cum terra presbiteri et ea quae ad ecclesiam pertinent, et plenam decimam de Carchinneio cum terra quae ad ecclesiam pertinet et terra presbiteri, et plenam decimam de Lion et omnibus terris quae ad Lion pertinent cum terra quae ad ecclesiam pertinet et terris presbiterorum, et praeterea quadraginta acras terrae in eadem villa, et quicquid idem episcopus habebat in Basenvilla, et ecclesiam de Cruiseio et de Olferes et de Colgrino, cum plenis decimis et terris quae ad ipsas ecclesias pertinent et terris presbiterorum. Haec itaque praefato monasterio omnia concedo et ut ea habeat sicut habuit etiam tempore patris mei confirmo. S. Robertus comes. Gislebertus*, episcopus Ebroacensis. Willelmus*, episcopus Dunelmensis. Odo, episcopus Baiocensis. Willelmus*, comes Ebroacensis. Robertus*, comes de Mellent. Willelmus* de Bretoil. Hugo de Vernon. Ricardus* de Corceio. Engelranus*, filius Ilberti. Willelmus* Crispin. Robertus* de Montfort. Willelmus* monachus, de Archis. Serlon de Maton. Willelmus de Molend. Willelmus Bertranni. Anno ab incarnatione Domini millesimo octogesimo nono, indictione duodecima, secundo anno principatus Rotberti, Guillelmi* regis Anglorum filii ac Normanniae comitis, dum idem Robertus esset ad obsidionem Auci, ea die qua idem castrum sibi redditum est, haec carta manu sua firmata est ac sigillo suo assignata.

Jehan d’AutreyVII s. Guillaume BoulotXII d. Regnaut de Gemeaulx promontraVI s. Perrenot le CourderetL s. noJaquot de Saint PhaleXII d. Jehan GandullotXII d. Guillaume le PeutXII d. Thevenot Disier RouhierXII d. mort Huguenin de LeaulphanXII d. Sainct de Saint EstienneRichart le Masouet Margueron fille feu Vuillenot d’OugesXII d. Louain Pille AveigneIIII s. noRichart de CrimoloisXII d. noJehan frylhe ChappuxXII d. noGuion de BraseyXII d. LXXVI s.

Louis, par la grâce de Dieu roy de France et de Navarre, à tous présents et à venir, salut. Nous avons par noz lettres patentes du mois d’aoust 1610, lors de nostre advénement à la couronne, confirmé et ratiffié tous et chacuns les priviléges et juridiction, exemptions, franchises, libertez, coustumes, droictz, usages, octroys, permission et immunitées accordées par nos prédécesseurs Roys et ducs de Bourgongne, à noz chers et bien amés les vicomte Majeur, eschevins et habitans de nostre ville de Dijon, selon qu’ilz sont particulièrement exprimés, et comme naguère et le dernier du mois de janvier dernier, faisans nostre entrée en la dicte ville, eu laquelle nous avons esté receu avec tout le contentement que nous pouvons désirer, Estienne Humbart, viconte Majeur d’icelle, assisté des eschevins, nous ayt requis suivant l’ancienne forme de tout temps accoustumée, de jurer et promettre sur les Saints Evangiles, estant sur l’auctel Saint Benigne du dit Dijon, d’entretenir les dits priviléges et exemptions; comme de sa part, il nous a juré pour luy et tous les autres manans et habitans de la dite ville, qu’ilz nous seront bons, loyaux, vrays et obéissantz subjetz, et garderont touts noz droictz et nostre personne envers et contre tous. A ces causes désirans tésmoigner le ressentiment que nous avons de la fidelité et affection des dits vicomte Majeur, eschevins et habitans de nostre dite ville de Dijon, leur avons derechef, en tant que besoin seroit, confirmé et confirmons tous et chacuns, les priviléges, exemptions, franchises et libertez susdites, à eux accordées par noz dits prédécesseurs Roys et ducs de Bourgogne, suyvant et conformément aus dites lettres du mois d’aoust mil six cent dix. Et promettons en foy et parole de Roy les entretenir, garder et observer à tousjours, sans qu’en quelque manière que ce soit il y puisse estre contrevenu. Et affin que ce soit chose ferme et stable à toujours, nous avons fait mettre nostre scel à ces dites présentes, sauf nostre droict en aultres choses et l’aultruy en toutes. § Donné à Vallence, au mois de mai, l’an de grâce mil six cent vingt neuf, et de nostre règne le dixneuvième. § LOUIS. Par le Roy: BOUTHILLIER. Visa contentor: DE CUIGY.

Hic continentur concordata per capitulum generale, celebratum anno Domini millesimo CCC. tricesimo quarto. § 1. Primo de negocio Juliacy. De illis de conventu, tractabunt magnus prior, subprior et prior Sancti Gervasiy, et de foraneis, prior de Tornodoro, prior de Duchiaco et prior de Noigento, vel alter eorum una cum altero de conventu: et reportabunt, vocatis sex prioribus foraneis in simplici capitulo, quicquid actum fuerit per eosdem. § 2. Pro manu mortua de Septigneyo et villarum ad gistum de Cruseyo euntium, ibunt magnus prior, subprior, celerarius et pictanciarius, et alios secum poterunt appellare, si voluerint. § 3. De statu magni prioris, subprior, priores de Tornodoro et de Noigento, una cum abbate diffinient. § 4. Si prior de Sancto Patusio dignus sit privatione, sex probi viri, quos dominus abbas nominaverit, videbunt: priores de Tornodoro, Duchi, Noigent, magnus prior, Rosnellus (?) et Peyaco. § 5. Pro prebenda in Peyaco Guidoni de Villeyo assignanda, priores de Amilliaco et Domus Dei. § 6. De discordia inter dominam de Planceyo et priorem de Abbacia, compromissum per simplex capitulum transibit. § 7. Pro redimendis quatraginta libratis annui redditus in prioratu de Radunvillari, et pro solvenda pensione fratris Stephani de Noeriis, v..d..ur pensio Regnerio de Villeyo..... per subpriorem et pictanciarium, aut priorem de Cer[esio], sy predicti vacare non possint. § 8. Statuimus quod, si contingat aliquos status aut administrationes suas permutare, et ultra quam perm[utantes] dixerint, debita inveniantur, prior aut administrator dimittens solvet. § 9. De prebenda in Brolio domino de Bouzien assignanda, comedendo et bibendo cum s[ociis] et nichil extra portando aut alias percipiendo, prior de Burgo et de Nanceyo deputantur. § 10. Item orationes sibi conceduntur. § 11. De orto quodam existente ante prioratum de Valliscolore, acquirendo prioratui permutatyone ad aliam terram de prioratu, priores de Burgo et de Nanceyo deputantur. § 12. Ad sciendum qui, de prioribus Varannarum aut Sancti Desiderii Lingonensis, quadrigare debeat socios apud Sanctum Sulpitium missos, priores de Peyaco, de Cameracuria, de Calvo Monte et de Caseolo deputantur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 13. Concessum est priori de Sancto Nicholao in Bosco, quod ipse vendere possit terram quam prioratus de Sancto Sulpicio habet apud Abernay, pro alia terra prioratui predicto de Sancto Sulpicio acquirenda. § 14. Pro furno bannali in villa dicta les Granges aux Quarrez desouz Coiffi per habitantes loci construendo, priores de Calvo Monte et de Caseolo deputantur. § 15. Orationes ecclesie nostre domino de Usye conceduntur, domine Nicole de Clara Valle ejus uxori, et Johanne de Usie uxori domini Guillelmi de Rubeo Monte. § 16. Terre ad terciam prioratus de Villario tradentur ad censum pro vineis plantandis, et pro quadam masura in Monte Baucheri accensanda priores de Domo Dei et de Peyaco deputantur. § 17. Simplex capitulum ordinabit de anniversario domini abbatis. § 18. Tractabitur de prebenda assignanda Petro de Chaivigniaco, per magnum priorem, suppriorem et pictanciarium. § 19. Prioratus, vacantes hinc ad decennium, levabuntur per deputatos a simplici capitulo, pro fabrica ecclesie. § 20. Item si per dictum tempus in prioratibus monachus aliquis moriatur, socius illo anno loco mortui non mittetur, et prior loci XII. libras solvet deputatis predictis. § 21. Pro terris grangie de Villi ad prioratum Sancti Quintini spectantibus, et dicta grangia reedificanda et ad vitam alicujus secularis tradenda, priores de Meriaco et celerarius deputantur. § 22. Item ordinamus quod omnia et singula in nostris capitulis generalibus preteritis concordata, exequentur. § 23. Fratres Stephanus de Noeriis prior de Sancto Gervasio Autissiodorensi, Joffridus de Maisseyo, Johannes de Lingonis prior de Calvo Monte, Bemondus prior de Osdengiis et Petrus prior de Caseolo, deputati a nobis abbate et toto capitulo generali, qui, de prioribus de Varannis aut Sancti Desiderii Lingonensis, debeat quadrigare socios apud Sanctum Sulpicium missos, in veritate sua retulerunt: se ex certa scientia scire ab antiquo, quod quocienscumque socii aut commonachi nostri mittuntur apud Sanctum Sulpicium et eundo veniunt apud Varannas, prior de Varannis debet quadrigare eos usque ad Sanctum Sulpicium; et si socii, eundo apud Sanctum Sulpicium, veniant apud prioratum nostrum de Lingonis, prior de Lingonis debet eos usque ad prioratum nostrum de Varannis duntaxat quadrigare.

«Actum anno Domini M°. CC°. XXX°. II°., mense augusto.»